Cnsc.

3


LI NI U

Gio trnh "Cng ngh sa cha u my diezel c bin son nhm p
ng yu cu hc tp ca sinh vin chuyn ngnh u my-toa xe trong giai on hin
ti. Gio trnh c chia thnh hai phn chnh: Phn th nht l phn l thuyt
chung v cng ngh sa cha u my v phn th hai l phn cng ngh sa cha
cc cm chi tit chnh ca u my.
Trong phn th nht, gii thiu nhng kin thc l thuyt c bn v cng
ngh sa cha u my nh qu trnh hao mn v nh hng ca hao mn chi tit ti
trng thi k thut ca u my; cc phng php lm sch v kim tra trng thi chi
tit; cc phng php cng ngh phc hi v sa cha chi tit, cc ch dn cng ngh
v lp rp, th nghim cm chi tit sau khi sa cha.
Phn th hai, gii thiu qu trnh cng ngh sa cha cc nhm chi tit chnh
ca ng c diezel nh: nhm pittng-xcmng-xylanh, nhm trc khuu-tay quay-
thanh truyn, nhm c cu phi kh, h thng nhin liu, cc chi tit gi xe v b
phn chy nh khung gi chuyn hng v b trc bnh xe, mt s h thng ph ca
u my, qu trnh th nghim ng c diezel v u my sau khi sa cha.
Trong khi bin son, c gng cp n nhng vn c bn c tnh cht
chung nht ca qu trnh cng ngh sa cha, phn nh c mc nhng tin b -
k thut hin i trong ngnh sa cha u my diezel cc nc tin tin ng thi
c lu ti cc iu kin c th Vit Nam.
Gio trnh c bin son cho sinh vin h o to chnh quy di hn
thuc cc chuyn ngnh u my (18.03.10.06) v u my-toa xe (18.03.10.03),
c th dng lm ti liu tham kho cho sinh vin cc h o to khc thuc lnh
vc u my-toa xe. Mt khc, gio trnh cng c th c s dng lm ti liu
tham kho cho cc cn b k thut trong ngnh vn ti ng st c quan tm ti
lnh vc sa cha u my-toa xe.
V ni dung cng nh hnh thc, gio trnh chc chn khng trnh khi
nhng s sut v thiu st. Chng ti chn thnh mong nhn c cc kin ng
gp v xy dng ca bn c.

H NI 8- 2004

PGS.TS. C TUN





Cnsc.5
PHN TH NHT
L THUYT CHUNG V CNG NGH PHC HI V SA CHA CHI
TIT

CHNG I
HAO MN V H HNG CA CC CHI TIT TRN U MY

1.1. Cc dng h hng ca chi tit trn u my diezel
Trn u my c rt nhiu loi chi tit khc nhau, do trong qu trnh vn
dng, cc chi tit ca u my c th gp nhiu loi h hng khc nhau, v nguyn
nhn ca cc loi h hng cng ht sc a dng. Tuy nhin, chung quy li cc
dng h hng c th quy v 3 nhm chnh nh sau:
- Nhm th nht: cc h hng do hao mn;
- Nhm th hai: cc h hng do tc ng c gii;
- Nhm th ba: cc h hng do tc dng ha nhit.
1.1.1. Cc dng h hng do hao mn
Hao mn l qa trnh tt yu xy ra, l khng th trnh khi i vi cc chi
tit lm vic ch ma st k c trong trng hp tun th y cc quy nh v
quy trnh khai thc v bo dng sa cha.
Trong hao mn li chia ra:
- Hao mn bnh thng (hao mn dn dn): thng thng c quy lut v c
th xc nh c quy lut .
- Hao mn khng bnh thng (hao mn t bin nh xc, kt, xy st,
v.v): thng xy ra do khng tun th cc quy trnh k thut v khai thc, bo
dng, sa cha, do khng m bo ch bi trn, do qu ti v nhit v cc
nguyn nhn khc nh mn vt, trc, hao mn vi cng qu ln. Ni chung
dng hao mn ny khng c quy lut hoc rt kh xc nh cc quy lut .
1. Mi mn c hc
L kt qu ca s ma st gia cc b mt lp ghp ca chi tit (pttng cng
xcmng v ng lt xylanh, c trc khuu v cc ca n, c trc cp bnh xe v
ng c in ko, v.v...). Do b mn nn cc kch thc ban u ca cc b mt
lp ghp ca chi tit b thay i, cn hnh dng hnh hc th b bin dng nu qu
trnh mi mn xy ra khng ng u. mn ca cc chi tit c xc nh bi cc
lc (ti trng) tc dng ln chng, tr s khe h gia cc chi tit v iu kin bi
trn ca chng, s lng v cht lng vt liu bi trn. mn cn ph thuc vo
vt liu chi tit, bng gia cng b mt, ch nhit luyn v.v... S hao mn ca
cc chi tit lp ghp lm gim cht lng s dng ca u my. Th d, do cc
xcmng v rnh pttng b mn nn kn ca bung chy gim xung v p sut
nn cng gim xung, do cng sut ca ng c gim v tiu hao nhin liu tng
ln; hoc khi cp pttng-plng-gi bm cao p b mn, khe h gia xylanh v
pttng ca n tng ln, do lng nhin liu cung cp trong mt chu trnh v p
lc phun gim xung dn n cht lng phun km, chy khng tt v nh vy hiu
sut nhit ca ng c gim xung.
Qu trnh hao mn ca chi tit u my xy ra km theo cc hin tng l-
ha phc tp v chu nh hng ca nhiu yu t. Nhn chung c th chia ra nhng

Cnsc.6
dng hao mn ch yu nh: mn dnh (mn trc), mn oxy ha, mn do nhit, mn
do ht mi, mn r (mn u ma).
2. Mn dnh (mn trc)
Mn dnh xut hin trong trng hp khng c du bi trn v khng c
mng xy ha bo v khi cc chi tit ma st vi nhau vi vn tc nh v=1,0 m/s (i
vi thp) v ti ch tip xc thc ti trng n v ln hn gii hn chy ca chi tit.
Mn dnh hnh thnh do cc b mt kim loi b bin dng do v gia cc phn tip
xc ca cc b mt pht sinh cc lin kt kim loi. S dch chuyn ca cc b mt
tip xc sau khi xut hin lin kt kim loi lm cho b mt ti cc ch dnh c
cng ha v nhng phoi kim loi b bt ra khi nhng ch c bn km hn hoc
lm cho b mt lm xung bi phn bin cng. Mn dnh km theo h s ma st
cao v cng mi mn ln nht. Mn dnh xut hin nhng chi tit c phc
hi bi cc phng php nh hn p, phun kim loi, v.v...
3. Mn xy ha
Mn xy ha c trng bi hai qu trnh xy ra ng thi khi cc chi tit chu
ma st: qu trnh bin dng do ca cc th tch kim loi vi m ca cc lp b mt v
s xm nhp xy ( khng kh) vo cc lp kim loi bin dng .
giai on u, s xy ha xy ra nhng th tch khng ln ca kim loi
nm b mt trt khi ma st. giai on sau, s xy ha xm nhp vo nhng th
tch ln hn ca cc lp b mt. Chiu su xy ha tng ng vi chiu su bin
dng do. giai on hao mn ban u, s xy ha s to ra trn b mt chi tit
cng tc mt lp dung dch xy, giai on th hai s to ra cc hp cht ha hc
ca xy vi kim loi v nh m cu trc ca cc lp b mt b thay i. Qu trnh
khuch tn (xm nhp) ca xy v qu trnh bin dng do, tng cng, h tr ln
nhau. iu c ngha rng, khi c bin dng th trn b mt ma st ca chi tit s
to ra mt khi lng cc mt phng trt v n to iu kin cho xy xm nhp vo
kim loi. Ngc li, khi trn b mt trt c mt khi lng ln cc nguyn t xy
chuyn ng lm tng di ng ca cu trc lp b mt th s bin dng do li
c tng cng. thi k u ca qu trnh mi mn xy ha, xy ra s ph hy
cc mng di ng ca dung dch xy rn c to ra mt cch lin tc v bin chng
thnh cc phn t rt nh. Giai on th hai c trng bi s to thnh mt cch c
chu k ca cc mng xy rn v khng bin dng v bi s trc v ca chng.
chng mn ca chi tit khi mn xy ha ph thuc vo do ca kim loi, tc
xy ha v tnh cht ca cc xyt.
Mn xy ha xut hin khi c ma st trt v ma st ln. Khi c ma st trt,
n l dng hao mn c bn, cn khi c ma st ln n xy ra ng thi vi mn r.
Khc vi mn nhit xy ra tc trt ln v ti trng n v cao, mn xy ha
xut hin nhng chi tit lm vic nhng iu kin d dng hn. Mn xy ha c
th xy ra c trc khuu, xylanh, cht pttng v cc chi tit khc.
4. Mn do ht mi
Mn do ht mi (hay gi tt l mn ht mi) xut hin do c bin dng do t
vi v do kim loi ca nhng lp b mt chi tit b ct bi nhng ht mi (ht cn bn)
nm gia cc b mt ma st. S tin trin ca qa trnh hao mn khng ph thuc
vo s xm nhp ca cc ht mi ln b mt ma st. D cc ht mi t bn ngoi

Cnsc.7
xm nhp vo, hoc l chng tn ti mt trong cc vt lm vic, chng hn nh
trong cc chi tit bng gang hoc cui cng c th to ra ngay trong qu trnh ma st
nh giai on th hai ca mn xy ho, th c tnh mi mn vn khng thay i.
S thay i kch thc ca cc chi tit khi mi mn do ht mi ph thuc vo
nhiu yu t nh vt liu v c tnh ca chi tit, tnh cht ct ca cc ht mi, p lc
n v v vn tc trt khi ma st.
V bn cht th mn ht mi ging nh cc hin tng khi ct kim loi v
khc ch l c nhng c im c bit nh hnh dng ht mi v mt ct ca phoi
nh. Mn ht mi thng gp cc chi tit lm vic ch ma st, c bit khi
lm vic mi trng bi bn. Mn ht mi c th xut hin cc chi tit u my
khi phc hi bng m crm, m st, phun kim loi.
5. Mn r (mn u ma)
Mn r xut hin khi c ma st ln v th hin kh r rng trn cc b mt
lm vic ca cc ln v b mt rng ca bnh rng. Khi cc chi tit my b mn r
th xut hin bin dng nn do t vi v gia cng cc lp b mt kim loi. Do b gia
cng nn xut hin ng sut nn d. Cc ti trng thay i theo chu k vt qu
gii hn chy ca kim loi khi c ma st ln s gy nn hin tng mi ph hu cc
lp b mt. Vic ph hy cc lp b mt xy ra do cc vt nt t vi v v m xut
hin t trc, m trong qu trnh lm vic chng pht trin thnh nhng vt lm n
iu hoc thnh nhng cm vt r. Chiu su ca cc vt nt v vt lm ph thuc
vo c tnh ca vt liu chi tit, tr s p lc n v ti im tip xc v kch thc
cc b mt tip xc.
1.1.2. Cc dng h hng do tc ng c gii
Cc h hng do tc ng c gii thng c cc biu hin di dng nt, v,
bong, trc, thng, cong, xon, v.v...
Trong qu trnh lm vic ca u my, rt nhiu chi tit chu ti trng thay
i v tr s v v hng. Di tc dng ca cc ti trng , nhng v tr tp trung
ng sut, sau mt thi gian vn dng s xut hin nhng vt nt t vi, nhng vt nt
t vi , ty thuc vo tr s v tn s ca lc tc dng, s dn dn lan truyn thnh
nhng vt nt ln v cui cng chi tit b ph hy. Cc hin tng ph hy ny c
gi l ph hy do mi ca chi tit (hoc kim loi). Cc chi tit trn u my thng
b ph hy do mi l trc khuu, thanh truyn, cc trc dn ng c cu phi kh, cc
bnh rng, l xo trn, l xo nhp, ln, cng nh cc gu ging chu lc ca bc xi
lanh, v.v... Ngoi ra khi chi tit lm vic ti trng ln hn ti trng tnh ton v khi
cng b mt v s b tr tng h gia chng thay i th s xut hin ng sut
d, lm cho chi tit b cong, xon, dp, trc, thng, v.v... Bn cnh , cc loi h
hng ny cn c th xut hin do khng tun th quy trnh cng ngh sa cha, lp
rp, do bin dng v ng sut t bin trong qu trnh lm vic.
Hin tng mi ca kim loi v nh hng tng h ca s hao mn vi
mi, l mt trong nhng nguyn nhn lm h hng cc chi tit.
mi ca kim loi l qu trnh ph hy kim loi dn dn v lu di trong
iu kin c ng sut thay i theo chu k. S ph hu kim loi do ti trng i
hng xy ra khng nhng nhng ti trng c tr s nh hn gii hn bn, m c
nhng ti trng c tr s nh hn gii hn chy. S xut hin cc vt nt mi c lin
quan ti cc c im cu trc tinh th ca kim loi. Nhng kim loi a tinh th c

Cnsc.8
cu to bi mt khi lng ln cc tinh th c hng khc nhau, cc tinh th phn
cch vi nhau bi cc ng bin, cc l nh v cc tp cht khng kim loi. Cc
tinh th ny nh hng khc nhau do iu kin kt tinh, iu kin gia cng gy nn
do chng khng phi l ng nht. Do tnh khng ng hng , nn cc tinh
th c chng ti trng bn ngoi khc nhau, hay ni khc c bn khc nhau.
Trong cc tinh th nm khng cng hng vi tc dng ca ti trng bn
ngoi s xut hin cc ng sut ln v trong cc tinh th xut hin bin dng do
dng trt (ct). Trong cc tinh th khc, bin dng mang c tnh n hi. Trong
kim loi c tp cht v cc l rng s to ra tp trung ng sut. Khi b bin dng n
hi, khong cch gia cc nguyn t v s bin dng khng ng k ca mng tinh
th s c hi phc sau khi nh ti. Khi b bin dng do, mi lin h gia cc
nguyn t ca mng tinh th b ph hoi theo cc mt phng ct hoc theo cc mt
phng trt.
nhng chu trnh u tin ca ng sut thay i, kt qu bin dng do l
gia cng mt phng trt trong cc phn t khc nhau v lm cho kim loi c
bn ha. Tuy nhin, khi cc chu trnh ng sut thay i tng ln th qu trnh bin
dng do ca cc phn t yu c th mt i, cn mc bin dng ca mng tinh th
c th lm xut hin nhng vng m lin kt nguyn t s b ph hy v nhng
lin kt mi khng xut hin. Do kn mn ca kim loi b ph hy v bt u
xut hin nhng vt nt t vi.
Giai on bt u ph hy do mi l kt qu tc dng ca cc ng sut tip
tuyn gy nn bin dng do lp i lp li nhiu ln. S xut hin v tip tc ln ln
ca cc vt nt t vi c v s xut hin cc vt nt t vi mi c th s chm dt,
nu xy ra trng thi cn bng. Trng thi cn bng xy ra trong trng hp khi di
tc dng ca cc ng sut tip tuyn s yu dn do ph hu cc phn t yu hn s
c b tr bi s bn ha ca nhng phn t bn hn. Nhng cng c th c hin
tng ngc li, khi cc vt nt t vi xut hin di nh hng ca nguyn nhn ny
hoc nguyn nhn khc tng ln v lin kt li thnh mt vt nt chung. Trong
trng hp ny ng sut php ng mt vai tr quan trng. S to thnh cc vt nt
mi trong phn ln cc trng hp xy ra theo hng tc dng ca cc ng sut php
tuyn ln nht.
C cu bin dng do v ph hu kim loi ti trng chu k v ti trng tnh
v bn cht v nguyn tc khng c g khc nhau. Trong c hai trng hp mng tinh
th u b bin dng theo cc mt phng ct. Tuy nhin, ti trng tnh bin dng
do tc dng v mt hng v lan truyn u hn ln tt c cc tinh th, trong khi
ti trng chu k bin dng do ch tp trung nhng phn t gy ra ct (trt) thay
i v hng. Nh vy, bn ca kim loi ti trng ti tnh s ph thuc vo sc
chng ph hu, tnh trung bnh cho tt c cc phn t kim loi, cn ti trng chu k
th n s ph thuc vo nhng phn t yu hn.
Qu trnh mi ca kim loi c th chia ra lm 3 thi k:
1. Thi k xut hin cc vt nt t vi mi u tin;
2. Thi k pht trin cc vt nt t vi mi;
3. Thi im ph hy chi tit do mi.

Cnsc.9
C cu hnh thnh vt nt rt phc tp v c nhiu quan im khng thng
nht v nguyn nhn pht sinh ca n. S hnh thnh vt nt mi thng thy b
mt kim loi, nhng ch tp trung ng sut ln, nhng cng c th hnh thnh
bn trong kim loi. Vt nt khng lan truyn theo ton b th tch ca kim loi chi
tit m ch lan truyn theo mt trong nhng mt ct, theo nhng phn t tng i
yu c cu trc vt l khng ng nht v nh vy, ph hu do mi mang c tnh
cc b.
S hnh thnh vt nt mi trn b mt chi tit khng ch do ng sut un v
xon c chu k gy nn, m c khi ko-nn theo chu k. Vt nt mi trong trng
hp ny thng sinh ra trn b mt chi tit v cc lp b mt ny chu ng sut chu
k km hn.
Mt khc, khi cc lp b mt chi tit c bn ha bng phng php gia
cng c bit th cc vng vt nt mi thng xut hin di lp bn ha . Qua
y ta thy s xut hin vt nt nhng chi tit phc hi bng ph p kim loi c
th xy ra trn b mt kim loi c bn do c cc tp trung ng sut do mn hoc do
phng php chun b b mt khng k lng, cng nh trn b mt ca lp kim loi
do c tnh khng ng nht v cu trc ca chng. Nguyn nhn lm gim bn
mi ca cc chi tit phc hi l:
1. Do trng thi b mt chi tit;
2. Do ph p kim loi hoc lp thm chi tit ph;
3. Do gia cng c cho cc chi tit phc hi.
S d mi ca kim loi gim xung khi trng thi b mt thay i l v lc
lp b mt mang nhng khuyt tt do chi tit b mn nh vt xc, xy st, vt
nt t vi hoc do b mt chu nh hng ca cc nguyn cng chun b chi tit
ph p nh ct bng ren, gia cng c-dng cc, v.v...
Nhm nguyn nhn th hai c lin quan ti cc hin tng xy ra trong qu
trnh ph p, ti c tnh khng ng nht v cu trc ca chng v ng sut d bn
trong.
Nhm nguyn nhn th ba c lin quan ti lng d gia cng, ti tr s v s
ng u ca n trong qu trnh gia cng c cho cc chi tit phc hi. Vic ct gt
lm kim loi ph p c cha xy v cc tp cht khc mt cch gin on s lm
cho b mt b rch, b lm su v nhiu khi mi cng khng ht, do bn mi
gim xung.
mt mc no , cc nguyn nhn k trn cng thm vi ng sut d
bao gi cng l c trng ca cc phng php phc hi chi tit bng ph p kim
loi. S xut hin vt nt lm gim bn mi ca u my ph thuc vo bn cht
ca cc lin kt l - ha ca lp ph vi kim loi c bn. Cc phng php in phn
v tt c cc phng php ph bng hn p khng i hi phi c b mt th
phc hi cho tt, trong khi khi phun kim loi iu li rt cn thit tng
bn dn ca lp ph vi kim loi chi tit. Cc lp ph in phn v hn p u lm
vic ng thi vi kim loi c bn mi ti trng. Do cc khuyt tt ca lp b
mt chi tit b mn, cc c im ca cu trc lp ph v ng sut d trong lp b
mt , mc no , u nh hng ti bn mi ca chi tit c phc hi.
Cc lp phun kim loi thng c bn bm nh (1,2 - 2,5 kG/cm
2
), do di tc
dng ca ti trng chu k, nh cc nghin cu cho bit, lp phun s khng lm
vic ng thi vi kim loi c bn v tm li khng ng nht v cu trc lp kim

Cnsc.10
loi phun, ng sut d bn trong ca n v vic gia cng c kh ca chi tit u
khng nh hng ti s gim bn mi. y ngha quyt nh i vi bn
mi l cc phng php chun b b mt ca chi tit phun kim loi v s nh
hng ca qu trnh phun kim loi ti s xut hin nhng ch tp trung ng sut. Do
vy, khi phc hi chi tit bng nhng phng php khc nhau cn phi ch nh
hng ca lp ph ti bn mi ca chi tit.
1.1.3. Cc dng h hng do tc ng ha - nhit
Cc h hng do tc dng ha nhit thng biu hin di dng cong vnh, n
mn, gi ha lp cch in, chy, r, v.v...
Mn do nhit (hay mn nhit) xut hin do tc dng ca lng nhit sinh ra
khi cc chi tit b ma st tc trt ln v ti trng n v cao. Trong cc iu
kin , trn cc b mt lm vic ca chi tit sn sinh ra mt lng nhit kh ln
khng kp tn su vo kim loi, do cc lp b mt chi tit b t nng ti cc nhit
rt cao. Tu thuc vo vt liu v ch gia cng nhit luyn ca chi tit, nhit
cao sinh ra ma st c th dn n s gia cng nhit c c th ring ca cc lp b
mt chi tit km theo cc hin tng nh kt tinh li, ram, ti, ti th cp v nng
chy b mt trong mt s trng hp. Do nhng hin tng , cu trc cc lp b
mt chi tit b thay i v bn ca kim loi gim xung nhanh chng.
Ngoi ra, nhit cao ca cc lp b mt cn lm cho chng b mm ra, b
dnh tip xc, b dp v cc th tch nh ca cc b mt tip xc ca chi tit b ph
hy. i vi chi tit, n nh nhit c ngha quan trng v nh hng trc tip
ti chng mn ca n. Khi t nng kim loi c n nh nhit nh th chi tit
b mn nhanh v ngc li. Mn nhit xut hin cc cam ca trc phi kh, cc
nm con i, xupp, trn b mt lm vic ca xylanh, c trc khuu, bnh rng v
cc chi tit khc.
H hng do tc ng ha nhit c th gp cc chi tit nh c trc khuu,
thnh xylanh, cht pttng, cc cam ca trc phi kh, cc tn con i, xupp, v.v...
Cc chi tit ny lm vic trong iu kin nhit cao, do ngoi s mi mn nh
trn trnh by, chng cn b tc dng n mn ca cht kh v chu nh hng tc
ng ha hc ca nc lm mt v du bi trn. Trn b mt ca cc chi tit c
th xut hin cc vt r, b n mn v nhiu chi tit cn b cong, vnh do nhit
qu cao. Chng hn nh phn pha trn ca xylanh b mn nhiu khng nhng l do
s c st ca xcmng pha trn m cn do nh hng ca nhit cao ti iu kin
bi trn km v ca s n mn ca cht kh vi thnh xylanh. khc phc hin
tng n mn phi s dng cc cht ph gia chng n mn cho nc lm mt v
dng cc cht bi trn c cht lng tt.
Nhn chung, ta thy phn ln cc h hng ca chi tit u my u xy ra do
qu trnh mi mn t nhin ca chng. Cn li, cc h hng c tnh cht t xut
thng xy ra t hn v nguyn nhn ca chng phn ln l do hu qu ca vic
khng tun th y v trit cc quy trnh, quy tc. ngn nga nhng h
hng t xut, ngi ta thit lp mt h thng bo dng v sa cha u my theo
k hoch nh trc v h thng c mt vai tr rt quan trng.
Hao mn l kt qu khng trnh khi ca cc chi tit my khi chng lm vic
v n l mt trong nhng yu t lm gim thi gian vn dng hay tui th ca u
my. tin hnh bo dng cng nh sa cha u my mt cch khoa hc v

Cnsc.11
ng k thut phi tin hnh nghin cu v nm c nhng yu t c nh hng
trc tip ti tui th ca u my.
Vic phn tch cc nguyn nhn h hng ca cc chi tit trn u my cho
thy rng, thi gian u tin pht hin ra cc h hng c lin quan ti cht lng ch
to nh my, cn sau cc h hng sinh ra do sa cha khng kp thi, cht
lng sa cha km v do bo dng khng chu o. T kinh nghim s dng u
my v t chc sa cha c th thy rng, tay ngh ca ban li my khng ch nh
gi ch s dng ht cng sut u my m cn ch bit pht hin mt cch nhanh
chng cc trc trc v khc phc chng mt cch c hiu qu. Do phi thng
xuyn kim tra v bi dng kin thc v nguyn l, c tnh ca cc cm my, s
tc ng tng h ca chng v v vn cng ngh sa cha. ng thi ngn
nga s hao mn qu ln lm gim tui th ca u my cn phi hiu r s din
bin ca n theo thi gian v cc hin tng xut hin trn lp b mt chi tit trong
qu trnh .
1.2. Hao mn v quy lut hao mn theo thi gian ca cc chi tit trong
mi ghp bi trn thu ng
Trong qu trnh vn dng u my, cht lng ban u ca chi tit b thay i
do chng b mn hoc do xut hin nhng khuyt tt khc. S hao mn ca chi tit
lm thay i cht lng b mt ca chng, lm thay i kch thc v hnh dng ban
u, trn cc b mt cng tc xut hin cc vt xy st v xc, cc b mt lm vic
bin thnh van, hnh cn, mt s chi tit b cong, vnh. Tnh cht ca lp b mt
chi tit cng thay i trong qu trnh mn. Chng hn khi cc chi tit ti b mt,
thm cacbon, thm xi-a-nya b mn th cng b mt ca chng gim xung v
cng c i khi cng b mt li tng ln do b ln p. Do mn ca lp b
mt tng cng thc y nhanh s ph hu ca n nh trc, dp, nt, v.
S thay i kch thc v hnh dng hnh hc ca chi tit dn n c tnh lp
ghp ban u b ph hu. i vi cc chi tit lp ghp lng vi nhau khi b mn th
khe h gia chng tng ln t tr s ban u cho ti tr s cho php ln nht gy ra
ting n v ting g p khi lm vic. Trong qu trnh vn dng u my nht l
nhng iu kin khng thun li v bo dng khng chu o th mn cn xut
hin c trong cc mi ghp cht. Trong trng hp ny, t ch mi ghp c di c
th bin thnh mi ghp c khe h (c bit l khi s dng chi tit vi mn cho
php).
M hnh hao mn ca cp chi tit ma st c bi trn thy ng th hin trn
hnh 1.1.
y, trc tung Oi biu th mn ca chi tit (c th tnh bng mm); trc
honh OT hoc OL biu th thi gian lm vic ca mi ghp (c th tnh bng gi
hoc kilmt chy).
Gi s cp chi tit ma st gm c chi tit b bao v chi tit bao lm vic ch
ma st bi trn thy ng, c ngha l hai b mt lm vic c ngn cch bi
mt mng du bi trn lin tc c p sut xc nh.
Hai chi tit ny lp ghp vi nhau vi khe h ban u S
b
(A
1
A
2
), khe h ny
cng tng ng vi chiu dy mng du bi trn. Trong qu trnh lm vic, do ma

Cnsc.12
st gia mng du vi b mt chi tit, cc chi tit s b hao mn dn dn, trong
qu trnh hao mn ca chi tit b bao c biu din bi ng cong A
1
B
1
C
1
, cn
ca chi tit bao l ng cong A
2
B
2
C
2
. Hin nhin, cc ng cong ny bin thin
v c xu hng tng dn theo thi gian.
Theo l thuyt ma st bi trn thy ng, ng cong hao mn c th chia
lm 3 giai on chnh:
Giai on I: Thi k chy r ( cc on cong A
1
B
1
v A
2
B
2
)
Qu trnh din bin hao mn trn cc on A
1
B
1
, A
2
B
2
c trng cho s bt
u lm vic ca mi ghp hay cn gi l thi k chy r cc b mt chi tit. Tr s
v cng mn khi chy v ph thuc vo cht lng b mt chi tit. Cc b mt
lm vic ca chi tit cng gia cng chnh xc v cng tip xc tt th mn cng
nh.



Hnh 1.1. th biu din mn ca chi tit theo thi gian lm vic

Thi k ny cc nhp nh ca b mt mi ghp s b san phng, do
cng hao mn trong thi k ny khng phi l hng s m c mt gi tr ln
nht no , sau gim dn theo thi gian.
ng cong biu din cng hao mn ca cc chi tit trong giai on I l:
/
2
/
2
/
1
/
1
; B A B A . n khi kt thc qu trnh chy r th khe h mi ghp c tr s l S
chr

(B
1
B
2
).
Giai on II: Giai on hao mn bnh thng hay giai on vn dng bnh
thng
on B
1
C
1
, B
2
C
2
biu th s lm vic bnh thng ca mi ghp. mn
giai on ny tng dn dn v ph thuc vo thi gian lm vic ca mi ghp. giai

Cnsc.13
on ny cng hao mn ca cc chi tit c coi nh khng i, v vy ng
cong hao mn c coi l cc ng thng: B
1
C
1
, B
2
C
2
v to ra cc gc nghing o
1
,
o
2
so vi trc honh. Cc tr s
1 1
c tg = o ;
2 2
c tg = o c gi l tc hay cng
hao mn ca cc chi tit trong qa trnh vn dng bnh thng.
Giai on III: Giai on hao mn gia tng (khc lit)
Sau mt qu trnh lm vic lu di, ti cc thi im C
1
, C
2
no xut hin
khe h C
1
C
2
. Ti y mng du bi trn b ph v (mng du khng cn lin tc), do
cc b mt ca hai chi tit c nguy c tip xc trc tip vi nhau. Ti cng
hao mn ca cc chi tit s c xu hng tng nhanh v giai on ny gi l giai on
hao mn khc lit. giai on ny mi ghp lm vic km theo ting n v ting g.
Phn kt thc ca giai on II thng c trng cho thi hn lm vic ti
trng thi gii hn ca chi tit. on thng C
1
C
2
biu th s mn gii hn m
chi tit phi c sa cha, tc l khe h gii hn C
1
C
2
=
cf
max
S .
Thng ngi ta cho rng thi hn phc v (thi gian lm vic gia cc ln
sa cha) ca chi tit phi c hn ch vng I v vng II, bi v nu c tip tc
lm vic sang giai on III th c th dn s ph hoi ca chi tit.
T y c th suy ra thi gian lm vic ca mi ghp:
T =T
1
+T
2

Nh vy, ti thi im C
1
, C
2
mi ghp phi c gii th kim tra v
phc hi hoc sa cha nhm khi phc li khe h ban u S
b
. Thi gian lm vic T
cn gi l chu k bo dng hoc sa cha ca mi ghp hay chu k gii th ca
mi ghp .
Tm li, cc ng cong A
1
B
1
C
1
, A
2
B
2
C
2
c gi l quy lut hao mn theo
thi gian ca cc chi tit, cn cc gi tr c
1
=tgo
1
, c
2
=tgo
2
c gi l cng hao
mn ca cc chi tit (
h
mm
;
km
mm
, v.v...).
Qua y ta thy rng, cng hao mn ca cc chi tit mi giai on l
rt khc nhau. giai on I v giai on III cng mi mn thay i nhanh, cn
giai on II cng mi mn tng i n nh v c c trng bi nghing
ca cc on B
1
C
1
, B
2
C
2
tc l bi cc gi tr
1 1
c tg = o ;
2 2
c tg = o .
Cn lu rng, mn ca c hai chi tit mi (chi tit b bao 1 v chi tit
bao 2) lp ghp vi nhau vi khe h ban u l A
1
A
2
=S
b
s tin trin theo cc
ng cong A
1
B
1
C
1
v A
2
B
2
C
2
v c cng hon ton khc nhau. Kch thc
gii hn i vi cc chi tit s xy ra khi no bt u c mi mn khc lit v tt
nhin thi hn cng li khc nhau. i vi chi tit b bao 1, thi hn c th
xut hin khng phi thi im C
1
m mt thi im no sau C
1
, cn i vi
chi tit bao 2 th n xut hin im C
2
. Khe h gii hn m khng xy ra tnh
trng ph hoi l khe h C
1
C
2
. Cc khe h cho php s l tt c cc khe h nm
trong khong thi gian lm vic (hoc cy s chy) T= T
1
+T
2
. Trong trng hp ny,
thi gian lm vic gia cc ln sa cha ca chi tit 2 xt v mt hao mn s khng
tn dng ht. Trong nhng trng hp nh vy th mt chi tit vn tip tc lm vic,
cn chi tit th hai c thay th. Trong qu trnh s dng khng phi tt c cc chi
tit cng kiu l b hao mn nh nhau, v vy khi sa cha cn phi phn tch khong
thi gian lm vic ca cc chi tit m tin hnh thay th.

Cnsc.14
Trong thc t mn ca cc chi tit lp ghp nh trn c th din bin
mt ch khng n nh do ti trng, vn tc, cht lng bi trn, trng thi vt l
ca cc b mt lm vic, v.v... do vy ng cong thc t ca mn s dao ng
xung quanh mt gi tr trung bnh no .
V u my lm vic di tc dng c lc ma st xut hin trn cc b mt
chi tit khi chng dch chuyn tng i vi nhau, cho nn khng th khc phc s
hao mn mt cch ton din c. V vy s hao mn ca cc chi tit u my khi
tun th tt c cc quy trnh bo dng k thut v vn dng l kt qu t nhin ca
qu trnh lm vic ca chng. S hao mn gi l s hao mn bnh thng. Mc
mi mn hoc cng mi mn, nh trn trnh by, ph thuc vo nhiu yu
t nh kt cu ca cc b phn u my, cht lng vt liu chi tit, gia cng c v
nhit luyn, lp rp v iu chnh, cht lng nhin liu, du m, s bo dng kp
thi v y , iu kin vn dng, v.v...
Mi mn l mt qu trnh l ha phc tp m cho n nay vn cha c kin
thng nht v bn cht ca n. nghin cu qu trnh mi mn ngi ta tin hnh
nhiu nghin cu trong phng th nghim v da vo kt qu ca chng thit lp
nhng mi quan h ca tc mi mn vi vt liu chi tit, vi p lc n v trn b
mt ma st, vi tc nht ca du bi trn, vi s nh hng ca cc cp cht ph
gia, v.v... Mc d nh vy hin nay vn cha c phng php tnh ton mi mn
cho chi tit trong thit k. Kh khn ca vic tnh ton l ch mn l mt i
lng ph thuc vo ti trng, nhng ti trng li ch c th tnh ton c mt cch
gn ng. Ch c th xc nh c mt khong thi gian tin cy m trong
khong thi gian ti trng ca chi tit thay i. Nhng phng php phn tch
hin nay nhm xc nh p lc n v ln b mt ma st cng ch ra c nhng tr
s quy c, khng phn nh c s phn b thc t ca ti trng trn b mt tip
xc gia cc chi tit. Tc mi mn ph thuc vo khe h, nhng ngay c khe h
ban u khi lp rp cng c th c nhng tr s bt k trong gii hn dung sai ch
to. Trong qu trnh mi mn nhng tr s cn thay i nhng mc hon
ton khc. Mt khc, tt c cc tr s c lin quan ti tc mi mn li thay i lin
tc trong qu trnh vn dng. Do s mi mn chi tit c tin trin nh mt qu
trnh ngu nhin, cn s hao mn phi c xem nh mt hm ngu nhin ca thi
gian lm vic ca chi tit.
1.3. Phn tch qu trnh hao mn cc cm chi tit chnh trn u my
diezel
Tui th ca u my quyt nh bi tui th ca cc cm my chnh nh
ng c, b truyn ng, b phn chy, v.v... Tui th ca cc cm my li quyt
nh bi tui th ca cc chi tit chnh, do vic nghin cu hao mn ca chng
nhm a ra nhng bn php nng cao tui th l vn cn c quan tm. Trong
tt c cc cm my th cc chi tit ca cm ng c b hao mn nhiu nht, v rng
cc chi tit ca n phi lm vic nhng iu kin nng nhc, kh khn. in hnh
hn c l cc nhm chi tit nh c trc-bc lt, xiylanh- xcmng, c cu phi
kh, v.v... Ni chung, ngi ta thng ly mc mi mn ca xi lanh hoc c trc
khuu lm mc a vo sa cha.
Do hn ch khun kh gio trnh, trong chng ny chng ta ch xt s b
qu trnh mi mn ca mt s nhm chi tit c tnh cht in hnh.
1.3.1. Phn tch qu trnh hao mn nhm trc khuu- bc lt

Cnsc.15
1. iu kin ma st ca mi ghp
iu kin ma st ca cc chi tit trong ng c ph thuc rt nhiu yu t,
nhng quan trng nht l yu t c -l v ho hc ca vt liu, hnh dng hnh hc v
kch thc chi tit, nhm ca b mt ma st, cc ch vn tc, ti trng v ch
nhit ca mi ghp, s lng, cht lng v phng php bi trn. Ngoi ra ch
ma st cn c xc nh bi c trng v lng v cht ca cc ht mi tn ti
trong mi ghp, cc yu t mi trng v nhiu yu t khc. Do nh hng ca ma
st, lp b mt cng ho ca cc loi chi tit, mi ghp s b thay i v tnh cht
c l ho, i khi cn thay i c v cu trc.
chng mn ca cc chi tit ph thuc vo tr s ma st tc l ph thuc
vo h s ma st. H s ma st trt c trong na kh c biu din di dng:

p h
v z c
p
p f
f
c c
..
. . .
+ = , (1.1)
trong :
f
c
- h s ma st kh v na kh i vi ma st c trc v gi ;
p - p lc truyn qua mi ghp, N;
p
c
- p lc truyn trc tip qua b mt tip xc, N;
c - h s ph thuc vo iu kin u;
z - nht ca du bi trn, Ns/m
2
;
v - vn tc dch chuyn cp ma st, m/s;
h - chiu dy mng du, mm.
H s ma st t thi im khi ng ti khi mi ghp ca trc, bc trc lm
vic bnh thng c gi tr nh sau:
- Ti thi im khi ng trong iu kin ma st kh: 0,02 - 0,25
- ch ma st kh n nh: 0,15 - 0,20
- ch ma st na kh: 0,05 - 0,15
- ch ma st na t: 0,01 - 0,05
- ch ma st t: 0,001 0,01
Trong cc iu kin vn dng thc t s lm vic ca cc mi ghp trong cc
pha ma st khng n nh l khng th trnh khi. Trong qu trnh khi ng trc ta
trn mng du bi trn v mt phn ta trc tip trn cc nh nhp nh ca b mt
gi . Khi c cng vng ca mng -xy ho v mng du bi trn c th khng
ln v c th dn ti tip xc trc tip ca cc b mt kim loi. Vic chuyn t
ch lm vic khng n nh sang min ma st t c th thc hin c bng
cch tng vng quay trc khuu. Khi , h s ma st gim nhanh hn so vi tng
vn tc, do vy nhit mi ghp gim.
Trong iu kin bi trn gii hn khng th hn ch c hao mn k c khi
c ti trng ln, v mng du gia hai b mt chu mt p lc ln phn b khng u
trn b mt tip xc; ti im c p lc ln nht mng du b gin on v ti xy
ra s tng tc ca cc phn t kim loi. Trong qu trnh lm vic ca cp ma st c
trc gi , nhp nh t vi b l phng. Cc iu kin ma st s dn dn n nh
v mt ch n nh s c xc lp trong mi ghp. Lc ny s thay i v pht
nhit v s gia tng qu ln lc ma st s lm cho cc iu kin ma st xu i.
Din tch tip xc thc t ca vng tip xc khi c ma st gii hn t l thun
vi t s bn knh r ca nh nhp nh vi chiu cao nhp nh R. ng thi khi

Cnsc.16
nhp nh t vi tng ln th t s gim xung. Nh vy, din tch tip xc thc t
ca cc b mt gia cng bng giy nhm nh hn so vi b mt tip xc gia cng
bng nh bng b mt v trn cc nh nhp nh nhm ln hn tn ti mng du
bi trn kh mng. Khi sc cn ma st xut hin, cc vng tip xc kim loi s
tng ln, khi ti trng tng ln th din tch tip xc trc tip tng ln. Nhng s tng
din tch tip xc xy ra chm hn so vi s tng ti trng. Do n tin ti gii hn
xc nh no . Trong nhng iu kin ma st na t, sc cn dch chuyn nh s
tng hp cc lc xut hin trn cc vng tip xc ca cc mt v lc cn nht ca
mng du.
Khi tng vn tc dch chuyn tng i ca cc b mt ma st th lc nng
thy ng cng tng ln. Lc ny c tc dng lm cho trc khuu ngy cng quay
trn u trong gi . Tr s lc nng ph thuc vn tc dch chuyn tng i v
nht ca vt liu bi trn, khe h hng knh, ti trng v cc thng s kt cu ca
trc v gi . Khi lc nng cng tng ln th ti trng s c phn b li, phn ln
ti trng s do mng du tip nhn v do bin dng tip xc s gim xung.
S tng ti trng c trc s lm cho bin dng cc vng tip xc tng ln.
H s ma st nh nht i vi cc mi ghp tng t nh nhng tr s p lc khc
khc nhau c gi tr gn nh nhau, nhng n nghing v pha c vn tc ln hn. Khi
tng p lc ln, c trc s chuyn tip t ch ma st hn hp sang ch ma st
t xy ra khi c tc trt tng i ln. S chuyn tip cng xy ra khi
nht ca vt liu bi trn tng.
Khi lng du bi trn thiu, lc nng s gim. T trc chuyn ng
khng linh hot, lc ny lc ma st tng ko theo s tng nhit dn n du bi
trn gim nht.
Cui cng ch ma st chuyn sang ma st kh. Vt liu ca cp chi tit
cng nh hng n ch ma st v qu trnh chuyn tip.
ch ma st na kh, s hao mn b mt ma st ph thuc chiu cao ca
nhp nh t vi v t s gia chiu cao v chiu di ca chng. Ngoi ra, lc nng
s tng khi chiu di ca chm du tng, do vy cc b mt c chiu cao nhp nh
l nh nhau nhng c bc khc nhau s hao mn khc nhau.
S chuyn tip t ma st hn hp sang ch ma st t c qui nh bi
hng lot cc yu t. Trong yu t c bn l yu t c-l ca vt liu, ti trng,
nht ca du bi trn, hnh dng nhp nh t vi ca cc mt ma st, tc trt v
cht lng du bi trn.
2. nh hng ca khe h mi ghp ti iu kin ma st
cng khng ln ca kt cu, khng chnh xc khi ch to v lp rp,
nh hng ca nhit v bin dng ca chi tit trong qu trnh lm vic u dn
n thay i hnh hc ca chng.
nh hng ca hnh dng hnh hc s c gim bt khi s dng nhng mi
ghp trc -gi c khe h gia tng trong qu trnh lp rp. Tuy nhin, bn ca
chi tit s b nh hng.
nng cao bn ca mi ghp trc-gi th khe h ban u phi c gi
tr b nht. Tuy vy cn thy rng nhng khe h ban u qu nh trong mi ghp c
trc- c th lm h hng b mt ma st, lm tng h s ma st gy ra co xc,
tip xc cc b gy b kt v nng chy lp ph chng mn ca gi . nhng

Cnsc.17
khe h nh, khi tng chng ln 0,01mm s lm gim c ng k pht nhit bn
trong ca mng du so vi khi chuyn tip t vn tc ln xung vn tc nh hn.
Khi hnh thnh cc vng ma st gii hn v nht l ma st na kh, th cc
qui lut thu ng s khng cn ng na, nhit tng lm cho nht ca du bi
trn gim. Xut pht t l thuyt bi trn thu ng cn phi s dng nhng loi du
bi trn c nht ln cho qu trnh lm vic ca ng c khi c ti. Tuy nhin,
khi s dng nhng loi du bi trn c nht thp th c th gim c thi k
chy r. Nhng hao mn chi tit li tng nhanh v n nh ca qu trnh chy r
khng c m bo. Nhng loi du bi trn c nht ln kh nng linh hot ca
du bi trn km. Do lm mt v lm sch b mt ma st km, v vy khi s dng
chng hao mn chi tit tng nhanh.
S gim nht ca vng ma st khi tng s vng quay ca trc trong gi
cng nh hng n gim gi tr nh nht ca mng du. Do i vi mi ghp
c th v ti trng cho trc th tr s hp l ca chiu di mng du nh nht s xut
hin ti mt tn s quay xc nh ca trc khuu.
Khe h m iu kin ma st t khng c m bo, ti xut hin va p
v mn ca cc chi tit tng ln mnh lit, c gi l khe h gii hn cho php.
Khi gim ti trng mi ghp, do ma st t c xc lp khi gim gi tr tn
s vng quay ti hn ca trc khuu. Do khi khi ng ng c khng nn tng
ti mt cch t ngt. Cn ng c chy khng ti mt thi gian thit lp
ma st t.
Vic dng loi du bi trn c nht thp lm xut hin ma st na kh, v
lc ny ma st t xut hin tn s vng quay tng i cao ca trc khuu.
3. Hao mn ca c trc v bc lt
Trong qu trnh vn dng u my, c trc khuu v bc lt ca ng c phi
lm vic nhng iu kin ht sc nng nhc, kh khn. Bc lt phi chu p sut
ln, ti trng tc dng li khng n nh, n thay i trong phm vi ln v tu theo
tc vn hnh ca ng c ng thi thay i theo chu k. Tc dch chuyn
gia c trc v bc lt rt ln, c th vt qu tr s 10m/s, nhit b mt cng rt
cao, nhit bi trn c th t ti 100 - 150
0
C. Trong qu trnh lm vic trc khuu
c th b bin dng n hi, b cong, xon... v do tt c nhng yu t ni trn ma st
t gia c, trc v bc lt khng c m bo.
Nh ta bit, nu ma st t khng m bo th trong qu trnh lm vic
ca c trc khuu v bc lt c nhng lc cc mt ma st tip xc vi nhau, do ti
ch tip xc ti trng n v tng ln v nhit cng tng ln lm nh hng ti
iu kin bi trn v mi mn tng ln.
Tt c cc c trc v c bin cng vi cc bc lt u mn khng u, hnh
thnh van (mo) v cn. Lng mi mn quyt nh bi tnh cht ca ti
trng, cht lng bi trn, kt cu c th v cc iu kin vn dng khc.
Nguyn nhn chnh gy nn c tnh mn khng u l do c tnh di chuyn
ca cc chi tit c ma st. Trong qu trnh lm vic, mt trong ca c trc khuu tip
xc vi bc nhiu do mn nhiu. Cc im trn chu vi ca bc tuy cng ln lt
tip xc, nhng t qu trnh nn n qu trnh n do ti trng i hng v tr s ca
n thay i cho nn gy ra lc dn v lm cho mn khng ng u. Tc di

Cnsc.18
trt ca c bin ln hn c trc, iu kin bi trn km hn, do c bin mn
nhiu hn c trc.
mn khng u trn chiu trc ca c bin v c trc l do kt cu trc
khuu. mt s ng c do thanh bin khng i xng, v vy lc tc dng ln c
bin khng u, ni chu lc ln s mn nhiu hn v ngc li. Cn c vo s b tr
khng ging nhau v lch ca bin, phn mn nhiu nht s sinh ra phn u c
trc hoc phn sau c trc.
mn khng u ca c trc cn chu nh hng ca iu kin bi trn.
Cc ng du trong trc khuu c nghing so vi mt ngoi c trc. Nhng tp
cht c hc trong du nhn di tc dng ca lc ty lm s dt ln phn trn ca
ng du v s t ming l ng du i vo mt ma st. S phn b ca cc tp
cht ny khng ng u, ngay ca ra ca ng du tp cht t, cn v tr khut
ng du tp cht nhiu do mn cng khng u. Lng mn ca c bin v bc
lt ca n, mn ca cc c trc cng khng ging nhau, chng hn c nhng ng
c c trc hai u trc khuu ch mn bng khong 30 - 40% cc c trc gia.
Bn cnh , mn hng knh ca cc c trc cng khng u v thng nhng
v tr mn t nht u i xng vi nhng v tr mn nhiu nht.
a. Vt liu cp ma st bc lt - c trc
Trc khuu c ch to t thp hp kim, nhit luyn bng phng php
thm ni-t. cng b mt lm vic t 67- 70 HRC. bng b mt t V8 - V9.
Do c im kt cu lm vic ca ng c t trong, vt liu chu mn dng
lm trc phi tho mn nhng yu cu sau: c tnh chng mn tt, c cng thch
ng v do cn thit, chng r kht vi b mt c trc, nhit cao sc bn t
gim st, truyn dn nhit tt, t gin n, gi c du bi trn, d c v d bm
vo v thp.
Vt liu ch to bc lt gm: nhm kim loi v nhm phi kim loi.
Nhm kim loi gm: hp kim babit, ng thanh-thic, ng thanh-ch, hp
kim nhm, hp kim km
Ngy nay hp kim babit v hp kim ng ch thuc nhm kim loi chng
mn c dng ph bin.
Hp kim babit dng ph bin lm bc lt trong ng c t trong. Tu
theo hm lng thic v ch c trong babit m c babit thic v babit ch nn thic.
V d: Nn ch (Pb) c thnh phn nh sau: 9 - 11% Sn; 1,5 - 2,00%Cu; 13 -
15%Sb; 1,25 - 1.27%Cd; 0,7 - 1,25%Ni; 0,5 - 0,9%As cn li l ch. Ngoi ra c
tp cht 0,10%Fe v 0,15%Zn.
Do t chc kim cng ca hp kim babit gm nhng tinh th cng Cu, Sb
phn b u trn cc nn mm, do n c tnh do tt v chu c mn ng thi
d r kht vi trc. Hp kim babit d c v bm chc vo thp. Tuy nhin, nhit
cao cng gim nhiu. nng cao tui th ngi ta thng dng bc lt c ba
lp: lp babit c chiu di khng vt qu 0,15 mm ph ln lp hp kim ng - ch
c chiu dy 0,6 0,65 mm v ph ln lp bc lt lm bng km. i khi ngi ta
thay lp babit bng lp ch mng c tm indi nhm nng cao tnh chng n mn.
Ngoi ra, trong bc cn c mt vi kim loi khc; ni chung loi bc ba lp ch to
rt phc tp.

Cnsc.19
Bc lt c trng hp kim ng ch lm vic km hn bc babit, thng lm
chp cc c trc b mn nhanh. khc phc s mn dnh phi gia cng vi bng
v chnh xc cao. mn ca hp kim ng ch cn chu nh hng ca vn tc
v nhit ma st.
mt giai on xc nh ca qu trnh bin dng do, lp mng b ph hy,
khi trn b mt kim loi ng tng ln mn ln nht trong phm vi : T = 100
150
o
C. Cc tinh th mn ng ch d b phn hu s phn cch kim loi gc dn n
bn ca bc gim.
Hp kim ng ch c sc bn c hc cao, chu c nhit cao nhng khi
c d b thin tch, gia cng kh khn, du bi trn tuyt i khng c ln nc
khng lm h hng hp kim ng ch.
Vic dng vt liu chng mn lm gi v dng vt liu bi trn c tnh
cht m bo s nng cao ng k tui th ca mi ghp.
b. Cc thng s v nhm b mt
nhp nh t vi ti cc b mt tip xc ca cp chi tit trong mi ghp ph
thuc vo iu kin ma st, cc qu trnh bin dng do xy ra trong vng ma st ca
ht mi, ph thuc vo vt liu chi tit ca mi ghp, dn nhit v cc thng
s khc.
Sau khi chy r ng c, nhm b mt n nh tu thuc vo iu kin ma
st mi ghp. nhm b mt tng ng vi mn nh nht ca cp ma st c
gi l nhm ti u. Vic la chn nhm hp l c tin hnh bng phng
php thc nghim.
Nhng b mt c nhm ln hn nhm ti u, th trong qu trnh chy r
s c l phng. Ngc li, cc b mt c nhm nh hn nhm ti u sau khi
chy r s tr nn nhm hn. i vi nhng iu kin ma st nng nhc khng cn
thit phi to b mt ma st qu bng bi v nhm ti u c th s ln hn.
Do nhm b mt ca cng mt loi chi tit mi ghp khng n nh trong
qu trnh lm vic, cho nn phi nm c nhm ti u nh mt nhm xc
nh m ti , nhng iu kin ma st cho trc cc chi tit hao mn t nht. i
vi mi cp ma st nhng iu kin hao mn c th, xc lp thng s ti u m
bo chng mn ln nht.
Phng php la chn khch quan xc lp thng s ti u da vo iu
kin vn dng ca mi ghp, la chn cc thng s v nhm tng i ph hp
vi iu kin lm vic ca chi tit mi ghp v s dng cc phng php thng k
ton hc.
Ni chung, cp chi tit trong mi ghp c trc-bc b mt lm vic phi c
nhm tng i nh, nhm ph thuc vo phng php gia cng c kh.
i vi c trc khuu phng php gia cng ch yu l mi v nh bng t
bng V8 - V9 vi chiu cao nhp nh t vi b mt R
max
=0.005 0.0016 mm.
Trng hp khng c nh bng, th ch mi tinh ch t V8 vi R
max
=0.0016
0.0032 mm. Vi bc lt, ch gia cng ch yu l khot v doa t V8 - V9 vi
cc thng s t vi tng t nh c trc.
1.3.2. Hao mn ca cc chi tit nhm xcmng-xylanh

Cnsc.20
Xcmng v xylanh phi lm vic trong nhng iu kin khc nghit nh
nhit cao, mi trng c cht n mn, mng du bi trn lun b nhin liu lm
long, du bi trn v nhin liu c ln cn bn, v.v...
Trong ton b hnh trnh ca pttng, nhng v tr khc nhau ca xylanh chu
nhng iu kin ma st khc nhau v do mn ca xylanh theo chiu trc khng
ng u. Pha nh xylanh b mn nhiu hn phn di, do xylanh sau thi gian
lm vic c dng cn; theo chiu hng knh xyanh b mn theo hnh van. Lng
mi mn ln nht trong xylanh ng vi im cht trn ca xcmng th nht. S d
nh vy, l v im cht trn ca xcmng th nht iu kin lm vic ca
xylanh l xu nht, p sut ca xcmng ln xylanh l ln nht, nhit chy cao
nht v bi trn km nht.
1. nh hng ca p sut tc dng ln xcmng
p sut ca xcmng tc dng ln xylanh ph thuc vo sc bt ca xcmng
v p lc ca kh chy tc dng ln lng xcmng. Nu coi p sut ca kh chy l
100% th p lc tc dng ln cc xcmng ln lt s l khong 76%, 20% v 7,6%
(hnh 1.2). p lc tc dng ln xcmng th nht l ln nht. Khi pttng i xung,
p lc trong xylanh gim dn, do p sut tc dng ln xylanh cng gim dn. Khi
lc tc dng vung gc vi mt ma st cng ln th nhng phn t ca cc mt ma
st gm vo nhau cng nhiu v do phn trn ca xylanh b mn nhiu nht. Dng
ng cong c tnh mi mn tng t nh dng ng cong phn b p lc trong
xylanh theo chiu trc v iu ni ln nh hng ca p lc i vi mn.
Trong qu trnh lm vic cng nh khng lm vic xcmng lun p st vo
thnh xylanh, gii thch s mi mn ca xcmng c hai trng hp:
- ng p: trong trng hp ny p lc xcmng ln thnh xylanh l ng
u nhng n ch dng trn l thuyt tnh ton, trong thc t th khng c v c
khe h ming ca xcmng. Qua thi gian s dng v thc t nhiu ln o c
kho st, thy rng khu vc gn ming xcmng l chu mi mn ln nht. Do khi
lp xcmng vo pttngngi ta phi phn b u hng ming xcmng trnh
hin tng lt kh xung ccte, bo m cho s bao kn bung chy.















Hnh 1.2. S lc p ca kh chy ln xcmng
P
1
=0,76P, P
2
=0,20P; P
3
=0,076P.
0 100
%
10 20 30 40 50 60 70 80 90
p
p
1
p'
p
p'
p'
1
2
2
3
p
3

Cnsc.21

- Khng ng p: hin tng phn b lc theo hnh tri l m p lc ming
xcmng l ln nht (c gi tr bng 3P). Sau qu trnh lm vic th p lc 3P gim
xung cn t 1P n 2P do c s mi mn, do p lc ln nht cn khu vc t
120
0
n 240
0
. y l trng hp mi c nghin cu v p dng. Hin nay trong
cng ngh ch to xcmng ngi ta m mt lp crm xp gn ming xcmng c
chiu dy ln hn v tr khc trn xcmng.
Tc dng ca xcmng l bao kn bung chy v phi m bo lng lt kh
nh nht. Xcmng phi kht vi thnh xylanh, khe h gia xcmng v rnh
xcmng phi m bo tr s nh nht. S kn kht gia xcmng v xylanh m
bo c l do p lc kh chy gin n v sc bt ca xcmng. Ngoi qu trnh gin
n, th cc qu trnh khc sc p ca kh trong xylanh khng ng k. Do tui
th ca xcmng c th coi l thi gian m xcmng cn p kht c vi xylanh do
sc bt ca bn thn n.
Sc bt ca xcmng s gim dn trong qu trnh s dng do b mn theo
hng knh v ni mn nhiu nht l ming ca xcmng. Theo cc nghin cu cho
thy, th xcmng th nht sau khi s dng b mn nhiu nht v nh vy sc bt ca
n cng gim nhiu nht. Cc xcmng cng pha sau b mn cng t. Ngoi ra,
nhit cao cng lm cho sc bt ca xcmnggim. Trong rnh xcmng th nht
cn tn ti c mi mn do cn bn, do h ca xcmng v rnh tng ln.
S mi mn ca xylanh c tc dng tng h vi s mi mn ca xcmng.
c im mn ca xcmng l chiu dy mn nhiu, chiu cao mn t, xcmng kh
mn nhiu hn xcmng du, trong xcmng kh th nht do chu p lc ln nht,
bi trn km nht, nhit cao nht l do mn nhiu nht.
ko di tui th ca xcmng v lm gim hao mn ca n cng nh
xylanh, ngi ta thng m crm xp cho nhng xcmng th nht l xcmng lm
vic nhng iu kin khc nghit nht.
2. iu kin nhit
Nhit cc v tr khc nhau trong xylanh cng khc nhau. Nhit ca
phn trn xi lanh cao nht, chng hn trong mt s ng c lm mt bng nc tun
hon, nhit bnh qun ca khu vc im cht trn ca pttng ln ti khong
350
0
C v khu vc im cht di l khong 200
0
C. i vi mt s ng c lm
mt bng khng kh, th cc nhit c th ln ti khong 430
0
C v 220
0
C. Nhit
ca xcmng th nht im cht trn cn cao hn nhit ca xylanh. Nhit
tng lm cho nht ca du gim v do lm yu mng du; thm ch mng du
ti ni nhit cao cn c th b chy, mt khc s cung cp du cho phn trn ca
xylanh cng kh khn v cng l l do gii thch ti sao phn trn ca xylanh
li b mn nhiu. Khi ng c lm vic, trong xylanh hnh thnh ba khu vc nhit :
- Khu vc nhit cao
Du nhn trong vng nhit cao khng c tc dng bi trn, mng du b
ph hy, p sut ca nhin liu phun sng mnh cng lm nh hng n mng du
bi trn, c tnh v tr s hao mn ca xylanh ph thuc vo ch nhit, kt cu
ng c v mc lm mt khc nhau ca xylanh trong cng mt ng c. Khi nhit
thnh xylanh gim thp hn nhit to sng ca cc sn phm chy trn thnh
xylanh th hi nc b ngng t, cc loi axt cao phn t, lu hunh v cc hp cht

Cnsc.22
lu hunh trong nhin liu cng lm tng nhanh s hao mn. Du nhn trong vng
ny b chy to ra mui than v nha bm vo cc chi tit ca pttng, xcmng,
xylanh lm xu qu trnh cng tc, gim kh nng truyn nhit, gy tc vi phun, to
s mi mn cc b mt kim loi. Khi nhin liu b t chy, nhit tng cao, mng
du bi trn b gin n cc b, b lm long do nhin liu phun vo c tc cao, do
lung kh np thi vo xylanh, do s thay i p sut thi k gin n, do s gim
tc ca pttngcho ti khng v do s i hng chuyn ng ca n, dn n s
ph hu hoc lm gim chiu dy ca mng du bi trn, lm cho cc b mt kim
loi tip xc trc tip vi nhau. Nhng yu t trn lm tng ma st v gy ra hao
mn khng ng u trn chiu di xylanh. mn ln nht thng thy vng
xcmng la u tin. Khi mn xylanh tng ln th khe h ca nhm pttng-
xcmng-xylanh cng tng do cng lm tng nhanh qu trnh hao mn.
- Khu vc nhit trung bnh
khu vc ny cc sn phm chy v du bi trn to keo, gy b kt
xcmng, lm mn xylanh v xcmng.
- Khu vc nhit thp
khu vc ny du bi trn hu nh vn gi nguyn tnh cht, t bay hi, do
vy khi kh chy lt xung cc te, trong du c cha ln ht nhin liu, trong nhin
liu c lu hunh, cc axt hu c, c tc dng lm long du nht mt phm cht
cng gy nn hin tng n mn. gim tnh cht n mn ta thm cht ph gia a
chc nng lm gim tnh oxy ho, chng to nha, chng tnh n mn. Trong ton
b hnh trnh pttnglm vic nhng v tr khc nhau ca xylanh, chu nhng iu
kin ma st khc nhau, do mn xylanh theo chiu trc khng ng u: pha
nh xylanh mn nhiu hn phn di theo hng trc xylanh c dng hnh cn, theo
chiu hng knh th xylanh b mn theo hnh van. Lng mi mn ln nht trong
xylanh ng vi im cht trn ca xcmng th nht. Nh vy l v im cht trn
ca xcmng th nht, iu kin lm vic ca xylanh xu nht, p xut ca xcmng
ln xylanh l ln nht, nhit chy cao nht v bi trn km nht.
Tnh n mn ca nhng sn phm chy cng nh hng ti mc v c
tnh n mn ca nhm pttng, xcmng, xylanh. Nhng sn phm chy gm c
CO
2
, SO
2
,NO
2
, hi nc v cc axt hu c CH
2
O, C
2
H
4
O
2

Chng c th trc tip n mn hoc ho tan trong hi nc ri n mn, s n
mn do hai loi ny cng c tc dng nh nhau l n mn ho hc v n mn in
ho hc, mc b n mn ca xylanh quyt nh bi nhit ca vch xylanh,
nhit cng cao th s n mn cng mnh, trong trng hp ny phn trn ca
xylanh cng chu iu kin lm vic xu nht. Tuy nhit phn trn c cao nhng
do p lc kh cng ln, do hi nc b ngng t dn n vic bi trn kh khn,
tc dng chng n mn ca mng du hu nh khng c, lm tng mi mn.
Trong mt s ti liu k thut ly lc ngang N v kt qu ca s bin dng
ca xi lanh v pttng nhit cao ct ngha s mn khng u ca xylanh.
Song cn c vo c tnh mn thc t ca xylanh th quan im ny cha th tha
mn c. V vy ni mn nhiu nht ca xylanh thng li xut hin ni lc
ngang N = 0 v ngc li ni N = N
max
th lng mn li nh hn. Mt khc nu
dng s bin dng ca pttng gii thch s mn khng u ca xylanh cng cha
c v phn u pttng khng tip xc vi xylanh.

Cnsc.23
Chung quy li ta thy, xylanh l chi tit phi lm vic nhng iu kin rt
khc nghit v c tnh hao mn ca chng c xt mt cch s b, c th theo
hng knh xylanh b mn thnh van, theo chiu trc b mn thnh hnh cn, phn
b mn nhiu nht l pha nh ca n (tc l phn bung chy).



























Hnh 1.3. th hao mn xylanh ng c u my D9E
1. Cng hao mn theo hng song song vi ng tm trc khuu
2. Cng hao mn theo hng vung gc vi ng tm trc khuu
3. nh hng ca lung kh np thi qut trn thnh xylanh
Lung kh np thi qut trn thnh xylanh cng l nguyn nhn lm xylanh
mn khng u trn mt ct ngang.
Trn hnh 1.4 biu th s c tnh hao mn ca xylanh theo hng knh.
Ta thy mn theo hng knh ca xylanh ( mn ln nht) nm v tr
i din vi xupp np.
Tc dng thi qut ca kh np ln thnh xylanh lm nhit ca n gim
xung, do s n mn xy ra mnh hn v nh vy cng mi mn tng ln.
Bn cnh , iu kin lm mt ca ng c cng nh hng ti s mi mn ca
xylanh theo hng knh. Nhiu th nghim cho thy rng, v tr mn trn hng knh
ca xylanh khng phi lc no cng hon ton i din vi xupp np, m ni no
nhit thp nht. Trong thc t, trn mt ng c c tnh mn ca cc xylanh ni
114
33
0 2 4 6 8 m/10
4
km
1
2
158,75 |
179
|
382
SS SS
VG
VG

Cnsc.24
chung ging nhau v cn bn nhng lng mn tuyt i c khc nhau. Ni mn
nhiu nht l cc xylanh hai u c nhit thp hn cc xylanh khc. V tr mn
nhiu nht ca xylanh ca cc ng c khc nhau cng khc nhau, iu ph thuc
vo s b tr xupp np v iu kin lm mt ca ng c.
Trong qu trnh np, khng kh c tc dng thi qut ln thnh xylanh v
nhin liu th hi ngng t s ra du nhn trn vch xylanh, ph hoi mng du
bi trn cng lm tng cng mi mn ca phn trn xylanh.
Khi du bi trn mi trng c p sut thp (gn nh chn khng) th nhit
si b, lc sc cng trn b mt mng du bi trn ln, lm b rch mng du,
cc phn t kim loi khng bn vng trn b mt pttng, xcmng, xylanh b rch,
bong ra gy hin tng r nhm trn b mt. Hin tng ny gi l hin tng
xm thc.














Hnh 1.4. c tnh hao mn ca xylanh theo hng knh
1. Xupp np; 2. Xupp np thi; 3. Hao mn ca xylanh
4. nh hng ca nhin liu ti mn cc chi tit nhm pttng-xcmng-
xylanh
S nh hng ca nhin liu ti mn xylanh - pttng- xcmng c xc
nh ch yu bi lng tp cht c trong nhin liu, trong axt nht l axt cao
phn t lu hunh, v cc hp cht ca lu hunh c kh nng n mn cc chi tit
ca ng c, ngoi ra ta cn phi k n nht ca nhin liu v cht lng phun
nhin liu vo xylanh.
Khi ng c lm vic s to ra kh SO
2
, SO
3
trong khu vc cacte kh ny kt
hp vi hi nc to ra axit H
2
SO
3
v H
2
SO
4
c hai loi axt cng vi bi v mt s
axt khc trong nhin liu gy nn n mn ng c rt mnh.
Tnh n mn ca nhng sn phm chy cng nh hng ln ti mc v
c tnh mn ca xi lanh. Nhng sn phm chy ny gm c CO
2
, SO
2
, NO, hi
nc v cc axt hu c CH
2
O, C
2
H
4
O
2
, v.v... Chng c th trc tip n mn xylanh
hoc ha tan trong hi nc ri n mn xylanh v vy s n mn do hai loi cng c
tc dng nh nhau l loi n mn ha hc v n mn in - ha hc. Mc b n
mn ca xylanh quyt nh bi nhit ca vch xylanh, nhit cng cao th s n
mn cng mnh. Ta thy, trong trng hp ny phn trn ca xylanh cng li chu

3
2
1

Cnsc.25
iu kin lm vic xu nht. C th, tuy nhit phn trn xylanh c cao nhng do
p lc kh cng ln do hi nc b ngng t dn n vic bi trn kh khn, tc
dng chng n mn ca mng du hu nh khng c v tm li mn cng ln.
Trong qu trnh np khng kh c tc dng thi qut ln thnh xi lanh v nhin liu
th hi ngng t s ra du nhn trn vch xi lanh, ph hoi mng du bi trn cng
lm tng cng mi mn ca phn trn xylanh.
nht ca nhin liu ng yu cu th ng c s lm vic bnh thng,
nu nht ln th lc lu ng s gy ra cn tr ln lm xu cht lng phun.
nht b lm gim p sut phun nhin liu, d b r r qua khe h gia
pttng- xcmng - xylanh, kim phun v kim phun nhin liu ho ln vo du bi
trn lm gim tnh l ho dn n s hao mn chi tit. Ta cn phi ti tr s
xtan ca nhin liu, v khi ng c diesel dng nhin liu c tr s xtan b th ko
di giai on chy tr, ng c c khi en to mui than, sc tiu hao nhin liu
tng, gy hin tng va p, lm hao mn xylanh, pttng, xcmng. Do nng
cao cc ch tiu kinh t v k thut, lm gim bt s mi mn, th nhin liu ng c
diesel c nhng yu cu sau:
- Nhit ng c, nhit vn c, nht cn phi ng m bo cho
vic cp nhin liu qua vi phun khng b gin on, cha t tp cht axt, lu
hunh, bi;
- Phi c giai on chy tr cng ngn trong qu trnh chy;
- Phi c kh nng t bc chy tt (nng cao tr s xtan);
- m bo chy hon ton khng c khi en, khng tch mui than, nhin
liu diesel nu t yu cu trn th nhm pttng-xcmng-xylanh trong ng c s
gim rt nhiu v hao mn.
5. nh hng cht lng du bi trn
Cht lng du bi trn nh hng ng k ti mn ca cc chi tit nhm
pttng- xcmng-xylanh. Ngoi cc nhim v c bn nh: bi trn, lm sch, lm
mt, lm kn, chng han g, du bi trn phi c tnh nng lm gim mi mn, m
bo chi tit my lm vic lu bn. V vy du bi trn phi t cc yu cu k
thut sau:
- C kh nng to thnh mng du vng chc trn b mt cng tc ca
chi tit;
- C kh nng ng c nhit thp;
- To mui than t nht;
- Bn vng ho hc i vi xy v khng kh;
- Khng c tp cht c hc v nc.
Hm lng nc ngng t ln vo du bi trn khi ng c lm vic ch
nhit thp cng nh hng n mi mn. Nc s lm xu tnh bi trn ca
mng du, khi lt vo b mt xylanh n s thc y qu trnh n mn khc lit hn.
Mt s ch tiu c trng ca du nh hng ti s mi mn:
Nhit ng c: l nhit thp nht m nhit du mt tnh lu
ng, m bo du bi trn tt nht th nhit ng c phi khng ln. lm
gim nhit ng c ngi ta pha thm mt cht ph gia, vic lm gim nhit
ng c tc l to s n nh cho du khc phc t nht s mi mn.

Cnsc.26
nht: l mt trong nhng tiu chun gii hn ca du bi trn, n biu th
cng sut cn thit trong khc phc ma st, khi nhng phn t ca du chu lc tc
dng bn ngoi th du c lc i khng hay cn gi l nht.
nht ca du l mt trong nhng tnh cht quan trng, nht l trong nhng
iu kin nhit cao, cc tnh cht l ho ca du cng nh hng n nht, khi
nhit tng th nht gim, tng khe h cc chi tit, tng hao du, tng ti trng
n v trn b mt ma st. Khi nhit thp th nht tng gy kh khn cho vic
dn du bi trn n cc chi tit, nh hng n s lun chuyn tun hon ca du
bi trn t gy hao mn chi tit. Du bi trn phi c tnh n nh l ho tt khi
vn chuyn v bo qun trong mt thi gian di. Khi nhit cao lm gim tnh
cht n mn, ngi ta pha thm cht ph gia du khng b bin cht (gi vng
tnh l ho).
6. nh hng ca qu trnh khi ng ng c
Qa trnh khi ng ng c lm cho ng c t trng thi tnh chuyn sang
thng thi ng (lm vic), do khng trnh khi hin tng hao mn. Khi bt u
khi ng th trong lng xylanh c hi nc ngng t t trc, lc ny mng du
bi trn cha hnh thnh v qu trnh n mn xylanh xy ra (hin tng xm thc).
Khi khi ng cc chi tit b ma st tc trt ln v ti trng n v cao, lc ny
xut hin ma st kh v ma st gii hn v b mt kim loi trc tip ch st vo nhau
khi vt liu bi trn ch c mt s vng trn b mt kim loi, b mt chi tit sn
sinh ra mt lng nhit khng kp tn su vo kim loi, n lm thay i cu trc cc
lp b mt chi tit, mn ca kim loi gim xung nhanh chng lm tng nhanh s
hao mn l mi mn c hc. mn ln nht xy ra trong khong 1 n 2 giy
u tin sau khi khi ng, sau n s tr li trng thi n nh.Trn u my
diesel hin nay, khi ng c dng hot ng th du bi trn s ri v ccte v khi
khi ng th phi nng cn gia tc mc ch l t ti tr s vng quay hp l
lm ng c hot ng, cng l nguyn nhn dn ti s hao mn. Nhiu th
nghim tin hnh trong cc iu kin khc nhau chng t rng s khi ng ng
c ngui trong mt mc no u lm tng nhanh qu trnh hao mn nhm
pttng-xcmng-xylanh.
7. Qu trnh thay i khe h ming xcmng
Trong qu trnh vn dng, k t thi im tng ng vi trng thi ti u ca
b mt ma st i vi cc chi tit lp ghp, s lm vic tip theo ca ng c s lm
gim cc ch tiu kinh t k thut ca n, gim cng ln khi mc hao mn
cng tng. i vi mt ng c trong mt qu trnh lm vic pttngchu tc dng
ca lc bin i v i lng v hng nh lc kh th, qun tnh v k c lc bn c
xu hng nn pttngvo mt xylanh, s t nng khng ng u theo hng knh
v dc trc ca pttngv xylanh gy nn ng sut nhit b sung. Nhng vng khc
nhau ca pttngs chu lc cc b nh khong khng gian ca xcmng kh, b mt
trn v di ca x mng chu lc qun tnh khi pttngthay i hng chuyn ng
trong xylanh. Tc ng tng h ca cc lc gy nn s hao mn trong cc chi
tit nhm pttng, xylanh. mn ny s nh hng n tr s hao mn khe h
ming trong mi ghp pttng, xylanh v nh hng n tr s tit din thng qua.

Cnsc.27
1.3.3. Qu trnh hao mn chi tit nhm c cu phi kh ng c u my
diesel v nh hng ca qu trnh hao mn chi tit ti qu trnh lm vic ca
ng c
Trong qu trnh lm vic, cc chi tit c bn ca c cu phi kh nh xupp,
ng dn hng, c trc cam, mt lm vic ca cam, xupp, v.v u b hao mn v
t nhiu u nh hng ti trng thi k thut ca ng c v c th l lm gim
cng sut hu ch ca n trong qu trnh vn dng. Tuy nhin, vic nghin cu mt
cch tng hp nh hng ca hao mn tt c cc chi tit ni trn ti gim cng
sut hu ch ca ng c bng gii tch l mt cng vic rt kh khn, phc tp. Do
, cn phn tch la chn mt s chi tit hoc mi ghp in hnh trong c cu m
mn ca n nh hng quyt nh ti gim cng sut.
1. nh hng ca qu trnh hao mn trc cam nhm c cu phi kh ti qu
trnh lm vic ca ng c u my diesel
S hao mn c trc lm cho khe h gia chng v bc tng ln, gy ra s
va p ln nh hng n s tip xc gia cc vu cam v con i trong qu trnh
phi kh lm nh hng ti cng sut hu ch, m c th l lm gim cng sut hu
ch (Ne) ca ng c.
Trong nhm c cu phi kh, mn chiu cao cam c nh hng ln nht
ti gim cng sut hu ch. Khi chiu cao cam b mn, nng xupp gim lm
tit din lu thng trong qu trnh np cng gim, dn n lng kh np vo xylanh
gim v lng kh thi khng thi ht c. Kt qu lm p sut cui k np P
a
cng
gim theo.
Nh bit:

V cg i
k
k
k
h
h e
T
P
M
Q
n i V N q q q
t
. . . .
1
. . . . . 67 , 89 = , (1.2)
trong :
V
h
- th tch cng tc ca xylanh;
i - s xylanh ca ng c;
n - s vng quay ca ng c;
Q
h
- nhit tr thp ca nhin liu;
M
k
- khi lng khng kh np;
t - s k ca ng c;
P
k
- p sut trc ng ng np;
T
k
- nhit khng kh trc ng ng np;

i
q - hiu sut ch th ca ng c;

cg
q - hiu sut c gii;

V
q - h s np khng kh.
H s np khng kh c xc nh nh sau:

V
q =
1
.
r r t k
k
k
a
T T T
T
P
P
. .
. .
1 c
c
+ A +
, (1.3)
trong :
c - t s nn ca ng c;
P
a
- p sut cui qu trnh np;

Cnsc.28

1
- h s np thm;

t
- h s hiu chnh t nhit ph thuc vo o va t
r
;

r
- h s kh st;
T
r
- nhit kh st.
y ta ch xt nh hng ca mn chiu cao cam ti cng sut hu ch
cn cc thng s khc coi nh khng thay i trong qu trnh hao mn ca cam.
Kt hp (1.2) v (1.3) ri rt gn ta c:
Ne =k.P
a
(1.4)
trong :
k- hng s rt gn.
Qua (1.3) thy rng khi P
a
gim th N
e
cng gim theo.
Tr s ca P
a
c xc nh nh sau:

5 , 3
2
2
2
6
2
1
1
10 . 520
1
(
(

|
.
|

\
|

|
|
.
|

\
|
=
c
o c

tb
h
a
f
V n
P , (1.5)
trong :
n- s vng quay nh mc ca ng c;
V
h
- th tch ca xylanh;
=0,6- 0,8 h s tn tht kh np;

r a
a r
T P
T P
.
.
= o ,
f
tb
- tit din lu thng trung bnh ca xupp.
Qua ta thy rng, P
a
ph thuc vo f
tb
m f
tb
li b chi phi bi chiu cao
cam. xc nh c f
tb
, ta tin hnh xy dng mt cam v kch thc thp ca
cam, tnh ton gc quay ca cam v ng vi gc quay l cc gi tr nng xupp
khi cam cha mn v sau khi mn theo cc cng thc bit.
S hao mn mt ln cam dn n s thay i tit din (gim nh) ca tit
din cc xupp np v xupp thi, lm thay i c tnh ng cong nng xupp v
lm cho pha phi kh tiu chun b sai lch, dn n cc ch tiu lm vic v ch tiu
cng sut ca ng c cng b nh hng. Gim cng sut ca ng c lm xu cc
ch tiu kinh t k thut khc.
2. nh hng ca qu trnh hao mn xupp nhm c cu phi kh ti qu
trnh lm vic ca ng c u my diesel
Thn xupp
Thn xupp v ng dn hng xupp lm vic ch ma st gii hn, tc
l lun lun duy tr mng du bi trn rt mng trn b mt ma st gia thn v ng
dn hng. m bo cho vic bi trn c n nh khng nhng cn phi c
nht thch hp m cn phi m bo "tnh du" tt. Tnh du y l kh nng ca
du bi trn duy tr trn b mt ma st nhng mng du bn vng c tnh cht ht
bm v n nh ho hc. Khi vic bi trn khng c m bo v d nh do nhit
qu cao lm gim nht v ph hu mng du bi trn, lc ny s tip xc ca

Cnsc.29
mi ghp gia thn xupp v ng dn hng chuyn sang ch ma st kh dn n
s mi mn tng.
Nm xupp- xupp
Ch lm vic ca nm xupp v xupp l ch lm vic di s va
p gia xupp v nm xupp v ma st gia chng khi va p l ma st kh. Do
vy chng gy ra s bin dng mt tip xc. Ngoi ra, do nm xupp v xupp
thng xuyn tip xc vi kh chy nhit cao (500- 600 C) lm cho b mt
xupp v xupp sinh ra mt lng nhit rt ln m khng kp tn su vo trong
kim loi, do cc b mt chng d b mm ra, b dnh tip xc v di s va p
gia chng lm cho b mt tip xc chng mn.
Trong qu trnh hot ng, h hng, hao mn xupp l hin tng xy ra
thng xuyn nht.
S h hng xupp u dn n hin tng cc b mt tip xc gia nm
xupp v xupp khng c kn kht do:
- Du chy dc theo khe h gia thn xupp v ng dn hng xung b mt
nm khi khe h tng ln v kt mui trn mt nm xupp do nhit cao.
- nng ca xupp gim lm tit din thng qua ca xupp np v xupp
thi gim i, tn tht trong h thng np v thi tng ln, do iu kin in y v
thi qut xylanh ng c gim xu.
- Tt c cc nguyn nhn u dn n cng sut ca ng c gim.
3. nh hng ca s sai lch pha phi kh n cng sut ng c
Nu xupp np ng sm hn thi im tiu chun th lng kh np vo
xylanh s gim, v rng tit din lu thng ca xupp gn im cht trn (CD) gim
v tr lc kh tng ln, khi ng cong ca qu trnh np i xung. Nu tng gc
ng mun xupp th lng kh np cng s nh, bi v lc c mt b phn kh
np b y ngc li.
Vic xc lp thi im ng xupp tt nht l cn c vo lng np kh ln
nht c th t c trong qu trnh np. Trn thc t, iu ch c th thc hin
c bng cch chn theo th cng. Cng c th dng phng php o lng
khng kh trong ng ng np t c mc ch trn, nhng cch ny ch tin
li i vi ng c khng c qut bung chy.
Thi im m xupp np. Nu gim gc m sm th gn CT tit din lu
thng ca xupp s gim v do tr lc ca kh lu ng trong xylanh tng ln v
ng cong ca qu trnh i thp xung. ng thi tn tht "bm" tng ln, hiu sut
c gii v cng sut ca ng c gim. Ngoi ra, khi tng tc kh np trong xupp
s lm tng nhit cui cng ca kh np. iu s dn n lm cho ng nng
ca kh sau khi np vo xylanh chuyn thnh nhit nng v kt qu u tin l gim
trng lng kh np mi v gim cng sut ng c.
Do , cn c vo hnh dng ca th cng c th phn on c v s la
chn nhng gc phi kh ni trn c ng n hay khng. Cn phi tng gc
phi kh cho n khi no ng np gn nh nm ngang.

Cnsc.30
Nu nh m xupp np qu sm tr lc ca xupp np s gim. Nhng trong
trng hp , kh np mi khng c sch do ln nhiu sn vt chy lt vo ng
np ( bn tng), v xupp np m ko di trong thi k m p sut sn vt chy
trong xylanh ln hn p sut trong ng ng np. thi k sn vt chy chy
ngc vo ng np v sau li cng vi kh np mi i vo trong xylanh.
Vic chn gc m sm xupp np nn bt u t gc phi kh nh v tng
dn cho n khi khng cn ch li trn th cng l c.
By gi ta chuyn sang xt gc ng mun xupp thi. Nu xupp thi c
ng sm hn, tc l gc ng mun ca xupp thi nh th lc tit din lu
thng ca xupp ti vng CT nh v kh thi th khng kp thi ra khi xylanh. Khi
pttng ln CT, kh st mt phn no b nn, sau kh st ny gin n lm gim
lng kh np mi, bi v kh np mi ch bt u i vo trong xylanh khi p sut
trong xylanh gim n p sut mi trng xung quanh (p
0
). Do , gim nh gc
phi kh ny l khng c li. Nu nh tng gc ng mun xupp thi th lc
ng thi s i xung. Trong trng hp c th li dng ton b hnh trnh ca
pttng np. Nhng iu c th khng tt do kh np mi b bn, bi v xupp
thi m qu lu v sn vt chy t ng ng thi c th i ngc v xylanh. Tnh
trng khng nn phn on theo th cng, m nn tin hnh o lng tiu hao
khng kh v tng dn gc phi kh.
Tip tc ta xem gc m sm ca xupp thi. Xupp x c m trc khi
hnh trnh x bt u nhm mc ch cho mt lng ng k kh thi t thot ra
ngoi, qua gim c cng tiu hao cho vic y kh trong hnh trnh x v gim
lng sn phm chy st li trong xylanh. Nu xupp x m qu sm khi m p sut
sn phm chy vn cn cao s lng ph mt phn cng ca chu trnh, lm gim cng
sut ca ng c. Cng sut c ch ca ng c cng s gim nu xupp x m qu
mun v khi phn cng gin n tn dng c khng b p ni cng tiu hao do
vic y kh thi ra ngoi do p sut mi cht cng tc trong hnh trnh x ln. Ngoi
ra p sut kh st ln cng l yu t lm tng h s kh st v lm gim h s np.
Thi im m xupp thi tt nht thng c xc nh bng phng php
thc nghim.
nh hng ca gc phun sm
Khi ng c lm vic mt ch nht nh v cng mt loi nhin liu th
gc bt u phun tt nht thng khong 20 trc CT. Khi gc phun sm ln, giai
on bc chy tr s tng bi v p sut v nhit khng kh lc bt u phun thp.
Cc ch s p
z
v T cng tng ng tng ln mnh lit, iu khng phi ch l do
tp trung c mt s ln nhin liu trong bung chy ti thi im bc chy m cn
do mt phn ln nhin liu chy gn CT khi v= const. Khi gc phun sm nh,
giai on bc chy tr gim, ng c lm vic m hn nhng cng sut ca ng c
gim v s chy khng c hon ton, bi v mt phn ln nhin liu chy qu
trnh gin n.
Gc phun sm tt nht ph thuc vo rt nhiu yu t: kt cu ca ng c,
ch nhit ca ng c, t s nn, p sut v nhit ca khng kh np vo
xylanh quy lut cung cp nhin liu, c tnh phun v s vng quay ca trc khuu.
Qua nghin cu cc gc phi kh ca ng c diezel, ta thy chng rt c nh
hng ti vic np kh mi vo xylanh v thi kh chy ra khi xylanh. Trong cc

Cnsc.31
ng c lm vic cc ch tc thay i, th c mi tr s ca s vng quay "n"
ng vi gc phi kh tt nht m bo s vng quay cho.
1.3.4. Qu trnh hao mn v nh hng ca hao mn chi tit nhm bm
cao p ti qu trnh lm vic ca ng c
1. Phn tch qu trnh hao mn cp pttngplng-gi bm cao p
a. iu kin ma st ca cp pttngplng-gi
Cp pttngplng-gi c ch to vi yu cu k thut rt cao, mi ghp ca
cp chi tit ny ch cho php khe h hng knh gii hn 2-3 m, phn dn hng l
2,0 m. Trong khi lm vic, cp pttngplng-gi b hao mn, khe h hng knh
tng dn, cc khe h cc b cng pht trin, kt qu l lng cung cp nhin liu cho
ng c khng m bo, kn thy lc gim xung, p sut nhin liu cp cho kim
phun gim lm cho qu trnh to hn hp chy xu i, c th l ht nhin liu
trong hn hp chy ln ln, lm kh cho vic t bc chy ca hn hp, nh hng
khng tt ti qu trnh lm vic ca ng c v dn n mc tiu hao nhin liu
tng ln.
Cc b mt cng tc ca chi tit b hao mn do nh hng ca nhiu yu t
vn dng tng hp khc nhau nh: lc tc dng gia chng vi nhau, vn tc tng
i ca pttngvi xylanh, c im kt cu cp pttng plng-gi, mc chnh xc
khi gia cng cc bin dng lm vic ca chi tit, s ng nht ca vt liu ch to,
mc hot tnh l ha hc ca nhin liu, chnh xc ca thng s hnh hc,
ngoi ra cn phi k n nht ca nhin liu, m ca khng kh ln lm lng
nc trong nhin liu cao, nhit mi trng vn dng ln s lm thay i mc
hot tnh l, ha hc ca nhin liu. Cc tp cht ln vo nhin liu trong qu trnh
chuyn ch, vn chuyn v s dng cng nh hng khng nh ti s hao mn cp
pttngplng-gi.
Khi bm lm vic, pttngplng-gi chu mt lc hng knh ln lm mt
cn bng, lc ny sinh ra do cc nguyn nhn sau:
- chnh p ca cht lng;
- Tc dch chuyn ca pttng;
- Kt cu bt i xng ca pttng.
- chnh p ca cht lng hnh trnh hu ch ca pttngl nhn t gy
nh hng ln nht n s xut hin cc lc hng knh gy nghing lch
pttngtrong xylanh. Khi kt thc hnh trnh hu ch, pttngi xung, chnh p s
mt i.
Do c s trt tng i ca cp pttngplng-gi, trn b mt lm vic ca
chng xut hin mt p lc thy ng ca cht lng. p lc thy ng phn b
khng iu cng lm cho pttngb nghing lch trong xylanh v dn n s phn b
li khe h hng knh. Vi mi tc trt ca pttngkhc nhau, p lc thy ng
s thay i lm pttngs b nghing lch khc nhau.
S sai lch hnh dng hnh hc ca mi ghp nh cn, van v khng
ng tm, cht lng gia cng, bng b mt ca pttngvi xylanh s lm cho ch
bi trn ma st t b ph v gy hao mn nhanh chng cp pttng plng-gi.
Mt khc, v mt l do no cc ht mi b ln vo trong nhin liu, xm
nhp vo b mt lm vic ca pttngv xylanh s gy try xc dn n hao mn
rt ln. Cc ht mi c kch thc nh hn khe h ban u theo nhin liu lt vo b

Cnsc.32
mt ma st lm mi mn chng, khe h hng knh tng dn cng vi s nghing
lch ca pttng, to iu kin cho cc ht mi c kch thc ln lt vo, qu trnh
mi mn tip tc xy ra nhanh chng hn.
S nghing lch ca pttngs lm cho pttngtip xc trc tip vi xylanh
(khi c nghing ln nht) lc ny khe h hng knh coi nh bng khng, v l
thuyt ch bi trn ma st t khng tn ti, s mi mn xy ra khc lit hn, ph
hu nhanh chng cp pttngplng-gi.
Ni tm li, cp pttngplng-gi lm vic trong iu kin p lc ln, ty
thuc vo hnh trnh ca pttngm c nhng lc gy nghing lch dn n cc chi
tit mn khng u. Mt khc cp pttngplng-gi cn chu s tc ng ca yu t
vn dng nh thnh phn l, ha hc ca nhin liu, mi trng nhit lm vic,
iu kin vn hnh, ch s dng c th.
b. Cc nguyn nhn gy nghing lch ca pttngtrong xylanh
Cc nguyn nhn ch yu gy nghing lch pttngtrong xylanh l do chnh
p ca cht lng v do kt cu ca cp pttngplng-gi.
Khi c s sai lch v hnh dng hnh hc do ch to hay hao mn khng u,
th pttngb nghing trong xylanh v p sut ca cht lng cc pha khng ging
nhau.
Khi nghing lch cng tng th sc chuyn dch ca pttngcng tng.
lch ca pttngxy ra trong gii hn khe h nh nht, c ngha l khe h gia
xylanh v pttngvi kch thc ln nht ca pttng.
cn, van v cc kt cu bt i xng ca pttngplng-gi cng vi
s chnh p v s thay i khe h hng knh theo chiu di mi ghp lm xut hin
lc hng knh mt cn bng. S tc ng ca lc hng knh ch xy ra hnh
trnh hu ch ca pttng, nn c th coi rng di tc dng ca lc ny pttngs
chuyn dch theo hng knh trong mi hnh trnh kp.
Khi b nghing lch ca pttngtrong xylanh, sc cn ca lp cht lng gia
chng s chng li s xch gn nhau ca hai b mt trn. Mc xch li gn nhau
nhiu hay t cn ph thuc vo nhiu yu t: chnh p, nht, hnh dng hnh
hc ca b i pttngplng-gi.
c. p sut thy ng ca cp pttngplng-gi
S lm vic ca cp pttngplng-gi theo iu kin lm vic ch bi
trn ma st t.
p sut thy ng ph thuc vo cc thng s kt cu ca b mt ma st, tc
di chuyn ca hai b mt vi nhau, nht ca cht lng.
p sut thy ng tc dng ln cc b mt cn li cng c hng i din vi
mt kia. Nh vy, khi ma st c tnh cht i xng nhau th p sut thy ng s
bng nhau, pttngchu mt h lc cn bng, khng b lch khi di chuyn trong
xylanh.
Trong thc t, trn b mt pttngcn c cc rnh ng, rnh vt, trn b mt
xylanh cn c l np v l thi, nn chiu di mi ghp hai pha i xng ca mt
phng i qua tm pttngl khng bng nhau. cc phn rnh vt l np v thi p
sut thy ng thng nh hn nhng ni khc, c bit khi chiu di b mt ma

Cnsc.33
st nh th nh hng ca cc l np v thot ti s gim p sut thy ng cng ln.
p sut thy ng cn thay i theo hnh trnh hu ch ca pttng.
Khi hnh trnh hu ch gim i th lch tm ca pttngtng ln.
S thay i p sut thy ng cn nh hng n qu trnh mi mn. Nu cc
ht mi ln trong nhin liu c kch thc nh hn khe h hng knh th chng hu
nh khng nh hng n mi mn v b dng nhin liu y i. Khi khe h t gi
tr nh nht th ngay c cc ht mi c kch thc nh cng c th gy mi mn v
lc ny kch thc ca chng c th bng hay ln hn khe h hng knh. Trong
thc t, ta thng thy cp pttngplng-gi thng b mn nhiu phn rnh vt,
ca np, ca x l ni c khe h nh v p sut thy ng b, iu ph hp vi l
lun trn.
Nh vy, t cc nguyn nhn gy nghing lch pttnglm iu kin bi trn
ma st t b ph v, t s phn tch phn trn ta c th rt ra kt lun v cng
hao mn ca pttngplng-gi ph thuc vo cc yu t sau:
- c im ca ti trng;
- Tc chuyn ng ca pttngtrong xylanh;
- Tr s khe h bn knh ban u;
- nht ca cht lng;
- chn p ca pttng;
- Mc l-ha tnh, tinh khit ca nhin liu;
- c im kt cu ca chi tit, cu trc vi m v v m ca b mt ma st.
Trong ti trng ng vai tr quan trng.
d. Dng hao mn chi tit ca pttng
Hao mn ca pttngnhiu nht phn u, rnh vt, cc mt i din vi
ca np v ca x. Vng mn ln nht l vng ng vi l np c dng gn ging vi
mt t gic cong c y nm trn nh pttng, hai cnh nm hai pha chy dc theo
ng sinh, cnh th t i din vi cnh y c dng ng cong phc tp li, lm
hay thng ty thuc vo c im bm cao p, c im ti trng, iu kin
vn dng.
Vt mn l np khng ko di sut vng mn, m tp hp vng ny l cc
rnh mn t on chy dc theo ng sinh. im chm dt mt vt mn l im
gy cn tr thy lc ca dng nhin liu r r qua rnh, kch thc ca rnh quyt
nh kch thc dng chy qua n.
S d c cc vt sc chy dc theo ng sinh l do cc ht mi c kch
thc xp x hay ln hn khe h b kt vo gia hai b mt trong u hnh trnh
ca pttngkhi bt u ng l np. Khi pttng i ln cc mp sc ca cc ht mi s
cun vo thnh xylanh v pttnglm ht mi b vo trn li v lao theo chuyn ng
ca pttng, cc cnh sc ca ht mi c tc dng ct kim loi gy nn mn cho c
pttngln xylanh. V p sut dn ht mi vo gia khe h ca b i l ln nht,
vng np l ni c p sut ln nn hao mn vng ng vi l np ln, nu ti trng
khng i pttngch c chuyn ng tnh tin m khng c chuyn ng xoay th
hao mn ch xy ra vng hp, nhng y ti trng thay i, pttng c th va
chuyn ng quay va tnh tin nn hao mn xy ra trn sut b mt lm vic ca
cp pttng plng-gi.

Cnsc.34
Kho st nhiu chi tit b bo mn cho thy gc nghing ca cc vt lin tip
c sai khc khng ln, cn di vt mn vng cnh vt v cnh ng u bin
ng mt cch ngu nhin vi sai khc nhau rt ln.
Ni chung chiu di vt mn vng np ln hn nhiu so vi vng cnh vt, v
vy nhin liu r r theo rnh mn, vng l np c thng sut t khi bt u n
khi kt thc hnh trnh pttng. ng r r theo rnh mn l thot ch c ni
thng phn cui hnh trnh. Tnh hnh trn lm lng nhin liu r r vng l np
ln hn vng l thot, ngay c khi vt mn hai vng c su bng nhau.
Khe h ng knh tng th mn tng theo vi gia tng ln, nht l
khe h hng knh ln. Vic thay i khe h hng knh c nhiu nguyn nhn,
song s bin dng ca xylanh thi im nn p nhin liu cng lm khe h tng
ln, nghing lch tng theo, kh nng cc ht mi c kch thc ln hn lt vo,
qu trnh mi mn xy ra nhanh hn.
Qua phn tch trn ta thy cp pttngplng-gi hao mn ch yu do ht
mi, cc ht mi ln trong nhin liu lt vo gia hai b mt c gradien p sut cao b
chn dp trong qu trnh ln km theo trt khi pttngchuyn ng trong xylanh. V
vy tng tui th cho b i cn phi lm sch nhin liu bng cch lc tht sch
trc lc vo bm cao p.
Hao mn thy ng do dng chy c ht mi ch ng vai tr th yu trong t
l mn, tc ng th yu vng cnh vt v cnh ng. cong vt mn vng ny
cho bit t l tc dng chy c ht mi so vi tc pttng.
Hao mn do dnh kim loi khng phi l nguyn nhn chnh gy h hng i
vi cp pttngplng-gi s dng ng k thut.
Nhng vng mn nhiu nht l phn u pttng, cc b mt i din vi hai
ca np v ca thi ca xylanh trong ca thi mn t hn. Ni chung, cc vng
mn u c nhng vt xc theo hng ng sinh, nguyn nhn l do cn b c
gii ln trong nhin liu.
2. nh hng ca hao mn cp pttngplng-gi bm cao p ti qu trnh
hot ng ca ng c
Sau mt thi gian lm vic cp pttngplng-gi b hao mn, khe h hng
knh tng ln lm tit din thng qua tng ln, kn thy lc gim xung, lng
nhin liu r r tng, lng cp thc t trong mt chu trnh gim xung, bn cnh
thi im nhin liu phun vo bung chy mun i do p sut tng chm, khng
u ca lng nhin liu cp vo mi xylanh ln ln lm nh hng ti cng sut v
tui th ca ng c.
a. nh hng ti thi im phun
Do p sut nhin liu trong khng gian cp pttngplng-gi tng ln chm
lm thi im phun nhin liu vo bung chy mun i. Gc phun sm gim lm
tng thi gian chy tr nh hng xu ti ton b qu trnh hnh thnh hn hp, qu
trnh bc la v chy. Giai on chy ca hn hp b li sau im cht trn kh xa do
th tch bung chy tng, p sut cui qu trnh chy gim, nhin liu chy c
thi k gin n v chy khng ht, tn tht nhit ln, cng sut v tui th gim.
b. nh hng ti thi gian cp nhin liu
p sut nhin liu tng chm lm thi gian cp nhin liu tng, sng m,
ng u, phun xa gim, cht lng hn hp chy km, kt qu l gim h s
s dng nhit v cng sut hu ch ca ng c.

Cnsc.35
c. nh hng ti khng ng u ca lng nhin liu cp vo xylanh
ng c
Khi vng quay ng c thp, thi gian thc hin mt chu trnh cng tc ca
bm ln, chiu cao ca b mt lm kn nh v chiu di dng chy ngn, lng r r
qua khe h hng knh tng. Mt khc mi cp pttngplng-gi c mt gi tr mn
khc nhau nn lng r r cng khc nhau, c bit khi ng c ch ph ti
lng nhin liu cp mi bm chnh lch nhau rt ln lm cng sut pht ra mi
xylanh khng u, cng sut chung gim, ng c lm vic b rung ng, dn n
tui th gim.
d. nh hng ti qu trnh khi ng ng c
Khi cp pttngplng-gi c mn t ti mt gi tr no lm t l s ht
nhin kiu c ng knh ln tng, s ht nhin liu t khng m bo ti gi tr t
chy. mn ln lm qui lut cp nhin liu ch khi ng thay i, ng c
kh khi ng thm ch khng khi ng c.
3. nh hng ca hao mn trc cam bm cao p ti qu trnh hot ng ca
ng c
S hao mn prphin cam dn n s thay i hnh dng ca n v lm cho
chiu cao cam thay i, dn n chiu cao nng con i ca pttngplng-gi cng
thay i. Khi chiu cao nng pttngplng-gi gim i th lng du i qua
pttngplng-gi cp cho bung chy gim xung, do iu kin lm vic ca
pttngplng-gi trong bm khng m bo lu lng nhin liu cn thit. iu
lm gim cng sut ca bm cao p ng thi lm gim cng sut ng c. Khi
prphin cam thay i s nh hng trc tip ti thi im phun nhin liu. c bit
khi cc prphin cam hao mn khng u dn n lu lng v thi im cp nhin
liu cho mi bung t s khng u lm cho cng sut mi xylanh ca ng c
khng ng u gy nh hng rt xu n cc chi tit khc v cng sut ng c
gim hn.
1.3.5. Qu trnh hao mn bnh xe u my diezel
B trc bnh xe l cm chi tit quan trng trong b phn chy u my, n
ng vai tr quyt nh trong vic hnh thnh lc ko v lc hm v lin quan trc
tip n s chuyn ng an ton ca on tu.
Hin tng h hng, hao mn ca b trc bnh xe kh a dng nhng c th
phn thnh hai nhm chnh:
Nhm 1: H hng do hao mn
Hao mn c th phn ra lm hai loi:
- Hao mn bnh thng
Loi hao mn ny xy ra ch yu do ma st gia cc b mt tip xc ca mt
ln bnh xe vi mt nh ray, gia g bnh xe vi m (hng) ray. Trong qu trnh
vn dng, bnh xe chu ti trng thay i, do ti vng tip xc gia bnh xe vi
ray pht sinh ng sut tip xc kh ln. Ngoi ra, nguyn nhn gy hao mn mt
ln cn l do sc ko bm pht huy khng ng u gia cc bnh xe, do hin
tng chuyn ng rn b ca u my, bnh xe dch chuyn v trt theo
phng ngang dn n mt ln v g bnh u b hao mn. y l qu trnh hao

Cnsc.36
mn tt yu, xy ra c quy lut v c th xc nh c quy lut theo thi gian
lm vic tnh bng kilmt chy ca u my.
- Hao mn khng bnh thng
L hao mn c cng hao mn bt thng, xy ra t xut, khng n
nh vi phm vi cc b, chng hn: mn vt mt ln v g bnh bnh xe u my
do tc ng c gii, do b hm, do bnh xe b trt lt trn ray khi c chnh lch
ng knh bnh xe qu gii hn cho php, hoc hao mn bt thng mt bn g
bnh xe no ca u my, v.v...
y l loi hao mn xy ra do khng tun th cc quy nh vn hnh.
Nhm 2: H hng bt thng hay h hng t xut
Loi h hng ny ch yu l do tc ng c gii v ngoi cnh khch quan gy
ra nh:
- Nt, m g bnh xe khi cn phi chng ngi vt trn ng;
- Cong trc, nt bnh do trt bnh, tu;
- Co xc ni lp ng c in ko do thiu du bi trn;
- Nt, r b mt lm vic ca bnh rng truyn ng khi cht lng bi
trn khng tt;
- Mi mn c trc bnh xe do di ca mi ghp gia vng trong ca
ln v c trc khng m bo, lm vng trong ca ln u trc b xoay.
Nhng h hng ny do khng tun th ng cc yu cu ca quy trnh k
thut v ch lm vic cu u my.
Khi bnh xe b hao mn s lm xut hin sc cn ph, c bit khi u my
chuyn ng vo ng cong, lc ma st tng ln lm cn tr chuyn ng bnh
thng ca u my; khi g bnh b mn nhiu c th gy trt bnh (c bit khi
i qua ghi), nh hng nghim trng n an ton chy tu.
Bin dng mn mt ln v g bnh xe u my c th hin trn hnh 1.5.














Cnsc.37



Hnh 1.5. Bin dng mn mt ln v g bnh xe u my
ng I. Bin dng ban u ca bnh xe;
ng II. Bin dng mn ca bnh xe sau qu trnh vn dng;
ng III. Bin dng ca bnh xe sau khi khi phc hi c hn p g bnh;
ng IV. Bin dng ca bnh xe sau khi phc hi khng c hn p g
bnh.
B trc bnh xe u my c rt nhiu dng h hng, ta c th phn h hng
lm ba khu vc theo chi tit l bnh xe, trc bnh v bnh rng truyn ng.
1. Cc h hng i vi bnh xe
Bnh xe l chi tit quan trng v b hao mn nhiu nht, dn n hay phi
tin khi phc bin dng mt ln, cui cng i n thay th c bnh xe. Nguyn nhn
l do qu trnh vn hnh, mt ln bnh xe lm vic iu kin nng nhc, thng
pht sinh ng sut tip xc rt ln vi ng ray, c khi vt qu gii hn chy.
Ngoi ra bnh xe thng b trt, lm mi mn mt ln qu nhanh, s trt ca mt
ln bnh xe theo ray thng thng xy ra khi bnh xe tnh tin ln theo ray. Nguyn
nhn gy ra s trt ny bao gm:
- Do kt cu hnh hc
Mt ln bnh xe khng phi lc no cng ph hp vi nhu cu vo ng
cong ca u my. Ta bit rng bnh xe tip xc vi ray khng phi mt im m
trn b mt rng c din tch khong 2,5 cm
2
, v dng hnh hc ca mt ln bnh xe
c cn, nn nhng im nm trn ng trn c ng knh nh, s c vn tc
tip tuyn nh hn so vi nhng im nm trn ng trn c ng knh ln. Trong
khi bnh xe quay vi mt tc gc xc nh, nh vy hai im cng nm trn
mt ln ca bnh xe li c vn tc tip tuyn khc nhau v phi thc hin qung
ng di nh nhau, iu ny khng th chp nhn c.
V th trc bnh xe c s t iu chnh tc cho cc im nm trn mt ln
bnh xe khi ln theo ray s thc hin c chiu di l nh nhau. S t iu chnh
ny thng qua vic trt tng i gia cc im ni trn vi ng ray, s trt
ny gy ra sc cn c bn. Theo th nghim sc cn c bn gy ra ma st ph
trong trng hp ny dt 0,1 kG/T. Nu giai on khi ng, gi tr sc cn ny
tng ln mt cch ng k.
- Do pht huy sc ko bm khng ng u
Gia cc trc bnh xe u my truyn ng in c cc ng c in ko treo
g kiu ta trc, th h s li dng bm nh.
- Chuyn ng rn b ca u my
Chuyn ng rn b ca u my tn ti ngay trong qu trnh vn ng tnh
tin ca n, do c s dch chuyn theo phng ngang, v pha phi hay pha tri tu
thuc vo kt cu ca ng v b phn chy, m dn n s trt ngang v dc ca

Cnsc.38
mt ln. S trt ny cng l mt trong cc nguyn nhn gy ra hao mn mt ln v
g bnh xe.
- S sai st trong ch to:
Vic sa cha bin dng mt ln v lp rp cm bnh xe khng chnh xc
cng lm tng s trt ph v cng l nguyn nhn gy ra hao mn mt ln bnh xe
do trt.
Hin tng mi mn ca b mt lm vic ca mt ln bnh xe ch yu tp
trung vo vng tip xc gia mt ln vi ray v chn g bnh xe ni st mt ln.
2. Cc h hng i vi trc bnh
Trong cc chi tit hp thnh b trc bnh xe th cc h hng bnh thng do
hao mn ca trc bnh l n nh nht. V cc b mt lp ghp ca trc vi hai bnh
xe v bnh rng l lp cht, duy nht c thn gia trc vi bc lt l mi ghp lng
v c ch bi trn thu ng, cng hao mn ca kch thc ny rt nh. Sau
y ta ch cp cc h hng bt thng (tai nn) ca trc xy ra nh:
- Co xc thn gia trc, v tr lp ng c in ko, do ch bi trn
khng m bo hoc h hng ca bc lt nh trc lp chu mn, mt kim loi ln
vo mng du bi trn lm ly lan s co xc nhanh chng;
- Co xc c trc, do vng trong ca ln u trc xoay, nguyn nhn
thng l di lp ghp gia hai b mt chi tit trn khng m bo;
- Cong trc do tai nn chy tu nh trt bnh, tu, v.v...
- Nt do mi hoc ti trng ln trong qu trnh lm vic.
a. nh hng ca hao mn bnh xe ti qu trnh lm vic ca u my
S hao mn h hng ca bnh xe gy nh hng rt ln ti qu trnh lm
vic ca u my, trong c vic gy gia tng s vng quay ca bnh xe. Vi cng
mt qung ng nh nhau th bnh xe c ng knh nh phi quay nhiu vng hn
bnh xe c ng knh ln.
V d, vi qung ng chy 100.000 km ca u my D9E (vn dng ti X
nghip u my Si Gn), th khi bnh xe ng knh 1016 mm, n phi quay
31.345.604 vng; cn khi ng knh gim xung cn 900 mm th n phi quay
35.385.704 vng.
Nh vy, vi cng mt vn tc chy tu cho php, th cc trc bnh xe c
ng knh nh s ko theo cc b phn tham gia chuyn ng quay ca bnh xe nh
hai ln u trc v 2 ln rto ng c in ko cng phi quay vi vn tc gc
kh ln, c th gy qu ti v vng quay. Cc ln ny rt d b vt tc quay
cho php, t bit l rto ng c in ko, do c t s truyn ca trc bnh xe
vi bnh rng th ng xp x gp 5 ln. Tng t c gp ng c in ko s b
mn nhanh hn.
b. nh hng hao mn g bnh xe n vn hnh ca u my
- u my b lc ngang: Khi g bnh xe b mn, khe h lm vic gia cp
bnh vi 2 ray tng ln, lm cho bin cc dao ng theo phng ngang ca u
my s ln. Kt qu l u my b lc ngang nhiu va mnh hn. K c chuyn ng
rn b l chuyn ng t trng ca phng tin ng st, cng khng d dng
n nh, m cng b dao ng qua li c g bnh xe vo hai hng ng ray. Hay ni
cch khc, s hao mn g bnh xe lm tng tn s v bin dao ng ngang ca

Cnsc.39
trc bnh xe v gi chuyn hng, dn n gia tng cng hao mn g v mt
ln, do bnh xe b trt theo phng ngang trn mt ray.
- Gy ra sc cn ph: Khi u my chuyn ng vo ng cong ph ti cc
m trt chu mn tng, sinh ra cc ma st cn tr chuyn ng bnh thng ca u
my.
- Hao mn b mt bc lt ng c in ko v trc bnh xe tng, do trc
bnh xe b dao ng ngang nhiu hn bnh thng.
- nh hng an ton chy tu: Mn g bnh xe c th gy trt bnh nh
hng nghim trng an ton ca u my, nu khng kim tra c bin php x l
kp thi c th dn n nt v g bnh xe gy tai nn chy tu.
- Cc lc xung kch cng hng gy qu ti cho cc b phn di l xo ni
chung v h l xo ni ring.
c. nh hng ca hao mn bin dng mt ln
Quan trng nht ca bin dng mt ln l cn ca n, trong qu trnh u
my vn hnh gia hai cp sa cha (cp 3), s hao mn mt ln din ra t t vng
quanh vng ln v chn g bnh xe, lm mt dn cn cn thit ni trn. Hu qu
ca hao mn ny l khi u my i vo ng cong, hai bnh xe khng c cn
ca mt ln iu chnh tc thch hp nh c thit k cp phn 1-3, buc
mt ln bnh xe phi trt dc trn mt ray t iu chnh bng cch:
- Nu bnh xe pha ray lng ln thun tu th bnh xe pha ray trong (bng) s
b xon do quay tc gc, nhng li phi quay trn ti ch ch bnh xe
ngoi thc hin qung ng ln hn, bn cht ca s quay trn ny l quay
trt bnh xe hay cn gi l hin tng ry my.
- Ngc li, bnh xe pha ray trong c quay thun tu, bnh xe pha ray
ngoi khng ln theo kp, buc bnh xe ngoi phi trt lt trn mt ray, bn cht
ca s trt ny l b lt dc theo ray hay cn gi l lt trt.
C hai hin tng trn u lm cho mt ln bnh xe vn b mn li cng b
mn nhanh hn v gy ra h hng c mt ng ray c bit l b mt ca ray bng,
ch ng cong.
Mt khc khi cn mt ln thiu, th kh nng t nh tm ca trc bnh xe
vi trc tm ca ng st cng s gim, tn s chuyn ng rn b tng ln v
cng l nguyn nhn dn n lm mn g bnh xe.
1.4. Cc yu t nh hng ti trng thi k thut v tui th ca u
my
1.4.1. Cht lng vt liu chi tit
Tui th ca u my trc ht xc nh bi chng mn v bn mi
ca cc chi tit. Khi lm vic ti trng tnh tui th ca chi tit gim xung do cc
b mt lm vic b mn, cn trong cc iu kin ti trng ng th tui th gim
xung do chi tit b mn v b mi.
Cht lng vt liu v s gia cng nhit luyn, ha nhit luyn c nh hng
ln ti tui th ca cc chi tit. Vic chn vt liu khi sa cha phi tin hnh da
theo tr s v c tnh ca ti trng tc dng ln chi tit, iu kin lm vic ca chi
tit trong lnh vc bi trn, tc di chuyn, nhit , s n mn v qu trnh cng
ngh ch to cc chi tit . Trong qu trnh sa cha u my phi ch to mt s
chi tit thay th cho nhng chi tit b mn, hoc lp thm nhng chi tit ph b tr

Cnsc.40
lng hao mn, do vy sau y s n c mt s c s chn vt liu ph hp cho
cc chi tit.
Tnh a dng ca vt liu, cng v do ca n c mt ngha rt ln
i vi s lm vic ca mi ghp v chng mn ca cc chi tit. i vi cp chi
tit cng lm vic vi nhau, th khng nn ly cc vt liu c cng nh nhau. Chi
tit no c kt cu phc tp hn v khi ch to, sa cha kh khn hn, th cn c
ch to t loi vt liu c cht lng tt hn m bo chng mn ca n cao hn
v ngc li. Cng cn lu rng, chng mn ca chi tit c cng cao ch c
th m bo c, nu sau khi gia cng c bng b mt ca n tng ng (ph
hp) vi yu cu lm vic. Khi cht lng gia cng c km th cc phn t cng, nh
ca b mt chi tit trong qu trnh lm vic c th b bong ra, b trc ra v n s c
tc dng nh mt ht mi, lm tng lng hao mn.
i vi cc chi tit lm vic ti trng ng nu cng cao th s gy ra
rn ln, do vy, ngoi vic m bo cng b mt cn phi m bo do trong
li ca chng. V th m cc chi tit lm vic ti trng ng thng ngi ta t ch
to t thp hp kim cao, m ch to t thp kt cu cc bon thp hoc thp hp kim,
sau tin hnh gia cng b mt nh thm cc bon ri em ti v . Trong trng
hp ny, cng b mt cao m bo cho chi tit c chng mn ln, cn li ca
chi tit do m bo cho n chu ng c ti trng va p.
Khi chn thp ch to chi tit khng nhng ch ch ti s chng mn m
phi ch c ti iu kin lm vic v c tnh ti trng ca chng. Ta bit rng,
vic th nghim tnh ti xc nh gii hn bn ca thp khi chu ko, xc nh gii
hn chy, v.v... khng th cung cp mt cch y khi nim v bn ca thp
trong cc iu kin vn dng c. Do nng cao tnh cht ng lc ca u
my i hi phi s dng cc loi thp c bn cao, p ng khng nhng
chng mn ln v gii hn bn cao m phi c tnh chng ti trng ng tt. V th,
ngoi cc loi thp kt cu cc bon ngi ta cn s dng rng ri cc thp hp kim
nh thp crm-niken, thp crm, v.v...
Khi cho cc thnh phn hp kim vo thp s m bo c vic kt hp
bn cao ca thp v do ln ca n v nh vy s to ra c cn tt hn. Cc
tnh cht c gi tr rt ln i vi vic ch to cc chi tit u my, chng hn nh
cc bnh rng ca hp o chiu, hp gim tc trc. Nu cn qu ln s dn n
rng b rn v gy, cn nu cn qu nh th s lm cho rng b bin dng, b gy
v nh vy n s h hng sm hn. Cc thnh tu trong lnh vc gia cng nhit
luyn v cng ngh ch to my cho php c th s dng, trong mt s trng hp,
ch to cc chi tit thay th cho thp hp kim t tin bng thp cc bon. Th d,
vic ng dng ti b mt bng dng in cao tn cho php thay th thp hp kim cc
bon thp bng thp 45.
Nu khng tun th cc yu cu v la chn vt liu v gia cng nhit luyn
cho chi tit th trn thc t chng s chng b ph hy v nh vy tui th u my
gim xung.
1.4.2. Cht lng b mt chi tit sau khi gia cng
Cht lng b mt c c trng bi cc thng s hnh hc v cc thng s
l hc ca lp b mt chi tit v n nh hng ti tt c cc tnh cht vn dng ca
u my. Cc thng s hnh hc th hin cn, van, tang trng, yn
nga, ln sng, nhm v hng ca cc vt gia cng. Cc thng s vt l th

Cnsc.41
hin cu trc kim loi, cng t vi, mc v chiu su bin cng, ng sut d
lp b mt chi tit.
Trong cc thng s hnh hc quan trng nht l nhm ( bng) ca b
mt chi tit. Mc nhm ca b mt quyt nh bi qu trnh gia cng c kh.
bng b mt nh hng ln ti chng mn ca chi tit c bit thi k chy r
ca chng. Trong qu trnh chy r chi tit tip xc vi nhau nhng ch nhp nh,
do b mt tip xc thc t s nh hn b mt tip xc tnh ton. V vy, p lc
n v v nhit ca mt s im ti nhng ch tip xc tng ln t ngt v ti
nhng ch xy ra qu trnh mi mn nhanh, kt qu hao mn ca chi tit tng
ln. mn ca chi tit cn chu nh hng ca cc thng s l hc trong c s
thay i cu trc cc lp b mt kim loi. Khi gia cng c do dng c ct c p lc
ln v nhit cao cho nn lp b mt chi tit b bin cng. Trong qu trnh lm vic
(hoc khi chy r) cc phn t ca lp kim loi bin cng d b bong (trc) ra v to
thnh cc ht mi lm cho mn tng ln. Bn cnh bng ca b mt cn nh
hng ng k ti bn ca cc mi ghp cht. Trong qu trnh p, cc nh nhp
nh b mt b bin dng do v b ct, do di thc t ca mi ghp b gim xung
so vi di tnh ton. Tr s chuyn v ca cc nh nhp nh vo nhng ch lm
ca kim loi nh hng trc tip ti bn ca mi ghp. Sau khi p, cc nh nhp
nh b l bng v kch thc cn li ca chi tit c gi l kch thc l bng, kch
thc ny li ph thuc vo ch gia cng ca chi tit.
Khi cht lng cc b mt lp ghp tt th bn ca mi ghp cn tng ln
na v h s ma st tng.
Cc b mt nhm s cn nh hng xu ti iu kin bi trn. Trong thc t
do c cc nhm khc nhau cho nn khi c cu lm vic th lin tc ca mng
du b ph hy, cc b mt kim loi b h ra v dn n ma st bin v ma st kh, t
cng hao mn tng ln. Tuy nhin cng cn phi lu rng phi c mt cht
lng b mt hp l i vi iu kin bi trn, bi v nu cc b mt chi tit qu
bng th iu kin bi trn li xu i v du s b p ra ngoi. bng b mt trong
cng mt kiu gia cng ph thuc vo nhiu yu t: Ch gia cng (vn tc ct v
n dao), hnh dng v vt liu dng c ct, tnh cht v cu trc ca kim loi cn gia
cng, rung ca chi tit v dng c ct trong qu trnh gia cng, cng vng ca
my, v.v...
1.4.3. Khe h v di trong cc chi tit lp ghp
Tui th ca cc mi ghp v ca ton b u my ph thuc rt nhiu vo
khe h v di ca cc mi ghp thc hin trong qu trnh ch to cng nh sa
cha u my.
Thi hn phc v ca mi ghp cng ln nu khe h ban u v mn khi
chy r cng nh. Cn mn khi chy r li ph thuc vo bng ca b mt chi
tit lp ghp. Tr s khe h ban u phi hn ch trong nhng gii hn hp, m mun
t c nhng iu th phi nng cao chnh xc ch to chi tit. Tuy nhin,
iu li lm tng gi thnh gia cng ca chi tit trong qu trnh ch to cng nh
sa cha u my. Do khi cn thit duy tr khe h hoc di trong nhng gii
hn kh nh m vic nng cao chnh xc gia cng gim dung sai li khng li
v mt kinh t, th c th dng phng php chn lp chi tit. Cc chi tit c ch
to vi dung sai tng i rng v phng php do ngi ta phn ra cc nhm c
dung sai nh hn, hoc l chn b (chn lp) cho cc chi tit t c khe h cn

Cnsc.42
thit. Phng php u thng dng trong ch to, cn phng php th hai thng
dng trong sa cha.
Trong thc t sa cha c nhng trng hp chn lp mi ghp c khe h
nh hn khe h cho php, do ch ma st t khng c bo m v khng to
ra c mng du v nh vy cc chi tit cng tc b t nng v trn b mt ca
chng c th sinh ra cc vt co xc. Ngc li khi lp ghp vi khe h ln hn khe
h cho php th du bi trn s b p ra ngoi lm tng ti trng ng v hao mn cc
b mt lm vic ca chi tit. S tng khe h nhng mi ghp khc nhau c nh
hng khc nhau ti s tng hao mn. Trong nhng mi ghp lm vic ti trng
ng, khe h tng ln lm cho tc mn tng nhanh. Cn trong nhng mi ghp
khng c ti trng ng, th tng khe h khng nh hng ng k ti mn v
mn thng tng ln mt cch t t theo thi gian lm vic ca mi ghp.
Tm li, khe h trong cc mi ghp cn phi c duy tr trong nhng gii hn nht
nh.
Trong qu trnh vn dng di tc ng ca ti trng, di trong mi ghp
cht s gim xung v mi ghp cht c th s bin thnh mi ghp lng. Do
trong qu trnh tho - lp c th phi p ra p vo cho chi tit rt nhiu ln. S
chuyn tip t mi ghp cht sang ghp lng s ph hoi bn ca mi ghp v dn
n cc chi tit b hao mn nhanh. Mi ghp cht s cn gi c kh nng lm vic
cho ti khi di ca n cha nh hn di nh nht cho php i vi mi ghp
. V vy tr s di cho php gii hn trong cc mi ghp cht s l tr s nh
nht ca n xc nh bi dung sai gia cng chi tit trong qu trnh ch to hoc sa
cha. ko di kh nng lm vic ca cc mi ghp cht cn phi gia cng chi tit
khi sa cha cho ph hp vi yu cu k thut. Trong qu trnh vn dng khng nn
thng xuyn tho lp cc mi ghp nu khng cn thit v khng nn lm ln ln
cc chi tit lp ln khi sa cha.
1.4.4. iu kin vn dng
Mt trong nhng iu kin vn dng c nh hng ti s mi mn ca chi
tit l cht lng nhin liu v cht lng bi trn. Cc chi tit ca u my lm vic
nhng iu kin ma st v bi trn khc nhau, tu thuc vo trng thi ca b mt
lm vic v vic bi trn gia chng m c th phn ra nhng loi ma st sau y:
1. Ma st kh;
2. Ma st gii hn (ma st bin);
3. Ma st t.
ch ma st kh gia cc b mt lp ghp hon ton khng c bi trn,
do cc phn t c tc ng tng h vi nhau. Qu trnh ma st km theo nhit
cao pht sinh nhng b phn tip xc ca b mt, v vy cc lp b mt kim loi c
th b bin dng do v lm cho hao mn tng ln. Cng c th xut hin hin tng
trc mt s im tip xc v y l mt dng mi mn c tnh cht ph hu hn c.
Tuy nhin, cn lu rng ma st kh tht s ch c th tn ti gia cc b
mt sch l tng. Trong thc t trn cc b mt chi tit bao gi cng c cc mng
nc hoc mng m v ma st trong nhng trng hp ny c gi l ma st na -
t.
Ma st gii hn (ma st bin) l loi ma st kh c mt lp du bi trn mng,
chiu dy khong 0,1 m. Trong trng hp c ma st gii hn, tnh cht ca mng
du din bin khc xa so vi tnh cht ca cht lng bi trn. Trong trng hp ny,

Cnsc.43
tc dng ca vic bi trn khng ch ph thuc vo nht ca du m cn ph
thuc vo s c mt ca cc phn t hot tnh b mt c kh nng bm trn cc mt
cng tc. Do cch b tr c bit ca cc phn t, nn nht ca du bi trn
phn tip xc vi b mt cng (ca chi tit) thng ln hn so vi nht gia lp
du. nh hng ca cht hot tnh b mt c tc dng tt ti s hao mn c bit l
ti trng nh. Khi ti trng ln mng du bi trn b ph hy mc d c cc phn
t hot tnh b mt v cc nhp nh bt u bm vo nhau v b ct t. Trong
nhng thi im xut hin cc lc cc b kh ln v do tc ng ca chng cc
vt nt t vi b mt cng su xung v hao mn cng tng ln. Trong khi cc cht
hot tnh b mt nm trong cc vt nt t vi s tng cng s ph hy v bin dng
do cc b mt lm vic.
i vi ma st gii hn vic duy tr mng du rt mng trn b mt ma st l
iu cn thit. m bo vic bi trn c n nh khng nhng cn phi c
nht thch hp m phi m bo "tnh du" tt. Tnh cht ca "tnh du" c c
trng bi s tc dng tng h gia vt rn v cht bi trn. "Tnh du" l kh nng
ca du duy tr trn b mt ma st nhng mng du bn vng, c tnh cht ht bm
v n nh ha hc. Ma st gii hn l mt loi ma st khng n nh v d bin
thnh ma st kh.
Hao mn khi c ma st kh v ma st gii hn ph thuc phn ln vo
cng v bng b mt chi tit. Khi bng v cng b mt chi tit cng gn vi
bng v cng hp l i vi iu kin lm vic c th ca chi tit th hao
mn cng gim.
Trong ma st t (ma st thy ng) cc b mt chi tit c phn cch hon
ton bi mt lp du bi trn, do hao mn hu nh khng ng k. Qu trnh ma
st tng i n nh, sc cn chuyn ng ca chi tit c xc nh bi nht
ca du.
Trong cc chi tit lp ghp ca u my c th gp c ba loi ma st. Cc chi
tit nh trc khuu- , trc cam- v cc chi tit lm vic trong cc b du hoc
lm vic c bi trn cng bc th hu ht lm vic ch ma st t. Ch c
nhng iu kin kh khn th ma st ca nhng chi tit mi c th bin thnh ma
st gii hn. Cc chi tit chuyn ng tnh tin v tip tuyn nh xupp v con i
cng cc bc dn hng ca chng th lm vic ch ma st gii hn, cn cc
guc hm, xupp- xupp (xie xupp) th lm vic ma st kh. Khi s dng nhin
liu km cht lng th iu kin bi trn c th b xu i. Khi s dng loi nhin
liu kh bay hi v ngng t, th du s b long ra v nht gim xung.
Hin tng ngng t nhin liu thng thy kh r khi khi ng ng c,
lc cc thnh xi lanh cn ang ngui. Trong trng hp ny, nht ca cht bi
trn tng i ln do khng th khng lm tng nhanh hao mn ca thnh
xylanh. V vy trnh ngng t nhin liu v lm gim hao mn cn phi hm nng
ng c.
thi im bt u khi ng ng c, khi du cha kp chy ti tt c cc
b phn lm vic (i vi mt s ng c nht nh) th mt s chi tit, trong mt
khong thi gian ngn, phi lm vic ch ma st kh v nh vy hao mn s
tng. Khi du bi trn c ln bi bn, cu than th cht lng bi trn cng gim
xung. Do vy ngoi vn nht, tnh du, v.v du bi trn phi sch, khng
cha axt v tp cht c gii, c n nh ha hc, m bo to ra cc sn phm

Cnsc.44
oxy ha t nht. bn ha hc thp ca du s to ra cc cht keo v nhit cao
chng s kt hp vi cc tp cht c gii, ng c li ri tch ra khi phn gc ca
du v bm ln b mt chi tit, lm gim iu kin bi trn, to ra cu than.
duy tr ch ma st t phi m bo cho chiu dy mng du l
( )
2 1
o o + > h trong
1
o v
2
o l nhp nh ca cc b mt trc v . Khi
( )
2 1
o o + = h th cc nh nhp nh ca cc b mt c th c vo nhau v ph v ch
ma st t. Theo l thuyt thy ng v bi trn, chiu cao nh nht ca mng
du ti ch nh nht ca khe h hnh nm ph thuc vo cc tr s sau y:
c s p
n d
h
. . . 36 , 18
. .
2
q
= , (1.6)
trong : s - khe h gia c trc v .
Cng thc (1.6) cho thy rng vic m bo ma st t ch yu ph thuc
vo cht lng bi trn v ch lm vic ca my trong vn dng. i vi mt kt
cu nht nh th ng knh trc v h s c xc nh t s gia ng knh v chiu
di l c th coi l khng i, bi v s thay i ca chng trong qu trnh mn l
khng ng k. Ty thuc vo ch lm vic ca my m ti trng p v s vng
quay n ca trc thay i, nht ca du thay i do cht bi trn b long ra, cn
khe h th thay i do cc chi tit b mi mn. S mt kh nng lm vic ca mi
ghp phn ln l do khe h tng qu nhanh. Do trong qu trnh vn dng cn phi
c gng lm sao cho tc mn theo thi gian l nh nht, v khe h tng ln mt
cch t t. V th cn phi lm sao duy tr cho t s
p
nq .
l khng i v ch
ma st trt khng b ph v.
1.5. H thng bo dng sa cha u my diezel
1.5.1. Mt s khi nim v h thng bo dng, sa cha u my
H thng bo dng v sa cha u my diesel l mt h thng d phng c
k hoch cc cng vic kim tra v sa cha, nhm m bo ko di thi hn phc
v ca u my, nng cao vic s dng u my, gim khi lng v gi thnh sa
cha vi cht lng cao cng nh vic chi ph nh nht cc b phn ph tng v vt
liu. Trong h thng ny, u my c a vo kim tra hoc sa cha sau khong
thi gian lm vic hoc s km chy xc nh. Trong khi sa cha, ty thuc vo khi
lng cng vic m tin hnh gii th cc b phn, cc cm my, khi cn thit th
tin hnh sa cha hoc thay th cho cc chi tit.
H thng bo dng, sa cha u my l tp hp cc quy nh k thut cho
vic bo dng sa cha bao gm cc chu k bo dng, sa cha.
Cc quy trnh sa cha: l cc quy nh c th v qa trnh sa cha v cc
thng s k thut khi sa cha, khi lng cng vic cn tin hnh trong qa trnh
bo dng, sa cha.
H thng cc chu k bo dng, sa cha l thi im, thi gian cn phi
tin hnh bo dng hoc gii th cc chi tit, cm chi tit no tin hnh bo
dng, sa cha.
- Bo dng k thut: l tp hp tt c nhng cng vic c tnh cht kim tra
d phng nh kim tra, xem xt, lm sch, xit cht, iu chnh, v.v..., mc ch ca
n l ngn nga nhng trc trc, lm gim hao mn ca cc chi tit v tm li l duy

Cnsc.45
tr u my diezel trng thi k thut lnh ln v lun lun sn sng lm vic. Vic
bo dng hoc kim tra k thut c tin hnh mt cch cng bc.
- Sa cha: l tp hp tt c nhng cng vic nhm phc hi trng thi k
thut ca u my bng cch phc hi cc chi tit hoc mi ghp mt kh nng
lm vic. Vic sa cha ch c tin hnh khi cn thit m thi.
Xt mt cch tng qut v mt nguyn tc, h thng bo dng, sa cha
c phn ra cc cp:
1. Cc cp bo dng k thut (BDKT hay BD)
- Bo dng k thut cp 1 (BD1);
- Bo dng k thut cp 2 (BD2);
- Bo dng k thut cp 3 (BD3).
Cc cp bo dng k thut l tp hp tt c nhng cng vic c tnh cht
kim tra d phng nh kim tra, xem xt, lm sch, xit cht, hiu chnh, iu chnh,
v.v, mc ch l ngn nga cc trc trc, lm gim hao mn ca cc chi tit.
Tm li, cc cng vic thuc nhm bo dng l duy tr u my diesel trng thi
k thut tt v lun lun sn sng lm vic. Vic bo dng hoc kim tra k thut l
cng vic bt buc phi thc hin.
2. Cc cp sa cha thng k
- Sa cha thng k cp 1 (SC1);
- Sa cha thng k cp 2 (SC2);
- Sa cha thng k cp 3 (SC3).
cc cp sa cha thng k bt buc phi gii th chi tit hoc cm chi
tit. Vic sa cha cc chi tit trong cc cp sa cha thng k ch c tin hnh
khi cn thit.
3. Cc cp sa cha ln (sa cha xng)
y l cc cp sa cha nhm phc hi hu ht cc tnh nng k thut hay
trng thi k thut ban u ca cc chi tit v cm chi tit trn u my, bao gm:
-Trung tu (TT);
- i tu (T).
Cc cp bo dng k thut v cc cp sa cha thng k c tin hnh
cc X nghip u my. Cc cp phc hi trng thi k thut ban u ca u my
(trung tu hoc i tu) c tin hnh nh my sa cha u my. Vit Nam c
cc cp trung tu v i tu c tin hnh ti cc X nghip u my.
Cc dng kim tra v sa cha BD1, BD2, BD3, SC1, SC2 v SC3 thuc v
dng sa cha ti X nghip v c tin hnh trn cc v tr chuyn dng ca cc X
nghip u my. Ngoi ra BD1 cn c th c tin hnh nhng trm chuyn dng
kim tra k thut khi chnh b, nhng ga trung gian v cc on quay u.
- Bo dng k thut cp 1 (BD1)
Khi kim tra k thut phi thc hin nhng cng vic sau: Kim tra cc cm
chi tit ca b phn chy v ca ng c in ko, khc phc nhng trc trc v k
thut m ban li my cha khc phc c trn ng vn hnh. Ngoi ra tin hnh
kim tra trng thi ca ng c v trang thit b ph ca n, my pht, my in ph,
thit b in v b phn hm bng cch xem xt v nghe (ting n) ca cc t my
lm vic.

Cnsc.46
i vi cc u my chy ng di do th ngui ca cc t sa cha cc
trm bo dng k thut m nhim, cn i vi cc u my chy ng ngn th
do cc ban li my tin hnh m nhim trn cc ng trong ga hoc trn cc trm
chnh b.
Thi gian kim tra l 1gi, khi kim tra nn b sung nhin liu cho u my.
- Bo dng k thut cp 2 (BD2) v cp 3 (BD3)
Do th ngui ca cc t tng hp tin hnh trn cc v tr my ca X nghip .
Khi tin hnh kim tra phi xem xt ton b trng thi trang thit b trong
thng xe bng cch m ht cc ca s nh (ca kim tra) ca ng c, ca cc my
in v cc cm my khc. Cch mt ln BD3 li tin hnh kim tra trng thi ca
vi phun ca ng c trn bn th, trong mi ln BD3 phi ra sch cc bu lc
khng kh v thay cc bi lc ca cc bu lc du bng li v cn lc nhin liu.
o mc cht in phn trong mi bnh c quy v kim tra mt cht
in phn bng cch la chn i vi nhng bnh tng i yu.
Trong BD3 cng nh BD2 tin hnh kim tra trng thi ca cc chi tit b
phn chy, m np cc ng c in ko, b sung du bi trn vo hp bnh rng v
trc treo ng c in ko, bi trn cho cc cht ca h thng treo l xo v cc ke
trt bu du.
Sa cha thng k cp 1 (SC1)
Do th ngui ca cc t tng hp tin hnh trn cc v tr chuyn dng ca
X nghip.
Ngoi nhng cng vic tin hnh BD3 cn phi o "khe h du" trong cc
c trc khuu, lm sch cu than cc ca s ca xylanh ng c. Thay th cc b
phn bng giy ca cc bu lc du tinh. Kim tra mc , mt v nhit ca
cht in phn cng nh in p ca mi bnh c qui. Khi cn thit th tin hnh np
phc v cho c qui nh thit b np tnh ti. o khe h chiu trc ( d ngang) ca
cp bnh xe v "khe h du" trong trc treo ng c in ko. Tin hnh kim tra
trang thit b hm thay th cc van ca my nn bng cc van sa cha. Thay du
cc te ng c v my nn kh bng du mi.
- Sa cha thng k cp 2 (SC2)
Do th ngui ca cc t tng hp tin hnh trn cc v tr chuyn dng ca
X nghip.
Ngoi nhng cng vic ca cp sa cha SC1 cn phi xem xt, kim tra cc
b phn chnh ca ng c diezel, tin hnh sa cha nhm pttng-xcmng-
xylanh, thay xcmng, sa cha np quy lt ca ng c diezel, sa cha cc thit b
ph nh bm gi, bm du, bm nc ca ng c; kim tra, iu chnh li h thng
cung cp nhin liu, sa cha h thng nhin liu v cc b iu tc, hp gim tc c
gii - thy lc, my tng p tuc bin v b phn tiu m.
Kim tra trng thi cc ln ca cc my in, sa cha thit b in, sa
cha cc b phn dn ng in-kh v cc van in khng. Tho c qui np li.
Ngoi ra cn tho hp v kim tra b truyn ng bnh rng v cc ca c
trc treo ng c in ko, hp gim tc trc, trc lin kt gia ng c v b truyn
ng thy lc. Kim tra cc bu du v iu chnh gi ngang ca cp bnh
xe, tin bng-a ca mt s cp bnh xe m khng cn y ra khi gm my. Sa
cha cc thit b hm t ng kim tra ton b u m t ng, my gim chn ma
st v dm lin kt u my.

Cnsc.47
Khi kt thc sa cha thit b ng c my pht c th nghim bin tr
ton phn.
- Sa cha thng k cp 3 (SC3) hay ky cha
Do th ngui ca cc t tng hp tin hnh trn cc v tr chuyn dng ca X
nghip.
Ngoi nhng cng vic thc hin cp SC2 cn tin hnh sa cha np my
v nhm pttng thanh truyn ng c, cc trc khuu, bm bnh rng v cc
b phn dn ng ca chng, my tng p, kt lm mt v hp gim tc ca n,
Kim tra, sa cha my pht v my khi ng, cc thit b in v c qui
ph hp vi hn quy nh; sa cha b truyn ng thy lc, b o chiu,
kim tra, sa cha cc bnh rng hp gim tc trc; sa qut gi v phn truyn dn
qut gi,
Tho v sa cha cc b phn v chi tit ca gi chuyn, tin li vnh bnh
xe, kim tra bu du, sa cha v sn thng xe nu cn thit.
Sau khi sa cha, cm ng c my pht c th nghim bin tr ton phn
v u my phi c chy r.
Trong mt s trng hp, khi ky cha cn phi i tu li ng c diezel.
- Cc cp sa cha xng (trung tu,i tu: TT, T)
Khi u my vo sa cha xng (i tu) phi tin hnh tho v kim tra tt
c cc b phn ca u my, thay th cc chi tit khng dng c v phc hi cc
chi tit b mn. C th i vi ng c phi phc hi hnh dng hnh tr ca cc gi
trc trong thn cc te v ca cc c trc khuu, thay mi cc trt v ln,
thay pttng v lt xylanh.
Sa cha thn my, phc hi hnh dng hnh tr ca cc l thn v cc gi
bi, thay th cch in ca thn cc cun dy cc t ph v cch mt ln i tu
thay cch in cho cc cun dy ca cc t chnh ng c in ko, sa cha c thay
th cc cun dy phn ng khi chng b ngn mch hoc thng cch in v khi li
phn ng b lng hoc c nhng h hng khc. Thay th mt phn cc dy dn chu
in p cao v in p thp v sau hai ln i tu th thay ton b dy. Cc c qui u
thay mi tt c.
i vi b phn chy: sa cha cc gi chuyn c thay mi cc ke trt trt
bu du, cc cht v ng lt ca h treo l xo, sa cha cp bnh xe c thay mi cc
b phn ca n.
Cch mt ln i tu th tho lp lt bn trong ca thng xe v thay nhng
phn h hng v trong mi ln sa cha phi sn li tt c cc trang thit b.
1.5.2. Nhng hng dn k thut c bn v sa cha u my diezel
1. Quy trnh sa cha ti X nghip (ti on) v sa cha xng u my
diezel
y l nhng ti liu k thut do Tng cng ty ng st hoc Cc u my
toa xe ca B Giao thng Vn ti ban hnh. Trong nhng quy trnh ny ghi r khi
lng cng vic cn thc hin trong mi ln kim tra hoc sa cha nh k ca u
my, ghi r cc yu cu k thut i vi cc chi tit, cc b phn ng thi c ch

Cnsc.48
dn cc kch thc v khe h cho php ca cc chi tit v trong cc mt lp ghp khi
cho u my ra xng. Ngoi ra, trong quy trnh cn ch r cc yu cu k thut cho
vic th nghim cc cm my ca u my nh ng c, b truyn ng thy lc,
my nn kh, thit b hm, v.v... v cc ch th nghim ca chng.
2. Hng dn k thut v sa cha cc chi tit v cc b phn ca u my
Trong nhng hng dn k thut ny ghi r trnh t cc cng vic, cc nh
mc v cc vt liu s dng khi sa cha chi tit, c th l ghi r trnh t gii th,
lm sch, kim tra trng thi, qu trnh cng ngh phc hi, sa cha, trt t lp rp,
iu chnh v th nghim ca mt chi tit hoc mt cm chi tit. Nhng hng dn
k thut ny c th l hng dn k thut v sa cha bm cao p, sa cha nhm
pttng-xcmng, sa cha cp bnh xe, b iu tc ly tm truyn ng thy lc,
v.v...
3. Biu qu trnh cng ngh hoc s mng sa cha
S mng cho php tm ng gng nhm gim bt thi gian dng ca u
my khi sa cha, xc nh vic phn b sc lao ng mt cch hp l. cng l
nhng hng dn ca Tng Cng ty ng st hoc B Giao thng Vn ti v sa
cha cc b phn ca u my.
4. S sa cha u my
Dng cho mi u my, trong c ghi tt c nhng cng vic cn thc hin
khi sa cha theo k hoch cng nh ngoi k hoch. ng thi ghi r l lch ca
cc cm my trn u my , s ln kim tra hoc sa cha m chng tri qua
hoc c thay th bng nhng cm my no, k hiu, tnh nng, cht lng v.v...
Ngoi ra cn c l lch u my, s d khuyt tt, cc bn v cng ngh phc
hi v sa cha, v.v...
1.6. Mt s nguyn tc c bn thit lp chu k bo dng, sa cha cc
cm chi tit chnh trn u my u my diezel thng qua nghin cu hao mn
Nguyn tc thit lp cc chu k bo dng, sa cha thc cht l thit lp
chu k sa cha. Thit lp chu k sa cha thc cht l thit lp chu k gii th cm
chi tit khi khe h hoc mn, cc thng s k thut khc c kh nng t ti
gi tr ti hn.
Vic gii th cc cm chi tit sa cha n ph thuc vo mc quan
trng ca chnh cm chi tit . Hay ni khc chu k sa cha ca u my (chu k
gii th) cc cm chi tit ph thuc vo cc cm chi tit c bn nht ca u my,
tc l ph thuc vo nhng cm chi tit nh hng mt cch quyt nh ti kh nng
lm vic ca u my.
Nh vy, chu k bo dng, sa cha u my ph thuc vo cc cm chi
tit chnh: ng c diesel, h thng truyn ng v b phn chy.
Qua nhiu nghin cu thy rng cp gii th sm nht trn u my l nhm
pttngxcmng-xylanh, cp tip theo l nhm trc khuu-thanh truyn. Hai nhm
ny thuc ng c diesel. H thng truyn ng cn gii th khi c gp my pht
in chnh, ng c in ko, hoc gi ng c in ko hao mn ti gii hn
cho php, hoc bn cch in ca my pht in chnh, ng c in ko suy
gim qa mc cho php.
i vi b phn chy, vic gii th c tin hnh khi hao mn mt ln v g
bnh xe t ti gi tr gii hn.

