Professional Documents
Culture Documents
Qua chín tuần học tập môn Giáo dục thể chất – sức khỏe dưới sự giảng
dạy của thầy Nguyễn Ngọc Dũng - Chủ nhiệm bộ môn GDTC em đã nắm bắt
được những khái niệm cơ bản thế nào là giáo dục thể chất, mục đích của việc
học môn này, hiểu được sức khỏe không đơn thuần là khỏe mạnh về thể chất,
mà còn khỏe mạnh về tinh thần. Em cảm thấy các bài giảng của thầy thật sự rất
bổ ích và có ý nghĩa sâu sắc .Qua đó em cũng đã học được những pháp pháp,
cách thức chăm sóc sức khỏe cho người thân và chính bản thân em. Ngoài ra em
còn giúp em làm quen được với một số phương pháp rèn luyện sức khỏe mới
như thiền, xoa bóp huyệt đạo, khí công dưỡng sinh, …
Dưới đây là những nhận thức của em sau khi học Giáo dục thể chất – sức
khỏe. Dù đã rất cố gắng nhưng do khả năng và kinh nghiệm còn hạn chế nên bài
làm của em sẽ không tránh khỏi những sai sót. Em kính mong nhận được những
ý kiến đóng góp từ thầy cùng mọi người để bài tiểu luận của em được hoàn
thiện hơn.
2
PHẦN 1 :
3
I. Sức khỏe
Lời hỏi thăm về sức khỏe không chỉ là câu chào hỏi xã
giao mỗi khi gặp nhau của người Việt Nam mà còn là phép xã giao quốc
tế.
Như vậy chúng ta có thể hiểu sức khỏe được đánh giá
thông qua ba mặt :
4
- Sự nhanh nhẹn: Khả năng phản ứng của
chân tay nhanh nhạy, đi lại, chạy nhảy, làm các thao tác kỹ thuật một
cách nhẹ nhàng, thoải mái
5
Sức khoẻ tinh thần chính là sự biểu hiện
nếp sống lành mạnh, văn minh và có đạo đức. Cơ sở của sức khoẻ tinh
thần là sự thăng bằng và hài hoà trong hoạt động tinh thần giữa lý trí và
tình cảm .
và xã hội của con người. Nó là cơ sở quan trọng tạo nền tảng cho hạnh
phúc con người.
6
Qua các định nghĩa trên đã cho ta thấy vai trò rất quan
trọng của sức khỏe đối với đời sống con người, nó đem lại cho chúng ta
một lối sống lành mạnh, một cuộc sống vui tươi và những thành công
như mong đợi. Người ta vẫn thường nói “ có sức khỏe là có tất cả”, câu
nói này ai cũng nhận thức được ý nghĩa của nó nhưng không phải ai
cũng có những thói quen và phương pháp để đem lại cho mình một sức
khỏe sung mãn.
Trong thời đại ngày nay, chúng ta đang hăng say học
tập và lao động với mong muốn rằng cuộc sống của mình và người thân
sẽ trở nên tốt đẹp hơn nhưng nhiều khi ta lại vô tình lãng quên đi sức
khỏe của chính bản thân mình để khi nhận thấy tác hại của điều đó thì đã
quá muộn.
7
Trong lời kêu gọi toàn dân tập thể dục ngày
27/03/1946 Bác Hồ có nói: “ Mỗi một người khỏe mạnh là đất nước
mạnh lên một phần, mỗi một người dân yếu ớt là đất nước yếu đi một
phần…” Chính hiểu rõ được tầm quan trọng của sức khỏe, Bác đã làm
tấm gương “… Tự tôi ngày nào cũng tập thế dục …” để khuyến khích
mọi người cùng tập thể dục. Hưởng ứng lời kêu gọi của Bác trong nhiều
năm qua cùng với sự phát triển về kinh tế, chính trị, văn hóa … phong
trào luyện tập thể dục thể thao, nâng cao sức khỏe ngày càng được chú
trọng cả bề rộng lần chiều sâu trong các chương trình của nhà nước cũng
như trong ý thức của quần chúng nhân dân, nó thực sự là nhu cầu thiết
thực và đóng góp tích cực vào việc xây dựng, phát triển và bảo vệ tổ
quốc.
8
• Thể dục thể thao trường học .
Ở Việt Nam , thể dục thể thao là sự nghiệp của nhà nước
và của toàn dân.
Thể dụ c là hệ thống các bài luyện tập và thủ pháp được
lựa chọn một cách chuyên biệt để tăng cường sức khoẻ phát triển cơ thể
hài hoà. Theo Pháp lệnh thể dục, thể thao công bố ngày 9/10/2000, TD là
một bộ phận của thể dục, thể thao. TD bao gồm: TD, thể thao quần chúng
và TD, thể thao trường học. TD, thể thao quần chúng là hoạt động tập
luyện, biểu diễn và thi đấu TD, thể thao mang tính tự nguyện của đông đảo
nhân dân. Xét về thực chất, TD, thể thao quần chúng cũng là thể thao cho
mọi người. TD, thể thao trường học bao gồm giáo dục thể chất và hoạt
động TD, thể thao ngoại khoá cho người học. TD còn là tên gọi riêng của
một nhóm môn thể thao thành tích cao trong chương trình thi đấu
Olympic, bao gồm: TD dụng cụ, TD thể hình, nhào lộn trên thảm, nhào lộn
trên lưới, TD nhịp điệu...
Thể thao là một bộ phận của văn hoá thể lực, là
phương tiện và phương pháp để giáo dục thể chất, hệ thống tổ chức, rèn
luyện và tiến hành các cuộc thi đấu các môn thể thao, các bài thể dục
khác nhau. Theo Pháp lệnh thể dục, thể thao công bố ngày 9.10.2000, TT
là một bộ phận của thể dục - thể thao, gọi là TT thành tích cao. TT thành
tích cao là hoạt động tập luyện và thi đấu TT của vận động viên chuyên
nghiệp hoặc nhà nghề, trong đó thành tích cao, kỉ lục TT được coi là giá
trị văn hoá, là sức mạnh và năng lực sáng tạo của con người. TT thành
9
tích cao ở Việt Nam bao gồm các môn TT thi đấu trong chương trình đại
hội Ôlympic (Olympic), Asiad, SEA Games.
2. Tầm quan trọng của thể dục thể thao đối với cuộc sống
Là mộ t môn họ c bắ t buộ c trong tấ t cả cá c ngôi
trườ ng ở nướ c ta . Trong quân sự nó là mộ t trong nhữ ng hì nh thứ c tậ p
luyệ n chí nh . Bở i lẽ chỉ có chăm tậ p luyệ n thể dụ c thể thao thì mớ i có sứ c
khỏ e tố t để Có sứ c khỏ e tố t thì mớ i có khả năng họ c tậ p và là m việ c tố t.
Thể dụ c thể thao là mộ t phương phá p tố t nhấ t để rè n
luyệ n tố chấ t cho con ngườ i .
Thể dụ c thể thao cò n mang lạ i nguồ n lợ i lớ n : Nơi
nà o tổ chứ c cá c hoạ t độ ng thể dụ c thể thao lớ n như tổ chứ c cá c kỳ thế vậ n
hộ i hay olympic......cấ p châu lụ c và khu vự c thì đề u thu hú t đượ c đông
đả o quầ n chú ng trên toà n thế giớ i . Như vậ y hì nh ả nh củ a quố c gia hay
vù ng tổ chứ c sẽ đượ c quả ng bá thú c đẩ y hoạ t độ ng du lich phá t triể n
mạ nh.
Thể dụ c thể thao đó n g vai trò hế t sứ c quan trọ n g
trong việ c đặ t nề n mó ng cho cá c mố i quan hệ chí nh trị giữ a cá c quố c gia .
Cụ thể là thông qua cá c trậ n thi đấ u giao hữ u thể thao để là m tiề n đề và
thắ t chặ t mố i quan hệ hợ p tá c , hữ u nghị , bì nh đẳ ng giữ a cá c nướ c tham
gia.
10
• Giúp ngủ ngon hơn :Nhiều nghiên cứu đã cho
thấy thể dục đều đặn có tác dụng cải thiện chất lượng giấc ngủ. Các nghiên
cứu này cho rằng, thế dục 20-30 phút ở cường độ vừa đến mạnh khoảng 3-
4 lần mỗi tuần giúp bạn ngủ ngon hơn. Tuy nhiên, bạn nên thể dục vào
buổi sáng hoặc chiều, tránh thể dục sát giờ đi ngủ.
12
cho bạn. Hoạt động thể chất cũng giúp bạn cải thiện chế độ ăn uống, giảm
căng thẳng. Một số nghiên cứu cho rằng thể dục có thể hỗ trợ trong điều trị
trầm cảm.
III.Bộ môn giáo dục thể chất củ a trườ ng đạ i họ c
Thăng Long
1. Mục đích của môn học Giáo dục thể chất trong nhà
trường và yêu cầu cụ thể đối với sinh viên
Giá o dụ c thể chấ t là mộ t bộ phậ n củ a thể dụ c thể thao
trườ ng trườ ng họ c , đượ c coi là nền tảng của thể dục thể thao của mỗi
quốc gia.
Trong những năm gần đây vấn đề Giáo dục thể chất –
sức khỏe cho học sinh, sinh viên trong nhà trường được dư luận xã hội
quan tâm rất nhiều. Giáo dục thể chất không còn là thể dục cơ bắp thuần
túy và không chỉ đánh giá lượng hóa bằng thành tích của các môn: chạy
cự ly ngắn, dài, nhảy xa, nhảy cao, xà kép, xà đơn,… mà giáo dục thể
chất phải là giáo dục sức khỏe toàn diệndể sinh viên có thể phá t triể n
toà n diệ n về mọ i mặ t.
13
khỏe, khả năng tự chủ cũng như khả năng chịu đựng và tạo phong cách
ứng xử lành mạnh, tốt đẹp cho sinh viên.
14
• Với các mục đích trên, mỗi bạn sinh viên cấn
nâng cao ý thức học tập của riêng mình, chăm chú vào các bài giảng, kết
hợp với kinh nghiệm bản thân, tích cực rèn luyện các bài tập phù hợp để
môn học sẽ có tác dụng nâng cao sức khỏe cho mỗi người về mặt lâu dài.
Hiệ n đạ i : Bên cạnh những môn tập luyện hiện đại như
bóng bàn, cầu lông, dance sport thì có cả môn thể dục cổ truyền, điều này
tạo nên sự kết hợp hài hoà giữa cổ điển và hiện đại nên đã thu hút được sự
nhiệt tình tham gia của các bạn sinh viên .
• Bó ng rổ
• Bó ng bà n
• Bó ng chuyề n
• Cầ u lông
• Bơi
15
Phần 2:
16
I. Hệ vậ n độ ng
Tấ t cả cá c hoạ t độ ng thông thườ ng củ a con ngườ i đề u dự a và o hệ
vậ n độ ng. Thường xuyên tập luyện thể dục thể có thể tăng cường được các
chất của xương, tăng cường sức mạnh cơ bắp, tăng cường tính ổn định và
biên độ hoạt động của các khớp, từ đó mà năng lực hoạt động của cơ thể
đã được nâng lên
1. Cơ:
các tế bào dài (các sợi cơ) chứa các tơ có khả năng co
rút lớn. Có dạng ống hay phiến, có thể dày do có nhiều lớp. Tế bào dài,
hẹp, vuốt nhọn hai đầu, nhân dài, bào tương chứa các sợi protein dài, mảnh
khi co bóp, là cơ trơn. cơ trơn có ở tất cả các nội quan và mạch máu (trừ
tim), hoạt động không theo ý muốn do hệ thần kinh thực vật điều khiển, có
thể co liên tục trong thời gian dài. Ở tất cả động vật không xương sống
(trừ chân đốt) chỉ có cơ trơn. Cơ chuyển vận các xương, do nhiều sợi có
kích thước hiển vi bọc trong bao liên kết sợi xốp (bao cơ) là cơ vân. Mỗi
sợi cơ vân có màng ngoài, trong có nhiều nhân tơ cơ dài chứa yếu tố co rút
là đốt cơ , làm cho cơ có các vân, có gân gắn vào đầu thon của cơ, một đầu
bám vào xương cố định, đầu kia bám vào xương di động. Khi cơ co, bắp
cơ ngắn và to hơn, các xương di động quanh khớp. Cơ vân do thần kinh
trung ương điều khiển (x. Tơ cơ).
2. Gân :
Là mô liên kế t không đàn hồi, dai, nối cơ với xương,
gồm khối các sợi colagen trắng chạy song song, là phần tiếp tục của bao
cơ và màng xương. Khi co cơ, gân kéo xương tạo ra sự chuyển động ở
khớp . Gân có thể bị viêm cấp tính hay mạn tính do nhiễm khuẩn , kí sinh
trùng hoặc tai nạn cơ giới. Ở người, bong gân là do giằng kéo khớp làm
gân bị kéo giãn, rách hoặc đứt: cần điều trị cẩn thận. Ở côn trùng , gân
cánh là một trong các ống kitin nâng đỡ làm cho cánh vững chắc và làm
đường dẫn máu nuôi cánh.
