Hi Ton Hc Vit Nam

THNG TIN TON HC

Thng 12 Nm 2010 Tp 14 S 4










Thng Tin Ton Hc
(Lu hnh ni b)


Tng bin tp:

L Tun Hoa
Phng H Hi

Ban bin tp:

Phm Tr n
Nguyn Hu D
Nguyn L Hng
Nguyn Thi Sn
c Thi
L Vn Thuyt
Trn Minh Tc


Bn tin Thng Tin Ton Hc
nhm mc ch phn nh cc
sinh hot chuyn mn trong
cng ng ton hc Vit nam v
quc t. Bn tin ra thng k 4-
6 s trong mt nm.

Th l gi bi: Bi vit bng
ting vit. Tt c cc bi, thng
tin v sinh hot ton hc cc
khoa (b mn) ton, v hng
nghin cu hoc trao i v
phng php nghin cu v
ging dy u c hoan
nghnh. Bn tin cng nhn ng
cc bi gii thiu tim nng
khoa hc ca cc c s cng
nh cc bi gii thiu cc nh
ton hc. Bi vit xin gi v to
son. Nu bi c nh my
tnh, xin gi km theo file (ch
yu theo phng ch unicode,
hoc .VnTime).



Mi lin h vi bn tin xin gi
v:

Bn tin: Thng Tin Ton Hc
Vin Ton Hc
18 Hong Quc Vit, 10307 H Ni

e-mail:
ttth@vms.org.vn










Hi Ton Hc Vit Nam
Website ca Hi Ton hc:
www.vms.org.vn

nh Ba 1: Nghn nm Thng Long
(ngun: Internet)



,u 'uoo oo ,o

./oo /o ooo o/ t?? o c/ oo ,o
oo /oo /oo/ / oo / 1/c/ .oo //o/ /u /o/ o
/ /co uo / o/ ooo o/ /uo
,oo/ //c oo/ o/u o /oo/ o



0H Ht| Itss \tt 0|t| ksm |tss |tts \|s\ mr| |s| ts tst \t| |ts tss Ht| lss tt ms| |s|
Hs kt| s tst ss ss tss |\sm lz tstt 0s ksss |r| 0ts 6|ts (Stt Srs).
I\r| |ss: 9\I|\, I\z s, ss I9/Z/Z0II (|zt ss I| I\ss 6|ts ssm Iss Nst)
kt \\r| \ss\ |s| 0|ts Itss \tt, I& Htss st t 0|t| st &\00. (k\zs lrs |z |t t\zt tt tt
tt |\ts |st t|ts |s| tr sss). Itr s| Hs kt| \\tss I|\.
0ss \| ls| ||ts: 0t tt |\t |t |t| tt s ls| ||tt j\s \rj, \|s\ lt s\ tst ls| ||ts tt ssts
ts |\sm lz z| tms| |r|: thuky@vms.org.vn
kzr| s\s l| tss lts I00.000l/szr| s |t| ls Z szr| l| \tm.
ks| mts tz tt ms| tss tst s .
(Lr| mr| ss |\s t\t |s mr| t|ts)

