Tong Hop

MC LC
M U ........................................................................................................................................... 1
I. Giai on 1919 1930 .......................................................................................................... 4
I.1. Hon cnh quc t tc ng n Vit Nam .................................................................. 4
I.2. Chnh sch thng tr v bc lt ca thc dn Php Vit Nam .................................... 4
I.3. Nhng chuyn bin mi v kinh t v giai cp x hi Vit Nam ............................... 5
I.3.1. Chuyn bin v kinh t .......................................................................................... 5
I.3.2. Chuyn bin v giai cp x hi ............................................................................. 5
II. Giai on 1930-1945 ............................................................................................................. 6
II.1. T 1930 - 1938 .............................................................................................................. 6
II.1.1. Bi cnh ................................................................................................................. 6
II.1.2. Chnh sch ca Php v hu qu ........................................................................... 7
II.2. T 1938 1945 ............................................................................................................. 9
II.2.1. Bi cnh ................................................................................................................. 9
II.2.2. Cc chnh sch ca Php v hu qu ..................................................................... 9
III. Chin tranh ng Dng 1945 1954 ........................................................................... 12
IV. Vit Nam sau 1954 .......................................................................................................... 19
IV.1. Tnh hnh Vit Nam sau Hip nh Gi - ne - v v nhim v cch mng trong thi
k mi .................................................................................................................................. 19
IV.1.1. Tnh hnh Vit Nam sau Hip nh Gi - ne - v ................................................ 19
IV.1.2. Nhim v cch mng hai min Nam - Bc ....................................................... 20
V. Giai on 1960-1965 ........................................................................................................... 22
VI. Ti c ca thc dn Php v quc M trong chin tranh Vit Nam ........................... 35
VI.1. Nm bom ................................................................................................................. 35
VI.1.1. Nhng con s bit ni ......................................................................................... 35
VI.1.2. Hu qu li ...................................................................................................... 36
VI.2. V kh ha hc ........................................................................................................ 37
VI.2.1. Vi nt khi qut v v kh ha hc .................................................................... 37
VI.2.2. nh hng ca v kh ha hc ti Vit Nam ...................................................... 38
VI.3. H thng nh t Thc dn ....................................................................................... 41
VII. Quan im x hi i vi cuc chin tranh ..................................................................... 48
Chng nhn lch s .......................................................................................................... 54
Danh sch thnh vin nhm 10 ....................................................................................... 55

Tiu lun mn ng li Cch mng ca ng cng sn Vit Nam

1 | 5 6

M U
Trnh Cng Sn, mt thi nhc s ht rong (nh ng lun mong mun c gi)
sng tc bi ht ny, dnh tng nh thm cnh Tt Mu Thn Hu nhng li
t co mt cch chnh xc ci hin thc khc nghit n ph phng cuc chin tranh
phi ngha Vit Nam.
Xc ngi nm tri sng, phi trn rung ng
Trn nc nh thnh ph, trn nhng ng quanh co,
Xc ngi nm b v, di mi hin cha
Trong gio ng thnh ph, trn nhng thm nh hoang vu
Ma xun i, xc nui thm cho t rung cy
Vit Nam i, xc thm hi cho t ngy mai
ng i ti, d chng gai
Thi quanh y c ngi
Xc ngi nm quanh y, trong ma lnh ny
Bn xc ngi gi yu, c xc cn th ngy
Xc no l em ti, di hm h ny
Trong nhng vng la chy, trn nhng vng ng khoai.
____Bi ca dnh cho nhng xc ngi___
Trnh Cng Sn
y vy m William C.Westmoreland, cu ch huy cc chin dch qun s M ti
Vit Nam tng c mt cu ni ni ting: Ngi phng ng khng coi trng
mng sng nh ngi phng Ty. phng ng, mng ngi y ry v r
mt. ng ta cho rng qun i M thua l v i tng V Nguyn Gip
khng tic tnh mng binh lnh i ly chin thng.

2 | 5 6

Phi chng chng ta ang sng trong thi i m khi nim s tht chng cn mang
ngha thc t, kh phn bit u l thc t v u l s huyn hoc kinh khip ca
nhng li di tr.
Chng ta cn bit c u mi l s tht?
S tht l cc nc quc Thc dn xm lc ny khng nhng tht bi trc
chng ta trn chin trng m cn c mt tht bi to ln trong vic che giu s suy
i o c, khng dm trc tip i mt nhn trch nhim trc ci cht ca hng
triu ngi dn ng Dng ni chung v Vit Nam ni ring.
Chin tranh Vit Nam gy ra ci cht ca t 2 n 5 triu ngi Vit. Trong s
cc nc ng minh ca Vit Nam Cng ha, ngi M c s thng vong cao
nht vi hn 58.000 ngi cht v hn 305.000 ngi b thng (trong 153.000
b thng nng hoc tn ph). Vo khong t 4.400 n 5.000 binh s Hn Quc b
cht; c c khong 500 cht v hn 3.000 b thng; New Zealand 38 cht v 187
b thng; Thi Lan 351 cht v b thng; cn Philippines vn cha c con s
thng k c th.
Trong chin tranh xm lc Vit Nam, qun i M trt xung hai min Nam,
Bc Vit Nam mt khi lng bom ln hn bt c cuc chin tranh no do M thc
hin trc . Cuc khng b m mu M Lai, B52 ri thm Khm Thin v
chin dch ri cht c da cam trn mt din tch rng trong chin tranh ch l s t
trong hng nghn ti c m qun i M gy ra cho dn tc Vit Nam.
Trong v thm st M Lai, lnh M git hi hn 500 ngi, trong phn ln
l ph n v tr em. V vic tng b c tnh che y, v ch sau khi bo ch iu
tra ra, s tht mi b phi by. Nhiu t bo M lc bnh lun: Nc M v
ngi M khng th khng gnh nng cm gic ti li v s day dt ca lng tm
trc nhng g din ra M Lai.
V cng tng t nh vy, cho n hm nay, ni kinh hong trong v thm st ph
Khm Thin khu ph ng dn nht ca H Ni, thng 12/1972 bng bom B52
ca khng lc Hoa K vn cha phai m trong tm tr mi ngi dn H Ni. Ch

3 | 5 6

trong m 26/12/1972, ton b 6 khi ph ca Khm Thin b ph hu, gn 2.000
ngi nh b sp, trong c 534 cn nh sp hon ton. Bom B52 cp i 283
sinh mng, trong c 40 c gi, 91 ph n, 55 tr em, lm b thng 266 ngi.
Nhiu gia nh khng cn ai sng st. Ti Bnh vin Bch Mai, nhiu phng bnh
b bom M nh sp cng vi cc bnh nhn v nhn vin y t.
Gi y, sau gn 40 nm, nhng du tch chin tranh dng nh khng cn na,
nhng bc tng ngi ph n bng xc a con th ng au n, lng l trn
ph Khm Thin s l mt bng chng chin tranh cn li mi vi thi gian.
Cha ht, c l d man nht l vic qun i M s dng cht c mu da
cam/dioxin di xung cc chin trng min Nam Vit Nam. Nhng hu qu ca
cht dioxin i vi ngi Vit Nam n nay vn cn ht sc nng n vi khong
4,8 triu nn nhn b nh hng v 150.000 tr em b d dng ngay t khi mi sinh
ra. Hu qu bi thm ny khng bit s ko di n bao gi v qua bao nhiu th h.
Trong tuyn b phn i Ta n Ti cao Hoa K bc n thnh cu ca cc nn
nhn da cam/dioxin Vit Nam ngy 2/3/2009, Hi ng Ha bnh M khng nh:
y l s vi phm th bo ca qun i M v quyn con ngi, mt ti c nghim
trng chng li loi ngi, ng thi ln ting ph phn chnh quyn v cc cng ty
ha cht M ln trn trch nhim v che du s tht trc d lun.
Mc d li vo d vng, nhng hu qu ca cuc chin tranh xm lc do M
tin hnh trn t nc Vit Nam 39 nm trc y vn cn ht sc nng n.
Nhng bi hc lch s t cuc chin tranh cho n nay vn cn gi nguyn gi
tr, lch s chin tranh chng minh, sc mnh ca ng -la v bom n M
khng khut phc c tinh thn yu nc v truyn thng on kt chng ngoi
xm ca dn tc Vit Nam. Bi n khng ch l gii v s tht bi ca cng bo
trc sc mnh chnh ngha m cn cnh tnh nhng ngi vn m h tin vo ci
gi l s mnh m rng dn ch nh vn thng c tuyn truyn.
Trong chin tranh Vit Nam, ai mi l k coi r mng ngi?


4 | 5 6

I. Giai on 1919 1930
I.1. Hon cnh quc t tc ng n Vit Nam
- Cc nc quc thng trn phn chia li th gii, thit lp mt trt t th gii
mi theo h thng Vcxai Oasinhtn.
Chin tranh th gii tn ph nng n v lm cho cc nc
t bn gp nhiu kh khn, nc Php thit hi nng n.
Cch mng thng Mi Nga thng li, thc y phong tro gii phng
dn tc cc nc phng ng v phong tro cng nhn cc nc
phng Ty.
Cc ng Cng sn ln lt ra i. Quc t Cng sn c thnh lp.
I.2. Chnh sch thng tr v bc lt ca thc dn Php Vit Nam
* Cuc khai thc thuc a ln th hai: nhm mc ch b p thit hi do chin
tranh gy ra v khi phc a v kinh t ca nc Php trong th gii t bn ch
ngha.
- Tng cng u t vn trn quy m ln, tc nhanh vo cc nc ng
Dng. Trong vng 6 nm (1924 1929), s vn u t tng gp 6 ln so vi 20
nm trc chin tranh.
- Tp trung u t vo cng nghip v nng nghip: trong nng nghip: tp trung
vo n in (nht l n in cao su); trong cng nghip: tp trung khai thc m
(ch yu l m than), m mt s ngnh cng nghip ch bin: qung km, thic,
sn xut t, si, g, dim, ng, xay xt.
- Thng nghip: ngoi thng c bc pht trin mi. Giao lu ni a c y
mnh. Php thi hnh chnh sch c chim th trng, dng hnh ro thu quan
ngn chn hng nhp t nc khc.
- Giao thng vn ti pht trin (k c ng st, ng b v ng thu), nhm
phc v cng cuc khai thc v mc ch qun s. Cc tuyn ng st xuyn

5 | 5 6

ng Dng c ni thm on ng ng Na Sm, Vinh ng H. Nhiu
cng bin mi c xy dng nh Bn Thu, Hn Gai.
- Ngn hng ng Dng nm quyn ch huy kinh t ng Dng, pht hnh tin
giy, cho vay li. Thc dn Php cn tng thu bc lt nhn dn.
* Chnh sch chnh tr, vn ha, gio dc
- V chnh tr: tip tc thi hnh chuyn ch, mi quyn hnh u nm trong tay thc
dn Php v tay sai. B my cnh st, mt thm, nh t tip tc c cng c n
tn cc hng thn xm nhp, kim sot cc lng x. ng thi, chng cng thi
hnh vi ci cch chnh tr hnh chnh i ph vi bin ng ng Dng.
- V vn ho, gio dc: h thng gio dc c nhng trng hc c m ht sc
nh git, ch yu phc v cho cng cuc khai thc; c s xut bn, in n ngy cng
nhiu nhm phc v cho cng cuc khai thc v thng tr ng Dng, vn ha
phng Ty xm nhp mnh vo Vit Nam.
I.3. Nhng chuyn bin mi v kinh t v giai cp x hi Vit Nam
I .3.1. Chuyn bin v kinh t
- Nn kinh t t bn thc dn tip tc c m rng v trm ln nn kinh t phong
kin Vit Nam.
- C cu kinh t Vit Nam c s chuyn bin, song ch mang tnh
cht cc b; ch yu vn l mt nn kinh t nng nghip lc hu, ngy cng
b ct cht vo kinh t Php.
- S bin i v kinh t, nht l s bin i c cu kinh t quyt nh s bin i v
x hi, nht l s phn ho giai cp ngy cng su sc, lm cho x hi Vit Nam c
y nhng giai cp ca mt x hi hin i.
I .3.2. Chuyn bin v giai cp x hi
- Mu thun trong x hi Vit Nam ngy cng su sc, ch yu l mu thun gia
dn tc Vit Nam vi thc dn Php v tay sai phn ng. S phn ha giai cp,
mu thun x hi v tc ng ca tro lu cch mng th gii, nht l Cch mng

6 | 5 6

thng Mi Nga thc y phong tro dn tc, dn ch Vit Nam ngy cng
pht trin.
- Nhng giai cp mi l c s vt cht tip thu nhng t tng mi vo Vit
Nam (k c t tng t sn v t tng v sn), lm cho phong tro dn tc Vit
Nam mang nhng mu sc mi m cc phong tro yu nc trc kia khng th
no c c.
- Nhng giai cp mi cng nhng h t tng mi lm xut hin hai khuynh hng
t sn v v sn. C hai khuynh hng u c gng vn ln gii quyt nhim v
ginh c lp dn tc do lch s t ra. chnh l cuc u tranh ginh quyn lnh
o duy nht i vi cch mng Vit Nam. y l c im ln nht ca phong tro
yu nc Vit Nam trong thi gian 1919-1930.
II. Giai on 1930-1945
II.1. T 1930 - 1938
I I .1.1. Bi cnh
Cuc khng hong kinh t th gii nhng nm 1929 - 1933 lm cho nn kinh t x
hi ca tt c cc nc t bn ch ngha u b nh tr, nn dn ch t sn b th
tiu v thay th vo l nn chuyn chnh ca bn pht xt. Nc Php bc vo
khng hong c mun hn nhng li ko di v cng nh nhiu quc khc mun
thot khi tnh trng bi thm ca cuc khng hong, gii t bn ti chnh Php tm
cch trt hu qu nng n ca n ln u nhn dn lao ng chnh quc cng nh
cc nc thuc a.
ng Dng lm vo tnh trng khng hong kinh t t rt sm v ngy cng trm
trng. Nng nghip b ph hoi nng n do gi nng sn b st nhanh chng. Hng
ngn hcta ng rung b b hoang, hng trm n in b thu hp din tch hoc
ngng hot ng. T nm 1930 - 1933 din tch t hoang ha t 200.000 ha -
500.000 ha. Sn xut go gim mnh. Sn xut cng nghip cng b nh n, nht
l ngnh khai m. Hng lot nh my x nghip ng ca, thng mi xut nhp
khu u b st gim, hng vn cng nhn v lao ng b sa thi hoc ngh vic.