3. Xương :
Là loại mô liên kết do chất căn bản của mô nhiễm nhiều
muối khoáng (canxi, magie...) làm cho xương là mô rắn nhất trong cơ thể
và thực hiện chức năng chống đỡ cho cơ thể. Xương còn đóng vai trò quan
trọng trong chuyển hoá một số chất, nhất là canxi. Bộ xương người có
khoảng 200 Xương đa dạng (xương dài, xương ngắn, xương dẹt, xương
nhỏ trong tai, xương chứa khí, xương vừng...), tiếp nối nhau bằng các loại
khớp. Bộ xương người là hệ thống khung, ngoài nhiệm vụ chống đỡ cho
toàn bộ cơ thể còn có nhiệm vụ: bảo vệ nội tạng (não, tuỷ sống, tim, phổi,
tuỷ xương...); tạo cho cơ thể có tư thế, hình dáng thích hợp với sinh hoạt ở
mọi môi trường; thực hiện chức năng vận động. Mọi biến đổi bất thường ở
bất cứ điểm nào của bộ xương (gãy, cứng khớp, viêm...) đều gây rối loạn
trong hoạt động bình thường của cơ thể người.
4. Khớ p :
18
Là điểm tiếp giáp của hai hay một số xương giúp cho
các xương cử động được ở các mức độ khác nhau. Khớ p bất động (khớ p
giữa các đốt sống với đĩa sụn gian đốt) giúp chúng có thể cử động nhẹ;
khớ p động tự do hoặc hoạt dịch (các khớ p của xương chi) đảm bảo sự vận
động tự do nhất. Khớ p hoạt dịch có một số kiểu khác nhau: khớ p cử động
theo một hướng (khớ p bản lề) hay tất cả các hướng (khớ p chỏm), hai
xương có thể xoay quanh nhau (khớ p chày) hoặc trượt lên nhau (khớ p
trượt).
5. Cộ t số ng :
Cộ t số ng là bộ phậ n quan trọ ng nhấ t củ a cơ thể . Đượ c
cấ u tạ o phứ c tạ p nhấ t và cũ ng là bộ phậ n dễ bị tổ n thương nhấ t củ a cơ
thể
Tấ t cả vậ n độ ng củ a cơ thể đề u do hệ thầ n kinh trung
ương điề u khiể n , mà cộ t số ng chí nh là bộ nã o ké o dà i . Nó chi phố i mọ i
hoat vậ n độ ng củ a cơ thể . Từ ng đoạ n cộ t số ng chị u trá ch nghiệ m chỉ đạ o
mộ t phầ n củ a cơ thể .
6. Tiề n đì nh :
Tên gọi tắt của tiền đình tai: một hốc hình bầu dục chứa
nang xoan và nang cầu, nối liền với ống bán khuyên. Có chức năng sinh lí
về thăng bằng của cơ thể. Tổn thương bệnh lí ở TĐ gây ra rối loạn (x. Rối
loạn tiền đình). Hốc trước lối vào của một đường ống, vd. TĐ mũi, TĐ
miệng, TĐ thanh quản.
19
cho cá c bộ phậ n củ a hệ vậ n độ ng luôn ở trạ ng thá i tố t nhấ t khỏ e mạ nh
nhấ t .
• Không nên là m việ c gì quá độ t ngộ t , quá sứ c ; phả i
biế t lắ ng nghe cơ thể củ a mì nh để là m việ c đú ng giớ i hạ n .
• Cầ n thườ ng xuyên tậ p luyệ n và bổ sung dưỡ ng chấ t
cho xương .
• Xương có độ cứ ng , độ xố p . Khi thiế u canxi thì
xương bị xố p , loã ng .
• Cơ khớ p bị mỏ i là biể u hiệ n củ a cơ thể đã đi và o
thoá i hó a .
• Liên kế t giữ a cá c khớ p là liên kế t mề m có thể đà n
hồ i . Mở khớ p theo cá c biên độ mà khớ p có khả năng . Kí ch thí ch để tạ o
dị ch là m trơn khớ p . Trạ ng thá i khở i độ ng phả i tương thí ch vớ i độ vậ n
độ ng để cung cấ p đủ lượ ng chấ t nhờ n để bôi trơi khớ p . Phân phố i khớ p
để không gây á p lụ c cho mộ t vù ng mà chia đề u á p lự c cho cá c khớ p .
• Cộ t số ng đò i hỏ i phả i mề m mạ i , vì khi bị cứ ng chỗ
nà o là đau chỗ đấ y. Có thể chữ a đượ c mọ i bệ nh thông qua cộ t số ng.
20
• Rướ n cổ
21
Phần 3:
22
I. Khá i niệ m
1. Khá i niệ m :
Khí là mộ t dạ ng năng lượ ng không thể cân đong đo đế m
đượ c , có tí nh chấ t củ a khí : không mà u , không mù i , không vị . Nhưng đi
sâu và o luyệ n tậ p nó sẽ có mà u .
Công là bỏ thờ i gian , công sứ c để là m việ c gì đó , là tậ p
trung tâm trí để tậ p luyên là m việ c gì đó .
2. Phân loạ i :
Khí công có thể chia là m 3 loạ i chí nh sau:
23
Hí t thở là mộ t phả n xạ tự nhiên củ a con ngườ i . Con ngườ i có
thể nhị n ăn nhị n uố ng hà ng giờ nhưng không ai có thể nhị n thở trong mộ t
giờ .
Thông qua thự c tiễ n khí công là mộ t phương phá p hữ u hiệ u để
rè n luyệ n sứ c khỏ e , chữ a bệ nh và khai thá c tiề m năng cơ thể con ngườ i
Ở Trung Quố c khí công có từ rấ t sớ m khoả ng hơn 400 năm
trướ c công nguyên và phá t triể n rấ t mạ nh mẽ .
Điều tâm còn gọi là điều thần, luyện ý, ý thủ với ý nghĩa chủ
yếu là tập trung tư tưởng, là quá trình vận dụng ý thức để điều tiết và
khống chế thân thể, tâm lý của bản thân. Đây là nội dung chính của phép
luyện khí công, vô ý chẳng nên công , là đặc điểm nổi bật khác hẳn với
các phương pháp rèn luyện sức khoẻ khác và cũng là phép luyện khó nhất
trong khí công, chỉ có thể hiểu bằng ý, không thể truyền bằng lời.
Điều thân còn gọi là điều hình, có nghĩa là điều hoà tư thế sao
cho phù hợp với phương pháp tập luyện và thể trạng. Điều thân chủ yếu có
4 cách: đi, đứng, nằm và ngồi, trong đó nằm và ngồi thường được dùng
hơn cả, nhưng dù ở trong tư thế nào thì thư giãn cơ vẫn là chủ yếu, thư
giãn mà vẫn giữ được sự cân bằng và vững chắc của thân thể, giúp cho
điều tức và điều tâm được thuận lợi.
Điều tức còn gọi là thổ nạp, đài tức, điều khí, thực khí... chính
là điều luyện hơi thở, là luyện hô hấp. Luyện thở yêu cầu có chủ ý để điều
chỉnh hơi thở của mình, khống chế hơi thở của mình, khống chế hơi thở
một cách có hiệu quả sao cho phù hợp với thể trạng, có tác dụng cường
thân trị bệnh. Thở trong khí công là thở tự nhiên có nhịp điệu rất đều, sâu
24
và êm, phối hợp mật thiết với điều thân và điều tâm, thở chủ yếu bằng cơ
hoành hoặc cơ bụng.
Thở dài sườn sượt hay ngáp vặt chính là báo hiệu của cơ thể:
“Tôi cần nhiều ôxy hơn”. Nếu không chú ý và tiếp tục làm việc thì stress
sẽ xuất hiện. Vậy nên một bài tập thở ngắn giữa chừng sẽ làm dịu sự căng
thẳng, lấy lại sức sống cho cơ thể.
25
Nếu có thể kết hợp với yoga, thiền thì khi đó, bạn đã đạt đến đỉnh cao của
sự hài hòa giữa cơ thể và tâm trí. Trong mỗi bài luyện thở, một trong
những nguyên tắc bất di bất dịch là “hít thở sâu”, tức là hít vào bằng mũi
sao cho khí được tiếp nhận từ đáy phổi và lan ra toàn lá phổi.
Thở ra là làm sao để không khí từ phổi sẽ được “tống sạch” ra qua đường
miệng trước khi hít vào một luồng không khí sạch khác. Nếu có thể tìm
một nơi nào đó để tập luyện thì sẽ thật tuyệt vời bởi nó sẽ giúp bạn tập
trung tốt hơn.
26
hơi thở gấp gáp, hoạt động không tuân theo sự kiểm soát của ý thức sẽ lập
tức xuất hiện. Tất nhiên, tùy thuộc vào kinh nghiệm bản thân mà cách xử
trí sẽ khác nhau nhưng nếu không được học hỏi, cách hành xử sẽ nghiêng
về bản năng hơn.
Vì vậy, chúng ta thường được khuyến khích nên dừng lại 1
chút, hít một hơi thật sâu và suy nghĩ trước khi tiếp tục làm hay nói một
điều gì đó. Lý tưởng nhất là “tránh” xa tình huống mình đang gặp để có
thể bình tĩnh trở lại và tiếp tục áp dụng một số bài luyện thở khác (sẽ được
hướng dẫn ở dưới) trước khi quay trở lại làm rõ vấn đề mà mình đang gặp
phải.
Để giảm các tác động từ stress, các nghiên cứu cũng cho
thấy những bệnh nhân nắm được kỹ thuật thở trước hoặc sau khi mổ tim sẽ
giảm được nguy cơ gặp biến chứng ở phổi. Thêm vào đó, TT Y học Quốc
gia Hoa Kỳ cũng khuyến nghị những người từng phẫu thuật hay mắc các
bệnh về phổi nên luyện các bài tập thở.
Đa phần khi làm việc, chúng ta thường thở rất “nông”, ít khi
có được hơi thở sâu, mang đủ không khí đến cho toàn bộ 2 lá phổi cũng
như tống toàn bộ các chất có hại ra khỏi cơ thể.
27
Khi bạn thở dài sườn sượt hay ngáp ngắn ngáp dài cũng là lúc
cơ thể báo hiệu rằng: “Tôi cần nhiều ôxy hơn”. Nếu tiếp tục làm việc,
không chú ý đến tín hiệu này, lại vừa ăn vừa làm việc thì stress sẽ bắt đầu
xuất hiện.
Một bài tập thở ngắn giữa ngày sẽ làm dịu căng thẳng và lấy
lại sức sống cho cơ thể. Sau bài tập, nhiều người sẽ thấy ngạc nhiên về
hiệu quả mà bài tập thở mang lại vì bạn có thể làm việc tốt hơn, hiệu quả
hơn.
Mỗi bước của bài tập thở dưới đây có thể thực hiện ngay tại
bàn làm việc:
• Hãy hít một hơi thật sâu trong khi cằm dần hướng về
phía ngực, sao cho kết thúc của hơi hít vào, cằm sẽ chạm vào ngực. Sau
khi hít vào, giữ nguyên trong vòng 5 giây rồi mới bắt đầu thở ra. Khi thở
ra, hãy dần ngẩng đầu lên trở lại vị trí ban đầu (đầu thẳng). Rồi lại thực
hiện lại từ đầu. Bạn cũng có thể xoay cổ chầm chậm, lấy ngực làm điểm
28
xuất phát và di chuyển theo hình bán nguyệt (thực hiện xoay cổ nửa vòng,
lấy ngực làm tâm).
• Hít sâu khi tay bạn giơ cao, song song với đầu. Giữ
hơi thở và thẳng tay trong vài giây rồi từ từ thở ra, hạ tay xuống.
• Hít sâu khi tay từ đưa ra phía trước, song song với
bàn. Giữ hơi thở và tư thế tay trong vài giây rồi từ từ thở ra và hạ tay
xuống.
• Hít sâu khi tay đưa ra phía sau. Giữ hơi thở và tư thế
tay trong vài giây rồi thở ra từ từ và đưa tay trở lại vị trí ban đầu.
Suy nghĩ nhiều về sự việc đang làm bạn căng thẳng trước khi
ngủ đặc biệt có hại vì nó sẽ kích thích thần kinh, khiến đầu bạn căng như
dây đàn trong khi để ngủ được, yêu cầu là toàn bộ cơ thể phải thả lỏng
hoàn toàn. Bài tập thở sẽ giúp bạn đánh lạc hướng sự chú ý đối với những
29
việc khiến bạn đau đầu và từ đó đi vào giấc ngủ dễ dàng hơn.
