You are on page 1of 45

Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.

net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

LÔØI NOÙI ÑAÀU


WX# "WX

Trong nhöõng naêm gaàn ñaây lónh vöïc ñieàu khieån vaø truyeàn ñoäng ñieän ñaõ phaùt trieån maïnh meõ.
Ñaëc bieät vôùi söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc kyõ thuaät ñieän töû tin hoïc noùi rieâng ñaõ khai thaùc taát caû
caùc öu ñieåm noåi baät voán coù cuûa ñoäng cô khoâng ñoàng boä vôùi ñoäng cô moät chieàu
Vôùi ñoà aùn naøy em ñaõ neâu ra moät khía caïnh nhoû trong lónh vöïc ñieàu khieån ñoäng cô khoâng ñoàng
boä roto loàng soùc.
“Thieát keá boä bieán taàn 3 pha ñeå ñieàu chænh toác ñoä ñoäng cô khoâng ñoàng boä”
Noäi dung vaø caùc chöông trình muïc nhö sau:

Chöông 1: sô löôïc veà ñoäng cô khoâng ñoàng boä .

Chöông 2: toång quan veà caùc heä thoáng bieán taàn, nguyeân lyù laøm vieäc cuûa caùc boä bieán taàn.

Chöông 3: maïch ñoäng löïc, ñi saâu vaøo nguyeân lyù laøm vieäc cuûa caùc thieát bò cuõng nhö caùc phöông
phaùp tính toaùn choïn maïch vaø baûo veä maïch, heä thoáng ñieàu khieån öùng duïng kyõ thuaät xung soá vaøo
maïch ñieàu khieån ñeå ñieàu khieån hoaït ñoäng cuûa maïch.

Chöông 4: heä thoáng ñieàu khieån: öùng duïng kó thuaät xung soá vaøo maïch ñieàu khieån ñeå ñieàu khieån
hoaït ñoäng cuûa maïch
Tuy nhieân vôùi trình ñoä coù haïn khoâng traùnh khoûi nhöõng sai soùt, em mong caùc thaày coâ
thoâng caûm vaø ñoùng goùp yù kieán ñeå giuùp em tieán boä hôn.

Em xin chaân thaønh caûm ôn caùc thaày coâ trong khoa ñieän –boä moân töï ñoäng ño löôøng ñaõ chæ baûo
trong thôøi gian laøm ñeà taøi.

Ñaø Naüng, Ngaøy Thaùng Naêm2004


Sinh vieân thöïc hieän

SÔ LÖÔÏC VEÀ ÑOÄNG CÔ KHOÂNG ÑOÀNG BOÄ


A- CAÁU TAÏO VAØ ÑAËC ÑIEÅM
I- CAÁU TAÏO:
I-1: Caáu taïo phaàn tónh (stato)
Goàm voû maùy, loûi saét vaø daây quaán.
I-1.a Voû maùy:
Thöôøng laøm baèng gang. Ñoái vôùi maùy coù coâng suaát lôùn (1000 kw), thöôøng duøng theùp taám haøn laïi
thaønh voû. Voû maùy coù taùc duïng coá ñònh vaø khoâng duøng ñeå daãn töø.

1
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net

Bách Khoa Online


Giao lưu - Học hỏi - Chia sẻ kinh nghiệm
của các thế hệ sinh viên Bách Khoa
hutonline.net
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

I-1.b Loûi saét:


Ñöôïc laøm baèng caùc laù theùp kyõ thuaät ñieän daøy 0,35 mm ñeán 0,5 mm gheùp laïi.
Loûi saét laø phaàn daãn töø . Vì töø tröôøng ñi qua loûi saét laø töø tröôøng xoay chieàu, nhaèm giaûm toån hao do
doøng ñieän xoaùy gaây neân, moãi laù theùp kyõ thuaät ñieän ñeàu coù phuû lôùp sôn caùch ñieän. Maët trong cuûa loõi
theùp coù xeû raûnh ñeå ñaët daây quaán .
I-1.c Daây quaán :
Daây quaán ñöôïc ñaët vaøo caùc raõnh cuûa loûi saét vaø caùch ñieän toát vôùi loûi saét. Daây quaán stato goàm coù ba
cuoän daây ñaët leäch nhau 120 o ñieän.
I-2 Caáu taïo phaàn quay (roto):
I-2 a Truïc :
Laøm baèng theùp, duøng ñeå ñôû loûi saét roto.
I-2-b Loûi saét:
Goàm caùc laù theùp kyõ thuaät ñieän gioáng nhö ôû phaàn stato. Loûi saét ñöôïc eùp tröïc tieáp leân truïc. Beân ngoaøi
loûi saét coù xeû raûnh ñeå ñaët daây quaán.
I-2.c Daây quaán roto:
Goàm hai loaïi: loaïi roto daây quaán vaø loaïi roto kieåu loàng soùc.
* Loaïi roto kieåu daây quaán : daây quaán roto gioáng daây quaán ôû stato vaø coù soá cöïc baèng soá cöïc
stato. Daây quaán ba pha cuûa roto thöôøng ñaáu hình sao (y). Ba ñaàu kia noái vaøo ba voøng tröôït baèng
ñoàng ñaët coá ñònh ôû ñaàu truïc. Thoâng qua choåi than vaø voøng tröôït, ñöa ñieän trôû phuï vaøo maïch roto
nhaèm caûi thieän tính naêng môû maùy vaø ñieàu chænh toác ñoä.
*Loaïi roto kieåu loàng soùc: loaïi daây quaán naøy khaùc vôùi daây quaán stato. Moãi raûnh cuûa loûi saét ñöôïc
ñaët moät thanh daãn baèng ñoàng hoaëc nhoâm vaø ñöôïc noái taét laïi ôû hai ñaàu baèng hai voøng ngaén maïch
ñoàng hoaëc nhoâm, laøm thaønh moät caùi loàng, ngöôøi ta goïi ñoù laø loàng soùc.
I-3 Khe hôû:
Khe hôû trong ñoäng cô khoâng ñoàng boä raát nhoû (0,2 mm ÷ 1mm). Do ñoù roto laø moät khoái troøn
neân roto raát ñeàu.

2
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

II- ÑAËC ÑIEÅM CUÛA ÑOÄNG CÔ KHOÂNG ÑOÀNG BOÄ.


- Caáu taïo ñôn giaûn.
- Ñaáu tröïc tieáp vaøo löôùi ñieän xoay chieàu ba pha.
- Toác ñoä quay cuûa roto nhoû hôn toác ñoä töø tröôøng quay cuûa stato n < n1.
Trong ñoù:
n toác ñoä quay cuûa roto.
n1 toác ñoä quay töø tröôøng quay cuûa stato (toác ñoä ñoàng boä cuûa ñoäng cô )

B- NGUYEÂN LYÙ LAØM VIEÄC CUÛA ÑOÄNG CÔ KHOÂNG ÑOÀNG BOÄ


Khi noái daây quaán stato vaøo löôùi ñieän xoay chieàu ba pha, trong ñoäng cô seõ sinh ra moät töø tröôøng
quay. Töø tröôøng naøy queùt qua caùc thanh daãn roto, laøm caûm öùng treân daây quaán roto moät söùc ñieän ñoäng

3
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

e2 seõ sinh ra doøng ñieän i2 chaïy trong daây quaán. Chieàu cuûa söùc ñieän ñoäng vaø chieàu doøng ñieän ñöôïc xaùc
ñònh theo qui taéc baøn tay phaûi.

Hình.1-1 sô ñoà nguyeân lyù ñoäng cô khoâng ñoàng boä.

Chieàu doøng ñieän cuûa caùc thanh daãn ôû nöõa phía treân roto höôùng töø trong ra ngoaøi, coøn doøng ñieän
cuûa caùc thanh daãn ôû nöõa phía döôùi roto höôùng töø ngoaøi vaøo trong.
Doøng ñieän i2 taùc ñoäng töông hoã vôùi töø tröôøng stato taïo ra löïc ñieän töø treân daây daãn roto vaø
moâmen quay laøm cho roto quay vôùi toác ñoä n theo chieàu quay cuûa töø tröôøng.
Toác ñoä quay cuûa roto n luoân nhoû hôn toác ñoä cuûa töø tröôøng quay stato n1. Coù söï chuyeån ñoäng
töông ñoái giöõa roto vaø töø tröôøng quay stato duy trì ñöôïc doøng ñieän i2 vaø moâmen. Vì toác ñoä cuûa roto
khaùc vôùi toác ñoä cuûa töø tröôøng quay stato neân goïi laø ñoäng cô khoâng ñoàng boä.
Ñaëc tröng cho ñoäng cô khoâng ñoàng boä ba pha laø heä soá tröôït:

n1 − n (1-1)
S =
n1
Trong ñoù:
N laø toác ñoä quay cuûa roto.
F1 taàn soá doøng ñieän löôùi.
P soá ñoâi cöïc.
N1 toác ñoä quay cuûa töø tröôøng quay (toác ñoä ñoàng boä cuûa ñoäng cô).
60 f1
n1 = (1-2)
p
Khi taàn soá cuûa maïng ñieän thay ñoåi thì n1 thay ñoåi laøm cho n thay ñoåi.
Khi môû maùy thì n = 0 vaø s = 1 goïi laø ñoä tröôït môû maùy.
Doøng ñieän trong daây quaán vaø tö ø tröôøng quay taùc duïng löïc töông hoå leân nhau neân khi roto chòu
taùc duïng cuûa moâmen m thì töø tröôøng quay cuõng chòu taùc duïng cuûa moâmen m theo chieàu ngöôïc laïi.
Muoán cho töø tröôøng quay vôùi toác ñoä n1 thì noù phaûi nhaän moät coâng suaát ñöa vaøo goïi laø coâng suaát ñieän
töø.

2π n1 (1-3)
Pñt = M ω 1 = M
60
4
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

Khi ñoù coâng suaát ñieän ñöa vaøo:

P 1 = 3 .U .I cos ϕ
∆ P d 1 = 3r 1 I 1
(1-4)
2 2

Ngoaøi thaønh phaàn coâng suaát ñieän töø coøn coù toån hao treân ñieän trôû daây quaán stato.