Cnsc.49
Vic gii th cc cm chi tit ni trn i hi khi lng cng vic ln v i
hi thi gian dng sa cha tng i ln. Do vy, cn c xc nh mt cch c
cn c khoa hc m bo hiu qu vn dng u my l cao nht.
Nhn chung, vic thit lp hay xc nh chu k sa cha ca u my c th
c tin hnh bng mt s phng php:
- Phng php th nht: Phng php tnh ton l thuyt;
- Phng php th hai: Phng php nghin cu thc nghim trong phng
th nghim;
Da theo hai phng php trn nh ch to s tin hnh v xut chu k
bo dng sa cha cho u my (c tham kho iu kin khai thc).
- Phng php th ba: Phng php nghin cu, hiu chnh chu k bo
dng, sa cha u my thng qua nghin cu hao mn trong qa trnh vn dng
thc t.
Trong phng php ny cn xc nh c cng hao mn ca cc loi
chi tit khc nhau trong cc iu kin vn dng c th, sau cn c cc gi tr, cc
thng s gii hn v hao mn tin hnh xc nh cc chu k gii th tng ng vi
cc iu kin khai thc c th.
Hin nay tt c cc u my ang s dng u l u my nhp t nc
ngoi. Chng ta cha ch to c mt b phn no trn u my, do ta khng c
c s ban u ca vic tnh ton tin cy hoc quy lut hao mn khi thit k.
V vy, xc nh chu k sa cha l phi da vo cc s liu thng k ly
t thc t vn dng c th cc on u my v cc tuyn ng. Xut pht t yu
cu , c s cho vic thit lp hoc hiu chnh chu k ca h thng bo dng v
sa cha cho u my nc ta cn c tin hnh thng qua vic thu thp s liu
thng k v hao mn ca cc cm chi tit chnh trn u my cc iu kin vn
dng c th trn tuyn ng do cc X nghip u my qun l. Dng cc phng
php l thuyt xc sut x l s liu trn, xy dng cc quy lut hao mn ca
chng theo thi gian hoc km chy thng qua cc iu kin vn dng cc b.
Thng qua cng hao mn c th nh gi c trng thi k thut ca u my
trong qu trnh vn dng.
Trong qu trnh thit lp hoc hiu chnh chu k sa cha, c th quy c
nh sau:
Cp gii th cc chi tit nhm pttng-xecmng-xylanh tng ng vi sa
cha cp 1;
Cp gii th cc chi tit nhm trc khuu-thanh truyn tng ng sa cha
cp 2;
Cp gii th b phn chy gm b trc bnh xe, ng c in ko tng ng
sa cha cp 3.
Theo nghin cu ca nhiu tc gi ngoi nc, trong c cc nh khoa hc
Lin X trc y, chu k sa cha u my diezel c xy dng trn cc nguyn
tc sau y:
1- Cn c vo mn ca cc chi tit nhm pttng-xcmng-xylanh tin
hnh xc lp thi hn gii th nhm chi tit khi mt trong cc thng s v mn
hoc khe h ca chng c biu hin vt qu gii hn. Vic gii th nhm pttng-
xcmng-xylanh thng c gi sa cha cp 2.

Cnsc.50
2- Cn c vo mn ca cc chi tit nhm trc khuu-tay quay-thanh
truyn tin hnh xc lp thi hn gii th nhm chi tit, khi mt trong cc thng s
v mn hoc khe h ca chng c biu hin vt qu gii hn. Vic gii th
nhm trc khuu-tay quay-thanh truyn thng c gi l sa cha cp 3. Cn lu
rng, vic gii th nhm trc khuu-tay quay-thanh truyn thng din ra mun
hn so vi vic gii th nhm pttng-xcmng-xylanh.
3- Cn c mn ca li v mt ln bnh xe tin hnh xc lp thi hn gii
th nhm chi tit, khi mt trong cc thng s v mn ca chng c biu hin vt
qu gii hn. Vic gii th b trc bnh xe thng c gi l sa cha cp ky. Cn
lu rng, vic gii th b trc bnh xe thng din ra ng thi vi vic gii th
nhm trc khuu-tay quay-thanh truyn hoc cng c th din ra mun hn, thm ch
c khi sm hn.
4- Cn c cng hao mn v lng d tr hao mn c th ca cc chi tit
trong cc cm chi tit chnh nu, tin hnh xc lp thi hn gii th nhm chi tit
phc hi kch thc danh ngha ca chng. Vic gii th nh vy thng c gi
l cp i tu. Cp i tu cn c th c cn c vo mc gi ho cch in, mc
hao mn c gp ca cc thit b in trn u my nh my pht in chnh v
ng c in ko, van hoc cn ca cc c trc, c bin trc khuu, ca
pttnghoc xylanh ng c diezel, v.v...
Cc cp sa cha nu trn, u l cc cp sa cha nh k. Ngoi cc cp
sa cha chnh nu trn, trong mt chu trnh sa cha cn c cc cp bo dng k
thut xen k, cc cp bo dng k thut hoc khm cha thng k ch mang tnh
cht d phng, chng c thit lp ch yu kim tra trng thi, iu chnh li cc
b phn v cm chi tit, lm sch v bi trn cc b phn, v.v....
Nh vy, nu cc cp sa cha nh k v i tu mt mc no dng
khi phc cc thng s v khe h v phc hi cc b mt lm vic ca chi tit,
cm chi tit, v.v..., th vic bo dng k thut ch yu dng duy tr u my
trng thi vn hnh tin cy.
1.6.1. C s thit lp hoc hiu chnh chu k sa cha nhm pttng-
xcmng-xylanh ng c u my diezel
Mi ghp nhm pttng-xcmng-xylanh lm nhim v bao kn bung chy,
vi iu kin lm vic khc nghit, chng b hao mn v kch thc rt ln.
Nhm pttng-xcmng-xylanh ng c u my diesel lm vic ch ma
st gii hn v ma st t trong iu kin ht sc phc tp v kh khn. mn ca
cc chi tit ph thuc vo hng lot cc yu t, trong c kt cu v vt liu chi
tit, tr s khe h gia pttngv xylanh, gia xcmng v rnh xcmng, chiu rng,
chiu dy v p lc hng knh ca xcmng, nht, thnh phn ha hc v tnh n
nh ca du bi trn, thnh phn v bc chy ca nhin liu diesel, v.v Qa
trnh hao mn cc b mt lm vic ca xylanh v xcmng xy ra trong mi trng
n mn. Trong qa trnh lm vic, cp ma st ny c th b h hng do tc ng c
gii, do tc ng ha-nhit v do hao mn, trong hao mn l qa trnh tt yu v
thng c quy lut. Loi hao mn ny xy ra k c khi tun th y cc quy trnh,
quy tc vn hnh, bo dng v sa cha. Tt c cc xylanh ca cc loi ng c
diesel u c ch to t vt liu c bn cao.
S mi ghp nhm pttng-xcmng-xylanh ng c c th hin trn
hnh 1.6.

Cnsc.51
1. Qu trnh thay i khe h ming xcmng
Trong qu trnh vn dng, k t thi im tng ng vi trng thi ti u ca
b mt ma st ca cc chi tit lp ghp, s lm vic tip theo ca ng c s lm
gim xu cc ch tiu kinh t k thut ca n, c bit khi mc hao mn ca
chng gia tng. mn ca xecmng, pttngv xylanh lm thay i khe h trong
mi ghp v nh hng n tit din thng qua. Tr s khe h ming xecmng khi
thit k c xc nh theo iu kin m bo cho ng c c th lm vic c,
ngha l

( )
A A A A = +
l nh xl xl xl
t
xm xm xm
t
D D
.
. . . . . . t o t o , (1.7)
Cn tr s khe h gia pttngv xylanh c xc nh t iu kin m bo
cho pttngkhng b kt trong ng c:

( ) ( )
| |
A A A
hk xl xl xl
t
pt pt pt
t
D I D I = + + 05
1
, . . o o , (1.8)
trong :
A
lnh
- khe h ming xcmng trng thi lnh (ngui);
D
xl
, D
pt
, D
xm
, - ng knh trong ca xylanh, ng knh ngoi ca
pttngv xcmng;
I - tr s hao mn xcmng;
I
1
- tr s hao mn ca xylanh;
r
xl
, r
pt
, r
xm
- bn knh ca xylanh, pttng, xcmng;
o
xl
, o
pt
, o
xm
- h s n di ca vt liu xylanh, pttng, xcmng;
A
t
xl
, A
t
pt
, A
t
xm
- nhit t nng ca xylanh, pttng, xcmng.

Khi xcmng b mn theo hng knh theo ng knh ngoi ca n th tit
din thng qua ming xcmng, m qua kh s lt xung ccte, s tng ln, v
bng

( )
| |
( )
| |
( ) F
r r I r I r
I
xm
ng
xm
ng
xm
tr
xm
tr
hk hk 1
2 2 2 2
2
2 =
+ +
+

= +
t t t t
t
. .
. . . A A A A ,
(1.9)
trong :
r r
xm
ng
xm
tr
, - bn knh trong v bn knh ngoi ca xcmng (mm);
I - mn hng knh ca xcmng (mm).
Trong qu trnh lm vic ca ng c, xylanh mn khng u theo chiu cao,
v vy tr s khe h ming xcmng s c xc nh bi v tr ca pttngtrong
xylanh ca ng c.
Din tch tit din thng qua ph thuc vo mn xylanh I
1
. Khi xylanh
mn, din tch tit din l:

( )
| | ( )
| |
( ) F
r I r r I r
I
xl xl xm
tr
xm
tr
hk 2
1 1
1
2 2 2 2
2
=
+ + +
+

+ =
t t t t . .
. A A

( ) ( )
= + + 2
1 1
t. . I I
hk
A A , (1.10)

Cnsc.52
V rng trong qu trnh lm vic ca ng c, xy ra hao mn ng thi c
xylanh v xcmng, nn din tch tng cng ca tit din thng qua do xcmng b
mn mt lng I v do xylanh b mn mt lng I
1
, s l:
F
3
=[ 2t.I +2t.I
1
+A].[A
hk
+I
1
], (1.11)
Ta xt nhng trng hp c th ca trng thi nhm pttngv xylanh . Nu
thay vo biu thc (1.11) cc gi tr I = 0 v I
1
= 0, tng ng vi trng thi pttng,
xcmng, xylanh mi v khi i tu, ta c:
F
hk 3
'
. = A A , (1.12)
Khi mn xcmng I = 0 tng ng vi trng thi ca nhm pttngv
xylanh sau khi thay xcmng trong vn dng, biu thc F
3
c dng

( ) ( )
F I I
hk 3 1 1
2
''
. . = + + t A A , (1.13)



Hnh 1.6. S mi ghp nhm pttng-xcmng-xylanh
v c ch gia tng khe h ming xecmng

XL
R - ng knh ban u ca xylanh;

tr
xm
ng
xm
R , R - ng knh ngoi v trong ban u ca xecmng;

PT
R - ng knh ban u ca pttng;

2 1
,S S - mn tng ng ca xylanh v xecmng;

b
A - khe h ming ban u ca xecmng;

1
A - lng tng khe h ming sau khi xylanh mn mt lng l S
1
;

2
A - lng tng khe h ming sau khi xecmng mn mt lng l S
2
;
Khi xcmng b kt trong cc rnh pttng, th din tch thng qua c xc
nh nh sau:
( )
| |
( ) ( ) ( )
| |
F r I r r r I I
xl xl xm
ng
xm
ng
hk 3 1
2
2
2 2
''
. . = + + + t t t t A A , (1.14)
hay

( )
F r I I r I I I
xl xm
ng
hk 3 1 1
2 2
2 2
''
. . . . . . . = + + + = t t t t A A

Cnsc.53
( )
( )
( ) = + + + + 2
1 1
2 2
t t r I r I I I I
xl xl hk
. . . A A , (1.15)
Din tch tng cng ca tit din thng qua trong mt ct tu ca mi ghp
pttngv xylanh, c tnh ti mn, biu din di hm gc quay trc khuu
nh sau:
F R tg I R tg
hk 4
2 2
2 1
2
2 1
2
= +
|
\

|
.
|
= +

(
+ +
|
\

|
.
|

(
t |

o o t |

o o . . sin cos . . . sin cos A A
(1.16)
trong :
o - gc quay trc khuu;
| - gc hp bi ng sinh xylanh vi v tr hao mn;
=R/L - t l gia bn knh tay quay v chiu di thanh truyn.
2. C s thit lp hoc hiu chnh chu k sa cha nhm pttng-xcmng-
xylanh ng c u my diezel
C s thit lp hoc hiu chnh chu k sa cha nhm pttng-xcmng-
xylanh ng c u my diezel ch yu da vo:
- Cng hao mn ca xylanh, pttng, xcmng;
- S gia tng khe h ming xcmng;
- S gia tng khe h gia pttngv xylanh;
- Lng d tr hao mn ca xylanh.
Mi quan h trn cho php thi im bt k trong qu trnh lm vic ca
ng c, khi bit mn ca xylanh I
1
v ca xcmng I, biu th din tch tit din
thng qua trong mi ghp pttng-xcmng-xylanh di dng hm gc quay trc
khuu, m din tch ny xc nh s lt kh ming xcmng v lm nh hng ti
ch tiu cng sut v tiu hao nhin liu ca ng c.
Trong sut qa trnh lm vic xecmng v xylanh mn i mt lng l S
1
th
khe h ming gia xecmng s l:
( )
1 1
. 2 . 2 . 2 S R S R t t t = + , (1.17)
V khi xecmng mn i mt lng l S2 th khe h ming xecmng s tng
ln mt lng l:
( )
2 2
. 2 . 2 . 2 S S R R t t t = , (1.18)
Trong qa trnh lm vic mn xylanh v xecmng xy ra ng thi. Do
khe h ming xecmng s c gi tr l:

b
A + + = A
2 1
. 2 . 2 S S t t , (1.19)




Cnsc.54

Hnh 1.7. Mi ghp nhm pttng-xcmng-xylanh
1. Xecmng; 2. Xylanh; 3. Pttng
Vic xc nh tui th ca mi ghp ny c tin hnh bng cch da vo
cc gi tr hn ca mi ghp hoc chiu su lp cng ho trn b mt lm vic
ca xylanh. Ngoi ra, cn c th da vo hn cho php ca khe h ming
xcmng tnh tui th ca mi ghp khi cc chi tit xcmng-xylanh b hao mn.
Khe h ban u gia pttngv xylanh l S
b
, khe h ny m bo cho
pttnglm vic (dch chuyn) an ton trong xylanh m khng b kt trong qu trnh
chy. Sau mt khong thi gian lm vic nht nh, cc b mt ca xylanh v
xcmng x b mn, xcmng tip tc bung ra v khe h gia xcmng v xylanh
hu nh khng thay i. Tuy nhin, do xylanh b mn, nn khe h gia pttngv
xylanh tng ln. Trong ttrng hp ny, cn lu rng b mt pha di ca thn
pttnghu nh khng b hao mn trong sut qu trnh lm vic. Khe h cho php
hay khe h gii hn S
gh
gia pttngv xylanh l khe h m pttngbt u b
lch trong xylanh v hin tng va p bt u tng ln.
Tuy nhin, khe h gia xcmng v xylanh khng phi l tiu chun nh
gi tui th mi ghp, v vi tnh cht n hi ca xecmng, khe h ca xylanh v
xecmng li tr v trng thi ban u (bng khng) khi c hai chi tit b hao mn.
1.6.2. C s thit lp hoc hiu chnh chu k sa cha nhm khuu-tay
quay-thanh truyn ng c u my diezel
C s thit lp hoc hiu chnh chu k sa cha nhm khuu-tay quay-thanh
truyn ng c u my diezel ch yu da vo:
- Cng hao mn ca c trc, bc trc, c bin v bc bin;
- S gia tng khe h c trc v c bin;
- Lng d tr hao mn ca ca c trc hoc c bin.


Hnh 1.8. th biu din mn ca chi tit theo thi gian hoc qung ng chy

Cnsc.55

Vic thit lp hoc hiu chnh chu k sa cha nhm trc khuu-thanh
truyn, thc cht l thit lp chu k gii th nhm chi tit, c da trn c s l
thuyt bi trn thu ng i vi mi ghp c trc-gi c trc khuu ng c.
C s tnh ton hao mn gm cc ng c tnh hao mn chi tit xc nh
bng phng php l thuyt xc sut v quy lut bi trn thy ng. Trnh t tnh
ton bao gm xc nh khe h li nht trong mi ghp xut pht t iu kin hao
mn nh nht, khe h ln nht cho php v sau cng l chu k sa cha ca mi
ghp gi tr khe h ln nht cho php.
Trong l thuyt bi trn thy ng ngi ta quy nh khe h c li nht nhm
m bo iu kin bi trn l ti u. Khe h c gi l khe h li nht.
Khe h li nht xut pht t iu kin h s ma st l nh nht v cng
hao mn b nht ca mi ghp c xc nh theo cng thc l thuyt bi trn thy
ng:

c p
n
d S S
.
.
. . 467 , 0
q
= =
au ban nhat li
, (mm) (1.20)
trong :
d-ng knh danh ngha ca mi ghp, (mm);
q - nht tuyt i ca du bi trn nhit lm vic ca mi
ghp,
2
m
daNs
;
n-s vng quay ca chi tit b bao, (vng/pht);
c-h s kch thc ca mi ghp

l
d l
c
+
= , vi l - chiu di mi ghp, (mm);
p -p lc (ti trng) n v tc dng ln mi ghp, ) (
2
m
daN
;

d l
P
p
.
= , vi P - ti trng tc dng ln mi ghp, (daN).
T khe h li nht c th xc nh khe h ln nht cho php. Theo l thuyt
bi trn thy ng, khe h ln nht cho php ch ma st t c xc nh theo
cng thc:

( )
2 1
2
max
. .
. . . 0545 , 0
o o
q
+
= =
p c
d n S
S
cf
max
2
nhat li
4.R
, mm (1.21)
hoc
) ( 4
2 1
2
max
o o +
=
l i nhat
S
S
cf
, mm (1.22)
trong :

2
linhat
S - bnh phng khe h li nht;
( )
2 1 max
o o + = R - tng chiu cao nhp nh ca hai b mt chi tit bao
v chi tit b bao (b mt c trc v bc trc).

Cnsc.56
Gi tr ( )
2 1 max
R o + o = ph thuc vo ch gia cng c kh ca chi
tit mi ghp. Nu tng chiu cao nhp nh ca hai b mt chi tit bao v chi tit b
bao ) ( 005 , 0 003 , 0
2 1
mm = +o o , ) ( 004 , 0
2 1
mm = +o o th:

p c
d n
S
cf
.
. .
6 , 13
2
max
q
= , mm (1.23)
ng thi cng xc nh c khe h nh nht cho php

c p
n
d S
cf
.
.
. . 3 , 0
min
q
= , mm (1.24)
Khe h nh nht cho php m bo s lin tc ca mng du bi trn. Mt
khc, c th xc nh khe h ln nht ca mi ghp.

) ( 2 S . 7 , 0 S
) ( 2 S . 7 , 1 S
2 1 min
2 1 max
o + o >
o + o s
linhat
l i nhat
(1.25)
Khe h ban u S
b
l khe h lp ghp thc t ca mi ghp, n c la
chn theo cc gi tr tnh ton S
li nht
v S
min
cho php nhng khng nht thit phi
bng cc gi tr .
Trn thc t khe h ban u ph thuc vo thit b v quy trnh cng ngh
ch to v iu kin lp ghp thc t ca mi ghp, thng thng S
ban u
>S
li nht
;
S
ban u
>S
min
.
Khe h sau khi chy r ph thuc vo cht lng b mt ca cc chi tit.
Trong thc t thi gian chy r T
1
l rt nh so vi thi gian lm vic bnh thng
ca mi ghp T
2
.
V vy trong tnh ton c th coi T
1
~ 0 v nh vy S
chr
~ S
b
.
Nh vy thi gian lm vic hay tui th ca mi ghp:

o tg
b b
S S
c
S S
T
cf cf

=
max max
, (1.26)
trong :

b
S S
cf

max
- mn tng cng ca chi tit bao v chi tit b bao,
c = o tg -cng hao mn tng cng ca chi tit bao v chi tit b
bao.
T cng thc trn, tnh c thi gian lm vic ca mi ghp:

1
max
1
max
1
2 / ) ( 2 / ) (
o tg
S S
c
S S
T T
cf cf
b b

=

= = , (1.27)

2
max
2
max
2
2 / ) ( 2 / ) (
o tg
S S
c
S S
T T
cf cf
b b

=

= = , (1.28)
hay
1
1
1
c
i
T = ;
2
2
2
c
i
T = (1.29)
vi:

Cnsc.57

1
i - mn ca chi tit b bao sau thi gian lm vic T, mm;

2
i - mn ca chi tit bao sau thi gian lm vic T, mm.
xc nh c
1
i ,
2
i cn phi bit quy lut hao mn c th ca cc chi
tit.
mn tng cng ca chi tit b bao v chi tit bao (trc v bc) khe h li
nht cho php
B T
cf
I I i i S S I + = + = =
2 1 max max nhat li
, mm (1.30)
mn ca chi tit b bao v chi tit bao (trc v bc) sau cng mt thi gian
lm vic c xc nh nh sau:

+
= =
+
= =

1
.
1
max
2
max
1
I
I i
I
I i
B
T
(1.31)
trong : -t s hao mn ca chi tit bao v chi tit b bao (bc v trc).

T
B
C
C

= =
1
2
(1.32)
Vi: c
2
, c
1
hoc C
B
, C
T
- cng hao mn trung bnh ca chi tit bao v
chi tit b bao (bc v trc) (mm/10
4
km).
Chu k sa cha ca mi ghp gi tr khe h ln nht cho php:

T
T
sc
C
I
L = hoc
B
B
sc
C
I
L = , km (1.33)
S ln gii th sa cha trc khuu khi khe h mi ghp t gi tr
gii hn:

min
d d
m

=
ngha danh
, (1.34)
trong :
d
danh ngha
-ng knh danh ngha c trc (mm);
d
min
- ng knh danh ngha c trc xc nh t iu kin bn (mm);
- bc sa cha.
Bc sa cha, trong trng hp hao mn ng u, c xc nh nh sau:
) ( 2 r I
T
A + = , (1.35)
vi r A - lng d gia cng v mt pha khi trc mn c sa cha ct
tip theo.
Nu bit c
f ch
S
.
max
v khe h trung bnh (khe h ban u) S
b.
th c th xc
nh c h s d tr cho hao mn.
bd
f ch
S
S
k
.
max
= , (1.36)
Trong thc t k = 2 - 4.
Trong mt s trng hp khi khe h ca mi ghp tng ln qu nhanh s gy
ra ti trng va p chng hn nh trong mi ghp: cht pttng-bc lt thanh truyn.

Cnsc.58
Nu tr s ti trng ng vt qu gii hn cho php, th chi tit c th b ph hu
trc khi khe h trong mi ghp t ti tr s cho php ln nht. i vi mi ghp
kiu ny khe h cho php ln nht c th tnh:
t p
l S
f ch
.
. 5 , 21
.
max
q
= , (1.37)
trong :
l - chiu di phn (chu lc) ca bc lt, mm;
p - p sut trung bnh k nn v dn n, kG/cm
2
(N/m
2
);
t - thi gian tc dng ca p sut nn v dn n, giy;
q - nht tuyt i ca du bi trn, kG.s/m
2
(N.s/m
2
).
Cc mi ghp cht c c trng bi tr s di xc nh bi kiu lp ghp
. Trong cng mt kiu lp ghp, di thc t trong mi ghp, nh ni trn,
s ph thuc vo bng b mt gia cng ca chi tit.
Trn hnh 1.8. biu din quy lut hao mn ca chi tit theo thi gian hoc cy
s chy nu trn l tng ng cp chi tit ng tui th. Trong thc t rt t khi gp
chi tit loi ny m thng chi tit b bao s c tui th di hn nhiu so vi chi tit
bao (chi tit c tui th ln thng l chi tit phc tp, kh ch to, kh thay th).
Ngoi ra i vi chi tit lm vic ch ma st kh hoc ma st gii hn (ma st
bin) th quy lut hao mn ca n theo thi gian cng tng t nh vy.
1.6.3. C s thit lp chu k sa cha b trc bnh xe u my
Sau mt thi gian vn dng bin dng ban u ca mt ln v g bnh xe s
b mn i mt lng, nu mn qa kch thc quy nh s nh hng n s an ton
ca u my cng nh ca on tu trong qa trnh chy tu. Mt khi mt ln v g
bnh xe b hao mn, nng cao tin cy trong qa trnh vn dng cng nh nng
cao hiu qa khai thc kinh t cp bnh xe, ta tin hnh hn p g bnh xe v tin
li theo bin dng quy nh.
C s thit lp hoc hiu chnh chu k sa cha b trc bnh xe u my yu
da vo:
- Cng hao mn mt ln v g bnh xe;
- mn gii hn ca mt ln hoc g bnh xe;
- Lng d tr hao mn ca mt ln hoc g bnh.
Ni dung phn ny c th tham kho thm ti mc 1.3.
1.6.4. Mt s nguyn tc v thu thp s liu thng k hao mn cc chi tit
trn u my vn dng trong iu kin Vit Nam
nghin cu hao mn cc mi ghp c bn (cc cm chi tit chnh) trn
u my nh nhm pttng-xecmng-xylanh, nhm gi -bc trc khuu, cp bnh
xe cn phi thu thp s liu thng k v tnh ton cc c tnh hao mn theo mt
trnh t xc nh.
ly s liu t yu cu cn m bo nhng nguyn tc sau y:

Cnsc.59
1. Khi thu thp s liu thng k, ch c o kch thc ca cc chi tit ca
cng mt loi ng c hoc u my, vi iu kin tt c cc ng c hoc u my
u c vn dng nhng iu kin tng t nh nhau.
2. Phi o lng tt c cc chi tit cng kiu loi cn nghin cu trc khi d
khuyt tt khng k ti nguyn nhn h hng ca chng hoc trng thi ca chng.
Khng c phn nhm s b cho cc chi tit hoc b qua cc s o c sai lch ln
so vi tr s bnh thng. Cc phng php l thuyt xc sut ch c th dng cc
cm s liu thng k ngu nhin, do cc chi tit phn nhm trc khng to nn
cm s liu ngu nhin.
3. o nhng chi tit qua vn dng, phi s dng dng c o v cc thit
b c chnh xc khng nh hn so vi dng c v thit b s dng khi ch to cc
chi tit c nghin cu ny.
4. Chi tit ca ng c hoc u my c loi b khi mn ca b mt ma
st d ch mt v tr bt k no vt qa gii hn cho php. V vy, v mt
nguyn tc, i vi mi chi tit ch cn la chn ly mn cc b ln nht l .
Tuy nhin, phc v cho nhng nghin cu c tnh ton din hn, c th
thu thp hoc ghi nhn tt c cc s o tt c nhng v tr o c quy nh
trong quy trnh sa cha.
5. Trc khi x l s liu cng cn lu vn kh cc sai s th. y cn
nhn r l cc s liu thng k ch c coi l c cha sai s th khi n khng phn
nh ng bn cht vt l hoc phi l so vi thc t ch khng phi s liu c gi tr
ln hn cc gi tr trung bnh qa nhiu.
6. Trong x l s liu thng k cn ch ti s lng mu. Tuy nhin vn
s lng mu trong trong qu trnh nghin cu hao mn cc chi tit ca u my
hin ang vn dng Vit Nam coi nh khng phi cp ti, v cc s liu thng
k hu nh bao hm ton b s u my hin c v do cc quy lut nhn c
chc chn s phn nh ng bn cht ca tp hp u my ang kho st.

Cu hi kim tra:
1. Hao mn v quy lut hao mn theo thi gian ca chi tit; h thng bo
dng, sa cha u my diesel.
2. Phn tch qu trnh hao mncc cm chi tit chnh trn u my diesel v
nh hng ca hao mn ti trng thi k thut ca u my.
3. C s thit lp chu k sa cha cc cm chi tit chnh trn u my diesel.

58.Cnsc
CHUONG II
CC PHUONG PHP RA V LM SACH CHI TIT
2.1. Phn loi cc phuong php lm sch chi tit
Tuy thuc vao tinh cht cua lop cn bn bam trn chi tit va vt liu cua ban
thn chi tit do, ma co th tin hanh lam sach bng nhung phuong phap khac nhau.
Bn canh do, cac chi tit cua du may rt da dang v mt kt cu cng nhu kiu loai
v.v. Do vy, co th phn loai vic lam sach bng nhiu cach khac nhau. O dy co
th tham khao mt s cach phn loai chung nht nhu sau.
2.1.1. Phn loi theo tinh cht cua lp cn bn
Cac chi tit khac nhau cua du may phai lam vic o nhung ch d va diu
kin rt khac nhau, do do tinh cht cac lop cn bn bam vao chung cng da dang.
Nhin chung co th phn ra mt s nhom lam sach chinh nhu sau:
1. Khu du cho chi tit (ty du m);
2. Khu cn cho chi tit;
3. Khu mui than;
4. Lam sach gi (lop n mon).
2.1.2. Phn loi theo kt cu cua chi tit
Cac chi tit co kt cu va vt liu khac nhau phai lam sach bng nhung
phuong phap khac nhau, do do co th phn ra nhung nhom chinh nhu sau:
1. Rua va lam sach nhung chi tit lon cua du may;
2. Lam sach so mi xylanh va lot xylanh;
3. Lam sach cac b phn cua h thng cao ap;
4. Lam sach cac chi tit chinh xac;
5. Lam sach ln;
6. Lam sach truot;
7. Lam sach bu loc du ;
8. Lam sach bu loc nhin liu;
9. Lam sach bu loc khi.
2.1.3. Phn loi theo phuong thc lm sch
Hin nay trong sua chua du may nguoi ta su dung mt s phuong phap rua
va lam sach nhu sau:
1. Cac phuong phap rua
1. Rua bng du hoa hoc nhin liu;
2. Rua bng dung dich kim;
59.Cnsc
3. Rua bng dung dich nuoc cua cac cht hoat tinh b mt;
4. Rua bng cac cht hoa tan;
5. Rua bng hoi cua nhung cht hoa tan;
6. Rua bng cach nhung tm;
7. Rua bng phuong phap dong phun;
8. Rua bng phuong phap hoan luu cung buc dung dich.
2. Cac phuong phap lam sach
1. Lam sach bng cac dung cu co khi;
2. Lam sach bng khi nen;
3. Lam sach bng phuong phap thi bt, hat kim loai;
4. Lam sach bng bt hat (hat trai cy);
5. Lam sach bng phuong phap phun cat;
6. Lam sach bng siu m.
2.2. Cc phuong php rua chi tit v cm chi tit
2.2.1. Rua bng du hoa hoc nhin liu
Dy la phuong phap thng dung va don gian nht duoc su dung trong qua
trinh sua chua; cht luong lam sach duoc dam bao va khng phai trung hoa. Phuong
phap nay co th lam sach cho nhiu loai chi tit, tuy nhin cng khng nn ap dung
tuy tin vi hoi cua cac cht rua nay d bt lua, d gy n va tuong di dc hai. Chi
tit duoc nhung vao khay hoc thung co chua dung dich rua (nhin liu) va duoc rua
bng de, sau do lau kh va thi sach bng khi nen.
2.2.2. Rua bng dung djch kim
Nhung cn bn du m theo thanh phn hoa hoc co th chia ra cht xa phong
hoa va cht khng xa phong hoa. Cac cht xa phong hoa la cac m huu co nhu m
thuc vt, m dng vt, con cac cht khng xa phong hoa do la du khoang, cac cht
bi tron tng hop, v.v... Nhung cht du m co kha nng xa phong hoa khi tac dung
voi dung dich kim s tao ra xa phong va d ty khoi b mt chi tit. Cac cht du
m khng co kha nng xa phong hoa thi d tan trong xng, du hoa va d ty khoi b
mt chi tit bng nhung cht do nhung khng xa phong hoa duoc trong dung dich
kim. Mun lam sach nhung loai m nay cn phai cho thm cac cht -myn-hoa vao
dung dich nhu thuy tinh long, tri-natri-pht-phat, v.v... Cac cht nh tuong nay lam
giam d bam o b mt, dng thoi d lam giam lin kt giua du m voi b mt kim
loai va thuc dy qua trinh rua nguoi ta hm nong dung dich ln toi 70-95
0
C.
Cac chi tit bng gang va thep (cac te, blc, xylanh, khung gia chuyn, cp
banh xe, bu du, v.v...) duoc rua bng cac loai dung dich rua trong cac b rua nho
cac voi cao su hoc trong cac may rua. Phuong phap nay tuong di tin loi, cht
luong lam sach cao va cho phep co gioi hoa toi muc cao nht. Vic rua bng dung
dich kim trong may rua nng sut hon rua trong cac b ho tu 5 dn 8 ln. Nhuoc
dim cua phuong phap nay la phai trung hoa mt cach cn thn cac b mt d rua.
60.Cnsc
Trong bang 2.1 chi dn thanh phn cua mt s dung dich kim dung d rua
chi tit o cac xi nghip sua chua.
58.Cnsc
Bang 2.1. Thanh phn mt s dung dich rua dung d rua chi tit va b phn
Luong cac cht thanh phn cn thit trong 1 lit nuoc (gam/lit)
Di voi cac chi tit bng kim
loai mau va kim loai den cua
dng co
(sau khi d giai th)
Di voi cac chi tit bng kim
loai mau va kim loai den cua
dng co
(truoc khi d giai th)
Di voi cac chi
tit lam bng hop
kim nhm
Rua trong may rua
hai bung
Rua trong may rua
hai bung
Cac cht
thanh phn
cua
dung dich
Bung
thu nht
Bung
thu hai
Rua
trong
may rua
mt
bung
Bung
thu nht
Bung
thu hai
Rua
trong
may rua
mt
bung
Dung
d rua
trung
gian
Dung
d rua
kt
thuc
Dung d rua
trung gian va
kt thuc cho
cac chi tit
bng kim loai
den
Xa phong den hoc -
mun-xi
2-5 2-5 2-5 3-5 3-5 3 - 2 2-5
Xda nung hoc tri-
natri-pht-phat
(Na
2
CO
3
) hoc Na
3
PO
4
2-5 1-2 2-5 2-4 1-2 2 2 2 2-5
Thuy tinh long
(Na
2
SiO
3
)
- 0,5-0,7 0,5 - 0,5-0,7 0,5 0,7 0,7 -
Bicmat (K
2
C
2
O
7
) hoc
natri nitrat (NaCO
3
)
- 2 2 - 2 - - - 3
Qua trinh ty du m khoi b mt chi tit bng dung dich kim co th giai thich nhu sau. Do tac dung cua dung dich kim
nong lop du m bi dt nong mt cach nhanh chong. Do bi dn no va do tac dung cua cac luc cng b mt lop du m s bi dum lai
va khi v ra chung tao thanh nhung giot nho bam chc trn b mt chi tit. Cac giot du m vua hinh thanh bi cac cht -myn hoa
6
0
.
C
n
s
c
59.Cnsc
tac dung va luc bam cua chung voi kim loai nho hon so voi luc bam cua du m voi kim loai va do vy nhung giot du m nay co
th duoc ty mt cach d dang khoi b mt chi tit bng dong tia dung dich kim hoc nuoc.
61.Cnsc
Thoi gian va cht luong cua vic khu m cho b mt chi tit phu thuc phn
lon vao tinh cht va nng d cua dung dich kim. Chng han thoi gian khu m cho
chi tit co th giam xung rt nhiu nu tng nng d cua dung dich kim. Tuy
nhin, cac dung dich kim dc s lam cho b mt chi tit bi n mon, do do ham luong
x da n da va x da nung trong dung dich phai han ch. Ngoai ra, trong thanh phn
cua cac dung dich kim con co thm cac cht chng n mon va sau khi rua hoc lam
sach phai rua chi tit mt cach k lung bng nuoc nong.
Trong qua trinh su dung dng co, mui than s bam ln thanh bung chay o
mt quy-lat, bam trn thanh va dinh pittng, trn cac nm xupap va cac chi tit khac.
Mun lam sach mui than co th dung hai phuong phap, do la phuong phap lam sach
bng co khi (nhu d trinh bay) va lam sach bng hoa hoc (bng dung dich kim). Khi
lam sach mui than cho cac chi tit nguoi ta ngm chung trong dung dich kim nong
(95-100
0
C) trong khoang thoi gian 40-60 phut. Thanh phn dung dich trong truong
hop nay co th tham khao o bang 2.2.
Bang 2.2. Dung dich rua d khu mui than
Ham luong cac cht thanh phn,
gam/lit nuoc
Cac cht thanh phn cua dung dich
Di voi cac chi tit
bng gang va thep
Di voi cac chi tit
bng hop kim nhm
X da n da (NaOH) 25 -
X da nung (Na
2
CO
3
) 35 10
Xa phong den 24 10
Thuy tinh long (Na
2
SiO
3
) 1,5 10
Bicromat (K
2
C
2
O
7
) - 1
Nhung dung dich nay khng th lam sach mui than mt cach hoan toan
duoc ma chi co tac dung lam mm chung ra la chinh, do do sau khi rua trong dung
dich chi tit duoc lam sach lai bng chi lng hoc nao g. Khng nn dung ban chai
kim loai hoc nao kim loai d lam sach nhung chi tit trn vi co th gy ra xuoc hoc
sy sat. Sau khi rua va lam sach, cac chi tit duoc thi bng khi nen.
Phuong phap rua bng dung dich kim d khu mui than co nng sut va
cht luong khng cao, nht la di voi nhung chi tit co kt cu phuc tap.
Thit bi lam sach mui than va cn nuoc cho chi tit duoc th hin trn
hinh 2.1.
.
62.Cnsc
.
Hinh 2.1. Thit bi lam sach mui than va cn nuoc cho chi tit
trong dung dich mui va kim
1. B dung dich mui va kim; 2. B nuoc d rua; 3. B trung hoa;
4. B lam sach; 5. Chi tit rua.
Cac chi tit bng nhm khng nn rua trong dung dich co chua xut n da boi
vi cht kim co tac dung pha hoai nhm theo phan ung sau dy:
2Al 6NaOH d Na
2
AlO
3
3H
2
O
Cac chi tit bng nhm con co th dung cac thanh phn dung dich cho trong
bang 2.3.
Bang 2.3. Dung dich rua cac chi tit bng nhm
Thanh phn (kg/100 lit nuoc)
Cac cht thanh phn cua dung dich
1 2 3
X da nung, (Na
2
CO
3
) 1,85 2,0 1,0
Xa phong 1,00 1,0 1,0
Thuy tinh long, (Na
2
SiO) 0,85 0,8 -
Bicrmat, (K
2
C
2
O
7
) - 0,5 0,5
Trn hinh 2.2 la so d may rua tng hop dung d lam sach bu loc. Thn 4
cua may duoc dy kin o phia trn nho np 7; bn trong ng tru doc theo truc co lp
mt truc dung 6, o phia duoi tua ln chn 2 va o phia trn tua ln bi. Du trn cua
truc co lp puli 10, puli nay duoc dn dng nho dng co 13 co cng sut 6kW thng
qua ba dy cua-roa. O chiu cao 100 mm so voi day cua thn may nguoi ta han dia 1
vao truc 6 va dng thoi lai han dinh va kep cht bn dm chu V vao dia nay nho cac
ban ni, cac dm nay duoc lin kt voi nhau bng ba dy thanh keo 5. O phia trn
cua np 7 co han mt thung chua 9 va trong thung nay co dt ba ng di xung 8 co
5 4 3 2 1
63.Cnsc
xe rnh theo chiu dai. Ong thng hoi 11 co bom hut cng sut lon duoc han vao
np may rua.
.
Hinh 2.2. May rua tng hop d lam sach cac bu loc cua du may
1. Dia; 2. Gi d truc; 3. Thanh thep hinh (chu U); 4.Thn may (vo may);
5.Thanh ging; 6.Truc; 7. Np; 8. Ong nho; 9. Thung chua (khoang chua);
10. Banh dai (puli); 11. Ong thng gio co quat; 12. Puli (banh dai) dn dng;
13. Dng co din.
Khi lam sach co th dt bn bu loc khi (bu loc khi tng ap cua dng co, cua
dng co din keo hoc cua may phat) hoc 12 bu loc du th hoc 4 bu loc cua
may nen. Hoi nuoc duoi ap sut 8 kG/cm
2
va nhit d hon 100
0
C theo ng duong
kinh toi 50mm duoc dua toi thung chua 9 cua may rua va qua cac rnh trong ng 8
va xa vao cac bu loc duoc quay voi vn tc lon xung quanh ng.
Nhu vy khi lam sach cac bu loc cac hat cn bn cung voi hoi nuoc theo ng
thng hoi 11 nho bom hut duoc thai ra ngoai. Khi cn thit co th cho hn hop nhin
liu diezel hoc du voi khi nen theo ng 8 d rua hoc phun du cho mt s bu loc.
Mun lam sach cac bu loc khi phai mo np 7 va dung hoi thi sach mt
trong cua may rua cho toi khi khng con cn nuoc sau do dt bn bu loc khi vao,
dong np lai, mo may cho dng co din va xoay mo khoa hoi di hai vong, sau
khoang 7 phut dong khoa hoi lai va mo khoa khi nen va mo khoa binh chua nhin
liu. Sau khi muc nhin liu trong binh chua giam xung 10cm thi dong cac khoa khi
nen va khoa nhin liu lai con khoa hoi thi mo ra va dung hoi thi cho cac bu loc
khoang 6 phut. Sau do khoa hoi duoc dong lai con khoa khi nen va khoa du duoc
mo ra va may tip tuc lam vic khoang hai phut nua.
2.2.3. Rua trong dung djch nuc cua cht hot tinh b mt
Cac cht hoat tinh b mt khi b sung thm cac mui kim co th lam sach
cac cn bn du m. Cn bn du m khi tac dung voi dung dich rua s bi nh tuong
a
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
13
12
64.Cnsc
hoa va duoc lam sach d dang. Phuong phap nay co uu dim la cht luong lam sach
tt, khng dc va cho phep co gioi hoa cao. Dung phuong phap nay co th lam sach
cac phn ung cua dng co din.
Di voi cac loai may din, ngoai vic lam sach bng phuong phap thi khi
nen nguoi ta con rua va lam sach cac phn ung cua chung trong cac bung chuyn
dung. Dung dich rua duoc dung o dy la dung dich nuoc cua cac cht hoat tinh b
mt OP.7 (OP.7) va OP.10 (OP.10) co pha thm cac mui kim. Cac cn bn du m
tac dung voi dung dich rua s tro thanh cht -myn va cht -myn nay d dang duoc
ty sach bng hn hop hoi va nuoc phun ra khoi h thng voi phun duoi mt ap luc
nht dinh. Dung dich nay khng gy tac hai cho lop cach din, khng dc va khng
gy n. D tin hanh lam sach phn ung nguoi ta dt chung ln ban 1 cua bung rua
(hinh 2.3) va trn ban nay phn ung duoc quay tu tu xung quanh truc cua no. Chuyn
dng quay thuc hin duoc nho cac banh rng cn 5 va cac banh rng tru 3 thng qua
hp giam tc 4. Dung dich rua duoc phun ra duoi ap sut 1,2 - 1,5 kG/cm
2
qua cac
voi phun sau khi d duoc cp vao cac ng dn 8, 10, 11. Xylanh khi nen 9 dung d
dong mo np 6.
Hinh 2.3. Thit bi lam sach phn ung cua may din
1. Ban; 2. Bung kin hai vach; 3. Cac banh rng tru; 4. Hp giam tc; 5. Cac banh
rng cn; 6. Np dy; 7. Thanh keo; 8, 10, 11. Cac duong ng; 9. Xylanh khi nen.
2.2.4. Rua bng cc cht ha tan
Cac cht hoa tan thuong dung d rua chi tit do la tri-clo-ti-len, t-tra-clo-
ti-len, t-tra-clorua-cacbon. Cht luong lam sach tuong di tt.
Phuong phap nay rt nguy him vi cac cht huu co bay hoi lam cho mi
truong san xut bi nhim dc. Co th lam giam anh huong cua hoi dc bng cach
lam kin va thng gio cho cac bung rua. Sau khi rua phai khu m cho b mt chi tit.
8
4
5
6
7
9
10
11
2
3
1
Sn nh

1
0
0
65.Cnsc
2.2.5. Rua bng hoi cua nhng cht ha tan
Cac cht hoa tan chua trong b duoc dt nong toi mt nhit d nht dinh va
chung s bay hoi. Cung luc dem chi tit dua vao b va hoi s bam vao chi tit sau do
ngung dong lai ri chay di, keo theo cac cn bn. Dung phuong phap nay co th lam
sach duoc cac chi tit co boc cach din. Thit bi lam sach phn ung may din bng
hoi cua nhung cht hoa tan duoc th hin trn hinh 2.4.
Hinh 2.4. Thit bi lam sach phn ung
1. Duong ng co ap sut (voi phun);
2,10. Ong rut ga lam lanh va ng rut ga chua hoi nuoc;
3,8. Bom; 4. B phn lng; 5. Thung du tru;
6. Thit bi lam sach; 7. Phu xa cn;
9. Van khoa; 11. B chua cht hoa tan;
12. Bung rua; 13. Mang hung;
14. Cam ung nhit d diu khin qua trinh hm nong;
15. Quat hut.
2.2.. Rua bng cch nhng tm
Chi tit duoc nng ln ha xung trong b chua nuoc hoc dung dich va duoc
lam sach. Hoc cng co th chi tit duoc ngm trong dung dich va cac cn bn bi tan
rua ra do tac dung nh tuong hoa. Phuong phap nay co th ap dung di voi cac chi
tit cng knh nhu khung gia chuyn, cp banh xe, cac-te,v.v... Nhuoc dim la nng
sut rua thp, tiu hao cht hoa tan lon. Hin nay cac chi tit nay du duoc rua trong
cac may rua tng hop chuyn dung.
2.2.7. Rua bng phuong php dng phun
15
14
13
12
11 10 9 8
6 5
4
3
2
1
Hoi nuc nng
Hoi nuc
Nuc
Nen nh (mat sn)
66.Cnsc
Phuong phap nay la phuong phap phun nuoc hoc dung dich bng h thng
dan co voi phun. Dy la phuong phap hin dang duoc su dung rt rng ri, nng sut
cao nho vao tac dung dng luc cua dong phun, cht luong lam sach cao.
Trn hinh 2.5. th hin thit bi rua gia chuyn huong bng phuong phap dong
phun.
Hinh 2.5. Thit bi rua (bung rua) gia chuyn huong
2.2.8. Rua bng phuong php hon luu cung bc dung djch
Dung dich rua duoc tun hoan trong mt mach (h thng) kin, hoc chay qua
b co chua chi tit d lam sach chung, hoc chay duoi mt ap luc nao do qua cac
duong thng trong thn chi tit va lam sach b mt bn trong cua no. Phuong phap
nay dung d lam sach nhung ch ngoc ngach cua chi tit nhu np qui-lat, blc xylanh
hoc bu loc cua du may.
2.2.9. Lm sch chi tit bng siu m
Ban cht cua phuong phap nay la nng luong din duoc chuyn hoa thanh
dao dng co tn s cao (28 nghin chu trinh trong 1 giy) va lam cho cht long bi dn
no theo chu ky. Trong nua chu ky dn cac song siu m tao nn hin tuong khi xm
thuc cua cht long va nhu vy do tac dung cua truong siu m trong cht long s xut
hin cac bot khi. Trong nua chu ky nen cac bot khi bi pha v va xut hin cac song
va dp do do cac mang du m bi bong ra, luc bam cua chung giam xung va nhu
vy s duoc cht long lam sach mt cach d dang. Noi khac di, ban cht cua phuong
phap lam sach bng siu m la tac dng co gioi cua cac bot khi ln b mt bi bam
bn cua chi tit. Khi cac bot khi bi pha v o b mt chi tit s tao ra mt ap sut thuy
luc tuc thoi rt lon va nho do cac hat cn bn, du m bi but ra khoi b mt chi tit
va bi dong chay lin tuc cua cht long do song siu m gy ra cun di.
67.Cnsc
Tc d va cht luong lam sach bng siu m phu thuc vao d hoat tinh hoa
hoc cua cht long. Nu cht long (hoc dung dich) co th hoa tan duoc cn bn thi
qua trinh lam sach duoc thuc hin khng nhung chi do tac dng cua cac bot khi xm
thuc ma con la do tac dng hoa hoc tuong h cua cht hoa tan va cn bn. Trong
truong hop nay qua trinh lam sach bng siu m s duoc thuc dy kha nhanh.
Dung dich rua chi tit bng siu m co th co nhung thanh phn cho trong
bang 2.4.
Bang 2.4. Dung dich rua chi tit bng siu m
Thanh phn (kg/lit nuoc)
Cac cht thanh phn cua dung dich
1 2 3
Xut n da, NaOH 10 - -
X da nung (natrisunIit), Na
2
CO
3
30 - 30
Tri-natri-phphat, Na
3
PO
4
30 30 -
Cht hoat tinh b mt, OP-7 3 3 3
Xa phong den - - 2
Nhit d cua dung dich khi rua duy tri trong khoang 50-60
0
, thoi gian lam
sach khoang 1- 5 phut.
Vic tao ra song siu m dua trn co so su dung cac hiu ung tu giao va hiu
ung ap din.
Hiu ung tu giao la kha nng thay di kich thuoc tuyn tinh cua mt s kim
loai va hop kim duoi tac dung cua tu truong (niken nguyn cht, hop kim niken-st,
cban, v.v...).
Hiu ung ap din la hin tuong xut hin cac din tich trn b mt tinh th khi
ap dt mt ap luc hoc luc cng co gioi ln cac mt cua no (hiu ung ap thun). D
nhn duoc cac song siu m phai su dung hiu ung ap din nghich. Hiu ung ap din
nghich la su thay di cac kich thuoc cua tinh th khi truyn cac din tich toi cac mt
cua no. Cac tinh th thach anh, tuc-ma-lin... du co hiu ung ap din thun va
nghich.
Cac thit bi lam sach bng siu m cho chi tit gm co ngun dao dng din
(thuong la may phat kiu den), b bin di dao dng din thanh song co gioi dan hi
va b chua dung dich. Nguoi ta thuong dung cac may buc xa ap din va may buc xa
tu giao lam cac may bin di.
Cac may phat siu m duoc ch tao theo ba nhom:
1. Nhom co tn s dao dng tu 15 dn 30 kHec d cung cp cho cac may bin
di tu giao.
2. Nhom co tn s dao dng tu 12 dn 2000 kHec d cung cp cho cac may
bin di tu giao cng nhu cac may bin di ap din.
3. Nhom co tn s tu 2000 kHec dn vai MHec d cung cp cho cac may
bin di ap din.
68.Cnsc
Di voi cac chi tit qua bn nn dung cac may phat nhom 1 voi cac song co
tn s 15 - 30 kHec.
Trn hinh 2.6. la so d b lam sach chi tit bng siu m. B cng tac 3 (duoc
ch tao tu vi-nhi-plat) cung voi dung dich duoc lng vao b han bng kim loai 1.
May bin di tu giao 2 dt trong b kim loai duoc cung cp ngun tu may phat siu
m. Trong thoi gian lam vic may bin di duoc lam mat bng nuoc chay. Cac chi
tit duoc treo vao b trong cac do chuyn dung hoc qua cac l cua dia.
Cht luong lam sach bng phuong phap nay tuong di cao, thoi gian lam
sach it, co kha nng co gioi hoa. Tuy nhin cac ngun song siu m hin nay chua
lon lm cho nn chi co th lam sach duoc cac chi tit c nho ma thi.
Hinh 2.6. B lam sach chi tit bng siu m
1. Thn b; 2. May bin di tu giao; 3. B cng tac
2.2.1. Rua ngoi cho du my
O cac nha may du may duoc lam sach va rua ngoai trong cac bung rua kin
trn cac xe con cng ngh. Truoc ht nguoi ta chun bi vic lam sach nhu sau: Nut
kin cac l co kich thuoc 1mm tro ln va nhung ch co kha nng lam lot dung dich
rua vao trong. Cac du dy dn din duoi gm xe duoc cach ly bng cac boc lot cao
su. Du may duoc dua vao bung rua bng thit bi bng chuyn co th chuyn dng
tinh tin 34 ln voi vn tc khoang 0,7m/phut. D lam sach b mt ngoai cua thung
xe va gia chuyn nguoi ta su dung dung dich 3 xut n da (NaOH) dun nong toi 85 -
100
0
C. Sau khi rua bng dung dich, du may duoc rua bng nuoc nong va sy kh
bng khng khi nong. Du may d rua xong duoc dua ra khoi bung rua, sau do thao
phn vo thung xe, thao mt s trang thit bi va tin hanh rua bn trong ngay trong
bung rua do va sy kh nhu di voi rua ngoai.
Cac may rua ngoai cho du may Xi nghip (o doan) hoc o nha may co th co
nhiu loai nhu may rua kiu thng qua, may rua kiu "cut", may rua mt bung, hai
bung va ba bung, cac may rua nay co th co cac thit bi rua tinh tai hoc di dng.
May rua kiu thng qua la loai may rua co hai cua o hai du, du may duoc
dua vao bung rua o cua nay va sau khi rua duoc dua ra khoi bung rua o cua kia.
69.Cnsc
Du may duoc thng qua bung rua trn bng chuyn hoc cac xe cng ngh. Cng
co khi du may vua thng qua va vua duoc tin hanh rua mt cach dng thoi. Di
voi cac chi tit, ngoai phuong phap thng qua bng bng chuyn, chung con co th
thng qua bng palng.
May rua kiu cut la loai chi co mt cua. Du may (hoc chi tit) duoc dua
vao rua va dua ra sau khi rua thng qua cua duy nht do. Trong cac may rua nay du
may co th dung yn trong khi rua hoc chuyn dng tinh tin, di voi cac chi tit
ngoai ra con co th chuyn dng quay trn cac ban chuyn dung.
Trong may rua mt bung thuong chi tin hanh rua bng dung dich xut (khu
du va cn bn), con trong cac may rua hai hoc ba bung thi o bung thu nht du
may (hoc chi tit) duoc khu du va cn bn (bng dung dich xut), o bung thu hai
duoc rua bng nuoc nong va o bung thu ba co th duoc thi bng khi nen. Khi cn
thit co th b tri cac bung trung gian d ngn ngua cho dung dich khoi ln
voi nuoc.
Cac trang thit bi hm nong dung dich hoc nuoc co th la cac b chua hoc
cac xi-tec, vic hm nong co th tin hanh bng hoi nuoc thng qua cac ng rut ga
dt trong b hoc bng din.
Trong cac bung rua nguoi ta b tri h thng dan phun, dan phun co th la
dan c dinh hoc di dng (chuyn dng tinh tin hoc chuyn dng quay). Dung dich
rua duoc phun ln b mt chi tit qua cac voi phun cua h thng dan phun voi ap luc
khoang 2-6 kG/cm
2
. Mt s nha may nguoi ta con b tri cac dan phun o duoi gm
du may va phun dung dich nguoc ln voi ap luc toi 100 kG/cm
2
.
Trn hinh 2.7. biu thi mt kiu may rua dung d rua ngoai cho du may khi
sua chua xuong. Dy la loai may rua mt bung kiu thng qua co cac thit bi rua
(h thng dan phun) tinh tai. Trong qua trinh rua du may duoc dich chuyn tinh tin
nho mt bng chuyn (dt trn xe con) dn dng bng dng co khi qua hp giam tc.
Trong diu kin cua cac doan, du may co th duoc lam sach va rua trong
cac may rua dt ngoai troi bng dung dich kim. O mt s doan nguoi ta con dung
thit bi rua ngoai va thit bi lam v sinh phia trong cua du may. Thit bi nay cho
phep rua sach bung tai x, cac khoang may va cac bung v sinh, lam sach bui bn
cho bung cao ap va cac trang thit bi khac va dng thoi d rua ngoai cho du may.
Thit bi nay gm nhung kt cu nhu tram bom, mt bng d rua trong, thit bi rua
ngoai, cac b chua, cac binh loc du va cn bn bng cat va co b phn gom du, cac
mt bng d chua
nuoc bun.
70.Cnsc
Hinh 2.7. Thit bi rua ngoai cho du may
1. Bung rua; 2. Thit bi thoat khi; 3. Cac ng hut khi; 4. Duong ng cua h
thng dan phun; 5. H thng thoat khi khi tm sy; 6. Cua chinh co voi phun mt
du; 7. Co cu dich chuyn du may; 8. Du may; 9. Xe con cng ngh; 10. Thit bi
bom cua h thng rua; 11. Cac thit bi lam sach.
Thit bi rua ngoai con duoc trang bi cac ban chai quay tron dt thng dung
doc theo thanh xe du may. Thng thuong cac thit bi nay co bn cp ban chai, mt
cp dung d tan nho nht -mun- xy con ba cp kia dung d rua. Tt ca cac ban chai
du duoc dn dng dc lp nho cac dng co va cac hp giam tc. Cac ban chai duoc
lam bng soi kaprn thanh tung khuc nua hinh tru (nua tang trng) ri ghep voi nhau
doc theo chiu dai. Cac khung ban chai duoc xoay vao vi tri lam vic trn cac ct
nho khi nen da vao cac xi lanh cua co cu dn dng quay, con khi dua v vi tri khng
lam vic thi tin hanh nho cac lo xo tu hi vi.
2.3. Cc phuong php lm sch chi tit
2.3.1. Lm sch bng dung djch co khi
Dy la phuong phap th so, su dung duoc o nhiu noi di voi nhiu kiu loai
chi tit. Dung cu chu yu d lam sach la ban chai st, nao, dao cao, giy nham, v.v...
Dung cac dung cu nay co th lam sach duoc cac lop -xy hoa, cac lop n mon (gi),
mui than. Nhuoc dim cua phuong phap nay la khng phu hop voi vic lam sach
cac chi tit ch tao tu kim loai mm va khng lam sach duoc nhung ch ngoc ngach
cua chi tit.
2.3.2. Lm sch bng khi nn
Thuong ap dung d lam sach cac chi tit co bui bn kh nhu cac thit bi din,
cac may din, hoc d thi kh cac chi tit sau khi rua. Khi nen dung d thi duoc
ly tu h thng khi nen cua phn xuong, cua xi nghip hoc cua nha may. Ngoai ra,
co th ly truc tip tu thung chua do may nen cung cp. Tuy thuc vao lop bui bn,
tuy thuc vao kiu loai chi tit va muc d cn lam sach ma ap sut cua lung khi nen
co th ly trong khoang tu 1,5 dn 6 kG/cm
2
.
Di voi cac may din (nhu may phat, dng co din keo, may din phu) tuy
thuc vao tinh cht lop cn bn cua cac cun dy, cac cuc tu va cua phn ung, tuy
thuc vao trang thai cua chung (d giai th hoc chua giai th) ma tin hanh thi sach
bng khi nen co ap sut 2-3 kG/cm
2
. B mt trong cua thn may din va cuc tu duoc
lam sach kt thuc bng may hut bui va lau bng de co thm xng.
2.3.3. Lm sch bng phuong php phun ht kim loi
71.Cnsc
Ban cht cua phuong phap nay la b mt chi tit duoc gia cng bng hat kim
loai phun ra duoi ap luc cua bung khi nen. Thuong co hai loai hat kim loai: hat
cung va hat mm.
Hat kim loai cung la cac loai hat (hay con goi la bt) thach anh, gang trng
dung d lam sach nhung chi tit gia cng th nhu cac chi tit duc. Nhung chi tit co
bam du m khng nn lam sach bng phuong phap nay.
Hat kim loai mm la cac loai hat (hoc bt) nhm, hat th, co kich thuoc lon
dung d lam sach b mt nhung chi tit ch tao tu kim loai mau dng thoi co th lam
sach cho cac chi tit co boc cach din.
Uu dim cua phuong phap phun hat kim loai la d bn cao, cht luong lam
sach tt. Nhuoc dim la cn trang bi h thng khi nen cng knh, dt tin va phai bao
v co th khoi nhung tap cht dc hai.
Khi lam sach chi tit bng phuong phap nay cn luu y la khi ap sut va tc d
cua lung khi cang lon thi ap sut va d hat cua cac hat kim loai cang phai nho.
Dung phuong phap nay co th lam sach duoc gi st, lop n mon kim loai, khu
duoc mui than cua cac chi tit bng gang, thep. Ap sut khi nen co th dao dng
trong khoang 5 - 6 kG/cm
2
.
Cac b mt ngoai cua lot xylanh, mt quy lat va cac chi tit khac duoc lam
sach bng hat kim loai trong cac may phun tng hop hoc chuyn dung.
B mt phia trong cua cac duong ng cao ap duoc lam sach bng bt thach
anh nho thit bi kin chuyn dung (hinh 2.8). Thit bi nay gm binh chua 10, thung
chua 14 va ct d 2. Ong 5 duoc lun qua np binh chua 10 va phn duoi cua no co
du phun 11. Khi nen qua ng dn 4 va khoa 3 vao ng 5. Bt thach anh kh (kich
thuoc hat hat 0,5-1,0mm) duoc d vao binh chua 10 qua nut dy 7. Ong cao ap duoc
bt cht vao phn cn cua du phun co duong kinh l la 2 mm nho cu 12. Ong 5
duoc nng ln bng cach quay tay gat 9 cho cham vao mt ty 8 sao cho giua mt cn
cua binh chua 10 va mt du cua ng tao ra mt khe ho va bt kim loai tu thung chua
14 duoi ap luc cua khi nen duoc dua toi du
phun 11. Lung khi nen ra khoi du phun
cua ng 5 s dy bt kim loai vao ng cao ap
voi vn tc lon va lam sach b mt phia trong
cua no. Bt kim loai sau khi d su dung duoc
xa v thung chua 14 va tu do theo tung chu ky
duoc thao qua van 15 vao vai 16 d tip
tuc dung lai. Qua trinh phun duoc theo di qua
cua s 13. Thung chua 14 duoc ni voi quat
hut qua ng hut 1.
Qua trinh lam sach keo dai khoang
2 - 3 phut, sau do quay tay gat 9 tha ng 5
xung cho cham vao mt cn cua binh
chua 10 va thi no bng khng khi sach. Vit 6
dung d diu chinh khe ho giua mt du
cua ng va mt cn cua binh chua.
72.Cnsc
1. Ong hut;
2. Ct d;
3. Khoa;
4. Ong dn;
5. Ong;
6. Vit;
7. Nut dy;
8. Mt ty;
9. Tay gat;
10. Binh chua;
11. Du phun;
12. cu;
13. Cua s;
14. Thung chua;
15. Van;
16. Vai.
Hinh 2.8. Thit bi lam sach cac duong ng cao ap
2.3.4. Lm sch bng phuong php phun bt ht
Bt hat la bt cua vo hat trai cy nghin vun, do do khng nn nhm voi hat
kim loai hoc bt kim loai o phn trn. Lam sach chi tit bng bt hat la phuong
phap tuong di hoan thin duoc ung dung rng ri trong nganh sua chua du may.
Cng tuong tu nhu phuong phap trn bt hat duoc lung khi nen thi ln b mt chi
tit va lam sach mui than bam trn do.
Bt hat la loai bt mm do do khi va dp vao b mt chi tit no s bi bin
dang va nhu vy trn b mt chi tit s khng co vt xuoc va sy sat, b mt tro nn
sach va bong. Ap sut cua lung khi nen la 4- 5 kG/cm
2
. Dy la phuong phap tuong
di kinh t va co nng sut cao. Chng han d lam sach mt mt quy lat va cac-te cua
dng co cng sut 400 ml thi phai tiu hao mt luong bt hat khng qua 2 kg va thoi
gian lam sach chi mt khoang 15 - 20 phut.
So d kt cu thit bi lam sach chi tit bng bt hat duoc biu thi trn
hinh 2.9.
Bt hat kh duoc cht vao thn 2 qua cua 4. O dy bt hat duoc dua qua luoi
13 va van 12 toi thung chua 11 va sau do vao b phn trn 8. Van 12 duoc mo ra nho
tay gat 3. Khi nen di theo duong ng 1 vao b phn trn s keo theo bt hat vao cac
ng dn 9 va 10 ri dua toi cac du phun 16. Luong khi nen dua vao b phn trn
duoc diu chinh nho van 19 thng qua ban dap 18.
73.Cnsc
Hinh 2.9. Thit bi lam sach chi tit bng bt hat
1. Duong ng; 2. Thn; 3. Tay gat; 4. Cua; 5. Cua kinh; 6. Ngun sang; 7.
Ong thai; 8. B phn trn; 9, 10. Ong dn; 11 .12.Van; 13. Luoi; 14. Ban quay; 15.
Bung kin; 16.Du phun; 17. Van; 18. Ban dap; 19. Van; 20. Duong ng.
Cac chi tit cn lam sach duoc dt ln ban quay 14. Nguoi cng nhn cho tay
vao cac bao tay bao v qua cac l o phia truoc va diu khin cac du phun lam sach
chi tit. Phia truoc co cua kinh 5 dung d theo di qua trinh lam sach. Khng gian
bn trong bung kin 15 duoc chiu sang nho ngun sang 6. Bui do bt hat gy ra va
cac hat mui than duoc dy khoi b mt chi tit qua ng thai 7 nho bom hut. Khi van
12 bi bt hat lam bn thi tin hanh danh sach bng khi nen thng qua van 17 theo
duong ng 20.
D tin loi cho vic lam sach cac chi tit lon nhu cac mt quy-lat, cac-te trn,
cac-te duoi, nguoi ta trang bi cho bung lam sach nay mt ban co th dy ra dy
vao duoc.
2.3.5. Lm sch bng phuong php phun ct
Phuong phap nay duoc su dung d lam sach gi st, lop n mon kim loai, lop
cn bn o nhung chi tit khng gia cng hoc nhung b phn han, lam sach mui
than cac chi tit bng gang, thep hoc pha v lop son c. Chi tit duoc gia cng bng
cach phun cat nho ap luc khi nen 5-6 kG/cm
2
. Trang thit bi cng tuong tu nhu
phuong phap phun hat kim loai va bt hat, cht luong lam sach cao nhung doi hoi
du tu lon.
Tuy theo vt liu ch tao chi tit ma nguoi ta con tin hanh khu mui than
bng phuong phap phun dung dich cat. Dung dich cat co th co mt s dc tinh sau
dy:
Kich thuoc hat cat: 60-500;
Ty l cat trong dung dich :
74.Cnsc
- Khi khu mui than cho cac chi tit bng kim loai mau mm: 15-18;
- Khu mui than cho chi tit bng kim loai mau cung: 18-20;
- Khu mui than cho chi tit bng thep: 20-30;
- Khu mui than cho chi tit bng gang: 30-45;
Khoang cach giua voi phun va chi tit: 80-100mm;
Goc phun: 37-40
0
;
Ap luc dung dich cat: 1, 8 a 2,0 kG/cm
2
(0,16 a 0,20 MN/m
2
);
Ap luc khng khi: 4 a 5 kG/cm
2
(0,4 - 0,5MN/m
2
).
Thit bi phun dung dich cat (cat trn nuoc) duoc th hin trn hinh 2.10.
Hinh 2.10. Thit bi phun dung dich cat
1.Voi phun; 2. B phn trn; 3. Khoa; 4. Thung chua cat phia duoi;
5. Thung chua cat phia trn; 6. Binh chua nuoc.
1.Trinh bay qua trinh lam sach chi tit bng cac phuong phap rua ( rua bng dung
dich kim, rua bng hoi cua cac cht hoa tan, rua bng phuong phap phun dung dich,
rua bng siu m).
2.Trinh bay qua trinh lam sach chi tit bng cac phuong phap phun hat (bt hat,
hat kim loai, cat).
Nuc
Khong kh
Khong kh
Khong kh
Nuc
Ct

74.Cnsc
CHNG III
CC PHNG PHP KIM TRA TRNG THI CHI TIT

Nh trnh by chng I, trong qu trnh s dng, cc chi tit u my
thng b h hng theo ba nguyn nhn chnh nh sau.
- H hng do b hao mn:
Khi cc chi tit b mn th kch thc ban u ca chng thay i, hnh dng
hnh hc cng thay i v cn c th sinh ra xc v kt.
H hng do tc ng c gii:
L do u my lm vic qu ti v dn n cc chi tit c th b rn, nt, gy,
v, un, xon, cong, bin dng, b trc, b lm thng, v.v...
- H hng do nh hng ha nhit:
Trong trng hp ny chi tit c th b cong, vnh, chy, r, han g, b n
mn thng, b nt rn, v.v
Mun tin hnh sa cha c nhanh chng v c cht lng th vn t
ra u tin l phi xc nh c cc dng h hng ca chi tit v phi nh gi c
mc h hng cng nh c tnh ca cc h hng . Do vy, vn kim tra
trng thi ca chi tit l vn quan trng v c tnh cht quyt nh trong ton b
qu trnh cng ngh sa cha.
Da theo s phn loi cc h hng nh trn, ta c th phn ra lm hai nhm
chi tit chnh l: nhm chi tit c h hng mang c tnh hao mn v nhm chi tit
c h hng mang c tnh c gii. Sau y chng ta s ln lt xt cc phng php
kim tra v pht hin cc dng h hng nu trn ca chi tit.
3.1. Cc phng php kim tra trng thi chi tit h hng c c tnh
hao mn
3.1.1. Phng php o trc tip
Phng php o trc tip hay cn gi l phng php tip xc c s dng
rng ri xc nh lng hao mn trn b mt chi tit, cng nh c tnh hao mn
ca chng nh nhng dng c o tng hp hoc chuyn dng. Cc loi dng c o
c th phn ra mt vi nhm nh sau:
1. Cc dng c o tng hp: gm c pan-me, thc o trong, thc cp, th-
c cp o cao v thc cp o su.
2. ng h c gii kiu n by: gm c ng h o trong (in-i-ca-t), pan-
me kiu n by, cc loi ng h o khc.
3. Dng c o rng: gm thc cp o rng, dng o rng.
i vi nhng chi tit khc nhau v i vi mi loi dng c o khc nhau
phi tin hnh la chn v s dng nhng dng c o ph hp. Chng hn i vi
chi tit h trc c th dng panme, ng h o hoc dng. van ca c trc xc
nh theo hiu s ca cc ch s ca ng h khi o hai mt vung gc vi nhau
ca c trc, cn cn th xc nh theo hiu cc ch s khi o theo chiu di trc.
Mun xc nh cong ca trc th kp cht trc ln cc mm cp v o o bng
ng h c trc gia.

75.Cnsc
Mun kim tra ng knh trong v ng knh ngoi ca cc trc then hoa
th c th dng pan me hoc cc dng hoc vng chuyn dng (cc calp chuyn
dng). Vic kim tra chiu rng ca rng then hoa tin hnh nh cc loi dng, cn
chiu rng ca rnh then hoa dng calp nt.
Vic kim tra cc rnh then (ca vt) trn trc cng nh trong moay- cc
bnh rng tin hnh nh cc ca-lp tm.
Vic kim tra cc mt pr-phin ca trc chng hn nh cc cam ca trc phi
kh tin hnh nh cc dng hoc cc mu.
i vi cc l ca chi tit, ty thuc vo iu kin lm vic m chng c th
mn theo hnh van hoc hnh cn. Do khi kim tra l, chng hn nh kim tra xi
lanh khng nhng cn phi o ng knh ln nht m phi tin hnh o hai mt
vung gc xc nh van v o theo chiu di xc nh cn ca n.
mn cc b mt lm vic ca rng ca cc bnh rng xc nh bng cch
o chiu dy cc rng nh thc cp o rng hoc cc dng (ca-lp) o rng (kiu
pan-me hoc kiu ng h). o chiu dy rng bng thc cp tin hnh theo vng
trn chia bn rng i din qua ng knh, sau xc nh tr s trung bnh ca
chiu dy rng.
3.1.2. Phng php cn
Trong qu trnh lm vic do b mn nn chi tit c s thay i v kch thc
th tch v trng lng. Do dng cn cn chi tit trc v sau khi s dng th c
th xc nh c lng hao mn ca chi tit. Phng php ny ch xc nh c tr
s hao mn ch khng xc nh c c tnh hao mn ca chi tit, c bit l i
vi cc chi tit lm t vt liu xp v t vt liu d b bin dng do th thm ch tr
s hao mn cng kh c th xc nh c. t chnh xc cao phi dng cn
tiu ly cn, nhy ca cn phi t 0,4- 0,1 mi-cr-gam. Nhng loi cn thng
dng trong cng nghip do sai s bn thn ln (0,5-2,5 gam) khng th dng o
lng mn ca chi tit.
Tuy vy, cn tiu ly ch o c trng lng ln nht khng qu 200 gam do
phng php ny ch dng c cho cc chi tit nh m thi.
Cn c vo trng lng hao mn, kch thc ca chi tit, t trng vt liu c
th tnh c lng mi mn bnh qun vung gc vi mt ma st vi gi thit lng
mn phn b ng u theo mt ma st . Song, trong thc t s phn b lng
mn c th theo mt quy lut hon ton khc hoc i vi chi tit c nhiu mt ma
st, th vic nh gi nh trn s gp kh khn.
3.1.3. Phng php ghi biu bin dng
Ngi ta dng my ghi li hnh dng b mt chi tit trc v sau khi s dng
sau em so snh vi nhau xc nh lng hao mn. Hoc cng c th dng
my ghi li cng mt lc c cc b mt khng lm vic v b mt lm vic ca chi
tit, sau o tr s chiu cao v cn c vo t l phng i ca my ghi ta s xc
nh c lng hao mn. Phng php ny c s dng rng ri xc nh
lng mn cng nh c tnh mn ca cc chi tit khi nghin cu trong phng th
nghim.
Li dng phng php ny c th o c lng mn trn b mt rng, v
khi o cn phi ly phn khng mn (chn rng v nh rng) lm chun o.

76.Cnsc
3.1.4. Phng php o bng mt chun nhn to
Phng php ny cn c th gi ngn gn hn l phng php chun nhn
to hay phng php vt rnh. Bn cht ca phng php ny l to ra mt mt
chun c hnh dng nht nh trn b mt ma st, khi chi tit b mn th mt chun
cng b mn v khi o c lng mn ca mt chun s xc nh c lng mn
cc b ca chi tit. C th c th tin hnh vch mt vt rnh c hnh dng v kch
thc xc nh bng mt dng c chuyn dng no ln b mt lm vic ca chi
tit. y ca rnh c ly lm chun o v n khng b mn trong qu trnh lm
vic v sai s v chiu su ca rnh trc v sau khi mn s tng ng vi tr s hao
mn ca b mt chi tit.
Mt chun c th to bng cch p thnh mt vt lm trn b mt ma st
(nng l), hoc khoan l, ct gt hoc mi thnh rnh c hnh dng nht nh. Trong
cc phng php to mt chun, phng php p hn bng mi kim cng v cch
khet rnh bng dao phay trn hoc dao kim cng l cc phng php c p
dng tng i rng ri. Nhng loi chi tit nh xylanh, xcmng v c trc khuu
u c to mt chun bng cch phay rnh hnh bn nguyt.
Trn hnh 3.1 biu th s t dao v mt ct ca rnh khi to mt chun
nhn to.
Dng rnh nh hnh bn nguyt lm mt chun, sau khi bit chiu di l ca
rnh th chiu su h ca n s c tnh theo cng thc (3.1), (hnh 3.1).

r
l
h
2
125 , 0 = , (3.1)
trong : r - bn knh ca dao kim cng.





















l

l
r
2
1

77.Cnsc

Hnh 3.1. S t dao (a) v mt ct ca vt rnh (b)
A. B mt trc khi b mn
B. B mt sau khi b mn
1. Chi tit; 2. Vt rnh (mt chun nhn to); 3. Dao kim cng.
Sau khi mn su gim, chiu di rnh cng gim do mn h vung
gc vi rnh c tnh nh sau:

|
|

\
|
=
r
l l
h
2
2
2
1
125 , 0 , (3.2)
trong : l
1
- chiu di rnh bn nguyt trc khi mn;
l
2
- chiu di ca rnh bn nguyt sau khi mn.
i vi rnh nm ngang vi ng sinh trn mt tr trn th chiu su ca
n l:
|

\
|
=
R r
l h
1 1
. 125 , 0
2
, (3.3)
trong : r - bn knh dao kim cng;
R - bn knh ca mt tr trn c vt rnh.
Du "+" dng cho b mt li cn du "-" dng cho b mt lm.
Khi mn Dh c tnh nh sau:
( ) |

\
|
= =
R r
l l h h h
1 1
125 , 0
2
2
2
1 2 1
, (3.4)
Trong trng hp dng kim cng hnh chp vung to mt chun th
su chp lm c tnh nh sau (hnh 3.2).
2
. 2 2

tg
d
h = , (3.5)
trong : d- chiu di ng cho chp vung lm;
a - Gc nh chp: khi a =136
0
th
7
d
h =
Sau khi mn Dh tnh nh sau:
( )
2 1
7
1
d d h = , (3.6)

78.Cnsc



Hnh 3.2. L hnh chp vung gc trn mt chun nhn to
a. Hnh lp th ca chp b. Hnh chiu ca chp
Phng php ny s dng nghin cu trong phng th nghim hoc xc
nh nhanh lng mn ca tng chi tit trong iu kin vn dng thc t.
Tuy nhin phng php ny c hai nhc im nh sau:
- Th nht, hai bn rnh kim loi s n ln ph hoi bng ban u ca
mt ma st;
- Th hai, nu vt liu chi tit c gii hn chy cao th bin dng n hi s
c khi phc, do hnh dng l p s b thay i v tm li s lm gim chnh
xc khi o. Bn cnh khi o phi tin hnh tho cc chi tit khi cm my hoc
tho mt phn chi tit khi cm my. Khi o i o li nhiu ln cn tho lp nhiu
ln do lm thay i v tr tng ng gia cc chi tit v vy mt r kht gia cc
mt ma st b ph hoi, c tnh mi mn v iu kin ma st thay i.
3.1.5. Phng php phn tch du bi trn
xc nh trng thi cc chi tit ca ng c m khng cn tho ri, ngi
ta c th kho st hm lng cc tp cht kim loi trong du bi trn. Khi lm vic,
cc b mt ma st c bi trn lin tc nh dng du tun hon c p lc cao v cc
tp cht kim loi (mt st, mt kim loi khc...) s b dng du cun i ri c
ha trn v nm trng thi l lng trong du bi trn. Hm lng cc tp cht ny
c th phn tch c nh cc phng php ha hc hoc phng php quang ph.
Qua phn tch nu thy hm lng tp cht cng nhiu th chng t chi tit mn
nhiu, mt khc, cn c vo thnh phn ha hc ca tp cht (cht kim loi no nhiu
hn) c th bit chi tit no mn nhiu, chi tit no mn t.
tin hnh phn tch du bi trn c th lm nh sau: sau mi mt khong
thi gian nht nh ly mt mu du bi trn em t chy thnh tro v sau dng
cc phng php nh phn tch ha hc, phng php phn cc, phng php
quang ph, v.v... xc nh lng tp cht ca tng kim loi trong mu du. S
thay i nng cc tp cht trong mu du phn nh lng hao mn ca chi tit,
cn lng chnh lch ca cc tp cht cc mu du ly cc thi im khc nhau
phn nh tc mi mn ca cc chi tit .
Dng phng php ny, vn quan trng l ly mu. Mu du phi m bo
phn nh ng lng cht kim loi trung bnh tng ng vi mi thi im ly mu.
V vy, khi ly mu phi ct bu lc tinh i c th phn nh chn thc hm lng
tp cht trong du nhn, tc l phn nh chn thc lng hao mn ca chi tit. Khi
ly mu du di ccte nn khuy u du m bo lng tp cht bnh qun
trong du.
1. ng hc v hm lng tp cht trong du bi trn
Hm lng tp cht trong du bi trn ph thuc vo mc nhim tp cht
v mc lc sch ca bu lc, ng thi ph thuc vo hot ng ca ng c.
Trong cng iu kin nh nhau khi mn ca chi tit tng ln s lm hm lng

79.Cnsc
tp cht trong du tng ln. iu ny cho php ta c th s dng phng php o
lng sn vt mi mn lng trong du xc nh trng thi k thut ca ng c m
khng cn gii th.
Vic nh gi trng thi k thut ng c khng cn gii th, trn c s xc
nh hm lng sn vt mi mn trong du, trong qu trnh vn hnh l phng php
gin tip. Mun vy, cn phi nghin cu s bin ng hm lng tp cht trong du
nhn c k n tng iu kin vn hnh c th, n chu k sa cha v cn vn dng
l thuyt tin cy ca my, c cu my. Nhng cng trnh nghin cu mt s
nc thit lp c th mi quan h hm lng tp cht trong giai on mi
mn trn c s phn tch du bng quang ph. c th thit lp c phng php
kim tra trng thi k thut ca ng c khng cn phi tho ri, ta phi nm chc
c s bin ng ca hm lng tp cht trong du (c ch n c im ca iu
kin vn hnh v bn ca ng c).
Nu coi tp cht trong du cacte ca mt ng c lm vic phn b u v c
s b p lng du hao tn th phng trnh vi phn ca s cn bng vt cht trong
h thng du bi trn s c dng sau:

( )
( )t q q q Q
K q q q g
dt
dK
nl bx ch
nl bx loc


=
0
, (3.7)

trong : K- hm lng tp cht trong du ti thi im t, kg/kg;
K
0
- hm lng tp cht trong du ti thi im ban u, kg/kg;
g- tc nhim tp cht (sn vt mn) trong du, kg/h;
q
bx
- tc b sung du sch vo cacte, kg/h;
q
nl
- lng nhin liu cha chy lt vo du cacte, kg/h;
q
ch
- tc du b t chy v thi khi cacte (hoc kt cc), kg/h;
Q
o
-lng du ban u trong cacte, kg;
q
loc
= q
db
.
loc

- lng du c lc sch, kg/h;

q
db
-lng du bn i qua bu lc, kg/h ;

loc
- h s lc sch.
t- thi gian lm vic ca ng c k t khi thay du mi, h.
Sau khi gii phng trnh (3.7) ta c :


(

|
|

\
|
+
|
|

\
|
=
B
A
Q
Bt
A
g
B
A
Q
Bt
K K
0 0
0
1 1 1 , (3.8)
trong : A = q
loc
- q
bx
- q
nl
;
B = q
ch
- q
bx
- q
nl
.
Khi ng c lm vic vi s lng du gi mt mc xc nh, ngha l khi
q
ch
= q
bx
- q
nl
th mi quan h gia hm lng sn vt mn v tc (hay cng )
hao mn c dng phng trnh:

(
(

|
|

\
|

+ =
|
|

\
| +

|
|

\
| +
t
Q
q q
ch loc
t
Q
q q
ch loc ch loc
e
q q
g
e K K
0 0
1
0
, (3.9)

80.Cnsc
Hay c th vit di dng:

( ) ( )
)
`

|
|

\
|

+
(

+
=
0 0
0
exp 1 exp
Q
t q q
q q
g
Q
t q q
K K
ch loc
ch loc
ch loc
, (3.10)
c bit khi du c b sung lin tc v khi lng du trong ccte l
khng i th
( ) ( )

|
|

\
|

+
(

+
=
0 0
0
exp 1 exp
Q
t q q
q q
g
Q
t q q
K K
loc bx
loc bx
loc bx
, (3.11)
Khi ng c lm vic trong iu kin khng b sung du sch (q
bx
= 0) v
khng c nhin liu cha chy lt vo ccte (q
nl
= 0) th phng trnh (3.7) c dng:


( )
(

|
|

\
|
+
=
0
0
1 ln
Q
t q q
q q
g
K K
loc ch
ch loc
, (3.12)

Nu du trong h thng khng c lc (q
loc
= 0) vi (q
bx
= 0) v (q
nl
= 0)
th:

|
|

\
|
=
0
0
1 ln
Q
t q
q
g
K K
ch
ch
(3.13)
Phng trnh (3.8) v (3.9) ph hp vi ch lm vic chnh ca ng c
trong thc t vn hnh v trong qu trnh th nghim. Phng trnh (3.12) c thit
lp trn nguyn tc ng c lm vic khng b sung du v ch c p dng tnh
ton khi bit chc rng lng nhin liu cha chy lt rt t vo du cacte.
Ni tm li, cn lu rng:
-Phng trnh (3.8) c s dng khi lng du bin i;
-Phng trnh (3.9) c s dng khi lng du xc nh mt mc no ;
-Phng trnh (3.12) c s dng khi khng c b sung du v khng c
nhin liu lt vo cc te;
-Phng trnh (3.13) c s dng khi du khng c lc.
Khi xc nh mi mn ca cc b phn ng c theo tr s hm lng tp
cht trong du cn phi k n sn vt mi mn ca nhm xylanh- pttng b y
theo kh thi ra ngoi.
Phn tch phng trnh (3.9) thy rng qu trnh tch t tp cht trong du vi
iu kin q
ch
= q
bx
+ q
loc
l c th bin ng t iu chnh c. Khi tr s hm lng
tp cht tng ln th cng chy, thi ra ngoi v c gi li trong bu lc cng
tng ln. Khi tr s hm lng cui (cc i) ca cc tp cht s khng th cao
hn t s:
nl bx loc
t
q q q
g
K Lim
+ +
=

,

81.Cnsc
Biu thc t
Q
q q
ch loc
|
|

\
|
0
phng trnh (3.9) c gi l h s th tch du
tham gia trong h thng du bi trn ng vi mt thi gian no , k hiu bng ch
m. Phng trnh (3.9) c dng n gin sau :
( )
m
ch
e
q
g
K

+ 1 , (3.14)
hay
| |
m
ch loc
m
e
q q
g
e K K

+
+ = 1 .
0
, (3.15)
T phng trnh (3.8) v (3.9) cho thy tr s ln nht v tr s trung gian ca
hm lng tp cht trong du (khi gi nguyn cc iu kin khc) t l bc nht vi
tc bin thin tp cht g. Thit lp mi quan h gia mi mn cc chi tit ng
c v nhim tp cht mi mn (sn vt mi mn ) trong du ta c th xc nh
khng ch v mt nh tnh m c v mt nh lng ca mi mn. i vi cc chi
tit trc khuu, v cc b phn khc ngm trong du, tc mi mn s ph
hp vi phng trnh (3.9) trong iu kin th tch du trong ccte bin i, c xc
nh theo cng thc:

B
A
B
A
Q
Bt
A
Q
Bt
K K
c
|
|

\
|

(
(
(

|
|

\
|

=
0
0
0
1 1
1
, (3.16)
trong : c - tc mi mn ca chi tit, kg/h;
K - hm lng sn vt mi mn trong khong thi gian t, kg/h;
K
0
- gi tr hm lng ban u ca sn vt mi mn.

Khi th tch du c nh, tr s c c tnh theo cng thc :

( ) ( )
t
Q
q q
ch loc
t
Q
qch q
ch loc
loc
e
q q e K K
c
|
|

\
| +

|
|

\
| +

+
=
0
0
1
0
, (3.17)
Nu nh tr s hm lng ny khng tng ln na trong qu trnh ng c
hot ng (qu trnh n nh ha ) v t ti tr s cc i th :
c = K(q
loc
+ q
ch
) (3.18)
Khi khng lm sch du :
c = K q
ch
(3.19)
mn tng cng ca chi tit trong thi k hot ng ca ng c c
tnh theo cng thc:

82.Cnsc
I

= ct (3.20)
Khi xc nh mi mn ca lt xylanh v xecmng theo tr s hm lng Fe
trong du, ta cn phi da vo h s k n hin tng c mt s sn vt mi mn b
thi ra kh tri theo kh thi.
tnh ton s b v nh gi nh tnh mi mn ca chi tit ng c th
khng cn n tiu th nhin liu, bi v nu ch n yu t ny kt qu
cng ch thay i trong phm vi 5%. S lng sn vt mi mn bm trong thnh
ccte, trong ng dn du, trong kt lm mt du ch bng khong 5% tng hm lng
sn vt mi mn trong du.
Mi quan h gia hm lng sn phm hao mn v cng hao mn
c dng:
a. Vi iu kin q
ch
=q
bx
- q
nl

( ) ( )
)
`

|
|

\
|
+
+
(

+
=
Q
t q q
q q
g
Q
t q q
K K
ch loc
ch loc
ch loc
t
exp 1 exp
0
, (3.21)
trong :
K
0
, K
t
- hm lng sn vt mn trong du bi trn thi im ban
u v thi im ang xt t, kg/kg;
q
lc
, q
ch
- cng lm sch v cng chy (kt cc) ca du bi
trn, kg/h;
Q- khi lung du trong ccte, kg;
g- cng (tc ) tch t sn vt mn hay cng hao mn, kg/h;
t- thi gian lm vic k t khi thay du, h.

b. Khi du c b sung lin tc v khi lng du trong cc te l khng
i th:
( ) ( )
)
`

|
|

\
|
+
+
(

+
=
Q
t q q
q q
g
Q
t q q
K K
loc bx
loc bx
loc bx
exp 1 exp
0
, (3.22)
c- Khi khng c b sung du, q
bx
=0, th:

( )
(

|
|

\
|
+
=
Q
t q q
q q
g
K K
loc ch
ch loc
1 ln
0
, (3.23)
d- Nu du khng c lc, q
loc
=0 th:

(

|
|

\
|
=
Q
t q
q
g
K K
ch
ch
.
1 ln
0
, (3.24)
2. Mi quan h gia tr s cho php ca hm lng sn vt mi mn vi
khong hnh trnh gia hai k sa cha ng c

83.Cnsc
xc nh tr s gii hn cho php v sn phm mi mn trong du ph
thuc vo hnh trnh hot ng v mc mi mn cn phi bit r s lng kim
loi bong khi b mt lm vic khi cc chi tit my t ti kch thc ti hn.
Theo cc nghin cu ca Lin X trc y, s liu vn hnh trung bnh ca
loi ng c diezen 2D-100 c chotrong bng 3.1 (tr. 83).
T bng 3.1 thy rng khi ng c hot ng bnh thng th c ly hot ng
gia hai k sa cha di hay ngn ph thuc vo chi tit khng ch l xcmng th
nht, sau ti cc xcmng cn li, lt xylanh, trc khuu. Cc cm khc trong loi
ng c ny khng cn xt n l cht pttngv bc cht pittng, v chng mi mn
tng i t so vi cc chi tit khc v t nh hng ti s bin i hm lng st
(Fe) v ng (Cu) trong du ccte.
Qua nhiu cng trnh th nghim kim tra trng thi k thut ng c t
trong u my diezel bng phn tch quang ph sn vt mi mn trong du ccte u
em li kt qu tng t.
.
Bng 3.1. S liu vn hnh trung bnh ca ng c diezen 2D-100
Kim
loi
Chi tit mi mn
Tng khi
lng kim loi
mi mn, g
Cng
mi mn, g/h
Hnh trnh gi
nh gia hai
k sa cha
(1000 km)
St
Xecmng th nht
Xecmng th hai
Cc xcmng cn li
Lt xi lanh
Trc khuu
C th nht trc
khuu
Cc chi tit khc
200
200
500-600
2000-2500
700-800
20
500
0,03
0,015
0,03-0,04
0,07
0,01-0,22
0,0005-0,0007
0,02
200-300
500
650-800
900-1000
1400-2000
1000-1500
1000
ng
Xecmng th nht
Cc xcmng cn li
Trc khuu
100
300
200
0,015
0,02
0,005-0,007
250-300
500
1000-1500
Ch
Bc lt trc khuu
v thanh truyn
600-700 0,015-0,02 100
1600-1800

Mi quan h gia khong hnh trnh hot ng ca u my diezel vi trng
thi k thut ca ng c diezel (da trn thng s hm lng sn vt mi mn) c
th xc nh bng phng trnh sau:

c
tb tb
g
K
K L
L = , (3.25)
trong :
L
g
- hnh trnh ln nht cho php gia hai ln sa cha ca u my;

84.Cnsc
L
tb
- tr s tnh ton hnh trnh ca u my gia hai ln sa cha, da trn c
s tc mi mn vn hnh trung bnh ca cc chi tit ng c (hnh trnh gia chu
k sa cha);
K
tb
- tr s tnh ton trung bnh ca hm lng sn vt mi mn trong du
trong qu trnh vn hnh u my diezel.
Tr s hm lng tnh ton trn ng vi gi tr trung bnh ca lng du b
chy hao v thi mt. Trong thc t hm lng sn vt mi mn l mt hm s i
vi gi tr thc t ca cng du b chy hao v thi mt. V vy xc nh ng
tr s hnh trnh hot ng ca u my ta cn phi k n mc chnh lch gia
tr s tnh ton v thc t ca lng du chy hao. Khi :

|
|

\
|
+
+
=
n yp
n yg
cg c
q q
q q
K K , (3.26)
trong :
K
cg
- tr s trung bnh ca hm lng sn vt mi mn xc nh bng cch
phn tch;
q
yg
- cng dng chy hao trong khi ng c lm vic, kg/h;
q
yp
- cng chy hao trung bnh, kg/h.
Nh vy, mun kim tra trng thi k thut ng c t trong khng cn tho
ri da trn c s phn tch sn vt mi mn trong du nhm ko di hnh trnh hot
ng gia hai ln sa cha, th cn phi tnh ton n lng tiu th nhin liu v
lng du nhn b chy hao i vi tng loi ng c. Nu khng ch n iu
ny sai s s tng ln nhiu.
p ng vo thc t phng php kim tra ng c khng phi tho ri,
ngi ta thng xc nh tr s gii hn ln nht cho php ca cc thnh phn mi
mn c trong du ccte ng vi tng thi gian s dng gia hai ln i tu ng c.
Mi quan h gia tr s trung bnh cho php ca hm lng sn vt mi mn
trong du nhn ng c ng vi tng giai on vn hnh trong khong gia hai k
sa cha trong xng, c th biu th bng phng trnh sau :

np
c
g gt
K
L K
K K = ' , (3.27)
trong :
K
gt
- gi tr trung bnh cho php ca hm lng sn vt mi mn trong giai
on sp ti;
K
g
- tr s trung bnh cho php ca hm lng sn vt mi mn trong giai
on L = L
np
;
K
c
- tr s trung bnh cho php ca hm lng sn vt mi mn trong khong
hnh trnh hot ng (qu kh ) bng L;
L - hnh trnh hot ng ca u my diezen t lc ngng sa cha trong
xng ti u thi k k tip;
L
np
- hnh trnh ca u my diezen ti thi k sa cha sp ti.


85.Cnsc
Phn tch s bin ng hm lng sn vt mi mn trong du cacte xc
nh trng thi k thut ca ng c t trong khng phi tho ri cn cho php thit
lp c mt iu kin c trng mc hp l ca phng php:

c gn
K K M < , (3.28)
Ngha l mc chnh xc ca nhng phng php kim tra phi bo m
xc nh c chnh lch gia tr s cho php v tr s thc t (hoc gi tr vn
hnh trung bnh) ca hm lng sn vt mi mn trong du.
p dng phng php nh gi trng thi ng c khng tho ri vi mc
ch tng hnh trnh hot ng gia hai k sa cha c lu n s mn khc nhau
ca cc chi tit s em li hiu qu kinh t cao tin hnh cng vic kim tra ny
trc lc a sa cha hoc trong khong gia hai k sa cha.
3. Phng php phn tch quang ph du bi trn
Phn tch quang ph l xc nh thnh phn ha hc ca vt cht thng qua v
tr v mt tng i ca cc vch quang ph bc x hoc hp th vt cht .
Bn cht ca phng php ny l nh gi mc thay i hm lng sn
phm hao mn trong du bi trn, t nh gi c cng hao mn v tr s
hao mn ca chi tit.
Mi quan h gia hm lng sn phm hao mn v cng hao mn c
dng:
C
t
= C
0
exp {- (q
1
+ q
c
) + [g/(q
1
+q
c
)]}{1 - exp [- (q
1
+ q
c
) t /Q]}, (3.29)
trong :
C
0
, C
t
- hm lng sn phm hao mn trong du bi trn thi im ban u
v thi im ang xt t ;
q
1
, q
c
- cng lm sch (lc) l cng kt cc ca du bi trn;
Q - khi ln du bi trn trong cc te ng c ;
g - cng hao mn ca chi tit ;
t - thi gian lm vic ca ng c.

Ngoi ra, qu trnh tch t ca sn phm hao mn v cc tp cht khc trong
du bi trn ph thuc vo ch b sung du bi trn cho ng c. ch b
sung lin tc vi khi lng khng i du bi trn vo cc te ng c, th s thay
i hm lng ca sn phm hao mn c biu din bi quan h sau:

C
t
= C
0
exp [-(q
bx
+ q
1
)t/Q]+[g/(q
bx
+q
1
)] {1 - exp [- (q
bx
+ q
1
) t/Q]}, (3.30)

trong :
q
bx
- cng b sung du bi trn.
Nu du bi trn khng c b sung th:
C
t
= C
0
[g/(q
c
+ q
1
)] ln {1 -[(q
c
+ q
1
) t /Q]}, (3.31)
Ty thuc vo cc iu kin c th m tin hnh s dng mt trong cc tng
quan ni trn nh gi cng xm nhp ca sn phm n mn vo du bi
trn, t nh gi c trng thi k thut ca ng c.

86.Cnsc
Khi ng c lm vic ch xc lp th hm lng sn phm hao mn
trong du bi trn khng ph thuc vo dung tch ca h thng, m ch ph thuc
vo cng hao mn g v cng kt cc q
c
.
Khi hao mn ca cc chi tit tng ln, th tc kt cc trong xylanh cng
tng ln v sn phm hao mn cng b t chy cng vi du bi trn, do mc
n nh ca hm lng sn phm hao mn s gim xung.
Thng qua phn tch du bi trn c th xc nh c hm lng sn phm
hao mn trong du cc te v thi gian lm vic ca ng c:
C = a
0
+ a
1
L +a
2
L
2
, (3.32)
trong :
C - hm lng tp cht;
L - thi gian lm vic (km chy);
a
0
- hm lng tp cht thi im ban u;
a
1
, a
2
- tc v gradien tc tch t sn phm hao mn trong u cc te
ng c.
nh gi c mn ca cc chi tit cn cn c vo hm lng ca cc
cht ch th. Cc cht ch th l cc cht cung cp thng tin v mn ca chi tit,
chng hn:
Crm - l cht ch th v hao mn xcmng c m crm hoc mt gng
xylanh c m crm;
Nhm - l cht ch th v hao mn pitng ch to t hp kim nhm;
Ch - l cht ch th v hao mn bc trc khuu.
St - l cht ch th v hao mn cho phn ln cc chi tit ch to t thp (c
ti 70 80% thnh phn st cha trong du bi l sn phm hao mn ca xylanh),
v.v...
Khi phn tch quang ph du bi trn bng cc my quang ph, ngi ta nh
gi trng thi ng c da trn c s so snh hm lng tp cht vi cc gi tr
ngng ca n thng qua cc gi tr gii hn C
1
v C
2
:
Nu C C
1
- trng thi ng c bnh thng;
Nu C
1
< C C
2
- trng thi ng c b gim xu;
Nu C > C
2
- ng c trng thi gii hn.
Theo cc nghin cu ca Lin X trc y, gi tr gii hn hm lng sn
phm hao mn i vi mt s ng c (g/tn) c cho trong bng 3.2.
Bng 3.2. Gi tr gii hn hm lng sn phm hao mn i vi mt s ng c

Loi ng c diezel v u my
Phn t D100 11D45 5D49 D50 6S310D
TE3,
TE10
TEP60,
M62
TE 116 TE1,TE2,TEM1,
TEM2
ME2,
ME3
St 50/100 50/100 65/100 100/200 100/200
ng 25/70 35/70 50/100 40/60 20/40
Ch 25/100 15/25 15/25 40/100 40/100
Nhm 20/30 20/30 20/30 25/50 25/50

87.Cnsc
Thic 5/10 5/10 5/10 5/10 5/10
Crm 10/15 10/15 10/15 - -
Ghi ch: T s - hm lng tng ng vi gi tr gii hn C
1
.
Mu s - hm lng tng ng vi gi tr gii hn C
2
.
Ngoi ra theo cng thc (3.32) c th xc nh c hm lng sn phm hao
mn trong du bi trn thay i theo thi gian lm vic ca ng c (km chy). Cc
mi quan h c th hin trn hnh 3.3.
a) b)
Hnh 3.3. Mi quan h gia hm lng sn phm hao mn trong du cc te
v thi gian lm vic; a. Hm lng st; b - Hm lng ch
1. Hao mn khng bnh thng;
2. Hao mn bnh thng;
3, 4. Hao mn gia tng ca nhm pitng-xecmng-xylanh v c trc
khuu-bc trc
Phng php chn on trng thi k thut ng c thng qua phn tch
quang ph du bi trn c nhng u nhc im nh sau:
u im:
- Khng cn gii th ng c m vn xc nh c mn v cng hao
mn cng nh trng thi k thut ca n mt cch lin tc;
- Xc nh c cng v tr s hao mn tng th ca cc chi tit mt
cch tng i chnh xc;
- Dng phng php ny c li cho nhng th nghim c tnh cht so snh, n
c th gip cho vic xc nh nhng nhn t nh hng ti mi mn ca chi tit m
khng cn tho ri chng.
Nhc im:
- Hm lng cc sn phm hao mn ph thuc vo tc kt cc ca du bi
trn do n nh hng ti mc chnh xc ca phng php;
- Phng php phn tch du bi trn ch c th xc nh c tc mn
chung ca chi tit, m khng xc nh c lng mn tuyt i ca chi tit cng
nh s phn b ca lng hao mn ;
Fe
g/T

100


50

0 20 40 L, 10
3
km
1
2
3
4
Fe
g/T

100


50

0 20 40 L, 10
3
km
1
4
3
2

88.Cnsc
- Lng hao mn xc nh c l lng mn chung ca tt c cc mt ma
st, do hm lng tp cht trong du nhn khng th phn nh chnh xc lng
hao mn ca mt chi tit c th;
- Khng xc nh c c tnh hao mn ca chi tit cng nh khng xc
nh c mc hao mn cc b ca cc b phn v cc chi tit khc nhau.
Ngoi ra, trong qu trnh chi tit lm vic, mt lng du nhn nht nh no
s b mt mt i km theo c cc tp cht kim loi v mt s ht tp cht c kch
thc ln s lng xung y cc thng cha m khng chy qua cc ng dn khi ly
mu, do chnh xc khng th m bo cao c.
Phng php nh gi trng thi k thut ng c thng qua phn tch du
bi trn l phng php tin tin c s dng rng ri nhiu nc trn th
gii. Vic p dng n vo iu kin Vit Nam hin nay l ht sc cn thit. Mt khi
c cc thit b k thut chng ta hon ton c kh nng lm ch v mt hc thut
cng nh hon ton c kh nng s dng thnh cng n trong sa cha ng c
diezel Vit Nam.
3.1.6. Phng php ng v phng x
Phng php xc nh hao mn nh cc cht ng v phng x (cn gi l
phng php nguyn t nh du) c s dng kh rng ri.
Bn cht ca phng php ny l cho cht phng x tc dng ln mt ma st
(hay ni cch khc cc b mt y c hot ha bng cc ng v phng x), khi mt
ma st b mn, mt kim loi ko theo c nguyn t ca cht phng x vo du bi
trn. Lng nguyn t ca cht phng x t l thun vi lng mt kim loi, do
khi o c cng bc x l c th xc nh c mt kim loi trong du nhn v
nh vy xc nh c lng hao mn ca chi tit. Nng lng bc x ca cc cht
ng v c ghi bng cc my m ht c bn t ngay trn ng ng dn du ca
h thng my mc. Theo s thay i cng bc x c th nh gi c ch
mn ca chi tit c v mt s lng cng nh cht lng.
Dng ng v phng x xc nh lng mn ca chi tit c chnh xc
kh cao (t ti 10
-8
gam), c th xc nh c lng mn ca chi tit m khng
cn tho my, c th xc nh c lng mn ca tng chi tit ring bit. Phng
php ny thng c dng nghin cu s mi mn ca xylanh, xcmng, cht
pttng, c trc khuu v bi, trt.
Khi p dng ng v phng x xc nh lng mn c th s dng nhiu
phng php. S khc nhau gia cc phng php s dng ch ch dng k thut
khc nhau o tnh phng x ca sn phm mi mn. Khi nghin cu s mi mn
ca tng chi tit trong ng c c th tin hnh trc tip trn ng c, c th tin
hnh trong phng th nghim v trn c cu tng t vi vt cn th nghim.
xc nh hot tnh ca du nhn xi qua cc mt ma st ngoi cch dng
ng ghi bc x cm trc tip trong ng du ca ng c, cn c th ly mu theo
mt chu k nht nh.
Dng cch th nht c nhiu u im r rt, c th ghi li cng bc x
ca cc ht phng x chy qua ng ghi bc x. Cch ny n gin v rt ngn qu
trnh th nghim ng thi cn c th t ng ghi li s thay i v hot tnh ca du
nhn. Tuy nhin, phng php ny c quan h mt thit ti s n nh v dung tch
ca lp du chy quanh v ngoi ng bc x, nu c bt hi trong ng du th

89.Cnsc
dung tch chy trong v ngoi ng ghi bc x s thay i, do nh hng ti tc
chnh xc khi o.
Cch ly mu theo chu k c th phn tch hot tnh ca du nhn trong iu
kin phng th nghim ng nht so snh vi mu tiu chun. Nu lng du lu
thng trong h thng bi trn khng nhiu, cc ht phng x phn b u trong du
th dng cch ny c th t kt qu tng i tt, v mu du ly ln lt s phn
nh c tnh cht thay i ca cng mn. Song, trong thc t khi th nghim
trn ng c iu ny kh t c v lng du lu thng ln, tc lu thng
nhanh, sn phm mi mn khng kp phn b u trong du m tp trung mt s
ch no , do vy mu du ly ra khng phn nh ng lng mn ca chi tit c
mang cht phng x.
m bo chnh xc khi o phi tm bin php trnh s lng ng ca
cc ht phng x. Do cc ng du phi nhn v bng, phi b tr v tr ca ng
ghi bc x gn vi chi tit th nghim, kt cu lp ng ghi phi m bo trnh s
lng ng ca cc ht phng x.
Sau khi o c hot tnh ca du, s dng phng php so snh tnh ra
lng mn ca chi tit c mang cht phng x. Mun vy, cn c mu du tiu
chun so snh, mu du ny c lng nguyn t phng x nht nh. So snh
mu du tiu chun v mu du th l c th tnh c trng lng sn phm mn:

1
0
1
m
A
MA
m = , (3.33)
trong :
m - trng lng sn phm mn;
M - trng lng nguyn t phng x trong mu tiu chun;
A
0
- hot tnh ca mu du tiu chun;
A
1
- hot tnh ca mu du th nghim;
m
1
-trng lng sn vt mi mn trong mu ly ming ng du vo
trong my.
Khi tm ra c trng lng sn phm mi mn trong mu th nghim th c
th tnh c trng lng ca sn phm mi mn trong ton b du nhn theo cng
thc.

v
m V
Q
.
= , (3.34)
trong : V - dung tch du bi trn trong my;
v - dung tch du mu th nghim.

Khi dng phng php ng v phng x xc nh lng mn ca chi tit
phi ch ti vic chn cht ng v phng x v phng php hot tnh ha chi tit.
Khi chn cht ng v phng x cn lu :
1. Tnh cht ha hc ca cht ng v phng x: nn chn cht phng x c
tnh cht tng t vi mt cht ca vt liu chi tit m bo cht phng x phn
b u trong chi tit th nghim.
2. Thi k phng x yu dn: biu th thi gian c th tin hnh th nghim
ca cht ng v phng x , thi gian ny t nht l 10 ngy.

90.Cnsc
3. Hnh thc bc x v nng lng: khi nghin cu s mi mn ca chi tit
nn dng tia v m khng nn dng tia . Nu chn nguyn t phng tia
th cn xt ti s hp th ca ng ng. Nng lng ca vt th bc x c th tnh
theo cng thc sau:
d. = 0,54E - 0,16, (3.35)

trong : - dy ca vt th hp th, mm;
d- mt ca vt liu vt th hp th;
E- nng lng ca vt th bc x, mga in t vn.
Khi cng nghin cu mt lc mt s chi tit, s hot tnh ha chi tit bng cc
loi nguyn t ng v phng x c tnh cht xuyn thu khc nhau. V d mt chi
tit dng tia th chi tit khc dng tia , hoc dng tia nhng tnh cht xuyn
thu hn km nhau qu mt ln v lc phi dng hai t ng o lng phng
x. Mt t ng ghi s o tng s lng phng x ca c hai tia mnh v yu, mt t
s hp th tia yu ch o tia mnh. Hiu s ca cc tr s hai t ghi c s l lng
mn ca chi tit hot ha bng tia yu. Hin nay ngi ta c th nghin cu cng
mt lc ba chi tit khc nhau.
Cht ng v phng x c nhim vo chi tit bng cc phng php sau
(hay cn gi l cc phng php hot ha chi tit):
1. Cho cht ng v phng x vo chi tit t khi c n.
2. Gn cht ng v phng x ln chi tit;
3. Hot ha bng cch phng cc tia ln chi tit;
4. Dng phng php khuych tn;
5. M cht ng v phng x ln b mt chi tit;
6. Dng gia cng tia la in cy cht phng x ln chi tit.
Nu kch thc ca chi tit gia cng rt nh, nht l i vi cc chi tit bng
kim loi mu thng p dng phng php th nht. Nhc im ca phng php
ny l lng tiu th nguyn t phng x ln lng phng x nhiu nh hng ti
sc kho ca cng nhn.
Khi nghin cu mi mn ca chi tit c mt ma st ln v lng mn phn b
u trn mt ma st th nn dng phng php th hai. Vt gn thng lm thnh
hnh a ng knh 1-3 mm v p ln mt ma st ca chi tit. Vt liu vt gn chi
tit v chi tit c th khng ging nhau. Phng php ny dng hot ha chi tit
cho c trc khuu v xcmng.
i vi chi tit nh v hnh dng phc tp thng hot ha cch chiu tia
phng x ln chi tit. Phng php ny cn c thit b phc tp, thi gian phng x
ln chi tit lu.
Phng php khuch tn cng t dng v rng qu trnh khuch tn lu, cn
khuch tn nhit cao do chi tit c th b thay i v kt cu kim tng.
Phng php o lng mn bng ng v phng x tuy hin i nhng cha
c ng dng rng ri v c nhng nhc im nh vic chun b chi tit tng i
phc tp, cn phi c nhng thit b c bit o cng phng x v m bo
sc kho cho ngi th nghim cn c nhng bin php phng nhim x c bit.
3.1.7. Phng php phn tch tp cht trong kh thi bng my quang ph

91.Cnsc
1. nh hng ca trng thi lm vic ca ng c n hm lng tp cht
trong kh
Trong qu trnh ng c hot ng cc sn phm mi mn hnh thnh trn b
mt lm vic ca nhm xylanh-pittng, theo du bi trn chy v cacte, nhng s c
mt phn theo kh thi x ra ngoi. Di nh hng ca nhit cao du s b bc
hi hoc chy hoc b thi ra ngoi tri. Ngoi ra, trong lp du bi trn xecmng
cn c sn phm chy ca nhin liu v bi ngoi tri xm nhp vo xylanh. Nh
vy trong bung chy s c hin tng bin ng cc yu t tp cht trong kh thi
nh hin tng din bin trong du cacte. Chnh v vy, phn tch nh lng sn vt
mi mn trong kh thi c th xc nh c cng mi mn chi tit ng c. Kt
qu phn tch sn vt mi mn trong du cacte l nhng thng tin v trng thi k
thut ca ng c. Hm lng hi du trong kh thi cho php xc nh c lng
tiu hao du nhn do bc hi ty thuc vo ch lm vic v trng thi k thut
ca ng c.
Gn y xc nh lng du nhn tiu hao ny ngi ta p dng cch o
gin tip, kt qu khng cao v c nhiu nh hng ngoi lai (v lng tiu hao du
nhn do b t chy c xc nh bng cch o th tch hoc o mc du theo nh
k-kim tra theo nh k, cn lng tiu hao sn vt mi mn b thi ra ngoi tri th
thc t khng xc nh c).
t lu ngi ta cho rng tt c sn vt mi mn ca chi tit trc khuu,
bnh rng, nhm xylanh-pttngu lng vo du cacte. Do phng php nh
gi tc mi mn bng cch xc nh hm lng st trong du v xy dng
ng cong mn mc mt sai lm l khng ch n sn vt kim loi mi mn
theo kh thi ra ngoi tri. Theo kt qu nghin cu c dng cht phng x cho thy
s lng sn vt mi mn theo kh thi ra ngoi kh ln. S lng sn vt mi mn
ca nhm xylanh-pttngkhng lt vo du m lt ra ngoi tri khi ng c chy
cha ti l khong 30 %, khi y ti l 60 %.
Kt qu th nghim cho thy cch phn tch tp cht trong kh thi c th xc
nh c lng tiu hao du nhn trong thi gian th nghim. y l u im ni
bt so vi cc phng php khc
2. S nguyn l xc nh tp cht trong kh thi
Dng ng c th nghim mt xylanh, tin hnh phn tch tp cht trong kh
thi nh
sau (hnh
3.4).










92.Cnsc








Hnh 3.4. S nguyn l
bnh ht kh thi c cha tp cht phn tch quang ph
1-Bnh cha; 2-Van; 3-ng h o hi; 4-p k; 5-Xylanh;
6-Tm lc; 7-Li lc; 8-Bung cha kh thi; 9-Bung trn;
10-Chm ng hng; 11-ng hng kh.
xc nh tc nhim tp cht trong kh thi ta c th dng cng thc
h g
n
k C g
C
H
H B H
n
/ ,
100
= (3.36)
trong :
H
g -khi lng ca mu dng phn tch quang ph ring;

H
k - hm lng tp cht trong bt than, %;

B
C - lu lng kh thi 20
o
C, m
3
/h;

B
n -dung tch kh i quan b lc tinh 20
o
C, lt.

Sut tiu hao du nhn ca ng c (nu trong du c pha Ba) c tnh theo
cng thc:

C Ba B
B H H
M
N Y G
C k g
C
1000
= , g/m lc.h (3.37)
trong :
H
k - hm lng bari trong bt than,%;
B
C - lu lng kh thi, kg/h;
1000
B
B
n
G = - khi lng mu khi em i phn tch;
N
C
- cng sut hu ch ca ng c, m lc;

1
- khi lng ring ca kh.
3.1.8. Phng php xc nh bng thit b kh nn
Phng php kh nn dng xc nh tr s v c tnh hao mn ca chi tit
c thit lp trn c s mi quan h gia tr s khe h (hay cn gi l tit din
thng qua) m kh nn thng qua ra ngoi tri v s thay i p sut hoc lu
lng ca lung kh nn .
Hin nay ngi ta thng dng ba loi dng c kh nn ch to trn c s ca
r-ta-mt, p lc k l xo v p lc k tch phn. R-ta-mt l loi dng c o lin

93.Cnsc
tc vn tc ca lung kh (hoc cht lng), n l dng c thng dng nht c
chnh xc cao v nng sut ln.
R-ta-mt (hnh 3.5) lm vic trn nguyn tc o lng tiu hao kh nn. Mt
phn lung kh nn chuyn ng qua ng thy tinh hnh cn c ng knh ln quay
v pha trn. Trong ng thy tinh c mt phao kim loi, di tc ng ca lung kh
phao ny s nm chiu cao no tu thuc vo vn tc lung kh. Vn tc ca
lung kh trong ng cng ln th phao cng b nng ln cao lm cho khe h vnh
khuyn gia thn ca phao v thnh ng thy tinh tng ln m bo cho lung kh
nn thng qua vi vn tc ln hn.





















Hnh 3.5. S nguyn l r-ta-mt
1. Van iu chnh; 2. ng cao su; 3. u o;
4. Chi tit cn o; 5. Bu lc kh; 6. My gim p;
7, 9. Kim ch s di ng; 8. Phao nhm; 10. ng thu tinh hnh cn.
Cc b phn chnh ca r-ta-mt gm c: b n nh p lc, thit b m v
u o.
B n p l mt my gim p hai cp nhm mc ch cp kh nn c p sut
khng i vo r-ta-mt t h thng kh nn ca x nghip. Thit b m gm ng
thy tinh hnh cn 10 ( cn 1:1000 hoc 1:500), phao nhm 8 v thang chia vch.
u o 3 dng o kch thc nh ng knh hoc chiu di ca chi tit. Bu lc
5 dng lm sch khng kh trc khi vo my.
Khi o khe h ngi ta a u o 3 vo chi tit (hoc calp) 4. Khi chi tit b
mn nhiu th khe h gia n v u o tng ln do lu lng kh nn thng qua
ln v phao b y ln v ngc li. Da vo v tr ca phao c th nh gi c s
10
6
5
4
1
2
7
9
8
3

94.Cnsc
hao mn ca chi tit 4, c ngha l mi v tr ca phao trong ng u tng ng vi
mt lng tiu hao khng kh nht nh. Ty thuc vo lu lng khng kh c th
xc nh c kch thc ca chi tit ti mt ct c o hoc tr s tit din thng
qua (khe h), theo thang chia vch ca dng c.
Vic iu chnh r-ta-mt phi tin hnh ph hp vi hng dn quy nh
sao cho khi ni chi tit mi (cha b mn) vi r-ta-mt th phao phi nm v tr
di ca ng, cn khi ni chi tit c lng hao mn gii hn (ln nht) th phao phi
nm v tr trn ca ng. V tr trn v v tr di ca phao c nh v nh hai kim
di ng 9 v 7 gn trn thang chia vch.
Mun thay i v tr ca phao th phi iu chnh p sut ca khng kh nh
my gim p 6 v nh van iu chnh 1. u o hoc chi tit c ni vi r-ta-mt
nh ng cao su 2.
Trong cc dng c da trn c s p k l xo (hnh 3.6) ngi ta dng thit b
o vn tc lu ng ca khng kh. Thit b ny gm bung 7, bung ra 3, v van
vo 6, van ny ni thng hai bung vi nhau. C hai bung u c trang b cc
ng h 1 v 2. p sut trong bung vo c duy tr khng i nh b n nh p
sut. Khi tc ca lung khng kh tng ln, sc cn ca van vo 6 tng ln v p
sut bung th hai (bung vo) gim xung. Calp kh nn 5 vi ng ni cao su 4
ca dng c o ny hon ton ging nh ca r-ta-mt. Thang chia ca p k th
hai 2 c chia theo cc calp chun lp trn calp kh nn 5.
S kt cu thit b o kn cp pittng-plng-gi bng kh nn c th
hin trn hnh 3.7.








P=const

1
2
3
4
5
6
7

95.Cnsc




Hnh 3.6. Dng c o bng kh nn da trn c s ng h p lc l xo
1,2. Cc ng h; 3. Bung ra; 4. ng ni cao su; 5. Calp kh nn;
6. Van vo; 7. Bung.



1. B lc kh;
2. Bnh gim p;
3. Phao nhm;
4. . ng thu tinh hnh cn c thc
o;
5. Van iu chnh;
6. ng h o p sut;
7. Xylanh (smi);
8. Pttngplng-gi.


Hnh 3.7. S thit b kim tra cp
pittng-plng-gi bng kh nn
Cc dng c khi nn, nh trnh
by, c n nh, tin cy v chnh xc cao. V dng c ny khng c cc b
phn truyn dn c kh v khng c tip xc khi o cho nn n c tui th ln. Dng
cc dng c ny c tnh u vit l o cc kch thc bn trong c ng knh nh
di 20 mm, c th c th dng kim tra cp pttng plng-gi bm cao p, vi
phun, v.v... Tuy nhin, cc dng c o bng kh nn thng ch c lung kh rt nh
do khng phi lc no cng tha mn cc yu cu ca c s sa cha.
3.1.9. Phng php xc nh bng thit b thu lc
Phng php thy lc xc nh hao mn ca chi tit da trn quan h gia
tr s ca khe h m cht lng c p sut chy qua vi s thay i ca p sut hoc
lu lng ca cht lng .
Cc bn th nghim kn thy lc ca cp pttng plng-gi bm cao p
lm vic theo nguyn tc ny.
Trn hnh 3.8. biu th s nguyn l bn th kn thy lc ca cp
pttng plng-gi.
Lc F tc dng theo ng tm ca pttng plng-gi c iu chnh nh ti
trng G. Lc F ny phi m bo to nn p sut th nghim tng ng vi p
sut cng tc ca cc bm cao p, do i vi mi kiu pttng plng-gi khc
nhau th tr s F cng khc nhau. Lc F iu chnh c nh cc cp thay th ca ti



6 5
4
2 1
3
8
7

96.Cnsc
trng G. Trn mi ti trng (hay qu nng) c nh du ghi r trng lng ca n v
ghi r dng cho loi c ng no.
p sut trong khng gian pha nh pttng plng-gi xc nh theo biu thc
sau:

2
.
4
d
F
p

= , kG/cm
2
(daN/cm
2
), (3.38)
trong :
F -lc p cho trc, tc dng dc theo pttng plng-gi, kG (daN);
d- ng knh ca pttngplng-gi bm cao p, cm.



1. Thng cha nhin liu;
2. Bu lc;
3. Bnh lng;
4. m lm kn;
5. Cp pttngplng-gi
cn kim tra;
6. Con y;
7. Ti trng G;
8. B l xo.



Hnh 3.8. S bn th xc nh kn thy lc ca cp pttng plng-gi
Nguyn l lm vic ca bn th nh sau:
u tin treo qu nng 7 ca bn th ln mc gi pha trn. Cp
pttngplng-gi cn kim tra 5 c lp vo thn ca bn th v tr tng ng vi
lng cp nhin liu khi ng c lm vic cng sut nh mc. Nhin liu t thng
cha 1 qua thng lng 3 v bu lc 2 c cp vo khng gian pha nh
pttngplng-gi. Xylanh ca pttngc y kn nh tm m 4. Sau th qu
nng ra khi mc gi v trng lc ca qu nng c truyn qua h thng n by
v con i 6 ti pttngplng-gi s dch chuyn ln pha trn. Lng nhin liu
pha nh pttngb nn li v t ti mt tr s p sut nht nh v di p sut
nhin liu s r r qua khe h gia xylanh v pttngra ngoi. Sau mt khong thi
gian nht nh lng nhin liu s b r r ht, pttngs dch chuyn ti v tr trn
cng cn qa nng th chm vo b 8.

97.Cnsc
Khong thi gian qu nng ri t v tr trn cng (sau khi ri khi mc gi)
cho ti khi chm vo b l xo 8 c gi l " kn thy lc" ca cp
pttngplng-gi. Khong thi gian ny xc nh nh ng h v c tnh bng
giy.
Trc khi tin hnh th nghim phi bi trn cho cc chi tit ca h thng
n by v con i, phi nhin liu hoc hn hp nhin liu vi du bi trn vo
thng cha. Cht lng th nghim phi c nht tiu chun 20
0
C l 1,43
+0,02

0
E
( Engle).
Trc khi th nghim cng cn phi tin hnh iu chnh chiu di ca con
i v kim tra p sut ca khng gian pha nh pttng plng-gi v kim tra ch s
ca bn th theo cp pttngplng-gi mu.
V kt cu ca bn th, quy trnh th nghim c th ca loi bn th ny, s
c trnh by c th hn phn sa cha cp pttngplng-gi bm cao p ng c
diezel (chng VI).
3.2. Cc phng php pht hin h hng c c tnh c gii
3.2.1. Pht hin bng mt thng
y l phng php n gin nht nhng khng chnh xc v km tin cy.
Phng php ny dng pht hin nhng khuyt tt c th nhn thy mt cch r
rng. Trong phng php ny ngi ta cn s dng knh lp phng i 5-10 ln hoc
knh hin vi. Dng phng php ny c th pht hin c cc vt nt, vt dp, vt
lm, vt xc, v.v...
3.2.2. Phng php m hc (Phng php p g)
Trong phng php ny ngi ta phn bit cc m thanh pht ra khi g p
vo cc chi tit lnh ln v cc chi tit c vt nt, cc mi ghp bnh thng v cc
mi ghp mt kh nng lm vic. Ty thuc tng loi chi tit, nhng phn ln cc
chi tit lnh ln u pht ra cc m trong v thanh cn cc chi tit c vt nt pht ra
cc m trm v r. Da vo cc m thanh pht ra m c th nhn bit chi tit c
vt nt hay khng. Phng php ny n gin nhng chnh xc khng cao.
3.2.3. Phng php th bng p lc cht lng
Phng php th nghim thy lc hay cn gi l phng php p nc c
s dng kh rng ri kim tra vt nt hoc thm thu ca cc ni hi, cc
thng gi cng nh ca cc thn my hoc cc chi tit lp ghp ca mt s c cu
nh kn lp ghp ca lt xylanh vi thn my, ca cc mt quy lt, v.v... Bn
cht ca phng php ny l ngi ta cc cht lng kim tra (nh nc, du ha,
du nhn hoc nhin liu, v.v...) vo cc khoang hay cc l lm ca chi tit, sau
p cc dung dch ti mt p sut nht nh. Nu chi tit c khuyt tt (c vt nt,
vt thng hoc dp) th cht lng s r g ra hoc xut hin trn b mt ca chi tit,
lm gim p sut o c trn ng h. Bng phng php ny c th tin hnh th
nghim lu lng cng nh kim tra vt nt trong cc ng dn ca cc kt lm mt,
hp gim tc, bnh trao i nhit, v.vTrc khi p nc cn lm sch cc khoang
ca chi tit v dung dch th nghim phi c nhit v p sut tng ng vi
iu kin vn dng thc t.
3.2.4. Phng php d khuyt tt mu
Phng php ny dng kim tra trng thi ca cc chi tit ch to t cc
vt liu khng nhim t (nh cc kim loi mu, cht do, cc hp kim cng v.v...) c

98.Cnsc
cc khuyt tt nh vt nt, vt r trn b mt. Bn cht ca phng php ny da
trn s xm nhp mao dn ca cht lng nhum mu vo vt nt, vt r ca chi tit.
Trc khi kim tra, chi tit c lm sch v ty m, sau nhng vo cht
lng nhum mu hoc ly cht lng nhum mu pht ln b mt chi tit. Trong
khong 5-10 pht khi dung dch mu thm su vo cc vt nt v vt r th chi tit
c em ra trong nc lnh chy hoc trong dung dch 5% kim n da (NaOH).
Sau chi tit c sy kh (thng l bng khng kh nng) v c ph mt lp
bt xp t vi mng x-li-ca-ghen (SiO
2
), hoc c thm vo dung dch nc ca
cao lanh hoc phn trng (t l: 1 lt nc cho 600-700g cao lanh hoc 300-400g bt
phn). Cao lanh hoc bt phn ph ln b mt chi tit phi c sy kh.
Chng no kch thc ca cc l nh trong x-li-ca-ghen (trong cao lanh
hoc phn) nh hn chiu rng ca vt nt, th di tc dng ca cc lc mao dn,
cht lng mu s b ht vo cc l t vi ca x-li-ca-ghen. Kt qu trn vt nt s
xut hin mt ng vch mu theo ng hnh dng v kch thc ca vt nt .
Theo chiu rng ca vch mu ngi ta c th xc nh c chiu su ca vt
nt: khi vch mu cng rng th vt nt cng su.
Cht lng mu (ngi ta cn gi l cht ch th, cht kim tra hoc cht tm
kim) c th c thnh phn l 80% du ha, 15% du bin p, 5% du thng v 10
gam bt mu pha vi mt lt nc, hoc 75% du ha, 20% du bin p v 5% du
an-tra-xen v cn li l bt x-li-ca-ghen (SiO
2
).
Trong sa cha u my diezel dng n gin nht ca php d khuyt tt
mu l phng php nhum bt phn c s dng rng ri. Chi tit cn kim tra
c nhng vo du ha hoc du nhn hm nng ti 50-60
0
C, sau lau kh v
pht mt lp dung dch phn. Sau khi dung dch kh ly ba g ln chi tit, ch no
c vt nt bt phn s bm thnh vt ln b mt ca chi tit .
Phng php d khuyt tt mu cho php pht hin trn b mt chi tit cc
vt nt c chiu su ti 0,01 v chiu rng ti 0,001 mm nhit chi tit l 15-
20
0
C. Nhc im ca phng php ny l cn phi lm sch chi tit mt cch cn
thn, nht l i vi cc chi tit ngm lu trong du v i vi cc chi tit cng knh
th vic sy kh s gp kh khn.
3.2.5. Phng php d khuyt tt bng hunh quang
Phng php ny dng pht hin nhng vt nt r b mt ca chi tit. Pht
quang l hin tng khi mt cht no hp th nng lng tia (chng hn tia t
ngoi) v t mnh pht sng (pht quang) trong mt khong thi gian no , do vy
phng php ny c gi l phng php hunh quang.
Bn cht ca php d khuyt tt bng hunh quang nh sau:
Ngi ta pha mt loi dung dch (hn hp) pht quang gm 0,25 lt du bin
p hoc du va-z-lin, 0,5 lt du ha v 0,25 lt xng (bezin) cng thm khong 0,2-
0,25 gam bt mu vng- xanh. Sau em nhng cc chi tit cn kim tra c
lm sch v kh du m vo b c cha dung dch pht quang trong khong 10-15
pht hoc dng chi lng pht dung dch ln b mt chi tit v trong 10-15 pht.
Dung dch pht quang c tnh thm t tt d thm thu vo cc vt nt r v c
gi li . Sau dng tia nc lnh c p sut khong 2 kG/cm
2
(2 daN/cm
2
) xi
ln b mt chi tit ra sch dung dch mu. Tip theo chi tit c sy kh bng
kh nn sy nng. Vic sy kh v t nng chi tit lm cho dung dch pht quang
chy ra b mt chi tit v bao ly ra vt nt. Mun pht hin vt nt c d dng,

99.Cnsc
ngi ta ph ln b mt chi tit mt lp bt x-li-ca-ghen (SiO
2
) mng v trong
khng kh khong 5-30 pht. Phn bt tha c r sch hoc thi sch. Lp bt x-
li-ca-ghen xp, mn v kh s c tc dng ht dung dch mu t khe h ln. Sau
dng n thy ngn-thch anh pht tia t ngoi soi ln chi tit (trong bung ti) v
bt x-li-ca-ghen thm dung dch pht quang ch vt nt s pht sng v c mu
xanh-vng r rt. S pht sng c th chp nh phn tch v nh gi mc
h hng ca chi tit. Vic soi chi tit cng c th tin hnh ngay sau khi tm bt
khong 1-2 pht, i vi cc vt nt t vi th sau 10-15 pht c th tin hnh kim
tra.
Ngun nh sng cc tm (t ngoi) l cc loi n thu ngn-thch anh, nh
sng ca cc n ny c lc qua cc bu lc tia t ngoi.
Phng php hunh quang c th pht hin cc vt nt su v rng (pht
quang dng cc di rng) hoc cc vt nt t vi pht quang dng cc ng thng
mnh.
3.2.6. Phng php d khuyt tt t
cc c s sa cha u my phng php d khuyt tt bng t trng
c p dng kh rng ri v n c chnh xc cao, thi gian kim tra chi tit
nhanh v thit b tng i n gin. Bn cht ca phng php d khuyt tt t l:
nu cho mt t thng xuyn qua chi tit, th khi trong chi tit c vt nt dn t
ca n s thay i (s khng ng nht) v do t thng s b thay i c v tr s
cng nh v hng. Kt qu l cc ng sc t s b bin dng, xung quanh vt nt
s xut hin mt t trng cc b, trn cc ra ca vt nt s pht sinh cc cc t v
nu rc mt st hoc bt t ln b mt chi tit th mt st s t li xung quanh vt nt
v do s pht hin c chng. Phng php ny dng pht hin nhng vt nt
b mt trn thn cc chi tit bng gang, thp v ni chung ca cc vt liu nhim t.







Hnh 3.9. S ng sc t trong vt liu chi tit
a. Khi chi tit khng c khuyt tt (vt nt);
b. Khi chi tit c khuyt tt;
1, 3. Cc cc nam chm in; 2. Chi tit kim tra.

Trn hnh 3.9. biu th s cc ng sc t trong vt liu chi tit. Khi
trong chi tit khng c vt nt th cc ng sc phn b ng u. Cn khi trong
chi tit c vt nt th hnh dng cc ng sc thay i, hai pha ca vt nt mt
phn b cc ng sc ln hn, do ti y s xut hin mt t trng cc b (t
trng nh) v nu rc mt st ln b mt chi tit th chng s t li pha c mt
t thng ln hn v s v ln ng hnh dng, kch thc v v tr ca vt nt. Cng
trn s ny ta c th thy, nu vt nt c kch thc nh v nm cng chiu vi
ng sc th ng sc s bin dng khng ng k v do vic pht hin s gp
N
N
S
S
1
2
3
a)
b)


100.Cnsc
kh khn. Do vy, khc phc mt s yu im phi dng cc phng php
nhim t khc nhau pht hin nhng vt nt phn b khc nhau ca cc chi tit.
C ba phng php nhim t cho chi tit: nhim t dc (nhim t c cc),
nhim t vng (nhim t khng c cc) v nhim t hn hp.
phng php th nht, chi tit c nhim t bng nam chm in hoc
bng x-l-n-it (cun dy nhim t) (hnh 3.10). Trong trng hp ny trong chi tit
xut hin nhng ng sc dc v khuyt tt c th pht hin khi vn p t t
trng ln chi tit hoc cng c th pht hin khi cn t trng d.
phng php th hai (nhim t vng-nhim t khng c cc), chi tit c
mc vo mch in, cn chi tit rng c nhim t nh dy dn c nh t pha
trong chi tit thng qua ngun in (hnh 3.11). Trong trng hp ny trong chi tit
s xut hin nhng ng sc t nm ngang. Lc ny chi tit va l vt dn in li
va l vt dn t, xung quanh chi tit c dng in chy qua s xut hin mt t
trng, hng ca n c xc nh theo "quy tc vn nt chai".












Hnh 3.10. S nhim t dc (nhim t c cc) ca chi tit.
1. Chi tit cn nhim t; 2. Nam chm; 3. X-l-n-it
Khi d khuyt tt bng t trng, vt nt ch c th c pht hin khi n ct
ngang cc ng sc t. V vy, phng php nhim t c cc c s dng pht
hin nhng vt nt nm ngang trong thn chi tit, cn nhim t khng c cc dng
pht hin nhng vt nt nm dc trong chi tit. Khi cn thit c th s dng loi
nhim t hn hp, trong trng hp ny chi tit c nhim t dc v nhim t
vng.











3
2
1
4
3
2
1

101.Cnsc





Hnh 3.11. S nhim t vng (nhim t khng c cc) ca chi tit.
1,2. Chi tit nhim t; 3. in cc.
c hai phng php nhim t trnh by trn, cc ng sc t phn b u
trong ton b mt ct ngang ca chi tit, do cc ht bt t cng c phn b u
trn b mt chi tit v nh vy c th pht hin nhng vt nt rt nh.
Cht d khuyt tt thng dng l bt st t (vy st rn, oxt st, thp non...)
kch thc ca cc ht vo khong 50-60 m .
i khi, ngi ta cn dng hn hp dung dch gm du ha hoc du bin p
pha vi bt t theo t l bt t v dung dch l 1:30 - 1:50.
kim tra trng thi chi tit bng bt t ngi ta dng cc dng c c bit
gi l cc my d t. Cc my d t c th lm vic dng in mt chiu cng nh
xoay chiu vi tn s cng nghip. Dng in mt chiu c th dng cho bt k kiu
nhim t no. Cc my d khuyt tt t lm vic dng in xoay chiu c kt cu
n gin hn so vi my d mt chiu nhng c mt s nhc im hn ch vic s
dng ca chng. Cng ca t trng d ph thuc vo thi im ngt dng in.
Nu dng in b ngt pha c t thng nh nht th chi tit c th khng c
nhim t. Ngi ta tnh c rng xc sut cng dng in nhim t nh hn
2 ln so vi dng in nh mc l 33%, do khi nhim t cho chi tit bng dng
xoay chiu th phi s dng dng in c cng ln gp 2 ln so vi cng khi
d bng in mt chiu. Ngoi ra, dng in xoay chiu c hiu ng b mt nn
chiu su ca t trng nh, ch c th kim tra nhng vt nt khng nm su trong
chi tit. Dng dng in xoay chiu ch cn mt my bin th, khi kim tra thng
in p thp, cng ln do vy an ton.
Mt iu cn ch l khi dng phng php nhim t hn hp th nn dng
in mt chiu cho t trng dc v in xoay chiu cho t trng ngang. Trong khi
dng in, cng dng in l mt yu t quan trng. Nu cng dng in
qu ln, mt st s bm y ln chi tit do kh nhn bit ch no c vt nt, ch
no khng. Ngc li khi cng dng in qu nh th t trng s yu v cc vt
nt khng th hin ln mt cch r rng c. Hin nay cng dng l khong 60
ampe, nhng cng c nhng trng hp ln ti hng nghn am-pe (i vi nhim
t vng).
Sau khi kim tra, trong chi tit s cn li mt lng t d, do phi kh t
cho chi tit. Khi kh t ngi ta lng chi tit qua mt cun dy (x-l-n-it) ri cho
di chuyn t t. Trong cun dy ny c dng in xoay chiu chy qua. Sau khi
ko chi tit ra khi cun dy v t nht chi tit cng phi cch xa u cun dy 0,5 m
th mi c ngt dng in, nu khng th chi tit vn c th b nhim t.


102.Cnsc
















Hnh 3.12. Kt cu mt loi my d khuyt tt bng t trng
1. Cun dy nhim t; 2. Thn my; 3. Cp 3 chu;
4. Chn chng; 5. Mu; 6. My bin p (gim p);
7. Bnh ng dung dch nhim t.
Ngoi ra, cng c th kh t bng cch cho dng in xoay chiu chy qua
chi tit sau dng bin tr gim cng t t cho ti khi bng khng. Dng in
xoay chiu ch kh t c mt ngoi chi tit, do cc chi tit c nhim t
bng dng in mt chiu th cng phi c kh t bng dng in mt chiu.
Trong trng hp ny cng cho dng in mt chiu chy qua chi tit, sau gim
dn tr s ca n ti khng ng thi lun lun thay i cc tnh ca t trng.
Phng php ny c hiu qu cao khi cn pht hin nhng khuyt tt trn b
mt. Vic kim tra nhanh, tin cy, r rng. Tuy nhin phng php ny cn mt s
nhc im l vic kh t cho cc chi tit cng knh gp kh khn (nh trc khuu,
blc xylanh, v.v...), khng kim tra c cc chi tit lm bng kim loi mu hoc cc
loi thp xtenit.
Kt cu mt s loi my d khuyt tt bng t trng c th hin trn hnh
3.12 v 3.13. S xc nh vt nt trong smi v ng lt xylanh loi ng c D100
c th hin trn hnh 3.14.

103.Cnsc


1. Cng tc; 2. Li thp;
3. Gi gic cm;
4. Thn (v) my;
5. Cp 3 li;
6,7. Cc cun dy nhim t v
cun dy ph.




Hnh 3.13. My d khuyt tt kiu DGS-M





1. Thanh ng c cch li,
ng knh 20-22 mm;
2. Smi xylanh;
3. ng lt xylanh;
4. Chn ;
5. u kp;
6. Bin p.


Hnh 3.14. S xc nh vt nt
trong smi v ng lt xylanh ng c
D100


3.2.7. Phng php d khuyt tt bng siu m
Phng php d khuyt tt bng siu m dng pht hin nhng khuyt tt
hoc vt nt nm su trong lng chi tit (cch b mt chi tit t 1n 6 cm). Sng
siu m l nhng m thanh c tn s rt ln (khong 16.000-20.000 dao ng
trong mt giy) tai ngi khng th nghe thy. Phng php d khuyt tt bng siu
m da trn tnh cht ca cc sng siu m c th lan truyn trong cc mi trng
ng nht, m c (nh kim loi, cht lng, cht kh...) v b phn x nhng ch
tip gip gia hai mi trng khng ng nht nh khng kh - kim loi, kim loi -
tp cht khc, cht lng - cht kh v.v... thc hin phng php ny cn phi c
cc tn s cao vi cng sut bc x ln. V vy y phi s dng hiu ng p in.
Hin tng ny da trn tnh cht ca mt s vt liu nh cc tinh th thch anh, ba-
ri v mt s vt liu khc c kh nng bc x ra cc sng siu m khi p t ln
chng nhng dao ng in cao tn. Trong cc ngnh k thut, hin nay ngi ta
+3
190
3
8
0
500
1 2
7
6 5
4
3
2-4V
~220V
6
5
4
3 2 1

104.Cnsc
thng dng ba kiu d khuyt tt bng siu m, l kiu "bng m", kiu "ting
i" (phn x) v kiu "cng hng".
Trn hnh 3.15 biu th s my d khuyt tt siu m lm vic theo nguyn
tc "bng m".
My bc x 2 v my thu 6 c di chuyn dc theo chi tit kim tra v nu
trong chi tit c khuyt tt hoc vt nt th tia siu m do my bc x phng ra s b
phn x t b mt khuyt tt v khng ti c my thu 6. Vng tnh t khuyt tt
ti my thu 6 c gi l vng "bng m". T my pht siu m 1 hiu in th xoay
chiu c truyn ti tm p in bc x 2 v nh hiu in th ny tm p in bt
u dao ng. Nu cho tm p in 2 tip xc kht vi chi tit 4 th cc dao ng
di dng sng siu m li c truyn vo chi tit 4. Khi c khuyt tt, cc sng
siu m 5 do my bc x 2 phng i b phn x t khuyt tt 3 v khng xuyn c
ti tm thu p in 6 v do pha sau khuyt tt to ra mt bng m. Trn my thu
khng xut hin cc xung p in, do ng h ch th 8 s khng cho ch s v
da vo c th bit c trong chi tit c khuyt tt hay khng.


















Hnh 3.15. S my d siu m lm vic theo nguyn tc "bng m"
a. Trong chi tit khng c khuyt tt;
b. Trong chi tit c khuyt tt.
1. My pht sng siu m; 2. My bc x p in;
3. Vt nt; 4. Chi tit;
5. Tia siu m; 6. My thu p in;
7. My khuch i; 8. ng h.
Trn hnh 3.16 biu th s my d khuyt tt siu m lm vic theo nguyn
tc phn x sng siu m (nguyn tc "ting i"). My pht xung 6 lm nhim v
kch thch cho my bc x p in 3. Khi my bc x tip xc vi chi tit 1 n s
phng cc dao ng siu m di dng cc xung ngn trong khong thi gian 0,5-
10 s phn cch nhau bi nhng khong thi gian 1-5 s . Khi cc xung siu m
1
2
3
4
5
6
7 8
2
4
1
3
6
7 8
a) b)

105.Cnsc
xuyn ti b mt bn kia ca chi tit (ti y ca chi tit) chng b phn x v quay
tr li my thu p in 2. Nu trong chi tit c khuyt tt (8) th cc xung siu m
phng i s b phn x li trc khi xuyn ti mt bn kia ca chi tit. Cc xung
phn x gy ra cc dao ng c hc trong my thu p in, nh cc dao ng c hc
trong tm p in xut hin cc tn hiu in. Cc tn hiu in ny i vo my
khuch i n in t 4 v di dng xung khuch i chng i vo ng tia in t
5. ng thi vi vic m my pht xung 6 khi ng lun c my pht qut
7 dng thu nhn hnh khai trin nm ngang tm thi ca tia trn mn nh ca ng
thu. Khi my pht lm vic, trn mn nh ca ng tia in t 5 s xut hin xung
u tin (cn gi l xung ban u) c dng rng ca thng ng. Khi trong chi tit c
khuyt tt ngm, cc tia siu m b phn x li v trn mn nh xut hin mt xung
gi l xung phn x t khuyt tt. Xung th hai ny nm trn mn nh ca ng tia
in t cch xung th nht mt khong cch xc nh l
1
. cui hnh khai trin ca
tia xut hin mt xung gi l xung y (xung ny c phn x li t pha bn kia
ca chi tit) v nm cch xung ban u mt khong l
2
. Khong cch l
1
tng ng vi
chiu su ca v tr vt nt so vi b mt chi tit, cn khong cch l
2
tng ng vi
chiu dy ca chi tit.










Hnh 3.16. S my d khuyt siu m
lm vic theo nguyn tc phn x sng siu m.
1. Chi tit; 2. My thu p in; 3. My bc x sng siu m;
4. My khuch i n in t; 5. ng hin sng; 6. My pht xung;
7. My pht qut; 8. Khuyt tt.

