MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu đã để lại cho toàn Đảng, toàn dân ta một bản Di chúc vô
cùng quý báu. Di chúc được công bố ngay sau khi Bác qua đời và đã trở thành một nguồn
cổ vũ lớn đối với toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta tiến lên giành thắng lợi trong sự
nghiệp giải phóng tổ quốc, thống nhất đất nước và đưa nước nhà vững bước tiến lên chủ
nghĩa xã hội. Song do hoàn cảnh lịch sử lúc bấy giờ mà có một số điều chưa được công
bố. Nhân dịp kỷ niệm 20 năm ngày Bác qua đời và chuẩn bị kỷ niệm 100 năm ngày sinh
của Bác, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa VI) thấy có trách nhiệm
thông báo đến toàn Đảng, toàn dân một số vấn đề liên quan đến Di chúc của Bác và ngày
Bác qua đời. Từ khi bản di chúc của người được công bố một cách đầy đủ thì đã có rất
nhiều học giả nhà nghiến của đã có rất nhiều các bài báo cáo nghiên cứu về nội dung và
giá trị di chúc của người và ngày nay sau 40 thực hiện di chúc của người chúng ta càng
thấy rõ những giá trị quí báu do bản di chúc để lại cho toàn thể dân tộc việt nam chung ta
ngày nay và bản di chúc đã được mọi người mọi tầng lớp trong xã hội ta biết đến và đều
coi nó là tài sản vô giá của dân tộc, của quốc gia. Chúng em những người thuộc thế hệ
trẻ việt nam, (những người mà theo chủ tịch hồ chí minh là những người có thể xây dựng
và phát triển đất nước trở lên hùng mạnh sánh ngang với các cường quốc năm trên thế
giới.) Cũng muốn bày tỏ những hiểu biết về nội dung và giá trị của bản di chúc để từ đó
phấn đấu làm theo bản di chúc và phấn đấu học tập lao động xây dựng đất nước ngày
cang giàu mạnh và ấm lo hạnh phúc như lời bác mong muốn khi bác còn sống.
2. Mụch đích và nội dung của đề tài
Thông qua đề tài này chúng em rất muốn tìm hiểu, làm rõ nội dung và giá trị của bản di
chúc hồ chí minh để có thể lĩnh hội và làm theo những giá trị của bản di chúc góp phần
vào công cuộc xây dựng và đổi mới đất nước đưa đất nước ta ngày càng phát đổi mới và
phát triển. Qua đề tài này chung tôi cũng muốn góp phần nhỏ bé những sự hiểu biết của
mình vào việc tìm hiểu và làm rõ thêm nội dung và giá trị của bản di chúc.
3. Ý nghĩa của đề tài
Thông việc tìm hiểu nội dung và ý nghĩa của bản di chúc đã giúp thêm cho chúng em
thêm phần nào hiểu biết về tư tưởng vĩ đại của chủ tịch Hồ Chí Minh và thôi thúc chúng
em phải cố gắng miệt mài học tập và noi theo gương bác và cố gắng hết sức mình thực
hiện những gì tốt đẹp mà người mong muốn thế hệ trẻ đạt được trong tương lai.
Đối với xã hội di chúc của bác có giá trị quý báu cho mọi người sống và làm việc theo
gương của người để cùng nhau chung tay xay dựng một nước việt nam ngày càng giàu
mạnh văn minh và âm lo hạnh phúc.

4. Kết cấu của đề tài:

1
 Đề tài gồm 3 phần: phần mở đầu, phần nội dung và phần kết luận
Phần nội dung gồm 2 chương:
Chương 1: Nội dung của bản di chúc
Chương 2: Giá trị của bản di chúc
5. Lời cảm ơn
Trước khi được bắt đầu đề tài của mình xin cho em được bày tỏ lòng cảm ơn tới các thầy,
cô thuộc bộ môn TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH khoa MÁC-LÊNIN trường đại học BÁCH
KHOA HÀ NỘI đã hết lòng, hết sức giảng dạy cho sinh viên trường đại học bách khoa
hà nội chúng em trong suất thời gian qua và đặc biệt qua đây xin cho em được bày tỏ
lòng cảm ơn chân thành đến cô PHẠM MAI DUYÊN là người đã trực tiếp giảng dậy và
hướng dẫn chúng em thực hiện đề tài này, cô đã đem hết những kiến thức quý báu của
mình để truyền đạt cho chúng em trong suốt thời gian cô lên lớp, tuy thời gian lên lớp của
cô không dài nhưng những giờ lên lớp của cô đã đem lại chúng em những buổi học quý
báu không thể quên cho mỗi sinh viên chúng em.
Cuối cùng em xin được chân thành cảm ơn các thầy cô một lần nữa.
Sinh viên thực hiện đề tài:
Bùi Văn Tĩnh
TBĐ-ĐT2-K51

2
 NỘI DUNG
CHƯƠNG 1: NÔI DUNG CỦA BẢN DI CHÚC CỦA CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH
1.1 Sơ qua về nội dung của bản di chúc

1.1.1 Về tài liệu gốc Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh
- Năm 1965, Bác viết bản Di chúc gồm ba trang, do chính Bác đánh máy, ở cuối đề ngày
15-5-1965. Đây là bản Di chúc hoàn chỉnh, có chữ ký của Bác và bên cạnh có chữ ký của
đồng chí Lê Duẩn, Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng hồi bấy giờ.
- Năm 1968, Bác viết bổ sung thêm một số đoạn, gồm 6 trang viết tay.
Trong đó, Bác viết lại đoạn mở đầu và đoạn nói “về việc riêng” đã viết trong bản năm
1965 và viết thêm một số đoạn. Đó là những đoạn nói về những công việc cần làm sau
khi cuộc chống Mỹ, cứu nước của nhân dân ta hoàn toàn thắng lợi, như: chỉnh đốn lại
Đảng, chăm sóc đời sống của các tầng lớp nhân dân, miễn thuế nông nghiệp một năm cho
các hợp tác xã nông nghiệp, xây dựng lại thành phố và làng mạc, khôi phục và phát triển
kinh tế, văn hóa, củng cố quốc phòng, chuẩn bị thống nhất đất nước. Trong đó đoạn viết
về chỉnh đốn lại Đảng và chăm sóc đối với thương binh, Bác viết rồi lại gạch chéo; đoạn
nói về xây dựng lại đất nước, phát triển kinh tế, văn hóa, chuẩn bị thống nhất đất nước,
Bác gạch dọc ở bên trái ngoài lề.
- Ngày 10-5-1969, Bác viết lại toàn bộ đoạn mở đầu Di chúc, gồm một trang viết tay.
- Các năm 1966, 1967 Bác không có những bản viết riêng.
1.1.2. Về bản Di chúc đã được công bố chính thức tháng 9-1969 sau khi Chủ tịch Hồ
Chí Minh qua đời
Hội nghị bất thường của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa III) họp chiều ngày 3-9-
1969 đã giao cho Bộ Chính trị trách nhiệm công bố Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí
Minh. Bản Di chúc được công bố chính thức chủ yếu dựa theo bản Bác viết năm 1965,
trong đó có một số đoạn được bổ sung hoặc thay thế bằng những đoạn tương ứng Bác
viết năm 1968 và năm 1969. Cụ thể cơ cấu của bản Di chúc đã công bố chính thức như
sau:
- Đoạn mở đầu lấy nguyên văn toàn bộ đoạn mở đầu Bác viết năm 1969, thay cho đoạn
mở đầu Bác viết năm 1965. Bút tích của Bác về đoạn này đã được chụp lại và công bố
đầy đủ năm 1969.
- Phần giữa, từ đoạn nói về Đảng đến hết đoạn nói về phong trào cộng sản thế giới và
nguyên văn bản Bác viết năm 1965.
- Đoạn “về việc riêng”, năm 1965 Bác dặn dò về việc tang và viết về hỏa táng, dặn để
lại một phần tro, xương cho miền Nam; năm 1968, Bác viết lại đoạn này dặn để tro
vào ba hộp sành, cho Bắc, Trung, Nam mỗi miền một hộp. Ngoài ra còn viết bổ sung
một đoạn nói về cuộc đời của bản thân như sau:

3
“Suốt đời tôi hết lòng hết sức phục vụ tổ quốc, phục vụ cách mạng, phục vụ nhân dân.
Nay dù phải từ biệt thế giới này, tôi không có điều gì phải hối hận, chỉ tiếc là tiếc rằng
không được phục vụ lâu hơn nữa, nhiều hơn nữa”.
Bản Di chúc đã công bố lấy nguyên văn đoạn Bác viết về bản thân năm 1968, trừ đoạn
nói về hỏa táng.
- Đoạn cuối, từ chữ “Cuối cùng, tôi để lại muôn vàn tình thân yêu...” cho đến hết là
nguyên văn đoạn Bác viết năm 1965. Về đoạn này, năm 1968 và năm 1969 Bác không
sửa lại hoặc viết thêm.
- Trong bản Di chúc đã công bố, các đoạn đều lấy nguyên văn bản gốc, chỉ có một câu có
sửa lại. Bản năm 1965 Bác viết: “Cuộc kháng chiến chống Mỹ có thể sẽ kéo dài mấy năm
nữa”; bản công bố chính thức sửa lại là: “Cuộc kháng chiến chống Mỹ có thể còn kéo
dài”.
1.1.3. Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương (Khóa VI) khẳng định bản Di
chúc đã công bố bảo đảm trung thành với bản gốc của Chủ tịch Hồ Chí Minh
- Việc chọn bản Di chúc Bác viết năm 1965 để công bố chính thức là đúng đắn, vì đây là
bản duy nhất được viết hoàn chỉnh, có chữ ký của Bác và bên cạnh có chữ ký chứng kiến
của đồng chí Lê Duẩn, Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng lúc bấy giờ.
- Lấy đoạn mở đầu Bác viết năm 1969 thay cho đoạn mở đầu Bác viết năm 1965 là hoàn
toàn hợp lý vì Bác qua đời năm 1969, và nội dung bản viết năm 1969 cũng phong phú
hơn.
- Đoạn “về việc riêng”, bổ sung thêm phần Bác viết năm 1968 vào bản Bác viết năm
1965 là rất cần thiết, để phản ánh được cuộc đời đẹp đẽ, trong sáng, vì dân vì nước của
Bác.
Sở dĩ trước đây chưa công bố đoạn Bác viết về yêu cầu hỏa táng là vì thể theo nguyện
vọng và tình cảm của nhân dân, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa
III) thấy cần thiết phải giữ gìn lâu dài thi hài của Bác để sau này đồng bào cả nước,
nhất là đồng bào miền Nam, bè bạn quốc tế có điều kiện tới viếng Bác, thể hiện tình cảm
sâu đậm đối với Bác. Chính vì lẽ đó mà chúng ta đã xin phép Bác về điểm này được làm
khác với lời Bác dặn.
- Việc chưa công bố một số đoạn viết thêm năm 1968 về những việc cần làm sau khi cuộc
chống Mỹ, cứu nước giành được thắng lợi hoàn toàn, đó là vì năm 1969 khi Bác qua đời,
cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước còn đang gay go, ác liệt, chúng ta chưa giành
được thắng lợi cuối cùng, nên việc công bố những đoạn văn nói trên lúc ấy là chưa thích
hợp.
Mặt khác, có một số câu Bác viết rồi lại xóa, hình như Bác đang cân nhắc, chưa coi là đã
xong hẳn, chưa thật rõ ý Bác là thế nào. Vì vậy sau khi Bác qua đời chưa thể đưa vào
bản Di chúc công bố chính thức bấy giờ.
- Khi Bác mất, cuộc kháng chiến còn đang diễn ra rất khó khăn và ác liệt, vì vậy Bộ
Chính trị đã quyết định sửa lại mấy chữ trong câu sau đây của Bác: “Cuộc kháng chiến

4
chống Mỹ có thể sẽ kéo dài mấy năm nữa” thành “Cuộc kháng chiến chống Mỹ có thể
còn kéo dài”.
- Về việc miễn thuế nông nghiệp một năm cho các hợp tác xã nông nghiệp, trước đây
chưa có điều kiện thực hiện. Nay mặc dù tình hình kinh tế - xã hội nước ta vẫn còn nhiều
khó khăn, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa VI) thấy cần có kế hoạch
thực hiện điều mong muốn ấy của Bác. Bộ Chính trị giao cho Hội đồng Bộ trưởng trình
Quốc hội thực hiện việc này.
Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa III) dự định đến một thời điểm
thích hợp sẽ công bố những điều chưa được công bố trong các bản viết Di chúc của Bác.
Nay, nhân dịp chuẩn bị kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Bộ Chính
trị Ban chấp hành Trung ương Đảng (khóa VI) quyết định công bố toàn bộ các bản
viết Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
1.1.4. Về ngày mất của Chủ tịch Hồ Chí Minh
Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời lúc 9 giờ 47 phút ngày 2 tháng 9 năm 1969, ngày Quốc
khánh của nước ta. Để ngày Bác mất không trùng với ngày vui lớn của cả dân tộc, Bộ
Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa III) đã quyết định công bố Chủ tịch
Hồ Chí Minh mất vào lúc 9 giờ 47 phút ngày 3-9-1969. Bộ Chính trị Ban Chấp hành
Trung ương Đảng (khóa VI) cho rằng nay cần công bố lại đúng ngày Chủ tịch Hồ Chí
Minh qua đời.
Nhân dịp này, Bộ Chính trị yêu cầu các tổ chức đảng, các cán bộ, đảng viên và nhân dân
ta căn cứ vào Di chúc của Bác và lời thề thiêng liêng của chúng ta mà đồng chí Lê Duẩn,
Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa III) thay mặt toàn Đảng, toàn
quân, toàn dân đã hứa với Bác để kiểm tra lại những việc chúng ta đang làm, phấn đấu
thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội lần thứ VI của Đảng và những nhiệm vụ công tác
trước mắt, tức là làm tốt những điều Bác Hồ đã căn dặn để thỏa lòng mong ước của Bác
và xứng đáng với Bác.
Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại sống mãi trong sự nghiệp của chúng ta!
Sống, chiến đấu, lao động và học tập theo gương Bác Hồ vĩ đại!
T/M BỘ CHÍNH TRỊ
Tổng Bí thư
Nguyễn Văn Linh
(Theo thông báo số 151-TB/TW ngày 19/8/1989 của Bộ Chính trị)

1.2. Nội dung của bản di chúc

DI CHÚC CỦA CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH VIẾT NGÀY 15-5-1965
CÓ CHỮ KÝ CỦA TỔNG BÍ THƯ LÊ DUẨN:

5
VIỆT NAM DÂN CHỦ CÔNG HOÀ
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
-------------------------
Tuyệt đối bí mật Nhân dịp mừng 75 tuổi
Người làm thơ rất nổi tiếng, ở Trung Quốc đời nhà Đường là cụ Đỗ
Phủ có câu thơ rằng “nhân sinh thất thập cổ lai hy”. Nghĩa là: Người
thọ 70, xưa nay hiếm.
Nǎm nay, tôi đã 75 tuổi. Tinh thần vẫn sáng suốt, thân thể vẫn mạnh
khỏe. Tuy vậy, tôi cũng đã là lớp người “xưa nay hiếm”.
Ai đoán biết tôi sẽ sống và phục vụ Tổ quốc, phục vụ cách mạng
mấy năm mấy tháng nữa?
Vì vậy, tôi để lại mấy lời này, chỉ nói tóm tắt vài việc thôi. Phòng
khi tôi sẽ đi gặp cụ Các Mác, cụ Lênin và các vị cách mạng đàn anh
khác, thì đồng bào cả nước và đồng chí trong Đảng khỏi cảm thấy
đột ngột.
Trước hết nói về Đảng - Nhờ đoàn kết chặt chẽ, một lòng một dạ
phục vụ giai cấp, phục vụ nhân dân, phục vụ Tổ quốc, cho nên từ
ngày thành lập đến nay, Đảng ta đã đoàn kết, tổ chức và lãnh đạo
nhân dân ta hǎng hái đấu tranh tiến từ thắng lợi này đến thắng lợi
khác.
Đoàn kết là một truyền thống cực kỳ quý báu của Đảng và của dân
ta. Các đồng chí từ Trung ương đến các chi bộ cần giữ gìn sự đoàn
kết nhất trí của Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình.
Trong Đảng thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm
chỉnh tự phê bình và phê bình là cách tốt nhất để củng cố và phát
triển sự đoàn kết và thống nhất của Đảng. Phải có tình đồng chí
thương yêu lẫn nhau.
Đảng ta là một Đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thực
sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí
công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là
người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân.
Đoàn viên thanh niên ta nói chung là tốt, mọi việc đều hằng hái
xung phong, không ngại khó khǎn, có chí tiến thủ. Đảng cần phải
chǎm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành
những người thừa kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa "hồng" vừa
"chuyên".
Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng

6
và rất cần thiết.
Nhân dân lao động ta ở miền xuôi cũng như ở miền núi, đã bao đời
chịu đựng gian khổ, bị chế độ phong kiến và thực dân áp bức bóc
lột, lại kinh qua nhiều nǎm chiến tranh.
Tuy vậy, nhân dân ta rất anh hùng, dũng cảm, hǎng hái, cần cù. Từ
ngày có Đảng, nhân dân ta luôn luôn đi theo Đảng, rất trung thành
với Đảng.
Đảng cần phải có kế hoạch thật tốt để phát triển kinh tế và vǎn hóa,
nhằm không ngừng nâng cao đời sống của nhân dân.
Cuộc kháng chiến chống Mỹ có thể kéo dài mấy năm nữa. Đồng bào
ta có thể phải hy sinh nhiều của nhiều người. Dù sao, chúng ta phải
quyết tâm đánh giặc Mỹ đến thắng lợi hoàn toàn.
Còn non, còn nước, còn người,
Thắng giặc Mỹ, ta sẽ xây dựng hơn mười ngày nay!
Dù khó khǎn gian khổ đến mấy, nhân dân ta nhất định sẽ hoàn toàn
thắng lợi. Đế quốc Mỹ nhất định phải cút khỏi nước ta. Tổ quốc ta
nhất định sẽ thống nhất. Đồng bào Nam, Bắc nhất định sẽ sum họp
một nhà. Nước ta sẽ có vinh dự lớn là một nước nhỏ mà đã anh dũng
đánh thắng hai đế quốc to - là Pháp và Mỹ; và đã góp phần xứng
đáng vào phong trào giải phóng dân tộc.
Về phong trào cộng sản thế giới - là một người suốt đời phục vụ
cách mạng, tôi càng tự hào với sự lớn mạnh của phong trào cộng sản
và công nhân quốc tế bao nhiêu, thì tôi càng đau lòng bấy nhiêu vì
sự bất hoà hiện nay giữa các đảng anh em!
Tôi mong rằng Đảng ta sẽ ra sức hoạt động, góp phần đắc lực vào
việc khôi phục lại khối đoàn kết giữa các đảng anh em trên nền tảng
chủ nghĩa Mác - Lênin và chủ nghĩa quốc tế vô sản, có lý có tình.
Tôi tin chắc rằng các đảng anh em và các nước anh em nhất định sẽ
phải đoàn kết lại.
*
**
Về việc riêng - Sau khi tôi đã qua đời, chớ nên tổ chức đám đình,
lãng phí ngày giờ và tiền bạc của nhân dân.
Tôi yêu cầu thi hài tôi được đốt đi, nói chữ là “hỏa táng”. Tôi mong
rằng cách “hỏa táng” dần dần sẽ được phổ biến. Vì như thế đối với
người sống đã tốt về mặt vệ sinh, lại không tốn đất. Bao giờ ta có
nhiều điện, thì “điện táng” càng tốt hơn.

7
 Tro xương thì tìm một quả đồi mà chôn. Gần Tam Đảo và Ba Vì như
hình có nhiều đồi tốt. Trên mộ, nên xây 1 cái nhà giản đơn, rộng rãi,
chắc chắn, mát mẻ để những người đến thăm viếng có chỗ nghỉ
ngơi.
Nên có kế hoạch trồng cây trên đồi. Ai đến thăm thì trồng một cây
làm kỷ niệm. Trồng cây nào phải tốt cây ấy. Lâu ngày, cây nhiều
thành rừng, sẽ tốt cho phong cảnh và lợi cho nông nghiệp.
Nếu tôi qua đời trước ngày nước ta được thống nhất, thì nên gửi một
ít tro xương cho đồng bào miền Nam.
Cuối cùng, tôi để lại muôn vàn tình thân yêu cho toàn dân, toàn
Đảng, cho toàn thể bộ đội, cho các cháu thanh niên và nhi đồng.
Tôi cũng gửi lời chào thân ái đến các đồng chí, các bầu bạn, và các
cháu thanh niên, nhi đồng quốc tế.
Điều mong muốn cuối cùng của tôi là: Toàn Đảng, toàn dân ta đoàn
kết phấn đấu, xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, thống nhất,
độc lập, dân chủ và giàu mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự
nghiệp cách mạng thế giới.
Hà nội, ngày 15 tháng 5 nǎm 1965
Hồ Chí Minh

CHƯƠNG 2: GIÁ TRỊ VÀ Ý NGHĨA CỦA BẢN DI CHÚC

2.1-Những tư tưởng trong Di chúc và nội dung bao trùm. Khẳng định và dự báo, đề
xuất
Tư tưởng chủ đạo và bao trùm trong vẫn là tư tưởng: Không có gì quý hơn độc lập – tự
do, Hòa bình- Thống nhất, Dân chủ và Dân giàu nước mạnh, tất cả vì sự nghiệp giải
phóng dân tộc, giải phóng xã hội, gỉải phóng con người, vì hạnh phúc của con người.
Nghĩa là Di chúc thấm đượm tư tưởng và triết lý của Hồ Chí Minh về chủ nghĩa nhân văn
VN- Hồ Chí Minh, nhưng được thể hiện bằng văn bản có tính Di chúc và nói về những
việc cụ thể chung cho Đảng, cho Dân và cho mỗi người VN ta và cả đời riêng của Người.

8
Có thể tóm tắt mấy ý chính từ Di chúc (qua các bản viết từ năm 1965 đến 1968) như sau:
- Vấn đề quyết tâm giành thắng lợi hoàn toàn trong thời kỳ cuối cùng của cuôc kháng
chiến chống Mỹ cứu nước, để đạt được mục tiêu độc lập dân tộc, hòa bình, thống nhất
đất nước.
- Vấn đề phải có kế hoạch chu đáo, chủ động (“tránh bị động, thiếu sót, sai lầm”) khắc
phục hậu quả chiến tranh trên các lĩnh vực kinh tế xã hội; tình thương và trách nhiệm
con người và các tầng lớp xã hội (thư tháng 5/1968).
- Vấn đề kế hoạch phát triển về kinh tế xã hội, sinh thái, xây dựng lại quê hương đất
nước nhằm phục vụ con người, nâng cao đời sống vật chất tinh thần cho nhân dân.
- Vấn đề mục tiêu và động lực cách mạng và phát triển: độc lập – tự do, Hòa bình-
Thống nhất, Dân chủ và giàu mạnh,
- Vấn đề cái cách, đổi mới, chống trì trệ, bảo thủ, hư hỏng và mở rộng dân chủ,
- Vấn đề Đảng cầm quyền (chỉnh đốn lại Đảng). Đạo đức cách mạng của người cán bộ
đảng viên.
- Vấn đề đoàn kết trong Đảng, trong nhân dân và đoàn kết quốc tế, niềm tin ở sức mạnh
của nhân dân..
- Vấn đề xây dựng lực lượng cách mạng cho đời sau.
- Vấn đề phong trào cộng sản thế giới và việc cảm ơn nhân dân các nươc giúp đỡ cuộc
khàng chiến của VN. Vấn đề đền ơn đáp nghĩa những người đã hy sunh, thương binh, gia
đình có công với cách mạng.
- Vấn đề quan niệm về cuộc sống và cái chết, với việc ứng xử với chính thi hài của Người
và việc riêng, vấn đề văn hóa đối với người đã khuất.
Như vậy là có 10 vấn đề mà Hồ Chí Minh đề cập trong Di chúc, toát lên tinh thần duy vật
nhân văn và tinh thần đổi mới - phát triển.
Những nội dung quan trọng ấy là hết sức căn bản thể hiện tinh thần nhân văn và sự phát
triển liên quan tói số phận và sự nghiệp của dân tộc, của nhân dân, của Đảng và mỗi
người VN ta. Hồ Chí Minh quan tâm đến những vấn đề mà Người trăn trở nhiều và cốt
yếu đối với cách mạng. Dù gắn với thời điểm lịch sử cuối cuộc chiến tranh và sau chiến
tranh nhưng nhiều vấn đề có ý nghĩa chiến lược lâu dài.
Trong những nội dung ấy có nội dung mang tính khẳng định và có nội dung mang tính dự
báo. Như, khẳng định cuộc kháng chiến nhất định sẽ giành thắng lợi hoàn toàn; và dự báo
là chỉ mấy năm nữa. Hoặc có những dự báo và đề xuất như về trước hết phải chỉnh đốn
Đảng, hoặc vấn đề miễn thuế nông nghiệp cho nông dân- khoan thư sức dân, vấn đề cải
cách giáo dục, vấn đề chống bảo thủ, hư hỏng, dự cảm về đổi mới…
2.2- Những băn khoăn
Băn khoăn thứ nhất là tại sao Hồ Chí Minh không nhắc đến nhà nước, cải cách nhà nước
mà chỉ nói chỉnh đốn Đảng. Đảng cầm quyền thì liên quan nhiều đến nhà nước, chỉnh đốn
Đảng cầm quyền là tiền đề để chỉnh đối nhà nước, nhưng thật ra chưa phải trực tiếp là
vấn đề nhà nước, hoặc lúc ấy vấn đề cải cách nhà nước chưa đặt ra.

9
Băn khoăn thứ hai là nói phát triển kinh tế, nhưng theo hướng và mô hình như thế nào?
Vẫn như mô hình thời tập trung, bao cấp chăng? Đúng là lúc này Người chưa thể thấy
được những vấn đề mà chỉ đến thời Đổi mới, Đảng và nhân dân ta mới nhận thức ra, cái
gì lạc hậu và cái gì phải thay đổi và vươn tới trong lĩnh vực kinh tế, lĩnh vực nhà nước.
Băn khoăn thứ ba là Ta thấy Hồ Chí Minh nêu lên vấn đề điện táng, hỏa táng và tự mình
muốn thực hiện điều đó sau khi mất, phải chăng ngoài ý nghĩa sinh thái và tiết kiệm tiền
bạc, phải chăng còn là Người muốn nêu gương, trong khi tập quán này còn hạn chế ở
nước ta. Nhưng chúng ta không theo ý Bác mà lại thực hiện hình thức ướp di hài và làm
lăng, với lý do riêng và có ý nghĩa riêng của nó. Thế thì hiện nay, chúng ta thực hiện chủ
trương nhân rộng hình thức hỏa táng/ điện táng như thế nào?
Băn khoăn thứ tư: Trong khi nói về xây dựng nước VN mới ngoài mục tiêu hòa bình,
thống nhất Hồ Chí Minh chỉ nhấn mạnh xây dựng Dân chủ và Giàu mạnh. Còn các mục
tiêu khác như Tự do, Hạnh phúc thì không thấy Di chúc nhắc tới. Vậy thì dân chủ và tự
do phải chăng là đồng nhất? Ta hay nói tự do dân chủ. Trong trường hợp này, tự do như
quyền công dân lthì nó gắn liền với dân chủ. Nhưng quyền tự do độc lập của dân tộc và
tự do cá nhân trong bản thân họ thì nó là tự do chứ không đơn giản chỉ thuộc phạm trù
dân chủ như là quyền công dân. Do vậy không chỉ là quyền dân tộc, quyền công dân mà
còn là quyền làm người, như quyền sống, quyền tự do, quyền mưu cầu hạnh phúc. Cho
nên không chỉ là dân chủ, công bằng mà còn là tự do hạnh phúc là những mục tiêu lớn
của cách mạng xã hội chủ nghĩa, của chế độ mới do cách mạng ấy tạo ra và phát triển.
- Về hạnh phúc thì trong tư tưởng Hồ Chí Minh thường được đề cập tới. Nó là một mục
tiêu lớn không chỉ hạnh phúc cá nhân, gia đình như trong văn kiện Đảng đại hội X khi
nói về con người, mà ngày nay còn có phạm trù hạnh phúc xã hội, hạnh phúc quốc gia,
như xây dựng nền kinh tế hạnh phúc, xây dựng xã hội hạnh phúc. Giàu mạnh là cần
nhưng chưa đủ mà còn là tự do và hạnh phúc.