Toån hao saét: (1-5)


∆ P st = ∆ P
Pñt = P1 − ∆ Pñt − ∆ Pst (1-6)

Coâng suaát cô ôû truïc laø:


2π n (1-7)
P ' 2 = M .ω = M
60
Coâng suaát cô nhoû hôn coâng suaát ñieän töø vì coøn toån hao treân daây quaán roto:
P2 = Pñt − ∆ P d 2
Trong ñoù: (1-8)
∆ P d 2 = m 2 . I 2 .r 2
(1-9)
M2 soá pha cuûa daây quaán roto.
Vì p’2 < pñt do ñoù n < n1
Coâng suaát cô cuûa p2 ñöa ra nhoû hôn p’2 vì coøn toån hao do ma saùt treân truïc ñoäng cô vaø toån hao phuï
khaùc:
(1-10)
P 2 = P ' 2 = ∆ P cô − ∆ p f

Hieäu suaát cuûa ñoäng cô:

P2 (1-11)
η= = ( 0 ,8 ÷ 0 ,9 )
P1

C- CAÙC ÑAÏI LÖÔÏNG VAØ PHÖÔNG TRÌNH CÔ BAÛN CUÛA ÑOÄNG CÔ.
1. Caùc ñaïi löôïng
1.a Heä soá tröôït:
Ñeå bieåu thò möùc ñoä ñoàng boä giöõa toác ñoä quay cuûa roto n vaø toác ñoä cuûa töø tröôøng quay stato n1.
Ta coù :

n1 − n
s = (1-12)
n1
Haõy tính theo phaàn traêm:
n1 − n (1-13)
S oo = 100 o o
n1 5
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

Xeùt veà maët lyù thuyeát giaù trò s seõ bieán thieân töø 0 ñeán 1 hoaëc töø 0 ñeán 100 o/o

Trong ñoù :
60 f 1 (1-14)
n1 =
p
n = n 1 (1 − s ) (1-15)

1.b Söùc ñieän ñoäng cuûa maïch roto luùc ñöùng yeân.
Trong ñoù:
(1-16)
E 20 = 4 , 44 K 2 f 20 W 2Φ m

φ m tròsoácöïcñaïïicuûatöøthoângtrong maïchtöø

K2 laø heä soá daây quaán roto cuûa ñoäng cô.


F20 taàn soá xaùc ñònh ôû toác ñoä bieán ñoåi cuûa töø thoâng quay qua cuoän daây, vì roto ñöùng
yeân neân:
pn 1
f 20 = (1-17)
60

F20 baèng vôùi taàn soá doøng ñieän ñöa vaøo f1

1.c Khi roto quay:


Taàn soá trong daây quaán roto laø:

(n1 − n ) p n1 − n n1 p
f 2s = = X (1-18)
60 n1 60

(1-19)
Vaäy f2s = s.f1
Söùc ñieän ñoäng treân daây quaán roto luùc ñoù laø:

E 2 s = 4 , 44 f 2 s W 2 K 2 Φ m
(1-20)
Vôùi f2s = s.f1 theá vaøo (1-19), ta ñöôïc:

(1-21)
E 2 s = 4 , 44 f 1W 2 K 2 Φ m S
2. Phöông trình cô baûn cuûa ñoäng cô khoâng ñoàng boä ba pha.

6
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

2.a Phöông trình ñaëc tính toác ñoä.


Theo sô ñoà ñaúng trò moät pha nhö hình (1-2), ta coù bieåu thöùc doøng ñieän roto ñaõ qui ñoåi veà stato.
U 1
I '2 =
r '2 2 (1-29)
(r1 + ) + ( x 1 + x '2 ) 2
S

Khi toác ñoä ñoäng cô n = 0 , theo (1-26) ta coù s =1.


Neáu ñieän aùp ñaët leân cuoän stato u1 = const thì bieåu thöùc (1 –29) chính laø quan heä giöõa doøng ñieän
roto ñaõ qui ñoåi veà stato i’2 vôùi ñoä s hay vôùi toác ñoä n.
Do ñoù bieåu thöùc (1-29) chính laø phöông trình ñaëc tính toác ñoä.
2.b Phöông trình ñaëc tính cô.

3U 1r '2
M = (1-35)
⎡⎛ r '2 ⎞
2

ω 1 ⎢⎜ r 1 + ⎟ + ( x1 + x '2 )2 ⎥
⎣⎢⎝ s ⎠ ⎦⎥

Bieåu thöùc (1-35) chính laø phöông trình ñaëc tính cô. Ñöôïc bieåu dieãn quan heä m = f(n) nhö hình 1-3
Giaù trò s seõ bieán thieân töø - ∞ ñeán + ∞ vaø moâmen quay seõ coù hai giaù trò cöïc ñaïi goïi laø moâmen tôùi
haïn (mt).
Laáy ñaïo haøm cuûa moâmen theo heä soá tröôït vaø cho dm/ds = 0.
Ta coù heä soá tröôït töông öùng vôùi moâmen tôùi haïn mt goïi laø heä soá tröôït tôùi haïn.

r '2
S th =
(1-36)
r22 + ( x1 + x'2) 2

Do ñoù ta ñöôïc bieåu thöùc moâmen tôùi haïn :


2
3 pU 1
M th = (1-37)
2ω 1 ( r 1 + r12 + xn 2 )

Giaûi caùc phöông trình (1-35), (1-36), (1-37) vaø ñaët :

r '2
ε= (1-38)
r1 2 + x 2 n

Ta ñöôïc daïng ñôn giaûn cuûa phöông trình ñaëc tính cô:

(1-39)
n1 +s 7
s = 0
nñm
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

2 M th (1 + ε )
M =
s s th
+ + 2ε
sth s

Hình 1-3. Ñaëc tính cô cuûa ñoäng cô khoâng ñoàng boä.


Nhaän thaáy daïng gaàn ñuùng cuûa phöông trình ñaëc tính cô nhö sau:
Ñoái vôùi ñoäng cô roto loàng soùc, nhaát laø caùc ñoäng cô coù coâng suaát lôùn thì
R1 << xn, neân coù theå boû qua r1 vaø ε = 0.
ε

Ta coù: 2 M th
M =
S S th
+
S th S

Nhaän xeùt: töø caùc bieåu thöùc (1-36) vaø (1-37), ta thaáy ñoái vôùi ñoäng cô xaùc laäp neáu u1 thay ñoåi
thì st = const vaø mt thay ñoåi tæ leä vôùi u12 . Khi thay ñoåi ñieän trôû maïch roto baèng caùch theâm ñieän trôû phuï
(ñoái vôùi ñoäng cô khoâng ñoàng boä roto quaán daây) thì:
Mt = const vaø st tæ leä vôùi r’2 .
Khi xeùt ñeán ñieän trôû treân maïch stato r1 thì moâmen tôùi haïn mt seõ coù hai giaù trò khaùc nhau vaø
öùng vôùi hai traïng thaùi laøm vieäc cuûa ñoäng cô.
* s = 0 , n1 < n laø traïng thaùi haõm taùi sinh ñoäng cô laøm vieäc nhö moät maùy phaùt.
r '2
S tF = − (1-
r ' + xn 2
2
43)
3 p `U 1
M tF = − (1-
2ω 1 ( r 1 + r 1 2 + xn 2 )
44)
* s > 0 , n1 > n traïng thaùi laøm vieäc cuûa ñoäng cô.

r'2 (1-45)
stñ =
r12 + xn 2
2
3 pU 1
M tñ = (1-46)
2ω 1(r 1 + r 12 + x n 2 )

8
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

3. Aûnh höông cuûa caùc thoâng soá ñeán ñaëc tính cô :


3.a Aûnh höôûng cuûa suy giaûm ñieän aùp löôùi caáp ñoäng cô khoâng ñoàng boä
Khi ñieän aùp löôùi suy giaûm, theo (1-37) mth giaûm bình phöông laàn ñoä suy giaûm cuûa ñieän aùp löôùi
theo (1-36) thì sth vaãn khoâng thay ñoåi.
3.b Aûnh höôûng cuûa ñieän trôû, ñieän khaùng maïch stato :
Khi noái theâm ñieän trôû hoaëc ñieän khaùng vaøo maïch stato thì theo (1-36) vaø
(1-37) sth vaø mth ñeàu giaûm.
3.c Aûnh höôûng cuûa soá ñoâi cöïc p
2π f 1
Ta coù : ω1 = (1-47)
p
suy ra : ω = ω1 (1 − s) (1-48)
khi thay ñoåi soá ñoâi cöïc thì toác ñoä töø tröôøng quay ω1 thay ñoåi, do ñoù toác ñoä ñoäng cô cuõng thay
ñoåi .
3.d Aûnh höôûng cuûa thay ñoåi taàn soá löôùi f1 caáp cho ñoäng cô khoâng ñoàng boä :
Theo (1-47) vaø (1-48) khi thay ñoåi f1 thì ω1 cuõng thay ñoåi vaø do ñoù ω cuõng thay ñoåi.
- neáu f1 >f1ñm , vì mth 1 neân khi mth giaûm neân u1 khoâng ñoåi

f12
- neáu f1 < f1ñm , vôùi u1 khoâng ñoåi thì theo (1-1) doøng i1 taêng nhanh. Ñieàu naøy khoâng cho pheùp neân khi
thay ñoåi f1 thì phaûi thay ñoåi u1 theo 1 qui luaät naøo ñoù ñeå ñoäng cô khoâng ñoàng boä sinh ra ñöôïc momen
nhö trong cheá ñoä ñònh möùc.
4. Caùc phöông phaùp ñieàu khieån toác ñoä ñoäng cô vaø caùc luaät ;
4.a Ñieàu chænh ñieän aùp ñoäng cô :
Momen cuûa ñoäng cô khoâng ñoàng boä tæ leä vôùi bình phöông ñieän aùp stato neân coù theå ñieàu chænh
ñöôïc momen vaø toác ñoä ñoäng cô baèng caùch thay ñoåi ñieän aùp trong khi giöõ nguyeân taàn soá.
4.b Ñieàu chænh ñieän trôû maïch roto :
Ta coù : r = rr + rf , khi taêng giaù trò ñieän trôû toång r töùc laø laøm taêng ñoä tröôït tôùi haïn sth coøn
momen tôùi haïn mth cuûa ñoäng cô khoâng ñoåi.
4.c Ñieàu chænh taàn soá nguoàn caáp cho ñoäng cô khoâng ñoàng boä :
Luaät ñieàu khieån taàn soá
Luaät ñieàu chænh giöõ khaû naêng quaù taûi khoâng ñoåi. Neáu boû qua ñieän trôû daây quaán stato thì coù theå
tính ñöôïc momen tôùi haïn :
2
L2m U2 ⎛U ⎞
M th = ∗ s2 = K m ⎜⎜ s ⎟⎟ (1-49)
2 Ls LBs ω 0 ⎝ ω0 ⎠
Ñieàu kieän giöõ cho khaû naêng quaù taûi khoâng ñoåi laø:
M th M
= th (1-50)
M M dm
Luaät ñieàu chænh töø thoâng khoâng ñoåi :

9
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

Töø caùc quan heä veà daëc tính momen coù theå keát luaän raèng neáu giöõ töø thoâng maùy hoaëc töø
thoâng cuûa stato φ s khoâng ñoåi thì momen seõ khoâng phuï thuoäc vaøo taàn soá vaø mth seõ khoâng thay ñoåi
trong toaøn boä quaù trình ñieàu chænh
Luaät ñieàu chænh taàn soá khoâng tröôïc .