Bài luyện thở dưới đây có thể diễn ra trong tiếng nhạc du
dương hay một âm thanh tự nhiên dễ chịu như tiếng sóng biển hoặc có thể
trong tiếng nhạc dành cho các bài tập thể dục điều hòa hay trượt băng nghệ
thuật. Bạn có thể kết hợp bài tập thở này với các bài tập thư giãn như yoga
hay thiền.
Mỗi bước trong bài tập này có thể được thực hiện khi bạn đang
nằm trên giường:
• Nhắm mắt lại và hãy hít thở 3 hơi thật sâu để đẩy
sạch mọi chất cặn lắng nơi đáy lá phổi. Để tập trung vào hơi thở, hãy đặt
tay lên bụng hoặc ngực nhưng lên bụng sẽ tốt hơn cả vì như thế sẽ tạo cảm
giác lá phổi được tự do.
• Tiếp tục hít thật sâu và tập trung sự chú ý vào các
ngón chân. Bạn nên tập trung sự chú ý vào một phần nào đó của cơ thể và
ngón chân là điểm dễ thấy nhất rồi sau đó là ngón tay. Điều này cũng giúp
bạn thư giãn tinh thần rất tốt.
• Nếu đánh mất sự tập trung, hãy quay trở lại bước 2,
nhìn vào các ngón chân trước khi bắt đầu. Trong trường hợp cần thiết, hãy
tập trung sự chú ý cao độ vào ngón chân, không chuyển sự chú ý sang các
bộ phận khác của cơ thể.
• Ích lợi của các bài tập thở ở mỗi người là hoàn toàn
khác nhau. Nếu bạn dành thời gian luyện tập, nó sẽ mang lại hiệu quả tối
đa cho bạn.
31
tĩnh tâm không được suy nghĩ điều gì, toàn thân thả lỏng cơ bắp.
Bắt đầu thở ra bằng miệng, thở dài tống hết khí CO2 trong
phổi ra đồng thời phình bụng dưới. Nín thở tùy sức.
Sau đó từ từ hít khí sâu, êm dịu, hít đến khi không còn hít vào
nữa mới thôi. Lưỡi để chạm hàm trên. Bụng dùng sức thót, tóp lại. Nín thở
tùy sức.
Tiếp sau thả lỏng hai vai, hai tay, thở ra êm dịu, phình bụng và
từ từ hạ lưỡi xuống. Làm đi làm lại nhiều lần sẽ thành thạo.
32
môn còn chữa được một số bệnh như trĩ, táo bón, mất ngủ trong vòng 2-3
tuần lễ tập.
Khi hít vào thì thót bụng đồng thời tập trung tư tưởng theo dõi
hơi thở lưu thông trong cơ thể. Và dùng ý chí mãnh liệt vận chuyển khí đi
đến mọi ngóc ngách cơ quan phủ tạng, đến tận các đầu ngón tay, ngón
chân.
33
Cứ thế vận hành phép hấp tinh đạo khí suốt buổi sinh hoạt. Nữ
áp dụng kỹ thuật này thì bất kỳ người đàn ông nào cũng có thể nắm vững
trong lòng bàn tay. Sách "Hậu Hán thư" kể, bất kỳ người đàn ông nào khi
tiếp xúc với Hạ Cơ đều bị ma lực của nàng làm cho phát cuồng. Ba vị quốc
vương thời Chiến quốc chỉ vì Hạ cơ mà tàn sát lẫn nhau.
Còn nam giới rèn đủ các phép trên sẽ có một sức mạnh không
thể phủ định được. Đó là sức mạnh của điện từ sinh học bên trong cơ thể
của người đã dày công tập luyện.
Hai vợ chồng cùng rèn các bí thuật hồi xuân nói trên sẽ nâng
cao sức khỏe, bệnh tật lánh xa, cuộc sống vui tươi và hạnh phúc
34
Phần 4:
35
Ngày nay thiền đã trở thành phổ biến, ai cũng nói về thiền, sách báo
nào cũng đề cập đến thiền, gần đây lại có chuyện du lịch thiền. Nhiều nhận
định về thiền, nào là thiền là sự rỗng lặng, sự đào luyện tâm tỉnh thức, tâm
từ bi, sự nhận chân về giả hợp và chân ngã... Thật vậy, trong cuộc sống mà
con người luôn phải đối mặt với bao nỗi lo âu sợ hãi và bế tắc thì giáo lý
đạo Phật được xem như một giải pháp khả dĩ đáp ứng những yêu cầu bức
xúc của thời đại, nhằm tháo gỡ vướng mắc, khổ đau… đã được các triết
gia, các nhà tư tưởng, nhà khoa học Đông Tây quan tâm. Thiền đã trở
thành một phong cách sống tỉnh thức có thể áp dụng cho nhiều đối tượng,
căn cơ khác nhau, không phân biệt truyền thống văn hóa tôn giáo, được
phổ biến trên các phương tiện truyền thông và có phạm vi ứng dụng rộng
rãi trong nhiều lĩnh vực như thư pháp, thi ca, hội họa, âm nhạc, uống trà,
cắm hoa... và cả kỹ thuật làm đẹp.
36
Ở ta, sau một khoảng lặng, thiền cũng đã rộ lên với sách, báo và các
bài viết của các thiền sư Việt Nam, Trung Quốc, Tây Tạng... đã giúp nhiều
người hiểu biết thêm về thiền, nhưng tiếc thay một số người cũng chỉ dừng
lại ở “biết để mà biết”. Họ vẫn nghĩ thiền là lĩnh vực cao siêu thuộc thẩm
quyền của các bậc thiền sư, các bậc thức giả có thiện căn hay ít ra cũng là
các thiền sinh trong thiền viện, chứ không phải là thứ dành cho bất cứ ai,
vội vã nhảy vào không khéo thì… tẩu hỏa nhập ma! Vả lại, khi nói đến
thiền người ta cũng chỉ nghĩ đến ngồi thiền. Thật ra, thiền là một phong
cách sống tỉnh thức trước thực tại và biểu hiện chánh niệm thường trực
trong mọi uy nghi như đi đứng nằm ngồi ngủ nghỉ... mà truyền thống
Thiền tông đã nói đến như thiền nhặt rau, bửa củi, giã gạo, lau nhà, múc
nước...
Chính vì vậy, hơn lúc nào hết trong cuộc sống hối hả như ngày nay,
con người phải chịu nhiều áp lực, thiền không hẳn là việc ngồi tĩnh tọa
trong am cốc, trong thiền viện, chùa chiền theo một thời khóa nhất định.
Tất nhiên ngồi thiền có lợi thế để đạt trạng thái định cao. Ngày nay thiền
đã đi vào cuộc sống, chẳng hạn khi đi xe máy, chỉ đơn giản là biết nương
theo hơi thở để trở về với mình, cũng có thể niệm Nam mô Quán Thế Âm
Bồ tát… thì đầu óc sẽ tỉnh táo, mắt tinh tường quan sát trước sau (không
để tâm lang thang) tất sẽ hạn chế bất cẩn, tai nạn. Khi mới ngủ dậy, thay vì
vội bước xuống đất ra ngoài, ta để năm mười phút hít thở, xoa đầu mặt, tay
chân... hẳn sẽ tránh được trúng gió do sự thay đổi môi trường đột ngột hay
trợt té dập đầu, gãy xương. Trước khi ngủ, nằm buông thư hít vào thở ra
sâu chậm năm bảy lần, đưa tâm trở về tiếp xúc với mọi bộ phận cơ thể, ta
sẽ ý thức được hoạt động không ngừng nghỉ suốt ngày đêm của lục phủ
ngũ tạng, ta sẽ biết cách tránh tác hại do hít thở khói thuốc lá, bụi bặm ô
nhiễm, thức ăn thức uống độc hại, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Nhấc máy
điện thoại, trước khi nói hít thở sâu ba bốn lần, kéo tâm đang rong ruổi trở
37
về giây phút hiện tại và nở nụ cười, người nghe bên kia ắt hẳn sẽ cảm nhận
được niềm vui. Sau hai ba giờ làm việc mệt nhọc, căng thẳng ta đứng lên,
cũng có thể ngồi tại chỗ vươn vai thở sâu năm bảy bận, đưa tâm trở về với
thân, sự hưng phấn sẽ trở lại để tiếp tục công việc. Khi gặp chuyện tức tối
hay bực bội, trở về với hơi thở ta sẽ nhận diện được cơn giận, cơn giận sẽ
từ từ tan biến. Cũng thế, khi gặp chuyện bất trắc, thay vì vội vã đối phó
bằng một thái độ giận dữ, ta thở sâu năm bảy lần, lấy lại bình tĩnh và tìm
ra cách xử sự phù hợp.
38
Đối với anh thiền còn có một ý nghĩa đặc biệt, giúp cơ thể chuyển
hóa được cơn bệnh “bất trị”. Hơn 10 năm trước, cơ thể gầy còm của anh là
nơi hội tụ nhiều chứng bệnh như rối loạn tiêu hóa, táo bón, lâu lâu lại cảm
cúm, mụt nhọt nổi khắp mình mẩy, tay chân nhức mỏi... (có thể những
triệu chứng này có quan hệ với nhau). Nhiều bác sĩ, qua xét nghiệm chẩn
đoán đã kết luận “viêm đại tràng mãn” với lời giải thích do lao lực, lao
tâm và khuyên tốt nhất nên an dưỡng tinh thần, bồi dưỡng thể chất vì bệnh
này chưa có thuốc đặc trị. Trong suốt ba bốn năm anh đã gõ cửa nhiều thầy
thuốc, nhiều bệnh viện, sử dụng nhiều thuốc Đông Tây y nhưng rốt cục
đành chịu bó tay, chỉ nước chờ... chết (cũng có khi bớt nhưng chỉ thời gian
ngắn hoặc giảm chứng này lại bày chứng khác). Nghe nói thiền có khả
năng chữa được bệnh nan y. Anh nghi ngờ, y học hiện đại còn bó tay thì
liệu thiền có phép mầu nào! Nhưng “hữu sự vái tứ phương”, anh nghĩ nếu
không lành bệnh, ít ra cũng có hiệu quả nào đó, tỉ như cái chết an ổn! Anh
đọc sách, nghe băng đĩa hướng dẫn tập thiền của quý thầy... nhưng do khả
năng hạn chế tôi chỉ vận dụng theo cách phù hợp, ngờ đâu kết quả bất ngờ
thật đáng ngạc nhiên. Đơn giản chỉ là ngồi yên, theo dõi hơi thở ra vào,
vào sâu biết vào sâu, ra chậm biết ra chậm, thế nhưng không giản đơn tí
nào. Lúc đầu, đếm lộn lui lộn tới rồi bao nhiêu ý nghĩ khởi lên chẳng đầu
39
đuôi thứ lớp gì. Ngồi chưa được bao lâu thì mắt ríu xuống, rồi ngứa ngáy
rần rần như kiến bò trên mặt trên cổ... chân đau, thân mỏi như lúc nào
cũng muốn kéo mình xuống! Nhưng kiên trì dần dần rồi cũng thuần thục
và chừng năm sáu tháng sau, mọi thao tác trở nên nhuần nhuyễn và thành
thói quen mỗi ngày hai thời. Mỗi thời 45-50 phút sáng tối đều đặn, bữa
nào trở ngại gì đó không ngồi được cảm thấy như thiếu cái gì! Sau ba bốn
tháng, mầu nhiệm thay bệnh viêm đại tràng (chứng bệnh chủ yếu) thuyên
giảm và chừng một năm, các triệu chứng khác cũng dần biến mất! Sau gần
mười năm kiên trì thực tập, giờ đây sức khỏe phục hồi mà không phải
dùng đến bất cứ viên thuốc Đông Tây nào. Đó là sự thật, nhưng nếu ai hỏi
tại sao ngồi thiền lại khỏi bệnh hay ngồi thiền lâu rồi có thấy gì không?
Anh chẳng biết trả lời ra sao khi thật sự không (hay chưa) thấy gì và cũng
chẳng hiểu vì sao thiền lại chuyển hóa được bệnh tật! Điều có thể thấy rõ
là sự thay đổi từ màu da sắc mặt trở nên hồng hào, rồi ăn uống biết ngon,
ngủ sâu... trí nhớ phục hồi, đầu óc sáng ra. Và ngạc nhiên hơn là không
dưng mà các mối quan hệ được cải thiện rõ rệt! Có thể rằng trong khi ngồi
yên, thở ra thở vô, bỗng nhận ra rằng hơi thở là cầu nối giữa thân và tâm,
vì thật ra lắm lúc thân có đó mà tâm rong ruổi đâu đâu. Trạng huống đánh
mất tâm thường xảy ra đối với tất cả mọi người, mà ông bà xưa thường bảo
nôm na là “ú ớ như ốc lộn hồn”. Và khi đem tâm trở về với thân, ta sẽ
nhận diện được trạng huống ta đang phải đối mặt thì sự trục trặc, rắc rối sẽ
biến mất. Hơi thở cũng giúp ta nhận diện được sự mong manh của đời
người, còn thở ra, hít vào là sống, ngược lại là chết. Sống chết chỉ là một
quá trình, không liên quan gì đến cái ta hay cái của ta. Thật sự không ai
sống và cũng chẳng ai chết mà chỉ là vận hành của nhân và duyên, duyên
hết thì kết thúc quá trình. Từ đó nhận ra sự nhất thể giữa ta và muôn loài,
vô ngã! Nhờ thế ta biết chia sẻ và cảm thông với mọi người. “Kỷ sở bất
dục vật thi ư nhân” (Điều ta không muốn thì không nên làm cho người).