Khi tin hnh d khuyt tt, b mt tip xc gia tm p in (ng thm) vi
chi tit c bi mt lp mng du nhn bin p hoc va-z-lin.
Phng php bng m c nhy tng i nh v vy hin nay thng p
dng phng php phn x sng siu m.
Cc ng thm (cc ng p in) ca my bc x p in c ch to t cc
tm gm bri-ta-nt, b mt ca chng c m mt lp bc mng.
l1
l2
1
xung ban u

xung phn x t khuyt tt

tn hiu y

2 3
4
5
6
7


8

106.Cnsc
Phng php d khuyt tt bng siu m c u im l c th pht hin c
cc khuyt tt ngm ca chi tit ring bit cng nh nhng chi tit nm trong cm
my khng phn bit chi tit lm t vt liu g. Dng phng php ny c th
pht hin cc khuyt tt trong trc ca cp bnh xe, trong c trc khuu m khng
cn gii th khi ng c trong cc bu-lng bt cht cc cc t ca ng c in ko,
v.v...
Tuy nhin phng php ny mt s nhc im l phi ch to nhng ng
thm hoc cn gi l u d t chuyn dng kim tra tng loi chi tit hoc thm
ch cho tng v tr c th ca mt chi tit. Ngoi ra phng php ny khng nhng
i hi phi hiu chnh my d kim tra tng loi chi tit m cn phi c hiu bit
v c im lm vic ca my mc v thi quen nhn bit cc khuyt tt.























Hnh 3.17. u d siu m kim tra vt nt
trong rnh xcmng trn pttngng c diezel
1.Phch cm; 2. Thn; 3. Cun cm ng;
4. B phn gim chn; 5,6. Cc tm p in (b phn bc x p in);
7. Pittng; 8. Dy dn c nh.


Xung ban u
Chiu cao gii hn ca
tn hiu my d siu m
Tn hiu hiu chnh theo
pitong khng b h hng
2
5
-
2
7
5
-
7
m
m
5 6 7
8
4
3
2
1

107.Cnsc


















Hnh 3.18. S kim tra c trc khuu ng c diezel bng my d siu m
a. Tn hiu t khuyt tt gn pha u d;
b. Tn hiu t khuyt tt gc ln; c. Tn hiu t g (mp) ca m khuu.
1. u d siu m; 2. C trc khuu;
3. M khuu; 4. Thang iu chnh chiu su.



















6
7
8
9
1 0 0
1
2
3
4
5
c b a
4
Xung lm vic
Xung ban u
im bt u
tnh c ly
1
2
3
A
Khuyt tt
2
4
5
1
3
Nhn theo A

108.Cnsc
Hnh 3.19. u d siu m xc nh vt nt ngang trong c trc khuu ng c
diezel
1. Tm p in; 2. Cun cm ng; 3. Thn; 4. cm; 5. B gim chn (gim xung).
3.2.8. Phng php d khuyt tt bng X quang v tia ga-ma
Nhng phng php ny da trn tnh cht ca tia rn-ghen v tia ga-ma c
th chiu sng cho chi tit su tng i ln (80-200 m i vi tia rn-ghen v
300 m i vi tia ga-ma). Khi xuyn qua kim loi cc tia ny s b mt mt phn
nng lng v cc tia xuyn qua l r, vt nt v cc khuyt tt khc s c cng
ln hn so vi cc tia xuyn thu qua kim loi nhng ch khng c khuyt tt
(hnh 3.20). Do vy, nh gi c cng ca cc tia xuyn qua chi tit l c th
xc nh c trong chi tit c khuyt tt hay khng. Vic nh gi cng ca cc
tia c thc hin nh cc mn hunh quang hoc c chp li trn cc phim nh
c nhy cao. Trn tm phim trng nhng ch c khuyt tt s c mu ti (sm
hn cn trn nh hoc mn nh nhng ch s c mu sng hn).
Phng php ny i hi phi trang b phc tp v i hi nhiu thi gian
x l phim nh. Ngoi ra, cc tm nh ghi li hnh ca cc khuyt tt ngm thng l
khng r rng nn i hi phi c kinh nghim cao. Phng php ny t c p
dng trong ngnh sa cha u my diezel.


Hnh 3.20. S chiu tia rn-ghen
1. Ngun chiu sng;
2. Khuyt tt trong chi tit;
3. Chi tit;
4. Vt ch th (inicat);
5. th cng chiu sng ca cc
tia sau khi xuyn qua chi tit.





3.2.9. Phng php kim tra ng tm, cong ca chi tit
Sau khi s dng cc chi tit c
th b bin dng, v vy sau khi gii th
nu khng kim tra v nn sa li th
khi lp li chi tit s khng nm ng v
tr thit k v nh vy c th sinh ra cc
ti trng ph lm gim tui th ca cc
chi tit lin quan. Chng hn, cc loi
trc nh trc khuu, trc cam... khi gii
th xong cn phi tin hnh o ng
2
4
3
1
1
2
4
3
5
Hnh 3.21. S o cong ca trc
khuu
1. Mi chng tm (hoc khi V); 2. ng
h; 3. Chn g ng h; 4. Trc khuu.

109.Cnsc
tm, cong ca chng. Mun xc nh ng tm v cong ca cc trc ny cn
phi c gi v ng h o. Trc c t ln hai khi V ca bn my hoc nh
cc mi chng tm, sau dng ng h o o ca cc c trc. Cn c vo s
sai lch ca kim ng h khi trc quay mt vng ta c th xc nh c cong ca
trc. V tr t kim ng h nn chn b mt khng b mn hoc mn t nht gim
sai s khi o. V d kim o cong ca trc khuu c th t vo vng cnh l u
ca ng du bi trn, v v tr ny c trc mn t nht. S o cong ca trc
khuu c th tham kho trn hnh 3.21.
S kim tra ng tm ca trc hnh tr v cc c bin trc khuu c
th hin trn hnh 3.22.

c)
d'
c'
b'
a'
d
c
b
a
-0,12
+0,10
+0,04
+0,08
+0,01
0
-0,02
-0,12
II I
III II I
b)
a)


Hnh 3.22. S kim tra ng tm ca trc hnh tr v cc c bin trc khuu
a. S o ng tm ca trc hnh tr (khng c o)
(trc c g bng hai u chng tm hoc bng hai gi ch V);
b. S kim ta cc c bin trc khuu
(trc c ta ln hai gi V c chng luynt gia).

Cc v tr o I, II, III i vi trc hnh tr c la chn tu , nhng khng
c t hn 3 v tr trn chiu di trc (ti v tr gia v hai u). Cn i vi mi c
trc khuu cn t nht l hai v tr pha hai u c trc, cch cc gc ln 15-20
mm. Trc khi o cn chnh kim ng h o v v tr s 0. Sau t t quay trc i
mt vng, sau mi gc 45 tin hnh c v ghi ch s ng h ln biu
(hnh 3.22) i vi mi v tr o I, II, III. lch ca kim ng h so vi v tr 0 nu
ngc chiu vi kim ng h th c ghi vi du tr (-), cn nu cng vi chiu
kim ng h th c ghi vi du cng (+). Cc kt qu o c coi l ng nu sau
mt vng quay ca trc, kim ng h o (c t pha trn im a) li tr v v
tr 0. Nu khng, cn phi tin hnh li php o.
Sau khi o, tin hnh xc nh hiu i s gia cc ch s (s o) ca ng h
ti mi mt phng a-a, b-b, c-c, d-d mt cch ring bit cho tng v tr o. Hiu i

110.Cnsc
s ny chnh l tr s khng ng tm thc t ( o) ca trc cn kim tra. Trong v
d k trn ta c khng ng tm l
'
c c
C

= 0,08 (-0,12) = 0,2 mm.
Cn c vo tr s o ca cc c trc khuu ( tri qua vn dng) c th
gin tip nh gi c c trng hao mn ca c trc cng nh ng tm ca
chng ( tc l vng c th). o ca c trc mi hoc c trc sau khi sa cha
(sau khi nh bng) nu ln hn 1 mm th chng t l vic gia cng cc c trc l
khng chnh xc hoc trc b cong (vng).
Vic kim tra ng tm cn da trn nguyn l dng mt mt chun c
lin quan chung ti cc h c trc v dng ng h o.
ng tm ca cc l c cng mt ng tm hnh hc c th xc nh nh
trc cng ngh, bng phng php cng dy hoc phng php quang hc.
Thit b o ng tm ca cc gi trc khuu trong thn my bng
phng php cng dy c th hin trn hnh 3.23.
S dng trc cng ngh c th kim tra ng tm v bc thang ca cc
gi trc khuu ng c diezel. Thit b o ng tm ca cc gi trc
khuu trong thn my bng phng php trc cng ngh c th hin trn
hnh 3.24.
Dng c chuyn dng o ng tm ca trc khuu c th hin trn
hnh 3.25. Thit b o ng tm gia trc khuu v trc my pht in chnh c
th hin trn hnh 3.26.
3
2
1

Hnh 3.23.Thit b o ng tm ca cc gi trc khuu trong thn my
bng phng php cng dy
1. Con ln (rng rc); 2. Qu nng; 3. Dy thp

111.Cnsc
Hnh 3.24. Thit b o ng tm ca cc gi trc khuu trong thn my
bng phng php trc cng ngh
a. ng tm ca trc cng ngh; b. ng tm ca gi trc khuu;
1. Blc ng c; 2. Gi trc khuu; 3. Trc cng ngh ta trn gi .












Hnh 3.25. Dng c o ng tm ca trc khuu











Hnh 3.26. Thit b o ng tm gia trc khuu v trc my pht in chnh
1600

1
0
5
Khe h Khe h
b
a
3
2
1
180
90
0
270 +0.04
01
+0.03
-0.03
1
3
2

112.Cnsc
3.2.10. Phng php kim tra xon v ng tm ca chi tit
i vi cc loi trc ngoi cc h hng o cong, chng cn b xon. xon
ca trc c th kim tra nh sau: t trc khuu ln gi ch V, t kim ng h
o vo v tr o c trc th nht, sau ghi li tr s ca kim ch trn ng h o.
Tip theo tin hnh x dch ng h o ti c trc cng hng vi c th nht v o
ti v tr tng ng, sau xc nh sai lch ca cc ch s o ca hai ln ng thi
phi ch gi cho v tr gia ng tm ca trc o v ng tm ca trc khuu
khng thay i. Khi gc xon s c tnh nh sau:

R

= , radian, (3.39)
trong :
- hiu s ca cc ch s hai ln o;
- gc xon ca trc khuu;
R -bn knh tay quay ca trc khuu.

Gc xon ca trc khuu thng phi nm trong gii hn cho php l 0,5
mm.
i vi thanh truyn c th kim tra cong v xon nh th hnh 3.27.
Sau khi g thanh truyn ln gi o ng ng h xc nh sai s. Sai s gia hai
kim ng h t ng ch cong ca thanh truyn, cn sai s gia cc kim ng h
khi t ngang ch xon ca thanh truyn.
























200 200
M
2
m
2
M
1
m
1
H
2
h
2
h
1
H
1

113.Cnsc

Hnh 3.27.Thit b o xon ca thanh truyn
1. Gi V; 2,4. Trc g; 3. Thanh truyn; 5. ng h o c chn ng.

Cu hi kim tra:
1. Trnh by phng php kim tra trng thi chi tit bng mt chun nhn to.
2. Trnh by phng php kim tra trng thi chi tit bng phn tch quang .
3. Trnh by phng php kim tra trng thi chi tit bng thit b kh nn.
4. Trnh by phng php kim tra trng thi chi tit bng thit b thu lc.
5. Trnh by phng php kim tra trng thi chi tit bng d khuyt tt mu,
bang hunh quang v d khuyt tt t..
6. Trnh by phng php kim tra trng thi chi tit bng siu m v bng
chm tia.
7. Trnh by cc phng php xc nh cong v xon ca chi tit .


Cnsc.111
CHNG IV
CC PHNG PHP PHC HI V SA CHA CHI TIT

4.1. ngha kinh t k thut ca vic sa cha chi tit
Trong qu trnh s dng cc chi tit u my b hao mn lm cho hnh dng
hnh hc, kch thc nguyn thy v c tnh lp ghp ca chng thay i dn n
cc b phn ca u my mt kh nng lm vic hoc khng m bo an ton khi s
dng. Mc ch ca vic sa cha l phc hi li hnh dng, kch thc, c tnh
lp ghp ca cc chi tit v cc cm my hay ni cch khc l phc hi kh nng lm
vic ca chng.
Khi sa cha, thi hn lm vic (tui th) ca chi tit c tng ln v nh
vy c th tn dng ht kh nng lm vic ban u ca n. Gi thnh s dng cu chi
tit sa cha c xc nh bi tui th ca n v vy gi tr s dng cng cao nu
tui th ca chi tit sa cha cng ln. Gi thnh s dng E
sd
ca chi tit sa cha c
th tnh nh sau:

( )( )
0
0
E
T
E E T T
E
sc
sd
+

= , ng (4.1)
trong :
T - tui th trung bnh ca chi tit khi s dng m khng sa cha,
gi (km);
T
sc
- tui th trung bnh ca chi tit vi iu kin c sa cha, gi
(km);
E - gi thnh ca chi tit mi, ng ;
E
0
- gi thnh thanh l ca chi tit (gi thnh khi bn st vn), ng.
Nh ta bit trong qu trnh lp rp u my xng (hoc on) thng
phi dng ba loi chi tit sau y:
- Cc chi tit sau khi kim tra thy vn cn p ng c yu cu k thut,
l nhng chi tit c cn s dng c.
- Cc chi tit c h hng hoc khuyt tt c phc hi v sa cha.
- Cc chi tit mi, l nhng chi tit mua hoc t ch to.
Gi thnh v s lng ca mi chi tit trn y u khc nhau. Theo kinh
nghim cc xng sa cha ca Lin X (c) th s lng chi tit cn dng c
chim khong 30 - 40%, s lng cc chi tit phc hi chim khong 20 - 40% v s
lng cc chi tit mi chim khong 20 - 50%.
Khng k cc chi tit cn dng c, gi thnh chi tit phc hi gim rt
nhiu so vi chi tit mua mi v n chim khong 20 - 30% gi thnh chi tit mi.
Vic phc hi kh nng lm vic ca chi tit dn n tit kim nguyn vt liu.
Trong nhiu trng hp khi phc hi bng nhng phng php hin i tui th v
tnh nng lm vic ca chi tit m bo khng nhng nh chi tit mi m cn c th
cao hn 1,5 - 2 ln.

Cnsc.112
Mun phc hi chi tit c hiu qu kinh t cao phi m bo yu cu sao cho
chi ph sa cha nh hn tr s tng gi thnh s dng ca chi tit t c do sa
cha. iu kin sa cha chi tit c li v mt kinh t c xc nh bng bt
ng thc sau:

( )( )
E
E E T T
R
sc
sc
0

< , (4.2)
trong : R
s.c
- gi thnh sa cha chi tit, ng.

Hoc cn c th xc nh nh sau:
m
m
sc
sc
L
C
L
C
s , (4.3)
trong : C
s.c
- ton b chi ph phc hi chi tit, ng;
L
s.c
- thi gian s dng (tui th) ca chi tit sau khi sa cha;
C
m
- gi tin mua ph tng mi;
L
s.c
- thi gian s dng ca chi tit.
Ngoi ra khi sa cha phi ch ti gi thnh ban u ca chi tit. Nhng
chi tit t tin th sa cha s c li hn. Do mn khng u nn mt s b mt lm
vic ca nhng chi tit phc tp c th b mn khng ng k v phc hi nhng
b mt khng cn phi chi ph nhiu vt liu v lao ng. Chng hn gi thnh
ca nhng con i ca bm cao p HK-10 c tt c hai b mt lm vic ch chim
23-25% gi thnh mua mi ca n, gi thnh sa cha ca mt s chi tit t tin
phc tp v thm ch kh sa cha nh trc cam bm cao p cng ch chim 6,5-
7,5% gi thnh ca trc mi.
Mun nng cao tnh kinh t ca cc chi ph cho sa cha chi tit th phi
gim gi thnh sa cha v tng tui th ca nhng chi tit sa cha.
Gi thnh sa cha chi tit c th xc nh nh sau:
R
s.c
=R
t.l
+R
px
+E
v.l
+R
t.x
, ng (4.4)

trong : R
t.l
- tin lng c bn ca cng nhn sn xut;
R
v.l
- gi thnh vt liu chi ph cho sa cha chi tit;
R
p.x
- cc chi ph ca phn xng;
R
t.x
- cc chi ph chung ca ton x nghip hoc nh my.
Nu mt chi tit c phc hi bng nhng phng php khc nhau m m
bo cht lng nh nhau, th phng php c li v kinh t nht l phng php m
t s gia chi ph sa cha vi tr s nng cao tui th trung bnh ca chi tit
t c do sa cha l nh nht, c ngha l:
min =
T T
R
sc
sc
, (4.5)
Vic phc hi chi tit c li hay khng cn th hin nhng mt nh cht
lng phc hi, quy trnh cng ngh, phng php phc hi v cc trang thit b sn
c ca x nghip hay nh my sa cha.
4.2. Phc hi chi tit bng cc phng php ngui

Cnsc.113
4.2.1. Phng php co
Co l cng vic gia cng bng tay cho cc b mt chi tit bng dng c
ngui gi l dao co. Phng php ny c s dng tng i rng ri gia cng
cc b mt cong, ch yu khc phc van khng ng k ca l cc trt khng
tho ri c hoc r kht cc bc lt vi c trc hoc gi ca cc .
Nhiu khi cn dng co r kht cc mt phng ca cc b mt tip xc, c
bit ca cc mt phng ca cc chi tit ln.
Qu trnh co c tin hnh nh sau:
B mt c trc hoc mt chi tit cng ngh no c bi mt lp bt mu
mng, sau chi tit cn co c t ln b mt ca chi tit cng ngh, hay ngc
li chi tit cng ngh c t vo l ca chi tit cn gia cng, sau quay i vi
vng. Nh vy trn b mt ca chi tit gia cng s xut hin nhng vt tip xc bt
mu v khi co s co vo ch nhng vt tip xc . C nh th tin hnh lp i lp
li nhiu ln cho ti khi cc vt tip xc lm chm hoa du phn b u trn b mt
chi tit cn gia cng th thi. i vi cc b mt c chnh xc trung bnh th trn
din tch 25x25 mm cn phi c khong 10-15 vt tip xc v i vi cc b mt c
chnh xc cao phi c 20 25 vt tip xc.
Nhc im ca phng php ny l nng sut lao ng thp, gi thnh cao.
Trong sa cha u my khi r kht cc bc lt ca c trc treo ng c in ko vi
cc c trc v cc gi trong thn my ngi ta dng phng php co, hoc
khc phc nhng h hng nh ca lp hp kim ba-bt ca cc bc lt c trc khuu
v trc cam, v.v... cng dng phng php ny.
4.2.2. Phng php doa
Gia cng bng dao doa (hay dao khot) c s dng c bn gia cng ln
cui cho cc l ca cc trt khng tho ri c sau khi p chng vo thn my
hoc khc phc van ca cc l ca mt s chi tit b mn. Khi doa hai l tr
ln cng mt lc, mun t c ng tm ca chng phi dng cc mi dao c
th iu chnh c, c ngha l cc mi dao c phn dn hng lp trong trc dao
hoc lp trn vnh iu chnh ngn vi trc dao.
Phng php ny ch c s dng trong nhng trng hp khi cc trt
lp vo thn my m vic gia cng cc l ca chng trn my gp kh khn.
4.2.3. Phng php da
Phng php gia cng bng a dng khc phc van khng ln hoc
cc khuyt tt cc b nh vt xc, vt dp hoc vt nt nh ca cc trc.
4.2.4. Phng php cy cht
Phng php cy cht c s dng khc phc cc vt nt cc b phn
khng quan trng (khng chu ti) ca chi tit nh trong cc vch ngn lm mt ca
blc xylanh, trong thn cc hp gim tc hoc my tng p v.v..., c ngha l
nhng ch m vt nt khng th khc phc c bng phng php hn, hn
gn hoc bng cht -pc- xi v nguyn nhn cng ngh no .
trnh cho vt nt khi pht trin thm phi tin hnh khoan chn hai u
bng hai l khoan 1 v 2 (hnh 4.1a). Sau tin hnh ct ren trong cc l ri cy
cc cht vo y; cc u nh ln ca cht c xn cho bng mt vi b mt chi
tit. Dc theo vt nt gia hai cht dng dao phay hoc da mt rnh A su 1,5 -
2,0mm v c chiu rng ln hn ng knh ca cht cy mt cht (hnh 4.1b). Sau

Cnsc.114
khoan cc l 3 v 5 (hnh 4.1c), ta r ren v lp cc cht, phn cht nh ln c
xn i v cha li khong 5mm (hnh 4.1, d) tip theo xm cc u (p to ra)
cho ti khi y kn rnh (hnh 4.1). Tip khoan cc l 4 v 6 (hnh 4.1e) v lp
li qu trnh nh trn cho ti khi ton b vt nt c lp y bi cc cht gm
chng ln nhau. Mi xm c nh sch cho bng mt vi b mt chi tit ri hn
thic ln chc. Cht lng sa cha c nh gi bng cch p nc.

























Hnh 4.1. S phc hi chi tit c vt nt bng phng php cy cht

Khi sa cha bng phng php cy cht phi lu my im sau y:
- Khng c nong vt nt v khng c lm lng cc cht cy ln tr-
c. Mi l khoan tip theo k t l th 3 cn phi chm ln l trc c cy
cht mt khong bng 1/3 ng knh.
- Cht phi c ch to t thanh ng chiu di khong 100-200mm. Ren
ca cht phi dy hn mt cht so vi ren ca l khi lp vo s to ra lc cng
nht nh.
- ng knh cht khng c ln hn chiu dy ca chi tit vng c vt
nt. Thng dng cc loi cht c ng knh 5-10mm.
- Trc khi lp cht nn bi mt lp keo ln phn ren ca l v ca cht.
Phng php ny tng i n gin v tin cy nhng t tin v lu cng,
i hi th tay ngh cao v vy vic s dng b hn ch.
a/
b/
c/
d/
e/
1
2
A
/
4
3
6
5
1 2

Cnsc.115
4.3. Phc hi chi tit bng cc phng php gia cng c kh
4.3.1. Phc hi chi tit bng phng php lp thm chi tit ph
Phc hi cc b mt b mn ca chi tit bng phng php lp thm chi tit
ph c s dng rng ri phc hi chi tit theo kch thc sa cha v c bit
l phc hi kch thc danh ngha. Bng phng php ny cn c th phc hi
cc mt lm vic ca chi tit phng bng cch s dng cc tm c kch thc khc
nhau tp ln chi tit .
Vic gia cng cc l b mn ca chi tit lp ng lt c tin hnh bng
nhiu phng php khc nhau, thng l tin trong sau mi hoc khng mi,
khoan rng l v doa hoc ch khoan rng ra, chng hn nh khi phc hi l c ren.
Cc c trc c cng khng cao thng c tin lng v sau mi, trong mt s
trng hp ch tin lng m thi.
Vic chn vt liu lm chi tit ph phi da vo vt liu ca chi tit cn
phc hi. Ngoi ra i vi cc chi tit bng gang th c th ch to chi tit ph khng
nhng bng gang m cn cho php bng thp (thng l thp 20).
B mt lm vic ca chi tit ph cn phi tha mn tt c cc yu cu v
cng nh b mt lm vic ca chi tit c phc hi. V vy nu cn thit th chi tit
ph phi c gia cng nhit luyn t c cc yu cu tng ng.
Phng php lp ghp chi tit ph thng l lp ghp c di. Trong mt
s trng hp nu dng lp trung gian th c th hn chm mt vi im hoc hm
theo ton b chu vi hoc dng vt, guging kp cht.
Vic kp cht cc tm chi tit ph tin hnh nh cc vt, inh tn hoc hn
theo chu vi. Khi sa cha khung gi thng dng phng php hn ghp cc tm
chi tit ph.
Phc hi cc chi tit chnh nh blc xylanh, cc te, thn cc loi bm bng
phng php lp chi tit ph c th t cht lng cao nu m bo cc yu cu cng
ngh v chn vt liu ca chi tit ph (nu cn th gia cng nhit luyn), m bo
bng ca cc b mt lp ghp v b mt lm vic ca chi tit ph sau khi gia cng c
hon chnh v m bo tr s di ca mi ghp.
Trong thc t sa cha c rt nhiu nhng trng hp do chn di khng
ng nn ng lt (chi tit ph) chng b xoay v b lng hoc c hai chi tit u b
ph hoi, thm ch ngay trong qu trnh p do di qu ln. Vt liu ng lt km
cht lng cng nh khi khng gia cng nhi t luyn u dn n h hng
nhanh chng.
Chng ta u bit rng di thc t bao gi cng nh hn di quy chun
(cho loi mi ghp nh), cn b mt tip xc thc t ca cc chi tit lp ghp th
nh hn b mt hnh hc do trn b mt chi tit sau khi gia cng c kh li cc vt
lm, nhp nh. T thy rng m bo lp ghp chc chn ng lt vo l hoc
ln c trc cn phi gia cng tht bng b mt chi tit v ng lt, cn tr s nhp nh
th phi c ch ti khi tnh ton di thc t. Thc nghim chng minh rng
khi bng b mt chi tit tng ln th h s ma st tng ln v do lm cho mi
ghp cng chc chn hn. Tuy nhin, khng cn c gng t c bng ln
hn V8V10 bi v cc b mt qu bng s khng em li kt qu mong mun i
vi bn ca mi ghp. C li nht nn gia cng chi tit v ng lt theo dung sai
lp cht c chnh xc cp 2 hoc cp 3.

Cnsc.116
Tr s di tnh ton (thc t) o c th xc nh theo cng thc cho trc
hoc ly di trong bng (quy chun),
t
o tr i mt tr s quy c u, tr s ny xt
ti s san bng cc nhp nh khi p:
u
t
= o o , (4.6)
Vi ( )
2 1
2 , 1 h h u + ~ , (4.7)
trong :
h
1
v h
2
- tr s nhp nh ln nht ca b mt lp ghp ca cc chi tit,
ly trong bng 4.1.
Khi p ng lt khng t nng hoc khng lm lnh chi tit th nn bi ln b
mt ng lt mt lp du my nhm lm cho b mt khi b kt v lm cho qu trnh
p d dng.

Bng 4.1. su ln nht ca cc nhp nh cc dng gia cng khc nhau

Kiu gia cng
Tr s h
( m )
Kiu gia cng
Tr s h
( m )
Tin Mi
Th 16 - 40 Th 16 - 40
Trung bnh 6 - 16 Trung bnh 6 - 16
Tinh 2,5 - 6 Tinh 2,5 -6
Khoan Rt tinh 1,0-2,5
Trung bnh +mt ln doa 10 - 25 Chut 2 - 4
Tinh +mt ln doa 6 - 10
Tinh +doa hai ln 2,5 - 6

Chng no vic kim tra bn lp ghp ng lt vo l hoc lp ln c trc
ca chi tit ny hoc chi tit khc khng th tin hnh bng cc phng tin thng
thng c, cho nn i vi cc chi tit c bn nn kim tra bn theo lc p, v
lc p l tiu chun duy nht nh gi bn.
Lc p xc nh nh sau:

l d p f P
n n
. . . . t = , (4.8)
trong : P
n
- lc p, daN;
f
n
- h s ma st khi p;
p - ng sut nn trn b mt tip xc, daN/cm
2
;
d- ng knh b mt lp ghp ca chi tit, mm;
l - chiu di mi ghp, mm.

H s ma st khi p ly theo bng 4.2.
ng sut nn p trn b mt tip xc ph thuc vo di v lin h vi n
bng biu thc sau y:

Cnsc.117
d
E
C
E
C
p
.
10 .
2
2
1
1
3
|
|
.
|

\
|
+
=

o
, daN/cm
2
; (4.9)
trong :
E
1
v E
2
- m uyn n hi ca chi tit b bao v chi tit bao
daN/mm
2
;
C
1
v C
2
- h s ph thuc vo vt liu ca cc chi tit lp ghp v
ph thuc vo t s
d
d
1
;
o - di tnh ton, m ;
d- ng knh ca cc chi tit lp ghp, mm.
Tr s m uyn n hi ly theo bng 4.3. Cc tr s C
1
v C
2
tu thuc vo t
s cc ng knh (hnh 4.2) ly theo bng 4.4. Vic kim tra lc p c th tin hnh
theo p lc ca du ca ng h.
Khi p ng lt s b bin dng. Khi p ln trc ng knh ngoi ca ng lt
s tng ln, cn khi p ng lt vo l ng knh trong ca n gim xung. iu
cn phi c lu khi cho lng gia cng c ca cc b mt lm vic ca ng lt
sau khi p chng ln trc.
Bng 4.2. H s ma st khi p

Vt liu chi tit Kiu lp ghp H s ma st
B bao Bao f f
n

Thp 30, 50 Thp 30, 50 p 0,06 - 0,13 0,06 - 0,22
Thp 30, 50 Gang C 28-48 p 0,07 - 0,12 0,06 - 0,14
Thp 30, 50 ng thau p - 0,05 - 0,10
Thp 30, 50 Thp 30, 50 C t nng 0,08 -0,19 -
Thp 30, 50 Thp 30, 50 C lm lnh 0,07 - 0,16 -
Thp 30, 50 Gang C 28-48 C t nng
hoc lm lnh
0,07 - 0,09 -
Ghi ch:
f- h s ma st p ra khi my p n nh cn chi tit dch chuyn.


Bng 4.3. M uyn n hi v h s dn n

Vt liu M uyn n hi E H s dn n o =10
-6

kG/cm
2
CM/m
2
t nng Lm lnh
Thp v thp c 20000- 21000 200 - 210 11 - 8,5
Gang c 7500 - 10500 75 - 105 10 - 8
Gang rn 9000 - 15000 90 - 150 10 - 8
ng 8500 85 17 - 15
ng thau 8000 80 18 - 16

Cnsc.118

Bng 4.4. Cc tr s h s C
1
v C
2

H s H s
d
d
1

hoc
2
d
d

C
1
C
2

d
d
1

hoc
2
d
d

C
1
C
2

0,0 0,70 - 0,5 1,37 1,97
0,1 0,72 1,32 0,6 1,83 2,43
0,2 0,78 1,38 0,7 2,62 3,22
0,3 0,89 1,49 0,8 4,25 4,85
0,4 1,08 1,68 0,9 0,25 9,83

d1
d2
d
P
P


Hnh 4.2. S mi ghp c di

Khi p bc lt ln trc ng knh ngoi n s tng ln mt lng:

( )
2 2
2 2
3
2
2
2
10 . . . . 2
d d E
d d p

= o , m (4.10)
trong : d
2
- ng knh ngoi ca ng lt, mm;
d- ng knh trong ca ng lt, mm.
Khi p ng lt vo l ng knh trong s gim i mt lng:
( )
2
1
2
1
3
1
2
1
10 . . . . 2
d d E
d d p

= o , m (4.11)
trong : d - ng knh ngoi ca ng lt, mm;
d
1
- ng knh trong ca ng lt, mm.
Trong nhng trng hp khi cc chi tit lp ghp lm vic vi cc ti trng
ln hoc ch to t nhng vt liu c cc h s dn n di khc nhau v mi ghp

Cnsc.119
phi chu tc dng ca nhit cao hoc khi phi lp ghp vi di ln, th khi p
nn t nng chi tit bao hoc lm lnh chi tit b bao.
Vic t nng ng lt khi p cn tin hnh c trong khi p c di nh
nhm lm cho qu trnh p c nh nhng v nng cao bn ca n. bn cc
mi ghp c t nng, trong cc iu kin nh nhau, ln hn 3 ln so vi cc mi
ghp p ngui, cn tr s di trung bnh ln gp 2 ln do cc nhp nh ca b
mt chi tit khng b l phng nh khi p ngui.
Khi lp p c t nng cn phi bit nhit cn t nng chi tit bao hoc
cn lm lnh chi tit b bao.
Nhit t nng chi tit bao hoc lm lnh chi tit b bao xc nh theo
iu kin:
d t. . 10 .
3
o o <

, (4.12)
T

d
t
.
10 .
3
o
o

> , (4.13)
trong : o -tr s di lp ghp ln nht, m ;
o - h s dn n (co hp) khi t nng (lm lnh) ly theo bng 4.3;
d- ng knh mi ghp, mm;
t - nhit t nng hoc lm lnh,
0
C.
Tr s t nhn c cn phi tng thm khi t nng v gim i khi lm lnh
20 - 30% nhm b tr s thay i nhit trong qu trnh a ng lt ti v lp
ln chi tit.
Hnh dng cc g c nh hng ti lc p v s xut hin vt xc, cn ng
lt, ty thuc vo p ng lt ln trc hay p vo l cn phi c gc vt 30-45
0
.
Phng php phc hi cc l hnh tr v l ren bng cch lp thm chi tit
ph l phng php tin cy v ph bin. Tuy nhin, phng php cn c nhng
nhc im sau y:
1. p bc lt ln trc lm gim bn mi ca trc, iu rt quan trng
i vi cc chi tit lm vic vi ti trng i du.
2. Phng php ny t tin, bi v khng nhng phi gia cng s b b mt
b mn ca chi tit m cn phi ch to chi tit ph m sau khi p i hi phi gia
cng tinh ln na.
4.3.2. Phc hi chi tit theo kch thc sa cha
y l phng php sa cha nhm phc hi hnh dng hnh hc ng n v
bng b mt chi tit m khng cn phi m bo kch thc ban u, hay ni khc
kch thc danh ngha ca n. Nh gia cng c kh, lp b mt b mn ca chi tit
c ph b v chi tit nhn c mt kch thc mi, ln hn, hoc nh hn kch
thc danh ngha. Khi gia cng c kh, kch thc danh ngha b thay i (v pha
tht ca chi tit) do khng th lp ghp chng vi nhng chi tit mi c kch th-
c danh ngha. V vy, khi lp rp phi dng nhng chi tit ph tng c kch thc
sa cha tng ng c ch to sn hoc phi phc hi chi tit lp ghp sao cho
chng c kch thc tng ng vi nhng chi tit c bn.
Trong sa cha thng dng hai loi kch thc sa cha: kch thc sa
cha quy chun (nh trc) v kch thc sa cha t do (khng nh trc).

Cnsc.120
Kch thc sa cha quy chun s dng rng ri i vi cc chi tit nh
pttng, xcmng, cht pittng, con i, cc bc lt. Nhng chi tit c kch thc sa
cha nh trn c ch to hng lot cc nh my ch to ph tng v c s
dng rng ri trong cc x nghip sa cha.
Ngoi ra, cc nh my cn tin hnh phc hi theo kch thc sa cha cc
chi tit khc nh blc xylanh (s mi xylanh), trc khuu, l dn hng trc cam v
bc lt, xupp v ng dn hng ca chng, v.v...
u im ca phng php phc hi theo kch thc sa cha quy chun so
vi kch thc sa cha t do l n cho php ch to sn cc chi tit v tin hnh sa
cha bng phng php lp ln, do gim thi gian sa cha mt cch ng k.
Khi gia cng chi tit theo kch thc sa cha quy chun, khng nhng ch
phi ph b lp b mt b hao mn ca chi tit phc hi hnh dng hnh hc ng
n, m cn phi tip tc gia cng cho ti khi no t c kch thc sa cha
mi thi.
i vi loi kch thc sa cha khng quy chun (t do) vic gia cng c
tin hnh cho ti khi t c hnh dng hnh hc ng n v bng cn thit ca
b mt lm vic ca chi tit; ty thuc vo c tnh v tr s hao mn ca chng m
chi tit c th nhn nhng kch thc khc nhau. Chi tit lp rp vi chi tit c
phc hi cng phi c kch thc tng ng. Nh vy, lp rp cc mi ghp c kch
thc sa cha t do c lin quan ti phng php sa lp v s dng trong sn xut
sa cha nh v n chic. Trong phng php ny khng th ch to trc nhng
chi tit c kch thc nht nh, tuy nhin, c th ch to chng dng bn thnh
phm vi d gia cng nht nh sa lp.
Tr s kch thc sa cha mi ca chi tit ph thuc vo hao mn ca n
v lng d gia cng. Tr s hao mn c th o trc tip. Lng d gia cng lp da
theo c tnh gia cng, kiu loi trang thit b, kch thc v vt liu chi tit. Khi ly
lng d gia cng phi ch ti tr s bin dng ca hnh dng hnh hc, ti
van v cn. Lng d gia cng cn phi m bo nhn c hnh dng hnh
hc ng n ca chi tit b mn sau khi gia cng c v khng li du vt mn
no trn b mt lm vic ca n.
Nu k hiu:
d
n
- ng knh danh ngha (nguyn thy) ca c trc;
d
sc1
, d
sc2
..., d
scn
- kch thc sa cha c trc;
i
max
- tr s mn ln nht v mt pha ca c trc;
a - lng d gia cng v mt pha ca c trc.

Khi kch thc sa cha s l:
d
sc1
=d
n
- 2 (i
max
+a)
d
sc2
=d
sc1
- 2 (i
max
+a) =d
n
- 4(i
max
+a) (4.14)
... ...
d
scn
=d
scn-1
- 2(i
max
+a) =d
n
- 2.n(i
max
+a)

Kch thc sa cha cui cng xc nh bi kch thc cho php nh nht
ca c trc, nu nh hn kch thc iu kin bn s khng m bo. Cc kch
thc gii hn cho php ca cc chi tit khc nhau xc nh bi bn ca chi tit,
chiu dy ca lp thm cc bon hoc lp ti v kch thc ca chi tit lp ghp.

Cnsc.121
S kch thc sa cha ca trc (hay s ln sa cha):
e
scn n
d d
n

= , (4.15)
y, hiu ca ng knh danh ngha v ng knh gii hn d
n
- d
scn
ch
gim kch thc c trc m khng ph hoi bn ca n trong cc ln sa cha.
gim ng knh c trc sau 1 ln sa cha do mi mn v do lng d gia cng
c k hiu l e v gi l khong sa cha:
e = 2 (i
max
+a), (4.16)
Hon ton tng t nh trn c th xc nh cc kch thc sa cha i vi
l, ch c iu trong cc cng thc cn thay du tr thnh du cng, cn s lng cc
kch thc sa cha s l:

e
n
D D
n

=
max
, (4.17)
trong : D
max
- ng knh ln nht cho php ca l
Vic chn phng php gia cng chi tit theo kch thc sa cha ph thuc
vo vt liu v gia cng nhit luyn ca chi tit, vo tr s hao mn, lng d gia
cng v thit b ct gt.
Phc hi chi tit theo kch thc sa cha l phng php thng dng v ph
bin v tng i r tin so vi cc phng php khc. Tuy nhin n cn c mt s
nhc im chng hn nh n ph v tnh lp ln ca cc chi tit v tnh lp ln
ch cn tn ti i vi mt kch thc sa cha nht nh m thi.

















Hnh 4.3. S tnh ton kch thc sa cha ca trc v l
a. Trc; b. L.

4.4. Hn v hn p cc chi tit bng gang v hp kim nhm
d
i
i
a a
d
a a
d
i i
max
min
max max
n
n
sc dsc

Cnsc.122
Hn v hn p chim mt v tr quan trng khng th thiu cc x nghip
sa cha nh hn p b mt b mn ca cc chi tit, hn cc ng nt, cc chi tit
b h hng, v.v... Hn l qu trnh lin kt cc phn kim loi vi nhau thng qua s
chy lng ca kim loi bng nhit . Cn hn p l lp kim loi hn ph ln b
mt chi tit nhm lm tng kch thc, tng cht lng b mt ( cng, kh nng
chng mn...). Hn p thng dng phc hi cc b mt chi tit b mn ca my.
Hin nay cng ngh hn pht trin n mc cao, hon thin v th loi
cng nh cht lng. Nhiu cng vic cng nh ton b qu trnh cng ngh tin
ti bn t ng v t ng. Tuy vy, hn tay vn cn c s dng rng ri, trong
nhng iu kin c th nht nh n vn t ra vn nng, linh hot.
Bn cnh hn cn mt s nhc im nh: vi phm nhit luyn v cu
trc kim loi, gim bn mi, kh hn cho thp cha nhiu cc bon, thp hp kim
v kim loi mu, gy ra ng sut tp trung, gy ra nt v cong vnh chi tit, chy cc
b cc thnh phn vt liu kim loi.
Da vo ngun nhit cung cp ngi ta chia ra hn hi v hn in h quang.
Ngoi ra tu theo tnh cht c trng ca qu trnh hn cn chia ra cc loi nh: hn
tip xc, hn im, hn vi tn s cao, hn ma st, hn dng siu m, v.v... Trong
thc t sa cha, ngi ta thng dng hn in v hn hi phc hi cc chi tit
ch to bng gang v thp. V nguyn l ca cc phng php hn v cc trang thit
b hn c th tham kho trong cc ti liu v "hn v my hn"; trong phn ny ch
cp ti mt s trng hp c bit l hn gang, hn nhm v hn rung m thi.
4.4.1. Hn cc chi tit bng gang
1. Tnh cht ca gang xm v nh hng ca cc thnh phn ha hc
Gang xm l mt trong nhng sn phm c, dng rt ph bin trong ngnh
ch to my. T gang xm ngi ta ch to ra nhiu chi tit t, my ko, u my
v cc my mc khc. Gang l hp kim ca st vi hm lng cc bon cao hn
1,7%. Theo kt cu, gang xm bao gm phn ln l st, trong mt s t cc bon
(khng qu 0,8%) c lin kt ha hc vi st (xmentt) v graphit trng thi t do.
C tnh ca gang khng nhng ph thuc vo thnh phn ha hc m cn bi s
tng quan gia s lng lin kt ha hc v cc bon t do.Thnh phn lin kt ha
hc ca cc bon cng ln th cng v bn cng cao. bn ca gang cn ph
thuc vo kch thc v hnh dng ca mng tinh th graphit. Mc cha cc thnh
phn ha hc ca gang v tc lm ngui khi gang chuyn t trng thi lng sang
rn.
Thnh phn ca gang xm thng thng ngoi st, cc bon chim t l t
0,3 - 3,6% v cc nguyn t khc nh silic, mngan, pht pho v lu hunh.
Silc c tc dng thc y vic to thnh cc bon t do, trong qu trnh ngui
ca gang n phn tch xmentt thnh pherit graphit. Trong cc loi gang xm thng
thng hm lng silch dao ng trong khong 2 - 3%.
Mngan c tc dng cn tr vic to thnh graphit v thc y qu trnh to
gang trng. Mngan chim khong 0,5 - 0,8%. Mngan cn c tc dng lm trung
ha tc dng ca lu hunh v kt hp vi lu hunh thnh lin kt ha hc.

Cnsc.123
Lu hunh cng c tc dng ngn cn vic to thnh grapht, lm gim
bn c hc v tng gin ca gang khi b t nng. Ngoi ra n cn gim c tnh
chy lng ca gang, tng co v thc y vic to thnh cc vt nt. Trong gang
lu hunh chim khong 0,08 - 0,12%.
Pht pho c hm lng trung bnh 0,3% to nn th trung ha phc tp v
c sinh ra trong th tp ring. Phtphit cng tinh lm tng cng v chng
mn ca gang ng thi cng lm tng gin. Ngc vi lu hunh, pht pho lm
tng kh nng chy lng ca gang; trong cc phi c quan trng bng gang pht
pho chim t l 0,2 - 0,3%. Gang dng ch to cc chi tit cn chng mn cao,
lng pht pho chim 0,7 - 0,8%. Pht pho hu nh khng nh hng n vic to
thnh grapht.
2. nh hng ca tc lm ngui v ng sut trong chi tit gang c
Tc lm ngui ca gang nh hng rt ln ti qu trnh graphit ha gang
nng chy v to nn kt cu ca gang sau khi ngui.
Nu tc lm ngui nhanh th qu trnh graphit ha b ngn tr v kt qu
gang b bin trng. Ngc li nu tc lm ngui ca gang nng chy khng nhanh
qu th graphit kp thi xut hin vi s lng ng k.
Trong khi lm ngui gang nng chy th silic nh hng ti qu trnh graphit
ha.Nu tng lng silic th thm ch vi tc lm ngui nhanh vn c kh nng
loi tr hin tng bin trng ca gang.
Kt cu gang trng hoc gang ha trng (bin trng) c th thay i c
bng cch gia cng nhit. Nu t nng gang n 500
0
C th trong thc t khng xy
ra graphit ha v trong khong nhit 650-750
0
th qu trnh li xy ra mt cch
nhanh chng. Gang b graphit rt nhanh khi nhit cao hn nhit ti hn (cao
hn 750
0
C).
Trong qu trnh ng c ca cc chi tit bng gang c c b dy khc nhau,
khi lm ngui cc b phn khng c lm ngui ng u v nh vy s xut
hin ng sut bn trong kh ln. Cc ng sut ny c kh nng lm chi tit b cong
vnh v sinh ra vt nt.
gim ng sut trong cc chi tit bng gang ngi ta thng t nng ti
nhit 400-500
0
C. nhit ny khng lm thay i kt cu kim loi trong gang,
nhng ng sut bn trong c gim i nhiu. Kinh nghim cho thy rng ng sut
xy ra trong qu trnh c c th gim ti 80% v hn na nu phi gang "gi
ha" nhit bnh thng trong khong thi gian na nm hay mt nm.
i vi cc chi tit ca u my phn ln khng phi nhit thp hoc
cho thm thi gian gi t nhin. Cc chi tit ny ngay trong qu trnh s dng ng
sut c gim i rt ln. Tuy vy khi phc hi chng bng phng php hn v hn
p, do b t nng nhit cao, lm ngui nhanh, khng u, s lm xut hin
ng sut cc b ln. V vy, vic kh ng sut trong v sau khi hn l vic rt quan
trng. Bin php ch yu kh ng sut i vi cc chi tit gang l t nng chi tit
trc khi hn. Thng thng chi tit t nng trc n 350
0
C th hiu qu kh ng
sut tng i r. t nng trc ti 550
0
C v gi chi tit nhit ny t 3 - 4 gi
v hn ngay nhit th c th kh c hon ton ng sut bn trong.

Cnsc.124
Khi phc hi bng hn v hn p, ty theo tm quan trng, c im v kt
cu ca chi tit ta c th dng phng php hn nng hoc hn na nng. Khi hn
nng, c th t nng ton b chi tit hay tng phn (cn gi l t nng cc b) chi
tit. i vi cc chi tit phc tp v quan trng kh t nng cc b th gim ng
sut bn trong trc khi hn phi t nng ton b vi tc t nng chm v tc
lm ngui chm.
3. Hn cc chi tit bng gang
Nh cc c im trnh by trn ta thy gang l mt loi vt liu kh hn
v trong gang xut hin cc ni ng sut ln, gang b bin trng, trong trng thi
nng gang khng c tnh do v c c tnh chy lng. Tnh chy long ca gang lm
cho nc kim loi ca gang chy trn trn b mt chi tit nhanh cho nn kh to
thnh nhng mi hn c bit khi hn nhng chi tit nm v tr thng ng. Hn
gang c th chia ra hai loi: hn nng v hn ngui.
a. Hn nng
Gi l hn nng v chi tit trc khi hn c t nng ti nhit no
v c gi nhit ny trong sut qu trnh hn. Nh t nng nhit cao
ton b (hay mt vng tng i ln) m vng c hn sau c lm ngui t
t cng vi ton b chi tit, to iu kin d dng cho qu trnh graphit ha ca gang.
Vic t nng cao v lm ngui t t cn c tc dng kh ng sut bn trong do qu
trnh hn gy ra.
Nu hn nng bng hi th vt liu hn nn dng cc que gang, cn nu hn
in h quang th c th dng que gang hoc thp c thuc bc c bit.
Qu trnh cng ngh hn gm cc nguyn cng sau y: t nng s b, hn,
lm ngui.
t nng chi tit trc khi hn l mt nguyn cng chnh nh hng n cht
lng hn, t nng l m bo cho cc chi tit gin n u v mi pha. Cc chi
tit khng ln th c th t nng bng kh t, l in hoc l t bng than g. t
nng chi tit cho php tin hnh theo hai bin php sau y: u tin t nng chi tit
n 200-250
0
C trong vng 20 pht (tc khong 600
0
C/gi,) sau tin hnh t
nng ln cui ti nhit 700
0
C trong thi gian 20 - 25 pht.
Qu trnh hn c th tin hnh trong mt chu k khi m nhit chi tit cha
gim xung di 350-400
0
C. bo v cho chi tit khi ngui nhanh v ngui
khng u th sau khi t nng chi tit ngi ta trong ct, tro hoc bc bng b
iu nhit ch to bng thp tm c bc aming ch h ch cn hn. Ngoi ra sau
khi hn cng c th li phi t chi tit n 650-700
0
C sau lm ngui t t loi
tr ng sut bn trong.
Hn hi cho gang th dng ngn la trung ha vi lng d axtylen khng
ln. Mun t c phm cht tt nn dng cc que gang c thnh phn ha hc sau
y (bng 4.5).
Bng 4.5. Thnh phn ha hc cc que hn gang

M Thnh phn ha hc, % ng

Cnsc.125
Lu
hunh
S
Pht
pho P
Crm
Cr
Niken
Ni
hiu
que
hn
Ccbon
C
Silic
S
Mngan
Mn
Khng qu
dng
A 3-3,6 3-3,5 0,5-0,8 0,08 0,2-0,5 0,05 0,03
Hn
nng
B 3-3,6 3,6-4,8 0,5-0,8 0,08 0,3-0,5 0,05 0,03
Hn
nng v
hn
ngui

Cht tr dung thng l burax hay hn hp gm 50% burax, 47% biccbnt
v 3% silic oxyt.
Sau khi hn xong cn chi tit trong thi gian 10 - 12 pht nhit 600-
650
0
C v sau lm ngui chm u bng cch ph ct, tro hay trong l.
Dng que hn gang vi lp thic k bng trn nhm to x trn b mt
mi hn v ngn chn cho mngan khi b chy hon ton, mi hn nhn c s l
mi hn mm.
hn nng cc chi tit bng gang i hi phi c y thit b nh: l xo,
nhit luyn, nhit k, v.v... Do , phng php ny ch nn dng nhng trng
hp cn thit khi yu cu lp kim loi hn ging nh kim loi chnh v mi tnh cht.
Bng phng php ny c th hn cc t xupp b mn trn np ng c bng
gang (ch l hn hi) hoc hn cc vt nt trong thnh v gia hai xylanh hoc
cc v tr cch cc xupp mt khong nh no .
b. Hn ngui
S d gi l hn ngui v trc khi hn chi tit khng c t nng s b.
Khi kim loi vng hn c lm ngui rt nhanh hn ch qu trnh grapht ha
ca gang cho nn sinh ra hin tng ha trng v ti trong mi hn, lm tng ng
sut bn trong v c kh nng sinh ra vt nt. V vy, phi c phng php hn ch
no c th loi tr hoc hn ch cc hin tng trn. l iu rt quan trng v
rng hn ngui l phng php c nhiu u im so vi phng php hn nng,
nng sut cao. Dng phng php ny c th phc hi nhng chi tit c ln bng
gang xm m vic t nng chng tng i kh khn nh thn my, gi xe, v.v...
Hn ngui cho gang thng c thc hin bng phng php in h quang
vi cc que hn bng thp, gang, kim loi mu (ni ken, ng thau, ng ), bt kim
loi hoc bng chm que.
trnh cho cu trc mi hn khi b gin v bin trng, nn tin hnh hn
vi mi hn rng v ngn, c chiu di khong 40-50mm.
kh cu trc gin to ra trong mi hn cn phi tin hnh sau lm
ngui t t. Cn gim ng sut d trong mi hn, tng m c ca kim loi
mi hn, gim bin trng ca gang cn tin hnh nh sau: lp kim loi hn th
nht c hn p vi tc ln bng que hn c ng knh 3mm cng dng

Cnsc.126
in cao. trnh tp trung nhit mt ch khi hn phi lc que hn hoc phi ngh
ngt qung. Trc khi mi hn th nht ng c th ph ln n mt lp th hai bng
nhng mi hn ngang. Nu lp hn th nht b xp r th cc lp sau cng s tng
i m c.
4.4.2. Hn cc chi tit bng nhm v hp kim nhm
Hn nhm v cc hp kim ca n l mt qu trnh rt phc tp v trn b mt
ca nhm v hp kim nhm lun lun tn ti mt lp oxyt Al
2
O
3
rt kh nng chy
(nng chy nhit 2050
0
C), c t trng ln hn so vi t trng ca nhm nguyn
cht. Lp xyt ny ch c chiu dy khong 0,002mm nhng rt vng chc, nhit
nng chy ca n cn cao hn nhit nng chy ca nhm v n lm cn tr cng
vic hn rt ln. Khi hn n kh nng chy nn kh nng bm ca kim loi hn v
kim loi chnh s rt km nu nh khng lm sch cn thn. Mng xyt c th b ph
hy nh mt cht tr dung c bit cho vo vng hn. Khi tc dng ln oxyt nhm
cht tr dung phn tch n, nhm c hon nguyn to iu kin m bo cng vic
hn c tt.
Cc cht tr dung c bit v thuc hn dng khi hn nhm v cc hp kim
nhm gm cc mui ftorit hoc clorua liti, kali, natri v canxi. Cc mui ftorit v
clorit ni trn c kh nng ha tan rt tt vi xyt nhm v lm cho n d nng
chy. Cc cht tr dung ny khng lm nh hng xu n mi hn v chng khng
to vi nhm thnh lin kt v khng lm gim c tnh ca n. Khi kt hp vi cc
cht tr dung mng xyt tr thnh cht nh ni ln trn khng lm bn mi hn.
Mui liti l loi c tc dng ha tan tch cc i vi mng xyt nhm, song, v l loi
mui tng i c nn khng c dng rng ri lm.
Khi hn cc chi tit nhm hoc hp kim nhm, ngn nga hin tng bin
dng (vnh) nt v n nh cho qu trnh kt tinh ca kim loi chy trong vng hn,
ta phi t nng s b, cc b hoc i khi phi t nng ton b chi tit, ng thi
phi lm ngui chm sau khi hn xong.
Trc khi hn phi lm sch chi tit mt cch k cng bng bn chi kim loi
sau ra bng xng hoc axtn.
1. Hn h quang i vi nhm v hp kim nhm
C th tin hnh hn nhm bng cc than hoc bng que kim loi. Khi hn
in h quang bng cc than, thng dng thn cc graphit hoc thi than di t
200-700mm c ng knh t 6-25 mm ty thuc vo chiu dy ca vt hn. u
cc than c mi cn mt gc 60-70
0
. Ch hn bng cc than hoc cc grapht
xem bng 4.6. Hn bng cc than hoc grapht tin hnh dng 1 chiu, ngc cc.
Phng php ny dng hn hp kim nhm- magi.
Bng 4.6. Ch hn bng cc than hoc cc grapht
B dy kim loi
c hn, mm
Cng dng
in hn, A
ng knh ca
cc than, mm
ng knh cc
grapht, mm
2 - 5 120 - 250 12,5 10,0

Cnsc.127
5 - 10 250 - 400 15,0 12,5
10 - 15 400 - 500 18,0 15,0

Khi hn cc than cng nh khi hn hi c th tin hnh bng phng php
hn tri hoc hn phi. Hn phi (kim loi p theo sau cung hn) thng phc v
cc chi tit dy. Trng hp ny nhit ca cung h quang t nng trc cho kim
loi chnh nh vy tc hn c tng ln. Mt khc, khi hn phi, th vic lm
ngui chm nh vy m bo iu kin tt cho kim loi kt tinh, m bo c tnh tt.
ng knh que hn c chn ph thuc vo b dy chi tit hn, s liu c th xem
bng 4.7.
Bng 4.7. La chn ng knh que hn
B dy vt hn,
mm
ng knh cc hn,
mm
B dy vt hn,
mm
ng knh cc
hn, mm
3 - 5 4 - 6 12 - 15 8 - 10
5 - 8 5 - 6 15 - 20 10 - 12
8 - 10 6 - 7 20 v hn na 12 - 15
10 - 12 7 - 8 - -

Cht tr dung c a vo vng hn nh que hn, bt x v cc phn khng
ha tan ca xyt cng c a ra khi vng han nh que hn. Cc chi tit trc khi
hn phi nung ti nhit 250-300
0
C, nhm mc ch gim bin dng.
Hn in h quang bng cc in cc nhm (que hn nhm) trn l khng
nn, v nh vy hin tng xy ha xy ra rt mnh. Cc git nhm hay hp kim
nhm nng chy ra s b bc bi mng xyt, do vy cc git s khng dnh li vi
nhau v vi kim loi c bn. Do hn c tt, cc que nhm c bc thuc
hn c bit thnh phn nh trnh by trn. Trong trng hp ny lp thuc hn
ng vai tr ca mt cht tr dung, thnh phn ca n xem bng 4.8.

Bng 4.8. Thnh phn ca thuc hn
Cc loi ha cht Thnh phn thuc hn, %
1 2 3 4
Kali clorua (KCl) - 50 50 50
Natri clorua (NaCl) 27,2 15 30 35,5
Liti Clorua (LiCl) 18,2 - - 10,0
Natri Florua (NaF) - - - 1,5
Kali florua (KF) - - - 3,0

Cnsc.128
Kroilit 45,5 35 20 -
Sunfua natri 9,1 - - -

bc thuc cho que hn, cc cht c nghin nh v khuy trong dung
dch mui n bo ho cho n khi thy c li nh h dn l c. Sau nhng que
hn vo dung dch, ly ra ngoi kh trong 2 - 3 gi nhit bnh thng ri cho
vo l sy nhit 150-250
0
C trong thi gian t 0,5 - 1,5 gi.
B dy lp thuc bc ph thuc vo ng knh quen hn nh sau:
ng knh que hn, mm: 3 4 5 6
B dy thuc bc, mm: 0,25-0,30 0,3-0,5 0,5-0,75 0,75-1,6
Kim loi dng lm que hn thng l cc hp kim nhm c 5-6% silic v tt
nht l chn th no hp kim c thnh phn ph hp vi thnh phn kim loi
chnh.
Khi hn in h quang i vi cc chi tit nhm hay hp kim nhm phi tun
theo nhng quy tc chung sau y: ch hn bng dng in mt chiu ngc cc,
trong thi gian hn que hn ch dch chuyn dc theo mi hn m khng phi cho
dao ng qua li theo phng vung gc vi mi hn. C gng cho cung hn tht
ngn cng ngn cng tt. Trn bng 4.9 ghi ch hn cc chi tit nhm v hp kim
nhm ty thuc vo chiu dy chi tit v ng knh que hn vi in p nh hn 60
V.
Bng 4.9. Ch hn i vi cc chi tit nhm v hp kim nhm
B dy kim
loi hn,
mm
ng knh
que hn,
mm
Cng
dng in que
hn, A
S lt hn,
ln
Chi ch
1,5 - 4,0 2,5 - 4,0 90 - 180 1 Hn c lt m
4 - 6 5 - 6,3 220 - 240 1 Nu b dy chi tit
l 6mm th phi t
nng ti 200
0
C
6 - 10 4 - 5 180 - 250 1 t nng n 200
0
C
hn 10 4 - 6 200 - 250 2 v c th
hn
t nng ti 500
0
C

Khi hn cc chi tit c kch thc ln cng dng in hn c th tng ln
ti mt 40A cho 1mm ng knh que hn vi chiu di cung hn l 4mm v in
p lm vic l 22-27V. Qu trnh hn c tin hnh c nung nng s b v khng
cn dao ng ngang cho que hn.
Khi hn nhng chi tit c chiu dy di 5mm c th t nng cc b mt
vng nh bng in cc trong vng vi giy l .
Hn nhm cng c th tin hnh trn cc my hn t ng thng thng c
cht tr dung vi gii hn khng ln lm. Trng hp ny gp kh khn ln l chun
b cho c cu cung cp cht tr dung mt cch u n trong sut qu trnh hn.
Trong hn t ng ngi ta dng cht tr dung c m hiu AH-A1 c thnh phn

Cnsc.129
nh sau: 50% kaliclorua, 20% natri clorua, 30% kriclit. Cht tr dung Au-4 c
thnh phn 28% NaCl, 50% Kol, 14% LiCl, 8% NaF.
2. Hn nhm v hp kim nhm bng hn hi
Hn nhm v cc hp kim ca n bng phng php hn hi ni chung
khng c g c bit khc so vi hn hi cc chi tit bng thp hay gang. Nhc
im ln ca hn hi l khng tp trung nhit. Cho nn trong hn hi, ngn la s
t nng b mt chi tit trn mt vng rng v trong mt vi trng hp c th lm
thay i cu trc ca kim loi chi tit. Tuy vy, hn hi c u im l c th iu
chnh c nhit lng v mi trng hi t (t ngn la oxy n ngn l a
axtylen) ngoi ra cn cho php gi kim loi trong vng hn trng thi nng chy,
iu cho php tng thi gian thot kh ca mi hn trnh c hin tng r kh.
Trong hn hi phi dng ngn la c cng sut b hn so vi hn hi i vi
cc chi tit bng thp v phi dng ngn la trung ha. Ty thuc vo chiu dy ca
chi tit hn m tin hnh chn cng sut ngn la v s hiu u m hn nh trong
bng 4.10.
S d phi dng ngn la trung ha hn l v nu trong khi tha xy th
nhm b xy ha mnh v to ra mng xyt kh chy. Nu l ngn la axtylen m
tha hyr th lm cho mi hn d b r.
Bng 4.10. La chn cng sut ngn la v s hiu u m hn
Chiu dy
chi tit,
mm
Cng sut
ngn la
axetylen, l/h
S hiu,
u m
hn
Chiu dy
chi tit, mm
Cng sut
ngn la
axetylen, l/h
S hiu
u m
hn
0,8 50 0 4,0 750 4
1,0 75 0 6,0 1200 5
1,5 150 1 10,0 1750 6
2,0 300 2
Ln hn 10,0
2500 7
3,0 500 3 - - -

Cht tr dung dng ha tan lp xyt nhm kh chy l cc cht nu
trn nh cc hp cht mui clorua v florua dng kali clorua (KCl), natri clorua
(NaCl), liti clorua (KliCl), kali ftorit (KF), natri ftorit (NaF) vi cc hp cht khc
nh krilit v kim loi kim th.
Trc khi hn cc chi tit c t hp kim nhm phi t nng s b chi tit
n nhit 150-200
0
C trnh hin tng nt. Sau khi hn cng phi t nng bn
trong. Trong trng hp ny cng s dng cht tr dung kiu c thnh phn nh sau:
kali clorit (KCl) - 50%, natri clorit (NaCl) - 28%, liti clorit (LiCl) - 14% v natri
ftorit (NaF) - 8%.
Ngoi ra, ngi ta cn ra thm mt cng ngh mi hn mt vi hp kim
nhm m khng cn cht tr dung. Cng ngh m bo cht lng cao: mi hn
hon ton ng nht vi kim loi chnh ca chi tit. S d ra nh vy l v cc cht
tr dung v bt x do chng to ra c th tc dng vi kim loi v ph hy n ngoi
ra li l cht t tin khng thng xuyn sn c cc c s sn xut. Khi hn khng

Cnsc.130
c cht tr dung th lp xyt nhm c ty sch bng phng php c kh bng m
thp c bit hoc bng que hn. Vic ty sch mng kim loi bng mc thp c th
dng khi sa cha cc chi tit khng quan trng, ng thi mc thp khng c
trong vng hn bi v ngc li th lng tp cht c hi ca st s tng ln.
Phng php hn ny thng dng cho cc chi tit lm t hp kim nhm loi
xilimin (pttng ng c u my). Loi cng ngh ny gm nhng bc sau y:
Bt k chi tit no cng t nng ti 250-300
0
C. Cnh ch cn hn t mu
kim loi hn, kim loi c thnh phn tng ng vi thnh phn ca kim loi
chnh. Nh vy tay tri ca ngi th hn c t do. Ngi th hn ch hng ngn
la trung ha vo vng hn sao cho ngn la cng ph kn ton b mu hp kim hn.
Khi , tay tri ngi th cm m st, a m nhn vo vng chy sng ca ngn
la hn v t n n khi nng . T m st lun t vo ch cn hn, nhm
xc nh im nng chy ca kim loi chnh tng ch mt. Khi kim loi chnh bt
u chy, ngi th dng m st y mu kim loi n v tr cn hn v sao cho mu
kim loi c trm ln ton b v tr cn hn. Sau iu chnh ngn la thnh
ngn la tha axetylen (cn gi l ngn la hon nguyn).
Khi tip tc t nng ch hn v mu kim loi hn th hn phi ch lm
nng chy tht k. Song, s nng chy kim loi chnh vi kim loi hn khi cha hon
ton, hoc c trng hp kh chy, l nguyn nhn do mng xt nhm bao ph.
Nn ch rng, nu kim loi chnh ch vng hn c chy th phi chuyn
nhanh m hn sang ch khc tip mng xt ng thi lm cho kim loi hn nng
chy. thi im kim loi chnh v kim loi hn va chy, phi chuyn ton b sang
v tr k tip. Th hn phi lun lun gi m st sao cho ngn la hon nguyn bao
trm vng hn, nhm bo v vng hn c nng chy cng mt ch ngi th hn
mi chuyn v tr hn v tip tc mi hn. Nh , ngi th hn lm cho cc
mnh tp cht vn tr thnh bt x ni ln v vng hn c nng chy hon ton.
Sau khi va hon thnh xong cng vic hn cn phi t nng li mt ln
na, hng ngn la m hn ln mi hn, kim tra li cc v tr hn.
Sau khi kt thc mi cng vic hn, chi tit phi c lm ngui t t, hoc
tt hn nn t nng ti nhit 300
0
C v sau cho ngui chm. Lm nh vy s
kh c ng sut bn trong sinh ra trong qu trnh hn.
Khi hn p cc pttng ng c u my lm bng hp kim xilumin ngi ta
dng que hn xiluumin ng knh 10-12 mm c chiu di 300-350mm. Khi hn
p, que hn c dao ng theo hnh li lim dc theo vng hn c chiu rng
khong 30-40 mm. Sau khi hn tin hnh lm ngui chm.
4.5. Phc hi chi tit bng phng php hn p rung
4.5.1. Nguyn l hot ng
Hn p rung l mt dng hn c kh t ng, nguyn tc hot ng c bn
ca n cng ging nh nguyn tc ca hn t ng duy ch c khc l trong qu trnh
lm vic m hn lun lun rung vi tn s v bin nht nh.
S nguyn l thit b hn p rung c th hin trn hnh (hnh 4.4).



3
4
5
6
7
8
9
10

Cnsc.131
















Hnh 4.4. S thit b hn p rung
1. Chi tit cn hn p 7. Cc con ln
2. Dy hn 8. Rnh dn nc cn lm mt
3. M hn rung 9. Ngun in
4. L xo 10. Bm bnh rng
5. B gy rung 11. Cm khng
6. Hp cun dy 12. B cha nc lm mt

Dy hn 2 (que hn) t hp cun dy 6 nh cc con ln 7 c a qua m
hn rung 3 ti b mt cn hn p ca chi tit 1 quay vi tc nht nh no .
rung dc ca dy hn cng vi m hn c thc hin nh b gy rung 5 v cc l
xo 4. Khi chm vo b mt ca chi tit, dy hn b nng chy di tc dng phng
in xung t ngun in 9 v kim loi nng chy c ph ln b mt ca chi tit.
nng cao n nh v tng hiu sut ca qu trnh hn p ngi ta mc
ni tip cm khng 11 vo mch in. T b cha 12, nh bm bnh rng 10 cht
lng lm mt c a theo rnh 8 qua m hn 3 ti v tr kim loi nng chy. Cht
lng lm mt c tc dng thc y vic to thnh mi hn mt cch nhanh chng,
cn hi nc bc ln s bo v cho kim loi nng chy khi b tc dng ca xy v
nit trong khng kh. Cht lng lm mt thng l dung dch 5% nc x a nung
hoc dung dch 20-30% nc glixrin k thut [C
3
H
5
(CH)
3
] v nhng dung dch
khc. Tiu chun hao nc lm mt l khong 0,2-0,7 lt/pht.
Trong mi chu trnh rung ca in cc, vic hn p c thc hin thng
qua cc giai on chnh sau y (hnh 4.5):
1. Thi k ngn mch ca in cc vi b mt chi tit;
2. Thi k ngt mch;
3. Thi k phng h quang;
4. Thi k chy khng.

Cnsc.132
Nhiu nghin cu cho thy rng, trong c mt chu trnh rung ca dy hn
khong 0,01 giy th hnh trnh chy khng chim ti 60-70% tng s thi gian. Cn
li thi k ngn mch chim khong 2,5-3,0.10
-3
giy, thi k ngt mch v phng
h quang l 1.10
-3
giy.
thi im ngn mch in p khng ti ca ngun in gim xung t
ngt cn dng in th tng ln nhanh chng ti khong 1100-1200 A (trong khi
tr s trung bnh l 180 A). Mt dng in lc ny t ti 3.10
-3
A/mm
2
. Di tc
dng ca lng nhit sinh ra cc in cc b t nng v u dy hn b nng chy.









Hnh 4.5. S cc qu trnh trong khi hn rung
a. Thi k ngn mch b. Thi k ngt mch
c. Thi k phng h quang d. Thi k chy khng
thi im ngt mch cng dng in gim xung, cn in p gia cc
in cc tng ln do c sut in ng t cm cng chiu vi in p ca ngun
in. Khi xut hin hin tng phng h quang v ta ra mt khi lng nhit ln
(ti 70%). Kim loi u in cc b nng chy v b bc x, mt phn c bm
cht vo b mt chi tit cn mt phn b vng ra. Trong qu trnh phng h quang th
hu nh hiu in th khng thay i. Cui thi k ny, tc l thi k i ra ca in
cc qu xa (d) in p hn li gim, nhng khng t ngt v n vn d tr mt
cm ng nht nh. Khi hnh trnh chy khng cng ln th tn hao kim loi cng ln
v nng sut hn cng gim. bn bm ca lp hn p vi kim loi c bn khng
cao lm v b mt kim loi b oxy ha. khc phc hin tng cn phi gim
thi k chy khng v gim tr s xung ca dng ngn mch. Vic tng in cm nh
cm khng (11) s lm gim tr s xung ca dng in thi k ngn mch, khi
tng gim ca xung s u hn, thi gian tn ti v n nh ca h quang khi
ngt mch tng ln v nh vy hin tng khng ti c khc phc.
Ngoi ra khc phc giai on chy khng cn phi chn ch hn (V v
I) cho ph hp, chn tn s v bin rung cho ng v cui cng l tnh ton, chn
mch cho ph hp.








a) b) c) d)
|
2 2
o
1
3

Cnsc.133
Hnh 4.6. S b tr dy hn vi chi tit
1. Chi tit; 2. in cc; 3. Lp hn p.
4.5.2. Qu trnh cng ngh hn
Hn rung c th tin hnh nh ngun in mt chiu hoc xoay chiu v cng
c th dng hn hp c mt chiu v xoay chiu. Khi dng dng in mt chiu v
hn ngc cc th cht lng lp hn p s cao hn. Trong trng hp ny bn
bm ca lp hn p vi kim loi c bn cao hn ng k so vi trng hp hn p
dng in xoay chiu hoc hn hp. Khi hn bng dng xoay chiu hoc hn hp,
cc dng in lun thay i do trn in cc lng nhit sn sinh ra khng ng
u v qu trnh hn khng n nh. T nhng nguyn nhn cht lng hn gim
xung. Hn p dng in hn hp gy phc tp v phi c hai ngun in: My
pht mt chiu v bin p bn. Bn cnh nhng nhc im trn ngun xoay chiu
c u im ni bt l d to hn, mng in sn hn gi thnh h so vi ngn mt
chiu.
Khi hn p bng dng mt chiu, ngun in c th l my pht mt chiu,
hoc chnh lu, hoc my pht in p thp c mc ni tip mt cun cm vo mch
hn thay i in cm bng cch thay i s vng.
Trn cc s di y gii thiu phng php hn rung vi ngun in
mt chiu v vi ngun in xoay chiu c lp cm ng b sung:


Hnh 4.7. S nguyn l lm vic ca thit b hn rung vi ngun in mt chiu
1. ng c a dy; 9. Vi nc lm mt;
2. Hp gim tc; 10. Thng cha nc lm mt;
3. Hp cun dy hn; 11. Bm nc;
4. Con ln a dy; 12. Cun cm ng b sung;
5. B rung ng; 13. Ampe k;
6. L xo b rung ng; 14. Vn k;
7. Bin p ca b rung; 15. My pht mt chiu;
8. Chi tit phc hi; 16. ng c (xoay chiu 3 pha).

9
8
11
10 12 13 14
1
7 6
5
2
3
15 16

Cnsc.134
tin hnh hn p ngi ta g chi tit ln mm cp ca my tin, cn m
hn c hp cun dy hn c g ln bn dao ca my tin. Trc chnh my tin c
th phi c hp gim tc gims vng quay theo yu cu cng ngh (ti 1
vng/pht).
S vng quay ca chi tit c th xc nh theo cng thc sau y:
q .
. .
.
. 15
2
D s h
v d
n
n
= , vng/pht (4.18)
trong :
d- ng knh dy kim loi hn, mm;
v
n
- vn tc a dy hn, mm/giy;
q - h s chuyn kim loi dy hn vo lp hn p, (q =0,85 - 0,90);
h - chiu dy lp hn p, mm;
s - bc hn p, mm/vng;
D - ng knh ca chi tit, mm.

Chi tit cn hn p phi c lm sch bn v g bng giy gip hoc bn
chi st. Cc chi tit lp lng c mn khng ln (0,1 - 0,2 mm) hoc b cong hoc
c van ln nn mi s b sau khi gia cng c lp kim loi ph c cht lng
tt hn v thnh phn ha hc, cu trc v c tnh.
















Hnh 4.8. S thit b hn rung ngun xoay chiu c cm ng b sung
1. Bin p hn; 5. Cun t gy rung;
2. Cun dy; 6. M hn rung;
3. ng c in a dy; 7. Chi tit;
4. Con ln a dy; 8. Cun cm ng b sung.

n nh v cht lng hn p ph thuc vo in p, in cm v cc
ca dng in; vo thnh phn v khi lng cht lng lm mt v tr s khong
cch gia cc in cc. Hn p rung c th tin hnh in p 4-30 V. Vic phc
hi cc chi tit bng hn p thng tin hnh in p 18-22V v dng in 80-300
7
5
6
3
2
1
8
4 V
A

Cnsc.135
A. Khi tng in p th nng sut v tc dng nhit ca dng in i vi kim loi
tng ln. Mt s thnh phn nh ccbon, mngan ... b t chy nhiu hn v
cng ca chi tit hn p gim xung, cn kim loi b tn hao do b bn to tng ln.
V vy, nhn c lp ph c chng mn tt th nn hn p in p thp.
Sau hn p chi tit c em gia cng c bng cch mi, u tin mi th,
sau mi tinh t c kch thc cn thit.
Trn y ta va xt v hn p in-h quang rung. Trong thc t cn c
nhng phng php hn rung nh tia la tip im rung v h quang tip im rung.
Cc phng php ny khc nhau v qu trnh s in v ngun in.
V u hn rung th ngoi loi u hn c gy rung bng in (hnh 4.4),
ngi ta cn dng cc loi u hn c b phn gy rung in t v c hc.
4.5.3. Cc yu t nh hng ti cht lng hn p
Ngoi cc thng s v in, qu trnh v cht lng hn rung cn chu nh
hng ca rung ca m hn v cht lng lm mt. Tn s rung ca m hn (tc l
ca dy hn) vo khong 50-100 ln/s gy ra bng y ln phng h quang v nh vy
n lm tng n nh ca qu trnh hn v tng lng phun kim loi ln b mt
bng nhng sut phun khng ln lm. Tr s bin rung ca dy hn v gc hp
bi n vi chi tit u nh hng ti tr s khong cch gia cc in cc. Khi
khong cch tng ln th in p tng ln v cng nng chy ca kim loi
tng ln. Vic b tr in cc so vi chi tit c trnh by trn hnh 4.6.71. Gc o
phi nm trong khong 35 - 45
0
(0,612 - 0,787 rad), cn gc | trong khong 70-90
0
(1,22 - 1,57 rad).
Cht lng lm mt lm gim nh hng nhit ca tia h quang i vi chi tit
v lm tng vn tc lm mt ca lp hn, nh vy lp hn p s c cu trc ti v
c cng v chng mn cao. Ngoi ra cht lng cn bo v cho lp hn p
khi b tc ng ca xy v nit ngoi khng kh.
4.5.4. u nhc im ca phng php hn p rung
1. u im
- u im ca hn p rung so vi cc phng php hn p khc l chi tit
phc hi b t nng khng ng k, vng nh hng nhit khng ln, do thnh
phn ha hc v tnh cht c l ca chi tit hu nh khng b thay i. Ngoi ra, nu
dng dy hn c hm lng cc bon tng ng th c th nhn c tt c cc dng
cu trc ti ca kim loi hn p c cng v chng mn cao;
- C kh ha c qu trnh hn, khng ph thuc vo tay ngh cng nhn;
- Cho php sa cha nhng chi tit trn c ng knh nh c 10-15mm m
khng th sa cha bng hn p t ng c bt hn;
- Nng sut cao khi ph nhng lp mng;
- Khi hn nh phng php sinh h quang bt buc nn c th dng nc lm
ngui, v nh vy chi tit khng b t nng qu v khng b bin dng (v cng
l iu rt quan trng);
- Sau khi hn coi nh chi tit c ti ngay do khng phi gia cng nhit
luyn.
2. Nhc im

Cnsc.136
Nhc im ca hn p rung l cu trc ca lp hn p l khng ng nht
cn cng l khng ng u, trn b mt xut hin nhng vt nt t vi. iu
c th gii thch l khi hn p c mt vng ln chi tit th mi hn c ti
vi cng cao, cn sau khi hn p mi tip theo th mi hn li c ram
mt phn.
Do vy bn mi ca chi tit b gim i ng k. V vy, khi s dng
phng php hn rung phi thn trng xem xt iu kin lm vic v c im kt
cu ca chi tit.
Cc chi tit chu ti trng i du nh trc khuu th khng nn sa cha
bng phng php ny.
Cho n nay ton b qu trnh hn vn cha c nghin cu mt cch trit
. Cc s liu c tnh cht tiu chun v tn s dao ng cha c quy nh, v
mi quan h gia bin dao ng vi ch k thut, v hng dao ng tng
i ca cc u dy i vi chi tit hin nay mi ch c chn qua thc t sn xut
m thi.
4.6. Phc hi chi tit bng phng php phun kim loi
4.6.1. Nguyn l phun kim loi in h quang
Phun kim loi l qu trnh to ra lp ph bng cch phun cc ht kim loi
nng chy nh lung kh nn hoc kh tr ln b mt chi tit c chun b trc.
Vic lm nng chy v phun kim loi c tin hnh nh cc my phun kim loi.
Ty thuc vo phng php lm nng chy kim loi, vic phun kim loi c chia
ra: phun kim loi in h quang, phun kim loi hi, phun kim loi cao tn, phun kim
loi h quang plazma, v.v...
Phun kim loi in h quang da trn c s s dng ngun nhit ca tia h
quang lm nng chy kim loi cn phun. Trn s (hnh 4.9) ta thy cc dy kim
loi 1 cch ly vi nhau v c y i trong rnh ca v my phun nh cc con ln
5. Trong u phun ca my phun, gia cc dy kim loi c chnh lch in p v vy
xut hin tia h quang v di tc dng ca n chng b nng chy. Cc phn t kim
loi nng chy nh lung kh nn 2 c thi ln b mt chun b sn ca
chi tit 3.













3 4
1
4

Cnsc.137
PHVN
Thep,ong,ong o, nhom thi ec , kem,
ong thau, nhom,thi ec ong o,ong thau
kem
LEN CAC VAT LI EU
Thep vacac Gogi ay s
ki m l oai khac
75 125 200
50
0
50
100
150
200
250
25
75
100 200 300 400
V
[ m/s ]
khong kh
4
3
2
1
khoang cach phun ki m l oai (mm)
Hnh 4.9. S lm vic ca my phun kim loi in h quang

1. Dy phun;
2. Lung kh nn;
3. Chi tit c phun;
4. Dy dn t ngun in;
5. Cc con ln.

Khi phun kim loi c th ph mt lp kim loi bt k c chiu dy t 0,03
mm ti vi milimt ln bt k vt liu no nh kim loi, g, thy tinh, thch cao,
giy, v.v... m khng lm nhng vt liu b nng chy.
























Hnh 4.10. S qu trnh phun kim loi
1. B mt c phun; 2. Dy kim loi phun;
3. ng cong thay i vn tc kh nn; 4. ng cong thay i tc ht kim loi

Qu trnh phun kim loi c th chia ra lm 3 giai on: Giai on lm nng
chy kim loi dy phun, giai on phun kim loi nng chy nh lung kh v giai
on hnh thnh lp ph. Hnh 4.10 miu t s qu trnh phun kim loi.
Theo nghin cu A.Ph.Tr-it-xki, khi t chy dy kim loi trong my phun
xy ra nhng chu trnh nh sau y:

Cnsc.138
1. Xut hin h quang gia cc in cc v t chy chng;
2. Ngt mch u tin ca mch in cc in cc;
3. Ngn mch v lm nng chy in cc;
4. Phng tia la in v tip tc tia h quang mi.
S nng chy kim loi xy ra thi im chy v ngn mch ca tia h
quang, nhng thi im ngt mch i n ca cc in cc kim loi khng b
nng chy.
Nhit nng chy ca kim loi nhng giai on khc nhau u khc nhau.
Khi h quang chy th nhit ca kim loi phun tng i ln, lc s to ra s
lng cc ht kim loi c kch thc nh, cn khi on mch nhit gim xung v
lc ny to ra cc ht kim loi c kch thc ln hn.
Khi cc phn t va vo b mt phun th chng b lm lnh bi dng khng
kh nn hoc khi tr v do truyn nhit t cc phn t bm ti kim loi ca chi
tit. T thy c rng, nhit t nng ca chi tit khi phun kim loi khng
cao lm, vo khong trn di 200
0
C.
Ngi ta cho rng lin kt bn trong ca lp kim loi phun vi kim loi chi
tit c c l do lc bm tng h c gii v tc ng ca cc lc phn t. bm
ca lp kim loi ph vi kim loi c bn ph thuc vo trng thi b mt sa cha
ca cc chi tit, vo nhit v vn tc ca cc ht phun vo, kim loi phun v ch
phun kim loi.
Khi phun kim loi c th to ra nhng ht kim loi c kch thc khc nhau
t 2 n 100 m . Tc bay ca cc ht kim loi c th t ti khong 85-190 m/s
cn thi gian chuyn ng ti chi tit th khng ti 0,003 giy. vn tc ln v thi
gian chuyn ng nh nh vy cc phn t khng kp lm lnh mt cch nhanh
chng c v khi chm vo b mt chi tit chng vn nm trng thi do. V b va
p mnh cho nn nhng phn t ny b n hi (bin dng i) v dnh vo nhau, kt
qu l nh tc dng ca cc lc bm gia cc phn t v nguyn t ti ch tip xc,
cc phn t kim loi c lin kt vi kim loi ca chi tit v vi nhng phn t kim
loi phun ln trc n.
Vn tc a dy v p sut lung kh cng lm nh hng ti cc qu trnh
trn. Khi vn tc a dy ln th cng cc i ca dng in tng ln v ko di
thi gian ngn mch ca in cc v nh vy s lm tng khi lng cc ht kim
loi c kch thc ln. Khi tng p sut lung kh s lm tng chu k chy ca tia h
quang v nh vy cht lng phun tt hn v s lm tng khi lng ca cc ht c
kch thc nh. Tuy nhin, cn ch rng p sut cao ca lung kh v s tng t
ngt vn tc a dy ti mt tr s ln hn tr s cc i no c th dn n l chu
k ngn mch kim loi khng kp nng chy ht. Nhng ht kim loi ln thm ch
nhng cc kim loi c th b bt ra, va vo chi tit lm nh hng khng tt ti cht
lng phun.
Cu trc v tnh cht ca lp ph chu nh hng ln ca cc yu t nh vn
tc ca cc ht, khi lng v kch thc ca chng, nhit ca cc ht trong thi
gian chng di chuyn, cc hin tng xy ra trong qu trnh phun cng nh trng

Cnsc.139
thi b mt chi tit v vt liu dy kim loi. i b phn cc yu t ph thuc vo
ch phun.
Cu trc ca lp kim loi phun rt khc bit so vi cu trc ca kim loi c
hoc cn. Lp ph thng l xp, tr s xp ph thuc vo hng lot yu t, trong
quan trng nht l phng php lm nng chy kim loi v ch lm vic ca
my phun kim loi. Thnh phn ha hc ca lp ph cng khc so vi thnh phn
ha hc ca dy phun bi v trong khi phun mt s thnh phn ca n nh cc bon,
silic, mangan, v.v... b t chy.
S tn ti cc mng xy ha trn b mt cc phn t kim loi phun cn tr s
to thnh cu trc ng nht bnh thng cu lp ph v l nguyn nhn lm gim
do ca n, ng thi so vi kim loi ca chi tit th sc cn va p, sc cn t,
sc cn xon, sc cn un ca n nh hn rt nhiu. Lp ph chu nn tt nhng
chu ko ti.
cng ca lp ph ln hn cng ca dy phun l do khi b lm lnh th
cc phn t c ti (i vi dy cc bon cao). Cu trc xp v cng cao ca
lp ph m bo cho n c chng mn cao khi lm vic c bi trn.
Ti im tip xc gia hai in cc nhit sinh ra ln, ln hn kh nhiu so
vi nhit nng chy ca kim loi, do ti y xut hin hai trng thi ca kim
loi: kim loi lng v hi kim loi. Kim loi nng chy c lung kh cun i v
c phun ra thnh nhng ht nh vi vn tc ln ca lung kh. Kim loi cng nh
nhit ca cc ht thay i t im nng chy ti b mt ca chi tit v theo tit
din ca lung khi t ng tm lung khi ra ti lp bin. Vn tc ca cc ht tng
dn t vn tc ban u khong 18 m/s cho ti tr s cc i v sau cng xa vng
chy th cng gim xung. Tr s cc i khi phun thp c th t ti 190 m/s.
Vn tc cui cng ca cc ht khong cch 250 mm cch u my phun
vo khong 85 m/s, thi gian bay ca ht vo khong 0,003 giy. Do ht khng b
lm lnh t ngt khi chm ti b mt chi tit v n vn cn trng thi do. Sau
y l mt s s liu.
- Khong cch t u my phun, mm: 50 100 200
- Nhit ca cc ht kim loi trn ng
tm ca lung khi thi
0
C 1030 980 900
Nh trn ni, vn tc nhit ca cc ht kim loi gim xung theo tit
din ca lung kh thi t ng tm ra ti chu vi. Nu cho rng trong qu trnh bay,
cc ht kim loi c lm mt khng ng u v b xy ha mt phn nhng mc
khc nhau, th thy r rng rng, khi t ti b mt chi tit, cc ht kim loi s c
kch thc, khi lng, vn tc v nhit khc nhau. Khi va p vo b mt chi
tit, do nhng nguyn nhn trn, cc ht kim loi s b bin dng, bin cng v b
lm lnh do b mt ngui ca chi tit nhng mc khc nhau v do vy cu trc
lp ph s khng ng nht v s khc bit rt nhiu so vi cu trc ca kim loi
phun.
bn bm gia cc ht kim loi vi nhau c th xem nh bn tip xc
to bi s tc dng ca cc lc bm gia cc nguyn t, phn t ca cc phn
tip xc.

Cnsc.140
Thnh phn ha hc ca lp ph rt khc so vi thnh phn ha hc ca dy
phun v khi b nng chy, dy phun b chy mt mt s cc thnh phn: C25-35%, Si
25-45%, Mn 35-38%, S 25-26%.
Lp ph nhn c bng cch phun dy kim loi c thnh phn 0,7-0,8%C
c cu trc gm xoocbit, troxit, mactenxit.
4.6.2. bn bm ca lp kim loi ph vi kim loi c bn
Tnh cht c bn xc nh kh nng lm vic ca cc chi tit phc hi bng
phun kim loi l bn bm ca lp ph vi kim loi c bn. bm ca lp
ph vi kim loi c bn c xc nh bi trng thi b mt chi tit cn phc hi
nhit , vn tc ca cc ht kim loi, vt liu dy phun v ch phun kim loi.
Mun nng cao bn bm ca lp kim loi ph vi kim loi c bn th b
mt chi tit phi c lm nhm bng cch ct ren hng, gia cng c-dng cc,
v.v... Nhiu th nghim chng minh rng, nhm b mt cng ln th bn
bm gia lp ph vi kim loi chi tit cng cao. V vy nhiu nh nghin cu cho
rng bn bm l s lin kt c hc n thun ca cc ht kim loi vi nhp nh
b mt chi tit. Nhng theo quan im th khng th gii thch c rt nhiu
nhng hin tng khc, chng hn nh nng cao bn bm bng cch nung nng
s b chi tit, ph lt mt lp kim loi hoc hp kim nh (d nng chy). Do vy,
lin kt c hc c l ch c mt vai tr no trong bn bm m thi. Tuy nhin,
ngha c bn ca nhm tng bn bm l ch lm gim gc bin, c
ngha l ci thin iu kin thm t b mt chi tit bng cc ht kim loi.
do ca cc ht kim loi cho php c th coi qu trnh phun kim loi ln
b mt chi tit nh mt hin tng gn ging vi hin tng thm t. Theo R.
Gurvink th s thm t i vi mt h gm hai vt th s xy ra trong nhng trng
hp khi t nht c mt vt c mang ti b mt ca vt kia trong trng thi lng
hoc do. Nhng cng c th xut hin cu hi l trong trng hp ny liu c th
xy ra hin tng thm t khng, chng no cc ht kim loi phun c th b bao
hc mt mng xyt. C th tr li cu hi ny mt cch khng nh theo nhng
nguyn nhn sau. Mt l cng ca mng xyt ln hn rt nhiu so vi cng
ca ht kim loi phun (trong cc lp kim loi phun cc xyt thng gp nht l xyt
st Fe
2
O
3
v st t Fe
2
O
4
, cng Moox ca chng l 6,5, trong khi

ca bn
thn kim loi l (4-5). Hai l dy ca cc mng xyt khng ln lm v c tr s
vo khong vi chc ngxtrem. V vy, khi cc ht kim loi p phi b mt chi tit
th cc mng xyt va cng va rn bao quanh cc ht s b nt ra v lm cho
cc b mt ca ht kim loi v ca kim loi tr nn tinh sch. Khi cc im khc
nhau ca cc phn b mt kim loi tinh sch xch li vi nhau c ly khong vi
chc ngxtrem th lc s xut hin nhng lc tc dng tng h ca lin kt phn
t. Cc mnh v ca mng xyt ln vo lp ph lm cho n c thnh phn xyt cng
ln.
bm ca lp kim loi phun vi kim loi c bn c c, l do lin kt
phn t xut hin khi b mt chi tit b cc ht kim loi na t. Trn hnh 4.11. biu
th ht kim loi trn phun b mt chi tit.

Cnsc.141
Sc cng b mt
3 , 2
o xut hin trn bin chi tit - khng kh,
3 , 1
o - trn bin
ht kim loi - chi tit v
2 , 1
o - trn bin ht kim loi - khng kh. Lc cng b mt
3 , 2
o c xu hng ko dn git kim loi theo ng tip xc cn lc cng b mt
3 , 1
o
c xu hng ko c git kim loi ngc tr li. Gc to bi lc cng b mt
3 , 1
o
vi b mt chi tit gi l gc bin hay gc thm t. Git kim loi s nm v tr
cn bng nu:

2 , 1
o +
3 , 1
o u cos =
3 , 2
o , (4.19)












Hnh 4.11. S ht kim loi phun trn b mt chi tit
Gc bin c hng v pha cht lng, c ngha l v pha git kim loi phun.
T phng trnh (4.11) c th suy ra iu kin thm t. n v o thm
t c dng bng tr s
3 , 1
2 , 1 3 , 2
cos
o
o o
u

= = B hoc gc bin u . Gc bin cng
nh th thm t cng tt. Khi 0 < u <90
0
(1,57 radian) th cc ht kim loi s
thm t chi tit.

3 , 2
o >
3 , 1
o +
2 , 1
o , (4.20)
Chi tit s khng b thm t bi cc ht kim loi, nu u >90
0
.
Cng cn thit a ht kim loi ln chi tit, hay ni khc nng lng ht
bm bng:
A =
3 , 1
o +
3 , 2
o -
2 , 1
o , (4.21)
T cc phng trnh trn ta c:
A =
3 , 1
o (1 +cos u ), (4.22)
Trong A - nng lng ht bm (hay cng thm t) cn b ra tch mt
ht (mt git) kim loi phun khi b mt chi tit theo hng vung gc vi b mt
tip xc.

Thm t
o 1,2 2,3
o
1,3
o
1,3 o
2,3 o
1,2 o
Ht kim loi
Chi tit
u
u

Cnsc.142
Khi u =0, A =2
3 , 1
o , y l trng hp thm t hon ton b mt, nhng
hin tng ny khng th c trong phun kim loi.
Nh bit khi phun kim loi cn to nhm ln tng b mt tip xc.
nhm b mt chi tit trong phun kim loi c th nh gi bi h s k, h s ny l
t s gia b mt thm t thc t vi b mt nhn. Nu b mt nhm ca chi tit ln
gp k ln hnh chiu ca b mt nhn th:
k.
3 , 2
o =k.
2 , 1
o +
3 , 1
o . cosu , (4.23)
Khi k >1 gc bin u ca b mt nhm s c tr s khc, chng hn l
1
u . S
cn bng s xy ra khi:
k.
2 , 1
o =
3 , 1
o cos
1
u =k.
3 , 2
o , (4.24)
k. (
3 , 2
o -
2 , 1
o ) =
3 , 1
o cos
1
u , (4.25)
Nhng
3 , 2
o -
2 , 1
o =
3 , 1
o cosu
Cho nn:
3 , 1
o cosu =
k
1 3 , 1
cos . u o
hoc cos
1
u =k.cosu , (4.26)
Khi k <1 gc bin
1
u >u v thm t b mt chi tit bi cc git kim
loi km hn so vi khi k > 1 tc l khi
1
u <u .
Trong trng hp th hai ny, tc l khi b mt chi tit nhm th s thm t
tt hn s lm cho bn bm tng ln. Cng lc bn bm c hc cng c
tng ln cng vi lin kt phn t v bn bm c hc c th ng mt vai tr
no trong bn ca lp kim loi ph vi kim loi c bn. Theo nghin cu ca
A.Ph.Tr-it-xki, gc bin trong phun kim loi c tr s khong 23-45
0
(0,4-0,78 rad)
v ln hn na. bn lin kt phn t l loi bn yu nht trong 4 loi lin kt
ca cht rn ( bn lin kt o bng nng lng cn ph v ton b lin kt ,
nng lng ny tnh cho 1 ml v tnh bng kilcalo hoc electrnoat). Theo A.I.
Brt-xki, lin kt ha hc c nng lng 1-10 eV, lin kt phn t 0,001-0,1 eV.
bn phn t trong phun kim loi li cng yu hn v cc iu kin thm t khng
thun li.
T nhng dn dt trn y c th kt lun rng, bn bm ca lp kim loi
ph vi kim loi c bn ph thuc vo rt nhiu nguyn nhn, mt trong nhng
nguyn nhn v l c bn nht, l trng thi b mt chi tit cn phun v ca cc
ht kim loi phun. Ngoi ra bn bm cn ph thuc vo ni ng sut d, ty thuc
vo n mang du no v tu thuc vo hnh dng hnh hc ca chi tit m c th lm
tng hoc gim bn.
4.6.3. Cc phng php nng cao bn bm ca lp kim loi ph
Nh bit, tr s bn ln nht ca lp ph vi kim loi c bn t c
l do dng cc phng php c kh th s chun b b mt chi tit nh ct bng
ren hng, gia cng tia la in, v.v... Tt c nhng phng php u lm gim
bn mi ca chi tit. V vy, cn phi nng cao bn bm bng cch thay th nhng
phng php th s bng nhng phng php c kh nng khng nhng khng lm
gim bn ca lp ph vi kim loi c bn, m cn lm tng thm bn .

Cnsc.143
bn bm ca lp ph vi kim loi c bn chu nh hng rt ln ca lp
kim loi ph u tin, nh mt ci nn cho nhng lp sau. bm ca cc ht kim
loi ca lp u tin ny xy ra trong cc iu kin khng thun li hn so vi
nhng lp sau. Cc ht kim loi bay ti b mt ngui ca chi tit v b lm lnh, do
mc do ca n gim xung. Do hin tng thm t b mt cng ca chi
tit cng xy ra nhng iu kin khng thun li hn so vi s thm t ca cc
lp sau. Do b mt ca chi tit cng nh ca chnh bn thn cc ht kim loi b xy
ha, ng thi do khng bin dng bm cho nn lm thiu mt iu kin
cn thit to ra s tc ng ca cc lc phn t i vi rt nhiu ht kim loi.
Ngoi ra, do nhit chnh lch b mt chi tit v ca cc ht kim loi, trong lp
ph trn bin gia cc lp xut hin ni ng sut v lm cho b mt tip xc c c
tnh ng sut: Nhit ca lp bin, l nn tng cho nhng lp sau, cao hn nhit
ca b mt chi tit, do do ca tt c cc ht nhng lp sau s ln hn so vi
do ca lp u tin b b mt chi tit lm ngui. B mt lp u tin thng l
nhm hn so vi b mt chi tit, do iu kin thm t nhng lp sau u thun
li hn.
Nhng quan im trn y v bn cht ca cc lc bm ca lp ph kim loi
cho php xc nh phng php nng cao bn bm ca n vi kim loi c bn
cng nh c tnh ca lp ph. Nhng phng php c th l: phun kim loi bng
cch thi kh tr, tng thm t b mt cng ca chi tit bng cc ht ca lp bin
u tin, s dng cc lp lt. Ngoi ra nung nng s b cho chi tit cng lm tng
bn bm, chng hn khi nung s b ti 200
0
C, bn bm c th tng ln 30%
(V.M. Kria-gi-kp). Tuy nhin, cng phi ch rng khi nung nng s b chi tit
c th lm cho c tnh ca n thay i, nht l i vi nhng chi tit qua gia cng
nhit luyn. Tuy nhin c th t nng chi tit bng in cao tn, lm nh vy tnh
cht ca chi tit khng b thay i.
bn bm cn tng ln nu ph cc lp lt bng kim loi v hp kim d
dng chy (nh) kt hp vi t nng bng in cao tn. Lp lt bng cc kim loi
v hp kim trn b mt chi tit lm tng thm t b mt phn cch chi tit lp
ph. Tuy nhin trong trng hp ny vn dng lp bin v nh vy ta thy rng nn
dng lp m khng t nng th hiu qu khng ng k.
Ngoi ra, cn dng lung kh nit thi cng lm tng bn bm hoc
dng mlp en lm lp lt dy 0,3mm cng tng bm ca n vi kim loi
c bn.
Tm li, c th a ra nhng kt lun sau y:
- bm ca lp kim loi ph vi kim loi c bn pht sinh nh lin kt
phn t to ra di tc dng thm t b mt chi tit bi cc phn t kim loi na -
t. Lin kt phn t trong phun kim loi cng tr nn yu t v nhng iu kin c
bit ca qu trnh phun.
- bn bm ca lp ph kim loi c th c nng cao bng cch dng cc
lp ph lt bng kim loi hoc hp kim d nng chy t nng bng dng in
cao tn, ng thi c th dng lp lt bng mlp en. bn bm tng ln trong
nhng trng hp trn l do iu kin thm t tt hn v b mt tip xc tng ln.

Cnsc.144
- Phun kim loi c thi kh nit cng lm tng bn bm nhng mc
thp hn so vi trng hp s dng cc lp lt v c t nng cao tn.
4.6.4. Trang b phun kim loi, qu trnh cng ngh phun
tin hnh cc cng vic v phun kim loi cn phi c nhng trang thit b
c bn sau y: My phun kim loi, bin p, my nn kh v bnh cha, b phn lc
kh (ngng t hi m v u), my tin (khi phun kim loi cho trc) my phun ct v
bung phun ct, bung kn ( phun cc chi tit phng).
Cc my phun kim loi in - h quang c th dng ngun xoay chiu hoc
mt chiu. Trn hnh v di y trnh by thit b phun kim loi in (hnh 4.12).













Hnh 4.12. S thit b phun kim loi.

1. Chi tit phun kim loi; 8. Thng cha;
2. My phun kim loi; 9. Bnh lc kh;
3. Thit b cun dy; 10. ng h o p sut;
4. Li in ; 11. My bin p;
5. Bng in ; 12. ng dn kh nn;
6. ng c in; 13. Dy dn t bin p.
7. My nn kh;
Qu trnh cng ngh sa cha chi tit bng phng php phun kim loi gm
3 giai on chnh sau y:
1. Chun b b mt chi tit trc khi phun kim loi;
2. Phun kim loi ln b mt chi tit;
3. Gia cng chi tit sau khi phun.
1. Chun b b mt chi tit trc khi phun kim loi
y l giai on rt quan trng, bi v n lin quan trc tip ti cht lng
bm ca lp kim loi phun vi kim loi c bn. V cc phng php chun b th
nh bit, ngi ta dng ren hng to nhm b mt, dng cc phng php in
nh gia cng c dng cc, v.v... Cc phng php ny mt mt nng cao c
bn bm nhng mt khc li lm gim bn mi ca chi tit, c bit i vi cc
chi tit lm vic ch ti trng i du nh trc khuu, cc gi quay, v.v...
1 2
3
5
4
10
9
8 7 6
12 13
11

Cnsc.145
Gia cng tia la in v gia cng c dng cc cho php chun b nhng chi
tit c cng b mt cao (ti HRC 60-61). i vi nhng chi tit c cng cao
ngi ta cn s dng cc phng php in-h quang v in xung. Nhng th
nghim cho thy rng nhng phng php ny u nh hng xu ti gii hn mi
ca chi tit.
nhm b mt chi tit trong nhng phng php chun b bng in c
to ra bi s ph hy cc lp b mt kim loi c bn v to ra cc vt lm (rnh) ln
hoc nh hoc cc li c kch thc khc nhau, tu thuc vo ch gia cng.
Chun b b mt chi tit bng phng php gia cng c-dng cc tin hnh
ch tng i th in p 22-24V v dng in 100-150A, do nh hng
nhit v chiu su nh hng ca n tng i ln. Do d ch sai lch mt cht so
vi ch trn th trn b mt chi tit cng c th xut hin cc vt nt t vi v
chng l nguyn nhn lm gim gii hn mi ca chi tit.
Cn i vi cc phng php gia cng c, nu gia cng cng th th gii hn
mi cng thp. Khi c cc nhp nh b mt dang ct (rch) th h s tp trung
ng sut
o
o s l:

o
o
t
2 1+ = , (4.27)
trong :
t - chiu cao cc nhp nh t vi;
- bn knh lm trn y ca rnh;
-h s ph thuc vo t s ca bc ca cc nhp nh vi chiu
cao ca chng.
i vi cc b mt sau khi gia cng c bng ct gt 1 = v
3 , 0 05 , 0 =

t
. Trong nhng trng hp h s tp trung ng sut l
5 , 2 5 , 1 =
o
o . T y thy r rng chiu cao ca cc nhp nh ( nhm) tng
ln th lm gim ng k bn mi ca chi tit lm vic ch ti trng i u.
Khi chun b chi tit phun kim loi bng phng php ct bng ren lng h s tp
trung ng sut cn ln hn nhng tr s trn, v cn xut hin cc nhp nh ph
do dao ct rung v tm vi qu n di.
Tm li, nhng phng php chun b chi tit trn y u lm gim gii hn
mi ca chi tit. Do vy, cc phng php chun b bng gia cng c, nu cng
chi tit cho php, cn phi c thay th bng cc kiu ln p khc nhau. Chi tit o
cng b mt ln nn thi bng bt thp. Hai phng php ny khng lm gim
gii hn mi v bn bm ca n so vi gia cng bng ren hng cng khng nh
hn bao nhiu.
Vic chun b b mt chi tit gm nhng thao tc sau y: Lm sch cn bn,
sch g v kh m, to nhm b mt v cch ly cc b mt khng phun.
Vic to nhm, nh trn ni, phi thc hin bng nhng phng php sau:
ct bng ren hng, gia cng bng bt thp, gia cng bng in, v.v... Gia cng bng
bt thp l phng php chun b tng i c hiu qu. Ngi ta dng lung kh

Cnsc.146
nn c p sut 5-6 kG/m
2
thi bt thp (0,8 -1,5 mm) ln b mt chi tit. B mt ca
cc chi tit hnh tr c mn khng ln trc khi to nhm cn phi tin lng
t c hnh dng hnh hc ng n v m bo dy cho php nh nht ca
lp phun.
Cc b mt chi tit khng phun kim loi c bo v bng giy mn, bng cc
tng hoc bng hp kim loi. Thi gian t lc chun b b mt chi tit n khi phun
khng c qu 2 gi.
i vi cc phng php chun b bng gia cng c, tng bn bm ca
lp ph vi kim c bn, trn u mt ca c ca cc trc h nn xc cc rnh su 1,5
mm, rng 1,5-2,0 mm cch mt u 1,5-2,0 mm. ng thi, c trc trc khi gia
cng bng ren hng hoc ln p nn tin lng v li mt g rng 1,5 mm pha
u (hnh 4.13).








Hnh 4.13. S lp kim loi phun trn chi tit
1. Kim loi c bn; 2. Lp ph; 3. G gii hn (g hn ch).

2. Qu trnh phun kim loi
Cc chi tit c b mt tr th vic phun kim loi tin hnh trn my tin, cn
cc chi tit c b mt phng th tin hnh phun trong bung kn.
Khi phun kim loi trn my tin, chi tit c kp cht trn mm cp (kch
thc ca my tin phi ph hp vi chiu di chi tit) hoc trn tm my v s c
quay trn. Cn my phun th c dch chuyn dc theo chi tit, bng tay hoc c
cp ln bn dao ca my tin nh g chuyn dng. Khi phun kim loi cho cc chi
tit c ng knh 100-150mm bng my phun, chuyn ng tnh tin ca my
khong 10-15mm/vng, cn chi tit quay vi vn tc 15-20m/pht. Khi phun kim
loi cho cc chi tit c kch thc bt k bng my phun tay, vn tc ca my phun
l 1-5mm/vng, cn chi tit quay vi tc 12-15 m/pht.
Phun kim loi cho cc b mt b mn ca chi tit c tin hnh cho ti khi
t c kch thc danh ngha cng thm vi lng d gia cng. Lng d gia
cng khi tin lng l 0,5-1,0 mm v mt pha v cho mi tip theo l 0,15-0,20 mm.
Cn nu lp ph ch phi mi th lng d gia cng ly 0,3-0,7 mm v mt pha tu
thuc kch thc ng knh ca chi tit.
Thi gian c bn cn thit phun kim loi cho cc chi tit hnh tr:
1
2
A
A - A
1
2
3
A

Cnsc.147
k q
h l d
k q
h l d
T
.
. . . .
006 , 0
. . 1000 . 10
60 . . . . . t t
= = , pht (4.28)
trong :
d - ng knh chi tit cn phun kim loi, cm;
l - chiu di chi tit cn phun, cng vi hnh trnh chy qu ca my
phun, cm;
h - chiu dy lp ph, mm;
- trng lng ring ca lp ph, g/cm
3
;
q - nng sut my phun, kg/gi;
k - h s s dng hu ch dy kim loi c tnh ti tn tht kim loi khi
phun.
Bng 4.11. Ch dn v mt s ch phun kim loi
Kiu phun kim loi
Cc ch tiu
in h
quang
in cao tn Hi
H
quang
plazma
Khong cch t bung
phun ti b mt, mm

80 -100

100 - 125

100 - 150

80 - 120
in p, V 25 - 35 - - 60 - 100
Cng dng in, A 80 - 120 - - 400
p sut kh nn, kG/cm
2
5 - 6 4 3 - 5 -
p sut axtilen, kG/cm
2
- - 0,04 - 0,6 -
p lc xy, kG/cm
2
- - 2 - 4 -
.
Nu d v l tnh bng m, tnh bng kg/m
3
v q bng kg/s th:

3
10 .
.
. . . .

=
k q
h l d
T
t
, giy (4.29)
Tr s k ph thuc vo rt nhiu yu t: kiu my phun, ch phun, khong
cch t u my phun ti chi tit, ng knh chi tit, v.v... H s k c th ly trong
khong 0,70 - 0,80. Ch dn v mt s ch phun ki m loi c cho trong
bng 4.11.
3. Gia cng chi tit sau khi phun kim loi
Sau khi phun kim loi phi tin hnh gia cng c cho chi tit. Cc lp ph
c phun t dy thp c hm lng cc bon di 0,30% cng nh phun t kim loi
mu c em tin lng v sau em mi. Khi tin dng dao c li ct bng hp
kim cng nh T15K6, BK6, BK8.
Cc lp ph c phun t dy thp c hmlng cc bon ln hn 0,30% th
khng tin m ch mi. Mi vi vn tc ct l 25-30 m/s, vn tc quay ca chi tit l
10-12 m/pht (0,17 - 0,20 m/s), chiu su ct 0,015 - 0,03mm, lng n 5-10
mm/vng.
Cc b mt tr gia cng trn my tin, my mi, cc mt phng gia cng trn
my tin hoc bng tay.

Cnsc.148
Trn y ta xt v phun kim loi in-h quang. Nh ni, ngoi phng
php ny cn c cc phng php phun kim loi khc nh: phun kim loi hi (bng
xy hoc axetylen), phun kim loi in cao tn v phun kim loi plazma-h quang.
V nguyn l chng ch khc nhau ch ngun in cung cp lm nng chy kim
loi, cn cc bc cng ngh khc u tng t. V khun kh gio trnh c hn
chng ta khng xt c th nhng phng php y.
4.6.5. u nhc im ca phng php phun kim loi
1. u im
C th phun bt k loi kim loi hoc hp kim no ln nhng vt liu rt
khc nhau nh kim loi, g, thu tinh, thch cao, giy, s v.v... vi chiu dy lp ph
c th t ti 0,03mm ti vi milimt thm ch ti 10-15 mm m khng lm nhng
vt liu b nng chy, iu cho php c th sa cha nhng chi tit c mn
ln.
Nhit t nng ca chi tit khi phun kim loi khng cao lm, vo khong
trn di 200
0
C.
cng ca lp ph ln hn cng ca dy phun l do khi b lm lnh th
cc phn t c ti (i vi dy cc bon cao). Cu trc xp v cng cao ca
lp ph m bo cho n c chng mn cao khi lm vic c bi trn ch ma
st t v na t.
2. Nhc im
Thnh phn ha hc v cu trc ca lp ph khc bit so vi thnh phn ha
hc ca dy phun bi v trong khi phun mt s thnh phn ca n nh cc bon, silic,
mangan, v.v... b t chy, do lp ph thng l xp v rn.
S tn ti cc mng xy ha trn b mt cc phn t kim loi phun cn tr s
to thnh cu trc ng nht bnh thng cu lp ph v l nguyn nhn lm gim
do ca n.
So vi kim loi ca chi tit th sc cn va p, sc cn t, sc cn xon, sc
cn un ca n nh hn rt nhiu. Lp ph chu nn tt nhng chu ko ti, nhy
cm vi ti trng va p cho nn khng th tin ren trn phn c.
Vic chun b chi tit phun kh phc tp v kh khn nht l i vi
nhng chi tit c cng b mt cao, tn hao kim loi tng i ln khi phun cho
nhng chi tit c kch thc nh.
Do nhng nhc im trn, cho nn hin nay phun kim loi vn cha c
ng dng rng ri trong cc x nghip sa cha u my diezel ni ring cng nh
trong cng nghip ni chung.
4.7. Phc hi chi tit bng phng php m in phn
4.7.1. Khi nim chung v m in phn
Phc hi chi tit bng cc phng php m in phn c ngha l ph mt lp
kim loi ln b mt chi tit bng cch in phn.

Cnsc.149
Ta bit, cc kim loi thng c gi l cc cht dn in bc nht, cn
cc dung dch nc ca kim, axit v mui l cc cht dn in bc hai hay cn gi
l cht in phn. Khi ha tan cc kim, axit v mui trong nc, cc phn t ca
chng c phn ly thnh cc nguyn t hoc cc nhm nguyn t (ion) mang in
tch dng (kation) v mang in tch m (anion). Qu trnh phn tch cc hp cht
ha hc thnh cc ion di tc dng ca cht ha tan (ca nc) c gi l qu
trnh phn ly.
Khi phn ly, cc ion ca kim loi v nc nhn in tch dng, cn cc ion
ca cc cht kt ta ca axit v hyroxit th nhn in tch m.
m in phn kim loi, ngi ta a vo cht in phn cc thnh kim
loi v ni chng vi ngun in. Thanh kim loi ni vi cc dng gi l ant v
thanh ni vi cc m gi l katt. Khi ng mch dng in, cc ion mang in tch
dng bt u chuyn ng v pha katt, cn cc ion mang in tch m chuyn
ng v pha ant. Cc ion dng (kation) sau khi v ti mt katt s nhn thm in
t cn thiu v tr thnh cc nguyn t trung tnh. Khi hyr bin thnh kh, cn
kim loi trong nhng iu kin thun li c th kt ta xung katt v to thnh lp
m in phn. Cc ion m (anion) sau khi v ti b mt ca ant s phng in v
cho i nhng in t tha, tc l b oxy ha v tr thnh cc nguyn t trung tnh
tham gia vo cc phn ng ha hc hoc c thot ra trng thi t do. Qu trnh
xy ha kh gi l qu trnh in phn.
Trong khi in phn to ra lp m kim loi, chi tit cn m c dng lm
katt, con ant thng l cc tm hoc thanh kim loi. Ant c th ha tan trong
dung dch hoc khng ha tan, tu tng trng hp c th. Cht ha tan c lm t
chnh kim loi cn ph ln chi tit. Hin tng in phn hon ton tun theo nh
lut ca Pha-ra-y.
nh lut Pha-ra-y pht biu nh sau:
1. Khi lng cht kt ta khi in phn t l vi khi lng in tch thng
qua cht in phn, c ngha l t l vi cng dng in nhn vi thi gian.
2. Khi lng cht kt ta khi dng in chy qua cht in phn t l thun
vi ng lng in ha ca n. ng lng in ha l khi lng kim loi tnh
bng gam c kt ta trong thi gian 1 gi khi dng in chy qua l 1 ampe.
nh lut Pha-ra-y c biu th bng cng thc:
t I C m . . = , (4.30)
trong : C- ng lng in ha, g/A.h;
I- cng dng in, A;
t- thi gian in phn, h.
Thc t trong phn ln cc trng hp, khi lng kim loi kt ta katt t
hn so vi khi lng tnh ton theo nh lut Pha-ra-y. lm sng t vn
ngi ta a ra cc khi nim:
1. Hiu sut dng in

Cnsc.150
Hiu sut dng in l t s gia khi lng kim loi kt ta thc t trong khi
m vi khi lng tnh ton theo l thuyt (theo nh lut Pha-ra-y), tnh bng
phn trm.
% 100 .
.
.
th l
t th
m
m
= o , (4.31)
trong :
o -hiu sut dng in, %;
m
th.t
- khi lng kt ta thc t, gam;
m
l.th
- khi lng kt ta tnh theo l thuyt, gam.
2. Mt dng in
Mt dng in l t s gia cng dng in chy qua cht in phn
vi din tch b mt ca in cc, tnh bng ampe/dm
2
.

F
I
D = , (4.32)
trong : D -mt dng in, A/dm
2
;
I - cng dng in chy qua cht in phn, A;
F - din tch b mt in cc, dm
2
.
Mt dng in ca katt c k hiu l D
k
cn ca ant k hiu l D
a
.
Cng dng in i qua cht in phn c tnh bng nh lut m (hnh 4.14).
r
U
I = , A (4.33)
trong :
s
L
r
.
= - in tr ca cht in phn, m;
L- khong cch gia cc in cc, cm;
s- din tch mt ct ngang ca cht in phn nm gia 2 in cc,
cm
2
;
- dn in n v ca cht in phn (in tr sut),
cm om.
1
.
Mt trong nhng yu cu c bn i vi cht lng m in phn l phn
b ng u lp kt ta kim loi, c ngha l chiu dy lp m phi nh nhau trn
ton b b mt chi tit. Thc t th chiu dy ca lp m cc ra v cc gc ca chi
tit ln hn rt nhiu so vi phn gia ca b mt chi tit. khng ng u
ph thuc vo nhiu yu t trong c thnh phn ca cht in phn, mt dng
in, khong cch gia cc in cc, s b tr tng h gia cc in cc.







Chat ien phan
U
L

Cnsc.151




Hnh 4.14. nh lut m i vi cht in phn
khng ng u b dy ca lp kim loi tng ln khi m cc chi tit c
hnh dng phc tp. Trong trng hp ny, nhng phn chi tit nm gn ant hn
c mt dng in ln, cn nhng phn xa hn th ngc li mt dng in s
nh hn. Qua rt ra nh ngha:
3. Nng lc m u
Nng lc m u (hay nng lc khuch tn) ca b l kh nng ca cht in
phn c th lm cho lp m ng u theo chiu dy trn cc katt c hnh dng
phc tp.
in p ca b m c th tnh:
U =E
d
+I
r
- E
a
, (4.34)
trong :
U - in p m, V;
E
d
-in th ca dng cc, V;
E
a
-in th ca m cc, V;
I v r -dng in v in tr ca dung dch, (A v O).
4.7.2. Phc hi chi tit bng phng php m crm
M crm dng phc hi cc chi tit b hao mn nh cc thn dn hng
ca xupp con i, cc c trc ca trc phi kh, cc loi cht, c, cc loi xcmng,
xylanh, v.v... v dng m bo v trang tr cho cc chi tit nh cc tay vn, cc nt
in v mt s chi tit khc.
Crm c cc tnh cht c bn l cng cao (HB 700-800), chu c nhit
ti 500
0
C, tnh chng n mn v chng mi mn cao. Khng b axit tc dng cng
vi tnh chu nhit v tnh chng mn cao l tnh cht c bn ca crm cho php
m cc chi tit lm vic mi trng kh nh xcmng, xylanh. Ngoi ra lp m
crm c rn cao v bi trn km.
1. S nguyn l thit b m crm
Thit b m crm c th hin trn hnh 4.15. Thn b l mt thng hnh
ch nht c hn t thp tm dy 4-6mm. Thn b c t trong mt thng hn
khc dng lm v. Khong khng gian gia thn b v v c cha nc dng hm
nng u n cht in phn v duy tr nhit ca n nhng gii hn nht nh.
Nc trong v b c hm nng bng hi nc hoc bng in. bo v b mt
bn trong ca thnh b khi b tc dng ph hoi ca cht in phn ngi ta lt b
bng mt loi vt liu c bn ha hc cao so vi cht in phn v c bn c
kh cao nh ch, viniplt, hoc cc tm matt. Trn thnh b c t ming qut ht
thi cc cht bay hi c hi ra ngoi. Kch thc ca cc b c chn ty thuc
vo kch thc gii hn v s lng cc chi tit m trong b.

Cnsc.152
Trong qu trnh m crm ngi ta thng dng cc ant khng tan bng ch
hoc hp kim ca ch vi 6% ng-timoan (Sb). S d khng s dng cc ant tan bi
v khi tan trong cht in phn, do hiu sut dng in thp nn s sinh ra mt lng
d crm v nh vy b s khng lm vic bnh thng c. Nh vy, vic kt ta
crm trn katt gy ra s gim nng crm trong cht in phn, v vy cht in
phn phi c b sung xyt crm mt cch lin tc. Katt trong b m chnh l cc
chi tit cn m.
cp dng in mt chiu cho b m ngi ta s dng cc cu nn dng
hoc cc my pht mt chiu.
Hnh 4.15. S b m crm
1.Thanh treo katt; 8. Thn b;
2. Thit b treo; 9. Katt (chi tit);
3. Thanh treo ant; 10. Ant (thanh ch);
4. Ming qut ht; 11. Cht in phn;
5. V b; 12. Dy hm nng;
6. Nc hm nng; 13. Gi .
7. Lp lt b;

Ngoi nhng tnh cht v u im trnh by trn, qu trnh m crm cn
c nhng c im sau y:
- Qa trnh m lu, cc nguyn cng chun b phc tp;
- Ch phc hi c nhng chi tit c mn tng i nh, bi v lp m
crm c chiu dy ln ( 0,3-0,4mm) c tnh chng mn thp v t tin;
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
3












Cnsc.153
- Hiu sut b m thp (12-18%), gi thnh cao;
- C th dng cc ant khng tan: ch hoc hp kim + ngtimoan, (cho
ngtimoan vo ch khi b n mn);
- Mt dng in cao. Khi s dng mt dng in thp th crm s
khng kt ta ln chi tit v khi do hiu sut dng in thp nn qu trnh m phi
ko di rt nhiu. (Ty thuc vo thnh phn v nhit ca b m ngi ta s dng
cc mt t 25 65A/dm
2
);
- Nng lc m u km. V dn in ca b m crm km nn phi s
dng in p ln 6-10V, trong khi cc loi m khc ch cn 3-4 V.
Trong khi m crm mt phn nng lng ca dng in dng vo vic di
chuyn kim loi gia 2 cc, mt phn dng vo vic lm thot cc cht kh sinh ra
trong khi m ra khi dung dch. V vy, nng lng dng in khng c dng
hon ton vo vic di chuyn kim loi gia hai cc. Do hiu sut dng in l t
s lng kim loi c di chuyn t dng cc sang m cc v lng kim loi tnh
ton.
2. Bn cht ca qu trnh m crm
c im ca m crm l dung dch m khng phi l dung dch mui crm
m l dung dch oxyt crm, cc dng khng phi l thanh crm nguyn cht m l
mt tm ch (Pb), trong qu trnh in phn ch khng tham gia phn ng ha hc.
Trong qu trnh m, ngoi lng kim loi crm bm ln cc m ra cn mt
lng kh rt ln cng c thot ra m cc m do s gim thp hiu sut dng
in. Do kh hyr bm m cc nhiu nn in tr ln li cn D
a
ln cho nn hiu
in p cng cng ln, v vy qu trnh m crm l mt qu trnh tng i phc tp.
Cho n nay cha c mt kt lun no hon ho v vn ny cho nn ta tm xt
qu trnh m crm nh sau:
a. m cc (katt)
N
2
SO
4
+CrO
3
=H
2
CrO
4
axitcrmic, (4.35)
- Crm c trung ha m cc v bm ln cc m
H
2
CrO
4
+6H +6e Cr +4H
2
O, (4.36)
- Ion hyr c trung ha v bay ra:
2H +2e H
2
| , (4.37)
- Crm ha tr 6 hon nguyn thnh ha tr 3
H
2
CrO
4
+6H +3e Cr
+++
+4H
2
O,
(4.38)
Trong qu trnh din bin cc m, nng lng dng vo vic kt ta kim
loi crm ch l mt phn nh, cn i b phn nng lng dng vo vic lm thot
hyr. Chnh v vy o thp.
b. cc dng (ant)
- Gii phng oxy ra khi cc dng:
4OH
-
- 4e O
2|
+2H
2
O, (4.39)
- Crm ha tr 3 oxy ha thnh crm ha tr 6.
C
2
+++
+4H
2
O - 3e H
2
CrO
4
+6H
2
,
(4.40)

Cnsc.154
Trong hai hin tng trn, hin tng gii phng oxy ra khi cc dng
chim u th, do bt oxy si ln cc dng rt mnh lit.
Trong cht in phn c thnh phn ca H
2
SO
4
tham gia. S d lm nh vy
l v khi dung dch m khng c H
2
SO
4
th cc m khng c crm nguyn cht
xut hin, m s xut hin mui crm ha tr 2 hoc ha tr 3 mu nu.
Khi c H
2
SO
4
v Cr
+++
s ha hp vi nhau v to thnh mui Cr
2
(SO
4
)
3
c
th ha tan trong nc. Do trn cc m xut hin crm nguyn cht.
i vi loi dung dch c nng long th nng lc m u ln, cng
ca lp m cao, lng in tch dng kh bay ra t nn hiu sut dng in ln v
lng CrO
3
hao tn cng t. Song v dung dch long nn lng ion t, in tr ca
dung dch ln nn i hi in p m phi cao, mt khc do dung dch long nn t
l gia oxyt crm CrO
3
v axit sunfuric H
2
SO
4
lun lun thay i do phi thng
xuyn iu chnh cht in phn.
Ngc li, i vi loi dung dch nng m c th kh nng m su ln
lng ion trong dung dch nhiu, do in tr nh v nh vy in p m yu cu
cng nh. T l gia oxyt crm CrO
3
v axit sunfurc H
2
SO
4
thay i tng i
chm, do thi gian cn thit iu chnh dung dch cng ko di hn. Song,
lng in tch dng khi thot ra cng ln do vy hiu sut dng in s nh v
tm li lng CrO
3
hao tn do hi mang theo khi bc ra cng nhiu hn.
3. Mt s bin php nng cao nng lc m u
nng cao kh nng m u cho cht in phn c th dng cc bin php
thay i kch thc v hnh dng ca cc ant v s b tr tng h gia chng
trong b vi chi tit m cng nh khong cch gia katt v ant. Khi m crm cho
cc chi tit c hnh dng phc tp, t c lp m tng i ng u ngi ta
thng s dng cc ant m hnh dng ca chng tng t vi hnh dng ca cc b
mt m. Trn hnh 4.16 ch r nh hng ca cch b tr tng h cc ant v chi tit
m crm ti ng u ca lp m. Do kt qu tp trung cc ng sc trn b
mt chi tit t pha cc ant phng (a) nn chiu dy ca lp crm nhng ch
ln hn, cn b mt chi tit sau khi m s c hnh van. Khi b tr kn ant so vi b
mt ca chi tit (b) cc ng sc phn b ng u v chiu dy ca lp m crm
cng ng u, cn b mt chi tit sau khi m s l hnh tr u.

Cnsc.155
























Hnh 4.16. nh hng ca s b tr cc ant v hnh dng ca chng
ti c tnh ca cc ng sc v ti ng u ca lp m.
a). Khi m c cc ant phng; b). Khi m c cc ant trn.
1. Lp m crm; 2. Chi tit m Crm; 3. Ant ch.
Vic b tr theo yu cu cn thit ca ant trong b so vi chi tit m crm
c tin hnh nh cc thit b treo. Kt cu ca chng cn phi m bo vic g t
chi tit mt cch vng chc, m bo tip xc in tt cng nh m bo vic tho
lp chi tit mt cch d dng.
4. Mt s c im ca qu trnh m crm
m crm ngi ta s dng cc cht in phn t dung dch nc ca hai
thnh phn: crm anhyrit CrO
3
(xyt crm) v axit sunfuric H
2
SO
4
. Nng xyt
crm CrO
3
trong cht in phn c th thay i trong khong 100-400gam/lt. Nu
nng CrO
3
ln th nng sut dng in v nng lc m u s gim xung. Nu
nng thp th phi thng xuyn iu chnh cht in phn v t s gia CrO
3
v
H
2
SO
4
b ph v v phi c in p cao bi v lc in tr ca cht in phn tng
ln. cho cht in phn c nng lc m u tt v c hiu sut dng in cao th
t s gia CrO
3
v H
2
SO
4
phi l 100:1. Khi t s nh hn 100, c ngha l khi
hm lng H
2
SO
4
ln th nng lc m u v hiu sut ca b m gim xung. Cn
khi hm lng H
2
SO
4
gim th hiu sut dng in v nng lc m u tng ln
nhng cht lng lp m b gim mt cht.

Cnsc.156
Trong cc ngnh sa cha c kh ni chung v ngnh sa cha u my
diezel ni ring ngi ta s dng rng ri hai loi b m.
1. B m c nng xyt crm CrO
3
thp hay cn gi l b c dung
dch long:
CrO
3
: 150g/lt, H
2
SO
4
: 1,5 g/lt.
2. B m tng hp vi nng oxit crm CrO
3
trung bnh:
CrO
3
: 250g/lt, H
2
SO
4
: 2,5g/lt.
Trong cng nghip ngi ta cn dng loi b c dung dch c vi
hm lng:
CrO
3
: 350g/lt, H
2
SO
4
: 3,5g/lt.
B m c dung dch long l loi b tng i kinh t v tiu hao axit crm,
dng in phn b u hn trn b mt katt (chi tit), hiu sut dng in tng i
cao v s ph hoi lp cch ly yu. Bn cnh , nhc im ca loi b ny l in
p phi cao (6-8V) v phi thng xuyn hiu chnh cht in phn. Loi b c nng
cao (b c) c kh nng ph cho nhng chi tit li lm gh gh, in p thp v
khng cn thng xuyn hiu chnh. B tng hp c cc tnh cht trung gian gia hai
loi b trn.
Trong qu trnh m, mt dng in v nhit b m c nh hng rt ln
vi cht lng ca lp m, khi mt dng in tng ln th hiu sut dng in
tng ln, cn khi nhit tng th hiu sut dng in gim. nhn c lp m c
cht lng tt cn phi duy tr t s nht nh gia mt dng in v nhit .
Trong m crm c th nhn c ba loi lp m: lp m sng, lp m sa v
lp m xm. Hai loi u c chng mn ln. Lp m sng c cng cao,
chng mn ln, xp v rn. Lp m sa c chng mn v do ln, so vi lp
m sng th loi lp m ny c xp nh hn. Lp m c cng cao, hi rn v
chng mn km. Ty theo chi tit lm vic trong iu kin no m tin hnh m
nhn c lp m ny hoc kiu khc. Chng hn i vi cc chi tit lp ghp
cht th c th dng c hai loi lp m u, trong khi i vi cc chi tit lm vic
ch mi mn th nn dng lp m sng, i vi cc chi tit lm vic vi p sut
n v ln v ti trng i u th nn dng loi m sa. nhn c kiu lp m
ny hoc kiu lp m khc (tu theo iu kin lm vic ca chi tit) m vic m
crm c tin hnh trong cc b dung dch long hoc trung bnh ch mt
dng in v nhit tng ng. Trn cc biu hnh 4.17 c ch r s b tr cc
vng lp m i vi cc b dung dch long v dung dch tng hp.
i vi mt b m nht nh th hnh dng v cht lng lp m ch ph
thuc vo ch m, c ngha l ph thuc vo mt dng in v nhit ca b.
Vic la chn lp m v ch m ty thuc vo iu kin lm vic ca chi tit c
th tham kho bng 4.12. Tuy nhin, khi la chn ch m khng th ch hn ch
nhng s liu bng 4.12, m phi tham kho nhng kin khc. V ch m c
th xem bng 4.13.

Cnsc.157
chng mn ca lp m crm chu nh hng ca s thay i nhit
nhiu hn l ca s thay i mt dng in. Nhng lp m nhn c trong cc
b long v b tng hp nhit t = 45
0
C l c chng mn nh nht. Cn
chng mn ln nht l ca cc lp m nhn c b tng hp vi nhit l 55 -
65
0
C, cn i vi cc b long th phi nhit 65-70
0
C. chng mn tng i
ln ca crm i vi hai loi b trn nm vng chuyn tip gia lp m sng v
lp m sa.