- Về dân chủ, ngày nay ta hay nói phát huy dân chủ XHCN, nhưng Hồ Chí Minh rất nhấn
mạnh thực hành dân chủ rộng rãi, hoặc mở rộng dân chủ. Hơn nữa nếu không tiếp tục xây
dựng, phát triển nền dân chủ mới theo hướng xã hội chủ nghĩa thì không thể nói phát huy
và khó mà có được dân chủ XHCN, vì nền dân chủ ở VN còn hạn chế và thấp, nhiều cơ
chế chưa thích hợp.
Về những “hạn chế” nói trên, có thể giải thích rằng, Hồ Chí Minh chỉ nhấn mạnh những
mục tiêu cốt lõi nhất chăng?
- Cần nêu thêm một đề nữa là so với bản Di chúc mà BCH TW công bố chính thức với
các bản bổ sung của Hồ Chí Minh thì thấy còn sót vấn đề gì quan trọng nhất. phải nó rằng
bản Di chúc công bố chính thức đã bổ sung và sắp xếp theo lôgích và đảm bảo các ý tứ
chính của Hồ Chí Minh rất thuyết phục. Nhưng có 4 ý quan trọng đang bị bỏ sót hay chưa
chú ý:
1) là vấn đề chỉnh đốn lại Đảng (đây là vấn đề quan trọng bậc nhất);
2) bỏ thuế nông nghiêp một năm cho nông dân;
3) vấn đề đấu tranh chống lại nhũng gì cũ kỹ, hư hỏng, trong đó chú ý vấn đề sửa dổi chế
độ giáo dục, tạo ra những cái mới tốt tươi, và phải dưạ vào sức mạnh nhân dân mới có

10
thể giải quyết được.
4) vấn đề Hồ Chí Minh nói về hỏa táng và chôn cất như thế nào;
Có thể lúc ấy, những vấn đề này công bố chưa thích hợp, hoặc chúng ta chưa thấy hết ý
nghĩa thực tiễn của nó, hoặc có nhận thức khác.
Dầu sao thì tất cả những vấn đề đó đã được công khái trong thời kỳ đổi mới (HCM toàn
tập, tập 12) và được Trung ương giải thích.
2.3- Góc nhìn chủ nghĩa duy vật nhân văn và ý nghĩa lý luận
Chủ nghĩa duy vật nhân văn là lý luận triết học tổng quát, hoàn chỉnh nghiên cứu nguồn
gốc, bản chất, cơ cấu, hoạt động của con người và sự nghiệp giải phóng, phát triển con
người, khắc phúc những quan niệm duy tâm, phiến diện, siêu hình và duy vật tầm
thường, phản nhân văn về con người và sự nghiệp giải phóng phát triển con người tự do,
toàn diện.
Tư tưởng Hồ Chí Minh hay nội dung trong Di chúc là sự quan tâm tới con người, tin
tưởng ở con người, cá nhân, tầng lớp, giai cấp mà cả dân tộc, toàn dân với tình thương, lẽ
phải và trách nhiệm, nhất là vấn đề dân sinh sau thời kỳ chiến tranh với nhiều hậu quả
nặng nề…, của một Đảng cầm quyền, của những người cộng sản.
- Muốn vậy phải phát triển kinh tế và văn hóa xã hội, nâng cao đời sống của nhân dân cả
về vật chất và tinh thần. Nghĩa là độc lập dân tộc phải vươn tới nội dung mới: tự do, dân
chủ, giàu mạnh, công bằng và hạnh phúc cho mọi người.
- Để thực hiện nhiệm vụ đó phải đoàn kết từ trong Đảng ra ngoài xã hội, đoàn kết quốc
tế, phải dựa vào sức mạnh nhân dân, thực hiện (thực hành) dân chủ rộng rãi; phải cả́i
cách, đổi mới chống sự trì trệ, bảo thủ, hư hỏng và mở rộng tư do và dân chủ, phải xây
dựng con người mới, lực lượng cách mạnh, nhất là thế hệ trẻ, phát triển và phát huy nhân
tố con người.
- Đó là một sự thay đổi có tính cách mạng lâu dài, sau khi hoàn thành cách mạng giải
phóng dân tộc, phải tiếp tục cách mạng dân chủ nhân dân và cách mạng xã hội chủ nghĩa,
vừa dổi mới, cải cách và phát triển, quá độ và rút ngắn, từng bước tiến lên chủ nghĩa xã
hội.
- Mỗi người chủ động phát huy năng lực của mình, vừa cải tạo xã hội vừa cải tạo bản
thân minh, vừa qua thực tiễn vừa qua giáo dục và tự giáo dục cả về chân - thiện - thể- mỹ.
- Sống là cống hiến, hiến thân, phấn đấu vì sự nghiệp độc lập, thống nhất của dân tộc, dân
chủ và giàu mạnh của quốc gia và hạnh phúc của đồng bào. Chết là thanh thản trở về với
thiên nhiên, với ông bà tổ tiên và các vị tiền bối cách mạng, và để lại tình thương yêu cho
thế hệ trẻ và tinh thần, trí tuệ, đạo đức cho dân cho nước, tạo nên nguyên khí quốc gia,
hồn thiêng sông núi, tiếp tục sống mãi với non sông đất nước, góp phần thúc đẩy sự
nghiệp cách mạng tiến lên. Đúng là “Sống là cho và chết cũng là cho” (Tố Hữu).
Tinh thần ấy là tinh thần của chủ nghĩa duy vật nhân văn, và nó có ý nghĩa cả về lý luận
và thực tiễn dài lâu trong sự nghiệp cách mạng và phát triển của dân tộc ta. Nói cách
khác, đó là “tiếp cận nhân văn” (GS VS Phạm Minh Hạc) tất nhiên không chỉ trong lĩnh
vực giáo dục đào tạo mà là đối với sự phát triển nói chung.

11
2.4- Vấn đề thực hiện Di chúc
Như nói ở trên, việc nhận thức và công bố trọn vẹn Di chúc cũng là phải có thời gian, có
khi do hoàn cảnh lịch sử chưa cho phép, hay nhận thức chưa thống nhất.
Chưa thấy rõ hay chưa thống nhất: 1) là vấn đề chỉnh đốn lại Đảng;2) bỏ thuế nông
nghiệp một năm cho nông dân; 3) vấn đề đấu tranh chống lại nhũng gì cũ kỷ, hư hỏng,
trong đó chú ý vấn đề “sửa đổi chế độ giáo dục”, tạo ra những cái mới tốt tươi, và nhất
thiết phải dưạ vào sức mạnh nhân dân. 4) vấn đề Hồ Chí Minh nói về hỏa táng và chôn
cất như thế nào. Riêng vấn đề cuối cùng này thì BCT có quyết định khác. Nhưng đây là
vấn đề Hồ Chí Minh suy nghĩ rất kỹ và nhắc lại ít nhất là 2 lần và nói khá tỉ mỉ. Tuy
nhiên con cháu của Bác mà cụ thể là BCT, vì nhiều lý do đã chọn một cách khác cũng rất
có ý nghĩa.
40 năm thực hiện Di chúc cũng là một chặng đường không ngắn. Trong thời kỳ này
chúng ta đã giành được 2 thắng lợi có tầm chiến lược và có ý nghĩa lịch sử to lớn là kết
thúc cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước và sự nghiệp đổi mới. Nhưng trong thời kỳ
sau chiến tranh cũng đã phạm nhiều sai lầm duy ý chí và giáo điều. Trong thời kỳ đổi mới
cũng có lúc chận chạp, diể lỡ cơ hội phát triển và cũng có những nhược đểm sai lầm và
sai sót, chưa thật sự dựa vào phương pháp luận khoa học và biện chứng, chưa thật sự dựa
vào dân, thực hiện và phát huy dân chủ, phát huy nội lực để giải quyết vấn đề.
Trong một cuộc hội thảo về Di chúc gần đây có ý kiến cho rằng, chúng ta chưa thực hiện
nghiêm túc Di chúc của Hồ Chí Minh. Điều này có mặt đúng, nhưng nếu cho rằng chúng
ta thực hiện ngược Di chúc thì phải bàn thêm. Có lẽ ý kiến này muốn nói về việc chúng ta
không hỏa táng Bác, hay thực hiện chậm miễn thiếu nông nghiệp cho nông dân, chậm
đỉnh đốn Đảng… Điều này là một thực tế, nhưng không nên/ không thể nói rằng thực
hiện ngược lại mà nên hiệu thực hiện có phần khác đi và thực hiện chậm, có mặt thiếu
nghiêm túc.
Tất nhiên, cần hiểu rằng thực hiện Di chúc là một quá trình, với các mức độ khác nhau.
Trên nét lớn là chúng ta đã thực hiện từng nhiệm vụ mà HCM nhắc nhở trong Di chúc và
có nhiều mặt sáng tạo do hoàn cảnh mới mà trước đó HCM cũng không thể hình dung ra
và nhắc tới, nhất là về đường lối và sự nghiệp đổi mới.
Quả là nhiều vấn đề mới, nhiều vấn đề phức tạp trong bối cảnh thực huện kinh tế thị
trường, đô thị hóa và công nghiệp hóa, hiện đại hóa cũng như hội nhập quốc tế mà thời
Hồ Chí Minh chưa thể hình dung và dự báo. Ngay vấn đề tham nhũng thì thời trước chỉ là
tham ô nhỏ và chưa thật sự phổ biến, rộng lớn, mang tính hệ thống, chùm dây, kiểu
mafia, đầy thế lực, rất phức tạp như bây giờ.

