ĐỒ ÁN ĐIỆN TỬ CÔNG SUẤT - T2TĐH - 600A

§å ¸n ®iÖn tö c«ng suÊt :ThiÕt kÕ nguån m¹ mét chiÒu 6:44 PM11/2/2021
§å ¸N
§IÖN Tö C¤NG SUÊT
§Ò tµI :
ThiÕt kÕ nguån m¹ mét chiÒu
M¹CH §¶M B¶O ÇC Y£U CÇU SAU :

Nguån m¹ lµm viÖc theo nguyªn t¾c gi÷ dßng ®iÖn kh«ng ®æi trong
suèt qu¸ tr×nh m¹. M¹ch cã kh©u b¶o vÖ qu¸ ¸p, qu¸ t¶i vµ ng¾n m¹ch.
Ph¬ng ¸n lùa §iÖn ¸p vµo AC §iÖn ¸p ra(VDC) Dßng t¶i Imax (A)
chän – 50Hz
3 x380 24 600
Tr×nh tù thiÕt kÕ ®å ¸n:

1. Giíi thiÖu chung vÒ chñng lo¹i thiÕt bÞ sÏ thiÕt kÕ
2. §Ò xuÊt çc ph¬ng ¸n, ph©n tÝch u nhîc ®iÓm cña tõng ph¬ng ¸n ®Ó
lùa chän ph¬ng ¸n phï hîp.
3. ThiÕt kÕ m¹ch lùc vµ m¹ch ®iÒu khiÓn.
4. ThuyÕt minh nguyªn lý lµm viÖc vµ s¬ ®å kÌm theo.
5. TÝnh to¸n m¹ch lùc vµ m¹ch ®iÒu khiÓn.
6. Rót ra kÕt luËn sau qu¸ tr×nh thiÕt kÕ ®å ¸n.
`
1
Dương văn Khoa TC06-4073 _ Nhãm 13 LípT2 T§H – K46 Email:khoa_viglacera@yahoo.com

Lêi nãi ®Çu
Ngµy nay m¹ kim lo¹i ®· trë thµnh mét ngµnh kü thuËt ph¸t triÓn m¹nh
mÏ ë hÇu hÕt çc níc trªn thÕ giíi, phôc vô mét çch ®¾c lùc cho mäi ngµnh
khoa häc kü thuËt s¶n xuÊt vµ ®êi sèng con ngêi.
Líp m¹ kim lo¹i trªn bÒ mÆt çc chi tiÕt m¸y,dông cô sinh ho¹t, ph¬ng
tiÖn s¶n xuÊt, giao th«ng vËn t¶i, khai th¸c má ®Þa chÊt,th«ng tin liªn l¹c, kü
thuËt ®iÖn tö, c¬ khÝ chÝnh x¸c, thiÕt bÞ y tÕ, trang trÝ bao b× ..
VËy m¹ ®iÖn lµ g× ?
Mét çch ®¬n gi¶n nhÊt cã thÓ hiÓu m¹ ®iÖn lµ qu¸ tr×nh kÕt tña kim lo¹i
lªn bÒ mÆt nÒn mét líp phñ cã nh÷ng tÝnh chÊt c¬, lý, ho¸ ... ®¸p øng ®îc
çc yªu cÇu kü thuËt mong muèn.
M¹ kim lo¹i kh«ng chØ lµm môc ®Ých b¶o vÖ khái bÞ ¨n mßn mµ cßn
cã t¸c dông trang trÝ, lµm t¨ng vÎ ®Ñp, søc hÊp dÉn cho çc dômh cô m¸y
mãc vµ ®å trang søc..
Ngµy nay kh«ng riªng g× ë níc ph¸t triÓn mµ ngay trong níc ta kü thuËt
m¹ ®· cã nhng bíc ph¸t triÓn nh¶y vät, tho¶ m·n yªu cÇu kü thuËt trong s¶n
xuÊt cung nh trong kinh doanh
Kü thuËt m¹ ®ßi hái ph¶i kh«ng ngõng ph¸t triÓn nghiªn cøu c¶i tiÕn
kü thuËt ,m¸y mãc chuyªn dïng thiÕt bÞ d©y chuyÒn s¶n xuÊt ®ång bé tù
®éng ho¸ víi ®é tin cËy cao. §iÒu nµy sÏ gióp n©ng cao chÊt lîng m¹ vµ h¹
gi¸ thµnh s¶n phÈm, chèng « nhiÔm m«i trêng.
§Ó cã mét líp m¹ tèt ngoµi nh÷ng yÕu tè kh¸c th× nguån ®iÖn dïng
®Ó m¹ lµ rÊt quan träng.
§èi víi sinh viªn tù ®éng hãa, m«n häc ®iÖn tö c«ng suÊt lµ mét m«n
rÊt quan träng. Víi sù gi¶ng d¹y nhiÖt t×nh cña çc thÇy c« trong khoa em ®·
tng bíc tiÕp cËn m«n häc. §Ó cã thÓ l¾m v÷ng lý thuyÕt ®Î ¸p dông vµo
thùc tÕ, ë häc kú nµy em ®îc çc thÇy giao cho ®å ¸n m«n häc víi ®Ò tµi :
ThiÕt kÕ nguån m¹ mét chiÒu. §©y lµ mét ®Ò tµi cã quy m« vµ øng dông
thùc tÕ.
Víi sù cè g¾ng cña b¶n th©n cïng víi sù chØ b¶o cña çc thÇy c« gi¸o
trong bé m«n vµ ®Æc biÖt lµ thÇy Vâ Minh ChÝnh ®· gióp em hoµn thµnh
®å ¸n nµy.
Do lÇn ®Çu lµm ®å ¸n ®iÖn tö c«ng suÊt kinh nghiÖm cha cã lªn em
kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt mong çc thÇy gióp ®ì. Cuèi cïng em xin
ch©n thµnh c¶m ¬n !
Hµ néi, ngµy 12 th¸ng 7 n¨m 2009
Sinh viªn
2

D¬ng v¨n Khoa
A. Giíi thiÖu chung vÒ c«ng nghÖ m¹ ®iÖn
§Ò tµi thiÕt kÕ nguån m¹ mét chiÒu lµ mét ®Ò tµi cã gi¸ trÞ thùc tÕ
lín, bëi v× trong c«ng nghÖ m¹ nguån ®iÖn mét chiÒu lµ mét yÕu tè quan
träng.
§Ó thÊy râ gi¸ trÞ cña ®Ò tµi, tríc hÕt ta cÇn ph¶i n¾m râ mét sè kh¸i niÖm
còng nh çc thiÕt bÞ cã liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh m¹ b»ng ®iÖn ph©n.
Ta dùa vµo s¬ ®å ®iÖn ph©n nh sau:
Nguån ®iÖn
1 chiÒu Chi tiÕt
§iÖn cÇn m¹
cùc
Dung dÞch m¹
S¬ ®å trªn lµ m« h×nh dïng trong ph¹m vi nhá nh phßng thÝ nghiÖm ®ång
thêi còng dïng trong qui m« s¶n xuÊt lín. Çc thµnh phÇn c¬ b¶n cña s¬ ®å
®iÖn ph©n :
1. Nguån ®iÖn mét chiÒu nh : pin, ¾c qui, m¸y ph¸t ®iÖn mét chiÒu, bé
biÕn ®æi. Ngµy nay ®îc dïng phæ biÕn nhÊt lµ bé biÕn ®æi. Bé biÕn ®æi
cho qu¸ tr×nh ®iÖn ph©n cã ®iÖn ¸p ra thÊp : 3V, 6V, 12V, 24V… Tuú theo
yªu cÇu kü thuËt mµ chän ®iÖn ¸p ra cho phï hîp. Mét bé biÕn ®æi cã thÓ
lÊy ra mét sè ®iÖn ¸p cÇn thiÕt cho mét sè qui tr×nh.
3

2. Anèt :lµ ®iÖn cùc nèi v¬Ý cùc d¬ng cña nguån ®iÖn mét chiÒu. Tríc khi
®iÖn ph©n anèt cÇn ph¶i ®¸nh s¹ch dÇu mì, líp gØ…
Anèt dïng trong m¹ ®iÖn cã hai lo¹i : anèt hßa tan vµ anèt kh«ng hoµ
tan. Anèt hoµ tan ®îc dïng tronh çc trêng hîp m¹ niken, m¹ ®ång, m¹ kÏm, m¹
thiÕc… Trong qu¸ tr×nh ®iÖn ph©n anèt tan vµo dung dÞch m¹ theo ph¶n
øng ë ®iÖn cùc :
Ni  2e  Ni 2
Cu  2e  Cu 2
Çc cation kim lo¹i tan vµo dung dÞch ®iÖn ph©n vµ ®i ®Õn catèt.
Ph¶n øng ®iÖn hãa ë anèt lµ ph¶n øng oxi hãa.
Anèt kh«ng hßa tan dïng trong trêng hîp m¹ Cr«m. Khi ®iÖn ph©n ë
bÒ mÆt
anèt kh«ng hoµ tan còng diÔn ra qu¸ tr×nh oxi hãa H 2 O, OH  , Cl  …
2Cl   2e  Cl 2
4OH   4e  2 H 2 O  O2 
KhÝ tho¸t ra ë anèt trong qu¸ tr×nh ®iÖn ph©n thêng chÝnh lµ O2 hay Cl 2 .
3. Catèt : lµ ®iÖn cùc nèi víi cùc ©m cña nguån ®iÖn mét chiÒu. Trong m¹
®iÖn catèt lµ vËt m¹. Trªn bÒ mÆt vËt m¹ lu«n diÔn ra ph¶n øng khö çc ion
kim lo¹i m¹. VÝ dô nh :
M¹ niken : Ni 2  2e  Ni 
M¹ kÏm Zn 2   2e  Zn 
§ång thêi víi i«n kim lo¹i bÞ khö, H 3O  còng bÞ khö gi¶i phãng ra khÝ
H 2 theo ph¶n øng : 2 H 3 o   2e  H 2   H 2 O
KhÝ H 2 tho¸t ra trªn bÒ mÆt ca tèt cã kh¶ n¨ng thÊm s©u vµo m¹ng
tinh thÓ kim lo¹i m¹ vµ çc kim lo¹i nÒn, lµm gi¶m ®é bÒn c¬ häc cña kim
lo¹i (khÝ H 2 khi gÆp nhiÖt ®é cao gi·n në m¹nh g©y ra sù r¹n nøt, gißn kim
lo¹i) .Ngêi ta gäi hiÖn tîng nµy lµ hiÖn tîng “ gißn kim lo¹i “.
§Ó kim lo¹i m¹ b¸m chÆt vµo bÒ mÆt kim lo¹ nÒn ®ång thêi cho líp m¹
®ång ®Òu, bãng s¸ng hÊp dÉn, tríc khi m¹ ta cÇn ph¶i gia c«ng cho bÒ mÆt
chi tiÕt b»ng ph¼ng, bãng vµ s¹ch çc chÊt dÇu mì mµng oxÝt.
Catè vËt m¹ cÇn ph¶i nhóng ngËp vµo dung dÞch, thêng ngËp díi mÆt
níc 8 – 15cm vµ çch ®¸y bÓ khon¶g 15cm. Çc chç nèi ph¶i ®¶m b¶o tiÕp
xóc thËt tèt, kh«ng ®Ó g©y ra hiªn tîng phãng ®iÖn trong chÊt ®iÖn ph©n.
TuyÖt ®èi kh«ng ®Ó ch¹m trùc tiÕp gi÷a anèt vµ catèt khi ®· nèi m¹ch
®iÖn.
4. Dung dich chÊt ®iÖn ph©n : dung dÞch chÊt ®iÖn ph©n dïng ®Ó m¹ th-
êng cã hai phÇn :