3 L2m ω s I s2
µ= . (1-51)
2 Rr 1 + (ω s I s ) 2
Neáu giöõ taàn soá f khoâng tröôïc ws = const thì moâ men chæ phuï thuoäc is maø khoâng phuï thuoäc
taàn soá nguoàn.
4.d Phöông phaùp taêng soá laàn chuyeån maïch trong moät chu kyø.

10
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

4.e Phöông phaùp ñieàu chænh bieân ñoä (ud thay ñoåi → unl thay ñoåi )

ÂÑieàu khieån bieân ñoä

4.f Phöông phaùp ñieàu chænh ñoä roäng xung :


- Trong phöông phaùp naøy goùc chuyeån maïch ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch so saùnh
Giöõa tín hieäu hình sin maãu e(t) vôùi tín hieäu döïa thöôøng daïng raêng cöa u(t). Taàn soá tín hieäu u(t) caøng
lôùn lôùn thì ñieän aùp ra taûi caøng gaàn hình sin hôn. Öu ñieåm noåi baät laø vöøa ñieàu chænh ñöôïc ñieän aùp, vöøa
laøm sin hoaù ñieän aùp ñaët vaøo ñoäng cô.
- Vôùi soá löôïng caùc xung coù ñoä roäng thích hôïp phöông phaùp ñieàu chænh ñoä roäng
Xung coù theå laøm trieät tieâu caùc soùng baäc cao.
- Do vaäy phöông phaùp naøy raát hay söû duïng.
- Vôùi phöông phaùp ñieàu chænh toác ñoä ñoäng cô khoâng ñoàng boä baèng bieán taàn thì
Khoâng nhaän ñieän aùp töø löôùi maø nhaän ñieän aùp töø nghòch löu cuûa bieán taàn
- Ta nhaän thaáy raèng sdd cuûa daây quaán cuûa stato trong ñoäng cô khoâng ñoàng boä tæ
Leä vôùi taàn soá ñaët vaøo f1 vaø töø thoâng φ :
E1 = kφ f1 (1-52)
- Maët khaùc, ta coù phöông trình caân baèng ñieän aùp :
U1 = − E1 + I1Z1 (1-53)
Neáu coi suït aùp treân daây quaán phaûn öùng phaàn öùng laø khoâng ñaùnh keå thì ta coù :
U 1 = - e1
• •
U =E

Töø (1-52) suy ra : U 1 = kφ f1 (1-54)

Töø (1-54) ta thaáy, ñeå ñaûm baûo cho ñaët tính cô coù ñoä cöùng cao vaø khaû naêng qua taûi lôùn, ñoàng
U
thôøi ñieàu chænh ñieän aùp u1 sao cho töø thoâng φ khoâng ñoåi, nghóa laø thay ñoåi φ = 1 ñeå cho ñoäng
f1
cô hoaït ñoäng toái öu.

11
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

- Neáu taàn soá f1 giaûm thì töø thoâng φ taêng, daãn ñeán doøng ñieän töø hoaù I µ taêng.
- Neáu taàn soá f1 taêng thì töø thoâng φ giaûm, daãn ñeán daây quaán roto bò quaù doøng .
- Maët khaùc ta coù : M = Cφ I 2 cos ϕ 2 = const
Do ñoù vieäc yeâu caàu thay ñoåi toác ñoä ñoäng cô laø phaûi thay ñoåi ñieän aùp vaø taàn soá moät caùch hôïp lyù
nhaát ñeå ñoäng cô hoaït ñoäng toái öu.
Ñoái vôùi boä bieán taàn nguoàn aùp ñieàu khieån toác ñoä ñoäng cô ta thay ñoåi ñieän aùp vaø taàn soá theo:
T
- Thay ñoåi ñieän aùp : u1 = α U d baèng caùc thay ñoåi goùc ñieàu khieån α : α = 1
T
- Thay ñoåi taàn soá baèng caùch thay ñoåi chu kyø phaùt xung ñieàu khieån nghòch löu.

12
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

CHÖÔNG II
TOÅNG QUAN VEÀ CAÙC HEÄ THOÁNG BIEÁN TAÀN
A- KHAÙI NIEÄM :
Bieán taàn laø moät thieát bò toå hôïp caùc linh kieân ñieän töû thöïc hieän chöùc naêng bieán ñoåi taàn soá vaø ñieän aùp
moät chieàu hay xoay chieàu coù taàn soá nhaát ñònh thaønh doøng ñieän xoay chieàu coù taàn soá ñieàu khieån
ñöôïc nhôø caùc khoaù ñieän töû.
B- PHAÂN LOAÏI:
Bieán taàn ñöôïc chia laøm hai loaïi :
1. Bieán taàn tröïc tieáp :
Coøn ñöôïc goïi laø bieán laø bieán taàn phuï thuoäc. Thöôøng goàm caùc nhoùm chænh löu ñieàu khieån maéc song song
ngöôïc cho xung laàn löôït hai nhoùm chænh löu treân ta coù theå nhaän ñöôïc doøng xoay chieàu treân taûi.
Nhö vaäy ñieän aùp xoay chieàu u1(f1) chæ caàn qua moät van
laø chuyeån ngay ra taûi vôùi u2(f2).
Tuy nhieân, ñaây laø loaïi bieán taàn coù caáu truùc sô ñoà van
raát phöùc taïp chæ söû duïng cho truyeàn ñoäng ñieän co coâng suaát
lôùn, toác ñoä laøm vieäc thaáp. Vì vieäc thay ñoåi taàn soá f2 khoù khaên
T1 T2
vaø phuï thuoäc vaøo f1.
2. Bieán taàn giaùn tieáp:
Boä bieán taàn naøy coøn goïi laø bieán taàn ñoäc laäp trong bieán
taàn naøy ñaàu tieân ñieän aùp ñöôïc chænh löu thaønh doøng moät chieàu,
Z taû
i
sau ñoù qua boä loïc roài trôû laïi doøng xoay chieàu vôùi taàn soá f2 nhôø
boä nghòch löu ñoäc laäp (quaù trình thay ñoåi f2 khoâng phuï thuoäc
vaøo f1)

c h æn h l ö u l o ïc N g h òc h l ö u
Vieäc bieán ñoåi hai laàn laøm giaûm hieäu suaát bieán taàn
Tuy nhieân vieäc öùng duïng heä ñieàu khieån soá nhôø kyõ thuaät vi xöû lyù neân ta phaùt huy toái ña caùc öu
ñieåm cuûa bieán taàn loaïi naøy vaø thöôøng söû duïng noù hôn.
Do tính chaát cuûa boä loïc neân bieán taàn giaùn tieáp laïi ñöôïc chia laøm hai loaïi söû duïng nghòch löu aùp
vaø nghòch löu doøng.

2.a Boä bieán taàn giaùn tieáp nguoàn doøng:


Laø loaïi bieán taàn maø nguoàn taïo ra ñieän aùp moät chieàu laø nguoàn doøng, daïng cuûa ñoäng ñieän treân taûi
phuï thuoäc vaøo daïng doøng ñieän cuûa nguoàn, coøn daïng aùp treân taûi phuï thuoäc laø tuyø thuoäc vaøo caùc thoâng
soá cuûa taûi quy ñònh.
2.b Boä bieán taàn giaùn tieáp nguoàn aùp :

13
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

Laø loaïi bieán taàn maø nguoàn taïo ra ñieän aùp moät chieàu laø nguoàn aùp ( nghóa laø ñieän trôû nguoàn baèng
0 ). Daïng cuûa ñieän aùp treân taûi tuyø thuoäc vaøo daïng cuûa ñieän aùp nguoàn, coøn daïng cuûa doøng ñieän treân taûi
phuï thuoäc vaøo thoâng soá cuûa maïch taûi quy ñònh.
Boä bieán taàn nguoàn aùp coù öu ñieåm laø taïo ra daïng doøng ñieän vaø ñieän aùp sin hôn, daõi bieán thieân
taàn soá cao hôn neân ñöôïc söû duïng roäng raõi hôn.
Boä bieán taàn nguoàn aùp coù hai boä phaän rieâng bieät, ñoù laø boä phaän ñoäng löïc vaø boä phaän ñieàu khieån,

Boä bieán ñoåi


U1 , f1 U2 , f2
( maïch ñoäng löïc )

Ñieàu khieån
+ Phaàn ñoäng löïc goàm coù caùc phaàn sau :
- Boä chænh löu : coù nhieäm vuï bieán ñoåi doøng xoay chieàu coù taàn soá f1 thaønh doøng moät chieàu.
- Boä nghòch löu : laø boä raát quan troïng trong boä bieán taàn, noù bieán ñoåi doøng ñieän moät chieàu
ñöôïc cung caáp töø boä chænh löu thaønh doøng ñieän xoay chieàu coù taàn soá f2.
- Boä loïc : laø boä phaän khoâng theå thieáu ñöôïc trong maïch ñoäng löïc cho pheùp thaønh phaàn moät
chieàu cuûa boä chænh löu ñi qua vaø ngaên chaën thaønh phaàn xoay chieàu. Noù coù taùc duïng sang baèng
ñieän aùp taûi sau khi chænh löu.
+ Phaàn ñieàu khieån:
Laø boä phaän khoâng theå thieáu ñöôïc quyeát ñònh söï laøm vieäc cuûa maïch ñoäng löïc, ñeå ñaûm
baûo caùc yeâu caàu taàn soá, ñieän aùp ra cuûa boä bieán taàn ñeàu do maïch ñieàu khieån quyeát ñònh.
Boä ñieàu khieån nghòch löu goàm 3 phaàn:
- Khaâu phaùt xung chuû ñaïo : laø khaâu töï dao ñoäng taïo ra xung ñieàu khieån ñöa ñeán boä phaän
phaân phoái xung ñieàu khieån ñeán töøng tranzito. Khaâu naøy ñaûm nhaän ñieàu chænh xung moät caùch deã
daøng, ngoaøi ra noù coøn theå ñaûm nhaän luoân chöùc naêng khueách ñaïi xung.
- Khaâu phaân phoái xung :laøm nhieäm vuï phaân phoái caùc xung ñieàu khieån vaøo khaâu phaùt xung
chuû ñaïo.
- Khaâu khueách ñaïi trung gian: coù nhieäm vuï khueách ñaïi xung nhaän ñöôïc töø boä phaän phaân
phoái xung ñöa ñeán ñaûm baûo kích thích môû van.
Sô ñoà cuûa heä thoáng ñieàu khieån nhö sau:

Phaùt Phaân phoái Khuyeách Van


xung chuû xung ñaïi xung
ñaïo

14
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

CHÖÔNG III
MAÏCH ÑOÄNG LÖÏC

Nghòch
Chænh Loïc
löu Taû
Löu i
I. BOÄ NGHÒCH LÖU:
Caùc van baùn daãn trong boä nghòch löu coù theå laø thyristo hoaëc tranzito. Nhöng phuø hôïp vaø öu vieät
hôn ta duøng tranzito. Öu ñieåm deã thaáy laø boû ñöôïc chuyeån maïch cöôõng, hôn nöõa caùc toån hao ñoåi chieàu
nhoû hôn. Boä nghòch löu duøng tranzito coù kích thöôùc nhoû vaø nheï hôn boä nghòch löu töông ñöông duøng
thyristo. Khuyeát ñieåm cuûa noù laø ñoøi hoûi taùc ñoäng lieân tuïc vaøo cöïc goác trong chu kyø daãn cuûa tranzito,
moät khuyeát ñieåm nöõa laø ñieän aùp ñònh möùc thaáp hôn cuûa thyristo. Tuy nhieân duøng tranzito coâng suaát môû
roäng ñöôïc phaïm vi vaø phaùt huy caùc öu ñieåm hôn thyristo do caûi thieän ñöôïc ñaïi löôïng ñònh möùc vaø giaù
thaønh. Vì vaäy, döôùi ñaây chuû yeáu xem xeùt nghòch löu ñieän aùp sô ñoà caàu duøng van an toaøn.
I-1. Sô ñoà nguyeân lyù vaø quaù trình chuyeån maïch:

T1 D1 T3 D3 T5 D5

Uv Co
T4 D4 T6 D6 T2 D2

Za Zb Zc

Tuï co coù nhieäm vuï ñaûm baûo ñieän aùp nguoàn ít bò thay ñoåi, maët khaùc noù trao ñoåi naêng löôïng phaûn
khaùng vôùi cuoän caûm.
Phöông phaùp ñieàu khieån caùc van tranzito thoâng thöôøng nhaát laø ñieàu khieån cho goùc môû cuûa van
laø λ = 180 o vaø λ = 120 o . Ôû ñaây ta xeùt goùc daãn ôùi taûi ñaáu sao nhö thieát keá baèng caùch xaùc ñònh ñieän
aùp treân taûi trong töøng khoaûng thôøi gian 60o (vì cöù 60o coù moät söï chuyeån taïng thaùi maïch ) vôùi nguyeân
taéc van naøo daãn coi laø thoâng maïch. Nhìn chung sô ñoà naøy coù daïng moät pha taûi noái tieáp vôùi 2 pha ñaáu
song song nha. Do vaäy ñieän aùp treân taûi seõ chæ coù giaù trò laø uz /3 (khi moät pha ñaáu song song, vôùi 1
trong 2 pha coøn laïi) hoaëc 2U z / 3 . Vôùi giaû thieát laø taûi ñoái xöùng.
¾ Nguyeân taéc chuyeån maïch :
Cho goùc môû cuûa moãi tranzito laø 180o vaø cöù 60o tieáp theo ( keå töø khi tranzito tröôùc ñoù môû thì
cho 1 tranzito khaùc môû). Nhö vaäy trong cuøng 1 thôøi gian co 3 tranzito môû.

15
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

Baûng traïng thaùi quaù trình môû caùc tranzito


T 0 60 o ÷ 120 o 120 o ÷ 180 o 180 o ÷ 240 o 240 o ÷ 300 o 300 o ÷ 360 o
o
÷ 60
T1 1 1 1 0 0 0
T2 0 1 1 1 0 0
T3 0 0 1 1 1 0
T4 0 0 0 1 1 1
T5 1 0 0 0 1 1
T6 1 1 0 0 0 1

Xeùt quaù trình chuyeån maïch töø t5 sang t2 töông öùng khoaûng töø ( 0 o ÷ 60 o ) sang
( 60 o ÷ 120 o )
Trong khoaûng ( 0 o ÷ 60 o ) thì t1, t5, t6, daãn. Chieàu doøng ñieän treân taûi ñöôïc xaùc ñònh theo
chieàu muõi teân, ñeán thôøi ñieåm 60o thì ñaûo traïng thaùi töø t5 sang t2. Do treân taûi zc mang tính caûm neân
doøng ñieän khoâng ñaûo ngay laäp töùc maø naêng löôïng tích luyõ trong zc duy trì theo chieàu cuõ moät thôøi gian,
luùc ñoù buoäc doøng dieän duy trì phaûi thoaùt qua diod d2, qua taûi veà aâm nguoàn ñeán lucs doøng ñieän ñoåi chieàu
seõ mang doøng ñieän duy trì thì d2 khoaù. Quaù trình chuyeån maïch keát thuùc.
Cuõng lyù luaän töông töï ta ñöôïc chuyeån maïch h.b ñeán h e.

16
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

17
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

I-2.Daïng soùng maïch nghòch löu:

18
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

Ta tính ñieän aùp treân töøng pha taûi, tröôùc tieân laø pha a
1
Trong khoaûng 0o – 60o (h a) U f A = U Z
3
2
Trong khoaûng 60o – 120o (h b) U f A = UZ
3
1
Trong khoaûng 120o – 180o (h c) U f A = UZ
3
1
Trong khoaûng 180o – 240o (h d) U f A = − UZ
3
2
Trong khoaûng 240o – 300o (h e) U f A = − UZ
3
1
Trong khoaûng 300o – 360o (h f) U f A = − UZ
3
Töông töï ta tính ñöôïc caùc pha b, c.
¾ Baûng chuyeån traïng thaùi cuûa diod:

0o 60 120 180 240 300


o o o o o

D1 1 0 0 0 0 0
D2 0 1 0 0 0 0
D3 0 0 1 0 0 0
D4 0 0 0 1 0 0
D5 0 0 0 0 1 0
D6 0 0 0 0 0 1

I-3. Tính toaùn vaø choïn caùc phaàn töû trong maïch nghòch löu :
Theo ñeà cho :
Ñoäng cô khoâng ñoàng boä roto loàng soùc
Coâng suaát ñònh möùc : pdm = 1kw,
Toác ñoä ñònh möùc n = 1450 (v/p).
Heä soá cos ϕ = 0.95.
Ñieän aùp löôùi : 220/380 v.
Hieäu suaát : η = 0 . 9
Heä soá quaù taûi : λ = 1 . 8
P 1000
P1 = dm = = 111.1 (w)
η 0 .9

19
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

P1
P1 = 3U dm I dm cos ϕ dm ⇒ I dm =
3U dm I dm cos ϕ dm
111 . 1
= = 1 . 77 ( A )
3 * 220 * 0 . 95
Uf
R f1 = cos ϕ = 220 * 0 . 95 = 117 . 9
I fdm 1 . 77

a. Tính choïn tranzito:


Ñieän aùp pha cöïc ñaïi cuûa ñoäng cô :
U f max = 220 * 2 = 311 .1 (V )
Ñieän aùp ñaàu vaøo cuûa boä nghòch löu:
Vì U f max = 2 neân U z = 3 U 3
Uz f max = * 311 . 1 = 466 . 7
3 2 2
Vaäy ñieän aùp ngöôïc ñaët leân moãi tranzito : U ng max = U z = 466.7 (v). Choïn heä soá quaù aùp cuûa
tranzito laø Kv = 1.6, thì caàn phaûi choïn tranzito chòu ñöôïc aùp ngöôïc laø
U ng = K vU z = 1.6*466.7 =746.72 (v).
Vì taûi ñaáu hình sao neân doøng qua moãi tranzito luùc cöïc ñaïi baèng doøng chænh löu
I T = I Z max = I dm 2 = 1 . 77 * 2 = 2 . 5 ( A )
Vôùi heä soá quaù doøng Ki = 1.2 , do ñoù ta phaûi choïn tranzito chòu ñöôïc doøng :
I T = K I I = 1.2 * 2.5 = 3 (A).
Caên cöù vaøo keát quaû treân, theo baûng I.2 Tranzito coâng suaát trang 18, Saùch ñieän töû coâng suaát
Nguyeãn Bính
Tranzito ñaõ choïn coù maõ hieäu BUX - 47 Coù caùc thoâng soá sau :
- VCE =850 V :Ñieän aùp Vce cöïc ñaïi khi cöïc badô bò khoaù bôûi ñieän aùp aâm.
- VCE 0 =400V :Ñieän aùp Vce khi cöïc badô ñeå hôû .
- VCEsat =1.5V : Ñieän aùp Vce khi tranzito ôû traïng thaùi baûo hoaø.
- I C = 9A : Doøng colectô maø tranzito coù theå chòu ñöôïc.
- I B = 1.2 A : Doøng badô maø tranzito coù theå chòu ñöôïc.
- T f = 0.8 µ :Thôøi gian caàn thieát ñeå VCE , I C tö goaù trò I C giaûm xuoáng 0.
- Ts = 3µ s : Thôøi gian caàn thieát ñeå VCE töø giaù trò VCEsat taêng ñeán ñieän aùp
nguoàn.
- Pm = 125(w) :Coâng suaát tieâu taùn cöïc ñaïi beân trong tranzito.
b. Tính choïn diod:

Doøng ñieän pha taûi coù ba ñoaïn khaùc nhau trong nöõa chu kyø :

20
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

- 0 ÷ 60 o E ⎡ (1 + a )( 2 − a ) − θ Q ⎤ (1)
iA = N ⎢1 − e ⎥
3R ⎢⎣ 1 + a3 ⎥⎦
EN ⎡ (1 + a ) 2 − θ Q ⎤
- 60 ÷ 120 o iA = ⎢2 − e ⎥ (2)
3R ⎢⎣ 1 + a3 ⎥⎦