7 | 5 6

I I .1.2. Chnh sch ca Php v hu qu
a. Kinh t
gp phn gii quyt khng hong kinh t chnh quc v gi cho ng Dng
trong qu o thc dn, thc dn Php cho ngng li cuc khai thc thuc a ln
th II theo quy m ln ang din ra, ng thi chng khn trng p dng nhng
bip php cp thit hu ht cc lnh vc kinh t - x hi.
Trc ht l vic Php cho tht cht hng ro thu quan, ch u tin cho hng ha
Php vo ng Dng, kin quyt ginh c quyn thng mi th trng ny.
Hng Php vo ng Dng t ch ch chu mc thu thp nht n vic min thu
hon ton, trong khi hng cc nc vo th trng ny chu thu ngy mt cao, c
th phi np thu 100% gi tr hng ha.
Vic tng thu cng l mt bin php sm c ch . Thu thn Bc K v
Trung K tng 20%, thu mn bi tng t 3 - 8 ln. Cc bin php thu ti chnh
khc ng Dng nh m cng tri, lc quyn, vay di hn cng c p
dng, tt c em v cho ngn sch lin bang mt ngun thu ln v tng nhanh.
Ch tnh nm 1930 c 17 khon thu ngoi thu em v cho ngn sch
117.000.000 ng. Chnh ph Php cn quy nh li gi tr ng bc ng Dng,
tin hnh thu bc c i bc mi c lng bc km hn. Ch tnh khon thu chnh
lch 7 gram/ ng thu c 49.000.000 ng.
i vi ch t bn ngi Php thuc a, chnh quyn thc hin tr cp ti
chnh gip h khi b ph sn. Mt s nh t bn c hp nht li c vn ling
vo quy m kinh doanh, to ra sc cnh tranh ln hn tn ti v pht trin, nht
l trong cc ngnh trng la, cao su, c ph. Trong quan h ch - th, chnh ph
thc dn cho ban hnh mt s quy ch lao ng mi nh ch lao ng i vi
ph n, tr em, trch nhim vi phm lut l lao ng, ho gii tranh chp v lao
ng, nhn chung l cc qui ch ny ch nhm bo v cho gii ch t bn, gp
phn xoa du bi mu thun ca gii lao ng.


8 | 5 6

b. Chnh tr x hi
V chnh tr - x hi, chnh quyn thc dn ng Dng thi hnh chnh sch hai
mt. Mt mt l y mnh cc bin php vn ha gio dc, tuyn truyn li ko
ngi bn x, tranh th cc tng lp thng lu, t v cho ci gi l vn minh khai
ha, cao t tng chng cng, coi chng cng l mt ch thuyt trong cc hot
ng chnh tr - x hi.
Mt khc chng thi hnh chnh sch khng b trng mt cch tn bo c thnh th
v thn qu, nht l t sau khi ngha Yn Bi thng 2/1930. Bo lc ca chnh
quyn thc dn gy ra nhiu tn tht cho cc lc lng yu nc, nhng ch
vn khng to c s yn n v chnh tr v trt t x hi, ngc li n ch lm
ngt ngt thm khng kh thuc a, lm m thm trong lng x hi nhng ngn
la u tranh quyt lit m thi.
Di tc ng ca cuc khng hong kinh t, x hi thuc a Vit Nam tip tc
phn ha, mu thun dn tc v mu thun giai cp tip tc tng ln. Giai cp nng
dn v giai cp v sn l hai b phn ng o nht trong x hi, cng l hai i
tng ch yu ca chnh sch bc lt v vt ca t bn Php thuc a. H li c
i sng b bn cng ha v hin ang b e da trc tip bi nn cht i, tht
nghip khng c cch no chng . Ngi Php lc tn mt nhn thy v
loan bo ngi ta c th cm chc l nng dn sng ci mc cng cc ca i
km v ngho kh, cn cng nhn th nhng ngi cha b sa thi c ng lng
cc k thp. Trong cc xng dt ngy lm vic t 7 gi sng 9 gi ti, cc n
in cng nhn phi lm vic t 15 - 16 gi mt ngy. Do cc tng lp lao
ng nh nng dn, th th cng, v sn, cng nhng ngi lm ngh t do c
thnh th v thn qu, u mong mun u tranh ci thin i sng v chng li x
hi thuc a.
Song ngay c trong giai cp a ch, t bn v tng lp thng lu bn x cng c
nhng b phn gp nhiu khn kh v b ph sn, b chn p, b v n bi thu m
ngy mt cao v khng sc cnh tranh vi t bn Php.

9 | 5 6

T nm 1932 hng lot cc ci cch la bp ca chng c trin khai nh: ci t
gio dc s hc, ci t t php bn x, a Bo i v nc lp ni cc Nam Triu
mi, cng c cc Vin Dn Biu v Hi ng Qun Ht, a Bi Quang Chiu vo
Thng Hi ng Tthuc a Php, nng ngch lng cng chc Php cho cng
chc bn x, cho t bn bn x tham gia u thu v hng quy ch lao ng,
cp hc bng cho ngi bn x, khuyn khch pht trin tn gio, xut bn cc sch
bo lng mng, sch thn tin, sch bi tonBng nhng bin php thc dn
Php tranh th li ko c mt s ngi trong tng lp tiu t sn v tng lp
thng lu; nhiu ngi hy vng vo ci gi l: ci cch ca chnh quyn thc
dn v mt dn long t tn dn tc.
II.2. T 1938 1945
I I .2.1. Bi cnh
Chin tranh th gii th 2 bng n. T chu u, chin tranh lan nhanh sang cc
chu lc khc. Pht xt c - - Nht sau khi in cung tn cng cc nc t bn
khc v h thng thuc a, chng quay sang tn cng Lin X. Gia nm 1940
chin tranh chu u tr nn nng bng vi vic pht xt c quay nng sng v
pha Ty u. Ngy 22/6/1940, Php mt nc, chnh ph Ptain Vichy tr thnh
b nhn ca c, cn chnh ph De Gaulle khng c v lu vong. chu , pht
xt Nht chim trn Trung Quc v chn b tin chim ng Dng, bnh
trng xung ton b ng Nam . Ngy 8/12/1941 Nht gy ra chin tranh Thi
Bnh Dng, Hip nh qun s Nht - Php c k kt, ng Dng tr thnh
mt cn c bn p ca Nht ng Nam .
I I .2.2. Cc chnh sch ca Php v hu qu
Nh vy t nm 1941 n nm 1945, nc Vit Nam chu ng ch thuc a
c ca Php cng thm ch chim ng ca Nht. Php v Nht ng tnh vi nhau
bn rt n mc ti a cc ti nguyn ca t nc ny, gi gn trt t v tp
trung n lc chng li phong tro cch mng. Tuy nhin, s cu kt y khng cn
tr mi bn thc hin chnh sch ring nhm cng c v tr ca mnh cho nhng

10 | 5 6

cuc i u v sau. Vic khai thc kinh t c tng cng va tha mn
nhng li ch ca Php, va p ng nh cu ca nn kinh t chin tranh Nht Bn.
Vic n p tn bo cng nhn ln gp bi, trong khi nhiu th on chnh tr c
tung ra nhm la bp d lun v li ko cc phn t Vit Nam phn ng hoc ngy
th v chnh tr.
c Decoux c chnh ph ca Php c sang lm ton quyn ng Dng, thi
hnh chnh sch 2 mt, va chuyn ch va m dn. Cui nm 1940, mt vi th hi
ng trc c bu ra nhm pht ln ch thuc i mt nc sn dn ch, b
xa b v mi iu hnh u tp trung vo tay vin ton quyn v nht l nhng c
quan an ninh u quyn uy. Chnh quyn Decoux cng ch khuyn khch nhng
hot ng vn ha nhm tuyn truyn s trung thnh vi nc Php, khi phc
nhng quan nim phn ng ca ch ngha Ptein cng nh ca Khng gio. Nhiu
trng hc c m v s hc sinh sau nm 1942 t 450000 ln700000 . Mt
cuc quyn gp c t chc xy dng khu hc x H Ni, trong khi cc quan
li , a ch v t sn Vit Nam c khuyn khch thnh lp nhng qu h tr cho
cc sinh vin ngho tng. Chnh quyn thuc a tm cch nm quyn lnh o
phong tro xa nn m ch cho n lc by gi vn do nhng ngi yu nc m
ng. Chng cho t chc nhng cuc thi vn chng, trin lm hi ha, pht
nhng gii thng nhm cao nn vn ha Php.
Chnh quyn thuc a c bit ch lng chnh tr vo tng lp thanh nin,
khi h tham gia nhng t chc th thao, nhng tp hp bn qun s hoc t chc
hng o. chng cho php cng chc c chi th thao vo chiu t7 hng tun,
ban cho h mt vi th li lc, tng thm lng v tr cp, chuyn mt s sang
ngch Ty.
Tt c nhng chnh sch khng my may thay i thc cht chnh sch ca Php
l hon ton phc tng k chim ng Nht Bn v n p tn bo phong tro dn
tc Vit Nam.
Trc ht, chnh quyn thuc a ra sc tip t go cho Nht Bn. Lc u Nht tr
bng vng hoc hng cng nghip, nhng ri d tr ca Nht cn i nhanh chng

11 | 5 6

v t thng 12 nm 1942, Nht tr bng ng yn c bit, tc l mt th tn
phiu qun s hon ton v gi tr.
Chnh quyn thuc a v vt mt lot sn phm: xi mng, ay, ng, du nhn,
than p ng nhu cu ca ngi Nht v cng nhm thit lp c quyn mua
bn mt s ln hng ha. Trong thi gian ny, cc nguyn liu, trang thit b,
phng tin vn ti u thiu, khng lm cho nn kinh t hot ng, Ch ring
cc cng t ln ca Php hng li t quan h mu dch mi ny i vi Nht Bn.
Nh vy, s quy phc ngi Nht ca bn thc dn Php c li.
Gnh nng ln nht i vi nhn dn ta l vic bt buc phi np thc go. Ngay c
Bc K l ni thiu lng thc gh gm cng phi bt giao np. D ma mng
c hay mt, mi a phng phi np mt lng thc theo t l din tch canh tc
vi gi r mt. Trng hp mt ma, c thc np, nhn n phi mua thc trn
th trng vi gi cao ngt. cung cp bao ng cho Nht, nhn dn buc phi
nh la trng ay trn nhng din tch ln. Nm 1944, khi bom M lm t on
vic ch than vo Si Gn, b l Php-Nht dng go v ng lm cht t cc
trung lm in lc .V li ch ring ca chng, c Php v Nht lung vt thc go
tch tr. Trong khi chng c cht ci tin no cho nng nghip, cc mng li
thy nng khng c bo qun. Ch cn mt thin tai nh l gy ra i km v
trn i khng khip xy ra. Bt u t nm 1943, trm trng dn ti nm 1944.
Khng c s liu chnh xc v s ngi cht i, nhng mt s ngun khc nhau
c tnh l t khong 400.000 n 2 triu ngi b cht i ti min bc Vit
Nam trong thi im ny.
Trong khi hon ton ng tnh vi chnh quyn thuc a Php khai thc n tt
cng kit ti nguyn ca t nc ny v n p d man mi hot ng cch mng,
ngi Nht vn tip tc thi th nhng mnh khe m dn. H ging mi c lp
dn tc s c ginh li cho Vit Nam nh s gip ca Nht trong khun kh
on kt gia nhng ngi Chu chng li ngi da trng v mt khu vc thnh
vng chung . c bit h tm cch li cun nhng tay chn hoc vi danh ngha
c nhn nh Trn Trng Kim, Ng nh Dim, Nguyn Vn Sm, hoc c t

12 | 5 6

chc thnh nhm nh nh ng i Vit Bc K. Tuy vy cho n khi kt thc
chin tranh, iu quan trng hn i vi Nht Bn l vic duy tr trt t ng
Dng vi s gip ca Php ch khng phi l vic ng h mt nhm b nhn
no . Khi sc p ca Php qu mnh th Nht chn cch a ngi ca h ra
nc ngoi trnh gy xung t vi ngi Php. Ngay sau nm 1944, sau khi
Chnh ph Vychy ca Php sp , ngi Nht vn tip tc chnh sch y.
III. Chin tranh ng Dng 1945 1954
Chin tranh ng Dng, Vit Nam c gi l Khng chin chng Php, l
cuc chin din ra ti ng Dng t ngy 19-12 nm 1946 ti 1-8-1954_y l
giai on u tin trong "Cuc khng chin 30 nm" ca Vit Nam Dn ch cng
ha v mc tiu ginh c lp cho Vit Nam (giai on 2 l cuc chin vi Hoa
K). Cuc chin din ra trn khp Vit Nam v lan ra c cc nc lng ging Lo
v Campuchia, , gia mt bn l qun vin chinh v l Dng Php cng cc lc
lng ng minh bn x bao gm lc lng ca Quc gia Vit Nam,vng quc
Lo,Vng quc Campuchia trong Lin bang ng Dng, bn kia l lc lng
Vit Nam Dn ch cng ha ) cng cc lc lng khng chin khc ca Lo v
Campuchia.
min Nam, ch 4 ngy sau khi Vit Nam tuyn b c lp 2-9-1945, phi b qun
s Anh c mt Si Gn, theo sau l lin qun Anh-Php. Qun Anh theo lnh
ng Minh vo gim st qun Nht u hng nhng ng thi cng to iu kin
cho qun Php vo Nam B. Chnh ph lm thi ca Cng ha Php mun khi
phc lnh th ng Dng vi c ch t tr. Ngy 19, Php tuyn b s lp chnh
quyn ti min Nam. Ngy 23, vi s gip ca qun Anh, qun Php n sng
chim quyn kim sot Si gn (ngy ny sau c Vit Nam gi l ngy Nam b
khng chin). Nc Vit Nam va ginh c c lp phi i u vi qun i
nc ngoi,tip tc phi gnh chu nhng chnh sch n p,cai tr d man,tn c
,v nhn tnh ca chng.
M u cho nhng ti c thc dn php v ng minh ca chng gy ra cho
nc ta trong giai on na l nn i nm t Du. Thi tit l yu t nh hng

13 | 5 6

nghim trng n sn xut lng thc ti min Bc, thin tai, l lt, su bnh gy
mt ma,bnh dch t ly lan nhanh v rng khp trong ma l. Bn cnh do su
thu nng n trc trong nhiu nm. Cc loi thu phong kin nh thu inh,
thu thn,... vn c p dng. Cch thc thu thu s dng mnh bin php tra tn
nh p bt buc ngi nng dn phi np , khng min gim i vi cc h i
ngho khin cho nng dn bt buc phi bn ti sn hoc lng thc np thu
nn khng c lng thc d tr.
Nhng nguyn nhn trc tip v lm cho nn i tr nn nghim trng l nhng hu
qu ca chin tranh ti ng Dng. Cc cng quc ang chim ng Vit Nam
nh Php, Nht Bn v mc ch phc v chin tranh lm dng v khai thc qu
sc vo nng nghip vn lc hu, i km gy nhiu tai ha nh hng n sinh
hot kinh t ca ngi Vit. Nhng bin ng qun s v chnh tr dn dp xy ra
nh hng tiu cc n sn xut lng thc min Bc vn d thiu go nn
cng b i. Trong Nh Th chin Vit Nam b Quc nht Bn chim ng
nn b qun ng Minh- ch yu l Hoa K - thng xuyn oanh tc cc tuyn
ng vn ti tn cng qun Nht Bn . Kt qu l h thng giao thng ng
Dng b h hi nng. Tnh vo thi im nm 1945 th ng st Xuyn ng
Dng khng cn s dng c na v ng Thin L cng b ph hoi. ng
bin th qun ng minh gi thy li ca bin Hi Phng khin hi cng chnh
Bc K cng khng thng thng c.
V chin cuc lng go ch bng thuyn t trong Nam ra Bc bt u gim t
126.670 tn (1942) xung cn 29.700 tn (1943), v n nm (1944) ch cn 6.830
tn. Tu b ch go ra bc ch ra c n Nng. Khi khng qun ng minh
m rng tm oanh kch th tu ch go phi cp bn Quy Nhn ri cui cng ch
ra c n Nha Trang. Nm 1945 Chnh ph Trn Trng Kim phi huy ng
nhng phng tin th s chuyn vn go t Nam ra Bc bng xe b hay thuyn
nh. Cng lc th lng go tn kho Si Gn ln cao v khng xut cng sang
Nht c khin ch kho phi bn r di gi mua. Hn 55.000 tn go phi bn