_ Thµnh phÇn c¬ b¶n : gåm muèi vµ hîp chÊt chøa i«n cña kim lo¹i m¹ vµ
mét sè ho¸ chÊt thiÕt yÕu kh¸c, nÕu thiÕu hãa chÊt nµy th× dung dich
kh«ng thÓ dïng ®Ó m¹ ®îc.
_ Thµnh phÇn thø hai : bao gåm çc chÊt phô gia
+ ChÊt lµm bãng líp m¹
+ChÊt ®Öm gi÷ cho pH cña dung dÞch æn ®Þnh
+ChÊt gi¶m søc c¨ng néi t¹i ®¶m b¶o líp m¹ kh«ng bong nøt
+ChÊt san b»ng ®¶m b¶o cho líp m¹ ®ång ®Òu h¬n
+ChÊt lµm t¨ng ®é dÉn ®iÖn cho líp m¹ ®ång ®Òu h¬n
+ ChÊt chèng thô ®éng hãa anèt nh»m æn ®Þnh m¹
Mét sè ®Æc ®iÓm dung dÞch m¹ :
_ Dung dÞch m¹ cÇn ph¶i cã ®é ®Én ®iÖn cao. §é ®Én ®iÖn cña dung
dÞch kh«ng nh÷ng chØ gi¶m ®îc tæn thÊt®iÖn trong qu¸ tr×nh m¹ mµ cßn
lµm cho líp m¹ ®ång ®Òu h¬n.
_ Mçi dung dÞch cho líp m¹ cã chÊt lîng trong mét kho¶ng pH nhÊt ®Þnh.
VÝ dô m¹ Niken pH=4,5 ®Õn 5,5. M¹ kÏm trong dung dÞch am«niclorua
pH= 4,5 ®Õn 5,5. M¹ kÏm trong dung dÞch axÝt pH= 3,5 ®Õn 4,0…
_ Mçi dung dÞch cho líp m¹ cã chÊt lîng cao trong mét kho¶ng nhiÖt ®é
nhÊt ®Þnh. VD m¹ Niken kho¶ng nhiÖt ®é lµ 55  70. C , m¹ vµng 60  70 . C .
Nh×n chung, khi ®iÖn ph©n nhiÖt ®é dung dÞch kh«ng vît qua nhiÖt ®é
s«i cña dung dÞch.
_ Mçi dung dÞch cã mét khoang mËt ®é dßng catèt thÝch hîp.
_ Dung dÞch chøa muèi phøc cña kim lo¹i thêng cho líp m¹ cã chÊt lîng tèt
h¬n líp m¹ tõ chÝnh kim lo¹i thu ®îc tõ nuèi ®¬n. VD líp m¹ thu ®îc tõ dung
dÞch Zn(CN ) 24
hoÆc Zn(CN ) 32 tèt h¬n líp m¹ thu ®îc tõ dung dÞch muèi CuSO4 .
5. BÓ ®iÖn ph©n : lµm tõ vËt liÖu çch ®iÖn, bÒn hãa häc, bÒn nhiÖt.
Thµnh vµ mÆt trong cña bÓ thêng ®îc lãt b»ng chÊt dÎo cã ®é bÒn hãa häc,
bÒn nhiÖt. Líp chÊt dÎo lãt ph¶i kÝn tuyÖt ®èi, níc kh«ng thÊm qua ®îc.
MÆt ngoµi s¬n nhiÒu líp chèng gØ. BÓ m¹ thêng cã d¹ng h×nh ch÷ nhËt,
®iÒu nµy gióp cho líp m¹ ®îc ph©n bè ®Òu h¬n bÓ cã h×nh d¹ng kh¸c. Cã
nhiÒu bÓ m¹ nh bÓ m¹ tÜnh, thïng m¹ quay, …
Trªn d©y lµ toµn bé s¬ ®å tæng qu¸t cña qu¸ tr×nh m¹ b»ng ®iÖn ph©n.
Trong c«ng nghÖ m¹ cßn cã mét sè yªu cÇu vÒ gia c«ng bÒ mÆt tríc khi
m¹.Yªu cÇu bÒ mÆt tríc khi m¹ :
- Tríc khi m¹ vËt cÇn m¹ ®îc tiÕn hµnh gia c«ng c¬ khÝ ®Ó cã bÒ
mÆt b»ng ph¼ng, ®ång thêi tÈy xãa çc lopø gØ, ®¸nh bãng bÒ mÆt theo
yªu cÇu sö dông.
- TÈy s¹ch dÇu mì çc hîp chÊt hãa häc kh¸c cã thÓ cã trªn bÒ mÆt
vËt m¹.
Tãm l¹i tríc lóc chi tiÕt vµo bÓ ®iÖn ph©n, bÒ mÆt cÇn ph¶i thËt
b»ng ph»ng, s¾c nÐt bãng tuyÖt ®èi s¹ch dÇu mì, çc mµng oxit cã thÓ cã.
5

Trong ®iÒu kiÖn nh vËy líp m¹ thu ®îc míi cã ®é bãng tèt, kh«ng síc, kh«ng
sÇn sïi, bãng ®Òu toµn líp m¹ ®ång nhÊt nh ý.
Ph¬ng ph¸p gia c«ng bÒ mÆt kim lo¹i tríc khi m¹ :
- Ph¬ng ph¸p gia c«ng c¬ khÝ bao gåm : mµi th«, mµi tinh, ®¸nh
bãng quay bãng hay sãc bãng trong thïng quay.
- Ph¬ng ph¸p gia c«ng hãa häc hay ®iÖn hãa häcbao gåm : tÈy dÇu
mì, tÈy gØ, tÈy l¹i lµm bãng bÒ mÆt, röa s¹ch.
Sù lùa chän ph¬ng ph¸p gia c«ng cho hiÖu qña tèt nhÊt l¹i cã gi¸ thµnh
rÎ, ®ßi hái ngêi kü thuËt viªn ph¶i cã hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vµ nhÊt lµ ph¶i cã
kinh nghiÖm s¶n xuÊt. BÊt kú thiÕu sãt nµo dï nhá hoÆc ®¸nh gi¸ kh«ng
®óng c«ng viÖc chuÈn bÞ bÒ mÆt ®Òu dÉn ®Õn gi¶m sót chÊt lîng vµ
h×nh thøc líp m¹. ChÊt lîng líp m¹ phô thuéc mét çch c¬ b¶n vµo ph¬ng ph¸p
®îc lùa chän, kü thuËt vµ ®iÒu kiÖn tiÕn hµnh chuÈn bÞ bÒ mÆt líp m¹.
Kh«ng bao giê chóng ta coi nhÑ viÖc chuÈn bÞ bÒ mÆt vËt m¹.
B. ph©n tÝch vµ Lùa chän ph¬ng ¸n

I. Ph©n tÝch çc ph¬ng ¸n
NhiÖm vô ®Æt ra ®èi víi ®å ¸n lµ thiÕt kÕ nguån m¹ mét chiÒu cã
®iÖn ¸p thÊp vµ dßng rÊt lín. Nguån m¹ lµm viÖc theo nguyªn t¾c gi÷ dßng
®iÖn m¹ trong qu¸ tr×nh n¹p. M¹ch cã kh©u b¶o vÖ chèng ch¹m ®iÖn cùc.
Trong c«ng nghÖ m¹ ®iÖn th× nguån ®iÖn lµ mét yÕu tè hÕt søc quan
träng, nã quyÕt ®Þnh nhiÒu ®Õn chÊt lîng líp m¹ thu ®îc. Nguån ®iÖn mét
chiÒu cã thÓ lµ ¾c quy, m¸y ph¸t ®iÖn mét chiÒu, bé biÕn ®æi… Chóng ta
ph©n tÝch tõng lo¹i nguån ®Ó quyÕt ®Þnh lùa chän ph¬ng ¸n nµo :
1. ¾c quy : Tong c«ng nghÖ m¹ ®iÖn ¾c quy chØ ®îc sö dông trong phßng
thÝ nghiÖm hay s¶n xuÊt ë quy m« nhá. Do h¹n chÕ vÒ lîng ®iÖn tÝch lªn
¾c quy chØ dïng ®Ó m¹ çc chi tiÕt nhá, cßn víi çc chi tiÕt lín th× kh«ng
dïng ¾c quy ®îc. §Æc biÖt khi dßng ®iÖn m¹ ®ßi hái lín th× ¾c quy kh«ng
thÓ ®¸p øng ®îc. V× vËy mµ trong c«ng nghÖ m¹ ngêi ta Ýt sö dông ¾c quy
lµm nguån m¹.
2. M¸y ph¸t ®iÖn mét chiÒu : Trong c«ng nghÖ m¹ dïng m¸y ph¸t ®iÖn mét
chiÒu kh¾c phôc ®îc çc nhîc ®iÓm cña ¾c quy. M¸y ph¸t ®iÖn mét chiÒu
trong thùc tÕ cã thÓ ®îc sö dông réng r·i trong quy m« s¶n xuÊt lín. Nhng gi¸
thµnh ®Çu t cho m¸y ph¸t ®iÖn mét chiÒu lín, c¬ cÊu ®iÒu khiÓn ho¹t
®éng kh¸ phøc t¹p .M¸y ph¸t ®iÖn mét chiÒu víi nhiÒu nhîc ®iÓm : cæ gãp
mau háng; thiÕt bÞ cång kÒnh; lµm viÖc cã tiÕng ån lín. M¸y ph¸t ®iÖn mét
chiÒu cÇn thêng xuyªn b¶o tr× söa ch÷a. ChÝnh v× çc lý do trªn lªn trong
c«ng nghiÖp ngêi ta kh«ng dïng m¸y ph¸t ®iÖn mét chiÒu.
3. bé biÕn ®æi :
HiÖn nay trong c«ng nghiÖp th× dßng ®iÖn xoay chiÒu ®îc sö dông
réng r·i. C«ng nghÖ chÕ t¹o çc thiÕt bÞ b¸n dÉn ngµy cµng hoµn thiÖn, çc
6

thiÕt bÞ ho¹t ®éng víi ®é tin cËy cao. §Æc biÖt c«ng nghÖ s¶n xuÊt
Thyristor ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu. ChÝnh v× vËy çc bé biÕn ®æi dßng
®iÖn xoay chiÒu thµnh dßng mét chiÒu ngµy cµng ®îc sö dông nhiÒu trong
çc nghµnh c«ng nghiÖp. Ngµy nay trong c«ng nghÖ m¹ ®iÖn th× bé biÐn
®æi ®îc dïng réng r·i nhÊt. Çc bé biÕn ®æi dïng trong qu¸ tr×nh ®iÖn
ph©n cã thÓ cho ra çc ®iÖn ¸p nh : 3V, 6V, 12V, 24V, 30V, 50v. Tuú theo
yªu cÇu kü thuËt mµ chän ®iÖn thÕ cho phï hîp.Bé biÕn ®æi víi çc u
®iÓm : thiÕt bÞ gän nhÑ; t¸c ®éng nhanh; dÔ tù ®éng hãa; dÔ ®iÒu khiÓn
vµ æn ®Þnh dßng. Chi phÝ ®Çu t cho bé biÕn ®æi còng rÎ, hiÖu qu¶ lµm
viÖc cao vµ æn ®Þnh. So víi dïng nguån m¹ lµ ¾c quy hoÆc m¸y ph¸t ®iÖn
mét chiÒu th× bé biÕn ®æi ®¸p øng ®îc h¬n c¶ vÒ mÆt kinh tÕ còng nh çc
tiªu chuÈn kü thuËt. VËy quyÕt ®Þnh ph¬ng ¸n lµ dïng bé biÕn ®æi.
Víi m¹ch chØnh lu cã rÊt nhiÒu : chØnh lu mét pha, chØnh lu ba pha,
chØnh lu kh«ng ®iÒu khiÓn, chØnh lu cã ®iÒu khiÓn… Trong yªu cÇu cña
®å ¸n lµ thiÕt kÕ nguån
m¹ ®iÖn ¸p thÊp vµ dßng kh¸ lín. Tríc hÕt ta xÐt trêng hîp chØnh lu cã
®iÒu khiÓn, sau ®ã ta cã thÓ xÐt trêng hîp chØnh lu ®ièt kh«ng ®iÒu
khiÓn víi gãc ®iÒu khiÓn   0 .
Çc ph¬ng ¸n kh¶ thi :
+ ChØnh lu tia ba pha

+ ChØnh lu cÇu ba pha ®èi xøng
+ChØnh lu cÇu ba pha kh«ng ®èi xøng
+ chØnh lu s¸u pha cã cuén kh¸ng c©n b»ng
Ph¬ng ¸n 1: ChØnh lu tia ba pha

S¬ ®å nguyªn lý
A T1
B T2
T3
C
L R

ChØnh lu tia ba pha cã cÊu t¹o tõ mét biÕn ¸p ba pha víi thø cÊp ®Êu sao cã
trung tÝnh, ba van b¸n nèi cïng cùc tÝnh ®Ó nèi víi t¶i , ba ®Çu cßn l¹i cña
van b¸n dÉn nèi tíi çc pha biÕn ¸p .T¶i nèi gi÷a ®Çu nèi chung cña van b¸n
dÉn víi ®Çu trung tÝnh.
Khi biÕn ¸p cã ba pha ®Êu sao (Y) trªn mçi pha A, B, C nèi mét van ba
catod ®Êu chung cho ®iÖn ¸p d¬ng cña t¶i, cßn chung tÝnh biÕn ¸p sÏ lµ
®iÖn ¸p ©m. Ba pha ®iÖn ¸p A, B, C dÞch pha nhau mét gãc lµ 120 o theo
çc ®êng cong ®iÖn ¸p pha, cã ®iÖn ¸p cña mét pha d¬ng h¬n ®iÖn ¸p cña
hai pha kia trong kho¶ng thêi gian 1/3 chu k× (120o). Tõ ®ã thÊy r»ng, t¹i mçi
thêi ®iÓm chØ cã ®iÖn ¸p cña mét pha d¬ng h¬n hai pha kia.
Nguyªn t¾c ®iÒu khiÓn çc tÝitá ë ®©y lµ: khi anod cña tÝitá nµo d¬ng
h¬n tÝitá ®ã míi ®îc kÝch më. Thêi ®iÓm ®iÖn ¸p cña hai pha giao nhau
®îc coi lµ gãc th«ng tù nhiªn (nh vËy trong chØnh lu ba pha, gãc më nhá
nhÊt  = 0o sÏ dÞch pha so víi ®iÖn ¸p pha mét gãc lµ 30o).
T¹i mçi thêi ®iÓm nµo ®ã chØ cã mét tÝitá dÉn, nh vËy dßng ®iÖn t¶i
liªn tôc, mçi tiristor dÉn trong 1/3 chu k× (®êng cong I1, I1 , I3 trªn h×nh) cßn
nÕu ®iÖn ¸p t¶i gi¸n ®o¹n th× thêi gian dÉn cña çc tiristor nhá h¬n. Tuy
nhiªn, trong c¶ hai trêng hîp dßng ®iÖn trung b×nh cña çc tÝitá ®Òu b»ng
(1/3)Id. Trong kho¶ng thêi gian tiristor dÉn, dßng ®iÖn cña tiristor b»ng dßng
®iÖn t¶i, trong kho¶ng tiristor kho¸ dßng ®iÖn tiristor b»ng 0. §iÖn ¸p cña
tiristor ph¶i chÞu b»ng®iÖn d©y gi÷a pha cã tiristor kho¸ víi pha cã tiristor
®ang dÉn. VÝ dô trong kho¶ng t2 : t3 tiristor T1 kho¸ cßn T2 dÉn do ®ã
tiristor T1 ph¶i chÞu mét ®iÖn ¸p ®©y U AB, ®Õn kho¶ng t3 : t4 çc tiristor T1,
T2 kho¸, cßn T3 dÉn lóc nµy T1 chÞu ®iÖn ¸p d©y UAC.
Khi t¶i thuÇn trë dßng ®iÖn vµ ®iÖn ¸p t¶i liªn tôc hay gi¸n ®o¹n phô
thuéc gãc më cña çc tiristor. Nõu gãc më Tiristor nhá h¬n   30o, çc ®êng
cong Ud, Id liªn tôc h×nh 1.8b, khi gãc më lín h¬n  > 30o ®iÖn ¸p vµ dßng
®iÖn t¶i gi¸n ®o¹n (®êng cong Ud, Id )
Khi t¶i ®iÖn c¶m (nhÊt lµ ®iÖn c¶m lín) dßng ®iÖn, ®iÖn ¸p t¶i lµ çc
®êng cong liªn tôc, nhê n¨ng lîng dù tr÷ trong cuén d©y ®ñ lín®Ó duy tr×
dßng ®iÖn khi ®iÖn ¸p ®æi dÊu, nh ®êng cong nÐt ®Ëm (t¬ng tù nh vËy
lµ ®êng cong Ud ) Trªn h×nh m« t¶ mét vÝ dô so s¸nh çc ®êng cong ®iÖn
¸p t¶i khi gãc më  =60o t¶i thuÇn trë h×nh vµ t¶i ®iÖn c¶m h×nh
8

