Hi Ton Hc Vit Nam

THNG TIN TON HC

Thng 9 Nm 2011 Tp 15 S 3







Thng Tin Ton Hc
(Lu hnh ni b)


Tng bin tp

Phng H Hi

Ban bin tp:

Phm Tr n
on Trung Cng
Trn Nam Dng
Nguyn Hu D
on Th Hiu
L Cng Li
c Thi
Nguyn Chu Gia Vng


Bn tin Thng Tin Ton Hc
nhm mc ch phn nh cc
sinh hot chuyn mn trong
cng ng ton hc Vit Nam
v quc t. Bn tin ra thng k
4-6 s trong mt nm.

Th l gi bi: Bi vit bng
ting Vit. Tt c cc bi, thng
tin v sinh hot ton hc cc
khoa (b mn) ton, v hng
nghin cu hoc trao i v
phng php nghin cu v
ging dy u c hoan
nghnh. Bn tin cng nhn ng
cc bi gii thiu tim nng
khoa hc ca cc c s cng
nh cc bi gii thiu cc nh
ton hc. Bi vit xin gi v ta
son. Nu bi c nh my
tnh, xin gi km theo file (ch
yu theo phng ch unicode
hoc .VnTime).




Mi lin h vi bn tin xin gi
v:

Bn tin: Thng Tin Ton Hc
Vin Ton Hc
18 Hong Quc Vit, 10307 H Ni

e-mail:
ttth@vms.org.vn







Hi Ton Hc Vit Nam
Website ca Hi Ton hc:
www.vms.org.vn

nh ba 1: Gio s Trn c Vn (1951-
2011) Ngun: Internet
1
Mt nh khoa hc ln ra i
1
L Tun Hoa (Ch tch Hi Ton hc Vit Nam)
Ngy 17/7/2011 cng ng ton hc
Vit Nam tin a mt nh khoa hc ln
ca t nc, GS. TSKH. Trn c Vn,
nguyn Vin trng Vin Ton hc, v ni
an ngh cui cng. ng t trn vo hi
8h10 pht ngy 16/7/2011, tc ngy 16
thng 6 nm Tn Mo, hng th 61 tui.
GS. TSKH. Trn c Vn (1951 2011)
Ngun: Vin Ton hc
Gio s Trn c Vn sinh ngy
27/4/1951 ti x Vnh Sn, huyn Vnh
Linh, tnh Qung Tr - mt vng qu
ngho ca min Trung. X ca ng b
phn i bi ng gii tuyn, lng ca
ng nm trn t Bc ni hng bom
n ca qun th. Ln ln trong cnh t
nc b chia ct, chin tranh khc lit,
ngay t nh ng nui trong mnh ch
hc tp phc v T quc, xy dng qu
hng. c c i hc i hc ti i hc
tng hp Beloussia ( Minsk), bng ch
cng vi tr thng minh tri cho, ng
tr thnh mt trong nhng sinh vin xut
sc nht trong lch s ca trng. Sau khi
tt nghip (1974), ng c chuyn tip
lm nghin cu sinh. Ch cn mt nm
ri, vo cui nm 1977, ng hon
thnh v bo v lun n ph tin s (tc
lun n tin s ngy nay) vi kt qu xut
sc v nhiu bi bo c cng b. ng
c ngh tip tc li Lin X nghin
cu tip cho lun n tin s khoa hc.
ng chuyn t Minsk ln th Matx-
cva c tm nhn rng m hn. Ti
y, trong vng ba nm ri ng hon
thnh lun n v bo v xut sc trc
mt hi ng khoa hc gm nhiu nh
ton hc ni ting m tiu biu l Gio
s Vin s Xblev. Khi ng mi gn 30
tui. Cho n nay, Gio s Trn c Vn
vn l mt trong rt t ngi Vit Nam
bo v lun n tin s khoa hc khi cn
tr nh vy.
Tr v nc ma Xun nm 1982, ng
ng trc hai la chn: lm vic cho
Trung ng on (khi ng l U vin
BCH TW on TNCS H Ch Minh) hoc
v Vin Ton hc. Khng h n o,
ng gia nhp Vin Ton hc, c
trao trng trch xy dng phng Phng
trnh o hm ring phng nghin
cu mi thnh lp m ng l thnh vin
u tin. Ch trong vng cha n 10
nm, ng a Phng vi hng nghin
1
Ni dung chnh ca bi ny ng trong tp ch Tia Sng di nhan Mt nh ton hc xut sc
ra i
2
cu ca mnh tr thnh mt trong nhng
phng nghin cu xut sc ca vin. ng
c phong ph gio s khi 32 tui v
gio s lc 40 tui.
Ngoi cng tc chuyn mn, Gio s
Trn c Vn tch cc cng vi Gio s
Hong Ty, Gio s Phm Hu Sch v
cc nh ton hc khc xy dng pht
trin Vin Ton hc v mi mt. Thi gian
1990-2000, ng c giao trng trch
lm Ph Vin trng ri Vin trng ca
Vin Ton hc. Nh nhng ng gp ca
ng, Vin Ton hc vt qua c
kh khn ca thi k u ca kinh t th
trng, tip tc l ngn c u trong cc
trung tm nghin cu ca Vit Nam.
Gia lc ti nng ang n r, nm
1996, tc l rt ngn sau khi c giao
trng trch lm Vin trng Vin Ton
hc, ng bt u b mt cn bnh qui
c. T khi , va lm nghin cu khoa
hc, va lm cng tc qun l, ng cn
phi lm mt vic khc m t ngi phi
ng u vo ci tui y: chng chi vi
bnh tt! Vi ngh lc phi thng, vi s
tr gip khng mt mi ca gia nh, s
cha tr ca nhiu thy thuc v s ng
vin ca bn b, ng nghip, ng kin
tr cha bnh v tip tc nghin cu v
lnh o c quan vi cng lm vic
cao. Khng t ln tng nh bnh tt
phi thua ng. Nhng iu may mn
khng xy ra. u nm 2001, do thy
sc kho khng bnh phc tr li, ng
rt lui, khng tip tc ng c chc vin
trng na. Th nhng ng vn kin tr
lm nghin cu, vit sch v hng dn
nghin cu sinh. Ch n nm 2007, khi
bnh tnh pht trin sang giai on cui,
ng mi nh chu thua. Tuy vy mi ln
gp ng nghip, ng vn tot ln kht
khao tip tc c nghin cu ton hc.
ng nh nut tng li khi c thng
bo vn tt tin tc v cng ng ton hc
trong v ngoi nc.
Mt cuc i tht ngn ngi li phi
chin u dai dng vi bnh tt, nhng
thnh qu Gio s Trn c Vn li
tht s: hng dn thnh cng 10
lun n tin s, cng b hn 80 bi bo
quc t v 6 quyn sch, trong c 3
quyn bng ting nc ngoi trong c
quyn ng phi nn au m c tng ch
mt. ng c Nh nc tng Hun
chng Lao ng hng Nh ghi nhn
nhng thnh tch v tinh thn lao ng
phi thng ca ng. Nhng xng ng
hn c vi nhng g ng cng hin
chnh l s thn phc ca nhng ngi
bit ng v ton th cng ng ton hc
Vit Nam.
ng yu khoa hc v b, c sc sng
mnh lit v nim tin chin thng bnh
tt. Sut 15 nm b bnh, khng ai c
th tng tng ni ng li kin cng
c n nh vy. Trong qung thi gian
y ng c s tr gip ht lng ht sc
ca v ng. C 15 nm qua, b cha c
mt gic ng trn vn. Thm ch hn chn
thng trc khi ng mt, b khng my
khi c bit n chic ging. Ng lng
trn ci gh xp bn cnh ging bnh
khu vc cp cu, b chm nom, nghe
tng nhp p, tng hi th ca ng. Nh
vy ng vn bnh yn. D ng yu, nhng
khng h thy du hiu ng s ra i.
S ra i ca ng tht s t ngt. 8h10
pht ngy 16 thng 7, tri tim ng
ngng p. Mt b c ln i v ci
vnh hng.
3
Nhng bi hc ln t thy
ng nh ng
Nguyn Hu Anh v ng c Trng
(H Khoa hc T nhin tp. H Ch Minh)
Quyn k yu Trong ngn bng
gng k nim ngy sinh th 80 ca GS.
ng nh ng c gii thiu y thn
th v s nghip ca thy, cc giai thoi
v thy v nhng k nim su sc ca cc
hc tr v bn b, ng nghip ca thy.
V th chng ti s khng nhc n cc
chi tit y m ch xin rt ra bn bi hc
ln t cuc i v s nghip ca thy.
1/ Bi hc th nht l thnh cng
trong vic g, nht l trong s nghip
c i, cn phi c quyt tm v tp
trung cao , nhng vn phi lun t i
mi. Trong sut qu trnh ging dy v
nghin cu, thy lun lun tp trung vo
lnh vc chnh l gii tch ton hc qua
hn 120 bi bo cng b, nhng vn
thng xuyn i mi ni dung nghin
cu gii tch tng thi k, bt k tui
tc ca thy.
Xin nhc li rng, Gio s ng nh
ng vn l mt k s hng khng v
c o to v ton ng dng (c hc
mi trng lin tc) ti Hc vin Cng
ngh California CalTech. u nhng nm
60 ca th k trc thy v Si Gn dy
hc. mang n cho anh em chng ti
nhng kin thc mi lc by gi v ton
l thuyt qua cc mn tp, gii tch hm,
gii tch thc, thy phi c gng t
nghin cu rt nhiu. Anh em chng ti
trong th h sinh vin u tin rt
thch th tip thu nhng kin thc mi
ny v nht l phng php dy hc bnh
d ca thy: lun khuyn khch anh em
chng ti t hc, t nghin cu hn l
nhi nht kin thc, kt qu l c chc
sinh vin c thy trc tip hoc gin
tip gi i o to tip nc ngoi v
t c nhng thnh cng nht nh.
n nhng nm 70, tui bc qua
t thp nhi bt hoc i vo tui ng
thp tri thin mnh, thy li mt ln na
i mi ni dung ging dy v nghin
cu sang lnh vc gii tch ton cc, l
thuyt im bt ng v phng trnh vi-
tch phn. Kt qu l mt lot lun n tin
s u tin do thy hng dn ra i,
trong lun n ca GS. Dng Minh
c l lun n tin s u tin c bo
v pha Nam sau nm 75.
Sang nhng nm 80, d bc vo
tui 60, thy li mt ln na i mi
ni dung ging dy v nghin cu. Ln
ny thy chuyn hng sang nghin cu
v phng trnh o hm ring, gii
quyt nhng bi ton ngc, bi ton
khng chnh. Hn phn na cc cng
trnh nghin cu ca thy c cng
b trong giai on ny. Trong s nhng
ngi bo v lun n tin s trong giai
4
on ny v tip tc nghin cu thnh
cng c th k n ng nh Hi v
L Khi V, hin ang ging dy M
v ng c Trng, hin l Trng khoa
Ton Tin hc, i hc Khoa hc T
nhin thnh ph H Ch Minh.
Cui cng, tui 70 sang 80, cc
cng trnh v phng trnh ca thy ng
hng n c hc, tnh yu u i ca
mnh. Thy cng cc hc tr v ng
nghip cng b trn 20 bi bo trong
s dng cng c phng trnh tch phn
phi tuyn, phng trnh o hm ring
gii cc bi ton th v trong c hc v
a vt l.
Cng cn ni thm cc kt qu to ln
thy t c ng gp khng nh
vo vic xy dng nn ton hc min
Nam v qua gp phn pht trin nn
ton hc ca c nc. Thy o to
mt i ng cc nh nghin cu trnh
cao v lnh vc bi ton ngc v phng
trnh o hm ring. Gim c i hc
Quc gia thnh ph H Ch Minh lun
mong mi hnh thnh c cc trng
phi nghin cu khoa hc ca i hc
Quc gia c ng cp quc t. Gio s
ng nh ng thnh cng trong vic
xy dng mt trng phi nh vy v
bi ton ngc v phng trnh o hm
ring ti i hc Khoa hc T nhin, i
hc Quc gia Tp. H Ch Minh. Xut thn
l k s hng khng nn li ging dy ca
thy mang tnh ng dng rt cao. V th,
trng phi ton hc ti Tp. HCM c c
im ln l hng rt mnh sang lnh vc
ng dng ton hc.
Mt khc, vi uy tn khoa hc ca thy
v qua ng o bn b, thy mi
c nhiu nh ton hc c uy tn trn
th gii tham d cc k hi tho quc t
do thy t chc Tp. H Ch Minh, qua
nng cao v th ca nn ton hc Vit
Nam trn th gii v khu vc.
2/ Bi hc th hai l v quan im
ging dy. Khi thy v nc, ngoi nhng
kin thc mi nh ni trn, thy cn
mang v mt phng php hc tp mi:
t hc v tham gia nghin cu khoa hc
sm. Cc sinh vin c trang b kin
thc c bn va tham gia nghin
cu khoa hc. Cc kin thc c bn
khng hc dn tri mt cch trn lan nh
nhiu ngi vn ngh, thy thng ni
hc nhiu thi c. Ch khi t mc
su trong lnh vc nghin cu mi m
rng hay chuyn sang lnh vc khc. Ti
cn nh ngay khi hc nm th ba, ngoi
nhng mn quen thuc, chng ti cn ghi
tn hc cc mn MA I v MA II (Ton
hc thm cu). Thy giao cho chng
ti c cc ti liu rt mi thy mang t
M v nh i s hm, i s cc hm
gii tch l cc hng nghin cu thi
thng lc by gi. Cc nm sau cng
vy, thy lun lun gii thiu cho sinh
vin nhng vn rt mi, qua gip
cho nhng ngi lm ton min Nam
c tip cn vi cc hng nghin cu
hin i. Truyn thng sinh vin tham gia
nghin cu sm ngy nay vn cn c
tip tc ti khoa Ton-Tin hc, cc sinh
vin gii khi ra trng c th c mt
hay hai bi bo quc t.
3/ Bi hc th 3 m ti mun nhc n
l cch x th tuyt vi ca thy. Thy
lun lun gip mi ngi, khng ch
ring hc tr ca mnh qua cc vic nh
nhn xt mt lun n, tham gia hoc ch
tr hi ng chm lun n tin s cp nh
nc v c bit l tch cc ng h h
trong cc cuc hp ca hi ng ngnh
ton. Mt khc, thy lun lun vun p
v m rng cc mi quan h bn b. T
tnh bn lu di vi GS. L. Knopoff
UCLA, GS. E. Hewitt Washington State
University, hay GS. D. Daykin Nanyang
University vo nhng nm 50-60, n cc
5
quan h bn b mi sau ny nh vi cc
GS. Alain Phm, K. Smith, R. Gorenflo,. . .
i vi h, thy khng ch l bn b m
cn l cng tc vin trong nhng cng
trnh nghin cu. K c nhng ngi ch
thong gp qua thy nh GS. P. Cartier, c
GS. M. Boujot, h lun gi tnh cm tru
mn vi thy nhiu nm sau ny.
thy lun tot ra mt tinh thn thn
i bao la. y c th do nh hng ca
Nho gia, mc d thy theo tn hc. Ni
tri nht trong nh hng ca Nho gio,
qua cch x th ca thy, c l l o
trung dung. C l nh vy m thy lun
lun gi c thng bng, thot khi cc
cuc mu thun ko di c th tp
trung vo chuyn mn. Khi ni n mt
con ngi, thy lun nhn thy kha cnh
tt p h hn l ch ngh n iu xu.
Thy hay ni arsenic tuy l mt cht c,
nhng vn c dng cha rng.
4/ Bi hc cui cng m ti mun
nhc n l nhn sinh quan lc quan ca
thy. C l nh m thy vt qua
nhng lc kh khn trong cuc sng u
nhng nm 60 th k trc v nm 1975,
khi c c hi xut cnh ra nc ngoi
nhng thy chn li vi t nc,
vi hc tr v ng nghip. Chnh nh
tinh thn lc quan m thy vt qua