Nhận thức đó có vai trò thật hết sức quan trọng, đã làm thái độ, hành vi, cử
40
chỉ của ta trở nên nhẹ nhàng, cởi mở. Khi tâm không còn lo lắng, buồn
phiền, sợ hãi thì thân khỏe ra, hết bệnh là hệ quả tất yếu. Và theo nghiên
cứu của khoa học tâm lý trị liệu, bằng hơi thở sâu và dài, máu sẽ được biến
đổi, tế bào não không ngừng được đổi mới và nếu cứ lặp lại đều đặn mỗi
ngày cơ thể sẽ được làm mới, vô hình trung ta khai thác được nguồn năng
lượng vô biên tiềm ẩn sẵn trong ta, tất mọi trục trặc sẽ được điều chỉnh, rối
loạn sẽ được điều hòa. Và phải chăng, đó chính là quá trình chuyển hóa
của nghiệp lực.
Như thế - từ một pháp môn tu học trong thiền môn - thiền bước vào
cuộc đời, phổ biến thành một phong cách sống tỉnh thức. Đấy cũng chính
là quá trình tương tác qua lại nhân quả, quả nhân giữa thân và tâm, giữa
tâm và cảnh, cảnh và thân do tác động bởi mức độ tinh tấn thực hành giới,
định, tuệ và tự nguyện thực hiện tâm từ, bi, hỷ, xả theo hạnh nguyện bố
thí, trì giới, nhẫn nhục. Điều này giải thích lý do tại sao pháp Phật được
gọi là lương dược và Đức Phật được gọi là bậc đại y vương. Và có thể liên
hệ một số Tăng Ni, mặc dù sống đạm bạc nhưng hầu hết có sức khỏe tốt,
đặc biệt các bậc cao tăng, các vị thiền sư có phong thái nhẹ nhàng, tuổi thọ
cao nhưng trí tuệ mẫn tiệp, bền bỉ thuyết giảng, viết sách, dịch kinh...
Chưa nói đến mục tiêu đạt giác ngộ, giải thoát sinh tử, luân hồi là
mục đích chính thiền nhắm đến mà lịch sử Thiền tông đã chứng tỏ. Trong
cuộc sống đầy bất trắc và lo âu như hiện nay, thiền đã trở thành một phong
cách sống tỉnh thức. Bằng hơi thở, thiền đưa ta trở về thực tại bây giờ và ở
đây, ta sẽ nhận diện được trạng huống của tâm, nỗi khổ niềm đau sẽ được
ôm ấp và hóa giải. Tâm sẽ được giải phóng khỏi mọi ràng buộc của tham
sân si, thân sẽ biết cách tự đối phó với bệnh! Như thế phải chăng thiền
quán hơi thở tỉnh thức mang lại cho con người hôm nay con đường giải
thoát khổ đau! Và may mắn thay, một người đã từng bị bệnh, từng khổ sở
vì bệnh, anh mới nhận ra sự mầu nhiệm của Phật pháp. Và vô cùng biết ơn
41
khi thiền giúp anh trở về nhận diện được điều mầu nhiệm đó, tuy đơn giản
nhưng quý giá biết dường nào!
I. Khá i niệ m
THIỀ N LÀ GÌ?
Có người đến hỏi vị thiền sư: “Thiền là gì?” Vị thiền sư không đáp
thẳng, chỉ rót trà mời khách: “Uống trà đi.”
Thực tại vượt lên trên mọi lý luận. Người ta không thể diễn đạt nó
bằng ngôn ngữ vì ngôn ngữ chỉ là sản phẩm của tư tưởng, mà tư tưởng
42
chỉ là con đẻ của ý niệm nhị nguyên đối đãi. Ý niệm luôn luôn tạo ra thế
ly cách giữa chủ thể (năng) và đối tượng (sở). “Tôi tu thiền” hàm nghĩa
rằng có cái “tôi” ở ngoài “thiền” và có “thiền” ở ngoài cái “tôi”. Tôi và
Thiền trở thành hai thực thể đối lập, phân ly. Thể của của thiền thì tuyệt
đối, bất nhị (không có hai mà là một thể đồng nhất); còn ý niệm thì
tương đối, nhị nguyên. Không làm sao có thể định nghĩa hay diễn đạt cái
tuyệt đối bằng ngôn ngữ giới hạn của thế giới tương đối. Nhưng, vì
phương tiện, vì dẫn đạo, vị thiền sư buộc lòng phải dùng ngôn ngữ để
nói với môn đệ của mình. Tuy nhiên, ngôn ngữ đó, dù được buông ra
trong miễn cưỡng, vẫn là một cố gắng để nhắm thẳng vào tâm, gạt bỏ
mọi lý luận (trực chỉ nhân tâm). Và như vậy, nó không phải là cái có thể
lập lại lần thứ hai cho một người khác. Phổ cập hóa thiền đạo là vô tình
giam bản thể vô tận (chân đế) vào thế giới hữu hạn (tục đế). Bám chặt
vào một lời dạy hay một phương thức đối trị đã được phổ cập là đang
đuổi theo cái bóng mờ của Thiền. Giảng giải, phân tích, mổ xẻ thiền đạo
là bắt thực tại đứng dừng một chỗ như một xác khô. Cái gì lặng đứng,
khô chết và có thể diễn tả được bằng ngôn ngữ thì không phải là thực tại
tuyệt đối (Đạo khả đạo phi thường đạo, danh khả danh phi thường danh
—Lão tử Đạo đức kinh).
43
Thiền có nguồn gốc từ Phật giáo.
Thuật ngồi thiền tịnh tâm đã xuất hiện từ rất lâu tại Ấn Độ và cũng
tại đây, nó được xem là một thuật bí truyền trong các giáo phái Phật giáo
từ thế kỷ I đến thế kỷ thứ IV. Mãi đến khoảng từ năm 520 đến năm 526
sau Công nguyên, một vị chân tu là Bồ Đề Lạt Ma đã rời Ấn Độ đến Trung
Hoa truyền bá đạo Phật và kể từ đó, thuật ngồi thiền bắt đầu được ông
truyền bá rộng rãi tại đất nước rộng lớn này. Qua thời gian, thuật ngồi
thiền dần dần được biến đổi để hoàn thiện và đạt đến đỉnh cao của mình.
Có 4 dạng thiền cơ bản được giới khoa học biết đến bao gồm: thiền
dưỡng sinh của người Trung Quốc, phương pháp thiền tiên nghiệm
44
(transcendental mediation), phương pháp thiền tập trung (mindfulness
mediation) và phương pháp yoga.
Thiền dưỡng sinh là phương pháp làm cho bộ não lành mạnh (kiện
não pháp) giảm thiểu những tần số sóng loạn động trong não, giúp cho
thanh tâm tĩnh trí, tập trung tư tưởng, không để cho tạp niệm xen vào,
giúp cho đầu óc sáng suốt, ý chí minh mẫn, kiên nhẫn, tinh thần thanh
thản, tâm hồn thoải mái vô tươi, …
Khi luyện Thiền đạt kết quả thì định được tâm, khi thanh tâm tĩnh
trí thì đầu óc minh triết, thấu suốt mọi lẽ tình, sự vật được khắc ghi trong
trí nhớ, thiền định sẽ đem đến trí tuệ, làm chủ tâm lý thần kinh và ứng
xử xã hội tốt.
45
Trên thực tế thiền dưỡng sinh là một dạng bài thể dục với những
cử động cực chậm và tập trung tới mức cao độ. Những cử động này
nhằm lấy lại sự cân bằng về năng lượng trong cơ thể. Nhiều nghiên cứu
của các nhà khoa học Trung Quốc đã khẳng định thiền dưỡng sinh là một
liệu pháp điều trị giúp làm giảm huyết áp hiệu quả ở những người bị mắc
chứng tăng huyết áp. Đối với những người già, phương pháp thiền cổ
truyền này còn giúp họ cải thiện đáng kể trạng thái giữ thăng bằng trong
các hoạt động của cơ thể. Ngoài ra người ta còn xem Thiền là một
phương pháp thể dục thần kinh hữu hiệu, chống lại căn bệnh Stress và
các loại bệnh có nguyên nhân từ tâm lý.
Thiền là phương pháp khai thác nguồn tài nguyên trí tuệ, chất xám,
rèn luyện tâm tính con người, khả năng làm chủ thần kinh và ứng xử xã
hội.
• Ở nhiều nước phương tây việc các nhà bác học, viện
sỹ, giáo sư tiến sỹ... luyện tập thiền đã trở thành một vấn đề bình thường
và thiền ngày càng lan rộng ảnh hưởng tích cực của nó trong vấn đề hoàn
thiện con người.
1. Tăng cường sức khỏe, làm hết mệt mỏi, có thể trị bệnh
Trong nhiều năm qua, các nhà thần kinh học thuộc Trung
tâm sức khoẻ cộng đồng Toronto – Canada đã nghiên cứu về quá trình
suy nghĩ, và thái độ của con người dưới tác động của những tâm trạng
tiêu cực như lo lắng, thất vọng... Nhiều phương pháp điều trị đối với
những vấn đề này đã được đưa ra, trong đó có phương pháp ngồi thiền.
Để kiểm chứng tác động của phương pháp này đối với các bệnh nhân,
các bác sĩ đã tiến hành hơn 50 thí nghiệm đối với nhiều bệnh nhân bị
mắc các chứng căng thẳng thần kinh do stress, do nghiện thuốc và cả
những người bị rơi vào trạng thái tuyệt vọng do gặp phải những vấn đề
nan giải trong cuộc sống. Kết quả là phương pháp ngồi thiền tĩnh tâm
với thời gian 2 tiếng đồng hồ đều đặn hằng ngày đã giúp cải thiện đáng
kể tình trạng căng thẳng ở những bệnh nhân này. Ngoài ra, phương pháp
ngồi thiền còn có tác dụng đối với một số chứng bệnh mạn tính khác.
Năm 1970, một sinh viên tốt nghiệp ngành sinh vật học tại Trường đại
47
học Massachusetts – Mỹ, tên là Jon Kabat – Zinn đã thử ứng dụng
phương pháp tĩnh tâm ngồi thiền của đạo phật trong điều trị bệnh cho
các bệnh nhân bị mắc chứng đau cơ và viêm dây thần kinh kéo dài. Với
một tuần điều trị bằng biện pháp này, những cơn đau đã giảm xuống một
cách đáng ngạc nhiên.
Trong nhiều trường hợp, các nhà thần kinh học thuộc Trường
đại học Washington – Mỹ còn phát hiện thấy các bài tập ngồi thiền giúp
bình ổn đáng kể trạng thái tinh thần và hành vi xử sự kì lạ ở những người
từng có ý định tự tử. Năm 1990, một nhà khoa học Mỹ sau nhiều năm
dày công nghiên cứu về thiền đã cho xuất bản cuốn sách nói về phương
pháp điều trị bệnh liên quan đến thần kinh và chứng suy sụp thần kinh
bằng ngồi thiền, đã gây được sự chú ý của giới khoa học thế giới. Cuốn
sách cũng đề cập đến kết quả nghiên cứu các tác động khác của thiền đối
với sức khoẻ con người, bao gồm các hiệu quả tạo thư giãn, tăng cảm
nhận của các giác quan, cải thiện tinh thần, tăng cường sự tập trung, cải
thiện hệ hô hấp, giảm căng thẳng, mệt mỏi, đồng thời làm giảm đáng kể
trạng thái dễ nổi nóng hay tức giận vô cớ ở con người... Giải thích cho
những tác động này, tác giả của cuốn sách cho biết: thiền chính là một
dạng của liệu pháp tâm lý. Thông qua tư thế ngồi thư giãn và tập trung
giác quan, để từ đó điều khiển cho tâm lý con người trở nên ổn định và
hài hoà hơn
Đó cũng là một phần trong cách lý giải của đạo phật về tác
động của thiền.
48
Thiền là một phần quan trọng trong việc thực hành của một Phật tử. Nhưng để có được
những ích lợi của Thiền, người ta không cần phải là một Phật tử hay hiểu biết nhiều về
đạo Phật. Thế giới khoa học Tây phương, trong khoảng 40 năm gần đây đã thực hiện
nhiều cuộc nghiên cứu về sự ích lợi của Thiền đối với sức khỏe, việc trị bệnh, và nhất
là trị chứng đau nhức, một nan đề quan trọng trong y khoa Tây phương.