TrÞ sè ®iÖn ¸p trung b×nh cña t¶i sÏ ®îc tÝnh nÕu ®iÖn ¸p t¶i liªn tôc,
khi ®iÖn ¸p t¶i gi¸n ®o¹n (®iÓn h×nh khi t¶i thuÇn trë vµ gãc më lín) ®iÖn
¸p t¶i ®îc tÝnh:
U do   
Ud 
3 1  sin( 3   ) 
Trong ®ã: Udo = 1,17.U2f - ®iÖn ¸p chØnh lu tia ba pha khi van lµ
®ièt
U2f - ®iÖn ¸p pha thø cÊp biÕn ¸p
NhËn xÐt : ChØnh lu tia ba pha cã chÊt lîng ®iÖn mét chiÒu tèt , viÖc
®iÒu khiÓn çc van b¸n dÈn trong trêng hîp nµy còng t¬ng ®èi ®¬n gi¶n.
Dßng ®iÖn mçi cuén d©y thø cÊp lµ dßng mét chiÒu, do biÕn ¸p ba pha trô
mµ tõ th«ng lâi thÐp biÕn ¸p lµ tõ th«ng xoay chiÒu kh«ng ®èi xøng lµm
cho c«ng suÊt biÕn ¸p ph¶i lín . NÕu ë ®©y biÕn ¸p ®îc chÕ t¹o tõ ba biÕn
¸p mét pha th× c«ng suÊt çc biÕn ¸p cßn lín h¬n nhiÒu. Khi chÕ t¹o biÕn ¸p
®éng lùc, çc cuén d©y thø cÊp ph¶i ®îc ®Êu sao (Y), cã d©y trung tÝnh
ph¶i lín h¬n d©y pha v× d©y trung tÝnh chÞu dßng ®iÖn t¶i.
Ph¬ng ¸n 2 : ChØnh lu cÇu ba pha kh«ng ®èi xøng

S¬ ®å nguyªn lý :
A B C
D1 T1
D2 T2
D3 T3
R L
Lo¹i chØnh nµy ®îc cÊu t¹o tõ mét nhãm (NA hoÆc NK) cã ®iÒu khiÓn
vµ mét nhãm kh«ng ®iÒu khiÓn . Trªn h×nh m« t¶ gi¶n ®å ®iÖn ¸p chØnh
lu Uf, sãng ®iÖn ¸p t¶i Ud, kho¶ng dÉn çc van b¸n dÉn T 1, T2, T3, D1, D2, D3.

Çc Tiristor ®îc dÉn tõ thêi ®iÓm cã xung më cho ®Õn khi më Tiristor cña
pha kÕ tiÕp.
VÝ dô T1 dÉn tõ t1 (thêi ®iÓm ph¸t xung më T1) tíi t3 (thêi ®iÓm ph¸t
xung më T2). Trong trêng hîp ®iÖn ¸p t¶i gi¸ng ®o¹n Tiristor ®îc dÉn tõ thêi
®iÓm cã xung mæch ®Õn khi ®iÖn ¸p d©y ®æi dÊu. Çc ®ièt tù ®éng dÉn
khi ®iÖn ¸p ®Æt lªn chóng thuËn chiÒu. VÝ dô D1 ph©n cùc thuËn trong
kho¶ng t4 – t6 vµ nã sÏ më cho dßng ®iÖn ch¹y tõ pha B vÒ pha A trong
kho¶ng t4 – t5 vµ tõ pha C vÒ pha A trong kho¶ng t5 – t6.
ChØnh lu cÇu ba pha ®iÒu khiÓn kh«ng ®èi xøng cã dßng ®iÖn vµ
®iÖn ¸p t¶i liªn tôc khi gãc më çc tiristor nhá h¬n 60 o, khi gãc më t¨ng lªn vµ
thµnh phÇn ®iÖn c¶m cña t¶i nhá, dong ®iÖn vµ ®iÖn ¸p sÏ gi¸n ®o¹n.
Theo d¹ng sãng ®iÖn ¸p t¶i, trÞ sè ®iÖn ¸p trung b×nh ttrªn t¶i b»ng 0 khi
gãc më ®¹t tíi 180o. Ngêi ta cã thÓ coi ®iÖn ¸p trung b×nh trªn t¶i lµ kÕt qu¶
cña tæng hai ®iÖn ¸p chØnh lu tia ba pha.
3 3 3
U tb  U f max (1  cos  )  U day max (1  cos  )
2 2
§iÒu khiÓn çc tiristor trong chØnh lu cÇu ba pha ®iÒu khiÓn
kh«ng ®èi xøng dÔ dµng h¬n, nhng çc ®iÒu hoµ bËc cao cña t¶i vµ cña
nguån lín h¬n.
Kh¸c víi chØnh lu cÇu ba pha ®iÒu khiÓn ®èi xøng, trong s¬ ®å nµy
viÖc ®iÒu khiÓn çc van b¸n dÉn ®îc thùc hiÖn ®¬n gi¶n h¬n. Ta cã thÓ
coi m¹ch ®iÒu khiÓn cña bé chØnh lu nµy nh ®iÒu khiÓn mét chØnh lu tia
ba pha.
¦u ®iÓm :
ChØnh lu ba pha kh«ng ®èi xøng dÔ ®iªï khiÓn , ®¬n gi¶n kinh
tÕ.ChÊt lîng ®iÖn ¸p , dßng ®iÖn tèt.
D¹ng sãng c¬ b¶n


uf
0 
Ud 10

Ph¬ng ¸n 3: ChØnh lu cÇu ba pha ®èi xøng

S¬ ®å nguyªn lý:
A B C
T2 T1
T4 T5
T6 T3
R L
S¬ ®å cÇu ba pha ®èi xøng gåm 6 thyristor, chia lµm hai nhãm :
- nhãm catèt chung T1, T3, T5

- nhßm anèt chung T2, T4, T6
§iÖn ¸p çc pha :

Ua  2U 2 sin 
2
Ub  2U 2 sin(  )
3
4
Uc  2U 2 sin(  )
3
a. Ho¹t ®éng cña s¬ ®å :
11

Gi¶ thiÕt T5, T6 ®ang cho dßng ch¶y qua V F  Vc , VG  Vb


+ Khi    2 
6
 cho xung ®iÒu khiÓn m¬ T1. Thyristor nµy më v×
Ua  0 .
Sù më cña T1 lµm cho T5 bÞ kho¸ l¹i mét çch tù nhiªn v× U a  U c .
Lóc nµy T6 vµ T1 cho dßng ®i qua. §iÖn ¸p ra trªn t¶i : U d  U ab  U a  U b
3
+ Khi    2 
6
  cho xung ®iÒu khiÓn më T2. Thyristor nµy mëv×
T6 dÉn dßng, nã ®Æt U b lªn catèt T2 mµ U b  U c . Sù më cña T2 lµm cho

T6 kho¸ l¹i mét çch tù nhiªn v× U b  U c .

Çc xung ®iÒu khiÓn lÖch nhau 3 ®îc lÇn lît ®a ®Õn çc cùc ®iÒu
khiÓn cña çc thyristá theo thø tù 1, 2, 3,4, 5, 6, 1,…..Trong mçi nhãm, khi 1
thyristor më th× nã sÏ kho¸ ngay thyritor tríc nã, nh trong b¶ng sau :
Thêi ®iÓm Më Kho¸

1 = /6 +  T1 T5
2 = 3/6 +  T2 T6
3 = 5/6 +  T3 T1
4 = 7/6 +  T4 T2
5 = 9/6 +  T5 T3
6 = 11/6 +  T6 T4
D¹ng sãng c¬ b¶n


ud
0 
id
Id 
0
12

§êng bao phÝa trªn biÎu diÔn ®iÖn thÕ ®iÓm F

§êng bao phÝa díi biÓu diÔn ®iÖn thÕ ®iÓm G
§iÖn ¸p trªn m¹ch t¶i : U d  U F  U G lµ kho¶ng çch th¼ng ®øng gi÷a
hai ®êng bao
5

6
6 3 6U 2
Ud 
2 
 2U 2 sin  .d 

cos 

6
Gi¸ trÞ ®iÖn ¸p ngîc lín nhÊt trªn mçi van : U ng max  6U 2  2,45U 2
Id
Dßng ®iÖn trung b×nh ch¹y qua van I T 
3
b.¦u nhîc ®iÓm cña s¬ ®å :

+ u ®iÓm :
- sè xung ¸p chØnh lu trong 1 chu kú lín, v× vËy ®é ®Ëp m¹ch
cña ®iÖn ¸p chØnh lu thÊp, chÊt lîng ®iÖn ¸p cao.
- kh«ng lµm lÖch pha líi ®iÖn.
+ Nhîc ®iÓm
- sö dung sè van lín, gi¸ thµnh thiÕt bÞ cao
- s¬ ®å nµy chØ dung cho t¶i c«ng suÊt lín, dßng nhá vµ ®iÖn
¸p chØnh lu ®ßi hái ®é b»ng ph¼ng.
Do dßng t¶i dïng trong m¹ ®iÖn cã tôi sè lín, nªn kh«ng ¸p dông ®îc ph-
¬ng ph¸p nµy, v× çc van kh«ng chÞu ®îc dßng t¶i lín.
Ph¬ng ¸n 3 : ChØnh lu 6 pha cã cuén kh¸ng c©n b»ng

a. S¬ ®å nguyªn lý
A B C
13

P Q
T6 T5 T4 T3 T2 T1
S¬ ®å chØnh lu 6 pha cã cuén kh¸ng c©n b»ng, ®îc biÓu diÔn nh trªn
s¬ ®å, bao gåm m¸y biÕn ¸p ®éng lùc, cã cuén kh¸ng c©n b»ng C cb , 6
thyristor chia lµm hai nhãm T1,T3,T5 vµ T2,T4,T6 .
M¸y biÕn ¸p cã hai hÖ thèng thø cÊp a,b,c vµ a’,b’,c’. Çc cuén d©y trªn
mçi pha a vµ a’; bvµ b’;c vµ c’ cã sè vßng nh nhau nhng cã cùc tÝnh ngîc
nhau. HÖ thèng d©y cuèn thø cÊp m¸y biÕn ¸p cã ®iÓm trung tÝnh riªng
biÖt P vµ Q. P, Q ®îc nèi víi nhau qua cuén kh¸ng c©n b»ng.
Cuén kh¸ng c©n b»ng cã cÊu t¹o nh m¸y biÕn ¸p tù ngÉu. §iÖn ¸p
chØnh lu trung b×nh trong s¬ ®å cã gi¸ trÞ nh trung b×nh céng cña ®iÖn ¸p
®Çu ra cña hai chØnh lu tia 3 pha, nghÜa lµ :
3 6U 2
Ud   1,17U 2
2
Do t¸c dông cña cuén kh¸ng c©n b»ng cã thÓ coi dßng t¶I lµ ph¼ng
hoµn toµn. Nh vËy trÞ hiÖu dông cña dßng thø cÊp m¸y biÕn ¸p :
Id
I2   0,29 I d
2 3
Id
Dßng trung b×nh qua van : Iv 
6
D¹ng sãng c¬ b¶n :
14

D¹ng ®iÖn ¸p chØnh lu Ud vµ ®iÖn ¸p trªn cuén kh¸ng c©n b»ng
* u nhîc ®iÓm cña s¬ ®å :

_ u ®iÓm :
+ Dßng ®iÖn ¸p ra cã ®é b»ng ph¼ng cao, cã ®é ®Ëp m¹ch lín
+ Dßng trung b×nh qua van nhá b»ng 1/6 dßng qua t¶i.
_ Nhîc ®iÓm :
+ Sè van sñ dông lín gi¸ thµnh cao
+ M¸y biÕn ¸p phøc t¹p cã sè cuén thø cÊp nhiÒu.
* Dßng ®iÖn m¹ kh¸ lín, c¨n cø vµo u nhîc ®iÓm cña ph¬ng ¸n nµy, ta thÊy
dßng qua van nhá trung b×nh b»ng 1/6 dßng qua t¶i. V× vËy ta chän bé biÕn
®æi dïng lµm nguån m¹ lµ chØnh lu 6 pha, cã cuén kh¸ng c©n b»ng.
II.Chän ph¬ng ¸n thiÕt kÕ

ChØnh lu tia ba pha thêng ®îc lùa chän, khi c«ng suÊt t¶i kh«ng qu¸
lín so víi biÕn ¸p nguåncÊp (®Ó tr¸nh g©y mÊt ®ãi xøng cho nguån líi), vµ
khi t¶i cã yªu cÇu kh«ng qu¸ cao vÒ chÊt lîng ®iÖn ¸p mét chiÒu. §èi víi çc
lo¹i t¶i cã ®iÖn ¸p mét chiÒu ®Þnh møc lµ 220V, s¬ ®å tia ba pha cã u
®iÓm h¬n tÊt c¶. Bëi v× theo s¬ ®å nµy, khi chØnh lu trùc tiÕp tõ líi cã
®iÖn ¸p mét chiÒu lµ
15