- 120 ÷ 180 o EN ⎡ (1 + a )( − 2 a ) − θ Q ⎤ (3)


iA = ⎢1 + e ⎥
3R 3
⎣⎢ 1 + a ⎦⎥

ωL
vôùi Q= = tanϕ = 0.33
R
−1
a = e−1 =e 3 * 0 . 33 = 0 . 36
3Q
Taïi θ = θ1 , doøng qua taûi pha A baèng 0: ia = 0.
⎡ −θ ⎤
Töø (1) ta coù i A = E N ⎢1 − (1 + a )( 2 − a ) e Q ⎥ = 0
3 R ⎢⎣ 3
1+ a ⎥⎦
θ 1 + a3 1 + a3
− 1 = ln ⇒ θ 1 = − Q ln
Q (1 + a )( 2 − a ) (1 + a )( 2 − a )
1 + 0 .36 3
θ 1 = − 0 .33 ln = 0 .25
(1 + 0 .36 )( 2 − 0 .36 )
⇒ θ 1 = 14 . 3 o
Traïng thaùi chuyeån maïch Diod, taïi thôøi ñieåm θ = 0, Diod D1 daãn vaø doøng qua Diod cuõng laø doøng
qua taûi, luùc naøy doøng qua Diod cuõng laø doøng cöïc ñaïi cuûa Diod:
U ⎡ (1 + a )( 2 − a ) ⎤
I D1 max = i A ( 0 ) = d ⎢1 − ⎥
3R ⎣ 1 + a3 ⎦

= 466 . 7 ⎡ (1 + 0 . 36 )( 2 − 0 . 36 ) ⎤
⎢1 − ⎥ = − 1 . 49 ( A )
3 * 117 . 9 ⎣ 1 + 0 . 36 3 ⎦
neáu choïn heä soá quaù taûi doøng ñieän qua Diod laø 1.2 thì Diod choïn phaûi chòu doøng laø:

I D = 1 . 2 * 1 . 49 = 1 . 8 ( A )
Ñieän aùp ñaët ngöôïc ñaët leân moãi Diod laø:
2 2 2
U ng = U z = U d = * 466 . 7 = 311 . 2 (V )
3 3 3
Choïn heä soá quaù aùp laø Kv = 1.6, thì Diod choïn phaûi chòu ñöôïc ñieän aùp ngöôïc laø
U ng = k v .U ng = 1.6 * 311 .2 = 498 (V )

21
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

ta choïn Diod loaïi B10 cuûa Lieân Xoâ theo baûng I1 trang 11 saùch Ñieän Töû Coâng Suaát cuûa Nguyeãn
Bính.
c. Tính choïn tuï Co:
R 1 1
= cot g ϕ = = = 3 .03
XL tag ϕ 0 .33
Trong nghòch löu coù 3 pha khoâng taûi luùc naøo cuõng caàn tuï Co khi nguoàn En laø maïch chænh löu.
Neáu ta coù tyû soá R > 0.66 thì khoâng caàn ñeán tuï Co vaø doøng do ñieän caûm taûi pha naøy seõ
XL
khoâng traû veà nguoàn maø chaïy qua pha khaùc (quaån trong heä ba pha taûi )
Tröôøng hôïp tyû soá R < 0.66 ta caàn ñöa tuï Co vaøo vôùi heä soá laø :
XL
E n .L ∆Uc = 0.1E n
C o max = ( 2 ln 2 − 1) thöôøng laáy
2
3R ∆U c
En .X L
= ( 2 ln 2 − 1)
2
3 R .314 . 0 ,1 .E n
0 ,33 * ( 2 ln 2 − 1)
= = 0 , 23 . 10 − 6 = 0 .23 µ F
2
3 * 117 ,9 * 314 * 0 ,1
tuï Co phaûi chòu ñieän aùp Uc = Uz = 446,7 (V). neáu choïn heä soá veà aùp ñeå tuï hoaït ñoäng an toaøn laø
1,3 thì Uc' =446,7*1,3 = 580,7
Vaäy phaûi duøng loaïi tuï coù ñieän dung 0.23uF vaø chòu ñieän aùp laø 600 v.

II- BOÄ ÑIEÀU CHÆNH XUNG ÑIEÄN AÙP :


Boä ñieàu chænh xung ñieän aùp moät chieàu ñöôïc söû duïng khi coù saün nguoàn moät chieàu coá ñònh maø
khoâng caàn ñieàu chænh ñieän aùp ra taûi. Boä ñieàu chænh naøy hoaït ñoäng theo nguyeân taéc ñoùng, caét nguoàn taûi

22
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

moät caùch chu kyø theo moät soá luaät khaùc nhau. Phaàn töû thöïc hieän nhieäm vuï ñoù laø caùc van baùn daãn, do
chuùng laøm vieäc trong maïch moät chieàu neân chæ duøng thyristo thoâng thöôøng noù khoâng ñöôïc khoaù laïi 1
caùch töï nhieân ôû giai ñoaïn aâm cuûa ñieän aùp nguoàn nhö khi laøm vieäc vôùi doøng xoay chieàu. Neân ôû ñaây coù
maïch chuyeân duøng ñeå khoaù thyristo goïi laø “ maïch khoaù cöôõng böùc” gaây nhieàu khoù khaên trong thöïc teá.
Vì vaäy hieän nay ngöôøi ta caùc van ñieàu khieån caû ñoùng vaø ngaét nhö tranzito bilolar.
II-1. Sô ñoà nguyeân lyù cuûa phöông phaùp ñieàu chænh ñieän aùp :
Sô ñoà maïch vaø daïng soùng :

Trong khoaûng thôøi gian 0 ÷ T1 ta cho van T môû toaøn boä ñieän aùp ñöôïc ñöa ñeán taûi, coøn trong
khoaûng thôøi gian, T1 ÷ T ta caét nguoàn ra khoûi taûi, luùc naøy giaù trò trung bình cuûa ñieän aùp ra taûi laø:
1 T
U z = ∫ U dt 1

T 0 d
1 T T
= ∫ U d' dt = 1 U d
T 0 T
⇒ U z = ZU d ,
1
vôùi Z =
T

Theo bieåu thöùc treân, suy ra 3 phöông phaùp ñieàu chænh ñieän aùp Ud :
+ T = const , T1 = var :Phöông phaùp ñoä roäng xung .
+ T = var, T1 = const : Phöông phaùp taàn soá xung .
+ T = var, T1 = var : Phöông phaùp xung thôøi gian.
Trong 3 phöông phaùp treân thì phöông phaùp taàn soá xung vaø phöông phaùp xung thôøi gian coù
nhieàu nhöôïc ñieåm. Taàn soá phaûi thay ñoåi treân moät phaïm vi roäng lôùn môùi coù theå cung caáp moät daûi ñieän
aùp ñaàu ra. Vieäc thieát keá boä loïc vôùi taàn soá thay ñoåi ñöôïc gaëp nhieàu khoù khaên. Tong tröôøng hôïp möùc ñieän
aùp ra thaáp neáu ta ñieàu khieån theo phöông phaùp naøy seõ laøm thôøi gian Toff lôùn gaây neân hieän töôïng giaùn
ñoaïn doøng ñieän.
Vieäc söû duïng phöông phaùp ñieàu khieån ñoä roäng xung traùnh ñöôïc phaàn naøo nhöôïc ñieåm treân neân
noù coù tính thích hôïp cao hôn, do ñoù ta choïn phöông phaùp naøy ñeå ñieàu khieån.
II-2. Tính choïn Tranzito T:

23
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

Ôû ñaây ta duøng phöông phaùp ñoä roäng xung


Goïi T1 : thôøi gian môû.
T2 : thôøi gian khoaù cuûa Tranzito.
Ud : ñieän aùp tröôùc boä bieán ñoåi.
Ta coù ñieän aùp trung bình sau boä bieán ñoåi laø :
1 T1 1
Uz = ∫
T 0
U d dt = U d = Z U d
T
Choïn taàn soá laøm vieäc cuûa boä bieán ñoåi laø f = 500Hz
1
⇒ T = T1 + T2 = = 0 .002 s
f
Phaïm vi ñieàu chænh ñieän aùp cuûa ta laø :
Z min = 0.2 , Z max = 0.8 ,
Neáu cho suït aùp treân cuoän daây boä loïc khoâng ñaùng keå do ñoù giaù trò ñieän aùp phía sau boä bieán ñoåi taïi thôøi
ñieåm cöïc ñaïi cuûa ñieän aùp chính laø :
U 466 .7
U = z max = = 583 .4 (V )
α max 0 .8
Choïn heä soá quaù aùp Ku = 0.6
Vaäy phaûi choïn Tranzito chòu ñieän aùp laø:
U Tdm = K u .U d = 1.6 * 583.4 = 933.5 (V )
Moät caùch töông ñoái ta xem hieäu suaát cuûa boä nghòch löu laø η = 0,9. Theo ñònh luaät baûo toaøn
naêng löôïng, ta coù:
P
U z I z = dm
η
Pdm 1000
⇒ Iz = = = 2 .38 ( A)
η U dm 0,9 * 466 .7
Vaäy choïn doøng ñieän cöïc ñaïi qua Tranzito laø I max = 2,49 (A). Choïn heä soá döï tröõ doøng
K I = 1,2. Vaäy phaûi choïn Tranzito sao cho thoaû maõn doøng qua ñoù laø:
I T = K I * I max = 1,2 * I max = 1.2 * 2.38 = 2.868 ( A)

Khi suït aùp treân boä loïc cuoân daây phaùi tröôùc nghòch löu laø khoâng ñaùng keå, do ñoù giaù tri ñieän aùp
phía sau boä bieán ñoåi taïi thôøi ñieåm cöïc ñaïi cuûa daõi ñieàu chænh Z laø :
U z max = 466.7(V )
Ñieän aùp ñaàu vaøo cuûa boä bieán ñoåi laø :
U z max 446.7
Ud = = = 558,4(V )
Z max 0.8
Choïn heä soá quaù aùp laø KV = , Ta phaûi choïn Tranzito chòu ñöôïc ñieän aùp laø :
U T = KV * U d = 1,6.558,4 = 893,3 (V)

24
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

Töø ñoù ta choïn ñöôïc Tranzito loaïi BUX 47A,


Vôùi U CE = 1000 (V )
I C = 9 ( A)
t on = 1 s
pm = 125 ( w)
II-3. Tính choïn Diod Do :
Diod Do duøng ñeå ngaên chaën ñieän aùp töï caûm töø cuoän khaùng quaù lôùn khi chuyeån maïch Tranzito töø
môû sang khoaù vaø do ñoù baûo veä Tranzito khoûi quaù aùp ñaùnh thuûng U CEng max .
Ñoà thò bieåu dieãn quaù trình doøng ñieän vaø ñieän aùp sau boä chænh löu:

Giaù trò trung bình doøng ñieän chaïy


qua Diod Do laø:
1 T T −T 1 1
I Do = ∫
T T1
idt =
T
I d = (1 −
T
)I d
ñeå tìm I Do max ta ñaïo haøm I D theo z
o
I ' Do = (1 − 2 z ) I z = 0
1
⇒ Z=
2
1 1 1
I Do max = I Do = ( Z = ) = I z = * 2.38 = 0.595( A)
2 4 4
Ta caàn choïn Diod chòu doøng cöïc ñaïi laø :
'
ID 0 max
= 1.2 I Do max = 1.2 * 0.595 = 0.714 ( A)
Vaø ñieän aùp ngöôïc cöïc ñaïi :
U ng max = K v .U z = 1.6 * 466.7 = 746.72 (V )
Tra theo baûng Diod ta choïn ñöôïc loaïi B10 cuûa lieân Xoâ vôùi caùc thoâng soá
I tb = 10 A : Doøng trung bình

25
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

U ng max = 100 ÷ 1000(V ) : Ñieän aùp ngöôïc


∆U = 0.7 (V ) : Suït aùp treân Diod .