2
Phng vn Srinivasa Varadhan
Martin Raussen v Christian Skau
Li dn: S. R. S Varadhan l nh ton hc c nhn gii thng Abel nm 2007
do Vin Hn lm Khoa hc v Tc phm Na Uy trao tng. Ngy 21 thng 5 nm 2007,
trc l trao gii din ra ti Oslo, hai ng Martin Raussen, trng i hc Aaborg v
Christian Skau, trng i hc Khoa hc v Cng ngh phng vn Varadhan. Ni
dung bi phng vn c in ln u tin vo thng 9 nm 2007 trn tp ch European
Mathematical Society Newsletter.
R & S: Tha gio s Varadhan, iu
u tin xin c chc mng ng nhn
dp ng c nhn gii thng Abel nm
nay. Mt iu ng chc mng na l vic
ng l ngi u tin lm vic trong lnh
vc Xc sut v Thng k c nhn gii
thng ny. Tht ngu nhin l nm ngoi
(2006), ti i hi Ton hc Quc t t
chc ti Madrid, cng ln u tin c mt
chuyn gia thuc lnh vc ny c nhn
Hun chng Fields. Xin gio s cho bit
v sao m phi mt mt khong thi gian
lu nh vy, cho n tn i hi Ton hc
Quc t nm ngoi v gii thng Abel
nm nay, Xc sut v Thng k mi c
vinh danh? Vic Xc sut v Thng k c
nhn hai gii thng ln trong hai nm
lin tip liu c phi l mt s trng hp
him c? Xin gio s bnh lun i iu v
s pht trin ca mi lin h gia Xc sut
vi Thng k v mi lin h gia Xc sut
vi cc ngnh Ton hc cn li?
Varadhan: L thuyt Xc sut c
cng nhn nh mt ngnh Ton hc c
lp mi gn y, vo nhng nm 1930
sau khi Kolmogorov cng b cun sch
ca ng. Trc , gii Ton hc khng
thc s coi L thuyt Xc sut l mt
ngnh Ton hc c lp ging nh l L
thuyt s v Hnh hc. C l l l do
khin L thuyt Xc sut mt nhiu thi
gian c tha nhn. Trong nhng
nm gn y, L thuyt Xc sut c
ng dng vo nhiu lnh vc. Ti chnh
Ton hc, chng hn, s dng rt nhiu
cng c ca L thuyt Xc sut. Hin nay,
L thuyt Xc sut c rt nhiu hng
pht trin v ngy cng c mi lin h
mt thit vi cc ngnh ton hc khc.
Mt minh chng mi y nht l mt
cng trnh v tnh bt bit bo gic c
Gii thng Fields nm ngoi. Nhng
mi lin h ny gy c s ch n
3
cng ng ton hc v nhng gii thng
c l phn nh iu .
R & S: Tip theo chng ti mun hi
gio s v s nghip ca ng. Gio s
sinh nm 1940 ti Chennai, th ph bang
Tamil Nad, b bin pha Nam n . ng
hc ph thng ri vo hc trng
thuc i hc Madras. Xin gio s k v
khong thi gian quan trng ca ng:
L do u tin khin ng thch Ton hc?
Liu c phi do nh hng ca cha ng,
mt gio vin dy Ton? Ngoi ra cn c
ngi no hay mt l do c bit no dn
ng n vi Ton hc?
Varadhan: Cha ti thc ra l mt gio
vin khoa hc khng lin quan nhiu n
Ton hc. Ngay t nhng ngy u i
hc, ti hc kh mn Ton, vi ngha
l ti c th cng, tr, nhn m khng b
sai. D sao ti cng khng gp kh khn
vi mn Ton. Ln n trung hc, ti
c hc mt thy gio dy Ton tuyt
vi. Thy yu cu nhng hc tr gii n
nh thy hc vo nhng ngy cui tun
(Th by v Ch nht) lm thm cc
bi tp kh. Chng ti coi cc bi tp
nh l nhng tr chi tr tu, chng ti
lm Ton nh l mt nim vui th hn l
hc thi c. Chnh cch dy ca thy
hnh thnh trong ti mt ngh rng
Ton hc l mt th m bn c th coi
n nh mt tr chi. Hy lm Ton mt
cch thch th, ging nh l bn ang
chi c vua hay gii ch. Lm nh vy
bn s thy Ton hc tr nn gn gi hn
ch khng phi l mn hc kh nhn. C
l cch suy ngh nh vy lm ti tr
nn yu thch Ton hc. Sau khi hc xong
trung hc, ti vo hc i hc nm nm
v c hc nhiu thy dy Ton tuyt
vi. Ngay khi nhn bng thc s chuyn
ngnh Thng k, ti tip tc hc ba nm
c s Ton l thuyt. Sau ba nm hc, ti
c mt nn tng kin thc rt vng
vng tip tc lm vic sau ny.
R & S: Vy c mt l do c bit no
khin gio s chn hc ngnh Thng k
bc i hc m khng phi mt ngnh hc
no khc?
Varadhan: Khi vo hc i hc ti
cn nhc mt trong hai la chn: ngnh
Ton hc hoc ngnh Thng k. Thc ra
khng c nhiu khc bit gia hai ngnh
hc ny. Nu bn chn Ton hc, bn s
hc Ton l thuyt v Ton ng dng.
Nu bn chn Thng k, bn s hc Ton
l thuyt v Thng k, tc l thay th
mn Ton ng dng bng Thng k.
l s khc bit chnh ca hai ngnh hc
ny. By gi nhn li, ti chn Thng
k mt phn l do nhn thc ngh nghip
sau khi ra trng: bn s c nhiu c
hi vic lm hn! Bn thm ch c th
lm vic trong cc ngnh cng nghip
v nhiu ngnh khc na. Nu bn tt
nghip ngnh Ton hc, bn ch c th tr
thnh mt gio vin dy Ton ph thng.
Tht ra ch l nhn thc ca c nhn
ti, cn s thc c ng hay khng th ti
khng bit.
R & S: Vi tm bng tt nghip ngnh
Thng k, tht d hiu l gio s xin lm
tip tin s vin Thng k Quc gia n
Kolkata. , gio s c lm
vic vi nhm sinh vin xut sc, dng
nh khng b nh nhiu bi thy hng
dn, bt u nghin cu mt lnh vc
mi ca c s Ton hc ri p dng cho
cc bi ton L thuyt Xc sut v h
t c nhiu thnh cng. Gio s c
th m rng cc nh l gii hn cho cc
qu trnh ngu nhin ln khng gian c s
chiu cao hn, l cc vn m cc nh
ton hc ngoi n nghin cu nhiu
nm m khng thu c nhiu kt qu cho
lm. Xin gio s cho bit mt s iu v s
4
pht trin ny v gio s cng hp tc
vi ai?
Varadhan: H thng gio dc ca n
lc rt ging vi h thng gio dc
ca Vng quc Anh: Khng c kha o
to ly bng tin s, bn phi t nghin
cu v t vit lun n. Bn c th tm
thy hng dn gii p cc vn
kh, nhng khng c vn bn chnh thc
no ghi nhn thy hng dn cho
bn vit lun n, iu ny tri ngc vi
h thng gio dc M. Do , khi ti
n vin Thng k Quc gia n , ti
ny ra tng lm vic cho mt cng ty.
C ngi mch ti rng ti nn lm mt
nhn vin kim tra cht lng sn phm.
Ti i hc ngh ny trong khong su
hay tm thng g . Nhng rt cc l ti
hon ton khng tha mn.
Th ri ti gp c Varadarajan,
Parthasarathy v Ranga Rao, nhng
ngi lm L thuyt Xc sut hon ton
da trn ci nhn ca Ton hc. H ni
rng ti lng ph thi gian v ch cho
cng vic trc , ri h thuyt phc
ti nn lm Ton th mi mong t c
thnh cng no . Ti thy thch th.
Bt u t nm th hai ti Vin, chng
ti t nh: Chng ta hy lm vic bng
mt vn c th. Chng ti chn
mt bi ton lin quan n phn phi xc
sut trn nhm. V th l chng ti bt
u lm vi nhau. Dn dn chng ti
gii quyt xong vn , v trong qu
trnh gii quyt, chng ti cng hc c
nhng cng c cn thit.
Qung thi gian tht l th v: ba
chng ti thng xuyn trao i vi nhau
cc tng mi vo lc by gi hng
sng. Chng ti u l nhng c nhn,
cng vi nhau trong k tc x. Hng
ngy chng ti lm vic t by gi sng
n chn gi ti; l khong thi gian
thch hp nht cho cng vic u c. Trn
thc t, bi bo th hai chng ti vit c
tn Abel trong ta, bi v bi bo
mt iu g lin quan n nhm Abel
compc a phng.
R & S: T nhng iu gio s ni, dng
nh cng vic ca ng minh chng cho
mt s tht rng: mt mt l s kt hp
gia ng lc lm vic v nhng vn
bn cht ca th gii hin thc, mt khc
l nhng cng c c bn ca Ton hc tru
tng s em ti thnh cng rc r. Chng
ti xin php hi gio s cu hi hin nay
mt s ngi quan tm v s khc bit
gia Ton hc l thuyt thun tu v Ton
hc ng dng? Liu s khc bit c ng
k, vi trng hp ring ca gio s v
nhng ngi khc ni chung?
Varadhan: Ti ngh rng s khc bit
gia chng l khng ng k, t nht l
trong trng hp ca ti. Ti thng nhn
nhn Ton hc theo cch sau y: c mt
vn thc t cn c gii quyt. Vn
c t thnh mt bi ton, nhng
ci ngun ca vn c th thuc lnh
vc Vt l, Thng k, hay mn ngnh ng
dng no , chng hn, Kinh t. Nhng
lc ny vn c m hnh ha
thnh bi ton thun ty v bn phi gii
bi ton . L d nhin l, nu vn
thuc lnh vc Vt l th trc gic c th
dn dt bn hng gii quyt bi ton.
Th thch t ra l bn phi phin dch
trc gic sang ngn ng ton hc chnh
xc. iu i hi bn phi c trong
tay cng c thch hp, i khi cng c
ny cha tng c v bn c th phi pht
minh ra n. Theo s tri nghim ca bn
thn ti, l mt th thch ng thi
cng l s th v ca Ton hc. l l
do v sao ti vn tip tc lm Ton.
R & S: Xin php gio s tr li vi nhng
nm thng ng hc nn gio dc n .
5
ng l ngi u tin thuc c o to
mt nc thuc th gii th ba c
nhn gii thng Abel. Nm 1963, ng
ri Kolkata ti Vin Ton hc Courant, ni
hin nay ng vn ang lm vic. Chng ti
mun hi l liu nhng iu ng hc c
n : c s ton hc, o to ngh,
li sng, tn gio, v trit hc c cn nh
hng ln n ng?
Varadhan: Ti sinh ra, ln ln v
sng n hai mi ba nm u tin
ca cuc i. Ti ngh rng vi bt c
ai, qung thi gian l khng th no
qun. Ti hin nay hu nh vn sng theo
li sng ca ngi n . Ti thch mn
n n hn bt c mn n ca nc
no khc v ti l ngi c nim tin vo
o Hin u, hnh o Hin u. V th,
nim tin tn gio ca ti da trn i
sng thc ca ti, v li sng ca ti vn
tun theo li sng ca ngi n . Tt
nhin khi bn sng M th bn phi
iu chnh mt cht t cho ph hp,
l s pha trn gia hai li sng n v M
bn cm thy thoi mi. Nhng kin
thc ton hc ti c hc n hu
ht l gii tch c in. Bt k bn lm
chuyn ngnh ton hc no, thm ch l
ton hc tru tng thun ty, th bn
vn cn n n. Ti ngh, yu t quyt
nh l bn cn c mt nn tng gii tch
c in mnh. K , nhng cng c
ca ton hc tru tng s gip bn t
iu nhng kt qu ha hn. Khi lm vic
bn s nhn ra nhng tc ng to ln hn
ca nhng kin thc bn hc. thu
hiu nhn nh , nhng iu ti luyn
hin i s gip ch cho bn.
R & S: Nh ton hc ni ting nht