220V. 1,17 = 257,4V. §Ó cã ®iÖn ¸p 220V kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i chÕ t¹o
biÕn ¸p, mµ chØ cÇn chÕ t¹o ba cuén kh¸ng anèt cña van lµ ®ñ.
ChØnh lu cÇu ba pha nªn chän, khi cÇn chÊt lîng ®iÖn ¸p mét chiÒu
tèt, v× ®©y lµ s¬ ®å cã chÊt lîng ®iÖn ¸p ra tèt nhÊt, trong çc s¬ ®å chØnh
lu thêng gÆp. S¬ ®å chØnh lu cÇu ba pha ®iÒu khiÓn kh«ng ®èi xøng cã
m¹ch ®iÒu khiÓn ®¬n gi¶n h¬n, nªn trong ®a sè çc trêng hîp ngêi ta thêng
chän ph¬ng ¸n cÇu ba pha ®iÒu khiÓn kh«ng ®èi xøng. VÝ dô lµm nguån
cho m¸y hµn mét chiÒu, ®iÒu khiÓn kÝch tõ m¸y ph¸t xoay chiÒu c«ng suÊt
nhá, çc bé nguån cho çc thiÕt bÞ ®iÖn ho¸ nh m¹ ®iÞen, ®iÖn ph©n...
S¬ ®å chØnh lu cÇu ba pha ®iÒu khiÓn ®èi xøng ®îc dïng nhiÒu
trong çc trêng hîp t¶i cã yªu cÇu vÒ viÖc hoµn tr¶ n¨ng l¬ùng vÒ líi, vÝ dô
nh ®iÒu khiÓn ®éng c¬ ®iÖn mét chiÒu.
§Ó gi¶m ¶nh hëng cña hµi bËc ba lªn líi, ®èi víi t¶i cã c«ng suÊt lín s¬ cÊp
biÕn ¸p thêng nèi tam gi¸c .§Ó gi¶m tiÕt diÖn d©y quÊn thø cÊp , çc biÕn
¸p cã thÓ ®Êu tam gi¸c.
S¬ ®å tia s¸u pha ,viÖc chÕ t¹o biÕn ¸p phøc t¹p vµ ph¶i lµm thªm
cuén kh¸ng c©n b»ng , nªn th¬ng ®îc lùa chän khi dßng t¶i cã dßng ®iÖn qu¸
lín mµ theo s¬ ®å cÇu ba pha kh«ng lùa chän ®îc van theo dßng ®iÖn.
Cïng trÞ sè ®iÖn ¸p vµ dßng t¶i nh nhau, sö dông s¬ ®å cµng nhiÒu pha
dßng ®iÖn cña van b¸n dÉn cµng nhá. Çc s¬ ®å cÇu bao giê còng cã ®iÖn
¸p lµm viÑc cña van nhá h¬n víi s¬ ®å tia cïng lo¹i.
Sau khi ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ vÒ chØnh lu, tõ çc u nhîc ®iÓm cña
çc s¬ ®å chØnh lu ë trªn th× ph¬ng ¸n: chØnh lu cÇu ba pha ®iÒu khiÓn
kh«ng ®èi xøng lµ hîp lý h¬n c¶ . Bëi lÏ ë c«ng suÊt võa, kh«ng qu¸ lín th×
s¬ ®å nµy ®¬n gi¶n vµ kinh tÕ mµ chÊt lîng ®iÖn ¸p tèt ®¶m b¶o ®Ó x©y
dùng nguån m¹.
Nªn s¬ ®å lùa chän ®Ó thiÕt kÕ lµ :
S¬ ®å chØnh lu cÇu ba pha ®iÒu khiÓn k®x
C. tr×nh tù ThiÕt kÕ chØnh lu cÇu 3 pha k®x
S¬ ®å m¹ch lùc:
A B C
16

D1 T1
D2 T2
D3 T3
R L
1. TÝnh chän Tiristor.

TÝnh chän dùa vµo çc yÕu tè c¬ b¶n cña dßng t¶i, ®iÒu kiÖn to¶
nhiÖt, ®iÖn ¸p lµm viÖc, çc th«ng sè c¬ b¶n cña van ®îc tÝnh nh sau:
- §iÖn ¸p ngîc lín nhÊt mµ Tiristor mµ Tiristor:
U 
Unmax = Knv.U2 = K nv . K  3 .24  25,1(V )
d
3. 6
Trong ®ã: Knv = K nv  6 Ku 

- §iÖn ¸p ngîc cña Tiristor cÇn chän:
Unv = KdtU.Unmax = 1,8.25,1 = 45,18
Trong ®ã : KdtU lµ hÖ sè dù tr÷ ®iÖn ¸p, chän KdtU = 1,8
- Dßng lµm viÖc cña van tÝnh theo dßng hiÖu dông:
I d 600
Ilv = Ihd = Khd.Id =   346,5( A)
3 3
Chän ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña van lµ cã çnh to¶ nhiÖt , ®Çy ®ñ diÖn tÝch
to¶ nhiÖt vµ cã qu¹t ®èi lu kh«ng khÝ.
Víi ®iÒu kiÖn ®ã dßng ®Þnh møc cña van cÇn chän :
I dm  Ki .I lv  2,5.346,5  886, 25( A)
Trong ®ã :Ki lµ hÖ sè dù tr÷ dßng ®iÖn, chän Ki = 2,5
Tõ çc th«ng sè : Unv, Idmv ta chän 3 Tiristor lo¹i C435A do NhËt s¶n xuÊt
Cã çc th«ng sè sau:

§iÖn ¸p ngîc cùc ®¹i cña van: Un = 100V
Dßng ®iÖn ®Þnh møc cña van : Idm = 900 A
17

§Ønh xung dßng ®iÖn: Ipik = 800A

Dßng ®iÖn cña xung ®iÒu khiÓn: Idk = 0,2A
§iÖn ¸p cña xung ®iÒu khiÓn: Udk = 3,0V
Dßng ®iÖn rß: Ir = 45mA
Sôt ¸p lín nhÊt cña Tiristor ë tr¹ng th¸i dÉn lµ: U = 2,5V
dU
Tèc ®é biÕn thiªn ®iÖn ¸p :  200 V/  s
dt
Tèc ®ä biÕn thiªn dßng ®iÖn :
dI
= 180A/  s
dt
Thêi gian chuyÓn m¹ch : tcm= 20  s
NhiÖt ®é lµm viÖc cùc ®¹i cho phÐp : Tmax = 125oC
2. TÝnh to¸n m¸y biÕn ¸p

Chän m¸y biÕn ¸p 3 pha 3 trô s¬ ®å ®Êu d©y /Y lµm m¸t b»ng kh«ng
khÝ tù nhiªn.
TÝnh çc th«ng sè c¬ b¶n:
- TÝnh c«ng suÊt biÓu kiÕn cña m¸y biÕn ¸p:
S = Ks. P = 1,05.24.600 = 15120 (VA)
- §iÖn ¸p s¬ cÊp m¸y biÕn ¸p
U1 = 380 V
- §iÖn ¸p pha thø cÊp cña m¸y biÕn ¸p
Ph¬ng tr×nh c©n b»ng ®iÖn ¸p khi cã t¶i:
Udo . cos  min = Ud + 2.Uv + Udn + Uba
Trong ®ã:
 min = 10o lµ gãc dù tr÷ khi cã sù suy gi¶m ®iÖn líi
Uv = 2,5 V lµ sù sôt ¸p trªn Tiristor
Udn  0 lµ sù sôt ¸p trªn d©y nèi
Uba = Ur + Ux lµ sù sôt ¸p trªn ®iÖn trë vµ ®iÖn kh¸ng m¸y
biÕn ¸p .
Chän s¬ bé:
Uba = 6%.Ud = 6%.400 = 1,4V
Tõ ph¬ng tr×nh c©n b»ng ®iÖn ¸p khi cã t¶i ta cã:
U d  2.U v  U dn  ba 24  2.2,5  0  1, 4

Udo =   30,5V
cos  min cos10o
§iÖn ¸p pha thø cÊp m¸y biÕn ¸p:
Ud 30,5
U2f = k  2,34  13(V )
u
- Dßng ®iÖn hiÖu dông thø cÊp cña m¸y biÕn ¸p:
18

2 2
I2 = .I d  .600  489,8 A
3 3
- Dßng ®iÖn hiÖu dông s¬ cÊp m¸y biÕn ¸p
U 13
I1 = Kba.I2 = U .I 2  380 .489,8  16, 7 A
2
- X¸c ®Þnh kÝch thíc m¹ch tõ

TiÕt diÖn trô:
Sba 15120
QFe  kQ .  6.  60, 2cm 2
m. f 3.50
Trong ®ã :
kQ - hÖ sè lµm m¸t, lÊy kQ  6
m- sè trô cña m¸y biÕn ¸p
f- tÇn sè xoay chiÒu, f = 50
Chän kÝch thíc trô theo tØ lÖ
a/b = 1,25
Q = a.b
h = 3.a
Suy ra: a = 7,2 cm ; b = 9cm
h = 21,6 cm
- TÝnh to¸n d©y quÊn

+ Sè vßng d©y mçi pha s¬ cÊp m¸y biÕn ¸p
U 380
+ W1  4, 44. f .Q .B  4, 44.50.64,8.104.1  262(vng )
1
Fe T
+ Sè vßng d©y mçi pha thø cÊp m¸y biÕn ¸p

U2 13
W2  .W1  .262  9(vng )
U1 380
- TÝnh tiÕt diÖn d©y dÉn m¸y biÕn ¸p : chän J1 = J2 = 2,75 A/mm2
+ MËt ®é dßng s¬ cÊp:
I1 16, 7
S1    6mm 2
J1 2, 75
Chän d©y dÉn tiÕt diÖn h×nh ch÷ nhËt, çch ®iÖn bäc sîi thuû tinh
KÝch thíc d©y kÓ c¶ çch ®iÖn
S1c® = a1.b1 = 1,5 . 4,5 mm2
+ MËt ®é dßng thø cÊp:

I 2 489,8
S2    178mm 2
J2 2, 75
Chän d©y dÉn tiÕt diÖn h×nh ch÷ nhËt, çch ®iÖn bäc sîi thuû tinh
19

KÝch thíc d©y quÊn kÓ c¶ çch ®iÖn

S2c® = a2.b2 = 5 . 20 mm2
* KÕt cÊu d©y quÊn s¬ cÊp
- Thùc hiÖn d©y quÊn kiÓu ®ång t©m bè trÝ theo chiÒu däc trôc
- Sè vßng trªn mét líp cña cuén s¬ cÊp
h  2hg 21, 6  2.1.5
W11  .kc  .0,95  39, 2(vng )
b1 0, 45
Chän W11= 39 vßng
Trong ®ã :
kc = 0,95 hÖ sè Ðp chÆt
h - chiÒu cao trô
hg – kho¶ng çch tõ g«ng ®Õn cuén d©y
- Sè líp d©y ë cuén s¬ cÊp
W1 262
n1    6, 7 líp
W11 39
Chän sè líp lµ n1= 7 líp
* KÕt cÊu cuén thø cÊp

- ChiÒu cao cuén thø cÊp h2 = h1 = 21,6
- Sè vßng trªn mét líp
h2 18,6
W22  .kc  .0,95  17, 6(vng)
b2 1, 0
Chän W22 = 18 vßng
- Sè líp d©y quÊn thø cÊp
W2 9
n2    0, 48 líp
W22 18, 6
Chän 3 líp trô chia lµm 4 líp kiÓu quÊn (9 – 0 – 9). 2 çc ®Çu ra ®îc
ghÐp l¹i thµnh 1 cuén cïng cùc tÝnh 2 ®Çu cùc.
* TÝnh to¸n kÝch thíc m¹ch tõ :
Dïng thÐp 300x36 dµy 0,35 mm c¾t theo h×nh ch÷ I vµ xÕp nh h×nh
vÏ
36 mm
300 mm
20

M¹ch tõ tthÐp
Cuén d©y
KÝch thíc lâi thÐp : chiÒu réng a = 7,2 cm

bÒ dµy b = 9 cm
chiÒu cao h = 21,6 cm
3. b¶o vÖ m¹ch ®éng lùc
Khi van b¸n dÉn lµm viÖc, cã dßng ®iÖn ch¹y qua van, trªn van cã
sôt ¸p U, do ®ã cã tæn hao c«ng suÊt . Tæn hao nµy sinh nhiÖt, ®èt nãng
van b¸n dÉn, nhiÖt ®é cña van t¨ng lªn do c«ng suÊt tæn hao trªn van g©y ra.
Khi nhiÖt ®é cña van cao h¬n nhiÖt ®é m«i trêng xung quanh nhiÖt lîng ®îc
truyÒn vµo m«i trêng. NÕu nhiÖt ®é cña van vît qu¸ giíi h¹n cho phÐp sÏ ph¸
hñy van, v× vËy lµm m¸t cho van lµ mét vÊn ®Ò rÊt quan träng. §Ó van b¸n
21

dÉn lµm viÖc ®îc an toµn , kh«ng bÞ chäc thñng vÒ nhiÖt, ph¶i chän vµ
thiÕt kÕ hÖ thèng to¶ nhiÖt hîp lÝ.
Cã çc biÖn ph¸p lµm m¸t thêng ®îc sö dông :