c nhng lc kh khn nht trong bi
cnh kh khn chung ca c nc u
nhng nm 80. Trong lc iu kin lm
vic khng thun li, thy vn vui v dy
hc tr v hng ngy ly vic i b ra
ch lm th vui nho nh. Thy cng
em tinh thn lc quan n cho nhiu
hc tr ca mnh. Nhng nm gn y,
khi ngi ung ru vang vi ti, thy hay
ni mnh y sng tht!
V c l cng vi tinh thn lc quan ,
thy ly cc bui ha nhc, nht l cc
bui ha nhc ca Cu lc b Hoa sen
t thm nt p cho cc k hi ngh quc
t m thy ng ra t chc. thy vic
thi so c nng ln t th vui tao
nh thnh mt ngh chi cng lm cng
phu.
Vi phong cch lm vic v sng nh
vy, khng c g ng ngc nhin khi tng
kt tui 80, thy c hn 120 bi
bo, phn ln ng trn cc tp ch v
k yu hi ngh quc t, thy c
mi i thnh ging t M n chu u,
t Nht Bn n mt s nc ng Nam
. Bn b thy c khp ni v cho n
gn y, nhiu ngi vn sp xp n d
cc hi ngh quc t ti Tp. H Ch Minh.
Cuc sng ring ca thy cng rt hnh
phc. Thy vi c sng vi nhau hn 60
nm, qua ci tui m ngi ta vn t
chc m ci vng v m ci kim
cng. Thy hay nhc li cu chuyn:
khi thy nhn c bng Ph.D CalTech
th c cng nhn c bng Ph.T (Put
your husband through) trn c ch k
ca thy. Thy v c c nm ngi con
th ba ngi theo ui s nghip ton
hc. C con gi u v c con gi t tuy
theo ngnh khc nhng c chng li l
nhng ngi lm ton.
C th ni rng Gio s ng nh ng
l mt s phu Bc H nhng thnh
danh v hon danh Si Gn - Tp. H
Ch Minh.
n y, chng ti xin mn my cu
th trong bi K s ca c Nguyn Cng
Tr gi tng thy:
Nh nc yn m S c thung dung
By gi S mi tm ng Hong Thch
Nm ba ch tiu ng lch thch
Tiu dao ni hn cc thm sn
No th, no ru, no ch, no n
thch ch cht y trong mt ti
Mc ai hi mc ai khng hi ti
Ngm vic i m ngm k trc thanh
Ny ny S mi hon danh.
6
Ingrid Daubechies
N ch tch u tin ca Lin on Ton hc Th gii
Phm Tr n (Vin Ton hc)
B Ingrid Daubechies, mt nh vt l
v ton hc ngi M gc B, va c
bu l Ch tch Lin on Ton hc Th
gii (LTHTG) nhim k 2011 - 2014.
y l mt s kin c bit v him c.
Him c, v trong lch s hn 100 nm
hot ng ca mnh y l ln u tin
LTHTG c mt n ch tch. c bit,
v Ingrid Daubechies vn c o to
v khi nghip l mt nh vt l, nhng
trong qu trnh nghin cu, gii quyt cc
bi ton do thc t t ra, b lun lun
xut nhng gii php c "hm lng
ton hc" rt cao. Th ri dn dn n
mt lc no , b tr thnh mt nh
ton hc thc s, ri mt nh ton hc c
ting tm, mt nh ton hc c uy tn v
mi y li c cc nh ton hc nht
tr bu l n hong ca Vng quc Ton
hc, mt vng quc m by lu nay vn
thng c coi l mt lnh th u tin
"cnh my ru".
Ingrid Daubechies sinh ngy
17/8/1954 ti B, trong mt gia nh tr
thc. B ca b l mt k s m. Nm
1975 Ingrid Daubechies tt nghip ngnh
vt l ti i hc Brussel. Sau b nhn
hc v thc s (1977), ri tin s v vt l
l thuyt (1980) v tr thnh nghin cu
vin v vt l cng ti i hc Brussel.
Nm 1985, Ingrid Daubechies gp
Robert Calderbank, mt ng nghip lm
vic ti AT&T Bell Laboratories, New Jer-
sey, M, trong ln ng n lm vic 3
thng ti i hc Brussel. Hai ngi yu
nhau v nm 1987 h t chc m ci.
Sau khi lp gia nh, Ingrid Daubechies
theo chng chuyn cng tc v AT&T Bell
Laboratories, New Jersey. y cng l
mt bc ngot trong cuc i hot ng
khoa hc ca b. Ti AT&T Bell Labora-
tories, b c nhiu iu kin thun li
pht trin ti nng, c trc tip nghin
cu v gii quyt thnh cng cc vn
ca cng ngh cao. B tr thnh mt y
vin ca Hi ng K thut ca AT&T
Bell, c n tu nghip 6 thng ti i
hc Michigan v 2 nm (1991-1993) ti
i hc Rutgers.
Cng trong nm 1987, b c mt
pht minh ni ting, l xy dng c
cc sng nh lin tc c gi compact.
Ngy nay tn tui Ingrid Daubechies
gn lin vi cc khi nim quen thuc
ca l thuyt cc sng nh nh: sng
nh Daubechies trc giao (orthogonal
Daubechies wavelet), sng nh CDF song
trc giao (biorthogonal CDF wavelet).
Cc sng nh ny c dng nn nh
trong cng ngh thng tin.
Ingrid Daubechies c cc nghin cu
c bn v cc sng nh v c cng bin
cc phng php sng nh t mt cng
c ca cc ngnh khoa hc c bn tr
thnh mt phng php ton hc c ng
7
dng trong thc tin ca cng ngh cao.
Hin nay b ang p dng cc phng
php v k thut ca l thuyt cc sng
nh vo mt lnh vc mi l L thuyt
Hc (Learning Theory). Mc d i tng
nghin cu ca b l nhng vn v vt
l k thut nhng nhng kt qu khoa
hc thu c trong cc cng trnh ca b
li l nhng ng gp quan trng trong
ton hc.
Trong cuc i lm khoa hc ca mnh,
Ingrid Daubechies c trao tng
nhiu gii thng cao qu, trong c
nhiu gii thng v ton hc. C th k
n cc gii thng sau y.
Nm 1993: c bu vo Vin Hn lm
Ngh thut v Khoa hc ca M.
Nm 1994: Gii thng Steele ca
Hi Ton hc M dnh cho quyn sch
ton hay nht (quyn "Ten Lectures on
Wavelets"). Cng nm, b c bo co
mi ton th ti i hi Ton hc Th gii
Z urich, Thy S.
Nm 1997: c bu vo Vin Hn lm
Khoa hc Quc gia ca M (NAS).
Nm 2000, Ingrid Daubechies l ngi
ph n u tin c nhn gii thng
ca Vin Hn lm Khoa hc Quc gia ca
M v ton hc.
Thng 7/2006: cng Heinz W. Engl
nhn chung Gii thng Pioneer ca Hi
Ton hc ng dng v Cng nghip Th
gii.
T 1993: tr thnh n gio s (full pro-
fessor) u tin ti i hc Princeton.
Thay li kt. Cc nh ton hc nam
gii xa nay vn thng "galng" v mi
nh ton hc n l mt bng hoa p
trong vn hoa ton hc. B tn ch tch
LTHTG Ingrid Daubechies qu l mt
bng hoa va p, va qu li va him
trong vn hoa ton hc ca chng ta.
Tn mn v "ngh lm ton"
Tr chuyn gia GS. H Huy Khoi v GS. Ng Bo Chu
GS. Ng Bo Chu (NBC): T l nh ton
hc trn u ngi c l khng u
bng gia nh ch Khoi. Ch H Huy
Hn l gio vin ton, ch H Huy Vui
l mt nh ton hc Vit Nam hng u
trong chuyn ngnh k d. Th h sau
cn c H Huy Ti, H Minh Lam v H
Huy Thi. y l mt in hnh v truyn
thng gia nh hay l mt s ngu nhin
tai qui?
GS. H Huy Khoi (HHK): C th gia
nh ch khng c t l trn u ngi
lm ton cao nht Vit Nam (cng c
mt s gia nh tng t, nh gia nh
cc gio s Phan nh Diu, Nguyn
Minh Chng,...). Tuy nhin, ch b qua
vic cnh tranh ci k lc ny, tr li
cu hi tip theo. y ng l mt phn
ca truyn thng gia nh, mt phn l
kt qu ca mt s TT NHIN tai qui
(khng phi ngu nhin, nhng vn
l tai qui)! Truyn thng, v cho n
nhng i cn ghi li c trong gia ph
(cng nhiu th k ri), th hnh nh cc
c k ca ch ch bit mi ngh . . . i
hc! C mt s c t, nhng c lm
quan th cng ch trng coi vic hc, nh
l Hun o, c hc. Thnh ra n i
8
ch cng ch bit tm ngh hc m thi.
Vn cn li ch l: hc ci g? ph
thng, ch thch hc tt c cc mn: Vn,
Ton, S, a,..., c l ch tr mn Th
dc! Thch nht l Vn, S. Thi th
Ton c g thch u: khng hc thm,
khng sch tham kho, ch c sch gio
khoa thi, m hnh nh gio khoa thi
cng d hn by gi. Cho nn Ton
ch c thch v d! C th cng l
ci may ln, v cha s Ton khi hc ph
thng, nn sau ny vui v i theo nghip
Ton! Cn ci s tt nhin tai qui no
dn ch n Ton, m khng phi Vn,
th l v thi ch hc ph thng cp 2,
3 (1958-1963) l thi m s kin nhm
Nhn vn - Giai phm cn n o lm.
ng c thn sinh ca ch, l mt nh
gio, khuyn cc con theo ngh Ton, v
chc chn trnh c nhng nhm tng
t! Cn th h tip theo (Ti, Lam, Thi)
th c th l do qun tnh!
Tuy vy, nu by gi cho chn li, chc
ch vn chn ngh Ton!
NBC: Ch Khoi c thi gian c lm
vic trc tip vi GS. L Vn Thim. Ch
c chia s nhng k c ca ch v GS.
L Vn Thim khng? Gio s Thim
c nh hng nh th no n s nghip
ton hc ca ch Khoi?
HHK: C hai ngi thy nh hng
nhiu nht n ch, khng ch trong khoa
hc m c trong cch nhn nhn cuc
sng l Gio s L Vn Thim v Gio
s Manin. GS. L Vn Thim, nh ch
tng vit trong mt bi gii thiu v ng,
thuc vo s nhng con ngi khng lp
li ca lch s. Khng lp li, v nhng
ngi hon ton trong sng nh ng
thng ch xut hin trong bui u ca
mi giai on lch s, khi nim say m
l tng gip h qun i nhng toan tnh
c nhn. Gio s L Vn Thim trong sng
v ngy th n mc tin rng mi ngi
cng trong sng nh ng (c khi lch s
khng cn giai on u!). Khi ng l
Vin trng Vin Ton hc, nhiu ln
v khng thi gian ch, ng k tn vo
t giy trng sau nhn vin in
vo nhng g h cn xin. iu khng
li hu qu no cho ng khi lm vic
Vin, nhng ch nghe ni trc , thi
cn l Hiu ph i hc Tng hp, ng
b mt s ngi li dng s c tin nh
vy v a n kh nhiu iu phin toi
cho ng. Vy m ng vn khng h rt
kinh nghim. Cho n tn cui i, ng
vn gi c n ci hn nhin nh tr
th.
GS. Ng Bo Chu v GS. H Huy Khoi
V khoa hc th ch ngh ng gp tt
nht ca ch l xy dng l thuyt
Nevanlinna p-adic. Ch hc c l
thuyt Nevanlinna t GS. L Vn Thim,
mt trong nhng ngi c ng gp ln
vo l thuyt . Khi i lm nghin cu
sinh vi Manin, ch hc c v p-adic.
Ghp hai ch hc c hai thy li
thnh ch ca mnh!
NBC: Ch sng vi ton hc v khoa
hc Vit Nam qua nhng thi k rt khc
nhau. Thi k trc thng nht t nc,
thi k t 75 n khi bc tng Berlin
sp , thi k t 1990 n nay. Liu ch
c th chia s nhng suy ngh ca mnh
v nhng s bin i ca khoa hc Vit
Nam trong tng thi k ny khng?
9
HHK: Cu hi ln qu, v ngu nhin
trng vi mt nh t lu ca ch l
vit mt cun Hi k ton hc. Ni l
hi k c th khng ng lm, nhng
l ch mun vit v nhng iu mt
thy, tai nghe, u ngh ca mnh v ci
giai on y bin ng , m ch may
mn (c tht l may khng?) c chng
kin. Khng hiu ri ci hi k m ch
d nh c th hon thnh c khng,
nhng nu cn c cu tr li (d nh)
cho cu hi ln ca chu, th ch ngh c
th l th ny.
Trong bin ng no cng c hai phn:
tinh thn v vt cht, d nhin l khng
c lp vi nhau. Trc 1975, hu nh
c dn tc Vit Nam sng bng nim tin
vo ngy thng nht t nc. Nim tin
gip ngi ta vt qua mi kh khn
v vt cht. Khoa hc Vit Nam, ton hc
Vit Nam cng khng nm ngoi khng
kh chung . Kh, nhng thy hc ton,
lm ton l mt nim vui ln. c bit,
nhng nm u tin bc vo ngnh ton
chnh l nhng nm li nhiu n tng
nht trong cuc i lm ton ca ch,
khi c cng GS. L Vn Thim v my
ngi n anh p dng phng php n
mn nh hng vo vic no vt Knh
nh L phc v giao thng thi chin.
Trong chin tranh, hnh nh con ngi
li lng mn hn trong thi bnh. Lng
mn, v t tnh ton hn. Cng c th
khng c g tnh ton. M lng mn
thc s l iu cn cho nhng ai i vo
ton hc, v ngh lm ton li l ngh kh
tnh trc nht! C ai dm chc mnh s
c kt qu g trong tng lai.
Thi k u sau 1975 l thi m ton
hc Vit Nam c nhiu iu kin thun li
pht trin. Rt nhiu ngi c c i
hc tp nc ngoi, k c cc nc
phng Ty. Nhng ri nhng thun li
nhanh chng qua i, khi vo khong
1985 kinh t Vit Nam bc l nhng
khng hong trm trng ca ci thi m
ta gi l tp trung, quan liu, bao cp.
Khng th sng bng ngh lm ton vi
ng lng t i, mt s phi i dy hc
chu Phi, s khc tm nhng ngh tay
tri (nhng thu nhp hn nhiu ln tay
phi), mt s khc may mn hn th tm
kim c nhng hc bng i nc
ngoi. Ngnh ton Vit Nam vt qua
c giai on gay go trc ht nh
vn cn c nhng ngi chu sinh ngh,
t nghip vi ton, v c nhng ngi
may mn nhn c hc bng nc
ngoi sng v tip tc lm ton.
Sau 1990, Vit Nam bc vo thi k
i mi. Ton hc Vit Nam cng ng
trc thch thc hon ton mi. C l
ln u tin, nhng ngi lm ton
Vit Nam phi t t cu hi: ti sao li
lm ton, m khng lm ngh khc (c
th kim nhiu tin hn)? Ci thi m
lm vic g cng ngho nh nhau, th ai
thch ton c lm ton. By gi, thch
ton nhng cn tin, c lm ton na
khng? Ci cht lng mn m ton hc
rt cn khng cn, hay l cn rt t
t sng. ng Frdric Phm tng t
cu hi Y-aura-t-il toujours des mathe-
maticiens au Vietnam lan 2000 (Gazete
de mathematiques, vol. 64, pp. 61-63,
1995). Nhng ton hc Vit Nam, nm
2000, vn tn ti qua thi khng hong.
C th l do kinh t Vit Nam cng
bc qua khng hong. Cng c th do
nhng ai chn ton lm ngh nghip
ca mnh th cng khng i hi qu
nhiu v vt cht, nn h d t bng lng