ca n t trc n nay, t nht l
theo quan im ca phng Ty chng ti,
l Srivasa Ramanujan. ng y ni ting
khng ch vi nhng phng php phi
truyn thng v nhng kt qu kinh ngc,
m cn bi v nhng cun sch hin vn
c nhiu nh ton hc trn khp th gii
hin nay tm c. Ramanujan cng c
bit n nh mt nh ton hc c s phn
bi kch v cht yu. ng y c ng mt
vai tr c bit no trong cuc sng ca
gio s hay khng, nh l mt thn tng
chng hn? C ng l Ramanujan vn
ng mt vai tr c bit v c coi nh
mt hnh mu cho cc nh ton hc n
?
Varadhan: Ti ngh rng ci tn Ra-
manujan tr nn quen thuc vi hu
ht ngi n ngy nay. Khi ti cn nh
tui, tn tui ca ng c l quen thuc
vi ngi phng Nam hn l vi ngi
phng Bc, bi v ng sinh ra min
namn . Tuy nhin tt c u bit chc
chn rng ng l mt nh ton hc ln.
tui , ti khng nm r nhng
cng trnh ca ng y. Thm ch n by
gi ti vn cn hiu rt l m v nhng
tng ca Ramanujan. n nay ngi ta
vn khng th hiu c ng t c
nhng kt qu k l bng cch no.
Dng nh c mt qu trnh suy tng
huyn b ca tinh thn dn ng n
nhng kt qu , iu m ngay c chnh
bn thn ng cng khng gii thch c
mt cch y trong cc cng trnh ca
ng vit. Mc d Ramanujan tng
lm vic cng vi Hardy vi nm, nhng
ngi phng Ty cng khng th nhn
thu sut bc mn b n v khng th
hiu c b c ca ng lm vic ra
sao. Ti khng ngh l ngy nay chng ta
c th vn c bc mn b n .
R & S: Nhng nm thng va ri Gio
s tr v n sng v lm vic ti Vin
Thng k n t ti Kolkata. Ngoi ra,
n cn mt vin nghin cu ni ting
na l Vin Tata. Chng ti c bit c
6
s cnh tranh gia hai vin ni ting ny,
mc d mi vin mnh v nhng lnh vc
khc nhau. Gio s c bnh lun g v s
cnh tranh ny,v mi lin h hin thi ca
hai vin v v th mnh ca mi vin?
Varadhan: Ti khng r s cnh tranh
ny bt u t khi no. Vin Thng k
n c Mahalanobis thnh lp nm
1931; vin Tata c Bhabha thnh lp
nm 1945. H u l nhng ngi bn
thn ca th tng Jawaharlal Nehru khi
, nn c th tng ng h. C th
c mt vi s cnh tranh, ua ti gia
hai vin vi nhau trong mt s lnh vc.
Phng Ton hc ca vin Thng k n
c C. R. Rao, thy hng dn ca ti, lm
Ch tch hi ng khoa hc, cn Phng
Ton hc ca vin Tata do Chandrasekha-
ran ng u. ng y cng l ngi thc
y lc lng ng sau trng phi ton
ca vin Tata. C l s cnh tranh c
nguyn nhn t .
Ti quen bit nhiu ngi ca vin
Tata. Thc t c nhiu ngi trong s
h sinh ra min Nam, hc cng mt
trng i hc, cng mt khoa, thm ch
hc cng trung hc vi nhau. Do hai
phng Ton ca hai vin c mi quan h
thn thit. ng l mi vin c nhng th
mnh rt khc nhau. Vin Tata tp trung
ch yu nghin cu L thuyt s, Hnh
hc i s v mt phn ton hc tru
tng. Vin Thng k n li tp trung
nghin cu l thuyt xc sut v Thng
k ton hc. Mc d hai vin cng nghin
cu mt s lnh vc ging nhau nhng
khng nhiu lm.
R & S: Chng ti c bit rng gio s
vn gi mi lin h gn gi vi t nc n
, vi qu hng Chennai ca ng v vi
vin ton Chennai. Rng hn, gio s rt
quan tm n s pht trin ca cc nc
thuc th gii th ba, c bit l Vin Hn
lm Khoa hc Th gii th ba. Xin gio s
hy cho chng ti bit r hn nhng mi
quan h v cc hot ng ca ng vi Vin
Hn lm .
Varadhan: Hin nay mi nm ti n
Chennai mt ln. Khi b m ti cn sng
th ti v thng xuyn hn, khong
hai ln mt nm. Ti thng li
khong mt n hai thng. Trong thi
gian ti n thm hai vin ton hc
Chennai l: Vin Ton hc Chennai v
Vin Khoa hc ton hc. Ti thng n
thm mi Vin vo mt khong thi gian
khc nhau. Ti c mi quan h thn thit
vi cc lnh o v nhn vin lm vic
hai Vin.
Thi gian trc, ti c hay n thm
Trung tm Bangalore ca vin Tata: Vin
Tata Mumbai c mt trung tm ng
dng ton hc t ti Bangalore. Ti
dnh thi gian n thm trung tm v
nhn mt s sinh vin ca Trung tm
sang lm tin s vin Courant. to
thm c hi cho sinh vin, ti s c gng
quay tr li v s gi lin lc thng
xuyn vi Trung tm. Ngy nay, sinh vin
c th lin lc vi ti qua email xin li
khuyn, ti s gip h ht mc c th.
Trong hai nm ti, mi ln v thm Chen-
nai ti c nh dnh mt phn thi gian
c bi ging ti vin Ton hc Chennai.
(cn na)
Ngi dch: Nguyn Duy Tin & Vn Cng
1
1
Chng ti dch bi ny k nim ln sinh nht th 70 ca Varadhan v Tng nh ti GS. Hong
Hu Nh (1932-2009), nguyn Ch nhim Khoa Ton C Tin Hc, Trng HKHTN, HQGHN, nhn
ngy gi u ca GS. Nh (04/12/2009 dng lch, tc l, 18/10 m lch).
7
Nikita Moiseyev
Phm Tr n (Vin Ton hc)
N. Moiseyev: vi nt khc ha chn
dung. Nikita Moiseyev sinh ngy 23
thng 8 nm 1917 ti Moskva, trong mt
gia nh tr thc. Nm 1935, Moiseyev
vo hc khoa Ton C, Trng i hc
Tng hp Moskva, v tt nghip nm
1941. Lc ny Pht xt c bt u tn
cng Lin X, v vy sau khi nhn bng
i hc, ng i thng t trng i
hc ra mt trn. Nm 1948, t qun i,
ng c iu v Trng i hc K thut
Moskva, v c giao nhim v tin hnh
nghin cu ti v ng hc tn la.
Ti y, ng thu c cc kt qu quan
trng, c tnh nn tng v tr thnh
mt trong s cc chuyn gia hng u
ca Lin X trong lnh vc k thut tn
la. Trong cc nm 1950-1955, ng
ln lt hon thnh v bo v thnh cng
lun n Ph Tin s, Tin s ti Vin Ton
Steklov, Moskva. T nm 1955 n 1967
ng c b nhim lm Trng khoa C
hc v tr ca i hc Vt l k thut
Moskva. T nm 1967 n 1985, ng l
Ph gim c Trung tm Tnh ton thuc
Vin Hn lm Khoa hc Lin x. ng v
ngh hu, nm 1987.
N. Moiseyev: Mt nh ton hc ln.
Moiseyev l mt ngi a ti, a nng,
nhng trc ht ng l mt nh ton hc.
V mt ton hc, cc cng trnh ca ng
thuc cc lnh vc v l thuyt n o, l
thuyt n nh ca chuyn ng cc cht
rn, l thuyt sng hp dn, cc phng
php tim cn trong c hc phi tuyn,
cc phng php tnh trong iu khin
ti u, tin hc ng dng, l thuyt cc
h phn cp, l thuyt m hnh ha ton
hc, l thuyt phn tch h thng.
L mt nh khoa hc chn chnh, ng
khng bao gi coi l thuyt cao hn ng
dng, m coi l thuyt v ng dng l
hai mt ca mt th thng nht. Vi quan
im , ng lun lun gn cc hot
ng khoa hc ca mnh vi cc i hi
cp bch ca t nc. Do vy ng c
nhng thnh tu khoa hc c ng dng
c bit, c th k ra y, cc ng dng
trong k thut tn la, v tr, v tinh,
trong cng ngh thit k t ng cc my
bay, trong ng dng Ton hc v Tin hc
vo qun l nn kinh t ca t nc,
trong nghin cu sinh quyn, bin i kh
8
hu, trong nghin cu hu qu ca chin
tranh ht nhn,v.v...
Trong tt c cc lnh vc trn, ng u
c cc kt qu su sc v li cc du
n ring ca mnh.
Mt th d in hnh l theo n t
hng ca Tng cng trnh s my bay x
vit Sukhi, ng nghin cu p dng
cc Phng php Ton hc v Tin hc vo
cng ngh thit k t ng cc my bay,
nhm rt ngn hn na thi gian thit k
v sn xut cc my bay kiu mi. Kt qu
l nh p dng cc phng php ca ng
m cc loi my bay SU-23, SU-27 ca
Lin X trc y c ch to trong
thi gian ngn k lc.
ng cn l nh t chc khoa hc xut
sc. ng l ngi sng lp ra trng phi
ton hc Lin x v Ti u ha cc Qu
trnh iu khin.
Sc lm vic ca ng rt ln. iu ny
c th hin qua 300 cng trnh khoa
hc cng b v hn 50 u sch
xut bn ca ng, thuc nhiu lnh vc
khc nhau, trong c nhng lnh vc
vt ra ngoi phm vi ca Ton hc.
Nikita Moiseyev c gii khoa hc
nh gi l mt trong s nhng nh khoa
hc xut sc ca Th k XX.
N. Moiseyev: Mt nh sinh thi hc
ln. Vo u nhng nm 70 ca th
k trc, cc gii khoa hc v chnh tr
bt u quan tm v cp n nhng
vn chung v sinh thi ca hnh tinh
chng ta. Nhiu cng trnh thuc lnh
vc ny c cng b, trong ng
ch nht l cng trnh ng hc Th
gii ca Forester, Vin Cng ngh Mas-
sachusetts, M. Trong cng trnh ny, tc
gi m t cc qu trnh c bn ca
pht trin kinh t, ca tng trng dn
s, ca nhim mi trng v xt mi
quan h qua li gia chng quy m ton
cu. Nm 1971, ti Rome, theo sng kin
ca UNESCO, mt cuc Hi tho quc t
u tin v vn sinh thi ton cu
c t chc. Ti hi tho, nhm Foster
trnh by mt bo co quan trng vi
nhan Gii hn ca s tng trng.
Bo co c ting vang ln trn trng
quc t.
Tuy nhin, nh Moiseyev nhn xt,
do Foster khng s dng cc phng
php tip cn ton hc i vi cc h
ng lc phc tp, nn khng phn
tch c su cc qu trnh trn. ng
cho rng phn tch su cc qu trnh
sinh thi ny, cn c mt m hnh tan
hc m t c s tng tc gia cc
qu trinh sinh thi vi thin nhin v c
s tham gia ca con ngi. Sau l
mt s phn tch su tip cc qu trnh
ny bng cc cng c ton hc hin i.
ng hiu rng v ang ra i mt
hng khoa hc mi c tnh cht nn
tng, trong l thuyt cc m hnh ton
hc v tr trung tm. N. Moiseyev lin
tp hp quanh mnh mt nhm cc nh
ton hc tr v ti nng xy dng v
thc hin trn my tnh in t mt m
hnh ton hc cho h thng Kh quyn
i dng. Kt qu l nhng nghin
cu ca ng v cc hc tr ca ng
t c chnh xc cao, c kh nng
ch ra mt bc tranh kh chi tit v bin
i kh hu ton cu do tc ng ca con
ngi. Trn c s ny, ng pht hin ra
Hiu ng nh knh, mt hiu ng quan
trng trong mt xch gm cc s kin
lm bin i kh hu ton cu. Cc cng
trnh ca Moiseyev c ting vang trn
trng quc t, gp phn m u cho thi
k Bo v mi trng trn ton th gii.
Cng vo nhng nm 70-80 ca th k