Hnh 4.17. Biu phn b cc vng kt ta crm
a. B long; b. B tng hp

1. Lp m xm; 2. Lp m sng; 3. Lp m sa;
4. Vng chuyn tip gia sng v xm;
5. Vng chuyn tip gia sng v sa.


.
Bng 4.12. Phn loi chi tit v ch m crm
iu kin lm vic ca
chi tit
Dng kt ta v chiu dy Ch m
Cc chi tit lp cht (cc
c trc lp p v cc bi
lp p)
Lp m sng v sa, chiu
dy ty theo iu kin
D
k
=30 A/dm
2

t =45 - 50
0
C
B mt m crm ca chi
tit lm vic ch mi
mn (ma st) vi ti trng
khng ng k, di
5kG/cm
2

Lp m sng, chiu dy lp
m 0,08 - 0,12mm
D
k
=50 A/dm
2

t =50 - 35
0
C
B mt m crm ca chi Lp m sng, chiu dy lp D
k
=20 - 30 A/dm
2

0 40 50 60 70 80
(tC)
20
40
60
80
100
120 120
100
0
80
20
40
60
40 50 70 60 80
(tC)
dm
2
A
D
K
A
dm
2
1
2
3
5 4
1 2 3
D
K

Cnsc.158
tit lm vic ch mi
mn (ma st) vi ti trng
trung bnh 5-20kG/cm
2

m 0,05 - 0,10mm Lp m
sa
t =50 - 55
0
C
D
k
=35 - 40 A/dm
2

t =60 - 65
0
C
B mt m crm ca chi
tit lm ch mi mn
(ma st) vi ti trng
ng v p sut tng i
ln 20kG/cm
2

Lp m sa, chiu dy lp
m 0,03 - 0,05mm
D
k
=30 - 40 A/dm
2

t =60 - 65
0
C
D
k
=20 - 25 A/dm
2

t =67 - 70
0
C

Bng 4.13. Thnh phn cht in phn v ch m crm
Thnh phn cht in phn Ch m crm

Cng dng m crm
Oxyt crm
CrO
3

Axit
sunfuric
H
2
SO
4

Mt dng
in A/dm
2

Nhit
cht in
phn
0
C
M chng mn 150 - 180 1,5 - 1,8 35 - 100 55 - 70
M bo v trang tr
v chng mn

230 - 260

2,3 - 2,6

30 - 45

53 - 55
M bo v trang tr 350 - 400 3,5 - 4,0 45 - 55 10 - 20

Cc kt qu th nghim ghi nhn c rng, lp m crm sng c
chng mn cao. Cn i vi ch m crm, th mc d c nhiu kin khc nhau,
nhng chung quy li nh thc t chng minh, th lp m b long vi ch
D
k
=60 A/dm
2
v t =35
0
C c chng mn tng i ln.
Ngoi ra, cng cn lu rng, khi thay i mt trong hai yu t (mt dng
in hoc nhit ) th phi thay i c yu t kia. i vi mt mt dng in xc
nh th s sai lch ca nhit khng c qu 1-2
0
C. Khi mt dng in tng
ln th hiu sut dng in tng ln, cn khi nhit tng ln th hiu sut gim.
Thi gian m crm ph thuc vo chiu dy lp m, thnh phn cht in
phn, ch lm vic ca b v c tnh theo cng thc:

q

. .
1000 . .
0
C D
h
T
k
= , gi, (4.41)
trong :
h - chiu dy lp m, mm;
- trng lng ring ca crm (ca lp m, =6,7 g/cm
3
);
D
k
- mt dng in katt, A/dm
2
;
C - ng lng in ha (lng kt ta crm theo l thuyt trong
1 A.h), C =0,323 g/A.h;
q - Hiu sut dng in, 12-18%.
5. Qu trnh cng ngh tng qut m crm
Mc d cc phng php m crm rt a dng nh m chng mn, m bo v
trang tr, m crm trn (m cng), m crm xp, v.v... nhng qu trnh cng ngh

Cnsc.159
ca chng c rt nhiu im ging nhau. Qu trnh m crm c th chia ra lm 3 giai
on: chun b chi tit, m crm, gia cng chi tit sau khi m.
a. Chun b chi tit
Vic chun b chi tit m crm bao gm: gia cng c kh, lp rp chi tit
ln gi treo, kh m, ra, cch ly cc b mt khng m ca chi tit v gi treo, cui
cng l ty g cho b mt chi tit.
Cc b mt c gia cng bng cch mi v sau nh bng. Khi m chng
mn, b mt chi tit phi c hnh dng hnh hc ng n v phi c nhm cn
thit. Nu nh b mt cn m crm c ph s b mt lp ng hoc niken, th chng
cng phi c nh bng. Cc chi tit c th c gia cng trn cc my mi thng
thng v nh bng trn cc my chuyn dng. Vic nh bng cng c th tin
hnh bng , bng giy nhm hoc pht.
Sau khi gia cng chi tit, tin hnh kh m bng cc cht hu c ho tan
(benzin), bng cc phng tin ra ha hc v nh siu m. Ngoi ra, ngi ta cn
dng phng php kh m in - ha. Bn cht ca phng php nh sau: chi tit
c a vo b cha dung dch kim v c treo ln thanh katt. Cc ant c
lm bng cc tm thp cc bon thp hoc niken. Di tc dng ca dng in mt
chiu sinh ra trong qu trnh in phn, katt xut hin nhiu bt kh hyr lm ph
v mng m trn b mt chi tit. Trong khi kh m cho chi tit bng phng php
in ha ng thi xy ra cc qu trnh x phng ha v -mun ha ca m. Tuy
nhin, hyr thot ra katt ngoi tc dng c li n cn gy ra tc dng c hi nh:
mt phn thm nhp vo chi tit m lm cho n b rn v lm cho crm bm khng
tt vi kim loi c bn. khc phc nhng nhc im trn, vic kh m in ha
c tin hnh lc u katt (5-8 pht), cn sau kt thc ant (1-2 pht). Vic
thay i cc c tin hnh nh cc cu dao. Cc chi tit kh m c treo ngay
trn gi treo dng khi m. kh m in ha ngi ta c th s dng dung dch c
thnh phn gm xt n da NaOH, natri ccbonnt NaCO
3
, natri pht pht 3 ln. Cng
c th dng ngay nhng dung dch khi kh m ha hc nhng nng thp hn ch
kh m.
Mt dng in, D
k
(a/dm
2
): 3-8
in p, V: 6-10
Nhit dung dch,
0
C: 60-80
Thi gian kh m, pht: 5-10
Kh m in ha c hiu sut cao hn ng k so vi kh m ha hc, n
m bo nng sut v cht lng lm sch cao.
Sau khi kh m chi tit c ra bng nc mt cch k cng. Mc ch ra
trong nc nng, nc lnh l ty khi b mt chi tit cc cn dung dch axit v
kim c th lm bn b m.
Sau khi kh m v ra trong nc nhng ch khng cn m ca chi tit v
gi treo c ph sn cch ly. Sn c ph ln 2-3 lp bng chi lng. Sau khi ph
mt lp phi sy kh lp . Chi tit c 2-3 lp sn c sy kh trong t sy trong
vng 2-3 gi nhit 40-60
0
C.
Cui cng qu trnh chun b chi tit c kt thc bng vic ty g ha hc
hoc in phn - ha hc. Ty g l qu trnh ty khi b mt chi tit lp mng xy

Cnsc.160
ha rt mng sinh ra trong cc khong thi gian gia cc ln thao tc. Khi ty g lp
ngoi ca kim loi c ty nh nhng v cu trc tinh th ca n c hin ra lm
cho lp m bt cht vi kim loi c bn. Vic ty g c tin hnh trc tip ngay tr-
c khi a chi tit vo b m crm.
Vic ty g ha hc c tin hnh trong dung dch long (5-7%) ca axit
clohyric HCl hoc axit sunfuric H
2
SO
4
hoc trong hn hp dung dch ca cc axit
bng cch nhng chi tit trong vng 15-20 giy v sau ra trong nc lnh
chy.
Vic ty g in ha c hiu sut cao hn so vi phng php ha hc.
Phng php ny tin hnh trc tip ngay trong b m crm hoc trong b c cha
cht in phn crm. Chi tit gia cng c dng lm ant cn thanh ch dng lm
katt. Mt dng in D
a
=5-100 A/dm
2
. Thi gian ty g l 30-60 giy. Sau khi
ty g ant trong dung dch in phn crm ngi ta khng ra chi tit trong nc
m chuyn ngay sang b m crm.
b. M crm cho chi tit
Qu trnh m crm bao gm cc thao tc cho chi tit vo b, duy tr chng
trong b cc ch cho trc v ly chi tit ra khi b. Thi gian duy tr chi tit
trong b ph thuc vo chiu dy i hi ca lp m v c tnh theo cng thc
nh dn trn.
Cc chi tit g lp trn cc thit b treo c a vo b crm treo ln
thanh katt v gi chng trong cht in phn khng c dng in hm nng
trong vng 3-5 pht. Vic hm nng chi tit ti nhit ca cht in phn s lm
gim tr s ng sut bn trong ca lp m crm. Sau ng mch in, cng
ca n phi ln hn dng in m khong 1,5 ln. Sau 1-2 pht cng dng in
c gim xung ti tr s nh mc. S d phi tng dng in thi im u l
m bo cho crm kt ta trn nhng phn lm su ca chi tit c hnh dng phc
tp. Khi qu trnh m kt thc, ngi ta ngt dng in v tho cc thit b treo cng
vi chi tit ra khi b.
c. Gia cng chi tit sau khi m
Vic x l chi tit sau khi m gm ra chi tit v cc thit b treo trong nc
lng, sau trong nc lnh v nc nng chy, tho cc chi tit khi gi treo v ph
b sn cch ly, gia cng nhit luyn cho chi tit, kim tra v gia cng c t kch
thc v bng cn thit.
Vic ra chi tit v thit b treo tin hnh ngay sau khi a chng ra khi b
trong nc lng nhm lm sch cn in phn bm trn chng. Sau nc ny
c s dng thm vo b khi iu chnh cht in phn. Ra chi tit v thit
b treo trong nc nng lm cho vic sy kh chng c nhanh chng.
Gia cng nhit luyn v t nng trong b du nhn hoc trong t sy nhit
150-200
0
C trong vng 2-3 gi. Vic ny nhm thi hyr ra khi lp m v loi
tr rn ca cc chi tit. Sau khi gia cng nhit luyn, ngi ta kim tra lp m
theo hnh dng b ngoi bng cch xem xt chi tit bng mt thng hoc nh knh
lp phng i 10 ln.
Nu kim tra xong m lp m khng m bo cht lng th phi ph b ton
b lp v tip tc m li. Lp crm c ph i bng phng php in ha hc

Cnsc.161
trong b kh m. Chi tit c dng lm ant cn katt l mt l thp. Mt dng
in khi l D
a
=10 - 20 A/dm
2
, nng xt n da NaOH 5-10%, nhit dung
dch 20
0
C.
Gia cng c kh gm c mi hoc mi sau nh bng trn cc my thng
dng hoc chuyn dng.
6. Qu trnh cng ngh m crm cng (m crm trn)
Nh ni, m crm c th chia lm hai loi: m crm cng (hay cn gi l
m crm trn) v m crm xp (hay cn gi l m r). Qu trnh m crm cng ni
chung rt ging nhau i vi cc chi tit v ni dung cng vic cng nh trnh t
thao tc. C mt vi im khc nhau c th l thnh phn b m v ch m. V th
khng cn thit phi trnh by qu trnh m cho tng chi tit m ch miu t trnh t
v ni dung cc thao tc m crm cho chi tit.
1. Gia cng c cho chi tit bng cch mi v nh bng bng giy nhp nhm
lm cho b mt nhn v to hnh dng hnh hc ng n, sau ra trong xng;
2. Cch ly nhng ch khng cn m crm bng sn, xenlulit, v.v Cc l
trn chi tit c nt bng cc nt ch nhm trnh lm cong cc ng sc t v cc
phn khng m xung quanh l;
3. Lp chi tit ln gi treo, vic lm gim nh qu trnh cht chi tit vo b
m v m bo gi cho khong cch tng i ng u gia ant v chi tit, nhm
lm cho lp m ng u;
4. Kh m in phn trong cht in phn c thnh phn v ch nh sau:
NaOH 100 gam, thy tinh lng Na
2
SiO
3
2 - 3 lt, mt dng in D
k
=5 A/dm
2
,
nhit b m 80
0
C;
Chi tit c dng lm katt, cn ant l mt thanh st. Hyr thot ra mt
cch mnh m khi c dng in chy qua s ty sch cc phn t du m khi b mt
chi tit.
5. Ra trong nc nng;
6. Ty g nhm ph b mng xy ha rt mng xut hin do tc dng ca xy
ca khng kh nhm lm l r cu trc kim loi. Vic ty g c tin hnh trong
dung dch 5% H
2
SO
4
hoc trong b c thnh phn: C
2
O
3
100 g/l, H
2
SO
4
2-3 g/l;
D
k
=5 A/dm
2
, nhit 20
0
C, thi gian 1 pht;
7. Ra trong nc lnh chy;
i vi cc chi tit c hnh dng phc tp sau khi ty g phi st bng vi
vin, sau ra trong nc lnh chy. Vi vin l mt hn hp t xyt can xi v
magi khng c pha ln xit alic. ty m, vi c ha vi nc cho ti trng
thi c nh h v cho thm 1,5% NaOH hoc 3% x a.
8. M crm cho ti khi t c kch thc cn thit vi vic tnh ton ti
lng d gia cng khi mi. M crm tin hnh trong b c thnh phn cho trc
tng ng vi tng ch c th;
9. Ra chi tit trong nc ct thu thp cht in phn;
10. Ra chi tit trong nc nng chy;
11. Tho chi tit khi gi treo, tho b cht cch ly;
12. Sy chi tit trong t sy;
13. Kim tra cht lng b mt chi tit;

Cnsc.162
14. Mi chi tit ti kch thc cn thit.
7. Qu trnh cng ngh m crm xp (m crm r)
M crm xp dng phc hi cc chi tit lm vic ch mt gii hn,
chng hn nh cc xcmng v lt xylanh.
u im ca m crm xp so vi m crm trn l n gi c mng du bi
trn tt, do chi tit khng b ma st kh v ma st gii hn v nng cao c tnh
chng mn ca chng.
M crm xp khc m crm trn l ch trong lp m c cc vt r, cc vt
nt m hnh dng v kch thc ca chng ph thuc vo ch m. Lp crm in
phn thng l c ng sut bn trong ln v l lp xp. Nhng thc t xp
khng gi du bi trn. V vy sau khi m xong, b mt c ph crm ca
chi tit c tin hnh gia cng dng cc. Chi tit c treo ln ant trong b c
thnh phn nh khi m crm. Di tc dng ca dung dch, ant s b tan ra v nh
vy trong qu trnh gia cng dng cc (hoc ty g ant) cc vt r s tng ln v
chiu dy lp m s gim xung mt cht. S lng cc vt r (khong 30% b mt)
s c nh hng ln ti iu kin bi trn. B mt lp crm xp c thm du, du
c gi li trong cc vt r ca lp m s bo m du c lin tc.
Cng c tnh chng n mn v chu nhit nh m crm trn, m crm xp
cn chu c iu kin ma st nh xylanh v xcmng.
By gi ta xt xem nhng yu t no nh hng ti dng v tr s xp.
Tu thuc vo ch m crm v ty g ant m c th nhn c nhng xp
khc nhau ca dng xp r hoc xp nt. Khi nhit ca b khng i t s
CrO
3
/H
2
SO
4
bng 100/1 s cho mt loi kch thc in tch nht nh, cn khi t s
bng 125/1 th kch thc s tng ln. Nng CrO
3
trong cht in phn gii
hn 250-400g/l s khng nh hng ng k ti kch thc ca vt nt. Khi tng
nhit ca b m vn gi cc iu kin khc khng i th cc in tch s c kch
thc ln. Nu nhit tng i thp s cho dng xp r, cn nhit tng i
cao s cho dng xp rnh (nt).
Mt dng in khi nhit khng i v t s CrO
3
/H
2
SO
4
khng i s
c nh hng ln ti mng kch thc (hay kch thc ca mng), do vy vic theo
di ch mt dng in rt quan trng bi v n quyt nh vn tc kt ta v
chiu dy lp ph, m chiu dy lp ph c vai tr rt ln trong m crm xp.
Mc ty g ant c ngha rt ln v ph thuc vo thi gian ko di ca
n. lu ca ty g ant lm tng nhanh kch thc v m c ( dy) ca cc
rnh, lm gim chiu dy lp ph crm v gim tnh chng mn ca n. V vy thi
gian ty g cn phi nhn c mng vt nt pht trin (c ngha l xp
nhiu v ng u) v khng c lu qu t c mt s lng ln hn cc vt
r b sung v khng ph v cc in tch gia chng. Thng thi gian ty g l
6-10 pht.
V c bn, qu trnh m crm xp khng khc g so vi m crm trn. Cng
nh m crm trn, chi tit cn m phi tri qua tt c cc nguyn cng chun b ch
c khc l gia cng c kh phi ch trng cn thn hn.
i vi lt xylanh hoc xylanh cng vic chun b l doa bng ming mi
vi chnh xc ti 0,01-0,02mm. Sau khi gia cng c kh chi tit c treo ln gi,

Cnsc.163
ty m, ra, ty g v m crm trong cht in phn c thnh phn v ch lm
vic cho trc. Kt cu gi treo v hnh dng ant trong trng hp ny c ngha
kh quan trng. Gi treo phi m bo nh tm ant mt cch chnh xc so vi chi
tit, th d smi, xylanh hoc xcmng.
Khi m crm cho xcmng ngi ta dng cc ant trn. m bo khong
cch nh nhau ti b mt chi tit m crm, ant cn phi c gia cng chnh xc.
Chiu dy ca lp m l 0,01-0,15mm c tnh c lng d gia cng cng c kh ln
cui cng. Lng d gia cng cc smi xylanh ly trong khong 0,015 - 0,25mm.
B mt c m crm ca chi tit c ty g ant trong b c thnh phn
nh khi m trn, cn sau tin hnh cc nguyn cng ra. y hyr ra khi lp
m cn t nng chi tit trong du hoc trong t sy trong vng 0,5-2 gi nhit
150-200
0
C. S d phi gii phng hyr khi lp m crm v hyr lm gim bn
bm ca crm vi kim loi c bn v lm tng rn.
i vi s mi xylanh, gia cng c kh l mi nghin hoc mi hng bng cc
thanh mi c cng CM1 v CM2, ht M40.
Vic mi hng (mi khn) bng cc thanh mi tin hnh p lc thp v
s vng quay cao. Dng du ho lm mt v y tri cc ht mi. Cc ht mi
c y khi cc l r ca lp m bng cch ra mt cch t m s mi xylanh trong
dung dch kim v sau thi bng kh nn.
i vi xcmng vic mi tin hnh trong xylanh chuyn dng c bi kem
mi lm t bt mi cng vi du ha dng h v bi ln thnh xylanh. Vic y
cc ht mi t cc l r ca lp m tin hnh trong du ha v nc x a nng sau
thi bng kh nn.
8. Hon thin qu trnh phc hi chi tit bng m crm trong cht in phn
t iu chnh
Nhc im c bn ca qu trnh m crm cho cc chi tit l hiu sut dng
in thp (12-18%) v khng n nh. V s dng cc ant khng tan nn t s thch
hp gia CrO
3
v H
2
SO
4
(100:1) b thay i, nng xyt crm trong b m gim
xung, do cn phi lin tc iu chnh cht iu phn. Do trong cc ngnh sa
cha vic ng dng nhng cht in phn mi v s dng cc phng php hon
thin qu trnh m crm c mt ngha ht sc quan trng. Sau y ta xt mt s
qu trnh nh m crm trong cht in phn t iu chnh, m crm trong dng in
xoay chiu, m crm trong cht in phn tetraclomat ngui, m crm trong cht
in phn chy, m crm trong trng siu m, v.v...
Hin nay ngi ta s dng rng ri m crm trong cht in phn t iu
chnh c thnh phn v ch sau y:
Oxit crm CrO
3
, g/l : 200 - 300
Sunfat strnsi SrSO
4
, g/l : 5,5 - 6,5
Silic florit kali K
2
SiF, g/l : 18 - 20
Mt dng in D
k
, A/dm
2
: 50 - 100
Nhit cht in phn,
0
C : 50 - 70
Hiu sut dng in, % : 17 - 18

Cnsc.164
Cht in phn c gi l t iu chnh v nhit v nng xc nh
ca xyt crm, trong cht in phn t s gia CrO
3
v lng SO
4
--
v SiF
6
--
c
duy tr mt cch t ng, t s thc t khng thay i trong sut thi gian in
phn. Vic t c nh a vo cht in phn mt lng d cc mui sunfat
strnsi v silic florit kali kh ha tan. Tu thuc vo s thay i nng xyt crm
(CrO
3
) v nhit m ha tan ca cc mui cng thay i. Khi lng d cc
mui trn trong cht in phn ln hn tr s ha tan ca chng th mt phn cc
mui s nm trong dung dch trng thi nhng ion phn ly, cn mt phn nm
y b dng rn. Trong khi b lm vic (khi t
0
=const) v khi nng CrO
3
gim
xung th t s ca CrO
3
vi SO
4
--
v SiF
6
--
s c duy tr khng i nh s chuyn
ha cc mui ha tan SrSO
4
v K
2
SiF thnh dng rn. Ngc li, khi tng nng
CrO
3
ti 300 g/l th lng d ca cc mui nm y b dng rn s c ha tan
v t s gia CrO
3
vi cc ion SO
4
--
v SiF
6
--
vn c duy tr khng i. Do cht
in phn tr thnh bn vng v nh vy khng cn phi iu chnh n mt cch
thng xuyn na.
Trong cht in phn t iu chnh c th nhn c c 3 loi lp m. ng
thi vng m sng c chng mn cao s rng hn v s dch v pha mt v
nhit ln (hnh 4.18). Vn tc kt ta mt 60 A/dm
2
v t =55 - 65
0
C t ti
45-50 m /h. Nh nhng u im ni trn ca cht in phn t iu chnh nn gi
thnh m chi tit gim xung khong 25-30% so vi m trong b tng hp.
V bn bm ca lp m vi kim loi c bn, chng mn v nh hng
ti bn mi ca chi tit th cng tng t nh khi m trong cc cht in phn
thng thng.
Qu trnh cng ngh m crm trong cht in phn t iu chnh c mt s
c im so vi m crm trong dung dch thng thng. Do cht in phn c tc
dng ph hoi ln i vi kim loi, cho nn phi bo v mt cch k lng b mt
ca cc chi tit khng cn m. Cht cch ly y c th l vinhiplat, pliclovinin,
plecxiglat v nhng thnh phn c bit.
V rng s bo ha cht in
phn bi cc cht xc tc S
2
SO
4
v
K
2
SiF
6
i t lp kt ta nm y
b, cho nn hiu sut dng in
trong cht in phn t iu chnh
tng ln khi dch chuyn chi tit gn
v pha y. V vy, cn phi treo
chi tit vo b sao cho cng su
cng tt, nhng khng c gn y
b qu 70-100mm.
Cht in phn t iu chnh
tng i hot tnh so vi cht in
phn thng thng cho nn lt b
bng ch s khng dng c v s
b tan (ph hy) nhanh. Vt liu tt
nht lt b l vinhiplat hoc
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
40 45 50 55 60 65 70 75
0 C
Dk
a/dm
2
1 2 2 1
I
I I
I I I
I V
I I
I I I

Cnsc.165
ximng iabat chu axit.
Hnh 4.18. Biu phn b cc vng kt ta crm
1. Trong cht in phn t iu chnh; 2. Trong cht in phn tng hp.
I- Lp m xm; II- Lp m chuyn tip; III- Lp m sng; IV- Lp m sa.
Vic s dng cht in phn t iu chnh c li v mt kinh t, c bit khi
phc hi chi tit mt cch tp trung.
Trn y trnh by s lc v phng php m crm trong dung dch t iu
chnh. Ngoi ra cn c nhng phng php khc nh m crm bng dng in xoay
chiu, m crm trong dung dch chy, m crm trong trng siu m, v.v...
4.7.3. Phc hi chi tit bng phng php m thp
1. Tng quan v qu trnh m thp
Qu trnh m in phn bng st cho cc chi tit gi l m st hay m thp.
Xt v thnh phn th st in phn gn ging thp cc bon thp c hm lng cc
bon l 0,03-0,06%. Dng m thp c th nhn c lp m c cng t vi 550 -
650 daN/mm
2
(HRC 50 - 56) m khng cn gia cng nhit luyn tip theo.
Lp m thp c chng mn cao, nht l cc ch m st trt
chng mn ca n cn ln hn so vi thp 45 ti cao tn cng nh so vi cc lp hn
p v phun kim loi. iu c th gii thch c rng ngoi cng cao, lp m
thp cn c oxy ha ln ngoi khng kh. Cc mng xy ha sinh ra trn b mt
lp m trong qu trnh ma st, c tc dng tng ta nh cht bi trn s hn ch s
mn dnh v lm cho qu trnh mi mn chm li. ch ma st gii hn v ma st
t di p lc ln, lp m thp s mt tnh nng oxy ha do n tr nn c tnh
chng mn km hn so vi thp 45 ti cao tn.
Dung dch dng cho m thp l dung dch clorit st (FeCl
2
.4H
2
O) hoc
sunphit st (FeSO
4
.4H
2
O), cc dng l mt thanh thp cc bon thp cn cc m l
chi tit cn m. Nguyn l m thp ging nh nguyn l m in phn ni chung.
Sau khi dng in chy qua dung dch, trn chi tit s c ph mt lp kim loi c
thnh phn ha hc l thp ccbon thp, tnh nng c hc ca n li gn ging nh
thp cc bon trung bnh. S d nh vy l do tnh cht kt tinh ca nguyn t ferit khi
chng ph ln cc m khc vi tnh cht kt tinh ca ferit t trng thi lng chuyn
sang trng thi c. Ferit kt tinh khi ng c th cc nguyn t xp sp theo mt
quy lut nht nh, cn ferit kt tinh khi in phn th khong cch gia cc nguyn
t sp xp khng theo quy lut no (hnh 4.19), do lp m tuy c thnh phn l
thp cc bon thp nhng cng li tng t nh thp ccbon trung bnh.
bn mi ca chi tit sa cha bng phng php m thp gim xung
chng 25 - 30%, l do ng sut ko d xut hin trong lp m. V vy, khi m cn
phi ch n iu kin lm vic ca chi tit.
a. u im ca m thp
M thp c nhng u im c bn sau y:
1. Tc m nhanh, khong 0,15 - 0,25mm/gi;

Cnsc.166
2. Chiu dy lp m ln, c th t ti 2-3mm hoc hn na;
3. C cu kim tng khi nhit luyn ca chi tit khng b ph hoi;
4. Hiu sut dng in ln q =80-90%;
5. Gi thnh h, v.v...











Hnh 4.19. S kt tinh ca ferit
a. Kt tinh khi ng c; b. Kt tinh khi in phn.

Do c nhng u im trn cho nn rt nhiu chi tit trc kia phc hi bng
m crm th ngy nay c thay bng m thp nht l i vi cc loi cht
pttng, thanh y xupp, ch thp khp cc-ng, v.v...
Trang thit b m thp cng tng t nh trang thit b m crm. Tuy
nhin, cc thit b m thp c th c nhng c im ring v c thm cc g ph
khc vi cc b m crm.
to ra lp m thp cng ngi ta s dng cc cht in phn clorua nng,
thnh phn ca chng gm clorua st v axit clohyric. V vy cc trang thit b cn
c bo v chng tc ng ph hoi ca axit v cht in phn. Vt liu lt b
y l cc tm ccbon ch hoc men, sn chu axit, hoc lt bng cao su, epxy.
Vic m thp c th tin hnh nhit cao (90-105
0
C) hoc tin hnh
nhit thp (20-60
0
C); hin nay m nhit thp t c s dng.
b. Dung dch m thp v phng php iu ch
Khi m thp nhit cao c th dng dung dch c thnh phn nh sau:
Loi dung dch mui sunfit st FeSO
4
.7H
2
O
FeSO
4
.7H
2
O : 150 gam/lt nc
Na
2
SO
4
: 100 g/l
H
2
SO
4
: 5 g/l
Vi loi dung dch ny thng ch t c lp m mng (0,2mm) do hin
nay trong thc t t c s dng.
Loi dung dch mui clorua st (FeCl
2
.4H
2
O)
Thnh phn ca cht in phn v ch m c th tham kho bng 4.14.

Bng 4.14. Cht in phn v ch m
a)
b)

Cnsc.167
Kiu cht in phn Thnh phn cht in phn
v ch lm vic 1 2 3
Clorua st FeCl
2
.4H
2
O, g/l 680 450 200
Axit Clohyric HCl, g/l 0,8 - 1,0 0,6 - 0,8 0,6 - 0,8
Nhit ,
0
C 60 - 100 50 80 50 - 80
Mt dng in, A/dm
2
5 - 140 10 80 10 - 80
Ngoi ra ngi ta cn cho thm cc cht NaCl, MnCl
2
, CaCl
2
, v.v... vo dung
dch nhm ci thin tnh dn in ca dung dch v cht lng lp m.
Mun iu ch FeCl
2
.4H
2
O dng thp non (thp 10, 20) v axit clohyric
HCl. Th t pha ch nh sau:
1. Tin thp non thnh phoi, ra phoi trong dung dch 10% NaCl trong vng
1-2 gi, sau ra bng nc nng v nc lnh;
2. Cn c vo dung tch thng m tnh ra lng axit HCl cn thit (tham kho
bng 4.15);
Chng hn nu loi nng ca FeCl
2
.4H
2
O l 250 g/l v dung tch thng m
l 200 lt, t trng ca axit HCl l 1,4 th lng axit HCl cn thit s l:
0,335 Kg/l x200 lt =67 kg
(Cch iu ch: 2HCl + Fe + 4H
2
O =FeCl
2
. 4H
2
O +H
2
)
3. C mi lt axit HCl pha thm 0,5 lt nc, khuy u;
4. Tnh trng lng phoi:
Cn c vo nng FeCl
2
. 4H
2
O chn, ng vi loi nng o trong
bng 22. Ta c nng st Fe. Trong v d trn, nng st l 70,9 g/l. Sau
nhn thm vi h s iu chnh do tn hao l c = 1,1 ta c lng phoi thp cn
thit:
G=70,9 g/l x 200l x 1,1 =15,4 kg
5. em phoi thp chia nhiu t b vo dung dch HCl n khi ngng si bt
l c. Khi ha tan phoi thp dung dch c hm nng nhit 30 - 40
0
C v
ng trong bnh chu axit.
Sau khi c FeCl
2
.4H
2
O em lc sch ri c th pha thm vi NaCl, MnCl
2
,
CaCl
2
,v.v... theo lng cn thit, cui cng pha vi nc theo t l no c
dung dch quy nh.
Bng 4.15. Cc thng s tnh ton lng axit iu ch dung dch m
Lng HCl cn thit ha tan phoi st, g/l
T trng axit HCl
1,14 1,19

Nng
FeCl
2
. 4H
2
O,
g/l

Nng st
(Fe
++
+
Fe
+++
),
g/l
Lng HCl trong dung dch, g/l
27,66 37,23
200 55,7 268 119

Cnsc.168
250 70,9 335 249
300 85,2 402 299
350 99,4 469 349
400 113,5 536 388
500 141,9 670 498
600 170,4 804 597
700 198,8 938 698
800 226,9 1072 796
.
Khi m, dung dch vo b m ri hm nng ti 95-105
0
C, treo cc dng
vo v dng cc m tm thi iu chnh dung dch m, nhm lm cho Fe ha tr 3
hon nguyn thnh Fe ha tr 2. Sau khi Fe
+3
hon nguyn thnh Fe
+2
dung dch s c
mu lc sm. Trong khi m, m cc xy ra cc qu trnh nh sau:
Fe
++
+2e Fe
2F
+
+2e H
2

V Fe
+++
+e Fe
++

Cn cc dng ion ha kim loi ha tan:
Fe - 2e Fe
++
Fe - e Fe
++
v gii phng oxy.
Cht lng lp m chu nh hng ca rt nhiu yu t nh nhit dung
dch m, mt dng in, nng dung dch v nng axit.
Thc t cho thy rng, khi nhit dung dch m thay i i 2-3
0
C trong khi
m th cng c th thay i ti 10-15 n v HB hay ni mt cch tng qut hn
nhit dung dch m cng tng ln, th cng ca lp m cng gim xung. Khi
m nhit thp lp m hay b bong, s d nh vy l v nhit thp lp m
hp th lng hyr kh ln. Nu ch m khng i th lng hyr s gim
xung theo thi gian. Kt qu l nng hyr trong lp m khng ng u do
to thnh ni ng sut v ng sut lm cho lp m b bong ra.
Ngc li, nhit m cao do hp th hyr t hn nn lp m do hn.
nhit m cao ion st hot ng mnh hn, mui st phn gii nhanh hn do
hiu sut dng in m cng cao hn, tc bm ca st ln cc m cng tng ln.
Mt dng in cng nh hng khng nh ti cht lng lp m. Trong
trng hp cc iu kin khc khng thay i th khi mt dng in D
a
tng lp
m s cng hn, song li rn hn so vi lp m khi D
a
nh. Mt khc, khi D
a
tng s
kch thch cho cc ion Fe bm vo m cc vi tc nhanh hn, trong cng mt thi
gian s lng ht kt tinh ln cc m nhiu nn lp m mn, lng. Song, khng th
tng mt dng in qu ln c, v nh vy lng Fe xung quanh cc m s

Cnsc.169
gim xung rt nhanh sinh ra s chnh lch v nng ion Fe gia dung dch v
xung quanh cc m ion Fe vo cc m, do lp m xp v gh gh.
Bn cnh nng dung dch cng nh hng ti cht lng lp m. Khi
nng dung dch ln tc l lng ion Fe nhiu, nu mt dng in khng i th
lp m s th, trong qu trnh m nng dung dch thay i t, do i vi nng
dung dch ln nn dng mt dng in ln, nh vy s lng ht kt tinh s
tng ln ta c lp m mn.
Cui cng, nng axit cng l nhn t nh hng ti cht lng lp m.
Trong dung dch phi m bo mt nng axit nht nh, v nu nng axit thp
s khng trung ha gc OH v khi gc OH s tc dng vi ion
++
to thnh
Fe(OH)
2
l mt cht rt n nh. Fe(OH)
2
s bm vo cc m v lm thay i c tnh
ca lp m. Tuy nhin, nng axit qu cao cng khng tt v lc ion H
+
nhiu
v do cng lm thay i c tnh ca lp m.
Bnh thng khi nng axit va phi dung dch s c mu lc nht, nu
nng axit cao dung dch c mu lc thm cn khi nng axit thp dung dch c
mu nu vn trng.
Nh trn trnh by, cht in phn c hm nng ti nhit 80-100
0
C.
Vic hm nng c th tin hnh bng hi nc, nc nng hoc bng in. Khi m
thp ant lm bng cc tm thp ccbon thp do trong qu trnh in phn ant b
ha tan lm bn cht in phn. Cc cn bn ca ant ny c th ln vo lp m v
lm gim cht lng ca n. Do thit b m thp cn phi c b phn lc cht in
phn, vic lc c th tin hnh lin tc hoc theo chu k.
Thit b lc theo chu k gm nhng thng lng t trn b m v mt bm,
nh bm cht in phn bn t b c a ln thng. Trong thng cht in
phn s lng xung trong vng 12 - 18 gi v sau n t chy vo b m qua bu
lc.
Thit b lc lin tc gm mt bm v mt bnh lc mc ni tip vi nhau.
Mt phn cht in phn c bm lin tc t b qua bu lc li c tr v b. Nh
vy, s m bo thay i 3-4 ln ton b cht in phn trong mt ca sn xut. Bm
c ch to t vt liu hn hp ca nha v aming v cc vt liu chu axit khc.
Mt khc, khi m thp do nhit cao (80-100
0
C) nn cht in phn b bay
hi nn khi lng nc v axit clohyrit gim xung. Ngoi ra mt phn ca axit
clorua hyric phi tiu hao cho cc phn ng khi in phn. Tt c nhng ci lm
thay i nng thnh phn cht in phn v tnh cht ca lp m. V vy, thit b
m thp cn phi c cc b phn b sung nc v axit clorua hyric cho cht in
phn.
2. Qu trnh cng ngh m thp
Qu trnh cng ngh m thp cng tng t nh m crm, c ngha l gm ba
bc chun b chi tit, m, gia cng sau khi m.
S qu trnh cng ngh nh sau:
Gia cng c kh cc b mt, ra bng xng, nh sch b mt bng giy gip,
lp rp chi tit ln thit b treo, cch ly nhng ch khng cn m ca chi tit v thit

Cnsc.170
b treo, kh m cho chi tit bng vi bt hoc vi vin, ra bng nc lnh chy, gia
cng ant trong dung dch 30% axit sunfuric, ra bng nc nng, ra - hm nng
bng nc nng (50-60
0
C), m thp, ra bng nc nng 90
0
C, trung ha trong dung
dch 10% kim n da, ra bng nc nng 80
0
C - 90
0
C, tho chi tit ra khi thit b
treo v ty sch cc cht cch ly, gia cng c b mt m, kim tra cht lng.
Thng qua s ny ta thy nhiu thao tc m thp cng ging ht nh
nhng thao tc m crm hoc tng t nh vy. V vy, di y ch xt nhng thao
tc khc bit so vi m crm.
a. Cch ly nhng ch khng cn m ca chi tit v g
Thao tc ny nhm lm gim mt mt dng in cho vic phn ly kim loi
tha nhng ch khng cn m v nh vy nhm nng cao nng sut m. Ngoi ra,
vic cch ly cn bo v cho cc b mt pha trong ca chi tit v thit b treo khi b
tc ng ph hoi ca cht in phn. Nu khng c cch ly, chng s b ha tan
trong cht in phn clorua nng. Vt liu cch ly l malit, keo dn -2 (BF2),
sn bakelit, cao su v cc loi men. Trong mt s trng hp cc b mt c cch
ly bng cc o bc ch to bng cht do chu axit c th tho ri c v s dng
c nhiu ln.
b. Gia cng ant trong dung dch axit sunfuric
y l mt nguyn cng rt cn thit nh hng ti bn bm ca lp kim
loi m. Gia cng ant nhm ty sch mng xy ha khi b mt chi tit lm hin r
cu trc kim loi. Gia cng ant tin hnh trong b c cht in phn thnh phn nh
sau: dung dch 30% axit sunfuric v sunfua st (FeSO
4
.7H
2
O) vi khi lng 10 - 25
g/lt nc. Chi tit gia cng c dng lm ant, cn katt l cc thanh ch hoc thp
khng g. Din tch b mt ca katt phi ln gp 3-4 ln din tch b mt ant. Ch
gia cng nh sau:
- Mt dng in D
a
, A/dm
2
: 10 - 70
- Nhit cht in phn,
0
C : 16 - 22
- Thi gian gia cng, pht : 0,5 - 4
Sau khi gia cng ant xong chi tit c ra bng nc nng ra sch cc
cn axit nhng ch g gh, li lm.
c. M thp cho chi tit
Chi tit kp cht trn cc thit b treo c a vo b m v gi trong
khong 10 - 50 giy khng c dng in (nhm ph b mng g to ra khi gia cng
ant). Sau ng mch in c mt D
k
=5A/dm
2
v trong khong 5-10 pht th
a mt ti gi tr cho trc.
Nh ni trn, khi m thp ngi ta s dng cc ant ha tan, do
lm gim bn ca cht in phn do cn to ra khi ha tan ant, nn t ant vo
cc o bc bng thy tinh, len hoc aming.
Thi gian gi chi tit trong b m thp ph thuc vo chiu dy cn thit ca
lp m v c th tnh nh sau:

q

. .
10 . .
3
c D
h
T
k
= , (4.42)
trong : - trng lng ring ca lp m st,( =7,8 g/cm
3
);

Cnsc.171
h - chiu dy lp m, mm;
c - ng lng in ha ca st, (c = 1,042 g/a.h);
q - hiu sut dng in khi m st, (q =80 - 90%).
Tc bm ca chi tit l 0,3 - 0,5mm/h; cc lp m trn khi m thp cng
c chiu dy 1,0 - 1,2 mm.
d. M thp xp
M thp xp cng tng t nh m crm xp, c ngha l dng phng php
n mn bng in m rng cc vt nt t vi ca lp m nhm ci thin iu kin
bi trn ca chi tit. Thc t cho thy rng sau khi chi tit c m xp kh nng
chu mn ca n tng ln 4 - 6 ln so vi khi m trn (m cng). Sau khi m xp
chiu dy lp m s gim. Tc gim chiu dy ca lp m ph thuc vo s in
tch gia cc vt nt. Khi c cng cng dng in nh nhau, th khi mt vt
nt ln, chiu dy lp m ca chi tit c t vt nt s gim nhanh hn so vi chi tit
c nhiu vt nt. Khi mt vt nt ln th ta c lp m c vt r trn, cn khi mt
vt nt nh th ta c lp m c vt r mt li.
Sau khi kt thc qu trnh m thp chi tit c ra k lng trong nc
nng c nhit 80
0
-90
0
C, sau ra 30 pht trong dung dch nng 10% xt n da
(80-90
0
C). Nguyn nhn ny nhm lm sch ton b cc cn in phn clorua khi
chi tit nhm khc phc tnh n mn kim loi ca chng. Sau chi tit c ra
trong nc nng nhm lm sch cc cn kim v to iu kin sy kh c d dng.
Ngoi phng php m trong b nh trnh by trn, ngi ta cn tin
hnh m tip ngoi b, c ngha l ngi ta li dng ngay nhng b mt m ca chi
tit lm b m. V iu kin c hn y khng cp ti vn .
Hin nay ngi ta cn dng mt phng php m khc na l phng
php m thp ngui bng dng in xoay chiu khng i xng. Sau y ta s tham
kho trng hp .
e. M thp ngui bng dng in xoay chiu khng i xng
Phng php ny c gi tr thc tin rt ln. Bn cht ca phng php ny
l qu trnh in phn c tin hnh bng dng in xoay chiu khng i xng c
tn s cng nghip. Dng in kiu ny nhn c bng cch kt hp dng in
xoay chiu tn s cng nghip vi dng in mt chiu. Trong trng hp ny phi
phn bit hai loi dng in: dng in thun (dng in katt) v dng in ngc
(dng in ant).
Dng in thun l dng in tn ti khi trn chi tit m dng lm katt c
kim loi kt ta xung. Dng in ngc l dng in c hng ngc li v khi
chi tit m bin thnh ant, cn lp kt ta trn b ha tan i mt phn.
Cng dng in ca na chu k katt I
k
ln hn cng dng in ca
na chu k ant I
a
(hnh 4.20). Hiu s gia hai dng in ny c gi l cng
dng in hu ch:
I
h.i
=I
k
- I
a
, (4.43)
Nh vy mt dng in hu ch s l:
D
h.i
=D
k
- D
a
, (4.43)

Cnsc.172
Tr s khng i xng ca dng in c c trng bi h s biu th t s
cc gi tr trung bnh ca mt dng in katt vi mt dng in ant:

a
k
D
D
= | , (4.44)









Hnh 4.20. th dng in xoay chiu khng i xng
I
a
- Gi tr tc thi ca dng ant;
I
k
- Gi tr tc thi ca dng katt;
I
h.i
- Tr s dng in hu ch.

Tr s khng i xng ca dng in nh hng quyt nh ti tnh cht c
hc ca lp m. Khi tr s tng ln th cng v chng mn ca lp m cng
nh nng sut ca qu trnh tng ln.
Thnh phn cht in phn:
- Clorua st FeCl
2
.4H
2
O, g/l: 200 - 220
- Axit clohyric HCl, g/l: 1,3 - 1,5
- It kaly KI, g/l: 5,5
- Axit sunfuric H
2
SO
4
, g/l: 1
- Nhit cht in phn: 18 - 40
0
C
c im ca m thp bng dng in xoay chiu khng i xng l ch
in phn lun thay i; cc ch s c bn ca n dn dn tng ln.
u tin thit lp tr s | =1,3-1,5 v D
h.i
=5-15 A/dm
2
. Ch c duy
tr trong 0,5-1 pht. Sau tng ln v a | ti 2 v D
h.i
ti 15-20 a/dm
2
ri ko
di trong 5-8 pht. Trong vng 4-5 pht sau nng t t hoc bng 3-4 cp a tr
s | ln ti bng 8-10 v D
h.i
ti 50 A/dm
2
. cc ch ny lp m s c cng
630 - 650 kG/mm
2
, tc kt ta kim loi ch ln nht l 1,0-1,2mm/h.
M thp bng dng in xoay chiu khng i xng c mt s u im so
vi m thp bng dng in mt chiu. S thay i hng theo chu k ca dng in
ci thin c vic khuy trn cht in phn, cho php tin hnh in phn mt
dng in tng hn v nh vy nng sut tng ln 4 ln so vi m thp bng dng
in mt chiu, ng thi m bo bm vng chc ca lp m vi b mt chi tit.
Khi m thp cn ch mt s im sau y:
- Khng nn kh du bng phng php in phn, v nh vy chi tit s
nhim hyr nh hng n bm ca lp m (nn kh du bng xng hoc bng
vi Na
2
CO
3
sau thi kh);
I
h.I
I
I

Cnsc.173
- Khi nhng chi tit vo thng m phi nhit chi tit ln ti bng nhit
dung dch mi cho dng in chy qua;
T l din tch gia ant v katt nn ly l 1: 1 trnh cc dng b mn,
ant v katt c nhng vo v ly ra khi b m cng lc.
Tm li, m thp c nhiu u im so vi m crm, nh hiu sut dng in
cao hn (6-7 ln) chiu dy lp m ln hn, gi thnh nh hn (2-4 ln) v bn
mi ca chi tit gim xung t hn. Tuy nhin, qu trnh chun b chi tit phc tp,
khi m nhit cao cn phi dng chi tit chng n mn, cn c thit b duy tr
nhit , b sung nc v dung dch, v.v... Do , hin nay ngi ta ang nghin cu
ci tin c th p dng m thp nhit thp, trong hng ch yu l dng
dung dch m l dung dch mui sun-pht hoc mui bo-rich fluarich st.
Ngoi vic phc hi chi tit bng phng php m crm, m thp ngi ta
cn dng cc phng php m ng, m niken bng in phn cng nh bng
phng php ha hc. Trong phm vi gio trnh ny chng ta s khng cp ti
nhng vn nu trn.
4.8. Phc hi chi tit bng cc phng php in
4.8.1. Gia cng tia la in
Gia cng tia la in cho kim loi c ng dng kh rng ri trong cc
ngnh ch to my bi v dng phng php ny c th gia cng c tt c cc kim
loi v hp kim c tnh dn in khng ph thuc vo cng ca chng m li
khng nh hng ti gia cng nhit luyn ca chi tit. Bn cnh , gia cng tia la
in cn c u im l kt cu ca cc my v thit b kh n gin, phm vi ca cc
ch lm vic tng i rng.
Trong ngnh sa cha u my diezel gia cng tia la in c th c s
dng ct cc phn chi tit b mn khi sa cha chng bng phng php hn ni,
ph b cc chi tit kp cht v cc dng c b gy, b p cho cc chi tit,
chun b cc chi tit c cng cao cho qu trnh phun kim loi, cng ha cc dng
c, v.v...
Phng php gia cng tia la da trn hin tng ph hy kim loi khi phng
tia la in. Trn hnh 4.21 biu th s thit b gia cng tia la in. Chi tit v
in cc (dng c) u l cc in cc ca khung dao ng lm vic trong vng
phng tia la in. Khi gia cng, dng c l katt cn chi tit l ant. Khi cp cho
thit b dng in mt chiu th t c np in, cn khi ng mch th t ny s
phng in qua khng gian tia la in gia cc in cc. Vic ngt mch cho khung
dao ng c tin hnh bng phng php tip im hoc khng tip im (bng
cch chc thng khng gian gia cc in cc). Phng php sau l phng php
tng i ph bin hn c. Trong khi cc phn t (ht) kim loi s b bt ra khi
chi tit v dch chuyn v pha dng c gia cng. Vt liu ca in cc dng c
thng l ng thau.






-
+
1
3
6
4
5
2
a2 a1

Cnsc.174







Hnh 4.21. S thit b gia cng tia la in
1. Chi tit; 2. Dng c gia cng; 3. Xlnit (cun dy); 4. T c quy;
5. Kha chuyn mch; 6. in tr thay i.
Khi a dng c chm vo chi tit, mch s khp kn; khi tch ra, in tch
ca t in phng thnh tia la. Trong khong khng gian gia hai in cc khi
phng tia la in nhit ln ti 10.000 - 15.000
0
C. Kim loi gia hai cc nng
chy, bc hi thnh nhng nguyn t kim loi v di tc dng ca in trng cc
nguyn t ny phn gii thnh cc ion dng v cc in t. Cc ion dng dch
chuyn v cc m (katt) v nhn in t tr thnh cc nguyn t kim loi,
to nn mt lp kim loi katt v do n c bi ln cn ant th b mn i.
y cn phn bit gia tia la in v tia h quang. H quang l do tc
dng ca in trng lm cho mi trng khng kh xung quanh b ion ha dn in
c v sinh ra ngn la tip din trong thi gian di. Cn tia la in l dng in
t phng t cc ny qua cc kia trong khong thi gian rt ngn (10
-4
-10
-7
s) v mt
dng in gia 2 cc rt ln (10
6
-10
9
A/cm
2
).
trnh cho cc ht kim loi bt ra khi bm vo in cc-dng c v c
bn lm tng in tr chuyn tip gia tia la v kim loi th khong phng tia la
in cn phi c y cht lng. Trong trng hp ny, lng kim loi bt ra
c tng ln ng k so vi mi trng cht kh. V vy, vic gia cng tia la in
thng c tin trong mi trng cht lng: chi tit cn gia cng c t vo b
c cha cht lng hoc ti cht lng trn chi tit . Trong trng hp gia cng cc
chi tit c kch thc ln nh khi cn nh cc gu-jng hoc bu-lng gy ra khi blc
xylanh hoc ccte, ngi ta dng cc loi b cc b (b xch tay) t ln chi tit
gia cng.
Cht lng cng tc thng dng l du ha, du khong v cc cht lng
khng dn in khc.
Ngun in cung cp cho thit b c th l my pht kch t c lp cng sut
8 10kW, in p 220V. Nu khng c my pht th c th dng ngun xoay chiu
a qua cc b nn dng. Khi gia cng tia la cn phi gi cho khong cch gia 2
in cc khng thay i, m khong cch ny tt yu s thay i do in cc dng c
b rung khi phng tia la in v do cc in cc b mn. Tm li, khi cng b mn
th cc in cc cng phi c xch gn li nhau. Vic iu chnh bng tay khng
th lm cho khong phng tia la in ng u c, v vy cc my gia cng tia
la in thng c trang b cc thit b dn ng c gii, thu lc hoc in t gy
ra chuyn ng tnh tin ca mt in cc gn v pha in cc kia. Ty thuc vo tr
s dng in trong mch phng in cc ch gia cng tia la in c th chia ra
lm 3 nhm:

Cnsc.175
- Ch gia cng cng: cng dng in I > 11A,
- Ch trung bnh: cng dng in I = 1 - 10A,
- Ch gia cng mm: cng dng in I s 1A.
Ch gia cng cng dng gia cng th, cn ch gia cng mm v gia
cng trung bnh dng gia cng tinh.
m bo chnh xc cn thit v bng b mt cng nh tng nng
sut vic gia cng c tin hnh nh khi gia cng c kh. T gia cng th n gia
cng tinh tin hnh ngay trn mt my khng thay i dng c.
Cc thit b gia cng tia la in gm c phn in v phn ng hc. Phn
in gm c: ngun in mt chiu, bin tr, c quy t in v cc dng c o. Phn
ng hc gm c thn my, b cha cht lng, phn thu lc, u kp dng c gia
cng v cc g dng lp t v di chuyn khi gia cng, cc g xch gn
cc in cc v iu chnh khong cch gia cc in cc. Phn thy lc m bo
cung cp cht lng mt cch lin tc vo b v gm c mt b lng, bm ly tm bnh
cha v h thng ng ng.
Cc thit b gia cng tia la in kiu t in lm vic in p 100-250V,
vi cng dng in 0,1- 40A v in cung ca cc t vi 50 F.
Cc thit b gia cng tia la in kiu t in thng gp l cc my tia la
in dng gia cng l, dng nh cc chi tit gy trong thn my, xc rnh
then trn trc v cc khe hp v ph p cho kim loi. Cc my ny c cc in
cc-dng c hoc in cc-chi tit c th chuyn ng tnh tin hoc tnh tin - rung
hoc rung nh i vi trng hp ph p kim loi cho chi tit.
Tt c cc thit b k trn lm vic do phng xung in p 100 - 250V khi
cc t phng in. Ngoi vic phng xung, gia cng tia la in cn c th tin hnh
trn cc thit b khng c t in in p thp 6-36V v cng dng in 2-
200A (hnh 4.22). Trn cc thit b ny c hin tng phng tia h quang t qung
trong nhng khong thi gian ngn. V rng vic gia cng c tin hnh cng
dng in tng i ln, cho nn nhng thi im xut hin s tip xc gia cc
nh nhp nh t vi ca cc chi tit, tia h quang phng ra lm chng b nng chy
t ngt v b ph hy.
Da vo nguyn tc ny ngi ta ch to nhng my gia cng, trong mt
trong nhng in cc c dch chuyn tng i vi in cc kia vi vn tc t
8m/sec tr ln. Nhng my l nhng my mi nghin, my ct phi v ct chi tit
my mi dng c, c ngha l nhng my c in cc dng c chuyn ng
quay - tnh tin hoc chuyn ng quay khi chi tit chuyn ng tnh tin.
Ngoi nhng cng dng trnh by trn, gia cng tia la in cn c s
dng ph p kim loi cho nhng chi tit b mn. S thit b ph p kim loi
bng phng php gia cng tia la in c trnh by trn hnh 4.23. Thit b ny
gm hp di ng trong c t cc chi tit ca h thng in v mt dng c gy
rung cm tay. B gy rung l mt c cu in t lm cho in cc dng c rung ng
trong qu trnh lm vic (di chuyn tnh tin). Trong nhng thit b ny, in cc
dng c l ant cn chi tit phc hi l katt. Cng vic ph p c thc hin
khng cn dng cht lng cng tc. Kim loi bt ra khi ant s c p y ln
katt tc l ln chi tit v to thnh mt lp bm chc vi n.

Cnsc.176




1. in cc-dng c;
2. Chi tit;
3. Vng tip im;
4. Gi chi than;
5. n kim tra.

Hnh 4.22. S thit b gia cng tia la in,
in p thp, dng mt chiu.

Ngoi vic gia cng bng tay, vic ph p b mt chi tit cn c th tin
hnh bng phng php c gii ha c dng cht mun lm mt v dng kh nn.
Mun vy, ngoi trang b ph p bng tia la in cn phi c my tin v hp
gim tc, u bn t ng t trn bn dao v bn iu khin.
Khi s dng cc thit b tia la in cng sut nh (0,3-1,2 kW) c th ph
c lp kim loi c chiu dy ti 0,05 mm vi nng sut 0,1 -0,3 cm
2
/ph. Nhng
thit b cng sut ln c th cho nng sut t 30 n 50 cm
2
/pht v chiu dy lp
ph t 0,05 n 2,0 mm.
S phng tia la in trong qu trnh ph p v cng ha b mt chi tit
gy ra s thay i kh ln v tnh cht c l ca lp b mt kim loi c bn. Khi
dng dng c-in cc l phr-crm hoc cc hp kim cng th kim loi c bn s
b "hp kim ha", cng v chng mn ca lp b mt tng ln do hnh thnh
nitrit v cc-bit. Mt khc cng v chng mn tng ln l do hnh thnh cc
cu trc ti do cc ht kim loi b lm lnh mt phn bi b mt ngui ca chi tit.
u im ni bt ca phng php ph p bng tia la in cho cc chi tit
b mn l c th ph p cho chi tit bng cc kim loi v hp kim cng khc nhau
do lm tng chng mn ca n. Bng phng php ny c th phc hi cc
mt lp ghp ca ln trn trc v trong thn my khi mn cha qu 0,1mm.
Vic s dng phng php tia la in phc hi cc chi tit ni trn c li hn rt
nhiu so vi cc phng php hn p v lp thm chi tit ph.
Dng b gy rung in t v thit b trnh by trn c th chun b cho cc
chi tit c cng b mt cao trc khi phun kim loi.
a
R
v
+ -
5
4
3
1
3
2
4

Cnsc.177
1
2
3
4
6
7
8


Hnh 4.23. S thit b ph p kim loi bng tia la in cho chi tit.
1. Chuyn mch; 2. Bin p; 3. Nn dng; 4. T in; 5, 6. Cc phch ni;
7. B gy rung in t; 8. Chi tit.
4.8.2. Gia cng c - dng cc
Gia cng c - dng cc c th s dng mi cc chi tit c phc hi
bng phng php hn p hoc phun kim loi, ct cc phn chi tit b mn khi
phc hi chng bng phng php hn ni ng thi chun b nhng chi tit c
cng b mt cao trc khi phun kim loi, mi dng c c gn hp kim cng v
ct kim loi.
Khi gia cng c-dng cc chi tit c ni vi cc dng (ant) cn dng
c gia cng c ni vi cc m (katt).














Hnh 4.24. S nguyn l gia cng c - dng cc
1. Chi tit cn gia cng (ant); 2. Dng c gia cng (katt); 3. Cht lng cng tc;
4. Ngun in; 5. Bin tr.
Trn hnh 4.24 biu th s nguyn l gia cng c - dng cc cho kim
loi. Dng c gia cng l mt a ch to bng thp, gang hay ng. Chi tit v dng
v
a
4
5
1
2
3
cht in
dch

Cnsc.178
c c mc vo mch in p thp v ti ch tip xc gia dng c v chi tit c ti
mt dung dch cng tc c bit m di tc dng ca dng in n s to ra trn b
mt chi tit mt mng bo v khng ha tan c in tr ln. Dng c lin tc ht i
mt phn ng k lp mng va to ra khi b mt chi tit. Lp mng mng cn li
v nhng phn h ra ca cc nh nhp nh s b tc ng ca dng in.
V in tr ca mng rt ln so vi in tr ca cc dy dn kim loi cho nn
trn b mt gia cng mt lng nhit ln s c ta ra. Khi mt dng in ln
(15-25 A/cm
2
v hn na) lng nhit nhng im c dng in chy qua s rt
ln lm cho b mt kim loi b nng chy. S thot nhit b mt xy ra rt nhanh
n ni lng nhit khng kp xm nhp vo su trong kim loi chi tit v iu
cn chu nh hng ca " t qung" ca qu trnh. Do nhng nguyn nhn s
t nng kim loi xy ra su khng ln lm. Kim loi nng chy ra c dng
c gia cng ht i v c theo trnh t qu trnh gia cng chi tit c tip din
mt cch lin tc. Khi mt dng in nh vic ht kim loi i c tin hnh
bng cch ha tan in ha, khi mt dng in ln kim loi c ht i do n b
t nng bi tc dng nhit in ca dng in. Mun tng mt dng in th phi
tng in p gia cc in cc, nhng ngi ta t dng in p ln hn 25-30V, bi
v nu tip tc tng th c th pht sinh tia h quang tnh ti lm nh hng xu ti
qu trnh gia cng. Mt dng in khng nhng ch nh hng ti lng ht kim
loi c ngha l nng sut ca qu trnh, m cn nh hng ti c cht lng gia
cng. Khi gia cng vi mt dng in nh, vic ht li xy ra do ha tan in
ha, cht lng b mt gia cng tng i cao (chiu cao ca cc nhp nh 0,2-
0,3 m). Trong cc qu trnh nhit in (mt dng in ln) cht lng b mt
gim xung, chiu cao cc nhp nh tng ln ti 80 -100 m.
Nng sut ca qu trnh gia cng cn ph thuc vo tr s p lc ca dng c
tc dng ln b mt gia cng. Khi tng p lc th dng c gia cng s bt i mt lp
mng ln hn, chiu dy v in tr ca lp cn li s gim xung, cng dng
in v lng kim loi ht i tng ln. Vic tng p lc b hn ch bi mt gii hn
m lp mng mng tr nn nh nht cn lng kim loi ht i tr nn ln nht.
Nu tip tc tng p lc ca dng c gia cng ln b mt chi tit, th mng cht lng
s b ph hu v cc in cc s b chp mch v lng kim loi ht i gim xung.
Lng kim loi ht i cn chu nh hng ca tc quay ca dng c (ca a),
c bit mt dng in ln. Khi gia cng vi vn tc khng ln lng kim loi
ht i gim xung.
Khi tng vn tc quay ca a lng kim loi ht i tng ln, nhit tp trung
trn b mt gia cng v n b nng chy ra. Tuy nhin, vn tc rt ln th thi gian
nung nng s ngn i cn vng gia cng b lm lnh qu mnh, nh vy b mt gia
cng ca kim loi khng kp nng chy do lng kim loi ht i li gim xung.
Cht lng cng tc dng cho gia cng c-dng cc c th l silitct natri
(thu tinh lng) hoc natri clorua vi hm lng 11g/lt nc hoc natri sunfat
11g/lt nc.
Khi t chi tit bng phng php c-dng cc th in cc-dng c chuyn
ng tnh tin ln xung. Dng phng php ny c th gia cng cc l sut hoc l
c y, cc rnh theo trn cc trc thp hoc hp kim cng bt k.

Cnsc.179
Mun mi dng c bng phng php c-dng cc ngi ta dng cc a
bng thp hoc gang xm v gang bin trng. Trn b mt u ca a c tin cc
rnh dn dung dch cng tc mt cch u n ti b mt cn mi ca dng c.
ng knh ca a l 150 200 mm cn chiu rng b mt cng tc l 40-50mm.
Vn tc quay ca a m bo nng sut ln nht l 8-18m/s.
S mi dng c bng phng php c-dng cc trnh by trn hnh 4.25.















Hnh 4.25. S mi dng c bng phng php c-dng cc
1. Dao cn mi; 2. a mi; 3. L xo y a; 4. Bin tr; 5. Cht lng cng tc.
Ngoi ra, ngi ta cn ng dng phng php gia cng c-dng cc ct
kim loi. Cc loi a trong trng hp ny c ch to t thp 08 hoc thp 10
hoc thp tm ram cn ngui. Cng c th dng a ch to t ng hoc ng
thau, nhng a kim loi mu ny t b mn hn so vi cc a thp. Vn tc quay
ca a khi ct l 15 25 m/s, in p cng tc khng vt qu 28V.
4.8.3. Gia cng in- c kim loi
Phng php gia cng in-c c ng dng phc hi cc chi tit ch to
t thp thng ha cng nh chun b chi tit c cng b mt cao trc khi
phun kim loi.
Bn cht ca phng php ny nh sau: Khi chi tit quay trn my tin, qua
ch tip xc ca n vi dng c ngi ta phng mt dng in cng ln v in
p thp. Cng dng in t ti tr s 400-1200A,cn in p khong 2-6V. Do
b t nng ti nhit cao v do p lc ca dng c nn ln b mt tip xc, ng
thi tu thuc vo hnh dng m b mt b san phng i hoc b p li. Trong khi
nh tc lm lnh nhanh cho lp b mt do nhit truyn su vo kim loi, n s
c ti ti cng cao.
Khi s dng phng php ny gia cng tinh thay cho phng php mi th
dng c c dng l mt tm l phng, cn khi phc hi chi tit th dng cc tm l
phng hoc cc tm chn p. Nu thay th cc tm bng con ln th phng php
ny c th dng cng ha b mt vi chiu su 0,2-0,3 mm. Trn hnh 4.26 biu

5

Cnsc.180
th s in ca thit b gia cng in - c kim loi. Vic cp in ti chi tit 1 t
cun th cp ca bin p c thc hin nh dy dn c tit din 300 mm
2
v chi
than. u dy th hai ca cun th cp c ni vi l xo ca tay cp dng c, tay
cp ny c cch in v kp cht trn bn dao ca my tin. Qu trnh phc hi chi
tit gm cc nguyn chn p kim loi v l phng b mt cho ti khi t c kch
thc cn thit (hnh 4.27). chn p kim loi ngi ta dng cc tm hp kim cng
c nhiu rng mt vt 0,3-0,4mm. Lng n dao ca dng c c thc hin nh
mt vitme; khi chn p, bc n dao thng ly l 1,5 mm. Nu sau khi l bng m
tng ng knh chi tit phi ln hn 0,2 mm, th bc n dao phi tng ti 2 mm.
tng ng knh chi tit cn chn p khng c vt qu 0,4 mm. Trong bng
4.16 ghi r cc ch gia cng cho cc chi tit.
Phng php trn y cho php tng ng knh ca cc chi tit phc hi ln
ti 0,2mm. Kch thc ca chi tit cn gia cng bng phng php l bng, cn phi
ln hn kch thc ban u m bo c di ln khi p vo mi ghp. di
phi ln gp 1,3 ln so vi di tnh ton (trong bng) ca mi ghp quy nh.
Phng php in-c c th dng chun b cc chi tit c cng cao
trc khi phun kim loa nh cc c trc khuu, tuy nhin dng phng php ny s
lm gim bn mi ca chi tit rt nhiu.
BK1
K
~380 V
119
190
280
98
98
119
142
190
Hp1
P
Hp2
MH
280 vong
Tp
Tp2
K
NGAT
1
2

Hnh 4.26. S nguyn l thit b gia cng in c
P- Chuyn mch; MH- Khi ng t; K- Cun dy khi ng t; Tp - Bin p; Hp-
Cu ch; BK- Ngt mch; K- Cng tc khi ng; Ngt - Cng tc ngt.
1. Chi tit; 2. Dng c.
Bng 4.16. Cc ch gia cng
Ch gia cng
Dng in Tc
Lng n
dao
Tn cc nguyn cng
A m/pht m/s mm/vng
S ln
chy
dao

Cnsc.181
Chn cc chi tit th 450 - 500 3 - 6 0,05 - 0,10 1,5 2 - 3
L bng cc chi tit
th
400 - 450 12 - 15 0,2 -0,25 0,3 2 - 3
Chn p chi tit ti 550 - 600 1,5 - 2,5 0,025-0,04 1,5 2 - 4
L bng cc chi tit
ti
500 - 550 8 - 12 0,13 - 0,20 0,3 2 - 3

















Hnh 4.27. S chn p v l bng kim loi
1. Chi tit; 2. Tm l bng; 3. Tm chn p;
D
0
- ng knh sau khi l bng; D
1
- ng knh sau khi chn p;
D
2
- ng knh ban u

4.9. Phc hi chi tit bng cc phng gia cng p lc
Phc hi chi tit bng gia cng p lc da trn c s li dng tnh cht do
ca kim loi. Tnh do ca kim loi l kh nng ca n, nhng iu kin nht nh,
di tc dng ca ti trng s nhn c nhng bin dng do m khng b ph hy.
Bin dng do ca chi tit khi phc hi c thc hin nh cch nn, nong,
chn, p, v.v...
Gia cng p lc (bin dng do) tin hnh nhit thp hn qu trnh kt
tinh li v gy ra bin cng cho chi tit c gi l gia cng ngui.
Gia cng p lc tin hnh nhit ln hn nhit kt tinh li m kim
loi c cu trc khng b gia cng gi l gia cng nng.
Vic nn chi tit khi sa cha bng p lc c tin hnh trng thi ngui
hoc t nng cc b hoc t nng ton b.
4.9.1. Phng php chn
Trong trng hp ny ngoi lc tc dng c hng khng trng vi hng
bin dng yu cu (hnh 4.28).

Cnsc.182
Nh ta thy trn hnh v, phng ca lc tc dng P vung gc vi phng
ca bin dng. Sau khi gia cng ng knh ngoi ca chi tit (c v rng) tng ln,
ng knh trong ca chi tit rng gim xung v cao ca cc chi tit (c, rng)
u gim.
Cc bc lt lm t cc hp kim, kim loi mu khi c cc b mt trong hoc
ngoi b mn c phc hi bng phng php chn trn my p nh g (hnh
4.29) trng thi ngui.
Cng vic cht c tin hnh nh sau: Ngi ta t mt cht chuyn dng 2
vo bc b mn, cht ny c ng knh nh hn so vi ng knh ca l sau khi
gia cng hon thin l 0,2 mm. Sau chi tit v cht c t vo g chn.
Di mt p lc nht nh my p hai tm m 1 v 5 ti mt t ca ci 4 v bc 3
c chn li (chiu di gim xung) v lm y khe h gia cht v b mt b mn.
Sau bc c gia cng ti kch thc cn thit.
Cc bc lt ch c th sa cha c mt ln. gim chiu di ca chng
khi chn cho php l 5 -15%.
tng p lc n v ln bc lt trong qu trnh vn dng do chiu di ca
n gim i thc t khng ng k l bao v khng nh hng ng k g ti tnh
nng lm vic ca bc trong mi ghp.










Hnh 4.28. S gia cng p lc bng phng php chn.

















P
1
2
3
4
o o o o
p p

Cnsc.183




Hnh 4.29. S thit b chn bc lt.
1-5. Cc tm m; 2. Cht; 3, Bc lt sa cha; 4. Ci (khun).

4.9.2. Phng php nong
Trong phng php ny ca ngoi lc P trng vi phng ca bin dng o
(hnh 4.30).
Bng phng php ny c th tng kch thc ngoi ca chi tit rng m
khng lm gim ng k chiu cao ca n. Cc chi tit thng c nong trng
thi ngui. Cc cht pittng c th sa cha bng cch nong trng thi ngui hoc
trng thi nng. Nong trng thi ngui tin hnh trn my p, cn trng thi nng
tin hnh trn ba my.
Khi cn nong, c pittng c t vo khun ca g, sau dng lc ca
cn my p hoc bng lc p ca ba my y chy dp qua l c pittng. Lc
ng knh ngoi ca n s tng ln.
Sau khi nong, c pittng c gia cng nhit luyn v gia cng c kh. Khi
nong c pittng c nung ti 650 - 700
0
C.











Hnh 4.30. S nong chi tit
1. Chi tit; 2. Khun; 3. Chy p.

4.9.3. Phng php p
Trong phng php ny hng ca lc tc dng P trng vi hng ca bin
dng cn thit (hnh 4.31). Sau khi p ng knh trong ca chi tit gim xung.
Dng phng php ny c th sa cha cc chi tit bng kim loi mu.







5
p
3
1
2
d
d
1
2
3
P
P P

Cnsc.184





Hnh 4.31. S p chi tit.
1.Tm m; 2.Chi tit; 3. Khun p.

4.9.4. Phng php un (nn)
Phng ca lc P cng chiu vi bin dng. Dng sa cha cc chi tit b
bin dng nh trc khuu, bin, trc cam, cn y v.v... (hnh 4.32).
Ngoi ra ngi ta cn cch vn li chi tit khi n b xon. Trong trng hp
ny mmen M cng chiu vi bin dng. Phng php dng sa bin ng c khi
b xon v mt s chi tit khc (h 4.33).







Hnh 4.32. S nn chi tit bng ngoi lc.







Hnh 4.33. S nn (vn) chi tit khi b xon.

4.9.5. Phng php ln p
Dng gia cng cc b mt chi tit ln p c th dng con ln hoc p
bng ba. Hng ca lc P ngc hng vi bin dng. Dng cha cc bnh rng
mn v vnh ngoi vng bi, cc c trc ti v tr lp ghp c di, v.v... (hnh 4.34).










p
M
d
V
Tr
V
L
V
L
V
L
Tr
V
Tr
V
V
L
Tr
V
1
2
0
o
Truc
Con lan
V
Tr
V
L

Cnsc.185






Hnh 4.34. S ln p cho chi tit.
a. H thng con ln n ; b. H thng on ln i ;
c. H thng 3 con ln ; d. H thng 4 con ln.

i vi gia cng sa cha, vt cn gia cng c hnh th, kch thc v
iu kin k thut nht nh, lng bin dng tu thuc vo lng mi mn, sau khi
gia cng p lc xong ch tin hnh khu cui cng ca gia cng c kh. V vy,
trong gia cng p lc sa cha, vic chn ch gia cng, thit k khun dp kh
phc tp, cc khu ny nh hng trc tip ti cht lng v gi thnh sn phm.
Khi gia cng p lc nng, nhit lc u v cui khi gia cng c nh hng
rt ln ti c tnh ca chi tit. Nhit ban u khi gia cng (max) khng c lm
cho kim loi b chy hoc qu nng. Khi kt thc gia cng cng phi tin hnh
nhit hp l nht nh bi v gia cng p lc nng nhit thp i vi nhng
thp mm c th gy ra bin cng v i vi thp cng c th gy ra vt nt.
Trong bng 4.17 ch dn khong nhit gia cng p lc nng cho mt s
vt liu.
Bng 4.17. Nhit t nng chi tit khi gia cng p lc
Cc loi thp v
cc loi hp kim
Thnh phn ha hc
hoc mc thp
Nhit lc
bt u gia cng
Nhit khi
kt thc gia cng
Thp cc bon
C di 0,35%
C di 0,3 - 0,5%
C di 0,5 - 0,9%
1200 - 1150
1150 - 1100
1100 - 1050
800- 850
800 - 850
800- 850
Thp hp kim
Hp kim thp
Hp kim trung bnh
Hp kim cao
1100
1100 - 1150
1150
825 - 850
850 - 875
875 - 900
Hp kim ng
ng
C59
850
750
700
600

Tu thuc vo kt cu ca chi tit, c im v v tr ca ch b mn m c
th tin hnh t nng cc b, t nng ton phn.
i vi nhng iu kin tc (thi gian t nng), k c thi gian duy
tr chi tit trong l thi k cui ca qu trnh t nng, cn thit cn bng nhit
ca chi tit c th tnh s b theo cng thc.
T =k . D , (4.45)
trong : T- thi gian t nng v gi chi tit, gi;
D- ng knh chi tit, mm;

Cnsc.186
k - h s, i vi thp cc bon k = 12,5 ; i vi thp hp kim
k =25.
Trong qu trnh gia cng p lc nng nhng chi tit gia cng nhit luyn phi
tin hnh nhit luyn li theo yu cu bn v.
Bng nhng phng php trn y c th phc hi nm xupp, nn trc
khuu b cong, nn trc khuu bng gia cng bin cng, chn bc lt u nh thanh
truyn.
4.10. Phc hi chi tit bng vt liu phi kim loi (polime)
Trong giao thng vn ti ng st plime c s dng kh rng ri trong
cc ngnh ch to u my, toa xe v nhng nm gn y chng c s dng
sa cha, phc hi cc chi tit u my, thay th mt phn cho nhng kim loi t
tin v nhng vt liu khan him khc.
Sa cha chi tit bng vt liu plime hay gi n gin l cht do, tng i
n gin, kinh t v tin cy. Dng cht do c th ph p cc b mt chi tit chu
mn, to di cho cc mi ghp, hn cc vt nt, vt thng, dn cc chi tit, trm
phng cc b mt, lm kn cc mi ghp, bt kn cc l trong bt k chi tit no, v.v...
Cc thnh phn keo dn v cht do trong mt s trng hp c th thay th mt
cch thnh cng cho hn, gn, m crm, m thp v i khi chng cn l nhng vt
liu duy nht dng phc hi. Di y chng ta s im qua mt s thnh phn
keo dn v cht do hin ang c s dng trong sa cha u my diezel.
Cht do l cc plime, c ngha l cc hp cht hu c cao phn t hoc
cc hp cht trong ngoi plime cn c thm cc cht n, cht ha do, cht ha
cng v cc cht khc em li nhng tnh cht cn thit cho cht do.
Cc cht do dng trong sa cha u my diezel c th chia ra hai nhm.
Nhm th nht gm c cc cht do khng nhit, c ngha l cc cht do khi b
nung nng th chng b cng li v b mt cc tnh do ca mnh. Nhng loi cht
do ny c s dng di dng nhng hp cht khc nhau ( trng thi lng hoc
bt nho) ph p, dn, lm kn, hn vt nt v vt thng. Nhng hp cht ny c
gc l cc hc n (nha) khc nhau. Nhm th hai gm cc cht do chu nhit, tc l
khi b t nng chng khng b bin cng v vn gi nguyn tnh cht do ca mnh.
Nhng cht do ny dng ph p v ch to cc chi tit khc nhau.
4.10.1. Cc thnh phn keo dn
Trong sa cha u my diezel ngi ta s dng cc thnh phn keo dn
sau y:
1. Cc thnh phn keo dn th lng
Keo dn l cc dung dch cn ca cc nha (hc n) khng nhit. C loi keo
dn dng dn v ph p cc chi tit kim loi lm vic nhit 60 - 80
0
C v cao
hn, c loi keo dn dng trong nhng trng hp khi cn do ln v bn chu
rung ng cao, c loi dn kim loi vi cht do v vi. Mng keo dn v cc lin
kt keo dn ny rt bn vng, chu nc, chu lnh, chu tc ng ca cc sn phm
du m cng nh cc axit c nng di 20%. Nhng loi keo dn ny l cht
cch in tt, c ch to dng thnh phm.

Cnsc.187
a. Keo dn -150 (GEN-150V): l sn phm hn hp ca nha (hc n)
(VDU) vi cao-su nitrin CKH-40 c th ha tan trong hn hp axtn v benzol
hoc bezel toluol. Loi keo ny c ch to thnh tng tm dt mng, dy 2-4mm.
Dung dch keo dn c iu ch nh sau: ct nhng tm keo kh dy 204 mm thnh
nhng mu nh ri cho vo bnh thy tinh c nt kn, sau hn hp dung dch
axtn vi benzol hoc vi benzel tonuol theo t l 1: 5 v gi trong vng 8-10 gi.
Sau khi cc mu keo phng n, cm chai sc mnh theo tng t trong vng 2-3
gi cho ti khi t c dung dch ng nht. Tip cho dung dch lng trong
khong 30 pht ri em lc qua li kim loi (100-500 l trn 1cm
2
). nht ca
dung dch phi nm trong khong 20-60 s, ng thi mun lm kn kht cc mi
ghp th nht phi l 55-60 s v dn nhng lp mng th nht phi l
20-30 s.
Dung dch keo dn khng c cha nhng tp cht kh tan, khi ra trn
knh n phi to nn mng ng nht, bng phng. Lp mng ny c bm cao vi
kim loi, c do v bn ko tt, chu c nhng p lc ln v ti trng ng
ng k, sau khi phun ln b mt khng cn phi gia cng. Ngoi ra, cc b mt chi
tit c ph lp keo dn ny s khng b n mn. Keo dn l cht cch in tt,
dung dch keo dn c th dng ph p cng nh dn chi tit. C bm,
do, chu rung ng v chu tc dng ca du m cao nn keo dn -150
(GEN-150V) c dng phc hi gng trong cc mi ghp ca cc bi, cc
khp ni, cc bnh rng, ca thn my nhng ch lp bi, lm kn s mi xylanh
ng c v.v... Chiu dy c li nht ca lp ph p l khong 0,20mm tr xung.
b. Keo dn BC-10T: l dung dch ca cc nha tng hp trong cc cht
ha tan hu c. Keo dn ny c dng ph p v dn cc kim loi v vt liu
khng kim loi khc trong bt k t hp no. Mng keo dn c tnh chu nhit cao.
Cc mi ghp bng keo ny c th chu nhit 200
0
C trong vng 5 gi. Keo ny
chu c nc, chu lnh, chu la v tc dng ca cc sn phm du m. Trong sa
cha u my dng dn cc a ma st ca cn ly hp.
2. Cc thnh phn keo dn c th bt nho
Thnh phn cc bt nho thng dng c gc l cc nha pxy c ghi
trong bng 4.18. Cht ha cng c da vo bt nho nhm bin n t dng bt
thnh dng cng khng thun nghch, cht ha do lm tng do ca mng keo,
tng do va p v chu dao ng nhit. Cc cht n c cho thm nhm lm
tng bn c gii v tnh chu nhit ca thnh phn keo dn, lm gim ngt v
lm cho h s n nhit ca bt nho xch gn vi h s n nhit ca chi tit. Vic
cho thm cht n lm gim gi thnh bt nho.
Mun iu ch bt nho cn un nng nha epcxy ti 120-160
0
C v gi
nhit trong mt khong thi gian hi nc bay ht. Sau cho cht ha do
vo v khuy u. Trong qu trnh khuy cho cc cht n vo. Sau gi nhit
80 - 100
0
C trong khong 10 - 15 pht ri lm lnh ti nhit 20 5
0
C. Trc khi
s dng keo dn mi cho cht ha cng vo v khuy u bi v khong 30 pht sau
khi cho cht ha cng vo l bt nho bt u cng li. Bt nho bin cng hon
ton nhit 20
0
C trong vng 24 - 70 gi, cn nhit 80-100
0
C th thi gian
gim xung ti 1-5 gi. Khng nn t nng bt nho bng ngn la trc tip. Thnh
phn keo dn khi cha pha cht ha cng c th trong thi gian khng hn ch.

Cnsc.188
Loi keo ny thng dng hon vt nt, vt thng, ph p cc b mt chi tit
khc phc g gh ca chng (nh vt thng, dp, sy st, v.v...).
Bng 4.18. Cc thnh phn bt nho c gc l cc nha pxy
Cc thnh phn Cc thnh phn tnh bng %
N
0
1 N
0
2 N
0
3 N
0
4 N
0
5
Nha pcxy 6 (ED6) 100 100 100 100 100
Cht lm cng: plitilen pliamin
hoc hecxmetilen diamin
10 10 10 10 10
Cc cht n
- Bt gang 150 - - - -
- Oxit st - 150 - - -
- Gratphit - - - 50 -
- Mica 20 20 - - -
- Bt nhm - - - - 90
- Etrl - - - - 90
Cht lm do: dibutinphtalat 15-20 15-20 15-20 - 20 15-20
S dng sa cha cc chi tit
bng
Gang Thp Nhm Gang Cht
do
4.10.2. Cc cht do dng bt
Trong sa cha u my ngi ta thng dng cc loi cht do sau y
ph p.
1. Kaprn
l cht do i din cho cc loi nha pliamit. Loi cht do ny c tnh
cht ha l tt, mt trong nhng tnh cht c gi tr ca n l chng mn cao v
h s ma st thp. Kaprn dng ch to cc loi trc, bnh rng v cc chi tit
khc, ng thi cn ph p nhng lp ph chng mn hoc trang tr ln cc b
mt kim loi. Kaprn c nhit nng chy 215
0
C, nhit di 0 c cng
cao, ngoi ra cn chu c tc dng ca cc cht kim, du axtn, rng, v.v...
Kaprn c dn in nh, khong 250-300 ln nh hn so vi kim loi, c
h s n di ln, khong 10 ln ln hn so vi thp. N c ch to di dng ht
c kch thc 7-8mm v phi dng ci xay nghin nh khi s dng.
2. Pliamit (nha hoc hc n)
l cc cht rn c dng sng mu trng hoc vng. Nha c ch to
di dng bt hoc ht. Ngoi ra cn c thm cc cht n lm tng chng
mn, cng v cc tnh cht khc.
3. Cht do chu nhit
L mt hn hp dng bt gm 54% nha plivinhinbutan, 23% graphit, 21%
iditn v 2% utrpitan. Nhit nng chy ca bt ny l 210-220
0
C. Cht do ny
c dng ph p lp b mt chi tit bng ngn la khi axetilen hoc xy
khc phc vt dp, lm, g gh v cc khuyt tt khc.
4.10.3. Ph p bng keo dn

Cnsc.189
Qu trnh ph p gm vic chun b b mt chi tit v gia cng nhit (sy
kh). Vic chun b b mt chi tit nhm to iu kin tt nht cho lp keo bm chc
vi chi tit. tng bm phi kh m b mt, lm sch b mt v to nhm
nhn to. Tu thuc vo vt liu v gia cng nhit ca chi tit m c th lm nhm
bng giy gip, bt kim loi, bng ct hoc bng mi ht th, bng da hoc bn
chi st, gia cng tia la in, bng c, bng t, v.v... B mt chi tit c ra cn
thn bng cc cht ha tan vi ba ln, bng vi mm hoc bn chi lng c thm
cht ha tan. Cc cht ha tan thng dng l xng, benzol, kxiln, tlul, axton v
ut-xprit.
Vic ph keo dn ln chi tit c th tin hnh bng tay hoc trn my.
Khi ph p bng tay th dng chi lng pht keo dn ln b mt chi tit.
m bo cho lp ph c u n phi u tay sao cho chi ngp su vo dung dch
trong mi ln u nh nhau v qut chi v mt pha, cc vch sn phi song song
vi nhau v khng c chng ln nhau. Lp th hai c ph tip ln lp th nht
sau khi nhit bnh thng trong khong 15-20 pht hoc sau khi sy kh
trong l 60-65
0
C khong 3-5 pht. Khong thi gian nhm lm cho hi ca cc
cht ha tan thot ra ht. Chiu dy ca lp ph ph thuc vo s lp ph v nht
quy c ca dung dch.
Ngoi phng php ph bng tay ngi ta cn tin hnh phun bng my.
Bng phng php ny c th phc hi cho cc chi tit hnh trn, nu l cc chi tit
h "l" th dng phng php ly tm cn nu l cc chi tit h "trc" th dng
phng php phun p.
Bng phng php ly tm c th phc hi cc vng trong ca ln, cc l
thn my, v.v... Trn hnh 4.35 biu th s my phun keo dn -150 (GEN-
150V) cho vng trong ln. Trong trng hp ny ngi ta dng my tin c g
chuyn dng vi vn tc quay ca trc chnh l 1000-1500 v/pht. ng nh lng
cha keo dn c t trong ng lt ca bn dao my tin trn chiu di 1 bng
chiu rng vng bi. vn tc trc chnh l 1000-1500 v/pht ngi ta quay cht
nh lng quanh trc bng cht 6 i 180
0
v keo dn chy t ng nh lng ra
c phn b u n trn ton b chiu rng vng bi. Qu trnh phun ko di 3-4
pht.
Khi lng keo dn cn thit phun l:
l h d k Q . . . .t = , (4.46)
trong : d- ng knh lp ghp ca chi tit phc hi, cm;
l- chiu rng vng bi, cm;
h- chiu dy lp keo dn, cm;
k- h s ph thuc nht.
nht quy c l 20 s th k =30-40, cn nht quy c l 40 v 60 s
th k =15 - 20 v k =7 - 10.





l 1
1
2
3
4
5
6

Cnsc.190






Hnh 4.35. S my ph keo dn -150 (GEN-150V) ln vng trong ca ln
1. Mm cp ca my tin vn nng; 2. g kp vng bi; 3. Vng bi;
4. ng nh lng; 5. ng lt; 6. Cht.

Khi phun keo dn lnmt ngoi ca chi tit hnh trn ngi ta dng my
phun vi vn tc quay ca trc chnh my tin l 20 - 30 vng/pht, p lc phun 3 -
4 kG/cm
2
.
Vic gia cng nhit (sy kh) cho lp keo dn c tin hnh nhm lm
nhanh qu trnh bin cng v nhn c nhng tnh cht bn ln nht. Vic sy kh
thng tin hnh trong l in. Sau khi phun lp cui cng, chi tit c ngoi
khng kh khong 15-20 pht, sau a vo t sy v nng nhit ti 150 5
0
C
i vi keo dn -150 (GEN-150V), hoc ti 180
0
5
0
C i vi keo dn BC-
10T. Tc tng nhit l 2-3
0
C trong 1 gi. nhng nhit trn chi tit c
gi trong t 1 gi sau lm ngui chm (tc 2- 3
0
C trong 1 gi) ti nhit
bnh thng.
Nu chi tit ph cht do c lp ghp c di vi chi tit khc th sau khi
nhit luyn nn bi ln b mt lp keo dn mt lp dung dch graphit koloit hoc
dung dch 5% cao su si-li-cn vi tlyol, nhng cht ny c tc dng bo v khng
cho hai b mt lp ghp dnh li vi nhau v to iu kin d dng khi tho sau ny.
u im ca vic ph p chi tit bng keo dn l qu trnh cng ngh n
gin, c th phun bng cc lp keo c chiu dy t 0,001 ti 0,002 mm, khng phi
gia cng c sau khi ph p, cu trc kim loi khng thay i.
4.10.4. Sa cha chi tit bng nha epocxy
Nha pcxy l sn phm ngng t ca epiclohyrit vi phinilprpan v xt
n da (NaOH). Nha pcxy thng c dng hn cc vt nt.
C hai phng php sa vt nt. Trong trng hp th nht, ch c vt nt
c lm sch bng cch ra v lau sch, sau khoan chn 2 u bng mi khoan
3-5 mm (ty thuc vo chiu dy chi tit) v tin vt di mt gc 90
0
-120
0
bng
mi K4-16-24CT c ng knh 30 mm. Dng ny mi ton b vng c vt nt
trong vng 20-30 mm v mi pha.
Sau khi kh m bng axtn ngi ta bi ln b mt chi tit mt lp keo c
thnh phn nh sau:
Nha pcxy 6: 100g, cht ha do dibutil phtalat: 15g, bt mica: 25g,
ximng: 35 g, bt nhm: 25g, plitylen pliamit (cht ha cng): 10g. Trc khi
iu ch keo dn, nha pcxy c t nng ti 60-80
0
C, cn bt mica v bt nhm
(cht n) phi trn u vi nhau. Khi ha trn ngi ta cho thm dibutin phtalat v
t t rc cc cht n vo. Plittilen-pliamit c tc dng nh mt cht nh hnh.
V vy ngi ta cho n vo hn hp khng sm hn 20 pht trc khi bi keo ln vt

Cnsc.191
nt. Ch c vt nt c nung nng ti 70-80
0
C sau dng xng nh bng kim loi
xc keo p ln . Thi gian bin cng ca lp keo ko di khong 24-26 gi ty
thuc vo nhit mi trng v khng c thp hn 20
0
C.
Trong phng php th hai vic gia c nhng ch c vt nt tin hnh
nh sau:
Bi ln b mt c lm sch v kh m bng axtn ca chi tit c vt
nt mt lp nha pcxy dy 1mm. Sau ly mt mnh vi thu tinh (c kch th-
c l l 0,5 - 1mm) chm ra hai pha vt nt khong 15 - 20mm v p cht ming
bng mt con ln c b mt ln nhm. Sau li bi ln vi thu tinh mt lp
nha na v t mt ming p khc chm ln ht ming di khong 5-10mm v li
dng con ln ln. Nh vy bi chng 4-6 lp dy tng cng l 3-4mm. Lp vi
thu tinh trn cng c ph bo v khi b m bng chnh loi nha . Cui
cng tin hnh sy kh trong l.
Tnh cht quan trng nht ca nha epcxy l c bm tt vi cc kim loi
v cc vt liu phi kim loi khc nhau, c tnh cch in cao, chu nc, c bn
ha hc ln, bn c hc cao, c kh nng bin cng nhit bnh thng hoc
khi t nng khng ng k. Lp hn hp c gc l nha epcxy c th gia cng d
dng trn my. Cc nha epcxy kt hp vi cc cht thnh phn khc to ra nhng
hp cht khc s dng lm keo dn, trong c loi keo dn -150B v cc keo
khc.
Ngoi vic ph p bng cc thnh phn keo dn, hn vt nt bng nha
pcxy ngi ta cn ph p cho chi tit bng keo dn c dng bt nho v cc cht
do c dng bt.
4.10.5. Dn chi tit
Kinh nghim cho thy rng bn ca cc lin kt bng keo dn vi kim loi
ph thuc c bn vo cht lng chun b cc b mt, vo chiu dy lp keo dn,
chiu dy gim th bn ca mi dn tng ln, vo din tch tip xc ca hai chi
tit, vo ch nhit luyn trong qu trnh bin cng ca mi keo dn.
Vic tng din tch tip xc ca cc b mt dn c th t c bng cch
tng nhm v dng g p cht cc chi tit. Lc p ca g ph thuc vo vt
liu v mm do ca chi tit. Cc chi tit dn ch nn a vo s dng vi ti
trng vn doa nh sau khi sy kh (nhit luyn) v lm ngui 20-30 gi. Trong
khong thi gian bn ca mi keo dn c tng ln.
u im ca mi ghp cc chi tit bng keo dn l c th dn bt k vt liu
no vi nhau, c th to ra cc lin kt c kn kht, n nh, chu tc dng ca du,
chu rung, trong mi dn khng pht sinh ni ng sut. Qu trnh dn tin hnh
nhit khng qu 180
0
C. Bn cnh c mt s nhc im l chu nhit thp
v bn khng cao lm.
Qu trnh dn c th gm nhng bc sau y:
a. iu ch keo dn (nh trnh by trn).

Cnsc.192
b. Chun b b mt ca cc chi tit cn dn: gia cng ha hc hoc gia cng
ha l, to nhm.
c. Dn cc b mt nhit , p sut tng ng v gi trong khong thi gian
quy nh.
Dng phng php ny ngi ta c th dn cc a ma st ca cc loi ly hp
trn u u my v lm kn khoang lm mt ca s mi xylanh ng c.
CHNG IV
CC PHNG PHP PHC HI V SA CHA CHI TIT

4.1. ngha kinh t k thut ca vic sa cha chi tit
Trong qu trnh s dng cc chi tit u my b hao mn lm cho hnh dng
hnh hc, kch thc nguyn thy v c tnh lp ghp ca chng thay i dn n
cc b phn ca u my mt kh nng lm vic hoc khng m bo an ton khi s
dng. Mc ch ca vic sa cha l phc hi li hnh dng, kch thc, c tnh
lp ghp ca cc chi tit v cc cm my hay ni cch khc l phc hi kh nng lm
vic ca chng.
Khi sa cha, thi hn lm vic (tui th) ca chi tit c tng ln v nh
vy c th tn dng ht kh nng lm vic ban u ca n. Gi thnh s dng cu chi
tit sa cha c xc nh bi tui th ca n v vy gi tr s dng cng cao nu
tui th ca chi tit sa cha cng ln. Gi thnh s dng E
sd
ca chi tit sa cha c
th tnh nh sau:

( )( )
0
0
E
T
E E T T
E
sc
sd
+

= , ng (4.1)
trong :
T - tui th trung bnh ca chi tit khi s dng m khng sa cha,
gi (km);
T
sc
- tui th trung bnh ca chi tit vi iu kin c sa cha, gi
(km);
E - gi thnh ca chi tit mi, ng ;
E
0
- gi thnh thanh l ca chi tit (gi thnh khi bn st vn), ng.
Nh ta bit trong qu trnh lp rp u my xng (hoc on) thng
phi dng ba loi chi tit sau y:
- Cc chi tit sau khi kim tra thy vn cn p ng c yu cu k thut,
l nhng chi tit c cn s dng c.
- Cc chi tit c h hng hoc khuyt tt c phc hi v sa cha.
- Cc chi tit mi, l nhng chi tit mua hoc t ch to.
Gi thnh v s lng ca mi chi tit trn y u khc nhau. Theo kinh
nghim cc xng sa cha ca Lin X (c) th s lng chi tit cn dng c
chim khong 30 - 40%, s lng cc chi tit phc hi chim khong 20 - 40% v s
lng cc chi tit mi chim khong 20 - 50%.

Cnsc.193
Khng k cc chi tit cn dng c, gi thnh chi tit phc hi gim rt
nhiu so vi chi tit mua mi v n chim khong 20 - 30% gi thnh chi tit mi.
Vic phc hi kh nng lm vic ca chi tit dn n tit kim nguyn vt liu.
Trong nhiu trng hp khi phc hi bng nhng phng php hin i tui th v
tnh nng lm vic ca chi tit m bo khng nhng nh chi tit mi m cn c th
cao hn 1,5 - 2 ln.
Mun phc hi chi tit c hiu qu kinh t cao phi m bo yu cu sao cho
chi ph sa cha nh hn tr s tng gi thnh s dng ca chi tit t c do sa
cha. iu kin sa cha chi tit c li v mt kinh t c xc nh bng bt
ng thc sau:

( )( )
E
E E T T
R
sc
sc
0

< , (4.2)
trong : R
s.c
- gi thnh sa cha chi tit, ng.

Hoc cn c th xc nh nh sau:
m
m
sc
sc
L
C
L
C
s , (4.3)
trong : C
s.c
- ton b chi ph phc hi chi tit, ng;
L
s.c
- thi gian s dng (tui th) ca chi tit sau khi sa cha;
C
m
- gi tin mua ph tng mi;
L
s.c
- thi gian s dng ca chi tit.
Ngoi ra khi sa cha phi ch ti gi thnh ban u ca chi tit. Nhng
chi tit t tin th sa cha s c li hn. Do mn khng u nn mt s b mt lm
vic ca nhng chi tit phc tp c th b mn khng ng k v phc hi nhng
b mt khng cn phi chi ph nhiu vt liu v lao ng. Chng hn gi thnh
ca nhng con i ca bm cao p HK-10 c tt c hai b mt lm vic ch chim
23-25% gi thnh mua mi ca n, gi thnh sa cha ca mt s chi tit t tin
phc tp v thm ch kh sa cha nh trc cam bm cao p cng ch chim 6,5-
7,5% gi thnh ca trc mi.
Mun nng cao tnh kinh t ca cc chi ph cho sa cha chi tit th phi
gim gi thnh sa cha v tng tui th ca nhng chi tit sa cha.
Gi thnh sa cha chi tit c th xc nh nh sau:
R
s.c
=R
t.l
+R
px
+E
v.l
+R
t.x
, ng (4.4)

trong : R
t.l
- tin lng c bn ca cng nhn sn xut;
R
v.l
- gi thnh vt liu chi ph cho sa cha chi tit;
R
p.x
- cc chi ph ca phn xng;
R
t.x
- cc chi ph chung ca ton x nghip hoc nh my.
Nu mt chi tit c phc hi bng nhng phng php khc nhau m m
bo cht lng nh nhau, th phng php c li v kinh t nht l phng php m
t s gia chi ph sa cha vi tr s nng cao tui th trung bnh ca chi tit
t c do sa cha l nh nht, c ngha l:

Cnsc.194
min =
T T
R
sc
sc
, (4.5)
Vic phc hi chi tit c li hay khng cn th hin nhng mt nh cht
lng phc hi, quy trnh cng ngh, phng php phc hi v cc trang thit b sn
c ca x nghip hay nh my sa cha.
4.2. Phc hi chi tit bng cc phng php ngui
4.2.1. Phng php co
Co l cng vic gia cng bng tay cho cc b mt chi tit bng dng c
ngui gi l dao co. Phng php ny c s dng tng i rng ri gia cng
cc b mt cong, ch yu khc phc van khng ng k ca l cc trt khng
tho ri c hoc r kht cc bc lt vi c trc hoc gi ca cc .
Nhiu khi cn dng co r kht cc mt phng ca cc b mt tip xc, c
bit ca cc mt phng ca cc chi tit ln.
Qu trnh co c tin hnh nh sau:
B mt c trc hoc mt chi tit cng ngh no c bi mt lp bt mu
mng, sau chi tit cn co c t ln b mt ca chi tit cng ngh, hay ngc
li chi tit cng ngh c t vo l ca chi tit cn gia cng, sau quay i vi
vng. Nh vy trn b mt ca chi tit gia cng s xut hin nhng vt tip xc bt
mu v khi co s co vo ch nhng vt tip xc . C nh th tin hnh lp i lp
li nhiu ln cho ti khi cc vt tip xc lm chm hoa du phn b u trn b mt
chi tit cn gia cng th thi. i vi cc b mt c chnh xc trung bnh th trn
din tch 25x25 mm cn phi c khong 10-15 vt tip xc v i vi cc b mt c
chnh xc cao phi c 20 25 vt tip xc.
Nhc im ca phng php ny l nng sut lao ng thp, gi thnh cao.
Trong sa cha u my khi r kht cc bc lt ca c trc treo ng c in ko vi
cc c trc v cc gi trong thn my ngi ta dng phng php co, hoc
khc phc nhng h hng nh ca lp hp kim ba-bt ca cc bc lt c trc khuu
v trc cam, v.v... cng dng phng php ny.
4.2.2. Phng php doa
Gia cng bng dao doa (hay dao khot) c s dng c bn gia cng ln
cui cho cc l ca cc trt khng tho ri c sau khi p chng vo thn my
hoc khc phc van ca cc l ca mt s chi tit b mn. Khi doa hai l tr
ln cng mt lc, mun t c ng tm ca chng phi dng cc mi dao c
th iu chnh c, c ngha l cc mi dao c phn dn hng lp trong trc dao
hoc lp trn vnh iu chnh ngn vi trc dao.
Phng php ny ch c s dng trong nhng trng hp khi cc trt
lp vo thn my m vic gia cng cc l ca chng trn my gp kh khn.
4.2.3. Phng php da
Phng php gia cng bng a dng khc phc van khng ln hoc
cc khuyt tt cc b nh vt xc, vt dp hoc vt nt nh ca cc trc.
4.2.4. Phng php cy cht
Phng php cy cht c s dng khc phc cc vt nt cc b phn
khng quan trng (khng chu ti) ca chi tit nh trong cc vch ngn lm mt ca
blc xylanh, trong thn cc hp gim tc hoc my tng p v.v..., c ngha l

Cnsc.195
nhng ch m vt nt khng th khc phc c bng phng php hn, hn
gn hoc bng cht -pc- xi v nguyn nhn cng ngh no .
trnh cho vt nt khi pht trin thm phi tin hnh khoan chn hai u
bng hai l khoan 1 v 2 (hnh 4.1a). Sau tin hnh ct ren trong cc l ri cy
cc cht vo y; cc u nh ln ca cht c xn cho bng mt vi b mt chi
tit. Dc theo vt nt gia hai cht dng dao phay hoc da mt rnh A su 1,5 -
2,0mm v c chiu rng ln hn ng knh ca cht cy mt cht (hnh 4.1b). Sau
khoan cc l 3 v 5 (hnh 4.1c), ta r ren v lp cc cht, phn cht nh ln c
xn i v cha li khong 5mm (hnh 4.1, d) tip theo xm cc u (p to ra)
cho ti khi y kn rnh (hnh 4.1). Tip khoan cc l 4 v 6 (hnh 4.1e) v lp
li qu trnh nh trn cho ti khi ton b vt nt c lp y bi cc cht gm
chng ln nhau. Mi xm c nh sch cho bng mt vi b mt chi tit ri hn
thic ln chc. Cht lng sa cha c nh gi bng cch p nc.

























Hnh 4.1. S phc hi chi tit c vt nt bng phng php cy cht

Khi sa cha bng phng php cy cht phi lu my im sau y:
- Khng c nong vt nt v khng c lm lng cc cht cy ln tr-
c. Mi l khoan tip theo k t l th 3 cn phi chm ln l trc c cy
cht mt khong bng 1/3 ng knh.
a/
b/
c/
d/
e/
1
2
A
/
4
3
6
5
1 2

Cnsc.196
- Cht phi c ch to t thanh ng chiu di khong 100-200mm. Ren
ca cht phi dy hn mt cht so vi ren ca l khi lp vo s to ra lc cng
nht nh.
- ng knh cht khng c ln hn chiu dy ca chi tit vng c vt
nt. Thng dng cc loi cht c ng knh 5-10mm.
- Trc khi lp cht nn bi mt lp keo ln phn ren ca l v ca cht.
Phng php ny tng i n gin v tin cy nhng t tin v lu cng,
i hi th tay ngh cao v vy vic s dng b hn ch.
4.3. Phc hi chi tit bng cc phng php gia cng c kh
4.3.1. Phc hi chi tit bng phng php lp thm chi tit ph
Phc hi cc b mt b mn ca chi tit bng phng php lp thm chi tit
ph c s dng rng ri phc hi chi tit theo kch thc sa cha v c bit
l phc hi kch thc danh ngha. Bng phng php ny cn c th phc hi
cc mt lm vic ca chi tit phng bng cch s dng cc tm c kch thc khc
nhau tp ln chi tit .
Vic gia cng cc l b mn ca chi tit lp ng lt c tin hnh bng
nhiu phng php khc nhau, thng l tin trong sau mi hoc khng mi,
khoan rng l v doa hoc ch khoan rng ra, chng hn nh khi phc hi l c ren.
Cc c trc c cng khng cao thng c tin lng v sau mi, trong mt s
trng hp ch tin lng m thi.
Vic chn vt liu lm chi tit ph phi da vo vt liu ca chi tit cn
phc hi. Ngoi ra i vi cc chi tit bng gang th c th ch to chi tit ph khng
nhng bng gang m cn cho php bng thp (thng l thp 20).
B mt lm vic ca chi tit ph cn phi tha mn tt c cc yu cu v
cng nh b mt lm vic ca chi tit c phc hi. V vy nu cn thit th chi tit
ph phi c gia cng nhit luyn t c cc yu cu tng ng.
Phng php lp ghp chi tit ph thng l lp ghp c di. Trong mt
s trng hp nu dng lp trung gian th c th hn chm mt vi im hoc hm
theo ton b chu vi hoc dng vt, guging kp cht.
Vic kp cht cc tm chi tit ph tin hnh nh cc vt, inh tn hoc hn
theo chu vi. Khi sa cha khung gi thng dng phng php hn ghp cc tm
chi tit ph.
Phc hi cc chi tit chnh nh blc xylanh, cc te, thn cc loi bm bng
phng php lp chi tit ph c th t cht lng cao nu m bo cc yu cu cng
ngh v chn vt liu ca chi tit ph (nu cn th gia cng nhit luyn), m bo
bng ca cc b mt lp ghp v b mt lm vic ca chi tit ph sau khi gia cng c
hon chnh v m bo tr s di ca mi ghp.
Trong thc t sa cha c rt nhiu nhng trng hp do chn di khng
ng nn ng lt (chi tit ph) chng b xoay v b lng hoc c hai chi tit u b
ph hoi, thm ch ngay trong qu trnh p do di qu ln. Vt liu ng lt km
cht lng cng nh khi khng gia cng nhi t luyn u dn n h hng
nhanh chng.
Chng ta u bit rng di thc t bao gi cng nh hn di quy chun
(cho loi mi ghp nh), cn b mt tip xc thc t ca cc chi tit lp ghp th
nh hn b mt hnh hc do trn b mt chi tit sau khi gia cng c kh li cc vt

Cnsc.197
lm, nhp nh. T thy rng m bo lp ghp chc chn ng lt vo l hoc
ln c trc cn phi gia cng tht bng b mt chi tit v ng lt, cn tr s nhp nh
th phi c ch ti khi tnh ton di thc t. Thc nghim chng minh rng
khi bng b mt chi tit tng ln th h s ma st tng ln v do lm cho mi
ghp cng chc chn hn. Tuy nhin, khng cn c gng t c bng ln
hn V8V10 bi v cc b mt qu bng s khng em li kt qu mong mun i
vi bn ca mi ghp. C li nht nn gia cng chi tit v ng lt theo dung sai
lp cht c chnh xc cp 2 hoc cp 3.
Tr s di tnh ton (thc t) o c th xc nh theo cng thc cho trc
hoc ly di trong bng (quy chun),
t
o tr i mt tr s quy c u, tr s ny xt
ti s san bng cc nhp nh khi p:
u
t
= o o , (4.6)
Vi ( )
2 1
2 , 1 h h u + ~ , (4.7)
trong :
h
1
v h
2
- tr s nhp nh ln nht ca b mt lp ghp ca cc chi tit,
ly trong bng 4.1.
Khi p ng lt khng t nng hoc khng lm lnh chi tit th nn bi ln b
mt ng lt mt lp du my nhm lm cho b mt khi b kt v lm cho qu trnh
p d dng.

Bng 4.1. su ln nht ca cc nhp nh cc dng gia cng khc nhau

Kiu gia cng
Tr s h
( m )
Kiu gia cng
Tr s h
( m )
Tin Mi
Th 16 - 40 Th 16 - 40
Trung bnh 6 - 16 Trung bnh 6 - 16
Tinh 2,5 - 6 Tinh 2,5 -6
Khoan Rt tinh 1,0-2,5
Trung bnh +mt ln doa 10 - 25 Chut 2 - 4
Tinh +mt ln doa 6 - 10
Tinh +doa hai ln 2,5 - 6

Chng no vic kim tra bn lp ghp ng lt vo l hoc lp ln c trc
ca chi tit ny hoc chi tit khc khng th tin hnh bng cc phng tin thng
thng c, cho nn i vi cc chi tit c bn nn kim tra bn theo lc p, v
lc p l tiu chun duy nht nh gi bn.
Lc p xc nh nh sau:

l d p f P
n n
. . . . t = , (4.8)
trong : P
n
- lc p, daN;
f
n
- h s ma st khi p;
p - ng sut nn trn b mt tip xc, daN/cm
2
;

Cnsc.198
d- ng knh b mt lp ghp ca chi tit, mm;
l - chiu di mi ghp, mm.

H s ma st khi p ly theo bng 4.2.
ng sut nn p trn b mt tip xc ph thuc vo di v lin h vi n
bng biu thc sau y:
d
E
C
E
C
p
.
10 .
2
2
1
1
3
|
|
.
|

\
|
+
=

o
, daN/cm
2
; (4.9)
trong :
E
1
v E
2
- m uyn n hi ca chi tit b bao v chi tit bao
daN/mm
2
;
C
1
v C
2
- h s ph thuc vo vt liu ca cc chi tit lp ghp v
ph thuc vo t s
d
d
1
;
o - di tnh ton, m ;
d- ng knh ca cc chi tit lp ghp, mm.
Tr s m uyn n hi ly theo bng 4.3. Cc tr s C
1
v C
2
tu thuc vo t
s cc ng knh (hnh 4.2) ly theo bng 4.4. Vic kim tra lc p c th tin hnh
theo p lc ca du ca ng h.
Khi p ng lt s b bin dng. Khi p ln trc ng knh ngoi ca ng lt
s tng ln, cn khi p ng lt vo l ng knh trong ca n gim xung. iu
cn phi c lu khi cho lng gia cng c ca cc b mt lm vic ca ng lt
sau khi p chng ln trc.
Bng 4.2. H s ma st khi p

Vt liu chi tit Kiu lp ghp H s ma st
B bao Bao f f
n

Thp 30, 50 Thp 30, 50 p 0,06 - 0,13 0,06 - 0,22
Thp 30, 50 Gang C 28-48 p 0,07 - 0,12 0,06 - 0,14
Thp 30, 50 ng thau p - 0,05 - 0,10
Thp 30, 50 Thp 30, 50 C t nng 0,08 -0,19 -
Thp 30, 50 Thp 30, 50 C lm lnh 0,07 - 0,16 -
Thp 30, 50 Gang C 28-48 C t nng
hoc lm lnh
0,07 - 0,09 -
Ghi ch:
f- h s ma st p ra khi my p n nh cn chi tit dch chuyn.


Bng 4.3. M uyn n hi v h s dn n

Vt liu M uyn n hi E H s dn n o =10
-6


Cnsc.199
kG/cm
2
CM/m
2
t nng Lm lnh
Thp v thp c 20000- 21000 200 - 210 11 - 8,5
Gang c 7500 - 10500 75 - 105 10 - 8
Gang rn 9000 - 15000 90 - 150 10 - 8
ng 8500 85 17 - 15
ng thau 8000 80 18 - 16

Bng 4.4. Cc tr s h s C
1
v C
2

H s H s
d
d
1

hoc
2
d
d

C
1
C
2

d
d
1

hoc
2
d
d

C
1
C
2

0,0 0,70 - 0,5 1,37 1,97
0,1 0,72 1,32 0,6 1,83 2,43
0,2 0,78 1,38 0,7 2,62 3,22
0,3 0,89 1,49 0,8 4,25 4,85
0,4 1,08 1,68 0,9 0,25 9,83

d1
d2
d
P
P


Hnh 4.2. S mi ghp c di

Khi p bc lt ln trc ng knh ngoi n s tng ln mt lng:

( )
2 2
2 2
3
2
2
2
10 . . . . 2
d d E
d d p

= o , m (4.10)
trong : d
2
- ng knh ngoi ca ng lt, mm;
d- ng knh trong ca ng lt, mm.
Khi p ng lt vo l ng knh trong s gim i mt lng:

Cnsc.200
( )
2
1
2
1
3
1
2
1
10 . . . . 2
d d E
d d p

= o , m (4.11)
trong : d - ng knh ngoi ca ng lt, mm;
d
1
- ng knh trong ca ng lt, mm.
Trong nhng trng hp khi cc chi tit lp ghp lm vic vi cc ti trng
ln hoc ch to t nhng vt liu c cc h s dn n di khc nhau v mi ghp
phi chu tc dng ca nhit cao hoc khi phi lp ghp vi di ln, th khi p
nn t nng chi tit bao hoc lm lnh chi tit b bao.
Vic t nng ng lt khi p cn tin hnh c trong khi p c di nh
nhm lm cho qu trnh p c nh nhng v nng cao bn ca n. bn cc
mi ghp c t nng, trong cc iu kin nh nhau, ln hn 3 ln so vi cc mi
ghp p ngui, cn tr s di trung bnh ln gp 2 ln do cc nhp nh ca b
mt chi tit khng b l phng nh khi p ngui.
Khi lp p c t nng cn phi bit nhit cn t nng chi tit bao hoc
cn lm lnh chi tit b bao.
Nhit t nng chi tit bao hoc lm lnh chi tit b bao xc nh theo
iu kin:
d t. . 10 .
3
o o <

, (4.12)
T

d
t
.
10 .
3
o
o

> , (4.13)
trong : o -tr s di lp ghp ln nht, m ;
o - h s dn n (co hp) khi t nng (lm lnh) ly theo bng 4.3;
d- ng knh mi ghp, mm;
t - nhit t nng hoc lm lnh,
0
C.
Tr s t nhn c cn phi tng thm khi t nng v gim i khi lm lnh
20 - 30% nhm b tr s thay i nhit trong qu trnh a ng lt ti v lp
ln chi tit.
Hnh dng cc g c nh hng ti lc p v s xut hin vt xc, cn ng
lt, ty thuc vo p ng lt ln trc hay p vo l cn phi c gc vt 30-45
0
.
Phng php phc hi cc l hnh tr v l ren bng cch lp thm chi tit
ph l phng php tin cy v ph bin. Tuy nhin, phng php cn c nhng
nhc im sau y:
1. p bc lt ln trc lm gim bn mi ca trc, iu rt quan trng
i vi cc chi tit lm vic vi ti trng i du.
2. Phng php ny t tin, bi v khng nhng phi gia cng s b b mt
b mn ca chi tit m cn phi ch to chi tit ph m sau khi p i hi phi gia
cng tinh ln na.
4.3.2. Phc hi chi tit theo kch thc sa cha
y l phng php sa cha nhm phc hi hnh dng hnh hc ng n v
bng b mt chi tit m khng cn phi m bo kch thc ban u, hay ni khc
kch thc danh ngha ca n. Nh gia cng c kh, lp b mt b mn ca chi tit
c ph b v chi tit nhn c mt kch thc mi, ln hn, hoc nh hn kch

Cnsc.201
thc danh ngha. Khi gia cng c kh, kch thc danh ngha b thay i (v pha
tht ca chi tit) do khng th lp ghp chng vi nhng chi tit mi c kch th-
c danh ngha. V vy, khi lp rp phi dng nhng chi tit ph tng c kch thc
sa cha tng ng c ch to sn hoc phi phc hi chi tit lp ghp sao cho
chng c kch thc tng ng vi nhng chi tit c bn.
Trong sa cha thng dng hai loi kch thc sa cha: kch thc sa
cha quy chun (nh trc) v kch thc sa cha t do (khng nh trc).
Kch thc sa cha quy chun s dng rng ri i vi cc chi tit nh
pttng, xcmng, cht pittng, con i, cc bc lt. Nhng chi tit c kch thc sa
cha nh trn c ch to hng lot cc nh my ch to ph tng v c s
dng rng ri trong cc x nghip sa cha.
Ngoi ra, cc nh my cn tin hnh phc hi theo kch thc sa cha cc
chi tit khc nh blc xylanh (s mi xylanh), trc khuu, l dn hng trc cam v
bc lt, xupp v ng dn hng ca chng, v.v...
u im ca phng php phc hi theo kch thc sa cha quy chun so
vi kch thc sa cha t do l n cho php ch to sn cc chi tit v tin hnh sa
cha bng phng php lp ln, do gim thi gian sa cha mt cch ng k.
Khi gia cng chi tit theo kch thc sa cha quy chun, khng nhng ch
phi ph b lp b mt b hao mn ca chi tit phc hi hnh dng hnh hc ng
n, m cn phi tip tc gia cng cho ti khi no t c kch thc sa cha
mi thi.
i vi loi kch thc sa cha khng quy chun (t do) vic gia cng c
tin hnh cho ti khi t c hnh dng hnh hc ng n v bng cn thit ca
b mt lm vic ca chi tit; ty thuc vo c tnh v tr s hao mn ca chng m
chi tit c th nhn nhng kch thc khc nhau. Chi tit lp rp vi chi tit c
phc hi cng phi c kch thc tng ng. Nh vy, lp rp cc mi ghp c kch
thc sa cha t do c lin quan ti phng php sa lp v s dng trong sn xut
sa cha nh v n chic. Trong phng php ny khng th ch to trc nhng
chi tit c kch thc nht nh, tuy nhin, c th ch to chng dng bn thnh
phm vi d gia cng nht nh sa lp.
Tr s kch thc sa cha mi ca chi tit ph thuc vo hao mn ca n
v lng d gia cng. Tr s hao mn c th o trc tip. Lng d gia cng lp da
theo c tnh gia cng, kiu loi trang thit b, kch thc v vt liu chi tit. Khi ly
lng d gia cng phi ch ti tr s bin dng ca hnh dng hnh hc, ti
van v cn. Lng d gia cng cn phi m bo nhn c hnh dng hnh
hc ng n ca chi tit b mn sau khi gia cng c v khng li du vt mn
no trn b mt lm vic ca n.
Nu k hiu:
d
n
- ng knh danh ngha (nguyn thy) ca c trc;
d
sc1
, d
sc2
..., d
scn
- kch thc sa cha c trc;
i
max
- tr s mn ln nht v mt pha ca c trc;
a - lng d gia cng v mt pha ca c trc.

Khi kch thc sa cha s l:
d
sc1
=d
n
- 2 (i
max
+a)
d
sc2
=d
sc1
- 2 (i
max
+a) =d
n
- 4(i
max
+a) (4.14)

Cnsc.202
... ...
d
scn
=d
scn-1
- 2(i
max
+a) =d
n
- 2.n(i
max
+a)

Kch thc sa cha cui cng xc nh bi kch thc cho php nh nht
ca c trc, nu nh hn kch thc iu kin bn s khng m bo. Cc kch
thc gii hn cho php ca cc chi tit khc nhau xc nh bi bn ca chi tit,
chiu dy ca lp thm cc bon hoc lp ti v kch thc ca chi tit lp ghp.
S kch thc sa cha ca trc (hay s ln sa cha):
e
scn n
d d
n

= , (4.15)
y, hiu ca ng knh danh ngha v ng knh gii hn d
n
- d
scn
ch
gim kch thc c trc m khng ph hoi bn ca n trong cc ln sa cha.
gim ng knh c trc sau 1 ln sa cha do mi mn v do lng d gia cng
c k hiu l e v gi l khong sa cha:
e = 2 (i
max
+a), (4.16)
Hon ton tng t nh trn c th xc nh cc kch thc sa cha i vi
l, ch c iu trong cc cng thc cn thay du tr thnh du cng, cn s lng cc
kch thc sa cha s l:

e
n
D D
n

=
max
, (4.17)
trong : D
max
- ng knh ln nht cho php ca l
Vic chn phng php gia cng chi tit theo kch thc sa cha ph thuc
vo vt liu v gia cng nhit luyn ca chi tit, vo tr s hao mn, lng d gia
cng v thit b ct gt.
Phc hi chi tit theo kch thc sa cha l phng php thng dng v ph
bin v tng i r tin so vi cc phng php khc. Tuy nhin n cn c mt s
nhc im chng hn nh n ph v tnh lp ln ca cc chi tit v tnh lp ln
ch cn tn ti i vi mt kch thc sa cha nht nh m thi.
















d
i
i
a a
d
a a
d
i i
max
min
max max
n
n
sc dsc

Cnsc.203

Hnh 4.3. S tnh ton kch thc sa cha ca trc v l
a. Trc; b. L.

4.4. Hn v hn p cc chi tit bng gang v hp kim nhm
Hn v hn p chim mt v tr quan trng khng th thiu cc x nghip
sa cha nh hn p b mt b mn ca cc chi tit, hn cc ng nt, cc chi tit
b h hng, v.v... Hn l qu trnh lin kt cc phn kim loi vi nhau thng qua s
chy lng ca kim loi bng nhit . Cn hn p l lp kim loi hn ph ln b
mt chi tit nhm lm tng kch thc, tng cht lng b mt ( cng, kh nng
chng mn...). Hn p thng dng phc hi cc b mt chi tit b mn ca my.
Hin nay cng ngh hn pht trin n mc cao, hon thin v th loi
cng nh cht lng. Nhiu cng vic cng nh ton b qu trnh cng ngh tin
ti bn t ng v t ng. Tuy vy, hn tay vn cn c s dng rng ri, trong
nhng iu kin c th nht nh n vn t ra vn nng, linh hot.
Bn cnh hn cn mt s nhc im nh: vi phm nhit luyn v cu
trc kim loi, gim bn mi, kh hn cho thp cha nhiu cc bon, thp hp kim
v kim loi mu, gy ra ng sut tp trung, gy ra nt v cong vnh chi tit, chy cc
b cc thnh phn vt liu kim loi.
Da vo ngun nhit cung cp ngi ta chia ra hn hi v hn in h quang.
Ngoi ra tu theo tnh cht c trng ca qu trnh hn cn chia ra cc loi nh: hn
tip xc, hn im, hn vi tn s cao, hn ma st, hn dng siu m, v.v... Trong
thc t sa cha, ngi ta thng dng hn in v hn hi phc hi cc chi tit
ch to bng gang v thp. V nguyn l ca cc phng php hn v cc trang thit
b hn c th tham kho trong cc ti liu v "hn v my hn"; trong phn ny ch
cp ti mt s trng hp c bit l hn gang, hn nhm v hn rung m thi.
4.4.1. Hn cc chi tit bng gang
1. Tnh cht ca gang xm v nh hng ca cc thnh phn ha hc
Gang xm l mt trong nhng sn phm c, dng rt ph bin trong ngnh
ch to my. T gang xm ngi ta ch to ra nhiu chi tit t, my ko, u my
v cc my mc khc. Gang l hp kim ca st vi hm lng cc bon cao hn
1,7%. Theo kt cu, gang xm bao gm phn ln l st, trong mt s t cc bon
(khng qu 0,8%) c lin kt ha hc vi st (xmentt) v graphit trng thi t do.
C tnh ca gang khng nhng ph thuc vo thnh phn ha hc m cn bi s
tng quan gia s lng lin kt ha hc v cc bon t do.Thnh phn lin kt ha
hc ca cc bon cng ln th cng v bn cng cao. bn ca gang cn ph
thuc vo kch thc v hnh dng ca mng tinh th graphit. Mc cha cc thnh
phn ha hc ca gang v tc lm ngui khi gang chuyn t trng thi lng sang
rn.
Thnh phn ca gang xm thng thng ngoi st, cc bon chim t l t
0,3 - 3,6% v cc nguyn t khc nh silic, mngan, pht pho v lu hunh.

Cnsc.204
Silc c tc dng thc y vic to thnh cc bon t do, trong qu trnh ngui
ca gang n phn tch xmentt thnh pherit graphit. Trong cc loi gang xm thng
thng hm lng silch dao ng trong khong 2 - 3%.
Mngan c tc dng cn tr vic to thnh graphit v thc y qu trnh to
gang trng. Mngan chim khong 0,5 - 0,8%. Mngan cn c tc dng lm trung
ha tc dng ca lu hunh v kt hp vi lu hunh thnh lin kt ha hc.
Lu hunh cng c tc dng ngn cn vic to thnh grapht, lm gim
bn c hc v tng gin ca gang khi b t nng. Ngoi ra n cn gim c tnh
chy lng ca gang, tng co v thc y vic to thnh cc vt nt. Trong gang
lu hunh chim khong 0,08 - 0,12%.
Pht pho c hm lng trung bnh 0,3% to nn th trung ha phc tp v
c sinh ra trong th tp ring. Phtphit cng tinh lm tng cng v chng
mn ca gang ng thi cng lm tng gin. Ngc vi lu hunh, pht pho lm
tng kh nng chy lng ca gang; trong cc phi c quan trng bng gang pht
pho chim t l 0,2 - 0,3%. Gang dng ch to cc chi tit cn chng mn cao,
lng pht pho chim 0,7 - 0,8%. Pht pho hu nh khng nh hng n vic to
thnh grapht.
2. nh hng ca tc lm ngui v ng sut trong chi tit gang c
Tc lm ngui ca gang nh hng rt ln ti qu trnh graphit ha gang
nng chy v to nn kt cu ca gang sau khi ngui.
Nu tc lm ngui nhanh th qu trnh graphit ha b ngn tr v kt qu
gang b bin trng. Ngc li nu tc lm ngui ca gang nng chy khng nhanh
qu th graphit kp thi xut hin vi s lng ng k.
Trong khi lm ngui gang nng chy th silic nh hng ti qu trnh graphit
ha.Nu tng lng silic th thm ch vi tc lm ngui nhanh vn c kh nng
loi tr hin tng bin trng ca gang.
Kt cu gang trng hoc gang ha trng (bin trng) c th thay i c
bng cch gia cng nhit. Nu t nng gang n 500
0
C th trong thc t khng xy
ra graphit ha v trong khong nhit 650-750
0
th qu trnh li xy ra mt cch
nhanh chng. Gang b graphit rt nhanh khi nhit cao hn nhit ti hn (cao
hn 750
0
C).
Trong qu trnh ng c ca cc chi tit bng gang c c b dy khc nhau,
khi lm ngui cc b phn khng c lm ngui ng u v nh vy s xut
hin ng sut bn trong kh ln. Cc ng sut ny c kh nng lm chi tit b cong
vnh v sinh ra vt nt.
gim ng sut trong cc chi tit bng gang ngi ta thng t nng ti
nhit 400-500
0
C. nhit ny khng lm thay i kt cu kim loi trong gang,
nhng ng sut bn trong c gim i nhiu. Kinh nghim cho thy rng ng sut
xy ra trong qu trnh c c th gim ti 80% v hn na nu phi gang "gi
ha" nhit bnh thng trong khong thi gian na nm hay mt nm.
i vi cc chi tit ca u my phn ln khng phi nhit thp hoc
cho thm thi gian gi t nhin. Cc chi tit ny ngay trong qu trnh s dng ng
sut c gim i rt ln. Tuy vy khi phc hi chng bng phng php hn v hn

Cnsc.205
p, do b t nng nhit cao, lm ngui nhanh, khng u, s lm xut hin
ng sut cc b ln. V vy, vic kh ng sut trong v sau khi hn l vic rt quan
trng. Bin php ch yu kh ng sut i vi cc chi tit gang l t nng chi tit
trc khi hn. Thng thng chi tit t nng trc n 350
0
C th hiu qu kh ng
sut tng i r. t nng trc ti 550
0
C v gi chi tit nhit ny t 3 - 4 gi
v hn ngay nhit th c th kh c hon ton ng sut bn trong.
Khi phc hi bng hn v hn p, ty theo tm quan trng, c im v kt
cu ca chi tit ta c th dng phng php hn nng hoc hn na nng. Khi hn
nng, c th t nng ton b chi tit hay tng phn (cn gi l t nng cc b) chi
tit. i vi cc chi tit phc tp v quan trng kh t nng cc b th gim ng
sut bn trong trc khi hn phi t nng ton b vi tc t nng chm v tc
lm ngui chm.
3. Hn cc chi tit bng gang
Nh cc c im trnh by trn ta thy gang l mt loi vt liu kh hn
v trong gang xut hin cc ni ng sut ln, gang b bin trng, trong trng thi
nng gang khng c tnh do v c c tnh chy lng. Tnh chy long ca gang lm
cho nc kim loi ca gang chy trn trn b mt chi tit nhanh cho nn kh to
thnh nhng mi hn c bit khi hn nhng chi tit nm v tr thng ng. Hn
gang c th chia ra hai loi: hn nng v hn ngui.
a. Hn nng
Gi l hn nng v chi tit trc khi hn c t nng ti nhit no
v c gi nhit ny trong sut qu trnh hn. Nh t nng nhit cao
ton b (hay mt vng tng i ln) m vng c hn sau c lm ngui t
t cng vi ton b chi tit, to iu kin d dng cho qu trnh graphit ha ca gang.
Vic t nng cao v lm ngui t t cn c tc dng kh ng sut bn trong do qu
trnh hn gy ra.
Nu hn nng bng hi th vt liu hn nn dng cc que gang, cn nu hn
in h quang th c th dng que gang hoc thp c thuc bc c bit.
Qu trnh cng ngh hn gm cc nguyn cng sau y: t nng s b, hn,
lm ngui.
t nng chi tit trc khi hn l mt nguyn cng chnh nh hng n cht
lng hn, t nng l m bo cho cc chi tit gin n u v mi pha. Cc chi
tit khng ln th c th t nng bng kh t, l in hoc l t bng than g. t
nng chi tit cho php tin hnh theo hai bin php sau y: u tin t nng chi tit
n 200-250
0
C trong vng 20 pht (tc khong 600
0
C/gi,) sau tin hnh t
nng ln cui ti nhit 700
0
C trong thi gian 20 - 25 pht.
Qu trnh hn c th tin hnh trong mt chu k khi m nhit chi tit cha
gim xung di 350-400
0
C. bo v cho chi tit khi ngui nhanh v ngui
khng u th sau khi t nng chi tit ngi ta trong ct, tro hoc bc bng b
iu nhit ch to bng thp tm c bc aming ch h ch cn hn. Ngoi ra sau
khi hn cng c th li phi t chi tit n 650-700
0
C sau lm ngui t t loi
tr ng sut bn trong.

Cnsc.206
Hn hi cho gang th dng ngn la trung ha vi lng d axtylen khng
ln. Mun t c phm cht tt nn dng cc que gang c thnh phn ha hc sau
y (bng 4.5).
Bng 4.5. Thnh phn ha hc cc que hn gang

Thnh phn ha hc, %
Lu
hunh
S
Pht
pho P
Crm
Cr
Niken
Ni
M
hiu
que
hn
Ccbon
C
Silic
S
Mngan
Mn
Khng qu
ng
dng
A 3-3,6 3-3,5 0,5-0,8 0,08 0,2-0,5 0,05 0,03
Hn
nng
B 3-3,6 3,6-4,8 0,5-0,8 0,08 0,3-0,5 0,05 0,03
Hn
nng v
hn
ngui

Cht tr dung thng l burax hay hn hp gm 50% burax, 47% biccbnt
v 3% silic oxyt.
Sau khi hn xong cn chi tit trong thi gian 10 - 12 pht nhit 600-
650
0
C v sau lm ngui chm u bng cch ph ct, tro hay trong l.
Dng que hn gang vi lp thic k bng trn nhm to x trn b mt
mi hn v ngn chn cho mngan khi b chy hon ton, mi hn nhn c s l
mi hn mm.
hn nng cc chi tit bng gang i hi phi c y thit b nh: l xo,
nhit luyn, nhit k, v.v... Do , phng php ny ch nn dng nhng trng
hp cn thit khi yu cu lp kim loi hn ging nh kim loi chnh v mi tnh cht.
Bng phng php ny c th hn cc t xupp b mn trn np ng c bng
gang (ch l hn hi) hoc hn cc vt nt trong thnh v gia hai xylanh hoc
cc v tr cch cc xupp mt khong nh no .
b. Hn ngui
S d gi l hn ngui v trc khi hn chi tit khng c t nng s b.
Khi kim loi vng hn c lm ngui rt nhanh hn ch qu trnh grapht ha
ca gang cho nn sinh ra hin tng ha trng v ti trong mi hn, lm tng ng
sut bn trong v c kh nng sinh ra vt nt. V vy, phi c phng php hn ch
no c th loi tr hoc hn ch cc hin tng trn. l iu rt quan trng v
rng hn ngui l phng php c nhiu u im so vi phng php hn nng,
nng sut cao. Dng phng php ny c th phc hi nhng chi tit c ln bng
gang xm m vic t nng chng tng i kh khn nh thn my, gi xe, v.v...
Hn ngui cho gang thng c thc hin bng phng php in h quang
vi cc que hn bng thp, gang, kim loi mu (ni ken, ng thau, ng ), bt kim
loi hoc bng chm que.

Cnsc.207
trnh cho cu trc mi hn khi b gin v bin trng, nn tin hnh hn
vi mi hn rng v ngn, c chiu di khong 40-50mm.
kh cu trc gin to ra trong mi hn cn phi tin hnh sau lm
ngui t t. Cn gim ng sut d trong mi hn, tng m c ca kim loi
mi hn, gim bin trng ca gang cn tin hnh nh sau: lp kim loi hn th
nht c hn p vi tc ln bng que hn c ng knh 3mm cng dng
in cao. trnh tp trung nhit mt ch khi hn phi lc que hn hoc phi ngh
ngt qung. Trc khi mi hn th nht ng c th ph ln n mt lp th hai bng
nhng mi hn ngang. Nu lp hn th nht b xp r th cc lp sau cng s tng
i m c.
4.4.2. Hn cc chi tit bng nhm v hp kim nhm
Hn nhm v cc hp kim ca n l mt qu trnh rt phc tp v trn b mt
ca nhm v hp kim nhm lun lun tn ti mt lp oxyt Al
2
O
3
rt kh nng chy
(nng chy nhit 2050
0
C), c t trng ln hn so vi t trng ca nhm nguyn
cht. Lp xyt ny ch c chiu dy khong 0,002mm nhng rt vng chc, nhit
nng chy ca n cn cao hn nhit nng chy ca nhm v n lm cn tr cng
vic hn rt ln. Khi hn n kh nng chy nn kh nng bm ca kim loi hn v
kim loi chnh s rt km nu nh khng lm sch cn thn. Mng xyt c th b ph
hy nh mt cht tr dung c bit cho vo vng hn. Khi tc dng ln oxyt nhm
cht tr dung phn tch n, nhm c hon nguyn to iu kin m bo cng vic
hn c tt.
Cc cht tr dung c bit v thuc hn dng khi hn nhm v cc hp kim
nhm gm cc mui ftorit hoc clorua liti, kali, natri v canxi. Cc mui ftorit v
clorit ni trn c kh nng ha tan rt tt vi xyt nhm v lm cho n d nng
chy. Cc cht tr dung ny khng lm nh hng xu n mi hn v chng khng
to vi nhm thnh lin kt v khng lm gim c tnh ca n. Khi kt hp vi cc
cht tr dung mng xyt tr thnh cht nh ni ln trn khng lm bn mi hn.
Mui liti l loi c tc dng ha tan tch cc i vi mng xyt nhm, song, v l loi
mui tng i c nn khng c dng rng ri lm.
Khi hn cc chi tit nhm hoc hp kim nhm, ngn nga hin tng bin
dng (vnh) nt v n nh cho qu trnh kt tinh ca kim loi chy trong vng hn,
ta phi t nng s b, cc b hoc i khi phi t nng ton b chi tit, ng thi
phi lm ngui chm sau khi hn xong.
Trc khi hn phi lm sch chi tit mt cch k cng bng bn chi kim loi
sau ra bng xng hoc axtn.
1. Hn h quang i vi nhm v hp kim nhm
C th tin hnh hn nhm bng cc than hoc bng que kim loi. Khi hn
in h quang bng cc than, thng dng thn cc graphit hoc thi than di t
200-700mm c ng knh t 6-25 mm ty thuc vo chiu dy ca vt hn. u
cc than c mi cn mt gc 60-70
0
. Ch hn bng cc than hoc cc grapht
xem bng 4.6. Hn bng cc than hoc grapht tin hnh dng 1 chiu, ngc cc.
Phng php ny dng hn hp kim nhm- magi.

Cnsc.208
Bng 4.6. Ch hn bng cc than hoc cc grapht
B dy kim loi
c hn, mm
Cng dng
in hn, A
ng knh ca
cc than, mm
ng knh cc
grapht, mm
2 - 5 120 - 250 12,5 10,0
5 - 10 250 - 400 15,0 12,5
10 - 15 400 - 500 18,0 15,0

Khi hn cc than cng nh khi hn hi c th tin hnh bng phng php
hn tri hoc hn phi. Hn phi (kim loi p theo sau cung hn) thng phc v
cc chi tit dy. Trng hp ny nhit ca cung h quang t nng trc cho kim
loi chnh nh vy tc hn c tng ln. Mt khc, khi hn phi, th vic lm
ngui chm nh vy m bo iu kin tt cho kim loi kt tinh, m bo c tnh tt.
ng knh que hn c chn ph thuc vo b dy chi tit hn, s liu c th xem
bng 4.7.
Bng 4.7. La chn ng knh que hn
B dy vt hn,
mm
ng knh cc hn,
mm
B dy vt hn,
mm
ng knh cc
hn, mm
3 - 5 4 - 6 12 - 15 8 - 10
5 - 8 5 - 6 15 - 20 10 - 12
8 - 10 6 - 7 20 v hn na 12 - 15
10 - 12 7 - 8 - -

Cht tr dung c a vo vng hn nh que hn, bt x v cc phn khng
ha tan ca xyt cng c a ra khi vng han nh que hn. Cc chi tit trc khi
hn phi nung ti nhit 250-300
0
C, nhm mc ch gim bin dng.
Hn in h quang bng cc in cc nhm (que hn nhm) trn l khng
nn, v nh vy hin tng xy ha xy ra rt mnh. Cc git nhm hay hp kim
nhm nng chy ra s b bc bi mng xyt, do vy cc git s khng dnh li vi
nhau v vi kim loi c bn. Do hn c tt, cc que nhm c bc thuc
hn c bit thnh phn nh trnh by trn. Trong trng hp ny lp thuc hn
ng vai tr ca mt cht tr dung, thnh phn ca n xem bng 4.8.

Bng 4.8. Thnh phn ca thuc hn
Cc loi ha cht Thnh phn thuc hn, %

Cnsc.209
1 2 3 4
Kali clorua (KCl) - 50 50 50
Natri clorua (NaCl) 27,2 15 30 35,5
Liti Clorua (LiCl) 18,2 - - 10,0
Natri Florua (NaF) - - - 1,5
Kali florua (KF) - - - 3,0
Kroilit 45,5 35 20 -
Sunfua natri 9,1 - - -

bc thuc cho que hn, cc cht c nghin nh v khuy trong dung
dch mui n bo ho cho n khi thy c li nh h dn l c. Sau nhng que
hn vo dung dch, ly ra ngoi kh trong 2 - 3 gi nhit bnh thng ri cho
vo l sy nhit 150-250
0
C trong thi gian t 0,5 - 1,5 gi.
B dy lp thuc bc ph thuc vo ng knh quen hn nh sau:
ng knh que hn, mm: 3 4 5 6
B dy thuc bc, mm: 0,25-0,30 0,3-0,5 0,5-0,75 0,75-1,6
Kim loi dng lm que hn thng l cc hp kim nhm c 5-6% silic v tt
nht l chn th no hp kim c thnh phn ph hp vi thnh phn kim loi
chnh.
Khi hn in h quang i vi cc chi tit nhm hay hp kim nhm phi tun
theo nhng quy tc chung sau y: ch hn bng dng in mt chiu ngc cc,
trong thi gian hn que hn ch dch chuyn dc theo mi hn m khng phi cho
dao ng qua li theo phng vung gc vi mi hn. C gng cho cung hn tht
ngn cng ngn cng tt. Trn bng 4.9 ghi ch hn cc chi tit nhm v hp kim
nhm ty thuc vo chiu dy chi tit v ng knh que hn vi in p nh hn 60
V.
Bng 4.9. Ch hn i vi cc chi tit nhm v hp kim nhm
B dy kim
loi hn,
mm
ng knh
que hn,
mm
Cng
dng in que
hn, A
S lt hn,
ln
Chi ch
1,5 - 4,0 2,5 - 4,0 90 - 180 1 Hn c lt m
4 - 6 5 - 6,3 220 - 240 1 Nu b dy chi tit
l 6mm th phi t
nng ti 200
0
C
6 - 10 4 - 5 180 - 250 1 t nng n 200
0
C
hn 10 4 - 6 200 - 250 2 v c th
hn
t nng ti 500
0
C

Khi hn cc chi tit c kch thc ln cng dng in hn c th tng ln
ti mt 40A cho 1mm ng knh que hn vi chiu di cung hn l 4mm v in
p lm vic l 22-27V. Qu trnh hn c tin hnh c nung nng s b v khng
cn dao ng ngang cho que hn.

Cnsc.210
Khi hn nhng chi tit c chiu dy di 5mm c th t nng cc b mt
vng nh bng in cc trong vng vi giy l .
Hn nhm cng c th tin hnh trn cc my hn t ng thng thng c
cht tr dung vi gii hn khng ln lm. Trng hp ny gp kh khn ln l chun
b cho c cu cung cp cht tr dung mt cch u n trong sut qu trnh hn.
Trong hn t ng ngi ta dng cht tr dung c m hiu AH-A1 c thnh phn
nh sau: 50% kaliclorua, 20% natri clorua, 30% kriclit. Cht tr dung Au-4 c
thnh phn 28% NaCl, 50% Kol, 14% LiCl, 8% NaF.
2. Hn nhm v hp kim nhm bng hn hi
Hn nhm v cc hp kim ca n bng phng php hn hi ni chung
khng c g c bit khc so vi hn hi cc chi tit bng thp hay gang. Nhc
im ln ca hn hi l khng tp trung nhit. Cho nn trong hn hi, ngn la s
t nng b mt chi tit trn mt vng rng v trong mt vi trng hp c th lm
thay i cu trc ca kim loi chi tit. Tuy vy, hn hi c u im l c th iu
chnh c nhit lng v mi trng hi t (t ngn la oxy n ngn l a
axtylen) ngoi ra cn cho php gi kim loi trong vng hn trng thi nng chy,
iu cho php tng thi gian thot kh ca mi hn trnh c hin tng r kh.
Trong hn hi phi dng ngn la c cng sut b hn so vi hn hi i vi
cc chi tit bng thp v phi dng ngn la trung ha. Ty thuc vo chiu dy ca
chi tit hn m tin hnh chn cng sut ngn la v s hiu u m hn nh trong
bng 4.10.
S d phi dng ngn la trung ha hn l v nu trong khi tha xy th
nhm b xy ha mnh v to ra mng xyt kh chy. Nu l ngn la axtylen m
tha hyr th lm cho mi hn d b r.
Bng 4.10. La chn cng sut ngn la v s hiu u m hn
Chiu dy
chi tit,
mm
Cng sut
ngn la
axetylen, l/h
S hiu,
u m
hn
Chiu dy
chi tit, mm
Cng sut
ngn la
axetylen, l/h
S hiu
u m
hn
0,8 50 0 4,0 750 4
1,0 75 0 6,0 1200 5
1,5 150 1 10,0 1750 6
2,0 300 2
Ln hn 10,0
2500 7
3,0 500 3 - - -

Cht tr dung dng ha tan lp xyt nhm kh chy l cc cht nu
trn nh cc hp cht mui clorua v florua dng kali clorua (KCl), natri clorua
(NaCl), liti clorua (KliCl), kali ftorit (KF), natri ftorit (NaF) vi cc hp cht khc
nh krilit v kim loi kim th.
Trc khi hn cc chi tit c t hp kim nhm phi t nng s b chi tit
n nhit 150-200
0
C trnh hin tng nt. Sau khi hn cng phi t nng bn
trong. Trong trng hp ny cng s dng cht tr dung kiu c thnh phn nh sau:

Cnsc.211
kali clorit (KCl) - 50%, natri clorit (NaCl) - 28%, liti clorit (LiCl) - 14% v natri
ftorit (NaF) - 8%.
Ngoi ra, ngi ta cn ra thm mt cng ngh mi hn mt vi hp kim
nhm m khng cn cht tr dung. Cng ngh m bo cht lng cao: mi hn
hon ton ng nht vi kim loi chnh ca chi tit. S d ra nh vy l v cc cht
tr dung v bt x do chng to ra c th tc dng vi kim loi v ph hy n ngoi
ra li l cht t tin khng thng xuyn sn c cc c s sn xut. Khi hn khng
c cht tr dung th lp xyt nhm c ty sch bng phng php c kh bng m
thp c bit hoc bng que hn. Vic ty sch mng kim loi bng mc thp c th
dng khi sa cha cc chi tit khng quan trng, ng thi mc thp khng c
trong vng hn bi v ngc li th lng tp cht c hi ca st s tng ln.
Phng php hn ny thng dng cho cc chi tit lm t hp kim nhm loi
xilimin (pttng ng c u my). Loi cng ngh ny gm nhng bc sau y:
Bt k chi tit no cng t nng ti 250-300
0
C. Cnh ch cn hn t mu
kim loi hn, kim loi c thnh phn tng ng vi thnh phn ca kim loi
chnh. Nh vy tay tri ca ngi th hn c t do. Ngi th hn ch hng ngn
la trung ha vo vng hn sao cho ngn la cng ph kn ton b mu hp kim hn.
Khi , tay tri ngi th cm m st, a m nhn vo vng chy sng ca ngn
la hn v t n n khi nng . T m st lun t vo ch cn hn, nhm
xc nh im nng chy ca kim loi chnh tng ch mt. Khi kim loi chnh bt
u chy, ngi th dng m st y mu kim loi n v tr cn hn v sao cho mu
kim loi c trm ln ton b v tr cn hn. Sau iu chnh ngn la thnh
ngn la tha axetylen (cn gi l ngn la hon nguyn).
Khi tip tc t nng ch hn v mu kim loi hn th hn phi ch lm
nng chy tht k. Song, s nng chy kim loi chnh vi kim loi hn khi cha hon
ton, hoc c trng hp kh chy, l nguyn nhn do mng xt nhm bao ph.
Nn ch rng, nu kim loi chnh ch vng hn c chy th phi chuyn
nhanh m hn sang ch khc tip mng xt ng thi lm cho kim loi hn nng
chy. thi im kim loi chnh v kim loi hn va chy, phi chuyn ton b sang
v tr k tip. Th hn phi lun lun gi m st sao cho ngn la hon nguyn bao
trm vng hn, nhm bo v vng hn c nng chy cng mt ch ngi th hn
mi chuyn v tr hn v tip tc mi hn. Nh , ngi th hn lm cho cc
mnh tp cht vn tr thnh bt x ni ln v vng hn c nng chy hon ton.
Sau khi va hon thnh xong cng vic hn cn phi t nng li mt ln
na, hng ngn la m hn ln mi hn, kim tra li cc v tr hn.
Sau khi kt thc mi cng vic hn, chi tit phi c lm ngui t t, hoc
tt hn nn t nng ti nhit 300
0
C v sau cho ngui chm. Lm nh vy s
kh c ng sut bn trong sinh ra trong qu trnh hn.
Khi hn p cc pttng ng c u my lm bng hp kim xilumin ngi ta
dng que hn xiluumin ng knh 10-12 mm c chiu di 300-350mm. Khi hn
p, que hn c dao ng theo hnh li lim dc theo vng hn c chiu rng
khong 30-40 mm. Sau khi hn tin hnh lm ngui chm.
4.5. Phc hi chi tit bng phng php hn p rung
4.5.1. Nguyn l hot ng

Cnsc.212
Hn p rung l mt dng hn c kh t ng, nguyn tc hot ng c bn
ca n cng ging nh nguyn tc ca hn t ng duy ch c khc l trong qu trnh
lm vic m hn lun lun rung vi tn s v bin nht nh.
S nguyn l thit b hn p rung c th hin trn hnh (hnh 4.4).



















Hnh 4.4. S thit b hn p rung
1. Chi tit cn hn p 7. Cc con ln
2. Dy hn 8. Rnh dn nc cn lm mt
3. M hn rung 9. Ngun in
4. L xo 10. Bm bnh rng
5. B gy rung 11. Cm khng
6. Hp cun dy 12. B cha nc lm mt

Dy hn 2 (que hn) t hp cun dy 6 nh cc con ln 7 c a qua m
hn rung 3 ti b mt cn hn p ca chi tit 1 quay vi tc nht nh no .
rung dc ca dy hn cng vi m hn c thc hin nh b gy rung 5 v cc l
xo 4. Khi chm vo b mt ca chi tit, dy hn b nng chy di tc dng phng
in xung t ngun in 9 v kim loi nng chy c ph ln b mt ca chi tit.
nng cao n nh v tng hiu sut ca qu trnh hn p ngi ta mc
ni tip cm khng 11 vo mch in. T b cha 12, nh bm bnh rng 10 cht
lng lm mt c a theo rnh 8 qua m hn 3 ti v tr kim loi nng chy. Cht
lng lm mt c tc dng thc y vic to thnh mi hn mt cch nhanh chng,
cn hi nc bc ln s bo v cho kim loi nng chy khi b tc dng ca xy v
nit trong khng kh. Cht lng lm mt thng l dung dch 5% nc x a nung
hoc dung dch 20-30% nc glixrin k thut [C
3
H
5
(CH)
3
] v nhng dung dch
khc. Tiu chun hao nc lm mt l khong 0,2-0,7 lt/pht.
V
A
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

Cnsc.213
Trong mi chu trnh rung ca in cc, vic hn p c thc hin thng
qua cc giai on chnh sau y (hnh 4.5):
1. Thi k ngn mch ca in cc vi b mt chi tit;
2. Thi k ngt mch;
3. Thi k phng h quang;
4. Thi k chy khng.
Nhiu nghin cu cho thy rng, trong c mt chu trnh rung ca dy hn
khong 0,01 giy th hnh trnh chy khng chim ti 60-70% tng s thi gian. Cn
li thi k ngn mch chim khong 2,5-3,0.10
-3
giy, thi k ngt mch v phng
h quang l 1.10
-3
giy.
thi im ngn mch in p khng ti ca ngun in gim xung t
ngt cn dng in th tng ln nhanh chng ti khong 1100-1200 A (trong khi
tr s trung bnh l 180 A). Mt dng in lc ny t ti 3.10
-3
A/mm
2
. Di tc
dng ca lng nhit sinh ra cc in cc b t nng v u dy hn b nng chy.









Hnh 4.5. S cc qu trnh trong khi hn rung
a. Thi k ngn mch b. Thi k ngt mch
c. Thi k phng h quang d. Thi k chy khng
thi im ngt mch cng dng in gim xung, cn in p gia cc
in cc tng ln do c sut in ng t cm cng chiu vi in p ca ngun
in. Khi xut hin hin tng phng h quang v ta ra mt khi lng nhit ln
(ti 70%). Kim loi u in cc b nng chy v b bc x, mt phn c bm
cht vo b mt chi tit cn mt phn b vng ra. Trong qu trnh phng h quang th
hu nh hiu in th khng thay i. Cui thi k ny, tc l thi k i ra ca in
cc qu xa (d) in p hn li gim, nhng khng t ngt v n vn d tr mt
cm ng nht nh. Khi hnh trnh chy khng cng ln th tn hao kim loi cng ln
v nng sut hn cng gim. bn bm ca lp hn p vi kim loi c bn khng
cao lm v b mt kim loi b oxy ha. khc phc hin tng cn phi gim
thi k chy khng v gim tr s xung ca dng ngn mch. Vic tng in cm nh
cm khng (11) s lm gim tr s xung ca dng in thi k ngn mch, khi
tng gim ca xung s u hn, thi gian tn ti v n nh ca h quang khi
ngt mch tng ln v nh vy hin tng khng ti c khc phc.
Ngoi ra khc phc giai on chy khng cn phi chn ch hn (V v
I) cho ph hp, chn tn s v bin rung cho ng v cui cng l tnh ton, chn
mch cho ph hp.


a) b) c) d)
|
2 2
o
1
3

Cnsc.214






Hnh 4.6. S b tr dy hn vi chi tit
1. Chi tit; 2. in cc; 3. Lp hn p.
4.5.2. Qu trnh cng ngh hn
Hn rung c th tin hnh nh ngun in mt chiu hoc xoay chiu v cng
c th dng hn hp c mt chiu v xoay chiu. Khi dng dng in mt chiu v
hn ngc cc th cht lng lp hn p s cao hn. Trong trng hp ny bn
bm ca lp hn p vi kim loi c bn cao hn ng k so vi trng hp hn p
dng in xoay chiu hoc hn hp. Khi hn bng dng xoay chiu hoc hn hp,
cc dng in lun thay i do trn in cc lng nhit sn sinh ra khng ng
u v qu trnh hn khng n nh. T nhng nguyn nhn cht lng hn gim
xung. Hn p dng in hn hp gy phc tp v phi c hai ngun in: My
pht mt chiu v bin p bn. Bn cnh nhng nhc im trn ngun xoay chiu
c u im ni bt l d to hn, mng in sn hn gi thnh h so vi ngn mt
chiu.
Khi hn p bng dng mt chiu, ngun in c th l my pht mt chiu,
hoc chnh lu, hoc my pht in p thp c mc ni tip mt cun cm vo mch
hn thay i in cm bng cch thay i s vng.
Trn cc s di y gii thiu phng php hn rung vi ngun in
mt chiu v vi ngun in xoay chiu c lp cm ng b sung:


Hnh 4.7. S nguyn l lm vic ca thit b hn rung vi ngun in mt chiu
1. ng c a dy; 9. Vi nc lm mt;
2. Hp gim tc; 10. Thng cha nc lm mt;
3. Hp cun dy hn; 11. Bm nc;
9
8
11
10 12 13 14
1
7 6
5
2
3
15 16

Cnsc.215
4. Con ln a dy; 12. Cun cm ng b sung;
5. B rung ng; 13. Ampe k;
6. L xo b rung ng; 14. Vn k;
7. Bin p ca b rung; 15. My pht mt chiu;
8. Chi tit phc hi; 16. ng c (xoay chiu 3 pha).

tin hnh hn p ngi ta g chi tit ln mm cp ca my tin, cn m
hn c hp cun dy hn c g ln bn dao ca my tin. Trc chnh my tin c
th phi c hp gim tc gims vng quay theo yu cu cng ngh (ti 1
vng/pht).
S vng quay ca chi tit c th xc nh theo cng thc sau y:
q .
. .
.
. 15
2
D s h
v d
n
n
= , vng/pht (4.18)
trong :
d- ng knh dy kim loi hn, mm;
v
n
- vn tc a dy hn, mm/giy;
q - h s chuyn kim loi dy hn vo lp hn p, (q =0,85 - 0,90);
h - chiu dy lp hn p, mm;
s - bc hn p, mm/vng;
D - ng knh ca chi tit, mm.

Chi tit cn hn p phi c lm sch bn v g bng giy gip hoc bn
chi st. Cc chi tit lp lng c mn khng ln (0,1 - 0,2 mm) hoc b cong hoc
c van ln nn mi s b sau khi gia cng c lp kim loi ph c cht lng
tt hn v thnh phn ha hc, cu trc v c tnh.
