vi cuc sng khng cn qu nhiu tin
ca mnh! C ai ni :Khng nn lng
mn ha ci ngho, ng lm, nhng
cng ng ci ngho git cht lng
mn. Khng cn lng mn s khng cn
m nhc, th ca, khng cn ton hc.
10
NBC: Ch ngh nh th no v tng lai
ca ton hc Vit Nam?
HHK: Chu hi ch ngh g v tng lai?
tn ti, c l ton hc Vit Nam
qua ci thi kh khn nht. Cn pht
trin ln mt bc mi: chc vn ang
thi k kh khn nht. X hi Vit Nam
ang trong ci thi k u ca kinh t
th trng, ci thi m chun mc ca s
thnh t nhiu khi c o bng tin.
M tin chnh l ci cc nh ton hc c t
nht! Vy nn, ch nhng ngi c quan
nim khc v thnh t mi c th chn
ton lm ngh nghip ca mnh. V tng
lai ca ton hc Vit Nam, ch trng ch
hai iu: 1/ Nn kinh t Vit Nam s pht
trin n khi cc nh doanh nghip
Vit Nam khng cn t hi lng vi vic
giu ln do lm ngi bn hng cho nc
ngoi, hoc ngi bn nguyn liu ca
nc mnh cho nc ngoi. n khi h
khng mun v khng th tip tc lm
giu theo cch , h s cn n khoa
hc cng ngh. Khi , khoa hc c bn,
ton hc s c ting ni ca mnh. 2/ Cc
nh lnh o thy r u t cho khoa hc
c bn - cng c th xem l mt phn
ca vic u t cho gio dc - l vic
lm lu di, bo m cho s pht trin
bn vng, l vic ca Nh nc. Ni cch
khc, nhng nh lnh o cng cn phi
lng mn, nhn c tng lai xa
hn nhng li ch trc mt c th cn
o ong m d dng.
NBC: Chu cng thy tht ng s khi
ngi ta ly ng tin lm thc o cho
mi th. Trong cuc sng, mnh vn phi
tnh ton thit hn, nhng khng th
em ci tnh ton thit hn ra lm nn
tng x hi. D sao chu vn tin n lc
no th chng ta s tnh li, v ci cn
ca con ngi Vit Nam vn l s t t.
HHK: Ngi lm ton bao gi cng gp
mu thun gia mun lm c ci g
tht hay vi vic phi sn xut u u
cng trnh (nht l khi phi xin ti tr).
Theo chu lm th no sng yn n
cng mt lc vi hai mun ?
NBC: Theo chu, mi ngi lm ton nn
gi ring cho mnh mt cu hi ln. C
th khng tr li c ngay, c th s
khng tr li c trong phm vi hu hn
ca cuc sng mnh c. Nhng n s l
mt ci ch mi vic mnh lm tr
nn logic ch khng ngu nhin v khng
b chi phi bi nhng g m nht thi.
Ngc li, trong mi vic c th mnh lm
th li khng nn cu n xem y l bi
ton to hay nh, m bn thn mnh thy
hay l c. C iu mnh phi lun t
nh phi trung thc vi bn thn. Ch
c bit ci cu th ny ca ng Bo Sinh
khng:
T do l sng nht i
T la cn sng bng mi t do.
HHK: Ch khng bit cu th ny. Nghe
cng c v A.Q. lm! Nhng i, ch
s A.Q c l d on mc thnh cng
tt hn l ch s I.Q. Bi v thnh cng
ca mi con ngi ch yu ph thuc vo
quan nim ca chnh h.
HHK: Ch thy chu c nhiu, khng
ch c ton m c vn hc, trit hc. Tt
nhin iu trc ht l tha mn
thch ham hiu bit, nhng liu iu
c gip ch (hay lm hi - do mt thi
gian) cho ngh ton ca chu khng?
NBC: ng l chu thch c sch lm,
nhiu khi c th b rn. Ngay c
trong ton, chu cng c nhiu sch
khng lin quan g n cng vic nghin
cu nht thi. Theo chu cuc sng c
nhiu giai on. C lc mnh phi tp
trung ton tm ton vo bi ton mnh
ang lm. Nhng lc th hu nh chu
khng s vo sch, m ch dng n tp
11
ch chuyn mn, tm nhng thng tin
thit thc nht cho ci mnh ang lm.
Lc lm xong mt bi ton ri th li
phi quay li xem c ci g mnh cha bit
i n ci cu hi ln kia. Lc mnh
li phi quay li hc nhng ci kin thc
c bn nht. Chu thy nhiu khi hc li,
hc thm nhng ci c bn nht, nhng
vng c nhn loi chinh phc, vn
c th em li nim vui khng km so vi
vic tm ti ranh gii ca ci cha bit.
Chu ngh ch c th mi c th i mi
mt cch c bn cng vic nghin cu ca
mnh.
Tt nhin c mt ci hi l s lng bi
bo sn xut c s gim ng k. Ni
cho cng th cng khng cn sn xut
nhiu lm ch Khoi nh. C mt s bi
bo chu vit ra m sau chu thy tic.
ng ra khng nn vit n ra th hn,
hoc t nht l khng nn in.
Chu thy c Vn, c Trit gip mnh
nhiu lm. Chng hn nh n gip mnh
"khng b chi phi bi nhng g m nht
thi". N dy mnh sng trung thc vi
bn thn mnh hn, hoc t nht c "t
la" th cng sm tnh ng. N gip mnh
sng thanh thn, khng i hi qu nhiu
ngi khc, khng i hi qu nhiu
cuc sng.
HHK: Ngi lm ton no cng t nhiu
thch ni ting, nhng khi qu ni ting
(chng hn c gii thng Fields) th
hnh nh s ni ting li thnh gnh
nng. Chu c li khuyn th no vi cc
bn tr?
NBC: Chu ngh ai cng cn s cng
nhn, s tn trng t nhng ngi khc.
Trng hp ng Perelman l rt ngoi l.
Cn s ni ting theo kiu ti t xi n th
thc ra rt l bt tin. Ch c iu trong
trng hp ca chu, mnh khng c cch
no khc ngoi chp nhn n, ri c gng
hng n vo nhng vic c ngha.
NBC: Chu cm thy gn y c mt s
cng thng ca mt s nh khoa hc "tr"
i vi cc nh khoa hc "gi". Ch suy
ngh g v hin tng ny?
HHK: Ch l mt nh ton hc gi,
nhng khng cm thy r lm s cng
thng . Nhng chc chn n tn ti.
Mi th h, thm ch mi ngi, u c
ci thc o ca ring mnh. Ngi gi
c ci thc gi, ngi tr c ci thc
tr. C ci thc nhiu chiu, cng c
nhng ci thc cc oan ch c mt-
hai chiu thi. M mi con ngi, mi
s vic ca cuc sng u nhiu chiu
lm. em ci thc t chiu ca mnh ra
o thin h ri khen ch, lm sao trnh
c cng thng. C nhng ngi t
thy cng thng hn, l v h bit :K
no khen ta l bn ta, k no ch ta l
thy ta, k no nnh ta th ng l th
ca ta vy. Nhng thi nay hnh nh
s ngi thch lm thy ngi khc hi
nhiu, m s ngc li th t. C th con
ngi ngy nay t tin hn chng? Tuy
vy, trong cng ng ton hc Vit Nam,
ch ngh quan h gia hai th h tr-
gicha c g phi lo ngi.
NBC: Hin tng chu nhc n t nh
hng n cng ng ton hc, c l gi
tr trong ton hc d cm nhn hn cc
ngnh khc. Ngi ta d nhn thc chnh
xc hn v gi tr ca mnh v gi tr ca
ngi khc. cc ch khc, mt s bn
tr ln ln gia phong cch khoa hc v
gi tr khoa hc, cho nn khi so snh cc
nh khoa hc "gi" xa l vi phong cch
lm vic u-M, th mc nhin nh gi
h thp i v t nh gi mnh cao qu.
Mt mt khc, s chnh lch v mc sng
tr nn qu ln v iu kin sng ca nh
khoa hc tr Vit Nam l thc s kh
khn. Nhng mu thun kiu ny c l
12
lc no cng c, v theo c Marx th n l
ng c cho s vn ng ca x hi. Ch
c iu mnh phi n vn ng
theo chiu hng tch cc.
HHK: Khi tip xc vi nhng nh ton
hc nc ngoi, ch c cm gic ni
chung h bit nhiu hn (v nhng th
khng ton, hay c th gi chung l
vn ha) so vi nhng ngi lm ton
nc ta. Chu c thy th khng? C
th gii thch th no v hin tng ny,
v n nh hng th no n chnh vic
lm ton ca h v ta?
NBC: Chu li thy cc nh khoa hc
phng ty hay thc mc lm sao m
ngi phng ng, khng ch ring cc
nh khoa hc, ai cng l trit gia. C th
l ci phng vn ha phng ng v
phng ty rt khc nhau, nn ai cng
thy ngi kia bit nhng th m mnh
m tt. Nhng ng l ci phng vn
ha c chi phi hot ng khoa hc.
phng ng chu thy ngi ta thch ci
kiu tm chng trch c qu.
C mt ci cc nh khoa hc phng
ty, tnh c n , hiu bit hn hn l
m nhc, ni rng ra l kh nng cm th
thm m. Theo chu ci kh nng ny l
mt phm cht khng th thiu ca ngi
lm ton.
NBC: L mt ngi gn b vi khoa hc
Vit Nam gn nh t lc khai sinh, ch
Khoi c th ni mt vi li cho nhng
bn tr ang chun b dn thn vo con
ng khoa hc khng?
HHK: Ch khng thch lm ci ch dn
thn. N lm cho ngi i vo khoa hc
c v nh ra chin trng, c v nh
sn sng hy sinh v ngi khc. Thc ra
i vo khoa hc cng khng phi hy
sinh ci g ht. Ta lm khoa hc v ta
thch hiu bit, thch sng to. Lm khoa
hc th c c nhiu, tc l c th
hng hn ngi khc ci kho tng tri
thc v gi ca nhn loi. M th
hng th c ngha v n p, tc l
phi c gng gp c ci g , d nh.
Cuc sng bao gi cng sng phng. Nu
mnh c lm ci mnh thch th cng
khng nn i hi cuc i cho li y
mi th nh ngi khc. Thch hiu bit
(thc cht cng l mt th hng th)
m li vn mong c rt nhiu tin; thch
t do lm ci mnh mun m vn mong
c nhiu quyn; thch c yn tnh
m mnh vo suy t ring m vn mong
ci s ni ting - l nhng mu thun
m nu khng nhn thc ra th c tng
mnh ang phi hy sinh, ang dn thn!
Lm khoa hc cng l mt ngh, nh
mi ngh khc. Nu thch giu th nn i
bun, thch quyn th nn i lm chnh
tr, thch hiu bit, thch t do th nn
i vo khoa hc. Ngh no cng c ci
c v mt. Quan trng nht l hiu
cho c mnh thc s cn ci g. iu
ny khng d, nht l khi ngi ta cn
tr.
Bi vy, nu nh chn con ng khoa
hc th nn t hi: c phi ci m mnh
mong mun nht l tri thc v t do
khng?
HHK: Trong cuc i, ai cng c th mc
sai lm. Theo chu, bao gi th mt ngi
cn nhn ra rng mnh sai lm khi
chn ngh Ton, v nn i sang ngh
khc?
NBC: Chu thy c nhiu l do khin
ngi ta c th t b ngh Ton v chn
mt ngh khc. Trong trng hp khng
nhn thy trin vng no ngh Ton
to cho gia nh mnh mt cuc sng tm
gi l tm tt, th Ton khng cn l
ngh na m l mt dng ngh thut
theo ui. theo ui mt ngh thut
th cn mt tnh yu mnh lit lm. y l
ngha ca t dn thn m chu s dng.
13
Nhng o mnh lit ca tnh yu th
khng d.
lm ton, ngi ta ch s dng mt
s kh hn ch kh nng ca con ngi,
nhng li s dng chng mt cch ti a.
Khi nhn ra rng mnh thiu mt s kh
nng lm nng Ton hoan h, m li
tha nhng kh nng m nng ta l i,
th c khi cng nn tm mt ngh khc vi
ngh nghin cu ton. Yu n phng
lu di th mt lm.
Bi ging u tin ti
Vin Nghin cu Cao cp v Ton
Trn Vn Nhung (Tng th k Hi ng Chc danh gio s nh nc)
Tng GS. Ng Bo Chu khi anh bc sang tui 40
9 gi sng ngy 23/6/2011, ti tr s
ca Vin Nghin cu Cao cp v Ton
(Vin NCCCT, tn ting Anh : Vietnam
Institute for Advanced Studies in Math-
ematics, VIASM), Ta nh Th vin T
Quang Bu, Trng i hc Bch khoa
H Ni, GS. TSKH. Ng Bo Chu, ngi
va c tng Gii thng Fields cao qu
c bi ging u tin bt u mt
chui cc hot ng khoa hc khai trng
Vin ny.
1. XY DNG VIN NCCCT V CHNG
TRNH PHT TRIN TON HC.
Nh chng ta bit, sau thnh tu
ton hc xut sc ca GS. Ng Bo Chu,
c s quan tm ca ng v Nh nc,
m trc tip l Th tng Nguyn Tn
Dng v Ph th tng, GS. TS. Nguyn
Thin Nhn, Chnh ph ra quyt nh
thnh lp Vin NCCCT v ph duyt
Chng trnh trng im quc gia pht
trin ton hc giai on 2010-2020 (gi
tt l Chng trnh). B trng B Gio
dc v o to, GS. TS. Phm V Lun,
cng k Quyt nh b nhim GS.
TSKH. Ng Bo Chu lm Gim c khoa
hc, GS. TSKH. L Tun Hoa lm Gim
c iu hnh ca Vin v GS. TSKH.
Bi Vn Ga, Th trng B GD-T, lm
Trng Ban iu hnh v GS. TSKH. Trn
Vn Nhung, Tng th k Hi ng Chc
danh gio s nh nc, lm Ph trng
Ban iu hnh Chng trnh. Sau bi
ging u tin, GS. Ng Bo Chu, GS.
L Tun Hoa, GS. Ng Vit Trung c
GS. PTTg. Nguyn Thin Nhn, GS. BT.
Phm V Lun v GS. TTr. Bi Vn Ga
tip thn mt v trao i v cng vic v
nhng kh khn c th Chnh ph v
cc b, ngnh, trong c B GD-T, h
tr Vin sm a cc hot ng khoa hc
vo n np. Nghe tin Vit Nam thnh
lp Vin NCCCT, mt s nh khoa hc t
nhiu nc, c c nhng nh ton hc
tng nhn Gii thng Fields, chc
mng chng ta v nhn li mi ca GS.
Ng Bo Chu sang thm, ging bi v
hp tc nghin cu ton hc ti Vin, khi
iu kin lm vic v c s vt cht y
tm hon thin.
GS. Ng Bo Chu s lm vic ba thng
h ny ti Vit Nam. Trc khi n lm
vic v ging bi ti Vin NCCCT, GS.
Chu dng hng, hoa trc tng
ca GS. T Quang Bu (1910-1986)
tng nh n c B trng B i hc
14
v Trung hc chuyn nghip, ngi
c cng xy dng v pht trin nn gio
dc i hc, khoa hc, ni ring l Ton
hc v o to nhn ti cho t nc,
cng vi nhng nh ton hc lo thnh
xut sc khc, nh cc gio s L Vn
Thim, Hong Ty, Nguyn Cnh Ton,
Phan nh Diu, Nguyn Thc Ho,...
GS. Ng Bo Chu nguyn l hc sinh
Khi chuyn Ton A0 kha XXII ca
Trng H Tng hp H Ni, m s ra
i ca h ny do xut ca GS. Hong
Ty v c s ng h ca cc gio
s ni trn. Tht l c ngha khi nh
li: t nm 1967 c nhng nh ton
hc hng u th gii sau khi nhn Gii
thng Fields, nh GS. A. Grothendieck
(Php), GS. L. Schwartz (Php), GS. A.
Hironaka (Nht Bn),..., sang thm v
ging bi ti Vit Nam. Nm 1974 (khi