trc, tuy th gii khng c chin tranh
nng, nhng chin tranh "lnh" gia hai
9
khi ln ti nh im, quan h X-
M lun trong tnh trng cng thng,
v ngi ta ni n kh nng c ng
ht nhn. Nm 1883, nh khoa hc
ngi M Carl Sagan cho cng b kch
bn ca Cuc chin tranh ht nhn gi
nh. Theo kch bn ny th hu qu ca
cuc chin tranh ht nhn tng tng
ny l nhng m chy khng l, t
hnh thnh ln cc m khi dy c,
bao ph ton b tri t trong nhiu
thng, xut hin hin tng Ma ng
ht nhn. Nhng cng ging nh Foster,
Sagan i n kt lun trn hon ton
bng con ng suy lun trc gic, da
vo cc cm nhn, ch khng da vo
mt phng php khoa hc chnh thng
no, do ngi ta khng th chng
minh hoc bc b cc kt lun ca Sagan.
Do c kinh nghim, N. Moiseyev
hiu ngay rng, kim tra li cc kt
lun trn, cn thit lp cc m hnh ton
hc cho cuc chin tranh ht nhn gi
nh v sau th nghim chng trn
my tnh. Th l vo ma H nm 1983,
ti Trung tm Tnh ton thuc Vin Hn
lm KH Lin x, di s ch o trc
tip ca Nikita Moiseyev, ngi ta m
hnh ha v sau d tnh ton, nhm
kim nghim li cc hu qu ca cuc
chin tranh ht nhn c Sagan gi
nh. Kt qu tnh ton ch ra rng,
trong trng hp xy ra chin tranh ht
nhn, thm ch hai bn X, M ch cn
s dng 30-40% tim nng ht nhn ca
mnh thi, th ti tng trn ca kh quyn
hnh thnh cc m khi khng l,
bao ph ly ton b tri t trong nhiu
thng lin. Nhit b mt tri t s
b h xung di 0 , c ni h xung
di -30 . Ton b h sinh thi ca
tri t chuyn sang mt trng thi cht
hon ton, m trng thi ny, loi ngi
khng th tn ti c. Sau ny cc nh
khoa hc M cng lp li th nghim
trn trn my tnh v cng nhn c kt
qu tng t nh cc kt qu ca trng
phi Moiseyev a ra.
Cng trnh ni trn ca trng phi
Moiseyev v hu qu ca chin tranh ht
nhn d c ting vang v nh hng to
ln n vic nh hng li quan h quc
t, c bit l quan h X-M vo thi
im cng thng ny v nh hng ny
cn ko di trong nhng nm thng tip
theo cho n tn ngy nay.
N. Moiseyev: Mt ngi bn ln ca
cc nh ton hc Vit Nam. l nhng
nm thng ca thp nin 1980 - 1990.
t nc Vit Nam chng ta, va tri qua
mt cuc chin tranh di nht v tn khc
nht trong lch s ca dn tc. Nay li
phi i ph vi bao vy "cm vn" ca
ch ngha quc. t nc ngho,
nay li thm kh khn, cng ngho thm.
Nhng vt ln trn tt c, nn Khoa
hc Vit Nam v c bit l nn Ton
hc Vit Nam bt u tri dy v bt u
vn ra th gii bn ngoi. Cng thi
gian ny, Vin Ton hc Vit Nam bt
u mt thi k mi, c nhiu bc pht
trin v tin b vng chc. Cng tc hp
tc quc t c m rng v pht trin.
Nhiu nh ton hc nc ngoi n
trao i v ging bi ti Vit Nam. Vin
cng c nhiu cn b i lm thc tp
sinh cao cp nc ngoi. Th nhng
nn kinh t ca t nc chng ta lc ny
li lm vo khng hong nghim trng.
Nh nc khng c kh nng chi tin v
my bay cho cc nh khoa hc v sinh
vin ca ta i ra nc ngoi nghin
cu v hc tp, ngay c khi cc sinh vin
ny c nc bn cp hc bng v
a vo k hoach thc hin. Lc ny
Vit Nam cn c s ng cm v chi vin
ca bn b nc ngoi.
10
Trong bi cnh kh khn nh th,
Trung tm Tnh ton, Vin HLKH Lin x
(c), ng u l Vin s A. Dorodnitsyn
(Gim c) v Vin S Thng Tn N. Moi-
seyev (Ph Gim c) a c hai tay
ra v pha Vit Nam, v t m nhn vai
tr ca mt "Hu phng" ng tin cy
ca cc nh ton hc Vit Nam theo ngha
"Vit Nam cn g, Trung tm Tnh Ton
VHLKH c ny". Vit nam cn thy, Trung
tm Tnh Ton Vin HLKH LX c thy.
Vit Nam cn hc bng, c hc bng. Vit
Nam cn tr gip v my bay sinh vin
Vit Nam c th sang hc tp ti LX, c
v my bay mua Lin x gi sang H
Ni. Kt qu l nhiu cn b tr ca Vin
Ton, ca Trung tm Tnh Ton H Ni,
ca nhiu trng i hc ca ta, c
may mn c n hc tp hoc thc tp
ti Trung tm Tnh Ton Vin HLKH Lin
X.
Cc sinh vin Vit nam sang hc tp
hoc thc tp ti TTTT VHLKH LX u
c N. Moiseyev hoc cc hc tr ca
ng hng dn mt cch tn tnh v c
hiu qu. Trong k c ca sinh vin VN
hi y, c tip xc hoc lm vic vi
ng, h lun lun cm nhn c ng,
ngoi tnh thy tr ra, cn c mt tnh
thng yu ca mt ngui anh c i vi
ngi em t, xen ln mt tnh cm ng
i ca mt ngi lnh gi i vi mt
ngi lnh tr va t chin ho tr v.
ng truyn cho sinh vin Vit Nam
tnh yu cuc sng, nim say m v ngh
lc trong nghin cu khoa hc. ng tht
s l mt ngi bn ln ca cc nh ton
hc Vit Nam!
N. Moiseyev: Nhng ngy cui Thu
ca cuc i. Nm 1987, N. Moiseyev
v ngh hu. ng quyt nh ngng
cc nghin cu khoa hc ang lm d
dang v ginh ton b qu thi gian cn
li cho vic suy ngm v hnh thnh
tng xy dng mt hc thuyt mi v
con ng pht trin hp l ca nhn
loi trong tng lai, m sau ny c ng
gi l Thuyt tin ha hin i. ng tin
tng su sc rng n mt thi imno
trong tng lai, s xut hin mt Tr
tu tp th ca loi ngi nh mt s
pht trin tt yu v nh mt cu cnh
ca loi ngi trn con ng pht trin
tip theo ca nhn loi, mt s pht trin
bn vng v thn thin vi mi trng
ca tri t, ngi nh chung ca chng
ta!
Cng t thi im ny, ng tham gia
tch cc vo cc hot ng x hi v bo
v mi trng. ng l ngi sng lp v
l Tng bin tp u tin ca Tp ch khoa
hc v mi trng ca Nga, tp ch Mi
trng v Cuc sng. ng c bu l
Ch tch Hi Ch thp xanh ca Nga.
Nhng tic thay, tt c ch mi bt u
phi dng li v s ra i ca ng. ng
mt ngy 29 thng 2 nm 2000, li
nim thng tic v hn trong k c mi
ngi, trong c nhiu nh ton hc
Vit Nam, nhng ngi mt thi c
n hc tp v lm vic ti Trung tm
Tnh Ton thuc Vin HLKH Lin X trc
y.
11
Thit lp quan h hp tc gia Hi Ton hc Vit
Nam v Hi Ton hc M
Nguyn Hu Vit Hng
2
(HKHTN-HQG H Ni)
Quan h Hp tc gia Hi Ton hc
Vit Nam (VMS) v Hi Ton hc M
(AMS) c k kt. Qu trnh m
phn thit lp Quan h Hp tc ny
c tin hnh trong sut nm hc 2008-
09 vi nhiu bt ng xy ra. Ti xin thut
li s vic ny nh sau.
u thng 9/2008 khi bt u mt
nm ging dy ti i hc WSU (Michi-
gan, USA), ti lin bt tay vo vic tho
lun vi AMS v quan h hp tc. Ti
vit th cho Haynes Miller (Gio s i
hc MIT), mt ng nghip rt uy tn
trong chuyn ngnh Tp-i s, hi
v vic ti cn lin lc vi ai ti AMS
tho lun v Quan h hp tc. Haynes
Miller khuyn ti vit th cho Samuel
Rankin, AMS Associate Executive Direc-
tor. n lt mnh, ng ny cho bit ti
cn lin lc vi Ellen Maycock, AMS Asso-
ciate Executive Director for Meetings and
Professional Services, v Robert Daver-
man, AMS Secretary. Tip , Ellen May-
cock thng bo rng ti cn tho lun vi
Diane Boumenot, AMS Manager of the
Membership and Programs Department.
T ngy 7/11/2008, b Diane
Boumenot v ti bt u nhng tho lun
v quan h gia hai hi ton hc. Nhn
chung cc trao i trong giai on ny
rt sun s v thun li. Phi ni rng c
s ca s sun s l do AMS c rt
nhiu kinh nghim v mu vn bn hp
tc vi cc hi ton hc khc trn th
gii. Khong cui thng 12, cc vn bn
hp tc gia VMS v AMS dng nh
hon thnh. Tng t cc vn bn hp
tc m AMS k vi nhiu hi ton hc
trn th gii, ni dung c bn ca cc vn
bn ny l hai Hi ton hc tha thun
hp tc; Hi vin ca hi ny c quyn
tham d hi kia vi nhng iu khon u
tin v hi ph v v ph tham d cc hi
ngh do hi kia t chc. Ti gi vn bn v
Vit Nam anh L Tun Hoa (Ch tch
HTHVN) v anh Nguyn Hu D (Tng
Th k HTHVN) chun y.
ng lc ny (cui thng 12/2008)
anh Hoa pht hin ra v bo cho ti bit
rng theo Ngh nh v cc Hi KHKT ca
Chnh ph (c k t nhiu chc nm
v trc) th hi vin ca Hi Ton hc
VN, cng nh hi vin ca mi Hi KHKT
khc ca VN, u phi l cng dn Vit
Nam. Th l Quan h Hp tc sp c
k kt gia VMS v AMS lm vo tnh th
b tc, c nguy c v.
Sau nhiu ngy suy ngh cng thng
tm li thot, ti cht ny ra ngh sao
ta khng tham kho xem Hi Ton hc
Trung Quc k kt g vi Hi Ton hc
M. Theo phn on ca ti th chc Hi
Ton hc Trung Quc cng b rng buc
ging nh Hi Ton hc VN, tc l ch cho
php cng dn Trung Quc ra nhp hi
ny. Ti tra danh sch cc hi ton hc
c k kt hp tc vi AMS, v ngc nhin
nhn ra rng t nht l n u nm 2009
cha c quan h hp tc gia AMS v Hi
Ton hc Trung quc. (Ch nhm n vi
Hi Ton hc i Loan.) Nh th, chng
ta i trc Trung Quc c mt bc
trong chuyn ny.
2
Ph ch tch Ph trch Quan h quc t HTHVN
12
Ti xut kin thuyt phc AMS
chp nhn Quan h hp tc bt i xng
vi VMS. Khi ti trnh by ny vi anh
L Tun Hoa, anh cho bit cng c cng
suy ngh nh th. Theo ngh ny, hi
vin ca VMS c quyn tham d AMS
vi nhng iu khon u tin v hi ph
v v ph tham d cc hi ngh do AMS t
chc; Ngc li, hi vin ca AMS c
quyn: (1) u tin v ph tham d cc
hi ngh do VMS t chc nh cc hi vin
VMS, (2) c mua tp ch VJM 60 USD
mt nm, Thng tin TH 15 USD mt nm
(k c tin chuyn), c pht min ph
bn TTTH in t.
u thng 2/2009, sau mt thi gian
tho lun vi mt s nhn vt ch cht
ca AMS, Diane Boumenot chp thun
nhng ngh ni trn ca VMS v mt
quan h hp tc bt i xng. B ny ni
r rng y l ln u tin AMS chp nhn
mt quan h hp tc nh vy vi mt hi
ton hc khc. Diane Boumenot v ti t
cho t cch m cc thnh vin AMS c
i vi VMS tn gi t cch lin kt nc
ngoi (Foreign Affiliate Status) phn