14 | 5 6

tho cho cc xng nu ru v nguy c go ng s mc trong khi nn i honh
hnh ngoi Bc.
i vi Php v Nht Bn th c hai u ch tm vo nhng mc tiu khc cho nhu
cu chin tranh ca h. Chnh Ton quyn ng Dng Jean Decoux t trc nm
1945 ra lnh trng thu thc go ch sang Nht theo tha thun vi quc
Nht Bn. Gi go th trng lc by gi l 200 ng bc ng Dng mt tn
nhng nng dn ch c tr 25 ng. Bn thn lc lng qun qun Nht cng thi
hnh chnh sch "Nh la trng ay", do cy ay l nguyn liu quan trng cho sn
xut qun trang, qun phc.
Tnh hnh cng kh khn thm khi Nht o chnh Php vo thng 3 nm 1945 nn
b my chnh quyn ca Php nhanh chng tan r. Vic tip vn v phn phi sau
cng b t lit. Nn thiu n bin thnh nn i, manh nha t u nm 1944
nay cng thm trm trng. quc Vit Nam do Trn Trng Kim lm th tng ra
chp chnh t thng 4 nm 1945 c gng huy ng vic cu i cho dn ngoi
Bc nhng nhng yu t chnh tr, phng tin v nhn s phn nhiu vn nm
trong tay ngi Nht nn quc Vit Nam khng lm thuyn gim c hu qu
gh gm ca nn i. a phn cc kho thc c kh nng cu i trc tip ti min
Bc khi u nm trong tay qun i Nht. Ngi Nht v chnh quyn ng
thi v mc ch chin tranh th trc s cht i hng lot ca dn bn a.
Cc kho lng thc c tng cng bo v, hot ng trng thu v vn chuyn
lng thc c bo v ti a. Cc kho thc tr thnh tm im ni ngi i ko
v nhng khng c cu i nm cht la lit quanh .
Nguyn nhn gin tip l nhng bin php ci cch kinh t nhm phc v nhu cu
chin tranh ca ch thc dn Php ti Vit Nam, do ti nc Php khi ang
c chin tranh v cng ang b xm chim. Sau Nht bn dng v lc ht cng
Php chim ng Vit Nam ri thc hin cc bin php ci cch khc khc lit hn
nhm mc ch khai thc phc v chin tranh.
Khng c s liu chnh xc v s ngi cht i, nhng mt s ngun khc nhau
c tnh l t khong 400.000 n 2 triu ngi b cht i ti min bc Vit

15 | 5 6

Nam trong thi im ny. Thng 5 nm 1945, by thng sau khi trn i bng n ti
min bc, to khm sai ca triu nh Hu ti H ni ra lnh cho cc tnh min Bc
phc trnh v tn tht. C 20 tnh bo co s ngi cht v i min bc l hn
380.000, cht v bnh khng r nguyn nhn l hn 20.000, tng cng 400.000
cho ring min bc. Thng 10 nm 1945, theo bo co ca mt quan chc qun s
ca Php ti ng Dng khi l tng Mordant th khong na triu ngi cht.
Ngy 9 thng 10, tng Php Leclerc n Si Gn, theo ng l lc lng gm
40.000 qun Php chim gi min Nam Vit Nam v Campuchia. T cui thng
10, qun Php bt u y mnh k hoch ph vy, m rng nh chim ra vng
xung quanh Si Gn v cc tnh Nam B.
Ngy 6-3-1946,Hip nh s B Php-Vit c k kt gia jean Sainteny i din
chnh ph Cng Ha Php v H Ch Minh cng V Khanh i din chnh ph Vit
Nam dn ch cng ha .Trong hip ny ta nhn nhng cho Php rt nhiu nhn
v chnh tr v ngoi giao.Nhng sau Php vn bi c v tin hnh chin tranh,
Theo Hip nh s b Php-Vit ny gip Php danh chnh ngn thun khi a
15.000 qun Php vo min Bc thay th cho 200.000 qun Trung Hoa Quc dn
ng lm nhim v gii gip qun Nht chun b ti chim ng Dng nh
h lm Nam Vit Nam. V Php ha s rt ht qun trong thi hn 5 nm, mi
nm rt 3.000 qun Php ha s rt ht qun trong thi hn 5 nm, ng thi Hip
c Hoa-Php c k kt vi trung Hoa ngy 28-2-1946 gip chng trnh khi s
ngn cn ca cc tng lnh Trung Hoa Quc dn ng.
u thng 11 nm 1946, qun Php chim tr s hi quan ti cng Hi Phng. Quc
hi Vit Nam phn i hnh ng ny v khng nh ch quyn ca Vit Nam trong
vic kim sot tt c cc vn lin quan n xut nhp khu. Ngy 20 thng 11,
hi qun Php bt gi mt thuyn bum Trung Quc ch xng c cho l giao
cho Vit Minh. Trong khi tu c ko vo b, du kch a phng trn b bn
vo qun Php. Qun Php bn tr v chin s nhanh chng lan ra ton thnh ph.
Hai bn t c tha chun ngng bn, nhng hai ngy sau, Tng Jean-tienne
Valluy, tng ch huy qun i Php ng Dng, lnh cho qun Php chim ton

16 | 5 6

quyn kim sot thnh ph. Ngy 23 thng 11, i t Pierre Louis Dbes gi ti
hu th yu cu ngi Vit ra khi khu ph Tu ca Hi Phng v h v kh. Khi
khng c phn hi, Dbes lnh cho tu chin Php bn ph thnh ph, trong mt
bui chiu git cht hn 6.000 ngi dn

hoc hn 2.000 ngi theo mt ngun
khc. Sau , khong 2.000 lnh Php trn vo thnh ph trong khi pho tip tc
bn ph vng ngoi .
Ngy 12 thng 12, Lon Brum, th tng mi ca Php tuyn b nh gii quyt
xung t ng Dng theo cch s trao li c lp cho Vit Nam. Ba ngy sau,
H Ch Minh a Sainteny mt bc thng ip gi Brum vi cc gi c th v
cch gii quyt xung t. Sainteny nh in bc thng ip vo Si Gn, yu cu
chuyn tip ti Paris.
Trong khi chnh ph Php ang do d v yu cu ca Cao y ng Dng Georges
D'Argenlieu v vic tng qun v lp tc hnh ng qun s chng li ngi Vit,
Valluy, ngi c chung quyt tm vi d'Argenlieu v vic gi s hin din ca
Php ti ng Dng, quyt nh rng cn phi khiu khch H Ni nhm to
xung t v a Paris vo s ri. Ngy 16 thng 12, ng lnh cho tng Morlire
ph cc chng ngi vt m Vit Minh dng trong thnh ph. Khi bc in ca H
Ch Minh gi Brum vo n Si Gn, Vallue vit thm bnh lun ca mnh, cnh
bo rng s nguy him nu tr hon cc hnh ng qun s cho n nm sau. n
ngy 19, bc in mi n Paris, khi qu mun.Th l mo hi vng cu vn
ha bnh cu ta b dp tt.
Ngy 17-12, qun Php vi xe tng ym tr vo cc ng ph H Ni ph cc
cng s m Vit Minh dng trong nhng ngy trc , gy ra v thm st ph
Hng Bn (H Ni), ri dn qun ra cht gi t cng thnh H Ni n tn cu
Long Bin v bao vy gy sc p n Cng an qun 2 ca H Ni. Ngi Vit
khng phn ng. Hm sau, Php ra mt ti hu th i chm dt dng chng ngi
vt trn ph. Chiu hm , Php ra ti hu th th hai tuyn b rng t ngy 20,
qun Php s t mnh m nhim vic tr an H Ni. p li, ti hm , cc lc
lng Vit Minh bt u chn mi ng ng t ngoi vo thnh ph. Sng hm

17 | 5 6

sau (ngy 19 thng 12), Php ra ti hu th th ba, i chnh ph Vit Nam nh ch
mi hot ng chun b chin tranh, tc v kh ca T v ti H Ni,v trao cho
qun i Php vic duy tr an ninh trong thnh ph.
Tnh hnh khng khc vi s kin Hi Phng hi thng trc, i t Dbes cng
ra cc lnh tng t trc khi bn ph thnh ph.
Sng 19, th hin thin ch v c gng cu vn ha bnh, H Ch tch vit mt
bc th ngn v c c vn ngoi gia Hong Minh Gim ti gp Sainteny phn "tm
gii php ci thin bu khng kh hin ti". Sau khi c tin Sainteny t chi
gp Hong Minh Gim, H Ch tch triu tp Hi ngh Thng v Trung ng
ng m rng ti lng Vn Phc,H Ni, v tuyn b rng trong tnh hnh hin ti,
khng th nhn nhng thm c na. Hi ngh duyt li Li ku gi ton quc
khng chin m H Ch tch vit, thng qua vn kin "Ton dn khng chin"
do Tng B th Trng Chinh d tho. Thi im bt u n sng c quyt nh
l 8 gi ti cng ngy. Chin tranh ng Dng bt u.
Php s dng gii php Bo i trong cuc chin tranh ng Dng. Php lin
h vi Bo i ngh m phn thnh lp mt chnh ph mi Vit Nam. Bo
i c Mt trn Thng nht Quc gia Lin hip bao gm cc lc lng chnh
tr Cao i, Ho Ho, Vit Nam Cch mnh ng minh Hi, i Vit Quc dn
ng v Vit Nam Quc dn ng hu thun.

y l nhng t chc chnh tr hoc
tn gio tng tham gia chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ha hay hp tc vi Vit
Minh chng Php nhng do xung t vi Vit Minh nn chuyn sang ng h Bo
i thnh lp Quc gia Vit Nam.
Theo s gia William Duiker, y l vic n trnh vn iu nh vi Chnh ph
H Ch Minh. Thc cht mc ch ca Php l tm cch xy dng mt chnh quyn
bn x ngi Vit lm i trng vi Vit Nam Dn ch Cng ha, v thuyt
phc M vin tr kinh t v qun s Php c th tip tc ng chn ti ng
Dng, bi trong hip c khng c quy nh r rng no v ngha ca ch "c
lp" cng nh quyn hn ca Quc gia Vit Nam, cng khng ni r vic thnh lp
Quc gia ny c th nh hng g n cuc chin Vit Php hin vn tip din,

18 | 5 6

Ngy 7 thng 12 nm 1947, Bo i v Php k Hip nh vnh H Long, trong
Php cam kt mp m v nn c lp dn tc ca Vit Nam. Nhng chnh tr gia
trong Mt trn Thng nht Quc gia Lin hip v Ng nh Dim ch trch hip
nh ny l km qu xa so vi mt nn c lp thc s. Ngy 5 thng 6 nm 1948,
Bo i v Bollaert k Hip nh Vnh H Long th hai, Php long trng cng nhn
c lp ca Vit Nam. Tuy nhin, chnh ph Php vn gi quyn kim sot quan h
ngoi giao v quc phng, ng thi tr hon vic chuyn cc giao chc nng khc
ca chnh quyn sang nhng cuc m phn trong tng lai.
Trong nm 1950, Chin tranh ng Dng c s thay i quan trng, chuyn sang
mt giai on mi,Php ri vo th b ng,gim st v ngn sch qun s.nn khi
tng thng tng M Harry S. Truman tuyn b s vin tr qun s trc tip cho cc
n lc ca Php ti ng Dng
.

ly li th ch ng, Php thc hin tng cng h thng phng ng ng s 4,
kho bin gii Vit-Trung: c lp cn c a Vit Minh vi bn ngoi, thit lp
hnh lang ng-Ty, c lp Vit Bc vi ng bng Bc b, chun b lc lng
tn cng Vit Bc ln 2 tiu dit u no Vit Minh.
Thng 7 nm 1953, ch huy mi ca Php, tng Henri Navarre, n ng Dng.
c s ha hn v vic M tng vin tr qun s, Navarre chun b cho mt cuc
tng phn cng m bo ch Php v M gi l "K hoch Navarre".
Ngy 18 thng 7 nm 1953, Navarre m cuc hnh qun Hirondelle ("Con n")
vo Lng Sn v cuc hnh binh "Camargue" vo Qung Tr nhm ph hy c
mt s dng c v my mc ca Vit Nam Dn ch Cng ha. Lng Sn, qun
Php lng sc cc kho tng ri vi vng ng cho rng c v tr chin lc chn gia
tuyn ng chnh ca Qun i Nhn dn Vit nam sang Lo. Navarre xem cn c
ny va l mt v tr kha chn, va l mt ci by nh i phng vo mt trn
nh ln theo kiu kinh in v c tnh cht quyt nh m ti Qun i Nhn
dn Vit Nam s b tiu dit bi pho binh v ha lc khng qun vt tri ca
Php. Navarre in Bin Ph trong mt thung lng ln, cch H Ni 200
dm ng khng, vi s chi vin ca khong 400 my bay.

19 | 5 6

1947 i ph vi cc p lc chnh tr, qun s v thch ng vi xu hng phi
thc dn ho mt mt Php m phn vi Bo i thnh lp Quc Gia Vit Nam
nm 1949, pht trin qun i ngi bn x. Mt mt, Php thuyt phc M
rng Php ang "chng cng" ch khng phi mc ch chnh l ti chim thuc
a.
My bay F8F Bearcat, loi my bay M vin tr Php trong chin tranh.
u nm 1950, Hoa K bt u gi vin tr qun s cho ngi Php ng
Dng. Do chin tranh Triu Tin bng n buc M phi y nhanh vic cung
cp vin tr cho Php. Thng 1 nm 1951 ngi Php nhn c 20 xe tng M24,
40 khu pho 105-mm v 250 qu bom thng thng v c bom napalm cng n
dc v v kh t ng. Ti thng 1/1953, Php nhn c 900 xe thit gip
cng vi 15.000 xe vn ti cc loi, gn 2.500 khu pho, 24.000 v kh t ng,
75.000 v kh c nhn v gn 9.000 my radio. Ngoi ra, Khng qun Php nhn
c 160 my bay F6F Hellcat v F8F Bearcat , 41 my bay nm bom B-26
Invader, 28 my bay vn ti C-47 cng vi 155 ng c my bay v 93.000 qu
bom. Cho ti khi Php tht bi hon ton th pha M vin tr trn 1 t USD mi
nm (tng ng khong 5,8 t USD theo thi gi nm 2004) v chi tr 78% chi
ph chin tranh ca Php ng Dng.
Tnh n thng 1-1954, ring v v kh v phng tin chin tranh, M vin tr
cho qun Php ng Dng 360 my bay, 1.400 xe tng v xe bc thp 390 tu
chin v tu qun s, 16.000 xe qun s cc loi, 175.000 sng trng v sng my
.