III- BOÄ LOÏC SAU ÑIEÀU CHÆNH ÑIEÄN AÙP :

Sô ñoà maïch loïc :

L
Nghòc
T h löu
Ud vaø
Do C taûi

26
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

III-1. Choïn ñieän caûm L:


Giaû söû raèng quaù trình chuyeån maïch ñieänaùp Uc laø khoâng ñoåi (quaù trình quaù ñoä ñieän aùp treân tuï
khoâng ñoät bieán )
Khi Tranzito T môû :
di
Ud = L + U c (1)
dt
Khi Tranzito T khoaù, ta coù :
di
(1) ⇒ L = Ud − Uc
dt
1 T T
vôùi U c = ∫ 1 U d dt = 1 U d = ZU d
T 0 T
di
Vaäy L = (1 − Z )U d
dt
(1 − Z ) 1.Z
Hay di = U d .dt ⇒ i = U d .t + I z
L L
Khi t = T1 = Z.T, ta coù : i= I1
(1 − Z ) Z
I1 = U d .T + T1
L
ta coù :
di U Z .U d
U c = −L ⇒ di = − c dt = dt
dt L L
Z .U d t ZU d ZU d
⇒i=− = − (t − T1 ) = − (t + Zt ) + I1
L T1 L L
khi t = T1 , ta coù : i = I 2
ZU d
⇒ I2 = − (1 − Z )T + T1
L
I − I 2 (1 − Z ).Z .U d .T
Vaäy ∆I = 1 =
2 2L
Ñeå tìm ∆I max , ta thöïc hieän nhö sau:
d∆I 1 − 2 Z
= .U d .T = 0
dZ 2L
1
⇒Z =
2
1 U T
Vaäy ∆I max = ∆I ( Z = ) = d
2 8L

27
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

UdT
Suy ra : ∆I max % =
8LI d
Caàn choïn L sao cho ∆I max % ≤ ∆I cp = 15%
U d .T U d .T 558 , 4 1
≤ 0,15 ⇒ L ≥ = . = 52
8 L.I d 8 I d .0,15 8 .0,177 .0 .15 50
Vaäy L = 52 H.
III-2. Choïn tuï ñieän C:
Doøng ñieän qua maïch chæ coù thaønh phaàn xoay chieàu, vaäy ñoä nhaáp nhoâ cuûa doøng ñieän taûi baèng
doøng ñieän chaïy qua tuï C .
Ta coù:
duc 1
ic = C ⇒ duc = ic dt
dt C

1 T 1 I
∆U c = ∫
C T1
ic dt = I d (T − T1 ) = Z z (T − Tz )
C C
⇒ ∆C = I z .T .Z .(1 − Z )

Ñeå tính ∆U c max , ta thöïc hieän nhö sau:

duc I z .T 1
= (1 − 2 Z ) = 0 ⇒ Z =
dz C 2

1 T .T T .I z
∆U c max = ∆U c ( Z = ) = 1 ⇒ ∆U c max % =
2 4C 4C.U z

Choïn tuï C sao cho ∆U c max % ≤ ∆U c cp = 15%

T .I z T .I z T .I d
≤ 0 ,15 ⇒ C ≥ =
4 C .U z 4U z .0 ,15 4U z .0 ,15 .Z max
1 0 ,177
= . = 16 ,5 .10 − 6
50 4 .446 ,7 .0 ,15 .0 ,8

Vaäy 17 µ F chòu aùp treân 300 V.


Treân thöïc teá nhaø saûn xuaát chæ saûn xuaát theo caùc ñieän dung tieâu chuaån
Vaäy ta choïn tuï 16,5µF chòu ñieän aùp (?) vaø tuï hoaø phaân cöïc.

28
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

IV- BOÄ LOÏC SAU CHÆNH LÖU:


Moät caùch töông ñoái ta xem naêng löôïng tieâu taùn treân boä ñieàu chænh ñieän aùp vaø boä loïc laø khoâng
ñaùng keå thì ta coù : U d .I d = U z .I z
Hay U d .I d = U z .I z ⇒ I d = Z .I z
Ñieän aùp ∆U c coù theå tính nhö sau:
T 1 1
∆U c = 1 ∫ ic dt = I d (T − T1 ) = Z .I d .T (1 − Z )
C T1 C C

Chæ
nh
löu

29
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

Tìm trò soá cöïc ñaïi cuûa ∆U c :


d∆U c I z .T 1
= (1 − Z ) = 0 ⇒ Z =
dz C. f 2
1 I .T I z .T
⇒ ∆U c max = ∆U c ( Z = ) = z ⇒ ∆U c max % =
2 4C. f 4C. f .U d
Choïn trò C f sao cho ∆U c max % ≤ ∆U c cp = 15%
Id
⇒Cf =
Z max
Ta coù taàn soá dao ñoäng cuûa maïch loïc C f , L f laø : f = 1
L
2π L f .C f
Ñeå traùnh hieän töôïng coäng höông xay ra trong maïch ta caàn choïn
f ≥ (2 ÷ 3) f L vôùi f laø taàn soá laøm vieäc cuûa Tranzito T.
f
Ta choïn f = 2 ,5 f L ⇒ f L = L
2 ,5
Suy ra : 1 1
=
2π L f .C f 2 ,5
2
⎛ 2,5 ⎞
⇒ L f .C f = ⎜⎜ ⎟⎟
⎝ 2π f ⎠
2
⎛ 2,5 ⎞ 1 ⎛ 2,5 ⎞ 2 1 ⎛ 2,5 ⎞ 2 1
⇒ L f = ⎜⎜ ⎟⎟ =⎜ ⎟ . =⎜ ⎟ . = 147
⎝ 2π f ⎠ C f ⎝ 50 ⎠ C f ⎝ 50 ⎠ 17 * 10 − 6
Nhö vaäy ta choïn trò soá ñieän caûm vaø ñieän dung laø:
V- BOÄ CHÆNH LÖU:
Boä chænh löu coù chöùc naêng bieán nguoàn xoay chieàu thaønh nguoàn moät chieàu, ôû ñaây ta duøng maïch
chænh löu hình caàu khoâng ñieàu khieån, boä chænh löu bao goàm caùc nhoùm van ñieàu chænh löu baø maùy
bieán aùp.
+ Van coù taùc duïng ñoùng môû taïo thaønh doøng moät chieàu.
+ Maùy bieán aùp coù taùc duïng bieán ñoåi ñieän aùp nguoàn phuø hôïp vôùi yeâu caàu caøn thieát cuûa phuï taûi,
caùch ly phuï taûi löôùi ñieän ñeå vaän haønh an toaøn, caûi thieän ñöôïc daïng soùng nguoàn ñieän löôùi. Ngoaøi ra
coøn coù taùc duïng haïn cheá toác ñoä taêng cuûa doøng anod. So vôùi chænh löu khoâng ñieàu chænh hình tia
thì chænh löu hình caàu coù ñaëc ñieåm sau:
+ Coù ñieän aùp ñaët leân van nhoû hôn 2 laàn so vôùi hình tia.
+ Ñieän aùp ñaàu ra phía chænh löu coù ñoä nhaáp nhoâ thaáp, chaát löôïng ñieàu chænh toát hôn.
+ Coù ñieän aùp nguoàn nhoû hôn so vôùi hình tia, maùy bieán aùp taän duïng trieät ñeå hôn,loõi theùp khoâng bò
töø hoaù.
Nhöng ôû sô ñoà hình caàu coù Diod nhieàu hôn 3 van neân giaù thaønh ñaét hôn .

30
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

Sô ñoà chænh löu hình Sô ñoà chænh löu hình tia


à
V-1. Sô ñoà chænh löu vaø nguyeân lyù daïng soùng:

Ta
ûi

31
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

U U2a U2b U2c

Ud

t
ia
t
ib

ic
t

¾ Ñieän aùp chænh löu


U do = U d + ∆U
= 383.4 + 5834(15% + 4%) + 2 = 617 (V )
¾ Giaù trò hieäu duïng ñieän aùp pha thöù caáp maùy bieán aùp
π 3 .14
U2 f = U do = .617 = 261 (V )
3 6 3 6
¾ Tæ soá maùy bieán aùp
2U f 261
m= = = 0 .69
U1 380
¾ Ñieän aùp lôùn nhaát moãi Diod phaûi chòu laø:
U im = 6 * U 2 f = 6 * 261 = 639.3 (V )
¾ Giaù trò trung bình cuûa moãi doøng qua Diod laø :