bit vi t cch hi vin (Membership).
Cui thng 2/2009 hai bn tip tc
trao i cc thng tin (a ch trang web,
a ch email, a ch bu in, a ch
chuyn tin. . . ), v th mi chnh thc.
Lc ny AMS i hi VMS cung cp bn
dch mt phn ca iu l (Bylaws) ca
VMS. H ni thng l h mun c xc
nhn rng VMS l mt i tc c vai tr
quan trng i vi nn Ton hc VN. Vic
dch d ch mt phn iu l ca Hi
Ton hc VN ngn ca ti rt nhiu
thi gian, bi v l mt vn bn thuc
lnh vc php l, rt xa l vi chuyn mn
ca chng ta.
Hi Ton hc VN tn mt 2 thng, t
cui thng 2 ti cui thng 4 nm 2009,
thit lp a ch email mi, p v c
ngha (vms@vms.org.vn), dng trong
quan h i ngoi ni chung v trong
quan h vi AMS ni ring.
Cc anh L Tun Hoa, Nguyn Hu D
v ti i din cho VMS chun y Quan
h hp tc vi AMS kh nhanh, vo cui
thng 2/2009. Do chng ta ch chuyn
c ton b thng tin v VMS (c bit
l a ch email) cho AMS vo cui thng
4/2009, pha AMS chun y Quan h
hp tc vi VMS vo thng 5/2009. Cui
thng 6/2009, AMS gi cho ti ton
b Vn bn hp tc bng ng bu in.
(Trc , ch trao i cc bn in t.)
Thay li kt. C nhn ti cho rng iu
khon trong Ngh nh v cc Hi KHKT
ca Chnh ph i hi hi vin cc Hi
KHKT ca VN u phi l cng dn Vit
Nam khng cn ph hp vi tnh hnh
quc t hin nay, c bit l sau khi Vit
Nam ra nhp WTO. iu khon ny gy
kh khn cho quan h quc t ca cc Hi
KHKT ca VN. Ti ngh Hi Ton hc
Vit Nam kin ngh vi Chnh ph bi b
iu khon ny.
Trong th ngy 1/7/2009, ti
bo co vi Ban chp hnh Hi Ton hc
Vit Nam v vic k kt Quan h hp tc
gia Hi Ton hc Vit Nam v Hi Ton
hc M. Do qu bn rn vi nhiu vic
cng v vic t, ti nay ti mi c thi
gian vit bi cho Thng tin Ton hc
bo co vic ny vi ton th Hi ta.
Theo cc vn bn k, Hi vin Hi
Ton hc Vit Nam c quyn ra nhp
Hi Ton hc M vi hi ph thp, c
hng gi gim khi mua phn ln n
phm ca AMS, v khi ng ph d cc
hi ngh ca AMS. Hi vin VMS c nhu
cu ra nhp AMS cn vit th ti a
ch sau, ni r mnh l hi vin VMS:
Steven Ferrucci, Membership & Programs
13
Department, American Mathematical So-
ciety, 201 Charles Street, Providence, RI
02904 USA, Email: sxf@ams.org
Quan h hp tc gia VMS v AMS
cng thit lp mt khung cho php t
chc cc Hi ngh lin kt hai Hi trong
tng chuyn ngnh. iu ny i hi
cng sc t chc ca cc nh ton hc
c trnh cao trong VMS v AMS.
Thc t, khai thc c quan h hp
tc gia VMS v AMS khng phi chuyn
d. Ban chp hnh Hi Ton hc VN
quyt nh trin khai Quan h Hp tc
gia Hi Ton hc Vit Nam v Hi Ton
hc Php theo mt hng khc. C th
l i hi Ton hc Vit-Php ang c
tho lun t chc ti Vit Nam h
2012. i hi hy vng c c s tham
d ca nhiu nh ton hc c trnh
cao ca c hai hi VMS v SMF, trong
c nhiu Huy chng Fields. Chng ti s
c bi vit v i hi ny trn Thng tin
Ton hc vo mt thi im thch hp.
Mng Gio s Ng Vn Lc 70 tui
T Quang Luyn (i hc B Ra Vng Tu)
GS.TSKH Ng Vn Lc sinh ngy 10
6 1940 ti x Qunh B, huyn Qunh
Lu, tnh Ngh An. ng tt nghip ngnh
Ton ti trng i hc Tng hp H Ni
nm 1962, nhn bng Tin s Ton nm
1970 v Tin s Khoa hc nm 1988 ti
Lin X, c Hi ng chc danh Nh
nc phong hm Ph Gio s nm 1984
v phong hm Gio s Ton hc nm
1991.
T nm 1962 1975 l cn b nghin
cu ton ca y ban Khoa hc v K
thut Nh nc, B th on y Ban khoa
hc k thut Nh nc (1972 - 1975).
T 1975 1992 l cn b nghin cu,
Trng phng Phng php Ton l vin
Ton hc, B th Chi b Vin ton hc,
ng y vin Vin Khoa hc Vit Nam
(1990 - 1992), y vin Ban Chp hnh
Hi Ton hc Vit Nam, y vin Ban Bin
tp Tp ch ACTA MATNEMATICA VIET-
NAMICA (1991 - 1993).
T 1992 2002 ng chuyn cng tc
ti Lin doan Du kh Vietsovpetro, l
Trng phng My tnh, B th chi b k
thut, X nghip Lin doanh Vietsovpetro
(1994 - 2000) y vin BCH Hi tin hc
TP H Ch Minh (1994 - 2002), y vin
Ban Bin son ngnh Ton hc thuc Ban
Bin son T in Bch khoa Vit Nam.
ng ngh hu t 2002, l Ph ch tch
Lin hip cc hi Khoa hc k thut tnh
B Ra Vng Tu (2002 - 2007), l y
vin BCH Lin hip cc hi Khoa hc K
thut tnh B Ra Vng Tu (t 2008).
Hin ng l Ph Hiu trng Trng i
hc B Ra Vng Tu(t thng 2/2006).
14
Hng nghin cu chnh ca ng v l
thuyt l Gii tch phc (Bi ton bin
ca hm gii tch, hm gii tch suy rng
v vc t gii tch suy rng), Gii tch s
(sai phn hu hn, biu din tng, phn
t hu hn, phng php chiu lp) v
thy ng lc hc (dng chy mt v
nhiu chiu, bi ton bi lng v nhim,
bi ton v p, bi ton thm qua p
thy li, thy in, m hnh thm du
kh). ng cng b hn 60 cng trnh
khoa hc trn cc tp ch chuyn ngnh
c uy tn trong v ngoi nc v bo co
khoa hc trong cc hi ngh khoa hc
quc gia v quc t.
V nghin cu ng dng, ng tham gia
Ban Ch nhim ca 3 ti nghin cu
cp Nh nc, l ch nhim ca 4
ti nghin cu cp b, cp tnh. ng
xy dng Bi ton thm vi bin t do
v ngdng mm tnh thm v n nh
p thy in Ha Bnh v p Vnh Sn;
tham gia xy dng m hnh thm cho
m Bch H Vietsovpetro. ng tham gia
ng dng phng php n mn bung,
vi cng sut 5 tn thuc n ln nht
Min Bc lc by gi, ph Ni Voi
phc v xy dng khu gang thp Thi
Nguyn (1963). ng tham gia lp bng
tnh ton n mn m ng phc v qun
i (1964), tham gia cng vi Vin Thit
k Giao thng tin hnh n mn nh
hng no vt knh Nh L (on Ninh
Bnh Ngh An) m bo giao thng thi
chin cc nm 1965 1966.
V o to ng tham gia ging dy
v tham gia hi ng chm lun n Tin
s v Tin s khoa hc ti nhiu trng
v vin nghin cu nh i hc Tng hp
H Ni, i hc Bch khoa H Ni, i
hc Thy Li H Ni, i hc xy dng
H Ni, i hc M - a cht, i hc
K thut Qun s, i hc Khoa hc t
nhin TP H Ch Minh, i hc S phm
TP H Ch Minh, Vin Ton hc, Vin C
hc, Vin C hc ng dng TP H Ch
Minh, i hc B Ra Vng Tu. ng
tham gia hng dn 5 nghin cu sinh
bo v thnh cng lun n Tin s, trong
c 2 lun n bo v nc ngoi.
ng c Nh nc tng thng
Hun chng Khng chin hng ba, Huy
chng Danh d ca Trung ng on
TNCS H Ch Minh, Huy chng v s
nghip Khoa hc Cng ngh, Huy chng
v s nghip Lin hip cc hi Khoa hc
v K thut Vit Nam, Huy Hiu 30 nm
tui ng.
Khi s chnh trc b tn cng:
Tnh trng ca xut bn khoa hc
Douglas N. Arnold
S quan trng ca cc tp ch khoa hc
l mt iu chc chn. Chng l cch tt
nht ph bin v lu tr cc kt qu
khoa hc, v v th l mt phn trng yu
ca mt c my m sc khe, s an ton,
s phn vinh tng lai ca chng ta ph
thuc vo. Cc cng b khoa hc c s
dng bi cc trng i hc, cc qu ti
tr v cc t chc khc nh mt thc
o ch yu v sn xut khoa hc v nh
hng ca n. Chng ng mt vai tr
quyt nh trong vic tuyn ngi, thng
15
chc v cc quyt nh v lng, cng
nh trong vic xp hng cc khoa, cc c
s nghin cu hay thm ch l c cc quc
gia. Vi nhng phn thng ln gn lin
vi xut bn khoa hc, khng ngc nhin
l c mt s ngi sa vo cc hnh vi tri
o c, lm dng v gian ln trng trn.
Mc du vy, khi ti bt u nhn vo cc
vn mt cch k lng hn, ti vn
kinh hong bi iu ti tm thy. Trong
bi bo ny, ti em ra mt s v d ng
bun v s thiu o c ca mt s tc
gi v ca mt s tp ch trong ngnh
ton ng dng. Mt kt lun m ti rt ra
l cc thc o thng dng v th mc-
nh ch s nh hng i vi cc tp ch
hay tng s trch dn i vi cc tc gi-
u b thao tc d dng khng ch trn
l thuyt m cn trong thc t, v do
vic s dng chng trong vic xp hng
v nh gi cn phi c loi b.
SIAM cao xut bn uyn bc, tt
nhin, v chng ti ang tin hnh cc
hnh ng mnh m m bo s chnh
trc ca cc xut bn ca chng ti v
bo v cc tc gi ca chng ti khi b
nh cp cc cng trnh ca h. Nhng
chng ti vn ang vt ln quyt nh
xem cc hnh ng no chng ti cn
phi tin hnh. V vy, chng ti ku gi
cc ng gp t cc thnh vin ca cng
ng SIAM. Nu cc bn l nhn chng
trc tip cc v vic phin mun v xut
bn, hy cho ti bit. Cc bn c ngh
rng cc v vic phin mun ang
ngy mt gia tng? Liu SIAM c phi
lm g nhiu hn? Liu chng ti c
phi nhn vt ra ngoi cc xut bn v
cc tc gi ca chng ta?
Hnh x xu ca cc tc gi-r rng
nht l vic sao chp y nguyn, cng nh
vic chim ot tinh vi cc tng, vic
cng b nhiu ln cng mt kt qu-
lun tng xy ra trong qu kh vi chng
ta. Ti SIAM, tuy nhin, chng ti c cm
gic l vn ny ang tr nn ngy cng
thng xuyn. C l thm ch ng lo
ngi hn th l cc hnh x xu ca cc
tp ch, c thc hin bi cc nh xut
bn hay cc bin tp vin, thng l vi
mt mc ch li nhun hin nhin. Mt
v d l vic mt qui trnh duyt bi
cu th hay gi to c lp nn nhm
a ra mt n tng v mt tp ch uyn
bc nhng khng c thc cht. Mt v d
khc l vic c tnh thao tc cc thng k
v trch dn nhm lm tng ch s nh
hng hay cc thc o khc v th mc
ca cc tp ch.
Mt v vic lin quan n SIAM
phi by c hnh x xu ca tc gi v tp
ch. Mt bi bo ng trong mt tp ch
SIAM nm 2008 b sao chp gn nh
y nguyn t mt phin bn tin n phm
c cng b bi mt s tc gi trn
mng. Mt bn sao chp ca bi bo ny
xut hin ti tp ch International Journal
of Statistic and Systems trong cng nm
vi tiu khc v vi cc tc gi khc.
Ch bo SIAM, ph gim c ph trch