y GS. Chu mi 2 tui), GS. T Quang
Bu mi mt s nh ton hc gii
ngi Php v ngi Vit Nam Php,
nh GS. B. Malgrange, GS. F. Phm, GS.
L Dng Trng v GS. A. Chenciner, sang
Vit Nam t chc mt chui bi ging
v L thuyt cc k d, cng ti i hc
Bch khoa H Ni. Khi l thuyt ny
cn rt mi m trn th gii nhng
ha hn nhiu ng dng quan trng. Nh
vy m n nay Vit Nam hnh thnh
c mt nhm nghin cu mnh trong
lnh vc ny.
Khc vi nm 1974, ln ny ta c
hn mt vin t chc cc bi ging mt
cch bi bn v ging vin l GS. Ng Bo
Chu v cc nh ton hc xut sc ang
trong nc hay ngoi nc, 100% l
ngi Vit Nam. Tt nhin nay mai s c
thm nhng bi ging ca cc nh khoa
hc hng u th gii v s tham gia ca
cc thnh gi quc t na. Ch qua v d
so snh n gin ny, chng ta c th
thy mt bc tin ng trn trng ca
nn ton hc nc nh. Cng t ho bao
nhiu chng ta cng nh n cng lao to
ln ca cc bc thy i trc by nhiu,
nhng nh ton hc c tm nhn chin
lc to nn i ng hm nay nhng
ngi Vit Nam ging dy, nghin cu v
ng dng ton hc trong v ngoi nc.
ng thi chng ta cng lun ghi nh
s gip v hp tc ca bn b, ng
nghip quc t.
2. GING TON HP DN NH K
CHUYN.
Trc y ti cha bao gi dm ngh
n s c mt ngy m ngi c mi
v ging bi ti Vit Nam, sau khi nhn
Gii thng Fields hoc Nobel, li chnh
l mt ngi Vit Nam, ni ting Vit! Ti
cng cc thnh gi khc nghe t u
n cui hn hai gi bi ging u tin ti
Vin NCCCT ca GS. Ng Bo Chu trong
chui bi ging ca anh v cc dng t
ng cu v cc dng modular (automor-
phic and modular forms). Tht xc ng
v t ho khi ln u tin chng ti c
nghe mt bi ging trc tip bng ting
Vit ging H Ni th thit, khng cn
ai phin dch, m ging vin li l ngi
va c trao Gii thng Fields cao qu
nht v Ton hc trn th gii.
GS. Ng Bo Chu ging bi trong mt
cn phng kh rng v lch s. 45 thnh
gi tc bc c, hoa rm c, en c, ngi
cht kn, chm ch lng nghe. Mi ngi
u bit y l mt c hi qu v him
c nn phi tn dng, c nghe mt bi
ging tm cao, chiu su v tng hp
nh vy s rt b ch cho bt k ai, d
ngi mun c ci nhn tng quan hay
mun tm vn c th i su nghin
cu. GS. Chu thng bo: Sau khi kt
thc, lot bi ging ca mnh v cc ng
nghip s c tp hp v bin tp li
15
thnh tp bi ging ca Vin bng ting
anh (Lecture Notes Series of VIASM).
Ti theo di cch GS. Chu ging
bi. Anh ni hon ton bng ting Vit,
khng lai t Ty, va ni va dng phn
vit nhanh ln bng bng ting Anh rt
chun mc. Ti li rt thch kiu "2 trong
1" ny, v di cc thnh gi ton hc
tr Vit Nam cn c hc thm t vng
ton hc bng ting anh . Tt nhin sau
ny khi c c ging vin v thnh gi quc
t n Vin th ngn ng chnh s l ting
Anh. Trong sut bi ging hn hai gi,
GS. Chu khng dng powerpoint, va
ni va vit mt cch t tn, sinh ng,
hp dn. Trong mt bc th in t trc
lc v Vit Nam ln ny, anh vit mt
cch rt khim tn: Ti ang dy mt
chuyn v cc dng t ng cu
i hc Chicago nn ang cn nh nhiu
chi tit, c th k li, s sang nm li
qun mt. Ngoi ra v ti cng hiu mi
th mt cht, nn s chu trch nhim t
chc, gi nhp cho seminar.
Ch trong mt khong thi gian hn
hai ting ng h, nhng vi tm hiu
bit su rng v vi ti thuyt ging ca
mnh, GS. Chu "k" cho ngi nghe
mt cu chuyn ton hc di xuyn qua
gn hai mi th k, t th k th III
sau Cng nguyn vi cc phng trnh
nghim nguyn c in ca Diophantine
thnh Alexandria, t Bi ton ln Phc-
ma c pht biu nm 1637, cho n
nhng thnh tu ton hc kit xut ca
nhn loi trong th k XX, XXI, trong
c nhng phn lin quan n Chng
minh ca anh cho B c bn do R.
Langlands phng on. Anh cng "v"
ra mt bc tranh ton cnh ni nhng
bn b xa l trong ton hc v vt l li
vi nhau, nh phng trnh Diophantine,
l thuyt s, biu din Galois, biu din
cc nhm Lie, dng modular v dng t
ng cu, ng cong elliptic, hnh hc,
t p, vt l, . . . Ni l mt bc tranh
ton cnh va ng theo c ngha en
ln ngha bng, v anh li mt bc
tranh "k ha" chim ht c mt ci bng
to, gm nhiu lnh vc ca ton hc v
vt l c m t nh nhng hn o
c lp, chng c ni li vi nhau bi
cc nhp cu nhng nht. Mi "o", mi
"cu" u c tn, c o hai ba tn (v
cc lnh vc ton hc giao thoa), c cu
hai ba bn ngi cng tham gia "bc".
Ri cn chi tit hn na, nhp cu
c bc khi no, trong bi cnh no. V
cui cng th B c bn nm u
trong bc tranh ny? N lin quan n
nhiu o v cu trong bc tranh, v n
l c mt chng trnh do R. Langlands
xut t 30 nm trc.
Sng 28/6/2011, ng vo ngy sinh
ca mnh, GS. NB. Chu tip tc ging
bi th hai ti Vin, vi 50 thnh gi tham
d, tc l nhiu hn hmu. Bui chiu,
GS. TSKH. Ngc Dip ging v biu
din cc nhm Lie. Sng 30/6, GS. Chu
ging bi th ba cho 57 thnh gi. Nh
vy s ngi n nghe GS. Chu ging bi
tng dn, ch khng gim dn. iu ny
thng him thy i vi cc bi ging
ton hc.
Ti nghe cc bi ging ca GS. Ng
Bo Chu v sau ny cn c th phi
hp vi GS. Chu ging bi cho trng
h ba thng ny l cc gio s ton hc
hng u trong nc gn chuyn ngnh
v cc nh ton hc tr ca Vit Nam
t trong nc (c c mt s bng hng
ton hc) v t Php, M,... v, nh cc
gio s on Qunh, H Huy Khoi, Ng
Vit Trung, L Tun Hoa, Nguyn Hu
Vit Hng, Nguyn T Cng, Ngc
Dip, c Thi, Nguyn Quc Thng,
Bi Th Tm, L Hi Khi, Phng H Hi,
cc tin s Nguyn Chu Gia Vng, L
16
Hng Vit Bo (H Harvard, M), Ng
c Tun (H Paris 13), Bi Vit Hng,
L Minh H, Phan Dng Hiu (H Paris
8-13), Ng Quang Hng (H Suny Buf-
falo, M),... Trong s cc thnh gi n
nghe bi ging c nhiu nh ton hc tr.
H cng tng c mi i ging bi
v hp tc nghin cu khoa hc nhiu
nc trn th gii.
Trc khi kt thc bi vit, tc gi xin
chc cho Vin NCCCT thnh cng tt p,
gp phn pht trin ton hc Vit Nam
v xin chc GS. Ng Bo Chu bc sang
tui 40 khe mnh, tip tc thnh t v
cng hin nhiu hn na cho T quc Vit
Nam v th gii!
Olympic Ton hc Quc t
ln th 52
H Huy Khoi (Vin Ton hc)
K thi Olympic Ton hc Quc t ln
th 52 (IMO 2011) din ra ti Amster-
dam, H Lan, t ngy 12 n 24/7/2011.
K thi ln ny c 101 nc v vng lnh
th c i tuyn hc sinh tham gia vi
564 th sinh v 2 nc tham gia vi t
cch quan st vin.
thi gm 6 bi thi, chia lm 2 ngy,
mi ngy 3 bi thi lm trong 4 gi 30
pht, vi s im ti a cho mi bi l
7.
Theo nh gi chung, thi nm nay
kh hay, c bit l bi 2 (t hp) v bi
6 (hnh hc). Trong bui tho lun v vic
chn , nhiu kin cho rng cn chm
dt mch 18 nm lin tc c 2 bi hnh
trong thi v ngh thay vo l 2
bi t hp. Kt qu sau 6 vng b phiu,
phi t hp chin thng phi hnh hc
vi t s st nt 48/47 (khng k phiu
trng)! Nh vy cu trc thi nm nay
nh sau: trong 2 bi d (B1, B4) c 1
bi i s-s hc, 1 bi t hp; trong 2
bi trung bnh (B2, B5) c 1 bi t hp,
1 bi s hc; trong 2 bi kh (B3, B6) c
mt bi i s, 1 bi hnh hc. C th thy
quy c d, trung bnh, kh nh trn
khng phi chnh xc vi mi th sinh;
chng hn trn tng s 42 im (6 ngi)
cho mi bi, on hc sinh Vit Nam t
42 im cho bi 1; 01 im cho bi 2; 08
im cho bi 3; 29 im cho bi 4; 32
im cho bi 5 v 01 im cho bi 6.
Bi ra nm nay c nhiu ch kh tinh
t. Chng hn bi 2, bi 3 v bi 6, m
nhiu bn nhn qua ngh l khng kh.
Tuy nhin li gii (ca nhng bn trong
i tuyn v ca nhiu bn khc a
ln mng) thng mc sai lm khi nhn
nh nhng trng hp tng t, d
suy ra, m khng nhn thy chnh l
nhng im tinh t nht ca bi ton. Do
im t c ch l 0-2. Bn Nguyn
Vn Qu c li gii kh c o cho bi
3, tic rng khng kt thc c!
Tun th nguyn tc 1/2 th sinh
c huy chng, trong t l
vng/bc/ng l 1/2/3, cn c im
ca th sinh, Ban Gim kho quyt
nh trao huy chng ng cho nhng
ngi c tng im t 16 n 22; huy
chng bc: tng im t 23-27; huy
chng vng: tng im t 28-42. Ngi
duy nht t im tuyt i 42/42 l Lisa
Sauermann, CHLB c.
17
Sau y l thnh tch ca i tuyn Vit Nam ti IMO 2011:
H v Tn
im bi thi
Tng im
Bi 1 Bi 2 Bi 3 Bi 4 Bi 5 Bi 6
V Vn Huy 7 0 1 7 2 0 17
Nguyn Thnh Khang 7 1 1 7 2 0 18
L Hu Phc 7 0 0 7 7 0 21
Nguyn Vn Qu 7 0 4 0 7 1 19
Nguyn Vn Th 7 0 2 1 7 0 17
Kim Tun 7 0 0 7 7 0 21
Nh vy, c su bn trong i tuyn
Vit Nam u c trao huy chng
ng.
Theo quy nh, cc k IMO khng tnh
gii ng i, tuy nhin nu xp theo
tng im th th t 10 on u tin
s l: 1-Trung Quc, 2-M, 3-Singapore,
4-Nga, 5-Thi Lan, 6-Th Nh K, 7-
Triu Tin, 8-i Loan, 8-Rumani, 10-
Iran. on Vit Nam xp th 31 trn tng
s 101 on tham gia.
Vi nhn xt: 1/ Trong k thi ny c th
thy s tin b vt bc ca mt s nc.
in hnh l Singapore (v tr ca Singa-
pore trong 5 nm gn y: 22 (2010);
30 (2009); 32 (2008); 36 (2007); 27
(2006). c bit, nu nh t khi bt u
tham gia Olimpic (1988), h mi t 01
huy chng vng (1996), th nm nay
Singapore t 4 huy chng vng, v
trong s 10 th sinh c im cao nht,
on Singapore chim n 3. Mt s
on khc, nh Thi Lan, Th Nh K
cng gi vng v tr cao, nhiu nc
chu M latin v chu Phi cng ci thin
ng k trn bng xp hng.
2/ Nm nay ln u tin sau nhiu
nm, on Vit Nam khng c huy
chng vng, thm ch l huy chng
bc; ng thi th t cng thp nht
(31/101) trn bng xp hng k t khi
tham gia Olimpic.
Vic i tuyn Vit Nam s khng cn
mnh nh nhiu nmtrc y l iu
c cnh bo trong nhiu hi tho ca
B Gio dc v o to. Do nhiu nguyn
nhn, hc sinh ngy nay khng cn mn
m vi cc k thi hc sinh gii. Vic b
cc k thi hc sinh gii cp 2 cng lm
cho trnh hc sinh b gim st. Nhiu
kin thc phi hc rt vi vng trong thi
gian ngn trc khi i thi, v rt thiu
c bn. Mt khc, nhiu nc ngy cng
ci tin quy trnh tuyn chn, bi dng
nn i tuyn ca h mnh dn qua tng
nm, v do y li dn v tr ca i
tuyn Vit Nam! Nu chng ta khng c
nhng gii php hu hiu th chc chn
chng ta ngy cng b cc i khc b xa.
Vic i tuyn Vit Nam gp bt li do
cu trc thi nm nay ch lm ta thy
r hn v nhanh hn xu hng .
3/ Nm nay Ban Gim kho dnh n
ba bui tho lun v vic thay i quy
ch ca k thi, mbo thi c gi
b mt tuyt i trong thi i cng ngh
thng tin hin nay. Kt qu ch l: hon
vic b phiu v nhng ngh thay i
n IMO 2012! iu tha thun duy nht
t c l: lp Ban kim tra vi nhim
v xem xt li nhng bi thi c du hiu
ng ng trong khong t nay n IMO
2012, v nu thy c iu g bt thng
s trnh ln Ban gim kho IMO 2012.
Vic ny s c tin hnh thng xuyn,
18
cng tng t nh kim tra doping ca
th thao sau ngy kt thc gii u.
IMO 2012 s c t chc Argentina,
IMO 2013 Columbia, IMO 2014 Nam
Phi v IMO 2015 Thi Lan.
thi:
Bi 1 (Mexico). Cho mt tp A = {a
1
, a
2
, a
3
, a
4
} gm bn s nguyn dng phn bit, ta k
hiu tng a
1
+a
2
+a
3
+a
4
bi s
A
. Gi s n
A
l s cc cp (i, j) vi 1 i < j 4 sao cho a
i
+a
j
chia ht s
A
. Tm tt c cc tp A m n
A
t c gi tr ln nht c th.
Bi 2 (Anh). Cho mt tp hu hn S gm t nht 2 im trn mt phng. Gi s khng c 3
im no ca S thng hng. Ci xay gi l mt qu trnh bt u vi mt ng thng i qua
mt im duy nht P S. ng thng quay theo chiu kim ng h quanh P cho n khi gp
mt im khc Q S. im Q li c ly lm tm mi v ng thng tip tc quay quanh
Q theo chiu kim ng h n khi gp mt im khc ca S. Qu trnh ny lp li v hn ln.
Chng minh rng ta c th chn mt im P S v ng thng i qua P sao cho ci xay gi
nhn mi im ca S lm tm quay v hn ln.
Bi 3 (Belarus). Cho hm s f : R R tha mn
f(x +y) yf(x) +f(f(x)),
vi mi s thc x v y. Chng minh rng f(x) = 0 vi mi x 0.
Bi 4 (Iran). Gi s n > 0 l mt s nguyn. Cho mt ci cn hai a v n qu cn vi trng
lng l 2
0
, 2
1
, . . . , 2
n1
. Ta mun t ln ci cn mi mt trong n qu cn, ln lt tng qu
mt, theo cch bo m a cn bn phi khng bao gi nng hn a cn bn tri. mi
bc ta chn mt trong cc qu cn cha c t ln cn, ri t n hoc vo a bn tri,
hoc vo a bn phi, cho n khi tt c cc qu cn u c t ln cn. Xc nh xem
c bao nhiu cch thc hin c mc ch ra.
Bi 5 (Iran). Cho hm f : Z N