Hnh 4.8. S thit b hn rung ngun xoay chiu c cm ng b sung
1. Bin p hn; 5. Cun t gy rung;
2. Cun dy; 6. M hn rung;
3. ng c in a dy; 7. Chi tit;
7
5
6
3
2
1
8
4 V
A

Cnsc.216
4. Con ln a dy; 8. Cun cm ng b sung.

n nh v cht lng hn p ph thuc vo in p, in cm v cc
ca dng in; vo thnh phn v khi lng cht lng lm mt v tr s khong
cch gia cc in cc. Hn p rung c th tin hnh in p 4-30 V. Vic phc
hi cc chi tit bng hn p thng tin hnh in p 18-22V v dng in 80-300
A. Khi tng in p th nng sut v tc dng nhit ca dng in i vi kim loi
tng ln. Mt s thnh phn nh ccbon, mngan ... b t chy nhiu hn v
cng ca chi tit hn p gim xung, cn kim loi b tn hao do b bn to tng ln.
V vy, nhn c lp ph c chng mn tt th nn hn p in p thp.
Sau hn p chi tit c em gia cng c bng cch mi, u tin mi th,
sau mi tinh t c kch thc cn thit.
Trn y ta va xt v hn p in-h quang rung. Trong thc t cn c
nhng phng php hn rung nh tia la tip im rung v h quang tip im rung.
Cc phng php ny khc nhau v qu trnh s in v ngun in.
V u hn rung th ngoi loi u hn c gy rung bng in (hnh 4.4),
ngi ta cn dng cc loi u hn c b phn gy rung in t v c hc.
4.5.3. Cc yu t nh hng ti cht lng hn p
Ngoi cc thng s v in, qu trnh v cht lng hn rung cn chu nh
hng ca rung ca m hn v cht lng lm mt. Tn s rung ca m hn (tc l
ca dy hn) vo khong 50-100 ln/s gy ra bng y ln phng h quang v nh vy
n lm tng n nh ca qu trnh hn v tng lng phun kim loi ln b mt
bng nhng sut phun khng ln lm. Tr s bin rung ca dy hn v gc hp
bi n vi chi tit u nh hng ti tr s khong cch gia cc in cc. Khi
khong cch tng ln th in p tng ln v cng nng chy ca kim loi
tng ln. Vic b tr in cc so vi chi tit c trnh by trn hnh 4.6.71. Gc o
phi nm trong khong 35 - 45
0
(0,612 - 0,787 rad), cn gc | trong khong 70-90
0
(1,22 - 1,57 rad).
Cht lng lm mt lm gim nh hng nhit ca tia h quang i vi chi tit
v lm tng vn tc lm mt ca lp hn, nh vy lp hn p s c cu trc ti v
c cng v chng mn cao. Ngoi ra cht lng cn bo v cho lp hn p
khi b tc ng ca xy v nit ngoi khng kh.
4.5.4. u nhc im ca phng php hn p rung
1. u im
- u im ca hn p rung so vi cc phng php hn p khc l chi tit
phc hi b t nng khng ng k, vng nh hng nhit khng ln, do thnh
phn ha hc v tnh cht c l ca chi tit hu nh khng b thay i. Ngoi ra, nu
dng dy hn c hm lng cc bon tng ng th c th nhn c tt c cc dng
cu trc ti ca kim loi hn p c cng v chng mn cao;
- C kh ha c qu trnh hn, khng ph thuc vo tay ngh cng nhn;
- Cho php sa cha nhng chi tit trn c ng knh nh c 10-15mm m
khng th sa cha bng hn p t ng c bt hn;
- Nng sut cao khi ph nhng lp mng;

Cnsc.217
- Khi hn nh phng php sinh h quang bt buc nn c th dng nc lm
ngui, v nh vy chi tit khng b t nng qu v khng b bin dng (v cng
l iu rt quan trng);
- Sau khi hn coi nh chi tit c ti ngay do khng phi gia cng nhit
luyn.
2. Nhc im
Nhc im ca hn p rung l cu trc ca lp hn p l khng ng nht
cn cng l khng ng u, trn b mt xut hin nhng vt nt t vi. iu
c th gii thch l khi hn p c mt vng ln chi tit th mi hn c ti
vi cng cao, cn sau khi hn p mi tip theo th mi hn li c ram
mt phn.
Do vy bn mi ca chi tit b gim i ng k. V vy, khi s dng
phng php hn rung phi thn trng xem xt iu kin lm vic v c im kt
cu ca chi tit.
Cc chi tit chu ti trng i du nh trc khuu th khng nn sa cha
bng phng php ny.
Cho n nay ton b qu trnh hn vn cha c nghin cu mt cch trit
. Cc s liu c tnh cht tiu chun v tn s dao ng cha c quy nh, v
mi quan h gia bin dao ng vi ch k thut, v hng dao ng tng
i ca cc u dy i vi chi tit hin nay mi ch c chn qua thc t sn xut
m thi.
4.6. Phc hi chi tit bng phng php phun kim loi
4.6.1. Nguyn l phun kim loi in h quang
Phun kim loi l qu trnh to ra lp ph bng cch phun cc ht kim loi
nng chy nh lung kh nn hoc kh tr ln b mt chi tit c chun b trc.
Vic lm nng chy v phun kim loi c tin hnh nh cc my phun kim loi.
Ty thuc vo phng php lm nng chy kim loi, vic phun kim loi c chia
ra: phun kim loi in h quang, phun kim loi hi, phun kim loi cao tn, phun kim
loi h quang plazma, v.v...
Phun kim loi in h quang da trn c s s dng ngun nhit ca tia h
quang lm nng chy kim loi cn phun. Trn s (hnh 4.9) ta thy cc dy kim
loi 1 cch ly vi nhau v c y i trong rnh ca v my phun nh cc con ln
5. Trong u phun ca my phun, gia cc dy kim loi c chnh lch in p v vy
xut hin tia h quang v di tc dng ca n chng b nng chy. Cc phn t kim
loi nng chy nh lung kh nn 2 c thi ln b mt chun b sn ca
chi tit 3.







3 4
1
4

Cnsc.218
PHVN
Thep,ong,ong o, nhom thi ec , kem,
ong thau, nhom,thi ec ong o,ong thau
kem
LEN CAC VAT LI EU
Thep vacac Gogi ay s
ki m l oai khac
75 125 200
50
0
50
100
150
200
250
25
75
100 200 300 400
V
[ m/s ]
khong kh
4
3
2
1
khoang cach phun ki m l oai (mm)






Hnh 4.9. S lm vic ca my phun kim loi in h quang

6. Dy phun;
7. Lung kh nn;
8. Chi tit c phun;
9. Dy dn t ngun in;
10. Cc con ln.

Khi phun kim loi c th ph mt lp kim loi bt k c chiu dy t 0,03
mm ti vi milimt ln bt k vt liu no nh kim loi, g, thy tinh, thch cao,
giy, v.v... m khng lm nhng vt liu b nng chy.
























Hnh 4.10. S qu trnh phun kim loi
2. B mt c phun; 2. Dy kim loi phun;
3. ng cong thay i vn tc kh nn; 4. ng cong thay i tc ht kim loi

Cnsc.219

Qu trnh phun kim loi c th chia ra lm 3 giai on: Giai on lm nng
chy kim loi dy phun, giai on phun kim loi nng chy nh lung kh v giai
on hnh thnh lp ph. Hnh 4.10 miu t s qu trnh phun kim loi.
Theo nghin cu A.Ph.Tr-it-xki, khi t chy dy kim loi trong my phun
xy ra nhng chu trnh nh sau y:
1. Xut hin h quang gia cc in cc v t chy chng;
2. Ngt mch u tin ca mch in cc in cc;
3. Ngn mch v lm nng chy in cc;
4. Phng tia la in v tip tc tia h quang mi.
S nng chy kim loi xy ra thi im chy v ngn mch ca tia h
quang, nhng thi im ngt mch i n ca cc in cc kim loi khng b
nng chy.
Nhit nng chy ca kim loi nhng giai on khc nhau u khc nhau.
Khi h quang chy th nhit ca kim loi phun tng i ln, lc s to ra s
lng cc ht kim loi c kch thc nh, cn khi on mch nhit gim xung v
lc ny to ra cc ht kim loi c kch thc ln hn.
Khi cc phn t va vo b mt phun th chng b lm lnh bi dng khng
kh nn hoc khi tr v do truyn nhit t cc phn t bm ti kim loi ca chi
tit. T thy c rng, nhit t nng ca chi tit khi phun kim loi khng
cao lm, vo khong trn di 200
0
C.
Ngi ta cho rng lin kt bn trong ca lp kim loi phun vi kim loi chi
tit c c l do lc bm tng h c gii v tc ng ca cc lc phn t. bm
ca lp kim loi ph vi kim loi c bn ph thuc vo trng thi b mt sa cha
ca cc chi tit, vo nhit v vn tc ca cc ht phun vo, kim loi phun v ch
phun kim loi.
Khi phun kim loi c th to ra nhng ht kim loi c kch thc khc nhau
t 2 n 100 m . Tc bay ca cc ht kim loi c th t ti khong 85-190 m/s
cn thi gian chuyn ng ti chi tit th khng ti 0,003 giy. vn tc ln v thi
gian chuyn ng nh nh vy cc phn t khng kp lm lnh mt cch nhanh
chng c v khi chm vo b mt chi tit chng vn nm trng thi do. V b va
p mnh cho nn nhng phn t ny b n hi (bin dng i) v dnh vo nhau, kt
qu l nh tc dng ca cc lc bm gia cc phn t v nguyn t ti ch tip xc,
cc phn t kim loi c lin kt vi kim loi ca chi tit v vi nhng phn t kim
loi phun ln trc n.
Vn tc a dy v p sut lung kh cng lm nh hng ti cc qu trnh
trn. Khi vn tc a dy ln th cng cc i ca dng in tng ln v ko di
thi gian ngn mch ca in cc v nh vy s lm tng khi lng cc ht kim
loi c kch thc ln. Khi tng p sut lung kh s lm tng chu k chy ca tia h
quang v nh vy cht lng phun tt hn v s lm tng khi lng ca cc ht c
kch thc nh. Tuy nhin, cn ch rng p sut cao ca lung kh v s tng t
ngt vn tc a dy ti mt tr s ln hn tr s cc i no c th dn n l chu

Cnsc.220
k ngn mch kim loi khng kp nng chy ht. Nhng ht kim loi ln thm ch
nhng cc kim loi c th b bt ra, va vo chi tit lm nh hng khng tt ti cht
lng phun.
Cu trc v tnh cht ca lp ph chu nh hng ln ca cc yu t nh vn
tc ca cc ht, khi lng v kch thc ca chng, nhit ca cc ht trong thi
gian chng di chuyn, cc hin tng xy ra trong qu trnh phun cng nh trng
thi b mt chi tit v vt liu dy kim loi. i b phn cc yu t ph thuc vo
ch phun.
Cu trc ca lp kim loi phun rt khc bit so vi cu trc ca kim loi c
hoc cn. Lp ph thng l xp, tr s xp ph thuc vo hng lot yu t, trong
quan trng nht l phng php lm nng chy kim loi v ch lm vic ca
my phun kim loi. Thnh phn ha hc ca lp ph cng khc so vi thnh phn
ha hc ca dy phun bi v trong khi phun mt s thnh phn ca n nh cc bon,
silic, mangan, v.v... b t chy.
S tn ti cc mng xy ha trn b mt cc phn t kim loi phun cn tr s
to thnh cu trc ng nht bnh thng cu lp ph v l nguyn nhn lm gim
do ca n, ng thi so vi kim loi ca chi tit th sc cn va p, sc cn t,
sc cn xon, sc cn un ca n nh hn rt nhiu. Lp ph chu nn tt nhng
chu ko ti.
cng ca lp ph ln hn cng ca dy phun l do khi b lm lnh th
cc phn t c ti (i vi dy cc bon cao). Cu trc xp v cng cao ca
lp ph m bo cho n c chng mn cao khi lm vic c bi trn.
Ti im tip xc gia hai in cc nhit sinh ra ln, ln hn kh nhiu so
vi nhit nng chy ca kim loi, do ti y xut hin hai trng thi ca kim
loi: kim loi lng v hi kim loi. Kim loi nng chy c lung kh cun i v
c phun ra thnh nhng ht nh vi vn tc ln ca lung kh. Kim loi cng nh
nhit ca cc ht thay i t im nng chy ti b mt ca chi tit v theo tit
din ca lung khi t ng tm lung khi ra ti lp bin. Vn tc ca cc ht tng
dn t vn tc ban u khong 18 m/s cho ti tr s cc i v sau cng xa vng
chy th cng gim xung. Tr s cc i khi phun thp c th t ti 190 m/s.
Vn tc cui cng ca cc ht khong cch 250 mm cch u my phun
vo khong 85 m/s, thi gian bay ca ht vo khong 0,003 giy. Do ht khng b
lm lnh t ngt khi chm ti b mt chi tit v n vn cn trng thi do. Sau
y l mt s s liu.
- Khong cch t u my phun, mm: 50 100 200
- Nhit ca cc ht kim loi trn ng
tm ca lung khi thi
0
C 1030 980 900
Nh trn ni, vn tc nhit ca cc ht kim loi gim xung theo tit
din ca lung kh thi t ng tm ra ti chu vi. Nu cho rng trong qu trnh bay,
cc ht kim loi c lm mt khng ng u v b xy ha mt phn nhng mc
khc nhau, th thy r rng rng, khi t ti b mt chi tit, cc ht kim loi s c
kch thc, khi lng, vn tc v nhit khc nhau. Khi va p vo b mt chi
tit, do nhng nguyn nhn trn, cc ht kim loi s b bin dng, bin cng v b
lm lnh do b mt ngui ca chi tit nhng mc khc nhau v do vy cu trc

Cnsc.221
lp ph s khng ng nht v s khc bit rt nhiu so vi cu trc ca kim loi
phun.
bn bm gia cc ht kim loi vi nhau c th xem nh bn tip xc
to bi s tc dng ca cc lc bm gia cc nguyn t, phn t ca cc phn
tip xc.
Thnh phn ha hc ca lp ph rt khc so vi thnh phn ha hc ca dy
phun v khi b nng chy, dy phun b chy mt mt s cc thnh phn: C25-35%, Si
25-45%, Mn 35-38%, S 25-26%.
Lp ph nhn c bng cch phun dy kim loi c thnh phn 0,7-0,8%C
c cu trc gm xoocbit, troxit, mactenxit.
4.6.2. bn bm ca lp kim loi ph vi kim loi c bn
Tnh cht c bn xc nh kh nng lm vic ca cc chi tit phc hi bng
phun kim loi l bn bm ca lp ph vi kim loi c bn. bm ca lp
ph vi kim loi c bn c xc nh bi trng thi b mt chi tit cn phc hi
nhit , vn tc ca cc ht kim loi, vt liu dy phun v ch phun kim loi.
Mun nng cao bn bm ca lp kim loi ph vi kim loi c bn th b
mt chi tit phi c lm nhm bng cch ct ren hng, gia cng c-dng cc,
v.v... Nhiu th nghim chng minh rng, nhm b mt cng ln th bn
bm gia lp ph vi kim loi chi tit cng cao. V vy nhiu nh nghin cu cho
rng bn bm l s lin kt c hc n thun ca cc ht kim loi vi nhp nh
b mt chi tit. Nhng theo quan im th khng th gii thch c rt nhiu
nhng hin tng khc, chng hn nh nng cao bn bm bng cch nung nng
s b chi tit, ph lt mt lp kim loi hoc hp kim nh (d nng chy). Do vy,
lin kt c hc c l ch c mt vai tr no trong bn bm m thi. Tuy nhin,
ngha c bn ca nhm tng bn bm l ch lm gim gc bin, c
ngha l ci thin iu kin thm t b mt chi tit bng cc ht kim loi.
do ca cc ht kim loi cho php c th coi qu trnh phun kim loi ln
b mt chi tit nh mt hin tng gn ging vi hin tng thm t. Theo R.
Gurvink th s thm t i vi mt h gm hai vt th s xy ra trong nhng trng
hp khi t nht c mt vt c mang ti b mt ca vt kia trong trng thi lng
hoc do. Nhng cng c th xut hin cu hi l trong trng hp ny liu c th
xy ra hin tng thm t khng, chng no cc ht kim loi phun c th b bao
hc mt mng xyt. C th tr li cu hi ny mt cch khng nh theo nhng
nguyn nhn sau. Mt l cng ca mng xyt ln hn rt nhiu so vi cng
ca ht kim loi phun (trong cc lp kim loi phun cc xyt thng gp nht l xyt
st Fe
2
O
3
v st t Fe
2
O
4
, cng Moox ca chng l 6,5, trong khi

ca bn
thn kim loi l (4-5). Hai l dy ca cc mng xyt khng ln lm v c tr s
vo khong vi chc ngxtrem. V vy, khi cc ht kim loi p phi b mt chi tit
th cc mng xyt va cng va rn bao quanh cc ht s b nt ra v lm cho
cc b mt ca ht kim loi v ca kim loi tr nn tinh sch. Khi cc im khc
nhau ca cc phn b mt kim loi tinh sch xch li vi nhau c ly khong vi
chc ngxtrem th lc s xut hin nhng lc tc dng tng h ca lin kt phn

Cnsc.222
t. Cc mnh v ca mng xyt ln vo lp ph lm cho n c thnh phn xyt cng
ln.
bm ca lp kim loi phun vi kim loi c bn c c, l do lin kt
phn t xut hin khi b mt chi tit b cc ht kim loi na t. Trn hnh 4.11. biu
th ht kim loi trn phun b mt chi tit.
Sc cng b mt
3 , 2
o xut hin trn bin chi tit - khng kh,
3 , 1
o - trn bin
ht kim loi - chi tit v
2 , 1
o - trn bin ht kim loi - khng kh. Lc cng b mt
3 , 2
o c xu hng ko dn git kim loi theo ng tip xc cn lc cng b mt
3 , 1
o
c xu hng ko c git kim loi ngc tr li. Gc to bi lc cng b mt
3 , 1
o
vi b mt chi tit gi l gc bin hay gc thm t. Git kim loi s nm v tr
cn bng nu:

2 , 1
o +
3 , 1
o u cos =
3 , 2
o , (4.19)












Hnh 4.11. S ht kim loi phun trn b mt chi tit
Gc bin c hng v pha cht lng, c ngha l v pha git kim loi phun.
T phng trnh (4.11) c th suy ra iu kin thm t. n v o thm
t c dng bng tr s
3 , 1
2 , 1 3 , 2
cos
o
o o
u

= = B hoc gc bin u . Gc bin cng
nh th thm t cng tt. Khi 0 < u <90
0
(1,57 radian) th cc ht kim loi s
thm t chi tit.

3 , 2
o >
3 , 1
o +
2 , 1
o , (4.20)
Chi tit s khng b thm t bi cc ht kim loi, nu u >90
0
.
Cng cn thit a ht kim loi ln chi tit, hay ni khc nng lng ht
bm bng:
A =
3 , 1
o +
3 , 2
o -
2 , 1
o , (4.21)
T cc phng trnh trn ta c:
A =
3 , 1
o (1 +cos u ), (4.22)

Thm t
o 1,2 2,3
o
1,3
o
1,3 o
2,3 o
1,2 o
Ht kim loi
Chi tit
u
u

Cnsc.223
Trong A - nng lng ht bm (hay cng thm t) cn b ra tch mt
ht (mt git) kim loi phun khi b mt chi tit theo hng vung gc vi b mt
tip xc.
Khi u =0, A =2
3 , 1
o , y l trng hp thm t hon ton b mt, nhng
hin tng ny khng th c trong phun kim loi.
Nh bit khi phun kim loi cn to nhm ln tng b mt tip xc.
nhm b mt chi tit trong phun kim loi c th nh gi bi h s k, h s ny l
t s gia b mt thm t thc t vi b mt nhn. Nu b mt nhm ca chi tit ln
gp k ln hnh chiu ca b mt nhn th:
k.
3 , 2
o =k.
2 , 1
o +
3 , 1
o . cosu , (4.23)
Khi k >1 gc bin u ca b mt nhm s c tr s khc, chng hn l
1
u . S
cn bng s xy ra khi:
k.
2 , 1
o =
3 , 1
o cos
1
u =k.
3 , 2
o , (4.24)
k. (
3 , 2
o -
2 , 1
o ) =
3 , 1
o cos
1
u , (4.25)
Nhng
3 , 2
o -
2 , 1
o =
3 , 1
o cosu
Cho nn:
3 , 1
o cosu =
k
1 3 , 1
cos . u o
hoc cos
1
u =k.cosu , (4.26)
Khi k <1 gc bin
1
u >u v thm t b mt chi tit bi cc git kim
loi km hn so vi khi k > 1 tc l khi
1
u <u .
Trong trng hp th hai ny, tc l khi b mt chi tit nhm th s thm t
tt hn s lm cho bn bm tng ln. Cng lc bn bm c hc cng c
tng ln cng vi lin kt phn t v bn bm c hc c th ng mt vai tr
no trong bn ca lp kim loi ph vi kim loi c bn. Theo nghin cu ca
A.Ph.Tr-it-xki, gc bin trong phun kim loi c tr s khong 23-45
0
(0,4-0,78 rad)
v ln hn na. bn lin kt phn t l loi bn yu nht trong 4 loi lin kt
ca cht rn ( bn lin kt o bng nng lng cn ph v ton b lin kt ,
nng lng ny tnh cho 1 ml v tnh bng kilcalo hoc electrnoat). Theo A.I.
Brt-xki, lin kt ha hc c nng lng 1-10 eV, lin kt phn t 0,001-0,1 eV.
bn phn t trong phun kim loi li cng yu hn v cc iu kin thm t khng
thun li.
T nhng dn dt trn y c th kt lun rng, bn bm ca lp kim loi
ph vi kim loi c bn ph thuc vo rt nhiu nguyn nhn, mt trong nhng
nguyn nhn v l c bn nht, l trng thi b mt chi tit cn phun v ca cc
ht kim loi phun. Ngoi ra bn bm cn ph thuc vo ni ng sut d, ty thuc
vo n mang du no v tu thuc vo hnh dng hnh hc ca chi tit m c th lm
tng hoc gim bn.
4.6.3. Cc phng php nng cao bn bm ca lp kim loi ph
Nh bit, tr s bn ln nht ca lp ph vi kim loi c bn t c
l do dng cc phng php c kh th s chun b b mt chi tit nh ct bng
ren hng, gia cng tia la in, v.v... Tt c nhng phng php u lm gim

Cnsc.224
bn mi ca chi tit. V vy, cn phi nng cao bn bm bng cch thay th nhng
phng php th s bng nhng phng php c kh nng khng nhng khng lm
gim bn ca lp ph vi kim loi c bn, m cn lm tng thm bn .
bn bm ca lp ph vi kim loi c bn chu nh hng rt ln ca lp
kim loi ph u tin, nh mt ci nn cho nhng lp sau. bm ca cc ht kim
loi ca lp u tin ny xy ra trong cc iu kin khng thun li hn so vi
nhng lp sau. Cc ht kim loi bay ti b mt ngui ca chi tit v b lm lnh, do
mc do ca n gim xung. Do hin tng thm t b mt cng ca chi
tit cng xy ra nhng iu kin khng thun li hn so vi s thm t ca cc
lp sau. Do b mt ca chi tit cng nh ca chnh bn thn cc ht kim loi b xy
ha, ng thi do khng bin dng bm cho nn lm thiu mt iu kin
cn thit to ra s tc ng ca cc lc phn t i vi rt nhiu ht kim loi.
Ngoi ra, do nhit chnh lch b mt chi tit v ca cc ht kim loi, trong lp
ph trn bin gia cc lp xut hin ni ng sut v lm cho b mt tip xc c c
tnh ng sut: Nhit ca lp bin, l nn tng cho nhng lp sau, cao hn nhit
ca b mt chi tit, do do ca tt c cc ht nhng lp sau s ln hn so vi
do ca lp u tin b b mt chi tit lm ngui. B mt lp u tin thng l
nhm hn so vi b mt chi tit, do iu kin thm t nhng lp sau u thun
li hn.
Nhng quan im trn y v bn cht ca cc lc bm ca lp ph kim loi
cho php xc nh phng php nng cao bn bm ca n vi kim loi c bn
cng nh c tnh ca lp ph. Nhng phng php c th l: phun kim loi bng
cch thi kh tr, tng thm t b mt cng ca chi tit bng cc ht ca lp bin
u tin, s dng cc lp lt. Ngoi ra nung nng s b cho chi tit cng lm tng
bn bm, chng hn khi nung s b ti 200
0
C, bn bm c th tng ln 30%
(V.M. Kria-gi-kp). Tuy nhin, cng phi ch rng khi nung nng s b chi tit
c th lm cho c tnh ca n thay i, nht l i vi nhng chi tit qua gia cng
nhit luyn. Tuy nhin c th t nng chi tit bng in cao tn, lm nh vy tnh
cht ca chi tit khng b thay i.
bn bm cn tng ln nu ph cc lp lt bng kim loi v hp kim d
dng chy (nh) kt hp vi t nng bng in cao tn. Lp lt bng cc kim loi
v hp kim trn b mt chi tit lm tng thm t b mt phn cch chi tit lp
ph. Tuy nhin trong trng hp ny vn dng lp bin v nh vy ta thy rng nn
dng lp m khng t nng th hiu qu khng ng k.
Ngoi ra, cn dng lung kh nit thi cng lm tng bn bm hoc
dng mlp en lm lp lt dy 0,3mm cng tng bm ca n vi kim loi
c bn.
Tm li, c th a ra nhng kt lun sau y:
- bm ca lp kim loi ph vi kim loi c bn pht sinh nh lin kt
phn t to ra di tc dng thm t b mt chi tit bi cc phn t kim loi na -
t. Lin kt phn t trong phun kim loi cng tr nn yu t v nhng iu kin c
bit ca qu trnh phun.
- bn bm ca lp ph kim loi c th c nng cao bng cch dng cc
lp ph lt bng kim loi hoc hp kim d nng chy t nng bng dng in

Cnsc.225
cao tn, ng thi c th dng lp lt bng mlp en. bn bm tng ln trong
nhng trng hp trn l do iu kin thm t tt hn v b mt tip xc tng ln.
- Phun kim loi c thi kh nit cng lm tng bn bm nhng mc
thp hn so vi trng hp s dng cc lp lt v c t nng cao tn.
4.6.4. Trang b phun kim loi, qu trnh cng ngh phun
tin hnh cc cng vic v phun kim loi cn phi c nhng trang thit b
c bn sau y: My phun kim loi, bin p, my nn kh v bnh cha, b phn lc
kh (ngng t hi m v u), my tin (khi phun kim loi cho trc) my phun ct v
bung phun ct, bung kn ( phun cc chi tit phng).
Cc my phun kim loi in - h quang c th dng ngun xoay chiu hoc
mt chiu. Trn hnh v di y trnh by thit b phun kim loi in (hnh 4.12).













Hnh 4.12. S thit b phun kim loi.

1. Chi tit phun kim loi; 8. Thng cha;
2. My phun kim loi; 9. Bnh lc kh;
3. Thit b cun dy; 10. ng h o p sut;
4. Li in ; 11. My bin p;
5. Bng in ; 12. ng dn kh nn;
6. ng c in; 13. Dy dn t bin p.
7. My nn kh;
Qu trnh cng ngh sa cha chi tit bng phng php phun kim loi gm
3 giai on chnh sau y:
1. Chun b b mt chi tit trc khi phun kim loi;
2. Phun kim loi ln b mt chi tit;
3. Gia cng chi tit sau khi phun.
1. Chun b b mt chi tit trc khi phun kim loi
y l giai on rt quan trng, bi v n lin quan trc tip ti cht lng
bm ca lp kim loi phun vi kim loi c bn. V cc phng php chun b th
nh bit, ngi ta dng ren hng to nhm b mt, dng cc phng php in
nh gia cng c dng cc, v.v... Cc phng php ny mt mt nng cao c
1 2
3
5
4
10
9
8 7 6
12 13
11

Cnsc.226
bn bm nhng mt khc li lm gim bn mi ca chi tit, c bit i vi cc
chi tit lm vic ch ti trng i du nh trc khuu, cc gi quay, v.v...
Gia cng tia la in v gia cng c dng cc cho php chun b nhng chi
tit c cng b mt cao (ti HRC 60-61). i vi nhng chi tit c cng cao
ngi ta cn s dng cc phng php in-h quang v in xung. Nhng th
nghim cho thy rng nhng phng php ny u nh hng xu ti gii hn mi
ca chi tit.
nhm b mt chi tit trong nhng phng php chun b bng in c
to ra bi s ph hy cc lp b mt kim loi c bn v to ra cc vt lm (rnh) ln
hoc nh hoc cc li c kch thc khc nhau, tu thuc vo ch gia cng.
Chun b b mt chi tit bng phng php gia cng c-dng cc tin hnh
ch tng i th in p 22-24V v dng in 100-150A, do nh hng
nhit v chiu su nh hng ca n tng i ln. Do d ch sai lch mt cht so
vi ch trn th trn b mt chi tit cng c th xut hin cc vt nt t vi v
chng l nguyn nhn lm gim gii hn mi ca chi tit.
Cn i vi cc phng php gia cng c, nu gia cng cng th th gii hn
mi cng thp. Khi c cc nhp nh b mt dang ct (rch) th h s tp trung
ng sut
o
o s l:

o
o
t
2 1+ = , (4.27)
trong :
t - chiu cao cc nhp nh t vi;
- bn knh lm trn y ca rnh;
-h s ph thuc vo t s ca bc ca cc nhp nh vi chiu
cao ca chng.
i vi cc b mt sau khi gia cng c bng ct gt 1 = v
3 , 0 05 , 0 =

t
. Trong nhng trng hp h s tp trung ng sut l
5 , 2 5 , 1 =
o
o . T y thy r rng chiu cao ca cc nhp nh ( nhm) tng
ln th lm gim ng k bn mi ca chi tit lm vic ch ti trng i u.
Khi chun b chi tit phun kim loi bng phng php ct bng ren lng h s tp
trung ng sut cn ln hn nhng tr s trn, v cn xut hin cc nhp nh ph
do dao ct rung v tm vi qu n di.
Tm li, nhng phng php chun b chi tit trn y u lm gim gii hn
mi ca chi tit. Do vy, cc phng php chun b bng gia cng c, nu cng
chi tit cho php, cn phi c thay th bng cc kiu ln p khc nhau. Chi tit o
cng b mt ln nn thi bng bt thp. Hai phng php ny khng lm gim
gii hn mi v bn bm ca n so vi gia cng bng ren hng cng khng nh
hn bao nhiu.
Vic chun b b mt chi tit gm nhng thao tc sau y: Lm sch cn bn,
sch g v kh m, to nhm b mt v cch ly cc b mt khng phun.

Cnsc.227
Vic to nhm, nh trn ni, phi thc hin bng nhng phng php sau:
ct bng ren hng, gia cng bng bt thp, gia cng bng in, v.v... Gia cng bng
bt thp l phng php chun b tng i c hiu qu. Ngi ta dng lung kh
nn c p sut 5-6 kG/m
2
thi bt thp (0,8 -1,5 mm) ln b mt chi tit. B mt ca
cc chi tit hnh tr c mn khng ln trc khi to nhm cn phi tin lng
t c hnh dng hnh hc ng n v m bo dy cho php nh nht ca
lp phun.
Cc b mt chi tit khng phun kim loi c bo v bng giy mn, bng cc
tng hoc bng hp kim loi. Thi gian t lc chun b b mt chi tit n khi phun
khng c qu 2 gi.
i vi cc phng php chun b bng gia cng c, tng bn bm ca
lp ph vi kim c bn, trn u mt ca c ca cc trc h nn xc cc rnh su 1,5
mm, rng 1,5-2,0 mm cch mt u 1,5-2,0 mm. ng thi, c trc trc khi gia
cng bng ren hng hoc ln p nn tin lng v li mt g rng 1,5 mm pha
u (hnh 4.13).








Hnh 4.13. S lp kim loi phun trn chi tit
1. Kim loi c bn; 2. Lp ph; 3. G gii hn (g hn ch).

2. Qu trnh phun kim loi
Cc chi tit c b mt tr th vic phun kim loi tin hnh trn my tin, cn
cc chi tit c b mt phng th tin hnh phun trong bung kn.
Khi phun kim loi trn my tin, chi tit c kp cht trn mm cp (kch
thc ca my tin phi ph hp vi chiu di chi tit) hoc trn tm my v s c
quay trn. Cn my phun th c dch chuyn dc theo chi tit, bng tay hoc c
cp ln bn dao ca my tin nh g chuyn dng. Khi phun kim loi cho cc chi
tit c ng knh 100-150mm bng my phun, chuyn ng tnh tin ca my
khong 10-15mm/vng, cn chi tit quay vi vn tc 15-20m/pht. Khi phun kim
loi cho cc chi tit c kch thc bt k bng my phun tay, vn tc ca my phun
l 1-5mm/vng, cn chi tit quay vi tc 12-15 m/pht.
Phun kim loi cho cc b mt b mn ca chi tit c tin hnh cho ti khi
t c kch thc danh ngha cng thm vi lng d gia cng. Lng d gia
cng khi tin lng l 0,5-1,0 mm v mt pha v cho mi tip theo l 0,15-0,20 mm.
Cn nu lp ph ch phi mi th lng d gia cng ly 0,3-0,7 mm v mt pha tu
thuc kch thc ng knh ca chi tit.
1
2
A
A - A
1
2
3
A

Cnsc.228
Thi gian c bn cn thit phun kim loi cho cc chi tit hnh tr:
k q
h l d
k q
h l d
T
.
. . . .
006 , 0
. . 1000 . 10
60 . . . . . t t
= = , pht (4.28)
trong :
d - ng knh chi tit cn phun kim loi, cm;
l - chiu di chi tit cn phun, cng vi hnh trnh chy qu ca my
phun, cm;
h - chiu dy lp ph, mm;
- trng lng ring ca lp ph, g/cm
3
;
q - nng sut my phun, kg/gi;
k - h s s dng hu ch dy kim loi c tnh ti tn tht kim loi khi
phun.
Bng 4.11. Ch dn v mt s ch phun kim loi
Kiu phun kim loi
Cc ch tiu
in h
quang
in cao tn Hi
H
quang
plazma
Khong cch t bung
phun ti b mt, mm

80 -100

100 - 125

100 - 150

80 - 120
in p, V 25 - 35 - - 60 - 100
Cng dng in, A 80 - 120 - - 400
p sut kh nn, kG/cm
2
5 - 6 4 3 - 5 -
p sut axtilen, kG/cm
2
- - 0,04 - 0,6 -
p lc xy, kG/cm
2
- - 2 - 4 -
.
Nu d v l tnh bng m, tnh bng kg/m
3
v q bng kg/s th:

3
10 .
.
. . . .

=
k q
h l d
T
t
, giy (4.29)
Tr s k ph thuc vo rt nhiu yu t: kiu my phun, ch phun, khong
cch t u my phun ti chi tit, ng knh chi tit, v.v... H s k c th ly trong
khong 0,70 - 0,80. Ch dn v mt s ch phun ki m loi c cho trong
bng 4.11.
3. Gia cng chi tit sau khi phun kim loi
Sau khi phun kim loi phi tin hnh gia cng c cho chi tit. Cc lp ph
c phun t dy thp c hm lng cc bon di 0,30% cng nh phun t kim loi
mu c em tin lng v sau em mi. Khi tin dng dao c li ct bng hp
kim cng nh T15K6, BK6, BK8.
Cc lp ph c phun t dy thp c hm lng cc bon ln hn 0,30% th
khng tin m ch mi. Mi vi vn tc ct l 25-30 m/s, vn tc quay ca chi tit l
10-12 m/pht (0,17 - 0,20 m/s), chiu su ct 0,015 - 0,03mm, lng n 5-10
mm/vng.

Cnsc.229
Cc b mt tr gia cng trn my tin, my mi, cc mt phng gia cng trn
my tin hoc bng tay.
Trn y ta xt v phun kim loi in-h quang. Nh ni, ngoi phng
php ny cn c cc phng php phun kim loi khc nh: phun kim loi hi (bng
xy hoc axetylen), phun kim loi in cao tn v phun kim loi plazma-h quang.
V nguyn l chng ch khc nhau ch ngun in cung cp lm nng chy kim
loi, cn cc bc cng ngh khc u tng t. V khun kh gio trnh c hn
chng ta khng xt c th nhng phng php y.
4.6.5. u nhc im ca phng php phun kim loi
1. u im
C th phun bt k loi kim loi hoc hp kim no ln nhng vt liu rt
khc nhau nh kim loi, g, thu tinh, thch cao, giy, s v.v... vi chiu dy lp ph
c th t ti 0,03mm ti vi milimt thm ch ti 10-15 mm m khng lm nhng
vt liu b nng chy, iu cho php c th sa cha nhng chi tit c mn
ln.
Nhit t nng ca chi tit khi phun kim loi khng cao lm, vo khong
trn di 200
0
C.
cng ca lp ph ln hn cng ca dy phun l do khi b lm lnh th
cc phn t c ti (i vi dy cc bon cao). Cu trc xp v cng cao ca
lp ph m bo cho n c chng mn cao khi lm vic c bi trn ch ma
st t v na t.
2. Nhc im
Thnh phn ha hc v cu trc ca lp ph khc bit so vi thnh phn ha
hc ca dy phun bi v trong khi phun mt s thnh phn ca n nh cc bon, silic,
mangan, v.v... b t chy, do lp ph thng l xp v rn.
S tn ti cc mng xy ha trn b mt cc phn t kim loi phun cn tr s
to thnh cu trc ng nht bnh thng cu lp ph v l nguyn nhn lm gim
do ca n.
So vi kim loi ca chi tit th sc cn va p, sc cn t, sc cn xon, sc
cn un ca n nh hn rt nhiu. Lp ph chu nn tt nhng chu ko ti, nhy
cm vi ti trng va p cho nn khng th tin ren trn phn c.
Vic chun b chi tit phun kh phc tp v kh khn nht l i vi
nhng chi tit c cng b mt cao, tn hao kim loi tng i ln khi phun cho
nhng chi tit c kch thc nh.
Do nhng nhc im trn, cho nn hin nay phun kim loi vn cha c
ng dng rng ri trong cc x nghip sa cha u my diezel ni ring cng nh
trong cng nghip ni chung.
4.7. Phc hi chi tit bng phng php m in phn
4.7.1. Khi nim chung v m in phn

Cnsc.230
Phc hi chi tit bng cc phng php m in phn c ngha l ph mt lp
kim loi ln b mt chi tit bng cch in phn.
Ta bit, cc kim loi thng c gi l cc cht dn in bc nht, cn
cc dung dch nc ca kim, axit v mui l cc cht dn in bc hai hay cn gi
l cht in phn. Khi ha tan cc kim, axit v mui trong nc, cc phn t ca
chng c phn ly thnh cc nguyn t hoc cc nhm nguyn t (ion) mang in
tch dng (kation) v mang in tch m (anion). Qu trnh phn tch cc hp cht
ha hc thnh cc ion di tc dng ca cht ha tan (ca nc) c gi l qu
trnh phn ly.
Khi phn ly, cc ion ca kim loi v nc nhn in tch dng, cn cc ion
ca cc cht kt ta ca axit v hyroxit th nhn in tch m.
m in phn kim loi, ngi ta a vo cht in phn cc thnh kim
loi v ni chng vi ngun in. Thanh kim loi ni vi cc dng gi l ant v
thanh ni vi cc m gi l katt. Khi ng mch dng in, cc ion mang in tch
dng bt u chuyn ng v pha katt, cn cc ion mang in tch m chuyn
ng v pha ant. Cc ion dng (kation) sau khi v ti mt katt s nhn thm in
t cn thiu v tr thnh cc nguyn t trung tnh. Khi hyr bin thnh kh, cn
kim loi trong nhng iu kin thun li c th kt ta xung katt v to thnh lp
m in phn. Cc ion m (anion) sau khi v ti b mt ca ant s phng in v
cho i nhng in t tha, tc l b oxy ha v tr thnh cc nguyn t trung tnh
tham gia vo cc phn ng ha hc hoc c thot ra trng thi t do. Qu trnh
xy ha kh gi l qu trnh in phn.
Trong khi in phn to ra lp m kim loi, chi tit cn m c dng lm
katt, con ant thng l cc tm hoc thanh kim loi. Ant c th ha tan trong
dung dch hoc khng ha tan, tu tng trng hp c th. Cht ha tan c lm t
chnh kim loi cn ph ln chi tit. Hin tng in phn hon ton tun theo nh
lut ca Pha-ra-y.
nh lut Pha-ra-y pht biu nh sau:
1. Khi lng cht kt ta khi in phn t l vi khi lng in tch thng
qua cht in phn, c ngha l t l vi cng dng in nhn vi thi gian.
2. Khi lng cht kt ta khi dng in chy qua cht in phn t l thun
vi ng lng in ha ca n. ng lng in ha l khi lng kim loi tnh
bng gam c kt ta trong thi gian 1 gi khi dng in chy qua l 1 ampe.
nh lut Pha-ra-y c biu th bng cng thc:
t I C m . . = , (4.30)
trong : C- ng lng in ha, g/A.h;
I- cng dng in, A;
t- thi gian in phn, h.

Cnsc.231
Thc t trong phn ln cc trng hp, khi lng kim loi kt ta katt t
hn so vi khi lng tnh ton theo nh lut Pha-ra-y. lm sng t vn
ngi ta a ra cc khi nim:
1. Hiu sut dng in
Hiu sut dng in l t s gia khi lng kim loi kt ta thc t trong khi
m vi khi lng tnh ton theo l thuyt (theo nh lut Pha-ra-y), tnh bng
phn trm.
% 100 .
.
.
th l
t th
m
m
= o , (4.31)
trong :
o -hiu sut dng in, %;
m
th.t
- khi lng kt ta thc t, gam;
m
l.th
- khi lng kt ta tnh theo l thuyt, gam.
2. Mt dng in
Mt dng in l t s gia cng dng in chy qua cht in phn
vi din tch b mt ca in cc, tnh bng ampe/dm
2
.

F
I
D = , (4.32)
trong : D -mt dng in, A/dm
2
;
I - cng dng in chy qua cht in phn, A;
F - din tch b mt in cc, dm
2
.
Mt dng in ca katt c k hiu l D
k
cn ca ant k hiu l D
a
.
Cng dng in i qua cht in phn c tnh bng nh lut m (hnh 4.14).
r
U
I = , A (4.33)
trong :
s
L
r
.
= - in tr ca cht in phn, m;
L- khong cch gia cc in cc, cm;
s- din tch mt ct ngang ca cht in phn nm gia 2 in cc,
cm
2
;
- dn in n v ca cht in phn (in tr sut),
cm om.
1
.
Mt trong nhng yu cu c bn i vi cht lng m in phn l phn
b ng u lp kt ta kim loi, c ngha l chiu dy lp m phi nh nhau trn
ton b b mt chi tit. Thc t th chiu dy ca lp m cc ra v cc gc ca chi
tit ln hn rt nhiu so vi phn gia ca b mt chi tit. khng ng u
ph thuc vo nhiu yu t trong c thnh phn ca cht in phn, mt dng
in, khong cch gia cc in cc, s b tr tng h gia cc in cc.

U

Cnsc.232










Hnh 4.14. nh lut m i vi cht in phn
khng ng u b dy ca lp kim loi tng ln khi m cc chi tit c
hnh dng phc tp. Trong trng hp ny, nhng phn chi tit nm gn ant hn
c mt dng in ln, cn nhng phn xa hn th ngc li mt dng in s
nh hn. Qua rt ra nh ngha:
3. Nng lc m u
Nng lc m u (hay nng lc khuch tn) ca b l kh nng ca cht in
phn c th lm cho lp m ng u theo chiu dy trn cc katt c hnh dng
phc tp.
in p ca b m c th tnh:
U =E
d
+I
r
- E
a
, (4.34)
trong :
U - in p m, V;
E
d
-in th ca dng cc, V;
E
a
-in th ca m cc, V;
I v r -dng in v in tr ca dung dch, (A v O).
4.7.2. Phc hi chi tit bng phng php m crm
M crm dng phc hi cc chi tit b hao mn nh cc thn dn hng
ca xupp con i, cc c trc ca trc phi kh, cc loi cht, c, cc loi xcmng,
xylanh, v.v... v dng m bo v trang tr cho cc chi tit nh cc tay vn, cc nt
in v mt s chi tit khc.
Crm c cc tnh cht c bn l cng cao (HB 700-800), chu c nhit
ti 500
0
C, tnh chng n mn v chng mi mn cao. Khng b axit tc dng cng
vi tnh chu nhit v tnh chng mn cao l tnh cht c bn ca crm cho php
m cc chi tit lm vic mi trng kh nh xcmng, xylanh. Ngoi ra lp m
crm c rn cao v bi trn km.
1. S nguyn l thit b m crm
Thit b m crm c th hin trn hnh 4.15. Thn b l mt thng hnh
ch nht c hn t thp tm dy 4-6mm. Thn b c t trong mt thng hn
khc dng lm v. Khong khng gian gia thn b v v c cha nc dng hm
nng u n cht in phn v duy tr nhit ca n nhng gii hn nht nh.
Nc trong v b c hm nng bng hi nc hoc bng in. bo v b mt

Cnsc.233
bn trong ca thnh b khi b tc dng ph hoi ca cht in phn ngi ta lt b
bng mt loi vt liu c bn ha hc cao so vi cht in phn v c bn c
kh cao nh ch, viniplt, hoc cc tm matt. Trn thnh b c t ming qut ht
thi cc cht bay hi c hi ra ngoi. Kch thc ca cc b c chn ty thuc
vo kch thc gii hn v s lng cc chi tit m trong b.
Trong qu trnh m crm ngi ta thng dng cc ant khng tan bng ch
hoc hp kim ca ch vi 6% ng-timoan (Sb). S d khng s dng cc ant tan bi
v khi tan trong cht in phn, do hiu sut dng in thp nn s sinh ra mt lng
d crm v nh vy b s khng lm vic bnh thng c. Nh vy, vic kt ta
crm trn katt gy ra s gim nng crm trong cht in phn, v vy cht in
phn phi c b sung xyt crm mt cch lin tc. Katt trong b m chnh l cc
chi tit cn m.
cp dng in mt chiu cho b m ngi ta s dng cc cu nn dng
hoc cc my pht mt chiu.
Hnh 4.15. S b m crm
1.Thanh treo katt; 8. Thn b;
2. Thit b treo; 9. Katt (chi tit);
3. Thanh treo ant; 10. Ant (thanh ch);
4. Ming qut ht; 11. Cht in phn;
5. V b; 12. Dy hm nng;
6. Nc hm nng; 13. Gi .
7. Lp lt b;

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
3












Cnsc.234
Ngoi nhng tnh cht v u im trnh by trn, qu trnh m crm cn
c nhng c im sau y:
- Qa trnh m lu, cc nguyn cng chun b phc tp;
- Ch phc hi c nhng chi tit c mn tng i nh, bi v lp m
crm c chiu dy ln ( 0,3-0,4mm) c tnh chng mn thp v t tin;
- Hiu sut b m thp (12-18%), gi thnh cao;
- C th dng cc ant khng tan: ch hoc hp kim + ngtimoan, (cho
ngtimoan vo ch khi b n mn);
- Mt dng in cao. Khi s dng mt dng in thp th crm s
khng kt ta ln chi tit v khi do hiu sut dng in thp nn qu trnh m phi
ko di rt nhiu. (Ty thuc vo thnh phn v nhit ca b m ngi ta s dng
cc mt t 25 65A/dm
2
);
- Nng lc m u km. V dn in ca b m crm km nn phi s
dng in p ln 6-10V, trong khi cc loi m khc ch cn 3-4 V.
Trong khi m crm mt phn nng lng ca dng in dng vo vic di
chuyn kim loi gia 2 cc, mt phn dng vo vic lm thot cc cht kh sinh ra
trong khi m ra khi dung dch. V vy, nng lng dng in khng c dng
hon ton vo vic di chuyn kim loi gia hai cc. Do hiu sut dng in l t
s lng kim loi c di chuyn t dng cc sang m cc v lng kim loi tnh
ton.
2. Bn cht ca qu trnh m crm
c im ca m crm l dung dch m khng phi l dung dch mui crm
m l dung dch oxyt crm, cc dng khng phi l thanh crm nguyn cht m l
mt tm ch (Pb), trong qu trnh in phn ch khng tham gia phn ng ha hc.
Trong qu trnh m, ngoi lng kim loi crm bm ln cc m ra cn mt
lng kh rt ln cng c thot ra m cc m do s gim thp hiu sut dng
in. Do kh hyr bm m cc nhiu nn in tr ln li cn D
a
ln cho nn hiu
in p cng cng ln, v vy qu trnh m crm l mt qu trnh tng i phc tp.
Cho n nay cha c mt kt lun no hon ho v vn ny cho nn ta tm xt
qu trnh m crm nh sau:
a. m cc (katt)
N
2
SO
4
+CrO
3
=H
2
CrO
4
axitcrmic, (4.35)
- Crm c trung ha m cc v bm ln cc m
H
2
CrO
4
+6H +6e Cr +4H
2
O, (4.36)
- Ion hyr c trung ha v bay ra:
2H +2e H
2
| , (4.37)
- Crm ha tr 6 hon nguyn thnh ha tr 3
H
2
CrO
4
+6H +3e Cr
+++
+4H
2
O,
(4.38)
Trong qu trnh din bin cc m, nng lng dng vo vic kt ta kim
loi crm ch l mt phn nh, cn i b phn nng lng dng vo vic lm thot
hyr. Chnh v vy o thp.
b. cc dng (ant)

Cnsc.235
- Gii phng oxy ra khi cc dng:
4OH
-
- 4e O
2|
+2H
2
O, (4.39)
- Crm ha tr 3 oxy ha thnh crm ha tr 6.
C
2
+++
+4H
2
O - 3e H
2
CrO
4
+6H
2
,
(4.40)
Trong hai hin tng trn, hin tng gii phng oxy ra khi cc dng
chim u th, do bt oxy si ln cc dng rt mnh lit.
Trong cht in phn c thnh phn ca H
2
SO
4
tham gia. S d lmnh vy
l v khi dung dch m khng c H
2
SO
4
th cc m khng c crm nguyn cht
xut hin, m s xut hin mui crm ha tr 2 hoc ha tr 3 mu nu.
Khi c H
2
SO
4
v Cr
+++
s ha hp vi nhau v to thnh mui Cr
2
(SO
4
)
3
c
th ha tan trong nc. Do trn cc m xut hin crm nguyn cht.
i vi loi dung dch c nng long th nng lc m u ln, cng
ca lp m cao, lng in tch dng kh bay ra t nn hiu sut dng in ln v
lng CrO
3
hao tn cng t. Song v dung dch long nn lng ion t, in tr ca
dung dch ln nn i hi in p m phi cao, mt khc do dung dch long nn t
l gia oxyt crm CrO
3
v axit sunfuric H
2
SO
4
lun lun thay i do phi thng
xuyn iu chnh cht in phn.
Ngc li, i vi loi dung dch nng m c th kh nng m su ln
lng ion trong dung dch nhiu, do in tr nh v nh vy in p m yu cu
cng nh. T l gia oxyt crm CrO
3
v axit sunfurc H
2
SO
4
thay i tng i
chm, do thi gian cn thit iu chnh dung dch cng ko di hn. Song,
lng in tch dng khi thot ra cng ln do vy hiu sut dng in s nh v
tm li lng CrO
3
hao tn do hi mang theo khi bc ra cng nhiu hn.
3. Mt s bin php nng cao nng lc m u
nng cao kh nng m u cho cht in phn c th dng cc bin php
thay i kch thc v hnh dng ca cc ant v s b tr tng h gia chng
trong b vi chi tit m cng nh khong cch gia katt v ant. Khi m crm cho
cc chi tit c hnh dng phc tp, t c lp m tng i ng u ngi ta
thng s dng cc ant m hnh dng ca chng tng t vi hnh dng ca cc b
mt m. Trn hnh 4.16 ch r nh hng ca cch b tr tng h cc ant v chi tit
m crm ti ng u ca lp m. Do kt qu tp trung cc ng sc trn b
mt chi tit t pha cc ant phng (a) nn chiu dy ca lp crm nhng ch
ln hn, cn b mt chi tit sau khi m s c hnh van. Khi b tr kn ant so vi b
mt ca chi tit (b) cc ng sc phn b ng u v chiu dy ca lp m crm
cng ng u, cn b mt chi tit sau khi m s l hnh tr u.

Cnsc.236
























Hnh 4.16. nh hng ca s b tr cc ant v hnh dng ca chng
ti c tnh ca cc ng sc v ti ng u ca lp m.
a). Khi m c cc ant phng; b). Khi m c cc ant trn.
1. Lp m crm; 2. Chi tit m Crm; 3. Ant ch.
Vic b tr theo yu cu cn thit ca ant trong b so vi chi tit m crm
c tin hnh nh cc thit b treo. Kt cu ca chng cn phi m bo vic g t
chi tit mt cch vng chc, m bo tip xc in tt cng nh m bo vic tho
lp chi tit mt cch d dng.
4. Mt s c im ca qu trnh m crm
m crm ngi ta s dng cc cht in phn t dung dch nc ca hai
thnh phn: crm anhyrit CrO
3
(xyt crm) v axit sunfuric H
2
SO
4
. Nng xyt
crm CrO
3
trong cht in phn c th thay i trong khong 100-400gam/lt. Nu
nng CrO
3
ln th nng sut dng in v nng lc m u s gim xung. Nu
nng thp th phi thng xuyn iu chnh cht in phn v t s gia CrO
3
v
H
2
SO
4
b ph v v phi c in p cao bi v lc in tr ca cht in phn tng
ln. cho cht in phn c nng lc m u tt v c hiu sut dng in cao th
t s gia CrO
3
v H
2
SO
4
phi l 100:1. Khi t s nh hn 100, c ngha l khi
hm lng H
2
SO
4
ln th nng lc m u v hiu sut ca b m gim xung. Cn
khi hm lng H
2
SO
4
gim th hiu sut dng in v nng lc m u tng ln
nhng cht lng lp m b gim mt cht.

Cnsc.237
Trong cc ngnh sa cha c kh ni chung v ngnh sa cha u my
diezel ni ring ngi ta s dng rng ri hai loi b m.
1. B m c nng xyt crm CrO
3
thp hay cn gi l b c dung
dch long:
CrO
3
: 150g/lt, H
2
SO
4
: 1,5 g/lt.
2. B m tng hp vi nng oxit crm CrO
3
trung bnh:
CrO
3
: 250g/lt, H
2
SO
4
: 2,5g/lt.
Trong cng nghip ngi ta cn dng loi b c dung dch c vi
hm lng:
CrO
3
: 350g/lt, H
2
SO
4
: 3,5g/lt.
B m c dung dch long l loi b tng i kinh t v tiu hao axit crm,
dng in phn b u hn trn b mt katt (chi tit), hiu sut dng in tng i
cao v s ph hoi lp cch ly yu. Bn cnh , nhc im ca loi b ny l in
p phi cao (6-8V) v phi thng xuyn hiu chnh cht in phn. Loi b c nng
cao (b c) c kh nng ph cho nhng chi tit li lm gh gh, in p thp v
khng cn thng xuyn hiu chnh. B tng hp c cc tnh cht trung gian gia hai
loi b trn.
Trong qu trnh m, mt dng in v nhit b m c nh hng rt ln
vi cht lng ca lp m, khi mt dng in tng ln th hiu sut dng in
tng ln, cn khi nhit tng th hiu sut dng in gim. nhn c lp m c
cht lng tt cn phi duy tr t s nht nh gia mt dng in v nhit .
Trong m crm c th nhn c ba loi lp m: lp m sng, lp m sa v
lp m xm. Hai loi u c chng mn ln. Lp m sng c cng cao,
chng mn ln, xp v rn. Lp m sa c chng mn v do ln, so vi lp
m sng th loi lp m ny c xp nh hn. Lp m c cng cao, hi rn v
chng mn km. Ty theo chi tit lm vic trong iu kin no m tin hnh m
nhn c lp m ny hoc kiu khc. Chng hn i vi cc chi tit lp ghp
cht th c th dng c hai loi lp m u, trong khi i vi cc chi tit lm vic
ch mi mn th nn dng lp m sng, i vi cc chi tit lm vic vi p sut
n v ln v ti trng i u th nn dng loi m sa. nhn c kiu lp m
ny hoc kiu lp m khc (tu theo iu kin lm vic ca chi tit) m vic m
crm c tin hnh trong cc b dung dch long hoc trung bnh ch mt
dng in v nhit tng ng. Trn cc biu hnh 4.17 c ch r s b tr cc
vng lp m i vi cc b dung dch long v dung dch tng hp.
i vi mt b m nht nh th hnh dng v cht lng lp m ch ph
thuc vo ch m, c ngha l ph thuc vo mt dng in v nhit ca b.
Vic la chn lp m v ch m ty thuc vo iu kin lm vic ca chi tit c
th tham kho bng 4.12. Tuy nhin, khi la chn ch m khng th ch hn ch
nhng s liu bng 4.12, m phi tham kho nhng kin khc. V ch m c
th xem bng 4.13.

Cnsc.238
chng mn ca lp m crm chu nh hng ca s thay i nhit
nhiu hn l ca s thay i mt dng in. Nhng lp m nhn c trong cc
b long v b tng hp nhit t = 45
0
C l c chng mn nh nht. Cn
chng mn ln nht l ca cc lp m nhn c b tng hp vi nhit l 55 -
65
0
C, cn i vi cc b long th phi nhit 65-70
0
C. chng mn tng i
ln ca crm i vi hai loi b trn nm vng chuyn tip gia lp m sng v
lp m sa.

Hnh 4.17. Biu phn b cc vng kt ta crm
b. B long; b. B tng hp

1. Lp m xm; 2. Lp m sng; 3. Lp m sa;
4. Vng chuyn tip gia sng v xm;
5. Vng chuyn tip gia sng v sa.


.
Bng 4.12. Phn loi chi tit v ch m crm
iu kin lm vic ca
chi tit
Dng kt ta v chiu dy Ch m
Cc chi tit lp cht (cc
c trc lp p v cc bi
lp p)
Lp m sng v sa, chiu
dy ty theo iu kin
D
k
=30 A/dm
2

t =45 - 50
0
C
B mt m crm ca chi
tit lm vic ch mi
mn (ma st) vi ti trng
khng ng k, di
5kG/cm
2

Lp m sng, chiu dy lp
m 0,08 - 0,12mm
D
k
=50 A/dm
2

t =50 - 35
0
C
B mt m crm ca chi Lp m sng, chiu dy lp D
k
=20 - 30 A/dm
2

0 40 50 60 70 80
(tC)
20
40
60
80
100
120 120
100
0
80
20
40
60
40 50 70 60 80
(tC)
dm
2
A
D
K
A
dm
2
1
2
3
5 4
1 2 3
D
K

Cnsc.239
tit lm vic ch mi
mn (ma st) vi ti trng
trung bnh 5-20kG/cm
2

m 0,05 - 0,10mm Lp m
sa
t =50 - 55
0
C
D
k
=35 - 40 A/dm
2

t =60 - 65
0
C
B mt m crm ca chi
tit lm ch mi mn
(ma st) vi ti trng
ng v p sut tng i
ln 20kG/cm
2

Lp m sa, chiu dy lp
m 0,03 - 0,05mm
D
k
=30 - 40 A/dm
2

t =60 - 65
0
C
D
k
=20 - 25 A/dm
2

t =67 - 70
0
C

Bng 4.13. Thnh phn cht in phn v ch m crm
Thnh phn cht in phn Ch m crm

Cng dng m crm
Oxyt crm
CrO
3

Axit
sunfuric
H
2
SO
4

Mt dng
in A/dm
2

Nhit
cht in
phn
0
C
M chng mn 150 - 180 1,5 - 1,8 35 - 100 55 - 70
M bo v trang tr
v chng mn

230 - 260

2,3 - 2,6

30 - 45

53 - 55
M bo v trang tr 350 - 400 3,5 - 4,0 45 - 55 10 - 20

Cc kt qu th nghim ghi nhn c rng, lp m crm sng c
chng mn cao. Cn i vi ch m crm, th mc d c nhiu kin khc nhau,
nhng chung quy li nh thc t chng minh, th lp m b long vi ch
D
k
=60 A/dm
2
v t =35
0
C c chng mn tng i ln.
Ngoi ra, cng cn lu rng, khi thay i mt trong hai yu t (mt dng
in hoc nhit ) th phi thay i c yu t kia. i vi mt mt dng in xc
nh th s sai lch ca nhit khng c qu 1-2
0
C. Khi mt dng in tng
ln th hiu sut dng in tng ln, cn khi nhit tng ln th hiu sut gim.
Thi gian m crm ph thuc vo chiu dy lp m, thnh phn cht in
phn, ch lm vic ca b v c tnh theo cng thc:

q

. .
1000 . .
0
C D
h
T
k
= , gi, (4.41)
trong :
h - chiu dy lp m, mm;
- trng lng ring ca crm (ca lp m, =6,7 g/cm
3
);
D
k
- mt dng in katt, A/dm
2
;
C - ng lng in ha (lng kt ta crm theo l thuyt trong
1 A.h), C =0,323 g/A.h;
q - Hiu sut dng in, 12-18%.
5. Qu trnh cng ngh tng qut m crm
Mc d cc phng php m crm rt a dng nh m chng mn, m bo v
trang tr, m crm trn (m cng), m crm xp, v.v... nhng qu trnh cng ngh

Cnsc.240
ca chng c rt nhiu im ging nhau. Qu trnh m crm c th chia ra lm 3 giai
on: chun b chi tit, m crm, gia cng chi tit sau khi m.
a. Chun b chi tit
Vic chun b chi tit m crm bao gm: gia cng c kh, lp rp chi tit
ln gi treo, kh m, ra, cch ly cc b mt khng m ca chi tit v gi treo, cui
cng l ty g cho b mt chi tit.
Cc b mt c gia cng bng cch mi v sau nh bng. Khi m chng
mn, b mt chi tit phi c hnh dng hnh hc ng n v phi c nhm cn
thit. Nu nh b mt cn m crm c ph s b mt lp ng hoc niken, th chng
cng phi c nh bng. Cc chi tit c th c gia cng trn cc my mi thng
thng v nh bng trn cc my chuyn dng. Vic nh bng cng c th tin
hnh bng , bng giy nhm hoc pht.
Sau khi gia cng chi tit, tin hnh kh m bng cc cht hu c ho tan
(benzin), bng cc phng tin ra ha hc v nh siu m. Ngoi ra, ngi ta cn
dng phng php kh m in - ha. Bn cht ca phng php nh sau: chi tit
c a vo b cha dung dch kim v c treo ln thanh katt. Cc ant c
lm bng cc tm thp cc bon thp hoc niken. Di tc dng ca dng in mt
chiu sinh ra trong qu trnh in phn, katt xut hin nhiu bt kh hyr lm ph
v mng m trn b mt chi tit. Trong khi kh m cho chi tit bng phng php
in ha ng thi xy ra cc qu trnh x phng ha v -mun ha ca m. Tuy
nhin, hyr thot ra katt ngoi tc dng c li n cn gy ra tc dng c hi nh:
mt phn thm nhp vo chi tit m lm cho n b rn v lm cho crm bm khng
tt vi kim loi c bn. khc phc nhng nhc im trn, vic kh m in ha
c tin hnh lc u katt (5-8 pht), cn sau kt thc ant (1-2 pht). Vic
thay i cc c tin hnh nh cc cu dao. Cc chi tit kh m c treo ngay
trn gi treo dng khi m. kh m in ha ngi ta c th s dng dung dch c
thnh phn gm xt n da NaOH, natri ccbonnt NaCO
3
, natri pht pht 3 ln. Cng
c th dng ngay nhng dung dch khi kh m ha hc nhng nng thp hn ch
kh m.
Mt dng in, D
k
(a/dm
2
): 3-8
in p, V: 6-10
Nhit dung dch,
0
C: 60-80
Thi gian kh m, pht: 5-10
Kh m in ha c hiu sut cao hn ng k so vi kh m ha hc, n
m bo nng sut v cht lng lm sch cao.
Sau khi kh m chi tit c ra bng nc mt cch k cng. Mc ch ra
trong nc nng, nc lnh l ty khi b mt chi tit cc cn dung dch axit v
kim c th lm bn b m.
Sau khi kh m v ra trong nc nhng ch khng cn m ca chi tit v
gi treo c ph sn cch ly. Sn c ph ln 2-3 lp bng chi lng. Sau khi ph
mt lp phi sy kh lp . Chi tit c 2-3 lp sn c sy kh trong t sy trong
vng 2-3 gi nhit 40-60
0
C.
Cui cng qu trnh chun b chi tit c kt thc bng vic ty g ha hc
hoc in phn - ha hc. Ty g l qu trnh ty khi b mt chi tit lp mng xy

Cnsc.241
ha rt mng sinh ra trong cc khong thi gian gia cc ln thao tc. Khi ty g lp
ngoi ca kim loi c ty nh nhng v cu trc tinh th ca n c hin ra lm
cho lp m bt cht vi kim loi c bn. Vic ty g c tin hnh trc tip ngay tr-
c khi a chi tit vo b m crm.
Vic ty g ha hc c tin hnh trong dung dch long (5-7%) ca axit
clohyric HCl hoc axit sunfuric H
2
SO
4
hoc trong hn hp dung dch ca cc axit
bng cch nhng chi tit trong vng 15-20 giy v sau ra trong nc lnh
chy.
Vic ty g in ha c hiu sut cao hn so vi phng php ha hc.
Phng php ny tin hnh trc tip ngay trong b m crm hoc trong b c cha
cht in phn crm. Chi tit gia cng c dng lm ant cn thanh ch dng lm
katt. Mt dng in D
a
=5-100 A/dm
2
. Thi gian ty g l 30-60 giy. Sau khi
ty g ant trong dung dch in phn crm ngi ta khng ra chi tit trong nc
m chuyn ngay sang b m crm.
b. M crm cho chi tit
Qu trnh m crm bao gm cc thao tc cho chi tit vo b, duy tr chng
trong b cc ch cho trc v ly chi tit ra khi b. Thi gian duy tr chi tit
trong b ph thuc vo chiu dy i hi ca lp m v c tnh theo cng thc
nh dn trn.
Cc chi tit g lp trn cc thit b treo c a vo b crm treo ln
thanh katt v gi chng trong cht in phn khng c dng in hm nng
trong vng 3-5 pht. Vic hm nng chi tit ti nhit ca cht in phn s lm
gim tr s ng sut bn trong ca lp m crm. Sau ng mch in, cng
ca n phi ln hn dng in m khong 1,5 ln. Sau 1-2 pht cng dng in
c gim xung ti tr s nh mc. S d phi tng dng in thi im u l
m bo cho crm kt ta trn nhng phn lm su ca chi tit c hnh dng phc
tp. Khi qu trnh m kt thc, ngi ta ngt dng in v tho cc thit b treo cng
vi chi tit ra khi b.
c. Gia cng chi tit sau khi m
Vic x l chi tit sau khi m gm ra chi tit v cc thit b treo trong nc
lng, sau trong nc lnh v nc nng chy, tho cc chi tit khi gi treo v ph
b sn cch ly, gia cng nhit luyn cho chi tit, kim tra v gia cng c t kch
thc v bng cn thit.
Vic ra chi tit v thit b treo tin hnh ngay sau khi a chng ra khi b
trong nc lng nhm lm sch cn in phn bm trn chng. Sau nc ny
c s dng thm vo b khi iu chnh cht in phn. Ra chi tit v thit
b treo trong nc nng lm cho vic sy kh chng c nhanh chng.
Gia cng nhit luyn v t nng trong b du nhn hoc trong t sy nhit
150-200
0
C trong vng 2-3 gi. Vic ny nhm thi hyr ra khi lp m v loi
tr rn ca cc chi tit. Sau khi gia cng nhit luyn, ngi ta kim tra lp m
theo hnh dng b ngoi bng cch xem xt chi tit bng mt thng hoc nh knh
lp phng i 10 ln.
Nu kim tra xong m lp m khng m bo cht lng th phi ph b ton
b lp v tip tc m li. Lp crm c ph i bng phng php in ha hc

Cnsc.242
trong b kh m. Chi tit c dng lm ant cn katt l mt l thp. Mt dng
in khi l D
a
=10 - 20 A/dm
2
, nng xt n da NaOH 5-10%, nhit dung
dch 20
0
C.
Gia cng c kh gm c mi hoc mi sau nh bng trn cc my thng
dng hoc chuyn dng.
6. Qu trnh cng ngh m crm cng (m crm trn)
Nh ni, m crm c th chia lm hai loi: m crm cng (hay cn gi l
m crm trn) v m crm xp (hay cn gi l m r). Qu trnh m crm cng ni
chung rt ging nhau i vi cc chi tit v ni dung cng vic cng nh trnh t
thao tc. C mt vi im khc nhau c th l thnh phn b m v ch m. V th
khng cn thit phi trnh by qu trnh m cho tng chi tit m ch miu t trnh t
v ni dung cc thao tc m crm cho chi tit.
1. Gia cng c cho chi tit bng cch mi v nh bng bng giy nhp nhm
lm cho b mt nhn v to hnh dng hnh hc ng n, sau ra trong xng;
2. Cch ly nhng ch khng cn m crm bng sn, xenlulit, v.v Cc l
trn chi tit c nt bng cc nt ch nhm trnh lm cong cc ng sc t v cc
phn khng m xung quanh l;
3. Lp chi tit ln gi treo, vic lm gim nh qu trnh cht chi tit vo b
m v m bo gi cho khong cch tng i ng u gia ant v chi tit, nhm
lm cho lp m ng u;
4. Kh m in phn trong cht in phn c thnh phn v ch nh sau:
NaOH 100 gam, thy tinh lng Na
2
SiO
3
2 - 3 lt, mt dng in D
k
=5 A/dm
2
,
nhit b m 80
0
C;
Chi tit c dng lm katt, cn ant l mt thanh st. Hyr thot ra mt
cch mnh m khi c dng in chy qua s ty sch cc phn t du m khi b mt
chi tit.
5. Ra trong nc nng;
6. Ty g nhm ph b mng xy ha rt mng xut hin do tc dng ca xy
ca khng kh nhm lm l r cu trc kim loi. Vic ty g c tin hnh trong
dung dch 5% H
2
SO
4
hoc trong b c thnh phn: C
2
O
3
100 g/l, H
2
SO
4
2-3 g/l;
D
k
=5 A/dm
2
, nhit 20
0
C, thi gian 1 pht;
7. Ra trong nc lnh chy;
i vi cc chi tit c hnh dng phc tp sau khi ty g phi st bng vi
vin, sau ra trong nc lnh chy. Vi vin l mt hn hp t xyt can xi v
magi khng c pha ln xit alic. ty m, vi c ha vi nc cho ti trng
thi c nh h v cho thm 1,5% NaOH hoc 3% x a.
8. M crm cho ti khi t c kch thc cn thit vi vic tnh ton ti
lng d gia cng khi mi. M crm tin hnh trong b c thnh phn cho trc
tng ng vi tng ch c th;
9. Ra chi tit trong nc ct thu thp cht in phn;
10. Ra chi tit trong nc nng chy;
11. Tho chi tit khi gi treo, tho b cht cch ly;
12. Sy chi tit trong t sy;
13. Kim tra cht lng b mt chi tit;

Cnsc.243
14. Mi chi tit ti kch thc cn thit.
7. Qu trnh cng ngh m crm xp (m crm r)
M crm xp dng phc hi cc chi tit lm vic ch mt gii hn,
chng hn nh cc xcmng v lt xylanh.
u im ca m crm xp so vi m crm trn l n gi c mng du bi
trn tt, do chi tit khng b ma st kh v ma st gii hn v nng cao c tnh
chng mn ca chng.
M crm xp khc m crm trn l ch trong lp m c cc vt r, cc vt
nt m hnh dng v kch thc ca chng ph thuc vo ch m. Lp crm in
phn thng l c ng sut bn trong ln v l lp xp. Nhng thc t xp
khng gi du bi trn. V vy sau khi m xong, b mt c ph crm ca
chi tit c tin hnh gia cng dng cc. Chi tit c treo ln ant trong b c
thnh phn nh khi m crm. Di tc dng ca dung dch, ant s b tan ra v nh
vy trong qu trnh gia cng dng cc (hoc ty g ant) cc vt r s tng ln v
chiu dy lp m s gim xung mt cht. S lng cc vt r (khong 30% b mt)
s c nh hng ln ti iu kin bi trn. B mt lp crm xp c thm du, du
c gi li trong cc vt r ca lp m s bo m du c lin tc.
Cng c tnh chng n mn v chu nhit nh m crm trn, m crm xp
cn chu c iu kin ma st nh xylanh v xcmng.
By gi ta xt xem nhng yu t no nh hng ti dng v tr s xp.
Tu thuc vo ch m crm v ty g ant m c th nhn c nhng xp
khc nhau ca dng xp r hoc xp nt. Khi nhit ca b khng i t s
CrO
3
/H
2
SO
4
bng 100/1 s cho mt loi kch thc in tch nht nh, cn khi t s
bng 125/1 th kch thc s tng ln. Nng CrO
3
trong cht in phn gii
hn 250-400g/l s khng nh hng ng k ti kch thc ca vt nt. Khi tng
nhit ca b m vn gi cc iu kin khc khng i th cc in tch s c kch
thc ln. Nu nhit tng i thp s cho dng xp r, cn nhit tng i
cao s cho dng xp rnh (nt).
Mt dng in khi nhit khng i v t s CrO
3
/H
2
SO
4
khng i s
c nh hng ln ti mng kch thc (hay kch thc ca mng), do vy vic theo
di ch mt dng in rt quan trng bi v n quyt nh vn tc kt ta v
chiu dy lp ph, m chiu dy lp ph c vai tr rt ln trong m crm xp.
Mc ty g ant c ngha rt ln v ph thuc vo thi gian ko di ca
n. lu ca ty g ant lm tng nhanh kch thc v m c ( dy) ca cc
rnh, lm gim chiu dy lp ph crm v gim tnh chng mn ca n. V vy thi
gian ty g cn phi nhn c mng vt nt pht trin (c ngha l xp
nhiu v ng u) v khng c lu qu t c mt s lng ln hn cc vt
r b sung v khng ph v cc in tch gia chng. Thng thi gian ty g l
6-10 pht.
V c bn, qu trnh m crm xp khng khc g so vi m crm trn. Cng
nh m crm trn, chi tit cn m phi tri qua tt c cc nguyn cng chun b ch
c khc l gia cng c kh phi ch trng cn thn hn.
i vi lt xylanh hoc xylanh cng vic chun b l doa bng ming mi
vi chnh xc ti 0,01-0,02mm. Sau khi gia cng c kh chi tit c treo ln gi,

Cnsc.244
ty m, ra, ty g v m crm trong cht in phn c thnh phn v ch lm
vic cho trc. Kt cu gi treo v hnh dng ant trong trng hp ny c ngha
kh quan trng. Gi treo phi m bo nh tm ant mt cch chnh xc so vi chi
tit, th d smi, xylanh hoc xcmng.
Khi m crm cho xcmng ngi ta dng cc ant trn. m bo khong
cch nh nhau ti b mt chi tit m crm, ant cn phi c gia cng chnh xc.
Chiu dy ca lp m l 0,01-0,15mm c tnh c lng d gia cng cng c kh ln
cui cng. Lng d gia cng cc smi xylanh ly trong khong 0,015 - 0,25mm.
B mt c m crm ca chi tit c ty g ant trong b c thnh phn
nh khi m trn, cn sau tin hnh cc nguyn cng ra. y hyr ra khi lp
m cn t nng chi tit trong du hoc trong t sy trong vng 0,5-2 gi nhit
150-200
0
C. S d phi gii phng hyr khi lp m crm v hyr lm gim bn
bm ca crm vi kim loi c bn v lm tng rn.
i vi s mi xylanh, gia cng c kh l mi nghin hoc mi hng bng cc
thanh mi c cng CM1 v CM2, ht M40.
Vic mi hng (mi khn) bng cc thanh mi tin hnh p lc thp v
s vng quay cao. Dng du ho lm mt v y tri cc ht mi. Cc ht mi
c y khi cc l r ca lp m bng cch ra mt cch t m s mi xylanh trong
dung dch kim v sau thi bng kh nn.
i vi xcmng vic mi tin hnh trong xylanh chuyn dng c bi kem
mi lm t bt mi cng vi du ha dng h v bi ln thnh xylanh. Vic y
cc ht mi t cc l r ca lp m tin hnh trong du ha v nc x a nng sau
thi bng kh nn.
8. Hon thin qu trnh phc hi chi tit bng m crm trong cht in phn
t iu chnh
Nhc im c bn ca qu trnh m crm cho cc chi tit l hiu sut dng
in thp (12-18%) v khng n nh. V s dng cc ant khng tan nn t s thch
hp gia CrO
3
v H
2
SO
4
(100:1) b thay i, nng xyt crm trong b m gim
xung, do cn phi lin tc iu chnh cht iu phn. Do trong cc ngnh sa
cha vic ng dng nhng cht in phn mi v s dng cc phng php hon
thin qu trnh m crm c mt ngha ht sc quan trng. Sau y ta xt mt s
qu trnh nh m crm trong cht in phn t iu chnh, m crm trong dng in
xoay chiu, m crm trong cht in phn tetraclomat ngui, m crm trong cht
in phn chy, m crm trong trng siu m, v.v...
Hin nay ngi ta s dng rng ri m crm trong cht in phn t iu
chnh c thnh phn v ch sau y:
Oxit crm CrO
3
, g/l : 200 - 300
Sunfat strnsi SrSO
4
, g/l : 5,5 - 6,5
Silic florit kali K
2
SiF, g/l : 18 - 20
Mt dng in D
k
, A/dm
2
: 50 - 100
Nhit cht in phn,
0
C : 50 - 70
Hiu sut dng in, % : 17 - 18

Cnsc.245
Cht in phn c gi l t iu chnh v nhit v nng xc nh
ca xyt crm, trong cht in phn t s gia CrO
3
v lng SO
4
--
v SiF
6
--
c
duy tr mt cch t ng, t s thc t khng thay i trong sut thi gian in
phn. Vic t c nh a vo cht in phn mt lng d cc mui sunfat
strnsi v silic florit kali kh ha tan. Tu thuc vo s thay i nng xyt crm
(CrO
3
) v nhit m ha tan ca cc mui cng thay i. Khi lng d cc
mui trn trong cht in phn ln hn tr s ha tan ca chng th mt phn cc
mui s nm trong dung dch trng thi nhng ion phn ly, cn mt phn nm
y b dng rn. Trong khi b lm vic (khi t
0
=const) v khi nng CrO
3
gim
xung th t s ca CrO
3
vi SO
4
--
v SiF
6
--
s c duy tr khng i nh s chuyn
ha cc mui ha tan SrSO
4
v K
2
SiF thnh dng rn. Ngc li, khi tng nng
CrO
3
ti 300 g/l th lng d ca cc mui nm y b dng rn s c ha tan
v t s gia CrO
3
vi cc ion SO
4
--
v SiF
6
--
vn c duy tr khng i. Do cht
in phn tr thnh bn vng v nh vy khng cn phi iu chnh n mt cch
thng xuyn na.
Trong cht in phn t iu chnh c th nhn c c 3 loi lp m. ng
thi vng m sng c chng mn cao s rng hn v s dch v pha mt v
nhit ln (hnh 4.18). Vn tc kt ta mt 60 A/dm
2
v t =55 - 65
0
C t ti
45-50 m /h. Nh nhng u im ni trn ca cht in phn t iu chnh nn gi
thnh m chi tit gim xung khong 25-30% so vi m trong b tng hp.
V bn bm ca lp m vi kim loi c bn, chng mn v nh hng
ti bn mi ca chi tit th cng tng t nh khi m trong cc cht in phn
thng thng.
Qu trnh cng ngh m crm trong cht in phn t iu chnh c mt s
c im so vi m crm trong dung dch thng thng. Do cht in phn c tc
dng ph hoi ln i vi kim loi, cho nn phi bo v mt cch k lng b mt
ca cc chi tit khng cn m. Cht cch ly y c th l vinhiplat, pliclovinin,
plecxiglat v nhng thnh phn c bit.
V rng s bo ha cht in
phn bi cc cht xc tc S
2
SO
4
v
K
2
SiF
6
i t lp kt ta nm y
b, cho nn hiu sut dng in
trong cht in phn t iu chnh
tng ln khi dch chuyn chi tit gn
v pha y. V vy, cn phi treo
chi tit vo b sao cho cng su
cng tt, nhng khng c gn y
b qu 70-100mm.
Cht in phn t iu chnh
tng i hot tnh so vi cht in
phn thng thng cho nn lt b
bng ch s khng dng c v s
b tan (ph hy) nhanh. Vt liu tt
nht lt b l vinhiplat hoc
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
40 45 50 55 60 65 70 75
0 C
Dk
a/dm
2
1 2 2 1
I
I I
I I I
I V
I I
I I I

Cnsc.246
ximng iabat chu axit.
Hnh 4.18. Biu phn b cc vng kt ta crm
1. Trong cht in phn t iu chnh; 2. Trong cht in phn tng hp.
I- Lp m xm; II- Lp m chuyn tip; III- Lp m sng; IV- Lp m sa.
Vic s dng cht in phn t iu chnh c li v mt kinh t, c bit khi
phc hi chi tit mt cch tp trung.
Trn y trnh by s lc v phng php m crm trong dung dch t iu
chnh. Ngoi ra cn c nhng phng php khc nh m crm bng dng in xoay
chiu, m crm trong dung dch chy, m crm trong trng siu m, v.v...
4.7.3. Phc hi chi tit bng phng php m thp
1. Tng quan v qu trnh m thp
Qu trnh m in phn bng st cho cc chi tit gi l m st hay m thp.
Xt v thnh phn th st in phn gn ging thp cc bon thp c hm lng cc
bon l 0,03-0,06%. Dng m thp c th nhn c lp m c cng t vi 550 -
650 daN/mm
2
(HRC 50 - 56) m khng cn gia cng nhit luyn tip theo.
Lp m thp c chng mn cao, nht l cc ch m st trt
chng mn ca n cn ln hn so vi thp 45 ti cao tn cng nh so vi cc lp hn
p v phun kim loi. iu c th gii thch c rng ngoi cng cao, lp m
thp cn c oxy ha ln ngoi khng kh. Cc mng xy ha sinh ra trn b mt
lp m trong qu trnh ma st, c tc dng tng ta nh cht bi trn s hn ch s
mn dnh v lm cho qu trnh mi mn chm li. ch ma st gii hn v ma st
t di p lc ln, lp m thp s mt tnh nng oxy ha do n tr nn c tnh
chng mn km hn so vi thp 45 ti cao tn.
Dung dch dng cho m thp l dung dch clorit st (FeCl
2
.4H
2
O) hoc
sunphit st (FeSO
4
.4H
2
O), cc dng l mt thanh thp cc bon thp cn cc m l
chi tit cn m. Nguyn l m thp ging nh nguyn l m in phn ni chung.
Sau khi dng in chy qua dung dch, trn chi tit s c ph mt lp kim loi c
thnh phn ha hc l thp ccbon thp, tnh nng c hc ca n li gn ging nh
thp cc bon trung bnh. S d nh vy l do tnh cht kt tinh ca nguyn t ferit khi
chng ph ln cc m khc vi tnh cht kt tinh ca ferit t trng thi lng chuyn
sang trng thi c. Ferit kt tinh khi ng c th cc nguyn t xp sp theo mt
quy lut nht nh, cn ferit kt tinh khi in phn th khong cch gia cc nguyn
t sp xp khng theo quy lut no (hnh 4.19), do lp m tuy c thnh phn l
thp cc bon thp nhng cng li tng t nh thp ccbon trung bnh.
bn mi ca chi tit sa cha bng phng php m thp gim xung
chng 25 - 30%, l do ng sut ko d xut hin trong lp m. V vy, khi m cn
phi ch n iu kin lm vic ca chi tit.
a. u im ca m thp
M thp c nhng u im c bn sau y:
1. Tc m nhanh, khong 0,15 - 0,25mm/gi;

Cnsc.247
2. Chiu dy lp m ln, c th t ti 2-3mm hoc hn na;
3. C cu kim tng khi nhit luyn ca chi tit khng b ph hoi;
4. Hiu sut dng in ln q =80-90%;
5. Gi thnh h, v.v...











Hnh 4.19. S kt tinh ca ferit
a. Kt tinh khi ng c; b. Kt tinh khi in phn.

Do c nhng u im trn cho nn rt nhiu chi tit trc kia phc hi bng
m crm th ngy nay c thay bng m thp nht l i vi cc loi cht
pttng, thanh y xupp, ch thp khp cc-ng, v.v...
Trang thit b m thp cng tng t nh trang thit b m crm. Tuy
nhin, cc thit b m thp c th c nhng c im ring v c thm cc g ph
khc vi cc b m crm.
to ra lp m thp cng ngi ta s dng cc cht in phn clorua nng,
thnh phn ca chng gm clorua st v axit clohyric. V vy cc trang thit b cn
c bo v chng tc ng ph hoi ca axit v cht in phn. Vt liu lt b
y l cc tm ccbon ch hoc men, sn chu axit, hoc lt bng cao su, epxy.
Vic m thp c th tin hnh nhit cao (90-105
0
C) hoc tin hnh
nhit thp (20-60
0
C); hin nay m nhit thp t c s dng.
b. Dung dch m thp v phng php iu ch
Khi m thp nhit cao c th dng dung dch c thnh phn nh sau:
Loi dung dch mui sunfit st FeSO
4
.7H
2
O
FeSO
4
.7H
2
O : 150 gam/lt nc
Na
2
SO
4
: 100 g/l
H
2
SO
4
: 5 g/l
Vi loi dung dch ny thng ch t c lp m mng (0,2mm) do hin
nay trong thc t t c s dng.
Loi dung dch mui clorua st (FeCl
2
.4H
2
O)
Thnh phn ca cht in phn v ch m c th tham kho bng 4.14.

Bng 4.14. Cht in phn v ch m
a)
b)

Cnsc.248
Kiu cht in phn Thnh phn cht in phn
v ch lm vic 1 2 3
Clorua st FeCl
2
.4H
2
O, g/l 680 450 200
Axit Clohyric HCl, g/l 0,8 - 1,0 0,6 - 0,8 0,6 - 0,8
Nhit ,
0
C 60 - 100 50 80 50 - 80
Mt dng in, A/dm
2
5 - 140 10 80 10 - 80
Ngoi ra ngi ta cn cho thm cc cht NaCl, MnCl
2
, CaCl
2
, v.v... vo dung
dch nhm ci thin tnh dn in ca dung dch v cht lng lp m.
Mun iu ch FeCl
2
.4H
2
O dng thp non (thp 10, 20) v axit clohyric
HCl. Th t pha ch nh sau:
1. Tin thp non thnh phoi, ra phoi trong dung dch 10% NaCl trong vng
1-2 gi, sau ra bng nc nng v nc lnh;
2. Cn c vo dung tch thng m tnh ra lng axit HCl cn thit (tham kho
bng 4.15);
Chng hn nu loi nng ca FeCl
2
.4H
2
O l 250 g/l v dung tch thng m
l 200 lt, t trng ca axit HCl l 1,4 th lng axit HCl cn thit s l:
0,335 Kg/l x200 lt =67 kg
(Cch iu ch: 2HCl + Fe + 4H
2
O =FeCl
2
. 4H
2
O +H
2
)
3. C mi lt axit HCl pha thm 0,5 lt nc, khuy u;
4. Tnh trng lng phoi:
Cn c vo nng FeCl
2
. 4H
2
O chn, ng vi loi nng o trong
bng 22. Ta c nng st Fe. Trong v d trn, nng st l 70,9 g/l. Sau
nhn thm vi h s iu chnh do tn hao l c = 1,1 ta c lng phoi thp cn
thit:
G=70,9 g/l x 200l x 1,1 =15,4 kg
5. em phoi thp chia nhiu t b vo dung dch HCl n khi ngng si bt
l c. Khi ha tan phoi thp dung dch c hm nng nhit 30 - 40
0
C v
ng trong bnh chu axit.
Sau khi c FeCl
2
.4H
2
O em lc sch ri c th pha thm vi NaCl, MnCl
2
,
CaCl
2
,v.v... theo lng cn thit, cui cng pha vi nc theo t l no c
dung dch quy nh.
Bng 4.15. Cc thng s tnh ton lng axit iu ch dung dch m
Lng HCl cn thit ha tan phoi st, g/l
T trng axit HCl
1,14 1,19

Nng
FeCl
2
. 4H
2
O,
g/l

Nng st
(Fe
++
+
Fe
+++
),
g/l
Lng HCl trong dung dch, g/l
27,66 37,23
200 55,7 268 119

Cnsc.249
250 70,9 335 249
300 85,2 402 299
350 99,4 469 349
400 113,5 536 388
500 141,9 670 498
600 170,4 804 597
700 198,8 938 698
800 226,9 1072 796
.
Khi m, dung dch vo b m ri hm nng ti 95-105
0
C, treo cc dng
vo v dng cc m tm thi iu chnh dung dch m, nhm lm cho Fe ha tr 3
hon nguyn thnh Fe ha tr 2. Sau khi Fe
+3
hon nguyn thnh Fe
+2
dung dch s c
mu lc sm. Trong khi m, m cc xy ra cc qu trnh nh sau:
Fe
++
+2e Fe
2F
+
+2e H
2

V Fe
+++
+e Fe
++

Cn cc dng ion ha kim loi ha tan:
Fe - 2e Fe
++
Fe - e Fe
++
v gii phng oxy.
Cht lng lp m chu nh hng ca rt nhiu yu t nh nhit dung
dch m, mt dng in, nng dung dch v nng axit.
Thc t cho thy rng, khi nhit dung dch m thay i i 2-3
0
C trong khi
m th cng c th thay i ti 10-15 n v HB hay ni mt cch tng qut hn
nhit dung dch m cng tng ln, th cng ca lp m cng gim xung. Khi
m nhit thp lp m hay b bong, s d nh vy l v nhit thp lp m
hp th lng hyr kh ln. Nu ch m khng i th lng hyr s gim
xung theo thi gian. Kt qu l nng hyr trong lp m khng ng u do
to thnh ni ng sut v ng sut lm cho lp m b bong ra.
Ngc li, nhit m cao do hp th hyr t hn nn lp m do hn.
nhit m cao ion st hot ng mnh hn, mui st phn gii nhanh hn do
hiu sut dng in m cng cao hn, tc bm ca st ln cc m cng tng ln.
Mt dng in cng nh hng khng nh ti cht lng lp m. Trong
trng hp cc iu kin khc khng thay i th khi mt dng in D
a
tng lp
m s cng hn, song li rn hn so vi lp m khi D
a
nh. Mt khc, khi D
a
tng s
kch thch cho cc ion Fe bm vo m cc vi tc nhanh hn, trong cng mt thi
gian s lng ht kt tinh ln cc m nhiu nn lp m mn, lng. Song, khng th
tng mt dng in qu ln c, v nh vy lng Fe xung quanh cc m s

Cnsc.250
gim xung rt nhanh sinh ra s chnh lch v nng ion Fe gia dung dch v
xung quanh cc m ion Fe vo cc m, do lp m xp v gh gh.
Bn cnh nng dung dch cng nh hng ti cht lng lp m. Khi
nng dung dch ln tc l lng ion Fe nhiu, nu mt dng in khng i th
lp m s th, trong qu trnh m nng dung dch thay i t, do i vi nng
dung dch ln nn dng mt dng in ln, nh vy s lng ht kt tinh s
tng ln ta c lp m mn.
Cui cng, nng axit cng l nhn t nh hng ti cht lng lp m.
Trong dung dch phi m bo mt nng axit nht nh, v nu nng axit thp
s khng trung ha gc OH v khi gc OH s tc dng vi ion
++
to thnh
Fe(OH)
2
l mt cht rt n nh. Fe(OH)
2
s bm vo cc m v lm thay i c tnh
ca lp m. Tuy nhin, nng axit qu cao cng khng tt v lc ion H
+
nhiu
v do cng lm thay i c tnh ca lp m.
Bnh thng khi nng axit va phi dung dch s c mu lc nht, nu
nng axit cao dung dch c mu lc thm cn khi nng axit thp dung dch c
mu nu vn trng.
Nh trn trnh by, cht in phn c hm nng ti nhit 80-100
0
C.
Vic hm nng c th tin hnh bng hi nc, nc nng hoc bng in. Khi m
thp ant lm bng cc tm thp ccbon thp do trong qu trnh in phn ant b
ha tan lm bn cht in phn. Cc cn bn ca ant ny c th ln vo lp m v
lm gim cht lng ca n. Do thit b m thp cn phi c b phn lc cht in
phn, vic lc c th tin hnh lin tc hoc theo chu k.
Thit b lc theo chu k gm nhng thng lng t trn b m v mt bm,
nh bm cht in phn bn t b c a ln thng. Trong thng cht in
phn s lng xung trong vng 12 - 18 gi v sau n t chy vo b m qua bu
lc.
Thit b lc lin tc gm mt bm v mt bnh lc mc ni tip vi nhau.
Mt phn cht in phn c bm lin tc t b qua bu lc li c tr v b. Nh
vy, s m bo thay i 3-4 ln ton b cht in phn trong mt ca sn xut. Bm
c ch to t vt liu hn hp ca nha v aming v cc vt liu chu axit khc.
Mt khc, khi m thp do nhit cao (80-100
0
C) nn cht in phn b bay
hi nn khi lng nc v axit clohyrit gim xung. Ngoi ra mt phn ca axit
clorua hyric phi tiu hao cho cc phn ng khi in phn. Tt c nhng ci lm
thay i nng thnh phn cht in phn v tnh cht ca lp m. V vy, thit b
m thp cn phi c cc b phn b sung nc v axit clorua hyric cho cht in
phn.
2. Qu trnh cng ngh m thp
Qu trnh cng ngh m thp cng tng t nh m crm, c ngha l gm ba
bc chun b chi tit, m, gia cng sau khi m.
S qu trnh cng ngh nh sau:
Gia cng c kh cc b mt, ra bng xng, nh sch b mt bng giy gip,
lp rp chi tit ln thit b treo, cch ly nhng ch khng cn m ca chi tit v thit

Cnsc.251
b treo, kh m cho chi tit bng vi bt hoc vi vin, ra bng nc lnh chy, gia
cng ant trong dung dch 30% axit sunfuric, ra bng nc nng, ra - hm nng
bng nc nng (50-60
0
C), m thp, ra bng nc nng 90
0
C, trung ha trong dung
dch 10% kim n da, ra bng nc nng 80
0
C - 90
0
C, tho chi tit ra khi thit b
treo v ty sch cc cht cch ly, gia cng c b mt m, kim tra cht lng.
Thng qua s ny ta thy nhiu thao tc m thp cng ging ht nh
nhng thao tc m crm hoc tng t nh vy. V vy, di y ch xt nhng thao
tc khc bit so vi m crm.
a. Cch ly nhng ch khng cn m ca chi tit v g
Thao tc ny nhm lm gim mt mt dng in cho vic phn ly kim loi
tha nhng ch khng cn m v nh vy nhm nng cao nng sut m. Ngoi ra,
vic cch ly cn bo v cho cc b mt pha trong ca chi tit v thit b treo khi b
tc ng ph hoi ca cht in phn. Nu khng c cch ly, chng s b ha tan
trong cht in phn clorua nng. Vt liu cch ly l malit, keo dn -2 (BF2),
sn bakelit, cao su v cc loi men. Trong mt s trng hp cc b mt c cch
ly bng cc o bc ch to bng cht do chu axit c th tho ri c v s dng
c nhiu ln.
b. Gia cng ant trong dung dch axit sunfuric
y l mt nguyn cng rt cn thit nh hng ti bn bm ca lp kim
loi m. Gia cng ant nhm ty sch mng xy ha khi b mt chi tit lm hin r
cu trc kim loi. Gia cng ant tin hnh trong b c cht in phn thnh phn nh
sau: dung dch 30% axit sunfuric v sunfua st (FeSO
4
.7H
2
O) vi khi lng 10 - 25
g/lt nc. Chi tit gia cng c dng lm ant, cn katt l cc thanh ch hoc thp
khng g. Din tch b mt ca katt phi ln gp 3-4 ln din tch b mt ant. Ch
gia cng nh sau:
- Mt dng in D
a
, A/dm
2
: 10 - 70
- Nhit cht in phn,
0
C : 16 - 22
- Thi gian gia cng, pht : 0,5 - 4
Sau khi gia cng ant xong chi tit c ra bng nc nng ra sch cc
cn axit nhng ch g gh, li lm.
c. M thp cho chi tit
Chi tit kp cht trn cc thit b treo c a vo b m v gi trong
khong 10 - 50 giy khng c dng in (nhm ph b mng g to ra khi gia cng
ant). Sau ng mch in c mt D
k
=5A/dm
2
v trong khong 5-10 pht th
a mt ti gi tr cho trc.
Nh ni trn, khi m thp ngi ta s dng cc ant ha tan, do
lm gim bn ca cht in phn do cn to ra khi ha tan ant, nn t ant vo
cc o bc bng thy tinh, len hoc aming.
Thi gian gi chi tit trong b m thp ph thuc vo chiu dy cn thit ca
lp m v c th tnh nh sau:

q

. .
10 . .
3
c D
h
T
k
= , (4.42)
trong : - trng lng ring ca lp m st,( =7,8 g/cm
3
);

Cnsc.252
h - chiu dy lp m, mm;
c - ng lng in ha ca st, (c = 1,042 g/a.h);
q - hiu sut dng in khi m st, (q =80 - 90%).
Tc bm ca chi tit l 0,3 - 0,5mm/h; cc lp m trn khi m thp cng
c chiu dy 1,0 - 1,2 mm.
d. M thp xp
M thp xp cng tng t nh m crm xp, c ngha l dng phng php
n mn bng in m rng cc vt nt t vi ca lp m nhm ci thin iu kin
bi trn ca chi tit. Thc t cho thy rng sau khi chi tit c m xp kh nng
chu mn ca n tng ln 4 - 6 ln so vi khi m trn (m cng). Sau khi m xp
chiu dy lp m s gim. Tc gim chiu dy ca lp m ph thuc vo s in
tch gia cc vt nt. Khi c cng cng dng in nh nhau, th khi mt vt
nt ln, chiu dy lp m ca chi tit c t vt nt s gim nhanh hn so vi chi tit
c nhiu vt nt. Khi mt vt nt ln th ta c lp m c vt r trn, cn khi mt
vt nt nh th ta c lp m c vt r mt li.
Sau khi kt thc qu trnh m thp chi tit c ra k lng trong nc
nng c nhit 80
0
-90
0
C, sau ra 30 pht trong dung dch nng 10% xt n da
(80-90
0
C). Nguyn nhn ny nhm lm sch ton b cc cn in phn clorua khi
chi tit nhm khc phc tnh n mn kim loi ca chng. Sau chi tit c ra
trong nc nng nhm lm sch cc cn kim v to iu kin sy kh c d dng.
Ngoi phng php m trong b nh trnh by trn, ngi ta cn tin
hnh m tip ngoi b, c ngha l ngi ta li dng ngay nhng b mt m ca chi
tit lm b m. V iu kin c hn y khng cp ti vn .
Hin nay ngi ta cn dng mt phng php m khc na l phng
php m thp ngui bng dng in xoay chiu khng i xng. Sau y ta s tham
kho trng hp .
e. M thp ngui bng dng in xoay chiu khng i xng
Phng php ny c gi tr thc tin rt ln. Bn cht ca phng php ny
l qu trnh in phn c tin hnh bng dng in xoay chiu khng i xng c
tn s cng nghip. Dng in kiu ny nhn c bng cch kt hp dng in
xoay chiu tn s cng nghip vi dng in mt chiu. Trong trng hp ny phi
phn bit hai loi dng in: dng in thun (dng in katt) v dng in ngc
(dng in ant).
Dng in thun l dng in tn ti khi trn chi tit m dng lm katt c
kim loi kt ta xung. Dng in ngc l dng in c hng ngc li v khi
chi tit m bin thnh ant, cn lp kt ta trn b ha tan i mt phn.
Cng dng in ca na chu k katt I
k
ln hn cng dng in ca
na chu k ant I
a
(hnh 4.20). Hiu s gia hai dng in ny c gi l cng
dng in hu ch:
I
h.i
=I
k
- I
a
, (4.43)
Nh vy mt dng in hu ch s l:
D
h.i
=D
k
- D
a
, (4.43)

Cnsc.253
Tr s khng i xng ca dng in c c trng bi h s biu th t s
cc gi tr trung bnh ca mt dng in katt vi mt dng in ant:

a
k
D
D
= | , (4.44)









Hnh 4.20. th dng in xoay chiu khng i xng
I
a
- Gi tr tc thi ca dng ant;
I
k
- Gi tr tc thi ca dng katt;
I
h.i
- Tr s dng in hu ch.

Tr s khng i xng ca dng in nh hng quyt nh ti tnh cht c
hc ca lp m. Khi tr s tng ln th cng v chng mn ca lp m cng
nh nng sut ca qu trnh tng ln.
Thnh phn cht in phn:
- Clorua st FeCl
2
.4H
2
O, g/l: 200 - 220
- Axit clohyric HCl, g/l: 1,3 - 1,5
- It kaly KI, g/l: 5,5
- Axit sunfuric H
2
SO
4
, g/l: 1
- Nhit cht in phn: 18 - 40
0
C
c im ca m thp bng dng in xoay chiu khng i xng l ch
in phn lun thay i; cc ch s c bn ca n dn dn tng ln.
u tin thit lp tr s | =1,3-1,5 v D
h.i
=5-15 A/dm
2
. Ch c duy
tr trong 0,5-1 pht. Sau tng ln v a | ti 2 v D
h.i
ti 15-20 a/dm
2
ri ko
di trong 5-8 pht. Trong vng 4-5 pht sau nng t t hoc bng 3-4 cp a tr
s | ln ti bng 8-10 v D
h.i
ti 50 A/dm
2
. cc ch ny lp m s c cng
630 - 650 kG/mm
2
, tc kt ta kim loi ch ln nht l 1,0-1,2mm/h.
M thp bng dng in xoay chiu khng i xng c mt s u im so
vi m thp bng dng in mt chiu. S thay i hng theo chu k ca dng in
ci thin c vic khuy trn cht in phn, cho php tin hnh in phn mt
dng in tng hn v nh vy nng sut tng ln 4 ln so vi m thp bng dng
in mt chiu, ng thi m bo bm vng chc ca lp m vi b mt chi tit.
Khi m thp cn ch mt s im sau y:
- Khng nn kh du bng phng php in phn, v nh vy chi tit s
nhim hyr nh hng n bm ca lp m (nn kh du bng xng hoc bng
vi Na
2
CO
3
sau thi kh);
I
h.I
I
I

Cnsc.254
- Khi nhng chi tit vo thng m phi nhit chi tit ln ti bng nhit
dung dch mi cho dng in chy qua;
T l din tch gia ant v katt nn ly l 1: 1 trnh cc dng b mn,
ant v katt c nhng vo v ly ra khi b m cng lc.
Tm li, m thp c nhiu u im so vi m crm, nh hiu sut dng in
cao hn (6-7 ln) chiu dy lp m ln hn, gi thnh nh hn (2-4 ln) v bn
mi ca chi tit gim xung t hn. Tuy nhin, qu trnh chun b chi tit phc tp,
khi m nhit cao cn phi dng chi tit chng n mn, cn c thit b duy tr
nhit , b sung nc v dung dch, v.v... Do , hin nay ngi ta ang nghin cu
ci tin c th p dng m thp nhit thp, trong hng ch yu l dng
dung dch m l dung dch mui sun-pht hoc mui bo-rich fluarich st.
Ngoi vic phc hi chi tit bng phng php m crm, m thp ngi ta
cn dng cc phng php m ng, m niken bng in phn cng nh bng
phng php ha hc. Trong phm vi gio trnh ny chng ta s khng cp ti
nhng vn nu trn.
4.8. Phc hi chi tit bng cc phng php in
4.8.1. Gia cng tia la in
Gia cng tia la in cho kim loi c ng dng kh rng ri trong cc
ngnh ch to my bi v dng phng php ny c th gia cng c tt c cc kim
loi v hp kim c tnh dn in khng ph thuc vo cng ca chng m li
khng nh hng ti gia cng nhit luyn ca chi tit. Bn cnh , gia cng tia la
in cn c u im l kt cu ca cc my v thit b kh n gin, phm vi ca cc
ch lm vic tng i rng.
Trong ngnh sa cha u my diezel gia cng tia la in c th c s
dng ct cc phn chi tit b mn khi sa cha chng bng phng php hn ni,
ph b cc chi tit kp cht v cc dng c b gy, b p cho cc chi tit,
chun b cc chi tit c cng cao cho qu trnh phun kim loi, cng ha cc dng
c, v.v...
Phng php gia cng tia la da trn hin tng ph hy kim loi khi phng
tia la in. Trn hnh 4.21 biu th s thit b gia cng tia la in. Chi tit v
in cc (dng c) u l cc in cc ca khung dao ng lm vic trong vng
phng tia la in. Khi gia cng, dng c l katt cn chi tit l ant. Khi cp cho
thit b dng in mt chiu th t c np in, cn khi ng mch th t ny s
phng in qua khng gian tia la in gia cc in cc. Vic ngt mch cho khung
dao ng c tin hnh bng phng php tip im hoc khng tip im (bng
cch chc thng khng gian gia cc in cc). Phng php sau l phng php
tng i ph bin hn c. Trong khi cc phn t (ht) kim loi s b bt ra khi
chi tit v dch chuyn v pha dng c gia cng. Vt liu ca in cc dng c
thng l ng thau.






-
+
1
3
6
4
5
2
a2 a1

Cnsc.255







Hnh 4.21. S thit b gia cng tia la in
1. Chi tit; 2. Dng c gia cng; 3. Xlnit (cun dy); 4. T c quy;
5. Kha chuyn mch; 6. in tr thay i.
Khi a dng c chm vo chi tit, mch s khp kn; khi tch ra, in tch
ca t in phng thnh tia la. Trong khong khng gian gia hai in cc khi
phng tia la in nhit ln ti 10.000 - 15.000
0
C. Kim loi gia hai cc nng
chy, bc hi thnh nhng nguyn t kim loi v di tc dng ca in trng cc
nguyn t ny phn gii thnh cc ion dng v cc in t. Cc ion dng dch
chuyn v cc m (katt) v nhn in t tr thnh cc nguyn t kim loi,
to nn mt lp kim loi katt v do n c bi ln cn ant th b mn i.
y cn phn bit gia tia la in v tia h quang. H quang l do tc
dng ca in trng lm cho mi trng khng kh xung quanh b ion ha dn in
c v sinh ra ngn la tip din trong thi gian di. Cn tia la in l dng in
t phng t cc ny qua cc kia trong khong thi gian rt ngn (10
-4
-10
-7
s) v mt
dng in gia 2 cc rt ln (10
6
-10
9
A/cm
2
).
trnh cho cc ht kim loi bt ra khi bm vo in cc-dng c v c
bn lm tng in tr chuyn tip gia tia la v kim loi th khong phng tia la
in cn phi c y cht lng. Trong trng hp ny, lng kim loi bt ra
c tng ln ng k so vi mi trng cht kh. V vy, vic gia cng tia la in
thng c tin trong mi trng cht lng: chi tit cn gia cng c t vo b
c cha cht lng hoc ti cht lng trn chi tit . Trong trng hp gia cng cc
chi tit c kch thc ln nh khi cn nh cc gu-jng hoc bu-lng gy ra khi blc
xylanh hoc ccte, ngi ta dng cc loi b cc b (b xch tay) t ln chi tit
gia cng.
Cht lng cng tc thng dng l du ha, du khong v cc cht lng
khng dn in khc.
Ngun in cung cp cho thit b c th l my pht kch t c lp cng sut
8 10kW, in p 220V. Nu khng c my pht th c th dng ngun xoay chiu
a qua cc b nn dng. Khi gia cng tia la cn phi gi cho khong cch gia 2
in cc khng thay i, m khong cch ny tt yu s thay i do in cc dng c
b rung khi phng tia la in v do cc in cc b mn. Tm li, khi cng b mn
th cc in cc cng phi c xch gn li nhau. Vic iu chnh bng tay khng
th lm cho khong phng tia la in ng u c, v vy cc my gia cng tia
la in thng c trang b cc thit b dn ng c gii, thu lc hoc in t gy
ra chuyn ng tnh tin ca mt in cc gn v pha in cc kia. Ty thuc vo tr
s dng in trong mch phng in cc ch gia cng tia la in c th chia ra
lm 3 nhm:

Cnsc.256
- Ch gia cng cng: cng dng in I > 11A,
- Ch trung bnh: cng dng in I = 1 - 10A,
- Ch gia cng mm: cng dng in I s 1A.
Ch gia cng cng dng gia cng th, cn ch gia cng mm v gia
cng trung bnh dng gia cng tinh.
m bo chnh xc cn thit v bng b mt cng nh tng nng
sut vic gia cng c tin hnh nh khi gia cng c kh. T gia cng th n gia
cng tinh tin hnh ngay trn mt my khng thay i dng c.
Cc thit b gia cng tia la in gm c phn in v phn ng hc. Phn
in gm c: ngun in mt chiu, bin tr, c quy t in v cc dng c o. Phn
ng hc gm c thn my, b cha cht lng, phn thu lc, u kp dng c gia
cng v cc g dng lp t v di chuyn khi gia cng, cc g xch gn
cc in cc v iu chnh khong cch gia cc in cc. Phn thy lc m bo
cung cp cht lng mt cch lin tc vo b v gm c mt b lng, bm ly tm bnh
cha v h thng ng ng.
Cc thit b gia cng tia la in kiu t in lm vic in p 100-250V,
vi cng dng in 0,1- 40A v in cung ca cc t vi 50 F.
Cc thit b gia cng tia la in kiu t in thng gp l cc my tia la
in dng gia cng l, dng nh cc chi tit gy trong thn my, xc rnh
then trn trc v cc khe hp v ph p cho kim loi. Cc my ny c cc in
cc-dng c hoc in cc-chi tit c th chuyn ng tnh tin hoc tnh tin - rung
hoc rung nh i vi trng hp ph p kim loi cho chi tit.
Tt c cc thit b k trn lm vic do phng xung in p 100 - 250V khi
cc t phng in. Ngoi vic phng xung, gia cng tia la in cn c th tin hnh
trn cc thit b khng c t in in p thp 6-36V v cng dng in 2-
200A (hnh 4.22). Trn cc thit b ny c hin tng phng tia h quang t qung
trong nhng khong thi gian ngn. V rng vic gia cng c tin hnh cng
dng in tng i ln, cho nn nhng thi im xut hin s tip xc gia cc
nh nhp nh t vi ca cc chi tit, tia h quang phng ra lm chng b nng chy
t ngt v b ph hy.
Da vo nguyn tc ny ngi ta ch to nhng my gia cng, trong mt
trong nhng in cc c dch chuyn tng i vi in cc kia vi vn tc t
8m/sec tr ln. Nhng my l nhng my mi nghin, my ct phi v ct chi tit
my mi dng c, c ngha l nhng my c in cc dng c chuyn ng
quay - tnh tin hoc chuyn ng quay khi chi tit chuyn ng tnh tin.
Ngoi nhng cng dng trnh by trn, gia cng tia la in cn c s
dng ph p kim loi cho nhng chi tit b mn. S thit b ph p kim loi
bng phng php gia cng tia la in c trnh by trn hnh 4.23. Thit b ny
gm hp di ng trong c t cc chi tit ca h thng in v mt dng c gy
rung cm tay. B gy rung l mt c cu in t lm cho in cc dng c rung ng
trong qu trnh lm vic (di chuyn tnh tin). Trong nhng thit b ny, in cc
dng c l ant cn chi tit phc hi l katt. Cng vic ph p c thc hin
khng cn dng cht lng cng tc. Kim loi bt ra khi ant s c p y ln
katt tc l ln chi tit v to thnh mt lp bm chc vi n.

Cnsc.257




6. in cc-dng c;
7. Chi tit;
8. Vng tip im;
9. Gi chi than;
10. n kim tra.

Hnh 4.22. S thit b gia cng tia la in,
in p thp, dng mt chiu.

Ngoi vic gia cng bng tay, vic ph p b mt chi tit cn c th tin
hnh bng phng php c gii ha c dng cht mun lm mt v dng kh nn.
Mun vy, ngoi trang b ph p bng tia la in cn phi c my tin v hp
gim tc, u bn t ng t trn bn dao v bn iu khin.
Khi s dng cc thit b tia la in cng sut nh (0,3-1,2 kW) c th ph
c lp kim loi c chiu dy ti 0,05 mm vi nng sut 0,1 -0,3 cm
2
/ph. Nhng
thit b cng sut ln c th cho nng sut t 30 n 50 cm
2
/pht v chiu dy lp
ph t 0,05 n 2,0 mm.
S phng tia la in trong qu trnh ph p v cng ha b mt chi tit
gy ra s thay i kh ln v tnh cht c l ca lp b mt kim loi c bn. Khi
dng dng c-in cc l phr-crm hoc cc hp kim cng th kim loi c bn s
b "hp kim ha", cng v chng mn ca lp b mt tng ln do hnh thnh
nitrit v cc-bit. Mt khc cng v chng mn tng ln l do hnh thnh cc
cu trc ti do cc ht kim loi b lm lnh mt phn bi b mt ngui ca chi tit.
u im ni bt ca phng php ph p bng tia la in cho cc chi tit
b mn l c th ph p cho chi tit bng cc kim loi v hp kim cng khc nhau
do lm tng chng mn ca n. Bng phng php ny c th phc hi cc
mt lp ghp ca ln trn trc v trong thn my khi mn cha qu 0,1mm.
Vic s dng phng php tia la in phc hi cc chi tit ni trn c li hn rt
nhiu so vi cc phng php hn p v lp thm chi tit ph.
Dng b gy rung in t v thit b trnh by trn c th chun b cho cc
chi tit c cng b mt cao trc khi phun kim loi.
a
R
v
+ -
5
4
3
1
3
2
4

Cnsc.258
1
2
3
4
6
7
8


Hnh 4.23. S thit b ph p kim loi bng tia la in cho chi tit.
1. Chuyn mch; 2. Bin p; 3. Nn dng; 4. T in; 5, 6. Cc phch ni;
7. B gy rung in t; 8. Chi tit.
4.8.2. Gia cng c - dng cc
Gia cng c - dng cc c th s dng mi cc chi tit c phc hi
bng phng php hn p hoc phun kim loi, ct cc phn chi tit b mn khi
phc hi chng bng phng php hn ni ng thi chun b nhng chi tit c
cng b mt cao trc khi phun kim loi, mi dng c c gn hp kim cng v
ct kim loi.
Khi gia cng c-dng cc chi tit c ni vi cc dng (ant) cn dng
c gia cng c ni vi cc m (katt).














Hnh 4.24. S nguyn l gia cng c - dng cc
1. Chi tit cn gia cng (ant); 2. Dng c gia cng (katt); 3. Cht lng cng tc;
4. Ngun in; 5. Bin tr.
Trn hnh 4.24 biu th s nguyn l gia cng c - dng cc cho kim
loi. Dng c gia cng l mt a ch to bng thp, gang hay ng. Chi tit v dng
v
a
4
5
1
2
3
cht in
dch

Cnsc.259
c c mc vo mch in p thp v ti ch tip xc gia dng c v chi tit c ti
mt dung dch cng tc c bit m di tc dng ca dng in n s to ra trn b
mt chi tit mt mng bo v khng ha tan c in tr ln. Dng c lin tc ht i
mt phn ng k lp mng va to ra khi b mt chi tit. Lp mng mng cn li
v nhng phn h ra ca cc nh nhp nh s b tc ng ca dng in.
V in tr ca mng rt ln so vi in tr ca cc dy dn kim loi cho nn
trn b mt gia cng mt lng nhit ln s c ta ra. Khi mt dng in ln
(15-25 A/cm
2
v hn na) lng nhit nhng im c dng in chy qua s rt
ln lm cho b mt kim loi b nng chy. S thot nhit b mt xy ra rt nhanh
n ni lng nhit khng kp xm nhp vo su trong kim loi chi tit v iu
cn chu nh hng ca " t qung" ca qu trnh. Do nhng nguyn nhn s
t nng kim loi xy ra su khng ln lm. Kim loi nng chy ra c dng
c gia cng ht i v c theo trnh t qu trnh gia cng chi tit c tip din
mt cch lin tc. Khi mt dng in nh vic ht kim loi i c tin hnh
bng cch ha tan in ha, khi mt dng in ln kim loi c ht i do n b
t nng bi tc dng nhit in ca dng in. Mun tng mt dng in th phi
tng in p gia cc in cc, nhng ngi ta t dng in p ln hn 25-30V, bi
v nu tip tc tng th c th pht sinh tia h quang tnh ti lm nh hng xu ti
qu trnh gia cng. Mt dng in khng nhng ch nh hng ti lng ht kim
loi c ngha l nng sut ca qu trnh, m cn nh hng ti c cht lng gia
cng. Khi gia cng vi mt dng in nh, vic ht li xy ra do ha tan in
ha, cht lng b mt gia cng tng i cao (chiu cao ca cc nhp nh 0,2-
0,3 m). Trong cc qu trnh nhit in (mt dng in ln) cht lng b mt
gim xung, chiu cao cc nhp nh tng ln ti 80 -100 m.
Nng sut ca qu trnh gia cng cn ph thuc vo tr s p lc ca dng c
tc dng ln b mt gia cng. Khi tng p lc th dng c gia cng s bt i mt lp
mng ln hn, chiu dy v in tr ca lp cn li s gim xung, cng dng
in v lng kim loi ht i tng ln. Vic tng p lc b hn ch bi mt gii hn
m lp mng mng tr nn nh nht cn lng kim loi ht i tr nn ln nht.
Nu tip tc tng p lc ca dng c gia cng ln b mt chi tit, th mng cht lng
s b ph hu v cc in cc s b chp mch v lng kim loi ht i gim xung.
Lng kim loi ht i cn chu nh hng ca tc quay ca dng c (ca a),
c bit mt dng in ln. Khi gia cng vi vn tc khng ln lng kim loi
ht i gim xung.
Khi tng vn tc quay ca a lng kim loi ht i tng ln, nhit tp trung
trn b mt gia cng v n b nng chy ra. Tuy nhin, vn tc rt ln th thi gian
nung nng s ngn i cn vng gia cng b lm lnh qu mnh, nh vy b mt gia
cng ca kim loi khng kp nng chy do lng kim loi ht i li gim xung.
Cht lng cng tc dng cho gia cng c-dng cc c th l silitct natri
(thu tinh lng) hoc natri clorua vi hm lng 11g/lt nc hoc natri sunfat
11g/lt nc.
Khi t chi tit bng phng php c-dng cc th in cc-dng c chuyn
ng tnh tin ln xung. Dng phng php ny c th gia cng cc l sut hoc l
c y, cc rnh theo trn cc trc thp hoc hp kim cng bt k.

Cnsc.260
Mun mi dng c bng phng php c-dng cc ngi ta dng cc a
bng thp hoc gang xm v gang bin trng. Trn b mt u ca a c tin cc
rnh dn dung dch cng tc mt cch u n ti b mt cn mi ca dng c.
ng knh ca a l 150 200 mm cn chiu rng b mt cng tc l 40-50mm.
Vn tc quay ca a m bo nng sut ln nht l 8-18m/s.
S mi dng c bng phng php c-dng cc trnh by trn hnh 4.25.















Hnh 4.25. S mi dng c bng phng php c-dng cc
1. Dao cn mi; 2. a mi; 3. L xo y a; 4. Bin tr; 5. Cht lng cng tc.
Ngoi ra, ngi ta cn ng dng phng php gia cng c-dng cc ct
kim loi. Cc loi a trong trng hp ny c ch to t thp 08 hoc thp 10
hoc thp tm ram cn ngui. Cng c th dng a ch to t ng hoc ng
thau, nhng a kim loi mu ny t b mn hn so vi cc a thp. Vn tc quay
ca a khi ct l 15 25 m/s, in p cng tc khng vt qu 28V.
4.8.3. Gia cng in- c kim loi
Phng php gia cng in-c c ng dng phc hi cc chi tit ch to
t thp thng ha cng nh chun b chi tit c cng b mt cao trc khi
phun kim loi.
Bn cht ca phng php ny nh sau: Khi chi tit quay trn my tin, qua
ch tip xc ca n vi dng c ngi ta phng mt dng in cng ln v in
p thp. Cng dng in t ti tr s 400-1200A,cn in p khong 2-6V. Do
b t nng ti nhit cao v do p lc ca dng c nn ln b mt tip xc, ng
thi tu thuc vo hnh dng m b mt b san phng i hoc b p li. Trong khi
nh tc lm lnh nhanh cho lp b mt do nhit truyn su vo kim loi, n s
c ti ti cng cao.
Khi s dng phng php ny gia cng tinh thay cho phng php mi th
dng c c dng l mt tm l phng, cn khi phc hi chi tit th dng cc tm l
phng hoc cc tm chn p. Nu thay th cc tm bng con ln th phng php
ny c th dng cng ha b mt vi chiu su 0,2-0,3 mm. Trn hnh 4.26 biu

5

Cnsc.261
th s in ca thit b gia cng in - c kim loi. Vic cp in ti chi tit 1 t
cun th cp ca bin p c thc hin nh dy dn c tit din 300 mm
2
v chi
than. u dy th hai ca cun th cp c ni vi l xo ca tay cp dng c, tay
cp ny c cch in v kp cht trn bn dao ca my tin. Qu trnh phc hi chi
tit gm cc nguyn chn p kim loi v l phng b mt cho ti khi t c kch
thc cn thit (hnh 4.27). chn p kim loi ngi ta dng cc tm hp kim cng
c nhiu rng mt vt 0,3-0,4mm. Lng n dao ca dng c c thc hin nh
mt vitme; khi chn p, bc n dao thng ly l 1,5 mm. Nu sau khi l bng m
tng ng knh chi tit phi ln hn 0,2 mm, th bc n dao phi tng ti 2 mm.
tng ng knh chi tit cn chn p khng c vt qu 0,4 mm. Trong bng
4.16 ghi r cc ch gia cng cho cc chi tit.
Phng php trn y cho php tng ng knh ca cc chi tit phc hi ln
ti 0,2mm. Kch thc ca chi tit cn gia cng bng phng php l bng, cn phi
ln hn kch thc ban u m bo c di ln khi p vo mi ghp. di
phi ln gp 1,3 ln so vi di tnh ton (trong bng) ca mi ghp quy nh.
Phng php in-c c th dng chun b cc chi tit c cng cao
trc khi phun kim loa nh cc c trc khuu, tuy nhin dng phng php ny s
lm gim bn mi ca chi tit rt nhiu.
BK1
K
~380 V
119
190
280
98
98
119
142
190
Hp1
P
Hp2
MH
280 vong
Tp
Tp2
K
NGAT
1
2

Hnh 4.26. S nguyn l thit b gia cng in c
P- Chuyn mch; MH- Khi ng t; K- Cun dy khi ng t; Tp - Bin p; Hp-
Cu ch; BK- Ngt mch; K- Cng tc khi ng; Ngt - Cng tc ngt.
1. Chi tit; 2. Dng c.
Bng 4.16. Cc ch gia cng
Ch gia cng
Dng in Tc
Lng n
dao
Tn cc nguyn cng
A m/pht m/s mm/vng
S ln
chy
dao

Cnsc.262
Chn cc chi tit th 450 - 500 3 - 6 0,05 - 0,10 1,5 2 - 3
L bng cc chi tit
th
400 - 450 12 - 15 0,2 -0,25 0,3 2 - 3
Chn p chi tit ti 550 - 600 1,5 - 2,5 0,025-0,04 1,5 2 - 4
L bng cc chi tit
ti
500 - 550 8 - 12 0,13 - 0,20 0,3 2 - 3

















Hnh 4.27. S chn p v l bng kim loi
1. Chi tit; 2. Tm l bng; 3. Tm chn p;
D
0
- ng knh sau khi l bng; D
1
- ng knh sau khi chn p;
D
2
- ng knh ban u

4.9. Phc hi chi tit bng cc phng gia cng p lc
Phc hi chi tit bng gia cng p lc da trn c s li dng tnh cht do
ca kim loi. Tnh do ca kim loi l kh nng ca n, nhng iu kin nht nh,
di tc dng ca ti trng s nhn c nhng bin dng do m khng b ph hy.
Bin dng do ca chi tit khi phc hi c thc hin nh cch nn, nong,
chn, p, v.v...
Gia cng p lc (bin dng do) tin hnh nhit thp hn qu trnh kt
tinh li v gy ra bin cng cho chi tit c gi l gia cng ngui.
Gia cng p lc tin hnh nhit ln hn nhit kt tinh li m kim
loi c cu trc khng b gia cng gi l gia cng nng.
Vic nn chi tit khi sa cha bng p lc c tin hnh trng thi ngui
hoc t nng cc b hoc t nng ton b.
4.9.1. Phng php chn
Trong trng hp ny ngoi lc tc dng c hng khng trng vi hng
bin dng yu cu (hnh 4.28).

Cnsc.263
Nh ta thy trn hnh v, phng ca lc tc dng P vung gc vi phng
ca bin dng. Sau khi gia cng ng knh ngoi ca chi tit (c v rng) tng ln,
ng knh trong ca chi tit rng gim xung v cao ca cc chi tit (c, rng)
u gim.
Cc bc lt lm t cc hp kim, kim loi mu khi c cc b mt trong hoc
ngoi b mn c phc hi bng phng php chn trn my p nh g (hnh
4.29) trng thi ngui.
Cng vic cht c tin hnh nh sau: Ngi ta t mt cht chuyn dng 2
vo bc b mn, cht ny c ng knh nh hn so vi ng knh ca l sau khi
gia cng hon thin l 0,2 mm. Sau chi tit v cht c t vo g chn.
Di mt p lc nht nh my p hai tm m 1 v 5 ti mt t ca ci 4 v bc 3
c chn li (chiu di gim xung) v lm y khe h gia cht v b mt b mn.
Sau bc c gia cng ti kch thc cn thit.
Cc bc lt ch c th sa cha c mt ln. gim chiu di ca chng
khi chn cho php l 5 -15%.
tng p lc n v ln bc lt trong qu trnh vn dng do chiu di ca
n gim i thc t khng ng k l bao v khng nh hng ng k g ti tnh
nng lm vic ca bc trong mi ghp.










Hnh 4.28. S gia cng p lc bng phng php chn.

















P
1
2
3
4
o o o o
p p

Cnsc.264




Hnh 4.29. S thit b chn bc lt.
1-5. Cc tm m; 2. Cht; 3, Bc lt sa cha; 4. Ci (khun).

4.9.2. Phng php nong
Trong phng php ny ca ngoi lc P trng vi phng ca bin dng o
(hnh 4.30).
Bng phng php ny c th tng kch thc ngoi ca chi tit rng m
khng lm gim ng k chiu cao ca n. Cc chi tit thng c nong trng
thi ngui. Cc cht pittng c th sa cha bng cch nong trng thi ngui hoc
trng thi nng. Nong trng thi ngui tin hnh trn my p, cn trng thi nng
tin hnh trn ba my.
Khi cn nong, c pittng c t vo khun ca g, sau dng lc ca
cn my p hoc bng lc p ca ba my y chy dp qua l c pittng. Lc
ng knh ngoi ca n s tng ln.
Sau khi nong, c pittng c gia cng nhit luyn v gia cng c kh. Khi
nong c pittng c nung ti 650 - 700
0
C.











Hnh 4.30. S nong chi tit
1. Chi tit; 2. Khun; 3. Chy p.

4.9.3. Phng php p
Trong phng php ny hng ca lc tc dng P trng vi hng ca bin
dng cn thit (hnh 4.31). Sau khi p ng knh trong ca chi tit gim xung.
Dng phng php ny c th sa cha cc chi tit bng kim loi mu.







5
p
3
1
2
d
d
1
2
3
P
P P

Cnsc.265





Hnh 4.31. S p chi tit.
1.Tm m; 2.Chi tit; 3. Khun p.

4.9.4. Phng php un (nn)
Phng ca lc P cng chiu vi bin dng. Dng sa cha cc chi tit b
bin dng nh trc khuu, bin, trc cam, cn y v.v... (hnh 4.32).
Ngoi ra ngi ta cn cch vn li chi tit khi n b xon. Trong trng hp
ny mmen M cng chiu vi bin dng. Phng php dng sa bin ng c khi
b xon v mt s chi tit khc (h 4.33).







Hnh 4.32. S nn chi tit bng ngoi lc.







Hnh 4.33. S nn (vn) chi tit khi b xon.

4.9.5. Phng php ln p
Dng gia cng cc b mt chi tit ln p c th dng con ln hoc p
bng ba. Hng ca lc P ngc hng vi bin dng. Dng cha cc bnh rng
mn v vnh ngoi vng bi, cc c trc ti v tr lp ghp c di, v.v... (hnh 4.34).










p
M
d
V
Tr
V
L
V
L
V
L
Tr
V
Tr
V
V
L
Tr
V
1
2
0
o
Truc
Con lan
V
Tr
V
L

Cnsc.266






Hnh 4.34. S ln p cho chi tit.
a. H thng con ln n ; b. H thng on ln i ;
c. H thng 3 con ln ; d. H thng 4 con ln.

i vi gia cng sa cha, vt cn gia cng c hnh th, kch thc v
iu kin k thut nht nh, lng bin dng tu thuc vo lng mi mn, sau khi
gia cng p lc xong ch tin hnh khu cui cng ca gia cng c kh. V vy,
trong gia cng p lc sa cha, vic chn ch gia cng, thit k khun dp kh
phc tp, cc khu ny nh hng trc tip ti cht lng v gi thnh sn phm.
Khi gia cng p lc nng, nhit lc u v cui khi gia cng c nh hng
rt ln ti c tnh ca chi tit. Nhit ban u khi gia cng (max) khng c lm
cho kim loi b chy hoc qu nng. Khi kt thc gia cng cng phi tin hnh
nhit hp l nht nh bi v gia cng p lc nng nhit thp i vi nhng
thp mm c th gy ra bin cng v i vi thp cng c th gy ra vt nt.
Trong bng 4.17 ch dn khong nhit gia cng p lc nng cho mt s
vt liu.
Bng 4.17. Nhit t nng chi tit khi gia cng p lc
Cc loi thp v
cc loi hp kim
Thnh phn ha hc
hoc mc thp
Nhit lc
bt u gia cng
Nhit khi
kt thc gia cng
Thp cc bon
C di 0,35%
C di 0,3 - 0,5%
C di 0,5 - 0,9%
1200 - 1150
1150 - 1100
1100 - 1050
800- 850
800 - 850
800- 850
Thp hp kim
Hp kim thp
Hp kim trung bnh
Hp kim cao
1100
1100 - 1150
1150
825 - 850
850 - 875
875 - 900
Hp kim ng
ng
C59
850
750
700
600

Tu thuc vo kt cu ca chi tit, c im v v tr ca ch b mn m c
th tin hnh t nng cc b, t nng ton phn.
i vi nhng iu kin tc (thi gian t nng), k c thi gian duy
tr chi tit trong l thi k cui ca qu trnh t nng, cn thit cn bng nhit
ca chi tit c th tnh s b theo cng thc.
T =k . D , (4.45)
trong : T- thi gian t nng v gi chi tit, gi;
D- ng knh chi tit, mm;

Cnsc.267
k - h s, i vi thp cc bon k = 12,5 ; i vi thp hp kim
k =25.
Trong qu trnh gia cng p lc nng nhng chi tit gia cng nhit luyn phi
tin hnh nhit luyn li theo yu cu bn v.
Bng nhng phng php trn y c th phc hi nm xupp, nn trc
khuu b cong, nn trc khuu bng gia cng bin cng, chn bc lt u nh thanh
truyn.
4.10. Phc hi chi tit bng vt liu phi kim loi (polime)
Trong giao thng vn ti ng st plime c s dng kh rng ri trong
cc ngnh ch to u my, toa xe v nhng nm gn y chng c s dng
sa cha, phc hi cc chi tit u my, thay th mt phn cho nhng kim loi t
tin v nhng vt liu khan him khc.
Sa cha chi tit bng vt liu plime hay gi n gin l cht do, tng i
n gin, kinh t v tin cy. Dng cht do c th ph p cc b mt chi tit chu
mn, to di cho cc mi ghp, hn cc vt nt, vt thng, dn cc chi tit, trm
phng cc b mt, lm kn cc mi ghp, bt kn cc l trong bt k chi tit no, v.v...
Cc thnh phn keo dn v cht do trong mt s trng hp c th thay th mt
cch thnh cng cho hn, gn, m crm, m thp v i khi chng cn l nhng vt
liu duy nht dng phc hi. Di y chng ta s im qua mt s thnh phn
keo dn v cht do hin ang c s dng trong sa cha u my diezel.
Cht do l cc plime, c ngha l cc hp cht hu c cao phn t hoc
cc hp cht trong ngoi plime cn c thm cc cht n, cht ha do, cht ha
cng v cc cht khc em li nhng tnh cht cn thit cho cht do.
Cc cht do dng trong sa cha u my diezel c th chia ra hai nhm.
Nhm th nht gm c cc cht do khng nhit, c ngha l cc cht do khi b
nung nng th chng b cng li v b mt cc tnh do ca mnh. Nhng loi cht
do ny c s dng di dng nhng hp cht khc nhau ( trng thi lng hoc
bt nho) ph p, dn, lm kn, hn vt nt v vt thng. Nhng hp cht ny c
gc l cc hc n (nha) khc nhau. Nhm th hai gm cc cht do chu nhit, tc l
khi b t nng chng khng b bin cng v vn gi nguyn tnh cht do ca mnh.
Nhng cht do ny dng ph p v ch to cc chi tit khc nhau.
4.10.1. Cc thnh phn keo dn
Trong sa cha u my diezel ngi ta s dng cc thnh phn keo dn
sau y:
1. Cc thnh phn keo dn th lng
Keo dn l cc dung dch cn ca cc nha (hc n) khng nhit. C loi keo
dn dng dn v ph p cc chi tit kim loi lm vic nhit 60 - 80
0
C v cao
hn, c loi keo dn dng trong nhng trng hp khi cn do ln v bn chu
rung ng cao, c loi dn kim loi vi cht do v vi. Mng keo dn v cc lin
kt keo dn ny rt bn vng, chu nc, chu lnh, chu tc ng ca cc sn phm
du m cng nh cc axit c nng di 20%. Nhng loi keo dn ny l cht
cch in tt, c ch to dng thnh phm.

Cnsc.268
a. Keo dn -150 (GEN-150V): l sn phm hn hp ca nha (hc n)
(VDU) vi cao-su nitrin CKH-40 c th ha tan trong hn hp axtn v benzol
hoc bezel toluol. Loi keo ny c ch to thnh tng tm dt mng, dy 2-4mm.
Dung dch keo dn c iu ch nh sau: ct nhng tm keo kh dy 204 mm thnh
nhng mu nh ri cho vo bnh thy tinh c nt kn, sau hn hp dung dch
axtn vi benzol hoc vi benzel tonuol theo t l 1: 5 v gi trong vng 8-10 gi.
Sau khi cc mu keo phng n, cm chai sc mnh theo tng t trong vng 2-3
gi cho ti khi t c dung dch ng nht. Tip cho dung dch lng trong
khong 30 pht ri em lc qua li kim loi (100-500 l trn 1cm
2
). nht ca
dung dch phi nm trong khong 20-60 s, ng thi mun lm kn kht cc mi
ghp th nht phi l 55-60 s v dn nhng lp mng th nht phi l
20-30 s.
Dung dch keo dn khng c cha nhng tp cht kh tan, khi ra trn
knh n phi to nn mng ng nht, bng phng. Lp mng ny c bm cao vi
kim loi, c do v bn ko tt, chu c nhng p lc ln v ti trng ng
ng k, sau khi phun ln b mt khng cn phi gia cng. Ngoi ra, cc b mt chi
tit c ph lp keo dn ny s khng b n mn. Keo dn l cht cch in tt,
dung dch keo dn c th dng ph p cng nh dn chi tit. C bm,
do, chu rung ng v chu tc dng ca du m cao nn keo dn -150
(GEN-150V) c dng phc hi gng trong cc mi ghp ca cc bi, cc
khp ni, cc bnh rng, ca thn my nhng ch lp bi, lm kn s mi xylanh
ng c v.v... Chiu dy c li nht ca lp ph p l khong 0,20mm tr xung.
b. Keo dn BC-10T: l dung dch ca cc nha tng hp trong cc cht
ha tan hu c. Keo dn ny c dng ph p v dn cc kim loi v vt liu
khng kim loi khc trong bt k t hp no. Mng keo dn c tnh chu nhit cao.
Cc mi ghp bng keo ny c th chu nhit 200
0
C trong vng 5 gi. Keo ny
chu c nc, chu lnh, chu la v tc dng ca cc sn phm du m. Trong sa
cha u my dng dn cc a ma st ca cn ly hp.
2. Cc thnh phn keo dn c th bt nho
Thnh phn cc bt nho thng dng c gc l cc nha pxy c ghi
trong bng 4.18. Cht ha cng c da vo bt nho nhm bin n t dng bt
thnh dng cng khng thun nghch, cht ha do lm tng do ca mng keo,
tng do va p v chu dao ng nhit. Cc cht n c cho thm nhm lm
tng bn c gii v tnh chu nhit ca thnh phn keo dn, lm gim ngt v
lm cho h s n nhit ca bt nho xch gn vi h s n nhit ca chi tit. Vic
cho thm cht n lm gim gi thnh bt nho.
Mun iu ch bt nho cn un nng nha epcxy ti 120-160
0
C v gi
nhit trong mt khong thi gian hi nc bay ht. Sau cho cht ha do
vo v khuy u. Trong qu trnh khuy cho cc cht n vo. Sau gi nhit
80 - 100
0
C trong khong 10 - 15 pht ri lm lnh ti nhit 20 5
0
C. Trc khi
s dng keo dn mi cho cht ha cng vo v khuy u bi v khong 30 pht sau
khi cho cht ha cng vo l bt nho bt u cng li. Bt nho bin cng hon
ton nhit 20
0
C trong vng 24 - 70 gi, cn nhit 80-100
0
C th thi gian
gim xung ti 1-5 gi. Khng nn t nng bt nho bng ngn la trc tip. Thnh
phn keo dn khi cha pha cht ha cng c th trong thi gian khng hn ch.

Cnsc.269
Loi keo ny thng dng hon vt nt, vt thng, ph p cc b mt chi tit
khc phc g gh ca chng (nh vt thng, dp, sy st, v.v...).
Bng 4.18. Cc thnh phn bt nho c gc l cc nha pxy
Cc thnh phn Cc thnh phn tnh bng %
N
0
1 N
0
2 N
0
3 N
0
4 N
0
5
Nha pcxy 6 (ED6) 100 100 100 100 100
Cht lm cng: plitilen pliamin
hoc hecxmetilen diamin
10 10 10 10 10
Cc cht n
- Bt gang 150 - - - -
- Oxit st - 150 - - -
- Gratphit - - - 50 -
- Mica 20 20 - - -
- Bt nhm - - - - 90
- Etrl - - - - 90
Cht lm do: dibutinphtalat 15-20 15-20 15-20 - 20 15-20
S dng sa cha cc chi tit
bng
Gang Thp Nhm Gang Cht
do
4.10.2. Cc cht do dng bt
Trong sa cha u my ngi ta thng dng cc loi cht do sau y
ph p.
1. Kaprn
l cht do i din cho cc loi nha pliamit. Loi cht do ny c tnh
cht ha l tt, mt trong nhng tnh cht c gi tr ca n l chng mn cao v
h s ma st thp. Kaprn dng ch to cc loi trc, bnh rng v cc chi tit
khc, ng thi cn ph p nhng lp ph chng mn hoc trang tr ln cc b
mt kim loi. Kaprn c nhit nng chy 215
0
C, nhit di 0 c cng
cao, ngoi ra cn chu c tc dng ca cc cht kim, du axtn, rng, v.v...
Kaprn c dn in nh, khong 250-300 ln nh hn so vi kim loi, c
h s n di ln, khong 10 ln ln hn so vi thp. N c ch to di dng ht
c kch thc 7-8mm v phi dng ci xay nghin nh khi s dng.
2. Pliamit (nha hoc hc n)
l cc cht rn c dng sng mu trng hoc vng. Nha c ch to
di dng bt hoc ht. Ngoi ra cn c thm cc cht n lm tng chng
mn, cng v cc tnh cht khc.
3. Cht do chu nhit
L mt hn hp dng bt gm 54% nha plivinhinbutan, 23% graphit, 21%
iditn v 2% utrpitan. Nhit nng chy ca bt ny l 210-220
0
C. Cht do ny
c dng ph p lp b mt chi tit bng ngn la khi axetilen hoc xy
khc phc vt dp, lm, g gh v cc khuyt tt khc.
4.10.3. Ph p bng keo dn

Cnsc.270
Qu trnh ph p gm vic chun b b mt chi tit v gia cng nhit (sy
kh). Vic chun b b mt chi tit nhm to iu kin tt nht cho lp keo bm chc
vi chi tit. tng bm phi kh m b mt, lm sch b mt v to nhm
nhn to. Tu thuc vo vt liu v gia cng nhit ca chi tit m c th lm nhm
bng giy gip, bt kim loi, bng ct hoc bng mi ht th, bng da hoc bn
chi st, gia cng tia la in, bng c, bng t, v.v... B mt chi tit c ra cn
thn bng cc cht ha tan vi ba ln, bng vi mm hoc bn chi lng c thm
cht ha tan. Cc cht ha tan thng dng l xng, benzol, kxiln, tlul, axton v
ut-xprit.
Vic ph keo dn ln chi tit c th tin hnh bng tay hoc trn my.
Khi ph p bng tay th dng chi lng pht keo dn ln b mt chi tit.
m bo cho lp ph c u n phi u tay sao cho chi ngp su vo dung dch
trong mi ln u nh nhau v qut chi v mt pha, cc vch sn phi song song
vi nhau v khng c chng ln nhau. Lp th hai c ph tip ln lp th nht
sau khi nhit bnh thng trong khong 15-20 pht hoc sau khi sy kh
trong l 60-65
0
C khong 3-5 pht. Khong thi gian nhm lm cho hi ca cc
cht ha tan thot ra ht. Chiu dy ca lp ph ph thuc vo s lp ph v nht
quy c ca dung dch.
Ngoi phng php ph bng tay ngi ta cn tin hnh phun bng my.
Bng phng php ny c th phc hi cho cc chi tit hnh trn, nu l cc chi tit
h "l" th dng phng php ly tm cn nu l cc chi tit h "trc" th dng
phng php phun p.
Bng phng php ly tm c th phc hi cc vng trong ca ln, cc l
thn my, v.v... Trn hnh 4.35 biu th s my phun keo dn -150 (GEN-
150V) cho vng trong ln. Trong trng hp ny ngi ta dng my tin c g
chuyn dng vi vn tc quay ca trc chnh l 1000-1500 v/pht. ng nh lng
cha keo dn c t trong ng lt ca bn dao my tin trn chiu di 1 bng
chiu rng vng bi. vn tc trc chnh l 1000-1500 v/pht ngi ta quay cht
nh lng quanh trc bng cht 6 i 180
0
v keo dn chy t ng nh lng ra
c phn b u n trn ton b chiu rng vng bi. Qu trnh phun ko di 3-4
pht.
Khi lng keo dn cn thit phun l:
l h d k Q . . . .t = , (4.46)
trong : d- ng knh lp ghp ca chi tit phc hi, cm;
l- chiu rng vng bi, cm;
h- chiu dy lp keo dn, cm;
k- h s ph thuc nht.
nht quy c l 20 s th k =30-40, cn nht quy c l 40 v 60 s
th k =15 - 20 v k =7 - 10.





l 1
1
2
3
4
5
6

Cnsc.271






Hnh 4.35. S my ph keo dn -150 (GEN-150V) ln vng trong ca ln
1. Mm cp ca my tin vn nng; 2. g kp vng bi; 3. Vng bi;
4. ng nh lng; 5. ng lt; 6. Cht.