xut bn, gim c iu hnh v ti
tin hnh mt cuc iu tra, ht gn su
thng. V vic ny tr nn ri rm v
phin h sau mi tun tri i. Ti quyt
nh rng bo co cui cng ca chng
ti v v vic ny cn phi c cng b
cng khai trc cng chng; bn bo co
ny c th tm thy trn mng v
cc bn c th c cc chi tit
3
.
y ch nu mt s kt lun bun.
Da theo cc bi bo m chng ti duyt
li, chng ti xc nh c rng cc tc
gi tnh nghi dnh lu vo v vic ny
v cn nhiu v vic khc. t nht bn
bi bo c ng di tn ca h trong
bn tp ch khc nhau l cc sao chp gn
3
www.siam.org/journals/plagiary
16
nh nguyn vn ca cc bi bo ca cc
tc gi khc, v chng ti c l do tin
rng c nhiu v vic khc nh vy. Ch
xut bn ca tp ch ny, Research India
Plubications, xut bn gn 50 tp ch, rt
nhiu t lin quan n ton ng dng,
nhng khng phn hi cc yu cu ca
chng ti v bi bo sao chp. Chng ti
lin lc vi mt ngi, m theo trang
ch ca tp ch l tng bin tp, nhng
bn thn ng ta cng khng th lin lc
c vi tp ch ! Sau khi c bit v
v vic ny t chng ti, ng y
n t chc vi tp ch nhng khng
nhn c phn hi t ch xut bn; tn
ng ta cng vi tn ca nhiu nh ton
hc ng knh khc vn nm trn trang
ch ca tp ch.
Cc tin n v hnh x xu ca cc
bin tp vin v cc tp ch bao trm
ln v vic c ng o cng chng
bit n v tp ch ton ng dng Chaos,
Solitons and Fractals (CSF) xut bn bi
Elsevier. Nh c nu trong mt bi
bo ng nm 2008 ti t Nature
4
, Nm
trong tng s 36 bi bo ca s thng 12
ca t Chaos, Solitons and Fractals c
vit bi tng bin tp ca t ny, Mo-
hamed Al Naschie. V k t u nm nay
n hin gi, gn 60 bi bo c vit bi
ng ta c ng trn tp ch ny.
Thc t l, trong s 400 bi bo ca ng
ta c thng k trn trang mng Web of
Science c 307 bi c ng ti CSF khi
ng ta ang l tng bin tp. T l cao
tt ca vic t ng ca tng bin tp
ny dn n co buc rng cc tiu chun
thng thng v duyt bi khng c
duy tr ti CSF; iu ny cng c nh
hng ln n ch s nh hng ca tp
ch ny. (Hng Thompson Reuters tnh
ch s nh hng ca mt tp ch trong
mt nm cho trc bng cng thc C/A,
trong A l tng s cc bi bo ng
trong tp ch trong hai nm trc v
C l tng s cc trch dn ti cc bi bo
ny cc bi bo c thng k trong
c s d liu ca Thompson Reuters v
c ng trong nm .) Cc bi bo
ca Al Naschie ti CSF c tng cng 4992
trch dn, khong 2000 trong s l
cc trch dn v cc bi bo ng ti CSF,
hu ht l cc bi ca chnh ng ta. Nm
2007, trong s 65 tp ch c Thompson
Reuters xp loi Ton hc, cc ng dng
a ngnh, t CSF c xp hng s 2.
Mt tp ch khc m ch s nh hng
khin chng ta phi kinh ngc l t In-
ternational Journal of Nonlinear Science
and Numerical Simulation (IJNSNS), ra
i nm 2000 v xut bn bi Freund
Publishing House. Trong ba nm va qua,
IJNSNS c ch s tc ng cao nht trong
lnh vc Ton hc, ng dng. C nhiu
mi lin h khc nhau gia IJNSNS v
CSF, ngi sng lp v ng thi l tng
bin tp ca IJNSNS l mt bin tp vin
ca CSF, Al Naschie l mt trong hai
ng bin tp vin ca IJNSNS, c hai
u ng v cng nhiu, khng ch trong
chnh tp ch ca mnh, m cn trong tp
ch kia, v h trch dn nhau rt thng
xuyn.
Hy cho php ti miu t mt yu t
khc gp phn vo ch s tc ng cao
ca t IJNSNS. Vin Vt l hc (Institute
of Physics, IOP) xut bn tp ch Jour-
nal of Physic: Conference Series (JPCS)
(Tp ch Vt l: K yu Hi ngh). Nhng
ngi t chc hi ngh tr tin cc k
yu hi ngh ca h c ng ti JPCS,
v theo t ng ca IOP, JPCS ngh cc
nh t chc hi ngh x l vic duyt bi
ca tt c cc bi bo. C quyn sch gii
thiu v JPCS ln trang ch ca JPCS u
khng h a ra danh sch ca ban bin
4
Nature, vol. 456, 27 November 2008, page 432.
17
tp cng nh khng h miu t bt k qui
trnh no nh gi cht lng ca cc
cuc hi ngh. Mc du vy, Thompson
Reuteurs m cc trch dn t JPCS
tnh ch s tc ng. Mt trong 49 tp
ca JPCS nm 2008 l k yu ca mt
hi ngh t chc bi He, tng bin tp
ca IJNSNS, ti chnh trng Shanghai
Donghua University ca ng ta. Ring tp
k yu ny cha 221 bi bo vi 366 trch
dn n cc bi bo ti IJNSNS v 353
trch dn n cc bi bo ca He. Bn
c c th hnh dung v nh hng ca
iu ny, ngay c nu IJNSNS khng c
bt k mt trch dn no trc nm 2008
ngoi cc trch dn ti cc k yu hi ngh
ny, tp ch ny vn cn c mt ch s tc
nh hng cao hn bt k tp ch no ca
SIAM ngoi tr t SIAM Review.
Mt v d v hnh x xu ca mt tp
ch cng c pht hin vi yu t
khi hi. Trong bi bo Bi bo NHP
c chp nhn ng ng trn mng
vo thng 6 ti trang Science News, bin
tp vin k cu Janet Raloff
5
miu t mt
th nghim trong Philip Davis, nghin
cu sinh ti trng Cornell, v mt ngi
bn s dng mt phn mm c tn
gi SCIgen sinh ngu nhin mt ti
liu; t vng v ng php ca n l ca
mt bi bo nghin cu v cng ngh
thng tin, tuy nhin ti liu hon ton
khng cha ng bt k ni dung c
ngha no. (Bi bo m u bng, Cc
i xng com-pc v cc chng trnh
dch thu c s quan tm ln lao
t nhng ngi theo ch ngha v lai v
cc nh sinh hc trong nhiu nm qua.
Tuy nhin, s thiu st ca dng li gii
ny nm ch DHT c th c lm r
rng, vi qui m rng ln, v c th m
rng. Bn trang sau , ti liu kt lun
Chng ti k vng c nhiu ngi theo
ch ngha v lai chuyn n nghin cu
TriflingThamin trong mt tng lai gn.
Qu thc l vy!) Bi bo c gi n
t The Open Information Science Jour-
nal (TOISCIJ), xut bn bi Bentram Sci-
ence, mt nh xut bn ca hn 200 tp
ch khoa hc tra cu t do (nhiu t trong
s , theo trang mng ca nh xut bn
ny, c cc ch s nh hng cao.) Mc d
bi bo c gi i di nhng tn gi
v vi a ch b i Center for Research
in Applied Phrenology hay CRAP
6
. Bn
thng sau, Davis c thng bo bi bo
gi n c nhn ng sau qui trnh
duyt bi ti TOISCIJ. Theo phng thc
vo ca t do, nh xut bn ni cc tc
gi rng bi bo s c ng ngay
sau khi cc tc gi gi mt t sc 800
la. (H t chi lm iu ny).
Cc v vic m ti lit k tht kinh
hong nhng r rng. C l nguy him
hn li l cc v vic t r rng: cc nh
xut bn c th khng b qua cc qui
trnh duyt bi c lp, tuy nhin li iu
chnh s duyt bi da theo cc yu t
phi khoa hc; cc tp ch c th khng
dn vo vic t trch dn theo qui m
rng v c h thng, nhng h to ra
cc p lc t nh ln cc tc gi v cc
bin tp vin nhm iu chnh cc trch
dn theo cch c li cho tp ch thay v
da theo cc c s hc thut; cc tc gi
c th khng sao chp y nguyn ti liu
nhng h ly ra cc tng m khng
tha nhn cng lao xng ng ca ngi
khc. Nhng trng hp ny rt kh o
lng v phn xt. Cc bn ngh sao v
iu ny? Liu cc th on nh vy c
lm mo m r rt cc ti nguyn v ti
liu khoa hc v cng ng khoa hc hay
khng? Cc bn c mt cu chuyn no
5
www.sciencenews.org/view/generic/id/44706/title/Science+the_Public_CRAP
6
Crap: ting Anh c ngha l giy nhp. ND.
18
v cc th on en ti nh vy k ra
hay khng?
Mt kt lun m ti rt ra l vic chng
ta cn phi li li khng s dng cc
thc o th mc nh ch s nh hng
nh gi cht lng khoa hc. Ta
nhn thy t lu rng ch s nh hng
khng hon ton tng thch vi cht
lng ca mt tp ch, thm ch rt t
tng thch vi cht lng khoa hc ca
cc bi bo khoa hc trong , hay ca
cc tc gi cc bi bo . Trong lnh vc
ca chng ti, bo co Thng k trch dn
ca IMU-ICIAM-IMS nm 2008
7
chng
t iu ny mt cch anh thp. Mt iu
t c nhn mnh l vic cc thc o v
th mc ny m rng cnh ca cho cc
tr a v thc t l ang b ch nho;
trong mt s trng hp, chng c l l
mt ch dn tt hn v s v lng tm
ca cc tc gi, cc bin tp vin, hoc
nh xut bn hn l v cht lng ca
cc cng vic ca h. Rt thng xuyn,
ti c nghe v cc gii php k thut,
c a ra vi mt hy vng rng mt s
iu chnh ca cng thc- chng hn nh
vic tng khung thi gian ca ch s tc
ng t 2 ln 5 nm, hay loi b cc t
trch dn-s gii quyt c vn . Cc
phng thuc , theo ti, s chc chn
tht bi. S lng cc trch dn ti cc
bi bo ton hc l nh, vi nhiu bi bo
tuyt vi thng ch ko v vi chc hoc
vi trm trch dn trong ton b cuc i,
v cc con s nh ny d dng b thao
tc. iu m mt bin tp vin c th lm
trong mt tp ch bng cch t trch dn
th hai bin tp vin c th lm trong hai
tp ch m khng cn t trch dn. Vic
m s lng khng bao gi c th thay
th kin ca chuyn gia.
Chng ta, nhng nh khoa hc lin
quan, c th lm g? D nhin, bc u
tin l nhn li bn thn chng ta: L cc
nh khoa hc, chng ta cn phi nhn
mnh nhiu n s chnh trc khoa hc,
trong nhng g chng ta vit v nhng g
chng ta duyt. Cc bn hy t t mt s
cu hi trc khi cho mn tn mnh cho
mt tp ch nh l mt bin tp vin. Liu
tp ch c gn gi cc chun mc cao ca
duyt bi? Liu tp ch c cc chnh
sch minh bch v cc c ch bo v
cc chun mc ? Liu sn phm ca n
c l mt s thm vo hu ch gia ngn
ngang ti nguyn v ti liu khoa hc?
Chng ta cng cn phi gio dc nhng
ngi khc, khng ch vi cc sinh vin
ca chng ta, m ngay c vi cc ng
nghip v cc nh qun l. Ln ti, khi
bn trong hon cnh m vic m s
lng xut bn, hay vic s lng trch
dn hay mt ch s nh hng c a
vo nh mt thc o v cht lng, hy
a ra phn i. Hy ni cho mi ngi
bit chng c th d dng b nho nn