IV. Vit Nam sau 1954
IV.1. Tnh hnh Vit Nam sau Hip nh Gi - ne - v v nhim v
cch mng trong thi k mi
I V.1.1. Tnh hnh Vit Nam sau Hip nh Gi - ne - v
a. Min Bc

20 | 5 6

Sau khi Hip nh Gi - ne - v c k kt, thc dn Php c tnh tr hon rt qun.
Ta u tranh buc qun Php phi rt khi H Ni vo ngy 10 thng 10 nm
1954. n ngy 22/5/1955, qun Php hon ton rt khi min Bc nc ta.
Tuy nhin, trong khi rt qun, thc dn Php tm cch gy kh khn v ph hoi
vic thi hnh hip nh: chng ph hoi c s h tng kinh t min Bc, ng
thi chng cng vi M Dim d d, cng bc gn mt triu ng bo Cng
gio vo min Nam.
Ngy 01/01/1955, Trung ng ng, Chnh ph v Ch tch H Ch Minh v H
Ni. Nhn dn min Bc t chc mt cuc Mitting trng th cho mng s kin
trng i ny.
b. Min Nam
Theo quy nh ca Hip nh Gi-ne-v, khu vc Trung Nam b, lc lng cch
mng s tp kt ti Cao Lnh v chuyn ra min Bc trong thi hn 100 ngy; (
khu vc Ty Nam b, lc lng cch mng tp trung kt ti C Mau v di chuyn ra
min Bc trong vng 200 ngy; ng Nam b, a im tp kt l Hm Tn (nay
thuc Tnh Bnh Thun) v Xuyn Mc (nay thuc tnh B Ra Vng Tu) vi
thi hn 80 ngy). Chng ta thc hin nghim chnh vic nh chin, tp kt,
chuyn qun v chuyn giao khu vc.
Trc khi Hip nh c k kt, M p Php phi a tay sai ca M l Ng
nh Dim vo chnh ph Bo i. Hai ngy sau khi hip nh c k kt, ngoi
trng M tuyn b can thip vo min Nam Vit Nam ngn chn s bnh
trng ca Ch ngha cng sn ng Nam .
Ngy 14 thng 5 nm 1956, Chnh ph Php thng bo s rt ht qun vin chinh
min Nam v nc. Chng trt b trch nhim thi hnh nhiu iu khon cn li
ca hip nh, trong c vic t chc tng tuyn c hai min Nam Bc cho
chnh quyn Ng nh Dim.
Min Nam ri vo tay quc M v chnh quyn tay sai.
I V.1.2. Nhim v cch mng hai min Nam - Bc

21 | 5 6

Nhng m mu ca M Dim min Nam a t nc ng trc nguy c b
chia ct lu di; min Bc hon ton gii phng, min Nam ri vo tay quc
M. Trc tnh th , ng ta ra hai nhim v cch mng khc nhau cho hai
min:
Min Bc: chuyn sang giai on cch mng x hi ch ngha nhm hon thnh ci
cch rung t, hn gn vt thng chin tranh, khi phc kinh t xy dng min
Bc thnh cn c a cch mng ca c nc v hu phng vng chc cho cuc
khng chin chng M cu nc.
Min Nam: Tip tc cuc cch mng dn tc dn ch nhn dn chng li ch ngha
thc dn kiu mi ca M, tin n gii phng hon ton min Nam, thng nht t
nc.
Hai nhim v trn tuy khc nhau, nhng u nhm mc ch chung l nh
quc M v tay sai ca chng i n thng nht t nc. Trong , min Bc
gi vai tr l hu phng, m bo cho s thng li ca ton cuc cch mng; min
Nam l tin tuyn trc tip ng u vi quc M v tay sai.
Nn kinh t min Bc v cng kh khn sau chin tranh:
Nng nghip: b thit hi nng n: 1.430.000 ha t b b hoang 8 cng
trnh thy nng ln v nhiu cng trnh nh b ph hy; phn ln rung t lm mt
v, nng sut thp, k thut th s .
Cng nghip: Phn ln nh my, x nghip khng hot ng hoc hot ng
cm chng; nguyn nhin liu, my mc thiu nghim trng
Giao thng vn ti: ch c hn 100km ng st H Ni - Hi Phng cn
hot ng, 3500 cu cng b ph hy, phng tin vn ti thiu thn
Thng nghip: b nh n, nn u c, nng gi din ra ph bin, hng ha
khan him, tin t cha thng nht
Vn ha - x hi, gio dc, y t: Hng triu ngi m ch nn i trn lan,
tht nghip, y t lc hu, dch bnh nhiu v honh hnh khp ni.

22 | 5 6

V. Giai on 1960-1965
Trong Chin tranh Vit Nam, qun i Hoa K v cc lc lng ng minh gy
ra hng lot ti c nh git ngi, nh p t nhn, nm bom c ch vo thng
dn, ri cht c da cam v.v... Ni bt nh cc hnh ng thm st xy ra trong lin
tip nhiu nm. Tt c u c y bng chng chng minh v buc ti nhng
"tc gi" ca nhng hnh ng v nhn tnh trn ci c "nguyn nhn do chin
tranh" ny.
* Cc lc lng ng qun:
Cc lc lng ng minh ca Vit Nam Cng ha tham gia ng qun ti Nam Vit
Nam bao gm Hoa K, Australia, New Zeland, Hn Quc (Nam
Triu), Philippines v Thi Lan.i Loan cng tng gi 31 chuyn gia n Nam
Vit Nam. Canada cng ng qun Vit Nam nhng li trung lp v nhm mc
ch gn gi ha bnh.
* S kin Pht n nm 1963:
Bi cnh
Nm 1950 Quc trng Bo i ban hnh o d s 10 iu chnh cc t chc hi
on. iu 1 nh ngha Hi: "Hi l Hip c ca hai hay nhiu ngi tha thun
gp kin thc hay hnh lc mt cch lin tip theo ui mc ch khng phi l
phn chia li tc, nh l mc ch thuc v t t, tn gio, chnh tr, t thin, khoa
hc, vn hc, m ngh, tiu khin, thanh nin, th thao v ng nghip i hu.".
Nh vy tn gio c xem l mt loi hip hi. o d ny t ra nhng hn ch
i vi cc hip hi nh sau:
Tng trng B Ni v, nu hi hot ng trong ton quc hoc ngoi a ht
mt phn Vit Nam; hay Th Hin, nu hi ch hot ng trong a ht mt

23 | 5 6

phn Vit Nam, c quyn bc khc khng cho php lp hi m khng cn phi
ni l do. Php cho ri c th bi i v tri iu l hay v l tr an. (iu 7)
Khng hi no c quyn nhn tin tr cp ca Chnh ph, ca cc qu a
phng, qu hng tnh v qu hng x, tr nhng hi khoa hc, m ngh, tiu
khin, t thin, thanh nin v th thao (iu 14)
Cc hi ch c quyn chim hu, to mi, qun tr, ng lm s hu ch nhng
bt ng sn tht cn thit t mc ch ca hi (iu 14)
Nhng ngi c lin quan v Cng T vin c quyn xin ton n hy b nhng
vic to mi bt ng sn tri vi iu ny. Bt ng sn y s em bn u gi
v c bao nhiu tin s sung vo qu hi (iu 14)
c bit trong o d ny c iu khon 44 c quy nh "Ch c bit dnh cho
cc Hi Truyn gio Thin Cha v Gia T, cc Hoa Kiu L S Hi, s c n
nh sau.", t cc hi truyn gio Thin Cha v Gia T, cc Hoa Kiu L S Hi
ra ngoi s iu chnh ca o d ny.
Nm 1954, theo Hip nh Genve, 1954 th Vit Nam b chia ct lm 2 min v ly
v tuyn 17 l ranh gii chia ct v y tr thnh 1 khu vc phi qun s (DMZ -
Dimilitaried Zone). min Bc, chnh ph Vit Nam Dn ch Cng ha do ch
tch H Ch Minh lnh o c nhn dn v cc quc gia X hi Ch ngha ng h
(c bit l Lin X vTrung Quc). Cn min Nam, chnh quyn Vit Nam Cng
ha c thnh lp do tng thng Ng nh Dim ng u v nhn c s hu
thun ca Hoa K v cc nc T bn Ch ngha. L do Ng nh Dim c M
m c th l CIA u i a ln lm tng thng l do: Th nht, Dim v cng sng
i Thin Cha gio. Th hai, Dim l 1 k chng cng in cung. y cng chnh
l l do gy ra bin c tn gio nm 1963 - chnh l s thin v cho Thin cha gio
ca Dim.
Din bin
Chnh ph Ng nh Dim quy nh c tn gio khng c treo ngoi khun vin
c s tn gio (nh th, cha, thnh tht...) nhng tt c cc tn gio u khng

24 | 5 6

tun th nghim tc quy nh ny. Trc khi xy ra s kin Pht n, chnh ph
cng khng h lu tm ti vn cc tn gio vi phm quy nh treo c. Ngy
6/5/1963, Ph Tng thng gi Cng in s 5159 cho cc tnh yu cu cc a
phng bt buc cc tn gio thc hin nghim tc quy nh ca chnh ph v vic
treo c tn gio trong khi ngy 6/5 l 13/4 m lch, tc ch cn 2 ngy na l n
l Pht n.
8-5-1963, 2 vn dn Hu - trong c gn mt vn tng ni v tn Pht gio - u
tranh chng chnh quyn Dim khng b tn gio, cm t chc l Pht n v treo
c Pht trong cc cha. Cuc u tranh c s ng tnh rng ri ca cc s quan
v nhn vin Tha Thin-Hu, k c mt s s quan v nhn vin cao cp. Nh cm
quyn huy ng cnh st, cng an c xe bc st, i bc 37 ly n n p, lm 13
ngi cht, nhiu ngi b thng, gn 100 ngi b bt. Phong tro u tranh ca
ng bo Pht gio cng pht trin mnh m.
Bui ti ngy 8/5/1963 m ng Pht t t tp trc i pht thanh Hu ch nghe
bi din vn ca Thng ta Thch Tr Quang c thu m. i pht thanh t
chi pht bi din vn. Lc 21 gi s ngi t tp ti i pht thanh Hu ln n
khong 6000 ngi. Sau , Thng ta Tr Quang, Mt Nguyn, Mt Hin v c
Tm n i pht thanh hi l do khng pht thanh bi din vn. Tnh trng
Tha Thin n i pht thanh i thoi vi cc chc sc Pht gio. Binh lnh v
xe bc thp cng c iu n i pht thanh.
Trong khi lnh o Pht gio v tnh trng ang tho lun, chnh quyn dng vi
rng gii tn m ng. Trong khun vin i pht thanh xy ra hai v n lm tnh
hnh xu i bt ng. Cc xe bc thp v binh lnh bt u n sng.
Trt t vn hi lc 24h. C 8 ngi cht (trong c 7 tr v thnh nin t 12 n
17 tui) cng nhiu ngi khc b thng nm ngoi phng Chng trnh v
trong khun vin i pht thanh. Xe cu thng n ch ngi cht v b thng i
bnh vin. Chnh quyn n trc i pht thanh loan bo : "Chnh quyn c tin
m nay Vit Cng s xm nhp ph hoi mt vi c quan cng quyn trong thnh
ph, chnh quyn ban hnh lnh gii nghim, vy yu cu ng bo gii tn"

25 | 5 6

Bc s ngi c Erich Wulff, nhn chng ca v n sng Hu. ng k: "Chng
ti nghe khong 10 pht sng n ku vang v kh khan... Ti c th nhn thy r
rng u ngn la pht ra t hng sng ca hai chic xe n ng ni bn trn nm
pha u cu Trng Tin. Sau ting sng l mt chp im lng... Tng nhm t mi
n hai mi ngi vung tay ln by t s bt bnh ca mnh. ng vo lc mt
lot sng trng bt u nh n. Mt chic thit gip bt u tm cch phn tn
nhng m nh ny. Thiu t S lnh cho chng ti phi ri i, ng ta l mt ngi
Kit qu khch v l ngi thn tn ca Tng gim mc Thc". ng cho bit nhng
nn nhn c nhng vt thng nghim trng do n bn ch khng phi nh ng
S ni: "Di nh sng yu t ca n bch lp, chng ti thy c by thn ngi
y mu me c t trn ba bn khm nghim bng . T chn n ngc thn
th h cn nguyn vn. Nhng nm ci xc tt c l tr em - th khng cn u.
Ni mt ngi ph n th c nhng vt n bn vo cnh tay, vai v c. Cc xe
thit gip bn nt u cc em thiu nhi, c l vo lc cc em leo qua hng ro
ca i pht thanh v nh u ra trc"
[

Chiu ngy 9/5/1963, vn phng Tng Tr S Gio Hi Tng Gi Vit Nam nhn
c bo co v vic xy ra ti i pht thanh Hu m 8/5/1963, do Pht gio
Trung phn chuyn ti. Ngy 10/5/1963, cc v lnh o Pht gio hp ti cha T
m, hoch nh ng li v phng php tranh u bo v Pht gio v i hi
cng bng x hi. Mt bn Tuyn Ngn c son tho, nu ra nm nguyn vng
ca Pht gio. Ngy 17/5/1963, Pht gio cho trng by hnh nh bin c i pht
thanh Hu trong m Pht n ti cha n Quang (Si Gn). Ngy 20/5/1963, Pht
gio gi chnh quyn mt ti liu 45 trang trong lit k nhng v n p, bt b
v th tiu.
Ngy 21/5/1963, khp ni trn ton quc t chc cu siu cho cc nn nhn ti Hu.
Ti Si Gn, khong 1000 tng ni tp trung ti cha n Quang hnh l sau
diu hnh rc linh v cc nn nhn v cha X Li. Cng lc , mt on gm
350 tng ni diu hnh t cha X Li v tr s Quc Hi. Nhng cuc diu hnh
ny din ra tt p.

26 | 5 6

Nhng n cui thng 5, cc tng ni pht t v c nhiu hc sinh, sinh vin v vin
chc bt u biu tnh v tuyt thc. Trc gi tuyt thc, on Sinh Vin Pht T
Hu cng b mt l th ku gi sinh vin hc sinh ton quc ng h cuc u tranh
ca Pht gio. Ti Si Gn, on Sinh Vin Pht T lp tc hng ng li ku gi.
Cnh st tn cng cuc biu tnh v tuyt thc bng lu n hi cay, l n khi
v ch nghip v. Nhiu ngi b nh p v bt b.
Ngy 3 thng 6 nm 1963, Qun lc Vit Nam Cng ha phun ha cht v kh
gas gy c vo u nhng nh s ang cu nguyn Hu lm 67 ngi cht v b
thng, ch yu l tng ni. Ngy 11/6/1963, ti ng t ng L Vn Duyt - Phan
nh Phng, ng 10 gi sng, ho thng Thch Qung c t thiu trong t th
kit gi trc s chng kin ca hng trm qun chng v Pht t.
[4]

Cuc biu tnh tip tc ko di sang thng 7, Chnh quyn dng xe bc thp, xe tng
tn cng m ngi biu tnh, n sng ba bi thm ch cn cht nhiu ngi. Ngy
11/7/1963. y Ban Lin B thng bo cho y Ban Lin Phi bit theo iu tra ca
B Ni V th v thm st Hu ngy 8/5/1963 do cng sn gy ra. Pha Pht gio
buc ti chnh quyn bng bt s tht v co buc cuc thm st l do chnh ph
Cng ha gy ra ch khng lin quan n lc lng Cng sn Min Nam Vit
Nam. Sang thng 8, cc Tng ni, Pht t t thiu v t cht tay. Hng nghn ngi
n bo v thi hi ca cc tng ni t thiu nh thin s Thanh Tu 18 tui cha
Phc Duyn, thin s Tiu Diu 71 tui t thiu ti cha T m cn Ni s Diu
Quang 27 tui t thiu ti qun Ninh Ha, Khnh Ha th li b bn cnh st mang
thi hi i. Hng nghn c khi n hng chc nghn ngi tham gia cu siu cho
nhng ngi khut, nhng tng ni pht t t thiu trong cuc n p v thm st
ca ch Vit Nam Cng ha. Ngy 21/8/1963, tng thng Ng nh Dim hp
ni cc thng bo thit qun lut trn ton quc ng thi nh chim cc
cha v bt gi "bn tng ni lm lon". B trng Ngoi giao Gio s V Vn Mu
pht biu phn i hnh ng ca chnh quyn ri ri cuc hp. Sau ng co u
v t chc b trng b Ngoi giao. V Vn Mu cng mt s gio s i hc