Khi phun keo dn ln mt ngoi ca chi tit hnh trn ngi ta dng my
phun vi vn tc quay ca trc chnh my tin l 20 - 30 vng/pht, p lc phun 3 -
4 kG/cm
2
.
Vic gia cng nhit (sy kh) cho lp keo dn c tin hnh nhm lm
nhanh qu trnh bin cng v nhn c nhng tnh cht bn ln nht. Vic sy kh
thng tin hnh trong l in. Sau khi phun lp cui cng, chi tit c ngoi
khng kh khong 15-20 pht, sau a vo t sy v nng nhit ti 150 5
0
C
i vi keo dn -150 (GEN-150V), hoc ti 180
0
5
0
C i vi keo dn BC-
10T. Tc tng nhit l 2-3
0
C trong 1 gi. nhng nhit trn chi tit c
gi trong t 1 gi sau lm ngui chm (tc 2- 3
0
C trong 1 gi) ti nhit
bnh thng.
Nu chi tit ph cht do c lp ghp c di vi chi tit khc th sau khi
nhit luyn nn bi ln b mt lp keo dn mt lp dung dch graphit koloit hoc
dung dch 5% cao su si-li-cn vi tlyol, nhng cht ny c tc dng bo v khng
cho hai b mt lp ghp dnh li vi nhau v to iu kin d dng khi tho sau ny.
u im ca vic ph p chi tit bng keo dn l qu trnh cng ngh n
gin, c th phun bng cc lp keo c chiu dy t 0,001 ti 0,002 mm, khng phi
gia cng c sau khi ph p, cu trc kim loi khng thay i.
4.10.4. Sa cha chi tit bng nha epocxy
Nha pcxy l sn phm ngng t ca epiclohyrit vi phinilprpan v xt
n da (NaOH). Nha pcxy thng c dng hn cc vt nt.
C hai phng php sa vt nt. Trong trng hp th nht, ch c vt nt
c lm sch bng cch ra v lau sch, sau khoan chn 2 u bng mi khoan
3-5 mm (ty thuc vo chiu dy chi tit) v tin vt di mt gc 90
0
-120
0
bng
mi K4-16-24CT c ng knh 30 mm. Dng ny mi ton b vng c vt nt
trong vng 20-30 mm v mi pha.
Sau khi kh m bng axtn ngi ta bi ln b mt chi tit mt lp keo c
thnh phn nh sau:
Nha pcxy 6: 100g, cht ha do dibutil phtalat: 15g, bt mica: 25g,
ximng: 35 g, bt nhm: 25g, plitylen pliamit (cht ha cng): 10g. Trc khi
iu ch keo dn, nha pcxy c t nng ti 60-80
0
C, cn bt mica v bt nhm
(cht n) phi trn u vi nhau. Khi ha trn ngi ta cho thm dibutin phtalat v
t t rc cc cht n vo. Plittilen-pliamit c tc dng nh mt cht nh hnh.
V vy ngi ta cho n vo hn hp khng sm hn 20 pht trc khi bi keo ln vt

Cnsc.272
nt. Ch c vt nt c nung nng ti 70-80
0
C sau dng xng nh bng kim loi
xc keo p ln . Thi gian bin cng ca lp keo ko di khong 24-26 gi ty
thuc vo nhit mi trng v khng c thp hn 20
0
C.
Trong phng php th hai vic gia c nhng ch c vt nt tin hnh
nh sau:
Bi ln b mt c lm sch v kh m bng axtn ca chi tit c vt
nt mt lp nha pcxy dy 1mm. Sau ly mt mnh vi thu tinh (c kch th-
c l l 0,5 - 1mm) chm ra hai pha vt nt khong 15 - 20mm v p cht ming
bng mt con ln c b mt ln nhm. Sau li bi ln vi thu tinh mt lp
nha na v t mt ming p khc chm ln ht ming di khong 5-10mm v li
dng con ln ln. Nh vy bi chng 4-6 lp dy tng cng l 3-4mm. Lp vi
thu tinh trn cng c ph bo v khi b m bng chnh loi nha . Cui
cng tin hnh sy kh trong l.
Tnh cht quan trng nht ca nha epcxy l c bm tt vi cc kim loi
v cc vt liu phi kim loi khc nhau, c tnh cch in cao, chu nc, c bn
ha hc ln, bn c hc cao, c kh nng bin cng nhit bnh thng hoc
khi t nng khng ng k. Lp hn hp c gc l nha epcxy c th gia cng d
dng trn my. Cc nha epcxy kt hp vi cc cht thnh phn khc to ra nhng
hp cht khc s dng lm keo dn, trong c loi keo dn -150B v cc keo
khc.
Ngoi vic ph p bng cc thnh phn keo dn, hn vt nt bng nha
pcxy ngi ta cn ph p cho chi tit bng keo dn c dng bt nho v cc cht
do c dng bt.
4.10.5. Dn chi tit
Kinh nghim cho thy rng bn ca cc lin kt bng keo dn vi kim loi
ph thuc c bn vo cht lng chun b cc b mt, vo chiu dy lp keo dn,
chiu dy gim th bn ca mi dn tng ln, vo din tch tip xc ca hai chi
tit, vo ch nhit luyn trong qu trnh bin cng ca mi keo dn.
Vic tng din tch tip xc ca cc b mt dn c th t c bng cch
tng nhm v dng g p cht cc chi tit. Lc p ca g ph thuc vo vt
liu v mm do ca chi tit. Cc chi tit dn ch nn a vo s dng vi ti
trng vn doa nh sau khi sy kh (nhit luyn) v lm ngui 20-30 gi. Trong
khong thi gian bn ca mi keo dn c tng ln.
u im ca mi ghp cc chi tit bng keo dn l c th dn bt k vt liu
no vi nhau, c th to ra cc lin kt c kn kht, n nh, chu tc dng ca du,
chu rung, trong mi dn khng pht sinh ni ng sut. Qu trnh dn tin hnh
nhit khng qu 180
0
C. Bn cnh c mt s nhc im l chu nhit thp
v bn khng cao lm.
Qu trnh dn c th gm nhng bc sau y:
a. iu ch keo dn (nh trnh by trn).

Cnsc.273
b. Chun b b mt ca cc chi tit cn dn: gia cng ha hc hoc gia cng
ha l, to nhm.
c. Dn cc b mt nhit , p sut tng ng v gi trong khong thi gian
quy nh.
Dng phng php ny ngi ta c th dn cc a ma st ca cc loi ly hp
trn u u my v lm kn khoang lm mt ca s mi xylanh ng c.

Cu hi kim tra:
1. Trnh by phng php phc hi v sa cha chi tit gia cng c kh: phc
hi chi tit bng phng php lp thm chi tit ph, phc hi chi tit theo
kch thc sa cha.
2. Trnh by phng php phc hi v sa cha chi tit bng hn p rung
(nguyn l, u nhc im v phm vi ng dng).
3. Trnh by phng php phc hi v sa cha chi tit bng phun kim loi
(nguyn l, u nhc im v phm vi ng dng).
4. Trnh by phng php phc hi v sa cha chi tit bng m in phn: m
crm (nguyn l, u nhc im v phm vi ng dng)
5. Trnh by phng php phc hi v sa cha chi tit bng m in phn: m
thp (nguyn l, u nhc im v phm vi ng dng)
6. Trnh by phng php phc hi v sa cha chi tit bng gia cng tia la
in (nguyn l, u nhc im v phm vi ng dng).
7. Trnh by phng php phc hi v sa cha chi tit bng gia cng p lc.
8. Trnh by phng php phc hi v sa cha chi tit bng vt liu phi kim
loi (cht do).


Cnsc.188
CHNG V
MT S CH DN CNG NGH V GII TH, SA CHA,
LP RP V TH NGHIM

5.1. Phng php t chc bo dng v sa cha
Vic t chc bo dng v sa cha thng k cho u my diezel phi m
bo trng thi vn doanh tin cy ca chng, nng cao cht lng sa cha, nng cao
nng sut lao ng, gim gi thnh sa cha v gim thi gian dng ca u my khi
sa cha.
C s ca vic t chc bo dng v sa cha u my l nhng yu t sau
y:
1. H thng kim tra d phng theo k hoch cho u my, tc l h thng
m cc b phn quan trng nht ca u my c kim tra v sa cha v
nhng khong thi gian nh trc vi mt khi lng cng vic xc nh.
2. Tp trung ti mc ti a vic ky cha v sa cha ln u my ca mt hai
kiu loi vo nhng on c trang thit b tng i ln. iu cho php t chc
sa cha u my theo phng php dy chuyn trn c s lp ln cc cm, cc b
phn v cc chi tit, s dng rng ri cc thit b c gii ha cc cng vic lp rp,
s dng ht cng sut ca cc trang thit b v mt bng sn xut cng nh nng cao
cht lng sa cha v ci thin iu kin lao ng ca cng nhn sn xut.
3. Chuyn mn ha vic sa cha xng ca u my v cc cm my quan
trng ca chng cng vi vic hp tc ha ng b gia cc nh my. iu cho
php t chc sa cha cc cm my quan trng nht bng phng php dy chuyn.
4. Chuyn mn ha v phn ha cc cng vic sa cha. Cc t chc sa
cha ca X nghip c c cu l khi kim tra, tho, lp cc b phn chnh v cc cm
my chnh trn u my th do th ngui ca t tng hp m nhim, cn vic sa
cha nhng chi tit th do cc t chuyn mn v cc xng d b phi m nhim.
nh my sa cha u my c sa cha theo nguyn tc ny.
Vic bo dng v sa cha u my diezel c tin hnh ti cc X nghip
u my Cc X nghip u my tu thuc vo iu kin c th ca cc tuyn ng
c th chia ra cc loi nh: X nghip vn dng, X nghip sa cha v X nghip
hn hp.
Cc X nghip vn dng c chuyn mn ha thc hin cc cng vic
vn chuyn hnh khch v hng ha bng cc u my ng k X nghip mnh v
tin hnh kim tra d phng (gia k) v sa cha nh k nh cho u my.
Cc X nghip sa cha l cc on chuyn dng tin hnh sa cha nh
k ln v ky cha cho u my. Trong cc X nghip ny cn c th tin hnh sa
cha cc u my cng loi. Cc X nghip hn hp l cc on c ng thi hai
chc nng ni trn.
Hin nay trong cc phn xng sa cha u my ngi ta thng p dng
hai phng thc sn xut.
5.1.1.Phng php sa cha tng thnh
Theo phng php ny ngi ta tin hnh sa cha u my v thay th cc
cm my ln v phc tp hn nh cm ng c my pht, gi chuyn, cc cm kt

Cnsc.189
lm mt bng cm my c sa cha t trc trong phn xng d b phm.
Khi u my c vo X nghip hoc xng sa cha, cc cm my chnh c
tho khi u my v c a v cc phn xng chuyn mn nh phn xng
ng c, phn xng gi chuyn, phn xng my in... Ti cc phn xng cc
cm my c sa cha v sau khi sa cha xong nu cn thit, chng c th c
xut ra lp ln bt k mt gi xe ca u my no sa cha xong. Ni nh
vy c ngha l sau khi cc cm my c tho khi u my v c chuyn i
th thng xe vn c gi v tr c v c sa cha ti ch. Sau khi thng xe
sa cha xong, ngi ta huy ng cc cm my sa cha xong t trc cc
phn xng em lp ln u my ny. Kt qu cui cng l sau khi sa cha, mt
u my no c th c trang b bng cc cm my mi sa cha ca mt u
my khc v ngc li. Phng php sa cha tng thnh to thnh mt nhp iu
trong qu trnh cng ngh, m bo cho u my ra xng theo tin v nng cao
cht lng sa cha.
5.1.2. Phng php sa cha dy chuyn
Vic t chc v p dng phng php sa cha tng thnh m ra kh nng
chuyn tip sang phng php sa cha dy chuyn bi v cc u my sau ny l
nhng i tng cho vic t chc phng php sa cha dy chuyn v tha mn
nhng yu cu c bn ca h thng dy chuyn l bo ton nguyn tc cng ngh
lin tc khi phn b cc v tr lm vic. Cc chi tit v cc b phn ca u my cn
thay th khng phi mt th gi r lp lu m phn ln cc cm my v cc b phn
c sa cha theo mt trnh t nht nh c tnh ti s lng cc v tr ca dy
chuyn v khi lng cn i ca mi dy chuyn .
Vic p dng cc phng php sa cha tng thnh v dy chuyn c m
bo bng s thng nht ha cc chi tit v cc b phn v bng cch to ra mt khi
lng d tr ln cc cm my lp ln. Thng nht ha c ngha l s dng cc chi
tit v cc b phn cng kiu nh nhau lp t cho nhng u my khc nhau.
Nhng b phn v chi tit c th l: lt xylanh, cc chi tit nhm pttng-thanh
truyn, bm cao p v cc chi tit khc.
Ngoi ra tu thuc theo phng php sa cha m ngi ta cn t chc sa
cha theo hai cch:
- Sa cha tng hp: l mt dng sa cha m trong mt cng nhn
hoc mt nhm cng nhn m nhim nhiu cng vic khc nhau. Phng php ny
i hi cng nhn phi c tay ngh cao thi gian dng sa cha lu, thng ch p
dng cho nhng ni khi lng sa cha nh.
- Sa cha chuyn mn ha: Cng vic sa cha tng chi tit hoc tng cm
chi tit do mt nhm hoc mt vi nhm cng nhn m nhim. Phng php ny p
dng vi nhng xng sa cha c khi lng ln.
5.2. Mt s ch dn v gii th u my v cc cm chi tit
Khi a vo sa cha u my phi c kim tra v xc nh mc h
hng mt cch k lng. Cc my in v thit b in phi c thi bng kh nn
kh vi p sut 2 - 3 kG/cm
2
ly t h thng kh nn ca X nghip hoc ca u
my sau khi qua bu lc. B phn chy ca u my v thng xe phi c nh
sch bi bn. Phi x ht du khi h thng bi trn nu s cy s chy ca u my

Cnsc.190
sau khi thay du ln hn nh mc hoc sau khi phn tch trong phng th nghim m
pht hin ra mt trong nhng biu hin loi b cng nh khi tho pttng khi hai
xylanh tr ln. Trc khi sa cha phi kim tra p sut ca du trong h thng ng
c v my nn, kim tra s lm vic ca h thng in v cc cm my ph nhm
pht hin cc ting g hoc nhng s khng bnh thng khc ng thi kim tra s
tc ng ca h thng hm v h thng x ct.
i vi nhng u my a vo sa cha nh k ln hoc ky cha phi x
ht du v nc, phi xc ra h thng nc bng thit b tun hon v thi bng
khng kh nn. Khi a vo ky cha phi x ht nhin liu v chun b xc ra cc
thng cha nhin liu. Phi lm sch ct khi cc thng cha v kim tra ct p tnh
ca khng kh lm mt ng c in.
Sau khi kim tra, u my c a vo thit b ra ngoi v sau tin
hnh gii th cc cm my chnh.
Qu trnh cng ngh sa cha u my thc cht l qu trnh cng ngh sa
cha nhng cm my chnh v nhng b phn ca chng. Qu trnh cng ngh bao
gm cc cng vic nh khm xt, tho, kim tra, phc hi, lp rp, iu chnh v.v...
Vic gii th u my v tho cc cm chi tit c thc hin theo qu trnh
cng ngh nh trc cng vi vic s dng cc dng c, g v cc thit b c
gii ha.
Khi sa cha cc cm my, phn ln cc chi tit c tr li v tr c ca
mnh, m qui trnh sa cha th ch xt ti nhng kch thc gii hn v khe h gii
hn thit lp cho dng sa cha ny hoc sa cha khc ca cc chi tit, cho nn tr-
c khi tho hoc trong qu trnh tho phi o lng xc nh lng hao mn v
xc nh s cn thit phc hi hoc thay th ca chi tit. Cc chi tit sau khi sa
cha phi c nh du v ng du.
Trong khi s dng u my, cc chi tit ca nhm pttng - thanh truyn,
nhm bm cao p, cc , cc b truyn ng bnh rng, thit b chi than ca my
in, cc b phn bu du v cc b phn khc khng nhng ch b mn m cn b
bin dng. Trng thi v khuyt tt ca nhng chi tit ny i khi khng th xc nh
c sau khi tho ri, v vy trc khi tho khi u my v trc khi tho ri
tng b phn phi tin hnh kim tra khe h v d, t xc nh mc hao
mn v bin dng ca chi tit, chng hn nh "khe h du" ca cc trc v bin
trc khuu, d chiu trc ca trc khuu v trc cam, khe h gia cc bnh rng
ca cc c cu dn ng, khe h hng knh ca cc trt, v.v... Khi gii th phi
kim tra cc du nh du v ng du theo cp ca cc chi tit m da theo c
th xc nh c v tr lp t ca chng trn u my v xc nh c s ng
n lp rp. Nu trn chi tit khng c du th phi nh du, nu du m hoc
b lp mt th phi khi phc li, ngoi l c th cho php du bng sn. Khi thay th
mt chi tit ca mt b phn no th phi nh du li trn chi tit mi theo ng
du ghi chi tit c vo v tr nh bn v quy nh. Nu khi tho cc bnh rng
m khng c du th tin hnh nh du ln hai rng cnh tranh ca mt bnh rng
v nh du vo chn rng ca bnh rng kia bng sn sau khi lp cho ng
vi tip xc ban u.

Cnsc.191
Chng hn cc chi tit i theo cp nh xcmng v pttng, pttng v xylanh,
v.v... phi nh du khi lp rp ng v tr ca chng trc khi tho. Nu t
chng khng ng v tr th khe h thay i cng sut gim xung, tiu hao nhin
liu tng ln v nh vy hiu qu kinh t sa cha km.
khi lp rp c nhanh chng, khi tho phi ch gi gn cc cht nh
v, cc tm m lm kn, m iu chnh v cc chi tit np cht nh bu lng, cu,
rng en, v.v...
5.3. Ch dn v lp rp mt s kt cu in hnh
Sau khi kim tra v nh gi mc h hng, cc chi tit c phn chia
ra lm ba nhm chnh: nhm chi tit cn s dng li c, nhm chi tit phi phc
hi, sa cha v nhm chi tit loi b. Cc chi tit cn sa cha s c phc hi v
sa cha theo cc phng php khc nhau. Nhng phng php ny c trnh
by t m chng IV. Sau khi cc chi tit c sa cha v kim tra song
chng c a ti b phn lp rp tin hnh lp cc cm chi tit ni ring cng
nh ton b u my ni chung. Vic lp rp cn phi tin hnh theo trnh t nht
nh v phi tun theo quy trnh cng ngh nghim ngt. Sau khi lp rp, cc cm
my c th nghim xc nh cc c tnh n v v cui cng phi tin hnh
th nghim ton b cho u my.
Trc khi lp rp cc chi tit thnh cm phi lu ba loi sau y: loi
mn nhng vn nm trong phm vi cho php v vn s dng c, loi chi tit
c phc hi, sa cha v loi chi tit ch to mi. Do c im trn dung sai kch
thc ca cc chi tit ny chnh lch nhau rt nhiu, do nu khng tin hnh chn
lp th s c mt s chi tit khng th lp ln cm my c. V vy vic chn lp l
cng vic c ngha khng nhng v mt m bo iu kin k thut m c v mt
kinh t. Chn lp cc chi tit ph hp th vic gia cng v lp s c gim nh v
t c nhng yu cu v dung sai cao hn. Cc mi ghp trong ng c nh
pttng-xylanh, pttng-cht pttng, con i xupp v ng dn hng, v.v... u phi
chn lp. Ngoi ra cc chi tit nh pttng cn phi chn theo trng lng, sp thnh
tng b, tng t m bo cn bng ly tm khi ng c lm vic. Cc chi tit nh
cc qu vng b iu tc ly tm, cp pttng plng-gi bm cao p phi lp theo b
vi dung sai gia cc b nm trong gii hn cho php.
Khi chn lp khng phi bao gi cng lp c ngay m i vi mt s chi
tit cn phi sa cha trc khi lp. Cc cng vic sa thm ny bao gm da, no,
mi v doa l, ta-r li ren v.v... i vi mt s chi tit c tc quay ln cn phi
tin hnh cn bng. Tu theo kt cu v c tnh lm vic ca chi tit m c th tin
hnh cn bng tnh v cn bng ng.
5.3.1. Lp mi ghp bng ren
Trong cc c cu ca u my s mi ghp bng ren chim ti 60%. Nhng
mi ghp ren c nh ny phi m bo cng , tnh n nh, tnh lp ln v
bn. Mt s mi ghp ren cn yu cu phi lm kn hon ton cho hai chi tit nhm
khng cho khng kh, nhin liu, du, nc r r qua.
Khi xit cc mi ren quan trng phi ch xit ng m men vn quy
nh m bo lc kp cht ng thi trnh bin dng, nt, cong vnh, v chi tit,

Cnsc.192
gy bulng v chy ren. i vi nhng chi tit ny nn dng c l lc bt cht,
cn ni chung khi bt cht phi ch nhng yu cu sau y: i vi nhng chi tit
quan trng c bt cht bng nhiu bulng khi xit cht phi theo mt trnh t nht
nh v i xng. Lc xit ln u bng 1/3 m-men quy nh, sau tng ti 2/3 v
cui cng mi xit cht ti m-men quy nh.
phng inh c hoc ai c t long ra do chn ng khi my lm vic,
i vi mt s chi tit quan trng phi c m vnh, cht ch hoc dy thp c
nh v tr ca cc inh c hoc ai c.
5.3.2. Lp rp bi
bi l mi ghp c chnh xc cao do khi lp cn phi tun th nhng
nguyn tc nht nh nhm m bo cht lng mi ghp cng nh cht lng ca
my trong vn dng. bng b mt chi tit ch lp ln i vi trc khng c
thp hn 8 v i vi l trong thn my (nh thn hp gim tc v.v...) khng c
thp hn 6. Cc b mt ca trc v ca l cn phi c gia cng vi chnh xc
theo quy nh ca bn v chi tit hoc trong cc iu kin k thut khi sa cha. Cc
sai lch cho php ca cc v tr lp bi so vi hnh dng hnh hc ban u ca n
( van, cn...) phi tha mn nhng iu kin sau y (hnh 5.1):
( ) ( )
2
1
'
min
'
max min max
+ d d d d dung sai ca ng knh trc; (5.1)
( ) ( )
2
1
'
min
'
max min max
+ D D D D dung sai ca ng knh l. (5.2)



















Hnh 5.1. Sai lch ca trc v ca l so vi hnh dng hnh hc ng n
ca chng nhng v tr lp bi.
o ca g hn ch (vai t) cho php C 0,005mm trn chiu di 10mm
ca ng knh l.
v tr lp bi
v tr lp bi

Cnsc.193
Nu khng tun th nhng yu cu k trn v van v cn th c th
lm lng mi ghp ca v mn cc b mt lp ghp.
Khi cc g hn ch c cc mt u b lch nhau th dn n cc bi cng b
lch v n s khng lm vic bnh thng c. lch sinh ra c bn l do cc chi
tit lp rp khng ng hoc o cc l lp bi trong thn my khng ng tm.
Khi phc hi nhng chi tit ny bng phng php lp thm chi tit ph, vic gia
cng cc l lp bi cn phi thc hin trn cc my chuyn dng v g c
bit nhm bo m ng tm ca n.
Khi gii th bi ni ring hoc gii th cc mi ghp c di ni chung cn
s dng cc dng c chuyn dng. Mt trong cc dng c chuyn dng c th hin
trn cc hnh 5.2 v 5.3. S trit tiu di khi gii th mi ghp c th hin
trn hnh 5.4.










Hnh 5.2. Thit b tho bi bng tay kiu ren vt
1. u c th thay th; 2. Tay quay














Hnh 5.3. Thit b tho mi ghp c di
(Bm pittng plng-gi p sut cao)
1. Van; 2,8. Cc van bi; 3. B phn hn ch nng; 4. L xo; 5. Thng cha du;
6. u ni (rc-co); 7. n by; 9. Pittng plng-gi.


1
2 1
A
3
9
8
2
1
7
6
4
5

Cnsc.194









Hnh 5.4. S tt tiu di khi gii th bng vam thu lc
Khi sa cha chi tit cng cn ch sa cc gc ln cc g hn ch trn
trc v trong l ca thn my mt cch t m. iu ny rt cn thit i vi cc chi
tit c bi cn a lp rp vi khe h chiu trc nh nht (hp gim tc). Mun lp
bi ng yu cu khng phi lm cho bn knh gc ln trn trc hoc trong thn
nh hn bn knh gc ln mt u bi. Cht lng lp bi c nh hng rt ln
ti bn v thi hn lm vic ca chng. Lp ghp ln ln c trc tin hnh theo
h l, cn lp vo l trong thn my tin hnh theo h trc.
Khi p bi ln trc hoc vo l thn my tr s khe h hng knh trong
bi gim xung do cc vnh b bin dng: ng knh vnh trong tng ln cn ng
knh vnh ngoi gim xung. Nh trn hnh 5.5. khe h hng knh ban u s khi
p bi ln trc gim xung t:
( )
vb
d D D s . 2
1 2
+ = , (5.3)
ti
( )
vb
d D D s . 2
'
1 2 1
+ = , (5.4)
v khi lp vo l ca thn n gim xung ti:
( )
vb
d D D s . 2
'
2
'
2
'
= , (5.5)
trong :
'
1
D - ng knh rnh ca vng trong sau khi p ln trc;

'
2
D - ng knh vng ngoi sau khi p vo l thn my;

vb
d - ng knh vin bi.
Tm li, gim khe h hng knh ca bi sau khi p ln trc s l:
s D D s s = =
1
'
1 1
, (5.6)

Hnh 5.5. S khe h trong bi
Trong thc t s thay i ng knh rnh ca cc vng trong khi p bi ln
trc c ly gn bng 0,7 di thc t v nng 0,8 i vi vng ngoi khi p vo
thn. di thc t ly bng 80% di tnh ton.
Du Du
c) b) a)

Cnsc.195
Ngoi s bin dng ca cc vng khi p, gim tr s khe h hng knh c
th cn do t nng khng ng u gy nn. Cch lp ghp cc vng bi vo trc v
vo thn phi khc nhau.
Khi c ti trng khng i tc dng ln mi ghp th vic lp ghp vng bi
ln trc (khi trc quay) hoc vo l ca thn (khi thn quay) phi l lp cht. Lp
vng bi ln cc thn c nh hoc trc c nh th phi lp lng hn v cho php
vng bi c th xoay c mt cht. Vic ny cn thit lm gim mn v lm
cho mn ng u hn. Bi v khi vng bi c nh th lc tc ng ca ti trng
lun lun truyn qua phn rnh ca vng bi, do vy c th n b mn khc lit hn,
trong khi i vi cc vng bi quay th mn ca rnh c th ng u hn.
Ngoi ra khng cho php lp cht c hai vng (lp c di) v nh vy khi p
chng s b bin dng: vng ngoi b nn li v vng trong b rng ra, do c th
lm cho cc vin bi (bi trn, bi a) b kt v khe h hng knh ca chng qu nh.
Tu thuc vo iu kin lm vic ca chi tit vic lp ghp bi c th khc
nhau. Ni chung khi lp bi ln trc quay (vng trong quay) th vng trong nn lp
cng vi trc cn vng ngoi lp trung gian hoc lp lng. Khi lp vng ngoi ln
thn hoc b c chuyn ng quay th vng ngoi lp cng cn vng trong lp lng
hoc lp trung gian. C th c th s dng nhng kiu mi ghp sau y: khi lp
vng trong ca bi ln trc quay th dng cc kiu lp T4, T3, T2, T1 ( G
n
, T
n
, H
n
v
P
n
), cn i vi cc thn my c nh th dng T
1
v L
1
(P
n
v C
n
). Khi trc c nh
v thn quay, th i vi trc ly L
1
v L
2
(P
n
v C
n
) cn i vi thn l T4 v T3 (G
n

v T
n
). Trong cc trng hp khi hng tc dng ca lc xung mi ghp khng xc
nh th i vi trc nn dng T1 (P
n
) cn i vi thn th dng T2 (H
n
). Nhng kiu
lp ghp ny cn c th dng cho c cc loi chn.
Khi lp cng bi c th dng phng php p hay ng bng ba qua vt
trung gian bng kim loi mu hoc bng g. m bo lp rp tt nn dng
phng php lp nng: khi bi lp cng vi trc th tin hnh nung nng bi trong
du nhn 120
0
C, khi lp cng vi cn nung nng thn my.
Trc khi lp rp cn o khe h hng knh v hng tm ca , cc tr s
phi nm trong gii hn quy nh.
Trn u my, khe h ca cc bi cn c iu chnh bng cch x dch
vng ngoi bi (hnh 5.6a). Ty tng kiu kt cu c th iu chnh bng tm m
(hnh 5.6b) hoc bng m c (hnh 5.6c). Trong thc t c mt s bi cn chu lc
chiu trc kh ln do c th lm thay i khe h ca bi do khi lp c khi phi
lp cht khng c khe h gia vin bi v vng bi khi lc chiu trc hnh thnh khe
h l va. Song thc t chng mnh rng kh c th xc nh c lc p cht v
vy phi dng lc k o m-men xon kim tra. M men i vi tng loi chi
tit c thit lp khc nhau. Vic iu chnh bi cn c th tham kho r hn trong
phn sa cha hp gim tc trc ca gio trnh ny.






Cnsc.196















Hnh 5.6. Cch iu chnh khe h ca bi cn;
a. iu chnh khe h bng cch x dch vng ngoi;
b. iu chnh khe h bng tm m;
c. iu chnh khe h bng m c.
5.3.3. Lp bnh rng
Cc bnh rng tr v bnh rng cn ch lm vic bnh thng khi khe h bn
gia cc bnh rng c thit lp tr s hp l. Khi lp bnh rng phi ch lp
ng tm, khng cho php c do hoc nghing gia cc bnh rng . Mun
kim tra khe h bn c th dng ng h hoc kp ch. Trn hnh 5.7 l s o khe
h bn gia cc rng ca bnh rng bng ng h.














Hnh 5.7. S o khe h bn ca bnh rng bng ng h
1. Thanh ngang; 2. ng h o; 3. Chn chng ca ng h.

Trc ca mt bnh rng c gi cht, trn trc kia c gn mt thanh ngang
v u mt ca n c t ln mi o ca ng h. ng h c gn trn ct chng
v ct chng c t ln bn mp. Khi xoay bnh rng th hai v hai pha th ng
c khe h
khng c khe h
1
2
3
2
1
a/ b/ c/
khe h bn
khe h hng knh

Cnsc.197
h s ch tr s khe h bn gia cc rng ca hai bnh rng. Nu nh u o ca ng
h t ti im cch tm trc mt khong bng bn knh ng trn chia ca bnh
rng th trong trng hp ng h s ch tr s thc ca khe h bn. Trong nhng
trng hp khc tr s khe h c th tnh nh sau:
a
L
R
b . = , (5.7)
trong : a - ch s o ca ng h;
R - bn knh ng trn chia hoc ng trn ban u ca bnh
rng;
L - khong cch t tm bnh rng ti im t ca u o.
i vi cc bnh rng cn khe h bn gia cc rng c o hai v tr tn
cng khi hm trc li. Khi y trc v pha n khp khe h s gim xung v khi
x dch trc ra xa bnh rng khe h s tng ln.
Nu kt cu ca cc b phn khng cho php o khe h bng ng h o th
c th o bng cch kp ch. t mt dy ch vo gia cc bnh rng v quay cc
bnh rng , dy ch s p li. Dng thc cp hoc pan-me o chiu dy ming ch
c th xc nh c khe h bn gia cc bnh rng. i khi khe h gia cc
bnh rng nht l bnh rng cn cn c th o bng thc l. Tr s khe h bn phi
nm trong gii hn cho php.
Mun kim tra n khp ca bnh rng ngi ta bi mt lp sn hoc hng
hong pha du ln b mt rng sau quay bnh rng v quan st du n khp.
Chiu rng ca vt tip xc i vi bnh rng cn phi chim 50% chiu cao rng tr
ln cn chi di vt tip xc khng c nh hn 50% chiu di rng. Vt tip xc
phi nm vng ng trn chia v phi nm cch mt u c ng knh nh hn
khong 3mm khi lm vic c ti m mt phn b mt rng b bin dng th cc
rng s tip xc vi nhau trn ton b chiu di ca b mt lm vic.
i vi cc bnh rng tr vt tip xc nm phn gia b mt bn ca rng
v phi chim 65% chiu di v 60% chiu rng phn gia ca n.
Mc d dung sai ch to bo m nhng do lp rp khng chnh xc nn vn
c th gy ra tnh trng rng n khp khng ng. Trn hnh 5.8 l s mt s
trng hp n khp khng chnh xc ca bnh rng khi lp.
Hnh 5.8. S n khp ca cc bnh rng tr
a. n khp chnh xc; b. Khong cch gia hai tm ln hn tiu chun;
c. Khong cch gia hai tm nh hn tiu chun;
d. ng tm ca hai bnh rng b lch ngang.
i vi bnh rng cn yu cu c bn l phi lm vic khng c ting n v
mn u trn mt rng theo chiu rng. Mun vy hai nh bnh rng cn O
1
- O
2


Cnsc.198
phi trng nhau v vng trn chia I-I--II-II phi tip xc vi nhau (hnh 5.9). Nhng
mun vy phi kim tra hnh dng b lp bi ca bnh rng (hnh 5.10). Nu b bi
khng bin dng th u dng o 1 c th cm vo l ca u dng o 2. Bnh
thng vic kim tra bin dng ca b bi ch tin hnh nh sau: khi phn v my
qua sa cha nh hn hoc nhit luyn. Tuy nhin khi lp rp m khng thy t
c nhng yu cu k thut quyt nh th cng phi kim tra nu xc minh
c bnh rng v trc khng h hng, bin dng.













Hnh 5.9. S n khp ca cc bnh rng cn
a. n khp bnh thng; b. Khong cch gia 2 tm ln hn tiu chun;
c. Khong cch gia 2 tm nh hn tiu chun; d. Hai tm b lch nhau (nghing).



















Hnh 5.10. iu chnh s n khp ca bnh rng cn
a. ng; b. Sai (hai tm 0
1
v 0
2
khng trng nhau), hai ng sinh O
1
C
1
v
O
2
C khng trng nhau; A, A
1
- khong cch t mt u bnh rng ti b mt phng
thn hp gim tc.
bnh rng ch ng
bnh rng b ng

Cnsc.199














Hnh 5.11. Dng kim tra b bi trn v my
A, B - Cc v tr o khe h

5.3.4. Chnh tm cc cm my
m bo lm vic bnh thng ca cc cm my cn phi lm cho cc tm
hnh hc ca cc trc lin kt trng vi nhau hay ni khc l c ng tm. Thc t
vn dng u my cho thy rng mt s chi tit nh cc bi, cc khu lin kt (cc
khp ni) ca cc c cu ng lc, v.v... b h hng v nhiu khi l nguyn nhn ca
s mt ng tm ca cc trc. C th c ba trng hp khng ng tm ca trc
l: lch tm, gy khc v lch tm ng thi vi gy khc (hnh 5.12).

a

aB
B
B
A A A
c) b) a)


Hnh 5.12. S lin kt ca cc trc
a. Lch tm; b. Gy khc; c. Lch tm v gy khc ng thi.

lch tm c biu th trn hnh 5.12a, trong tr s a l tr s sai lch
ca tm trc A so vi tm trc B. gy khc biu th trn hnh 5.12b, trong a l
tr s gy khc ca trc B so vi trc A. Trn hnh 5.12c biu th lch tm v gy
khc ng thi.
tin hnh chnh tm cho cc trc ngi ta dng b g c s nh
hnh 5.13.
t ln hai trc cn chnh tm A v B b g c cc mi kim to thnh cc
khe h a v b. Cc chn ca g lin kt vi nhau bi mt cht nhm m bo
cho hai trc cng c quay khi o cc khe h trn. Khi quay cc trc ngi ta t

Cnsc.200
cc gi vo v tr thng ng (1) v o khe h gia cc kim bng thc l hoc
bng ng h sau ghi kt qu nh biu o. Sau quay c hai trc i 90
0
v li
o v ghi kt qu. Trong khi quay o c th cc trc s li b lch nhau, do cn
phi kim tra li bng cch quay ht mt vng 360
0
cho chn tr v v tr ban
u. Nu kt qu ghi c ln u v ln ny n khp vi nhau l c. Nu khng,
cn phi pht hin nguyn nhn sai lch (c th do kp cht khng tt, , trc khng
bt cht...) sau lp li v kim tra li ln na.

Hnh 5.13 . S thit b o lch tm v
gy khc ca trc v biu o ca chng

Tr s thc ca lch tm a xc nh bng mt na hiu s khe h gia cc
kim ca g o c cc v tr lch nhau 180
0
:
2
3 1
a a
a

= hoc
2
4 2
a a
a

= , (5.8)
Tr s gy khc cng c xc nh tng t:
2
3 1
b b
b

= hoc
2
4 2
b b
b

= , (5.9)
Khi chnh tm cc trc ca cc cm my phi dng cc tm m. Sau khi bt
cht cc cm my phi tin hnh kim tra li xem cc trc c ng tm hay khng.
Ngoi ra xc nh xem cc l c ng tm vi nhau hay khng ngi ta c
th dng phng php "bc cng ngh" hoc "trc cng ngh" v i vi trc khuu
khi lp vi trc ca my pht ngi ta dng ng h chuyn dng xc nh
lch tm ca chng (xem chng III).
5.4. Cn bng tnh v cn bng ng trong sa cha
5.4.1. Cn bng tnh
Cn bng tnh ch tin hnh i vi mt s chi tit c ng knh tng i
ln v chiu di tng i nh hay ni khc l cc chi tit c dng hnh a nh bnh
, puly, a cn, v.v... Cn bng tnh nhm mc ch kh mt cn bng do
trng tm ca vt khng trng vi tm quay. Khi trng tm ca chi tit lch so vi
tm quay th khi lm vic s xut hin mt lc ly tm lm cho chi tit b rung. Tr s
ca lc ly tm c th tnh nh sau:

2
2
30
. .
. .

= =
n
g
r Q
r m I

, (5.10)
trong : m - khi lng mt cn bng, kg;
Q - trng lng ca chi tit, N ;
g - gia tc trng trng, (m/s
2
) ;
r - tr s x dch ca trng tm chi tit so vi tm quay, m;
n - s vng quay ca chi tit trong mt giy.
Khi cn bng tnh, bng phng php thc nghim s xc nh c tr s
cng nh v tr ca phn khi lng cn gn thm vo chi tit hoc cn ct b khi
chi tit cho trng tm ca chi tit trng vi tm quay ca n.

Cnsc.201
Cn bng tnh c th tin hnh trn cc gi c li dao, trn cc khi ch V
hoc trn cc con ln. Nu t chi tit mt cn bng ln gi ch V hoc ln cc con
ln th phn trng lng mt cn bng s to ra mt mmen quay M
q
=Q
1
.r
1
c xu
hng quay chi tit cho ti khi pha nng hn (pha c khi lng mt cn bng Q
1
)
ca n nm v tr di cng. Tr s trng lng ca i tng Q
2
v khong cch
t tm quay r
2
ca n c la chn sao cho biu thc sau y c bo m:

2 2 1 1
. . r Q r Q = , (5.11)
T suy ra:

=
2
1
1 2
r
r
Q Q , (5.12)
Vic kh mt cn bng c th tin hnh bng cch khoan, phay, co, ct
bt mt phn kim loi tng ng pha nng hn ca chi tit. Ngoi ra cng c
th gn ln chi tit mt i trng, song phng php ny rt t dng.
5.4.2. Cn bng ng
i vi mt s chi tit, vic cn bng tnh cha th tha mn hon ton c
bi v khi chi tit lm vic s vng quay ln th ch cn mt s mt cn bng rt
nh (m nhiu khi cn bng tnh khng th khc phc c) cng c th gy ra
nhng rung ng rt ln lm tng hao mn ca c trc v . khc phc nhng
nhc im , cc chi tit quan trng nh rto, trc khuu, trc cc ng v.v... sau
khi sa cha cn phi c tin hnh cn bng ng.
Nu mt chi tit c cn bng tnh bi cc i trng Q
1
v Q
2
(hnh 5.14)
b tr i din theo ng knh, em quay xung quanh trc th hai u ca n s
xut hin hai lc ly tm I
1
v I
2
ngc hng vi nhau v to thnh mt ngu lc.
Nhng lc hng tm ny c xu hng ko chi tit ra khi ca n, lm cho ti
trng tng ln v c kh nng gy ra rung ng. Tr s mt cn bng ng s cng
ln nu chiu di cnh tay n ca ngu lc cng bc cng ln. Tr s m men
cng bc l:

g
L r Q
IL M
2
. . .
2

= = , (5.13)
Mun cho chi tit c cn bng ng th
phi t cc i trng
'
1
Q v
'
2
Q vo nhng im i
din vi cc i trng Q
1
v Q
2
v c tr s bng
chng. Chi tit cng c th c cn bng bi cc i
trng G
1
v G
2
t bt k mt phng no vung gc
vi tm trc vi iu kin mmen ca cc lc ly tm
do cc i trng ny gy nn trong qu trnh chi tit
quay phi bng mmen ca lc ly tm I
1
v I
2
do cc
i trng Q
1
v Q
2
gy nn, c ngha l vi iu kin
I
1
L = Q
1
L, trong l- cnh tay n ca ngu lc
cng bc; L- cnh tay n ca ngu lc cn bng.
Nh vy cn bng ng l to ra mt ngu lc b sung nh cc i trng cn
bng. Qua y ta thy mt s chi tit nh pu-li, bnh khng th c cnh tay n
ln ca ngu lc v vy mt cn bng ng ca n nh hn mt cn bng tnh.
I2
Q'1 Q2
Q1
Q'2
I'1 I'2
0
0
L
I1
Hnh 5.14. S
mt can bng ng

Cnsc.202
Do ng knh ca nhng chi tit ny ln nn mt cn bng tnh ca chng c th
ln v v vy chng c cn bng tnh l ch yu. Ngc li i vi trc khuu v
trc cc ng th mt cn bng ng li c tr s ln hn rt nhiu. mt cn
bng ng bao gm c mt cn bng tnh, nhng khng ngc li.


Hnh 5.15a:
1, 2. Cc gi ; a)
3. Gi o ng h;
4. L xo;
5. Thn ca my cn bng;
6. Gi di ng.


Hnh 5.15b:
1, 2. Cc gi . b)
3. Gi o ng h;
4. Gi.




Hnh 5.15. S tc ng ca cc my cn bng ng.
Vic cn bng ng c tin hnh khi chi tit quay trn cc n hi,
cc ny s dao ng di tc dng ca cc lc ly tm qun tnh v cc m men
ca chng. Trong khi tin hnh o bin ca cc dao ng ln nht ca mt
trong cc . Sau ly mt i trng th gn vo chi tit v iu chnh sao cho
dao ng ca mt c chm dt. Nhng thao tc ny c tip tc lp li cho
kia. Khi no cc ht dao ng th coi nh vic cn bng hon thnh. Vic cn
bng ng c tin hnh trn cc my chuyn dng, s tc ng ca cc my
ny c th hin trn hnh 5.15.
s th nht (5.15 a) chi tit cn cn bng c t ln cc gi 1v 2,
cc gi ny c t trn gi di ng 6. Gi 6 c ta ln thn 5 ca my cn
bng mt phng A v u kia c gi nh l xo 4. Khi lng mt cn bng ca
bt k phn no ca chi tit, khng k phn nm trong mt phng A, trong qu trnh
chi tit quay u lm cho gi 6 dao ng. Theo bin dao ng ca gi o ng h
3 ghi c c th nh gi c mt cn bng ca chi tit.
s th hai (5.15b) chi tit cn cn bng c t ln cc 1 v 2 ca
gi 4, khi chi tit quay gi ny s lc l. Gi ny lc tng i vi mt phng B, ni
c cc nh hnh cn o ng tm trc ca chi tit to nn nu nh cc c th
dch chuyn t do trong khng gian. Ch s ca ng h o gn vo gi mt phng
B s bng khng, trong khi mt phng A v C chng s t l vi cc khi lng
2
3
4
5
1
B
A
1
4
3
2
C B A
6

Cnsc.203
mt cn bng nm v hai pha so vi mt phng B. Ngoi ra cn c th c cc loi s
cn bng khc na.
5.5. Chy r sau qu trnh sa cha
Sau khi lp rp, cc cm my cn phi c chy r trc khi a vo s
dng. S d phi tin hnh cng vic v sau khi gia cng, sa cha cc b mt chi
tit cha hon ton bng nn din tch tip xc ch bng 1/100-1/1000 din tch tip
xc tnh ton. Nu sau khi sa cha khng tin hnh chy r, cc chi tit phi lm
vic ngay vi ph ti ln (ph ti tnh ton) th cc im tip xc s phi chu ti gp
100-1000 ln ti trng tnh ton. Do nhng im tip xc ny s b mn mt cch
nhanh chng, pht nhit v chy lng ri ngui i rt nhanh thnh nhng ht c
cng rt cao dnh cht vo mt tip xc ca chi tit, tr thnh nhng ht mi khng
ngng co xc b mt lm vic, lm cho khe h lp rp tng nhanh, iu kin bi
trn bnh thng b ph hoi, mi mn tng nhanh v tui th gim xung. T
nguyn nhn c th xy ra kt, b chy my, gy ra tai nn bt thng. Do vy
ngn nga nhng nguyn nhn trn phi tin hnh chy r cho cc cm my sau khi
sa cha.
cc xng hoc nh my sa cha, cc cm my ring bit nh ng c,
b truyn ng thy lc, my pht, ng c in ko, h thng hm, v.v... u c
chy r v th nghim trc khi lp ln u my. Sau khi lp rp ton b, u my
li tip tc c chy r v th nghim nhng ch quy nh.
Di y ta s xt mt trng hp c trng l th nghim ng c diezel.
Chy r ng c diezel gm ba giai on chnh: chy r ngui, chy r nng
khng ti v chy r nng c ti.
Chy r ngui khng ti
Chy r ngui khng ti c tin hnh ngay trong phn xng lp rp nhm
r trn nhng b mt lm vic quan trng nh pittng-xylanh, xcmng-xylanh, c
trc khuu-bc lt, v.v... Sau khi chy r xong nu pht hin cc trc trc v khi thy
cn thit th tin hnh tho cc chi tit, kim tra cc mt ma st, ra sch v lp li.
Chy r nng khng ti
Sau khi chy r ngui khng ti ng c c chuyn qua phn xng chy
r nng. y ng c c khi ng v chy s vng quay khng ti. Trong
giai on ny ch yu nghe qua ting my s phn on nhng h hng c th xy ra
trong qu trnh lp rp, tin hnh iu chnh cc h thng nhin liu, in, nc, du,
phi kh, v.v... cho ph hp vi yu cu k thut. Sau khi kim tra nu mi b phn
lm vic bnh thng ng c c chuyn sang b phn chy r nng c ti
th nghim cng sut.
Chy r nng c ti
Trong khu ny cho ng c lm vic nhng ti trng quy nh, nhm lm
cho cc b mt ma st tip tc r tt hn chu ti trng tnh ton ng thi kt hp
iu chnh cc h thng nhin liu, in, du bi trn, v.v... Ty thuc tng loi
ng c v cc trang thit b th nghim m a ra cc quy phm v ch chy r
hoc th nghim khc nhau. Khi th nghim tin hnh xc nh nhit nc lm
mt, du bi trn ca ng c, xc nh sut tiu hao nhin liu v tiu hao du
nhn, xc nh cng sut cc i ca ng c. Qua nhng ch tiu trn c th nh
gi c cht lng sa cha v tnh nng k thut ca ng c.

Cnsc.204
Ty thuc vo tnh cht tc dng ca ph ti thit b th nghim cng sut
ca ng c c th chia ra mt s loi nh sau:
- Phanh c gii;
- Phanh thy lc;
- Phanh in mt chiu;
- Phanh in xoay chiu;
- Phanh in t, v.v...
5.6. Th nghim cng sut ng c diezel
5.6.1. Th nghim bng thit b phanh c gii

p
L
M
M

Hnh 5.16. S nguyn l thit b phanh c gii.
Cng sut hu ch Ne (kG.m/s) ly t u ra trc khuu ng c disel c
tiu tn bi mt thit b cn ngoi vi no (thng c gi l phanh), c xc
nh bng o mmen xon M
q
do ng c diesel sinh ra s vng quay n cho ca
trc khuu.

= =
30
.
.
n
M M N
q q e

, (5.14)
trong :
- tc gc ca vng quay trc khuu, rad/s
Khi cng sut ca ng c diesel xc nh bng m lc (ml) th:
2 , 716 75
1
.
30
.
n M
n
M N
q
q e
= =

, (5.15)
Thit b hm phi c ch to sao cho c th xc nh c mmen xon do
ng c diesel sinh ra. Nh vy mmen ma st M
ms
, tc dng ln rto (tang) ca
phanh c gii bng mmen xon M
q
(kG.s.m) ca ng c diesel s c cn bng
bi ti trng P c treo trn trn cnh tay n c chiu di xc nh L (hnh 5.16).

Cnsc.205
PL M M
ms q
= = , (5.16)
khi cng sut (tnh bng m lc)
kPn Pn
L PLn
n M
N
q
e
= = = = .
2 , 716 2 , 716 2 , 716
, (5.17)
H s k c gi l hng s ca phanh. Tr s hng s ca phanh phi c
ghi trong l lch ca phanh. Thay v tr s k i khi ngi ta s dng gi tr 1/k,
khi
k
Pn
N
e
= , (5.18)
n gin qu trnh o v xc nh cng sut ng c, chiu di cnh tay
n L ca phanh c la chn l c s ca 716,2, v thng c ly l 0,7162
hoc 0,3581 m. Cng c th ly bt k cc gi tr no khc, nhng l cc gi tr sao
cho hng s ca phanh c biu th bng mt s n gin v khng gy kh khn
cho vic x l cc kt qu th nghim. Nh vy, vi cc gi tr chiu di cnh tay
n L nu trn, ta c cc hng s tng ng ca phanh l:
k = 0,7162/716,2 = 0,001; 1/k = 1000, (5.19)
k = 0,3581716,2 = 0,0005; 1/k = 2000, (5.20)
Theo H n v Quc t SI cng sut c o bng kW. V rng 1 kW = 1,36
ml cho nn cng thc tnh i cng sut (kW) c dng nh sau:
974 36 , 1
1
2 , 716
n M n M
N
q q
e
= = , (5.21)
Cc thit b phanh tiu hao (tiu tn) c nng do ng c sinh ra v bin i
n thnh nng lng nhit hoc di dng nng lng khc c th d dng o lng
c, chng hn di dng nng lng in c th s dng cho cc mc ch khc,
hoc cng c th bin i thnh nhit hoc cho tiu tn.
ng thi vi vic tiu tn cng sut ca ng c, kt cu ca phanh thng
phi cho php dn ng c cc thit b o mmen xon do chng sinh ra. thc
hin c iu v hp (thn) ca phanh c lp t cn bng vi chn v
bng cch n c lin kt vi thit b o. Thit b phanh v thit b o trong
trng hp ny to thnh mt cm thit b thng nht v c gi l my o mmen
(cng sut). Nu v ca phanh khng c x (treo) thng bng th s lm vic ca
thit b o c thit lp trn c s o gc quay (xon) ca trc lin kt ca phanh
vi ng c di tc dng ca mmen xon truyn bi trc ng c. Trong trng
hp ny, mt my tiu th nng lng c th c s dng lm phanh, m khng
phi ch l cc thit b phanh chuyn dng. u im ca cc thit b o loi ny l
kh nng c th o c c cc gi tr mmen xon trung bnh cng nh cc gi tr
tc thi.
5.6.2. Th nghim bng thit b phanh thu lc
1. Khi nim chung v phanh thu lc

Cnsc.206
S lm vic ca cc loi phanh thu lc c da trn c s s dng cc tnh
cht ca cc loi my thu lc cho php trong nhng trng hp c th to ra lc cn
i vi chuyn ng tnh tin hoc chuyn ng quay ca cc phn t ca cc my
khc lin kt vi chng. kh nng ny ca cc my thu lc cng c s dng trong
cc mc ch to ra lc cn cn thit i vi chuyn ng quay ca trc khuu ng
c t trong, c ngha l to ra ti trng nhn to hoc nh ngi ta thng ni,
hm chng trong qu trnh th nghim trn bn th.
Cc loi phanh hm thuu lc c dung nng ln v cho php iu chnh mt
cch su rng theo ti trng v theo s vng quay trc khuu. Theo cc c im c
trng ca cc qu trnh thu ng din ra trong khoang cng tc ngi ta phn ra cc
loi phanh thy ng v phanh thu tnh.
Phanh thu tnh l cc loi my thu lc kiu pittng, trong s c cc
pittng quay. Trong cc phng th nghim ng c trong s cc loi phanh ny i
khi ngi ta cn s dng cc loi phanh ny i khi ngi ta cong s dng cc loi
phanh bnh rng (bm bnh rng)
Phanh thu ng theo c im kt cu c phn ra phanh a, phanh cnh
qut, phanh rng lc (phanh c cht). hm ng c ngi ta thng s dng
c ba loi phanh thu ng ni trn. Cng sut do ng c sinh ra c tiu hao
trong phanh thu lc cho vic tng ng nng ca cc dng nc i vo stato v hm
nng n di tc dng ca ma st vi chi tit v trong lng cht lng, nn khi vic
khc phc sc cn trong cc gi v cc vng lm kn xut hin khi roto quay. Kt
qu l c nng ca ng c c bin thnh nhit nng trong phanh thu lc.
Lng nhit to ra khi phanh c th c xc nh da trn c s l 1ml = 75
kG.m/s, cn cng sinh ra trong 1 gi l 1ml.h = 75.3600 = 270 000 kG.m hay 1130
MJ. V rng 1kG.m = 1/427 Kcal, nn 1ml.h = 270 000/427 = 632 Kcal.
Tm li cng sut hu ch N
e
(ml) do ng c sinh ra v c tiu tn bi
phanh thu lc trong 1 gi l vic tng ng vi 632 N
e
Kcal (2,64 N
e
MJ) nhit.
Cng trong khong thi gian ny lng nhit (kcal/h) c a ra ph phanh cng
vi nc l:
Q
h
= G
h
(t
ra
t
v
).c, (5.22)
trong :
G
h
- lng nc i qua phanh trong thi gian 1h, l/h;
t
ra
, t
v
- tng ng vi nhit ca nc u ra v u vo ca
phanh, C ;
c- nhit dung ca nc, gn bng 1Kcal/l. C .
Nh vy trng thi nhit hp l ca phanh ch c th c duy tr trong
trng hp khi ng thc sau c tho mn:
G
h.
(t
ra
t
v
).c = 632N
e
, (5.23)
ng thc ny biu th cn bng nhit ca phanh, t c th xc nh c
lng nc (l/h) cn thit cho vic tiu tn cng sut ng c trong 1 gi lm ca n.
G
h.
= 632Ne/[Gh(t
ra
t
v
).c], (5.24)
Kinh nghim s dng phanh thu lc cho thy nhit ca nc u ra t
ra

cn c duy tr gi tr 50 60 C . Nu khng, s bc hi mnh m ca nc cng

Cnsc.207
nh kh nng xut hin hin tng xm thc v kt ta cn nc (lng cn nc) c
th ph v qu trnh lm vic n nh ca thit b phanh. i khi trong trng hp
gii hn, ngi ta cho php tng nhit nc trong phanh ti 65 C v thm ch ti
75 C , nhng lu rng lm nh vy s gy ra s ph hu khng trnh khi ca cc
chi tit do n mn v xm thc v s lm gim tui th ca phanh. Nh trnh by,
s t nng ti u ca phanh khng c vt qu 60
o
C. Khi nu t
v
= 15 C th
lng tiu hao nc [l/(ml.h)], [l/kW.h] i qua phanh s l
g
h
= G
h
/N
e
=14 24 (19 24 )
V vy vic cung cp nc vo phanh cn phi m bo tng ng vi cng
sut tiu th ca n.
Tu thuc vo kiu loi v c im kt cu ca cc loi phanh, m trong qu
trnh lm vic, nc c cp vo phanh c th th in y hon ton hoc ch in
y mt phn khoang pha trong ca n. V vy ngi ta phn bit cc loi phanh c
s in y nc ton phn v in y nc mt phn. Tuy nhin cn lu l cch
phn bit nh vy ch l tng i v ch phn nh c trng hp lm vic ca
phanh ch ton ti. Khi lm vic cc ch ph ti, nh ni trn, cc loi
phanh khc nhau u lm vic ch in y nc mt phn.
2. Cu to v nguyn l hot ng ca phanh thu lc
S kt cu ca loi phanh thu lc n gin nht c th hin trn
hnh 5.17.
Rto 1 ca phanh c ch to di dng mt a phng v c lp cht
trn trc 7. Trc 7 ca phanh c lin kt vi trc khuu ca ng c cn th
nghim. Trc cng vi rto (c ch to t mt hoc nhiu a ghp li) c lp
vo mt v hp kn gi l stato. Stato c kh nng xoay c trn cc gi bi 3.
Nc c a vo phanh, hay ni chnh xc hn, c a vo stato qua cc phu
cp 2 v cc l 8. Cc l 8 c b tr c th cp nc vo vng moay- ca
phanh. Khi phanh hot ng nc s b nng ln v c dn ra ngoi qua van iu
chnh 4 v l thot 5 trong v ca phanh.
Khi a rto 1 quay, trn cc b mt ca n xut hin cc lc ma st, nh
nc nhn c mt lc ly tm do a truyn qua v nc c vng ra t trung tm
ra pha chu vi. Kt qu l p sut ca nc trong khng gian (khe h) gia a quay
v thnh vch c nh ca stato tng ln theo t l bnh phng khong cch tnh t
tm quay.

Cnsc.208























Hnh 5.17. S nguyn l thit b phanh thu lc
1. Rto; 2. Phu cp nc; 3. Gi bi; 4. Van iu chnh; 5. L thot; 6.
Vng tun hon ca nc trong phanh; 7. Trc phanh; 8. L.

Ti lp bin b mt a, vn tc gc chuyn ng ca cc phn t nc ln
hn so vi trong phn li ca n, ng thi theo mt phng ca a, cc phn t nc
dch chuyn t trung tm ra chu vi. Khi va chm vo thnh vch, to ra bi b mt
tr ca stato, cc phn t nc b hm li v gradien hng knh ca p sut bt u
ln hn so vi cc lc ly tm, kt qu l ti lp bin cc thnh bn ca stato xut
hin s di chuyn ngc li ca cc phn t nc theo hng knh (t chu vi vo
tm). Cui cng, trong stato hnh thnh chuyn ng ri ca nc theo s biu
din bng mi tn trn hnh 5.17; cn rto th lun b cht ti (gia ti) trn phn b
mt ca n theo chiu su (chiu dy) ca lp nc vnh khn. Chiu dy hng
knh ca lp nc vnh khn (vnh nc) cng ln th phn b mt ca a tham gia
vo qu trnh lm vic ( ch ) ma st hu ch vi nc cng ln v hiu qu ca
phanh cng tng.
Mc in y ca phanh c xc nh bi h s in y:
tr
ng
tr
tr ng
D
D
D
D D
=

= 1 , (5.25)
trong :
D
n
g
D
t
r
6
8
7
5
4
3
2
1

Cnsc.209
D
ng
- ng knh cht ti bn ngoi, c gi tr bng ng knh ca
a;
D
tr
- ng knh trong ca lp vnh khn (hnh 5.17).
H s c trng cho i lng phn ch ng ca a v n quyt nh kh
nng iu chnh s cht ti (gia ti) cho phanh. Gi tr ti u l = 0,5. cc gi tr
0,5, hiu qu ca phanh hu nh khng tng, bi v rng ng knh trong D
tr

ca vnh nc gim xung n mc lm cho vn tc vng ca ca cc phn t nc
pha trong ca n gim xung ng k.
R rng l tc chy ri ca nc trong phanh c thit lp t iu kin
cn bng ng nng do nc nhn c t a rto 1 v nng lng m n truyn
cho stato 6 nh ma st vi thnh vch ca n khi chuyn ng v pha tm. V vy
mmen ca lc ma st ca nc vi thnh stato bng mmen quay (mmen xon)
t trn trc 7 ca rto 1. Di tc dng ca mmen ny, stato 6 xoay i trn cc gi
3 v cn bng n, cn phi t mt lc P trn chiu di l cnh tay n ca
phanh. Khi mmen do phanh pht huy bng:
M
T
= P.l; (5.26)
V rng i lng cnh tay n l ca phanh l i lng bit trc, cho nn
nu o c tr s lc P th c th xc nh c mmen M
T
, v tc l bng mmen
M
q
ca n do ng c pht ra.
Trong tr s M
T
o c bao gm c mmen phn lc pht sinh do ma st
trong cc gi trt ca trc rto v ca cc vng lm kn trc, c b tr trn
cc np thnh bn ca stato. Ma st trong cc gi bi trc tip cho rto, th
phanh khng ghi nhn c (khng o c). Tuy nhin tr s mmen ma st trong
cc ny ch chim khong 0,01-0,02% so vi mmen o, v vy trong thc t n
khng nh hng n mmen ny.
Biu thc gii tch nh gi sc cn c to ra bi phanh thu lc v
cng sut m n tiu th (tiu hao), tu thuc vo s vng quay n ca a phanh,
c xc nh vi gi thit l trn b mt cc a, chuyn ng c tnh cht p o
(ch yu) ca cht lng l chuyn ng chy tng. Vi mt ca nc l v
nht ng hc ca n l , ta c:
( )
8 , 2 6 , 4 6 , 4 2 , 0
. . . n D D k N
tr ng T T
= , (5.27)
trong :
k
T
- h s tng hp ca phanh, c tnh n c tnh dng chy v tt c
cc i lng c nh (khng i) tham gia vo biu thc ban u.
Trong cc loi phanh c cc a phng v thnh stato nhn, h s k
T
= 0,017.
i vi cc a khng phng v thnh stato nhm th k
T
= 0,118.
Nh vy trong cc phanh thu lc dng a, tiu hao cng sut ph thuc vo
s vng quay ca trc, v mt l thuyt, theo quy lut m ba v t l thun vi
khong m nm hiu cc ng knh ngoi v ng knh trong ca vnh nc trong
stato.
Quan h l thuyt nu trn v chnh l mi quan h gia mmen quay ca
phanh vi s vng quay ca trc, c gi l ng c tnh ca phanh. Ngi ta
phn bit hai loi ng c tnh: c tnh l thuyt v c tnh thc t.

Cnsc.210
3. c tnh ca phanh thu lc
c tnh l thuyt ca cc loi phanh thu lc (kiu thu ng) c biu
din mt cch tng qut di dng parabol v vi mc chnh xc ln c th c
biu din bng biu thc:
3
.n a N
T
, (5.28)
trong :
5
. . D k a
T
= - h s t l, l mt i lng khng i i vi mt loi
phanh c th, khi n c in y nc v khi v tr ca cc b phn
iu chnh khng thay i.
D - ng knh hu ch ca rto, m.
c tnh thc t ca phanh thu lc cho php nh gi kh nng ng dng
ca n phanh (hm) mt ng c c th. c tnh ny thng c gi l c tnh
ngoi v c th hin di dng th, m t s thay i cng sut theo s vng
quay ca trc (hnh 5.18).
Phn tch ng c tnh ny thy rng phm vi tiu hao (tiu tn) cng sut
c th ca phanh c xc nh bi ng bao khp kn oabcdo. V vy khi la chn
phanh cn phi tun th nghim ngt cc iu kin, sao cho mt ng c tnh gii
hn bt k c th no ca ng c, m phanh cn c chn ng dng, phi
c nm gn trong phm vi ca ng bao v, c ngha l phi c nm trong
phm vi (min) cng tc ca phanh. V mt thc tin, lm vic ny, ngi ta
mang ng c tnh tc ngoi ca ng c cn th nghim t ln th ng
c tnh ca phanh. Nu ng c tnh ny vt ra khi gii hn cc ng bao oab
v cd th phanh c tc cao hn, hoc tng ng, thp hn i vi ng c cn th
nghim. Khi ng c tnh ca ng c nm cao hn ng bc, th ni chung phanh
khng th s dng c v khng tng ng vi cng sut. Ngi ta mong mun sao
cho ng c tnh N
e
nm trn vn trong phm vi ng c tnh ca phanh, nh
trn hnh 5.18.












1'
2 2'
a'
b'
c'
d'
Ne
d
c
1
b
a
N(ml)
n, v/ph
0

Cnsc.211

Hnh 5.18. ng c tnh ca phanh thu lc
ch ton ti cng sut do phanh thu lc tiu th tng ln theo ng
cong parabol oa vi ch s m l 2,7 3,0. Ti im a ti trng do phanh to ra, tc
l mmen phanh, t gi tr ln nht, m t gi tr ny ngi ta tin hnh tnh ton
bn cho rto v stato ca n. Trn on thng gii hn bi ng ab ca ng c
tnh, tr s mmen quay l khng i v bng gi tr ca n ti im a. S tng cng
sut ti mc b din ra l do s tng vng quay ca trc, v s tng cng sut b gii
hn (khng ch) bi nhit t nng cho php ca nc trong phanh. V vy trn
on ab cng sut khng i, cn s vng quay tng ln l do mmen phanh gim
xung. im c tng ng vi tr s vng quay ln nht cho php ca rto, c quy
nh bi bn ca n di tc ng ca cc lc ly tm. ng bao cd c trng
cho s gim ca cng sut phanh khi s vng quay cho php ln nht ca trc rto l
khng i.
on gii hn pha di ca ng c tnh, b hn ch bi ng do, tng
ng vi cng sut phanh nh nht c tiu tn khi trong phanh khng c nc, v
c quyt nh bi sc cn ca khng kh khi rto quay, bi ma st trong cc
v trong cc vng lm kn, v.v...
Cc ng cong oa, ob, oc v od tng ng vi mc in y tng
phn ca nc trong phanh cc v tr c nh khc nhau ca b phn iu chnh
ca phanh. Nh vy, thay i v tr ca b phn ny, c th nhn c cng sut,
tng ng vi cc im a, b, c,d, tc l ly c (o c) ng c tnh tc
ca ng c. Cc ng thng 1-1, 2-2 tng ng vi cc ng c tnh ca
ng c, nhn c cc gi tr khng i ca s vng quay ca trc v hoc cng
sut. Nh vy, khi cho thay i v tr ca b phn iu chnh ca phanh, c th, trong
phm vi min lm vic (cng tc) ca n, cho trc (t trc) c cc ch tc
hoc ch ti trng khc nhau, tng thch i vi ng c cn th nghim.
5.6.3. Th nghim bng thit b phanh in
Cc loi phanh in hin i u l cc loi phanh in c ch to cn
bng, trc ca chng c lin kt vi trc ca ng c cn th nghim.
Trong cc loi phanh ny c nng c bin i thnh in nng. Nhng v
rng cc my in l thun nghch, cho nn trong trng hp cp nng lng t
ngun in bn ngoi, chng tr thnh ng c in v bin i in nng thnh c
nng. Nh tnh cht ny m phanh in c c u vit hn so vi phanh thu lc v
cc loi phanh khc.
Phanh in cho php quay trc khuu ca ng c th nghim, cho php tin
hnh r ngui ng c sau khi lp rp, khi ng ng c m khng cn my khi
ng (my ), cho php xc nh c cc tn hao c gii trong ng c, v.v... Khi
c nhng iu kin nht nh, nng lng ca cc phanh in nn c a vo li
in chung ca phng th nghim, v bng cch tiu tn c c nng ca cc
ng t trong cn th nghim. phanh cc ng c t trong, ngi ta s dng c
my in xoay chiu cng nh mt chiu, gi chng mt cch tng ng l cc
phanh in xoay chiu v phanh in mt chiu.

Cnsc.212
1. Phanh in xoay chiu
l nhng my in d b hoc ng b c iu chnh nh cc bin tr
v cc b bin i my khc nhau.
Vic iu chnh bng bin tr c ng dng trong cc my d b c phn
ng pha, trong mch ca n mc in tr iu khin c. m bo vic iu
chnh mt cch tng i trn tru (u n), ngi ta s dng cc bin tr cht lng.
Loi bin tr ny tng i cng knh v khng tht thun tin trong qu trnh s
dng, nhng c bn l khng m bo c cc gii hn iu chnh cn thit. V vy
cc loi phanh in xoay chiu c iu chnh bng bin tr c s dng mt cch
hn ch, chng hn ch phanh khi chy r ng c, bn giao ng c sau khi
sa cha v cho cc th nghim tng t khc.
Vic iu chnh da trn c s ng dng cc b bin i tn s v cc khp
ni trt (cn) kiu in t m bo c m du v cc gii hn thay i ch
cn thit, cho php t ng ha c qu trnh iu khin, nhng lm phc kt cu
ca thit b phanh. Cc b bin tn s lm vic phi hp vi cc my in d b
c phn ng ngn mch. Cc cn trt in t c s dng ng thi k c vi cc
my in ng b cng nh d b. Cc loi phanh vi cch iu khin nh vy hin
nay vn cha c c s ng dng rng ri.
2. Phanh in mt chiu
Phanh in mt chiu da trn c s cc my in kch t hn hp c lp v
iu chnh ng thi cng dng in trong mch in phn ng. Nhng loi
phanh ny c m du v c cc phm vi iu chnh cc ch tc v ch ti
trng kh rng. V vy n c s dng kh rng ri, c bit l i vi cc mc
ch nghin cu.
Kt cu tng th ca my in mt chiu cn bng c th hin trn hnh
5.19. Thn (stato) 1, ta ln cc gi bi 14, c t ln cc gi (chn ) 3.
cc np bn ca stato c lp cc bi cu v bi a 13 ca trc 4 ca phn ng
(rto) 2; vic bi trn cc ny c thc hin qua ng nh git 7. Stato v rto,
cng c chung trc quay, c th thc hin c cc dch chuyn gc c lp
vi nhau.
phanh cc ng c t trong, cng c th s dng cc my in mt chiu
khng cn bng. C s ca cc my cn bng cng nh my khng cn bng l phn
c nh ca chng - h thng t v phn quay ca chng - phn ng.
H thng t c s dng (thit lp) to ra t thng v hng ca n. H
thng t c cu to t thn (v) 8, cc li cc t 9 c cc cun dy kch t 10 v
li st 5 ca phn ng, c ghp li t thp (st) l. Cc cc t v phn ng c
lm mt bng qut. Cc cnh qut ca cc loi my khng cn bng c lp trn
phn ng, c biu din bng nt t trn hnh v. Trong cc my cn bng, qut
lm mt c a ra khi phm vi ca stato v c dn ng t mt ng c in
ring bit.
Phn ng ca my c cu to t cun dy 6, ch to t cc dy dn bng
ng cch ly vi nhau v c p vo cc rnh ca li st 5, v ca c gp 12, c
lp ghp t cc phin ng c cch ly vi nhau v vi trc 4. Vic cp dng in
vo v a dng in ra khi phn ng c thc hin qua cc chi than, c kp
cht vo cc gi c nh 11.

Cnsc.213
Khi phanh ng c t trong bng my in mt chiu khng cn bng, cng
sut hu ch ca n c xc nh theo cng sut do my in pht ra di dng in
nng, m tiu hao ca n c tnh ton theo cc ch s (s o) ca cc kh c in:
ampe k v vn k hoc ot k. Cng sut ca ng c cn th nghim (tnh bng
m lc):
. 5 , 735
.U I
N
e
= , (5.29)
trong :
I- cng dng in, A;
U- in p ca my in, V;
- hiu sut ca my in.
Tuy nhin, tr s phn thuc vo vo to trng v s vng quay ca trc v
thay i theo thi gian, iu gy kh khn cho vic s dng trc tip cc my
in mt chiu khng cn bng phanh ng c. V vy, vic s dng ca chng
ch yu ch gii hn trong phm vi chy r ng c sau khi sa cha ti x nghip
hoc nh my.



















Hnh 5.19. Kt cu ca phanh in mt chiu.
1. Stato; 2. Phn ng (rto); 3. Chn my (chn ); 4. Trc rto; 5. Li st;
6. Cun dy phn ng; 8. V my (thn my); 9. Li cc t; 10. Cun dy kch t;
11. Gi chi than; 12. C gp; 13. Gi bi.
th tin hnh th nghim, ngi ta ch s dng cc loi my in cn
bng, v n khng i hi phi xc nh tr s hiu sut .

Cnsc.214
Khi my in cn bng lm vic ch ng c in, do tc ng tng h
ca t trng phn ng v t trng stato, trong stato xut hin mt mmen phn
lc, c hng i din vi chiu quay ca phn ng v c xu hng xoay stato xung
quanh trc ca phn ng. V vy mmen quay, cn thit lm quay trc ng c
th nghim, c o theo phn lc ca stato. Lc ny cc mmen phm lc do ma
st ca trong cc gi v ma st ca cc chi than vi c gp c hng cng vi
chiu quay ca phn ng, kt qu l i lng tng ca chng M
ms
, trong khi tc
ng ln stato, s t ng lm gim mmen phn lc M
s
ca n.
Nh vy, mmen hu ch M
hi
trn trc ca my in cn bng, v cng l
mmen quay M
q
, cn thit lm quay trc ca ng c th nghim l
M
q
= M
hi
= M
s
- M
ms
, (5.30)
Khi my in cn bng lm vic ch my pht, trong cun dy phn ng
xut hin mt lc in ng, gy ra dng in trong mch ca phn ng. Dng in
ny, bng t trng ca mnh, s cn tr s quay ca phn ng v cui cng l cn
tr s quay ca trc ng c th nghim.
Mmen in hu ch i khng ca phn ng M
hi
c truyn ton b sang
stato di dng mmen phn lc M
s
, tc ng v hng chiu quay ca phn ng,
tc l cng hng tc ng ca mmen quay ca ng c th nghim. Mmen phn
lc ma st tng cng M
ms
cng c hng v pha chiu quay ca phn ng v c xu
hng xoay stato v hng ny, kt qu l n c cng thm vi M
c
. Ly tng cc
mmen nu trn ta c
M
q
= M
s
+ M
ms
, (5.31)
Cng nh trong cc phanh thu lc, b phn ca phanh in khng tnh ti
mmen ma st trong cc gi ca stato. Nhng v mmen ny rt nh, do n
khng nh hng ng k ti kt qu o.
3. c tnh ca phanh in
c tnh ca phanh in l quan h gia cng sut c tiu th ca phanh
vi s vng quay ca trc phanh, n c xc nh bi cng dng in ln nht
trong mch phn ng, m dng in ny b hn ch bi mc t nng cho php
ca cun dy phn ng ch kch t ton phn ca my. Ni mt cch khc, mc
t nng ca phanh in, cng nh trong cc loi phanh khc, l c s hn ch
cng sut ln nht ca n, c tiu th (hao tn) mt ch tc cho trc.
R rng l, khi in tr ca bin tr ti bng R (m), th cng dng in
trong phn ng (A) l:
R
U
I = , (5.32)
trong :
U- in p trong phn ng, V.
Nhng v rng in p trong phn ng t l thun vi t thng ca stato v s
vng quay ca trc, cho nn in p ca my in kch t c lp tng t l vi s
vng quay ca trc my, tc l:
n B U .
1
= , (5.33)
trong :

Cnsc.215
B
1
- hng s, ph thuc kt cu ca my v cng dng in trong
mch kch t;
n s vng quay ca trc my.
Tm li, cng sut (m lc), c tiu th bi my in mt chiu tc
vng quay cho l
( ) ( ) R
n B U I
N
e
. . 5 , 735
.
. 5 , 735
.
2 2
1

= = , (5.34)
trong :
- hiu sut ca my pht, ph thuc vo ti trng v kt ca ca
my.
Nu b qua s ph thuc ca vo ti trng v cc i lng khc, tham gia
vo cng thc v ly chng lm hng s ca phanh, th trong trng hp tng qut,
ng c tnh l thuyt ca phanh in vi chnh xc ln c th c vit
di dng
2
.n B N
e
, (5.35)
Nh vy, cng sut do my pht mt chiu tiu th, t l thun vi bnh
phng s vng quay ca trc ca n, tc l khi s vng quay tng ln, n tng ln
theo quy lut parabol v c th c biu din bng mt h ng cong parabol,
khng ph thuc vo vic in tr R ca mch phn ng hoc i lng t thng ca
cc cc t ca stato, gy nh hng ti hng s B, c thay i hay khng.
Tng ng vi mi gi tr in tr trong mch phn ng khi t trng khng
i s c cc gi tr cng sut xc nh, ph thuc vo s vng quay ca trc (hnh
5.20). Trong trng hp ny ng thng 0-1 tng ng vi in tr ln nht, cn
ng thng 0-3 tng ng vi in tr nh nht trong mch phn ng. ng bao
0-3-2 hn ch cc gi tr cng sut ln nht, m my pht c th tiu th m khng b
qu nhit trong khong thi gian lm vic di hn. V tng ng, mt trng (min)
cc ch phanh c th, tc l ng c tnh ngoi ca phanh, c hn ch bi
cc ng 0-1-2-3-0.
Nu ng cong cng sut abc ca ng c th nghim nm lt vo ng
bao ny, nh th hin trn hnh v, th s vng quay ca ng c tng ng vi,
chng hn im b, ti cc ng c tnh ca ca ng c th nghim v ca
phanh in cn bng giao nhau, s hon ton n nh khi kch t ca n l khng i
v khi thay i cng sut theo ng 0-2. Trong trng hp khi s vng quay ca
trc ng c t trong tng ln, cng sut phanh ca my in tng ln t ngt v
s vng quay ca ng c t trong s gim xung ti tr s cho trc (ban u).
Ngc li, s gim ngu nhin
s vng quay ca trc ng c
t trong s lm gim ng k
cng sut ca my in, do
s vng quay ca ng t
trong li tng ln n tr s ban
u.
chuyn sang mt
tc lm vic khc, cn phi
2
an
a
b
2'
c
1
2 3
n, v/ph
N(ml)
0

Hnh 5.20. ng c tnh ca phanh in


Cnsc.216
thay i kch t cho my. Th d, gim ti mc, m cng sut ca n thay i
theo ng 0-3, khi vng quay n nh dch chuyn dch v im a v v.v... Nu
cn tng cng sut, c ly ra t ng c th nghim, cn phi tng t thng v
ng thi c th gim in tr trong mch phn ng sao cho cng sut ca my thay
i, chng hn theo ng 0-2. Khi s vng quay n nh dch chuyn ti im c,
giao im ca cc ng cong 0-2 v cng sut N
e
.
Nh vy, bng cch thay i in tr trong mch phn ng v cng dng
in kch t ca my, c th thay i c cng sut m my in cn bng pht ra
v tm li, c th thit lp c s vng quay bt k ca trc ng c th nghim v
tr s cng sut pht ra ca n, iu ny khng vt ra khi gii hn ca ng c
tnh ngoi ca phanh in v c gii hn bi kt cu ca chnh bn thn ng c
t trong.
Cn v cc gii hn cng tc thc t ca phanh in, th theo ng c tnh
ngoi, chng b hn ch bi:
- Cng dng in ln nht, b gii hn bi s qu nhit ca dy dn
mmen quay ln nht, theo ng 0-3;
- Cng sut ln nht, b gii hn bi cc iu kin t nng my in (im
3), theo ng 3-2 v bi vn tc gc gii hn, lin quan n bn ca phn ng,
c cht ti bi lc ly tm (im 2);
- in p ln nht, b hn ch bi bn cch in ca cc cun dy, theo
ng 2-1 v bi cng sut phanh nh nht do my tiu th khi khng c dng kch
t, theo ng 0-1.
Nu trong min cc in tr thp ca mch phn ng tin hnh t ng hiu
chnh cng t thng, th bng cch iu chnh, c ng dng rng ri trong cc
phanh hin i nh vy, trn on 0-3 c th thay i cng sut do phanh tiu th t
l thun vi vic tng s vng quay phn ng, nh biu din bng nt t trn
hnh 5.20.
5.6.4. Th nghim bng thit b phanh cm ng (phanh in t)
1. Kt cu ca phanh in t
Phanh cm ng l mt dng ca phanh in v cn c gi l phanh in t.
Cng sut ca ng c t trong cn th nghim c tiu hao trong loi phanh ny
(cho vic) to ra cc dng in xoy trong mch t khi mch t ny c nhim
t v kh t theo chu k.
Nu quay mt a c bng st gia hai cc ca mt nam chm th trong a
s xut hin cc dng in xoy, cc dng in ny to ra mt t trng, t trng
ny tng tc vi t trng ca nam chm v to ra mmen phanh, tng t nh
trong bt l loi my in no. Nu thay v mt a st, ta s dng mt rto c cun
dy (nam chm in), th c th iu chnh c mmen ny trong mt phm vi
rng.
V rng cc dng in xoy t nng phanh t l vi cng sut c tiu hao
ca ng c t trong cn th nghim, do cn phi tn nhit tng t nh i vi
cc loi phanh khc, trong c phanh thu lc. thc hin c vic ny, rto
c ch to di dng t (khi n c gi l b cm ng), cn stato- di dng

Cnsc.217
in t v c lm mt bng nc. Trong cc kt cu c tc rt cao, b cm ng
c lm mt bng khng kh.
b tr cun dy kch t, ngi ta ch to mt rnh vnh khn su trong
thn ca stato, cn rto c ch to vi cc rnh dc v v vy n c hnh dng
bnh rng, chng hn nh loi phanh ca Hng Meidenxia th hin trn hnh 5.2.1
Stato ca loi phanh ny c cu to t thn (v) 7 c thm t tt, t cun dy
kch t vnh khn 8 v ming m vnh khn 6 c dn in v dn t cao. Stato
c t trn cc gi bi 3, nh n c th thc hin chuyn ng lc xung
quanh tm trc ca rto.
Khi c dng in chy trong cun dy ca cun kch t, s sut hin mt t
thng, in y khe h (khong khng) gia ming m 6 v cc rng ca rto 5, to
ra mt vng (mch) kn nh trn hnh 5.21. Nh , khi rto quay s lm cho cc
vng khc nhau ca ming m 6 b ln lt nhim t, v lm xut hin cc dng
in xoy trong ming m. Cc dng in xoy ny to ra t trng, t trng ny
tng tc vi t trng c bn.





























Hnh 5.21. Phanh in t (my in t cn bng)
T thng
10
8
7
6
5
4
3
2
1
9
8
7 5
5
6
7 8

Cnsc.218
1. L thot nc lm mt; 2. trc rto; 3. bi; 4. ng ng dn nc;
5. Rto; 6. ng lt (tm lt, m); 7. Thn (v) my; 8. Cun dy kch t;
9. u cn (u o); 10. My pht vng quay (cm ng tc vng quay).

Trong kt cu ca loi phanh ang xt (hnh 5.21), nc lm mt c dn
vo vng pha trn ca thn theo ng ng 4. Nc, lm mt cho stato, ng thi
lm t (thm t) b cm ng (rto) v c dn ra ngoi t pha di qua l 1
pha di thn. Tt c cc chi tit b thm t (b ngm trong nc) u c lp ph
chng n mn, cc gi 2 ca trc rto c bo v chc chn bi cc vng lm
kn, cn cun kch t c ch to di dng khng thm nc. loi b cc loi
nhiu i vi dch chuyn gc ca rto, nc c a vo n thng qua ng cao su
mm di ct p 0,4 0,6 kG/cm
2
( 0,04-0,06 MN/m
2
). V vy phanh c th ni
trc tip vi h thng cp nc chung m khng cn n bm cp hoc thng cha
tiu hao. iu ny l mt trong nhng u im ca phanh in t.
2. c tnh ca phanh in t
c tnh ca phanh in t c th hin trn hnh 5.22. Cc c im din
bin ca ng c tnh ny cho thy, dng in kch t khng i cho trc,
mmen do phanh to ra lc u tng ln mnh, cn sau , khi s vng quay tng ln
th tr s mmen khng thay i. Vi quy lut thay i cng sut nh vy, trong
min s vng quay cng tc ca trc, mmen phanh khng thay i. V vy qu trnh
lm vic n nh ca phanh ch c th t c bng cch iu chnh tc , va duy
tr n mt mc cho trc cc thit b t ng.
3. iu chnh phanh in t
Phanh in t c th c iu chnh bng 3 cch: la chn dng kch, duy
tr tc quay ca trc khng i v iu chnh dng kch t theo mc tng tc
quay ca trc. Trong bt k phng php no, tiu hao nng lng cho vic iu
khin cng rt nh v thng khng vt qu 0,5% so vi cng sut tiu th.
Cc phanh cm ng c th lm vic vi bt k loi ng h o lc no.
Thng gp l cc loi ng h o lc c u o ti trng 9 (hnh 5.21). Vic hiu
chnh phanh ch tc th nghim cho trc c thc hin nh my pht
vng quay 10, c dn ng t trc rto bng khp mm.









Cnsc.219







Hnh 5.22. ng c tnh ca phanh in t

Phanh cm ng c u im l kt cu gn nh v n gin, c bn cao, d
iu khin t xa v bo dng n gin. Cng sut ca chng c th t ti 3000
kW, cn tc quay ca rto c th tnh ton n 10000 -15000 v/pht. Cc loi
phanh ny thng c s dng th nghim di hn ng c t trong theo mt
chng trnh lp sn c khng ch t ng cc ch lm vic.
5.7. Th nghim u my sau khi sa cha
1. Mc ch v nhim v th nghim
Vic th nghim u my c tin hnh sau khi sa cha nh my sa
cha, sau khi ky cha v sau cp sa cha nh k ln bng my bin tr hay bng
my hm thy lc. Mc ch v nhim v th nghim bao gm:
- Chy r b mt cc chi tit c gia cng sau khi sa cha;
- Kim tra cht lng sa cha v lp rp v xc nh cc tham s c bn;
- iu chnh cc cm chi tit v thit b;
- Kim tra kn ca cc h thng ng dn du, nc, nhin liu v kh nn;
- Kim tra c tnh ca ng c diesel.
Qu trnh th nghim u my sau khi sa cha bao gm:
- Th nghim sau khi sa cha ti x nghip (ti on hay p u my);
- Th nghim sau khi sa cha ti nh my sa cha (nh my i tu
u my);
- Th nghim i vi u my n (th nghim chy n trn ng);
- Th nghim ko on tu chy trn ng.
i vi cm ng c diezel v b truyn ng thy lc, vic th nghim c
th tin hnh bng s gia ti trn phanh thy lc hay trn my bin xon ca b
truyn ng thy lc c ln.
i vi cm ng c-my pht trn u my truyn ng in c th tin
hnh th nghim bng s gia ti trn in tr hay cp in ngc li cho li in.

Cnsc.220
Ty thuc vo dng sa cha v kim tra ngi ta chia thnh ba dng: th
nghim khng ti, th nghim ph ti v th nghim ton ti.
2. Th nghim khng ti
Trong thi gian chy r v th nghim ngi ta tin hnh kim tra ng c
diesel v tc vng quay, p lc kh chy trong tt c cc xylanh khi tay my v
tr s 0, nhin liu v kh nn trong h thng cc thng cha, trong thng tiu hao v
ccte khi tay my v tr ln nht.
Kim tra s mi mn ca cc b phn iu chnh c gii v thit b khc ca
ng c diesel.
Sau khi iu chnh lm vic v tr ca tay my, tin hnh kim tra cc phn
cn cha hon chnh v xc nh nhng khuyt tt cn tn ti ca ng c.
Trong thi gian th nghim chy r ngi ta kim tra s lm vic ca my
nn, ng c in, qut lm mt v s lm vic t ng iu khin qut lm mt.
Khi th khng ti ngi ta kim tra s lm vic v iu chnh cc thit b ph
m cn kim tra s kn ca h thng hm v h thng gi p, tr s hnh trnh di
chuyn ca cc xylanh hm, s lm vic ca tay hm ln, tay hm ph, vi x ct,
ng h v s iu chnh in p.
3. Th nghim c ti (ton ti)
Sau khi sa cha, u my diesel c th nghim ph ti bng my bin tr
nc hay hm thy lc, yu cu c bn l phi o c lng tiu hao nhin liu v
cng sut hu ch ca ng c. Lng tiu hao nhin liu phi ph hp vi yu cu
ca tng ng c. Mun vy, bn cnh b th nghim u my diesel cn lp t mt
my o lng tiu hao nhin liu theo mt kiu cu to thch hp.
Trong thi gian th nghim ngi ta tin hnh kim tra v iu chnh
- S vng quay trc khuu ca ng c khi tay my v tr s khng v v tr
s vng quay ln nht;
- Thi gian khi ng ng c v thi gian lm vic ca b iu chnh tc ;
- p lc kh nn ln thnh xylanh khi v tr tay gt s khng;
- Cng sut c ch, p lc kh chy, nhit kh x vo xylanh trc tuabin,
nhit nc lm mt v du v tr cc i ca tay my;
- p lc du v nhin liu khi tay my v tr s 0 v cc i;
- p lc khng kh trong thng gi khi tay my v tr ln nht;
- S phun ca bm cao p khi tay my v tr s khng v tt c cc v
tr khc;
- iu chnh in p khi tay my tt c cc v tr. Nu iu chnh khng t
yu cu in p nh mc, ngi ta gim bt in p v iu chnh trn bn.
- c tnh ngoi ca my pht chnh i vi u my truyn ng in, cm
t ng iu chnh cng sut ng c v cm gii hn dng in khi tay my v tr

Cnsc.221
ln nht. ng c tnh b phn v ng c tnh ngoi h thng kch t, h thng
iu khin lm mt.
Sau khi lm tt cng tc chun b trc khi th nghim u my diezel
cng nh kim tra t m cc t my, ngi ta tin hnh khi ng ln th nht, lc
ny tay my s 0, thi gian lm vic khng ph ti ca ng c diezel khng qu
7 10 pht.
Sau dng ng c diezel, kim tra ton b cc b phn v cc thit b,
kim tra my nn gi, tua bin tng p, lm sch cc b lc.
Trong thi gian ny phi iu chnh vng quay trc khuu ca ng c diezel
khi tay my v tr s 0 v cc v tr khc ca tay my.
Khi ng c chy ton ti ngi ta xc nh p lc du nhn trong ng gp,
trc bu lc, p lc ca nhin liu trong thit b ca h thng bm cao p. Ngi ta
cn th nghim v iu chnh nhit nc lm mt v du bi trn, khi iu chnh
cho php l 60 75
0
C.
Nhit kh x khng ln hn 450
0
C, khi u my tin hnh sa cha tt
c cc dng sa cha. Lc ny iu kin ca mi trng xung quanh l 15
0
C v
750mmHg. Mi trng xung quanh thay i 10
0
C th nhit kh x thay i 15
0
C,
nhit khc nhau gia cc xylanh cho php n 60
0
C.
S khc nhau ca p lc kh chy cn khng ln hn 8 kG/cm
2
. Khi nhit
khng kh xung quanh tng 10
0
C cho php p lc kh chy tng 1,5 2 kG/cm
2
.
Ngi ta iu chnh p lc kh chy bng cch thay i gc cung cp nhin liu.
Tr s cng sut ca ng c diezel c quyt nh cn c vo tr s o
c trn ng in chnh biu th trn ng h ng thi c xt n hiu sut ca
my pht in cng nh xt n cng sut ph tiu th cho cc thit b b tr ca u
my diezel.
Cn u my diezel th nghim trn bn th dng hm thy lc th cng sut
ca ng c c quyt nh bng mmen v tc vng quay ca trc khuu ca
ng c nhng tr s ny c biu th trn ng h o.
Ngi ta tin hnh kim tra v iu chnh cui cng cho ng c v cc thit
b ca tt c cc loi u my ch cng sut gii hn v ghi vo l lch ca
u my.
4. Th nghim in tr (bin tr nc)
in tr th nghim cng sut u my c th l in tr kim loi (bin
tr kh) hay in tr cht lng. iu kin ca x nghip v nh my ngi ta s
dng dng in tr cht lng l ph thng nht. y nng lng in ca my pht
c a n lm nng nc trong thng in tr.
Kt cu ca thit b th nghim bin tr nc n gin nht gm c: thng
bin tr, cc tm bn cc di ng ng v c nh dng lm in cc, thit b iu
chnh ph ti, bng in v dy dn ni vi u pht in ca my pht.

Cnsc.222
Thng bin tr nc c th tch 20 30m
3
c lm bng cc tm thp hn
li v c tip t tht tt. Nc trong thng c lu ng lin tc trnh b
nng qu v b si. Trong thng lp t cc tm bn cc lm bng thp tm dy 8
10mm. Kch thc v khi lng tm bn cc cn c vo mt dng in cho php
v da vo ph ti ln hay nh xc nh. Khong cch gia cc tm bn cc khc
cc phi c cch in tt vi nhau. Ngi ta ni u dy dn dng (+) ca my
pht n cc tm bn cc di ng. Dy dn m (-) t my pht ni n cc tm bn
cc c nh.
Vic nng h bn cc trong thng c thc hin nh c h thng dn ng
gm c ng c in xoay chiu, hp gim tc, tang qun cp v hm in t.
S thay i in tr c xc nh trn bn iu khin, trn bn ny lp t
cc thit b, i tn hiu v cc dng c o dng mt chiu.
Khi th trn b phn kim tra in tr, ngi ta tin hnh kim tra v iu
chnh cm v cc thit b cng theo cc bc nh khi tin hnh chy v th nghim
theo qui nh rt ngn.
Sau khi th nghim trn bn th, ngi ta tin hnh cho u my chy th
ko on tu. Khong cch mt lt chy th khng nh hn 30km. Khi chy th
cn c bit ch n pht nhit ca hp u trc, cc gi ca ng c in v
trc bnh xe. Nu pht hin hp u trc v cc gi ca ng c in ko v trc
bnh xe khng tt, mc d ch l mt ci, sau khi sa cha vn phi cho chy th li
u my.
u my diezel sa cha xong th nghim v chy th chun b ghi vo
cc vn bn giao my.

Cu hi kim tra:
1. Trnh by qu trnh cn bng tnh v cn bng ng trong sa cha.
2. Mc ch ngha ca vic chy r ngui, chy r nng v th nghim cng
sut ng c diesel sau khi sa cha. Nu cc thit b th nghim cng sut
ng c diesel.
3. Trnh by thit b th nghim cng sut ng c: thit b phanh c gii v
phanh thu lc.
4. Mc ch ngha ca vic chy r, th nghim u my sau khi sa cha.
Th nghim u my bng bin tr nc.


Cnsc.222
PHN TH HAI
SA CHA MT S CHI TIT C BN TRN U MY DIEZEL


CHNG VI
SA CHA MT S CHI TIT C BN CA NG C DIEZEL

6.1. Sa cha cc chi tit nhm trc khuu-tay quay-thanh truyn
6.1.1. Sa cha trc khuu
c tnh k thut ni chung v mt s thng s c bn ca cc chi tit nhm
trc khuu-bc trc ng c my D9E, D12E, D13E v D18E s dng Vit
Nam c th hin trong bng 6.1.

Bng 6.1. c tnh k thut ca trc khuu
mt s loi ng c u my diezel s dng Vit Nam

T
T
c tnh k thut D9E D12E D13E D18E
(1) (2) (3) (4) (5) (6)
1 Nc ch to M CH Sc n B
2 Nm ch to - 1985 1983 1983
3 Nm s dng ti
VN
1963 1986 1985 1984
4 Loi ng c
diezel
Caterpilla
D398
K6S
230 DR
ALCO
251-D
CKL-8TR
240 CO
5 Cng sut nh
mc (ML)
900 1200 1300 1800
6 Vng quay nh
mc (v/ph)
1365 1150 1100 1000
7 Vng quay khng
ti (v/ph)
450 500 400 500
8 S xi lamh 12 6 6 8
9 Cch b tr xylanh V

10 ng knh xylanh
(mm)
158,75 230 228,6 241,3
11 Hnh trnh pittng
(mm)
203,2 260 266,7 304,8
12 S k ng c 4 4 4 4
13 ng knh c trc
nguyn thu, mm
146,02-146,05 175,0-0,12 215,84 241,12 0,03
14 ng knh c trc
nh nht cho php,
mm

144,50

-

-

238,07 0,03
(1) (2) (3) (4) (5) (6)

Cnsc.223
15 Lng d tr hao
mn c trc (hai
pha), mm

1,50

-

-

3,0
16 ng knh c
bin nguyn thu,
mm

126,97-127,00

175,0-0,12

152,33

182,00 0,02
17 ng knh c
bin nh nht cho
php, mm

125,50

-

-

178,95
18 Lng d tr hao
mn c bin (hai
pha), mm

1,50

-

-

3,0
19 Chiu di c trc,
mm
117 97;100;102 142;180 108
20 Chiu di c bin,
mm
77 85 102 101
21 ng knh bc
trc, mm

22 -ng knh ngoi 162,20-162,22 184,89
0,01
229,04 -
229,06
249,68
23 -ng knh trong 146,17-146,20 175,05
0,02
215,98 -
216,02
241,38
24 ng knh bc
bin, mm


25 -ng knh ngoi 138,20-138,22 184,89
0,01
162,50 -
162,52
190,65
26 -ng knh trong 127,12-127,14 175,05
0,02
152,46 -
152,54
182,16
27 Chiu di bc trc,
mm
54 90,00 119;141,6
; 157
90
28 Chiu di bc bin,
mm
47 77 75 83
29 Khe h c trc,
mm
0,127-0,20 0,14-0,28 0,13 -
0,20
0,26-0,50
30 Khe h c
bin,mm
0,11-0,183 - 0,11 -
0,18
0,17-0,26
31 Khe h c trc ln
nht cho php, mm
0,38 0,28 0,35 0,50
32 Khe h c bin ln
nht cho php, mm
0,31 - 0,30 0,26

Kt cu ca mt s loi trc khuu ng c u my diezel s dng Vit
Nam c gii thiu trn cc hnh 6.1 - 6.3.
.
.

Cnsc.224
.

Hnh 6.1. Kt cu trc khuu ng c u my D9E




Hnh 6.2. Kt cu trc khuu ng c u my D13E

I
II
R9
7
.
5
A
A - A
I
R9
7
.
5
II
1
2
0

120
1
2
0

B - B
6 - 1
5 - 2
4 - 3
B
B
1 2 3 4 5 6
1390
1290
1148
25
12
242
174
72
180
6 5 4 3 2 1
1
2
0

120
1
2
0

A - A
6 - 1
1
5 - 2
4 - 3
A
A
B
B

4
3
2
B-B

4
3
2

3
2
8

2
8
5
C
C

2
8
5

2
3
5
12 lo 25
C - C
7

C
o

2
1
5
,
8
4
6

C
o

1
5
2
,
3
3
2776
174
384
242
1006
1198
1166
1365
12 lo
32
I
II
R12
I
R15
1
2
II
1
0
1160
1206

Cnsc.225

.
.
101
108

2
2
0
171, 5 171, 5 171, 5 171, 5
235 7 x 343
3151

3
1
5


Hnh 6.3. Kt cu trc khuu ng c u my D18E

1. Cc h hng thng gp v nguyn nhn h hng
a. Cc h hng thng gp
Trc khuu thng c ch to t thp cacbon 45, 50 c gii hn n hi
ln, hm lng pht pho v lu hunh nh, ng thi hm lng mnggan tng i
cao. Mt s trc khuu c ch to bng thp hp kim cao nh 18X2H4BA,
18XH8A, 40XA. Trc khuu cn c nhit luyn bng cch ti cao tn c trc v
c bin, chiu su lp ti khong 2-6 mm, cng b mt HRC=50-60.
Cc chi tit nhm trc khuu-bc trc (cc c trc, c bin, cc bc trc, bc
bin) lm vic trong iu kin ht sc nng nhc xt c v mt bi trn cng nh v
mt chu lc. Vic sa cha nhng chi tit ny kh phc tp, mn ca cc c trc
khuu l nguyn nhn dn n vic i tu ng c ti nh my.
Trc khuu thng c cc h hng sau:
- C trc v c bin thng b mn cn, mn van;
- C trc v c bin b co xc, trc, xy st hoc c th b chy;
- Cc gc ln b mn vt;
- Trc b cong, nt, gy;
- Cc ng ren mt bch b hng;
- Trc khuu b tc ng du bi trn;
- Trc khuu c th b bin mu;
- Trc khuu b chy du hai u.

Cnsc.226
Ngoi ra ty thuc vo kt cu ring bit ca tng loi trc khuu m n c
nhng h hng ring nh c cu chng dao ng xon b mn cht v bc, hoc cht
b tut lm cho ng c b h hng.
b. Nguyn nhn h hng ca trc khuu
Trc khuu thng t khi b h hng (nt hoc gy) nu c lp t chnh
xc v vn hnh trong nhng iu kin bnh thng. Mt s iu kin c th tc
ng n s h hng ca trc khuu bao gm:
a. Bo qun hoc vn chuyn khng hp l;
b. Tc ng c qu cao, iu ny c th gy ra s rung ng trc khuu
vt qu kh nng ca b gim rung;
c. Bn knh cong khng chun cc u trc v cc l du, c th gy ra cc
vt nt mi;
d. B kh rung hoc i trng cn bng ca trc khuu b lng, do lc sit
khng hoc do b h hng trong khi bo qun hoc lp t. Trong trng hp ,
s rung ng ca trc khuu s qu cao, gy ra ng sut xon phn khuu;
e. Lp t np gi khng chun, np gi b lng, iu ny lm cho trc
khuu c khng chun, c th b cong theo tng vng quay;
f. S lch cc gi chnh, lm cho trc b lch, hoc gi b mn, do
lm cho trc b cong theo hai chiu;
g. S khng thng hng ca b chuyn i mmen xon, b truyn ng,
my pht in so vi hp bnh . S khng thng hng ny lm tng ti cc c
bin ni thanh truyn v chnh pha sau;
h. Khe h qu ln, do thiu du bi trn cc b mt chn, dn dn dn
n cc vt nt mi, mi mn, hoc qu nhit. S kt hp gia mi mn v nhit c
th lm cho trc chu ti trng cc b qu ln, gy ra ng sut un;
i. Du bi trn khng , khng ng chng loi, hoc du b nhim bn;
k. Trc khuu ng c c th b lch do lp t ng c khng chnh xc,
khi xylanh c th b xon.
2. Cc phng php kim tra pht hin h hng
Tho trc khuu ra khi ng c, lau chi sch v xem xt trng thi b mt
ca trc bng mt thng hoc knh lp. Dng my d vt nt bng t trng hoc
siu m kim tra cc c trc chnh, c bin v cc gc ln. C trc v c bin b
co xc, trc, xy st c pht hin bng mt thng hoc knh lp. Cc gc ln
b mn vt c xc nh bng mt thng.
a. Kim tra mn c trc v bc trc
Nhn chung mn ca cc c trc l khng ging nhau. Nu vng hao mn
ln nht ca c bin nm trn trc i xng ca m khuu, th c trng v tr s hao
mn ca cc c bin l khc nhau. mn ln nht thng thy cc c trc s

Cnsc.227
mt; mn ca n tnh trung bnh bng khong 20-30% ln hn so vi cc c trc
khc. C trc cui cng thng l mn t nht.
Phng php o c trc v bc c th hin trn hnh 6.4.















Hnh 6.4. V tr o c trc v bc trc
Kim tra cn v van ca cc c trc v cc c bin trc khuu: dng
panme c chnh xc 0,01mm o ng knh, mi tit din o ti hai ng
knh: mt ng knh trong mt phng ca tm c trc khuu, mt ng knh trong
mt phng vung gc vi mt phng trc.
Tin hnh o tng c trc cho n khi nhn c ng knh nh nht, ti
y ta o hai ln, mt bn tri v mt bn phi. Thc hin cc o c ring r ti
tng v tr theo gc 90
0
. Hiu s cc kt qu o vung gc s xc nh van v
theo chiu di s xc nh cn. tng chnh xc c th o ba ln, ti mi v
tr o ring r, thc hin cc o c tng v tr theo mt gc l 60
0
, tc l 6 v tr
o, khi s t c chnh xc cao hn.
Khi o cc c bin lp thanh truyn, mn, van v c cn s ln
hn so vi cc c trc chnh. iu ny l do ngng trc lp vi thanh truyn, p sut
du v lng du thp hn v lc tc dng cao hn.
Sau khi o ta ghi kt qu o v lp bng tnh cn v van ca tng
c trc khuu v tng c bin, t xc nh hao mn.
Nguyn nhn ca mn cn l do ti trng tc dng khng u theo chiu di
cc c. Nguyn nhn ca mn van ch yu l do tc dng ca lc qun tnh ly tm.
Trong khi o ng knh ca cc c xc nh cn v van ngi ta
xc nh hn cn dng c ca trc khuu v xc nh kch thc sa cha trc
khuu.
b. Kim tra xon, cong ca trc khuu
Trc khuu b cong s lm cho ng tm xylanh khng vung gc vi
ng tm trc khuu, gy h hng cho xylanh, pittng v thanh truyn. Trc khuu
cong lm cho b mt cc c khuu v bc c tip xc khng u hay khng tip xc
lm chy cc bc .

Cnsc.228
cong ca trc khuu c th chia ra: trc cong theo mt chiu v cong theo
nhiu chiu.
cong c xc nh bng hiu s gia tr s ln nht v nh nht trn
ng h o. Khi kim tra cn phn on kim tra, cong chung ca na u v
na cui trc.
o cong ( lch tm) ca trc khuu, c th g trc khuu gia cc
tm trn my tin hoc my mi trc khuu, hoc t trc trn cc khi V c
bi trn. i vi cc trc c chiu di ln c th thm luy-net phn gia.
Khi kim tra cong theo mt chiu, ta t trc khuu ln hai gi ch V v
dng ng h o vng ti c gia. cong c xc nh bng hiu s gia tr
s ln nht v nh nht trn ng h o.
Khi kim tra trc khuu cong theo nhiu chiu, ta s dng hai gi ch V,
ng h o v bn mp.
Qu trnh o cong ca trc khuu ng c u my D9E ti X nghip c
th tham kho trn hnh 6.5.
1 2 3 4 5 6
8 9 8 8 8 9 8

A B
A B
A
A
B
B
d
c
d
c

Hnh 6.5. S o cong ca trc khuu
17. Th t cc c trc; 8. Cc ng h o; 9. ch V;
A-A, B-B, c-c, d-d: Cc v tr o.


Cnsc.229
G trc khuu ln thit b o chuyn dng, dng hai mi tm ca my p vo
hai l tm hai u trc khuu. Dng ng h so o tng c trc, ghi s o v thng
k gi tr tnh s o cong ca trc khuu. i chiu kt qu vi gii hn
cong cho php quyt nh s dng li hay c bin php sa cha thch hp. Khi
o, v tr t ng h o u tin nn chn b mt khng b mn hoc b mn t lm
chun. Cch thc hin o nh sau:
1. Dng hai ch V t trn bn mp hay nn b tng cng, t trc khuu
ln khi ch V v tr c trc s 2 v c trc s 6;
2. Kim tra s c nh ca V v trc khuu, trc khuu quay trn V
nhng khng c x dch dc theo chiu trc. gim bt ma st gia V v c
trc ti ch tip xc, c th nh du bi trn vo V v c trc;
3. Dng mt thp c ba chn gi ng h so, t ca ng h t ln
thp, t ty ca ng h ln c trc s 1, ty ca ng h phi vung gc vi trc
khuu v nm ngang, im tip xc v mt bn ca l u trc khuu. Sau chnh
kim ng h v v tr s 0;
4. Quay trc khuu 360
0
v ghi li tr s dao ng ln nht ca ng h (gia
tr s ln nht v tr s nh nht ca ng h). Ch khng l du tip xc vi
V;
5. Di chuyn ng h n cc c trc s 3, 5, 7 v thc hin o, quay trc
khuu v ghi tr s nh o c trc s 1;
6. Di chuyn hai V n di c trc s 3 v c trc s 5 tin hnh o
cc c trc 2, 4, 6 ging nh o cc c trc 3, 5, 7;
7. Nu tr s dao ng ln nht ca ng h trn cng mt c trc no ln
hn 0,13mm (0,005 inch) th khng c tip tc s dng trc khuu lp vo
my. Lu khi o c hai tr s dao ng ln nht ca ng h trn cng mt c trc
th cn kim tra van ca c trc, hoc tr s o khng ng do l nht trn c
trc tip xc vi V;
t ng h so vo ngng trc chnh gia, chnh ng h v 0, quay chm
trc khuu v ghi kt qu o. Cn bo m ng h o ta ln b mt c bng cao
v c nh v ng h khng b x dch trong khi o. lch trung bnh cho
php l 0,0025 inch (0,06 mm).
Cn kim tra tt c kt qu o tng ngng trc chnh. V d, mt ngng
trc l +0,001inch v ngng trc k cn l -0.002 inch, lch s l 0,003 inch. Nu
lch vt qu cc yu cu k thut cho php, trc ny phi c nn thng.
3. Cc phng php sa cha trc khuu
Ty theo kt cu c th ca trc khuu m ngi ta sa cha theo cc bc
cng ngh khc nhau. Trnh t tng qut sa cha trc khuu nh sau:
1. Gii th, lm sch chi tit;
2. Kim tra trng thi chi tit, pht hin v phn phn tch nguyn nhn
h hng;
3. So snh kt qu kim tra cc thng s k thut vi hn sa cha;
Nu cc thng s kim tra vt qu hn loi b th tin hnh loi b chi
tit .

Cnsc.230
Nu cc thng s kim tra nm trong gii hn cho php ca hn sa cha
th tin hnh sa cha chi tit.
Nu cc thng s kim tra nm trong hn cho php s dng th tin hnh
s dng li chi tit m khng cn sa cha.
4. Lp qui trnh sa cha chi tit;
5. Sa cha chi tit;
6. Th nghim sau sa cha (nu c);
7. Nghim thu, bn giao.
Trc khuu phi thay th nu c cc khuyt tt sau:
- C vt nt bt k v tr no;
- ng knh c trc chnh nh hn gii hn cho php;
- ng knh c bin nh hn gii hn cho php;
- van v cn ca c trc v c bin ln hn 0,15 mm m khng th
khc phc c bng phng php mi;
- C trc v c bin c vt rn, chy sm m khng th mi ht c.
Trn b mt c trc v c bin cho php c cc vt mn g, vt xy st nh
hoc m en su khng qu 0,1mm, tng din tch mi c khng qu 1 cm
2
v
khng qu hai ch.
Cho php cc vt xc vng su khng qu 0,1mm v khng qu hai ch trn
mt c trc hoc c bin.
a. Sa cha trc khuu bng phng php nn
Nu cong ca trc khuu nh hn 0,1mm, ngi ta tin hnh mi ngay
kh cn, van v cong m khng cn nn. Nu cong ln hn 0,1mm tin
hnh nn li.
Trc khuu c th c nn bng cc phng php:
- Phng php s dng ngoi lc
Khi nn trc khuu bng ngoi lc, thng s dng c cu vam hoc my p
chuyn dng hoc . Khi nn cn cho trc khuu bin dng khong 10-15 ln so vi
cong, gi ti trng p t 1,0-1,5 pht.
- Phng php s dng nhit (t nng cc b)
Nu cong ca trc nh hn tr s 2,5 mm c th nn li nh sau:
t nng trc khuu trong l trong thi gian 90 pht n nhit
177
o
C- 232
o
C.
t hai hai bn c trc cn nn ri sau kim tra cc b mt tip xc.
Quay trc khuu sao cho im cong nht trn c trc tip xc vi u p, t
ng h so theo di nn khi p.
t u nn tip xc vi c trc. Cn ch l b mt tip xc ca u p v
cc phi c lm bng thp mm hoc bng ng v chiu rng ca cc b
mt phi nh hn chiu rng ca c trc trnh lm hng gc ln ca c trc
khuu. Khng dng V thay th .

Cnsc.231
Tin hnh p trc xung v quan st nn trn ng h, hnh trnh p
khng c vt qu 1/2 tr s o c ca c trc khi o cong.
Nh u p ra v kim tra c trc khuu b nn nhiu hay t. t ty ng
h vo c trc ri quay 360
0
, nu tr s dao ng ca ng h ln hn 0,13 mm th
tip tc p vi hnh trnh l 0,13 mm ri o li mt ln na.
Tip tc tng lc p t t cho n khi o c trc thy tr s dao ng ca kim
ng h nh hn hay bng 0,13 mm. Cn ch khng nn p trc qu mnh v c
th lm cho trc b cong theo chiu ngc li v b nt.
Lm tt c nh qui trnh trn cho bt c c trc no khc b cong.
Sau khi nn trc xong, cn tin hnh o li cong ca trc.
Sau khi nn cn nung nng trong du t 180-200
o
C v gi nhit ny trong
5-6 gi phng trc khuu cong tr li trong qu trnh s dng.
- Phng php nn bng bin cng (g ba)

Phng php bin cng c s
dng i vi trc khuu cong khng qu
0,3 mm.
nn bng phng php bin
cng ngi ta s dng mt ba bng kh
nn c u m vung gc vi m khuu.
Ti v tr bin cng cc si kim loi b
dn ra, do trc nhn c bin dng
do n nh. Nn bng phng php bin
cng c nng sut cao v khng lm gim
bn mi ca trc khuu.
S nn bng bin cng
(phng php g ba) c th hin trn
hnh 6.6.
Trc khuu sau khi nn cn tin hnh kim tra pht hin vt nt c th
pht sinh trong qu trnh nn, sau mi tin hnh theo cc nguyn cng sa cha
tip theo.
Cn kim tra vt nt ca trc khuu ti cc c trc c nn sa, t bit ch
v tr gc ln ca c trc, v tr i din vi u p v ti y l ni tp trung ng
sut ln nht.
Kt cu u ba thu lc dng nn bng phng php bin cng c th
hin trn hnh 6.7.

Hnh 6.6. S nn trc khuu
bng phng php bin cng


Cnsc.232

















Hnh 6.7. u ba thu lc nn trc khuu bng phng php bin cng
b. Mi trc khuu theo kch thc sa cha
khc phc mn cn, van c trc v c bin trc khuu c th tin
hnh bng hai phng php:
- Mi li theo kch thc sa cha;
- M crm khi phc li kch thc thit k ca trc khuu.
Phng php mi theo kch thc sa cha c s dng rng ri. Trc
khuu thng c mi trn cc my mi chuyn dng.
- Mi cc c trc khuu
Vic mi cc c trc khuu c tin hnh trn my mi trn ngoi. S
mi c trc khuu c th hin trn hnh 6.8. Khi g lp ngi ta s dng mt vt
trong l hai u trc khuu, mt bch hay dng c chuyn dng g ln my.
Yu cu khi kp cht khng lm xy xc b mt lp ghp hay lm vic ca trc.
Chun g l cc b mt khng b mi mn, c s dng lm chun trong
qu trnh nn trc khuu. Trong qu trnh mi c trc khuu phi dng luy-net
vo c ang mi.
Khi mi trc khuu bng thp ta s dng mi 9K46CT3, 7K46CT2 thnh
phn ch yu l xit nhm in phn. Khi mi trc khuu bng gang dng mi
K4-K46CM2, K4-K46M2 thnh phn ch yu l cc-bc silc.
Ch mi:
Tc ca : 20 30m/pht;
Tc quay ca c trc: 10 12m/pht;
Trc khuu quay cng chiu vi .
.
A A
A-A

Cnsc.233

















Hnh 6.8. S mi c trc khuu
1,3. Luynet; 2. C iu chnh; 4. Trc khuu;
5. mi; 6. Trc mi; 7. Trc chnh my mi.
- Mi cc c bin trc khuu
C bin trc khuu c mi trn my mi chuyn dng. S mi c bin
trc khuu c th hin trn hnh 6.9. Trc khuu c bt ln hai ca my mi
chuyn dng v iu chnh cho tm ca cc c bin cn mi trng vi tm ca my
mi. Vic iu chnh thc cht l nh lch mm cp ca my mi i mt c ly bng
bn knh tay quay ca trc khuu. Khi g xong phi t i trng cn bng.

















Hnh 6.9. S mi c bin trc khuu
1,3. Luynet; 2. C iu chnh; 4. Trc khuu;
3
7
1
6
5
4
3
7
1
6
5
4
7
A
A

Cnsc.234
5. mi; 6. Trc mi; 7. Mm cp trc my mi.
Ch mi:
Tc quay ca mi c bin: 25 30m/pht;
Tc quay ca trc khuu: 18 20m/pht;
Lng tin dao ca mi th: s = 0,1mm/vng;
Lng tin dao ca mi tinh: s = 0,006mm/vng.
Khi mi cc c bin cn chng luy-net vo c ang mi khc phc sai s
do cong trc.
Khi mi c trc v c bin ta c th mi theo phng php ng tm hay lch
tm. Thc t thng s dng phng php mi lch tm. V mi lch tm c li l
thao tc lp ghp v iu chnh n gin hn v tng c thi gian s dng so vi
phng php mi ng tm, nhng cn phi khng ch sai s nm trong gii hn
cho php.
Khi mi cc gc ln cn phi m ng qui nh, trnh tp trung ng sut
v gy gim bn mi. Trong qu trnh mi cn bo m lm mt bng dung dch
trnh lm cho b mt cc c mi b rn nt.
Trc khuu sau khi mi phi m bo cn v cn ca cc c trc v c
bin khng ln qu 0,1 mm; b mt c trc v c bin phi bng nhn, khng c vt
hn dp hoc vt xy st no. Khi mi phi m bo bn knh cc gc ln ng theo
qui nh.
c. nh bng cc c trc khuu
m bo bng b mt cc c trc v c bin theo yu cu k thut v
kh nhng vt xc li sau khi mi, trc khuu cn c nh bng. Trc khuu
c th c nh bng bng tay nh bng hoc bng nhiu loi my chuyn dng
khc nhau. My nh bng chuyn dng hin i nht v c nhiu u im nht l
my nh bng s dng tay nh bng chuyn dng (hnh 6.10).




Cnsc.235



Hnh 6.10. S tng th tay nh bng chuyn dng
1. C cu bnh hnh; 2. Cnh tay n; 3. Cht quay; 4. Tay n;
5. Vt kp; 6. Cung trn; 7. Ming m; 8. Cung di;
9. Cht; 10. Xylanh thy lc; 11. Trc lc.
4. Kim tra trc khuu sau khi sa cha
Sau khi sa cha xong, trc khuu cn c kim tra cc thng s sau:
- Kim tra cn v van, chnh xc ca ng knh c trc v c
bin, bn knh tay quay gia ng tm c trc v ng tm c bin;
- Kim tra ng tm gia cc c trc v ng tm gia cc c bin;
- Kim tra cc gc ln theo dng mu;
- Tin hnh cn bng tnh v cn bng ng;
- Kim tra s r r ca du bi trn cc b mt lp ghp bt kn ng
du trong trc khuu.

Cu hi kim tra
1. Trnh by cc h hng v phng php sa cha cc chi tit nhm trc
khu tay quay- thanh truyn.
2. Trnh by cc h hng v phng php sa cha cc chi tit nhm pitng-
xecmng- xilanh.
3. Trnh by cc h hng v phng php sa cha cc chi tit cu phi kh,
iu chnh c cu phi kh.

Cnsc.236
4. Trnh by cc h hng v phng php sa cha cc chi tit nhm pitng-
plng-gi bm cao p v vi phun. iu chnh, th nghim bm cao p v
vi phun.


Cnsc. 235
6.1.2. Sa cha thanh truyn
1. Cc h hng thng gp
Thanh truyn ca ng c diesel thng c ch to t thp ccbon 40, 45
hoc thp hp kim crm-niken (40X, 452, 18XHBA, v.v...). Kt cu ca thanh
truyn ng c u my D9E c th hin trn hnh 6.11.
Ty theo kt cu ca thanh truyn m n c nhng h hng khc nhau.
Nhng h hng chung ca cc loi thanh truyn:
- Nt cc v tr bt k;
- Thanh truyn b bin mu v gim cng so vi qui nh;
- song song v xon ca tm l u nh v tm l u to khng m bo
qui nh cho php;
- mn ca bc u nh v mng m u to vt qu qui nh cho php.
- Cht lp ghp thanh truyn khng m bo di.

H hng ca thanh truyn thng do cc nguyn nhn v ng sut mi, do
tc vng quay ng c vt qu gii hn, do cc h hng ca pittng, do tp cht
trong xylanh hoc do h thng bi trn b tc nghn, v.v... S h hng thanh truyn
do cc hoc cc ng lt b mn thng t xy ra. Vic lp t mt cch chun
xc, sit cht cc bulng thanh truyn theo ng yu cu, thng xuyn kim tra v
o c cc dung sai cho php l mt nhng bin php c th ko di thi gian s
dng ca thanh truyn.
























457,17
62,25
72,25
80
127,10
140,10
60
45
10
5,5x45
58
185
5,5x45



Cnsc. 236
Hnh 6. 11. Kt cu thanh truyn ng c u my D9E
2. Phng php kim tra pht hin h hng
Khi a thanh truyn vo sa cha phi p cc bc u trn (u nh), tho
bc u di ca thanh truyn ph (nu c) v tho mng m u to ra khi thanh
truyn.
S dng phng php d khuyt tt t pht hin cc vt nt, c bit ch
vo phn gn pha trn l u to thanh truyn v pha di l cht pittng.
Sau , tin hnh kim tra song song ca cc l u to v u nh,
xon v hn ca ng knh cc l u nh, l u to v l lp cht thanh truyn
ph (nu c). Kim tra b mt lp ghp gia np v thanh truyn, kim tra bulng lp
ghp, cht cn lp ghp.
song song v xon ca tm cc l u thanh truyn c kim tra trn
thit b chuyn dng (hnh 6.12).
Kim tra v bo m thn bin v cc u bin phi cng trn mt mt phng
song song vi ng tm thn bin. Mt khc, phi bo m b mt ca cc u bin
thng gc vi ng tm thn bin. Kim tra khong cch gia hai tm u bin so
vi kch thc nguyn hnh cho php sai lch 0,07mm trn chiu di l 100mm.
cong hoc xon trung bnh l 0,2mm.





Hnh 6.12. Dng c chuyn dng kim tra song song v xon
ca cc l u thanh truyn
1. Bn kim tra; 2,3. Cht kim tra; 4. Tm c; 5. Dng c o;
6. Khi ch V; 7. Gi ; 8. Gi ta.

Cnsc. 237




Hnh 6.13. S kim tra khong cch gia cc ng tm l
1. Cc trc g; 2. Cn kim tra; 3. ng h c thang o 1/100 mm;
4.L xo; 5. Cht gi hai cu.
3. Cc phng php sa cha thanh truyn
Thanh truyn ca ng c c sa cha theo cc bc cng ngh sau:
- Nn thanh truyn;
- Phay mt lp ghp hay doa li b mt l lp ghp ca np v thn thanh
truyn;
- Gia cng cc l u thanh truyn;
- Sa cha, thay th, gia cng bc u to v bc u nh thanh truyn ;
- Kim tra thanh truyn.
Thanh truyn phi c loi b v thay th khi:
- C vt nt vi bt k kch thc no v bt k v tr no;
- C vt mn r trn b mt thn bin di dng lm chm su qu 0,1mm,
tng din tch vt qu 2cm
2
v qu 2 v tr;
- Khng c php tin hnh bt k cng tc hn cha no i vi thn bin.
Khi sa cha ln, phi tin hnh tho bc u nh v mng m u to ra
khi thanh truyn. Thng bc cc u nh v bc u di ca thanh truyn ph
(nu c) ngi ta p ra bng c cu p chuyn dng.
a. Nn thanh truyn
Nu thanh truyn b bin dng, b cong v b xon, cho php sa cha bng
phng php nn ngui. Thanh truyn b cong c nn li trn my p thy lc
hoc c cu trc vt. cong cho php sau khi nn ca thanh truyn khng c ln
hn 0,15 mm/200 mm.
Thanh truyn b xon c th nn li bng c cu kp v cl chuyn dng,
xon cho php khng ln hn 0,15 mm/100 mm.


Cnsc. 238
b. Phay mt lp ghp hay doa li b mt l lp ghp ca np v thn chnh
thanh truyn
Sau khi nn thanh truyn xong, tin hnh phay mt lp ghp gia np v
thn thanh truyn (mt lp ghp l mt phng hay rnh); phay hay doa li b mt l
lp ghp ca np v thn chnh thanh truyn. Sau lp cht np vi thn ri gia
cng li l lp mng m (lp bc). i vi loi thanh truyn s dng cht cn
ghp np vi thn phi tin hnh doa li l lp cht cn n ct sa cha tip theo v
tin hnh lp ghp bng cht cn mi. Vt tip xc gia cht v l khng nh hn
70% b mt ca l. cng ca cht lp ghp v l cn phi c kim tra trn
dng c chuyn dng.
c. Gia cng cc l u thanh truyn (khot l u thanh truyn)
Sau khi sa cha mt lp ghp gia np v thn, nn v mi mt u, tin
hnh gia cng (khot) l u nh v u to thanh truyn n cp sa cha tip theo
trn dng c chuyn dng (hnh 6.14).
Nu b mt trong ca l u to (trc khuu) b h hng, b lch hoc b lm,
c th sa cha bng cch gia cng li kch c l.
Trc ht tin hnh o chiu di thanh truyn, v chiu di thanh truyn l
thng s quan trng xc nh t s nn, trnh pittng va p vi cc xupap. Nu chiu
di thanh truyn qu ngn th khng th nh li kch thc cho l u to c.
Trc khi o, cn sit cht np theo yu cu v nh v thanh truyn. Thanh
truyn c kp cht trong ngm kp thch hp vi m lt mm trnh xoay hoc
un cong. Np thanh truyn cn c kp cht khng th dch chuyn trong khi
gia cng (mi). iu ny cng s m bo s thng hng ca cc bu lng thanh
truyn theo cc l v s tip xc hp l gia cc b mt lp ghp, din tch tip xc
phi ln hn 80%. Din tch tip xc c th kim tra bng cht nhum mu trn cc
b mt tng ng.
Cc l u thanh truyn c gia cng bng phng php khot, doa hoc
mi khn. mi c chn phi mi c n bng 70 m hoc chnh xc hn.
Khi gia cng l cc u thanh truyn cn phi m bo tm l nm trong mt
mt phng. Sai s v khong cch hai tm phi nh hn 0,2 mm, cn v van
ca l khng ln hn 0,03 mm.
d. Sa cha v gia cng bc u nh v bc u to ca thanh truyn
Bao gm: p bc u nh ca bin chnh v bin ph hoc bc u di ca
bin ph, thay th bc u nh v mng m u to, khot mng m v bc u trn
ca thanh truyn.
Khi bc u to v u nh thanh truyn b hao mn vt qu gii hn, c th
gia cng li bng thit b khot hoc doa. Khi bc khng cn kh nng sa cha, cn
p bc ra khi thanh truyn, thay bc mi v gia cng ti kch thc ph hp.
Vic p bc u trn ca bin chnh v bin ph (nu c) hoc bc u di
ca bin ph (nu c) c tin hnh bng phng php gia cng p lc hoc t
nng thanh truyn trong l in hay trong thng du n nhit 120-170
o
C, sau
tin hnh p bc mi vo l u trn ca thanh truyn. di ca bc v l l
0,072-0,052 mm, tc p khong 5 mm/giy.

Cnsc. 239
Bc u nh phi c doa trong dng c c nh v thch hp bo m
chiu di chnh xc gia cc tm, ngoi ra cng c th nh bng l u nh theo
kch thc sa cha.
Kim tra khe h lm vic gia thanh truyn v c bin trc khuu bng
phng php tng t phng php kim tra khe h lm vic ca cc c
trc chnh.
Sau khi p bc v lp mng m, tin hnh g thanh truyn ln my khot
chuyn dng v khot theo ch gia cng sau: tc quay ca trc dao 2000
vng/pht, lng dch dao 0,02-0,04 mm/vng. Tip theo tin hnh vt mp ca bc
mng m v doa mp.



4. Phng php kim tra sau khi sa cha
Thanh truyn sau khi sa cha phi bo m cc yu cu sau:
- Sai s cho php v khong cch gia tm l bc u nh v tm l u to
ca thanh truyn khng ln hn 0,2 mm;
- khng song song v xon ca tm l bc u nh v tm l u to
khng ln hn 0,15 mm/200 mm;
- cn v van ca l bc khng cho php ln hn 0,02 mm.
Sau khi sa cha xong, thanh truyn c phn theo cc nhm. S chnh
lch v trng lng ca cc thanh truyn trong mt nhm cng cp sa cha khng
c qu 10 gam.
Sau khi lp cc chi tit ca thanh truyn gm bc, np thanh truyn,
bulng, phi kim tra khong cch gia tm u nh v tm u to. Khong cch ny
khng c sai lch qu 0,07mm trn chiu di 100mm so vi kch thc thit k.



Hnh 6.14. Dng c
chuyn dng doa l u to
thanh truyn

1. Cht nh tm;
2. ng ta;
3. a kp;
4. V;
5. Mng kp;
6. Cht ta.

Cnsc. 240
Phi m bo b mt tip xc gia thn v np thanh truyn nm trong cng mt
mt phng vi ng tm ca bc u to, ng thi mt phng y phi vung gc
vi mt phng nm ngang ca tm thn thanh truyn. Sau cn kim tra li ng
dn du, l phun, ming phun m bo du c bi trn tt.


Cnsc. 240
6.1.3. Sa cha c trc v bc lt
1. Hao mn cc h hng ca
Kt cu ca mt s loi bc trc khuu ng c u my diezel s dng
Vit Nam c gii thiu trn cc hnh 6.15 - 6.19.
Nguyn nhn hao mn c th c chia thnh bn nhm chnh: bi
(45%), cht bi trn (25%), vn hnh v lp t (15%), phn ng b mt (15%).
Trong qu trnh s dng, cc phn b mt lp ch-thic b mn. Cc vt mn
tp trung v pha tm do ng knh ln hn so vi ng knh trc.
Phn c trc khuu b mn cn, b li lm c th gy ra s hao mn bt
thng cho v lm gim r rt tui th ng c.
H hng thng l do c cc ht mi trong du bi trn. Cc ht mi c
th pht sinh t cc b phn chuyn ng ca ng c, do bo qun hoc x l cht
bi trn khng tt, do bm du, hoc do cc nguyn nhn khc.
Trong qu trnh lm vic trc khuu c th b bin dng n hi, b cong,
xon v.v v do tt c nhng yu t ni trn, iu kin ma st t gia c trc v
bc lt khng c m bo.
Nu iu kin ma st t khng m bo th trong qu trnh lm vic, c trc
khuu v bc lt c nhng lc tip xc trc tip vi nhau, do ti ch tip xc ti
trng n v tng ln v nhit cng tng ln lm nh hng ti iu kin bi trn
v mi mn tng ln.



















Hnh 6.15. Bc c trc ng c u my D9E

A- A
B-B

Cnsc. 241
.
Hnh 6.16. Bc c bin ng c u my D9E














Hnh 6.17. Bc c trc s 1,2,3,5,6 ng c u my D13E














Cnsc. 242



Hnh 6.18. Bc c trc s 7 ng c u my D13E
















Hnh 6.19. Bc c bin ng c u my D13E
Lng mn hng knh ln nht ca c bin trc khuu nm v pha i din
vi ng tm trc khuu. Lng mn ln nht v nh nht ca c bin trc khuu
c th chnh lch nhau 5 - 7 ln. c tnh mn ca bc ngc hn vi c tnh mn
ca c bin. Ch mn nhiu nht l phn gia na trn, cn na di th mn khng
ng k.
mn khng u trn chiu trc ca c bin v c trc l do kt cu trc
khuu mt s ng c do thanh bin khng i xng, v vy lc tc dng ln c
bin khng u, ni chu lc ln s mn nhiu hn v ngc li. Cn c vo s b tr
khng ging nhau v lch ca bin, phn mn nhiu nht s sinh ra phn u c
trc hoc phn sau c trc.
H hng do tip xc gia mt di v l: Cc ht mi cn li gia
mt di v l lp trong qu trnh lp rp s lm cho khng ta chc
chn ln b mt l. iu ny lm gim khe h, ph sinh nhit cc b v tng s mi
mn ca . Cc ht ln c th ph hoi cng vi trc, c bit khi chng tp
trung khu vc chu ti.
S lp t nn khng chun xc: lch ny c th lm cho b
mo v trt trong l cht khuu. Cc nn b lng do lc sit khng thch hp
khi lp t, s lm cho tr nn khng trn, lm tng ma st v ta nhit khng
, do v trc s b h hng. Mt lng h hng thng c nhng vt bng
hoc mn bt thng. S lp t thanh truyn khng chnh xc s lm lch v
gy h hi, c th b nt gy l du.
H hng do qu tc v chy khng ti qu lu: Khi qu tc , ti
tng ln lm gim mng du, xut hin s tip xc kim loi -kim loi, na di
2lo

Cnsc. 243
ca thanh truyn v na trn ca chnh s b mn r rt. Chy khng ti
qu lu cng c th lm h hng , tuy nhin hin tng ny thng t xy ra.
H hng do khi ng: Cn khong 15 n 30 giy sau khi ng c khi
ng du to p sut trong h thng bi trn, cung cp cho cc b phn. Nu
trong khong thi gian ny, tc ng c vt qu 1000 vng/pht, cc c th
bi trn khng y . Tc b mt cao, s bi trn khng y , v ti cao, s
lm cho b mt b xc. Nu tip tc khi ng, thanh truyn s b xung
cp v h hng. Vn ny c th khc phc bng cch s dng bm bi trn s b.
H hng do thiu bi trn: Nhiu iu kin c th a n s bi trn
khng cho cc hoc cc b phn chuyn ng khc. S h hng c th t b
mi mn nh n hy hoi hon ton . Du bi trn b pha vi nhin liu, do
b gim nht, c th c coi l s bi trn khng .
H hng do cht lm mt ln vo cht bi trn: Nguyn nhn s r r
cht lm mt lt vo du i khi rt kh xc nh do s r r ny c th xut pht t
cc m kn u xylanh, s h hng m kn ng lt xylanh, h hng b lm mt
du, lp t cc ng phun khng chun xc, h hng cc m kn bung t trc,
do cc vt nt u xylanh hoc blc xylanh.
Khi cht bi trn c mu xm hoc mu sa tc l c th b nhim cht lm
mt. Cht chng ng trong cht bi trn s to ra tp cht dng keo.
H hng do lch hng: Khi ta thy mn qu mc, nguyn nhn c
th do trc khuu b cong. Khi c dng mn ny, cc l chnh ca blc xylanh
cn phi c kim tra v thng hng v kim tra c trc khuu.
H hng do phn ng b mt: H hng do dng in phn s biu
hin bng cc vt lm nh v cc vt u n trn b mt. S h hng do dng
in c th xut pht t cc b phn kch hot dng in nh ng c in, cng tc,
r le, v.v...
n mn ha hc: dng h hng ny thng c du hiu gm cc vt nh,
bin mu, s nhm b mt, cc vt nt mi, do cc ha cht dng kh trong khng
kh nhim.
n mn dng hc: s to hc trong mng du (s sc mng du) c th gy
ra cc hc n mn cc b trn cc . Dng h hng ny ch xy ra trn lp b mt,
khng nh hng n lp ng, nhm hoc ng thau.
2.Kim tra v bc lt
Kim tra trng thi v kch thc, xc nh vt nt, vt trc, vt r, vt chy,
vt n mn; xc nh mn v c trng hao mn nh van, cn, tang
trng, yn nga, v.v...
3. Sa cha bc lt
Bc chnh (phn na di) nu c cc khuyt tt sau th phi thay th:
- Lp hp kim chng mn b nt, v hoc b trc;
- Bc b mn qu ln hoc mn khng u lm tng van, khng m bo
khe h hng tm gia bc v c trc trong phm vi 0,2-0,35mm;
- Bc b r l ch hn 29% b mt tip xc.

Cnsc. 244
Khi lp tr li bc c hoc thay bc mi phi kim tra khe h ca bc v c
trc, khe h phi nm trong gi hn 0,2-0,35mm. Sau khi lp phi sit cc bulng
np vi mmen xit 92-106 kG.m.
Bc bin nu c cc khuyt tt sau y th phi thay th:
- Lp hp kim chng mn b trc hoc b nt v;
- Lp hp kim chng mn b mn qu tr s cho php hoc mn khng u
khng m bo khe h gia bc v ngng bin l 0,11-0,31mm;
- B r qu 30% b mt lm vic.
Nu bc trc, bc bin hao mn th tin hnh doa li; khi gia cng c trc, c
bin th phi thay bc mi c ct sa cha tng ng.Trc khi lp tr bc c hay
thay bc bin mi u phi nh bng li ngng bin ty nhn b mt.
Mt s hn hao mn v tiu chun lp ghp ca trc khuu v ng
c u my D9E v D13E c cho trong cc bng 6.2-6.3.
6.1.4. Lp rp trc khuu
1. o khe h ca
Trc khi lp rp trc khuu cn phi o khe h ca vi trc khuu.
kim tra khe h ca vi c trc, trc ht cn lp cc v xit cht cc
bulng theo ng lc yu cu. Sau dng ng h o ng knh trong ca cc
su v tr khc nhau v ghi li kt qu. Tip theo dng vi k o ng knh
cc c trc khuu cng su v tr nh khi o , ghi li kt qu. Ly kt qu o
c ca tr i kt qu o c ca c trc khuu ta s c khe h gia
vi c trc. So snh kt qu o c vi khe h trong hn cho php, nu khe h
nm trong gii hn cho php th trc khuu t c yu cu sa cha. Nu khng
nm trong gii hn cho php th cn phi phi sa cha li trc khuu.
Khe h ca cn c th o bng cch dng thanh nha hoc dy ch
chuyn dng. Tho chnh hoc np thanh truyn, lm sch tt c cc cht bi
trn v l trc khuu, sau khi t chiu di thch hp ca thanh nha hoc dy
ch qua b mt , tin hnh lp ai c, hoc bulng v sit cht theo yu cu. Sau
khi lp chnh xc, dy ch hoc thanh nha s b dt mng theo ng chiu rng
ca khe h gia vnh v ngng trc. Khi s dng dy ch ta tho v nh
nhnh g dy ch ra, o chiu dy dy ch bng vi k. Nu s dng thanh nha,
khng cn tho thanh ny, mt thc vch c dng o chiu dy ln nht ca
thanh nha b dt mng.
2. Lp rp trc khuu
Mi khi lp rp trc khuu mi hoc trc mi li ln ng c, u phi s
dng cc mi v cc vng chn mi.
Kch thc phi tng thch vi kch thc cc c trc v c bin ca
trc khuu, v kch c cc vng chn c ghi trn trc khuu. Cch chnh xc nht
o kch thc ny hoc xc nh hao mn l o cc vng ngoi bng vi k, so
snh kt qu vi cc yu cu k thut.
lp bnh rng ln trc khuu, cn bi du bi trn p sut cao ln trc v
tr bnh rng, lp then bnh rng v nung nng bnh rng trc khuu n 200
o
C,

Cnsc. 245
nh v chnh xc v tr rnh then bnh rng vi then , s dng ng dng c v
thao tc nhanh khi lp bnh rng ln trc trnh s co ngt bnh rng do b ngui.
lp cc trc chnh, cn tho cc np , t chng theo th t trn b
mt khi blc xylanh lm sch. Ln lt tho vnh ngoi mi ra khi bao b
v lp t chng theo th t, trc khi lp cn kim tra k cc vnh ny, trnh bi,
ht mi hoc du m. Lp vnh ngoi pha trn (vnh c l du v rnh), sau lp
vnh di (khng c l du hoc rnh). Cn bo m cc vnh ny khp vi v tr
cc l du n khp v bo m tt c cc l du thng hng, do cc l ny khng
c khoan vi gc nh nhau, khng c dng cht bi trn gia vnh v .
Bng 6.2. Mt s hn hao mn v tiu chun lp ghp
ca trc khuu v ng c u my D9E

TT Tn gi cc chi tit
Kch thc
nguyn thu
(mm)
Hn sa
cha cp Ky
(mm)
Hn
loi b
(mm)
1 ng knh c trc chnh 146,02-146,05 145,46 <144,50
2 ng knh ngng bin 126,97-127,00 126,66 <125,50
3 mo v cn ca c trc
chnh v ngng bin
0,02-0,08 0,10 >0,15
4 mn cho php ca c trc
chnh
0,38 >0,38
5 mn cho php ca ngng
bin
0,254 >0,254
6 d dc trc ca trc khuu 0,2-0,53 0,65 >0,89
7 Khe h hng tm gia c
trc chnh v
0,127-0,2 0,2-0,25 >0,38
8 Khe h gia ngng bin v
bc bin
0,11-0,183 0,20 >0,31
9 van v cn ca c trc
v c bin.
0,02-0,08 0,1 >0,15
10 Khe h gia c trc v bc c
trc.
0,127-0,2 0,2-0,25 >0,38
11 o ca c trc chnh trn
ton b chiu di ca trc
khuu
0,06-0,08 0,1 >0,12

Bng 6.3. Mt s hn hao mn v tiu chun lp ghp
ca trc khuu v ng c u my D13E


Cnsc. 246
TT Tn gi cc chi tit
Kch thc
nguyn thu
(mm)
Hn sa
cha cp Ky
(mm)
Hn
loi b
(mm)
1 ng knh c trc chnh 215,85-215,90 <214,3
2 ng knh ngng bin 152,35-152,14 <150,85
3 mo v cn ca c trc
chnh v ngng bin
0,00 0,05 >0,1
4 Khe h dc trc ca trc
khuu
0,20-0,50 0,85 >0,85
(1) (2) (3) (4) (5)
5 Khe h hng knh gia c
trc v bc trc
0,13-0,20 0,30 >0,35
6 Khe h hng knh gia
ngng bin v bc bin
0,11-0,18 0,25 >0,30
7 o ca c trc trn ton
chiu di trc khuu
0,04-0,06 _ >0,1
8 ng knh trong mt trc 216,03-216,05 216,2 _
9 van v cn ca c trc
v c bin.
0,02-0,03 0,05 _
10 di lp ghp then hm
bnh rng trc khuu.
0,000-0,0127 _ _
11 Khe h cnh bnh xe rng 0,178-0,584 _ _

Nu cc b mt chn c mi bng, chng cn c nh du trn trc
khuu v cc vnh chn phi trng vi cc du c sn trong khi lp t. Ta lp na
trn ca vnh chn trc khuu sau lp na di, cc pha c rnh ca vng m
chn phi quay v pha b mt chn ca trc khuu bo m tnh bi trn.
Lm sch v bi trn cc c bin trc khuu, cc b mt ta, cc vng chn
bng cht bi trn do nh sn xut ngh. a trc khuu vo v tr, chnh thng
hng cc du thi chun v lp vo cc chnh, sau lp cc np , bi trn
cc ren bulng lc gic nu cn thit. Sit cht cc bulng ny theo cc lc sit yu
cu, sau kim tra s quay ca trc khuu.
Khi lp rp cn m bo:
- o ca u bnh khng qu gii hn cho php (chng hn i vi
ng c u my D9E l 0,15mm);
- gi dc trc phi nm trong phm vi cho php (chng hn i vi ng
c u my D9E l 0,2-0,65 mm).
Sau khi lp trc khuu vo ng c, kim tra o ca trc theo ng hn
qui nh, nu khng t yu cu phi kim tra v iu chnh li.

Cnsc. 247
3. Kim tra ng tm gia trc khuu ng c v trc my pht in
chnh trn u my D9E
o gi u trc khuu
o gi u trc khuu c th kim tra bng thc chun hoc ng h
so. gi trung bnh khong 0,20-0,53 mm, nu gi r ln hn 0,89 mm (i vi
ng c u my D9E) th loi b kim tra. Dng ba mm g ln mt pha b
mt ta ca trc khuu, lp cc thc chun vi cc chiu dy khc nhau vo gia b
mt chn ca trc khuu v vng m chn. Khi s dng ng h so, cng y trc
khuu v mt pha, lp ng h so vo v tr v chnh v 0, sau y trc khuu
theo hng i din v c kt qu o trn ng h.
Kim tra ng tm
ng tm ca cm ng c my pht c kim tra bng cch o lch
cc c bin th nht ca trc khuu nm trc mt khp ni my pht in. Khi
kim tra cng nh iu chnh, nhit ca ng c my pht in phi tng dng
vi nhau. Vic kim tra c tin hnh nh sau:
1. M np quan st pha sau mi bn khi ng c;
2. Vn trc gim sc nn n v tr x p sut;
3. Lp ng h so gia cc i trng khuu s 6 ca trc khuu, ng h phi
c chnh xc cao v ch c ti 0,02-0,03 mm. u tr ng h phi t gn tm
i trng cch cnh ngoi mt khong d = 12-13 mm, ng h phi c ti cng
trc m bo cc s ch chnh xc v khi tut ri xung;
4. Quan st v ghi li nhng ch s trn ng h khuu s 6 nm cc v tr
sau:
a. khong 6
0
gc sau ng tm thng im cht di (CD) (hnh 6.20a)
lc ny iu chnh ng h ti ch s 0 (khng ng h chm bin);
b. khong 90
0
gc trc im cht trn (CT), ngng trc khuu nm
ngang v pha phi ng c (hnh 6.20b);
c. CT ng h phi ch 0,1-0,15 mm (hnh 6.20c);
d. khong 90
0
sau CT, ngng trc nm ngang v pha tri ca ng c
(hnh 6.20d). cc v tr 6.20b v 6.20d ng h phi ch khng sai lch nhau
qu 0,025 mm;
e. khong 6
0
trc im cht di (hnh 6.20e) ng h phi ch khng sai
lch nhau qu 0,013mm so vi im a (khng ng h chm bin).
Nu cc s o c ca ng h khng nm trong phm vi qui nh trn th
phi t my li.




a) b)
c)
d)
e)

Cnsc. 248










Hnh 6.20. S ch tm ng c diesel- my pht in chnh u my D9E



Cnsc.248
6.2. Sa cha cc chi tit nhm pittng-xcmng-xylanh
c tnh k thut ni chung v mt s thng s c bn ca cc chi tit nhm
pittng-xcmng-xylanh ng c u my D9E, D12E, D13E v D18E ang s dng
Vit Nam c cho trong bng 6.4.
Kt cu cc loi pittng ni trn c th hin trn cc hnh 6.216.25.