. Gi s rng vi hai s nguyn bt k m, n, hiu f(m) f(n)

chia ht cho f(m n). Chng minh rng vi mi s nguyn m, n tha mn f(m) f(n) th
f(n) chia ht cho f(m).
Bi 6 (Nht Bn). Cho tam gic nhn ABC vi ng trn ngoi tip . Gi l mt tip tuyn
ca v
a
,
b
,
c
l cc ng thng i xng vi qua cc ng thng BC, CA, AB, tng
ng. Chng t rng ng trn ngoi tip ca tam gic to bi
a
,
b
,
c
tip xc vi ng trn
.
19
Dnh cho cc bn tr
LTS: "Dnh cho cc bn tr" l mc dnh cho Sinh vin, Hc sinh v tt c cc bn tr yu
Ton. Ta son mong nhn c cc bi vit hoc bi dch c gi tr cho chuyn mc.
Cng tc thay v Cnh tranh
2
Robbert Dijkgraaf
(Ch tch Vin hn lm Khoa hc v Ngh thut Hong gia H Lan)
Thay mt Ban T chc v cng ng
khoa hc v ton hc H Lan, ti rt hn
hnh v vinh d c cho mng cc bn
tham d Olympic Ton hc Quc t ln
th 52.
Tht ho hc khi trong cng mt lc
li c s tp trung him c nh vy cc
ti nng t khp ni trn th gii Am-
sterdam. Chng ti thm ch lo lng v
mt v bng n "tr tu". Ti hy vng rng
mt ai s mt n mc IQ trong cn
phng ny!
Chng ta c i din ca 101 quc gia
y v c l cng ngn y s ngn ng
m c s dng. Khng th ni vi
tt c cc bn bng ngn ng ring ca
mi ngi. Tht may l cn c mt ngn
ng chung m hu ht mi ngi u ni
tri chy: ngn ng ton hc.
Ton hc c mt khp mi ni. Mt
a tr thng bt u vi vic m mt,
hai, ba. Trong thc t, cc s thng l
nhng t u tin chng ta bit khi hc
mt ngoi ng. Galileo ni rng ton
hc l ngn ng ca T nhin. Nh vt
l Richard Feynman thm: Vi nhng
ngi khng bit n ton hc, tht kh
cm nhn thc s c v p, v
p trong su thm ca T nhin (. . . ).
Nu bn mun hiu T nhin (. . . ), bn
cn bit ngn ng T nhin ni". Cc
nh thin vn hc, nhng ngi quan st
nhng v sao v nhng thin h xa xi
nht trong v tr, kt lun rng nhng
cng thc ton hc chi phi cc quy lut
t nhin trn Tri t cng ng thi chi
phi nhng vng bin gii xa xi nht
ca khng gian v thi gian. Trong tng
lai chng ta c th n mt i tuyn
ngoi tri t n t hnh tinh Zorgh!
Nu h tham d IMO, ti chc chn rng
h s t kt qu rt tt.
Nu ti phi vit din vn ny khng
phi bng cc t ng m bng cc cng
thc ton hc th ti s chn mt k hiu
rt n gin m hu ht mi ngi u
bit: du bng. Hu ht cc phng trnh
c dng A=B. Ngh v iu ny ta s thy
du bng c mt vai tr cc k quyn
nng: n ni hai th gii khc nhau c
biu din bi A v B. Kt ni cng l
quyn nng chnh ca ton hc. Kt ni
nhng tng vt qua bin gii ca cc
lnh vc. Kt ni nhng con ngi v t
nc vt ln nhng vn ha, nh IMO
cho thy iu mt cch tuyt vi.
Ton hc cng kt ni cc th h vt
qua nhng gii hn ca thi gian. Cng
ng ton hc l mt trong nhng cng
ng phng khong nht m ti bit. Cc
2
Din vn khai mc ti l khai mc Olympic Ton Quc t 2011, tiu do Ta son t.
20
nh ton hc khng ch dnh nhiu thi
gian lng nghe nhau trong cc bi
ging v xmina, h cn dnh rt nhiu
cng sc trong vic o to v dy d cc
th h tr. iu c bit ng cho cc
k Olympic. Trong tun ny, th h tr s
th hin nhng k nng v ti nng ng
kinh ngc ca h. Nhiu nh ton hc lu
nm s nhn vo nhng bi ton m cc
bn c th gii c vi mt s kinh hi.
C nhn ti rt sung sng v khng phi
trong v tr ca cc bn...
Chng ta ang sng trong thi i vng
son ca ton hc. Hai trong nhng bi
ton ln nht trong lch s ton hc
c gii quyt trong hai thp k va
ri: nh l Cui cng ca Fermat v
Gi thuyt Poincar. Grigori Perelman l
ngi gii quyt c bi ton th hai
cng chnh l ngi dnh mt huy
chng vng vi im tuyt i ti k
IMO nm 1982. Ti nhc n iu ny
cng ch t thm mt cht xu sc p
ln vai cc bn m thi!
Tt nhin, chng ti hy vng rng rt
nhiu trong cc bn s tip tc nui
dng ti nng v tnh yu ln vi ton
hc v s tham gia cng chng ti trn
mt trn nghin cu v t n nhng
thnh tch phi thng tng xng trong
vic m rng bin gii ca tri thc. Tuy
vy c mt s khc bit ng ch gia
vic nghin cu v cc k IMO: trong
nghin cu cc bn khng cn cnh tranh
m cc bn s cng tc!
Th gii cn n ton hc. Vai tr ca
ton hc trong x hi ang khng ngng
tng ln. T nhng m hnh ca hin
tng thay i kh hu ton cu n cc
giao dch trong lnh vc ti chnh, t vic
bo m an ton cc cuc giao dch bng
cc m cao cp n vic gii m cc c
s di truyn ca s sng, cc tng v
cng c ton hc lun gip nh hnh x
hi ca chng ta.
S ho phng khng ch gip cc
nghin cu ton hc thc hin c m
nh n k Olympic ny mi c th c
t chc. Ti xin cm n su sc cc nh
ti tr chnh cho s kin ny: B Gio
dc - Vn ha - Khoa hc, d n thc y
gio dc khoa hc H Lan Platform Bta
Techniek v qu ti tr ca Google cho
IMO trong 5 nm ti. Mi n v ti
tr mt cch ho phng him c. Chng
ta cng nhn c s ng h ln ca
i hc VU Amsterdam, i hc K thut
Eindhoven, i hc Leiden, cng ty OR-
TEC, Vin Php l H Lan (NFI), Trung
tm Khoa hc NEMO, CWI Amsterdam
v tt nhin l Thnh ph Amsterdam,
trong c bit l s tham gia ca c
nhn ngi th trng cng nh nhiu t
chc khc m ti khng th cp ht
trong khong thi gian ngn ny. Chng
ti nh gi su sc nhng s gip y.
Cc bn th sinh thn mn,
Chng ti chc cc bn tht nhiu cm
hng trong nhng ngy ti. Ti hy vng
rng k Olympic quc t ln ny s mang
li cho cc bn nhng n tng lu bn:
s m hoc khi bt gp nhng bi ton
hc ba, nim sung sng khi chm m
trong v, ti hi vng, s hn hoan khi
tm ra li gii. Nhng hn tt thy, ti hy
vng cc bn s c mt thi gian tuyt vi
Amsterdam v c thm nhiu bn mi,
nhng ngi chia s vi cc bn nim
am m v hnh phc trn con ng
khm ph ton hc.
on Trung Cng (Vin Ton hc) v
Nguyn Th Qunh Trm (H Thng mi) dch.
21
Cu trc nhm trong mt s
bi ton s cp
on Trung Cng (Vin Ton hc)
Cu trc nhm xut hin t nhin
trong cc bi ton s cp. V d n gin
nht l cc nhmZ, Q, R, C vi php ton
+. V d t hin nhin hn l cc nhm
hu hn (ni chung khng abel) xut
hin trong l thuyt s, t hp v i s.
Trong bi ny chng ti s im li mt
vi ng dng ca l thuyt nhm gii
mt s bi ton s cp. Mc d cc bi tp
minh ha u c li gii s cp, chng ti
s khng tp trung trnh by cc li gii
ny m ch yu phn tch s xut hin
cc cu trc nhm nh th no.
1. M U V NHM
Nhm. Ta bit rng php cng trn tp
cc s nguyn Z tha mn cc tnh cht
kt hp, c phn t trung ha (phn t 0)
v mi phn t u c phn t i (phn
t i ca n l n). Ta gi tp Z cng vi
php cng l mt nhm.
Mt v d khc l nhm i xng. Cho
n N v xt X = {1, 2, . . . , n}. K hiu
S
n
l tp tt c cc php hon v trn X,
ngha l, S
n
l tp cc song nh : X
X. Php hp thnh ca cc nh x trong
S
n
tha mn cc tnh cht:
(i)
1
,
2
,
3
S
n
, (
1