27 | 5 6

thnh lp Phong tro Tr Thc Chng c Ti.. Cuc biu tnh n u thng 9 mi
gn chm dt hon ton.
Hu qu
n lc ny th tt c cc lc lng bt mn vi chnh ph Ng nh Dim on
kt thnh mt khi coi chnh ph Ng nh Dim l c ti, gia nh tr, phn bit
tn gio, khng th chp nhn c cho min Nam Vit Nam. Cuc u tranh chnh
tr lan rng sang c khi hc sinh, sinh vin, tiu thng, tr thc v cc lc lng
khc. Chnh ph Ng nh Dim mt ht ng minh trong nc v quc t. D
lun th gii v c Hoa K u phn i chnh ph Vit Nam Cng ha n p
Pht gio.
Vic chnh ph Ng nh Dim bt lc trong u tranh chng Cng sn, li mt uy
tn trong nc v trn th gii lm mo m hnh nh th gii t do trong chin lc
ton cuchng cng sn ca Hoa K tt yu s lm Hoa K phi xem xt li quan
h vi chnh ph ny. Ngy 20 thng 8 nm 1963 chnh ph dng v lc tn cng
Pht gio th ngay hm sau Hoa K c i s mi l Cabot Lodge n Si Gn vi
chnh sch hon ton mi i vi chnh ph Ng nh Dim. Cc lnh o Qun
lc Vit Nam Cng ho lin h vi cc lc lng chnh tr bt mn v cc gii
chnh tr v tnh bo Hoa K tham kho mt gii php loi b anh em Dim
Nhu Cn.
Ngy 1 thng 11 nm 1963, Qun lc Vit Nam Cng ho lm o chnh thnh
cng lt chnh ph Tng thng Ng nh Dim, git cht Tng thng Ng nh
Dim v c vn Ng nh Nhu, sau m phin to x t c vn Trung phn Ng
nh Cn. Cuc o chnh ny chm dt nn nht Cng ho ca min Nam Vit
Nam.
Trong mt din bin khc, nh bo Arthur Dommen v Ellen Hammer tng suy
on CIA c th hu thun Dim trong v thm st mt cch b mt v mt s
ni ti Hu, nhiu khi thuc n dng do pht n lm b cht v b thng nhiu
ngi, n c xc nh chnh l thuc n C4. Vo lc th ch c M s hu loi

28 | 5 6

thuc n ny ch Qun Vit Nam Cng ha ln Qun Gii phng cha h c loi
thuc n ny.
Theo s tit l ca Gio s Trn Hu Th, cu b trng Gio dc i vi GS V
Vn Mu, chnh Ng nh Thc ra lnh cho Thiu t ng S phi "dp" m
ng Pht t ti i Pht thanh Hu ti 8/5/1963. Trch:
Chnh ti hm Pht n cng c mt ba tic ti nh Ng nh
Cn vi s hin din ca Tng gim mc Thc, mt s b trng v
nhiu nhn vt cao cp trong chnh ph. ang gia ba n th Tnh
trng Nguyn Vn ng v Ph Tnh trng ng S ht hong xin
vo trnh by tnh hnh rt cng thng v my ngn Pht t ang t
hp trc i Pht thanh. V ph trch cc vn an ninh, Thiu t
ng S xin ch th i ph.
Ng nh Cn ngi yn khng ni g, hay khng mun ni c l v
on trc c kin ca ng anh Ng nh Thc th no cng
chng i thi ha hon ca ng ta trong v ny. Sau bo co ca
ng S, Tng gim mc Ng nh Thc ang n bng ngng li, gi
tay ra hiu cho Thiu t ng S: Dp!.
Tnh trng v Ph Tnh trng lnh ch th lui ra. Sau th cc s
vic xy ra nh bc s Erich Wulff tng thut r rng cc iu
mt thy tai nghe ti ch
[7]

* Thm st M Lai 1968:
Din bin
Thm st M Lai hay gi l thm st Sn M l mt trong nhng ti c ca qun
i Hoa K trong chin tranh Vit Nam. V thm st xy ra vo ngy 16 thng
3 nm 1968 ti thn M Lai, lng Sn M, huyn Sn Tnh, tnh Qung Ngi. n
v gy nn v thm st l i i C (charlie), tiu on 1, trung on 4, l on b
binh s 11, s on Americal (S on b binh s 23), thuc Lc qun Hoa K. V

29 | 5 6

vic ch xy ra cha y 1 thng sau s kin Tt Mu thn do tnh bo M cung cp
thng tin l c 1 tiu on ca qun gii phng rt v y.
Sng 16 thng 3, pho binh v trc thng bt u t bn ph ngn dn ng cho
qun M tin vo Sn M. Trong lng khng c bt c 1 lnh Vit Cng no trong
lng m ch c mi ph n v tr em. William Calley - ch huy n v bt u cho
binh lnh mnh n sng vo v tr m ng gi l "a im tnh nghi c i phng".
Mc d man ngy cng tng ln, ngi hay gia sc u b git. Lnh M dng
lu n, li l v sng trng git ngi 1 cch rt "thoi mi", c nhng ngi
u hng cng b git. T tr n gi, t b n ln, khng k ngi hay sc vt, tt
c u b git.
Binh lnh bt u ni in, h x sng vo n ng khng mang v kh, n b, tr
em v c tr s sinh. Nhng gia nh tm li n np trong cc cn lu hoc hm tm
b git khng thng tic. Nhng ngi gi cao hai tay u hng cng b git...
Nhng ni khc trong lng, ni bo tn (ca lnh M) mi lc chng cht. Ph n b
cng bc hng lot; nhng ngi qu ly xin tha b nh p v tra tn bng tay,
bng bng sng, b m bng li l. Mt s nn nhn b ct xo vi du "C
Company" ("i i C") trn ngc. n cui bui sng th tin tc ca v thm st
n tai thng cp v lnh ngng bn c a ra. Nhng M Lai tan hoang,
xc ngi la lit khp ni
Duy nht ch c chun y Hugh Thompson - phi cng li trc thng OH-23 cng t
bay ca mnh l nhng ngi ngn cn ng i thc hin vic git chc v cu h.
Chnh mt Thompson nhn thy i y Medina bn thng vo u 1 ph n,
khi b buc ti th ng ta bin h : "ngi ph n ang cm 1 qu lu n !".
"C th ni a phn lnh trong n v ti khng coi dn Vit Nam l ngi" . Chun
y Thompson ni
Hu qu
"Quang cnh pha di trng nh mt b mu! Ci qui g ang xy ra vy?" Mt
phi cng M ni

30 | 5 6

Tng cng c 347 ngi b git theo ngun tin ca M v 504 ngi b git theo
ngun tin ca Vit Nam. Nn nhn nh nht l 1 tui v ln nht l 82 tui. Ch c
16 ngi c i bay ca Thompson gii cu trong c 1 a tr. Ngay sau ,
Hugh bo co tnh trng khn cp i vi thiu t Watke, lnh ngng bn c
a ra. Lng M Lai tan hoang, xc ngi nm la lit khp ni. Lnh M duy
nht b thng trong v thm st l binh nht Carter, ngi t bn vo chn mnh
khng tham gia v git chc.
S che giu trong iu tra
"Khi ri lng, ti chng cn thy mt ai sng st". Binh nht Robert Maplesn ni
Nhng bo co u tin ca cc n v lnh M tuyn b rng "128 Vit Cng v
22 dn thng !" b git ti lng sau "cuc sng c lit". Theo bo Stars and
Stripes ca Lc qun Hoa K vo thi im a tin th "B binh Hoa K git
128 Cng sn sau mt trn nh m mu ko di 1 ngy" !
Cuc iu tra u tin v chin dch M Lai c thiu tng George H. Young
giao cho i t Henderson, s quan ch huy ca L on b binh nh s 11 ph
trch. Henderson thm vn mt s binh lnh tham gia v thm st, sau a ra
mt bo co vo cui thng 4 ghi nhn rng khong 22 dn thng b git hi
mt cch khng c trong chin dch. Qun i M lc ny vn coi s kin M
Lai l mt chin thng qun s khi lnh M tiu dit c 128 lnh i phng.
Su thng sau, Tom Glen, mt binh s 21 tui ca L on 11, vit mt l th
cho tngCreighton Abrams, tng ch huy mi ca cc lc lng Hoa K ti Vit
Nam. Trong l th Glen buc ti S on Americal, tc S on b binh s 23 (v
ton b cc n v lnh M khc) lin tc s dng bo lc chng li dn thng
Vit Nam, l th khng trc tip nhc ti v M Lai v Glen khng bit nhiu v v
tn st. Mt trong cc s quan c giao phn tch l th l Colin Powell. Trong bo
co phn tch, Powell vit:"iu phn bc li nhng g miu t trong bc th l s
tht rng quan h gia binh s Hoa K v ngi dn Vit Nam l tuyt vi", mt vi
nh quan st cho rng cch thc Powell x l l th ng ngha vi vic ra sch s

31 | 5 6

tn bo ca qun i Hoa K M Lai
[
. Thng 5 nm2004, Powell, khi ny
l Ngoi trng Hoa K, tr li trong chng trnh ca Larry King trn
i CNN: " ti l, ti trong n v chu trch nhim v vn M Lai. Ti
sau khi s kin xy ra. M trong chin tranh th nhng v vic kinh khng nh
vy vn xy ra, v chng ta vn phi n hn v chng"
V thm st M Lai c l s tip tc b che giu nu khng c bc th th hai
ca Ron Ridenhour. Ridenhour, mt thnh vin c ca i i Charlie v bit v v
thm st qua li k ca ng i, vo thng 3 nm 1969 gi mt l th trnh by
chi tit s kin M Lai cho tng thng Richard M. Nixon, Lu Nm Gc, B Ngoi
giao Hoa K, B Tham mu Lin qun v mt s thnh vin ca Quc hi Hoa K.
Phn ln nhng ngi c nhn th b qua tm quan trng ca n.
c lp vi chnh ph, nh bo Seymour Hersh tin hnh cuc iu tra v v M
Lai thng qua cc cuc ni chuyn vi Calley. Ngy 12 thng 11 nm 1969 v vic
M Lai v l. Ngy 20 thng 11, cc tp ch ln nh Time, Life v Newsweek ng
lot ng ln trang ba v thm st M Lai, i truyn hnh CBS cng pht sng
cuc phng vn vi Paul Meadlo. T Plain Dealer Cleveland cn mnh dn hn
khi ng cc bc nh m t nhng dn thng b git trong v thm st. Thng 11
nm 1969, tng William R. Peers c ch nh iu tra v s kin M Lai v cc
hnh ng che giu ca Lc qun Hoa K. Bn bo co cui cng, bn bo co
Peers (Peers Report), c cng b thng 3 nm 1970, ch trch mnh m vic
cc s quan cp cao che giu v vic cng nh nhng hnh ng ca cc s quan
thuc i i Charlie ti lng M Lai .Theo :
"Cc binh lnh (thuc tiu on 1) git t nht t 175 n 200 n
ng, ph n v tr em Vit Nam. D trong s b git c ngi ng h
hoc thn vi Vit Cng (h khng mang v kh, gm n ng, ph n
v tr em) nhng nhiu bng chng xc nhn r ch c 3-4 ngi
ch thc l Vit Cng (VC). Mt lnh ca i i c ghi nhn v
b thng lc np n".
Cc phin ta

32 | 5 6

Ngy 17 thng 3 nm 1970, Lc qun Hoa K buc ti 14 s quan, bao gm c
thiu tng Samuel W. Koster, s quan ch huy S on Americal (S on b binh
s 23), v vic che giu thng tin lin quan ti s kin M Lai. Phn ln cc li
buc ti sau c hy b. Ch huy l on Henderson l s quan duy nht
phi ra ta n binh v ti che giu thng tin, d vy ng ny cng c tuyn b
trng n ngy 17 thng 12 nm 1971
[20]

Sau phin ta 10 thng, mc d tuyn b mnh ch tun theo mnh lnh ca s
quan cp trn (i y Medina), Calley b ta tuyn l c ti ngy 10 thng
9 nm 1971 vi cc ti danh git ngi c ch v ra lnh cho cp di n sng.
Ban u Calley b tuyn n chung thn nhng ch 2 ngy sau tng thng Nixon
ra lnh th Calley. Sau cng Calley ch phi chu n 4 thng ri ngi t qun s
ti Fort Leavenworth, Kansas, trong thi gian ny anh ta vn c bn gi thm
nui khng hn ch
[21]
. Trong mt phin ta khc, Medina ph nhn vic ra lnh
thm st, v c tuyn trng n tt c cc li buc ti. Vi thng sau phin ta,
Medina tha nhn che giu bng chng v ni di Henderson v con s dn
thng b git. Phn ln cc binh lnh c dnh lu ti v thm st M Lai khi phin
ta xy ra gii ng, v vy h c min truy t. Trong s 26 ngi b buc ti,
ch c duy nht Calley b kt n.
Calley cho rng anh ta nn t nhim v m T quc giao cho ln trn ci ti ca
mnh. Khi tin vo M Lai, tt c n ng u? Thn M Lai ton l ph n v tr
em, khng c thanh nin no c. iu c ngha l cha chng xa nh i chin u.
Calley tuyn b nhng ph n v tr em m anh ta st hi "chc chn l Vit Cng"
* Lc lng Mnh H:
Lc lng Mnh H l 1 n v c nhim c thnh lp bi Lc qun Hoa
K nm 1965, do i t David Hackworth ch huy.Lc lng ny c thnh lp
gia nhp lc lng c nhim Oregon theo lnh ca tng William Westmoreland,
tr thnh mt phn ca tiu on 1/327 b binh, v c mt ti Qung Ngi t
ngy 3 thng 5 nm 1967 vi mc tiu do thm v ngn chn bc chn ca Qun
Gii phng min Nam Vit Nam. n v ny ch bao gm 1 trung i 45 ngi, c

33 | 5 6

nhim v xc nh mc tiu, v tr ca i phng b binh v khng qun tn
cng. Binh lnh ca trung i ny u mc binh phc vn da h. y l mt trong
nhng n v ca Hoa K chu nhiu tn tht nht trong chin tranh.
Ti c
Nhng ti c m n v ny phm phi:
Thng xuyn tra tn v hnh quyt t nhn
Thng xuyn c bn git thng dn Vit Nam, bao gm n ng,
ph n, tr em v ngi gi
Thng xuyn thc hin ct tai su tp tai ca cc nn nhn
Mang vng c lm t xu chui tai nn nhn
Lt v su tp da u nn nhn
S kin mt ngi m tr b nh thuc m, hm hip ri b git
S kin mt binh s git mt tr nh ri cht u, sau khi m a tr
b git
Vo thng 10 nm 2003, bo Toledo Blade vch trn ti c bng cch
ng lot bi iu tra v vic cc binh lnh ca lc lng ny phm
mt lot ti c chin tranh.
* Thm st Thnh Phong:
Thm st Thnh Phong l s kin xy ra ngy 25 thng 2 nm 1969 ti Khu
Bng (p Thnh Ha, x Thnh Phong, huyn Thnh Ph, tnhBn Tre), lc lng
bit kch c nhim hi qun SEAL ca qun i M, do Bob Kerrey ch huy, git
hi 21 thng dn gm ngi gi, ph n v tr em trong khi truy tm mt cn
b Mt trn Dn tc Gii phng min Nam.
Sau cuc thm st, Bob Kerrey c tng thng hun chng Sao ng (Bronze
Star) do "kt qu ca cuc tun tiu l 21 Vit Cng b git, hai cn nh b ph hy,
v thu c 2 v kh !"