Bng 6.4. c tnh k thut mt s
ng c u my diezel s dng Vit Nam

T
T
c tnh
k thut
D9E D12E D13E D18E
(1) (2) (3) (4) (5) (6)
1 Nc ch to M CH Sc n B
2 Nm ch to - 1985 1983 1983
3 Nm s dng ti
VN
1963 1986 1985 1984
4 Loi ng c
dizel
Caterpilla
D398
K6S
230 DR
ALCO 251-
D
CKL-
8TR 240
CO
5 Cng sut nh
mc (ML)
900 1200 1300 1800
6 Vng quay nh
mc (v/ph)
1365 1150 1100 1000
7 Vng quay
khng ti (v/ph)
450 500 400 500
8 S k ng c 4 4 4 4
Xylanh
9 S xi lamh 12 6 6 8
10 Cch b tr
xylanh
V

11 ng knh
trong (mm)
158,75 +0,04 230,00+0,046 228,56 241,30
12 ng knh
ngoi, mm
184,00 274 260,45 270,00
13 Chiu di, mm 382,00 538,00 560,00 610,00
Pittng

Cnsc.249
14 Hnh trnh
pittng (mm)
203,20 260,00 266,70 304,80
(1) (2)
(3) (4) (5) (6)
15 ng knh
pittng, mm
157,65 -0,07 230,00 -0,05 226,51+0,08 241,30
16 Chiu di
pittng, mm
208,00 296,00 309,00 346,50
17 S rnh pittng 3 4 5 4
Xcmng



Xcmng la
18 S lng 1 - 1 -
19 ng knh
ngoi, mm
158,75-0,02 - 228,56-0,02 -
20 ng knh
trong, mm
144,75+0,02 - 212,56 0,02 -
21 Khe h ming,
mm
0,63+0,02 - 0,76+0,02 -
Xcmng kh
22 S lng 1 3 2 3
23 ng knh
ngoi, mm
158,75-0,02 - 228,56-0,02 241,35
24 ng knh
trong, mm
146,35 0,03 - 212,56 0,05 233,15
25 Khe h ming,
mm
0,58 1,10-1,50 0,76+0,02 0,80
Xcmng du
26 S lng 1 1 2 1
27 ng knh
ngoi, mm
158,75-0,02 230,00 0,05 228,56-0,02 241,35
28 ng knh
trong, mm
149,75 0,05 222,10+0,02 210,56 0,05 233,15
29 Khe h ming,
mm
0,43+0,02 0,9-1,2 0,76+0,02 0,80

6.2.1. Sa cha pittng

Cnsc.250
1. Cc h hng thng gp
Pittng thng c ch to t hp kim nhm, thp hoc gang hp kim. Kt
cu ca pittng kh a dng nhng chng u c nhng h hng chnh ging nhau.
Thn pittng b mn theo ng sinh, c dng van theo mt ct ngang v
dng cn theo chiu di pittng; l cht pittng b mn cn v van, mt trn v mt
di ca l pittng b mn nhiu hn.
Rnh xcmng trn thn pittng b mn, rnh pha trn b mn nhiu nht, do
p lc v nhit kh chy ln tc dng trc tip.
Pittng cn b rn nt, co xc do nhng nguyn nhn ngu nhin nh:
thiu nc lm mt, thiu du bi trn, gy xcmng, v.v...



































khe h hng knh gia pittng v xilanh

C
A
C
+0,03
A
B
6,2
+0,05
+0,03
-0,07
-0,23
16
+0,05
+0,03
2,5
7

-0,23
+0,075
+0,05
3,3

4

6
-0,23
-0,07
B
56
30
17 16 41

62,225

66,25
I

158,25

20
131,62
158,1
135,85
149,8
61
148,85
R10
R3
R3
R3
R5
0,2 0,5 >0,51
157,65 < 157,65
158,25 < 158,45
-0,07
R30

4

4

6

6
7
11
2

Cnsc.251







Hnh 6.21.Kt cu pittng ng c u my D9E

Cnsc.252





















Hnh 6.22. Kt cu pittng ng c u my D13E




















Hnh 6.23. Kt cu pittng ng c u my D13E

Cnsc.253





















Hnh 6.24. Kt cu pittng ng c u my D18E























241,3
1
8
1
,
6
3
4
6
,
9
R
2
5
R12
3,15

9
8
,
5
+
0
,3
5

9
5
+
0
,
0
1
2
-
0
,
0
2
3
R
4
4
R1 55
60
1711
1221

Cnsc.254
Hnh 6. 25. Kt cu pittng ng c u my D12E
2. Kim tra pttng
Khi kim tra khuyt tt nn kim tra trc bng mt thng nhm nhanh
chng pht hin nhng khuyt tt ln sm loi b nhng pttng khng th phc
hi. Sau kim tra li bng phng php d khuyt tt mu pht hin nhng vt
nt t vi.
Kim tra cn, van, sai lch v trng lng, ng knh nh, thn,
ui pttng, ng knh l c pttng, dung sai cho php ca l c, lch tm ca
l cht v tm pttng, khong cch t tm l cht n nh pttng, khng vung
gc ca xcmng vi ng knh ngoi ca u pttng, khng song song mt
ngoi phn u pttng v mt y rnh xcmng bng cc dng c chuyn dng.
3. Sa cha pittng
a. Sa cha thn pittng
Nu pht hin pittng phm vo cc khuyt tt sau th phi loi b hon ton
thay mi cho ng c:
- C vt nt bt k kch thc,v tr no;
- C vt chy lm trn b mt bung chy su qu 1mm v din tch qu
2 cm
2
;
- Rnh xcmng ca pittng b mn qu gii hn;
- ng knh nh v ui pittng b mn qu gii hn.
Ch c php s dng li cc pittng c vt nt chn chim mp l bulng
chu nhit nhng chiu di khng qu 40 mm v khng qu 2 vt cch nhau di
20 mm.
Khi thay pittng mi ta da vo ng knh xylanh chn pittng v phi
m bo chnh lch v trng lng gia cc pittng theo ng quy nh. Pittng sau
khi c lm sch trong du ho v lp xcmng, c th s dng xcmng c nu
m bo khe h hoc thay xcmng mi v chn b dy theo rnh pittng mi sao
cho m bo khe h quy nh.
Do gia pittng v b mt lm vic ca xylanh c khe h hng knh nn cc
kch thc ny ca pittng t b hao mn. Ch tr phn ui pittng l c th b mn
do cht b mn nhiu v nhit kh chy lm pittng dn n, hoc bc u nh
thanh truyn b mn nn trong qu trnh lm vic ui pittng s b c vo thnh
trong ca xylanh dn n b mn do ma st. Khi o ta pht hin kch thc b mn so
vi kch thc nguyn hnh. C th tin hnh sa cha phc hi nh sau bng
phng php hn p h quang.
trnh pittng b bin dng trong qu trnh hn, u tin phi nung nng
pittng n 250 300
0
C v dng que hn c thnh phn tng t nh kim loi ch
to pittng, c ng knh 10 20mm, chiu di 300 350mm. Khi hn di chuyn
que hn theo hnh li lim dc theo vng hn v c chiu rng 30 40 mm. C th
tin hnh hn p ton b vng cn hn.

Cnsc.255
Khi hn xong pittng c lm ngui chm kh ng sut d trong qu
trnh hn.
Cui cng lp pittng ln g chuyn dng tin hnh gia cng li. Cc
buc gia cng nh sau: u tin tin li, sau mi tinh v cui cng l nh bng
li phn thn, nh pittng. Trong khi tin pittng cn li lng d gia cng
khong 0,01 0,02mm.
Khi xong cc cng on trn, kim tra li song song v vung gc cho
l cht so vi nh v thn pittng, nu khng vt qu 0,05mm th t yu cu, cn
nu vt qu gii hn th tin hnh gia cng li.
b. Sa cha rnh xcmng
Thng rnh xcmng la b mn nhiu nht do trong qu trnh lm vic chu
p lc kh chy ln nht, iu kin bi trn km nht. Cc rnh xcmng trn thn
pittng b mn c th khi phc li bng phng php hn, c th dng hn in hay
hn hi. Tin hnh hn bng my hn h quang tng t nh hn p thn pittng.
Trc khi hn, nhng ch khng cn hn c bt kn li bng t st hoc cao lanh,
t nng ln 300
0
500
0
C trong l in, sau mi tin hnh hn. Vt liu hn
thng l vt liu nhng pittng hng c thnh que hn ng knh 8 10mm di
300 350mm. Cng c th s dng nhm silic mc AK
4
, AK
6
ko thnh si hn.
Khi hn p bng hn hi, ngi ta s dng ngn la hn trung tnh. Hn p
bng hn in c th s dng hn trong mi trng khi cacbnic bo v hay lp
thuc hn bo v m hiu A4.
Khi hn phi gi nhit cho pittng, sau lm ngui t t trong t sy. Sau
khi hn xong ta phi tin hnh gia cng c kh. i vi pittng ch to t gang ta
khng tin hnh sa cha bng phng php hn.
Sau khi hn p xong phi tin li, mi v nh bng.
c. Sa cha l cht pittng (khot v doa l cht pittng)
Do cht pittng c th xoay t do trong l cht nn trong qu trnh lm vic
s b mn cn v van. L cht pittng b mn ngi ta tin hnh doa rng l cht
pittng n kch thc sa cha v lp ln vi cht pittng c kch thc ph hp.
u tin chn cht pittng c kch thc ph hp truc sau s chn kch
thc cn sa cha cho l cht pittng. Khot v doa l cht pittng c tin hnh
trn my tin vi g chuyn dng (hnh 6.26).
Sau khi lp pittng ln b g chuyn dng, s dng my doa chuyn dng,
mi dao c phn dn hng lp trong trc dao m bo vung gc v song
song ca l cht so vi thn v nh pittng.
Khi khot cn li lng d gia cng cho gia cng tinh, gii hn lng d
l 0,01 0,02mm. Sau khi doa v lm bng xong cn phi kim tra song song ca
l cht pittng vi nh pittng, vung gc ca cht pittng vi nh thn pittng.

Cnsc.256
Yu cu cho php v khng song song v vung gc khng vt qu
0,05mm/100mm. i vi mt s loi pittng c bung chy c bit, sau khi tin v
mi nh, ngi ta cn tin hnh nh bng nh.
Khi tin hnh tin mi hay nh bng ngi ta s dng dng c chuyn dng
(hnh 6.27).


1. Thn g;
2. ng dn hng;
3. Mt t;
4. ng lt;
5. ng m;
6. Vng hm;
7. ng ren;
8. Tay quay;
9. Cht;
10. Gi tnh;
11. Gi ng.


Hnh 6.26. Bn g doa l cht pttng
4. Phng php nng cao bn ca pittng
nng cao tnh nng chng mn ca rnh pittng nhm ngi ta dng
phng php gia cng ant trong dung dch gm: 180 240g/lit H
2
SO
4
v
10 15g/lit Al
2
(SO
4
)
3
.


















Cnsc.257




Hnh 6.27. Dng c chuyn dng nh bng nh pittng
a. Khi gia cng trn my tin; b. Khi gia cng mi v nh bng.
1. cu kp cht; 2. Thanh rt; 3. a kp; 4. Cht; 5. Tm nh bng; 6. D g; 7.
Trc chnh; 8. Thn my; 9. ai truyn; 10. ng c in.
u gia cng l dng c chuyn dng, mt dng in d = 2 3,5A/dm
2
,
th hiu 25 35V, trong thi gian 2 3pht. Sau tip tc gia cng ant vi mt
dng in nh c, th hiu 75 120V trong thi gian 100 140 pht. Do s dng
gia cng ant nu b mt rnh c lp xit nhm dy 50 100 m, cng lp ny
ln. V vy gia cng ant nng cao c bn v tnh chng mn ca rnh pittng.
Sau khi nng xong ta tin hnh nhit luyn v mi trn my mi v tm.
6.2.2. Sa cha cht pittng
Cht pittng thng c ch to bng thp 45 hay thp hp kim 40XH.
Cht pittng thng c nhit luyn bng ti cao tn hoc xemantit, m bo
cng HRC = 58 65.
1. Nhng h hng ca cht pittng
Do trong qu trnh lm vic cht pittng quay t do nn s b mn ch lp
vi bc u nh thanh truyn v ch lp vi cht pittng.Khi khe h lp ghp qu
hn s gy ra va p trong c cu pittng v thanh truyn lm tng s ph hng
ca s cu.
2. Kim tra cht pittng
Cn kim tra cc kch thc sau:
- ng knh cht;
- van v cn ca cht;
- gi gia cht v l cht;
- Khe h gia cht v bc u nh thanh truyn.
2. Sa cha cht pittng
a. Gia cng (mi) cht pittng n kch thc sa cha
Khi mi phi m bo chiu dy cn li ca lp kim loi nhit luyn bn
ngoi ti thiu l 0,8mm. Ngi ta thng tin hnh trn my mi trn ngoi v tm.
b. Nng cht

Cnsc.258
Cht pittng mn nhiu cn c th khi phc bng cch nng cht. sa
cha cht bng cch nng, phi nung nng cht n nhit 900 920
0
C.
tho chi tit ra mt cch d dng, cn phi cho du vo bi trn ci v
chy nng.
c. M crm hoc m thp
Khi cht pittng b mn t, c th dng phng php m crm cho cht
pittng trong b m crm long, sau mi v nh bng li. Khi cht b mn nhiu
ngi ta s dng phng php m thp sau nhit luyn, mi v nh bng cht.


Cnsc.257
6.2.3. Sa cha xcmng
Kt cu cc loi xcmng ng c u my diezel s dng Vit Nam c
th hin trn cc hnh 6.286.34.




















Hnh 6.28. Xcmng la ng c u my D9E




















Hnh 6.29. Xcmng kh ng c u my
-0. 02
-0. 02

+0, 02
+0. 02
A
7
3
A
A-A
0,63 0,86 2,03
TL 4:1

1
44,75
1
5
8,7
5
B -B

0
,
0
3
B

0, 03
-0
, 02
B
1,8
2,2
TL4:1
6
,
2
5
,
2
0,58 0,91 1,6

1
4
8
,3
5

146,35

1
5
8
,7
5

Cnsc.258
D9E

Cnsc.259






















Hnh 6.30. Xcmng du ng c u my D9E




















Hnh 6.31. Xcmng kh ng c u my D12E

C - C

0
,0
2
0,05
-0,02
+0,02

0
,0
2
C
XECMANG DA U O NG
C D9E
1
1
1
4
,
5
TL4:1
0,43 0,76 1,6

149,75

1
5
6
,
7
5

158,75

1
5
3
,
7
5
R26
R
2
13,920,15
VA T CANH
1
,
1


1
,5
4
5

LAMNHONKHO A
A
A
Tl e5 : 1
BO PLAI 230 h6
4
,
4
8
+
0
,
0
5

0
,
0
0

142,14
+0,02
0,00

1
4
7
,2 0,05
7
+
0
,
0
5
0
,9

1
,2
2
7,9
+0,025
3
,
5
I
I
I - I
Tle5:1
5

-
0
,
0
5

Cnsc.260





















Hnh 6.32. Xcmng la ng c u my D13E























4,69 4,66
XEC MA NGLA
ONG C D13
A - A
TL 4:1
-0,0 3
0,7
0,63

1
2
1
,5
6

2
2
8
,5
6
-0, 0
2

0, 0
2
0,76 0,51
+0,0 2
A A
-0.038
Vat 20
Vat 20
O O
A A
-0
.0
2
0.05
XEC MANG DA U ONG
C D13E
5, 42
7, 92
1
,
2
0,76 3,175
A A
TL 4:1
2,4
0,7
0,7

2
1
0
, 5
6

2
2
8
,
5
6
42
2
8
,9

Cnsc.261
Hnh 6.33. Xcmng du ng c u my D13E

Cnsc.262



















Hnh 6.34 Xcmng kh (bn tri) v xcmng du (bn phi)
ng c u my D18E

1. Nhng h hng thng gp
- Nt, gy;
- Mt n tnh;
- Hao mn cc b mt lm vic.
2. Kim tra xcmng
Dng dng c chuyn dng kim tra cc thng s k thut ca
xcmng nh b mt lm vic, khe h ming, khe h theo chiu cao so vi
rnh xcmng.
Kim tra khe h ming xcmng bng cch lng xcmng vo xylanh, dng
thc l xc nh gia tng khe h ming ca tng xcmng.
3. Sa cha xcmng
Khi kim tra nu pht hin c cc khuyt tt v kch thc qu hn sau th
phi thay mi:
- C vt nt hoc b m, v b mt lm vic ca xcmng;
- Khe h ming khi lp vo xylanh ln qu 2,0 mm i vi xcmng la v
xcmng kh, ln qu 1,6 mm i vi xcmng du;
- B dy ca xcmng mn qu hn khng m bo khe h vi rnh
pittng;
Khi thay mi, tin hnh ra li xcmng trong du, sau dng km chuyn
dng lp xcmng vo vi rng pittng kim tra khe h v chiu dy v chiu cao,
Tl e5:1
A - A C - C
Tl e5:1
A
A
C
C

Cnsc.263
khe h ming xem c m bo ng quy nh cha, nu cha th ta dng da r
li ming xcmng cho t yu cu.
Nu trong qu trnh kim tra khng pht hin khuyt tt ln m ch b hao
mn trong hn sa cha phc hi th ta dng xcmng lp ln vo cc
pttng khc.
C th dng phng php m crm xp phc hi li trng thi b mt lm
vic ca xcmng. Sau khi m xong tin hnh ty r ant, ra, y hyr ra khi lp
m bng cch t nng xcmng ln nhit 150 200
0
C trong 0,5 2 gi.
Sau khi m xong ta tin hnh gia cng c kh li xcmng bng phng php
mi hng. Phng php ny c tin hnh trong xylanh chuyn dng c bi kem
mi lm t bt mi cng vi du ho dng h ri bi ln thnh xylanh sau tin
hnh mi.
Vic y cc ht mi ra khi cc l r ca lp m bng cch ta mang
xcmng nhng v du ho, sau lm sch li ln na bng s a v kh nn.
6.2.4. Sa cha xylanh
ng lt xylanh ng c diezel thng c ch to t gang hp kim, thp
hp kim, c cng HRC = 26 33, b mt cng tc ca xylanh c thm nit vi
su 0,3 0,6 mm.
Kt cu cc loi xylanh ng c u my diezel s dng Vit Nam c
th hin trn cc hnh 6.286.34.























+0,04
2x45
-0,022
-0,28
-0,30
171
190,5
3
2
9
2
0
7
1
2
2
4
,
5
3
8
2
-
0
,
0
2
175
179
+0,06
-0,01
1
2
,
8


1
2
,
8
5


>
1
2
,
8
5 184
158, 75 159,80 >159,80
158,75
R2
181

Cnsc.264

Hnh 6.35. Kt cu xylanh ng c u my D9E
.























Hnh 6.36. Kt cu xylanh ng c u my D12E


















273,05 273,024 272,97
228,56 228,64 >228,64
228,60 228,83
228,43 228,83
260,13
5
7
,
9
8
5
6
0
260,48 260,451 260,425
3
2
,
1
5
6


3
2
,
1
0
5


3
1
,
7
2
4
0
,
8
9
250
0 ,001 5
230
+0,04 6
0
262
3

x

4
5

R
1
0
30
9
x
3
5
5
7
x
4
R
1
0
232
+0 ,5
- 0
268
0
-0,3
291
0
-0,31
3
8
0

0
,5
6
,
5
0-0
,2
2
6
,
5

0
,
1
5
3
8
2
6
7
5
269
R
2
0
R
0
,5
256

Cnsc.265




Hnh 6.37. Kt cu xylanh ng c u my D13E





























Hnh 6.38. Kt cu xylanh ng c u my D18E

1. Nhng h hng thng gp ca ng lt xylanh
Cc b mt ngoi ca xylanh do tip xc vi nc lm mt nn rt d b n
mn v b xi ho. Mt khc khi nc lm mt si s sinh ra nhng bt kh gy nn
hin tng xm thc b mt ca xylanh.
Mt ngoi ca ng lt xylanh thng b mn ch lp ghp vi thn my hay
thn blc xylanh, ch lp vnh cao su b xm thc do nc lm mt.
4
5
1
4
7
0
4
5
8
45
6
1
0
8
0
30
241,3
298,2
269,6
244
4,6
1
8
1
8
,
5
4,6

Cnsc.266
Mt trong ca ng lt thng b mn, co xc, mn cn, mn van. Nhng
h hng ny lm cho ng c gim cng sut, tng lng tiu hao nhin liu v du
nhn.
Xylanh b nt v tr bt k.
2. Kim tra xc nh h hng ca ng lt xylanh
xc nh mn b mt lm vic ca xylanh ngi ta dng ng h o
chuyn dng ti ba v tr ca xylanh theo hai hng vung gc nhau, tng ng vi
cc mt phng vung gc v song song vi ng tm trc khuu.
V tr 1: cch mt u pha trn trn thnh xylanh khong 3 10mm;
V tr 2: ti v tr gia xylanh;
V tr 3: cch mt u pha di ca xylanh khong 15 20mm.
T gi tr cc s o tin hnh xc nh mn, cn v van.
o van ca xylanh c xc nh theo hiu s cc ch s ca ng h o
hai mt vung gc vi nhau vi cng mt ng knh. cn l hiu s ln nht
gia cc s o ti cc v tr 1, 2, 3 i vi trong cng mt mt phng.
pht hin cc vt nt t vi trn b mt ngi ta s dng phng php kim
tra khuyt tt mu, xc nh vt nt ngm ngi ta dng phng php kim tra
khuyt tt t .
Sau khi kim tra ng lt, ngi ta quyt nh phng php sa cha gm: sa
cha theo kch thc sa cha hay sa cha bng cch thay th xylanh mi. Trong
qu trnh kim tra nu pht hin cc khuyt tt sau th phi tho xylanh ra thay
mi:
- Pht hin c vt nt bt k kch thc, v tr no;
- C vt mn g trn b mt lm vic tng din tch qu 20cm
2
m khng th
ty sch c;
- C cc l mt;
- C cc vt xt chiu di qu 40 mm, su qu 0,3mm;
- mo v cn ln qu 0,15mm.
3. Sa cha xylanh
S tng qut qu trnh cng ngh sa cha xylanh:
- Nn xylanh;
- Phc hi cc kch thc cc vnh lp ghp;
- Khc phc cc h hng ca g chn xylanh;
- Mi b mt bn trong ca xylanh;
- M thic cho mt ngoi;
- Mi hng v nh bng b mt bn trong xylanh;

Cnsc.267
- Kim tra.
a. Nn xylanh
Trong qu trnh lm vic nu xylanh b bin dng (mo) nhiu ta c th dng
phng php nn li nh my nn chuyn dng (hnh 6.38). Trong qu trnh nn,
dng ng h o mo ca xylanh hai hng vung gc vi nhau v vung gc
so vi ng knh ca xylanh. Tin hnh nn n khi xylanh t kch thc theo
yu cu.
Sau qu trnh nn tip tc phi thc hin cc nguyn cng sa cha tip theo
cho xylanh trc khi em s dng.




















Hnh 6.38. Thit b nn p xylanh bng thu lc
1. Ming m lt; 2. Ming m bng d; 3. Gi pha trn;
4. Pitng plng-gi; 5. ng bo v l xo; 6. Thn my; 7. Gi .

b. Sa cha b mt lm vic ca xylanh theo kch thc sa cha
i vi nhng ng lt xylanh b mn hay xc t ta tin hnh doa, sau mi
n kch thc sa cha ln hn, ng thi tin hnh thay pittng v xcmng mi
ph hp vi kch thc sa cha.
tin hnh doa xylanh ngi ta s dng cc loi my doa chuyn dng.
nh tm thng s dng b mt pha trn cch mp xylanh 3 4 mm.
Sau khi nh tm xong cn tho u nh tm, lp dao doa vo v tin hnh doa
(hnh 6.39).

Cnsc.268
u tin ta lp xylanh ln bn my bng b g chuyn dng, v nh tm
cho xylanh ta dng mi nh tm hnh cu. nh tm c chnh xc ta chn v tr
ti b mt pha trn cch mp xylanh 3 4mm lm mt chun, ta lp mi nh tm
ln u trc ca my doa.
Khi nh tm xong ta c nh bn dao vo thn my doa, tho u nh tm ra
v lp u doa vo tin hnh doa. Khi gia cng cn phi tun theo cc yu cu qui
nh v bc tin dao v s ln doa.
Doa xylanh
Ta tin hnh doa hai ln: doa th trc, doa tinh sau. Do b mt lm vic ca
xylanh thng rt cng m lng cn gia cng th nh nn ta dng dao hp kim cng
c gc ct trc v sau nh ph hp vi cng ca vt liu ch to xylanh.
Tc ct: 50 80 m/ pht
Chiu su ct: 0,1 0,2 mm
Bc tin dao ti a: 0,1mm/ vng
Doa tinh:
Tc ct: 120 170 m/ pht.
Chiu su ct: 0,05 0,1mm.
Bc tin dao: 0,02 0,05mm/vng.























Hnh 6.39. Thit b nh tm v thit b dao ct dng doa xylanh

Cnsc.269

Mi khn (mi hng cho xylanh)
Sau khi doa, xylanh c mi trn my mi khn (hay cn gi l mi hng);
Xylanh vn c gi nguyn trn my mi, ta ch cn lp u mi khn vo
trc my v tin hnh mi.
u mi khn c ni vi my nh khp ni. u mi gm 6 thanh mi
c lp trn gi , khi u mi quay th cc thanh vng ra nh lc qun tnh v
p vo b mt chi tit cn mi. Nh h thng l xo ni gia cc thanh v trc quay
nn n va khng ch lc p nhng ng thi n cng cho php cc thanh di
chuyn ra, vo tu theo tc vng quay ca trc quay m ta khng phi di chuyn
dc u mi hay chi tit. Cc vin c b mt lm vic hnh cn theo b mt trong
ca xylanh.

















Hnh 6.40. S mi hng cho xylanh
1. Xylanh; 2. g (ng g xylanh);
3. Bn my; 4. Trc my mi khn; 5. Thanh mi;
6. L xo hi v ca u mi khn (l xo lin kt gia mi v trc)

Trong qu trnh mi hng, u mi cng mt lc thc hin hai chuyn ng l
chuyn ng quay v chuyn ng ln xung.
Ch mi hng:
- iu kin la chn mi cho xylanh:
1 4 , 2
159
382
d
L
lo
lo
> = =
- Chiu di nh ra khi xylanh ca thanh :
5
5
6
4
1
6
3
2
5

Cnsc.270

da nho
L L ) 5 . 0 25 . 0 ( =
Lu l chiu di nh ra ca phi hp l, nu qu ln s to ra yn
nga trong mt xylanh, cn nu chiu di nh qu th s to ra tang trng.
- Chiu di hnh trnh mi ca :
L = L
l
+ L
nh 1
+ L
nh 2

-Tc quay ca u khn trong xylanh:
n = 60 75 vng/pht (hay15 30 m/pht) i vi xylanh bng gang;
n = 45 50 vng/pht i vi xylanh bng thp.
- Tc di chuyn tnh tin ca u mi trong xylanh: 15 20m/ pht;
- Hng tin ca mi theo hng knh: 0,06 0,2 m
- Lng tin chnh theo hng knh:
0,06 0,2 m, i vi xylanh bng gang
0,05 0,15 m, i vi xylanh thp
- p lc ca mi ln thnh xylanh: 0,3 kG/cm
2

mi c s dng c ht 200, cng CM
1
v CM
2
.
Trong qu trnh mi cn phi tin hnh lm mt. Dung dch lm mt thng
dng du ha hay hp cht gm du ha v 15 20% du bi trn.
Sau khi doa v mi khn xylanh xong, tin hnh gia cng g lm kn nc
ca xylanh bng phng php r trn my mi chuyn dng.

















Hnh 6.41. S la chn mt s thng s mi khn

Nu ng knh xylanh b mn cn nm trong gii hn sa cha th ta c th
tin hoc mi n kch thc nht nh ri sau m crm xp cho b mt lm vic
ca xylanh.
L
Ll

L
L
nh1
nh2
dl

Cnsc.271
Sau khi m crm cn gia cng c kh bng phng php mi tinh (mi hng)
b mt lm vic xylanh t bng cao trc khi s dng.
c. Sa cha cc b mt ngoi ca xylanh
Cc b mt ngoi cn sa cha bao gm: b mt b xm thc, b mt g
xylanh v vnh lp ghp vi thn my.
B mt ngoi b xm thc
Nu b mt ngoi ca xylanh b xm thc, tin hnh phc hi bng phng
php ph p keo epcxy hoc m thic.
Mt trong nhng phng php khc phc ph bin nht hin nay l ph mt
lp keo ln b mt ca chi tit.
Do i hi lp keo phi c bm dnh tht chc ln ln b mt ca xylanh
nn b mt ca xylanh cn c chun b k trc khi ph. u tin ta ty sch cc
cn bn v g st bng bn chi st v giy nhm, sao ra li bng xng v thi
sch bng kh nn.
Qu trnh ph lp keo ln b mt xylanh: dng chi lng pht keo dn ln b
mt cn ph. Qu trnh ny c thc hin hai ln (ph hai lp).
Ph xong lp th nht ta nhit bnh thng khong 15 20 pht ri
mi tin hnh ph lp th hai. Hoc sau khi ph lp th nht ta mang sy kh trong
l in nhit 60 65
0
C trong 3 5 pht.
Sau khi ph xong lp th hai ta tin hnh sy kh lp th hai bng l in,
qu trnh c thc hin nh sau: sau khi xylanh ngoi khng kh nhit
thng khong 15 20 pht th a xylanh vo bung sy v tng nhit ln n
150 5
0
C, tc tng nhit khong 2 3
0
C/gi v xylanh c sy khong mt
gi. Sau cng em xylanh lm ngui chm trong khong 2 3gi cho ti khi tr v
nhit bnh thng.
Vnh lp ghp gia xylanh v blc xylanh (thn my)
i vi vnh lp ghp ca xylanh vi thn my nu b mn tin hnh phc
hi. y l mi ghp cht do t b h hng trong qu trnh s dng, ch yu l b
mn do tho lp nhiu ln. C th dng phng php hn p hoc mi rng blc
my ri lp vo mt bc, sau gia cng li cho kht vi xylanh.
- Nu b mn t th tin hnh hn p blc bng phng php hn thng
thng. Sau khi hn tin hnh mi, sau dng bt r cho vo b mt tip xc gia
xylanh v blc r li m bo kn kht.
- Nu b mn nhiu (khe h rng), ta tin hnh mi rng l thn my v p
bc (ng lt) c vt liu tng ng vi vt liu ca thn my (h 6.42). Sau khi p bc
vo cn hn c nh bc. Cui cng cng dng bt r r li nhm m bo kn.
i vi vnh lp ghp ca xylanh vi thn my nu b mn c th phc hi bng
phng php m thp.

Cc b mt ngoi sau khi sa cha bng hn, hn p hoc m in phn u
phi c gia cng c kh (mi) m bo cc yu cu quy nh g nh tm
mi cc vnh ngoi ca xylanh c th hin trn hnh 6.43.


Cnsc.272

1








1. Bc (ng lt) ph; 2. Xylanh ng c; 1. ng lt; 2. cu;
3. Blc xylanh; 4. Pittng. 3. Trc g.
Hnh 6.42. S phc hi kn ca Hnh 6.43. g nh tm mi
vnh giong nc lm mt blc xylanh. cc vnh ngoi ca xylanh.

G xylanh
G xylanh cn c ln p nng chiu cao ca cc rnh. S gia cng
cc rnh trn g t ca xylanh bng phng php ln p c th hin trn hnh 6.44.















Hnh 6.44. S gia cng cc rnh trn g t ca xylanh
1. Con ln ln p g trong v g ngoi ca xylanh.
2. Con ln n kim loi ra khi gc ln.
f
0
-khe h dc trc
Ton b ng lt xylanh sau khi doa, mi trong v r g xylanh vi g
thn blc lp ng lt xylanh c lp vo thn my hay blc xylanh. tho v lp
ng lt xylanh ngi ta s dng dng c chuyn dng n gin (hnh 6.45).
3
2
1

Cnsc.273













Hnh 6.45. Dng c chuyn dng tho lp ng lt xylanh
1. ai c; 2. Blc ng c; 3. Xylanh; 4. u co (u p); 5. Vng nh tm;
6. Trc truyn lc p (lc co); 7; Tay vn v ai c kp (quay bulng).
d. Cc bc tin hnh thay mi xylanh
- Dng dng c chuyn dng (co) tho xylanh c ra khi thn my, lm
sch cc g lp ghp ca blc xylanh;
- Thay ton b giong cao su lm kn nc, khi lp giong vo xylanh cn
tm nc x phng lp c d dng;
- Sau dng dng c chuyn dng p xylanh vo blc, khi p cn p vi
lc p va phi, tc t t trnh cho cc giong b nhn, xon, v v tr
xylanh c chnh xc cn dng ba g g nh vo mt u xylanh iu chnh v
tr ca xylanh vi blc ng c. C nh th p xylanh vo n khi b mt g trn
ca xylanh cn nh ra ngoi mt phng thn my khong 0,1 0,2mm l t yu
cu.
4. Kim tra xylanh sau khi sa cha
Sau khi sa cha cn kim tra ton b cc thng s hnh hc v cc thng s
cht lng gia cng b mt ca xylanh.
Sau khi sa cha v lp ton b ng lt xylanh vo thn my hay thn
khi np xylanh, ta tin hnh kim tra bng cch p nc trn dng c chuyn dng
kim tra kn ca cc vng lm kn bng cao su v g lm kn nc. Nhit
ca nc l 60
0
70
0
C, p lc ca nc l 2,5 3kG/cm
2
. Thi gian th nghim l 5
pht.
6.2.5. Qu trnh lp rp nhm pittng-xcmng-xylanh
1. Qu trnh lp rp nhm pittng-xcmng-xylanh ng c D9E
a. Qu trnh lp nhm pittng-xcmng-tay bin

Cnsc.274
- t pittng thng ng ln bn g, kp cht pittng d dng lp
xcmng. Dng km chuyn dng lp ln lt cc xcmng vo rnh pittng;
- Lu trc khi lp kp xcmng ln t r li hai mt ming xcmng
cho n khp vi nhau;
- Khi lp, tin hnh lp xcmng du (th 3) trc, sau n xcmng hi
(th 2) v cui cng l xcmng la;
- Trong khi lp, sp xp li ming ca xcmng sai lch nhau 120
0
hn ch
khng kh lt xung catte v trnh trng vi l cht pittng;
- Lp cng lc tay bin v cht pittng vo pittng, dng km lp li pht
chn hai u cht pittng.
b. Lp xylanh vo thn my
Lp cc giong chn nc bng cao su vo xylanh trc, trc khi lp cn
tm nc x phng khi lp cc giong ny khng b nhn, xon v lp c d
dng.
Dng dng c chuyn dng (co) lp xylanh vo blc.
Trong qu trnh lp, cn p vi lc co u, tc chm, dng ba g nh
vo mt u xylanh iu chnh v tr xylanh cho chnh xc, trnh lm hng cc
giong lm kn nc, khng lm co xc b mt lp ghp gia xylanh v blc my.
tng kh nng lm kn ca bung t th khi p ta mt u g xylanh
di ra ngoi so vi blc khong 0,1 0,2mm.
c. Lp cm pittng-xcmng-tay bin vo xylanh
Quay b quay a blc v v tr thch hp, sau dng cu nng nng
c cm ln a n v tr lp rp. Bi mt lp du bi trn ln b mt lm vic ca
xylanh v vo cc rnh xcmng ca pittng nhm gim ma st khi khi ng ln
u v cho vic lp rp c d dng.
lp pittng vo xylanh ta dng dng c chuyn dng gi l vng b
xcmng cho vic lp rp c d dng, t tn thi gian v khng b kt xcmng.
Quay trc khuu n v tr thch hp sau y pittng vo. iu chnh
a thanh truyn vo ng v tr trn trc khuu , sau lp u to thanh truyn, bt
bulng v tin hnh xit n lc xit quy nh. Lp pht chn v x cht bi xong ta
quay th trc khuu kim tra s b s phi hp lm vic ca nhm pittng-thanh
truyn-xcmng-xylanh xem c n nh khng.
Qu trnh lp ghp c nh th c tin hnh cho cc nhm khc cn li ca
ng c.
2. Qu trnh lp rp cm pittng - xcmng - xylanh ng c D13E
S dng co chuyn dng lp xylanh vo blc. Khi lp dng lc p va
phi c th iu chnh c chnh xc v tr ca xylanh vi blc v trnh lm hng
cc giong lm kn nc. Vi xylanh ng c u my D13E th bn ngoi c rnh
hai bung nc lm mt thng nhau, do khi lp vo ta phi ch t xylanh
cho ng v tr, khng c xoay xylanh tu nh khi lp i vi u my D9E.
nh hng lp rp ca xylanh: hng lm vic v hng khng lm vic.
Kim tra giong nc trn, giong nc di, thng th thay ton b cc giong

Cnsc.275
chn nc ny. Khi xit vo, xit theo hng ngu lc, kt thc lc p khi mt u
xylanh nh cao hn so vi blc my 32,5mm.
Th p nc vi p sut 2,5 3kG/cm
2
, nhit 60 70
0
C nhm th kn
ca cc giong chn nc v g lp trong thi gian 5 pht. Nu b r r th phi gii
th ra khc phc li.
a. Lp pittng
Dng km chuyn dng lp rp cc xcmng vo pittng, khi lp ta sp
xp cc ming xcmng sai lch nhau 120
0
v khng c trng l cht pittng.
Lp tay bin v cht pittng vo pittng, lp pht chn cht vo pittng v
xoay cho ming cht xung pha di (hng ui pittng).
b. Lp nhm xcmng - pittng - thanh truyn vo xylanh
Trc khi lp rp ta bi mt lp du bi trn ln b mt lm vic ca xylanh,
pittng v xcmng d lp rp cng nh gim ma st khi khi ng ln u.
Khi lp pittng vo xylanh ta dng vng b xcmng lp (nh i vi
D9E), dng cu nng a pittng - bin lp vo xylanh. Quay trc khuu n v
tr thch hp, lp tay bin ln c trc khuu, lp np u to bin, bt bulng bin, lp
pht chn, x cht bi. Quay trc khuu kim tra trng thi lm vic ca pittng-
xcmng-bin, nu s c phi khc phc ngay. C nh th ta tin hnh lp ln lt
cho cc pittng-xcmng-xylanh cn li.
Hn sa cha cc chi tit nhm pittng-xcmng-xylanh ng c u my
D9E v D13E c gii thiu trong cc bng 6.5-6.6.

Bng 6.5. Hn sa cha nhm
pittng-xcmng-xylanh ng c u my D9E

Tn gi cc b phn v chi tit

Kch thc
nguyn hnh
(mm)
Hn
khm
cha
cc cp
(mm)
Hn
khm
cha cp
Ky
(mm)
Hn
loi b
(mm)
ng knh xylanh o ti
im cht trn ca xcmng
la 1
158,75158,77 159,80 159,60 >159,80
CT ca
xcmng la 1
0,00,05 0,12 0,10 0,15
van b
mt lm vic
ca xylanh
o t di
ln:
CD ca
xcmng du 3
0,0 0,04 0,12 0,10 0,15
mn cho php ca xylanh
(o v tr CT xcmng la)
0,51 - - > 0,51
B dy g trn xylanh 12,812,85 - -

Cnsc.276
B su b lp g trn xylanh 12,512,7 - - -
Khe h hng knh gia
xylanh v pittng (o ui
pittng)
0,200,35
0,20
0,50
0,200,50 > 0,51
Xcmng th
1
0,63 0,86 - - 2,0
Xcmng th
2
0,58 0,91 - - 1,6
Khe h
ming
xcmng
trng thi
lm vic:
Xcmng th
3
0,43 0,76 - - 1,6
Xcmng th
1
0,127 0,157 - - -
Xcmng th
2
0,076 0,12 - - -
Khe h theo
chiu cao
ca xcmng
v rnh
xcmng:
Xcmng th
3
0,04 0,08 - - -
ng knh nh pittng 157,645
-0,07
- -
ng knh ui pittng 158,45
-0,05
- -
Khe h gia cht pittng v
bc u nh thanh truyn
0,025 0,05 0,15 0,12 > 0,16
ng knh cht pittng 62,22 62,23 - 62,15 62,10
van v cn cht
pittng
0,05 - 0,10 > 0,12
r gia cht v l cht
pittng
0,01 0,025 0,10 0,08 > 0,12
Bng 6.6. Hn sa cha nhm
pittng-xcmng-xylanh ng c u my D13E
Kch thc
Chi tit ph tng v cc yu cu v tiu
chun-hn
Nguyn hnh
theo thit k
(mm)
Sau khi
sa cha
(mm)
Hn
loi b
(mm)
1. Xylanh
Chiu di g trn xylanh 32,15 32,10 - 31,72
Chiu su ming vt p jong 0,890 - -
ng knh trong xylanh (v tr C) 228,56228,64 - -
ng knh trong xylanh (v tr D)
ng knh nh nht v 0,076 v
van ngc vi o lt.
228,43 - -

Cnsc.277
ng knh ln nht ca xylanh bt
k im no
- -
2 29,60

ng knh ngoi g trn xylanh (kch
thc f)
273,05273,02 - 227,97
ng knh ngoi g di xylanh (kch
thc g)
260,48260,45 - 260,425
van ng knh trong xylanh 0,030 - 0,102
2. Pittng
ng knh thn pittng 227,96227,73 - -
ng knh pittng pha trn v pha
di xcmng du cui cng
228,14228,12 - -
3. Xcmng
Xcmng hi 4,854,87 - 4,95
Chiu rng rnh
xcmng
Xcmng du 7,978,00 - 8,04
Xcmng hi 0,130,215 - 0,305
Khe h xcmng vi
rnh
Xcmng du 0,0510,115 - 0,152
Xcmng hi 0,76 - min - 5,1
Khe h ming
xcmng
Xcmng du 0,76 - min - 3,175
.
.


Cnsc.275
6.3. Sa cha cc chi tit nhm c cu phi kh


Hnh 6.46. C cu phi kh ng c u my D9E
1. xupap (xye xupap); 2. Xupap; 3. ng dn hng xupap; 4. L xo xupap; 5. L
xo nh; 6. Kho lf xo; 7. ta l xo; 8. L dn du bi trn; 9. Vt iu chnh; 10.
n by; 11. Bc n by; 12. Trc n by; 13, 15. Np y; 14. a y; 16. Con
i; 17. Trc cam
3
Nap :0,38mm
Xa:0,89mm
0,046mm
1
2
17
16
15
14
7
5
4
8
6
np =0,38mm


xa =0,89mm

0,04-0,09mm 0,18mm 0,2
13
12
11
10
9
Khe h
4,2mm 3mm
31
di

gi

nh ra ca xupap

Khe h uoi xupap

C CU PHI KH U MY D9E


Cnsc.276

ng c diesel trn u my thng s dng hai loi c cu phi kh:
- Loi c cu phi kh s dng trc cam trc tip t vo xupap ng
m xupap
- Loi c cu phi kh c trc cam khng tc dng trc tip vo a xupap
m phi qua h thng thanh lc, cn y, c m ri mi n xupap.
C cu phi kh ca ngc u my D9E v D13E c th hin trn cc
hnh 6.46-6.47.



















Hnh 6.47. C cu phi kh ng c u my D13E
14 15
12
16
di

di

tht vo ca
xupap np
chm

di

2
1
3
Khe h

o doi
tht vo ca
xupap

2
4
di

khe h ui xupap

9
6
5
7
10
8
Khe h
17
11
13
C CU
PHI KH
U MY
D13E


Cnsc.277
1. xupap (xye xupap); 2. Xupap;
3. ng dn hng xupap; 4. L xo xupap; 5. Trc lp dn c m;
6. L xo n by trung gian; 7. ta l xo; 8. Vt iu chnh; 9. Kho l xo;
10. n by trung gian; 11. Np y; 12. Vt iu chnh; 13. n by;
14. Bc c m; 15. Trc n by; 16. a y; 17. Np my.
6.3.1. Sa cha trc cam
Trc cam dng dn c cu xupap ng m theo mt quy lut nht nh.
Trc cam bao gm cc phn: cam thi, cam np v c trc. Vt liu ch to trc cam
thng l thp hp kim c thnh phn cc bon thp nh thp 15X, 15MH, 12X
hoc thp cc bon c thnh phn cc bon trung bnh nh thp 40, 45 hay 50.

1
2

8
AA
B
CC
B

-

B
A

-

A
C

-

C
T
R
U
C

C
A
M

O
N
G

C

D
3
9
8

Cnsc.278

Hnh 6.48. Trc cam c cu phi kh ng c u my D9E
Cc b mt ma st ca trc cam nh b mt lm vic ca qu cam, ca c
trc, ca mt u trc cam thng c thm than hoc ti cao tn. su lp thm
than khong 0,7-2,0 mm, chiu sau lp ti cao tn khong 3-6mm, cng t n
HRC 52-65. Cc b mt khc c cng thp hn thng khong HRC 30-40.
Trc cam c cu phi kh ng c u my D9E
Kt cu tng th ca trc cam c th hin trn hnh 6.48.
Cam np v cam thi c b tr trn cng mt trc v theo v tr ca cc
xupap. Gc lch ca nh cam ca cam np theo th t lm vic ca xylanh trrn
ng c l: 1 -12 - 9- 4 - 5 - 8 -11 - 2 -3 - 10 - 7 - 6.
C trc cam thng c ng knh ln hn qu cam nhm m bo khi lp
trc cam vo trc cam khng b vng. Cc kch thc k thut c biu hin
trn hnh v.






























.

:
l
l

l
.

:
:
l
l

.
.
_

l
:

_
A
B
A

-

A
B
-

B

C

-

C
:
. . _

l
:

_
B
C
.

_
T
R
U
C

C
A
M

O
N
G

C

1
2
0
0
B
H
I

Cnsc.279








Hnh 6.49. Trc cam c cu phi kh ng c u my D13E
- trc c lp bc lt vi khe h cho php gia bc lt v trc cam l
0,05- 0,2mm.
- chn dc trc cam nhm gi cho trc cam khng dch chuyn theo chiu
trc (khi trc cam, thn my hoc np xylanh b gin n) khin cho cc khe h n
khp vi bnh rng trc khuu v bnh rng trc cam thay i lm nh hng n
pha phn phi kh.
- Khe h dc trc trong khong 0,15 - 0,35 mm.
Trc cam c cu phi kh ng c u my D13E
Kt cu trc cam ng c u my D13E c th hin trn hnh 6.49.
Trc cam bao gm by c trc v 12 qu cam (np v thi). Ngoi ra trn trc
cam cn c 6 qu cam nhin liu c b tr gia cam np v cam thi.
Trc cam ca ng c 1200HBI lp trn u my D13E c chia lm ba
phn: on trc u: 965 mm; on trc gia: 820 mm; on trc cui: 820 mm.
Ba on trc c lp ghp vi nhau bng 8 bu lng v c xit cht.
ng knh thn cam: 83 mm; chiu cao qu cam:
- Cam ht v thi: 96,14 mm
- Cam nhin liu: 94,74 mm
Chiu dy qu cam:
- Cam ht, cam thi: 32 mm
- Cam nhin liu: 37 mm
1. Nhng h hng thng gp ca trc cam
- Mn b mt c trc, b mt qu cam v g trc cam;
- Trc cam b bin mu lm gim cng yu cu;
- Trc cam b nt, cong, xon;
- Hng cc ng ren v rnh then hoa u trc.
2. Kim tra trc cam
Trc cam c hnh dng kh phc tp v l chi tit ch to chnh xc, v vy
cn phi kim tra t m mi khi gii th. Sau khi gii th cn kim tra cc vt rn, cc
vt xc hoc vt nt trn cc b mt ca trc cam. Cc vt nt c xc nh bng
phng php d khuyt tt t hoc bng siu m.
Kim tra cong ca trc cam: cong ca trc cam c th chia ra: cong
theo mt chiu v cong theo nhiu chiu.
Khi kim tra cong theo mt chiu, ngi ta t trc cam trn hai khi
ch V v dng ng h o vng ti c gia. cong c xc nh bng hiu
s gia tr s ln nht v nh nht trn ng h o.

Cnsc.280
Khi kim tra trc cong theo nhiu chiu ngi ta s dng hai gi ch V, ng
h o v bn mp. Khi kim tra cn phn on kim tra cong chung ca na
u v na cui ca trc.
xc nh mn, cn, van ca trc cam ngi ta s dng panme
o ng knh cc c trc v kim tra li bin dng ca cam bng dng mu. S
kim tra bin dng cam theo dng mu c th hin trn hnh 6.52.
3. Sa cha trc cam
Sau khi kim tra, nhng trc cam cn nm trong hn sa cha ta tin hnh
sa cha; nhng trc cam qu hn sa cha th phi loi b. Ngoi ra, ta c th
ng dng cc phng php phc hi chi tit phc hi li trc cam nh: hn p
rung, phun kim loi, m crm, m thp.
S cng ngh tng qut:
- Kim tra v nn trc cam;
- Gia cng li b mt ca cam;
- Sa cha li cc ng ren;
- Mi li c trc cam m crm;
- M crm c v g trc cam;
- Mi c sau khi m;
- nh bng trc cam;
- Nhum mu trc cam.
Trng hp cc b mt c trc c cc vt co xc nh, cc vt mn gn,
v.v cho php c th dng giy nhm mn, bi mt lp du mng nh bng
bng tay hoc trn my mi. Cn lu khi mi hoc nh bng u phi tn trng
cc quy nh v ng knh v bng b mt .
a. Nn trc cam
Sau khi kim tra v xc nh c cong ca trc cam, nu cong nh
hn 0,1mm, c th tin hnh mi ngay tr kh cn, van m khng
cn nn.
Nu cong ln hn 0,1mm tin hnh nn li. Khi nn thng s dng my
p chuyn dng c c cu vam; cho trc cam bin dng 1-1,5 ln so vi cong, gi
ti trng p t 10-15 pht. Sau khi nn cn nung nng trong du t 180-200C v gi
nhit ny trong thi gian 5-6 gi kh ng sut d ( phng trc cong tr li
trong qu trnh s dng). Ngoi ra mt s nh my tin tin ngi ta cn s dng
phng php t nng cc b hay phng php bin cng nn trc cam b cong.
Phng php bin cng ch s dng cho trc b cong khng qu 0,3mm. lch tm
ca cc c trc sau khi nn khng c vt qu 0,015-0,03 mm.
Sau khi nn trc cam cn kim tra pht hin vt nt c th xy ra trong qu
trnh nn, tip theo mi tin hnh kim tra cc bc tip theo.
b. Mi trc cam theo kch thc sa cha
Mi c trc cam v g trc cam
Tin hnh trn my mi trn ngoi thng thng: trc cam g ln hai mi
chng tm ca my, mi tin theo chiu ngang.
Mi th: dng my mi trn ngoi mi c trc v g trc cam, lng mi
t 0,05-0,1 mm, lng d mi 0, 04 mm.

Cnsc.281
Mi tinh: tin hnh trn my mi trn ngoi mi n kch thc sa cha,
bng phi t 8 - 9. Sau khi mi tinh cn v van ca c trc khng c
ln hn 0,04mm. C th s dng mi c ht 80-120 nh K460M hay
3K60dung dch lm mt cha 10% emunxi.
Trong trng hp m crm c th mi c trc cam theo hng knh nhiu
nht l 0,4 mm. Khi mi phi m bo ng knh c trc cam khng c nh hn
ng knh cho php.
Mi b mt cc qu cam
bo m qui lut phi kh ca trc cam khng thay i, ngi ta mi u
mt lp trn b mt qu cam so vi bin dng thit k ca n.
bo m sau khi mi nng ca qu cam i vi xupap l khng thay
i, ta tin hnh mi qu cam theo bin dng trn hnh 6.50.














Hnh 6.50. Bin dng cam mi theo kch thc sa cha
------ Bin dng cam mi ch to;
Bin dng cam sau khi mi (sa cha)

nng ca cam mi i vi xupap
h = H - R
nng ca cam sa cha:
h
1
= H
1
- R
1
= ( H - ) - ( R - ) = H - R = h.
Vy: h
1
= h
trong : h, h
1
- nng ca cam, mm
- chiu dy lp mi, mm
B mt cc qu cam c mi trn my mi chp hnh chuyn dng hoc cc
my mi trn ngoi thng thng vi g chuyn dng (vi b g lc l g trn
bn my) chp hnh. mi s mi ht cam ny n cam khc theo mt cam chp
hnh.
Nguyn tc lm vic ca my mi chp hnh cam th hin trn s
hnh 6.51.

H
H1
h
h1
R
R1

Cnsc.282












Hnh 6.51. S mi qu cam
Gi lc l 2 lp trn bn my 1 c th lc l quanh tm O. Gi c hai mi
chng tm lp trc cam gia cng 3. Cam mu 4 quay cng vi cam gia cng s
lm gi 2 lc l quanh tm O chp dng cam mu 4 sang cam gia cng 3 .
Khi mi cam phi mi hai ln hoc nhiu hn. Thng l mi hai ln lin tip
nhau bng hai mi c ht khc nhau.
Ch mi:
-Tc quay ca trc cam 3 m/ph. Trong qu trnh lm bng tc gim
xung 2,5 m/pht;
- Lng d li cho mi tinh: 0,2 - 0,25 mm mi bn;
- Lng tin ngang: 0,03 - 0,05 m/vng;
- Tc quay ca mi: 30 - 60 vng/pht (50-60 m/pht).
Mi tinh c tin hnh trn my mi trn ngoi v my mi chp hnh. Khi
mi tinh cc cam, nn dng hai c trc hai u lm chun. Lp cc c trc ln
hai mm cp t nh tm. Gia cng nh vy ng tm gia cc c trc v cc cam
tng i cao. mi c ht 80-120. bng sau khi mi cn t 8.
c. Phc hi c trc cam bng phng php m crm
mn ca c trc cam khi sa cha ln thng khng ln, trung bnh
khong 0,05 0,10mm. V vy c th khi phc bng phng php m crm, sau
mi ti kch thc danh ngha. Chiu dy ca lp m crm cn bo m trong phm
vi 0,15 0,20 mm, trong lng d gia cng mi l khong 0,04 mm.
Dung dch m crm c thnh phn nh sau:
- xyt crm Cr
2
O
3
: 150 g/l
- Axit sunfuric H
2
SO
4
: 1,5 g/l
- Mt dng in: D = 20 25 A/dm
2

- Nhit ch m: t = 50 65
0
C.
Sau khi m cn nh bng cc b mt t cc thng s theo yu cu
k thut.
d. Phc hi c trc cam v mt cam bng phng php hn p rung

Cnsc.283
C trc cam v qu cam khi b mn qu kch thc sa cha, c th c
phc hi bng phng php hn p rung. Trc khi hn cn phi mi nh trc v
mt cam bo m cho lp hn p c cht lng cao. Ngi ta s dng loi dy
hn ng knh 1,6 1,8 mm, hiu in th 12 14V. Tc cung cp dy hn l
1,3 m/pht khi ng knh dy hn 1,6mm v 1m/pht khi ng knh dy hn
1,8mm. Lng tiu hao cht lm mt l 0,5 lt/pht. Tc quay ca chi tit
n = 3,5 vng/pht.
Sau khi tin hnh phc hi trc cam bng phng php hn p rung ta tin
hnh gia cng c trc cam theo cc bc sau:
- Tin cc c trc cam ti ng knh danh ngha trn my tin chuyn dng,
bng cn t l5.
- Tin cc qu cam ti knh thc danh ngha trn my tin chp hnh theo
bin dng cam mu, c bng t 5.
- Mi cc c trc cam v cc qu cam trn my mi trn ngoi v my mi
chp hnh chuyn dng. Lng d cn li mi tinh l 0,2 - 0,25 mm. Cc b mt
sau khi gia cng t cp 3.
bng sau khi mi phi t 8 v cng HRC = 54 64.
Sau tin hnh nh bng trc cam v nhum mu.
e. nh bng trc cam
Vic nh bng cc c trc v cc qu cam tin hnh trn my nh bng
chuyn dng bn t ng nm ngang bng cc bng giy nhm. Khi nh bng tin
hnh nh bng ng thi tt c cc c trc v cc c cam. bng cn t l
8- 9.
Ch nh bng:
- Tc quay ca trc cam gia cng : 200 vng/pht
- p lc ca bng giy rp ln mt tr: 0,7 kG/cm
2

- Lp kim loi b mn khi nh bng: 5 m.
Ngoi ra c th khng nh bng bng giy nhm m dng mi c ht
80-120 mi tinh ln cui.


Cnsc.284


Hnh 6.52. S kim tra bin dng cam
1. Cam cn kim tra; 2. Cam mu; 3. ng h.

4. Kim tra bin dng cam sau khi sa cha
Bin dng cam sau khi sa cha c kim tra trn thit b chuyn dng
(hnh 6.52).
Nu bin dng gia cng hon ton tng ng bin dng cam mu th H=const
v ng thi khng th hin tr s trn ng h.
Nu dng cam gia cng c sai khc so vi cam mu th H thay i, v c
lch c th hin trn ng h o v g ny cng c th xc nh v tr g m
bin dng cam b sai lch.
Khi a trc cam lp vo ng c, cn ch qu trnh vn chuyn thn trng
trnh s bin dng ca trc cam.


Cnsc. 284
6.3.2. Sa cha xupap
Xupap ng c diezel thng c ch to bng cc loi thp tt v chu
c nhit cao. Xupap x ca ng c lm vic nhit cao hn nn thng
c ch to t vt liu tt nh X10C2M, X9C2. Xupap np thng c ch to t
thp 40X, 20XHuA. cng sau nhit luyn HB = 255 302.
Xupp ca ng c u my D9E v D13E c th hin trn cc hnh 6.53-
6.54.

























1. Nhng h hng thng gp
Tu theo cu to ca xupap l loi trc cam t trc tip vo a ng m
xupap hay loi trc cam ng m xupap qua h thng thanh y v c m m xupap
c nhng h hng khc nhau.
Nhng h hng ph bin ca xupap thng l:
- Thn xupap b hao mn, cong vnh;
- Nm xupap b hao mn, chy, nt.
2. Sa cha xupap
a. Thn xupp
Thn xpap b cong c tin hnh nn li trn my p thy lc, sau mi li
thn xupp n kch thc sa cha v thay bc dn hng c kch thc ph hp.
3
.9
7
2
9
2
1
3
4
| 68
| 78
|15,5
63,5
2
4
0
45
4
12,5
1
9
4
9,5
Hnh 6.53. Xupap c cu phi kh
ng c u my D19E

Hnh 6.54. Xupap c cu phi kh
ng c u my D13E

Cnsc. 285
Nu thn xupp b mn qu hn , c th tin hnh m crm hoc m thp
khi phc kch thc ban u. Yu cu chiu dy lp crm mi bn l 0,2 mm sau
khi gia cng.
Ch m crm:
- Dung dch CrO3: 150 g/lt
H
2
SO
4
: 1,5 g/lt
- Mt dng in: D =20-25 A/dm
2

- Nhit cht in phn: T =50-65 C
- Chiu dy lp m: 0,2 mm
b. Nm xupp
Nm xupp b xc, mn, r, tin hnh mi li trn my mi chuyn dng
(hnh 6.55). Chun mi nm xupap l b mt tr trn thn xupap.
Sau khi mi phi bo m chiu cao ti thiu ca phn hnh tr ca nm
xupap l 0,8mm. Nu nm xupap b mn qu hn , c th tin hnh hn bng hn
hi vi que hn l thp c vt liu tng ng. Sau khi hn tin hnh gia cng n
kch thc danh ngha ca nm.
Ch mi nm xupap trn my mi:
- ng knh mi: D =200mm.
- Tc quay ca : n =800 4000vng/pht.
- Tc quay ca xupap: n =200 250 vng/pht.



Hnh 6.55. S thit b mi nm xupap
1. Nm xupap; 2. u kp; 3.cu; 4. Thn kp; 5. mi.
Nu nm xupp b mi qu hn ta c th tin hnh m thp. Sau khi m
tin hnh gia cng li nm xupp bng phng php mi n kch thc danh ngha.
3. Kim tra sau khi sa cha
Sau khi sa cha, t xupap ln hai ch V ca bn kim tra, mt u
ca thn xupp c t vo mt ta, dng ng h kim tra. Yu cu cn t
c:

Cnsc. 286
- cong ca thn khng ln hn 0,02 - 0,05 mm;
- khng ng tm gia cc mt tr v mt cn khng ln hn 0,03 mm;
- cn v van ca thn xupap khng ln hn 0,01 0,03mm;
- khng vung gc gia mt nm xupp v thn khng ln hn 0,02mm.
6.3.3. Sa cha np my
1. Nhng h hng ca np my
Ty theo cu to v lm vic c th m np my ca ng c c nhng h
hng khc nhau. Np my s dng trn ng c u my thng c nhng h
hng sau:
Xy st, cong vnh b mt lp ghp vi thn my; nt thnh o nc hoc
cc vch ngn; mn hay san bng cc ng ren trong l bt cc gu-ging hay l lp
bung chy d b. Mn v h hng cc trc cam hay trc c m xupap;
mn hoc h hng cc ng dn hng xupap v l lp (xye) xupap. Mt s np
my c bung chy d b thng b hng cc u phun, nt hng cc bung chy
d b.
2. Phng php sa cha np my:
Qu trnh cng ngh tng qut sa cha np my:
- Tho v lm sch b mt lm vic ca np my;
- Hn np my, gia cng ng dn hng xupap, tin li mt u l lp
vi phun;
- Thay ng dn ca van khi ng, sa cha ren, thay cc cht v vt b hng;
- Kim tra cc rnh lm kn xung quanh bung chy;
- p nc v xc nh s d h;
- Lp v xc nh gi trc phi kh;
- Lp t trc y;
- Thay v gia cng li cc b mt lm vic ca xye;
- Gia cng bc trc y;
- La chn lp trc phi kh, bc v trt;
- Lp trc phi kh v kim tra s n khp ca cc bnh rng.
Np my b nt v cong vnh qu hn cho php tin hnh thay mi.
Nhng vt nt ca np my khng nm b mt lp ghp quan trng, c th
dng phng php hn. Ch hn v phng php hn tin hnh nh hn cc vt
nt thn my.
Khi cc l ren hng khng qu hai ren tin hnh tar li. Khi hng qu hai
ng ren, tin hnh hn bt li sau ct ren theo kch thc c. Cng c th sa
cha bng cch ct ren theo kch thc mi hay lp thm chi tit ph.
Sa cha hay thay th trc cam hoc bc trc c m:
i vi loi trc cam bng hp kim nhm gm hai na ghp li ta c th
tin hnh sa cha theo cc phng php sau: hn p b mt bi mi mn, sau
tin hnh khot cc l trc cam bng dng c chuyn dng, kch thc l
trc cam phi ph hp vi kch thc sa cha ca trc cam.
i vi cc dng bc ng v c m ca ng c, khi bc b mn
qu hn ta tin hnh p ra v thay bc mi, sau gia cng n kch thc ph
hp vi kch thc ca trc cn m.

Cnsc. 287
Sa cha v thay th xupap (xye xupap):
Trong qu trnh lm vic ca ng c, b mt lm vic ca xupap (xye
xupap) thng b chy r hoc b mn.
Khi cc xupap b mn hoc b chy r cn trong hn , ngi ta tin hnh
phay li bng dao phay nh hnh. u tin s dng dao phay phay mt u ca
xupap, sau dng dao phay mt cn gia cng xupap.
Sau khi phay xong ton b xupap phi tin hnh r kn xupap vi
xupap theo tng cp. C th tin hnh r xpap trn my r chuyn dng hay r bng
tay. Sau khi r cn tin hnh th kn ca b mt tip xc.
Khi xupap mn qu hn , cn tin hnh thay mi.
xupap thng c ch to bng gang xm hoc gang hp kim crm,
niken. xupap c nhit luyn bng cch t nng trong l n 600
0
C khong
1gi 30pht, sau lm ngui n 250
0
C v lm ngui ngoi khng kh.
cng ca xupap sau khi nhit luyn cn t HRC = 50 60.
xupap c p vo np my vi di khong 0,045 0,105mm. Trc khi p vo
np my nn t nng np my n 160 175
0
C. Sau khi p xye vo , ta tin
hnh cc bc gia cng tip theo.
xupap c th c lp vo np xylanh bng trn my p thy lc. di
lp ghp i vi ng c u my D9E l 0,1mm v D13E l 0,12mm.
Sau khi p xupap vo trong np xylanh cn tin hnh mi mt vt ca
nhm mc ch to kn kht gia nm xupap v xupap.
Phng php gia cng li mt vt ca xupap:
- t np my ln bn v kp cht;
- a mi c cn thch hp vi yu cu ca mt vt;
- mi c ch to sao cho c mt trc gia m bo ng tm
gia ng dn hng v xupp;
Ch mi:
- mi c ht: 80-120;
- Trc ng knh tng ng vi thn xupp;
- Tc quay ca mi: 200 v/ph.
Ta c th tin hnh r li b mt ca xupp bng cch th cng:
- R xoy bng ct mn chuyn dng. Dng lc ca tay to va p gia
nm xupp v xupp ng thi xoay xupp. R xoy n khi mt tip xc ca hai
chi tit nhn bng l c.
Sau khi sa cha xong ta tin hnh kim tra bng cch:
- Dng thuc mi ph ngoi mt xpap ri xoay xupp trn , tho v kim
tra tip xc gia xupp vi . Nu thy ng tip xc dnh quanh chu vi
xupp chng t mt tip xc tt.
- Kim tra ng tm bng ng h.
S mi xupp c th hin trn hnh 6.56.






1
2
3
4
5
5

Cnsc. 288





Hnh 6.56. S mi (xye) xpap
1. xpap; 2. mi; 3. ng dn hng xpap; 4. Trc mi; 5. Np xylanh
Sa cha ng dn hng xupap
ng dn hng xupp thng b mn ng knh trong, ngoi ra b mt ny
cn c th b xc, r do bi trn km trong iu kin lm vic nhit cao, ng
dn hng cn c th b nt. Trong mt s trng hp b mt ngoi cng c th b
hao mn dn n yu cu lp rp khng c m bo.
Sa cha v thay th bc dn hng
Khi l trong ng dn hng b mn, c th doa li v s dng theo kch thc
sa cha mi. L trong bc dn hng mn qu hn sa cha c th tin hnh
thay mi bc dn hng c kch thc ph hp vi np my c sa cha.
di gia ng dn hng v np my l 0,01 0,05mm.
Khi p vo v p ra i vi ng dn hng, ngi ta c th tin hnh trn cc
my p chuyn dng vi lc p 2 540 kG cho mt bc. Cng c th ng bng ba
trong iu kin sa cha th cng.
C th sa cha ng dn hng bng phng php gia cng p lc, m c th
l phng php chn. Cng vic chn c tin hnh nh sau: ngi ta t mt cht
chuyn dng vo ng dn hng xupap b mn, cht ny c ng knh nh hn so
vi ng knh trong ca ng dn sau khi gia cng hon thin l 0,2mm. Sau ng
dn hng v cht c t vo g chn. Di mt p lc nht nh ca my
p p hai tm m ti mt t ca ci v ng dn hng c chn li (chiu di gim
xung) v in y khe h gia cht v b mt b mn. Sau khi p, tin hnh gia
cng li ng knh trong v ng knh ngoi ti kch thc cn thit. gim
chiu di ca ng dn hng khi chn cho php l: 5-15%.
Sau khi sa cha xong cc b phn ca np my, tin hnh lp xupap
c sa cha ri hoc xupap mi vo np my v a ln my r chuyn dng
tin hnh r. R xong phi tin hnh kim tra kn ca cc cp xupap v xuye ca
n. Np my c sa cha xong phi c p nc th li kn v kim tra
s nt ca np my. Ngi ta tin hnh p nc th trn bn p nc chuyn dng,
nhit nc t 600 700C, p lc nc 3 kG/cm
2
, thi gian th khng nh hn 2
pht.
i vi loi np my c kt cu phc tp, sau khi c sa cha xong,
ngi ta lp rp thnh cm v iu chnh s b, sau mi a i lp rp vi ng
c.
6.3.4. iu chnh c cu phi kh
Mc ch ca vic iu chnh c cu phi kh l lm cho cc xupap ng m
ng vi thi im quy nh ca tng xylanh ng c. u my diesel nc ta s
dng ng c c hai kiu c cu phi kh khc nhau do vic iu chnh cc c cu
phi kh cng khc nhau.
C cu phi kh dn ng trc tip

Cnsc. 289
Trong h thng phi kh ny, trc cam trc tip tc dng vo a xupap
ng m xupap. V vy v tr ca trc cam v xupap s nh hng n qui lut ng
m ca xupap. Vic iu chnh h thng phi kh loi ny tng i phc tp.
Khi iu chnh ta tin hnh theo cc bc sau y:
- Xc nh im cht trn ca mt xylanh lm chun;
- iu chnh khe h gia gy cam v a xupap;
- t trc cam ph hp vi xylanh chun;
- iu chnh s ng m ca cc xupap xylanh cn li cho ph hp vi qui
lut phi kh ca cc xylanh cn li trong ng c.
C cu phi kh dn ng gin tip
C cu phi kh ny gm c trc cam, cn lc, trc lc, thanh y c m v
xupap. iu chnh c cu phi kh loi ny tng i n gin. Khi lp rp c cu
phi kh cn bo m cho vch du trn bnh rng trc khuu v vch du trn
bnh rng trc cam nm trng khp vi nhau. Sau tin hnh iu chnh khe h
nhit, l khe h gia vt ca c m v ui xupap ng vi gi tr khe h qui nh.
Thng thng khe h nhit i vi xupap np l 0,40 mm v i vi xupap x
l 0,45 mm.
im cht trn ca xylanh ng c c xc nh bng dng c chuyn dng
(hnh 6.57).

















Hnh 6.57.Thit b kim tra im cht trn
1. Khung gi; 2. Vnh chia ; 3. Kim ch th; 4. Vt; 5. L xo. 6. Tm chn;
7. Trc; 8. u thanh; 9. Thanh (cn); 10. ng bao; 11. u o.

6.3.5. Lp rp v iu chnh c cu phi kh trn ng c u my
1. Qu trnh lp rp c cu phi kh trn ng c u my D9E v D13E
11
3 4
1 2
10
9
8
7
6
5

Cnsc. 290
a. i vi ng c u my D9E
Lp rp trc cam
Trong qu trnh lp rp trc cam cn m bo:
- gi hng knh gia c trc v bc trc phi nm trong phm vi 0,05-0,2
mm, din tch tip xc ca c trc v bc khng c t hn 60% din tch b mt;
- gi dc trc phi nm trong phm vi: 0,15-0,35 mm;
- Khe h gia bnh rng trc cam v bnh rng trc khuu phi nm trong
phm vi 0,076- 0,15mm;
Trnh t lp rp trc cam:
- Chnh thng cc l du trong bc cng cc rnh du trong khi. Nu cn
thay cc bc m bo kch thc;
- Lp trc cam;
- Lp khi bnh rng nh, ming m v cht hm, vn cht bulng gn cht
hm vi mmen xon: 8,3-9,7 kG.m.
Ch :
- m bo ng c c t vi pittng s 1 CT;
- nh du bng phn trn khi bnh rng ln trn im C v nh du bng
phn trn rng ng du s gip cho vic chnh thng cc rng ;
- Lm nghing khi bnh rng ln v quay ti khi cc im "A" thng hng;
- Lp hp bnh , b phn dn ng v cc b phn khc ca ng c.
Lp rp xupap
Xupap thi c k hiu " EX" trn u xupap phi c lp vo ca thi v
xupap np c k hiu l "IN" trn u xupap phi c lp vo ca np.
Th t lp:
- Bi trn thn xupap v ng dn hng xupap;
- Lng xupap vo ng dn hng ri lp c cu quay xupap, l xo, vng chn
l xo. Nn l xo xung v lp cc mng hm (u ln xung di) ri p nh vng
chn m bo rng mng hm t ng v tr trong vng chn.
Lp con i
- Cn bo m gi gia con i v ng dn hng nm trong phm vi
0,076 0,127mm;
- Lp cc con i vo ng dn du bi trn, dng dy cao su gi chng
trong ng dn du bi trn;
- Lp ton b cm ng dn du bi trn vo thn my, lp kha hm v
bulng, bt ng dn du bi trn chnh. Lc xit c m men khong 20,4 kG.m.
Lp ng dn hng xupap v xupap
c tin hnh lp rp trn np xylanh sau khi sa cha hoc thay mi
vi thit b chuyn dng l my p thy lc.
Lp c cu xupap bao gm dn c m, a y, a lm gim sc nn ln
np xylanh
Khi lp cn m bo:
- gi hng knh trc n by vi bc phi nm trong phm vi
0,04-0,03 mm;
- gi dc trc gia n by v bc phi nm trong phm vi 0,05-0,1 mm.

Cnsc. 291
Lp np xylanh ln thn my
Dng cu trc lp rp vi lc xit quy nh nh sau:
- Ln u: 20,4 kG.m;
- Ln sau: 34,57 kG.m.
2. i vi c cu phi kh trn ngc u my D13E
Lp rp trc cam
Sau khi lp rp cn m bo:
- gi hng knh gia c trc v bc trc phi nm trong phm vi
0,05 - 0,15 mm;
- gi dc trc gia c trc vi bnh rng trc khuu l 0,15mm;
- Khe h bnh rng ca trc cam vi bnh rng trc khuu l 0,15mm;
- Lp trc cam vo ;
- Lp vng chn, cht hm, bnh rng trc cam.
Lp rp xupap
Xupap thi v xupap np c th lp ln vi nhau do ng knh thn, nm
xupap u nh nhau.
Th t lp rp:
Bi trn thn xupap v ng dn hng xupap. Lng xupap qua ng dn
hng ri lp c cu quay xupap, l xo, vng chn l xo. Nn l xo xung v nn
cc mng hm (u ln xung di) ri dng tay p nh vng chn m bo
mng hm c t ng v tr trong vng chn.
Lp rp cc chi tit khc
- Lp np my trn thn ng c. Xit cht cc bulng vi lc xit quy nh
l 72,59 kG.m
- Lp a y;
- Lp n gnh cn bng;
- Lp dn c m.
Sau khi lp cn bo m:
- Khe h hng knh gia trc n by vi bc l 0,039 mm;
- Khe h hng knh gia trc n gnh cn bng vi cc dn hng
l 0,089mm.
6.3.5.1. iu chnh c cu phi kh trn ng c u my D9E v D13E
Mc ch iu chnh c cu phi kh l nhm lm cho cc xupp ng m
ng vi qu trnh lm vic ca tng xylanh ng c. Vic iu chnh tng i n
gin v trn bnh c nh du tng gc ca mi xylanh v khi lp m
bo du trn bnh rng trc khuu trng vi du trn bnh rng trc cam. Sau tin
hnh iu chnh khe h gia vt ca c m v ui xupp (khe h nhit) ng vi
khe h quy nh.
1. iu chnh khe h nhit ca c cu phi kh trn ng c u my D9E
Quay trc khuu ngc chiu kim ng h, cho n khi im nh du sn
trn bnh ca xylanh 1 v xylanh 11 trng vi mi tn c nh trn v bnh .
Tip tc quay t t trc khuu v kim tra xupp thi ca xylanh s 1 cho
n khi xupp ng v c m m ht ln, tin hnh iu chnh khe h nhit ca

Cnsc. 292
xupp xylanh s 1. iu chnh vt v cho thc vo o khe h gia c m v
xupp.
Khe h nhit xupp np c tr s bng 0,38mm. Khe h nhit xupp thi c
tr s bng 0,89mm. Sau khi iu chnh khe h ng yu cu, tin hnh xit cht cc
ai c gi vt iu chnh m bo khe h khng b thay i. Sau tip tc iu
chnh cc xylanh khc theo th t n ca ng c l: 1-12-9-4-5-8-11-2-3-10-7-6.
2. iu chnh khe h nhit ca c cu phi kh trn ng c u my D13E
Cch iu chnh c cu phi kh ng c 1200 BHI lp trn u my D13E
cng tng t nh cch iu chnh c cu phi kh ca ng c D398 lp trn u
my D9E.
Quay trc khuu ngc chiu kim ng h n khi im nh du trn bnh
trng vi mi tn c nh trn v bnh .
Quay t t trc khuu cho n khi xupp x ng hon ton, tip tc quay
cho n khi c m m ht ri tin hnh iu chnh khe h nhit ca xupp x v np
l 0,86mm.
Sau khi iu chnh khe h nhit theo th t lm vic ca ng c: 1-4-2-6-3-
5 xong cn xit cht ai c gi vt iu chnh khe h n by, nhm trnh cho khe
h b sai lch.
Hn sa cha cc chi tit c cu phi kh ng c u my D9E v D13E
c cho trong bng 6.7-6.8.

Bng 6.7. Hn sa cha cc chi tit c cu phi kh ng c u my D9E

TT Tn gi cc chi tit
Kch thc
nguyn hnh
(mm)
Hn

sa
cha
cc
cp
(mm)
Hn cp
Ky
(mm)
Hn
loi b
(mm)
(1) (2) (3) (4) (5) (6)
1 ng knh ui xupap
np v thi
12,537412,598 - - -
2 ng knh trong ng dn
hng xupap
12,675412,7 - - -
3 nhn l xo xupap ngoi
(vi lc nn 12,27 -
24,9 kG)
49,5 - 49,5
5%
-
4 nhn l xo xupap trong
(vi lc nn 12,25 -
13,6 kG)
48,8 - 49,5
5%
-

Cnsc. 293
5 Khe h xupap lc ngui
- Xupap np
- Xupap thi

0,38
0,89

0,38
0,89


0,38
0,89


-
6 Khe h gia cn y v
con i ca b gim sc
nn
0,6440,76 - - -
7 ng knh trong ca ng
dn con i xupap

25,37425,4 - - >25,48
8 gi gia ui con i
v ng dn hng
0,07640,127 - - >0,23
9 ng knh con i xupap
25,3425,37 - - <25
10 ng knh c trc phn
phi
75,34475,36 - - 74,7
11 mn theo chiu cao
vu cam so vi kch thc
nguyn hnh
- - -
Np:
0,8
Thi:
0,1
(1) (2) (3) (4) (5) (6)
12 gi dc trc ca trc
phn phi
0,1540,254
-
0,1540,35
0,51
13 gi hng knh gia c
trc v bc trc phn phi
0,00540,15
0,23 0,2 >0,23
14 Khe h cnh gia bnh
rng trc phn phi v
bnh rng trc khuu
0,07640,127
0,2 0,15 0,25
15 ng knh trong trc
phn phi
75,4475,5
- - -
16 ng knh trc n by
xupap
31,06431,09
- - -
17 ng knh trong bc trc
n by
31,31431,15
- - -
18 gi hng knh gia
trc n by v bc trc
0,044 0,09
0,18 0,15 0,20
19 gi dc trc gia trc
n by v bc trc
0,05 4 0,1
0,127 0,15 0,20

Bng 6.8. Hn sa cha cc chi tit c cu phi kh ng c tit u my D13E

TT Tn gi cc chi tit Kch thc

Cnsc. 294

Kch thc
nguyn thu
(mm)
Hn sau
khi sa cha
(mm)
Hn
khng s
dng
(mm)
(1) (2) (3) (4) (5)
1 di lp ghp ng dn
hng xupap vi np
xylanh
0,046 - -
2 di lp ghp cc dn
hng (lp n gnh cn
bng) vi np quy lt
0,038 - -
3 Khe h gia thn xupap
vi ng dn hng
0,114
0,19
- 0,165
0,203
4 p lc xit bulng np
quy lt
225 kG/cm
2
- -
5 Chiu dy nm xupap 3,97 - -
6 ng knh thn xupap 15,73 15,49 15,9
7 Khe h xupap 0,863 - -
8 di lp ghp gia n
by c m vi lp
0,0127-0,0635 - -
9 Khe h hng knh gia
trc n by c m vi bc


0,039 - -



Cnsc. 294
(1) (2) (3) (4) (5)
10 Khe h hng knh gia
n gnh cn bng vi cc
dn hng
0,051-0,089 - -
11 Khe h hng knh gia
trc cam v bc
0,05 0,15 - >0,25
12 Khe h dc trc ca trc
cam
- - >0,5
13 ng knh trc cam v
tr lp bc
114,01-114,05 - -
14 Chiu cao vu cam
- Cam np v cam thi
- Cam nhin liu

96,14 96,24
97,74 97,84

-

-
15 mn ln nht ca vu
cam tnh t ch thp nht
- - >0,5


6.4. Sa cha cc chi tit c bn trong h thng cung cp nhin liu
(nhm bm cao p-vi phun)
H thng cung cp nhin liu ca ng c diezel gm: bm cung cp, bu
lc, bm cao p, vi phun v cc ng ng dn.
H thng cung cp nhin liu nh hng rt ln n s lm vic ca ng c.
V vy, sa cha h thng cung cp nhin liu l mt vn c bit quan trng.
Do iu kin chng trnh hn ch, y ch gii thiu mt s tng thnh
quan trng ca h thng cung cp nhin liu, l bm cao p v vi phun.
Kt cu tng th bm cao p ng c u my D13E v D9E c th hin
trn cc hnh 6.58 v 6.59.

Cnsc. 295








































Hnh 6.58. Kt cu tng th bm cao p ng c u my D9E
1. L xo p lc; 2. Van mt chiu; 3. Thn van mt chiu; 4. Thn van;
5. Xylanh bm cao p; 6. Pittng plng-gi bm cao p; 7. ai c chn xylanh;
8. Thanh rng nhin liu; 9. Cng lin kt con i pittng plng-gi;
10. ai c c nh; 11. Con i; 12. Thn bm; 13. L xo hi v con i;

12

13

17

14

15

16

19

18

3

4

2

8

10

9

11

5

7

6

1

0.033-0.038

>0.127

0.0014-0.0040

>0.152

0.0013-0.0015

>0.127

0.127-0.178

>0.254

0.05-0.15

>0.25



Cnsc. 296
14. ng ng dn du bi trn; 15. Con ln; 16. Cam dn ng bm.
17. ng nhin liu vo; 18. ng nhin liu v; 19. Vnh rng.

Cnsc. 297































Hnh 6.59. Kt cu tng th bm cao p ng c u my D13E
1. Thn trn van cp; 2,4. Giong; 3. L xo van cp; 5. Van cp;
6. Thn di van cp; 7. ai c hm; 8. Vnh bao smi pittng plng-gi;
9. ng du vo; 10. Smi; 11. Pittng plng-gi; 12. Vnh rng;
13. trn l xo; 14. L xo; 15. ng dn hng; 16. di l xo. 17. Vng hm;
18. Vt nh v thanh rng; 19. Thanh rng; 20. Thn bm.
6.4.1. Sa cha cp pittng plng-gi bm cao p
Cc cp (b i) chi tit chnh xc ca h thng cung cp nhin liu bao gm:
cp pittng plng-gi, van cp nhin liu (van mt chiu); u phun ca vi phun.
Cc chi tit ny c ch to t cc loi thp hp kim cao (ch yu l hp kim crm)
v thp c bit. cng sau khi gia cng nhit luyn l 58-60 HRC. van ca l
xylanh v b mt dn hng lm vic ca pittng plng-gi khng c vt qu
0,001mm; cn ca cc b mt ny khng cho php ti 0,003 mm; khng cho php

Cnsc. 298
c yn nga v tang trng. khng song song ca cc mt u lp ghp ca
xylanh phi nm trong gii hn 0,03 mm.
Ngoi cc yu cu cao v hnh dng hnh hc, cc chi tit cn i hi c
bng cao ca b mt gia cng. Chiu cao nhp nh cho php ln nht trn cc b mt
lm vic ca chi tit khng vt qu 0,0002 mm.
bng cao ca b mt gia cng s lm tng tnh chng mn v tnh chng
n mn ca chi tit.
Khe h hng knh ca cp pittng plng-gi phi nm trong gii hn 0,002-
0,003 mm.
van v cn ca b mt cc chi tit van cp (van mt chiu) khng
c vt qu 0,002 mm. Khe h gia vnh dn hng ca van v l dn hng ca
van phi nm trong gii hn 0,004 mm.
Khe h phn dn hng hnh tr ca kim phun v thn vi phun l 0,002 mm.
van v cn ca cc b mt khng c vt qu 0,001 mm.
Kt cu cp pittng plng-gi bm cao p ng c u my D9E v D13E
c th hin trn cc hnh 6.60 - 6.61.


























Hnh 6.60. Cp pittng plng-gi bm cao p ng c u my D9E

Cnsc. 299


.
























Hnh 6.61. Cp pittng plng-gi bm cao p ng c u my D13E

1. Nhng h hng thng gp ca cp pittng plng-gi bm cao p
Trong qu trnh vn dng ng c diezel, cc chi tit cp pittng plng-gi b
hao mn ng k. Chng hn b mt lm vic ca xylanh b mn cc b b mt cc
ca np v ca ngt nhin liu; mn mp trn v mp di l cp nhin liu trn
thn xylanh (mn g ca cc ca s). B mt ca pittng plng-gi b mn nhiu
vnh cng tc, mn g cp nhin liu v ngt nhin liu pittng, mn b mt
i din qua tm vi rnh nhin liu trn thn pittng. Phn cn li ca b mt chi
tit mn u hn. c tnh mn nh vy lm tng van v cn cc b mt cng
tc ca cc chi tit.
Ti cc vng b mn cc b tng i nhiu ca pittng v xylanh c mt s
lng ln cc vt xc dc. S hnh thnh cc vt xc dc phn pha trn ca b
mt lm vic ca pittng plng-gi v xylanh l do c cc tp cht c hc ln trong
nhin liu.
Khi khe h hng knh gia pittng plng-gi v xylanh tng ln, khi hnh
dng hnh hc ( van) ca cc chi tit thay i v khi xut hin cc vt xc dc s
1
2
5
,4
7
5
5
,6
9
2
8
,6
3
46,2
39,96
R
1
,2
5
4
x
6
0
1
2
10
55,4
17,9
0,004
4,37
R
1
,2
5
6
,8
7
9
,9
9
R
1
,2
5
1
2
6
,7
3
1
8
6
,7
5
4
8
,4
2
10
38,82
13,73
R
4
,9
9 25,09
1
1
,6
1
2
22,36
17,89
0,004
R
0
,
2
5
8

Cnsc. 300
lm tng tit din (vnh khn) thng qua ca cp chi tit. Kt qu l kn (thu lc)
ca cp pittng plng-gi gim xung v s r r ca nhin liu qua khe h tng ln.
Khi kn thu lc ca cp pittng plng-gi gim s lm gim h s cp
nhin liu v lm tng khng ng u cp (phun) nhin liu vo cc xylanh.
Ngoi ra iu ny cn lm mun (tr) thi im bt u phun nhin liu.
H s cp nhin liu gim mnh hn c khi ng c lm vic s vng quay
thp v lu lng cp nh. iu ny c gii thch l lng nhin liu r r tng ln
do thi gian thc hin mt hnh trnh ca pittng plng-gi tng ln v chiu cao ca
b mt lm kn gim xung.
Do h s cp nhin liu gim s dn n gim lng nhin liu cp trong mt
chu trnh ca cc bm v lm tng khng ng u phun nhin liu vo cc
xylanh. Khi khng ng u phun nhin liu vo cc xylanh tng ln s lm tng
sut tiu hao nhin liu n v v lm gim cng sut ln nht ca ng c. Lc ny
ng c s b rung, git v lm vic khng n nh cc ch khng ti.
mn cc b mt dn hng ca cp pittng plng-gi cn nh hng ti
gc phun sm v khong thi gian phun nhin liu vo xylanh. iu ny xy ra l do
khi khe h ca cp pittng plng-gi ln th kn ca n gim, v p sut trong h
thng nhin liu tng ln chm (khong thi gian gia tng p sut ti gi tr p sut
ln nng kim phun b ko di). Thi im phun nhin liu mun i s nh
hng xu ti qu trnh lm vic ca ng c.
Khi cc g ca s trn xylanh v mp vt ca pittng plng-gi b mn s
lm thay i hnh trnh hu ch ca pittng plng-gi. iu ny dn n khi lng
nhin liu do mt cp pittng plng-gi cp vo xylanh ng c gim i.
Khi pittng v xylanh b mn, lm gim lng nhin liu phun vo xylanh v
lng nhin liu phun vo cc xylanh khng u nhau. Qua cc nghin cu thy rng
nu khe h gia pittng v xylanh tng t 0,005 ti 0,01mm th lng nhin liu
phun vo cc xylanh gim 12% v thi im bt u nhin liu chm i 3
0
.
Ngoi ra khi khe h tng cn lm gim p sut phun, ho sng khng tt,
lm tng thi gian chy rt.
2. Sa cha cp pittng plng-gi
Qu trnh cng ngh nh hnh sa cha cp pittng plng-gi bao gm cc
nguyn cng sau y:
1. Ra (lm sch), kim tra v phn loi chi tit;
2. Gia cng c kh cho smi xylanh v pittng plng-gi ;
3. Ph p b mt cc chi tit;
4. Gia cng cc b mt lm vic (cng tc) ca pittng plng-gi sau khi
ph p;
5. Chn lp v mi nghin tng tc cc chi tit;
6. Kim tra v nghim thu.
Tu thuc vo trng thi cc chi tit cp pittng plng-gi v mc phc
tp ca vic sa cha, qa trnh cng ngh tng qut trn y c th c s thay i.

Cnsc. 301
Sau khi ra trong nhin liu sch 2-3 ln tin hnh kim tra cp pittng
plng-gi v phn loi. Cn c bit lu ti vic pht hin cc vt n mn ho hc
v cc h hng mang c tnh c gii.
Cc chi tit cp pittng plng-gi phi loi b khi c cc vt nt v vt m
g mt u cc b mt lm vic, cc rnh v g ca s. Khng cho php mn
cc mt bn ca pittng plng-gi dn n ng knh ca n nh hn gii hn cho
php.
Cc chi tit cng c loi b khi pht hin thy cc vt r xut hin do n
mn ho hc, c chiu su ln hn 0,1 mm.
Nu chiu su vt r nh hn 0,1 mm hoc c cc vt xc dc su th
pittng plng-gi v s mi xylanh c quy v nhm chi tit i hi phi sa cha
c bit. Cc cp pittng plng-gi thuc nhm ny c tch b, cn cc chi tit
c sa cha. Cc cp pittng plng-gi c kn thu lc t tiu chun k thut
th khng cn ph b m c sa cha theo quy trnh cng ngh n gin ho. u
tin tin hnh mi mt u. Sau khi ra xylanh trong nhin liu sch tin hnh kim
tra linh ng ca pittng plng-gi. Nu c s kt cc b ca pittng plng-gi
th cc chi tit cn c mi r tng h c s dng bt r k hiu M3.
Cc chi tit ph b c sa cha bng phng php chn lp hoc
phng php kch thc sa cha.
Vic sa cha cc cp pittng plng-gi bng phng php chn lp thc
cht l ch cc chi tit b hao mn sau khi gia cng c kh v phn nhm, c
lp thnh b v mi r (mi nghin) tng h vi nhau. Vic gia cng c s b cho
chi tit l cn thit loi b cc vt n mn ho hc, cc vt xc dc v to cho
cc b mt cng tc c hnh dng hnh hc ng n.
Phng php chn lp mc d tng i n gin nhng khng nn coi l
phng php sa cha c bn i vi cp pittng plng-gi, v rng n ch cho php
phc hi c khong 15-20% tng s cp chi tit.
c th tn dng ht cc cp chi tit chnh xc khi a vo sa cha, ngi
tathng ch to cc chi tit c kch thc sa cha chn lp vi chng.
a. Sa cha pittng plng-gi
Ct nh pittng
Khi mp trn ca pittng plng-gi bm cao p b mn hay b nt, ta c th
mi nh pittng i mt on t 0,5 1,0 mm loi b phn b mn hay b nt. Sau
khi mi, lp pittng plng-gi vo xylanh v iu chnh li cho ng lng nhin
liu cung cp qui nh.
khc phc mn ca mp ngt nhin liu ca pittng, ngi ta tin hnh
m ng cho i din vi ng cho c v cho pittng lm vic ng cho
ny (ch dng phng php ny khi xylanh bm cao p c mt l np nhin liu).
Sa cha theo kch thc sa cha
phng php ny, ngi ta gia cng mt trong hai chi tit n kch thc
sa cha, sau lp vi chi tit mi c kch thc ph hp. m bo tnh kinh t
v k thut, ngi ta thng dng loi xylanh sau khi r n kch thc sa cha,
cn pittng ngi ta tin hnh m Crm, v gia cng li.

Cnsc. 302
Sa cha pittng bng phng php m crm
Qu trnh sa cha pittng gm cc bc sau:
Gia cng c kh trc khi m: ngi ta thng dng phng php mi sa
cha li hnh dng hnh hc v kh cc vt xy xc trn b mt pittng, sau ra
sch bng xng v cch in ch khng m. Ta tin hnh m theo ch sau:
Dung dch m: CrO
3
: 5055g/lt; H
2
SO
4
: 0,5g/lt.
Mt dng in: D =20 25 A/dm
2

Nhit m: T =55 60
0
C.
Thi gian m tu theo lp m dy hay mng. Sau khi m ta ngm pittng
trong du nhit 120 150
0
C vi thi gian l 2 gi.
Gia cng c: ngi ta c th gia cng c hay khng gia cng c tu theo
trng thi, kch thc v cht lng lp m. Do iu kin cng ngh, cht lng lp
m cha cao, chi tit lp ghp yu cu chnh xc cao. V vy sau khi m, ngi ta
phi mi n kch thc sa cha trn my chuyn dng.
Sa cha bng phng php chn lp
Khi ch to, cc cp pittng plng-gi v xylanh bm cao p c dung sai
khng hon ton bng nhau. Do khi sa cha ta c th dng phng php phn
chi tit thnh tng nhm v chn lp. Chn lp xong ngi ta tin hnh r hai chi tit
vi nhau. Phng php sa cha ny ch khi phc c 20% s chi tit cn sa
cha.
Pittng plng-gi c gia cng theo trnh t sau y:
1. Ty m;
2. Mi nghin s b;
3. Mi nghin tinh.
Nu trn b mt tr bn ngoi ca pittng plng-gi c vt n mn m khng
th khc phc c bng phng php mi nghin, th cho php mi bng mi ti
kch thc khng nh hn gii hn cho php. van v cn ca b mt c
mi cho php ti 0,01 mm; gc cnh cho php khng vt qu 0,006 mm.
tin hnh mi, chi tit c lp ln cc mm cp. Nn s dng mi
electrokorun c cht kt dnh keramic 16C1-16CT1.
Trc khi mi nghin, cc b mt khng lm vic ca pittng plng-gi c
ty g (kh m). Vic mi nghin s b b mt lm vic ca pittng plng-gi c
tin hnh bng dng c nghin (dao nghin) ch to bng gang xm c x rnh trn
mm cp mi nghin chuyn dng.









A
A
A-A
1
2
3
4

Cnsc. 303

Hnh 6.62. Thit b mi nghin pittng plng-gi
1. g bung; 2. Tai kp nh v;
3. u g dao nghin; 4. Dao nghin (ng nghin).

Chi tit cn gia cng c kp cht vo u g bung nh hai tai kp nh v
(hnh 6.62). B mt gia cng ca pittng plng-gi c ph mt lp bt r mn v
c mi nghin bng dao nghin 4. Dao nghin c lp trn u g dao nghin 3
v c iu chnh sao cho dao nghin khng b lc khi dch chuyn dc theo chi
tit. Trong qu trnh gia cng chi tit tin hnh iu chnh u n bng cch vn
bulng (vt) iu chnh dao nghin.
Vic mi nghin s b cho pittng plng-gi c thc hin qua hai giai
on. u tin tin hnh bng dao nghin th vi bt r M10 hoc bt r trung bnh
GOI. Sau khi gia cng bng bt r trung bnh, chi tit c ra trong bng nhin liu
sch. Tip theo chi tit c mi nghin bng dao nghin tinh vi bt mi tinh (bt
mi mn). Nguyn cng ny c thc hin vi p lc khng ng k tc dng ln
dao nghin, sao cho trn b mt chi tit khng to ra cc vt xc v gn.
S vng quay ca trc chnh my mi nghin l 800 v/pht, pittng chuyn
ng quay vi tc 350 450 v/pht, s hnh trnh kp l 150 hnh trnh/pht,
hoc thi gian r 3 4 pht.
Sau khi mi nghin th, trn b mt tr ca chi tit khng c c cc vt
xc v vt lm.
van ca b mt cho php khng qu 0,002 mm. ng knh ln cn phi
nm v pha mt u ca pittng plng-gi.
Vic mi nghin tinh cho chi tit c tin hnh trn my mi nghin chuyn
dng vi vic s dng bt mi tinh GOI hoc 3MC. van ca b mt gia cng
cho php khng qu 0,002 mm, cn cn l 0,004 mm. Khng cho php c yn
nga v tang trng. Trong qu trnh kim tra, cc chi tit c phn nhm vi
ng knh cch bit nhau 0,002 mm.
Pittng plng-gi c chn lp theo xylanh sao cho n c th lng vo
xylanh ti tn rnh bi trn. Vic mi nghin tng h cho cc chi tit chn lp
c tin hnh bng b r M3.
S vng quay trc chnh ca my mi nghin trong khong 150-200 v/pht.
Vic di chuyn xylanh dc theo pittng plng-gi phi thc hin u n nh nhng
v khng bp mnh (khng n mnh tay). Vic gia cng coi nh kt thc nu xylanh
dch chuyn t do theo ton b b mt pittng plng-gi. Cc cp pittng plng-gi
sau khi gia cng c ra sch bng xng v thi sch bng kh nn, sau tin hnh
kim tra.
Cc b mt mi nghin ca pittng plng-gi v xylanh cn phi c
sng ng u theo ton b b mt. Cht lng b mt gia cng cn phi tng ng
vi mu (cp chnh xc 12). Pittng plng-gi khi ko ra khi xylanh khong 40-50
mm v tr thng ng di tc dng ca trng lng bn thn n phi t dch
chuyn xung v tr tn cng ti mt u ca xylanh.

Cnsc. 304
Khng cho php c s cn tr hoc tc nghn cc b ca pittng plng-gi
trong xylanh. linh ng ca pittng plng-gi trong xylanh c kim tra ti
2-3 v tr theo gc xoay ca pittng plng-gi trong xylanh. kn ca cp pittng
plng-gi c xc nh bng phng th o kn thu lc di p sut
300 kG/cm
2
nhit 18-20 C.
th nghim kn thu lc ngi ta s dng hn hp du bi trn v
nhin liu c nht 1,9 0,5 Engle hoc 11 Cst 50C. Thi gian ri ca qu
nng th hin kn thu lc phi nm trong gii hn cho php (15-20 giy).
Cc cp pittng plng-gi khng tho mn yu cu v kn thu lc cn
phi c chn b li. Trong trng hp c kt nh, cp pittng plng-gi cn c
ra li mt ln na trong nhin liu sch v tin hnh th nghim li.
b. Sa cha xylanh
Xylanh ca cp pittng plng-gi c sa cha theo s cng ngh
sau y:
1. Mi r s b l xylanh;
2. Lm sch g b mt ngoi;
3. Mi r (mi nghin) tinh (mi kt thc);
4. Mi nghin b mt u;
5. Kim tra v phn nhm cc chi tit.
Trong qu trnh mi nghin s b l xylanh c th khc phc c mn
cc b v cc vt xc dc trn b mt cng tc v l xylanh s nhn c hnh dng
hnh hc ng n. van ca l khng c vt qu 0,002 mm, cn cn
trong gii hn 0,005 mm. ng knh ln hn ca hnh cn cho php nm mt u
pha di. Trong qu trnh mi s b cng cn m bo vung gc ca cc ng
tm l v b mt u cn mi. lm iu ny xylanh c kp cht trn ng lt t
nh v (t la). Vic mi nghin s b l xylanh c tin hnh nh bt mi M10
hoc bt GOI trung bnh.
sa cha l ca xylanh, ngi ta r xylanh vi ng gang c cng HB =
270. B mt trong ca ng gang lp ghp vi trc cn c cn 1/50. Sau khi r,
ngi ta ra sch v kim tra xylanh. Cho php van ca l l 0,003 mm v
cn cho php l 0,001mm.
Chi tit c gia cng s vng quay trc chnh l 250-300 v/pht vi s
hnh trnh kp ca dao nghin l 150 hnh trnh/pht. Khi giacng chi tit, dao
nghin cn phi nh ra khi xylanh mt on bng 1/4 chiu di ca n; iu ny s
m bo cho b mt lm vic c c hnh dng hnh hc ng n. Ngoi ra, dao
nghin cn phi m cht ly b mt gia cng ca xylanh. Mun vy, dao nghin c
phi kp cht trn ng g hnh cn v c iu chnh khi n b hao mn trong qu
trnh nghin.
Sau khi kim tra cht lng mi nghin s b ca l, xylanh c a ti b
phn m in phn ty g (kh m) cc b mt tr pha ngoi.

Cnsc. 305
Cui cng l xylanh c mi nghin bng bt mi 3MY, 3MC hoc bt mn
GOI nh dao nghin tinh. Trong qu trnh ny dao nghin ch tip xc nh vi b
mt chi tit.
Sau khi mi nghin tinh (kt thc), van ca l xylanh cho php ti 0,001
mm, cn cn theo chiu di chi tit cho php ti 0,003 mm. Cht lng b mt gia
cng tng ng vi cp bng 12.
B mt u ca xylanh c mi nghin bng bt r mn (tinh) GOI hoc bt
3MC.
Khi gia cng b mt u c th khc phc c cc vt xc v cc vt n
mn ho hc. khng song song ca b mt u cn mi so vi b mt lp ghp
cho php khng vt qu 0,03 mm. Vic kim tra c thc hin nh thit b ng
h o. Khng cho php c khe sng gia b mt u cn mi nghin vi b mt
phng nhn ca thc kim tra. bng b mt tng ng vi cp 12 v c kim
tra bng cch so snh vi mu.
Khi kim tra kt thc theo kch thc b mt bn trong, xylanh c phn
thnh cc nhm (cch nhau 0,001 mm). ng knh ca cc xylanh trong mt nhm
khng chnh lch qu 0,002mm.
o l v phn nhm xylanh ngi ta s dng thit b o bng kh nn. Cn
c 10 dng (mu) c ng knh khc bit nhau 0,02 mm. Thang o ca thit b kh
nn c phn thnh tng khong 0,02 mm vi vch chia 0,001 mm.

Bng 6.9. Thnh phn bt r s dng cho mi nghin cho cc chi tit chnh xc

oi

xitcrm
(%)
N
ha Si
(%)

(%)
S
tearin
(%)
A
xitlic
(%)
D
u ho
(%)
N
a
2
CO
3

(%)
M
u
thuc
h
8
1
2
1
0
- 2 -
X
anh
nht
a
7
6
2
0
1
0
- 2 -
X
anh
m
n
7
4
1
,8 0
1
0
0,
2
2 2
X
anh en

c. Mi nghin tng h
Sau khi mi nghin (mi r) pittng v xylanh ringr xong, tin hnh
chn lp v mi nghin (mi r) tng h pittng vi xylanh theo tng cp. Khi chn
lp ta lp pittng hi cht vo xylanh v tin hnh r theo ch sau:
Tc quay ca pittng 200 250v/pht. Pittng v xylanh chuyn ng vi
nhau mt cch nh nhng.

Cnsc. 306
Sau khi mi nghin xong, tin hnh ra sch bng nhin liu. Nn lp pittng
vo xylanh v nghing mt gc 45
0
cho pittng ri t t trong xylanh l c.
3. Kim tra kn ca cp pittng plng-gi
Ngi ta tin hnh kim tra kn kht ca cp pittng plng-gi trn nhng
thit b chuyn dng. Thit b o kn thu lc cp pittng plng-gi c th hin
trn cc hnh 6.63 v 6.64.
Trn hnh 6.63, cp pittng plng-gi cn th nghim c lp vo mt ng
lt chuyn dng 3, trong xylanh c kp cht bng c cu vt. ng lt chuyn
dng c rnh xoay pittng plng-gi tng i vi so vi cc ca s ca xylanh
vo v tr cp nhin liu ln nht. ng lt cng vi cp pittng plng-gi cn th
nghim c lp t vo thn 9 ca thit b. Mt u ca xylanh c lm kn bng
tm m lm kn 8 v c kp cht bng vt 6 thng qua thanh y (nn) 7. Qu
nng 12 thng qua h thng n by 1 v con i 2 s lm cho pittng plng-gi dch
chuyn ln pha trn. Cnh tay n 5 dng nng qu nng ln v tr pha trn, cn
mc treo (ly) 11 dng treo qu qu nng. Cnh tay n nh chuyn dng (thanh
gt) 10 dng gt pittng pittng plng-gi xung pha di khi tin hnh lp li
vic th nghim.
Cp pittng pittng plng-gi c th nghim theo trnh t sau y:
- Treo qu nng ln pha trn;
- Lp t ng lt chuyn dng v cp pittng pittng plng-gi cn th
nghim vo thn thit b th nghim;
- Lm kn mt u ca xylanh v in y dung dch hn hp th nghim vo
khoang pha trn bng cch m van 4 ca ng ng cp nhin liu;
- Th qu nng khi mc treo.



















1
2
3
4
6
5
12
11
10
9
8
7

Cnsc. 307




Hnh 6.63. Thit b o kn thu lc cp pittng plng-gi
1. n by; 2. Con i; 3. ng lt chuyn dng; 4. Van cp nhin liu; 5. n by
nng qu nng; 6. Vt kp cht; 7. Thanh y (nn); 8. Tm m lm kn; 9. Thn;
10. Thanh gt; 11. Mc treo; 12. Qu nng.

Di tc dng ca qu nng pittng plng-gi nn hn hp th nghim ti p
sut ln (300 kG/cm
2
) v dch chuyn ln pha trn lm cho nhin liu dn dn b r
r qua khe h gia pittng v xylanh.
Thi gian ri ca qu nng c o bng ng h bm giy. Thi gian ny
phn nh (xc nh) kn ca cp pittng pittng plng-gi .
Mi pittng pittng plng-gi cn c th nghim 3 ln.
Cc th nghim c coi l t yu cu nu sai s gia ba ln th nghim
khng vt qu 3 giy. Nu sai s ln hn, cp pittng pittng plng-gi cn c
ra trong nhin liu sch v tin hnh th nghim li.
Tu theo cp pittng v xylanh bm cao p ca cc loi ng c khc nhau
m ngi ta s c nhng yu cu khc nhau v p lc, nht ca cht lng v thi
gian ri ca qu i trng.
Sau khi th, tin hnh chia thnh b cc cp pittng plng-gi c cng
kn lp cho mt ng c.
S thay i hnh trnh hu ch ca pittng plng-gi do mn g rnh vt
pittng plng-gi v cc ca s trong xylanh nh hng ti lng nhin liu cp
trong chu trnh, do nn kim tra tr s hnh trnh cng tc hu ch ca pittng
plng-gi mt cch gin tip khi kim tra kn ca cp pittng plng-gi. Theo
thng s ny c th phn cp pittng plng-gi thnh 2-3 nhm.
hon thin cc thit b kim tra cc cp pittng plng-gi nn s dng
phng php o bng kh nn. S thit b th kn cp pittng plng-gi bng
kh nn c th hin trn hnh 3.7 (chng III).

Cnsc. 308


.
Hnh 6.64. Bn th kn cp pittng plng-gi bm cao p
1. Bn; 2. Thit b th kn cp cp pittng plng-gi;
3. Bm cao p cn kim tra; 4.Thit b nh v; 5. Thc bo mc nhin liu;
6. Thng nhin liu; 7. Bu lc; 8.Tay gt ca ly (mc treo); 9. Qu nng;
10. Khay cha nhin liu; 11. Thit b gim chn (b l xo); 12. Van kho;
13. Vt nh v; 14. Np; 15. Vt kp cht; 16. Tm m;
17. ng lt nh v (chuyn dng); 18,19. Thn trn v thn di;
20. Con i; 21. cu iu chnh ( cu hm). 22. Bulng (vt) iu chnh.
6.4.2. Sa cha van cp nhin liu ca bm cao p
1. Nhng h hng thng gp
Van cp nhin liu ca bm cao p thng b hao mn vnh gim p (vnh
dn hng), mn b mt cn, b mt cnh dn hng v b mt tr ca van cp, mn
van cp.
Trn thn ca van cp v trn mt cn ca van thng hnh thnh vt rnh
vnh khn (do mn). Khi vnh gim p b mn th th tch ng ng gim p
(khoang gim p) gim xung.
Th tch ca khoang gim p khi van ng kn xung van c nh hng
ti mc gim p trong ng ng cp nhin liu. Khi vnh gim p mn i 0,008-

Cnsc. 309
0,01mm th th tch khoang gim p thay i khng ng k v hu nh khng gy
nh hng ti qu trnh lm vic ca h thng nhin liu.
kn ca cc b mt cn ca cc chi tit khng m bo s dn n ph v
tnh quy lut ca qu trnh phun nhin liu. Trong khong thi gian gia cc ln
phun p sut trong ng ng np c th gim ng k do nhin liu lt (r r) vo
khoang pittng plng-gi ca nhnh bm cao p. V vy hnh trnh ca pittng
plng-gi cn thit nn nhin liu ti p sut nng kim phun s tng ln v lng
nhin liu phun s gim xung; ng thi gc phun sm so vi CT ca pittng
cng gim xung.
2. Sa cha van cp
Trnh t sa cha van cp:
1. Ra, kim tra v phn loi chi tit;
2. Mi nghin (mi r) cc b mt cn ca chi tit;
3. Mi nghin cc b mt u ca van;
4. Kim tra v nghim thu.
Cc chi tit c ra cn thn trong nhin liu sch v c thi bng kh
nn. Trong qu trnh kim tra v phn loi chi tit cn ch n trng thi b mt
ca vnh gim p, ca b mt dn hng v mt u ca van. Khng cho php c
cc vt xc, cc vt n mn.
Cc chi tit phi c loi b nu c cc vt nt v vt n mn su hn 0,1
mm. Van c coi l khng s dng c nu ren ca van b hng qu hai ng
(hai mi).
Sau khi kim tra b ngoi van cp c th nghim kn thu lc i vi
vnh gim p v kn i vi b mt cn. Nu kn thu lc ca vnh gim p
tho mn cc yu cu k thut th cc chi tit khng cn phi ph b.
Cc phn cn ca van c mi nghin (mi r) theo phn cn ca van
bng bt r M1 v 3MC. Bt r c bi mt lp rt mng v ch bi ln b mt
phn cn, v rng nu bt r dnh vo phn vnh tr th s lm n b mn. Khi mi
nghin chi tit cn p nh van ln thn van.
mi nghin (mi r) van cp c g ln u g chuyn dng (hnh
6.67a). S vng quay ca chi tit khong 250-300 v/pht. Sau khi mi nghin cc chi
tit c ra cn thn trong nhin liu sch, cn cht lng gia cng c kim tra
bng mt thng. Cc b mt c mi nghin cn phi c sng bng ng u,
khng c c cc vt xc v cc vt n mn.
Khi c khuyt tt b mt u ca van c mi nghin (mi r) trn mm
mi hoc trn my chuyn dng c s dng bt r mn GOI hoc 3MC. Cht lng
mi nghin mt u van c kim tra trn bn kim tra hoc bng thc phng.
Khng cho php c khe sng gia b mt u ca van vi mt bn hoc thc
kim tra. Cht lng b mt cn tng ng vi mu chun (cp 12).
Khi kim tra kt thc van cp sa cha, ngi ta kim tra trn tru ca
chuyn ng ca van, kn thu lc ca vnh gim p v kn ca phn cn.
Chuyn ng ca van trong phi nh nhng, khng b b kt. kn ca
mt cn ca van c kim tra bng phng php kh nn. Van khng c php

Cnsc. 310
cho khng kh lt qua di p sut 4-4,5 kG/cm
2
trong khong thi gian 15 giy; cn
p sut 5,5-7,0 kG/cm
2
l trong 10 giy.
kn thu lc ca cp chi tit theo vnh gim p c nh gi theo lng
tiu hao khng kh nn qua tit din thng qua gia vnh gim p ca van v l dn
hng ca van. kim tra van cp ngi ta s dng thit b o bng kh nn v
g chuyn dng.
Th kn ca mt cn, ngi ta dn kh nn vo pha ngc chiu van, vi
p lc 5kG/cm
2
trong 15giy. Khng thy c hin tng lt kh l t yu cu.
Nu p lc kh nn l 5,5 7kG/cm
2
th thi gian th l 10 giy.
Th kn ca g gim p, ngi ta cho van m ht phn cn cn phn
tr vn nm trong van, cho kh nn qua v o lu lng. Tu theo tng loi m
ngi ta qui nh vi lu lng nht nh.
6.4.3. Sa cha vi phun
Tu theo cu to m vi phun c th c nhng h hng khc nhau. Vi phun
ca ng c u my D9E v D13E c th hin trn cc hnh 6.65 v 6.66.
1. Nhng h hng thng gp
Cc chi tit cm vi phun thng c cc h hng
sau y:
- Mn cc cc b mt dn hng hnh tr ca cc
chi tit vi phun, hao mn mt cn lm kn ca kim phun
v mt cn ca trong thn vi phun, hao mn g ca
cc l phun trong u phun;
- Xc cc b mt lp ghp gy r r nhin liu;
- B mt cn ca kim phun v u phun b bn
hoc b bm mui than lm cho kim phun ng khng kn;
1. ng cao p;
2. ai c ni;
3. Thn lin kt;
4. ai c lin kt;
5,7. Giong;
6. Chi tit trung gian;
8. Thn mi kim phun;
9. Thn bung t ph;
10. Bung t ph.








1. Thn kim phun;
2. Giong;
Hnh 6.65. Cm vi phun ng c u my D9E


Cnsc. 311
3. ng cp nhin liu;
4. L xo.
5. ai c lin kt;
6. l xo;
7. m chn mi kim phun;
8. t kim phun;
9. Thn mi kim phun.


Hnh 6.66. Cm vi phun ng c u my D13E


- L phun u phun b mui than bm vo lm tit din l b hp li hoc b
tc;
- L xo b gy hoc gim sc cng;
- Thanh y b cong hoc b gy;
- Thn vi phun b nt;
- Hng cc ng ren ca thn vi phun.

Cc h hng trn lm cho vi phun lm vic khng tt, dn n p lc phun
gim, cht lng phun xu, cng sut ng c gim, ng c kh khi ng v gia
tng mi mn cc chi tit.
Khi cc b mt dn hng hnh tr ca kim phun v l thn vi phun b mn
th kn kht ca cp chi tit gim xung cht t v lng nhin liu r r (hi v)
tng ln. Tuy nhin, theo cc nghin cu cho thy, khi khe h ca cc chi tit tng
ln n 0,005-0,007 mm th lng nhin liu phun vo xylanh hu nh khng
thay i.
Do b mn, trn cc b mt ca mt cn lm kn ca kim phun v kim
phun hnh thnh cc rnh vnh khn. Loi hao mn ny lm cho nhin liu b r r v
lm cho cht lng phun gim xu; ngoi ra n cn lm tng nng ca kim phun
v do tit din thng qua pha di ca kim phun tng ln.
Khi chiu cao nng ca kim phun tng ln, tit din thng qua pha di tng
ln v lng nhin liu phun vo xylanh cng tng ln mt cht. Do hao mn m
ng knh cc l phun tng ln. Cc g ca l phun b mn khng u do hnh
dng hnh hc ca n khng m bo.
Vi s gia tng ng knh ca cc l phun, khi lng phun tng ln. iu
ny c gii thch nh sau: cng vi s gia tng lng nhin liu cp qua vi phun
trong mt giy, do tit din ca l phun tng ln, p sut ca nhin liu trong h
thng s gim xung, v vy r r ca nhin liu qua khe h ca cp pittng
plng-gi v cc b mt dn hng ca vi phun gim xung. Nh vy lng nhin
liu cp c phn tng ln so vi lng tiu hao nhin liu qua cc vi phun c tit
din ca cc l phun l nh. nh hng ca s thay i tit din cc l phun ti

Cnsc. 312
lng nhin liu phun s ng k hn khi ng c lm vic s vng quay ln, khi
m p sut tng ln mt cch tng i mnh lit.
Nu tit din ca cc l u vi phun lp t trn cng mt ng c m khc
bit nhau, th khng ng u phun nhin liu vo cc xylanh s tng ln ng k.
Ngoi ra mn khng ng u ca cc g l u phun s gy nh hng ti gc
phun ca chm tia nhin liu v do vy vic ho trn ca nhin liu vi khng kh
trong xylanh s xu i.
gim s khc bit v lng nhin liu phun vo xylanh cn phi la chn
cc u phun theo c tnh kn thu lc.
2. Sa cha u phun v kim phun
u phun v kim phun l chi tit quan trng quyt nh n tnh nng k
thut ca vi phun. Tt c nhng u phun v kim phun c b mt lm vic b xy
xc ln, thng ngi ta khng tin hnh sa cha.
Vic sa cha u phun v kim phun c tin hnh theo cc bc sau y:
ra, kim tra khuyt tt, mi r phn hnh tr dn hng ca thn vi phun, mi r
mt cn, mi r phn hnh tr ca kim phun, mi mt cn ca u kim phun. Ra
sch, lp rp v mi r theo cp, kim tra v chn theo b.
Khi sa cha cn phi bo m khe h gia phn hnh tr ca u phun v
mt tr ca kim phun l 3 4 m. Mt cn ca u phun v kim phun phi c r
kht vi nhau trnh r r nhin liu.
Qu trnh cng ngh nh hnh sa cha u vi phun nh sau:
1. Chun b cc chi tit cho vic sa cha;
2. Kim tra, phn loi cc chi tit;
3. Gia cng c kh cho cc chi tit;
4. Gia cng c kh kim phun;
5. Chn lp v mi r tng h cc chi tit;
6. Kim tra v nghim thu u vi phun.
Tu thuc vo trng thi thc t ca cc chi tit u vi phun, mc phc
tp ca qu trnh sa cha v kh nng sa cha ca x nghip m c th c nhng
thay i so vi qu trnh cng ngh nh hnh nu.
Cc chi tit phi c loi b khi c cc vt nt v trc, b bin mu b mt;
trn b mt gia cng ca kim phun c vt n mn vi chiu su ln hn 0,05 mm;
cc chi tit c mn ng k cc g ca l vi phun; kim phun b cong.
Trong qu trnh chun b chi tit sa cha ngi ta dng giy nhm nh
sch mui than v cc vt n mn khi b mt ngoi ca thn u phun. thc hin
nguyn cng ny chi tit c kp vo g ca mm cp.
Sau khi gia cng bng giy nhm, trn b mt khng c c cc vt mui
than, cho php c cc vt n mn c chiu su ti 0,1 mm.
Cc l u vi phun b tc, b bt kn do mui than c lm sch (thng
sch) bng cc mi kim chuyn dng v bng dng dy thp c ng knh 0,2
mm. Dy thp phi thng qua l phun mt cch t do.

Cnsc. 313
Cc rnh ca kim phun c lm sch bng phin ng sau khi kp ui ca
kim phun ln mm cp ca my. Sau khi lm sch mui than v vt n mn, chi tit
c ra cn thn trong nhin liu sch.
Trng thi ca cc l trong thn vi phun c kim tra bng thit b kh nn
thng qua lu lng khng kh.
Trong qu trnh kim tra cc u vi phun theo trng thi b mt lm vic
ngi ta phn ra lm hai nhm:
Nhm th nht khng i hi phi gia cng c phc tp. Nhng u vi phun
ny thng ch cn r li phn cn l .
Nhm th hai l cc chi tit i hi phi gia cng c kh cc b mt lm vic.
Nhng chi tit ny c gii th tch b, sau tin hnh o cc b mt lm vic.
Cc chi tit c sa cha nu ng knh l trong trong thn v ng knh kim
phun cha vt qu gii hn cho php.
3. Sa cha thn u vi phun
Thn u vi phun c sa cha theo trnh t sau:
1. Kim tra kch thc chiu di hu ch;
2. Mi mt u;
3. Mi nghin mt u;
4. Gia cng l;
5. Gia cng mt cn;
6. nh bng l;
7. Kim tra v phn loi chi tit.
Khi c cc vt xc, vt dp v vt n mn, b mt u ca thn c mi
bng mi c s dng g chuyn dng.
khng song song ca mt u c gia cng ca thn so vi g t (g
chn) khng c vt qu 0,03 mm trn ng knh 16 mm. Sau khi mi, b mt
u ca thn c mi nghin bng bt r trn my r chuyn dng. chnh xc
gia cng mt u ca thn c kim tra bng thc phng, khng cho php c khe
sng. bng c so snh vi mu chun.
Dng c mi nghin c lp vo u g cn v c kp cht vo mm cp.
Chi tit c g vo gi (ng tay nm) v c di chuyn dc theo dng c mi
nghin. S vng quay 250-300 v/pht, s hnh trnh kp ca chi tit 30-40 ln/pht.
Sau khi mi nghin, b mt dn hng phi nhn bng, van v cn cho php
khng qu 0,002 mm. ng knh ln ca cn cn phi nm pha mt u.
Mt cn ca thn u phun c mi nghin bng dng c nghin bng gang
(hnh 6.67c), cn duy tr ng tm ca mt cn vi l dn hng vi chnh xc
ti 0,002 mm, o ca b mt cn cho php ti 0,005 mm. S dng bt r M3
hoc bt r mn. Bt r ch c bi mt lp mng ln b mt cn ca dng c
nghin.
m bo khe h nh gia thn u phun v ng g, cc ng knh ca
ng g sai khc nhau l 0,002 mm.

Cnsc. 314
B mt tr ca ng g khi gia cng chi tit c bi trn bng du my v
c kp vo mm cp. S vng quay ca dng c dao nghin l 200-350 v/pht.
Thn ca u vi phun c g vo b phn kp cht (tay nm) v c dch chuyn
dc theo kim phun vi vn tc 20-30 ln kp /pht. Chi tit c di chuyn mt cch
nh nhng cho chm nh vo phn cn ca dng c mi nghin.
Thn ca dng c mi nghin khi b mn th phi c sa bng da c s
dng g chuyn dng. Sau khi mi nghin phn cn l ca thn u vi phun
c ra bng xng. ty sch bt r khi b mt chi tit, chi tit nn c ra
bng sng siu m.
o ca phn cn ca thn u vi phun c kim tra nh g chuyn
dng. Khi khng nh chnh xc gia cng phn cn, l dn hng ca thn u
vi phun c nh bng bng dng c nghin tinh c s dng bt r 3M.
Sau khi sa cha u phun cn tin hnh phn nhm theo ng knh cc b
mt dn hng. Cc ng knh trong mt nhm khng sai khc nhau qu 0,002mm.
cn ca l cho php sau khi r l 0,001 0,003mm. Sau khi sa cha
xong phn hnh tr dn hng u phun, cn r hay mi mt cn ca u phun
(hnh 6.67c).
o l ca thn ngi ta s dng thit b o bng kh nn vi b calip mu.
4. Sa cha kim phun
Kim phun c sa cha theo trnh t sau y:
1. Kim tra kch thc chiu di cng tc;
2. Gia cng s b mt tr;
3. Chn lp (chn b) chi tit theo kch thc mt tr;
4. Gia cng ln cui b mt hnh tr;
5. Mi mt cn;
6. Kim tra v phn nhm theo kch thc b mt nhnh tr.
Mi nghin s b mt tr
Kim phun cn c th c mi nghin (mi r) li trn ng nghin chuyn
dng bng gang (hnh 6.67d) nhm sa li hnh tr ca u kim phun. Sau tin
hnh mi u cn ca kim phun trn thit b chuyn dng.
Vic gia cng c kh kim phun bt u t mi nghin s b mt tr. Nguyn
cng ny c thc hin bng dng c nghin (dao nghin) bng gang c x rnh
(hnh 6.67d) vi tc ca trc chnh l 250-300 v/pht, c s dng bt r M10. Chi
tit c gia cng mt cch thn trng, p nh mt lc ln dng c. Sau khi gia cng
s b, cn ca b mt tr cho php khng qu 0,002mm. ng knh ln ca
cn cn phi nm v pha mt cn cng tc. van ca b mt cho php khng qu
0,001mm.
Sau khi gia cng s b b mt tr chi tit c phn nhm cch bit nhau
0,002 mm.
Mi nghin tinh mt tr

Cnsc. 315
Gia cng tinh b mt tr ca kim phun c thc hin trn my chuyn dng
bng phng php ln p (mi xoa) gia hai a bng gang. Trn b mt ca a di
c bi mt lp bt mi mng. Trong cc hc ca bn my b tr cc chi tit c cng
mt nhm kch thc. Thi gian gia cng l 20-30 giy.
Cc b mt c mi xoa ca cc chi tit phi c sng ng u, bng
c kim tra bng dng mu. cn cho php khng qu 0,002mm; khng cho
php c van, nhiu cnh, yn nga v tang trng.
Mi mt cn
Sau khi gia cng ln cui b mt tr tin hnh mi phn cn ca kim. Khi mi
cn m bo ti a ng tm ca phn cn vi mt tr. o ca phn cn so
vi mt tr khng c ln hn 0,003mm. Ngoi ra cn phi m bo tr s kch
thc chiu di cng tc ca kim phun.
m bo chnh xc cn thit, b mt tr c gia cng s b ca
thn kim phun c s dng lm chun cho vic gia cng phn cn.
Phn cn lm vic ca kim phun c mi trn my mi chuyn dng. Ch
mi mt cn u kim phun trn my mi chuyn dng nh sau:
ng knh ca =50mm, tc quay ca 3600 v/pht, mi c
ht 120 150, tc quay ca kim phun l n =200 225v/pht.
Ngoi ra, c th s dng mi c ht 150-200, tc vng quay
6200 v/pht.
bng gia cng b mt cn c so snh vi mu chun (cp 8). Gc cn
c kim tra bng panme vik. kim tra thng s ny cn c th s dng dng
chuyn dng. o ca phn cn c kim tra bng thit b o ng h.
Kim phun cn c th khi phc bng phng php m crm. Bng phng
php ny c th khi phc c khe h gia u phun v kim phun phn mt tr.
u tin tin hnh mi hay r phn mt tr ca u kim phun, bo m
hnh dng v chiu dy lp m. Sau ta tin hnh m crm cho kim phun. Ch
m kim phun ging nh ch m pittng bm cao p. M xong tin hnh mi r
mt tr v mt cn ca kim phun, ra sch, phn nhm, chn lp v r kht vi u
phun.
5. Chn lp v mi nghin tng h
Khi sa cha xong u phun v kim phun, tin hnh lp thnh b r kht
u phun vi kim phun. Phng php sa cha ny ch khi phc c khong 20%
chi tit. Cn li c th sa cha bng m crm kim phun v khi phc li kch thc
sa cha.
Khi khi chn lp theo tng cp (tng b), u phun vi kim phun c mi r
m bo hnh dng hnh hc ng n. Qu trnh mi r c tin hnh bng thit
b chuyn dng (hnh 6.67). u phun chuyn ng tnh tin 30 40 ln/pht; dng
c r (thng l ng kim loi bng gang) quay vi tc n = 350 450 v/pht.
Cng ngh la chn v ghp b cho cc chi tit, qu trnh mi nghin tng
h gia chng v qu trinh kim tra nh sau:
Kim phun c la chn theo thn u vi phun sao cho n c th lng su
vo l ca thn ti rnh th hai trn kim phun. gim nh qu trnh la chn, kim
phun c phn loi s b v c xp vo cc l ca khay chuyn dng theo th t
kch thc tng dn.

Cnsc. 316
Sau khi la chn, cc chi tit c mi nghin (mi r) tng h theo cc b
mt tr, sau theo cc b mt cn, c s dng bt r M1. Vic mi r tng h mt
tr c tin hnh cho n khi kim phun chuyn ng nh nhng trong thn u vi
phun.
Sau khi mi nghin cc b mt tr, cc chi tit c ra trong xng sch v
kim tra mc linh hot ca hnh trnh kim. Kim c ko ra khi thn 1/3 chiu
di, di gc nghing 45 n phi dch chuyn vo thn cho ti mt cn di tc
dng ca trng lng bn thn. Khng cho php c tr lc cc b ngn cn qu trnh
dch chuyn t do ca kim. Sau khi khng nh v linh hot ca chuyn ng kim
trong thn, tin hnh r tng h cc b mt cn.
B mt cn ca kim c bi mt lp bt r mng M1, cn b mt tr bi
du nhn. Lng nh nhng thn vo kim phun sao cho bt mi (bt r) khng lt vo
b mt tr. Trong qu trnh mi r tng h cn bp nh (bng tay) ln thn v g
(p) nh phn cn ca thn vo phn cn ca kim. Nu trn b mt cn ca kim
hnh thnh mt di vnh khn rng 0,7 mm th vic mi nghin c th loi b c.
Cc chi tit mi nghin c ra cn thn v c kim tra tr s nng ca kim.
nng phi nm trong gii hn cho php (0,4-0,65 mm).


















Hnh 6.67. Thit b mi nghin cc chi tit
a. Van mt chiu; b. B mt tr bn trong ca u phun;
c. B mt cn bn trong ca u phun; d. Kim phun.

6. Lp ghp v kim tra vi phun
Sau khi sa cha cc chi tit ca vi phun, tin hnh ra sch v kim tra
cht lng sa cha.
Kim tra bng: tin hnh so snh vi bng tiu chun.
d)
c)
b) a)

Cnsc. 317
Kim tra chuyn dch: sau khi r theo cp xong, tin hnh lp 1/3 chiu di
ca kim phun vo u phun, nghing gc 45
0
, di tc dng ca trng lng bn
thn kim phun c th trt xung ht c l c.
Cc vi phun c sa cha cn kim tra kn thu lc ca cc b mt
dn hng, kn ca phn mt cn, cht lng phun v trng thi l phun ca thn.
Cc chi tit c kn thu lc gim thp, sau khi ra v kim tra cn tin
hnh chn b li.
kn ca cc b mt cn v cht lng phun c kim tra p sut tng
ng vi p sut nng kim phun (thng gi l p sut phun).
Nhin liu phun cn phi c trng thi sng m v phi phn b u theo
tit din ngang ca chm tia phun. Khng cho php c hin tng r r nhin liu
thnh git hoc nhin liu phun thnh chm m c. Thi im bt u v kt thc
phun phi dt im. Khng cho php nhin liu chy ngc (r r) v l van khi tng
u p sut trong h thng ln ti gi tr p sut phun (v d n 210 kG/cm
2
vi tc
tng l 10 kG/cm
2
trong thi gian 10-12 giy). Nu nhin liu b r r th chi tit
phi c ra v th nghim li. Nu th nghim li khng t kt qu th phi mi
nghin li cc mt cn.
Kch thc v trng thi cc g l vi phun c nh hng ti lu lng v
ng u ca nhin phun. m bo s phun ng u nhin liu ca u phun,
ngi ta phn ra 5 nhm theo lng tiu hao khng kh khi th nghim trn thit b
o bng kh nn.




















Hnh 6.68. S bn th la chn chn thn vi phun mu
1,2. Cc van kho; 3. ng h p sut thu ngn; 4. Thng cha.
5. S thang o ca thit b kim tra cn ca vi phun.
II
IV
III
I
0

Cnsc. 318
Thn u vi phun (khng c kim phun) c lp vo hc ca thit b o v
c bt cht bng ren. Cc thn vi phun m thi gian thng qua ca khng
kh khng nm trong gii hn thit lp ca thang o th cn phi loi b. Sau khi
lp rp vi phun, trn thn ca n nn khc du s hiu ca nhm u vi phun. Trn
mt ng c cn phi lp cc vi phun c cc u phun cng mt nhm.
hiu chnh thit b o bng kh nn ngi ta s dng cc dng mu.
Dng mu c s dng l cc u phun mt l c la chn chuyn dng, c
din tch l tng ng vi tng din tch ca cc l ca cc vi phun cng tc.
Cc vi phun mu c la chn trn bn th chuyn dng (hnh 6.68) vi
thng cha kh dung tch 22-55 lt. Thng cha c np kh ti p sut 670-680 mm
thu ngn. Sau m van v cho khng kh i qua l phun ca u phun mt l.
Dng ng h bm giy xc nh thi gian gim p sut trong thng t 660 xung
460 mm thu ngn. Thi gian chy ca khng kh i vi u phun mu ca gii hn
trn ca nhm th nht phi l 46-48 giy. Gii hn gia cc nhm th nht, th hai,
th ba v th t c xc nh bng cch chia di thang o thnh bn phn bng
nhau. Chiu di thang o ca mi nhm khng c nh hn 15mm.
Gii hn trn cng ca nhm 0 c xc nh bng cch nh du mt
on trn thang o ca dng c bng chiu di ca di nhm th nht.
S dng cc u phun mu trc mi ca lm vic kim tra v hiu chnh
dng c o kh nn cho vic kim tra v phn loi thn u vi phun.
Ngoi ra c th th kn ca vi phun trn thit cc b chuyn dng khc
vi ch kim tra nh sau:
iu chnh l xo p vi nn 380kG/cm
2
. Khi th tin hnh tng p sut
nhin liu trong thit b n 370kG/cm
2
. cho p sut gim t 350 300 kG/cm
2
,
thi gian gim p sut din ra o trong khong 7 14 giy th cht lng vi phun
coi nh bo m, nu khng t phi tin hnh r li.
Kim tra p lc phun v iu chnh p lc phun. Khi iu chnh vi phun tin
hnh iu chnh trn bn th chuyn dng. iu chnh lc nn ca l xo ca vi
phun p lc t gi tr qui nh.
Cc thit b th nghim vi phun ng c u my D9E v D13E c th
hin trn cc hnh 6.69 v 6.70.














5
4
3
2
1

Cnsc. 319






Hnh 6.69. Bn th kim phun bm cao p ng c u my D9E
1. Bnh nhin liu; 2. ng h p lc; 3. Cn g bm;
4. Nhin liu vo bm cao p; 5. Nhin liu vo kim phun.


















Hnh 6.70. Bn th vi phun bm cao p ng c u my D13E
1. ng nhin liu ra kim phun; 2. ng h p lc; 3. Bnh nhin liu; 4. Phin lc;
5. ng nhin liu vo; 6. Cn bm; 7. Bm cao p; 8. B ;
9. ng thu tinh c thc o; 10 - g kim vo ng .
6.4.4. Th nghim v iu chnh bm cao p
Sau khi sa cha xong cc chi tit, bm cao p c lp rp, chy r v
th nghim.
Th nghim v iu chnh bm cao p l cng vic rt cn thit khi u my
vo sa cha cc cp ln (cp 3, cp ky) nhm m bo cho ng c hot ng n
nh, m du, cng sut, tit kim nhin liu, nng cao tui th cho cc chi tit.
Chy r bm cao p: lp rp bm cao p ln bn th chuyn dng, chy r
bm trong thi gian 1 gi. Hn hp chy ra gm 40% du bi trn v 60% nhin liu
diezel. Sau tip tc chy r 30 pht v s dng nhin liu diezel. Tc trc cam
khi chy r l 600 v/pht.

Cnsc. 320
1. iu chnh bm cao p
Lp bm cao p ln bn th chuyn dng c vi phun mu. Tin hnh iu
chnh hai thng s:
iu chnh thi im bt u cp nhin liu ca xylanh lm chun (hay gc
bt u cp nhin liu ca xylanh lm chun tnh theo gc quay trc khuu) v
ca cc xylanh cn li, sau iu chnh lu lng phun ca tng xylanh.
a. iu chnh thi im bt u cp nhin liu (gc bt u cp nhin
liu) ca cc xylanh
Lc ny cha lp vi phun m tin hnh lp cc ng thu tinh (hnh 6.71) vo
u ng ni trn van cp nhin liu, da vo s dao ng ca mc nhin liu trong
ng xc nh thi im pittng plng-gi bt u ng ca cp (ca np) trn
thnh xylanh, tc l thi im bt u nn nhin liu.
Sau tin hnh iu chnh ng thi im bt u cp nhin liu (bt u
nn) ca cc xylanh cn li theo trnh t lm vic ca n trn ng c.
Nu thi im bt u cp nhin liu ca cc xylanh sai khc nhau qu 20
th cn iu chnh bng cch nng hay h vt hoc thay m pha trn ca con i.
























Hnh 6.71. Dng c xc nh thi im bt u cp nhin liu
1,2. ng cao su v ng thu tinh; 3. ng lt;
4. u cn; 5. cu; 6. Rc-co bm cao p.


Cnsc. 321
b. iu chnh lu lng nhin phun liu ca tng xylanh
Lp bm cao p vi cc vi phun mu v tin hnh iu chnh hai cp tc
: tc trc cam tng ng vi vng quay nh nht v tng ng vi vng quay
nh mc ca ng c. Lng nhin liu cp vo cc xylanh khng cho php chnh
lch qu 3%.
Nu lng lng nhin liu phun khng t yu cu, tin hnh ni lng vnh
rng, xoay ng dn hng cng vi pittng plng-gi i mt gc (lu l pittng
plng-gi c lng trong ng dn hng, tai ca pittng plng-gi c kp trong
rnh ca ng dn hng, do khi xoay ng dn hng i th pittng plng-gi cng
xoay theo), nhm thay i v tr tng i gia nh pittng plng-gi vi g ca s
trn thnh xylanh, do c th iu chnh c lng cp nhin liu theo ng yu
cu quy nh.
6.4.5. Th nghim v iu chnh bm cao p ng c u my D9E
1. Bn th bm cao p
Bn th bm cao p ngc u my D9E (hnh 6.72) c k hi u
BACHARACH-GP-500C USA bao gm: khung thp b bm cao p, c tm thp
trc v sau c th tho ra kim tra cc b phn bn trong. Mt mt in c tc
khng i cng sut 3 ml dn ng bm cao p qua b bin i tc v b
truyn cng sut. C hai h thng ny u truyn ng bng puly v cuaroa c bit
khng trt, gii tc ca bn th l 150 - 3800 vng/pht
B truyn cng sut ca my chia lm hai di tc :
- Di tc cao (High): 300 - 3800 vng/pht;
- Di tc thp (Low): 150 - 1000 vng/pht.
Mc ch ca n l nhm to nn mmen ln gii tc thp khi th nhng
bm cao p ln v to nn vng quay ln khi th nhng loi bm cao p nh. B
truyn cng sut c th lp vo bn tri hoc bn phi bn th ty theo loi bm cao
p cn th bng cch vn tay nm gia, ta c th tho lp b my d dng.

















Cnsc. 322




Hnh 6.72. Kt cu bn th bm cao p ng c D9E
1. Hp cha ng o du; 2. ng o du; 3. B truyn cng sut;
4. Cng tc xoay chiu; 5. Gi ; 6. Hp cha du v kim vt.

2. Qu trnh th nghim bm cao p ng c u my D9E
G bm cao p ln bn th. X khng kh trong h thng bng cch:
- t thanh rng v tr cao (8,9 mm = 0,35);
- Bt cng tc bm du, iu chnh p lc du tron g khong:
250 15 kps =kG/ cm
2
=30 psi;
- Cho my chy tc n = 125 vng/ pht;
- Ni lng ng du cao p ln lt tng ci x khng kh;
Vn hnh my tip tc khong 10 pht, nhit du 43 - 47
0
C (110 - 117
0
F)
vi tc 400-600 vng/pht vi thanh rng v tr cao.
iu chnh thanh rng v tr cn o tng ng vi s liu trong bng 6.10.
- Th nghim bm tc 350 vng/pht;
- o dung lng nhin liu;
- Xc nh s hnh trnh ca bm (bng 1) bt cng tc hnh trnh cho
ng;
- Chy th mt ln u xem dung lng nhin liu trong ng o, khng
ghi kt qu ln u ny;
- X nhin liu trong ng o t nht 10;
- Tip theo o dung lng phun 3 ln tc 350 vng/pht, ghi li tr s
trung bnh cho mi c bm, ch c mc nhin liu di lp bt;
- So snh tr s trung bnh vi dung lng cho trong bng 1 v iu chnh
nu cn;
- Th lng phun v tr thanh rng c nh du (x) cc s liu khc dng
tham kho.

Bng 6.10. Cc thng s c bn iu chnh
bm cao p ng c u my D9E

TT

V tr thanh rng nhin liu
(mm)
Lng nhin liu cp (mm
3
) trong 250
hnh trnh tc vng quay ca trc bm
n=350 v/pht
(Chiu quay ngc kim ng h)
1,27 58-67
0,63 63-72

Cnsc. 323
0 68-77
0,63 72-82
1,27 77-88
1,90 82-93
2,54 87-99
3,17 92-104
3,81 96-109
4,44 100-114
5,08 104-119
5,71 110-121
6,35 116-124
6,98 120-128
7,62 124-132
8,25 127-136
6.4.6. Th nghim v iu chnh bm cao p ng c u my D13E
Bn th bm cao p ng c u my D13E c th hin trn hnh 6.73.
Cc tr s v dung lng phun ca bm cao p trong bng s liu k thut ch
c ngha tham kho v hng dn chung. Mun iu chnh mt bm cao p cn
mi hoc sau khi sa cha kim tra xong phi so snh dung lng phun ca n vi
dung lng phun ca bm chun c hai ch "ton ti" v "khng ti" vi dung
sai cho php quy nh. Cho nn trc khi iu chnh bm cao p cn phi g bm
chun ln bn th o dung lng phun hai ch c s liu so snh.


1. ng h o;
2. ng nhin liu n kim phun;
3. ng nghim;
4. B ngt t ng;
5. Du t thng vo bm;
6. Cng tc nhit ;
7. B o chiu;
8. Bn th;
9. ng c;
10. B truyn ng;
11. ng h p lc.

Hnh 6.73. Bn th bm cao p
ng c u my D13E

Nhin liu dng cho bn th phi c nht ph hp v phi kim tra thng
xuyn v nht ( nht 45 - 47 cSt 100
0
F), nu nht khng m bo phi
thay th du mi.