32
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

I 2 .38
ID = d = = 0 .79 ( A )
3 3
¾ Giaù trò doøng ñieän chaïy qua moãi pha thöù caáp maùy bieán aùp :
2 2
I2 = Id = 2 . 38 = 1 . 94 ( A )
3 3
¾ Trò hieäu duïng doøng chaûy qua trong moãi pha sô caáp maùy bieán aùp
I1 = m.I 2 = 0.69 * 1.94 = 1.34 ( A)
¾ Choïn Diod coù heä soá döï tröõ aùp laø : K v = 1.6
Choïn Diod coù heä soá döï tröõ doøng laø : K i = 1.2
¾ Vaäy Diod chòu ñöôïc :
U im = 1.6 * 693.3 = 1023 (V )
I D = 1.2 * 0.79 = 0.95 ( A)
Luùc môû maùy doøng taêng leân boán laàn :
Choïn Diod : BJI −10
I tb = 10 ( A)
Coù
U im = 300 ÷ 1500 (V )
Caùc van chænh löu 3 pha caàn chia laøm 2 nhoùm :
- Nhoùm catod chung goàm 3 van D1, D3, D5 .
- Nhoùm atod chung goàm 3 van D4, D6, D2 .
Trong nhoùm Anod van naøo coù theá aâm hôn thì daãn, coøn trong nhoùm Catod van naøo coù theá döông hôn
thì daãn.
Vaäy taïi moät taïi ñieåm baát kyø bao giôø cuõng coù hai van daãn cho doøng chaïy qua, 1 van ôû nhoùm Atod

vaø van coøn laïi laø ôû nhoùm Catod, moãi van daãn trong khoaûng daãn λ =
3
Ta xeùt trong khoaûng 0 ÷ θ1 , van D1, D6 daãn. Khi ñoù, ñieän aùp Ua ñaët vaøo ñaàu cuûa taûi coøn ñieän
aùp Ub ñi qua van D6 vaø ñaët vaøo ñaàu coøn laïi cuûa taûi,
do ñoù : U d = U a − U b = U ab
Taïi thôøi ñieåm θ1 luùc ñoù Ub = Dc neân van D2 môû vaø sau ñoù Vc aâm hôn Vb neân D2 vaø D6 bò khoaù
laïi :
Töông töï, trong khoaûng θ1 ÷ θ 2 thì D1 vaø D2 môû neân:
U d = U a − U c = U ac
Giaù trò trung bình cuûa ñieän aùp chænh löu :
6 π 3 6
2π ∫− π
Ud = 6 U 2 f cos θ d θ = U 2 f = 2 .34U 2 f
π
6
Ñieän aùp ngöôïc lôùn nhaát daët leân moãi Diod laø:
U ng max = 2 2U 2 f cos 30 o = 2.45U 2 f

33
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

Doøng chaûy trong Diod baèng doøng chænh löu : I D = I d


Giaù trò trung bình cuûa doøng taûi :
6 π 6U 2 f . cosθ − E U −E
2π ∫− π
Id = 6 dθ = d
R R
6
Giaù trò trung bình cuûa doøng chaûy trong moãi Diod :
2 π 6U 2 f . cosθ I
2π ∫− π
ID = 6 dθ = d
R R
6

CHÆÅNG IV
MAÛCH ÂIÃÖU KHIÃØN
Så âäö khäúi cuía hãû thäúng âiãöu khiãøn:

Phaït Phán Khuyãúc


xung phäúi h âaûi
âiãöu xung xung

34
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

I- PHAÏT XUNG CHUÍ ÂAÛO :


Kháu phaït xung chuí âaûo duìng IC555 laìm viãûc åí chãú âäü phi äøn coï taïc duûng taûo ra daîy xung coï táön
säú mong muäún
I-1. Giåïi thiãûu IC555:
Vi maûch IC555 do haîng Signetics chãú taûo gäöm 2 khuyãúch âaûi thuáût toaïn OA1, OA2 thæûc hiãûn chæïc
nàng so saïnh mäüt Trigå, mäüt Transitor vaì 3 âiãûn tråí mäùi caïi 5kΩ
Vi maûch coï 8 chán nhæ hçnh veî 8 4

5k

5
6 OA1

5k

2 3
OA2

1. Näúi våïi cæûc ám cuía nguäön nuäi


2. Kêch láût khi V2=2E /3 thç V3 = 0
3. Cäøng ra V(3) min = 0,1v , V(3)maî = 0.5v, I3max =0.2A 5k

4. Chán 4 khoaï khi V(4) = 0 thç V(3) = 0, nãúu khäng cáön khoaï thç näúi 4 vaìo 8
1
5. Loüc nhiãùu, thæåìng thç gàõn tuû âiãûn 0,01.µ thç chán 5 xuäúng mass
6. Nguäön láût V6 = 2E/3 thç V3 = 0
7. Chán phoïng âiãûn thæåìng âæåüc âáúu våïi tuû C cuía maûch ngoaìi
8. Näúi våïi cæûc dæång cuía nguäön nuäi E =5-18v tiãu thuû doìng âiãûn 0,7 mA/1V nguäön nuäi
I-2. Så âäö maûch phaït xung chuí âaûo :
I-2.a Så âäö maûch : Vcc (5-15v)

8
3 Vc
Ra
LM
7 555

Rb 6
5
2 1

35
C 0.01uF
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

I-2.b Nguyãn lê laìm viãûc :


ÅÍ traûng thaïi ban âáöu måïi cáúp âiãûn, âiãûn aïp trãn tuû Uc = 0. Do váûy âiãûn aïp taûi chán 2 vaì 6 cuîng bàòng 0
nãn åí âáöu ra chán 3 âiãûn aïp åí mæïc cao (≈Uc = 17v ) vaì âáöu chán 7 åí mæïc tháúp ( = 0 ). Tuû C bàõt âáöu naûp âiãûn tæì
+Vcc qua Ra , Rb âiãûn aïp trãn tuû caìng tàng.
Khi âiãûn aïp trãn tuû C ≥ 2Ucc/3 thç bàõt âáöu 3 seî chuyãøn traûng thaïivãö mæïc tháúp coìn chán 7 seî åí mæïc
cao, luïc naìy tuû C seî phoïng âiãûn, âiãûn aïp trãn tuû caìng giaím. Khi âiãûn aïp trãn tuû giaím âãún giaï trë Uc ≤Ucc /3 thç
âáöu âäøi mæïc traûng thaïi chuyãøn lãn mæïc cao coìn chán 7 chuyãøn vãö mæïc tháúp, tuû âiãûn C laûi naûp âiãûn tråí laûi, quaï trçnh
dao âäüng cæï tiãúp diãùn, åí âáöu ra chán 3 seî âæåüc daîy xung âiãöu khiãøn vaì sau âoï âæa âãún kháu phán phäúi xung.
* Daûng xung ra nhæ sau :

II- KHÁU PHÁN PHÄÚI XUNG :


Yãu cáöu phán phäúi xung laì taûo ra caïc xung âiãöu khiãøn måí Transitor theo quy luáût âoïng måí âäüng cå, tæì
baíng tuáön tæû dáùn âiãûn cuía caïc van Transitor ta coï nháûn xeït sau:
+ Khi T1 dáùn thç T4 khoïa, tæïc laì T1 coï xung âiãöu khiãøn thç T4 hoaìn toaìn khäng coï xung
âiãöu khiãøn
+ Khi T3 coï xung thç T6 hoaìn toaìn khäng coï xung âiãöu khiãøn
+ Khi van T5 coï xung âiãöu khiãøn thç T2 hoaìn toaìn khäng coï xung âiãöu khiãøn
Âãø taûo âæåüc sæû phán phäúi xung nhæ váûy cáön sæí duûng caïc Trigå våïi caïc âáöu ra âaío vaì khäng âaío. Theo nhæ
phán têch trãn thç coï 3 Trigå ( 3 Trigå âãúm täúi âa âæåüc 8 traûng thaïi tæïc laì coï 8 xung âáöu vaìo thç âáöu ra nháûn âæåüc
1 xung ra, nhæng trong 1 chu kç âiãûn aïp chè coï 6 xung ( mäùi xung caïch nhau 600 ) nãn chè âæåüc xáy dæûng bäü
âãúm Modul 6 maì thäi tæïc laì åí âáöu vaìo coï 6 xung thç âáöu ra coï 1 xung, xung âæåüc cung cáúp tæì âáöu ra cuía
kháu phaït xung chuí âaûo IC555
Bäü âãúm âæåüc xáy dæûng trãn cå såí cuía Trigå D ( Flip Flop D )
Baíng chæïc nàng cuía Flip Flop D

36
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

Qn D Qn+1
0 0 0
0 1 1
1 0 0
1 1 1
Våïi Qn+1 = D
Tæì baíng trãn ta coï baíng âáöu vaìo kêch cuía Flip Flop D

Qn → Qn+1 D
0 → 0 0
0 → 1 1
1 → 0 0
1 → 1 1

Taûi moüi thåìi âiãøm trong bäü nghëch læu luän coï 3 Transitor ( trong 6 Transitor ) måí nãn cáön phaíi phán phäúi xung
âãún caïc Transitor phuì håüp våïi yãu cáöu måí → traûng thaïi cáön coï cuía caïc Flip Flop D nhæ sau

Ck

Q1

Q2

Q3

Q1

Q2

Q3

Tæì âoï ta thaình láûp baíng traûng thaïi cuía caïc Flip Flop D
M xung Traûng thaïi hiãûn taûi Traûng thaïi kãú tiãúp Âáöu vaìo Flip Flop D

37
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

Qn1 Qn2 Qn 3 Qn+13 Qn+12 Qn+11 D3 D2 D1


M1 1 0 0 1 0 1 1 0 1 1
M2 2 0 1 1 1 1 1 1 1 1
M3 3 1 1 1 1 1 0 1 1 0
M4 4 1 1 0 1 0 0 1 0 0
M5 5 1 0 0 0 0 0 0 0 0
M6 6 0 0 0 0 0 1 0 0 1
Dæûa vaìo baíng traûng thaïi cho caïc Flip Flop D ta tçm âæåüc sæû liãn hãû giæîa caïc âaûi læåüng âáöu vaìo vaì ra
cáön täúi giaín theo phæång phaïp Karnaugh

00 01 11 10
0 0 0 1 x
1 0 x 1 1
00 01 11 10 00 01 11 10
0 1 1 1 x 0 0 1 1 x
1 0 0 0 0 1 0 x 1 0

T1 T2 T3

CLOCK

T4 T5 T6

38
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

III - KHÁU KHUYÃÚCH ÂAÛI XUNG:


Kháu khuyãúch âaûi duìng linh kiãûn baïn dáùn, trong âoï sæí duûng caïc pháön tæí gheïp quang (Optocoptcur )
nhàòm caïch ly giæîa maûch âäüng læûc vaì maûch âiãöu khiãøn
Så âäö khuyãúch âaûi xung cho mäüt táöng cäng suáút thuäüc nhoïm chàôn
Nguäön taûo Nguäön phuû
xung + 5v +Ua 12v

R5 R6

1 4 Âi âãún
âäüng cå vaì
TPL-521 Transitor
cäng suáút
Tæì
caï Transit
2 3
c R4 or cäng
Fli Q2 Q1 suáút
p T nghëch
Flo læu
nhoïm

Så âäö khuyãúch âaûi xung cho mäüt táöng cäng suáút thuäüc nhoïm leí -E
Ám nguäön nghëch
læu

Nguäön taûo Nguäön phuû -Ub


xung +5v 12v

R5 R6
Dæång nguäön
+E nghëch læu
1 4

TPL-
521

2 393
Tæì R4
caï Q2 Q1
Transitor
c cäng suáút
T
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

Nguyãn lê laìm viãûc:


Khi tên hiãûu âæa vaìo chán B cuía Transitor Q1 tæì caïc Trigå åí mæïc logic ‘0’ thç Q1 ngæng dáùn , âáöu vaìo
vaì âáöu ra cuía Optocoptaur khäng coï doìng, do âoï Q2 ngæng dáùn vaì Transitor T khäng âæåüc kêch thêch åí cæûc B.
khi tên hiãûu âáöu vaìo cuía chán B cuía Q1 tæì caïc Trigå åí mæïc logic ‘1’ thç Q1 dáùn doìng , laìm cho Q2 dáùn vaì
kêch Transitor cäng suáút dáùn.