2
)
3
=

1
(
2

3
).
(ii) Gi id l php hon v ng nht,
ta c id = id = , vi mi S
n
.
(iii) Vi S
n
, nh x nghch o
1
cng nm trong S
n
.
Khi S
n
cng vi php hp thnh cc
nh x cng c gi l mt nhm.
Khng phi mt tp hp vi mt php
ton bt k cng l mt nhm (xem V
d 1.2(ii) di). Ta c nh ngha tng
qut.
nh ngha 1.1. Mt nhm G l mt tp
hp cng vi php ton nhm G G
G, (a, b) ab, tha mn
- a, b, c G, (ab)c = a(bc) (tnh cht
kt hp).
- e G tha mn ae = ea = a, a G
(phn t n v).
- a G, b G sao cho ab = ba = e
(phn t nghch o).
G l mt nhm abel nu
- a, b G, ab = ba (tnh cht giao
hon).
Nu php ton nhm vit theo li nhn
(tng ng, li cng) th phn t n v
cn c k hiu l 1 (tng ng, 0),
phn t nghch o ca a k hiu l a
1
(tng ng, a v gi l phn t i).
Mt nhm con ca G l mt tp con
H G tha mn e H v vi a, b H
th a
1
H, ab H. Nh vy, nu a H
th a
n
, a
n
H vi mi n = 1, 2, . . .. Nu
H = {a
n
: n Z} vi mt phn t a no
th H c gi l mt nhm xyclic sinh
bi a.
V d 1.2. (i) Mt s nhm abel quen
thuc l
- Nhm vi php cng: Z Q R
C.
- Nhm vi php nhn: {1} Q

hoc R
>0
R

. y k hiu
k

:= k \ {0}.
(ii) Tp R
>0
khng l mt nhm i vi
php cng v vi x R, x > 0 th x
R
>0
.
22
Nhm hu hn. Nu nhm G c hu
hn phn t th ta ni Gl mt nhm hu
hn. Cp ca G l s phn t ca nhm
v k hiu l |G|. Vi mi g Gc mt
s nguyn dng n > 0 sao cho g
n
= 1.
S nguyn dng nh nht nh vy c
gi l cp ca g v k hiu l ord(g).
V d 1.3. Xt tp Z/nZ gm cc lp
thng d mod n. Vi a,

b Z/nZ, ta c
a +

b = a +b v a.

b = ab. Tp Z/nZ cng

vi php cng l mt nhm abel hu hn
cp n. Xt tp (Z/nZ)

:= { a Z/nZ :
(a, n) = 1}. Bng thut ton chia Euclide
ta chng minh c (Z/nZ)

cng vi
php nhn l mt nhm abel hu hn,
cp ca nhm ny l (n) = #{0 < a <
n : (a, n) = 1}.
V d 1.4. Nhm S
n
l mt nhm hu
hn v c gi l nhm i xng (hay
nhm cc php th). S
n
l mt nhm
abel khi v ch khi n < 3. Cp ca S
n
l |S
n
| = n!. Nu thay tp {1, . . . , n} bi
mt tp X c n phn t th ta cng c
nhm i xng trn X, k hiu l S
X
.
Vi mi nhm con H ca mt nhm
hu hn G v a G, t aH := {ab :
b H}. D thy vi a, a

G th hoc
aH = a

H hoc aHa

H = (hoc trng
nhau hoc khng giao nhau). Ni ring,
G c phn tch thnh mt hp ri cc lp
k c dng aH.
Mnh 1.5 (nh l Lagrange). Mi lp
tng ng nh ngha nh trn u c
cng s phn t v bng cp ca H. Ni
ring, s lp tng ng l |G|/|H|.
V d 1.6 (p-Nhm). Cho p l mt s
nguyn t. Mt p-nhm l mt nhm hu
hn vi cc phn t c cp l mt ly tha
ca p. Khi , mt nhm G l p-nhm khi
v ch khi G c cp l mt ly tha ca p.
Tht vy, gi s G c cp l mt ly
tha ca p v a G. Xt nhm xyclic H
sinh bi a. R rng |H| = ord(a). Do
theo nh l Lagrange, ord(a) l c ca
cp ca G.
i vi chiu ngc li, ta ch chng
minh cho trng hp G l abel (trong
cc bi tp phn sau ch c trng hp
ny xy ra). Gi s G l mt p-nhm abel
v H l mt nhm con ln nht ca G
m c cp l mt ly tha ca p. Ta s
chng minh H = G. Gi s c mt phn
t a G \ H. Khi ord(a) = p
n
vi
n > 0 no . Xt tp H

:= {ab : b
H}. D thy H

l hp ri ca cc tp
hp H, aH, a
2
H, . . . , a
p
n
1
H v H

l mt
nhm abel. Ni ring, H

l mt nhm
con ca G vi cp l |H

| = |H|.p
n
> |H|.
iu ny mu thun vi cch chn H. Vy
G = H v G c cp l mt ly tha ca
p.
Tc ng nhm. Xt nhm i xng S
n
v tp X = {1, 2, . . . , n}. Vi mi S
n
,
i X, ta c (i) X. Tng ng ny
r rng tha mn (
1