Thiền được sự chú ý của y khoa Tây phương vào năm 1979, khi
giáo sư và vi trùng gia Jon Kabat-Zinn dùng Thiền định Minh Sát
(Vipassana Mediattion) để giúp những bệnh nhân bị đau nhức kinh niên
giảm thiểu và chế ngự được cái đau của họ trong một chương trình dài 10
tuần lễ. Trong cuộc thử nghiệm này, ông Kabat-Zinn cho 51 người bị đau
lưng, cổ, vai, mặt, vùng tim và đường ruột áp dụng phương pháp thiền
định. Sau 10 tuần, hai phần ba số bệnh nhân giảm đau ít nhất là 33% và
phân nửa số bệnh nhân giảm đau ít nhất là 50%. Ông đã viết cuốn “Full
Catastrophe Living” vào năm 1990 để tả lại những kỹ thuật thiền định này
mà ông đặt tên là “mindfulness based stress reduction” hay MBSR, tạm
49
dịch là “kỹ thuật giảm căng thẳng dựa trên sự tỉnh thức”. Cuốn sách bán
rất chạy. Ông nói: MBSR đã đem tâm yếu của môn thiền định Phật giáo
vào dòng chính y khoa Tây phương mà không cần phải giảng dạy về Phật
giáo.
Sau đó, thêm nhiều khảo cứu cho thấy có lẽ thiền làm giảm bớt
phản ứng của óc đối với cái đau khiến ta chịu đựng dễ hơn. Thiền có hiệu
quả trong những trường hợp bị đau lưng kinh niên hay đau do bệnh
fibromyalgia (một bệnh miễn nhiễm gây đau nhức vô cùng) và thấp khớp.
Từ năm 1979 tới nay, đã có 18000 bệnh nhân được chữa trị ở “Stress
Reduction Clinic” ở Trung Tâm Y Khoa đại học Massachusetts, nơi ông
Kabat-Zinn thực hiện khảo cứu nói trên. Hiện nay có tới 250 chương trình
áp dụng MBSR nơi các bệnh viện và dưỡng đường trên toàn thế giới.
Bác sĩ Lonnie Zeltzer, Trưởng Khoa Đau Nhức của Trẻ Em tại đại
học UCLA, là một người thường xuyên hành thiền. Bà nói: “Là một thiền
giả, tôi biết cái quan trọng của sự tỉnh thức trong hiện tại, sự tỉnh thức này
thật quan trọng và giúp cho chúng ta thấy rõ ràng hướng đi trong cuộc
sống.” Trong khoa Đau Nhức của Trẻ Em có hơn 30 nhân viên thường
xuyên đối diện với những trẻ em bị đau nhức trầm trọng, khó chữa, đến từ
nhiều nơi và đã quá thất vọng. Bà Zeltzer hy vọng thiền định sẽ giúp
những nhân viên của bà lấy lại được quân bằng tinh thần sau những phiền
não lo lắng do những bệnh nhân trẻ em và gia đình của họ đem đến. Bà đã
phối hợp với huấn luyện viên thiền Sharon Salberg và tâm lý gia Trudy
Goodman tổ chức một buổi thiền định cho các nhân viên này.
Bà Salberg đã góp công nhiều vào việc đem thiền Vipassana của
đạo Phật đến Hoa Kỳ. Bà học thiền trong 4 năm ở Ấn Độ vào thập niên 70
và là người đồng sáng lập Trung Tâm thiền Insight Meditation Society ở
Massachusetts. Bà ca ngợi sự ích lợi của thiền: “Dù chỉ một vài phút mỗi
50
ngày, thiền là một phương pháp chữa lành, là một bước hướng tới sự giải
thoát. Khi bị đau, toàn cơ thể chúng ta căng cứng lên khiến chúng ta vừa bị
căng thẳng vừa bị đau. Hoặc chúng ta có thể nghĩ ‘Đáng lẽ mình không
phải chịu đau như vậy’. Thiền định giúp chúng ta nhận ra được những ‘cái
thêm vào’ và nhận rõ những chuyện đang xảy ra ngay tại lúc đó.”
Gần đây nhất, kết quả một cuộc khảo cứu về hiệu quả của thiền trên
bệnh đau lưng kinh niên ở những người trên 65 tuổi đã được in trong số
tháng 10, 2007 của tạp chí “Pain”. Bà Natalia Morone, giáo sư phụ giảng y
khoa tại trường đại học Pittsburg là người thực hiện cuộc khảo cứu này. 37
người tham dự 8 tuần huấn luyện và thực tập thiền tỉnh thức đã có mức
chấp nhận cái đau và hoạt động bình thường hơn một nhóm người tương tự
không tham dự khóa thiền. Nhóm này sau đó tham dự khóa thiền và cũng
đạt được kết quả giống nhóm trước.
51
Thiền đưa con người trở về trạng thái tĩnh tâm và nguyên sơ nhất.
Người tập thiền tốt sẽ tạo lập được trạng thái cân bằng của
hệ thần kinh, điều hòa được các nhu cầu sinh hoạt tinh thần, chủ động
điều tiết được hệ thần kinh, luôn luôn cân bằng giữa ý thức và tâm thức.
Có lẽ vì thế mà chúng ta không thấy họ mắc các bệnh tâm sinh lý đặc
biệt.
Khi ngồi thiền, các cơ quan trong cơ thể tương tác cân bằng
nhau ở mức chuyển hóa rất thấp. Theo định luật phản hồi, nó tác động
đến hệ thần kinh, đưa ra trạng thái tâm sinh lý của người thiền. Đỉnh cao
của trạng thái sinh lý này là thời gian ngồi “nhập thiền”, tác dụng của nó
không chỉ có trong lúc ngồi thiền mà còn kéo dài trong suốt cả ngày.
Ngoài thời gian ngồi thiền, người tập vẫn duy trì trạng thái này bằng
cách giữ sự cân bằng tương tác các cơ quan của cơ thể, được thực hiện
bằng những hoạt động nhẹ nhàng tập trung không phân tâm trong suốt cả
ngày.
Theo Viện đại học Cologne (Đức), thiện định giúp người ta
bớt nóng nảy, hung hăng, giảm bệnh về tinh thần và ham muốn khống
chế, cấm đoán, ngăn cản người khác, giảm tính bất định. Nó làm tăng
sức hòa hợp, thân thiện với người khác, biết kính nể người và tự chê
mình, tăng sự tự tin, thỏa mãn, khả năng chịu đựng trong tình huống xấu,
tăng tính quả quyết, tự tin...
4. Nâng cao tính linh hoạt, tính chính xác của vận động
và tư duy.
Thường xuyên luyện tập Thiền giúp cho con người được
sáng suốt hơn trong tín điều của mình (hoặc không có tín điều nào) vì
chân trời tâm trí dần dần mở rộng và con người sẽ dễ tiếp nhận trạng thái
thăng hoa của nhận thức.
53
khiến cơ thể cảm thấy dễ chịu và rất minh mẫn, tạo ra một cảm giác say
sưa phấn chấn.
Thiền giúp phát triển khả năng ngoại cảm, là khả năng của trực
giác ở mức độ cao. Mỗi nguời đều có thể phát triển khả năng trực giác của
mình. Điều này quả là hữu ích cho các nhà lãnh đạo trong thời đại của sự
bùng nổ thông tin và công nghệ, con người luôn có nhiều sự lựa chọn
nhiều giải pháp cho một vấn đề. Phát triển trực giác có thể giúp bạn bớt
căng thẳng vì suy nghĩ không cần thiết. Với tư duy logic thông thường bạn
có thể cùng một lúc đưa ra một số giải pháp tốt nhất cho một vấn đề. Khi
bạn không biết nên chọn giải pháp nào thì thường là trực giác sẽ mách bảo
bạn chọn được một giải pháp tối ưu nhất
Người xưa nhấn mạnh: "Dưỡng tính chớ quên dưỡng đức".
Khổng Tử dạy: "Đức đầy mình thì người được thọ, đức lớn ắt sống lâu".
Nên tham gia việc công ích xã hội, góp phần vào đời sống cộng đồng.
Như vậy, giá trị của mình được xã hội thừa nhận, có nhiều bạn bè quen
biết gần xa, khiến cho tinh thần và tâm lý được sảng khoái.
55
lực bí ẩn và thiêng liêng của cuộc sống. Nhưng hiện nay, thiền là một phương
cách giúp xả bỏ những áp lực của đời sống và để thư giãn.
Ngồi thiền, chúng ta có thể đạt đến một trạng thái tịch lặng và thư giãn
hoàn toàn khiến chúng ta cảm thấy yên bình và thanh thản. Chấm dứt thời thiền,
chúng ta vẫn còn cảm nhận được sự yên bình này vì tác dụng của thiền ảnh
hưởng đến cả thân và tâm của chúng ta.
Nhiều người có thể cho rằng thiền rất khó khi họ chưa bắt đầu. Nhưng
không phải thế, ai cũng có thể tập thiền được. Hiện nay, nhiều phương pháp đã
được truyền dạy khiến chỉ cần bỏ thời giờ ra tập luyện, chúng ta đều có thể
hưởng được sự lợi ích của thiền.
1. Chuẩn bị
Trước hết bạn cần vệ sinh sạch sẽ, sau đó chọn mặc loại trang
phục thoáng rộng rồi tìm một nơi thật yên tĩnh, tốt nhất là trong một gian
phòng thông thoáng.
56
2. Ngồi thiền
Để thoải mái, bạn nên ngồi trên một miếng đệm mỏng (có thể
ngồi tựa lưng vào tường nếu chưa thật thành thục), lưng thẳng, mặt hướng
về trước nhưng hơi cúi, lưỡi chạm nhẹ vào chân răng trên, mắt nhắm hờ
hoặc nhìn xuống cách vị trí ngồi khoảng 1m, hai tay buông lỏng đặt trên
đùi hoặc đan chéo để trước bụng và bắt đầu ngồi Thiền.
Về thời gian Thiền, bạn không cần phải cố gắng hay nóng vội,
cứ để việc hành thiền được diễn ra một cách tự nhiên, tùy theo khả năng
cũng như mức độ thành thục của bản thân. Thực tế cho thấy thiền rất cần
có thời gian để làm quen, có khi phải mất hàng tháng trời.
Khi chấm dứt Thiền, bạn không nên đứng dậy vội mà cần thực
hiện một vài động tác, đầu tiên là buông duỗi hai chân, sau đó xoay hông
và cổ qua lại vài lần rồi massage nhẹ vùng mặt, cuối cùng là dùng hai tay
hai chân kể cả lòng bàn chân.
Việc ngồi Thiền đòi hỏi chúng ta phải có đủ kiên trì để vượt
qua. Bất cứ ai mới tập thiền cũng đều như thế, bạn không nên nản chí.
57
58
Tọa Thiền
Những nơi tốt nhất để hành Thiền,
theo lời chỉ dẫn của Ðức Phật, là trong khu
rừng, dưới cội cây hay một nơi vắng vẻ yên
tịnh. Thiền sinh phải ngồi kiết già một cách an
tịnh và tĩnh lặng. Nếu ngồi kiết già quá khó
khăn, có thể ngồi cách nào cũng được. Những
ai đau lưng trầm trọng có thể ngồi ghế dựa.
Muốn tâm yên tịnh thì thân phải yên tịnh, vì thế, Thiền sinh
cần phải chọn lối ngồi thích hợp với mình để có thể ngồi lâu một cách thoải
mái.
Lúc ngồi, phải giữ lưng ngay ngắn, thẳng góc với mặt đất, nhưng
không cứng ngắt. Ngồi thẳng thì trông dễ coi.
Khi ngồi thẳng thì xương sống không bị cong
giúp chúng ta có thể ngồi lâu. Hơn nữa, tinh tấn
thể chất để giữ thân ngồi thẳng mà không cần
một sự hỗ trợ nào sẽ tạo năng lực cho việc hành
Thiền.
Nhắm mắt lại. Ðặt tâm ở bụng. Thở
bình thường, đừng cố gắng thở mạnh, thở
nhanh hay thở chậm. Cứ để hơi thở tự nhiên. Bạn sẽ thấy được những cảm giác
bên trong khi bụng chuyển động lên xuống. Hãy chú tâm vào mọi tiến trình của
các chuyển động phồng xẹp này. Hãy theo dõi các cảm giác từ lúc bụng bắt đầu
phồng, kéo dài và chấm dứt. Cũng vậy, hãy chú tâm vào chuyển động xẹp: đoạn
đầu, đoạn giữa và đoạn cuối.