Cần nhấn mạnh vào sự gương mẫu, đề ra và thực thi chính sách đúng, cần có những thể
chế, cơ chế thích hợp và thực hiện nghiêm chinh nhưng cũng cần lưu ý cơ sở, điều kiện
khách quan, của quá trinh phát triển cho phép và có thể đến mức nào.
Qua nội dung cơ bản của Di chúc, chúng ta thấy nổi lên 2 loại quan điểm chính như: 1)
về gắn độc lập dân tộc, dân chủ với việc chấn hưng, đổi mới, chống trí trệ, bảo thủ nhằm
phát triển đất nước bền vững theo con đường xã hội chủ nghĩa; 2) quan điểm nhân dân,

12
nhân văn, quan tâm đến số phận con người và phát huy cao độ tính chủ động của con
người, dựa vào nhân dân, đoàn kết, nhất là trong đảng để cùng phát triển…
Từ đó, căn cứ vào tình hình hiện nay, cần tập trung giải quyết một số vấn dề như tiếp tục
chỉnh đốn, đổi mói Đảng, nhất là: 1) về chống tham nhũng, củng cố và xây dựng đạo đức
cách mạng nhất là trong đội ngũ cán bộ các cấp; 2) về đổi mới phương thức lãnh đạo và
cầm quyền của Đảng; 3) mở rộng dân chủ, đặc biệt trong công tác cán bộ, tạo cơ chế thật
sự phát hiện và sử dụng nhân tài, nhân lực chất lượng cao; 4) tăng cường giám sát và
phản biện xã hội…

Hoặc 5) tập trong giải quyết các vấn đề của nông dân, công nhân lao động, nhất là các
vấn đề an sinh xã hội, công bằng xã hội, trong quá trình phát triển, tránh gạt họ khỏi lợi
ích của sự tăng trưởng kinh tế, tránh bất ổn và thiệt thòi cho họ đang rất nóng bỏng hiện
nay; 6) kiên quyết cải cách giáo dục một cách cơ bản, toàn diện nhắm vào mục tiêu phát
huy cao nhất năng lực, trí tuệ và nhân cách của con người, tạo nên nguồn nhân lực đáp
ứng nhu cầu phát triển nhanh và năng động ngày nay, vv và vv…
"Đây là một cuộc chiến đấu chống lại những gì đã cũ kỹ hư hỏng, để tạo ra những cái
mới mẻ tốt tươi. Để giành lấy thắng lợi trong cuộc chiến đấu khổng lồ này cần động viên
toàn dân, tổ chức và giáo dục toàn dân, dựa vào lực lượng vĩ đại của toàn dân".
Đúng là hiểu rõ và thực hiện triệt để những tư tưởng của Hồ Chí Minh không phải dễ.
Chẳng hạn, hiện nay, dư luận và các nhà khoa học nêu vấn đề: thế nào là phát huy sức
mạnh của nhân dân, dựa vào sức mạnh của nhân dân, sức mạnh dân chủ? Phải chăng sức
mạnh đó chỉ là sức mạnh hành động thực tiễn mà còn là, trước hết là sức mạnh trí tuệ, ý
chí, cảm xúc thông qua giám sát, phản biện xã hội, dư luận quần chúng, là dân ý, là dân
chủ tham dự trong cả quyết sách và cả trong công tác cán bộ (tuyển chọn, bầu cử, bổ
nhiệm, đánh giá). Không có xã hội dân sự phát triển có thực sự phát huy được sức mạnh
ấy hay không, có dân chủ thật sự hay không?
Dân chúng nêu vấn đề: chính quyền của chúng ta có thật sự của dân, do dân vì dân và có
thật sự thực hiện Di chúc, tư tưởng Hồ Chí Minh hay không, khi trong chính sách, luật
pháp và các dự án còn nhiếu bất cập, sơ hở chậm được sửa đổi để cho những kẻ cơ hội
trục lợi trong chính quyền lấy đất của dân và để họ đi đến bần cùng, nếu còn “nhẹ trên
năng dưới”, không nghiêm trị họ triệt để, bình đẳng. Không thể “vơ đũa cả nắm”, nhưng
không thể thỏa mãn với cách giải quyết hiện nay.
Quả thật là khi đào sâu vào từng vấn đề, chúng ta thấy còn nhiều bài toán chưa có lời giải
thỏa đáng.
Như vậy, là cần tiếp tục nghiên cứu sâu và rà soát lại các tư tưởng quan trọng trong Di
chúc nói riêng và tư tưởng Hồ Chí Minh nói chung để triệt để vận dụng sáng tạo và phát
triển trong thời kỳ mới…
2.5. Bốn mươi năm - sức sống của bản di chúc
Đất nước đang bước vào năm thứ bốn mươi kể từ khi công bố Bản Di chúc lịch sử của
Chủ tịch Hồ Chí Minh (1969 – 2009).

13
Bốn mươi năm trước, ngày 2 tháng 9 năm 1969, giữa lúc cuộc kháng chiến chống Mỹ
cứu nước bước vào giai đoạn quyết liệt nhất, Bác Hồ kính yêu của dân tộc ra đi. Trong
một ngày đau thương, hàng chục vạn đồng bào tụ họp trên Quảng trường Ba Đình lịch sử,
cùng hàng chục triệu người Việt Nam từ mọi phương trời, miền Bắc và miền Nam, trong
và ngoài nước, khóc lặng, thành kính đón nhận từng dòng, từng chữ trong Di Chúc Người
gửi lại.

Bốn mươi năm qua, những lời căn dặn, những điều mong muốn của Bác luôn hiện diện
và là kim chỉ nam trên mỗi chặng đường phát triển của dân tộc. Bản di chúc đó mãi mãi
vẫn là tấm gương chiếu rọi cho các lớp hậu thế trên mỗi đoạn thác ghềnh của lịch sử.

Vì vậy, những ngày tháng của năm 2009 đầy ý nghĩa này chính là thời điểm thích hợp để
thế hệ kế tục sự nghiệp của Người hôm nay “ôn cố tri tân”, nhớ lại những điều Bác viết,
nhân lên những thành công đã đạt được, nhận rõ hơn những yếu kém, những trở lực cản
bước đường đi lên của đất nước hiện nay. Đó là cách làm đúng đắn nhất, thiết thực nhất
tỏ lòng tôn kính Bác Hồ kính yêu.
Trước khi từ giã cõi đời, điều mong muốn thiết tha, nỗi niềm canh cánh, khắc khoải trong
trái tim nhà ái quốc vĩ đại là: miền nam chưa giải phóng, đất nước còn chia hai, đồng bào
hai miền đang chịu bao nhiêu chết chóc đau thương. Người viết: “Dù khó khăn đến mấy,
chúng ta phải quyết tâm đánh giặc Mỹ đến thắng lợi hoàn toàn, Tổ quốc thống nhất, đồng
bào sum họp một nhà”.

Rất tiếc, Bác đã không sống thêm mấy năm nữa để chứng kiến sự nghiệp to lớn do Người
tổ chức, lãnh đạo và suốt đời dâng hiến, nhưng sự nghiệp ấy đã được hoàn thành trọn vẹn
trong mùa Xuân lịch sử năm 1975.

Thắng lợi của sự nghiệp giành độc lập và thống nhất giang sơn là thắng lợi có ý nghĩa
lịch sử vĩ đại, đáp lại được niềm mong ước cao nhất của Người trước lúc ra đi. Sự kiện
hiển hách đó của Tổ quốc Việt Nam gắn liền với tên tuổi Chủ tịch Hồ Chí Minh, sống
mãi với thời gian trong lời ca bất hủ - “Như có Bác Hồ trong mùa Xuân đại thắng. Việt
Nam…Hồ Chí Minh, Việt Nam…Hồ Chí Minh”.