Cnsc. 324
- iu chnh khong cch gia con i v trc cam (khong cch t nh vt
n b mt trn ca trc cam), khong cch ny l: = 0,256 n 6,5 0,3 mm. Vic
iu chnh ny nhm khng ch hnh trnh ca pittng plng-gi khi di chuyn trong
xylanh. Vic iu chnh c tin hnh bng cch iu chnh vt trn con i. Khi
con i t ln gy cam th iu chnh khong cch t nh vt n b mt trn ca trc
cam, c th dng panme o su o.
- iu chnh c cu chnh thanh rng a thanh rng v v tr ton ti v
nh v cht li (hnh trnh thanh rng khong 28 mm).
- Cho bn th (ng c in) quay theo chiu thun v tin hnh th, sau
lp li cho n khi t c hai tr s lin tip ging nhau th dng li. Cn tin hnh
th i vi thanh rng v tr khng ti ngay v nhit ca u my thay i ln s
lm nh hng n kt qu th.
- iu chnh thanh rng a thanh rng v v tr khng ti v nh v
cht li (hnh trnh thanh rng khong 9 mm).
- Cho ng c quay theo chiu nghch v tin hnh th cho n khi t c
hai tr s lin tip ging nhau.
- Nu v tr s dung lng phun o c khng nm trong phm vi qui nh
th ty theo tr s m ta tng hay gim thanh rng.
- Khi th v tr ton ti th khng iu chnh thm g na, tin hnh kim tra
v tr khng ti.
- Khi dung lng o c hai ch th bm khng ti v ton ti u
nm trong phm vi qui nh, th tin hnh thm hoc bt cn m pha di tm o
min trn thn bm sao cho n ch thanh rng 28 mm, ch ton ti.
Ch :
Nhiu khi ta cn phi chnh sao cho dung lng 28 mm thanh rng ton
ti nm gii hn trn hoc di trong phm vi quy nh nhm a dung lng 9
mm thanh rng khng ti vo trong phm vi qui nh ch ny.
Kim tra thanh rng v tr 0 bng cch n thanh rng v pha gim nhin
liu tn cng gii hn bi thanh chn trong khe trn thanh rng.
Cho ng c in bn th chy v tr thun, nhin liu khng c chy vo
ng o, nu c nhin liu phun th phi iu chnh li thanh chn thanh rng bng
cch cn chnh theo thanh chn ln a thanh rng ra thm cho n khi nhin liu
khng chy ra na.
Nu khng th iu chnh bm trong phm vi qui nh c hai ch ton
ti v khng ti th cp pittng plng-gi hoc van cp u bm c th cn phi
thay th.
Vic thay th b phn no cho ng c th da vo kinh nghim khi xem xt
cc b phn ca ngi th iu chnh.
Bng 6.11. Cc thng s k thut c bn ca bm cao p ng c u my D13E

Kiu bm cao p
Kiu bm cao p
PFLCQ - 1707 -
504E8
( PF1WV 170/6 )
S danh im ca vi phun ng cao p mu 2478048

Cnsc. 325
p lc (PSI) 25 - 30
Du dng th bm
Nhit
0
F 115 - 120
Khong cch A 0,256 =6,5 mm
Khng ti 45 mm
3

Dung lng phun ca bm
chun (ch tham kho ca
nh ch to)
Ton ti 401 mm
3

S hnh trnh bm 300 v/pht
Khng ti
CI
Dung lng phun ca bm
chun o ti x nghip
Ton ti
QF
Khng ti
1
5
QI

Dung sai cho php khi iu
chnh bm so vi bm chun
Ton ti
5
11
QI

Chiu quay Thun 500 v/pht
Th ch ton ti
Hnh trnh thanh rng (mm) 28
Chiu quay Nghch 500 v/pht
Th ch khng ti
Hnh trnh thanh rng (mm) 9



Cnsc.323
CHNG VII
SA CHA GI XE V B PHN CHY CA U MY

7.1. Sa cha gi xe
Khi kim tra trung gian v khm cha cc cp, ngi ta kim tra gi xe u
my nhng khng y gi chuyn ra khi u my. Khi ky cha v sa cha nh
my, ngi ta y gi chuyn ra khi gi xe ca u my, lm sch bi bn, kim tra
xc nh h hng ca gi xe v tin hnh sa cha. Khi kim tra ton b gi xe, c
bit ch cc mi hn ca cc hp u m, kim tra s mi mn ca ngng ci
quay, ci chuyn v bn trt, s lng lo ca cc inh tn hay mi hn ca n.
gi xe u my truyn ng in cn ch cc vt nt gc ca cc l
khot trn ga xe dn khng kh lm mt cho my pht in chnh.
Trong thi gian vn dng x gim xung kch v hp u m mc ni s hp
th cc lc xung kch v s dn n s lng lo ca cc inh tn hay vt nt ca cc
mi hn.
Vt nt gi xe thng l vt nt ng, pht hin ch nt bng cch bi
du ha, sau bi phn v sy cho phn kh, du nhng k nt s ngm ra do s
ht ca phn. V vy ch c vt nt b sm li ta s xc nh c vt nt v hnh
dng ca n.
i vi gi xe, cho php sa cha vt nt bng hn hi. Trc khi hn tin
hnh khoan chn u vt nt bng mi khoan c ng knh 8 10mm v vt mp
ch hn vi gc 60
0
, vi chiu rng 2 4mm. Sau tin hnh hn v p ming
thp vi chiu dy khng nh hn 20mm. Cho php hn vt nt trn gi xe vi que
hn in loi 9 50, hn 4 5 lp. Tt c cc mi hn sau khi hn xong phi sa li
bng c, ni hn cn phi bng phng khng b r kh.
Khi ky cha v sa cha nh my, phi ky u my ln 1,2m, y gi
chuyn ra khi u my, trc khi ky phi tho cc b phn sau y: ba--sc, bc
ln xung, cc ng ng gi v ng ng ct lin kt gia thn xe v gi chuyn,
cc bt che bi cho bn trt hay c cu chuyn hng.
i vi u my truyn ng in, tho dy dn in n ng c in ko,
ng dn khng kh lm mt cho ng c in ko. i vi u my truyn ng thy
lc, tho khp cc ng, sau mi k u my ln y gi chuyn ra, dng gi g
hay gi st c lt g mt k.
ky u my ngi ta s dng loi ky c nh hay di ng, nhng tin li
nht l s dng loi ky c cnh vn.
Trc khi ky ngi ta iu khin cnh vn vo cc v tr ky qui nh. B
ky gm c 4 chic ky ring r c lp cht trn mng ca hm khm my.
Sau khi ky tin hnh tho cc b phn c lin quan v lm sch bi, du
bm vo gi xe bng nhin liu diezel v thi kh, tin hnh kim tra vt nt, vt
lm, bulng inh tn lin kt b t. Thi sch v kim tra ng ng gi ca gi xe,
kim tra s nguyn vn ca cc tm gia cng v cc mi hn ca n, tho c cu
phc hi chuyn hng, ra cc chi tit v kim tra.

Cnsc.324
Kim tra s kp cht ca vng gi vo khung gi xe khi im t ca cc
gi chuyn lin h n gi xe khng chnh xc. Trong thi gian h u my, nu s
lp rp ca ngng ci quay vi thn xe khng chnh xc v chc chn th trong thi
gian vn dng s pht sinh cc vt nt cc mi hn.
thay ngng ci quay hay hn li cc vt nt, trn ng hn phi ty sch
bng c v hn ngng ci quay, sau khi hn li phi lm sch bng c hay bng
bnh mi.
Khi kim tra sa cha nh my, ngi ta dng kp c bit hnh ch U v
thc kim tra v xc nh v tr ca gi cnh so vi trung tm ca ngng ci
quay v trung tm dc ca gi xe cng nh khong cch n trc ngang ca ngng
ci.
Dng thc l (cn) dy 0,05 mm o khe h gia cnh ng knh ln ca
gi v gi xe, khng cho php cn lt qua.
Kim tra sai s v chiu cao ca cc gi gi xe, s sai s gia cc gi
khng ln hn 0,5 mm.
Kim tra b mt cu bng dng mu cho php khe sng khng ln hn
1mm. vung gc ca l lp c cu chuyn hng khc phc bng cch thay i
cc ng lt. B mt cu cao ta khc phc bng mi hay thay i m ca gi lp
bn trong u mt cc gi .
Khi sa cha nh my, ngi ta phi kim tra cong ca x chnh lp rp
ng c diezel v thit b ph, song song ca cc tm sn v cc tm thp gc.
Kim tra sai lch ca cc b mt gi , v tr trung tm ca ci quay vi trung tm
dc gi xe.
vng ca gi xe xc nh bng phng php cng dy dc gi xe hay bng
dng c quang hc, o bng thc t l, thc mm v thc l. vng cho php
ca gi xe l 12 mm.
Kim tra mt phng trn ca gi xe v b mt cc tm thp gc tt c mi
hng ca gi xe bng thc di 5 m v thc l (cn). khng bng phng cho
php l 3 mm. Nu kim tra gi xe v vng qu 15 mm cho php nn bng
phng php t nng v un v v tr c. Ti trng un t 10 15 tn.
Trong ky cha, chnh lch gia cc gi khng c qu 2 mm.
song song gia cc b mt khng sai lch qu 0,5mm/ chiu di tm khi sa cha
bng phng php mi.
Kim tra b mt ca ngng ci quay bng cn v mt phng kim tra, khe h
cho php gia mt phng ci quay v mt phng kim tra l 1mm.
Khi sai s ln hn 1mm, ta mi b mt ngng ci quay khc phc.
Khi thay mi ngng ci quay, ngi ta phi tin hnh kim tra trung tm ca
n trn ng tm gi xe v hp u m. S di dch ca tm ngng ci quay so vi
tm ca gi xe, hp u m khng ln hn 1mm.
Sau khi kim tra v sa cha ton b gi xe, ngi ta tin hnh nng u my
ln v lp gi chuyn.
u tin ky u my ln 1,2m, ngi ta tin hnh b gi v y gi
chuyn vo, sau h gi xe xung gi chuyn bo m chnh xc ln nht cho
ch gip ca mi ci quay n quay t do trong gi chn. Khi h u my phi c
nh bnh xe trnh cho gi chuyn khi b di ng.

Cnsc.325
H u my xong ta tin hnh bt cc b phn lin quan gi xe vi gi
chuyn: bt che gi trt, ng gi lm mt ng c in ko, dy dn in n ng
c in ko, b phn gt (ba sc), bc ln xung, thit b hm t ng v x ct.
i vi b gt (ba--sc), ta kim tra v xem xt li trong tt c cc k
sa cha, khi kim tra trung gian v khm cha cc cp phi kim tra ton b gt ,
cc gc hn v cc bulng kp cht. Khi lp ch khong cch t ch thp nht ca
gt ng n mt ca ng ray phi nm trong gii hn t 100 250mm.
7.2. Sa cha khung gi chuyn hng
Gi chuyn hng u my gm hai loi: kiu bu du ke trt v kiu bu
du thanh ko. Nhng u my s dng loi gi chuyn hng kiu bu du ke trt
ang s dng Vit Nam l D9E, D12E, D13E, D18E, cn u my s dng loi gi
chuyn hng kiu bu du thanh ko (khng ke trt) l D19E.
Kt cu tng th gi chuyn hng u my D9E v D13E c th hin
trn cc hnh 7.1 v 7.2.













Hnh 7.1. Gi chuyn hng u my D9E
1. Bnh xe; 2. u trc bnh xe; 3. L xo bu du;
4. Bu du kiu ke trt; 5. Khung gi chuyn hng.












Hnh 7.2. Gi chuyn hng u my D13E
1. Bnh xe; 2. Bu du kiu ke trt; 3. Ci chuyn hng; 4. Bn trt;
1
3
2
4
5
5 4
3
2
6
7 7
8
1

Cnsc.326
5. Xylanh hm; 6. X thng bng; 7. H thng l xo; 8. Khung gi chuyn.

Khi kim tra trung gian v khm cha cc cp ngi ta kim tra gi chuyn
m khng y gi chuyn ra khi u my. Thng ch dng thit b d khuyt tt
kim tra vt nt v kim tra cc bulng lin kt.
Khi sa cha nh k ln phi y gi chuyn ra khi u my kim tra
v sa cha mt s b phn, iu chnh li bnh rng ca cc hp gim tc, sa cha
h thng ging hm, v.v...
Khi ky cha v sa cha nh my, ngi ta y gi chuyn ra khi u
my, gii th ton b u my, kim tra, sa cha v thay th cc b phn ca gi
chuyn. Trc khi gii th ngi ta lm sch gi chuyn v cc b phn trong my
ra chuyn dng vi dung dch ra 3% NaOH v sau ra sch bng nc nng.
7.2.1. Gii th gi chuyn hng
7.2.1.1. y gi chuyn hng ra khi u my
Trc khi y gi chuyn hng ra khi u my phi tin hnh tho cc ng
mm dn du, dn kh p ca h thng hm v x ct, xch ca b phn hm, nhng
dy dn in vo ng c in ko, nhng ng dn lm mt ng c in ko. Tho
nhng cacng truyn momen t b phn truyn ng thu lc n hp gim tc
trc, tho b phn dy dn ca ng h tc , tho cc bao chn bi ca gi trt.
Sau khi hon tt cc cng vic trn, tin hnh ky u my v y gi chuyn
hng ra khi u my.
y gi chuyn hng ra khi u my, ngi ta tin hnh ky u my
bng cc b ky chuyn dng. lm vic d dng v rt ngn thi gian, khi y gi
chuyn ca u my truyn ng in, ngi ta c th cp dng in mt chiu vo
ng c in ko gi chuyn t chy ra.
7.2.1.2. Gii th gi chuyn hng
a. Gii th s b
u tin tin hnh tho cc n gnh pha di hp du, tho h thng ging
hm. i vi u my truyn ng in cn phi tho gi ng c in ko, tho
dy dn in n ng c in ko. i vi u my truyn ng thy lc: tho
thanh ko hp gim tc trc, cacng v cc bulng bt hp du.
Sau ngi ta nhc gi chuyn bng cn cu, nhc n ra khi nhng cp
bnh xe v hp gim tc c trn nhng gi c bit.
b. Gii th ton b
Tho v nhc ng hm, ng du, ng ct, gi ng c in ko, guc hm,
xilanh hm, cc mc bo v. gi chuyn khng ke trt, trc khi tho thanh ko
hp du, ngi ta kim tra l hnh nm v thn ca thanh ko; dng d cn d khe
h gia ming vt v y l vt.
c. Ra gi chuyn hng
Vic ra gi chuyn hng c tin hnh trong my ra chuyn dng. Qu
trnh ra c th c tin hnh theo ba giai on: ra ton b gi chuyn hng khi

Cnsc.327
dy ra khi u my, ra khung gi chuyn khi tho cc cp bnh xe v ra
sch ton b cc chi tit ca gi chuyn khi gii th ton b.
7.2.2. Nhng h hng thng gp ca khung gi chuyn hng
Cc h hng c trng ca khung gi chuyn hng l:
Hao mn cc tm ke trt trong hc bu du, hao mn ng lt cht quay
ci chuyn (gi ci chuyn), mn cc quay, cc bn trt, mn gi ca l
xo, a v vng bc lt ca chn, mn pha trn v pha di tm l xo ng c
in ko, mn cc b khung gi chuyn hng.
Hao mn ca ke trt hp du, ca quay, trt, ng lt v trc l xo,
pha trn v pha di tm l xo ca ng c in ko l nhng h hng tt nhin.
Ta c th lm gim dng hao mn ny bng cch bi trn tt v tng bn ca b
mt lm vic.
Nt trong cc mi hn, nt ke hp du, nt cht quay, nt cc tm gia
cng, thn ca gi quay, lng cc mi ghp lin kt ca cc x trn bu du, ca
thanh pha di bu du (n gnh hp du), cc x dc v x ngang b cong,
vng.
Nhng vt nt cht quay, cc tm gia cng ca cht quay, thn ca gi
quay v cc ke hp du l do lc tc dng dc v ngang ca gi xe vo gi chuyn
hng, nguyn nhn l do nn ng v ng khng bng phng, bn knh cong
khng ph hp v do thao tc khng hp l ca ti x.
Cc h hng ng k v vt nt trong thn khung gi ch xut hin trong
trng hp b tai nn.
7.2.3. Kim tra khung gi chuyn hng (kiu bu du ke trt)
Cc ke trt 10 v 11 ca hc bu du (hnh 7.3) b mn khng u theo c
chiu cao v chiu rng, trong cc ke trt nh 11 b hao mn nhiu hn.
nh gi mc hao mn ca cc tm ke trt trong khi khng gii th
cm bu du, ngi ta o khe h gia bu du v hc bu du bng thc l. Sau khi
gii th khung gi, khe h ny c th c xc nh bng hiu gia chiu rng ca
hc bu du (kch thc A, hnh 7.3) v bu du (kch thc B, hnh 7.4). iu ny
hi phc tp hn mt cht. Tr s A v B c o khong gia chiu cao ca cc
tm ke trt, c ngha l v tr ng tm ca trc bnh xe. mn ca tm ke
trt nh 11 (hnh 7.3) c xc nh bng cch so snh chiu dy ca ca cc phn
b mn v cha mn.
S hao mn khng ng u ca cc tm ke trt trong hc bu du ca
khung gi chuyn v trn bu du s lm cho cc trc bnh xe b nghing lch trong
khung gi chuyn.
Vic kim tra khung gi chuyn c th c tin hnh bng thc gc ch
thp v cc dng c quang hc. Vic kim tra bng cc dng c quang hc cho kt
qu chnh xc hn, tuy nhin phng php s dng thc gc ch thp n gin hn,
khng i hi cc thit b chuyn dng, chnh xc ca phng php ny l c th
chp nhn c so vi cc yu cu ca thc t.

Cnsc.328
Qu trnh kim tra khung gi chuyn thc cht l xc nh tr s lch ca
cc b mt (mt phng) ca cc tm ke trt nh v cc tm ke trt ln ca cc hc
bu du so vi nhau v so vi ng tm dc ca khung gi chuyn hng. Vic
kim tra bao gm cc bc sau y:
- Xc nh mt na hiu s ca chiu rng khung gi cc hc bu du ngoi
cng;
- Kim tra v tr ca cc tm ke trt nh;
- Kim tra v tr ca cc tm ke trt ln ca mi (tng) hc bu du ( song
song v sai lch).
Khi kim tra khung gi chuyn hng bng thc gc ch thp (hnh 7.4),
chiu rng ca khung gi cc hc bu du ngoi cng c o bng thc o
trong.
Khi hiu cc khong cch a v b ln hn tr s cho php, ti v tr ln (hn)
gia khung gi v cc tm ke trt nh ta t mt tm m c chiu dy bng na
hiu cc khong cch , ngha l bng (a-b)/2.
1. Kim tra v tr ca cc ke trt nh
Vic kim tra v tr ca cc ke trt nh c tin hnh bng cch p thc 3
vo v tr gia theo chiu cao v dng thc l o khe h gia thc v b mt ca
mi tm ke trt. chnh lch ca khe h nu ln hn 0,5 mm th phi thay th
cc tm ke trt hoc m thm tm m vo pha di cc ke trt. S tht vo ca
cc tm ke trt ca hc bu du gia khung gi (kch thc c) so vi cc tm ke
trt ca cc hc bu du pha ngoi cng l m bo dch ngang cn thit cho
cp bnh xe gia ca gi chuyn hng.

Cnsc.329

Hnh 7.3. Kt cu khung gi chuyn hng
a. Kiu bu du ke trt; b. Kiu bu du thanh ko.
1. Khung gi chuyn hng kiu ke trt; 2,6. Gi treo ng c in ko;
3. Dm cht (dm ci chuyn); 4. Gi treo xilanh hm; 5. Gi l xo nhp;
7. Thanh ging (bo him); 8. ng lt; 9. Vng m;
10,11.Tm m ke trt ln v ke trt nh;
12. Khung gi chuyn hng kiu thanh ko;
13. Gi treo nh treo thanh ko. 14. Gi treo gim chn ma st;
15. Gi treo ln treo thanh ko; 16. Ga t lo xo.

2. Kim tra cc ke trt ln
Vic kim tra v tr ca cc ke trt ln c tin hnh bng cch p thc
gc ch thp 4 ln thc thng sau p nh vo thc 3 v cc b mt ca cc tm
ke trt ln. Ti v tr ny ca cc dng c o, khe sng (khe h) cho php gia
thc gc ch thp v cc tm ke trt c th hin trn hnh 7.4. Nu c khe sng
xuyn sut th chng t rng mt trong cc tm ke trt, chng hn tm ke trt 2,
c lch dc trc, hay dch ngang so vi tm ke trt cng cp 1 ca x bn bn
kia ca khung gi.
Tng t nh vy tin hnh kim tra v tr ca cc tm ke trt ln pha bn
kia ca hc bu du ny. Ngoi ra vic o bng panme o trong hoc thc o trong
cho php xc nh c khng song song ca cc b mt ca cc tm ke trt ln
trong mt phng thng ng i vi (ca) mi hc bu du. khng song song cho
a-a
A
0,68-1,0 2,0 3,0
Khe h
II
9 8

5,9-6,0 3,0-8,0 3,0
Chiu dy
b)
a)

A
A

325
1850 1850 1020
2100 2100 368
16
4 2 3 12 13 14 15
7 6 5 4 3 2 1

Cnsc.330
php ca cc tm ke trt mn l 1,0 mm, cn khi lp cc tm ke trt mi ln
khung gi l 0,5 mm.
S nh v ng n ca cc tm ke trt ln trn khung gi, c ngha l khi
cc b mt lm vic ca chng nm trong mt phng vung gc vi ng tm dc
ca khung gi chuyn, trong iu kin sa cha ti x nghip, t c bng cch
thay th cc tm ke trt hoc m thm tm m pha di cc ke trt. Cc tm ke
trt cn thay th c ph b khi khung gi chuyn bng c kh nn hoc ct b
bng m hn hi.
B mt khung gi ti cc v tr lp cc tm ke trt cn c lm sch k
lng. Trc khi hn cc tm ke trt mi hoc cc tm ke trt cn s dng li, cn
phi p cht chng vo khung gi chuyn bng kp vt hoc kp kh nn. Cc tm ke
trt c hn vo khung gi chuyn bng inh tn in v mi hn khng lin tc
theo chu vi. Sau khi hn b mt ca cc tm ke trt phi bng phng v sch.

Hnh 7.4. S kim tra khung gi chuyn bng thc gc ch thp
7.2.4. Sa cha khung gi chuyn hng kiu ke trt
Khung gi chuyn sau khi vn dng, v tr cc ke trt hp du s thay i
so vi thit k. khc phc vn ny, ngi ta phi s dng nhng cn bng v
cn cnh c chiu dy ph hp b tr x cnh b cong v ke trt di chuyn dc
trc gi chuyn.
Yu cu c bn khi sa cha l khi phc nhng v tr mn n kch thc
gii hn, bo m bn lm vic ca kt cu v khi phc nhng khe h trong gii
hn ca nhng b phn lp ghp m bo chuyn ng an ton.
Ngi ta thng phc hi nhng b phn b mn ca gi chuyn bng cch
thay mi chi tit hoc dng phng php hn v hn p.
-
2
,2
+
1
,2
1
9
6
2
K
h

n
g

q
u

0
.
5
m
m
Khng qu 1.2mm
Khng qu 0.3mm
C
=
5

0
.
3
C
=
5

0
.
3
U
2
1
3
4

Cnsc.331
Khi kim tra gi chuyn bu du ke trt, ngi ta ch kim tra trng thi
ca cc ng hn, ca gi gi thanh ko bu du, ch b mt tip xc l hnh nm
gi cht thanh ko. Cc tm ke trt c chiu dy nh hn 4,0 mm cn c thay
th. Cc b phn b nt phi c khc phc.
Khung gi chuyn phi bo m sao cho khi lp rp cc cp bnh xe vo
khung gi chuyn th cc cp bnh xe ny phi song song vi nhau. ng tm ca
cc cp bnh xe phi vung gc vi trc tm dc ca gi chuyn, cn tm ca ci
quay phi nm trn tm dc ca gi chuyn. Mt phng lp bn trt hay c cu
chuyn hng phi nm trn mt phng gi chuyn. Sau khi hn song khung gi
chuyn, ngi ta tin hnh pht hin cc vt nt trn m gi chuyn, cho php hn
bng phng php hn in. Trc khi hn phi khoan chn cc vt nt bng mi
khoan c ng knh 10 20 mm, vt mp mi hn theo hnh ch nht, vt nt
ng hn c phi ty sch sau mi c hn li. Thng dng que hn ng
knh 5 7mm.
Khung gi chuyn b cong cho php dng phng php t nng v dng c
chuyn dng nn. Trc khi nn ta phi kim tra khung gi chuyn:
u tin, ngi ta iu chnh mt bng ca khung gi chuyn bng niv hay
ng ngm thng bng bng mc nc, sau dng phng php cng dy hay s
dng dng c quang hc kim tra. Tnh ton v xc nh li vnh ca cc ke
trt hp du theo chiu ngang ca thnh bn, xc nh di chuyn ca cc ke trt
so vi chiu dc gi chuyn, lch ca ci quay vi trung tm dc gi chuyn.
Khi sa cha nh my ngi ta cn phi xc nh v tr ca ci quay v mt
bn trt trn khung gi chuyn.
Yu cu sau khi sa cha l s di chuyn dc ca cc ke khng c ln hn
1,2 mm. Cc tm ke trt (cn bng) phi song song vi nhau v vung gc vi
trung tm dc ca gi chuyn. lch cho php khng c ln hn 0,3mm/chiu
rng ca ke trt (cn) hp du. Cc tm ke trt (cc cn cnh) phi nm trong mt
phng v song song vi trung tm dc ca gi chuyn ( sai s cho php khng ln
hn 0,5mm).
Cc vt nt trong cc mi hn v hao mn cc b ca khung gi chuyn
hng (ti cc v tr gi l xo nhp, cc gi h thng treo l xo, v.v...) c sa
cha bng phng php hn. Cc b mt b mn ca cc gi 2 v 6 (hnh 7.3)
cng nh cc b mt ca cc ga l xo ng c in ko c phc hi bng
phng php hn p. Sau khi gia cng cc b mt ta ca cc gi cn phi nm
trong mt mt phng.
7.2.5. Sa cha gi chuyn hng kiu bu du thanh ko
Gi chuyn bu du thanh ko c s dng nc ta trn u my D19E.
Loi gi chuyn ny tng c s dng trn cc loi u my DFH3 (Trung
Quc) v u my Alsthom (Php) s dng Vit Nam nhng nm trc y.
Khi sa cha loi gi chuyn ny, ngi ta cng tin hnh tng t nh loi
gi chuyn ke trt. Khi kim tra c ch n v tr ca gi gi thanh ko bu du,
kim tra v tr v trng thi ca ci quay, ca cc bn trt hay c cu chuyn hng.

Cnsc.332
Bc ca ci quay mn qu hn hay c khuyt tt ta tin hnh tho v p
mi vi kch thc ph hp. Mt ca cc bn trt mn qu hn tin hnh thay
mt trt mi. B mt ca l hnh nm c th khi phc bng phng php hn bng
que hn chng mn sau gia cng n kch thc ph hp.
i vi l xo phi tin hnh kim tra sau thay th hay sa cha cho ng
vi yu cu k thut. L xo l khi thy c mt st vn, lng ai ngi ta tho ton b
l l xo kim tra, sau tin hnh sa cha.
L xo trn khi b nt v mt n tnh phi thay th. Khi thay th phi ch
cc l xo lp trn cng mt u my phi c cng mt nhm cng. L xo khng
c sai lch qu 1mm trn ton b chiu cao khi trng thi t do so vi thit k.
Trn mt gi chuyn hng chiu cao ca cc l xo khng c chnh lch qu
6 mm.
Khi sa cha x nghip v c bit nh my, l xo phi c p th trn
my p chuyn dng v phi bo m cc tnh nng k thut theo quy nh.
Hao mn bc lt gi chuyn hng c xc nh theo tr s khe h gia
cht chuyn hng v gi () ca n bng cch o trc tip. Nu khe h nm
trong gii hn ghi trong hnh 7.3. th cn phc hi bng cch thay ng lt 8 hoc thay
vng m 9.
7.2.6. Sa cha ci quay v c cu chuyn hng
Khi bc lt ci quay b xy xc ln hn 0,5mm, b mn ln hn 1,0 mm trn
ton b chiu di ng knh hoc b nt, phi tin hnh tho bc lt ci quay ra khi
sa cha hoc thay th. Khi p bc lt mi vo ca ci quay phi tnh ton khe
h ca chy v bc lt ci quay l 0,2 0,3mm. bo m ci quay lm vic bnh
thng ta phi ch n ng dn du bi trn cho ci quay.
Khi ky cha v sa cha nh my, ngi ta sa cha cn thn h thng du
v cn kim tra kn bng du ha. Tin hnh rt du n mc 50mm so vi h mt
y sau gi li 20 pht, khng cho php c du ng b mt ngoi v di np.
7.3. Sa cha b trc bnh xe
Mt s thng s k thut ca cc b trc bnh xe u my ang s dng
Vit Nam c cho trong bng 7.1. Kt cu mt s b trc bnh xe c th hin
trn cc hnh 7.5 7.7.
Trong vn dng, ngi ta ch kim tra cp bnh xe u my vn dng
c an ton. Khi ky cha v sa cha ln nh my, ngi ta phi sa cha li cp
bnh xe u my ng vi yu cu k thut v hnh dng ca mt ln, ca bng a v
hn ca cc mi ghp cht cng nh ghp lng tu theo yu cu k thut v cu
to ca trc bnh.
Bng 7.1. Mt s c tnh k thut ca u my D5H, D12E, D9E v D13E

TT Thng s k thut D5H D12E D9E D13E
1 Nc ch to Australia CH Sc M n
2 Nm ch to - 1985 1962 1983

Cnsc.333
3 Nm s dng ti VN 1993 1986 1963 1985
4 n v s dng
X nghip
u my H
Lo
X nghip
u my
H Ni
X
nghip
u my
Si Gn
X
nghip
u my
Si Gn
5 Kh ng (mm) 1000 1000 1000 1000
6 Loi ng c dizel Caterpilla
D353
K6S 230
DR
Caterpill
a D398
ALCO
251-D
7 Cng sut ng c (ML) 500 1200 900 1300
8 Phng thc truyn ng Thu lc in
MC-MC
in
MC-MC
in
MC-MC
9 Trng lng chnh b (T) 40 56 52 72
10 Ti trng trc, (T/trc) 10 14 13 12
11 Tc cu to (km/h) 65 80 114 96
12 Bn knh cong R
min
,(m) 46 75 75 75
13 Cng thc trc B-B
(2-2)
B
0
-B
0

(2
0
-2
0
)
B
0
-B
0

(2
0
-2
0
)
C
0
-C
0

(3
0
-3
0
)
14 ng knh bnh xe mi
(mm)
915 1000 1016 965
15 ng knh bnh xe nh
nht cho php (mm)
810 930 870 882
16 D tr hao mn mt ln,
(mm)
105 70 146 83
17 B rng bn bnh xe,
(mm)
127 135 139,7 120
18 Giang cch gia hai bnh
xe,(mm)
924 3 925 2 924 3 927 0,5
19 ng knh c trc,
(mm)
110 170 144,564 119,164
20 ng knh vai trc,
(mm)
158,25 - 206,375 207,800
21 S lng u my hin
c
13 25 32 14


Cnsc.334
1
0
1
6
1894,6
924
2
9
2
445
1
4
0
2
0
6
,
3
7
5
280
5
6
7
1
8
4
2
8
4
137
139,7
114,3





Hnh 7.5. Kt cu b trc bnh xe u my D9E



728
889
1769,4
927
1
8
4
,
1
5

2
0
7
,
8
1
1
9
,
1
6
4
9
2
5
2
8
5
2
0
9
,
5
2
6
6
0
120
114




Hnh 7.6. Kt cu b trc bnh xe u my D13E


Cnsc.335

1
0
0
0

1
925
2
1756
5
751
1

1
7
0

8
5
0

1
8
5




1000
1
850
1
0
0
0

1
7
0
3
5
max
min
135
+2
12,2 13
10
3/10
R2
22,5
1
0
,
5
3/10
R12
R3
R14
1
0
1
7
R15 R15


Hnh 7.7. Kt cu b trc bnh xe u my D12E

7.3.1. Nhng h hng thng gp cc cp bnh xe
Hao mn bnh thng mt ln v g bnh xe, hao mn, xc, sy st c
trc bnh xe; co xc v tr ni lp ng c in ko do thiu du bi
trn.
Hao mn cc b mt ln v g bnh xe: mn vt mt ln v g bnh do tc
ng c gii, do b hm, do bnh xe b trt lt trn ray khi c chnh lch ng
knh bnh xe qu gii hn cho php, v.v...
H hng bt thng hay h hng t xut: r, m, st, nt bnh xe, cong
trc bnh xe;
Cc mi ghp bng a-mm bnh, mm bnh-trc bnh, bnh rng-trc bnh
b lng.
S xn thng ng g bng a l h hng chnh v tt yu ca bng a u
my lm vic trn nhng on ng cong vi bn knh cong nh.

Cnsc.336
Bin dng mn mt ln v g bnh xe u my c th hin trn hnh 7.8.















Hnh 7.8. Bin dng mn mt ln v g bnh xe u my
ng I. Bin dng ban u ca bnh xe
ng II. Bin dng mn ca bnh xe sau qu trnh vn dng

7.3.2. Kim tra, phn loi trc bnh xe trc khi sa cha
Mc ch ca cng vic ny l nh gi hao mn h hng ton b trc
bnh xe, t quyt nh mc v phng thc sa cha tng b phn ca trc
bnh xe tun th cc yu cu, hn k thut ca qui trnh sa cha, m bo b
trc bnh xe vn dng tt n k vo sa cha ln k tip.
Cc hao mn, h hng ca b trc bnh xe rt a dng, mun phn loi h
hng chnh xc trnh tnh trng a trc bnh xe khng iu kin vn dng vo
sa cha gy lng ph nguyn cng, ta phi tin hnh kim tra y v th t nh
di y.
7.3.2.1. Kim tra b trc bnh xe
Bc 1: Kim tra trc tip
B trc bnh xe sau khi tho khi gi chuyn hng cn c lm v sinh
sch bng thit b phun nc-gi p, sau lau sch bng du my (DO) v kim tra
xem xt trc tip bng mt ton b trc bnh xe.
Dng knh lp quan st theo qui nh ca qui trnh sa cha, c th i vi
cc b mt lm vic quan trng ca trc bnh xe nh:
- B mt bnh rng truyn ng;
- B mt ngng trc;

Cnsc.337
- B mt thn gia trc.
Dng kch thc dng v dng c o chuyn dng, kim tra hn , kch
thc theo qui trnh quy nh cho tng b phn nh bnh xe, trc bnh v bnh rng.
Bc 2: Kim tra bng my thit b chuyn dng
Dng my d vt nt bng siu m hoc loi my d nhim t c cc tng
ng kim tra vt nt trn b mt v bn trong trc bnh xe v bnh rng, nu
cn thit c th kim tra cho c g bnh xe.
Khi ky cha v sa cha nh my, tin hnh kim tra ton b cp bnh xe:
kim tra b mt lm vic ca bng a, chiu dy g v cht ca bng a vi mm
bnh xe.
Khi kim tra bng a, ngi ta dng dng v thc cp. Chiu dy bng a
o bng thc cp (hnh 7.9).
Kim tra hnh dng mt ln bng dng mu (hnh 7.9). Khe h nh sng
gia mt ln bng a v mt trong ca thc khng ln hn 0,5mm, trn g bng a
khng ln hn 1mm theo chiu cao v b rng ca g.
Khi kim tra trc bnh cn ch cc hin tng sau: nt rn ca trc
nhng ch chuyn tip, bn knh gc ln cn ph hp vi qui nh khng, nu qu
phi loi b. Khi trc b xc, xy xt qu mc hoc c vt lm trn c trc v phn
ln cn, c trc b cn, van hay lch tm cho php sa cha v lp bnh xe c kch
thc ph hp.
a
b
700,01
75
60
25
0
V

n
g

l

n
c)
b)
a) a-b
3
0

0
,
1

Hnh 7.9. Dng c o tr s hao mn v xc nh c trng hao mn bng a bnh xe
a. Dng o hnh dng (hao mn) mt ln v chiu dy g bng a;
b. Dng c o chiu dy ca bng a theo vng ln;
c. Dng xc nh xn thng ng ca g bnh xe.

Cnsc.338
7.3.2.2. Phn loi cc h hng v ni dung phng php sa cha
Cn c cc kt qu kim tra, c th phn loi cc trc bnh xe sau khi kim
tra lm 3 mc cn sa cha nh sau:
1. Mc th nht: Cc trc bnh xe cn gii th sa cha
a. Gii th b trc bnh xe loi b cc chi tit b h hng nh sau:
- C vt nt ngang bt k v tr no;
- C vt nt dc vt qu mc cho php ca qui trnh sa cha;
- Ht kch thc s dng hoc cn lng d tr, nhng sau sa cha hn
khng th vn hnh n ln sa cha k tip;
- B cc h hng cc b nghim trng, khng kch thc sa cha nh co
xc su ngng trc, thn gia trc, bnh rng b m, v, v.v
b. Gii th b trc bnh xe sa cha i vi cc chi tit:
- Trc bnh b cong, cho php un, nn li, sau kim tra t yu cu th
cho php h ct trc;
- L moay- bnh xe b xoay lng, cho php hn p v gia cng li l
moay-;
- Cc v tr b bnh (vai trc) ca trc khng m bo kch thc di
quy nh (sau nhiu ln p tho v lp) th cho php gia cng h ct theo qui trnh
sa cha m nh ch to cho php.
c. Gii th b trc bnh xe thay ln hoc thay mi:
- i vi bnh xe h hng cho php thay ln bnh xe khc tng ng;
- Cc bnh xe ht hn s dng th cn phi thay mi;
- Trc bnh xe h hng nng hoc sa cha nhiu ln khng th h ct c;
- Cc h hng ca bnh rng cn thay bnh rng khc.
2. Mc th hai: Cc trc bnh xe b mn g cn hn p
Cc trc bnh xe c g b mn nhiu hn mt ln hay ni khc, tng quan
hao mn ca g vi mt ln bnh xe
ml
g
C
C
> 1, th phi a cc trc bnh xe ny
sang dy chuyn hn p g bnh xe, nhm tn dng lng d tr ca mt ln bnh
xe nh hnh 7.11.












Hnh 7.10. Kch thc d tr ca mt ln s dng khng hp l
D
D
a
30
17
10
1
3
2 vng ln

max
min
dt

Cnsc.339
khi khng hn p g bnh xe













Hnh 7.11. S dng kch thc ca mt ln bnh xe hp l
3. Mc th ba: Hao mn bnh thng
i vi cc trc bnh xe khng b h hng v trc v g bnh xe b mn t
hoc hao mn di mc tng quan qui nh, th cho php chuyn thng sang dy
chuyn kim tra cong trc v sau c th tin hnh tin mt ln bnh xe.
7.3.3. Gii th b trc bnh xe ( bng phng php p ngui)
Cc b trc bnh xe h hng nng ti mc cn phi gii th sa cha hoc
thay th nh trnh by trn, thng thng u c gii th bng phng php
p tho ngui trn my p thu lc chuyn dng.
1. Thit b chuyn dng p trc bnh xe
Mt trong nhng loi my p thu lc chuyn dng ang c s dng trong
ngnh SVN l loi my hiu NORDBERG- MANUFACTURING-COELME do
M sn xut ang s dng ti X nghip u my Si Gn.
14 13 12 16
10
9
7
2
3
1
3
2
8
6 4 5
15 11


kim loi p

1. Bin dng mi
3. Bien dang mon
4. Gii han loai bo
2



Bin dng khi phc



Cnsc.340
Hnh 7.12. Nguyn l my p thu lc CORPORATION-FARRAEL
1.Thng du thu lc (480 lt) 9. Van mt chiu
2. ng ht du 10. Van iu khin
3. ng hi p 11. Bung p
4. ng c in 12. Xylanh bung p
5. Bm thu lc thp p 13. L xo hi v
6. Bm thu lc cao p 14. Pittng p
7. ng cp du (th tch) 15. Np xylanh
8. ng cp du (p lc) 16. ng cp du n xylanh

My p c nguyn l lm vic nh s 7.12 v cc quy cch, thng s
ca my c lit k trong bng 4.1. Nguyn l vn hnh my p 400 T nh
sau:
Phn ng lc: ng c in dn ng vn hnh s li bm thu lc 5 v 6,
ni trc tip 2 u trc ng c in quay ng tc vi tc 970 v/ph.
Phn p lc: Gm 2 bm thu lc kt cu bt song song, cng ht du thu
lc thng 1 a n bung p.
Bm thp p 5: L loi bm rto lch tm mt tng, p lc ti a c th t
250 kG/cm
2
, cng dng chnh l cp nhanh v dung lng (ch cp nh
lng) du thu lc. Khi ng c in quay, bm thp p 5 s ht du thu lc t
thng 1 y vo ng cp 7, qua van iu chnh 9 np n van iu khin 10.
Bm cao p 6: L loi bm rto lch tm hai tng ni tip, p lc ti a c
th t ti a 400 kG/cm
2
, trn ng ng ra cp i ng s 8, c mt van khng ch
p lc nn ln nht ln bung p v pittng 14 (hin ti van ny ang chnh 320
kG/cm
2
). Bm cao p 6 cng y du vo ng 8 v np n van iu khin 10. Nu
van iu khin 10 m (ang p) c hai ngun du c np vo bung p 11, hoc
s x v thng s 1 nu van iu khin 10 ng (khng ti).
Khi p lc trong bung p 11 ln khong 120 kG/cm
2
th p lc ng 8
mnh, s ng van mt chiu 9. Bm thp p vn nng p lc sau van mt chiu 9
n tr s p lc khong 150 kG/cm
2
th s gy tn hiu lm bm thp p 5 m van an
ton di bm x du trc tip v thng 1 (bm thp p 5 trng thi khng
ti hon ton). Lc ny cng sut ca ng c in tp trung cho bm cao p 6
nng cao p lc p (ch cp du nh tnh). Nu p lc ng 8 di 100 kG/cm
2
th
l xo hi v an ton ng ca x, bm thp p 5 lm vic tr li v tham gia cp du
cho van iu khin 10.
Phn iu khin: Van iu khin 10 c nguyn l nh mt van 3 ng, ngi
s dng iu khin my p bng cch ng m ng du thu lc thng qua h
thng cnh tay n vi 2 ch : m l dn du vo bung p 11 v ng ng x
v thng; ng l x du t bung p 11 v ng dn 8 v thng 1.
Phn cm p: Gm pittng p 14, hnh tr c dn trong xylanh bung
p 11, gia pittng 14 v np bung p 11 c l xo hi v 13 y pittng 14
hi v v v tr u hnh trnh p.

Cnsc.341
Bng 7.2. Quy cch my p thu lc NORDBERG-COELME

Chi tit v tnh nng Quy cch v thng s
(1) (2)
1 ng c in (ng lc)
Dn ng cng mt lc 2 bm thu lc
quay ng tc 2 pha u trc
3 pha-50 Hz-kiu lng sc
in th: 220/440 (V)
Cng sut: 7,5 (Hp)
Cng : 23/11,5 (A)
Vng quay: 970 (v/ph)
2 bm thu lc
- Bm thp p: dng cp du y th tch
- Bm cao p: dng nng cao p lc p
p lc ti a: 250 kG/cm
2

p lc ti a: 320 kG/cm
2

1 thng du thu lc
- Dung tch
- Loi du

480 lt
TB22
1 pittng p
- ng knh
- Hnh trnh p ti a
- p sut lm vic

533,4 mm
457,2 mm
2100 PSI
(1) (2)
2 mm (ci) chu chi tit bao
- Dng cho p bnh xe
- Dng cho p bnh rng

863,6 mm
203,2 mm
Lc p ti a c th t 400 tn
Khong cch ca tr di ng ngn nht
7 ch chnh, c ly cch u
Tng cng cc khong cch (ln nht)
457,2 mm
465 mm
3048 mm
Chiu cao ng tm pittng p ti mt
t
920 mm
Khong cch gia 1828,8 mm
Tc dch chuyn ca pittng
- Khi tin ti (cha p)
- Khi p
- Khi hi v

528,32 mm/ph
53,34 mm/ph
698,5 mm/ph

2. Trnh t tho p gii th b trc bnh xe
Trc ht phi chn c ly ca tr di ng mang tm (ci chn) cho ph
hp tm vi ti a hnh trnh p cn thit. Dc theo x chu lc trn di c 7 nc
iu chnh nh bng 7.2 cp. Nh vy nc trong cng vt p gn vi gi chu
ti thiu phi c chiu di ti thiu 270 mm, mc ti a l 3500 mm v ht tm vi
l 3900 mm.
Trng hp gii th ton b:

Cnsc.342
Trc bnh xe cn gii th ton b c p tho theo th t ngc li vi th
t khi p vo. p tho bnh xe bn pha c bnh rng trc, tip n p tho bnh xe
cn li v sau cng i b ng c b vai bnh rng ri mi p tho bnh rng.
Trng hp gii th 2 bnh xe
Tng t nh trn, nn p tho bnh xe bn c bnh rng trc, sau mi
p tho bnh xe bn khng c bnh rng.
Trng hp gii th thay bnh rng
Cho php tho p bnh xe bn c bnh rng sau tin hnh i c ly tr di
ng v i b ng c b vai bnh rng tho p bnh rng.
Cc yu cu khi p tho
- Vic treo g trc bnh xe p tho phi m bo cho ng tm trc bnh
xe trng vi ng tm ca pittng p;
- Mt phng pittng p phi p st ton b din tch u trc c p;
- B bnh xe hoc bnh rng khi p tho phi cng vng v gi cho bnh
xe vung gc vi ng tm pittng p trong sut hnh trnh p;
- Tr s lc p tho tng t t v t gi tr cc i, t khong 115% gi tr
lc p lp dng cui hnh trnh (thng l thng ma st ngh ca 2 b mt b
cht, ang ng yn), khi bt u c dch chuyn gia trc bnh vi bnh xe th gi
tr ny gim khong 40% v gi trong sut 2/3 phn trnh p tho, cui cng cn
25% hnh th lc p gim hn.
Ch :
Cn lm v sinh b mt vai trc, hng p tho bnh xe moay- i ngang,
nhm trnh cc tp cht c hc nm vo b mt p tho gy st thng trc lt b
mt vai trc.
- Khi chm thng ma st (ngh) c ting ng kh ln ri trc mi
chuyn ng.
- Cn ghi nhn p lc p tho cc i c c s nh gi di v mc
san phng U gip vic p lp sau c tt.
7.3.4. Sa cha cp bnh xe
Khi sa cha ln cp bnh xe ca u my, cho php dng phng php hn
hn l moay-, hn g cnh moay-, hn g bng a. Thng dng my hn h
quang.
Khi hn g bng a, t trc ngang trn my tin, hn c hai g cng mt lc,
theo ng xon trn c. Thit b hn t trn bn dao my tin. Tc hn g bng
a 25 40m/h, cng dng in hn I = 450 500A/
que hn
= 3mm, in p hn
30 40V.
Khi hn l tm moay-, ngi ta t tm bnh nghing 1012
0
so vi v tr
nm ngang, tin hnh hn theo ng xon c. Tc hn 25m/h, cng dng
in I = 250 210A/
que hn
= 2mm, in p hn 30 34V.
Mm bnh xe nt ngi ta cng tin hnh hn p ring. Trc bnh xe c, khi
c vt nt ngang ta phi thay trc mi, c vt nt dc trn b mt khng lp ghp,
cho php ty v hn bng phng php hn h quang.

Cnsc.343
Vt nt xin ln hn 30
0
coi l vt nt ngang, vt nt xin nh hn 30
0
, ngn
hn 125mm, su khng qu 2,5mm ta coi l vt nt dc. i vi trc c cc khuyt
tt nh, xy xt xc qu mc, lm c trc b cn van v lch tm cho php gia
cng trn my tin v mi n kch thc sa cha.
i vi bnh rng ca cp bnh xe, khi c vt nt nh trn mt u bnh rng
chiu di ln hn 50mm, su hn 2mm v cc vt nt nh xut pht t mt ca rng
v t hc chn rng ln hn 6mm th phi thay th. Khi vt nt c chiu di nh hn
v nng hn trn mt u bnh rng cho php khc phc bng phng php mi
sch vt nt sau s dng vng m bng dy thp c ng knh 3 4 mm. i
vi u my ko tu khch khng cho php s dng cp bnh xe m bnh rng c
vt nt.
7.3.4.1. Ln p c trc bnh xe
Vn ln p khng nhng ch tin hnh vi c trc m cn c tin hnh
c vi b phn b bnh (phn moay-) nhm nng cao cng chng mi ca trc
bnh xe. Khng nhng th, ngi ta cn tin hnh ln p c i vi phn gia trc xe
sau khi gia cng c kh, v khi cng chng mi ca trc xe c nng cao
mt cch ton din v lm tng tui th ca trc bnh xe.
Bn cht ca ln p l to nn mt lp bin dng do trn b mt kim loi,
lm kim loi bin cng v tn ti mt ng sut d, ng thi c th lm cho bng
t 8-9. Nhng yu t lm cho gii hn mi v chng mn ca c trc
c nng cao.
Kt qu th nghim ni chung cho thy, i vi mt mu th nghim thng
u, khng c ng lc tp trung th sau khi ln p sc chu mi tng ln t 20-30%.
i vi mt trc c ng lc tp trung, v d nh trc kt hp vi bnh, theo cc
nghin cu ca Lin X, sc chu mi tng ln 50%.
Cc th nghim khc ch ra rng sc chu mi v tui th ca chi tit ln p
trong giai on u c tng ln ty theo chiu dy ca lp kim loi c bin
cng, ri ti mt mc nht nh, t ti mt gi tr ti a. Vt qua gii hn ,
tc dng ca chiu dy lp bin cng i vi vic tng cng sc chu mi v tui
th ca chi tit hu nh khng cn tc dng na. Cn c vo th nghim ln p trc
xe v cc chi tit tng t, khi chiu dy ca lp bin cng bng 15% chiu di bn
knh ca chi tit v cng ca b mt tng ln 35 - 45% th lc ny gii hn mi
ca kim loi t ti tr s ln nht.
Cn v phng din chng mi mn, cc nghin cu u thng nht cho rng
s d sc chng mi mn ca b mt ln p c nng cao l nh ng sut nn d,
bng v cng c tng cng. Cc kt qu nghin cu cho thy lng mi
mn ca c trc ln p gim t 20 - 25%.
C trc c ln p, tui th ca c trc tng ln hai ln. Gc ln c ln
p, tui th gc ln tng ln 30 50%.
S tng tui th khi ln p ca chi tit c gii thch bng s phn b li ca
cc tinh th theo b mt ca chi tit v c ng sut d. Trn b mt ln p ng sut
ny chng li ng sut pht sinh ra cc vt nt mi.
1. S h thng ln p
H thng ln p c th hin trn hnh 7.13, trong thng gp nht l h
thng con ln 3 gc v cu to ca n khng phc tp nh h thng 4 con ln. H

Cnsc.344
thng 3 con ln cch u nhau mt gc 120
0
, t bn thn chng to nn mt th cn
bng cho h thng, lm cho 3 con ln chu lc u nhau, trc khng b un cong.
Nhng u im nh vy h thng con ln n v i l khng th c c hoc rt
kh t c. Trong qu trnh ln p, trc xe quay (trc ch ng), nhng con ln
quay theo (b ng) ng thi di ng trn b mt ln p.















Hnh 7.13. S cc h thng con ln
a. H thng con ln n: p mt pha
b. H thng con ln i: p hai pha i din
c. H thng con ln 3 gc: p 3 pha (tam gic u)
d. H thng 4 con ln: p 4 pha i xng vung gc
2. Con ln
Ty theo hnh dng ca b mt cn ln p, ta c th chn nhng con ln c
hnh dng khc nhau. Kch thc ch yu ca con ln gm c ng knh D, bn
knh cong R v bn knh gc ln r. tng cng sc chu mi v sc chng mn
cho chi tit, ngi ta c th s dng loi con ln c b mt lm vic l mt cn.
V d trong khi ln p trc bnh xe, ngi ta c th dng loi con ln c
ng knh D=150mm, bn knh cong R = 75mm (mt cu ng knh cng bng
150mm). Thng ng knh ca con ln c th gn bng vi ng knh ca chi
tit cn ln p. Ring bn knh cong R thay i ty theo yu cu v kt qu ca trng
thi b mt sau khi ln p. Trong trng hp mun tng chiu dy ca lp kim loi
bin cng v tr s ca ng sut d, ngi ta chn con ln c bn knh cong nh
tng p lc n v gia con ln v b mt ln p. Ngc li, mun tng bng ca
b mt ln p th bn knh cong ca con ln cng ln. Cn gc ln r ca con ln
thng c chn theo kch thc gc ln ca mt ln p.
Vt liu ch to con ln thng dng ch yu l thp hp kim X15, XB,
5XHM v.v... v cn dng c thp cng c Y10A, Y10 v Y12. Sau khi ch to, con
ln cn c ti ram nhit thch hp, sau em mi b mt ca con ln t
ti kch thc cn thit v bng yu cu t cp 8 n cp 10. cng trung bnh
ca con ln trong phm vi HRC = 60 - 65.
3. Quy phm ln p trc xe
V
Tr
V
L
V
L
V
L
Tr
V
Tr
V
V
L
Tr
V
1
2
0
o
Truc
Con lan
V
Tr
V
L

Cnsc.345
Vic la chn quy phm ln p ch yu bao gm mt s ni dung sau y:
tc quay ca chi tit c gia cng, lng n vo ca con ln, s ln ln p, cht
bi trn.
a. Tc quay ca chi tit gia cng
Tc tip tuyn (m/pht) c la chn tu thuc vo chiu dy ca lp
bin cng, mt khc cng cn quan tm n quan h gia tc tip tuyn ca chi
tit gia cng vi cng ln nht t c sau khi ln p.
Cn lu rng trong nhng trng hp p lc qu ln, tc quay ca chi
tit gia cng cng khng nn qu ln v nh vy s lm nhit lng ta ra qu nhiu.
Ch tc thng c s dng l 140 v/ph cho trc gia cng.
b. Lng n vo ca con ln
Lng n vo ca con ln (tng ng vi lng n dao) quyt nh bi
kch thc ca con ln v bng cn t c sau khi ln p. Lng i vo ca con
ln cng ln th chiu dy ca lp thp c bin cng cng khng u v bng
ca b mt cng km, nhng khng nh hng n chiu dy ca lp bin cng.
Khi ln p, tc quay ca chi tit v lng i vo ca con ln l hai yu t
c nh hng rt ln ti hiu sut cng tc, cho nn vi iu kin m bo chiu dy
lp bin cng u n, cn tn dng nng cao tc quay ca chi tit v lng i
vo ca con ln.
c. Cht bi trn
Cht lng ca cht bi trn ch yu nh hng ti bng ca b mt ln
p. Th nghim cho thy lu ng ca cht bi trn cng ln th bng ca b
mt ln p cng km. Thng thng ngi ta s dng du my ph thng lm
cht bi trn.
d. S ln ln p
Nu ln p nhiu ln c th dn n hin tng bin cng qu , khin cho
cng b mt c th thp hn cng ca lp kim loi nm gn lp bin cng.
Khi ln p ln th hai mc bin cng ch tng vo khong 4 - 5%, cho nn s ln
ln p ch nn ti ln th hai l cng.
e. p lc ln p
y l nhn t nh hng th yu ti chiu dy v cng ca lp thp bin
cng. Trong iu kin kch thc ca chi tit ln p khng i, cng mt loi con
ln, mc bin cng cng tng khi p lc p cng ln.
i vi qu trnh ln p trc xe nn la chn p lc vo khong 2-3 tn,
thng khng nn cho p sut khi ln p vt qu 400 kG/cm
2
(4 000 MN/m
2
).
m bo c mt p lc chnh xc khng i cn phi c my o.
Cui cng cn ni thm rng vic ln p lm tng bng cho b mt ca chi
tit nhng cng c th gy ra nhng np gn trn b mt. Nhng np gn gy nh
hng khng tt i vi cht lng ca cc mi ln p. V vy sau khi ln p c th
tin hnh tin tinh vi lng d gia cng t 0,1-0,5mm. Vic gia cng vn m
bo cht lng cho b mt ln p.
f. Kim tra kt qa ln p
Kim tra cht lng ln p bao gm cc ni dung chnh sau y:
- Tr s ca ng sut nn d;
- Chiu dy phn b ca ng sut d;
- cng t c sau khi ln p;

Cnsc.346
- Chiu dy ca lp thp bin cng.
Cc ch tiu th nht v th hai c th xc nh c bng phng php dng
my o in tr vi cc tm in tr dn cht ln mu th.
Hai ch tiu th 3 v th 4 c th dng my o cng xc nh. Tin trc
xe c ln p thnh hnh cn vi nghing nht nh, mt u li mt on
thng o cng mt ngoi, sau dng vi nhp nh bng.
Trong iu kin khng th tin hnh nhiu th nghim c th c th dng
ch tiu chiu dy ca lp thp bin cng lm ch tiu tng hp ca cht lng ln
p. Chiu dy ca lp bin cng hp l nht l bng hoc ln hn 8 - 10% bn knh
R ca cc chi tit c ln p.
[(Chiu dy ca lp thp bin cng ) / (Bn knh ca chi tit ln p)] =
0,08 - 0,10.
Nu ph hp vi ch tiu trn, cht lng ca trc xe c ln p c th m
bo, tui th ca trc xe c th c ko di.

Bng 7.3. S liu tham kho v v ln p trc bnh xe u my

D liu Chiu
dy ,
mm
p
lc
ln
p,
tn
ng
knh con
ln,
mm
Bn
knh
cong
ca con
ln, mm
Lng i
vo ca
con ln,
mm/vng
S
ln
ln
p
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)
Theo Vin ch to my
ca Lin X

- B bnh ca trc toa
xe
6 8 2
2,5
150
170
15 20 1 2 -
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)
- Vai trc bnh u my
diezen
3 6 2
2,5
150
170
15 20 1 2 -
Theo Vin my cng
trnh Lin X

- Cc loi trc -
4
4,5
150 75 0,3 0,6 1
Theo vin ng st
Trung Quc
-
2
2,4
170 130/40 0,3 1,0 1

7.3.4.2. Gia cng c kh (tin) mt ln v g bnh xe
Vic gia cng c kh mt ln v g bnh xe nhm mc ch:
- t c bin dng v ng knh bnh xe ng theo qui nh kch thc
trong qui trnh sa cha ban hnh;
- Gia cng bin dng mt ln v g bnh xe ng quy nh ca quy trnh sa
cha cho tng loi u my trc khi xut xng;

Cnsc.347
- Sa cha khc phc nhng sai st v kch thc (giang cch) gia 2 bnh
xe trong khi lp p nu c (vi u my D9E nh hn 921mm v i vi du my
D13E nh hn 927mm);
- i vi cc trc bnh xe ang s dng, khng qua dy chuyn lp p th cn
tin ni rng gian cch gia hai bnh xe.
Khi gia cng mt ln bnh xe thng s dng hai phng php:
- Phng php th nht: Dng li dao hnh bt, trn gi dao c lp c cu
khun mu lm cho dao di chuyn v ct gt thnh hnh dng yu cu. Phng
php ny thng c dng nhiu Lin X trc y v mt s nc chu u.
- Phng php th hai c s dng nhiu Anh, M v Nht Bn. Theo
phng php ny, khi gia cng mt ln, trc ht dng dao tin ph thng tin th
mt ln, sau dng dao tin c bit c hnh dng ging vi mt ln bnh xe cho
tin li.
Phng php th nht c nhc im l c cu khun mu kh phc tp, khi
b mi mn rt kh iu chnh. Phng php th hai c nhc im c bn l khng
th dng mnh thp hp kim mng kiu mi lm li dao mu, nn khng th
nng cao c tc ct gt. Ngoi ra vic mi dao mu l mt vic rt phin phc
do phng php th nht c s dng nhiu hn. Do phng php gia cng
khc nhau nn my dng gia cng cng khc nhau.
1. Phn nhm kch thc bnh xe ct gt ti u
Mc ch ca vic ny nhm gip ta la chn trc bnh xe ( cho mt u
my) c cch bit nhau v ng knh bnh xe l t nht, ri mi cn c vo bnh xe
c ng knh nh nht phn b dung sai ng knh cho cc bnh xe cn li (ca
c u my) khi tin, iu em li hai li ch:
- Khi lng phi gia cng ct b t nht, tit kim nguyn liu v nguyn
cng sa cha;
- Tn dng hu hiu ti a lng d tr kch thc mt ln bnh xe.











Hnh 7.14. Phn nhm kch thc bnh xe ct gt ti u
I. Bin dng ln trc khi vo sa cha
II. ng th hin gia cng tin th
III. ng bin dng mt ln sau khi khi phc

2. Qui trnh tin mt ln v g bnh xe u my D9E hoc u my D13E
A
III
II
I
A

Cnsc.348
Trong cc trc bnh xe chn cho mt u my, cn a trc bnh xe c
ng knh nh nht vo tin trc.
Th t cc bc gia cng mt ln bnh xe trn my tin chuyn dng
SIMMONS-NILES p dng cho trc bnh xe ca c hai loi u my D9E v D13E
ti X nghip u my Si Gn c th hin qua cc bc sau y.
Bc 1. Chnh c ly mi chng tm
Chnh c ly mi chng tm tng quan vi chu kp, khi ng p kp
cht trc bnh xe khng gy h hng mi chng tm. Mi mi chng tm u c
pha sau bng mt l xo tr, c hnh trnh lm vic 140 mm. Gia mm kp v
mi chng tm c th iu chnh khong cch theo chiu dc trc. Mc ch ca
bc mt cho php iu chnh nh mi chng tm v mt chu kp. i vi trc
bnh xe u my D9E l 315mm cn i vi trc bnh xe u my D13E l 285 mm.
Bc 2. nh v v kp cht
Trc bnh xe chnh trc c ly nh v v c ly kp cht ca hai mm kp
cho tng loi trc bnh xe khc nhau, sao cho khi trc bnh xe c kp cht th mi
chng tm vn cn hnh trnh an ton l 25%. K tip l dng cu chuyn dng a
trc bnh xe ln my tin, pha c bnh rng v mm kp chnh, m bo s nh v
ca l chng tm v thng bng ca ton trc bnh xe, hoc song song ng tm
ni hai mi chng tm hoc trc bnh xe thp v pha ng khong 3 7mm. Tuyt
i khng ng tm trc bnh xe cao hn ng tm mm kp, v dy cp ca
cu trc bnh xe s b dng xung khi trc bnh xe c kp cht, gy hng cu. Sau
iu khin cho ng tin st u trc bnh xe cn li. Khi hai mi chng tm
tip xc hon ton vi hai l chng tm u trc, ta x bt cp cu khong 10 mm v
tip tc cho ng tin khong 25% hnh trnh ln ca mi chng tm. Sau cho
mm kp chnh quay, kim tra s b bng nt iu khin ring ti pha iu khin
cu, trc bnh xe c nhch xoay 12 vng s t n nh vic nh tm (nu sai st
hoc giang cch ca hai bnh xe ngn trong dung sai cho php). Sau cng cho ng
kp cht trc bnh xe bng cch cho tin v pha chnh thm 50% hnh trnh ln
ca mi chng tm. Nh vy trc bnh xe c kp cht nhng khng gy bin dng
nn cong trc hoc h hng mi chng tm.
Bc 3. Kim tra cong trc bnh xe trc khi tin
chc chn cc trc bnh xe sau khi lp p (nu c) cn m bo cong
cho php s dng, th sau khi kp cht trc bnh xe ta cn dng ng h so o
mc cong trc vi ng tm ca n, nu khng qu 0,05 mm l t yu cu (hay
ni cch khc gia b mt hai pha ca trc ng h khng nhy qu 0,1 mm). Tt c
cc trc khng t tiu chun v cong nu trn cn phi a ra nn thng li nu
khng c phi loi b.
Bc 4. Tin th
Kim tra b mt bng dao tin dng bt v tin ph phn kim loi tha (A)
hnh 7.14. hoc phn kim loi khi hn p chy d, vt ct ph nh ng (II) hnh
7.14. Mun nng cao nng sut tin trc bnh xe, cn phi tn dng ti a cng
vng ca my v kh nng chp hnh t ng ca bn dao. Sau khi r sot kim
tra b mt gia cng trnh vp dao, nn p dng ch chp hnh t ng ct b
nhng phn tip theo nh hnh 7.15.

Cnsc.349















Hnh 7.15. Bin dng mt ln v g bnh xe khi sa cha
I. Bin dng mn; II. Phn ct ph; III. Phn tin chp hnh
Cc ch gia cng th c nu di y:
- Dao tin: Hp kim cng BK-8 hoc tng ng.
- Tc ct: 11,5 vng/pht.
- su ct: 3 4 mm.
- Lng n dao: 1,5 2 mm.
- Hng tin dao: T pha b mt ln tin vo g bnh xe, p dng cho c hai
bnh xe. Mi bn dao nn b tr hai dao (hnh 7.16) dao nghing (1) i trc dng
tin mt ln, khi n g bnh xe i dao thng (2) tip tc tin phn g cn li,
nhm ph hp gc n dao v gc thot phoi theo bin dng b mt ln bnh xe c
tin, hnh 7.16 p dng cho bnh xe tri, bnh xe phi i xng tng t.
- Dng bc tin th khi lng n gia cng cn 1 1,5 mm (theo kch thc
vng ln bnh xe).
Sau bc gia cng th cn t c:
- Ct b lp kim loi b mt hn p kim tra cht lng mi hn, nu c
qua dy chuyn hn. nh dng c bin dng mt ln v g bnh xe theo dng
chp hnh t ng.
-To iu kin cho nhng ln n dao sau nhanh v khng b h hng, m
dao tin.










d
bien dang a khoi phuc
I
II
III chep hnh
II cat bo
3
1
2

Cnsc.350


Hnh 7.16. 4-14. Bn dao i dng tin bnh xe tri
I. Dao nghing; II. Dao thng; III. Gi dao i.
Bc 5. Tin bn tinh
Do yu cu bng ca mt ln v g bnh xe khi xut xng khng cao
(khong 34), do ch cn gia cng mc bn tinh vi cc ch gia cng
sau y:
- Dao tin: Loi thp T5K10
- Tc d ct: 38 vng/pht
- Hng tin dao: Tng t nh trn
- su ct: 1,0 1,5 mm
- Lng n dao: 0,4 mm/vng.
Cc yu cu t c sau khi gia cng tinh:
- Khong cch chnh lch gia cc bnh xe trong mc cho php theo qui
trnh sa cha;
- Bin dng mt ln v g bnh xe t yu cu theo dng chun.
Trong qu trnh tin mt ln v g bnh xe, cn dng mt s dng c chuyn
dng kim tra.
Dng kim tra hnh dng mt ln v g bnh xe c biu th trn hnh
7.18, khe h khng c php qu 0,5 mm.
Dng dao ng ct (xn) hai b mt trong v ngoi ca bnh xe khi cn
sa cha (iu chnh) kch thc giang cch sau lp p trc bnh xe (hnh 7.17).













Hnh 7.17. Bn dao thng i xng vt mt
Dao tri (1) vt mt phi; Dao phi (2) vt mt tri






1/20
92.1
1
9
31.8
15.9
R
1
7
.
4
6
4
7
.
6
1
5
.
9
7
5
.
6
2
8
.2
Dao phi tin bn tri

Dao tri

Gi dao tri

Thn dao

Dao phi

Li dao


Cnsc.351
Hnh 7.18. Dng dng chp hnh khi tin mt ln
v g bnh xe u my D9E
Bc 6. Kim tra trc bnh
Trc khi tho trc bnh xe xung khi my tin cn kim tra cc kch thc
v bin dng mt ln bnh xe.
- Kch thc: Giang cch trong phi ng quy trnh sa cha cho tng loi
u my, ng knh bnh xe phi ph hp vi chnh lch cho php trong b
bnh xe.
- Mt ln: Bin dng mt ln v g bnh xe phi ng dng chun quy nh
ca tng loi u my. Khe h nu c gia dng vi b mt cn kim tra khng
c ln hn 0,5 mm.
- G bnh xe: dy m bo mc ti a quy trnh cho php. Phn kim
loi hn p khng b r h hay bt rng.
ng knh vng ln ca hai bnh trn mt trc khng chnh lch nhau
1,5mm. Sai lch ng knh vng ln gia hai cp bnh xe trong mt gi chuyn
khng ln hn 10 mm v gia hai cp bnh xe trong hai gi chuyn khng ln hn
15 mm. Khi c cp bnh xe no vt qu qui nh trn ta phi tin hnh tin li.













Hnh 7.19. Dng kim tra hnh dng ca mt ln g bnh xe u my D9E


Cu hi kim tra:
1. Trnh by cc h hng v phng php sa cha khung gi chuyn hng
v bu du. iu chnh dch chuyn t do ca cc cp bnh xe trong bu
du gi chuyn hng kiu ke trt .
2. Trnh by cc h hng v phng php sa cha cc chi tit b trc bnh
xe u my.

1
0
1

2
8
.2
15.9 98.4 31.8
19
4
7
.6
1
5
.
9
7
5
.
6
2
5
.
4
15.9
10
9
.
5
1
7
.
4
6
2
5
.
4
90
9
.
5
5
0
.
8
Nghieng 1/20
0
R

Cnsc.350

















Hnh 7.20. S liu tham kho v cc thng s k thut ca b trc bnh xe
7.3.5. Lp p b trc bnh xe
7.3.5.1. Lp p vnh bng a vo mm bnh
1. Cc m hnh tnh ton l thuyt di mi ghp bng a-mm bnh
a. M hnh tnh ton l thuyt th nht
p lc n v p ti b mt tip xc ca mi ghp c tnh nh sau
p =
|
|

\
|
+
2
2
1
1
E
C
E
C
D

, daN/mm
2

(7.1)
trong :
- di tnh ton, mm;
D - ng knh danh ngha mi ghp, mm;
E
1
, E
2
- mun n hi ca chi tit b bao (mm bnh) v chi
tit bao (bng a), daN/mm
2
;
C
1
, C
2
- cc h s ph thuc kch thc v vt liu ca cc chi
tit trong mi ghp (h s Lame).
1
2
1
2
2
1
2
1

|
|

\
|

+
=
D D
D D
C , (7.2)
1
2 2
2
2 2
2
2
+
|
|

\
|

+
=
D D
D D
C , (7.3)
vi:
140 1440
160 158,5 -
ng knh c trc
di 1,1-1,45
II
xii
75 43 36
Chiu dy
II
mn khng qu 7mm
di 0,12-0,16
di 0.18-0.30
210 200 198
ng knh c trc
Chi u cao g bnh xe
Chiu dy g bnh xe
5
6
4
3
2
1

Cnsc.351
D
1
, D
2
- ng knh trong ca chi tit b bao (mm bnh) v
ng knh ngoi ca chi tit bao (bng a), mm;

1
,
2
- h s Poatxng ca vt liu mi ghp.
Trong trng hp mi ghp chu ti trng dc trc P
a
, c xu hng lm cho
cc chi tit dch chuyn tng i theo chiu dc trc, th trn b mt mi ghp xut
hin lc ma st chng li s dch chuyn ny. Khi bn ca mi ghp c m
bo bi iu kin sau:
P
a
. D. l. p. f, (7.4)
trong :
D - ng knh mi ghp, mm;
l - chiu di mi ghp, mmm;
p - p lc n v, daN/mm
2
;
f - h s ma st.
Gi tr m mem xon m mi ghp c th tip nhn c xc nh nh sau
M
k
. D. l. p. f.(D/2) = (/2).D
2
.l.p.f (7.5)

Khi mi ghp ng thi chu c lc dc trc ln mmen xon (P
a
, M
k
) th
iu kin bn c dng
2
2
2
a
k
P
D
M
+ |

\
|
. D. l. p. f (7.6)
Da theo cc cng thc nu trn c th xc nh di tnh ton cho cc
trng hp sau y:
Mi ghp ch chu ti trng chiu trc (lc ngang) P
a

=
|
|

\
|
+
2
2
1
1
. . E
C
E
C
f l
P
a

, mm (7.7)
Mi ghp ch chu mmen xon
=
|
|

\
|
+
2
2
1
1
. . .
2
E
C
E
C
f l D
M
k

, mm (7.8)
Mi ghp chu tc dng ng thi ca c mmen xon v lc dc trc
=
|
|

\
|
+
+ |

\
|
2
2
1
1
2
2
. .
2
E
C
E
C
f l
P
D
M
a
k

, mm (7.9)
Khi lp ghp, nhp nh b mt ca cc chi tit c th b san phng mt
phn. Do vy di thc t c th tr nn nh hn ng k so vi di ban u.
b li phn b san phng ny, di lp ghp cn c ly ln hn so vi tnh
ton, do vy di thc t l:

T
= + u (7.10)
trong :
- di l thuyt, mm;

Cnsc.352
u = 1,2.(R
z1
+R
z2
) - i lng c trng cho l phng cc
nhp nh b mt ca cc chi tit khi lp ghp;
R
z1
, R
z2
- chiu cao cc nhp nh trong b mt mi ghp
c ly tu thuc vo bng ca cc chi tit, mm.
Khi tin hnh lp ghp, trong mi ghp xut hin cc ng sut tng i ln,
nht l khi di ln, c th gy ph hu mi ghp.
ng sut ln nht chnh l ng sut tc dng ln b mt pha trong ca chi
tit bao:

t max
=
2 2
2
2 2
2
.
D D
D D
p

+
;
p
= - p (7.11)
Khi tnh ton theo m hnh ny, ta xc nh c p lc n v tc dng ln
mi ghp di tc dng ca cc ti trng, xc nh c di theo ti trng, sau
xc nh cc ng sut ln nht trong mi ghp theo di v cn c vo ng sut
ln nht cho php bit c mi ghp c bn hay khng. M hnh ny c nhc
im l phi tnh ton hai loi bi ton ring r: tnh di theo ti trng v sau
tnh ng sut theo di.
b. M hnh tnh ton l thuyt th hai
b1. p lc n v nh nht tc dng ln b mt tip xc ca mi ghp
Khi mi ghp chu tc dng ca lc chiu trc (lc ngang) P
a

,
. . .
) min(
f l D
P
p
a
P
a

= daN/mm
2
(7.12)
Khi mi ghp chu tc dng ca mmen xon M
k

,
. . .
2
2
) min(
f l D
M
p
k
M
k

= daN/mm
2
(7.13)
Khi mi ghp chu ng thi c lc chiu trc P
a
v mmen xon M
k

,
. . .
. 2
2
2
) , min(
f l D
D
M
P
p
k
a
M P
k a

\
|
+
= daN/mm
2
(7.14)
b2. di tnh ton nh nht c th truyn c ti trng, tnh theo p
lc n v nh nht p
min

, . .
2
2
1
1
min min
|
|

\
|
+ =
E
C
E
C
D p
tt
mm (7.15)
Trong gi tr p
min
c ly theo cc kt qu tnh cng thc (7.12), (7.13)
v (7.14). Do ta c:
, . .
2
2
1
1
) min( ) min(
|
|

\
|
+ =
E
C
E
C
D p
a a
P
tt
P
mm (7.16)
, . .
2
2
1
1
) min( ) min(
|
|

\
|
+ =
E
C
E
C
D p
k k
M
tt
M
mm (7.17)

Cnsc.353
, . .
2
2
1
1
) , min( ) , min(
|
|

\
|
+ =
E
C
E
C
D p
k a k a
M P
tt
M P
mm (7.18)
b3. di nh nht cho php c tnh n cc yu t nh hng ca nhm
b mt v nhit lm vic ca chi tit
2 1 min min
k k
tt cf
+ + = , (7.19)
hay
2 1 ) min( ) min(
k k
tt
P
cf
P
a a
+ + = , (7.20)
2 1 ) min( ) min(
k k
tt
M
cf
M
k k
+ + = , (7.21)
2 1 ) , min( ) , min(
k k
tt
M P
cf
M P
k a k a
+ + = , (7.22)
trong :
k
1
- h s tnh n nh hng ca nhm b mt;
k
1
= 1,2 (R
z1
+ R
z2
) = 5 (R
a1
+ R
a2
); (7.23)
R
z1
, R
z2
v R
a1
, R
a2
- nhm b mt ca chi tit b bao v chi tit bao, mm;
k
2
- h s tnh n s dn n khc nhau ca chi tit b bao v chi tit bao khi
nhit thay i;
k
2
= - D (
1
.t
1
-
2
.t
2
) , (7.24)
vi:

1
,
2
- h s dn n di ca chi tit b bao v chi tit bao (i vi
thp v thp c khi t nng = 11.10
-6
);
t
1
- chnh lch nhit khi lm vic v khi lp ca chi tit b bao;
t
2
- chnh lch nhit khi lm vic v khi lp ca chi tit bao.
b4. p lc n v ln nht cho php [p
max
] khng xy ra bin dng do
trn b mt tip xc ca mi ghp, tnh theo thuyt ng sut tip ln nht

| |
(
(

\
|
=
2
1
1 max 1
1 . 58 , 0
D
D
p
ch
, daN/mm
2
(7.25)
| |
(
(

|
|

\
|
=
2
2
2 max 2
1 . 58 , 0
D
D
p
ch
, daN/mm
2
(7.26)
trong :

ch1
,
ch2
- gii hn chy ca vt liu chi tit b bao v chi tit bao.
Gi tr [p
max
] c ly theo gi tr nh nht trong hai gi tr p
1max
v
p
2max
.
b5. di tnh ton ln nht
tt
max

|
|

\
|
+ =
2
2
1
1
max max
. ]. [
E
C
E
C
D p
tt
, (7.27)
b6. di ln nht cho php
cf
max
khi c xt ti cc yu t nh hng ca
nhm b mt v nhit lm vic ca chi tit
2 1 max max
k k
tt cf
+ = , (7.28)

Cnsc.354
b7. gia tng ng knh ngoi ca chi tit bao
( )
2 2
2 2
2
2
2
. . . 2
D D E
D D p
D

= , mm (7.29)
b8. gim ng knh trong ca chi tit b bao
( )
2
1
2
1
1
2
1
. . . 2
D D E
D D p
D

= , mm (7.30)
Khi tnh ton theo m hnh ny, ta xc nh c p lc n v tc dng ln
mi ghp di tc dng ca cc ti trng, xc nh c di theo ti trng v cn
c vo gii hn chy c th xc nh ngay c di ln nht cho php. M hnh
ny c u im l khng phi tnh ton hai loi bi ton ring r, mt khc khi tnh
ton di, nh hng ca nhm b mt c xt ti. Ngoi ra m hnh ny
cn cho php xc nh c gia tng ng knh ngoi ca chi tit bao v
gim ng knh trong ca chi tit b bao khi lp ghp.
c. Xc nh di theo cc cng thc thc nghim
Ngoi phng php l thuyn cp trn y, trn thc t ngi ta cn s
dng mt s cng thc thc nghim nh sau:
Theo tiu chun Lin X:
= 0,001.D (7.31)
= (1,0 1,5) mm /1000mm D mi ghp (7.32)
Theo tiu chun Rumani:
=[0,9/1000 - 1,6/1000], vi 2,0 mm (7.33)
Theo tiu chun Trung Quc:
= (D
m
- D
bd
)/ D
m
= 1/1000 - 1,2 /1000 (7.34)
Theo tiu chun M
= 0,001 in /1 in. D mi ghp (7.35)
2. Lp nng bng a vo mm bnh
Trc khi lp, bng a cn c gia cng c kh theo b mt trong. Ngi ta
nh tm v kp cht theo ng knh ngoi v gia cng mt trong bng a. Ta tin
ng knh trong ca bng a n ng knh nh hn so vi ng knh mm bnh
t 11,5mm/ D =1000mm.
Cui cng ta sa li mt ln bng a trn my tin chuyn dng bo m
ng hnh dng mt ln thit k.
lp bng a vo mm bnh ca trc bnh, ta tin hnh t nng bng a
trong l in, l du l kh ga hay loi l khc n nhit 200 320
0
C.
i vi bng a c, l trong bng a b rng ra, do cho php t cc tm
m gia bng a v mm bnh, yu cu s lng m nh hn 4 tm, c ly gia cc
tm m khng ln hn 10mm.
Chiu dy cho php ca tm m khi sa cha nh my khng ln hn
1mm, cn x nghip khng ln hn 2mm.
Bng a d nh lp vo trc bnh, trc tin phi chn ng knh trong ca
bng a ph hp vi kch thc qui nh. cng ca hai bng a trn mt cp trc
bnh cho php sai khc nhau n HB = 20. Sau t bng a ln my tin bng a.

Cnsc.355
lp cht vnh bng a vo lng bnh ngi ta thng s dng phng
php lp nng. Ta bit rng sc bn ca mi ghp c di ch yu ph thuc
vo gng gia chng.
a. di nng gia vnh bng a v mm bnh
di tng i gia vnh bng a v mm bnh l t s gia hiu s ca
ng knh ngoi ca mm bnh (D
1
) v ng knh trong ca bng a (D
b
) trn
ng knh ngoi ca mm bnh (D
1
)
= (D
1
- D
b
) / D
1
, (7.36)
Nu di qu nh s khng m bo an ton, ngc li di qu ln c
th dn n s ph hoi ca mi ghp. V vy cn phi la chn di tng i
gia lng bnh v bng a mt cch thch hp.
Nu nh di tng i = 1/1000 - 1,2/1000, c ngha l trong phm vi
mt mt th ng knh ca thn bnh ln hn ng knh ca vnh bnh t 1,0 - 1,2
mm. Nh vy sau khi lp xong, bn trong vnh bng a s xut hin mt ng lc rt
ln. Gi s rng thn bnh l mt vt tuyt i cng, nh vy di tng i s
bin thnh dn tng i ca vnh bng a. Mt khc nu coi ng sut lp c
di trn vnh bng a c phn b u th ng sut s bng:

tb
= E . = 0,21 . 0,001 MN/m
2
, (7.37)
trong :
E - muyn n hi (2,1. 10
6
kG/cm
2
);
- bin dng tng i (ly bng 0,001).
Thc cht khi lp c di lng bnh sinh ra mt bin dng n hi nht
nh, do ng sut thc t s khng ln bng tr s tnh ton nu trn. Tuy vy d
c nh i na th cng cn kh ln, cho nn khng nn la chn di qu ln.
Thng chnh lch v ng knh gia mm bnh v mt trong ca vnh bng a
t 0,7-1,0mm, trong : xe hng t 0,7 - 0,9mm; xe khch t 0,8 -1,0mm.
Sau khi chn xong tng cp mm bnh v bng a cn c nh du k.
Vnh bng a c kim tra t trng pht hin cc khuyt tt c th ph hoi
mi ghp, sau c nung nng chun b lp ghp. C nhiu phng php nung
nng vnh bng a, nhng phng php tin tin v c nng sut cao nht vn l
dng l cm ng in t.
L cm ng in t thc cht l mt my bin th m bng a l cun th cp
thnh vng kn on mch. Trong bng a s sinh ra cm ng in t mung nng
bng a.
b. Nhit nung nng bng a
Nhit nung nng thp nht ca bng a c th tnh theo cng thc sau:
t = / , (7.38)
trong :
t - nhit nung nng thp nht ca bng a,
0
C;
- di tng i;
- dn n tng i ca thp, (ly bng 0,000012).
Nu nh = 0,001, th t = 0,001/0,000012 = 84
0
C. Nhng thc t nu ch t
nng vnh bng a ln 85
0
C thi th cha , cho nn thng em vnh vng a

Cnsc.356
nung nng ti 280 - 325
0
C. theo di nhit nung nng c th dng nhit in
k, t u tip xc ca nhit in k vo ch sch nhn ca bng a. Nu khng c
nhit k c th dng 4 ming ch thun cht (mi ming di 5 - 6mm, rng 3 - 5mm,
dy 1mm), t trn mt bng a st ra ngoi 4 gc u nhau. Khi cc ming ch
b nng chy, tc l t ti nhit cn thit (ch thun cht chy nhit
327
0
C).
Vnh bng a sau khi c nung nng ti nhit cn thit c em t ln
v tr lp rp. Sau lng bnh c lp t t v cn i vo bng a. Dng ba g
g nh v u. Cn ch trc khi lp ghp mt tip xc ca bng a v lng bnh
phi sch s, khng c dnh bi, t ct hoc mt kim loi m bo cht lng
lp ghp.
3. Lp vng hm bng a
Sau khi lp bng a vo mm bnh, nhit gim xung 200 150
0
C th
tin hnh lp vng hm bng a.
Vng hm c rn bng thp CT3 hay CT5. Vng hm tt nht nn l mt
thanh lin, song cng c th cho php dng 3 on ghp li vi nhau.
Vng hm c th c ng bng ba tay hoc ba hi. Sau c th dng
my p chuyn dng p cho vng hm nm cht vo rnh vng hm. Nu khng
c my p chuyn dng c th s dng ba ln ng mnh, hoc dng my ln cn
p mp cnh trong bng a. Sau khi ng vng hm xong, dng ba nh g u
kim tra li mt lt mc kht cht ca mi ghp cht gia mm bnh, bng a v
vng hm.
Cn lu rng vic dng vng hm khin cho cng vic lp mm bnh vo
bng a tr nn phc tp hn nhiu. Cho nn ngy nay cc bnh ch ng ca u
my c bng a b hn vng hm. Trong toa xe, khi hm nhit ta ra ni guc
hm rt nhiu, d lm bng a b lng, e da nghim trng ti an ton chy tu. V
vy vn b vng hm l vn cn phi tip tc nghin cu.
7.3.5.2. Lp p bnh xe (mm bnh) vo trc
1. Phng php p ngui
a. di ca mi ghp
Cho ti nay cc kt qu nghin cu vn cha cho php nh ra c mt
di chnh xc cho qu trnh p ngui trc xe. Cng v th nn cha th xc nh r
lc p c tr s l bao nhiu cho ph hp vi yu cu. S d nh vy l v nhng yu
t nh hng ti cht lng ca mi ghp c di gia trc v bnh rt a dng v
kh khng ch. Tuy nhin di ca mi ghp lp ngui cn m bo c nhng
yu cu sau y:
- m bo bn (cht) cho mi p ngui,
- m bo ng sut do mi ghp gy nn trong moay - khng vt qu ng
sut cho php.
Gia hai yu cu trn c mu thun vi nhau. Yu cu th nht cn c di
y , yu cu th hai bt buc di khng c qu ln. Lin X thng dng
cng thc kinh nghim sau y xac nh di:
= (d + 12,5) . 0,001 mm , (7.39)

Cnsc.357
trong :
- di, mm;
d-ng knh b bnh trc xe, mm.
b. Lc p
Trong thc t, khi gia cng b bnh moay-, rt kh khng ch c mt
di nht nh. V vy, nh gi cht lng ca mi ghp c di gia bnh xe
v trc, ch yu cn c vo lc p kt thc khi p trc vo bnh. Tr s ny l s liu
c bn biu th cng lp ghp.
Khi lc p nh hn tr s nh nht quy nh bn ca mi ghp s khng
c m bo. Ngc li khi lc p ln hn tr s ln nht quy nh, bnh xe c th
b nt rn v sau ny trong qu trnh vn dng, do tc dng ca chn ng, rt c th
b nt v, hoc lm cho l moay- b nong rng ra, dn n lc p khi kt thc li
gim xung, khng m bo bn ca mi ghp. V vy khng nhng ch khng
ch lc p cui cng m cn phi khng ch c qu trnh bin thin ca lc p biu
hin qua biu lc p.
Nhng yu t ch yu nh hng ti lc p bao gm:
- di ca mi ghp;
- Cht lng gia cng mt ngoi;
- Dung sai v hnh dng hnh hc ca b bnh v l moay-;
- C tnh ca vt liu;
- Tc p bnh xe;
- Cht lng du bi trn.
c. nh gi cht lng ca mi ghp c di
bn ca mi ghp c di gia trc v bnh xe ch yu c quyt nh
bi 3 yu t sau y:
Trng thi ca b mt lp ghp
Nu nh mt lp ghp gia trc v maoy- khng tt n s lm di quy
nh s mt chnh xc, ng thi c th dn n bin dng do ca mt ngoi lm
mi ghp b lng. V vy ng thi vi vic nng cao cht lng gia cng ta cn phi
m bo bng ca b mt tip xc. Cht lng ca mt tip xc thng c
kim tra bng cch so snh vi vt mu.
Lc p kt thc
Lc p kt thc phn nh trng thi ng sut n hi ca bnh xe khi p vo
trc, trong mt chng mc nht nh no , n phn nh bn ca mi ghp
nhng khng hon ton xc nh c cng ca mi ghp c m bo hay
khng. Gi tr lc p kt thc dao ng trong khong 90 100% lc p ti a thc t
tng mi ghp. Vi trc bnh xe u my D9E v D13E lc p dng P
max
t
93 127 tn.
Din tch tip xc
bn ca mi ghp c quyt nh ch yu bi din tch tip xc b trc
bnh v moay-. Tuy nhin, sau khi p bnh xe vo trc, khng c cch no xc
nh din tch tip xc gia chng vi nhau. V vy bin php duy nht kim tra
bn ca mi ghp c di l thng qua ng h p lc v bng ghi t ng s
bin i ca lc p.

Cnsc.358
Qua biu ny ta c th nh gi c cht lng ca mi ghp (hnh 7.21).
Dng H.a: L biu bin thin ca lc p khi phn b bnh vi l moay-
u l hnh tr. on cui ca ng biu din c i xung mt cht, l do
trong qu trnh p cc phn li lm ca mt tip xc b san phng. Theo kinh nghim,
phn i xung khng nn vt qua 10% ton b chiu di ca ng biu din.
Mt khc lc p cui cng khng c nh hn quy nh 5%.
Dng H.b: L ng biu din lc p khi b bnh hoc l moay- c cn
khng ln lm. V vy phn cui cng ca th khng i xung m li c phn
i ln.
Dng H.c: L ng biu din lc p khi b bnh hoc l moay- c cn
tng i ln. giai on u v di tng i nh (thm ch khng c di)
nn lc p tng ln rt chm. Sau v c cn nn di tng ln dn, lm cho
lc p tng, cho nn th c dng vng xung.
Hnh 7.21. Cc dng biu lc p trc bnh
Dng H.a, H.b v H.c l hp cch;
Dng H.d, H.e v H.f l khng hp cch.
giai on u v di tng i nh (thm ch khng c di) nn lc
p tng ln chm. Sau v c cn, nn hnh trnh p i ti th di tng ln
dn lm cho lc p tng. C th chiu di thc t l
t
ca phn lc p tng ln trn biu
ngn hn chiu di l di thuyt l
o
. Theo kinh nghim, cho php l
t
nh hn l
0

trong phm vi 15% tc l (l
o
- l
t
) 15%. Ngoi ra cho php khi hnh trnh p sp kt
thc th ng biu din c th l mt ng thng nm ngang trn chiu di khng
qu 15% chiu di ton b l
o
.
L =L
P[t]
H.a
L =L
H.b
L
L
H.d
L
H.e
L
H.c H.f
L(mm)
t
o
t o
t
o
t
t

Cnsc.359
Cc trng hp sau y cng c coi l hp cch: nu tt c nhng im ca
ng biu din u nm trn ng thng ni lin t im bt u p n im c
p lc ln hn p lc nh nht quy nh, mt vi on ca ng biu din c th
lm xung, nhng vn trn ng thng ni trn.
i vi u my D9E th P
min
= 84,5 (T). Xt trn ton ng biu din th
cho php mt vi on ca ng biu din c th b lm xung nhng vn trn
ng thng.
Di y l mt vi v d v trng hp khng hp cch.
Dng H.d: l ng biu din ca lc p khi b bnh v l moay- c s st
thng, do p lc tng ln rt nhanh v rt sm ri gim xung t ngt.
Trn hnh 3-6 cc biu H.a, H.b, H.c l hp cch, cn cc biu H.d,
H.e, H. f l khng t yu cu.
d. Trnh t lp p b trc bnh xe
Khi tin hnh p ngi ta s dng my p chuyn dng hay my p thu lc.
Trn my p c ng h o lc p vo v lc p ra. chnh xc ca ng h l
2 tn. Ngoi ra cn phi c b t ghi p lc p v hnh trnh p.
Khi p phi bo m lc p trong gii hn 45 65 tn vi chiu di p
100mm.
Trc khi lp p cn tin hnh d khuyt tt t kim tra ton b b mt
ngoi. Trc khi p, ngi ta chn cp bnh xe theo kch thc ph hp bo m
mi ghp ng theo yu cu k thut ca cc loi cp bnh xe. o kch thc ca b
bnh v tin hnh chn lp vi bnh xe, c th o ng knh vai trc v ng knh
l moay- ca bnh xe, trn kt qu hai tr s o c ta nhm chn tng cp (trc-
bnh ) sao cho di t yu cu qui nh.
Phi c dng c c bit xc nh im trung tm ca trc xe lm chun
cho p bnh sau ny. Tip theo treo trc v bnh ln my p. Bnh xe cn a st
vo trc bnh, trc xe cn c treo sao cho ng trung tm ca n nm trn ng
trung tm pittng my p. Cn m bo vung gc gia trc v bnh (c th dng
thc gc kim tra). Trc khi p cn lm sch b mt tip xc gia b bnh v
moay-. Sau bi du nhn ln ri bt u p bnh vo trc.
Trong qu trnh p cn ch theo di ng h p lc v ng biu din lc
p xem c bnh thng khng, c bit nm vng lc p vo.
Ch c nhng trc bnh c ng biu din hp cch mi c php em ra
s dng. Nu khng, bt buc phi p bnh ra, tin hnh x l li trc v bnh ri
mi p li ng yu cu k thut
m bo cht lng p trc, tc p khng c qu ln, thng chn
vo khong 2,26 mm/s. Cn m bo cht lng b mt ca b bnh v l moay-
khng b sy st v ch bi trn u n.
i vi trc bnh xe truyn ng in nh trc bnh xe u my D9E v
D13E cn ch : bnh xe bn khng c bnh rng c p lp trc (do u kia c
trng lng ca bnh rng). Trong khi treo g trc ln gi p, phi chnh sao
cho tm cho tm trc bnh xe trng vi tm ca pittng my p, l moay- bnh xe

Cnsc.360
c a st vi vai trc v m bo vung gc gia trc vi bnh xe trong sut
qu trnh p (c th dng thc gc kim tra). Hnh trnh p dng li khi khong
cch gia vai moay- bnh xe v vai bnh rng t 727,5 0,5 mm hoc vai trc
cch im gia trc 444,5 0,5 mm (hnh 4-5). Tip n tr u trc li v tin hnh
lp p bnh xe pha c bnh rng v dng li khi khong cch gia hai m pha trong
ca trc bnh xe t 923 2 mm, sau cng cu trc bnh xe xung khi my p v
a sang dy chuyn tin sa cha mt ln bnh xe.
c c s xc nh bn cht ca mi ghp th phi theo di ng h p
lc p v sau xem li bng t ng ghi ng biu din hnh trnh lc p, yu cu
cc biu hp theo dng chun.
m bo cht lng ca mi ghp tc p lp khng c qu ln,
thng chn tc p lp 0,9 1,2 mm/giy (50 55 mm/pht), ng thi gi cho
ch bi trn 2 b mt lp ghp trong mt qu trnh p.
















Hnh 7.22. Th t p v khong cch dng p i vi trc bnh xe u my D9E
1. Bnh xe c lp p trc; 3. A Khong cch dng theo vai trc;
2. Bnh xe c lp p sau; 4. B Khong cch dng theo im
gia trc.
2. Phng php p nng
Dng phng php t nng tin hnh lp cc mi ghp c di l
phng php tng i ph bin v c p dng rng ri. Nhng ti sao lp bng
a vo mm bnh ngi ta dng phng php p nng, m p bnh vo trc ngi ta
li dng phng php p ngui. L do mt phn l v tp qun, nhng phn khc l
v cc nguyn nhn sau y: lp mm bnh vo bng a bng phng php nng rt
tin li, khng cn c my p, khng s sinh ra xon lch nh p lnh (nht l nu p
lnh mt vt ngn nh bng a), ng thi p nng khng cn gia cng mt phi hp
cn thn nh p ngui, v lc p li c quan h vi ng knh ca l chi tit p, nn
bng a p vo lng bnh c ng knh trong ln hn, nh vy nu p lnh s phi
dng my p rt ln.
gian cch ngoi
ngng trc
1
2

Cnsc.361
Cn khi p trc bnh dng phng php p ngui bi v c th da vo biu
lc p do my ghi t ng v kim tra cht lng ca mi ghp c di mt
cch d dng v tin li. Tuy nhin cc nc tin tin ngi ta s dng phng
php lp nng p trc bnh xe.
Dng l in chuyn dng t nng moay- ln ti 200-250
0
C, nhit
ny l moay- s rng ra ti di quy nh trong yu cu k thut v nh vy c
th lp t do trc vo bnh.
Cc th nghim chng t rng bn ca mi ghp nng ln hn bn
ca mi ghp ngui. S d nh vy l v khi p ngui, lc p lm ph hoi mt phi
hp ca chi tit, cn khi p nng, ch li lm ca mt tip xc khng nhng khng
b san bng, tri li cn n khp vi nhau. Do khi di bng nhau v cc iu
kin khc nh nhau, khi tho trc ra lp li, sc cn ca trc p nng ln gp hai ln
p ngui.
p nng c kh nng hon ton loi tr c lc ko dc trc do lp p gy
ra v khng lm h hi mt tip xc ca moay- v trc bnh, cho nn cng
chng mi khng b gim. p nng m bo qu trnh cng ngh n nh v h thp
t l ph phm lp ghp trc bnh, cn di so vi p ngui gim c 25 - 30%.
Khi cn tho trc bnh, m bo mt tip xc khng b h hng v c th
s dng li, ngi ta c sa i li cu to ca moay - , thm rnh du gia. Khi
cn tho trc ra, p du vo trong rnh hnh thnh mt mng du trong khu vc
bin dng n hi ca mt tip xc ri dng my p y bnh xe ra.
Di y l mt s u im ca phng php p nng so vi phng php
p ngui.
a. u im v phng din cht lng v cng
- Khi lp ghp khng lm h hng mt tip xc;
- Khi p nng cho php c di nh hn, do gim bt c ng sut tip
xc v ng lc tp trung b phn moay- v b bnh;
- Dng phng php p nng c th s dng li trc bnh nhiu ln, bi v
khi p trc ra, trc mt tip xc c du cho nn khng lm h hi mt tip xc;
- Sc bn ca mi ghp bng p nng tt hn, cng chng mi tng ln
1,5-2,0 ln.
b. u im v phng din kinh t - k thut
- Qu trnh cng ngh n nh v kinh t, biu hin ch t b h hng, t khi
phi lm li;
- Qu trnh cng ngh lp rp n gin.
3. Phng php lp lnh
Mc d phng php lp nng c nhiu u im, song v bnh xe l mt chi
tit tng i ln, c hnh thc kh phc tp, cho nn khng th tng tc nung
nng ln cao c v rt kh khng ch s bin dng mt cch u n trnh sinh
ra ng lc nhit qu ln. Trong mt chng mc nht nh, iu nh hng ti tui
th ca trc bnh v cng l l do ra i ca phng php lp lnh.
a. Qu trnh cng ngh ch yu

Cnsc.362
- Trc ht tin hnh m b bnh ca trc bnh mt lp kim loi mm (km
hoc kn) nhm mc ch bo v b mt tip xc v tng cng bn ca mi lp
lnh. Chiu dy lp m vo khong 0,015 - 0,05 mm i vi km v 0,01mm i vi
kn. Thng m km tt hn m kn. Lp m ny sau khi lp rp s gn cht v
khuych tn vo cc vng tip xc do lm tng bn cho mi ghp;
- Dng dung dch nit lnh (khong -196
0
C) lm lnh phn b bnh ca trc
trong khong thi gian 8 - 10 pht, sau em trc lp vo bnh.
b. u im ca phng php lp lnh:
- bn ln, c th gim di trn di 50% so vi phng php p ngui
m vn m bo c bn, do gim c ng xut tip xc, ci thin tnh hnh
chu lc cho trc bnh;
- Khi lp vo cng nh khi p ra, cc b mt tip xc u khng b st
thng, do ko di c tui th ca trc bnh;
- Lp kim loi m t nhiu cn to nn mt lng ng lc nn i vi phn
b bnh, do c tc dng tng cng sc bn cho trc;
- So vi phng php lp nng cn trnh c nhc im bin dng khng
u gy nn ng lc cc b khi nung nng bnh xe.
7.4. Sa cha bu du
Trn u my diezel ngi ta s dng bu du bi chu ti trng ln. C hai
loi bu du: bu du ke trt s dng trn cc loi u my nh D9E, D11H,
D12E, D13E, D18E v.v... v bu du thanh ko c s dng trn cc u my nh
D19E (v DFH3, ALSTHOM trc y).
7.4.1. Sa cha bu du ke trt
Kt cu ca bu du ke trt c th hin trn hnh 7.23.
Qu trnh sa cha cc loi bu du bi ni chung l gn ging nhau. Vic
sa cha bu du chia lm hai loi:
Khi kim tra trung gian: ch tin hnh tho np v kim tra mt ma st gia
u trc v tm hm (tm chn) u trc, kim tra li du bi trn. Tin hnh tho t
nht 4 np kim tra. Kim tra u ca bi xem c s x dch vng ngoi vi hp
du v vng trong vi u trc hay khng.
Khi ky cha v sa cha nh my: tin hnh gii th ton b bu du.
tho (nhc) bu du ra khi u trc, u tin tho np nh, tho l xo v m u
trc ra khi bu du. i vi bu du bi c ln, phi tho cu v m hm u
trc, sau dng palng v dng c chuyn dng nh nhng nhc bu du ra khi
u trc.
1. Gii th ton b bu du
Sau khi tho thn bu du ra khi u trc, tin hnh tho vng ngoi bi
ra khi thn bu du, c th dng dng c chuyn dng, hay dng my p thu lc
hoc gi p.

Cnsc.363
xv
ii iv ii
II
b
Khe h 0,03-0,06
Khe h
0,08-0,35 0,35 0,4
20 19 18
21 17 16 15
14
13 12
11
10
9 6 7 8 5 4 3 2 1


Hnh 7.23. Kt cu bu du bi a kiu ke trt
1. Vng lm kn; 2. Tm bo v; 3. Np sau; 4. Tai; 5. Gi x thng bng;
6,7. Cc vng cch; 8. Thn bu du; 9. Mng phn cch; 10. Np trc;
11. Cc tm m iu chnh; 12. Gi chn (tm chn) u trc; 13. Np;
14. L xo trn; 15. L xo l; 16. Vnh n; 17. Vng (vnh) hm;
18, 19. Cc l bm m v du bi trn; 20. bi a;
22. Gi chn (tm chn) u trc ca cp bnh xe gia (gi chuyn hng).
Khi tho vng trong ca bi ra khi u trc cn phi t nng, tt nht l
dng b cm ng in t, t nng dn n nhit 100 120
0
C; nu khng c phi
tin hnh t nng bng n hay hi t. Sau khi t khong 20 30 giy, ly ba
g g nh ra. Nu khng c, tin hnh ngui bng nhit ngoi tri ri li
nung nng n 100 120
0
C tho. Nu dng phng php ny khng tho c,
th phi dng vam hay b phn p thu lc tho. Cui cng tho vng chn u ra
khi trc.
Sau khi gii th ton b, bu du c ra sch trong du diezel, kim tra
vt nt vng chn du, cc np v thn hp du bng cch g ba, bng phm mu
hay bng phng php pht quang. Nu trn thn c vt nt khng xuyn qua th cho
php hn bng hn in v hn hi. Khi hn phi tun theo iu kin k thut, sau
phi gia cng li cho bng vi kim loi gc.
Dng ng h o o van v cn ca l lp bi. Yu cu vi hp
du mi l: van khng ln hn 0,03mm. i vi hp du sa cha li,
van khng c ln hn 0,1 mm, cn khng ln hn 0,15 mm. Nu b mt lp
ghp bi trn thn hp du b mn qu gii hn, th cho php phc hi bng phng
php hn, sau tin hnh gia cng c kh theo yu cu k thut nh bn v thit
k. Nu l lp c mn qu gii hn, cho php khc phc bng phng php hn v
gia cng c kh n kch thc sa cha.
Cc ke trt ln v ke trt nh (cn bng v cn cnh) ca bu du khi b
mn qu hn , hoc khi sa cha ln, phi tin hnh tho ra v hn cc tm ke
trt (tm cn) mi. Cn hn theo qui nh trong bn v ch to. bng phng v

Cnsc.364
s sai lch o t mt u ca bu du n ke trt (cn) ca n khng c sai lch
ln hn 0,5mm. hn cc tm ke trt (tm cn) ca hp du c d dng, ngi
ta s dng c cu lt.
2. Kim tra trng thi ca vng bi
B mt vin bi nu c vt r nh th cho php mi li, nu r ln phi loi b.
Kim tra vt nt vng trong, vng ngoi v vng cch ca vin bi, nu c vt nt
phi loi b. Mt ngoi vng ngoi, mt trong vng trong nu c vt lm phi thay
mi. B mt vin bi, mt trong vng ngoi, mt ngoi vng trong b trc phi loi b.
Khe h hng knh ca cc bi tr c kim tra bng dng c chuyn dng.
Nu khe h hng ca bi knh khng ph hp vi khe h cho php cho
trong bng 7.3 sau th bi cn phi thay mi.

Bng 7.3. Khe h hng hnh gii hn trong bi bu du
ng knh trong ca bi (mm ) bi hnh tr bi tang trng
Ln hn n Khe h hng knh gii hn (mm )
100 120 155 195
120 140 180 220
140 460 300 400

Cc tm m u trc b mn qu hn ta phi dng khoan tho inh tn v
tn tm m u trc mi. Cc l xo khi c vt nt hoc khng m bo n hi
cn tin hnh thay th.
3. Lp rp bu du
Nung nng vng chn du trong thng du n nhit 100 120
0
C,
trong thi gian 15 pht, sau nh nhng lp vo. Phi kim tra vung gc ca
vng chn du vi u c trc. Khi iu chnh, dng ng hnh tr ng. di
ca vng chn du v u trc c nm trong khong 0,035 0,065 mm.
Lp vng trong bi vi u trc, m bo di trong gii hn 0,025
0,077 mm. Khi lp ta t nng vng trong trong thng du n nhit 100 120
0
C.
Lp vng ngoi ca bi vo thn hp du phi bo m chnh xc, b mt lp
rp khng c sy st. u tin t thn hp du ln np pha sau (t nm ngang
v bo m tm ca thn v tm ca np phi chnh xc), tin hnh nung nng thn
bng l in, bi mt lp du bi trn ln b mt lp rp.
Tin hnh lp theo th t kt cu ca bu du: lp vng ngoi bi th nht
sau lp vng cch ri, lp vng ngoi ca bi th hai, dng palng v dng c
chuyn dng lp thn v np sau bu du vo trong bi trn c trc, lp vng hm,
hm cht bng m v cu hm. Lp np trc ca bu du, lp cc lt c m chn
u trc v lp np y.
iu chnh khe h gia u trc v m chn u trc bng chiu dy tm
m gia np trc v thn hp du.



Cnsc.365
7.4.2. Sa cha bu du thanh ko


















Hnh 7.24. Kt cu bu du bi kiu thanh ko
1. Vng lm kn; 2. Tm bo him; 3. Np sau; 4. Thn bu du;
5,6. Vng cch (iu chnh c ly); 7. Vng hm; 8. Np trc; 9. Gi treo;
10. Np hp chn u trc; 11. Tm m; 12. m iu chnh; 13. bi cu chn;
14. Trc ng b; 15. Nt bm m bi trn; 16. ln a; 17. Thanh ko;
18. cu hm; 19. Tm chn;
20. bi cn (trn cc trc bnh xe gia ca khung gi chuyn hng); 21. L xo.
Bu du kiu thanh ko c cu to tng t nh cu to ca bu du ke trt.
Kt cu ca bu du thanh ko c th hin trn hnh 7.24.
Ngoi ra do bu du thanh ko c mt kt cu bn ngoi khc, v vy c thm
mt s bc sa cha nh sau.
Thay th ng trc ca x thng bng v cao su gim chn mn qu hn .
Ra sch thanh ko trong du ha, khng c s dng dung dch NaOH trnh
lm hng vt liu cao su.
Kim tra thanh ko c vt nt, cao su gim chn cnh v cao su gim chn
hnh tr b phn lp hay b chng phi tin hnh thay nh dng c chuyn dng.
Khi thay cht tin hnh p cht bc mi.
Khi di lp ghp ca ui vt ca trc trong ca n gim, tin hnh phc
hi ch lp ghp trn gi xe v trn bu du nh m 3 pha. Lc vn bulng t 20
30kG trn n di 600 700 mm. tip xc ca mt vt trong qui nh khng nh
hn 50% b mt lp ghp, trong iu kin khng cn khe h gia ui trc v y .
7.4.3. iu chnh dch chuyn t do ( d ngang) ca cc cp bnh xe
trong bu du gi chuyn hng kiu ke trt
16 15
12
13 14
11
10
9
8 7 6 5 4 3 2 1
21 20
18 19
17
17

Cnsc.366
u my c th i vo ng cong c d dng v m bo s hao mn
ng u ca tt c cc g bng a bnh xe, th cc cp bnh xe phi c b tr, lp
t trong khung gi chuyn sao cho:
- Cc im gia ca cc trc bnh xe phi trng vi ng tm dc ca
khung gi chuyn hng, c ngha l cc cp bnh xe phi c lp t mt cch i
xng vi ng tm dc ca khung gi chuyn hng;
- dch chuyn t do trong bu du ca cc cp bnh xe ngoi cng l
3+1 mm, cn ca cc cp bnh xe gia (gi chuyn) l 28+1 mm;
- ng tm ca cc cp bnh xe phi vung gc vi ng tm dc ca
khung gi chuyn hng.
Tnh i xng ca cc cp bnh xe so vi ng tm dc ca khung gi
chuyn hng c th t c bng lp thm tm m ph nh du gia np ca
bu du v gi chn (tm chn) u trc. Chiu dy ca cc tm m nh du K
m

c xc nh nh sau: Tin hnh dch chuyn (y) cc bu du ca mt cp bnh
xe cho ti khi n chm vo mt u ca trc (hnh 7.25). Bng cch o c, xc nh
kch thc A i vi mi bu du. Ly kch thc ln ca A tr i kch thc nh
hn. Hiu ca cc kch thc ny chnh l chiu dy ca cc tm m nh du
K
m
, cn cn bng (b tr) cho pha m kch thc A c gi tr ln hn. Cng
vi trnh t nh vy tin hnh xc nh chiu dy ca cc tm m nh du ca
cc cp bnh xe cn li.
dch chuyn t do ca ca cc cp bnh xe trong bu du c iu chnh
nh cc tm m iu chnh, c lp t gia np ca mi bu du gi chn (tm
chn) u trc. Chiu dy tng cng ca cc tm m iu chnh K
c
, c lp t
cho cc bu du ca mt cp bnh xe, c xc nh t cc cng thc:
- i vi cp bnh xe gia (gi chuyn hng):
K
c,g
= 28
+1
(a + b + c + d);
- i vi cp bnh xe ngoi cng (gi chuyn hng):
K
c,ng
= 3
+1
(a + b + c + d).
trong :
a,b - khe h gia cc b mt lm vic ca cc tm ke trt nh ca bu du
v ca hc bu du trn khung gi chuyn hng, tng ng vi pha bn phi v
bn tri ca khung gi chuyn hng, mm;
c,d - khe h gia gi chn (tm chn) u trc ca bu du v mt u u
trc ca cp bnh xe, tng ng vi pha bn phi v bn tri ca khung gi chuyn
hng, mm.








Cnsc.367















Hnh 7.25. S iu chnh dch chuyn ngang t do
ca trc bnh xe trong bu du ke trt.

Cc khe h c v d - l hiu i s ca cc kch thc M v H, tc l chiu
cao ca gi chn (tm chn) u trc v c ly gia cc mt u ca np (bu du) v
trc bnh xe. Cc kch thc M v H c xc nh bng cch o trc tip. Chiu
dy ca cc tm m iu chnh bu du bn phi v bn tri ca mt cp bnh xe
(c tr i chiu dy tm m nh du), c xc nh:
K
p
= K
t
= (K
c
K
m
)/2
Sai s cho php l 0,5 mm. B cc tm m iu chnh c chiu dy tnh ton
c lp vo gia gi chn (tm chn) u trc v np trc ca mi bu du. Lc
ny cc tm m nh du chi c lp cho bu du no m n c lp
trc khi iu chnh dch chuyn ngang t do ca cp bnh xe.
Mt khc, c th tip cn vn nh sau:
Nu k hiu khe h gia ke trt nh pha trong ca bu du (cn bng pha
trong hp du) v ke trt nh trong hc bu du ca khung gi chuyn (cn cnh
ca ke hp du) pha bn phi l a; tng t, khe h ca pha bn tri tri l b. Khe
h gia u trc v tm (gi) chn u trc bn pha bn phi l c, pha bn tri
l d (hnh 7.25).
Khi , khe h gia u trc v gi chn u trc bn phi v bn tri khi
sa cha l:
p
2
p
1
L L c =

t
2
t
1
L L d =
trong :
p
2
p
1
L , L - khong cch gia u trc v g np u trc bn phi v bn
tri;
K
h
e

h

M
H
A-Ti g trong
d-Pha bn tri
c-Pha bn phi
b-Pha bn tri
a-Pha bn phi
0
,
6
-
1
,
8
2
5
ca bng a

Cnsc.368
t
2
t
1
L , L - khong cch gia tm chn u trc n g np u trc bn
phi v bn tri.
d ngang ca cp bnh xe trong khung gi chuyn tnh bng:
d c b a + + +
Chiu dy cho php ca tm m iu chnh khe h gia u trc v tm
chn l 0,5mm.


Cnsc.368
CHNG VIII
SA CHA MT S THIT B PH CA U MY
8.1. Sa cha mt s b phn v chi tit ca h thng lm mt
Khi ky cha v sa cha nh my, ngi ta tho ton b kt lm mt du v
nc ra khi u my ra sch, kim tra v sa cha. Cng c th tho kt lm
mt ra khi u my lm sch, ra b mt bn trong cc ng ng trong trng
hp kt lm mt khng m bo nhit qui nh cho ng c lm vic.
Khi u my dng trm c th kim tra nhng khng tho kt lm mt ra
khi u my. Khi kim tra gia k, ngi ta kim tra kt lm mt v lu lng ca
nc v du i qua h thng ca kt.
Kt cu in hnh ca kt lm nc mt ng c trn u my diezel c
th hin trn hnh 8.1.





























Hnh 8.1. Kt cu kt lm mt nc ng c diezel
1. ng gp; 2.Hp u ng; 3. Tm gia cng; 4. Phin lm mt (cnh tn nhit);
3

0
,
2
A A
1871
1
2
0
6

1
1
5
0

1
1
4
5
1
3
5
6

0
,
7
(
C
h
i

u

d

i

h

u

d

n
g
)










2
,
5

1
1
,
5
2
,
2
19
1
5
4

1
6
5
4
3
2
1
a-a
93,5

Cnsc.369
5. V bn; 6. ng dn nc lm mt.
8.1.1. Nhng h hng ca kt lm mt
R, chy qua cc ch b nt, gy; mi hn b hng, kt lm mt b tc bn
trong v bn ngoi, hng cc b mt lp ghp ca kt vi cc ng ng.
Tt c nhng h hng trn lm cho p lc v nhit ca kt b thay i, kt
qu lm cho vic iu chnh sai cc thit b lm mt, bm v qut lm mt lm vic
qu mc.
Kt lm mt b tc bn ngoi lm cho khng kh lnh khng thi qua kt
c, dn n nhit ca nc v du tng. Kt lm mt bn bn trong s lm
gim s truyn nhit t ng trong kt v khng kh v cng dn n lm nng du v
nc. S bm bn ca cc kt lm mt ta c th pht hin bng cch so snh nhit
gia cc kt gn nhau.
Cc h hng c trng ca kt lm mt nc c th tham kho trn hnh 8.2.













Hnh 8.2. Cc h hng c trng ca kt lm mt
1. ng gp; 2. Hp u ng; 3. Tm gia cng; 4. ng dn nc lm mt
8.1.2. Ra kt lm mt
tho kt lm mt, u tin cn phi tho nc, x du. Nhc ca chp v
cc thit b lin quan, vn bulng bt kt lm mt vi ng ni v nhc kt lm mt ra
khi u my. Sau kim tra s b v ra trn bn ra chuyn dng (hnh 8.3)
cng vi cc thit b thng gi mnh.
lm sch bn trong cc ng ng ca kt lm mt, u tin dng dung
dch c bit (Na
2
CO
3
, 15kg/1m
3
nc) trong thi gian 30pht. Sau ngm nc
nng trong 15 pht. Dung dch v nc cha trong thng 10 v thng 7 ca bn ra.
Dung dch trong thng 7 c hm nng nh b trao i nhit 9, cn nc c hm
nng qua b un nng. Nhit ca dung dch v nc khng nh hn 90
0
C.
Khi sa cha nh my, ngi ta cn dng my ra c bit gm c 3 thng
cha: axt, kim v nc nng. Thng cha dung dch axt c th tch 1,5m
3
, thng
cha dung dch kim th tch 1,0 m
3
v thng cha nc c th tch 2 m
3
. Dung dch
axt v kim c hm nng bng b trao i nhit 85 90
0
C. Axt, kim v du sau

c
4
b
b b
a a
c
1
3
2
2

Cnsc.370
khi ra c a n thng cha phi qua b phn lc sch s dng li. Ngi ta
nng cao cng sut ca bn ra bng cch cng ra c h thng kt lm mt trn
bn ra (hnh 8.3).

























Hnh 8.3. Thit b ra kt lm mt
S thit b lm sch b mt bn trong v bn ngoi ca ngn kt lm mt
1. Ngn kt lm mt; 2. ng h p lc; 3. Bm nc; 4. ng h nhit ;
5. Bu lc; 6. B phn lm si bt; 7. Bnh cha nc nng; 8. B phn ngng t;
9. Bnh trao i nhit; 10. Bnh cha dung dch; 11. H thng phun.

Kh nng ca my ra c ln c th tin hnh ra mt lc 35 kt lm mt
trn h thng. Trn my ny sau khi ra cng c th tin hnh kim tra thi gian
nc chy qua kt.
Ngi ta tin hnh ra kt lm mt theo cc bc:
- Sc ra kt bng dung dch 6 7% HCl mi ln lin tc 20 pht. Trong thi
gian ny p lc lm vic khng c nh hn 4kG/cm
2
;
- Thi cc ng bng gi p trong thi gian 3 pht;
- Sc ra kt bng nc nng trong thi gian 7 pht;
- Thi cc ng chnh bng gi p trong thi gian 3 pht;
- Ra kt bng dung dch kim trong thi gian 5 pht;
- Thi cc ng chnh bng gi p trong thi gian 5 pht;
t ng cp
Nc lnh
Cc k hiu:
Nc nng
Dung dch
Nc lnh
Nc ngng t
Hi nc
V

n
g

t
h

i
V

n
g

t
h

i
Nc nng
Dung dch
S lm sch b mt bn
trong ca ngn kt lm mt

8
9
10
5
4
2
7
6
5
4
3
2
1
11
11
H

i

n

c

t

n
g

c

p

Cnsc.371
- Ra kt bng nc nng trong thi gian 5 pht v thi bng gi p.
8.1.3. Kim tra pht hin h hng ca kt lm mt
Ngi ta tin hnh p nc i vi nhng kt c ra sch kim tra
v xc nh v tr d h. p nc vi p lc 3kG/cm
2
i vi kt nc, cn kt du l
8kG/cm
2
. tin hnh p phi ct hay tho mi hn lin kt gia kt v c gp;
ngi ta thng s dng ngn la hn hi.
Xc nh kn ca cc ng nh trong kt lm mt c tin hnh trn bn
th (hnh 8.4).






















Hnh 8.4. Thit b th nghim kt lm mt bng kh nn
1. m cao su; 2. Thn (v); 3. Ngn lm mt cn th nghim; 4. ng ng.
Khng kh c dn vo thn vo thn qua van. Kt c t thng ng v
c y nc vo cc ng. Ngi ta s phn on c cc ng b d v khng
kh lt qua ch thng ca n v to thnh bong bng.
Ngi ta s dng tm iu chnh khong cch iu chnh chiu di ca v
hp th nghim cho ph hp vi chiu di ca kt cn th.
8.1.4. Sa cha kt lm mt
Trong trng hp ng b thng, ngi ta khc phc ng hng bng cch
hn hay trm nha c hai l hai u ng b thng ca kt. Khi sa cha x nghip
nhng kt c vt nt cc ng nh, ngi ta ct v hn bt, s lng khng c ln
hn 6 ng. Khi sa cha nh my s lng ng khng ln hn 5.
Kt c nhiu ch x h cc mi hn ca cc u ng nh ngi ta ct lt
trn my ca cch tm gia cng 4 5mm v pha ng, sau ct v bo v bng


K
h

n
g

k
h

216
1
6
8
Nh n t heo A
A
L 4 A
3
2 1
A
A-A

Cnsc.372
ca cch u ng 8 mm. Phi tho 5 6 tm tn nhit u ng, kt c ng chy i
ngi ta lm sch ch ct khng lm tc ng du.
u ng lm sch ngi ta lm bp li mt cht sau lp vo mt sng.
cho ng tip xc cht vi thnh mt sng ngi ta nung bng gi nung. Khe h
gia thanh ng v thnh mt sng phi nm trong gii hn 0,05 0,3mm, u ng
cn phi nh ln trn mt ca v ng l 1,5 3,5mm.
Sau khi ty bng dung dch 50% HCl v ra bng nc nng, ngi ta tin
hnh hn bng que hn pht pho. Thnh phn que hn pht pho gm: 6,5 7,6 %
phtpho, 1,5 2% bc, 1,5% km, cn li l ng.
Ngi ta lm thnh thanh v tin hnh trong cht tr dung l borc Na
2
BO
4
-
10H
2
O. Khi hn tin hnh hn t nng 730 845
0
C. Hn phi thc hin vi lp tr
dung th no lp hn bm xung quanh ng mt lp rng khng nh hn 2 mm,
cn u ng nh ln trn mt v ng t 1,5 3,5 mm.
Sau khi hn, kt c ra bng nc nng tr kh cht tr dung v kim
tra tit din mt ct ngang ca ng bng dng o. i vi kt cu kch thc ca
tit din ct ngang l 2,5 x 13 mm, vi kt nc 0,8 x 15 mm, chiu su a vo ca
dng o khng nh hn 30 mm, cn i vi kt chy ri l 5 mm.
Ngi ta kim tra mi hn ng kt vi c gp bng p lc 1 2 kG/cm
2
trn
bn th (hnh 8.5). Chiu di c tc dng ca kt nh hnh, khi sa cha x nghip
khng nh hn 1145 mm, cn khi sa cha nh my khng nh hn 1158 mm.
Cn ng chy ri tng ng khong 474 505mm.
Kim tra sau sa cha
Sau khi sa cha kt lm mt c kim tra v kn v tit din thng qua.
Th kn ca kt nc bng p lc nc 3kG/cm
2
, cn kt du l 8 kG/cm
2
.
Yu cu gi p lc trong 5 pht.
kim tra cht lng lm sch v cht lng sa cha b mt trong cc ng
nh ca kt, ngi ta th kt lm mt v lu lng nc chy qua kt bng cch xc
nh thi gian chy ca nc trong thng t trn cao chy qua kt th nghim
(hnh 8.5).



1. ng lin kt;
2. Van p lc;
3. Thng cha c p;
4. ng bo mc bng thu
tinh;
5. Tay gt;
6. Thit b kp cht bng
kh nn;
7. Ngn kt lm mt
th nghim;
8. Thng cha;
9. u ng ni;
10. Tm m.

5
Kh ng k h
Nc
1
9
0
5
2
5
0
4
3
2
1
5
6
7
8
9
7
6
10

Cnsc.373
Hnh 8.5. Thit b th nghim kim tra
sch b mt bn trong ca ngn kt lm mt



iu kin th nghim i vi kt du: thi gian chy ca 58 lt nc khng
c ln hn 30 giy, i vi kt c ng chy ri khng ln hn 75 giy v i vi
kt nc khng ln hn 65 giy.
Thi gian chy ca nc qua kt b nh hng ca nhit , v th cn phi
tin hnh khi nhit l 15
0
C. Khi nhit dao ng trong 1
0
C trong gii hn t
15 20
0
C th thi gian chy ca nc kt cng thay i, tnh trung bnh l 0,5 giy
cn kt chy ri l 0,33 giy. Nu thi gian chy ca kt ln hn qui nh th li
phi tip tc lm sch bng dung dch 50% axit HCl t 15 20 pht, sau trung
ha bng Na
2
CO
3
2% v ra bng nc nng.
Sau khi kt lm mt c sa cha v th nghim bo m yu cu, ngi
ta sn sy kh v nh du trn c gp hay thnh bo v.
8.2. Sa cha thit b tng p
B phn tng p lm vic trong iu kin nhit cao v tc vng quay
ln. Khi sa cha nh k ln, ky cha v sa cha nh my ngi ta phi tho b
phn ny ra khi u my kim tra v sa cha. Di y gii thiu sa cha b
phn tng p kiu tuc bin.
8.2.1. Nhng h hng ca tuc bin
Trong thi gian lm vic, tuc bin tng p c nhng h hng sau y:
- Thn b nt, cc bnh bm p kh b v do nt, trc rto b cong, gy cnh
v kt;
- Sy st v xc cc trt do tp cht trong du bi trn.
- Hao mn cc ca trc tuc bin.
8.2.2. Kim tra d do trc v khe h ca nhng trt tuabin tng p
- Kim tra d dc trc sau khi dng ng c v tho np. Tin hnh
kim tra khi nhit du khng nh hn 65
o
C. Thi gian quay ca rto khng nh
hn 1pht;
- Kim tra khe h hng knh ca trt v kim tra d dc trc ca rto;
- Xc nh tr s khe h hng knh theo ng h o khi ta lp trc rto nh
cu vng v xc nh d dc trc khi ta di chuyn rto v bn tri v bn phi.
8.2.3. Gii th tuabin tng p
u tin ngi ta t tuabin tng p sao cho phn dn khng kh ca n
hng ln pha trn. Tin hnh tho ng dn du bi trn, tho np trt. Tho
chp u mi ca trc rto. Vn cu kp cht bc trt, tin hnh p bc trt nh
dng c chuyn dng.
lm sch mui than cn ra trong my ra, trong trng hp cn thit ra
trong du.
8.2.4. Sa cha rto
Kim tra trng thi ca bm kh, tuabin v c trc rto. Yu cu c trc sy
xc khng ln hn 0,25 mm v van khng ln hn 0,05 mm. Khi sy xc hay
van qu ln, c th mi trn my mi.

Cnsc.374
C trc nh hn kch thc quy nh c th khi phc bng m crm. Trc
khi m, phi bo v ren v l tm trc bng vcni. Nu c trc nh hn ng knh
c ca n n 0,5 mm, th tin n ng knh 30mm, lp bc c ng knh ngoi
40mm.
Bc cn c di 0,03 0,06mm, trc khi lp bc ngi ta t nng n
100 120
0
C. Sau khi mi ng knh ngoi ca bc cn phi m bo khe h bi
trn trt 0,16 0,23mm.
Xc nh d bng ng h o cn khng ln hn 0,02 mm c trc v
0,05 mm trn moay- ca bm khng kh v thnh chn u trn ng knh ln
nht ca bnh bm khng kh. Nu khe h gia vng lm kn v trc rnh ca rto
ln hn 0,3 mm th sau khi kim tra tin hnh thay vng lm kn. rng ca vng
cn bo m quan h khe h gia n v trc rnh trong gii hn (0,12 0,24 )mm.
Ngi ta thay bnh bm khi b nt v h hng b mt lp rp ln trc. Khi
b mt lp ghp cht khng m bo di, ngi ta cho php phc hi bng cch
ph ln b mt trc lp keo dn c bit, cn khe h ln qu dng phng php m
in phn. Khi lp ngi ta nung nng 80 100
0
C vi bnh bm c di
0,02 0,04mm.
Ngi ta khc phc nhng vt sy st c su khng ln hn 0,5mm trn
bnh bm bng phng php mi v co.
Rto c nhng cnh ca bnh tuabin h hng, ngi ta thay cnh c cng
kch thc v trng lng. Bnh tuabin c cnh hn ngi ta sa cha bng phng
php hn. Sau mi cho mt cc bavia v vt sy st.
G trc v pha trt b xy xt v xc ngi ta tin hnh r trn bn my
m u trc cn tip xc tt vi g u trc, khe h cho php khng ln hn
0,03 mm.
Sau khi sa cha rto ngi ta tin hnh cn bng, khi lng cn bng cho
php khng c ln hn 2,5 gam mi b mt iu chnh. Ngi ta khng cn tin
hnh cn bng nhng vng lm kn. Khi cn bng rto ngi ta ly kim loi mt
mt khc phc hin tng mt cn bng ca rto.

Cu hi kim tra:
1. Trnh by cc h hng v phng php sa cc chi tit v b phn ca kt
lm mt.

GIO TRNH
CNG NGH SA CHA U MY DIEZEL
Tc gi :GS.TS. c Tun
Nh xut bn Giao Thng Vn Ti, H Ni 2005
1. CU HI KIM TRA NH GI SAU KHI KT THC MI CHNG
Chng 1. Hao mn v h hng ca cc chi tit trn u my
Cu hi kim tra:
1. Hao mn v quy lut hao mn theo thi gian ca chi tit; h thng bo dng, sa
cha u my diesel.
2. Phn tch qu trnh hao mn cc cm chi tit chnh trn u my diesel v nh
hng ca hao mn ti trng thi k thut ca u my.
3. C s thit lp chu k sa cha cc cm chi tit chnh trn u my diesel.
Chng II. Cc Phng php lm sch chi tit
Cu hi kim tra:
1.Trnh by qu trnh lm sch chi tit bng cc phng php ra ( ra bng dung
dch kim, ra bng hi ca cc cht ho tan, ra bng phng php phun dung dch, ra
bng siu m).
2.Trnh by qu trnh lm sch chi tit bng cc phng php phun ht (bt ht, ht
kim loi, ct).
Chng III. Cc phng php kim tra trng thi chi tit
Cu hi kim tra:
1. Trnh by phng php kim tra trng thi chi tit bng mt chun nhn to.
2. Trnh by phng php kim tra trng thi chi tit bng phn tch quang .
3. Trnh by phng php kim tra trng thi chi tit bng thit b kh nn.
4. Trnh by phng php kim tra trng thi chi tit bng thit b thu lc.
5. Trnh by phng php kim tra trng thi chi tit bng d khuyt tt mu, bang
hunh quang v d khuyt tt t..
6. Trnh by phng php kim tra trng thi chi tit bng siu m v bng chm
tia.
7. Trnh by cc phng php xc nh cong v xon ca chi tit .
Chng IV. Cc phng php cng ngh phc hi v s cha chi tit
Cu hi kim tra:
1. Trnh by phng php phc hi v sa cha chi tit gia cng c kh: phc hi
chi tit bng phng php lp thm chi tit ph, phc hi chi tit theo kch thc
sa cha.
2. Trnh by phng php phc hi v sa cha chi tit bng hn p rung (nguyn
l, u nhc im v phm vi ng dng).
3. Trnh by phng php phc hi v sa cha chi tit bng phun kim loi (nguyn
l, u nhc im v phm vi ng dng).
4. Trnh by phng php phc hi v sa cha chi tit bng m in phn: m
crm (nguyn l, u nhc im v phm vi ng dng)
5. Trnh by phng php phc hi v sa cha chi tit bng m in phn: m thp
(nguyn l, u nhc im v phm vi ng dng)
6. Trnh by phng php phc hi v sa cha chi tit bng gia cng tia la in
(nguyn l, u nhc im v phm vi ng dng).
7. Trnh by phng php phc hi v sa cha chi tit bng gia cng p lc.
8. Trnh by phng php phc hi v sa cha chi tit bng vt liu phi kim loi
(cht do).
Chng V. Mt s ch dn cng ngh v gii th, sa cha, lp rp v th
nghim
Cu hi kim tra:
1. Trnh by qu trnh cn bng tnh v cn bng ng trong sa cha.
2. Mc ch ngha ca vic chy r ngui, chy r nng v th nghim cng sut
ng c diesel sau khi sa cha. Nu cc thit b th nghim cng sut ng c
diesel.
3. Trnh by thit b th nghim cng sut ng c: thit b phanh c gii v phanh
thu lc.
4. Mc ch ngha ca vic chy r, th nghim u my sau khi sa cha. Th
nghim u my bng bin tr nc.
Chng VI. Sa cha cc chi tit ng c diesel
Cu hi kim tra
1. Trnh by cc h hng v phng php sa cha cc chi tit nhm trc khu
tay quay- thanh truyn.
2. Trnh by cc h hng v phng php sa cha cc chi tit nhm pitng-
xecmng- xilanh.
3. Trnh by cc h hng v phng php sa cha cc chi tit cu phi kh, iu
chnh c cu phi kh.
4. Trnh by cc h hng v phng php sa cha cc chi tit nhm pitng-
plng-gi bm cao p v vi phun. iu chnh, th nghim bm cao p v vi
phun.
Chng VII. Sa cha gi xe v b phn chy u my
Cu hi kim tra:
1. Trnh by cc h hng v phng php sa cha khung gi chuyn hng v
bu du. iu chnh dch chuyn t do ca cc cp bnh xe trong bu du
gi chuyn hng kiu ke trt .
2. Trnh by cc h hng v phng php sa cha cc chi tit b trc bnh xe
u my.
Chng VIII. Sa cha mt s thit b ph ca u my
Cu hi kim tra:
1. Trnh by cc h hng v phng php sa cc chi tit v b phn ca kt lm
mt.
2. THNG TIN V TC GI:
+ nh chp k thut s
+ a ch email lin h: ddtuan@uct.edu.vn
3. PHM VI V I TNG S DNG GIO TRNH
+ Gio trnh dng tham kho cho ngnh no:
Gio trnh c bin son cho sinh vin h o to chnh quy di hn thuc cc chuyn
ngnh u my (18.03.10.06) v u my toa xe (18.03.10.03); c th dng lm ti liu
tham kho cho sv cc h o to khc thuc lnh vc u my-toa xe. Mt khc, gio
trnh cng c th c s dng lm ti liu tham kho cho cc cn b k tht trong ngnh
vn ti ng st c quan tm ti lnh vc sa cha u my- toa xe.
+ Cc t kho: (cung cp 10 t kho tra cu):
1. c Tun.
2. Cng ngh sa cha
3. Sa cha u my
4. ng c diesel.
5. u my diesel.
6. Bo dng, sa cha.
7. Hao mn chi tit.
8. Phc hi chi tit.
9. Lp rp, th nghim.
10. Gi chuyn hng
+ Kin thc yu cu ca mn hc trc:
- Cu to v tnh ton u my
- Cng ngh v ch to u my
+ Tn nh xut bn: Nh Xut bn Giao Thng Vn Ti, H Ni 2005.

H Ni, ngy 06 thng 12 nm 2008
Tc gi gio trnh



c Tun



Cnsc. 377
MC LC

PHN TH NHT
L THUYT CHUNG V CNG NGH PHC HI V SA CHA CHI TIT

Li ni u
Chng 1. Hao mn v h hng ca cc chi tit trn u my 5
1.1. Cc dng h hng ca chi tit trn u my diezel -
1.2. Hao mn v quy lut hao mn theo thi gian ca cc chi tit
trong mi ghp bi trn thu ng 11
1.3. Phn tch qu trnh hao mn cc cm chi tit chnh trn u my diezel 14
1.4. Cc yu t nh hng ti trng thi k thut v tui th ca u my 38
1.5. H thng bo dng, sa cha u my diezel 42
1.6. Mt s nguyn tc c bn thit lp chu k bo dng, sa cha
cc cm chi tit chnh trn u my u my diezel 46

Chng II. Cc phng php lm sch chi tit 58
2.1. Phn loi cc phng php lm sch chi tit -
2.2. Cc phng php ra chi tit v cm chi tit 59
2.3. Cc phng php lm sch chi tit 68
Chng III. Cc phng php kim tra trng thi chi tit 74
3.1. Cc phng php kim tra trng thi chi tit h hng c c tnh hao mn -
3.2. Cc phng php pht hin h hng c c tnh c gii 96
Chng IV. Cc phng php cng ngh phc hi v sa cha chi tit
111
4.1 ngha kinh t k thut ca vic phc hi chi tit -
4.2. Phc hi chi tit bng cc phng php ngui
4.3. Phc hi chi tit bng cc phng php gia cng c kh 112
4.4. Hn v hn p cc chi tit bng gang v hp kim nhm 114
4.5. Phc hi chi tit bng phng php hn p rung 121
4.6. Phc hi chi tit bng phng php phun kim loi 129
4.7. Phc hi chi tit bng phng php m in phn 135
4.8. Phc hi chi tit bng cc phng php in 146
4.9. Phc hi chi tit bng cc phng php gia cng p lc 169
4.10. Phc hi chi tit bng vt liu phi kim loi (cht do) 177

Chng V. Mt s ch dn cng ngh v gii th, sa cha,
lp rp v th nghim 188
5.1. Phng php t chc bo dng v sa cha -
5.2. Mt s ch dn v gii th u my v cc cm chi tit 189
5.3. Ch dn v lp rp mt s kt cu in hnh 191
5.4. Cn bng tnh v cn bng ng trong sa cha 200
5.5. Chy r sau qu trnh sa cha 202
5.6. Th nghim cng sut ng c diezel 203

Cnsc. 378
5.7. Th nghim u my sau khi sa cha 217

PHN TH HAI
SA CHA MT S CHI TIT C BN TRN U MY DIEZEL

Chng VI. Sa cha cc chi tit ng c diezel
6.1. Sa cha cc chi tit nhm trc khuu-tay quay-thanh truyn 222
6.2. Sa cha cc chi tit nhm pittng-xcmng-xylanh -
6.3. Sa cha cc chi tit nhm c cu phi kh 248
6.4. Sa cha cc chi tit h thng nhin liu 275
Chng VII. Sa cha gi xe v b phn chy u my 323
7.1. Sa cha gi xe -
7.2. Sa cha khung gi chuyn hng 325
7.3. Sa cha b trc bnh xe 331
7.4. Sa cha bu du 362

Chng VIII. Sa cha mt s thit b ph ca u my 368
8.1. Sa cha cc chi tit v b phn ca h thng lm mt -
8.2. Sa cha thit b tng p 373

Ti liu tham kho 375
Mc lc 377





















Cnsc. 379







Chu trch nhim xut bn

TS. NGUYN XUN THU

Bin tp
KS. NGUYN MINH NHT


NH XUT BN GIAO THNG VN TI
80B Trn Hng o H Ni
T: 9423345 Fax: 8224784

04 105/10
04 - GTVT
(075)(6V)
MS


















Cnsc. 380



























In 320 cun, kh 19 x 27cm, ti Xng in Trng i hc GTVT. In xong v np
lu chiu qu I/2005. Giy chp nhn KHXB s 105/XBQLXB ngy 9 / 2 / 2004.


GIO TRNH
CNG NGH SA CHA U MY DIEZEL
Tc gi :GS.TS. c Tun
Nh xut bn Giao Thng Vn Ti, H Ni 2005
1. CU HI KIM TRA NH GI SAU KHI KT THC MI CHNG
Chng 1. Hao mn v h hng ca cc chi tit trn u my
Cu hi kim tra:
1. Hao mn v quy lut hao mn theo thi gian ca chi tit; h thng bo dng, sa
cha u my diesel.
2. Phn tch qu trnh hao mn cc cm chi tit chnh trn u my diesel v nh
hng ca hao mn ti trng thi k thut ca u my.
3. C s thit lp chu k sa cha cc cm chi tit chnh trn u my diesel.
Chng II. Cc Phng php lm sch chi tit
Cu hi kim tra:
1.Trnh by qu trnh lm sch chi tit bng cc phng php ra ( ra bng dung
dch kim, ra bng hi ca cc cht ho tan, ra bng phng php phun dung dch, ra
bng siu m).
2.Trnh by qu trnh lm sch chi tit bng cc phng php phun ht (bt ht, ht
kim loi, ct).
Chng III. Cc phng php kim tra trng thi chi tit
Cu hi kim tra:
1. Trnh by phng php kim tra trng thi chi tit bng mt chun nhn to.
2. Trnh by phng php kim tra trng thi chi tit bng phn tch quang .
3. Trnh by phng php kim tra trng thi chi tit bng thit b kh nn.
4. Trnh by phng php kim tra trng thi chi tit bng thit b thu lc.
5. Trnh by phng php kim tra trng thi chi tit bng d khuyt tt mu, bang
hunh quang v d khuyt tt t..
6. Trnh by phng php kim tra trng thi chi tit bng siu m v bng chm
tia.
7. Trnh by cc phng php xc nh cong v xon ca chi tit .
Chng IV. Cc phng php cng ngh phc hi v s cha chi tit
Cu hi kim tra:
1. Trnh by phng php phc hi v sa cha chi tit gia cng c kh: phc hi
chi tit bng phng php lp thm chi tit ph, phc hi chi tit theo kch thc
sa cha.
2. Trnh by phng php phc hi v sa cha chi tit bng hn p rung (nguyn
l, u nhc im v phm vi ng dng).
3. Trnh by phng php phc hi v sa cha chi tit bng phun kim loi (nguyn
l, u nhc im v phm vi ng dng).
4. Trnh by phng php phc hi v sa cha chi tit bng m in phn: m
crm (nguyn l, u nhc im v phm vi ng dng)
5. Trnh by phng php phc hi v sa cha chi tit bng m in phn: m thp
(nguyn l, u nhc im v phm vi ng dng)
6. Trnh by phng php phc hi v sa cha chi tit bng gia cng tia la in
(nguyn l, u nhc im v phm vi ng dng).
7. Trnh by phng php phc hi v sa cha chi tit bng gia cng p lc.
8. Trnh by phng php phc hi v sa cha chi tit bng vt liu phi kim loi
(cht do).
Chng V. Mt s ch dn cng ngh v gii th, sa cha, lp rp v th
nghim
Cu hi kim tra:
1. Trnh by qu trnh cn bng tnh v cn bng ng trong sa cha.
2. Mc ch ngha ca vic chy r ngui, chy r nng v th nghim cng sut
ng c diesel sau khi sa cha. Nu cc thit b th nghim cng sut ng c
diesel.
3. Trnh by thit b th nghim cng sut ng c: thit b phanh c gii v phanh
thu lc.
4. Mc ch ngha ca vic chy r, th nghim u my sau khi sa cha. Th
nghim u my bng bin tr nc.
Chng VI. Sa cha cc chi tit ng c diesel
Cu hi kim tra
1. Trnh by cc h hng v phng php sa cha cc chi tit nhm trc khu
tay quay- thanh truyn.
2. Trnh by cc h hng v phng php sa cha cc chi tit nhm pitng-
xecmng- xilanh.
3. Trnh by cc h hng v phng php sa cha cc chi tit cu phi kh, iu
chnh c cu phi kh.
4. Trnh by cc h hng v phng php sa cha cc chi tit nhm pitng-
plng-gi bm cao p v vi phun. iu chnh, th nghim bm cao p v vi
phun.
Chng VII. Sa cha gi xe v b phn chy u my
Cu hi kim tra:
1. Trnh by cc h hng v phng php sa cha khung gi chuyn hng v
bu du. iu chnh dch chuyn t do ca cc cp bnh xe trong bu du
gi chuyn hng kiu ke trt .
2. Trnh by cc h hng v phng php sa cha cc chi tit b trc bnh xe
u my.
Chng VIII. Sa cha mt s thit b ph ca u my
Cu hi kim tra:
1. Trnh by cc h hng v phng php sa cc chi tit v b phn ca kt lm
mt.
2. THNG TIN V TC GI:
+ nh chp k thut s
+ a ch email lin h: ddtuan@uct.edu.vn
3. PHM VI V I TNG S DNG GIO TRNH
+ Gio trnh dng tham kho cho ngnh no:
Gio trnh c bin son cho sinh vin h o to chnh quy di hn thuc cc chuyn
ngnh u my (18.03.10.06) v u my toa xe (18.03.10.03); c th dng lm ti liu
tham kho cho sv cc h o to khc thuc lnh vc u my-toa xe. Mt khc, gio
trnh cng c th c s dng lm ti liu tham kho cho cc cn b k tht trong ngnh
vn ti ng st c quan tm ti lnh vc sa cha u my- toa xe.
+ Cc t kho: (cung cp 10 t kho tra cu):
1. c Tun.
2. Cng ngh sa cha
3. Sa cha u my
4. ng c diesel.
5. u my diesel.
6. Bo dng, sa cha.
7. Hao mn chi tit.
8. Phc hi chi tit.
9. Lp rp, th nghim.
10. Gi chuyn hng
+ Kin thc yu cu ca mn hc trc:
- Cu to v tnh ton u my
- Cng ngh v ch to u my
+ Tn nh xut bn: Nh Xut bn Giao Thng Vn Ti, H Ni 2005.

H Ni, ngy 06 thng 12 nm 2008
Tc gi gio trnh



c Tun



Cnsc. 375
TI LIU THAM KHO

[1]. c Tun
Cng ngh sa cha u my diezel. Tp I.
Trng i hc Giao thng ng st v ng b, H Ni 1980.
[2]. Kiu Duy Sc
Cng ngh sa cha u my diezel. Tp II.
Trng i hc Giao thng ng st v ng b, H Ni 1980.
[3]. c Tun, Nguyn Ph Chinh, L Vn Hc
Cu to v nghip v u my- toa xe.
NXB Giao thng Vn ti. H Ni, 1998.
[4]. Quy trnh sa cha u my diezel D9E (GE) ti X nghip u my.
Lin hip SVN, H Ni 2002.
[5]. Quy trnh sa cha u my D13E ti X nghip u my.
Lin hip SVN, H Ni 1990.
[6]. Quy trnh sa cha u my D12E ti X nghip u my.
Lin hip SVN, H Ni 1990.
[7]. Quy trnh sa cha u my D18E ti X nghip u my.
Lin hip SVN, H Ni 1990.
[ 8] . ., ., ..
.
. 1971.
[9]. . . .
. 1977.
[ 10] . . . .
.
. 1976.
[ 11] . . .
.
. 1975.
[ 12] . ...
.
. , 1986.