Theo dõi chuyển động đoạn đầu, đoạn giữa và đoạn cuối, không có
59
nghĩa là chỉ theo dõi ba thời điểm, mà phải theo dõi các tiến trình chuyển động
một cách liên tục từ đầu đến cuối. Hãy chú tâm một cách tự nhiên, thoải mái.
Ðừng quá chăm chú vào các cảm giác của bụng. Ðừng cố tìm xem sự phồng
xẹp khởi đầu và chấm dứt như thế nào.
Trong việc hành Thiền, điều quan trọng là
phải có sự tinh tấn và sự hướng tâm chính xác vào đối
tượng để tâm tiếp xúc với cảm giác một cách trực tiếp và
đầy năng lực. Ðể hỗ trợ cho việc tập trung tâm ý vào đề
mục một cách mạnh mẽ, chính xác, bạn có thể niệm thầm
phồng, phồng, phồng hay xẹp, xẹp, xẹp khi quan sát
chuyển động của bụng.
Thiền Hành.
Trong khóa Thiền, các bạn sẽ được ngồi Thiền và kinh hành xen
kẽ nhau. Cứ một giờ ngồi Thiền, lại một giờ kinh hành. Một giờ là tiêu chuẩn
căn bản, nhưng bốn mươi lăm phút cũng được. Chọn một chỗ đi khoảng hai
mươi bước rồi đi tới, đi lui chậm rãi trên đó.
Trong sinh hoạt hằng ngày, Thiền hành cũng hỗ trợ đắc lực. Một
thời gian ngắn chừng mười lăm phút kinh hành trước khi ngồi Thiền giúp bạn
tập trung tâm ý dễ dàng. Chánh niệm được khai triển trong lúc kinh hành rất ích
lợi cho chúng ta vì trong lúc làm việc hàng ngày chúng ta cũng thường đi từ nơi
này đến nơi khác. Ðây là cơ hội để chúng ta luyện tâm.
Thiền hành bao gồm sự chú tâm vào tiến trình đi. Nếu bạn đi hơi
nhanh, hãy ghi nhận trái phải, trái phải, trái phải và tỉnh thức theo dõi cảm giác
đang diễn tiến nơi chân. Nếu bạn đi chậm hơn, hãy ghi nhận dở, bước, đạp. Dầu
theo dõi "trái, phải" hay "dở, bước, đạp", bạn cũng phải cố gắng chú tâm vào
cảm giác diễn ra trong khi đi và chỉ chú tâm vào những cảm giác này thôi. Hãy
ghi nhận tiến trình xảy ra khi bạn đứng lại ở cuối lối kinh hành, khi bạn quay và
bắt đầu bước trở lại. Ðừng nhìn theo chân mình, chỉ theo dõi cảm giác bên trong
chân. Việc chính của bạn là chú tâm vào cảm giác mà cảm giác thì không có
60
hình ảnh; bởi vậy
Thông thường chúng ta chia động tác của một bước đi ra làm 'dở,
bước, đạp'. Và để hỗ trợ cho việc Chánh niệm một cách chính xác, chúng ta
chia chuyển động ra làm ba thời kỳ và niệm thầm sự khởi đầu của mỗi chuyển
động nhỏ này đồng thời theo dõi các cảm giác và diễn biến bên trong mỗi
chuyển động đó. Một điểm nhỏ nhưng quan trọng là bạn nên bắt đầu ghi nhận
"chuyển động đặt chân xuống" ngay vào lúc chân bắt đầu hạ thấp.
Tại Nhật Bản, doanh thu của loại hình du lịch này đạt đến 30 tỷ USD mỗi
năm; còn tại Thái Lan hiện có những thiền viện rất lớn, mỗi năm thu hút
hàng triệu du khách đến thực hành thiền.
61
Du lịch thiền hiện rất phát triển tại TP. Hồ Chí Minh. Nhiều công ty du
lịch ở đây đang có những tour du lịch đưa khách đến những địa điểm đẹp,
yên tĩnh, phối hợp mời các chuyên gia, bác sĩ uy tín tư vấn về các loại
bệnh của người già như tiểu đường, cao huyết áp, sinh lý tuổi già, trao đổi
những vấn đề về cuộc sống, tham gia sinh hoạt tập thể và hướng dẫn cho
du khách phương pháp hít thở an tịnh - cấp độ ban đầu của thiền, tạo cho
du khách cảm giác nhẹ nhàng, thoải mái… Tại Nha Trang, Công ty TNHH
Du lịch Anh Anh cũng có 2 tour du lịch thiền kết hợp với Yoga. Đó là tour
dài 2 ngày 3 đêm dành cho du khách đến từ TP. Hồ Chí Minh, tour 3 ngày
4 đêm dành cho du khách đến từ Đà Nẵng và Hà Nội.
Anh Phạm Bá Thanh - Giám đốc Công ty TNHH Du lịch Anh Anh cho
biết: “Khánh Hòa có khá nhiều địa điểm lý tưởng để tổ chức tour du lịch
thiền. Địa điểm được chúng tôi lựa chọn là Hòn Bà, Suối Đổ, Khu Du lịch
suối Hoa Lan, Ba Hồ, vịnh Vân Phong… Đây là những nơi rừng núi hoang
sơ, không khí trong lành, rất thích hợp để du khách tập luyện thiền và
Yoga.
62
Trong suốt thời gian tham gia tour thiền - Yoga, du khách sẽ được tách ra
khỏi mọi áp lực của cuộc sống, công việc thường ngày để hòa mình vào
thiên nhiên và học những điều tưởng như vô cùng đơn giản không cần phải
học. Đó là học cách thư giãn và thở đúng cách. Đặc biệt, người hướng dẫn
các buổi tập luyện Yoga là thầy Dada Udvelanada - một chuyên gia về
Yoga. Tour du lịch này hiện đang được giới kinh doanh lữ hành đánh giá
cao và thu hút nhiều khách tham gia”.
Mỗi tour chỉ kéo dài trong vài ngày nhưng nó thực sự là khoảng thời gian
rất quý cho những ai từng trải qua. Một du khách đến từ TP. Hồ Chí Minh
cho biết: “Công việc tại công ty rất căng thẳng, mệt mỏi nên tôi bị stress
và mắc chứng mất ngủ vì phải lo lắng quá nhiều chuyện. Chính vì vậy,
việc ngồi yên lặng và quan sát hơi thở của mình làm tôi cảm thấy dễ chịu,
thư thái hơn.
Theo tôi, đây cũng là cách hạn chế sự ức chế, trầm uất trong cuộc sống, vì
những lúc như thế này mình sẽ có nhiều điều kiện nhận diện lối sống mới
hữu ích hơn”. Trong không gian yên tĩnh, du khách sẽ được ngồi nghe
hướng dẫn về kỹ thuật hít thở, luyện tập Yoga và thực hành thiền… Khách
sẽ ngồi thiền trên các bãi cỏ xanh, lắng nghe tiếng chim hót, tiếng suối
63
chảy róc rách và lắng nghe hơi thở của mình hòa quyện cùng nhịp sống
thiên nhiên. Ngoài ra, du khách còn được viếng thăm các di tích, danh lam
thắng cảnh của Nha Trang - Khánh Hòa; tìm hiểu những điều bí ẩn cũng
như những lợi ích của việc tập luyện thiền…
Tuy chỉ mới xuất hiện trong thời gian gần đây nhưng với dấu ấn thiền đậm
nét trong tầm sâu văn hóa dân tộc và trong bối cảnh hội nhập toàn cầu,
chắc chắn du lịch thiền sẽ có nhiều điều kiện để phát triển thành một loại
hình du lịch mới, góp phần làm đa dạng, phong phú hơn các sản phẩm du
lịch ở Khánh Hòa.
64
Phần 5:
65
I. Khái niệm về kinh lạc, huyệt đạo.
Theo y học cổ truyền phương Đông, khí huyết trong cơ thể con
người được lưu dẫn trong các đường kinh và các lạc mạch tới nuôi dưỡng từng
bộ phận, từng tế bào của cơ thể.
Huyệ t là nơi kinh khí và khí của các tạng phủ hoặc có thể
tập trung đến hoặc dừng lại hoặc đi ra ngoài cơ thể, tiếp thu các loại kích
thích từ hoàn cảnh xung quanh (châm cứu , chỉ châm, điện châm , laze),
nơi áp dụng thủ thuật châm cứu chữa bệnh. Chia làm 3 loại:
• Huyệ t lạc hay huyệ t trên đường kinh lạc mạch có liên
quan biểu lí với đường mạch; có 15 huyệ t lạc (12 trên đường kinh chính, 2
trên đường kinh phụ, 1 tổng lạc và huyệ t đại bao ở kinh tì)
• Huyệ t du: tương ứng với các phủ tạng; nằm ở kinh
bàng quang sau lưng; có 12 huyệ t du tương ứng với 12 tạng phủ (vd. phế
du thuộc kinh phế, vv. )
• Huyệ t hội: nơi gặp nhau của 2 đường kinh trở lên.
Đại chùy là huyệt hội của 3 đường kinh tì, can, thận.
67
Chia là m 3 loạ i chí nh:
− Cá c kỹ thuậ t nà y tá c độ ng và o lớ p mao mạ ch
dướ i da
− Tá c độ ng và o cá c điể m có tí nh chấ t tí ch cự c
hoạ t độ ng củ a cơ thể
Trong thự c tiễ n ngườ i ta kêt hợ p cá c thủ phá p nà u vớ i nhau
tạ o thà nh kỹ thuậ t xao bó p bấ m huyệ t
Chủ yế u tá c độ ng và o hệ thầ n kinh thú c đả y sự lưu thông
khí huyế t củ a cơ thể .
68
Nhâm là mạ ch bắ t đầ u từ : thừ a tương ( cằ m ) → thiên độ t
( cổ ) → đả n trung ( ngự c ) điề u chỉ nh hệ thố ng tim → cử u vĩ (dị ch xuố ng
mộ t chú t)→ khí hả i (quan nguyên – dướ i rố n 3cm) là nơi tậ phowpj nguyên
khí . Chí nh là hạ đan điề n → cuố i cù ng là hộ i âm.
Đố c bắ t đầ u từ trườ ng cườ ng (đố t số ng cuố i cù ng) → huyệ t
mệ nh môn (thắ t lưng) → linh đà i (giữ a lưng) → trên mộ t chú t là thầ n đạ o
là nơi giao tiế p khí giữ a ngườ i vớ i ngườ i → đạ i tù y (là nơi giao tiế p giữ a
69
đố t số ng cổ và đố t số ng lưng ) → phong phủ (nằ m giữ a hộ p sọ và đố t số ng
cổ ) tá c độ ng đế n thầ n kinh → bá ch hộ i (đỉ nh đầ u) là nơi tậ p chung thông
tin → ấ n đườ ng (giữ a hai lông mà y) → nhân trung.
Kích thích vào các huyệt vị, huyệt đạo, vào hệ thống thần kinh
chức năng làm cho khí huyết lưu thông, cơ thể dễ chịu, điều chỉnh cân bằng âm
dương giúp cơ thể vận hành đồng bộ.
1. Bệnh đau đầu: Có thể đau vùng thái dương, vùng trán, đau nhức
nửa đầu, đau sau gáy.
Nguyên nhân: Áp huyết cao, thận hư, thiên đầu thống, viêm
mũi, viêm xoang, hạ đường huyết, thiểu năng tuần hoàn não, cảm cúm.
Cách xử lý:
• Những bệnh mang tính thực thể, viêm nhiễm cần phải
theo chỉ định của bác sỹ chuyên khoa.
VD: Học hành căng thẳng, đọc sách quá nhiều, bàn học thiếu ánh sáng, thời
tiết thay đổi đột ngột, thiếu máu lên não, vận động quá tải, không thích hợp...
Có thể điều chỉnh bằng day ấn một số huyệt: Bách hội, ấn đường, đầu duy,
dương bách, thái dương, hợp cốc... (có thể dùng phần xoa bóp đầu trong phần
xoa bóp bấm huyệt.
70
2. Người bị cận thị.
+ Nguyên nhân: Chủ yếu do rối loạn chức năng về mắt, học hành căng thẳng,
đọc sách nơi thiếu ánh sáng, thiếu chăm sóc mắt thường xuyên.
+ Cách xử lý. Hạn chế các nguyên nhân gây bệnh.
- Phương huyệt: Dương bạch, tinh minh, toản trúc, ngư yêu, ty trúc
không, đồng tử liêu.
Bấm bổ trợ: Ấn đường, thái dương.
3. Bệnh đau lưng: Là triệu chứng của nhiều loại bệnh khác nhau, mặt
khác do chịu tải trọng thường xuyên của toàn bộ cơ thể, sinh hoạt, vận động
hàng ngày, lao động nặng nhọc đều lấy hưng phấn làm gốc nên có thể nói hơn
90% người bị đau lưng ở mức độ nặng nhẹ khác nhau.