+ Lµm m¸t b»ng çch g¾n çc l¸ t¶n nhiÖt vµo van, hiÖu suÊt lµm
viÖc ®¹t ®îc 40%.
+ Lµm m¸t tù nhiªn : chØ dùa vµo sù ®èi lu kh«ng khÝ xung quanh
van, hiÖu suÊt lµm viÖc cña van thÊp chØ kho¶ng 25%
+ Lµm m¸t b»ng qu¹t giã cìng bøc cã g¾n çnh t¶n nhiÖt t¹o luång
kh«ng khÝ víi tèc ®é lín qua van ®Ó ®Èy nhanh qóa tr×nh truyÒn nhiÖt cña
van vµo kh«ng khÝ, hiÖu suÊt lµm viÖc cña van lµ 70%.
+ Lµm m¸t b»ng níc : van ®îc g¾n thªm tÊm ®ång rçng cho níc ch¶y
qua. §©y lµ biÖn ph¸p lµm m¸t rÊt hiÖu qu¶ hiÖu suÊt lµm viÖc cña van ®¹t
®Õn 90%, nhng hÖ thèng lµm m¸t phøc t¹p chØ phï hîp víi yªu cÇu c«ng
suÊt lín vµ cã nguån níc t¹i vÞ trÝ l¾p ®Æt thiÕt bÞ.
Qua ph©n tÝch trªn ta chän biÖn ph¸p lµm m¸t b»ng th«ng giã cã qu¹t
cìng bøc thæi qua çnh t¶n nhiÖt ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh truyÒn vµo kh«ng
khÝ ®¹t hiÖu suÊt lµm viÖc cña van lµ 70%.
I d 600
- Dßng trung b×nh qua van lµ : I v    200( A)
3 3
* Çc biÖn ph¸p b¶o vÖ van:
Thyristor lµm viÖc víi ®iÖn ¸p qu¸ cao dßng qu¸ lín so víi ®Þnh møc
sÏ bÞ ph¸ háng
Nguyªn nh©n g©y ra ®îc chia lµm hai lo¹i :
Nguyªn nh©n néi t¹i :
- Do lµm viÖc qu¸ dßng , qu¸ ¸p ®Þnh møc
- Kho¸ thyristor b»ng ®iÖn ¸p ngîc çc ®iÖn tÝch ®æi ngîc hµnh
tr×nh t¹o ra dßng ®iÖn ngîc trong kho¶ng thêi gian rÊt ng¾n.
- Sù biÕn thiªn nhanh chãng cña dßng ®iÖn g©y ra mét suÊt ®iÖn
®éng c¶m øng trong çc ®iÖn c¶m lu«n lu«n cã cña ®êng d©y
nguån dÉn ®Õn çc thyristor. V× vËy gi÷a anèt vµ katèt xuÊt
hiÖn qu¸ ®iÖn ¸p.
- Xung ®iÖn ¸p do c¾t ®ét ngét biÕn ¸p non t¶i.
Nguyªn nh©n bªn ngoµi : Nh÷ng nguyªn nh©n nµy thêng x¶y ra ngÉu
nhiªn nh khi cã sÐt ®¸nh, khi ®ãng c¾t m¸y biÕn ¸p nguån. C¾t m¸y biÕn ¸p
nguån tøc lµ c¾t dßng ®iÖn tõ hãa m¸y biÕn ¸p, bÊy giê n¨g lîng tõ trêng
tÝch luü trong lâi s¾t tõ chuyÓn thµnh n¨ng lîng ®iÖn chøa trong çc tô kÝ
sinh, rÊt nhá gi÷ çc d©y cuèn s¬ cÊp vµ thø cÊp m¸y biÕn ¸p. §iÖn ¸p nµy
cã thÓ lín gÊp 5 lÇn ®iÖn ¸p lµm viÖc.
S¬ ®å b¶o vÖ m¹ch lùc:
22

A B C
R1 C
D1 T1
D2 T2
P Q
D3 T3
R L
B¶o vÖ qu¸ nhiÖt ®é cho çc van b¸n dÉn

Chän ph¬ng ph¸p lµm m¸t van b»ng qu¹t th«ng giã cìng bøc ®Èy luång
kh«ng khÝ qua khe çnh t¶n nhiÖt gi¶m nhanh nhiÖt ®é cña van ra m«i trêng
xung quanh.
Çc th«ng sè cÇn cã:
p tæn hao c«ng suÊt
 ®é chªnh nhiÖt ®é so víi m«i trêng
NhiÖt ®é lµm viÖc cho phÐp cña Tiristor Tcp =1250C
NhiÖt ®ä trªn çnh t¶n nhiÖt Tlv = 800C
 = Tlv- Tmt = 400C
Km HÖ sè to¶ nhiÖt, Km = 8 w/m2 0C
Tæn thÊt c«ng suÊt trªn 1 Tiristor p = U.Ilv = 2,5.346,5 = 886,25 (kw)
DiÖn tÝch bÒ mÆt to¶ nhiÖt: STN = p/Km. = 866,25/ 8.40 = 2,7m2
KÝch thíc mçi çnh Stn = (25cmx25cm)x2 mÆt = 3,1m2
B¶o vÖ qu¸ dßng ®iÖn cho van
23

B¶o vÖ ng¾n m¹ch vµ qu¸ t¶i vÒ dßng ®iÖn : dïng cÇu ch× ,automat, r¬le
dßng ®iÖn nhiÖt hoÆc b¶o vÖ b»ng r¬le ®iÖn tö.
Chän 1 automat cã dßng
Sba 15120
Ilv    22, 97( A)
3.380 3.380
Dßng ®iÖn automat cÇn chän
I dm  1,1.Ilv  1,1.22, 97  25, 2( A)
Udm  380( V )
Dßng ng¾n m¹ch
I nm  2,5.Ilv  2,5.22, 97  57, 4( A)
Dßng qu¸ t¶i
I qt  1,5.Ilv  1,5.22, 97  34,5( A)
Tõ th«ng sè trªn chän automat Fuji do NhËt s¶n xuÊt
I dm  30( A)
Udm  400( V )
B¶o vÖ qu¸ ®iÖn ¸p cho van

- M¾c nèi tiÕp van
Dùa vµo çc th«ng sè lµm viÖc cña van, trêng hîp kh«ng chän ®îc van cã
®iÖn ¸p cao ph¶i tiÕn hµnh m¾c nèi tiÕp çc van .
Khi m¾c nèi tiÕp çc van, cÇn chän çc van cã ®Æc tÝnh gièng nhau nh»m
®¶m b¶o sù ph©n bè ®iÖn ¸p nh nhau trªn çc van. Do ®Æc tÝnh cña van
kh«ng hoµn toan gièng nhau cÇn ph©n bè l¹i ®iÖn ¸p.
- Çc bíc tÝnh to¸n :
+ X¸c ®inh hÖ sè qóa ®iÖn ¸p theo c«ng thøc
U im. p
k 
b.U im
+ X¸c ®Þnh çc th«ng sè trung gian : *
C min *
( k ), Rmax *
( k ), Rmin (k )
di
+ TÝnh dt
max khi chuyÓn m¹ch
+ X¸c ®Þnh lîng tÝch tô Q=f(di/dt), sö dông çc ®êng cong trong sæ
tay tra cøu
+ TÝnh çc th«ng sè trung gian
2Q
C  C min
*
.
U im
LU im LU im
*
Rmin  R  Rmax
*
2Q 2Q
Trong ®ã L lµ ®iÖn c¶m cña m¹ch RLC
Cuèi cïng ta chän
C  0,25F
R  80
24

Çc biÖn ph¸p ®îc sö dông
T1
C1
R1
T1 T1
R1
C1
R3
R2
T2 T2
C2
C2
R2
T2
- B¶o vÖ xung ®iÖn ¸p khi chuyÓn m¹ch van b¸n dÉn: R4

B¶o vÖ xung ®iÖn ¸p do qu¸ tr×nh ®ãng c¾t çc van ®îc dïng mc¹ch R- C
m¾c // víi çc van b¸n dÉn. Khi cã sù chuyÓn mach , do sù phãng ®iÖn tõ
van ra ngoµi t¹o nªn xung ®iÖn ¸p trªn bÒ m¹t tiÕp gi¸p P- N. M¹ch R- C
m¾c // víi van b¸n dÉn t¹o nªn m¹ch vßng phãng ®iÖntÝch qu¸ ®é trong qu¸
tr×nh chuyÓn m¹ch van.
Cã thÓ chän R = 5 – 30 ; C = 0,5 - 4  F
25

C
T R C R C
R
R C
- B¶o vÖ van b¸n dÉn khái bÞ ®¸nh thñng do xung ®iÖn tõ líi.
§Ó b¶o vÖ xung tõ líi ®iÖn cÇn m¾c // víi t¶i ë ®Çu vµo mét mach R
– C, nh»m läc xung. Nhê cã m¹ch nµy mµ xung ®Ønh gÇn nh n»m lai hoµn
toµn trªn ®êng d©y.
TrÞ sè R, C phô thuéc vµo t¶i cã thÓ chän R = 20  , C = 4  F
R1 C1 R2 C2
R3 C3
R
R
- B¶o vÖ van khái bÞ ®¸nh thñng do c¾t biÕn ¸p non t¶i

§Ó b¶o vÖ van do c¾t ®iÖn ®ét ngét biÕn ¸p non t¶i, trong bé nguån
m¨c thªm m¹ch R – C ë ®Çu chØnh lu cÇu ba pha phô b»ng çc ®ièt c«ng
suÊt bÐ .
TrÞ sè tô C:
26

I I2
C  30. .
K TU 2
 1 U2
Trong ®ã K  - Dßng ®iÖn tõ ho¸ biÕn ¸p %
I2, U2 – Dßng ®iÖn , ®iÖn ¸p th cÊp
KTU – Kh¶ n¨ng t¨ng ®iÖn ¸pcho phÐp cña van, KTU= 1,25
TrÞ sè thêng ®îc chän kho¶ng
C = 10  F ; R1 = 470  ; R2 = 1,4 K 
D2 D1
D4 D3
D6 D5
R1 C
R2
4. ThiÕt kÕ cuén kh¸ng läc

Sù ®Ëp m¹ch cña diÖn ¸p chØnh lu lµm cho dßng ®iÖn t¶i còng ®Ëp
m¹ch theo , lµm xÊu ®i chÊt lîng dßng mét chiÒu cña t¶i. Do ®ã lµm xÊu
®i chÊt lîng m¹.
ThiÕt kÕ cuén kh¸ng läc lµm t¨ng chÊt lîng ®iÖn ¸p vµ sù gi¸n ®o¹n cña
dßng ®iÖn
- X¸c ®Þnh gãc më cña van
chän gãc më cùc tiÓu cña van lµ van lµ 100
Gãc më lín nhÊt
Umin 24
 max  ar cos  ar cos  40, 2 0
Udo 2,34.30,5
- X¸c ®Þnh cuén kh¸ng läc

X¸c ®Þnh trÞ sè ®iÖn c¶m cña cuén kh¸ng läc
Udnmax .100 30,5.100

LL    3, 9.104 F
2.K .m..I .% I ddm
1
*
2.6.314.4,89.600
27

5. ThiÕt kÕ m¹ch ®iÒu khiÓn
X©y dùng m¹ch ®iÒu khiÓn ®Ó ®¶m b¶o cho m¹ch lùc ho¹t ®éng tèt
trong mäi trêng hîp.
Çc yªu cÇu c¬ b¶n ®èi víi hÖ thèng ®iÒu khiÓn :
- §¶m b¶o ph¸t xung víi ®Çy ®ñ çc yªu cÇu ®Ó më van :
+ §ñ ®é réng tx
+ §ñ biªn ®é Ux
+ Sên xung ng¾n t s  0,5  1s
- §¶m b¶o tÝnh ®èi xøng cña çc kªnh
- §¶m b¶o çch ly gi÷a m¹ch lùc vµ m¹ch ®iÒu khiÓn, VÝ dô ®èi víi
MBAX thêng ®îc sö dông nh mét kh©u truyÒn xung cuèi cïng ë tÇng
khuyÕch ®¹i xung.
- §¶m b¶o ®óng quy luËt vÒ pha ®iÒu khiÓn. §©y lµ yªu cÇu vÒ ®¶m b¶o
ph¹m vi ®iÒu chØnh gãc  .
- Cã thÓ h¹n chÕ ph¹m vi gãc ®iÒu khiÓn kh«ng sù thay ®æi cña ®iÖn ¸p
líi.
- Kh«ng g©y nhiÔu ®èi víi çc hÖ thèng ®iÒu khiÓn ®iÖn tö kh¸c ë xung
quanh.
- Cã kh¶ n¨ng b¶o vÖ qu¸ ¸p, qu¸ dßng vµ b¸o hiÖu khi cã sù cè.
S¬ ®å cÊu tróc cña hÖ thèng ®iÒu khiÓn .
K.®ång pha K. So s¸nh K.T¹o xung
Udk
Kh©u ®ång pha cã nhiÖm vô t¹o ra ®iÖn ¸p tùa ®ång bé víi ®iÖn ¸p
líi. NghÜa lµ cho phÐp x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ban ®Çu cña go¸c ®iÒu khiÓn  .
28

Kh©u so s¸nh cã nhiÖm vô so s¸nh gi÷a ®iÖn p¸ tùa vµ ®iÖn ¸p ®iÒu

khiÓn. T¹i thêi ®iÓm hai ®iÖn ¸p nµy b»ng nhau th× ph¸t xung göi sang tÇn
khuyÕch ®¹i.
Kh©u khuyÕch ®¹i : t¹o ra xung vµ khuyÕch ®¹i xung t¹o ra xung cã ®é
réng cÇn thiÕt vµ ®ur c«ng suÊt ®Ó ®a ®Õn ®iÒu khiÓn thyistor trong
m¹ch lùc.
Trong thùc tÕ ngêi ta thêng dïng hai nguyªn t¾c ®iÒu khiÓn : th¼ng ®øng
tyuÕn tÝnh vµ th¼ng ®øng arccos ®Ó thùc hiÖn ®iÒu chØnh vÞ trÝ xung
trong nöa chu kú d¬ng cña ®iÖn ¸p ®Æt trªn thyristor.
* Giíi thiÖu çc phÇn tö c¬ b¶n ®îc dïng trong m¹ch ®iÒu khiÓn :
- KhuyÕch ®¹i thuËt to¸n :
K§TT lµ phÇn tö c¬ b¶n ®îc sö dông rénh r·I trong çc m¹ch ®iÖn tñ
víi chøc n¨ng xö lý çc tÝn hiÖu t¬ng tù .
KhuyÕch ®¹i thuËt to¸n cã kÝ hiÖu nh sau :
-
A
++
Mét sè øng dông cña khuyÕch ®¹i thuËt to¸n :