Trước khi từ giã cõi đời, dù cả nước đang trải qua cuộc chiến tranh vô cùng khốc liệt,
Bác Hồ vẫn đặt niềm tin vững chắc vào tương lai tươi sáng của dân tộc, vẫn ấp ủ những
ước mơ, dự định và quyết tâm đưa đất nước ta tiến lên “sánh vai với năm châu bốn biển”.
Bác viết: “Điều mong muốn cuối cùng của tôi là: Toàn Đảng, toàn dân ta đoàn kết phấn
đấu, xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu
mạnh…”.

Từ năm 1975 đến nay, chúng ta đã có 35 năm để xây dựng và phát triển đất nước, thực
hiện điều mong muốn nói trên của Bác. Tuy vậy, trong thực tế, chỉ có được hơn hai mươi
năm gần đây, đất nước mới có được con đường đi lên đúng đắn - đổi mới và mở cửa hội
nhập quốc tế. Chính nhờ đó, nhân dân ta mới có thời cơ đồng lòng đồng sức xây dựng
cuộc sống mới, phát triển đất nước “đạt được những thành tựu to lớn trên con đường xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc” .
14
Tuy vậy, quá trình phát triển đó đáng lẽ ra có thể nhanh hơn nhiều, bộ mặt đất nước ta
đáng lẽ phải biến đổi nhiều hơn, khoảng cách so với thế giới và nhiều nước trong khu vực
lẽ ra đã được rút ngắn chứ không cách xa như bây giờ, nếu như chúng ta xóa bỏ mạnh mẽ
hơn những lực cản của tư duy lỗi thời, những tàn dư của cơ chế quản lý cũ kỹ còn rơi rớt
lại, một số chính sách kinh tế, xã hội, sử dụng con người… không thích hợp. Và đặc biệt,
nếu như chúng ta không lãng phí đến cả 10 năm trong men say chiến thắng, để đất nước
trì trệ trong cơ chế quan liêu bao cấp toan đẩy nền kinh tế đất nước đến bờ vực thẳm.

Dù sao, đứng dậy từ vấp ngã bao giờ cũng thu lượm được những bài học lớn. Ở đây, bài
học về vai trò lãnh đạo có ý nghĩa vô cùng quan trọng, nếu không nói là quyết định. Và
càng ngày chúng ta càng thấm thía chiều sâu của bản di chúc Bác để lại, tầm cao của tư
tưởng Hồ Chí Minh.

Quả vậy, trước khi từ giã cõi đời, Bác kính yêu đã không quên căn dặn: “Đảng ta là một
đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng,
thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải
xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ trung thành của nhân dân”.
Mỗi lần ôn lại những lời dặn đó chính là một dịp tự soi mình trước gương, tự răn mình,
vươn lên hoàn thành sứ mệnh lịch sử và nhân dân giao phó. Vì vậy, 5 năm trước, nhớ lời
trăn trối trên đây của Bác, Đảng đã công khai tự kiểm điểm: “Chúng ta còn chưa làm
được hoặc chưa làm đầy đủ nhiều điều Bác Hồ căn dặn”.(*) Đã đánh giá thẳng thắn: “Bên
cạnh những thành tựu đáng ghi nhận, chúng ta còn không ít yếu kém và khuyết điểm, cả
trong hai lĩnh vực quan trọng nhất là phát triển kinh tế và xây dựng, chỉnh đốn Đảng”(*).
Đồng thời, cũng nghiêm túc đề ra những việc cấp bách: “Đảng ta, Nhà nước ta, từ Trung
ương đến các địa phương và cơ sở, phải nghiêm túc nhìn nhận những yếu kém và khuyết
điểm để ra sức khắc phục”(*).

Bước vào những ngày xuân sắc đầu tiên của năm 2009 lịch sử, năm Bản Di chúc của Chủ
tịch Hồ Chí Minh tròn 40 tuổi, 80 triệu người dân Việt Nam càng mong mỏi, chờ đợi
quyết tâm trên của Đảng trở thành hiện thực trong cuộc sống.

Mong Đảng ta, Nhà nước ta thực sự “trong sạch…xứng đáng là người lãnh đạo, là người
đầy tớ trung thành của nhân dân” và hội tụ được lòng tin mọi người dân.

Mong những chủ trương chính sách và thể chế luôn đổi mới có thể xóa tan những hoài
nghi, đủ lực hấp dẫn hội tụ lòng tin mọi tầng lớp nhân dân, tập hợp và tổ chức triệu triệu
con người Việt Nam sát vai nhau trong cuộc hành trình đưa “đất nước ta ra khỏi tình
trạng kém phát triển, nâng cao rõ rệt đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân, tạo nền
tảng để đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện
đại”.

Mùa Xuân là mùa của những ước mơ tốt đẹp nhất. Với sức sống bất diệt của bản di chúc
thiêng liêng của Bác, mọi công dân Việt Nam đều ước mong nhìn thấy viễn cảnh đó của
đất nước và có quyền hy vọng mọi điều Người căn dặn được thực hiện trọn vẹn.
15
2.6. Đảng cộng sản việt nam sau 40 năm thực hiện theo lời di chúc của bác
Năm nay, toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta tổ chức trọng thể kỷ niệm lần thứ 64 Cách
mạng Tháng Tám, Quốc khánh 2/9 và 40 năm thực hiện Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí
Minh. Đây là những sự kiện lịch sử trọng đại của đất nước ta.
Mùa thu năm 1945, dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí
Minh, nhân dân cả nước đã nhất tề đứng lên tiến hành thắng lợi Cách mạng Tháng Tám,
đánh đổ chế độ thực dân, phong kiến, giải phóng nhân dân khỏi kiếp lầm than, lập nên
Nhà nước Việt Nam Dân chủ cộng hoà, mở ra kỷ nguyên phát triển mới của đất nước và
dân tộc ta.
Cách mạng Tháng Tám và việc thành lập Nhà nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa, nay là
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đi vào lịch sử dân tộc ta như một trang chói lọi, là
thắng lợi của khát vọng tự do, độc lập, của tinh thần tự chủ, sáng tạo, của sự đoàn kết,
thống nhất ý chí và hành động giữa Đảng với nhân dân.
Tổng kết những thành quả đấu tranh cách mạng của dân tộc Việt Nam trong thế kỷ XX,
Đảng ta khẳng định: Thắng lợi của Cách mạng tháng Tám năm 1945 và việc thành lập
Nhà nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa có ý nghĩa lịch sử và thời đại. Đây là kết quả tổng
hợp của các phong trào cách mạng liên tục diễn ra trong 15 năm sau ngày thành lập
Đảng, từ cao trào Xô-viết Nghệ Tĩnh, cuộc vận động dân chủ 1936 - 1939 đến phong trào
giải phóng dân tộc 1939 - 1945, mặc dù cách mạng có lúc bị dìm trong máu lửa. Chế độ
thuộc địa nửa phong kiến ở nước ta bị xóa bỏ, một kỷ nguyên mới mở ra, kỷ nguyên độc
lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.
Thắng lợi rực rỡ của cách mạng Việt Nam chứng minh hùng hồn những bài học mang
tầm chân lý mà Đảng ta đã nêu lên :
Một là, trong thời đại ngày nay, độc lập dân tộc phải gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Độc
lập dân tộc là nền tảng để đi lên chủ nghĩa xã hội và chỉ có chủ nghĩa xã hội mới củng cố
vững chắc và phát huy thành quả của độc lập dân tộc, đưa đất nước tiến lên giàu mạnh,
nhân dân ấm no, hạnh phúc.
Hai là, sự nghiệp cách mạng là của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. Chính nhân
dân là người làm nên thắng lợi lịch sử.
Ba là, không ngừng củng cố và tăng cường đoàn kết : đoàn kết toàn Đảng, đoàn kết toàn
dân, đoàn kết dân tộc và đoàn kết quốc tế.
Bốn là, thắng lợi của cách mạng Việt Nam trong thời đại ngày nay là kết quả của sự kết
hợp đúng đắn sức mạnh của dân tộc đã được lịch sử đấu tranh quật cường hàng nghìn
năm hun đúc nên với sức mạnh của thời đại.
Năm là, sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng Cộng sản Việt Nam là nhân tố hàng đầu bảo đảm
thắng lợi của cách mạng nước ta.
Thành quả vĩ đại và những bài học lịch sử vô giá của Cách mạng tháng Tám và việc
thành lập Nhà nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa trở thành hành trang, thành động lực
thúc đẩy toàn dân và toàn quân ta, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh,
tiến hành các cuộc kháng chiến trường kỳ, gian khổ trong suốt 30 năm, đánh thắng các
thế lực thực dân, đế quốc xâm lược; thực hiện thống nhất nước nhà, đưa cả nước đi lên