2
)(i) =
1
(
2
(i)).
Khi ta ni rng c mt tc ng ca
nhm S
n
ln tp X. Tng qut hn, ta c
nh ngha.
nh ngha 1.7. Cho G l mt nhm
hu hn v X l mt tp hu hn. Mt
tc ng ca G ln X l mt nh x
G X X, (g, a) g(a) tha mn:
vi g, h G, a X, (gh)(a) = g(h(a))
v e(a) a. Vi mi a X, tp con
orb(a) := {g(a) X : g G} c
gi l qu o ca a. Phn t a X c
nh di tc ng ca G khi v ch khi
orb(a) = {a}. Tp X c phn hoch
thnh hp ri cc qu o.
V d, xt tc ng ca nhm i xng
S
n
ln tp X = {1, . . . , n}. Vi hai phn
t bt k i, j = 1, . . . , n, lun c mt php
th, k hiu l (i, j) v gi l php chuyn
v, tro i v tr ca i, j v c nh cc v
23
tr khc. Do tc ng ny ch c mt
qu o l c tp X.
Vi mt tp con Y X, tp Stab(Y ) :=
{g G : g(Y ) Y } l mt nhm con ca
G v c gi l nhm con n nh ca
Y . Ta c mt song nh {g. Stab(a) : g
G} orb(a), gh g(a). nh l La-
grange (Mnh 1.5) cho ta
Mnh 1.8. Vi mi a X, qu o
orb(a) c s phn t bng |G|/| Stab(a)|.
Ni ring, | orb(a)| l c ca |G|.
Cho p Z l mt s nguyn t v G l
mt p-nhm. Xt mt tc ng ca G ln
mt tp hu hn X. Theo Mnh 1.8,
nhng qu o c nhiu hn mt phn
t c s phn t l ly tha ca p. Nhng
qu o cn li ng vi cc im c nh
ca X. K hiu X
G
l tp cc im c
nh, ta c mnh .
Mnh 1.9. C |X| |X
G
| (mod p).
Mt ng dng th v ca mnh trn
l nh l s hc sau y.
nh l 1.10 (Lucas). Cho cc s nguyn
m, n 0 v mt s nguyn t p. Ta c
_
m
n
_

k

i=0
_
m
i
n
i
_
(mod p),
trong m
i
, n
i
l cc ch s trong biu
din c s p ca m, n, ngha l
m = m
k
p
k
+. . . +m
1
p +m
0
,
n = n
k
p
k
+. . . +n
1
p +n
0
,
vi 0 m
0
, . . . , m
k
< p v 0
n
0
, . . . , n
k
< p.
Chng minh. Xt mt tp M gmmphn
t. Chia M thnh cc tp con ri nhau:
m
i
tp con c p
i
phn t, i = 0, 1, . . . , m.
Trn mi tp con, c mt tc ng t
nhin ca nhm xyclic Z/p
i
Z. Do
nhm G =

k
i=0
(Z/p
i
Z)
m
i
tc ng t
nhin theo tng thnh phn ln tp M.
y (Z/p
i
Z)
m
i
= Z/p
i
Z . . . Z/p
i
Z l
tch m
i
ln Z/p
i
Z.
Gi X l tp tt c cc tp con ca M
c n phn t. Nh vy |X| =
_
m
n
_
. D
thy G tc ng cm sinh ln tp X. Mt
tp con N thuc X l bt bin di tc
ng ca G khi v ch khi n l hp ca
cc tp con c p
i
phn t trong cch chia
trn. Vi mi p
i
, c n
i
tp con ca N
nh vy. Do s tp con N M c
n phn t v bt bin di tc ng ca
G l

k
i=0
_
m
i
n
i
_
. Khng nh c suy t
Mnh 1.9.
2. T HP
2.1. Php th. Mt php th S
n
c hon ton xc nh bi cc gi tr
(1), . . . , (n). Do c mt cch khc
biu din l
_
1 2 . . . n
(1) (2) . . . (n)
_
.
Ch rng cn c gi l mt hon
v ca cc s 1, 2, . . . , n v k hiu l
(a
1
, . . . , a
n
) vi a
i
= (i). Nu a
i
= i
th ta c th b a
i
trong k hiu trn. Tc
ng t nhin ca nhm xyclic () ln tp
X = {1, 2, . . . , n} cho ta phn tch ca X
thnh hp ri cc qu o
X = X
1
X
2
. . . X
r
,
vi mi X
i
c dng {a, (a), . . . ,
k
i
(a)}.
Mi X
i
c gi l mt chu trnh ca
v ta c ord() = [|X
1
|, . . . , |X
r
|] | n!.
V d 2.1 (IMO 2001). Cho n > 1 l mt
s nguyn l v cc s nguyn c
1
, . . . , c
n
.
Vi mi php th a = (a
1
, . . . , a
n
) ca
1, . . . , n, nh ngha S(a) =

n
i=1
c
i
a
i
.
Chng minh rng tn ti cc php th
a = b sao cho n!|S(a) S(b).
Li gii. Nu tt c S(a) khc nhau mod
n! th do c n! php th nn
{S(a) : a S
n
} = {0, 1, . . . , n!1}modn!.
24
Do ,

aS
n
S(a) =
(n!1)n!
2
=
n!
2
(mod n!). Ta c

aS
n
S(a) =

aS
n
n

i=1
c
i
a
i
=
n

i=1
c
i

aS
n
a
i
=
n

i=1
c
i
.(n1)!
n

i=1
i =
n

i=1
c
i
.n!
n + 1
2
= 0
(mod n!).
iu ny mu thun vi khng nh trn.
Vy c hai php th khc nhau a, b sao
cho S(a) S(b) (mod n!).
V d 2.2 (IMO 1999 shortlist (Phn
Lan)). C n 2 c gi chi mt tr
chi, mi ngi gi mt qu bng. Mi
cp trong s tt c
_
n
2
_
cp, theo mt th
t no , i qu bng h ang c cho
nhau. Tr chi c gi l "th v" nu
cui cng khng c c gi no nhn li
qu bng ban u. Ngc li, nu cui
cng tt c cc c gi u nhn li qu
bng ban u th tr chi c gi l
"chn ngt". Tm gi tr ca n (a) c
mt tr chi th v v (b) c mt tr chi
chn ngt.
Li gii. Mt php chuyn v (i, j) vi
i, j = 1, . . . , n, i = j l mt hon v hai
v tr i, j cho nhau v gi nguyn cc v
tr khc. Mt tr chi l mt cch thc
hin lin tip, hay l mt cch xp th
t, N =
_
n
2
_
php chuyn v (i, j) ca tp
{1, . . . , n}. Gi s th t l t
1
, . . . , t
N
.
Mt tr chi s ng vi php hon v P =
t
N
t
N1
. . . t
1
. Tr chi l th v tng ng
vi P khng c im c nh. Tr chi l
chn ngt nu P = id l php ng nht.
(a) Tn ti mt tr chi th v khi v ch
khi n = 3.
Tht vy, nu n = 2 th P
2
:= (1, 2) r
rng l th v. Nu n = 3 th mi tr chi
c dng P = (b, c)(a, c)(a, b) = (a, c) nn
khng l th v.
Xt n > 3. Xt P
n
:= (1, 2)(1, 3)(2, 3)
. . . (1, n)(2, n) . . . (n 1, n). Khi P
n
=
P
n1
(1, n, n 1, . . . , 2) = (1, n)(2, n
1) . . . (i, n + 1 i) . . . l th v nu n
l chn. Nu n l th hon v Q
n
:=
P
n1
(1, n)(2, n) . . . (k, n)(n 1, n)(n
2, n) . . . (k + 1)n l th v.
(b) Tn ti mt tr chi chn ngt khi v
ch khi n 0, 1 (mod 4).
Ta c sign(P) = (1)
(
n
2
)
. Do nu
P = id l php ng nht th 2|
_
n
2
_
, hay
n 0, 1 (mod 4).
Ngc li, gi s n 0, 1 (mod 4).
Xt trng hp n = 4k. Chia cc
c gi vo k nhm gm 4 c gi.
Trong mi nhm xt th t sau
(3, 4)(1, 3)(2, 4)(2, 3)(1, 4)(1, 2) = id.
Gia hai nhm khc nhau (k hiu l
{1, 2, 3, 4} v {5, 6, 7, 8}), ta c
(4, 7)(3, 7)(4, 6)(1, 6)(2, 8)(3, 8)(2, 7)(2, 6)
(4, 5)(4, 8)(1, 7)(1, 8)(3, 5)(3, 6)(2, 5)(1, 5)
= id.
Trng hp n = 4k + 1 ta chia thnh
k + 1 nhm gm k nhm c 4 c gi v
mt nhm ch c mt c gi. Gia hai
nhm c 4 c gi khc nhau ta lm nh
trn. Vi mi nhm c 4 c gi, k hiu l
1, 2, 3, 4, ta thm c gi d, k hiu l 5,
v tin hnh theo th t sau
(3, 5)(3, 4)(4, 5)(1, 3)(2, 4)(2, 3)(1, 4)(1, 5)
(1, 2)(2, 5) = id.
Bi 1 (Australia MO 2004). Tm tt c
cc hon v a
1
, . . . , a
2004
ca 1, . . . , 2004
sao cho
|a
1
1| = |a
2
2| = . . . = |a
2004
2004| > 0.
Bi 2 (IMO 2005 shortlist (USA)). Cho
mt s nguyn dng n 1 v mt
dy s nguyn a
1
, . . . , a
n
sao cho n |
(a
1
+ . . . + a
n
). Chng minh rng tn
ti hai php th v ca 1, . . . , n sao
cho (i) + (i) a
i
(mod n) vi mi
i = 1, . . . , n.
25
Bi 3 (IMO 2008 shortlist (Serbia) & Iran
MO). Vi n > 0, xc nh s cc hon v
a
1
, . . . , a
n
ca 1, . . . , n vi tnh cht
k | 2(a
1
+. . . +a
k
), k = 1, 2, . . . , n.
2.2. Bi ton t mu. Bi ton t mu
l mt ng dng in hnh ca l thuyt
nhm (nhm i xng) trong t hp.
Bi ton. Cho r mnh vi ging ht nhau
v n mu khc nhau. T mi mnh vi
bng mt mu no . Cho G l mt
nhm gm cc php hon v n mnh vi.
Hai cch t mu s c ng nht nu
cch ny nhn c t cch kia bng mt
php hon v trong G. Hi c tt c bao
nhiu cch t mu (sai khc hon v bi
nhm G)?
V d 2.3 (HSGQG 2010). Ngi ta dng
n mu t tt c cc vung con ca
bng vung kch thc 33, mi c
t bi mt mu. Hai cch t mu c coi
l nh nhau nu cch t mu ny nhn
c t cch t mu kia nh mt php
quay quanh tmca bng vung. Hi c
tt c bao nhiu cch t mu khc nhau?
Bi ton t mu c gii bng cch s
dng b Burnside.
B Burnside. Xt mt tp hu hn X
cng vi mt tc ng ca mt nhm hu
hn G. Vi mi g G, k hiu F(g) =
{x X : g(x) = x} v Z = {(g, x)
G X : x F(g)}. Bng cch m theo
g G hoc theo x X, ta c ng nht
thc
|Z| =

gG
|F(g)| =

xX
| Stab(x)|.
Mi phn t x X xut hin ng
| Stab(x)| ln trong tp Z. Nh vy, cc
phn t trong orb(x) xut hin c thy
| orb(a)|.| Stab(a)| = |G| ln.
Mnh 2.4 (B Burnside). S qu
o ca tc ng nhm G ln tp X l
N =
1
|G|

gG
|F(g)| =
1
|G|

aX
| Stab(a)|.
B Burnside cng c mt vi
tc gi gi l B Cauchy-Frobenius.
Cauchy l ngi u tin chng minh
cho trng hp tc ng ch c mt qu
o (tc ng bc cu). Frobenius chng
minh trng hp tng qut. Theo cc tc
gi ny, Burnside l ngi u tin vit
kt qu trn trong mt quyn sch.
nh l m ca Plya (dng n gin).
p dng b Burnside, ta pht biu li
bi ton t mu: K hiu cc mnh vi l
v
1
, . . . , v
r
, cc mu l c
1
, . . . , c
n
. Xt tp
hp cc nh x X = {f : {v
1
, . . . , v
r
}
{c
1
, . . . , c
n
}}. Mi cch t mu tng ng
1 1 vi mt hm f X. Nhm G S
r
tc ng ln tp {v
1
, . . . , v
r
} nn c tc
ng t nhin ln tp X cho bi (g, f)
GX f g X. Theo b Burnside,
s cc qu o ca tc ng ny l
N
G
=
1
|G|

G
|F()|,
vi F() = {f X : f((v
i
)) =
f(v
i
), i = 1, . . . , n}. Gi cc chu trnh ca
l V
1
, . . . , V
t
. Khi f F() tng
ng vi f l nh x hng khi hn ch
ln tng chu trnh V
i
, i = 1, . . . , t. Nh
vy, |F()| = n
c()
vi c() = t l s chu
trnh ca .
Mnh 2.5 (nh l m ca Plya,
dng n gin). Ta lun c
N
G
=
1
|G|

G
n
c()
.
Mnh trn l mt dng n gin ca
nh l m ca Plya. nh l m tng
qut cho ta thng tin c th hn v s
cch t mu vi nhng hn ch v phn
b l mt kt qu quan trng trong t
26
hp, tuy nhin vic trnh by tng i
di v vt ra khi phm vi ca bi gii
thiu ny.
V d 2.3 xt li. Gi l php quay
quanh tm hnh vung gc

2
theo chiu
kim ng h. Khi G = () l mt
nhm xyclic cp 4. S chu trnh ca
l 3, ca
2
l 5, ca
3
l 3 v ca