34 | 5 6

Nm 2001, Tp ch New York Times v chng trnh 60 Minutes II ca i truyn
hnh M CBS thc hin mt lot phng s v s kin trn. Theo li k ca 1 s
nhn chng th i ca ng u tin tn cng v dng dao git nhiu ngi trong
mt ngi nh m trong ch c ngi gi v tr em, sau h n sng vo gia
lng git nhiu ph n. Cui cng, Bob Kerrey phi nhn ti vi t cch l ch
huy i bit kch, Kerrey bin h rng chng ti thy ting sng AK gia lng
nn bn tr cn nhng ph n b trng n l do h vo ng n ca lnh bit
kch. Li bin h th hai ca ng l : "Quy trnh tiu chun l phi loi b nhng
ngi m chng ti chm trn" (Standard operating procedure was to dispose of the
people we made contact with).
* Chin dch Speedy Express
Chin dch Speedy Express (ting Anh: Operation Speedy Express) l mt chin
dch do qun i Hoa K m ra vo u thng 12 nm 1968 n ngy 11 thng 5
nm 1969 ti a phn cc tnh nh Tng, Kin Ha v G Cng. Mc tiu ca
chin dch l tn cng cc n v ca Mt trn Dn tc Gii phng min Nam Vit
Nam nhm ngn chn can thip vo cc n lc bnh nh ca Qun i M khu
vc v ct t ng dy lin lc ca i phng. Cuc tn cng c quy m kh
ln: 8.000 lnh lc qun, 50 pho, 50 trc tng v nm bom tng cng. Khng
qun Hoa K cho tin hnh 3.381 phi v tn cng chin thut bng my bay tim
kch nm bom nhm phc v chin dch. Cuc tn cng theo Hoa K l "thnh
cng m mn" vi tn tht ca qun i Hoa K ch l 40 t trn, 312 b thng
cn thng vong ca Qun Gii Phng theo Hoa K ln ti 10.889. Tuy chin dch
gy tn tht cho Mt Trn nhng 1 v b bi n ra khi s liu thng k khng
ph hp: M tuyn b c 10.889 qun Gii phng b tiu dit nhng h ch thu
c 748 v kh. Theo cc nh bnh lun, t nht c 5000 thng dn b git hi,
tc chim 50% s lng "ch b git" trong bo co ca M, bo ch so snh
chin dch vi v thm st M Lai.

35 | 5 6

Trong s bo ra ngy 1 thng 12 nm 2008 trn tp ch Nation, tc gi Nick Turse
vit bi bo c nhan "A My Lai a Month (Mt M Lai mt thng)" theo ng
cho rngChin dch Speedy Express l thm st dn thng.

VI. Ti c ca thc dn Php v quc M trong chin tranh Vit Nam
VI.1. Nm bom
VI .1.1. Nhng con s bit ni
Phn cn li ca chic B-52G s hiu 58-0201 b h m 18-12 c trng by ti
Bo tng chin thng B-52 (i Cn, Ba nh, H Ni)
Khng qun Hoa K gn nh tham gia mi trn nh v chin dch trong Chin
tranh Vit Nam,nhim v ca n l ym tr,dn ng bng bom n,khng kch
ph hy c s h tng min Bc.V vy,Vit Nam l ni cha lng bom n m
Hoa K ri nhiu nht trn th gii.
Mt s trng im nh ng Trng Sn chu 4.000.000 tn bom; Khe Sanh tuy
l khu vc ch c rng 8 km gia hai bn trong trn Khe Sanh nhng chu 100.000
tn bom n, bin ni y l ni c mt bom n phi hng chu ln nht trong
lch s; Khu phi qun s V tuyn 17 (Vietnamese Demilitarized Zone - DMZ); Ng
ba ng Lc; Chin dch Sm Rn lm M tiu tn 864.000 tn bom, 72.000 dn
thng Vit Nam b cht v b thng, Qung Tr v c bit ti khu vc thnh c
v th x vo nm 1972 hng chu 28 nghn tn bom n, 9552 nghn vin n
pho 105mm, 55 nghn vin n pho 155mm, 8164 vin n pho 175mm, hn
615 nghn vin n hi pho, sc cng ph bng 7 qu bom nguyn t nm
xung Hiroshima, v.v., v cn nhiu ni na ti Vit Nam m mt t vn cha y
bom n.
Khng lc Hoa K nm bom ba bi khp ni, bt k l mc tiu dn s hay
qun s th ch cn nhn c tin tnh bo hoc do thm v tr c Qun Gii phng

36 | 5 6

l h nm bom khng thng tic. Chnh v th m nhiu cng trnh dn s dn sinh
v c nh dn u b trng bom khng phi 1-2 ln m rt nhiu ln.
c bit trong Chin dch Linebacker II ko di ch 12 ngy nhng M th hn
36.000 tn bom, vt qu khi lng bom nm trong ton b thi k t 1969 n
1971. Lm 1.624 thng dn thit mng. in hnh l vo ngy 26 thng
12 nm 1972 ti ph Khm Thin, H Ni, cc my bay B-52 ca M di bom
thng vo mt bn dy ph c ng dn thng sinh sng, git cht 278 ngi.Cu
Hm Rng b my bay M tn cng
Nhiu t chc,quc gia t co qun M thc hin khng kch vo nhiu khu
vc trng yu nh khu dn c, iu. Gy thit hi ln v ngi v vt cht ca
nhn dn c bit l vo ma l nhng nm 1965, 1972.
Khu ph Khm Thin, H Ni sau trn nm bom ca my bay B-52 m 26 thng
12 nm 1972
T 1965 n thng 8/1973, M dng 7.882.547 tn bom n khng qun ng
Dng, trong khong: 3.770.000 tn min Nam Vit Nam; 937.000 tn
min Bc Vit Nam, s cn li Lo v Campuchia.
S bom n m M s dng ti Vit Nam gp 2, 3 thm ch gp 10 ln
ti c hoc ti Nht Bntrong th chin th hai, ti Triu Tin trong chin tranh
Triu Tin hay ti bt k u m Hoa K tng tham chin trn th gii.
VI .1.2. Hu qu li
Kt thc chin tranh, 4 triu ngi dn Vit Nam, 50.000 thng dn Lo, 70.000
thng dn Campuchia cht ch yu do bom mn. Hng trm nghn tn bom n
vn cn st li ti ng Dng nhng nhiu nht vn l Vit Nam, chim ti trn
20% din tch c nc v rt nhiu ni. Theo thng k cha y : Vit Nam
c 42.132 ngi b cht v 62.163 ngi b thng, do bom mn st li sau chin
tranh gy ra. Trung bnh mi nm bom mn st li sau chin tranh cp i tnh
mng ca 1.535 ngi v 2.272 ngi khc phi mang thng tt sut i.

37 | 5 6

Theo nhn xt ca cc chuyn gia, Vit Nam l mt trong nhng "kho cha bom
trong lng t" ca th gii vi hn 10% bom n cha n, vi tc r ph bom
mn nh hin nay th phi mt "100 nm" na mi c th r ph ht c bom mn,
vt liu n cn st li sau chin tranh.
Nick Turse, trong sch "Git mi th di ng, lp lun rng: vic khng ngng tm
kim nhiu hn s xc cht bo co thnh tch, vic s dng lan trn vng t do
bn ph, thng dn c th b xem l du kch, v thi khinh mit ph bin dnh
cho thng dn Vit Nam dn n thng vong ln v ti c chin tranh gy ra
bi qun i M. Mt v d l Chin dch Speedy Express, c m t bi John
Paul Vann, l mt v thm st cn gh gm gp nhiu ln Thm st M Lai.
VI.2. V kh ha hc
VI .2.1. Vi nt khi qut v v kh ha hc
V kh ha hc l loi v kh s dng cht ha hc (thng l cht c qun s)
gy tn thng, nguy hi trc tip cho ngi, ng vt v cy c. V kh ha hc l
mt trong nhng loi v kh hy dit ln gy cht ngi hng lot. V kh ha hc
da trn c im c tnh cao v gy tc dng nhanh ca cht c qun s gy
tn tht ln cho i phng.
Trong cc cuc chin tranh, xung t rt xa xa, ngi ta bit s dng cc loi
v kh ha hc nh tn tm thuc c do th dn da dng tiu dit c th,
nh gic ngoi xm. Ngi ta cng s dng cht c b vo ging nc n tiu
dit hng lot sinh lc i phng. Trc Cng Nguyn ngi n bit
dng khi hi ngt h i phng.
V kh ha hc c phn loi nh sau:
Theo loi cht c:
V kh ha hc gy ngt
V kh ha hc gy tn thng thn kinh
V kh ha hc gy lot da

38 | 5 6

V kh ha hc dit cy
Theo i tng tc chin:
V kh ha hc tiu dit sinh lc
V kh ha hc dit cy

VI .2.2. nh hng ca v kh ha hc ti Vit Nam
Cuc chin tranh xm lc Vit Nam l cuc chin tranh ln nht, ko di nht, c
lit nht, tn km nht ca nc M. Trong cuc chin tranh ny, M s dng v
kh ti tn nht thi by gi.
V bom mn v ha cht, M s dng 14 loi bom min, 27 loi lu n, n ha
hc, bom chy ri min Nam Vit Nam 45.260 tn cht c ha hc, khong
338.000 tn bom na-pan.
Trong chin tranh Vit Nam, M s dng nhiu loi v kh ha hc c bit
l cht c da cam gy hu qu nng n n tn ngy nay.
ngi M li hu qu nng n cho nhn dn Vit Nam trong cuc chin tranh
xm lc do cht c ha hc, li hu qu nng n do di truyn cho bao nhiu
th h.
Trong thi k Chin tranh Vit Nam, mc ch qun s chnh thc ca cht c da
cam l lm rng l cy rng qun i du kch Mt trn Dn tc Gii phng Min
Nam Vit Nam khng cn ni trn trnh. Cht c da cam l mt cht lng trong;
tn ca n c ly t mu ca nhng sc c v trn cc thng phuy dng vn
chuyn n. Qun i Hoa K cn c mt s m danh khc ch n cc cht c
dng trong thi k ny: "cht xanh" (Agent Blue, cacodylic acid), "cht trng"
(Agent White, hn hp 4:1 ca 2,4-D v picloram), "cht tm" (Agent Purple) v
"cht hng" (Agent Pink).
Trn 20 triu galons ha cht c M dng trong chin tranh Vit Nam.

39 | 5 6

Theo Policymic, trong giai on chin tranh Vit Nam t nm 1962 n 1971, qun
i M s dng trn 20 triu galon cc loi ha cht nguy him (1 galon = 4,54
lt), k c ha cht cc c c tn cht c da cam (Agent Orange). Lng ha cht
ny c ri xung cc khu rng, t nng nghip ca Vit Nam, nhm mc ch
hy dit mi trng, ngun cung cp lng thc cho con ngi, tn ph mi trng
sng ca hng triu ngi dn v ti cng nh ca cc loi ng vt, cn trng.
Hu qu, lm cho trn 450.000 ngi b thit mng, 500.000 tr em ra i b d
tt bm sinh, 2 triu ngi mc bnh ung th v rt nhiu bnh tt nan y khc. Nm
2012, Hi Ch Thp Quc t c tnh c khong 1 triu ngi Vit Nam b
khuyt tt, pht sinh bnh tt hoc mc cc chng bnh do cht c da cam gy ra.
Ro rit c gng ngn chn cuc khng chin ca nhn dn Vit Nam yu nc v
n p phong tro u tranh du kch min Nam, ngi M khi y s dng cht
khai quang lm rng l cy, khin cho rng xanh nhit i tr nn tr tri v cy
ci b hy dit, cn cc cn c ca du kch Vit Nam v s di chuyn ca h trong
rng tr nn l thin qun M d dng tn cng. Ngi M s dng khong
15 loi ha cht Nam Vit Nam, nhng dng rng ri nht l cht c da cam -
dioxin, mt hn hp ha cht c hot tnh mnh nht v nguy hi nht. Theo d liu
ca Lu Nm Gc, t nm 1961 n 1971, ngi M ri trn a bn min Nam
Vit Nam khong 72 triu lt "cht c da cam. Tc ng ca cht lm rng l l
hy dit 43% din tch canh tc, 44 % din tch t rng min Nam Vit Nam v
gy thit hi cho hng triu nng dn Vit Nam.
Dioxin l cht c ng s v nham him. N ngm xung t, thm thu v tch
ly trong t ai ri khi phn hy bi nhit nng li to ra hp cht c hi mi.
Trn mnh t hng chu cht ha hc, khng th cy no c th mc ni, dioxin
u c c nhng dng sng v ngun nc ngm Vit Nam. Cht khai quang m
ngi M ri xung hy dit khong 140 loi chim, lm bin mt cc ging cn
trng v ng vt lng c, tm c trong ao h, cng nh rng rm c th. Xut
hin nhng con chut en pht tn bnh dch hch, mui tc nhn gy st xut
huyt v ve lan truyn nhng cn bnh nguy him.

40 | 5 6

Nhng tn bo nht l tc ng ca dioxin i vi con ngi. Cht c xm nhp
vo c th v tch t trong t bo, dioxin gy bnh ngoi da, lm suy yu h thng
min dch, y tng vt nguy c bnh tiu ng v ung th. Ph n sng nhng
khu vc chu tc ng ca cht c da cam sinh qui thai, tr cht non v d tt
khng khip. nh hng ca cht c da cam ti Vit Nam gy thit hi cho 4,8
triu ngi, trong 3 triu ngi vi nhng di chng hu qu thm khc.
Hoa K phi rt qun khi Vit Nam t 40 nm trc, nhng hu qu ca vic
s dng cht c da cam vn r rt cho n by gi. l th h th t ca nhng
ngi sng st sau cuc tn cng ha hc ca qun M, nhng trn mnh t Vit
Nam vn c cc tr em cho i vi khuyt tt bm sinh v tr tu v th cht.
Ngi M cha h mt ln xin li nhn dn Vit Nam v vic s dng v kh ha
hc. Cc cng ty M sn xut ha cht phun xung rng cy v t ai Vit Nam
th t chi tr tin n b cho cc nn nhn Vit Nam ca cht dioxin M. Cc binh
s M, nhng ngi tin hnh chin dch tn st cc cnh rng ny cng phi chu
tc ng ngm ngm ca th cht c nhn hiu M, v tr v nc cng sinh con
khuyt tt hoc bn thn b di chng thn kinh-tm l. Tuy nhin, cc cu chin
binh M c Chnh ph Hoa K bi thng, theo qui ch nn nhn chin tranh.
Cn nhng ngi Vit Nam th b t chi do thiu bng chng. V vy, khi cc
chnh tr gia kch ng s phn n chnh ng ca nhng ngi M hng vo
chng li "s tn bo" ca ch Bashar al-Assad b co buc dng nh s
dng v kh ha hc chng li dn thng ca chnh t nc mnh, - xem ra ng
thi ny c phn gi di v phi o c.
Mt s tht hin nhin v ang lm au lng hng trm triu ngi c lng tm
Vit Nam v trn th gii l s vt v au n n cng cc ca hng triu nn
nhn cht c da cam, trong c hng trm ngn tr em b d tt bm sinh. Hng
ngn gia nh c nn nhn ch sng vi thc ti y kh khn. Nhng a tr
khuyt tt nng n s nh th no khi b m cc chu qua i. Nhng tn tht v
vt cht v tinh thn khng th ch tnh bng tin. T nm 1967, Tng thng M
Johnson nhn c th phn khng cuc chin tranh ha hc ny ca khong