Nguyên nhân: Do thoái hoá, gai đôi, vôi hoá cột sống, lệch đĩa
đệm, do va đập, giãn dây chằng, do nội thương, viêm thận, viêm đại tràng...
− Gập mình.
− Cái cày.
71
Phần 6:
72
Mỗi người sinh ra có một thể trạng riêng, có người gầy, có người mập,
có người ốm đau, bệnh tật, có người khỏe mạnh. Nhưng hết thảy cơ thể con
người đều có cơ chế vận hành chung nên ai cũng có thể thực hiện những
nguyên lý chung để cải thiện và bảo vệ sức khỏe của bản thân. Những nguyên
lý chung này được thể hiện thông qua chế độ ăn uống, tập luyện, nghĩ ngơi,
làm việc hợp lý.
Cuộc đời con người ví như một cuộc hành trình dài ngắn khác nhau.
Làm thế nào để hạn chế tối thiểu những bất trắc, rủi ro trên suốt cuộc hành
trình là vấn đề không hề đơn giản. Ai sống, lao động rồi cũng để chuẩn bị cho
những chặng đời tiếp theo của mình thuận lợi hơn. Muốn vậy, chúng ta cần sử
dụng hợp lý những nguồn tài nguyên đang có và không ngừng cải thiện, tăng
cường công dụng của chúng ngày càng hữu ích hơn. Cuộc hành trình thành
công khi hành khách đến được điểm cần đến đúng mốc thời gian đã hoạch
định. Sức khỏe cũng vậy, nếu không ý thức giữ gìn thì sẽ đến lúc chúng ta
không còn đủ thời gian để cải thiện vì rất có thể đến khi nhận ra sức khỏe suy
yếu, cơ thể không thể hấp thu những chất bổ dưỡng được nữa vì các cơ quan
đã làm việc quá sức, không còn kết hợp tốt để cơ chế vận hành của cơ thể
được diễn ra xong suốt, thuận lợi. Do đó, tự bản thân mỗi chúng ta phải biết
quý trọng sức khỏe, ý thức giữ gìn và cải thiện trong mỗi cử chỉ, hành vi ở
từng thời điểm nhất định. Trong một số trường hợp cần thiết, các loại dược
liệu hoặc thuốc bổ có thể hỗ trợ chúng ta duy trì và cải thiện sức khỏe tốt.
73
I. Mười khuôn vàng thước ngọc cho sức khỏe
Tổ chức The American Health Foundation, một tổ chức y tế lớn ở Hoa
Kỳ, đã nêu ra mười điều mà họ gọi là MƯỜI KHUÔN VÀNG THƯỚC
NGỌC CHO SỨC KHỎE (The Ten Golden Rules for Good Health). ..
1. Khám sức khỏe tổng quát định kỳ
Rất cần thiết nhưng nhiều khi chúng ta cũng hay quên
Mục đích là để tìm ra những bệnh có thể chữa được mà triệu
chứng chưa lộ diện và điều chỉnh những yếu tố nguy hiểm có thể gây ra bệnh.
Đồng thời cũng để bác sĩ hiểu rõ tình trạng sức khỏe chung của mình.
Bao lâu khám tổng quát một lần. Tùy theo tuổi và điều kiện
sức khỏe của mỗi người. Sau đây là đề nghị lịch trình cho những người không
có triệu chứng bệnh: Từ 18-24 tuổi thì cứ mỗi 5 năm; sau 30 tuổi thì mỗi 3
năm; tuổi 40-60 thì cách năm khám một lần; ngoài 60 tuổi thì nên khám tổng
quát hàng năm. Có nhiều ý kiến cho rằng khám hàng năm cho mọi người
cũng tốt thôi.
Cần sửa soạn gì trước khi đi khám. Ghi những điều gì mà
mình muốn hỏi bác sĩ, những khó khăn triệu chứng bệnh trạng, thuốc men
đang uống. Giả dụ là mình bị đau bụng thì ghi rõ đau bao lâu, lúc nào thì đau,
đau kéo dài lâu mau, đau có di chuyển từ chỗ này sang chỗ khác, làm gì để
bớt đau, có yếu tố nào làm đau tăng lên....Vì nhiều khi gặp thầy thuốc, quá
xúc động lại quên đi vài điều.
Bác sĩ sẽ làm gì. Bác sĩ sẽ hỏi tình trạng sức khỏe, bệnh cũ,
bệnh mới, quá trình giải phẫu, tai nạn đã có, thói quen tốt xấu trong đời sống,
bệnh tình của thân nhân trực hệ, thuốc đang uống, dị ứng với thuốc hoặc môi
sinh...
Sau đó là phần khám tổng quát toàn cơ thể. Sự khám này
được thực hiện một cách hết sức chuyên môn, đầy nhân tính và tôn trọng
người bệnh. Chiều cao, sức nặng, huyết áp, nhịp tim được ghi nhận.
Cũng như Đông Y, bác sĩ sẽ áp dụng phương thức
Vọng,Văn,Vấn, Thiết để chẩn bệnh. Nghe nhịp tim, phổi, nắn bụng, nhìn mắt,
khám tai, cuống họng, miệng. Đây là một cuộc khám xét từ đầu tới chân,
không sót một cơ quan, địa điểm nào.
74
Phần thảo luận. Sau khi có đủ các dữ kiện về tình trạng sức
khỏe của người bệnh, bác sĩ sẽ cho ta biết kết quả, rồi cho toa thuốc. Đây là
lúc ta cần hỏi bác sĩ tất cả những thắc mắc về bệnh trạng của mình, kết quả
thử nghiệm, có phải uống thuốc không, uống trong thời gian bao lâu, phản
ứng thuốc, có cách chữa nào khác ngoài dược phẩm, bao giờ phải trở lại để tái
khám. Người được coi như lương y tốt là người bỏ nhiều thì giờ cắt nghĩa
tường tận cho bệnh nhân và trả lời những câu hỏi một cách vui vẻ, cởi mở.
Cũng trong dịp khám tổng quát này, ta nên hỏi bác sĩ về
chủng ngừa các bệnh xem có cập nhật không. Như là viêm gan A, B, phong
đòn gánh, yết hầu, sưng phổi.Và nhớ chích ngừa Cúm mỗi cuối năm. Việc
khám tổng quát chỉ giản dị có vậy nhưng mang lại cho ta rất nhiều lợi ích,
nhất là tránh được những bệnh trầm kha.
75
Cholesterol cao gây ra bệnh xơ cứng động mạch đưa đến bệnh
tim mạch, nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não. HDL trung bình là 45
mg/dl và càng cao càng tốt; LDL thuộc loại xấu, dưới 130 mg/dl thì được chứ
cao trên 160 mg/dl cần được điều trị hạ thấp.Ta có thể tự đo cholesterol với
các thuốc thử bán ở chợ tốn chừng 15-20 đồng. Nếu cholesterol cao thì ăn thịt
không có mỡ, thịt gà bỏ da; dùng dầu thảo mộc; nướng hoặc hấp, đừng chiên;
ăn nhiều cá, trái cây, rau, đậu.
4. Cần biết giá trị dinh dưỡng của thực phẩm
Đa số thực phẩm bầy bán đều mang một nhãn hiệu ghi rõ giá trị
dinh dưỡng. Từ một gói mỳ khô, một bình sữa, lon nước ngọt đều có. Chỉ cần
dành ra vài phút đọc là ta có thể chọn lựa thức ăn thích hợp và tránh được
nguy cơ mắc các bệnh về tim, cao huyết áp, béo mập, bệnh tiểu đường và vài
loại ung thư.
5. Dành thì giờ cho có lúc nhàn rỗi và đi du lịch
Cơ thể làm việc quần quật suốt 365 ngày thì cũng nên dành ít
tuần đi đây đi đó, nghỉ xả hơi.
Đi coi biểu diễn thể thao, cắm trại, đi câu cá cho thư giãn tâm
hồn sau những ngày cực nhọc với công kia việc nọ. Đi du lịch để cho biết đó
biết đây cũng như để có một đời sống riêng tư, quên hết mọi việc ở thế gian
trong một thời gian ngắn. Đấy cũng là một cách bảo trì bộ máy con người để
sống và sinh hoạt hữu hiệu.
6.
Thích nghi với những sức ép, căng thẳng trong đời sống
hàng ngày
Xã hội đầy dẫy những khó khăn, trở ngại, bực mình, những hỉ,
nộ, ái, ố, lạc. Quan trọng là làm sao ta thích nghi được với chúng để mà sống.
Sự thích nghi này tùy thuộc vào khả năng đối phó, đương đầu của mỗi cá
nhân.
Ta sẵn sàng giải quyết vấn đề, nếu không được thì rút lui, quên
nó đi. Đấy là chiến thuật mà khoa học mệnh danh là “Fight or Flight
response”. Á châu ta thì “Tẩu vi thượng sách” hoặc “chín bỏ làm mười”.
7. Sắp xếp một chương trình vận động cơ thể
Có nhiều lý do để không vận động cơ thể : Tôi không có hứng
thú tập.Tập làm tôi đói, tôi phải ăn nhiều hơn rồi tôi mập. … Nhưng chỉ có
một lý do để ta phải vận động: nếu ta muốn sống MẠNH, sống VUI. Cần phải
76
có một chương trình tập luyện thích hợp với mình rồi dành thì giờ để thực
hiện, coi sự tập như một thiết yếu hàng đầu, một người bạn đồng hành.
8. Biết tự lượng khả năng và giới hạn sức khỏe của mình
Các cụ bảo : biết người, biết mình. Sức trói gà không chặt mà đòi
tỷ thí võ đài với Mike Tyson thì chắc là bị knock out xuống tận đất đen. Ghép
nối mạch máu tim hai ba lần mà đòi chạy marathon thì đi xe nhà đòn Tobia
còn mau hơn.
9. Ít uống rượu bia
Tranh luận, nghiên cứu về ích lợi của rượu với sức khỏe đã diễn
ra rất hào hứng, nhưng kết luận chính xác chưa được thống nhất.
Sau một cuộc nghiên cứu kéo dài 12 năm trên nhiều triệu người,
Hiệp Hội Ung Thư Hoa Kỳ, đưa ra một kết luận là uống rượu vừa phải dường
như có tác dụng tốt vào bệnh tim mạch. Một số các nhà chuyên môn y học
cũng cho là một người uống một, hai drinks mỗi ngày thì ít bị bệnh tim mạch
hơn là người không uống. Một drink tương đương với 150 cc rượu vang, 50
cc rượu mạnh 80 độ, hay 360cc rượu bia.
Nhưng theo nhiều nhà chuyên môn khác thì nếu chưa bao giờ
uống, có lẽ cũng chẳng nên bắt đầu để hy vọng có điều tốt. Vì ta nên nhớ là
rượu ít có giá trị dinh dưỡng, lại nhiều calories, nên được dự trữ trong cơ thể
dưới dạng mỡ. Ðồng thời rượu cũng làm tiêu hao các sinh tố B, C, K và chất
kẽm, potassium, magnesium là những chất rất cần trong cơ thể.
Và uống nhiều rượu làm tăng các bệnh ung thư vú, trực tràng; dễ
gây ra tai biến mạch máu não, xơ gan, ung thư thực quản cũng như là nguyên
nhân của nhiều trường hợp tự tử, giết người, gia phong rối loạn. Nam vô tửu
như kỳ vô phong. Nhưng gió mạnh thì cờ cũng rách bươm; mà rượu nhiều thì
gan cũng xơ cứng, da vàng bụng trướng
10. Không hút thuốc lá
Tác dụng độc hại của thuốc lá thì ai cũng biết, ngay cả quý vị
hiện đang liên tục “nhớ nhà châm điếu thuốc”. Vì hậu quả của cái món “khói
vàng bay lên cây” này đã được chứng minh cụ thể. So với không hút thuốc,
người ghiền thuốc lá có tỷ lệ tử vong vì ung thư phổi 22 lần nhiều hơn; gấp
đôi bị tai biến não; 10 lần nhiều hơn bị nghẹt phổi mãn tính; và nhiều nguy cơ
bị ung thư miệng, cuống họng, thanh quản, tụy tạng hơn.
77
Chẳng thế mà trên mỗi bao thuốc lá đều có một lời nhắn nhủ,
cảnh cáo: hút thuốc lá có thể gây ung thư phổi, có hại cho sức khỏe, gây bệnh
tim mạch, ảnh hưởng tới thai nhi.
Tại mọi quốc gia, ngân quỹ công tư đã tốn cả nhiều tỷ bạc để
chữa những bệnh gây ra vì thuốc lá. Ðồng thời các công ty sản xuất thuốc lá
đang bị kiện bồi thường cả vài trăm tỷ mỹ kim thiệt hại do thuốc lá gây ra cho
nhân loại cũng như cho tài sản quốc gia.
Trên thị trường có bán nhiều dược phẩm giúp ta cai thuốc lá.