nh th no no v thc t l ang b
nho nn. Chng ta cn phi nhn vo
bn thn cc bi bo, bn cht ca cc
trch dn, v cht lng ca cc tp ch.
Ti mong i c bit thm v cc kinh
nghim v cc tng ca cng ng
SIAM. Cc bn c th lin h vi ti ti
president@siam.org.
Nguyn Chu Gia Vng (Vin Ton hc) dch.
7
www.iciam.org/QAR/CitationStatistics-FINAL.PDF (bn dch trn TTTH).
19
Thng k trch dn
(tip theo k trc)
Sp hng bi bo. Ch s nh hng
v nhng thng k tng t da trn
trch dn c th b lm dng khi sp hng
tp ch, nhng c mt s lm dng c bn
hn v xo quyt hn: S dng ch s nh
hng so snh tng bi bo, tng con
ngi, tng n hoc thmch tng lnh
vc. y l mt vn ngy cng nghim
trng, pht trin vt qua bin gii quc
gia, t lnh vc ny sang lnh vc khc,
v b lm trm trng hn bi cc chng
trnh nh gi khoa hc hin thi ca cc
quc gia.
Theo ngha no y khng phi l
hin tng mi. Cc nh khoa hc
c mi nh gi cc danh sch cng
trnh, v ngi ta thng nghe nhng
cu kiu "C y cng b trn cc tp ch
tt" hoc "Hu ht cc cng trnh ca
anh ta c ng trn cc tp ch cht
lng thp". y l nhng kt lun nhy
cm: Cht lng ca cc tp ch ni mt
nh khoa hc thng (hoc nhiu ln)
cng b cng trnh ca mnh l mt trong
nhiu h s m ngi ta c th dng
nh gi tng th v nghin cu ca nh
khoa hc . Ch s nh hng, d vy,
lmtng khuynh hng p t cht lng
ca mt tp ch cho tng cng trnh ng
trong tp ch (v cho tng tc gi).
Thomson Scientific gin tip khuyn
khch vic ny:
"C l ng dng quan trng nht ca ch
s nh hng l trong qu trnh nh gi
khoa hc. Ch s nh hng c th c
s dng a ra mt nh gi th s v
cht lng nhng tp ch m trn cc
bi bo c th c cng b."
Di y l mt s v d v cch m
ngi ta hiu li khuyn trn, c k
ra bi cc nh ton hc t nhiu ni trn
th gii:
V d 1: Trng ca ti va a ra mt
phn loi mi ca cc tp ch s dng
danh sch cc tp ch SCI. Cc tp ch
c chia ra ba nhm hon ton s dng
ch s nh hng. C 30 tp ch hng u,
trong khng c mt tp ch ton no
c. Phn th hai gm 667 tp ch, trong
c 21 tp ch ton. Cng b trn cc
tp ch hng u nhn c ti tr t
trng vi h s ba, cng trnh trn cc
tp ch loi hai h s hai. Cng trnh SCI
c 15 im, cng trnh trn bt k tp
ch no c Thomson Scientific thng k
c 10 im. Vic thng tin i hi mt
s im ti thiu.
V d 2: nc ti, cc cn b bin ch
trong mt khoa ca trng i hc c
nh gi su nm mt ln. Nhng kt qu
nh gi tt trong nhiu ln lin tc l
mu cht thng tin trong cng vic.
Ngoi mt l lch khoa hc, yu t quan
trng nht l th hng ca nm cng
trnh khoa hc. Gn y mi cng trnh
c cho 3 im nu n c cng b
trn mt tp ch thuc nhm cao nht
ca danh sch SCI, 2 im nu trn cng
trnh thuc nhm th hai v 1 im nu
thuc nhm cui. (Danh sch ca cc
nhm c thit lp da trn ch s nh
hng).
V d 3: khoa ti, mi thnh vin c
nh gi bng s im cng trnh, im
mi cng trnh c chia u cho cc tc
gi v nhn vi ch s nh hng ca tp
ch ng cng trnh . Vic thng tin
20
v tuyn chn da mt phn vo s im
cng trnh.
Trong cc v d trn, cng nh nhiu
v d khc, ch s nh hng c s
dng trc tip hoc gin tip so snh
cc bi bo c th cng vi tc gi ca
chng: Nu ch s nh hng ca tp ch
A cao hn ca tp ch B, th chc chn
mt bi bo trn A phi hn bi tp ch
B, v tc gi A l hn tc gi B. Trong mt
s trng hp, cch gii thch ny c
dng nh gi cc khoa, hoc thm
ch c mt lnh vc.
T lu ngi ta bit rng s phn b
ca s trch dn ca cc bi bo c th
trn mt tp ch l khng u, c xp
x bi lut ly tha. iu ny c mt h
qu c th c hiu qua v d di y.
S phn b ca cc bi bo trn
tp ch Proceedings of the AMS trong
khong thi gian 2000-2004 c th c
xem di y. Proceedings xut bn cc
bi bo ngn, thng t hn 10 trang.
Trong khong thi gian ni trn c
2381 cng trnh c cng b (khong
15000 trang). S dng 2005 tp ch
trong c s d liu ca Math Review,
ch s trch dn trn mt cng trnh
(ngha l ch s nh hng) l 0,434.
Tp ch Transactions of the AMS xut
bn nhng cng trnh ln hn, c v
ni dung ln phm vi. Trong cng mt
khong thi gian Transactions xut bn
1165 cng trnh (khong 25000 trang),
vi s trch dn thay i t 0 ti 12. S
trung bnh ca trch dn ti mt cng
trnh l 0,846 gp i ca Proceedings.
By gi gi thit c hai nh ton hc,
mt ngi cng b mt cng trnh trn
Proceedings, ngi kia trn Transactions.
S dng tiu chun nh gi mt s
c s nghin cu, ngi th hai s c
nh gi cao hn ngi u v cng b
mt cng trnh tp ch c ch s nh
hng cao hn trong thc t l gp i.
iu c chnh xc khng? C phi cc
bi bo Transactions c gi tr cao gp
i bi Proceedings khng?
Nu chng ta nh gi rng mt bi
bo c th trn Transactions l tt hn
(theo ngha ca trch dn) mt bi bo
c th trn Proceedings, chng ta cn hi
v xc sut, thay v cu hi v ch s: Xc
sut chng ta sai l bao nhiu? Xc sut
mt bi bo chn ngu nhin trn Pro-
ceedings c nhiu trch dn nh mt bi
bo chn ngu nhin trn Transactions l
bao nhiu.
y l mt tnh ton s cp, cu tr
li l 62%. iu c ngha l trong
62% ca s ln nh gi chng ta sai, v
mt bi bo chn ngu nhin trn Pro-
ceedings t nht cng tt nh mt bi bo
chn ngu nhin trn Transactions
8
mc
d ch s nh hng ca Proceedings ch
bng mt na ca Transactions! Chng ta
sai nhiu hn chng ta ng. Hu ht mi
8
ND: nu ch nhn qua ch s nh hng s trch dn ti tng cng trnh.
21
ngi ngc nhin v iu ny, nhng y
l h qu ca s phn b khng u ca
trch dn v vic gii hn khung thi gian
trong tnh ton ch s nh hng (to ra
t l cao ca cc bi bo khng c trch
dn).
N chng t s cn thit ca mt t
duy thng k chi tit ch khng phi ch
l mt nhn xt trc quan.
Nh vy, mc d ni ch s nh hng
khng cho ta thng tin g v mt bi bo
c th trn tp ch l khng ng, thng
tin m ta thu c l rt m h v trong
nhiu trng hp c th rt sai lch.
Mt khi nhn ra rng vic dng ch s
nh hng ca tp ch thay cho vic tnh
trch dn ca mt bi bo c th trn tp
ch l v ngha, ta cng thy s v
ngha ca vic s dng ch s nh hng
ca cc tp ch nh gi cc tc gi,
cc n m h tham gia, v (gn nh
chc chn) cc lnh vc m h i din.
Tt nhin sp hng mi ngi khng
hon ton l sp hng cc cng trnh ca
h. Nhng nu bn mun sp hng cc
bi bo ca mt c nhn m ch s dng
s trch dn o cht lng ca tng
bi bo c th, bn cn bt u bng vic
tnh s trch dn ti tng bi bo. Ch s
nh hng ca mt tp ch ng bi bo
khng phi l mt thay th tin cy.
Sp hng nh khoa hc. Trong khi ch
s nh hng l mt loi thng k da
trn trch dn c bit n nhiu nht,
cn c nhng loi thng k khc hin
cng ang c tch cc c ng. y ch
l vi v d ca cc loi thng k nhm
vo vic nh gi cc c nhn.
- ch s h: Ch s h ca mt nh khoa hc
l s n ln nht m nh khoa hc c n
bi bo, mi bi c t nht n trch dn.
y l ch s thng dng nht trong cc
loi thng k nhc ti y. N c
xng bi J.E. Hirsch (nm 2006) nhm
o "hm lng khoa hc ca mt nh
khoa hc" bng cch tp trung vo phn
cao nht trong phn b trch dn ti mt
c nhn. Ch s ny thay th s cng trnh
v s phn b trch dn ti cc cng trnh.
- ch s m: Ch s m ca mt nh khoa
hc l ch s h chia cho s nm tnh t
khi ng ta cng b cng trnh u tin.
Ch s ny cng c xut bi Hirsch.
Mc ch l b p cho cc nh khoa
hc tr v h cha c thi gian thu
c nhiu trch dn.
- ch s g: Ch s g l s n ln nht m n
cng trnh c trch dn nhiu nht c
c thy t nht n
2
trch dn.
Ch s ny c Leo Egghe xut nm
2006. Ch s h khng cho chng ta thng
tin rng mt vi bi bo c th c ch s
trch dn rt cao. Ch s g dng b p
iu ny.
Cn nhiu ch s khc rt nhiu trong
bao gm c nhng dng c tnh n
c tui i ca mt bi bo, hoc s cc
tc gi.
Trong bi bo m Hirsch a ra ch s
h, ng vit rng ch s h c a nh
l mt ch s "d dng tnh ton, nhng
cho ta mt nh gi v tm quan trng,
v nh hng ca cc cng trnh ca mt
nh khoa hc". ng cn b sung rng "ch
s ny c th cho mt tiu chun so
snh hai c nhn cng cnh tranh mt
ngun kinh ph, nu mt trong nhng
tiu ch nh gi quan trng l thnh tu
khoa hc".
C hai khng nh u khng kim
nghim c bi nhng bng chng
thuyt phc. chng minh khng nh
rng ch s h o c tm quan trng ca
cc nghin cu ca mt nh khoa hc,
Hirsch phn tch ch s h ca mt lot
cc gii Nobel (v, mt cch c lp, cc
22
thnh vin ca Vin Hn lm Quc gia
Hoa K). ng chng minh rng nhng
ngi trong cc nhm ny ni chung c
ch s h cao. Ta c th kt lun rng mt
nh khoa hc no c ch s h cao, nu
bit ng ta c gii Nobel. Nhng nu
khng c thng tin no khc, chng ta
chng ni c liu mt nh khoa hc
no c c gii Nobel hoc l thnh
vin ca Vin Hn lm hay khng nu
bit ch s h ca ng ta. y mi chnh
l dng thng tin ta cn xc nh hiu
lc ca ch s h.
Trong bi bo ca mnh Hirsch, cn
khng nh rng c th dng ch s h
so snh hai nh khoa hc:
"Ti cho rng vi hai c nhn vi cng
ch s h nh hng chung ca cc cng
trnh khoa hc ca h l ngang nhau,
thm ch nu tng s cng trnh hoc
tng s trch dn ca h c th rt khc
nhau. Ngc li, gia hai nh khoa hc
(cng tui ngh) vi tng s cng trnh
v tng s trch dn, th ngi no c ch
s h cao hn c l l ngi hon ho hn."
Cc nhn nh ny c th b phn bc