41 | 5 6

5.000 nh khoa hc M, trong c 17 ngi nhn gii Nobel. Tng thng Bin
Clinton cng chnh thc tha nhn hu qu ca cuc chin tranh ha hc ny i
vi binh lnh M. Quc hi Niu Diln cng khai xin li cc cu binh ca h
tham chin ti Vit Nam v nhim cht c da cam. Hi ngh quc t ti Stckhm
nm 2002 vi s tham gia ca gn 100 i biu n t 14 quc gia c nhng li
ku gi khn thit n n Lin hp quc v Chnh ph M hy gip Vit Nam
khc phc hu qu chin tranh ha hc. Trong thng 3 ny, ti Paris, nhng ngi
yu chung cng l li tp hp vi nhau v thm mt ln ln ting mnh m ng h
nn nhn cht c da cam kin cc cng ty ha cht M
Cuc chin tranh ha hc Vit Nam i vo lch s nhn loi nh mt vt
thng nhc nhi v kh lnh. Mt quyt sch thng minh l nhn li v gp phn
khc phc hu qu ca nhng li lm y.
VI.3. H thng nh t Thc dn
Trong nhng nm chin tranh ti Vit Nam,thc dn Php v quc M lp ra
nhiu nh t ln nh nhm mc ch n p cch mng Vit Nam ri bin Vit Nam
thnh thuc a ca chng. Di ch h thc dn, nhn dn Vit Nam sng trong
lm than chng khc no a ngc nhng trong cc khm t chu nhng n tra tn
mang r c mnh danh l a ngc trn gian hay a ngc ca a ngc. Cc nh
t l minh chng r nht cho ti c ca qun xm lc v cng l bng chng hng
hn nht th hin ch u trang, tinh thn yu nc ca cc chin s cch mng b
t y: Li n Sn La li ni rng, nm trn nh ni m nh bng, l m ca
ngc thng ba l, thm thm hm giam su my tng, thng thng cm xi au c
bng, m m sn but au lng, ai i st rt ng ra mu, non nc ch xem
ta vy vng.
Trong s cc nh t m Php v M dng nn c th k n nh: tuyn u t quc
nh t Sn La, gia lng th H Ni nh t Ha L, min Trung gn thnh C
Qung Tr nh t Lao Bo, Ty Nguyn c nh t PleiKu, min Nam c nhiu nh
t nh Ph Li, Cn o, khm ln Cn Th, v nh t Ph Quc.

42 | 5 6

Ti nhng a ngc i lt tri gio dng ny nhng chin s cch mng b hnh
h thm khc nht: t b i, phi nng n lao ng kh saiv cc n tra tn a
dng v phong ph lm hng chc ngn ngi phi hy sinh. Tuy nhin, ngoi
nhng mng tra tn lm t nhn cht dn mn, bn xm lc, chng cn t chc
nhng cuc thm st vi qui m ln. Chnh s tn bo ny m i t th kh tr v:
"Cn Ln i d kh v
Gi i b xc, trai v nm xng."
Khi mi c a n cc khm, nhng ngi t chnh tr u tin s b n roi coi
nh th tc nhp tri, nhng ai chng i th b nh n thp t nht sinh, hoc b
bn cht ngay ti ch rang e nh n ph u.
Sau mng cho hi ca cc qung t, t binh b a n cc tri giam va i, va b
thc dc, va b nh vo u, vo lng. Cc tri giam nhn m thp, ti tm, v
bc mi hi thi.
Ba cm t i kht thiu thn trm b c chc ngi cm ch mi ngi mt
tha cm li b mc, hi gin, thm vi con c b t nt nh v phn canh lng bng.
Thuc men v y t trong cc nh t cng khng c nn rt nhiu ngi phi cht v
dch bnh:
Cnh tnh Lao Bo thy xanh xanh
Ni m sng con nc chy quanh
C Kiu ang qut sn phi la
Anh t st rt nc da xanh.
n m khng phi ai cng c nm yn gic m ch c nhng ngi m yu.
Nhng ngi khe mnh th lun phin nhau ngi ng k ngi chen chc.
Nc ung cng nh sinh hot khng c nhiu, mi ngi c mt t ca, sau khi
n xong, nhp nhp gi l cho khi kht ri gi li, vo ti ni lng. C nh vy
c thng cng c chng 1 lt dng tm. Trc tin, nhng t bn tay ri k
kh mt lt cho b ht ght. Xong, ngi vo ci chu tn do anh em trong t ct

43 | 5 6

xn nhng ch u tha ui tho trn mi, trn tng khum li. Ngi ny tm
xong, ngi kia ngi vo, tn dng th nc thi ni vng ca ngi trc.
u ch c th bn qu i lt ngi y cn gi ra bao nhiu l tr tn c n
khng th tng tng ra. Chng bt t ngn tay ln cnh bn ri dng ba inh
hoc chy, nn p mt ci rt mnh. Chng nn hi chch, mng tay bt ra, c khi
vng hn xung t, c khi cn dnh lng thng, mu tun rng rng, ht mng ny
n mng khc.
Ht mng tay chn ri n b rng. Chng bt ng p mt vo tng, cha ming
ra ci trn nh ming chn ca v st ri k mt u ca chic thc k bng ng
vo chic rng cn b, u kia, chng dng bn tay v bp vo ci chui thc.
Cc. Chic rng vng xung nn xi mng kh khc. Mi ln v bp l mt ln
chic rng na vng ra. Nhng ch hai ba ln v l mm ming nhoe nhot mu.
Chng cn ly inh to ng vo u vo chn, cn dc c xng ngi t.
Bn cnh kh hnh th ti mt s tri giam t nhn cn b bt lao ng kh sai n
sc cng lc kit ri phi b mng v kit sc hay v cc cng vic nguy him
phc v cho bn cai ngc hay thc dn. Tiu biu nh t Cn o hn chc ngn
ngi cht v cc cng trnh phc v cho cc cha o.
Chung cp km gai l pht minh tuyt vi ca lc lng c bit lnh m ni xanh
ca M. Ci tn kinh hong vi t binh Vit Nam. V ng theo nh ci tn gi cai
ngc i x vi cc t nhn chng khc no sc vt, mt con th nht trong chung
m c khi li chng bng con th.
Mi phn khu c hai n ba chic t ngoi tri, vi kch thc a dng nhiu
chng loi: c loi ch cho ngi t nm di t ct, c loi bt nm trn dy km
gai,c loi ch cho ngi, khng th nm hay ng, loi ch c th ng lom khom,
ngi lom khom.
Khi tng t nhn vo chung cp, chng bt lt ht o qun dm ma, di nng,
hng gi, phi sng, mc cho mui rng cn x. Nhng m gi rt, chng li di

44 | 5 6

o ln ngi ngi trong chung cp mt x nc lnh gi l gii kht cho cp
hoc ra chung khin cho ci lnh n thu xng gin x da tht.
Nhng ngy h nng chy, chng ht nc mui ln ngi t hay chng t ng
la ng ng ngay cnh. Sau vi ngy nh th, ton thn t nhn s b lt da. Da
ngoi tut ra, da non ln. Ri da non li b lt chy. C th, ch mi ngy, t nhn
ch cn da bc xng.
Chuyn n ung trong chung cp cn kinh khng hn gp trm ln.Thng thng,
t nhn ch c n mt nm cm nh nh qu trng g vi dm mui, mt hoc
hai ca nc. Mun i tiu hay i tin, phi dng tay bi ct ln, i ti ch, xong lp
li.
Th vn cha , y t nhn n ni kh tt cng, chng bt n cm trn ct
hoc nc gii. Cm khan khng nut ni, gi thm nc i khai khm. Nhng
khng n, chng p. ang n hoc n xong nn ra, cng nh. Chng qut thng
cnh cho chic roi c ui nhiu gai qun ly thn t nhn ri git mnh khin tng
mng da tht b rt ra, mu chy to loe. Khn nn hn, chng cn ly mui t xt
vo nhng ch da tht rch toang y khin t nhn au n, nng rt v cng.
Khi tra tn bng chung cp khng xong, bn gim th li bt ln v st. Chng lt
nga tm v st vi hng trm nhng l trn, y mu mc vo nhau lm ng
bng sn bay ri bt ci ht o qun, cm u xung ln tng pho.
Chng bt ln i, ln li n vi chc ci. Tm lng trn p ln, p xung nhng
mu st. Ch vi ln l tc b nh c mng, lng b to mu nh hng trm nht dao
chm. Cho n khi bt tnh, nm r trn v st, chng mi qung tr vo tri giam.
Nu nhng ngi ngoan c khng khut phc chng li cng tn c hn. Bn cai
ngc dng n nhng n tra tn trit ng sinh sn. nhng cc hnh khng khip
nht m khng ai ngh ti n s din ra trong nh t. Chng lt trn trung nh
nhng ri tri nghin vo ci cc chn gia phng. Xong, mt thng dng chic dao
lam co ru, mt tay tm ly dng vt, mt tay nh nhng rch mt ng tht
ngt dc theo chiu dng vt. Mu ta ra, nh xung sn lu bu. Nm con dao

45 | 5 6

i, tn cai ngc th tay vo mt ci hp st, ly ra mt con a tru en tri tri,
mnh nhy nhy. Chng kho lo nht con a vo bn trong vt rch ang ta mu
trn dng vt ti ri khu kn li. Ngi thy hi mu li nm ngp trong mu, con
a bt u un cong thn mnh ht. Lc u thy nhoi nhi ri mnh dn, mnh
dn.Cng ht, thn hnh n cng n to, n nhanh nh ai ang bm lp xe vy. Cng
n to n li cng say sa ht. Dng vt bt u rch, rch tng phn, tng th tht.
Bn trong, con a vn cun ln, cun xung d di. au n tt cng.
Ri cn nhng mn ngh khc c cc gim th phng giam em ra s dng
chng cho ngi vo bao ti ri nm vo cho nc si luc n chn.
n hnh quyt chng cn ngh ra theo li tn c thi Trung C. Chng dng mt
ci gin, hai cy cc st nm song song cch mt t chng 8 cm.Sau khi
nhm mt ng ci liu riu pha di, chng ct cht t nhn vo hai thanh st ri
chm ri quay ging nh nng mt con c lc.
Sau khi nh p, tra kho hnh kiu m khng khai thc c g, chng i
cch. Chng xp hai chic gh bng song song nhau, cha mt khong gia ri
bt ngi ln, dng chn qua hai bn. Ri Hn bt dim, chm la. Chic a tr
thnh mi la. Hn chm ri t di hai ngc hon v dng vt.
Khi chn ght vic git nh l cc cha ngc cn ra nhiu phi v thm st. c
bit l v thm st ti nh t Ph Li nm 1958.
Trong mt ngy - mng mt thng mi hai
No ai ng khng c na ngy mai!
Chng ti cht, trong m di tn khc
t rut t gan, nm cm thuc c
Tm xng do nanh nc l hn
Tri tim hng cht ut mu bm en
* V thm st Ph Li:

46 | 5 6

Thng l mi nm M Dim t chc 4 t y t nhn loi A cc nh t trong
t lin ra Cn o vo nhng thng 3,6,9,12 dng lch. Sau khi phn loi c 450
t nhn loi A l i tng b y ra Cn o vo cui thng 11/1958, vi b
mt th tiu t nhn chuyn i ny.Theo k hoch mi t nhn b y s c nhn
khu phn bnh m (c trn thuc c) v thc n km theo. Mi vic chun b
hon tt vo 28/11/1958, nhng lin tip nhng ngy ny bin ng mnh tu
khng ra c vng bin Vng Tu Cn o. Khng t b gi tm, M Din thc
hin m mu hm hi t nhn Ph Li trong bi cnh khc. Ngy 30/11/1958, l
ngy ch nht, tri giam vn thc hin n ti ca t nhn gm bnh m v cc
thc n khc. khu phn n ngoi s bnh m c (c thuc c) chng trn
ln bnh m mi vo nhau v cp pht cho t nhn. S t nhn b ng c tng
nhanh au bng, nn ma, co qup, n ngy 01.12.1958, s t nhn b ng c
tng ln hng trm ngi, nhiu ngi cht, s nm hn m bt tnh, s anh ch
em t nhn bnh nng b ch khing khi tri, n ngy 02/12 v 03/12 s bnh
nhn nng v cht cng ng, s ngi b vi ti ch, s nng chuyn i, nhng s
t nhn y khng thy c chuyn li Ph Li na.
* V thm st th hai c th k n l ti nh t Cy Da
Vo mt bui sng u thng 7 nm 1965, ch cho tp hp ton b t binh thnh
mt hng di ri bt cho c ba sc, bt h o ng cng sn Vit Nam.
Nhng ngi lnh kin trung gan vng d st ng lng nh tng, khng ai gi tay
cho c, cng chng ai ln ting.
in tit, ch ta vo dng di cui, bng sng nhm vo u, vo lng t binh m
gh, m phang. Ut qu, nhng t binh vn l nhng ngi lnh xng pha bit bao
trn mc, gi b n p v li, mu lnh ni ln, th l anh em vng ln nh tr.
Ting h, ting ht, ting ku la ch x sng ng lot.
Khi khi sng tan, mt na t nhn nm sng xoi trn t ct, mu chy lnh lng.
Cng nm, do bn cai ngc i x qu tn t, anh em t quyt nh tuyt thc
u tranh. ng lc cuc u tranh ang rt gay go th c phi on ch thp

47 | 5 6

quc t n kim tra. ch vi vng xung nc, nn n t nhn thay i thi .
Nhng anh em t nhn vn quyt khng chu n, i ch phi thc hin ng cng
c Geneva v chnh sch i i vi t nhn chin tranh. Chng dng v lc xua
anh em ra rng hng che mt cng lun quc t. Cc t nhn c nm l, quyt
khng i.
Th l c di cui, sng ng chng nn ln nhng thn hnh tiu tu, x xc. Ut
qu, khng cn nghe mnh lnh ch huy ca Ban lnh o, t nhn nho ln cp v
kh nh li chng. Hong lon v b nh tr bt ng, m qun cnh b chy ra
ngoi. Th l, ngay lp tc, bn khu i lin trn bn chi canh xi n nh ma
vo trong nh giam.
Mi lm pht sau, ting sng ngng, hn mt trm xc t nhn c khing ra
ngha a.
Mt bui sng h nm 1967, tn gim th ng ng cho lnh vo phng bt 30
ngi ra phi nng trn gin thic. y l kiu tra tn rt i th s m tn c ca
bn cai ngc Ph Quc.
Bui sng, mt tri va ln, nm sp p mt trn tm tn cn chu c. Cng v
tra, tm tn cng nng giy nh b t la, da tht bng, ngc phng rp ln,
chn nh tm luc. Nu ca quy, chng phang thng cnh di cui, nhiu khi
hng ch, chng rt sng n thng vo u ngi t.
n chiu th ngi t thn tn ma di, da b chy xm, c ngi m man bt tnh.
Cha kp hon hn, sng hm sau chng li bt ra phi na. C th c tun. C
ngi khng chu c, pht in, c m la h.
n ngy th by, mt ngi t gy tong teo, ch cn da bc xng, ton thn chy
xm, nm trn tm tn mu mo, ging van v: Xin tha cho ti. Sut m qua ti b
au bng, khng ng c. Ti khng chu c na ri. M my! Tha ci g.
Gp tao ngoi kia liu my c tha cho tao khng. Nm xung. Tn gim th c
n qut. Khng. Ti kit sc ri. Ti khng th. Ngi t vn rn r, ging thu
tho, i chn gy tr xng mun khuu xung.