16
chủ nghĩa xã hội. Đó cũng là hành trang và động lực cổ vũ nhân dân ta tiếp tục giành
những thắng lợi to lớn hơn nữa trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ngày nay.
Chủ tịch Hồ Chí Minh là con người của những quyết định lịch sử. Những quyết định của
Người đã tạo nên những thay đổi có tính chất bước ngoặt của cách mạng Việt Nam.
Từ lúc ra đi tìm đường cứu nước (năm 1911) cho đến lúc về cõi vĩnh hằng (năm 1969),
suốt sáu thập niên hoạt động không ngừng nghỉ, một lòng một dạ phục vụ Tổ quốc và
nhân dân, Người đã để lại cho dân tộc ta một sự nghiệp vĩ đại và một di sản tinh thần vô
giá. Thực tiễn cách mạng từ lúc Đảng ta ra đời đến nay đã khẳng định: Cùng với chủ
nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành
động của Đảng và cách mạng Việt Nam, là tài sản tinh thần to lớn của Đảng và dân tộc
ta, mãi mãi soi đường cho cuộc đấu tranh của nhân dân ta giành thắng lợi.
Hai mươi bốn năm sau ngày đọc Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân
chủ cộng hoà, ngày 2/9/1969, Chủ tịch Hồ Chí Minh đi vào cõi vĩnh hằng và để lại cho
toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta một bản Di chúc thiêng liêng, bất hủ.
Di chúc là bản tổng kết thực tiễn kinh nghiệm lãnh đạo cách mạng và phương hướng phát
triển của dân tộc, đồng thời thể hiện cô đọng nhân cách của vị lãnh tụ, Anh hùng giải
phóng dân tộc Việt Nam, nhà văn hoá kiệt xuất Hồ Chí Minh. Di chúc kết tinh những giá
trị lịch sử, văn hoá, tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong đó mỗi chữ, mỗi câu, mỗi
đoạn văn được viết ra đều là kết quả của sự suy ngẫm, chắt lọc sâu sắc tư tưởng, tình cảm
và trí tuệ của Người, là một chương trình hành động trong đấu tranh giải phóng dân tộc
và xây dựng lại đất nước sau khi nước nhà thống nhất.
Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: "Cuộc chống Mỹ, cứu nước của nhân dân ta dù phải
kinh qua gian khổ, hy sinh nhiều hơn nữa, song nhất định thắng lợi hoàn toàn. Đó là một
điều chắc chắn". Người tin tưởng rằng đến ngày chiến thắng, dân tộc ta sẽ xây dựng lại
đất nước đàng hoàng hơn, to đẹp hơn.
Thấu hiểu những gian khổ của nhân dân ta trong cách mạng và kháng chiến, Người căn
dặn Đảng phải có kế hoạch thật tốt để phát triển kinh tế, văn hoá nhằm không ngừng nâng
cao đời sống của nhân dân.
Người đặc biệt quan tâm đến vấn đề xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Người nói: "Đoàn kết là
một truyền thống cực kỳ quý báu của Đảng và của dân ta. Các đồng chí từ Trung ương
đến các chi bộ phải giữ gìn sự đoàn kết, nhất trí của Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt
mình. Trong Đảng, phải thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh tự
phê bình và phê bình... Phải có tình đồng chí thương yêu lẫn nhau".
Người nhắc nhủ: "Đảng ta là một đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự
thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn
Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung
thành của nhân dân".
Bác Hồ đặt trọn niềm tin vào sức mạnh và vai trò quyết định của quần chúng nhân dân
trong xây dựng và phát triển đất nước. Bác căn dặn Đảng phải chăm lo giáo dục đạo đức
cách mạng, đào tạo thanh niên thành những người kế tục sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa
xã hội "vừa hồng vừa chuyên". Phải coi việc đào tạo, bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho
đời sau là nhiệm vụ rất quan trọng và rất cần thiết.

17
Bác căn dặn Đảng phải không ngừng chăm lo cải thiện và nâng cao đời sống, khoan thư
sức dân, bảo đảm việc làm, học tập, thực hiện tốt các chính sách xã hội đối với từng đối
tượng : thương binh; liệt sĩ; gia đình thương binh, liệt sĩ; những người trẻ tuổi đã tham
gia kháng chiến; phụ nữ; các nạn nhân của chế độ cũ... Làm như vậy là để tất cả mọi
người có điều kiện phát huy hết năng lực của mình trong công cuộc kiến thiết, bảo vệ Tổ
quốc.
Di chúc thể hiện tình thương yêu bao la của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với tất cả mọi
người, từ mỗi người dân Việt Nam cho đến những bạn bè trên thế giới. Từ trái tim mình,
Bác viết: "Cuối cùng, tôi để lại muôn vàn tình thân yêu cho toàn dân, toàn Đảng, cho toàn
thể bộ đội, cho các cháu thanh niên và nhi đồng. Tôi cũng gửi lời chào thân ái đến các
đồng chí, các bầu bạn, và các cháu thanh niên, nhi đồng quốc tế".
Kết thúc bản Di chúc, Bác nói đến điều mong muốn cuối cùng: "Toàn Đảng, toàn dân ta
đoàn kết phấn đấu, xây dựng một nước Việt Nam hoà bình, thống nhất, độc lập, dân chủ
và giàu mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới".
Khắc sâu những lời thề trong Điếu văn của Ban Chấp hành Trung ương Đảng ta do đồng
chí Bí thư thứ nhất Lê Duẩn tuyên đọc trước anh linh của Người, 40 năm qua, nhân dân
Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, đã đoàn kết một lòng, đem hết
tinh thần và nghị lực, vượt qua khó khăn, thách thức, đạt được nhiều thành tựu trên các
lĩnh vực theo di huấn của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta gương cao ngọn cờ độc lập dân tộc, quyết chiến, quyết
thắng, đã anh dũng tiến lên, đánh bại cuộc chiến tranh xâm lược của đế quốc Mỹ. Bằng
một cuộc tổng tiến công và nổi dậy chưa từng có, quân và dân ta đã làm nên Đại thắng
mùa Xuân năm 1975, hoàn toàn giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc, hoàn thành
cách mạng dân tộc, dân chủ nhân dân trong cả nước.
Thắng lợi của sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước mở ra một thời kỳ mới của sự nghiệp xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đảng ta, qua các kỳ Đại hội, từ Đại hội IV (năm 1976) đến Đại
hội X (năm 2006) đã không ngừng tìm tòi, khám phá con đường đi lên nhằm xây dựng
thành công chủ nghĩa xã hội, "xây dựng đất nước ta đàng hoàng hơn, to đẹp hơn", như
Bác Hồ mong muốn. Công cuộc đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo từ Đại hội
VI (năm 1986) đến nay là một công trình sáng tạo lớn. Trải qua hơn 20 năm phấn đấu bền
bỉ, phải vượt qua biết bao khó khăn thử thách, dù trong hoàn cảnh thời cơ và nguy cơ đan
xen nhau, có lúc nguy cơ lấn át cả thời cơ, công cuộc đổi mới đã giành được những thắng
lợi to lớn và có ý nghĩa lịch sử. Bộ mặt đất nước có sự thay đổi cơ bản và toàn diện. Kinh
tế tăng trưởng khá nhanh, sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, phát triển kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa được đẩy mạnh. Đời sống nhân dân được cải thiện rõ
rệt. Hệ thống chính trị và khối đại đoàn kết toàn dân tộc được củng cố và tăng cường.
Chính trị - xã hội ổn định. Quốc phòng và an ninh được giữ vững. Vị thế nước ta trên
trường quốc tế không ngừng được nâng cao, sức mạnh tổng hợp của quốc gia đã tăng lên
rất nhiều, tạo ra thế mới và lực mới để đất nước tiếp tục đi lên với triển vọng tốt đẹp. Đó
là những thành tựu rất đáng tự hào mà hôm nay Đảng, Nhà nước và nhân dân ta xin được
kính báo trước anh linh Bác.
Song, nước ta hiện nay vẫn là một nước có tiềm lực kinh tế, công nghệ hạn chế, năng lực
cạnh tranh chưa cao; khoảng cách phát triển giữa nước ta và các nước trong khu vực và