4
= id l 9. Theo nh l m ca
Plya (Mnh 2.5), s cch t mu l
N =
1
4
(n
9
+n
5
+ 2n
3
).
V d 2.6 (S Stirling). K hiu s php
th trong S
r
c k chu trnh l
_
r
k

v gi l
s Stirling. S Stirling lin quan n bi
ton tm s cch xp r qu bng vo n ci
st vi hai cch xp l nh nhau nu sai
khc mt cch nh s li cc qu bng.
Bi ton bng-st thuc kiu bi ton
t mu. Trong trng hp ny, ta khng
phn bit cc qu bng nn nhm tc
ng l S
r
. Theo nh l m ca Plya,
s cch xp l
N =
1
r!
r

k=0
_
r
k
_
n
k
.
Mt khc, mi cch xp tng ng vi
mt chui n + r 1 k t gm r k t
b (bng) v n 1 k t s (st). S cch
sp xp do l N =
_
n+r1
r
_
. Ta suy ra
(n +r 1) . . . (n + 1)n =
r

k=0
_
r
k
_
n
k
.
y l mt nh ngha khc ca s Stir-
ling.
Bi 4. C bao nhiu cch sn cc mt ca
mt hnh lp phng bng 8 mu vi iu
kin mi mt c sn mt mu v hai
cch sn l nh nhau nu sai khc mt
php xoay hnh lp phng.
Bi 5 (AIME 1996). Hai ca hnh
vung 7 7 c t mu vng. Cc cn
li c t mu . Hai cch t c coi
l ging nhau nu chng c th thu c
t nhau bng mt php quay trn mt
phng quanh tm ca hnh vung. Hi c
bao nhiu cch t mu?
Bi 6 (T mu vng c). Ngi ta lm
cc chui vng c c r ht trong
mi ht mang mt trong n mu cho
trc. Hai chui vng c gi l cng
kiu nu vng ny nhn c t vng
kia bng mt php tnh tin theo cc ht.
Hi: (a) C nhiu nht bao nhiu chui
vng c thuc cc kiu khc nhau? (b)
C bao nhiu chui vng m vi mi mu
u c t nht 2 ht mang mu ?
Bi 7. Cho tp V = {v
1
, . . . , v
n
}. Mt
th G trn tp nh V c cho bi mt
tp gm cc cp khng sp th t (v
i
, v
j
),
i = j, gi l cc cnh ca G. Hai
th l ng cu vi nhau nu th ny
nhn c t th kia bng cch nh
s li cc nh. Tm s ln nht cc th
khng ng cu vi nhau.
2.3. Mt s bi ton khc. Trong hai
phn trc ta thy ng dng ca nhm
i xng. Trong phn ny ta s xt mt s
bi tp vi cc cu trc nhm khc.
V d 2.7 (USAMO 2008). Trong mt hi
tho v ton, hai nh ton hc bt k
hoc l bn nhau hoc l ngi l. Trong
thi gian n tra, nhng ngi tham d
n mt trong hai phng n. Mi nh
ton hc u n trong mt phng cha
mt s chn ngi bn ca mnh. Gi
s c t nht mt cch sp xp nh vy.
Chng minh rng s cch chia cc nh
ton hc vo hai phng l mt ly tha
ca 2.
Li gii. nh ngha mt lnh l mt tp
cc hng dn, mi nh ton hc c
ngh hoc li hoc di chuyn. Gi
s ang c mt cch chia tt, ngha l
mi nh ton hc c s chn bn trong
27
cng phng. Xt tp G tt c cc lnh sao
cho xut pht t cch chia ny, sau khi p
dng mt lnh ta c mt cch chia tt
khc. Cc lnh cng c gi l cc
lnh tt. Gi tp ny l G. Khi lnh
I m mi nh ton hc nguyn ti ch
cng thuc tp G.
G l mt nhm abel: Nu A, B G l
hai lnh bt k, ta k hiu A.B l lnh
nhn c bng cch p dng ln lt
lnh B ri tip lnh A. D thy hai lnh
A.B v B.A nh nhau. Ta chng minh
A.B cng l mt lnh tt, ngha l thuc
vo tp G. Tht vy, xt mt nh ton hc
x trong hi tho. Nu B(x) l li th
c chn bn ca x c hai phng phi
i sang phng khc. Nh vy, nu xut
pht t mt cch chia tt bt k khc, sau
lnh B th s ngi i v n phng ca
x cng l chn hoc cng l l. Dn n
s bn cng phng ca x sau vn l s
chn. Tng t, nu B(x) l sang phng
khc th c chn bn ca x hai phng s
li phng. Nu xut pht t mt cch
chia tt khc, th s bn li phng x
n v s bn s n phng cng cng
chn hoc cng l. Do x c chn bn
cng phng sau lnh B. Tm li, A.B l
mt lnh tt v do A.B G. Ni ring,
G l mt nhm abel.
Nu A G, ta c A.A = I. Do G l
mt 2-nhm v |G| l mt ly tha ca 2.
Bi 8 (IMO 1999 shortlist (Anh)). Cho A
l mt tp gm N lp ng d mod N
2
.
Chng minh rng c mt tp B gm N
lp ng d mod N
2
sao cho tp A+B :=
{ a +

b : a A,

b B} cha t nht N
2
/2
lp ng d.
Tin Ton hc Th gii
L trao Gii thng Abel - 2010. Ngy
24/5/2011 ti Oslo, th Na Uy, ch
thn nh vua Harald trao tng "Gii
thng Abel - 2010" cho GS. John Mil-
nor (Vin cc Khoa hc v Ton, i hc
Stony Brook, New York, M), ngi
c cc cng trnh khoa hc c tnh tin
phong trong tp, hnh hc v i s .
Cng vi l trao gii cn c cc "Bi
ging Abel" v "Bi ging khoa hc" din
ra ti i hc Oslo. Mc ch ca cc "Bi
ging Abel" l gii thiu rng ri vi cc
nh ton hc tr v sinh vin mt ci nhn
ph thng hn i vi cng trnh c
gii. Nm nay, nhng ngi thc hin
bi ging Abel ngoi John Milnor ra cn
c Curtis McMullen v Michael Hopkins
(i hc Harvard, M), "Bi ging khoa
hc" do Etienne Ghys (Ecole Normale Su-
perieure, Lyon, Php) trnh by.
Gii thng Shaw-2011 lnh vc Ton
hc c tng chung cho Demetrios
Christodoulou (ETH Z urich) v Richard
S. Hamilton (i hc Columbia, New
York) do c nhng kt qu c tnh cch
mng trong lnh vc phng trnh vi phn
phi tuyn, hnh hc Riemann, hnh hc
Lorentz v ng dng cc kt qu ny vo
l thuyt tng i tng qut v vo tp.
Gii thng tr gi 1.000.000 $ c chia
u cho hai ngi c gii.
Gii thng Caratheodory trong lnh
vc Ti u Ton cc c trao cho gio
s Hong Ty, Vin Ton hc Vit Nam.
y l gii thng ca Hi Ti u Ton
28
cc quc t, c trao hai nm mt ln
cho mt ng gp c nhn (hoc ca
mt nhm lm vic) vo l thuyt, thut
ton v ng dng ca ti u ton cc.
Gii thng mang tn nh ton hc Con-
stantin Caratheodory c trao cho mt
cng trnh xut sc mang nhng ng
gp c kim chng bi thi gian.
Cc tiu chun nh gi bao gm s
xut sc v khoa hc, tnh sng to, tm
quan trng, chiu su v nh hng. Gii
thng u tin, tr gi 2000US$ c
trao ti i hi Ti u Ton cc Th gii
ln th II, 3-7/7/2011, ti Chania, Hy
Lp. Gio s Hong Tuy c trao gii
cho nhng cng trnh tin phong v nn
tng ca ng trong Ti u Ton cc.
Hi ngh Ton hc cc nc M La tinh
2013. "Hi ngh Ton hc cc nc M
La tinh" s c t chc ti Guanajuato,
Mexico, t 5-9/8/2013. Mc ch ca hi
ngh l nhm biu dng cc thnh tu
ton hc xut sc ca cc nc M La
tinh, thc y hn na s cng tc gia
cc nh nghin cu, cc sinh vin, gia
cc vin v cc hi ton hc thuc khu
vc cc nc M La tinh.
Hi ngh c ti tr bi Hi Ton hc
M (AMS), Hi Ton hc Canada, LTH
M La tinh v vng Caribbe, Hi Ton
hc Mexico v Hi Ton hc ng dng
v Cng nghip (SIAM).
GS. Albrecht Dold mt ngy
26/9/2011, th 84 tui. Albrecht Dold
l mt nh Tp i s ni ting, gio
s trng HTH Heidelberg, c. Ngoi
nhng ng gp trong tp i s, ng
cn c bit n nhiu vi t cch t
cch l mt trong cc Editor ca Springer
Lecture Notes in Mathematics.
Tin ICM - 2014. S c 1.000 nh ton
hc t cc nc ang pht trin c ti
tr tham d ICM - 2014. Ban T chc
ICM-2014 ca Hn Quc ra khu
hiu hnh ng "Dreams and Hopes for
Late Starters!" ("M c v hy vng cho
cc nh ton hc thuc cc nc chm
pht trin!"). thc hin mc tiu ny,
Hn Quc d kin s mi 1.000 nh ton
hc t cc nc ang pht trin tham d
ICM - 2014 vi ti tr tin v i v v Ban
T chc s cn khong 2.000.000 USD.
Ban T chc ICM - 2014 ca Hn
Quc thnh lp "Qu ti tr SEOUL
ICM - 2014" v hin quyn gp c
860.000 USD t s ng gp ca cc
trng i hc trong nc cng vi
400.000 USD t Ban T chc ICM Bc
Kinh chuyn sang. S tin cn thiu, Ban
T chc hy vng s c c t s cng tc
xin ti tr vi cc nh ton hc quc t.
Cc trng nghin cu ICPAM - CIMPA.
ICPAM-CIMPA l mt trung tm quc t
v ton (l thuyt v ng dng) ca UN-
ESCO, ICPAM (International Centre for
Pure and Applied Mathematics) c tr
s ti Nice, Php v c B Gio dc
v Nghin cu Php ti tr. Hng nm
ICPAM-CIMPA t chc cc trng nghin
cu ton trnh cao, thi gian khong
2 tun, ti cc nc ang pht trin.
ICPAM-CIMPA chu trch nhim mi cc
ging vin n ging v xt ti tr cho
cc nh ton hc tr cc nc ln cn
n d cc trng ny.
Chng trnh ca ICPAM-CIMPA nm
2011 v 2012 c th xem ti a ch
http://www.cimpa-icpam.org/
Mc Tin THTG s ny do Phm Tr n (Vin Ton hc) v nhm CTV thc hin.


Knh mi qu v v cc bn ng nghip
ng k tham gia Hi Ton hc Vit Nam

Hi Ton hc Vit Nam c thnh lp t nm 1966. Mc ch ca Hi l gp phn y mnh
cng tc ging dy, nghin cu ph bin v ng dng ton hc. Tt c nhng ai c tham gia ging
dy, nghin cu ph bin v ng dng ton hc u c th gia nhp Hi. L hi vin, qu v s
c pht min ph tp ch Thng Tin Ton Hc, c mua mt s n phm ton vi gi u i,
c gim hi ngh ph nhng hi ngh Hi tham gia t chc, c tham gia cng nh c thng
bo y v cc hot ng ca Hi. gia nhp Hi ln u tin hoc dng k li hi vin
(theo tng nm), qu v ch vic in v ct gi phiu ng k di y ti BCH Hi theo a ch:

Ch Cao Ngc Anh, Vin Ton Hc, 18 Hong Quc Vit, 10307 H Ni

V vic ng hi ph c th chn mt trong cc hnh thc sau y:
1. ng tp th theo c quan (km theo danh sch hi vin).
2. ng trc tip hoc gi tin qua bu in n ch Cao Ngc Anh theo a ch trn.

BCH Hi Ton hc Vit Nam

-------------------------------------------------------------------------------------------------------



Hi Ton Hc Vit Nam
Phiu ng k hi vin

1. H v tn:

Khi ng k li qu v ch cn in nhng
mc c thay i trong khung mu en ny
2. Nam N
3. Ngy sinh:
4. Ni sinh (huyn, tnh):
5. Hc v (nm, ni bo v):
C nhn:
Ths:
TS:
TSKH:
6. Hc hm (nm c phong):
PGS:
GS:
7. Chuyn ngnh:
8. Ni cng tc:
9. Chc v hin nay:
10. a ch lin h:

E-mail:
T:
Ngy: K tn:




Hi ph nm 2011

Hi ph : 50 000
Acta Math. Vietnam. 70 000
Tng cng:

Hnh thc ng:
ng tp th theo c quan (tn c
quan):

ng trc tip/th pht nhanh

Gi bu in (xin gi km bn
chp th chuyn tin)


Ghi ch:
- Vic mua Acta Mathematica Vietnamica l
t nguyn v trn y l gi u i (ch bng
50% gi chnh thc) cho hi vin (gm 3 s,
k c bu ph).
- Gch cho tng ng.

THNG TIN TON HC, Tp 15 s 3 (2011)
Mc lc
L Tun Hoa: Mt nh khoa hc ln ra i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Nguyn Hu Anh, ng c Trng: Nhng bi hc ln t thy ng nh ng 3
Phm Tr n: Ingrid Daubechies - N ch tch u tin ca Lin on Ton hc
Th gii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
H Huy Khoi v Ng Bo Chu: Tn mn v "ngh lm ton" . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Trn Vn Nhung: Bi ging u tin ti Vin Nghin cu Cao cp v Ton . . . . . . . 13
H Huy Khoi: Olympic Ton hc Quc t ln th 52 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Robbert Dijkgraaf: Din vn khai mc Olympic Ton hc Quc t 2011 (on
Trung Cng v Nguyn Th Qunh Trm dch) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
on Trung Cng: Cu trc nhm trong mt s bi ton s cp . . . . . . . . . . . . . . . 21
Tin ton hc th gii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27