48 | 5 6

ng ch s quan! Hy ng thng dy. C cht cng khng c xin x. Chng
n khinh cho. Mi nh mt u dn v pha pht ra ting ni ut c m anh
thp , pha nh giam h s quan b bao bc bi by lp ro thp gai. l mt
chin s tr, gy nhng, u trc lc, nh mt ngt la cm hn.
Bng m. Ting n kh khc vang ln. Ngi t tr ng nga, giy giy my
ci ri cht, mt vn m trng trng. Th l tc nc v b. ng lot anh em t
go ln, lao c tm thn gy guc, tong teo vo m gim th v bn lnh. C sn
bi m ct trng. Ting tht, ting tru, ting rt vang ln. Bn gim th hong ht b
chy. Mt vi tn qun cnh b p v s. C nh giam tng chng v tung trong
cn phn n. Nhng chng na ting sau, nhng khu i lin, nhng chic xe bc
thp dp xong cuc bo lon. Mu t nhn chy thnh dng. Xc phi y sn.
Nhng ti c trong nh t c th k nhiu khn xit, lm ngi khc khi c bit v
khi i n nhng nh t ny khng khi a gan. Nhng ti c gi man y khng th
no tha th c. a ngc trn gian ni chng kin bit bao nhiu cnh lm than,
s ra i ca bit bao anh hng dn tc khng khi khng bao gi khut phc. Cng
l ni ghi m giu n lch s, biu tng cho tinh thn bt khut. Mc d b n roi
nhng ch chin u v nim tin vo cch mng lun rc chy, cc chin s cch
mng ti y lun m v mt tng lai ti sng.
ng hi tn ai cn ai mt
Su nghn ngi ch mt tn chung
Ch mt tn: ha bnh thng nht
Tn nhng ngi bt khut trung kin
VII. Quan im x hi i vi cuc chin tranh
Nhng ti c chin ca thc dn Php v quc M Vit Nam khng ch gy
nn s phn n trong cc tng lp ngi dn Vit Nam m cn ton th nhn loi
th gii trong c c nhng cng dn ca cc nc tham chin ti Vit Nam v
cc nc trn th gii.

49 | 5 6

M, phong tro phi hp hnh ng chng quc M xm lc Vit Nam gm
200 t chc qun chng thuc hu ht cc bang Hoa K di s lnh o ca U
ban Phi hp Ton quc u tranh i chm dt chin tranh xm lc Vit Nam.
c hng trm thnh ph, hng chc vn ngi tham gia u tranh bng nhiu
hnh thc phong ph v quyt lit (mt tinh, biu tnh, t th qun dch, bi kho,
t thiu...) nm 1968, gn 50 nghn thanh nin trn lnh; gn 1.000 trng cao ng
v i hc tng bi kho; gn 300 nghn cng nhn thuc ngnh hng khng, ngnh
in... nh cng, lm t lit cc ngnh sn xut ny. nh cao phong tro bo ng
chng chin tranh ca ngi M da en (7.8.1966) n ra c lit gn nh ni chin
ti 100 thnh ph. Phongtro nng dn M chng m xm lc min nam Vit Nam
l s ng h mnh m thit thc c hiu qu i vi Vit Nam trong Khng chin
chng M.
Ngy 22/7/1966, Hi ng Chnh ph ban hnh Ngh nh s 136 - CP thnh lp U
ban iu tra ti c chin tranh ca quc M Vit Nam. Phng ti liu U ban
iu tra ti c chin tranh ca quc M Vit Nam c dn hnh thnh t .
C th ni, y l khi ti liu y , chnh xc, cp nht v ti c mi mt ca
quc xm lc M v ch Ngy quyn Min Nam Vit Nam. N t co mt
cch mnh m, kp thi, ton din v c h thng nhng ti c y trc d lun ca
nhn dn trong nc v nhn dn th gii lc by gi. Ba mi nm, lt li nhng
trang h s, ni m nh v thm ha chin tranh vn cn nguyn, bng hong, day
dt lng ngi. C n giy pht cht cng ca cuc chin, M - Ngy vn c tnh
phm thm mt ti c mi ti c cng p di c.
D lun tin b trn th gii ln ting phn i M, ng h quan im ca Vit
Nam. Nh vy, cho n giy pht cui cng ca cuc chin tranh phi ngha,
quc M vn cn phm thm mt ti c li dng nhng dn t nn v tr m ci
lm con tin, cng p ngi Vit di c sang M chng khc g vic bun bn n
l trong th k trc m hng triu ngi da en t Chu phi b a sang M,
va cp ngi, va cp ca. Vi 58 trang h s c y cc s liu lm bng
chng, c bit c dn tin t cc hng tin quc t nh Reuter, AP, UPI, AFP,

50 | 5 6

BBC., tp ti liu ny t co, vch trn, ln n ti c ca quc xm lc
M. Cho n hm nay, sau 30 nm, nhng con s, nhng s kin vn cn nguyn
chn xc, khch quan v sinh ng, c gi tr lch s v c ngha to ln i vi
cc nh nghin cu..
Vo ngy 15/10/1969, hn 2 triu ngi ngi M tp trung ti Washington
phn i vic M can thip vo chin tranh ti Vit Nam. S kin ny c ghi
nhn l cuc biu tnh chnh tr ln nht trong lch s quc gia ny.
Ti cc th trn v thnh ph trn khp nc M, sinh vin, ngi lao ng, ph n,
tr em, khng phn bit ngi gi ngi tr tham gia cc cuc biu tnh, hi tho
nhm phn i chin tranh v ngha ti Vit Nam.
Vi bng tang mu en, nhng ngi phn i chin tranh Vit Nam khng nh
s bt ng trong quan in chin tranh vi b my quyn lc nh nc vinh danh
cho nhng lnh M thit mng trong cuc chin v ngha t nm 1961.Tm im
ca cuc biu tnh ti chnh th Washington , ni c hn 40 hot ng khc nhau
v c khong 250.000 ngi biu tnh ni ln ting ni ca mnh.
Ngy 15/10 l mt ngy kh qun trong lch s ca t nc M khi ton b b
my chnh quyn ch c th im lng trc sc mnh tuyt vi ca nhng ngi yu
chung ha bnh. Nhng ngi biu tnh t tp Capitol c m v ht nhng bi
ht cu nguyn cho lnh M thit mng ti Vit Nam v nhng ngi dn, ngi
lnh Vit Nam hi sinh cho cuc chin ny.
Phong tro phn chin lan nhanh khng ch trong dn chng m c trong qun i
M. Theo trang web ca Phong tro chng chin tranh Vit Nam, c hng trm
s quan M b bn v phn i chin tranh, nh t M b t v hng ngn lnh M
t chi tham gia chin u.
Nhng l do chnh a ti phn chin nh chng qun dch, l do o c, vn
hp l, nhng l lun thc tin. Chnh sch ng vin khin gii ngho trung lu
phi nhp ng. Nhng ngi phn chin v lng tm tuy t nhng tch cc, vic
ng vin cng khng c cng bng khin gii bnh dn M v da en chng

51 | 5 6

qun dch ngoi ra do nhng tin tc khng kim duyt c ph bin rng ri trn
TV cng nh hng mnh m ti phong tro. Ngoi vic chng qun dch, gii sinh
vin thng ly l do o c chng li chnh sch can thip ca M vo Vit Nam.
ng li ca sinh vin khc vi cc thnh phn dn chng, h t co chnh ph c
tham vng quc, ch trch chin tranh v nhn o.
ng Renato Darsie, ng vin ng Nhng ngi Cng sn Italia mt trong
nhng ngi lnh o phong tro ng h Vit Nam trong khng chin chng M
chia s, ng thy hn hoan khi c n Vit Nam vo dp c nc tng bng k
nim 40 nm k hip nh Paris, lp li ha bnh Vit Nam. Cm phn trc
nhng hnh ng ti c ca M, ng v rt nhiu ngi Italia khc t chc biu
tnh phn i. Italia khng phi ni no cng c hin mu, chng ti i mt
qung ng xa t Veneto n Nam T hin mu, ri nh cc bn Nam T gi
sang cho Vit Nam. Khi nhng con tu ca M cp bn cng chng ti, mun ly
thm hng ha cht ln tu, chng ti tm cch ngn chn. Khi nhng bnh
vin ca cc bn b nm bom, chng ti vn ng ngi dn ng h, ng
Renato Darsie k. Ngy 30/4/1975, khi cc bn gii phng, Italia chng ti
m ly nhau, nhy ma c m v hnh phc. Nm nay, chng ti cng c mt lot
s kin tng nh mi quan h 40 nm ngoi giao ca chng ta,
Trong s nhng ngi bn quc t n Vit Nam ln ny c mt ph n M, dng
ngi nh b nhng cch y 40 nm khin c th trm tr. Phn i cuc chin
tranh Vit Nam, b Merle Evelyn Ratner tro ln tng n thn T Do vy cao
l c sao vng. B cho bit, hnh ng ca b l mun ngi dn nc M
bit cuc chin Vit Nam l sai lm, l ti c.Bt u tham gia phong tro phn
chin khi mi 13 tui, Merle Evelyn Ratner lin tc cng nhiu ngi khc tp
trung, biu tnh phn i. B cho rng, phong tro ny c tc dng to ln, trc ht
l u tranh ginh quyn c u tranh. B ni, hc c rt nhiu iu
i ng tc di ca Vit Nam, nht l t b Nguyn Th Bnh, v s kin tr, bn b
v khng khut phc. Merle Evelyn Ratner lm c hi trng xc ng khi ht
li bi ca m b v ng i ht trong sut qu trnh hot ng phong tro phn

52 | 5 6

chin. l nhng li chc b Bnh mnh khe sng lu, chc cho chin tranh s
kt thc.
i din cho nhng ngi M ng h Vit Nam, ng Chuck Searcy cng by t s
xc ng khi thy Vit Nam ha bnh, pht trin. Hn 40 nm trc, ng v bn b
huy ng nhiu ngi dn tham gia biu tnh chng chin tranh Vit Nam.
Hng nghn ngi M b bt v buc ti gy mt trt t cng cng.
Chng ti lo lng trong mt thi gian di khi hi ngh Paris din ra. Chng ti
thm ch sang Paris gp b Bnh, hi thm thng tin v tnh hnh din ra ti
bn m phn. Sau khi hip nh c k, chng ti tip tc u tranh bin n
thnh hin thc, bao gm iu khon cung cp h tr hon gn vt thng chin
tranh, ng Chuck Searcy cho hay.
ng Anatoly Khyupenen, trng on c vn qun s Nga ti Vit Nam t nm
1972-1975 chia s, i vi cuc chin tranh phi ngha ca M Vit Nam, Nga
khng ch t chc biu tnh m cn lm nhng vic thit thc gip nc anh em
nh lng thc, v kh, n dc v chuyn gia qun s. Cn ng Michel
Strachinescu, li xe cho phi on Vit Nam Verrires le Buisson trong ba nm t
1970 n 1973 th tm s, c nhn nhim v ny i vi ng l mt vinh d ln.
Qung ng 25 km t ni n a im din ra cuc m phn c khi vui v, c
lc cng cng thng bi cuc chin trn bn ngoi giao khng h n gin.ng
Michel cho hay, trn xe ca ng lun cm l c sao vng ca Vit Nam. Mt
hm ang i th l c b ri xung ng, khi ng dng li th n xa khong
200m. ng cao tc nn xe c qua li vun vt, nhng ng quyt nh chy ngc
li nht l c cm vo v tr c ri mi tip tc hnh trnh.
Nguyn trng on m phn ca Chnh ph cch mng lm thi Cng ha min
Nam Vit Nam ti Paris, b Nguyn Th Bnh xc ng khi nghe bn b quc t
nhc li nhng thng nm lch s gian kh m ho hng. B cho rng, c mt Vit
Nam dp ny ch l i din, cn nhng ngi ng h Vit Nam l hng triu ngi
na trn th gii.

53 | 5 6

Vit Nam lun nh gi cao s on kt quc t, nu khng c s ng h ca cc
bn th chng ti cn kh khn lm. Thay mt cho nhn dn Vit Nam, chng ti
mi mi bit n tt c cc bn t chu u, , Phi, M, mong rng tnh cm hu
ngh ca chng ta s tip tc pht trin, cuc sng ngy cng tt p hn,
nguyn ph ch tch nc chia s.


54 | 5 6

Chng nhn lch s
My bay CH - 47 (CHINOOK)
Nm 1965 S on K
binh bay s 1 ca Hoa K
sang Vit Nam tham chin
bin ch 1 tiu on
lnh M s dng my bay
Chinook. My bay
Chinook vn chuyn i
bc ln cc im ng
qun trn cao v m bo
cung cp n dc cho cc
khu i bc ny. My bay
cn c kh nng tip nhin
liu trn khng.

My bay A.37 B
My bay nm bom
chin u phn lc hng
nh do Hng Cessna
Aircraft sn xut, dng
nm bom cc mc tiu
trn mt t, mt bin v
h tng cc my bay vn
ti, cc on xe tip t.
- Trang b 1 sng i
lin 6 nng c 7,62mm
vi 1500 vin n.
- Mi cnh c 4 gi
bom, c th mang tn la
khi cn.


55 | 5 6

Bom a chn (pht quang) BLU - 82B
Di 3,5 mt, ng knh 1,37 mt,
trng lng cht n 5.700kg. Bom c
th t my bay C130, khi n ph hy mt
phm vi ng knh 100 mt v gy sc
chn ng mnh trong phm vi ng
knh 3,2km. c s dng Vit Nam t
nm 1970.
Bom CBU - 55B

Bom chm di 2,3 mt, cha 3 bom
con BLU-73. Mi bom con c trng
lng 45kg, np nhin liu hn hp, bn
knh st thng 500 mt. c s dng
ln u tin ti Vit Nam vo nm 1972
tnh Qung Tr.

My chm
Thc dn Php a my chm sang Vit Nam n
p cc cuc khng chin ginh c lp dn tc vo u
th k 20. Sau Hip nh Genve, chnh quyn Si gn
c a my chm ny i khp cc tnh min Nam
hnh quyt nhng ngi yu nc.

Chung cp
Nm 1976 Bo tng ti hin li m
hnh "Chung cp" t di tch Chung cp
Cn o, trong c 2 ngn trong s 120
ngn "Chung cp", mi ngn di 2,70m,
rng 1,50m, cao 3m vi 2 tng t nhn.

55 | 5 6

M hnh chung cp

Danh sch thnh vin nhm 10

STT H v tn MSSV

56 | 5 6

1 Trn Nh i 1113021
2 L Th Ngc Chi 1113039
3 Trng Phng Dung 1113065
4 Nguyn Th nh 1113099
5 Ng Th Hnh 1113126
6 V nh Hiu 1113153
7 on Nguyn Hong 1113159
8 Nguyn Minh Huyn 1113170
9 Vng Chn Huy 1113176
10 Trng Thu Hoi Hng 1113190
11 ng c Mnh 1113253
12 Nguyn Th Mun 1113270
13 Trn Hoi Nhn 1113305
14 Phm nh Phc 1113330
15 on Vn Quc 1113343
16 Trn Hong Thnh 1113408
17 Nguyn Mnh Tng 1113482
18 Phm Hong Uyn 1113596

Tong Hop

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tong Hop

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MC LC

You might also like