18
trên thế giới còn lớn. Kinh tế nước ta có bước phát triển nhanh nhưng chưa vững chắc,
nhiều vấn đề xã hội còn rất bức xúc. Thực trạng đó đang đặt ra cho chúng ta những trách
nhiệm nặng nề, đòi hỏi toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta phải phát huy hơn nữa sức
mạnh của toàn dân tộc, tận dụng các cơ hội để vượt qua thách thức, xây dựng ý chí tự
cường dân tộc, động viên mọi người vươn lên làm giàu chính đáng cho mình, cho cộng
đồng và toàn xã hội, quyết tâm thực hiện bằng được mục tiêu xây dựng một xã hội "dân
giàu, nước mạnh, công bằng, dân chủ, văn minh", đưa nước ta vững bước tiến lên chủ
nghĩa xã hội.
Trong khi lãnh đạo toàn diện công cuộc đổi mới, Đảng ta đã dành sự chú trọng đặc biệt
đến công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xác định đây là nhiệm vụ then chốt, là điều kiện
có tính quyết định để bảo đảm thắng lợi sự nghiệp cách mạng. Những kết quả bước đầu
quan trọng trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng đã góp phần nâng cao năng lực lãnh
đạo, sức chiến đấu của Đảng, đ ược thể hiện bằng việc thực hành ngày càng tốt hơn dân
chủ trong Đảng và trong xã hội, thúc đẩy việc phát triển kinh tế, văn hoá và xã hội, nâng
cao tính tích cực của nhân tố con ng ười. Cuộc đấu tranh chống quan liêu, tham nhũng,
lãng phí đã có chuyển biến tích cực, hoạt động tự phê bình và phê bình trong Đảng từ
Trung ương đến các chi bộ có những kết quả nhất định. Vào những lúc khó khăn hay khi
thuận lợi, Đảng đều chỉ đạo tăng c ường công tác tư tư ởng, lý luận nhằm khẳng định
những vấn đề có tính nguyên tắc của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; đẩy
mạnh tuyên truyền, giáo dục đường lối, chính sách của Đảng, đấu tranh chống các quan
điểm sai trái, thù địch, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, bảo vệ chế độ. Thông qua
những thành tựu và cả những bài học thực tiễn của sự nghiệp đổi mới, Đảng ta kịp thời
bổ sung, điều chỉnh bước đi phù hợp với sự phát triển. Đó là cơ sở quan trọng nhằm bảo
đảm sự thống nhất về tư tưởng trong Đảng và sự đồng thuận của xã hội.
Tuy nhiên, trước những biến động phức tạp của tình hình thế giới, sự tác động của mặt
trái cơ chế thị trường, đã và đang có một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên suy thoái
về tư tưởng, chính trị và đạo đức, phai nhạt lý tưởng, mất cảnh giác, giảm sút ý chí chiến
đấu, kém ý thức tổ chức kỷ luật, tha hoá về lối sống, quan liêu, xa rời quần chúng. Một số
đảng bộ, chi bộ vẫn còn tình trạng mất dân chủ, hoạt động tự phê bình và phê bình còn
nặng hình thức, để cho chủ nghĩa cá nhân chi phối, nội bộ mất đoàn kết, làm suy giảm
lòng tin của nhân dân đối với Đảng. Đây là một nguy cơ tiềm tàng của Đảng cầm quyền,
đòi hỏi Đảng phải tiếp tục thực hành những biện pháp đồng bộ, có hiệu quả nhằm khắc
phục và loại trừ, bảo đảm Đảng ta thật trong sạch, vững mạnh.
Đối với lớp trẻ, thực hiện Di chúc của Bác, Đảng ta đã đề cập nghiêm túc công tác giáo
dục, bồi dưỡng, chăm sóc thanh niên và thiếu niên, coi thanh niên là lực l ượng xung kích
trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đặt vấn đề thanh niên ở vị trí trung tâm
trong chiến l ược phát huy nhân tố và nguồn lực con ng ười. Đảng quan tâm chỉ đạo xây
dựng tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh vững mạnh về chính trị, tư tưởng
và tổ chức, xứng đáng là cánh tay đắc lực và đội hậu bị tin cậy của Đảng.
Trong quan hệ với bên ngoài, Đảng và Nhà nước ta đã thực thi đường lối và chính sách
đối ngoại độc lập, tự chủ, rộng mở, đa phương hoá, đa dạng hoá các quan hệ quốc tế, chủ
động và tích cực hội nhập kinh tế quốc tế, đồng thời, mở rộng quan hệ quốc tế trên các
lĩnh vực khác. Việt Nam là bạn, đối tác tin cậy của các nước trong cộng đồng quốc tế,

19
tham gia tích cực vào tiến trình hợp tác quốc tế và khu vực. Mục tiêu của chúng ta là :
"Giữ vững môi trường hoà bình, tạo các điều kiện quốc tế thuận lợi cho công cuộc đổi
mới, đẩy mạnh và phát triển kinh tế - xã hội, công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc, đồng thời góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh chung của nhân
dân thế giới vì hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội".
Thực hiện đường lối và chính sách đối ngoại đúng đắn ấy, chúng ta đã đạt được những
thành tựu quan trọng, thể hiện không chỉ ở bước trưởng thành và sự phát triển nhanh của
quá trình hội nhập quốc tế trên nhiều lĩnh vực, mà còn ở cả việc nâng cao không ngừng
vai trò, vị thế và tiếng nói của nước ta trên thế giới và khu vực. Đó là điều mà cộng đồng
quốc tế thực lòng ghi nhận và có sự đánh giá công bằng.
Sự nghiệp đổi mới trong những năm tới có nhiều thời cơ, thuận lợi, đồng thời cũng đứng
trước không ít khó khăn, thách thức. Bên cạnh những thành tựu to lớn đã giành được
trong gần một phần tư thế kỷ đổi mới, chúng ta đang phải đối mặt với tình trạng kinh tế
phát triển thấp, lại đang trong giai đoạn suy giảm và thiếu ổn định; bộ máy quản lý nhà
nước và hệ thống chính trị còn chưa thật tinh giản, hiệu quả, hiệu lực chưa cao; tệ quan
liêu, tham nhũng, lãng phí, thiếu trách nhiệm, coi thường kỷ cương, phép nước và các tệ
nạn xã hội khác đang gây bức xúc trong xã hội. Trên thế giới và khu vực, tình hình còn
tiếp tục có nhiều diễn biến phức tạp, khó lường. Quá trình toàn cầu hoá và hội nhập quốc
tế tiếp tục được đẩy mạnh; hoà bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế lớn. Nhưng chiến
tranh cục bộ, xung đột vũ trang, hoạt động can thiệp lật đổ, chủ nghĩa khủng bố… đang là
mối đe doạ đối với nhiều quốc gia, dân tộc. Cuộc khủng hoảng kinh tế - tài chính toàn
cầu cho đến nay vẫn chưa có hồi kết.
Lúc này hơn lúc nào hết, chúng ta phải nhận biết thật rõ và đánh giá thật đúng tình hình,
đâu là khó khăn, thách thức, đâu là thuận lợi, thời cơ. Những khó khăn và thách thức mà
chúng ta phải đối mặt hiện nay không thể so sánh với những khó khăn và thách thức
trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước mà Bác Hồ nói tới khi viết Di chúc. Những
thuận lợi và thời cơ mà đất nước có được ngày hôm nay cũng lớn hơn nhiều so với những
thuận lợi và thời cơ trong những năm tháng chiến tranh ác liệt trước kia. Đứng trước tình
hình đó, toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta nhất định đoàn kết một lòng, kiên định con
đường cách mạng : Giữ vững mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc, đưa nước ta trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện
đại, sánh vai cùng các nước tiên tiến trên thế giới.
Bốn mươi năm đã qua, Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn sáng ngời tính thời sự, có
sức sống mãnh liệt và giá trị trường tồn.
Tiếp tục học tập và thực hiện Di chúc thiêng liêng của Bác, nhiệm vụ trước mắt của
chúng ta là bằng những việc làm thiết thực, hưởng ứng cuộc vận động "Học tập và làm
theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh", mỗi cán bộ, đảng viên hãy hoàn thành tốt nhiệm
vụ của mình, biến quyết tâm thành hành động, thành chất lượng và hiệu quả công việc,
góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội toàn quốc lần thứ X của Đảng.

20
 KẾT LUẬN

Giá trị của bản di chúc của bác là tài sản vô giá cho toàn dân tộc ta trong suốt 40
năm qua và là tâm gướng sáng cho toàn dân tộc ta soi vào và làm theo những gì
bác căn dặn trước lúc bác đi xa và bản di chúc cũng luôn thôi thúc mỗi người dân
chúng ta ngày càng phấn đấu cố gắng trong học tập, lao động để cố gắng hết mình
xây dựng đất nước ta ngày càng giàu mạnh văn minh và mọi người dân ta đều
được hưởng ấm lo hạnh phúc.
Mong muốn tâm huyết và vĩ đại nhất suốt cuộc đời bác là mong cho dân ta được
độc lập tự do, ấm lo và hạnh phúc chắc có lẽ bản di chúc của người cũng hướng tớ
một mong muốn tuột bậc này.

21
 TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Đường cách mệnh, nguyễn ái quốc 1927.

2. Các văn kiện đại hội đảng toàn quốc đảng cộng sản việt nam lần thứ VII, VIII,
IX, X.
3. Hướng dẫn học tập tư tưởng hồ chí minh, Tác giả: GS. Phan Ngọc Liên, Nhà
xuất bản: Đại học Sư phạm
4. Giáo trình tư tưởng hồ chí minh. Bộ giáo dục và đào tạo. Nxb chính trị quốc gia,
hà nội 2005.
5. Báo điện tử vietnamnet.
6. Hồ Chí Minh – Wikipedia tiếng Việt
7. http://vovnews.vn/Home/Di-chuc-cua-Chu-tich-Ho-Chi-Minh-ket-tinh-nhung-
gia-tri-lich-su-van-hoa-tu-tuong-cua-Nguoi/20099/120723.vov

8.http://www.hochiminhcity.gov.vn/left/tin_tuc/hoc_lam_theo_bac/mlfolder.2008-
12-25.0161882356/mlnews.2008-12-25.7422190978
9. http://hanoi.vnn.vn/chuyen_de/9905/dichuc.html
10. http://vietbao.vn/Phong-su/Di-chuc-cua-Chu-tich-Ho-Chi-Minh-la-tai-san-vo-
gia/80108113/265/

22