M¹ch khuyÕch ®¹i ®¶o : s¬ ®å nh sau
R2
R1
-
Ui A2
+
Uo
R3
R2
Ta cã : Uo   .U i
R1
- Kh©u so s¸nh
+ M¹ch so s¸nh mét cæng :
29

R4
-
R5 A3
+
Ura
Udk
ë dÇu vµo khuyÕch ®¹i thuËt to¸n tæng trë Ri rÊt lín nªn dßng ®I vµo
K§TT lµ kh«ng ®¸ng kÓ, nªn
R5 R4
Ui(  )  ( )U1  ( )U2
R4  R5 R4  R5
NÕu U i ( )  0 th× U3 sÏ b·o hoµ ë –Un
NÕu U i ()  0 th× U3 sÏ b·o hoµ ë +Un
+ M¹ch so s¸nh hai cæng :
R4
-
R5 A3
+
Ura
Udk
NÕu : U1>U2 th× U3 = -Un

NÕu : U1<U2 th× U3= +Un
- M¹ch khuÕch ®¹i tÝn hiÖu
+ Dïng khuyÕch ®¹i thuËt to¸n :
R2 T1
C1
D1 VR3
-
A2
+
* S¬ ®å m¹ch ®iÒu khiÓn sö dông trong thiÕt kÕ

30

R8
C2
R10
-
A4
+ TR2
R7 R6
D3
N1 N2
R2 T1 R4 T2
C3 R9
C1 - AND T3
R1 R5 A3
TR1 - D1 VR3 +
A1 - Udk
N1 N2 Udf +
D2
Uv A2
+
S¬ ®å m¹ch ®iÒu khiÓn mét kªnh cña chØnh lu cÇu 3 pha k®x
Nguyªn lý ho¹t ®éng cña s¬ ®å ®iÒu khiÓn :

- Kh©u ®ång pha vµ t¹o xung r¨ng ca
R2 T1
C1
R1
TR1 - D1 VR3
A1 -
N1 N2 Udf +
Uac A2
+
TÝn hiÖu ®iÖn ¸p xoay chiÒu cã d¹ng h×nh sin, trïng pha víi ®iÖn ¸p
cña Tiristor tõ cuén thø cÊp cña biÕn ¸p TR1 qua ®iÖn trë R1 ®îc ®a vµo cöa
®¶o cña khuÕch ®¹i thuËt to¸n A1.
Khi tÝn hiÖu ®iÖn ¸p ®a vµo cöa ©m cña kh©u so s¸nh A1 lín h¬n
®iÖn ¸p trªn cöa d¬ng cña A1 th× t¹i cöa ra cña A1 lµ mét ®iÖn ¸p d¬ng. Cßn
khi ®iÖn ¸p trªn cöa ©m cña A1 nhá h¬n ®iÖn ¸p trrªn cöa d¬ng th× ®iÖn ¸p
ra cña A1 sÏ lµ mét ®iÖn ¸p ©m. Nh vËy A1 cã nhiÖm vô so s¸nh ®iÖn ¸p
nöa h×nh sin cña TR1 ®a vµo t¹o ra chuçi xung liªn tiÕp h×nh ch÷ nhËt,
TÝn hiÖu ®iÖn ¸p xung d¬ng ch÷ nhËt qua ®iod D1 tíi A2 ph©n tÝch
thµnh ®iÖn ¸p tùa r¨ng ca Urc, ®é réng xung phô thuéc vµo tô C1. PhÇn ©m
31

cña ®iÖn xung lµm më transitor T1 lµm ng¾n m¹ch A2 do ®ã Urc = 0 trong
vïng ©m. Khi ®ã ®Çu ra cña A2 cã chuçi ®iÖn ¸p r¨ng ca Urc bÞ gi¸n ®o¹n.
- Kh©u so s¸nh
R4
-
R5 A3
+
Ura
Udk
§iÖn ¸p tùa r¨ng ca Urc ®îc so s¸nh víi tÝn hiÖu ®iÖn ¸p ®iÒu khiÓn
U®k t¹i ®Çu vµo cña A3, tæng ®¹i sè Urc + U®k quyÕt ®Þnh dÊu ®iÖn ¸p
®Çu ra cña khuÕch ®¹i thuËt to¸n A .
NÕu Ur <Ud th× Ur trªn A1 lµ ®iÖn ¸p d¬ng ®ièt Dd më lóc nµy tô C1 ®îc
phãng ®iÖn tõ C1 ®Õn R4 -> D1 qua A1 vÒ ©m nguån .
Do sù ®ãng më cña Dd lµm trªn tô C1 phãng n¹p t¹o ra trªn R4 mét ®iÖn
¸p h×nh r¨ng ca . §é dèc cña r¨ng ca cã thÓ thay ®æi qua triÕt ¸p VR3. §iÖn
¸p r¨ng ca ®îc ®a vµo cöa ®¶o cña A3 vµ so s¸nh víi ®iÖn ¸p ®iÒu khiÓn.
§iÖn ¸p ®iÒu khiÓn nµy ®îc lÊy tõ ®iÖn ¸p ph¶n håi ®a vµo so s¸nh víi
®iÖn ¸p ®Æt qua bé céng ®¶o dÊu. Trong m¹ch vßng ph¶n håi cã m¹ch vßng
ph¶n håi dßng ®iÖn . Dßng ®iÖn qua sun thay ®æi th× ®iÖn ¸p ph¶n håi
qua sun thay ®æi. TÝn hiÖu ®iÒu khiÓn ®a vµo cöa céng cña kh©u so s¸nh
. NÕu Urc >U®k th×
®Çu ra cña A3 lµ xung ©m. NÕu Urc < U®k th× ®Çu ra cña A3 lµ xung d¬ng.
- Kh©u ph¸t xung chïm
M¹ch ®a hµi t¹o xung chïm A4 t¹o ra chuçi xung tÇn sè cao , tÇn sè
xung phô thuéc vµo ®iÖn ¸p vµ trÞ sè phãng n¹p cña tô , trë .Do ®ã bé ph¸t
xung chïm díi sù phãng n¹p cña tô C2 t¹o ra chuçi xung h×nh ch÷ nhËt.
- Kh©u khuÕch ®¹i
32

R10
TR2
D3
N1 N2
C3 T2
R9
AND T3
D2
T¹i ®Çu ra cña bé ph¸t xung A4 vµ bé so s¸nh víi xung ®iÒu khiÓn A3,
tÝn hiÖu xung ®îc ®a vµo mét cæng AND nh»m b¶o ®¶m më xung mét
çch ch¾c ch¾n. TÝn hiÖu xung ®îc ®a vµo tÇng khuÕch ®¹i b»ng s¬ ®å
darlington, t¹i ®©y tÝn hiÖu ®îc nh©n theo hÖ sè hÖ sè ®¸p øng vÒ yªu
cÇu khuÕch ®¹i c«ng suÊt ®ñ lín ®Ó cÊp cho biÕn ¸p xung . Trªn cuén thø
cÊp cña biÕn ¸p xung cã xung ®Ó kÝch më tiristo. Khi xung t¾t T2vµT3 bÞ
kho¸, ®iÖn ¸p trªn biÕn ¸p xung gi¶m ®ét ngét, cuén d©y cña biÕn ¸p xung
xuÊt hiÖn søc ®iÖn ®éng c¶m øng ngîc dÊu lóc ®ã ®ièt D3 th«ng dËp t¾t
søc ®iÖn ®éng ®Ó b¶o vÖ çc transistor.
TÝnh to¸n çc kh©u cña m¹ch ®iÒu khiÓn

S¬ ®å mét kªnh ®iÒu khiÓn chØnh lu cÇu ba pha ®îc thiÕt kÕ theo
s¬ ®å (hv).
R8
C2
R10
-
A4
+ TR2
R7 R6
D3
N1 N2
R2 T1 R4 T2
C3 R9
C1 - AND T3
R1 R5 A3
TR1 - D1 VR3 +
A1 - Udk
N1 N2 Udf +
D2
Uv A2
+
S¬ ®å m¹ch ®iÒu khiÓn mét kªnh cña chØnh lu cÇu 3 pha k®x
33

ViÖc tÝnh to¸n m¹ch ®iÒu khiÓn thêng ®îc tiÕn hµnh tõ tÇng
khuyÕch ®¹i ngîc trë lªn.
M¹ch ®iÒu khiÓn ®îc tÝnh xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu vÒ xung më Tiristor. Çc
th«ng sè c¬ b¶n ®Ó tÝnh m¹ch ®iÒu khiÓn.
+ §iÖn ¸p ®iÒu khiÓn Tiristor: U®k = 3,0 V
+ Dßng ®iÖn ®iÒu khiÓn Tiristor: I®k = 0,2 A
+ Thêi gian më Tiristor : tm = 80  s
+ §é réng xung ®iÒu khiÓn: tx= 2.tm = 160 (  s ) – t¬ng ®¬ng kho¶ng 3o
®iÖn
+ TÇn sè xung ®iÒu khiÓn: fx = 3 kHz
+ §é mÊt ®èi xøng cho phÐp:   = 4 o
+ §iÖn ¸p nguån nu«i m¹ch ®iÒu khiÓn: U =  12V

+ Møc sôt biªn ®é xung: sx = 0,15
- TÝnh biÕn ¸p xung:
+ Chän vËt liÖu lµm lâi lµ s¾t Ferit HM. Lâi cã d¹ng h×nh xuyÕn, lµm
viÖc trªn mét phÇn cña ®Æc tÝnh tõ ho¸ cã: B = 0,3 T, H = 30 A/m ,
kh«ng cã khe hë kh«ng khÝ.
+ TØ sè biÕn ¸p xung: thêng m = 2  3, chän m = 3
+ §iÖn ¸p cuén thø cÊp m¸y biÕn ¸p xung: U2 = U®k = 3,0 V
+ §iÖn ¸p ®Æt lªn cuén m¸y biÕn ¸p xung: U1 = m. U2 = 3.3 = 9 V
+ Dßng ®iÖn thø cÊp m¸y biÕn ¸p xung: I2 = I®k = 0,2 A
+ Dßng ®iÖn s¬ cÊp biÕn ¸p xung: I1 = I2/m = 0,2/3 = 0,066A
+ §é tõ thÈm trung b×nh t¬ng ®èi cña lâi s¾t : tb = B/ o .H = 8.103
Trong ®ã: o = 1,25 . 10-6 (H/m) lµ ®é tõ thÈm cña kh«ng khÝ.
ThÓ tÝch cña lâi thÐp cÇn cã : V = Q.L = ( tb . o .tx.sx.U1.I1)/B2
Thay sè V = 0,834.10-6 m3 = 0,834 cm3
Chän m¹ch tõ OA – 20/25 – 6,5 cã thÓ tÝch V = Q.1 = 0,162.7,1 = 1,15
cm3.
Víi thÓ tÝch ®ã ta cã kÝch thíc m¹ch tõ nh sau:
b
a
A = 2,5 mm ; b = 6,5mm; Q = 0,162 cm2 = 16,2 mm2; Qcs = 3,14cm2

D = 20mm; D = 25 mm . ChiÒu dµi trung b×nh m¹ch tõ: l = 7,1 cm
34

+ Sè vßng quÊn d©y s¬ cÊp biÕn ¸p xung:

Theo ®Þnh luËt c¶m øng ®iÖn tõ:
U1 = w1 . Q. dB/dt = w1 . Q . B/tx
W1 = U1.tx / B. Q = 227 vßng;
+ Sè vßng d©y thø cÊp: W2 = w1/m = 227/3 = 75 (vßng)
+ TiÕt diÖn d©y cuÊn thø cÊp: S1 = I1/J1 = 33,3 .1-3/6 = 0,0056 mm2
Chän mËt ®é dßng ®iÖn j1 = 6 (A/mm2)
4 S1
+ §êng kÝnh d©y cuÊn s¬ cÊp: d1   0, 084 cm

Chän d1 = 0,1 mm; S1 = 0,00785 mm2
+ TiÕt diÖn d©y quÊn thø cÊp: S2 = I2/J2 = 0,1/4 = 0,025 mm2
Chän mËt ®é dßng ®iÖn J2 = 4 A/mm2
4 S2
+ §êng kÝnh d©y quÊn thø cÊp : d2   0,178 mm

Chän d©y cã ®êng kÝnh d2 = 0,18 mm, S2 = 0,02545 mm2
+ KiÓm tra hÖ sè lÊp ®Çy:
S1 .w1 0, 00785.227  0.02545.75
Kld    0, 0117
Qcs 314
Nh vËy , cöu sæ ®ñ diÖn tÝch cÇn thiÕt.
- TÝnh tÇng khuyÕch ®¹i cuèi cïng:
Chän Tranzitá c«ng suÊt lo¹i 2SC9111 lµm viÖc ë chÕ ®é xung cã çc
th«ng sè:
Tranzitor lo¹i npn, vËt liÖu b¸n dÉn lµ Si.
§iÖn ¸p gi÷a Colecto vµ baz¬ khi hë m¹ch Emito: UCBO = 40 V
§iÖn ¸p gi÷a Emito vµ Baz¬ khi hë m¹ch Colecto: UEBO = 4V
Dßng ®iÖn lín nhÊt ë Colecto cã thÓ chÞu ®ùng: Icmax= 500mA
C«ng suÊt tiªu t¸n ë Colecto : Pc = 1,7W
NhiÖt ®é lín nhÊt ë mÆt tiÕp gi¸p: T1 = 175oC
HÖ sè khuyÕch ®¹i :  = 50
Dßng lµm viÖc cña Colecto : Ic3 = I1 = 33,3 nA
Dßng lµm viÖc cña Baz¬ : IB3 = Ic3/  = 33,3/50 = 0,66
mA
Ta thÊy r»ng víi lo¹i Tiristor T3 ®½ chän cã c«ng suÊt ®iÒu khiÓn kh¸ bÐ
U®k = 3,0V, I®k = 0,1A. nªn dßng colecto – Baz¬ cña Tranzito kh¸ bÐ ,
trong trêng hîp nµy ta cã thÓ kh«ng cÇn Tranzito T2 mµ vÉn cã ®ñ c«ng
suÊt ®iÒu khiÓn Tranzito.
Chän nguån cÊp cho biÕn ¸p xung: E = +12V ta ph¶i m¾c thªm ®iÖn trë
R10 nèi tiÕp víi cùc emiter cña Tr3.
R10 = (E – U1)/ I1 = 90 (  )
TÊt c¶ çc diod trong m¹ch ®iÒu khiÓn ®Òu dïng lo¹i 1 N4009 cã tham sè:
+ Dßng ®iÖn ®Þnh møc : I®m = 10A
35