40
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

IV - TÊNH TOAÏN MAÛCH ÂIÃÖU KHIÃØN:


IV-1. Xaïc âënh táön säú xung ra cuía IC555 vaì caïc Trigå:
Vi maûch IC555 laìm viãûc åí chãú âäü tæû dao âäüng, táön säú dao âäüng phuû thuäüc vaìo sæû phoïng naûp cuía tuû C.
Khi tuû C naûp qua 2 âiãûn tråí R1 vaì R2: tæì så âäö maûch âiãûn ta coï phæång trçnh cán bàòng âiãûn aïp cuía
maûch âiãûn: iR +Uc = Vcc
du c
i: doìng âiãûn naûp cho tuû, i = C.
dt
Phæång trçnh mä taí quaï trçnh naûp cho tuû
duc
Cr + uc = Vcc Viãút hãû phæång trçnh naìy dæåïi daûng toaïn tæí Laplace
dt

L ⎧ duc ⎫
⎨Tn
⎩ dt ⎭
⎬ + L{ } = L
uc Vcc våïi Tn = C.R

Hay Tn [PUc(p) - Uc(0) ] + Uc(p) =


Vcc
p
⇒ Uc(p)(Tnp +1) =
Vcc
+ TnUc(0)
p

Taûi thåìi âiãøm ban âáöu cuía quaï trçnh naûp âiãûn thç Uc(0) = Vcc/3

Váûy phæång trçnh viãút laûi : Uc(p) [ Tnp + 1] =


Vcc
+TnVcc/3
p

V cc 1 V ccTn V cc V ccTn
⇒ Uc(p) = + = +
P (T n P + 1) 3 Tn P + 1 pT (P + ) 3T (P + 1 )
1
n n
Tn Tn

) = Vcc[ − ]
V cc T n Tn V cc 1 2
Uc(p) = ( − +
T n p P + 1 3(P + 1 ) P 3(P + 1 )
Tn Tn Tn

Tæì aính ta tçm âæåüc gäúc cuía toaïn tæí Laplace :

2 −t T n
Uc(t) = Vcc (1 - e ) (1)
3
Khi kãút thuïc quaï trçnh naûp thç Uc (T1) = 2Vcc/3 , thay vaìo (1) ta coï
2V cc 2 −T1
=V cc (1− e Tn ) (2)
3 3
tæì phæång trçnh (2) giaíi ra ta âæåüc T1 = 0,7.C.(RA +RB )
Tæång tæû phæång trçnh phoïng âiãûn cuía tuû

41
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

V cc
Uc(p) (TnP + 1 ) = + T nU c (0) (*)
P

Taûi caïc thåìi âiãøm ban âáöu, cho quaï trçnh tuû phoïng laì: Uc(0)=2Vcc/3,thay vaìo (*) ta âæåüc
v cc 2
Uc(p) (TnP +1 ) = + T nV cc
P 3
V cc 2 V cc V T Tn 2 V cc
⇒Uc(p) = + = cc [( n − )+ ]
1 1 1 3P+ 1
Tn P (P + ) 3 P + Tn P P +
Tn Tn Tn Tn
1 1
⇒Uc(p) = Vcc [ + ]
P 3(P + 1 )
Tn
1 −t
Tæì aính ta tçm âæåüc gäúc Uc(t) = Vcc(1 - e Tn ) (3)
3
Kãút thuïc quaï trçnh phoïng âiãûn thç : Uc(T1) = Vcc/3, thay vaìo (3) ta âæåüc
V cc 1 −T2
=V cc (1− e Tn )
3 3

⇒ T2 = 0,7Tn = 0,7CR

vç quaï trçnh phoïng âiãûn chè phoïng qua RB do váûy chu kç xung ra laì:

T = T1 + T2 = 0,7C(R1 +2R2 )

Táön säú xung ra cuía vi maûch IC555 :

1 1
f555 = =
T 0,7C (R1 + 2R2 )
Vç coï 6 xung åí âáöu vaìo (xung CLOCK ) láúy tæì IC555 thç åí âáöu ra cuía Trigå coï 1 xung, nhæ váûy
f 555
táön säú xung ra cuía caïc Trigå xuîng chênh laì táön säú cuía âiãûn aïp xoay chiãöu trãn taíi f =
6
1 1
= =
6.0,7C (R1 + 2R2 ) 4,2C (R1 + 2R2 )

Muäún thay âäøi táön säú nguäön thç ta phaíi thay âäøi táön säú maûch phaït xung chuí âaûo IC555 tæïc laì âiãöu
chènh giaï trë C,R1,R2. âãø âån giaín ta choün træåïc giaï trë tuû C vaì âiãöu chènh bàòng caïch thay âäøi giaï trë cuía caïc âiãûn tråí
R1, R2. Våïi taíi laì âäüng cå khäng âäöng bäü räto läöng soïc, yãu cáöu âiãöu chènh táön säú nguäön cung cáúp cho taíi tæì 15-
50hz. Ta choün giaïi trë tuû C laì 0,1µf

Giaï trë âiãûn tråí R1 seî tæång æïng våïi táön säú 50hz vaì R2 = 0 laì

42
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

1
50 = ⇒ R1 = 47600 Ω láúy R1 = 47kΩ
4,2.0,1.10−6 R1

Giaï trë âiãûn tråí R2 seî tæång æïng våïi táön säú 15hz vaì R1 = 47kΩ

1
15 = −6
⇒ R2 = 55,8kΩ láúy R2 = 50kΩ
4,2.0,1.10 ( 47 + 2R2 ).103

Bäü phán phäúi xung duìng 2 vi maûch 4013 chæïa 2 Trigå D loaûi CMOS coï âiãûn aïp ra mæïc logic ‘1’ laì
4,9v vaì doìng khoaíng 500µA

IV-2. Tênh choün caïc pháön tæí maûch khuyãúch âaûi xung:

Theo tênh toaïn træåïc, Transitor cäng suáút T cuía pháön nghëch læu choün loaûi BUX-48 coï caïc thäng säú
=8, IC max=15A våïi doìng laìm viãûc IClv=6,73A thç doìng cuía Bazå T laì

6,73
IB= = 0,84A
8

IV-2.a Tênh choün caïc pháön tæí cuía maûch khuyãúch âaûi xung

* Choün Transitor Q1: choün theo âiãöu kiãûn Ic = Iop = 5mA, VCE>VCC loaûi NPN

Váûy ta choün loaûi 2SC828

Thäng säú P (mw) FT(MHz) t0C UCB max UCE max UBE max Ic max β Type

22
C828 250 200 125 30 30 5 50 SN
0

Âiãûn tråí R5 choün theo âiãöu kiãûn


V CC −V LEP −V CE (Q1 ) 5 − 2 − 0,5
R5 = = = 500 (Ω)
I op 5

Choün R5 = 470Ω

Vç Q1 chæa baîo hoaì nãn hãû säú khuyãúch âaûi doìng låïn, vê duû β = 200 váûy doìng

5.103
Ic
IB = = = 25µA
β 200

Doìng naìy nhoí hån doìng cung cáúp cuía maûch CMOS 4013 nãn ta cho thãm âiãûn tråí haûn doìng

43
Tài liệu này được upload và download tại website: http://hutonline.net
Đồ án Điện Tử Công suất Nguyenvanbientbd47@ gmail.com

V cc −V CEsat(Q1 ) −V D −V BE (Q1 ) 5 − 0,2 − 0,7 − 0,7


R4 = = = 136000Ω =136KΩ
IB 2,5.10−5

Trãn thæûc tãú nãn duìng trë säú nhoí hån, vê duû 68KΩ âãø âaím baío LED optocopteur âæåüc cung cáúp âuí doìng.
Choün R4 = 68KΩ
*Choün Transitor Q2: theo âiãöu kiãûn IC (Q2) > IBT = 0,84A
UCE(Q2) > UCE = 30v loaûi NPN
Váûy choün Q2 laì loaûi C2275 coï caïc thäng säú sau
Thäng säú P(w) fT(MHz) t0C UCE max (v ) IC max β Type
C2275 25 200 150 150 1,5 A 40 SN
*OPTOCOPTEUR: choün loaûi TLP-521 do Nháût Baín chãú taûo coï caïc thäng säú sau:
Âiãûn tråí caïch ly: RCL =1011Ω
Âiãûn aïp caïch ly: 2500v doìng âiãûn XXXXXXXX phaït quang 5mA
Tè säú truyãön doìng 50-100 láön láúy tè säú truyãön doìng 50 ta coï
IOP = 5.50 = 250 mA = IB (Q2)
IC (Q2) = βIB(Q2) = 40.0,25 = 10A, doìng âiãûn naìy quaï låïn so våïi doìng âiãûn cáön laì
I CQ2
0,84
I BQ2 = =
= 0,021A nãn ta gàõn thãm R6 âãø haûn chãú doìng âiãûn
β 40
V −V −V 15− 0,7 − 1,5
Choün R6 = CC BE (Q2 ) BE (T ) = = 690Ω choün R6 =560Ω 1/8W, åí âáy âiãûn
I BQ2 0,021
aïp nuäi maûch kên laì 15v
IV-3. Choün maûch âiãöu khiãøn bäü âiãöu chènh xung âiãûn aïp:
Nhæ ta âaî tênh toaïn åí trãn, Transitor trong bäü âiãöu chènh xung laìm viãûc åí táön säú 500hz vç váûy ta
phaíi choün bäü âiãöu khiãøn Transitor sao cho táön säú xung âiãöu khiãøn phaíi bàòng 500hz. Åí âáy ta choün vi maûch taûo
xung IC555 våïi táön säú xung ra f555 = 500hz nhæ âaî tênh toaïn åí trãn ta coï táön säú xung ra cuía IC555 laì:
1 1
f555 = =
T 0,7C (R1 + 2R2 )
Ta choün tuû C= 0,047µF, ta coï
1
f555 = = 500 ⇒ R1+2R2 =60790 Ω
0,7.0,047.10−6 ( R1 + 2R2 )
Choün R1 = 18KΩ
R2 = 47KΩ 1/8W

44

You might also like