bi nhng l l thng thng. (Tng
tng hai nh khoa hc, mi ngi c
10 cng trnh, mi cng trnh c 10 trch
dn, nhng mt trong hai ngi cn c
90 cng trnh, mi cng trnh c 9 trch
dn; hoc gi mt ngi c ng 10 cng
trnh mi cng trnh 10 trch dn, cn
ngi kia cng c ng 10 cng trnh
nhng mi cng trnh c 100 trch dn.
C ai ngh h ngang nhau?)
Hirsch cao gi tr ca ch s h bng
cch khng nh rng "h c u th hn
cc tiu chun 1-ch s khc trong nh
gi hm lng khoa hc ca mt ngi
nghin cu...", nhng khng nh ngha
th no l "u vit hn" v ti sao li cn
"tiu chun 1-ch s".
Mc d c nhiu ch trch v cch
tip cn ny, cha c mt nghin cu
nghim tc no v n. Phn ln cc
nghin cu tp trung vo vic chng t
"tnh hi t", ngha l, ch s h tng
thch vi cc thc o cng b/trch dn
khc, chng hn s bi bo cng b hoc
tng s trch dn. S tng thch ny
khng r rng v tt c cc tham s ny
l hm s theo cng mt hin tng s
cng trnh. Trong mt bi bo quan trng
v ch s h cc tc gi Lehmann, Jackson,
Lautrup thc hin mt nghin cu cn
thn hn v v chng t rng ch s h
(thc ra l ch s m) khng "tt" bng
vic ch xt s trung bnh trch dn trn
mt bi bo. Thm ch y, cc tc gi
cng khng nh ngha mt cch y
th no l "tt". Vi cch nhn ca thng
k c in, ch s h t ra t tin cy hn cc
thc o khc.
Mt s dng khc ca ch s h c s
dng sp hng cc nh khoa hc trong
ch trong mt lnh vc m cn gia cc
lnh vc khc nhau. Mt s ngi khng
nh rng ch s h c th c s dng
sp hng cc c s nghin cu cng
nh cc khoa trong trng i hc. y
thng l nhng c gng ng ngn nhm
thu c nhng thng tin trch dn phc
tp ch t duy nht mt con s. Thc vy,
u th u tin ca cc ch s mi ny
so vi vic m trch dn l chng loi
b mi thng tin chi tit v trch dn, v
do cho php so snh cc nh khoa hc.
Thm ch nhng v d n gin nht cng
chng t rng nhng thng tin chi tit l
cn thit hiu thnh tch nghin cu.
Vic hiu chc chn phi l mc ch ca
vic nh gi nghin cu, ch khng ch
vic m bo rng hai ngi c th so
snh c vi nhau.
Trong mt s trng hp cc c quan
nh gi nh nc thu thp ch s h hoc
23
mt s dng ca n vo d liu ca h.
y l vic lm dng ch s ny. Rt tic
vic s dng ch mt ch s sp hng
cc nh khoa hc l mt vic lm rt li
cun ngi ta c th ph bin ra mt
cng ng ln, gm nhng ngi thng
hiu sai ngha thc ca cc suy lun
thng k thng qua vic a ra nhng
cch t vn ht sc n gin.
(cn na)
Bn gc c th ly v t:
www.mathunion.org/fileadmin/IMU/Report/CitationStatistics.pdf
Phng H Hi (Vin Ton hc) dch
Tin tc hi vin v hot ng ton hc
LTS: tng cng s hiu bit ln nhau trong cng ng cc nh ton hc Vit Nam, Ta
son mong nhn c nhiu thng tin t cc hi vin HTHVN v chnh bn thn mnh, c
quan mnh hoc ng nghip ca mnh.
Thnh lp Vin Nghin cu cao cp
v ton. Ngy 23/12/2010 Vin nghin
cu cao cp v Ton c thnh lp
trc thuc B Gio dc v o to. Quyt
nh do Ph Th tng Nguyn Thin
Nhn k. C tr s ti H Ni, Vin l
t chc khoa hc v cng ngh cng lp
hot ng trong lnh vc nghin cu ton
hc. Mc tiu ca Vin Nghin cu cao
cp v Ton l tr thnh mt trung tm
ton hc xut sc, c mi trng lm vic
tng ng vi mt s nc pht trin
v Ton, trao i hc thut nhm nng
cao nng lc khoa hc ca cc nh nghin
cu, ging dy v ng dng ton hc Vit
Nam.
Vin c Ban Gim c, Vn phng v 1
s phng chc nng vi bin ch t 15-20
ngi. Ngoi ra Vin c Hi ng Khoa
hc v cc nhm nghin cu.
Gim c Khoa hc l ngi ng u
Vin, chu trch nhim trc B trng
B Gio dc v o to v ton b hot
ng nghin cu khoa hc v h tr o
to nhn ti ca Vin; lm vic ton b
thi gian hoc kim nhim ti Vin.
Thng tin chi tit xem ti trang
web ca Hi Ton hc Vit Nam
http://www.vms.org
Trch nhim mi:
GS-TSKH L Tun Hoa (Vin Ton hc),
c bu lm Ch tch bu (President-
elect) ca Hi Ton hc ng Nam
(SEAMS) cho nm 2011 ti cuc hp ca
Ban chp hnh SEAMS vo 8/9/2010 ti
Yojakarta (Indonesia). Theo iu l, Ch
tch SEAMS gi chc 2 nm, v vo nm
l th bu mt Ch tch bu. n nhim
k tip theo, Ch tch bu s ng nhin
gi chc Ch tch. Hin GS L Tun Hoa
l ph ch tch SEAMS nhim k 2010-
2011, cn Ch tch SEAMS l GS F. Ne-
menzo (Philippine).
24
Trc y Hi THVN c GS-TSKH
Long Vn gi chc Ch tch SEAMS
nhim k 1998-1999.
Thng tin v SEAMS c th xem trong
http://www.seamsmath.org
PGS.TS. Phan Nht Tnh c b nhim
Trng khoa Ton, H Khoa hc Hu, t
nm 2010.
PGS. TS. Phm Tin Sn c b nhim
Trng Khoa Ton Tin hc, i hc
Lt, t thng 4 nm 2008. PGS. TS.
Phm Tin Sn tt nghip ti Khoa Ton
Tin hc, i hc Lt, nm 1985,
bo v tin s ti Vin Ton hc, H Ni,
nm 2000, c phong Ph Gio s nm
2008.
TS. Nguyn Sn c b nhim Ph
Khoa Ton Tin hc, Trng i hc
Lt t nm 2006. TS. Nguyn Sn tt
nghip Khoa Ton Tin hc, i hc
Lt 1983, bo v thc s ti Khoa Ton,
i hc Hamburg, CHLB c, nm 1998,
bo v tin s ti Khoa Ton, i hc
Bonn, CHLB c nm 2005.
TS. L Minh Lu c b nhim Trng
Khoa Sau i hc, i hc Lt, t nm
2009. TS. L Minh Lu tt nghip i hc
tng hp H Ni, nm1979, bo v tin s
ti i hc Quc gia, TP. HCM, nm 2002.
TS. Nguyn Vn Vinh c b nhim
lm Ph Phng o to thng xuyn,
i hc Lt t nm 2009. TS. Nguyn
Vn Vinh tt nghip Khoa Ton C
Tin hc, i hc Tng hp H Ni (nay
l HKHTN HQGHN) nm 1988, bo
v lun n tin s ti Vin Khoa hc ng
Dng Quc Gia Rouen, Cng ha Php,
nm 2006.
Danh sch hi vin HTH c cng nhn t tiu
chun chc danh GS/PGS nm 2010
STT H v tn Chc
danh
Chuyn ngnh Ni cng tc
1. Nguyn Quc Thng GS i s - L thuyt s Vin Ton hc
2. T Anh Dng PGS L thuyt Xc sut
Thng k
HKHTN-HQG
Tp. HCM
3. Nguyn Vit Hi PGS i s - L thuyt s H Hi Phng
4. ng Khnh Hi PGS Phng trnh Vi phn
v Tch phn
H Ha Bnh
5. Nguyn Thiu Huy PGS Phng trnh Vi phn
v Tch phn
HBK H Ni
6. H ng Phc PGS L thuyt Xc sut
Thng k
Vin Ton
7. Mai c Thnh PGS Ton gii tch H Quc t -
HQG Tp. HCM
8. Nguyn Vn Tro PGS Ton gii tch HSP H Ni
9. Trn Vn Tn PGS Hnh hc - Tp HSP H Ni
25
HI NGH NG DNG TON HC TON QUC LN TH III V I HI
LN TH BA HI NG DNG TON HC VIT NAM
Hi ngh ton quc ln th 3 v ng dng ton hc din ra trong hai ngy 23-
24/12 ti trng i hc Bch khoa H Ni. C gn 300 nh khoa hc, qun l
ng k tham d Hi ngh. Hn 100 bo co khoa hc c trnh by ti cc phin
ton th v 6 tiu ban: Ton trong Kinh t Ti chnh, Ton trong Cng nghip v Giao
thng vn ti, Ton trong Cng ngh Thng tin, Tnh ton Khoa hc, Cc phng php
Vt l Ton, Cc phng php Gii tch v Ti u ha.
i hi ln th ba Hi ng dng ton hc Vit Nam cng khai mc vo ngy
25/12/2010 ti trng i hc Bch Khoa H Ni. 68 i biu i din cho cc vng
min tham d i hi. i hi hip thng c BCH Hi ng dng ton hc Vit
Nam kha III, nhim k 2011-2015 gm 25 thnh vin.
DANH SCH BCH HI UDTHVN KHA III, 2011-2015
1. Ch tch Hi: PGS.TS Tng nh
Qu, H Bch khoa HN
2. Cc Ph ch tch Hi:
- PGS.TSKH Phm Huy in, Vin
KH&CN VN
- TS Trn Hnh, Trng H Lc Hng,
ng Nai
- TSKH Phng nh Thc, Tp on Du
Kh Quc gia VN
- TS Nguyn Vn Lng, B KH&CN
- GS.TS Nguyn Khc Minh, Trng H
Kinh t QD
3. Tng th k: TS. Hong Th Dng,
Cng ty PVTECH, Tp on Du Kh
QGVN
Ph Tng th k: TS. Nguyn Th Minh,
H KTQD
4. Cc y vin BCH:
- GS.TSKH L Hng Sn, i din (Rep-
resentative) ca Hi ti ICIAM
- TSKH Trn Xun o, Vietsovpetro, Tp
on Du Kh Quc gia VN
- PGS.TS V Hong Linh, Khoa Ton-C-
Tin hc, Trng HKHTN, HQGHN
- PGS.TS Ng Vn Th, Khoa Ton Kinh
t, Trng H KTQD
- PGS.TS Nguyn Hi Thanh, Khoa Quc
t, HQGHN
- TS Phm Hng Quang, Vin KH&CN VN
- PGS.TS Nguyn c Hiu, Hc vin
KTQS
- TS Nguyn Duy Thi Sn, Trng H
S phm TP HCM
- TS Phan Hng Qun, Khoa Ton ng
dng, Trng H Si Gn
- ThS Nguyn Th Thanh Nhn, Trng
H Qui Nhn
- PGS.TS Trn Vn Lin, Trng H Xy
dng HN
- TS. Nguyn Trung Ha, Khoa Tin hc,
H Vinh
- ThS L Cng, Khoa Ton-Tin ng
dng, H Bch khoa HN
- ThS Trn Quc Cng, TC5, B CA
- PGS.TS ng Quang , Vin CNTT, Vin
KH&CN VN
- GS.TSKH Phm K Anh, Khoa Ton -C-
Tin hc, Trng HKHTN, HQGHN
- TS. Dng Tn m, Trng H Cng
ngh thng tin, HQG TP HCM
THNG TIN TON HC, Tp 14 s 4 (2010)
Mc lc
Phng vn Srinivasa Varadhan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Phm Tr n: Nikita Moseyev . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Nguyn Hu Vit Hng: Thit lp quan h hp tc gia Hi Ton hc Vit Nam v
Hi Ton hc M . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11
T Quang Luyn: Mng Gio s Ng Vn Lc 70 tui . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
D.N. Arnold: Khi s chnh trc b tn cng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Thng k trch dn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Tin tc hi vin v hot ng ton hc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Danh sch Hi vin HTH c cng nhn GS/PGS 2010 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
i hi ln th ba Hi ng dng Ton hc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25