+ §iÖn ¸p ngîc lín nhÊt : UN = 25V

+§iÖn ¸p ®Ó cho diod më th«ng : Um = 1V
- Chän cæng AND:

Toµn bé m¹ch ®iÖn ph¶i dïng 3 cæng AND nªn ta chän 1 IC 4081 hä
CMOS , IC 4081 cã 4 cæng AND.
s¬ ®å ch©n:
12
Vcc
11
10 14
13
Vcc 14 13 12 11 10 9 8
& &
& &
1 2 3 4 5 6 7
&
&
1 çc th«ng sè:
Nguån nu«i IC : Vcc = (3  18)V, ta chän : Vcc = 12V.
NhiÖt ®é lµm viÖc : -40oC  80oC
§iÖn ¸p øng víi møc logic “1”:2  4,5 v.
Dßng ®iÖn nhá h¬n 1mA
C«ng suÊt tiªu thô P = 2,5 mW/1 cæng.
- Chän tô C3 vµ R9:
§iÖn trë R9 dïng ®Ó h¹n chÕ dßng ®iÖn ®a vµo Baz¬ cña Tranzitor
Tr3 , chän R9 tho¶ m·n ®iÒu kiÖn :
U 12
R9    6k ; chän R9 = 6,8k 
I b 3 2.10 3
Ic 3
Trong ®ã : U = 12V ; Ic3 = IAND = 2mA < = 10mA

Chän C3. R9 = tx = 167  s . Suy ra 3 = tx / R9
C = 167/6,8.103 = 0,024  F . Chän C3 = 0,022  F.
- TÝnh chän bé t¹o xung chïm:

Mçi kªnh ®iÒu khiÓn ph¶i dïng 4 khuÕch ®¹i thuËt to¸n , do ®ã ta
chän 3 IC lo¹i TL084 do h·ng texasInstruments chÕ t¹o, mçi IC nµy cã 4
khuÕch ®¹i thuËt to¸n
s¬ ®å ch©n :
36

Vcc 14 13 12 11 10 9 8
- -
+ +
\
- -
+ +
1 2 3 4 5 6 7
Th«ng sè cña TL084:

®iÖn ¸p nguån nu«i : Vcc =  18V chän Vcc =  12V
HiÖu ®iÖn thÕ gi÷a hai ®Çu vµo :  30V
NhiÖt ®é lµm viÖc : T = -25  85oC
C«ng suÊt tiªu thô : P = 680 mW = 0,68 W
Tæng trë ®Çu vµo : Rin = 106 M 
Dßng ®iÖn ®Çu ra : Ira = 30 pA.
Tèc ®é biÕn thiªn ®iÖn ¸p cho phÐp : du/dt = 13V/  s
M¹ch t¹o chïm xung cã tÇn sè fx = 1/2tx = 3 kHz hay chu kú cña xung chïm
T = 1/f = 334 (  s ) ; ta cã: T = 2.R8 .C2 . ln(1+2.R8/R7)
Chän R6 = R7 = 33(k  ) th× T = 2,2R8.C2 = 334 (  s )
VËy: R8.C2 = 151,8 (  s )
Chän tô C2 = 0,1  s cã ®iÖn ¸p U = 16V ; R8 = 1,518  .
§Ó thuËn tiÖn cho viÖc ®iÒu chØnh khi l¾p m¹ch th× ta chän R8 lµ biÕn trë
2K 
- TÝnh chän tÇng so s¸nh:
R4
-
R5 A3
+
Ura
Udk
KhuÕch ®¹i thuËt to¸n ®½ chän lo¹i TL084

Trong ®ã nÕu nguån nu«i Vcc =  12V th× ®iÖn ¸p vµo A3 lµ Uv  12v
Dßng ®iÖn vµo ®îc h¹n chÕ ®Ó I1v < 1mA
Chän R4 = R5 > Uv/Iv = 12/1.10-3= 12 K
37

Do ®ã ta chän R4 = R5= 15 K khi ®ã dßng ®iÖn vµo A3:

Ivmax = 12/(15.103) = 0,8 mA
- TÝnh chän kh©u ®ång pha:

§iÖn ¸p tô ®îc h×nh thµnh do sù n¹p cña tô C1, mÆt kh¸c ®Ó ®¶m b¶o
®iÖn ¸p tô cã trong mét nöa chu k× ®iÖn ¸p líi lµ tuyÕn tÝnh th× h»ng sè
thêi gian tô h¹p ®îc Tr = R3.C1 = 0,005 s.
Chän tô C1 = 0,1 (  F) th× ®iÖn trë R3 = Tr/C1= 0,005 / 0,1. 10-6
VËy R3 = 50.103  = 50 k 
§Ó thuËn tiÖn cho viÖc ®iÒu chØnh khi l¾p m¹ch R3, thêng chän lµ
biÕn trë lín h¬n 50 k  chä Tranzito Tr1 lo¹i A564 cã çc th«ng sè:
Tranzito lo¹i pnp lµm b»ng Si
§iÖn ¸p gi÷a Colecto vµ Baz¬ khi hë m¹ch Emito : UCBO = 25V
§iÖn ¸p gi÷a Emit¬ vµ baz¬ khi hë m¹ch Colect¬ : UEBO = 7V
Dßng ®iÖn lín nhÊt ë Colect¬ cã thÓ chôi ®ùng : ICmax = 100 mA
NhiÖt ®é lín nhÊt ë mÆt tiÕp gi¸p : TCP = 1500 C
HÖ sè khuÕch ®¹i :  = 250
Dßng ®iÖn cùc ®¹i cña Baz¬ : IB = IC/  = 100/250 = 0,4 mA
§iÖn trë R2 ®Ó h¹n chÕ dßng ®iÖn ®i vµo baz¬ tranzito Tr1 = ®îc chän nh
sau: Chän R2 tho¶ m·n ®iÒu kiÖn : R2  UNmax/IB  12/0,4.103 = 30 K
§iÖn trë R2 = 30 
§iÖn ¸p xoay chiÒu ®«ng pha: UA = 9 V
§iÖn trë R1 ®Ó h¹n chÕ dßng ®iÖn ®i vµo khuÕch ®¹i thuËt to¸n A1, th¬ng
chän R1 sao cho dßng vµo khuÕch ®¹i thuËt to¸n Iv< 1mA.
Do ®ã : R1>UA/IV = 9/1.10-3 = 9 K . Chän R1 = 10 K
6. T¹o nguån nu«i

ThiÕt kÕ m¸y biÕn ¸p dïng cho c¶ viÖc t¹o ®iÖn ¸p ®ång pha vµ t¹o nhuån
nu«i, chän m¸y biÕn ¸p kiÓu ba pha ba trô, trªn mçi trô cã 5 cuén d©y, mét
cuén s¬ cÊp vµ bèn cuénthø cÊp.
38

a3
b3
c3
1 a4
380VAC 2 b4
3 c4
7812
D3
D1
D5
C1 C3
a1
b1
c1
D4
D6
C2 C4
D2
7812
D6
D2
D4
a2
b2 C5
c2
D3
D5
D1
- Cuén thø cÊp thø nhÊt

CÇn t¹o ra nguån ®iÖn ¸p  12V cã æn ¸p ®Ó cÊp nguån nu«i IC.
Nguån nµy ®îc cÊp bëi ba cuén d©y thø cÊp a 1, b1, c1. Hai chØnh lu tia ba
pha ®Ó t¹o ®iÖn ¸p nguån nu«i ®èi xøng. §iÖn ¸p ®Çu ra cña án ¸p 12V.
§iÖn ¸p vµo cña IC æn ¸p 20V . §iÖn ¸p thø cÊp çc cuén d©y a1, b1, c1 lµ:
20
U2   14 V
2
Chän U21 = 14V

§Ó æn ®Þnh ®iÖn ¸p ra cña nguån nu«i ta dïng 2 vi m¹ch æn ¸p 7812
vµ 7912, çc th«ng sè chung cña vi m¹ch nµy:
§iÖn ¸p ®Çu vµo: Uv = 7  35 V
§iÖn ¸p ®Çu ra: IC 7812 cã Ura = 12V
IC 7912 cã Ura = -12V
Dßng ®iÖn ®Çu ra: Ira = 0  1 A
Tô ®iÖn C1, C2 dïng ®Ó läc thµnh phµn sãng dµi bËc cao.
Chän C1 = C2= C3 = C4 = 470 (  F ) ; U = 35v
- Cuén thø cÊp thø hai:
a2, b2, c2 t¹o nguån nu«i cho biÕn ¸p xung, cÊp xung ®iÒu khiÓn cho çc
tiristor (+12V). Do møc ®é sôt xung cho phÐp t¬ng ®èi lín nªn nguån nµy
kh«ng cÇn æn ¸p. Mçi khi ph¸t xung ®iÒu khiÓn c«ng suÊt xung ®¸ng kÓ,
nªn cÇn chÕ t¹o cuén d©y nµy riªng rÏ víi cuén ©y cÊp nguån IC, ®Ó tr¹ng
g©y sôt ¸p nguån nu«i IC.
Cuén thø cÊp thø 3,4:
39

(a3, b3,c3, a4, b4, c4) lµ çc cuén d©y ®ång pha.Çc cuén d©y nµy cÇn lÊy
trung thùc ®iÖn ¸p h×nh sin cña líi, tèt nhÊt nªn cuÊn biÕn ¸p riªng.Tuy nhiªn
theo kinh nghiÖm cã thÓ quÊn chung víi biÕn ¸p nguån nu«i còng cã thÓ ®-
îc.
- TÝnh to¸n m¸y biÕn ¸p nguån nu«i vµ ®ång pha:

+ §iÖn ¸p lÊy ra ë thø cÊp cuén d©y nguån nu«i IC: U21 = 14V
+ C«ng suÊt tieu thô 3 IC TL 4081 sö dông lµm khuÕch thuËt to¸n ta
chän 1 IC TL 084 ®Ó t¹o 6 kªnh ®iÒu khiÓn vµ hai cæng AND.
PIC = 4. PIC = 4. 0,68 = 2,72 W
+ C«ng suÊt BAX cÊp cho cùc ®iÒu khiÓn Tiristor.
Px = 3. UNX. I®k = 3.3.0,2 = 1,8W
+ §iÖn ¸p pha thø cÊp cuén d©y nguån nu«i biÕn ¸p xung: a2, b2, c2
12
U2 = = 4,91 V; chän 5V
2. 3
+ §iÖn ¸p lÊy ra ë thø cÊp cuén d©y ®ång pha (a 3, b3 , c3,a4, b4, c4) U3,4
=5V
+ Dßng ®iÖn ch¹y qua cuén d©y ®ång pha chän 10 mA
+ C«ng suÊt çc cuén d©y ®ång pha
Pdf = 3. Udf.Idf = 3.5.0,01 = 0,15 W
+ C«ng suÊt sö dông cho viÖc t¹o nguån nu«i.
PN = P®f + PIC+ Px = 0,15 + 2,72 + 1,8 = 4,67
+ C«ng suÊt cña m¸y biÕn ¸p cã kÓ ®Õn 5% tæn thÊt trong m¸y:
S = 1,05. PN = 1,05. 4,67 = 4,9 VA
+ Dßng ®iÖn s¬ cÊp m¸y biÕn ¸p:
I1 = S/3 .U1 = 0,00742 A
+ TiÕt diÖn trô cña m¸y biÕn ¸p ®îc tÝnh theo c«ng thøc:
S 4, 9
Q1 = kQ .  6.  1, 08m 2
m. f 3.50
Trong ®ã: kQ = 6- hÖ sè phô thuéc ph¬ng thøc lµm m¸t
M = 3- sè trô cña biÕn ¸p
F = 50- tÇn sè ®iÖn líi ¸p
V× kÝch thíc nµy qu¸ nhá nªn ta chän chuÈn ho¸ tiÕt diÖn trô theo b¶ng.
Qt = 1,63cm2.
KÝch thíc m¹ch tõ l¸ thÐp dµy  =0,5 mm
Sè lîng l¸ thÐp: 68 l¸
40

a = 12mm
b = 16mm
c = 30mm
hÖ sè Ðp chÆt kc = 0,85.
+ Chän mËt ®é tõ c¶m B = 1T ë trong trô ta cã sè vßng d©y s¬ cÊp:
U1
w1   6080 vng
4, 44. f .B.QT
+ Chän mËt ®é dßng ®iÖn J1 = J2 = 2.,75 A/mm2

TiÕt diÖn day quÊn s¬ cÊp:
I1 0, 0114
S1    0, 0041mm 2
J 2, 75
§êng kÝnh d©y quÊn s¬ cÊp:
4.S1
d1   0, 072 mm

Chän d1 = 0,1 mm ®Ó ®¶m b¶o ®é bÒn c¬. §êng kÝnh cã kÓ çch ®iÖn:
D1cd = 0,12 mm
+ Sè vßng d©y quÊn thø cÊp W21 :
U 14
W21 = W1. U2  6080. 220  369 vßng
1
+ Sè vßng d©y quÊn thø cÊp W22:

U 8,51
W22 = W1 . U22  6080. 220  235 vßng
1
+ Sè vßng d©y quÊn thø cÊp W23:

U 5
W23 = W1 . U23  6080. 220  138 vßng
1
+ §êng kÝnh d©y qu¸n çc cuén thø cÊp v× kÝch thíc nhá kh«ng ®¸ng kÓ
chän 0,26 mm
Çc th«ng sè cßn l¹i cña biÕn ¸p nguån nu«i ®îc tÝng nh ®· giíi thiÖu ë
trªn.
+ TÝnh chän ®ièt cho bé chØnh lu nguån nu«i:
+ Dßng ®iÑn hiÖu dung qua ®ièt:
41

I IC 1 5,12
I§H =   .  0,123 A
3 3 2,12
+ §iÖn ¸p ngîc lín nhÊt mµ ®ièt ph¶i chÞu:
UNmax = 6 .U21 = 2,45 . 14 = 34,3 V
+ Chän ®ièt cã dßng ®Þnh møc:
I®m  Ki . IDHD = 10.0,123 = 1,23 A
+ Chän ®ièt cã ®iÖn ¸p ngîc lín nhÊt:
Un = ku . UNmax = 2.34,3 = 68,6 V
Chän ®ièt lo¹i KII208A cã çc th«ng sè:
+ Dßng ®iÖn ®Þnh møc: I®m = 1,5A
+ §iÖn ¸p ngîc cùc ®¹i cña ®ièt: UN = 100 V
- Kh©u ph¶n håi:
R13
R20 C4
R11
- R14
Rs
R12 IOP9 - R18
+ IOP10 -
+ IOP11
+
R15
R16 R17
R19
S¬ ®å kh©u ph¶n håi
Nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña kh©u ph¶n håi:

LÊy ®iÖn ¸p ph¶n håi cña nguån m¹ th«ng qua ®iÖn trë Sun ,v× ®iÖn ¸p
nµy nhá nªn ta cho qua mét bé khuyÕch ®¹i ®Ó ®îc ®iÖn ¸p cã ®é lín thÝch
hîp tríc khi cho vµo kh©u PI.Trong phÇn tríc ta chän lo¹i Sun 1000A-20mV,
dßng m¹ cña nguån lín nhÊt lµ 600A nªn ®iÖn ¸p trªn Sun vµo kho¶ng 10-
12mV.Ta chän ®iÖn ¸p ph¶n håi(®Çu ra cña kh©u khuyÕch ®¹i trªn) vµo
kho¶ng vµi von th× hÖ sè khuyÕch ®¹i cña OP vµo kho¶ng 300 lÇn tuú
theo gi¸ trÞ cña ®iÖn ¸p ®Æt.Sau ®ã ®iÖn ¸p ph¶n håi ®îc ®a qua kh©u PI
®Ó lo¹i bá çc sãng nhiÔu cã tÇn sè cao lµm cho m¹ch t¨ng tÝnh æn
®Þnh.§iÖn ¸p ra khái khèi PI ta gäi lµ ®iÖn ¸p ph¶n håi Uph.TiÕp theo
®iÖn ¸p ph¶n håi ®îc ®a vµo bé céng (®¶o) víi ®iÖn ¸p mµ ta ®Æt cho
nguån m¹ lµm viÖc ,®iÖn ¸p nµy ta gäi lµ ®iÖn ¸p ®Æt U®.TÝn hiÖu ra
42

cña kh©u céng nµy chÝnh lµ tÝn hiÖu ®iÒu khiÓn ®îc ®a vµo so s¸nh víi
tÝn hiÖu ®ång pha ®Ó ph¸t ra xung ®iÒu khiÓn më çc van,ta gäi lµ ®iÖn
¸p ®iÒu khiÓn .Nhê cã kh©u ph¶n håi mµ gi÷ cho dßng ®iÖn m¹ ®îc æn
®Þnh.ThËt vËy:
Gi¶ sö v× mét lý do nµo ®ã mµ dßng ®iÖn cña nguån m¹ bÞ gi¶m,khi ®ã
®iÖn ¸p trªn ®iÖn trë Sun còng gi¶m theo tøc Uph gi¶m
mµ U®k = U® - Uph nªn U®k t¨ng lµm gãc më  gi¶m --> ®iÖn ¸p
trªn nguån m¹ t¨ng nªn khiÕn cho dßng ®iÖn l¹i ®îc t¨ng lªn.
Ngîc l¹i ,khi dßng ®iÖn m¹ t¨ng th× ®iÖn trë trªn Sun t¨ng khiÕn cho Uph
t¨ng,dÉn ®Õn U®k gi¶m lµm t¨ng gãc më  ,khiÕn cho ®iÖn ¸p cña nguån
m¹ gi¶m xuèng,dßng ®iÖn l¹i ®îc gi¶m ®i.Nh vËy dßng ®iÖn lu«n ®îc gi÷ ë
møc æn ®Þnh.
- Kh©u b¶o vÖ
Vcc
cc
R24
Light
T4
+ R23
IOP12 T5
- RL
R21 R22
S¬ ®å kh©u b¶o vÖ ng¾n m¹ch
Nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña kh©u b¶o vÖ ng¾n m¹ch : §Çu kh«ng ®¶o
cña khuyÕch ®¹i thuËt to¸n ®îc nèi víi ®Çu ra cña khuyÕch ®¹i ph¶n håi.
§Çu vµo ®¶o ta ®Æt mét ®iÖn ¸p chuÈn gÇn b»ng ®iÖn ¸p khi cã ng¾n
m¹ch x¶y ra t¹i ®Çu ra cña
khuyÕch ®¹i ph¶n håi. Khi m¹ch lùc lµm viÖc b×nh thêng (kh«ng cã ng¾n
m¹ch x¶y ra) th× V+ < V- nªn ®Çu ra cña khuyÕch ®¹i thuËt to¸n ©m, v×
vËy T4 kho¸ dÉn ®Õn T5
còng kho¸ cuén hót RL kh«ng cã ®iÖn nªn tiÕp ®iÓm RL trong m¹ch lùc
®ãng, m¹ch lùc ho¹t ®«ng b×nh thêng. Khi cã ng¾n m¹ch x¶y ra V+ > V- nªn
43

®Çu ra cña khuyÕch ®¹i thuËt to¸n d¬ng, v× vËy T4,T5 më lµm cho cuén
hót cã ®iÖn, ®ãng tiÕp ®iÓm RL ë kh©u b¶o vÖ ng¾n m¹ch l¹i lµm cho
®Ìn led s¸ng b¸o hiÖu x¶y ra ng¾n m¹ch, ®ång thêi ng¾t tiÕp ®iÓm RL ë
m¹ch lùc ra c¾t nguån ®iÖn m¹.
KÕt luËn
Sau mét qu¸ tr×nh häc tËp vµ nghiªn cøu, cïng víi sù híng dÉn tËn t×nh
cña thÇy gi¸o vµ sù gióp ®ì cña çc b¹n cïng nhãm, em ®· hoµn thµnh çc
nhiÖm vô ®îc giao cña b¶n ®å ¸n : ThiÕt kÕ nguån m¹ mét chiÒu.
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, ch¾c ch¾n b¶n th©n em kh«ng thÓ tr¸nh
khái nh÷ng thiÕu sãt, em rÊt mong nhËn ®îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cña
çc thÇy vµ çc b¹n ®Ó b¶n ®å ¸n nµy hoµn thiÖn h¬n.
Chóng em xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
Hµ Néi , ngµy 12 th¸ng 7 n¨m 2009

Sinh viªn
Dương văn Khoa
44

45

46

47

48

49

ĐỒ ÁN ĐIỆN TỬ CÔNG SUẤT - T2TĐH - 600A

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ĐỒ ÁN ĐIỆN TỬ CÔNG SUẤT - T2TĐH - 600A

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

§å ¸n ®iÖn tö c«ng suÊt :ThiÕt kÕ nguån m¹ mét chiÒu 6:44 PM11/2/2021

M¹CH §¶M B¶O C¸C Y£U CÇU SAU :

Tr×nh tù thiÕt kÕ ®å ¸n:

Dương văn Khoa TC06-4073 _ Nhãm 13 LípT2 T§H – K46 Email:khoa_viglacera@yahoo.com

Lêi nãi ®Çu

Hµ néi, ngµy 12 th¸ng 7 n¨m 2009

Dương văn Khoa TC06-4073 _ Nhãm 13 LípT2 T§H – K46 Email:khoa_viglacera@yahoo.com

D¬ng v¨n Khoa

A. Giíi thiÖu chung vÒ c«ng nghÖ m¹ ®iÖn

Dương văn Khoa TC06-4073 _ Nhãm 13 LípT2 T§H – K46 Email:khoa_viglacera@yahoo.com

Dương văn Khoa TC06-4073 _ Nhãm 13 LípT2 T§H – K46 Email:khoa_viglacera@yahoo.com

Dương văn Khoa TC06-4073 _ Nhãm 13 LípT2 T§H – K46 Email:khoa_viglacera@yahoo.com

B. ph©n tÝch vµ Lùa chän ph¬ng ¸n

Dương văn Khoa TC06-4073 _ Nhãm 13 LípT2 T§H – K46 Email:khoa_viglacera@yahoo.com

C¸c ph¬ng ¸n kh¶ thi :

+ ChØnh lu tia ba pha

Ph¬ng ¸n 1: ChØnh lu tia ba pha

Dương văn Khoa TC06-4073 _ Nhãm 13 LípT2 T§H – K46 Email:khoa_viglacera@yahoo.com

Dương văn Khoa TC06-4073 _ Nhãm 13 LípT2 T§H – K46 Email:khoa_viglacera@yahoo.com

Ph¬ng ¸n 2 : ChØnh lu cÇu ba pha kh«ng ®èi xøng

Dương văn Khoa TC06-4073 _ Nhãm 13 LípT2 T§H – K46 Email:khoa_viglacera@yahoo.com

D¹ng sãng c¬ b¶n

Dương văn Khoa TC06-4073 _ Nhãm 13 LípT2 T§H – K46 Email:khoa_viglacera@yahoo.com

Ph¬ng ¸n 3: ChØnh lu cÇu ba pha ®èi xøng

- nhãm catèt chung T1, T3, T5

§iÖn ¸p c¸c pha :

Dương văn Khoa TC06-4073 _ Nhãm 13 LípT2 T§H – K46 Email:khoa_viglacera@yahoo.com

Gi¶ thiÕt T5, T6 ®ang cho dßng ch¶y qua V F  Vc , VG  Vb

T6 dÉn dßng, nã ®Æt U b lªn catèt T2 mµ U b  U c . Sù më cña T2 lµm cho

Thêi ®iÓm Më Kho¸

D¹ng sãng c¬ b¶n

Dương văn Khoa TC06-4073 _ Nhãm 13 LípT2 T§H – K46 Email:khoa_viglacera@yahoo.com

§êng bao phÝa trªn biÎu diÔn ®iÖn thÕ ®iÓm F

b.¦u nhîc ®iÓm cña s¬ ®å :

Ph¬ng ¸n 3 : ChØnh lu 6 pha cã cuén kh¸ng c©n b»ng

Dương văn Khoa TC06-4073 _ Nhãm 13 LípT2 T§H – K46 Email:khoa_viglacera@yahoo.com

D¹ng sãng c¬ b¶n :

Dương văn Khoa TC06-4073 _ Nhãm 13 LípT2 T§H – K46 Email:khoa_viglacera@yahoo.com

D¹ng ®iÖn ¸p chØnh lu Ud vµ ®iÖn ¸p trªn cuén kh¸ng c©n b»ng

* u nhîc ®iÓm cña s¬ ®å :

II.Chän ph¬ng ¸n thiÕt kÕ

Dương văn Khoa TC06-4073 _ Nhãm 13 LípT2 T§H – K46 Email:khoa_viglacera@yahoo.com

S¬ ®å chØnh lu cÇu ba pha ®iÒu khiÓn k®x

C. tr×nh tù ThiÕt kÕ chØnh lu cÇu 3 pha k®x

Dương văn Khoa TC06-4073 _ Nhãm 13 LípT2 T§H – K46 Email:khoa_viglacera@yahoo.com

1. TÝnh chän Tiristor.

Cã c¸c th«ng sè sau:

Dương văn Khoa TC06-4073 _ Nhãm 13 LípT2 T§H – K46 Email:khoa_viglacera@yahoo.com

§Ønh xung dßng ®iÖn: Ipik = 800A

2. TÝnh to¸n m¸y biÕn ¸p

U d  2.U v  U dn  ba 24  2.2,5  0  1, 4

Dương văn Khoa TC06-4073 _ Nhãm 13 LípT2 T§H – K46 Email:khoa_viglacera@yahoo.com

- X¸c ®Þnh kÝch thíc m¹ch tõ

- TÝnh to¸n d©y quÊn

+ Sè vßng d©y mçi pha thø cÊp m¸y biÕn ¸p

+ MËt ®é dßng thø cÊp:

Dương văn Khoa TC06-4073 _ Nhãm 13 LípT2 T§H – K46 Email:khoa_viglacera@yahoo.com

KÝch thíc d©y quÊn kÓ c¶ c¸ch ®iÖn

* KÕt cÊu cuén thø cÊp

Dương văn Khoa TC06-4073 _ Nhãm 13 LípT2 T§H – K46 Email:khoa_viglacera@yahoo.com

KÝch thíc lâi thÐp : chiÒu réng a = 7,2 cm

Dương văn Khoa TC06-4073 _ Nhãm 13 LípT2 T§H – K46 Email:khoa_viglacera@yahoo.com

Cã c¸c biÖn ph¸p lµm m¸t thêng ®îc sö dông :