Hoặc giản dị là dùng diệu kế “thuốc xin thì hút, thuốc mua thì đừng” để giảm
thiểu số lượng thuốc hút trong khi lập kế hoạch giã từ nicotine.
78
ảnh minh họa
Bên cạnh việc tập thể dục vào buổi sáng thì cũng có rất nhiều người
tập thể dục vào buổi tối. Vì đây là thời gian rảnh rỗi nhất trong ngày để
luyện tập, nhưng ít ai biết được rằng tập như vậy đôi khi lại có hại cho sức
khỏe.
Theo các bác sỹ, buổi tập nên bắt đầu sau khi ăn ít nhất 2 giờ. Bữa
ăn trước khi tập luyện là bữa ăn nhẹ gồm một chút tinh bột và rau quả chứ
không phải là bữa ăn thông thường. Bữa ăn chỉ giúp cung cấp năng lượng
vừa đủ để tiêu hao trong quá trình tập luyện và phục hồi. Ăn no, ăn nhiều
khi tập luyện sẽ làm sa dạ dày.
79
Khi vừa ăn xong, về nguyên tắc, máu tập trung ở dạ dày và ưu tiên
cho cơ quan tiêu hóa để tiêu hóa thức ăn. Nếu lúc đó chúng ta tập luyện và
vận động, máu phải phân tán tới các cơ quan ngoại biên và các cơ, làm
giảm quá trình tiêu hóa và hấp thụ thức ăn, dẫn tới tiêu hóa chậm.
Ngược lại, quá trình tiêu hóa cũng ngăn cản quá trình vận động
chung của cơ thể gây ra biểu hiện rối loạn tuần hoàn. Như vậy, cả việc tập
luyện và tiêu hóa đều không có hiệu quả. Hơn nữa, do tác dụng của cơ học,
vận động sẽ gây ra các biểu hiện ngăn trở quá trình tiêu hóa của dạ dày,
lâu dần gây viêm loét dạ dày, đường tiêu hóa.
Đông y rất coi trọng thể dục thể thao để nâng cao sức khỏe, thậm chí
coi việc đi bộ có thể chữa được bách bệnh nhưng chưa bao giờ đưa ra lời
khuyên đi bộ vào buổi tối. Bởi buổi tối là thời gian sau cả ngày lao động
mệt nhọc, các cơ quan nội tạng cần được nghỉ ngơi. Nếu bạn đi bộ, vận
động tức là đánh thức lại cơ thể và như vậy sẽ gây ra mất ngủ.
Theo các chuyên gia, thời điểm khởi động cơ thể tốt nhất là sau khi
ngủ dậy. Một vài động tác thể dục hoặc đi bộ sẽ giúp đánh thức cơ thể, tạo
sự lưu thông khí huyết, giúp tinh thần sảng khoái, sắn sàng cho một ngày
làm việc mới.
Thời gian tập luyện giúp đạt tới đỉnh cao là 9 – 10 giờ sáng và 15 –
18 giờ chiều. Đây là thời gian nhịp độ sinh học lên cao, cơ bắp thoát khỏi
sự ì, hệ thống tuần hoàn, hô hấp hoạt động tốt nên sự tập luyện dễ đạt hiệu
quả hơn.
III. Thể dục sáng tốt cho người làm việc căng thẳng
Việc tập thể dục buổi sáng trước khi đến công ty sẽ càng hiệu quả
hơn nếu bạn đang đảm trách công việc chịu nhiều áp lực, vì tinh thần uể
oải sau giờ làm có thể tác động đến hiệu suất vận động cơ thể.
80
Đầu óc thư thả sẽ giúp những người làm công việc căng thẳng thấy sảng khoái
trong lúc tập thể dục sáng
Giới nghiên cứu phát hiện khi tinh thần uể oải, bạn sẽ mau kiệt sức
hơn lúc thấy tâm hồn thư thái. Nhóm các nhà sinh lý học thuộc ĐH Bangor
(xứ Wales) còn khám phá ra tình trạng mệt đừ sau một ngày làm việc thực
tế không ảnh hưởng đến sức lực của bạn, mà nó chỉ gây khó khăn nhiều
hơn cho những ai tập thể dục quá hăng hái.
Theo họ, điều đó khiến người ta cảm thấy vất vả hơn với chuyện tập
luyện và có thể phải điều trị hội chứng mệt mỏi kinh niên, dù các phản ứng
về thể chất được cho là bình thường suốt quá trình vận động cơ thể.
Tiến sĩ Samuele Marcora cho biết: “Các đối tượng mắc chứng mệt
mỏi kinh niên nói họ bị thiếu sinh lực và còn “nếm mùi” của bệnh suy
nhược thần kinh, giống y như những người tham gia cuộc nghiên cứu thấy
mệt mỏi về tinh thần vậy!”
Nghiên cứu này đưa ra ý kiến vận động viên và những người làm
việc dưới áp lực cao sẽ thấy khỏe khoắn hơn trong lúc rèn luyện thân
81
thể với một tâm tư thảnh thơi, mặc dù các chuyên gia nghiên cứu nhận
định bất cứ bài tập thể dục nào cũng có ích.
Vì vậy, tiến sĩ Marcora khuyên: “Những ai tập thể dục sau giờ lao
động nên tiếp tục làm như thế, ngay cả khi đã xuống tinh thần.
Hầu hết mọi người đều tập luyện ở cường độ vừa phải, dù như thế
điều này vẫn mang lại nhiều lợi ích về thể chất lẫn tâm lý, bao gồm cả sự
khuây khỏa với cơn stress và hiệu suất lao động trí óc được cải thiện.”
Các nhà khoa học đã rút ra kết luận sau khi yêu cầu 16 tình nguyện
viên tập với dụng cụ là xe đạp trong nửa giờ lúc đầu óc sảng khoái và nửa
giờ sau 90 phút mệt nhoài vì công việc trí óc. Kết quả, so với “thử thách”
đầu tiên, nhóm tình nguyện đều ngừng tập ở mức trung bình sớm hơn 15%
thời gian khi tinh thần họ đã mỏi mệt.
IV. Tập thể dục: Sai một ly, thêm một bệnh
Tập thể dục - mục đích là để tăng cường sức khỏe và đặc biệt cần
thiết đối với những người làm công việc tại các văn phòng. Tuy nhiên,
luyện tập như thế nào để có hiệu quả và tránh được những chấn thương
không đáng có quả thực là điều không đơn giản.
82
Bệnh viện Chấn thương Chỉnh hình TP HCM mỗi năm phải
điều trị cho hơn 1.000 ca viêm khuỷu tay do chơi tennis không đúng cách.
Điều đáng nói là hầu hết các bệnh nhân đến khám vào thời điểm bệnh đã
quá muộn nên phải phẫu thuật, lẽ ra chỉ cần uống thuốc nếu được phát hiện
sớm. Bác sĩ Trần Thanh Mỹ, Giám đốc bệnh viện cho biết, khi mới đau
bệnh nhân thường chủ quan, chỉ nghỉ chơi vài bữa sau đó lại tiếp tục vì
thế, vết thường ngày càng nặng hơn. Theo các nghiên cứu, gần 50% số
người tập luyện hằng ngày và 25% số người tập vài lần/tuần mắc bệnh
này. Tuy nhiên, không riêng gì tennis mà với những môn thể thao ngoài
trời khác, nếu chơi giữa trưa nắng thì dễ dẫn đến say nắng, mất nước, rối
loạn điện giải.
Chơi tennis không đúng cách sẽ dẫn đến nhiều căn bệnh nguy hiểm
Lâu dài, người chơi chẳng những không tăng thể lực mà càng
mệt mỏi thêm. Rối loạn điện giải cũng dẫn đến chuột rút, tổn thương cơ...
Những người lớn tuổi, có bệnh về tim mạch sẽ dễ bị ngất, chấn thương hay
đột quỵ nếu vận động liên tục ngoài trời vào những thời điểm không thích
hợp.
83
2. Đi bộ: coi chừng thoái hóa khớp
Bà Liễu, 47 tuổi ở Nguyễn Đình Chiểu - Hà Nội đã thực hiện
giảm cân bằng cách đi bộ nhanh trong công viên mỗi ngày. Khi mới tập,
bà hy vọng sẽ giảm lượng cholesterol, chứng đau lưng khớp... nhưng càng
tập bà càng thấy đau ở khớp gối.
Bà Liễu nghĩ rằng, đây là triệu chứng tuổi già, nhưng khi đi
khám bác sĩ chuẩn đoán bà bị đau khớp do đi bộ quá nhiều trong khi đã
béo phì. Theo tư vấn của bác sĩ, những người béo phì, trọng lượng cơ thể
tăng nhưng bộ xương không lớn thêm nên phải chịu áp lực quá lớn từ cơ
thể. Với người bình thường, đi bộ đều là cách tốt để giảm cân nhưng đối
với những người có trọng lượng cơ thể quá lớn, loại vận động này gây đau
bàn chân, các khớp và dễ gây chấn thương cho cơ bắp yếu. Vì vậy, ngay cả
chọn cách tập thể dục đi bộ cũng cần có tư vấn của bác sĩ.
Đôi giày đi bộ rất quan trọng, phải vừa chân, không rộng,
không chật cho dù chỉ một chút, chất liệu nhẹ, đế mềm, mặt đế hơi cong.
Mũi giày không nên quá nhọn vì khi đi máu dồn xuống có thể làm đau
chân. Đi bộ có vẻ nhẹ nhàng nhưng nếu không được tư vấn kỹ sẽ dẫn đến
bị đau gối, đau nhức và làm thoái hóa khớp. Nhiều người mắc bệnh loãng
xương, càng cố gắng đi bộ thì hai gối càng bị đau, sau một thời gian không
thể đi được nữa vì quá đau.
Đặc biệt: bệnh nhân béo phì kèm theo rối loạn về chuyển hóa
mỡ, tăng cholesterol, huyết áp cao, tiểu đường... cần có thêm sự tư vấn
của bác sĩ chuyên khoa.
3. Thể dục khi no: dễ viêm dạ dày
Những người tập luyện thể dục, chơi tennis hay đi bộ sau khi
ăn no dễ bị viêm và sa dạ dày. Triệu chứng ban đầu là đau tức ở bụng. Khi
vừa ăn xong, máu tập trung ở dạ dày và ưu tiên cho cơ quan tiêu hóa. Nếu
84
tập luyện, máu phải phân tán tới các cơ quan ngoại biên làm cản trở quá
trình hấp thụ thức ăn, dẫn tới tiêu hóa chậm, lâu ngày sẽ gây bệnh.
Ngược lại, quá trình tiêu hóa cũng ngăn cản quá trình vận
động của cơ thể, gây rối loạn tuần hoàn. Như vậy, cả sự tập luyện và tiêu
hóa đều không có hiệu quả. Hơn nữa, tác dụng cơ học của vận động sẽ
ngăn trở quá trình tiêu hóa của dạ dày.
85
Tập thở theo yoga, có thể thở trong tư thế nằm, đứng, ngồi trên ghế
nhưng tốt nhất là ngồi tư thế hoa sen
Đặc biệt luyện thở là khả năng chế ngự sự xúc động từ bên
trong mà nhiều khi lại là yếu tố cực kỳ quan trọng dẫn tới thành công.
Nhưng tập thở, theo phương pháp khí công, nội công thường rất khó - bởi
trái với cách bình thường và đòi hỏi thời gian.
Tập thở theo yoga, có thể thở trong tư thế nằm, đứng, ngồi
trên ghế nhưng tốt nhất là ngồi tư thế hoa sen (lòng bàn chân phải ngửa
lên đùi trái và ngược lại). Phép thở yoga là nhẹ nhàng, chậm rãi, đều đặn.
Tâm trí hoàn toàn chú trọng vào hoạt động hô hấp và lộ trình của hơi thở.
Mặt khác, phương châm của yoga là thoải mái, tương hợp với đặc thù cá
nhân, tránh khiên cưỡng, nóng vội.
86
Điển hình của việc biết cách hay nói chính xác hơn là việc
luyện thở, có thể lấy trường hợp của bác sĩ Nguyễn Khắc Viện làm thí dụ:
Năm 27 tuổi, bác sĩ Nguyễn Khắc Viện bị bệnh lao phổi nặng phải nằm
viện trong 10 năm, lên bàn mổ 6 lần. Lúc ra viện, sức thở của ông chỉ còn
1/3, dung tích sống chỉ còn 1 lít. Hồ sơ bệnh lý ghi: "Thiếu thở trầm trọng,
không được làm việc". Các bác sĩ cho rằng, ông chỉ có thể sống thêm
nhiều lắm là 3 năm. Nhưng trên thực tế, ông đã sống thêm 58 năm. Phép
màu của ông là bài tập thở bằng cơ hoành (tức thở bụng). Và nhờ tập thở
bụng để tận dụng công suất của phổi bằng cách tăng tối đa dung tích thở
trong 1 giây, bác sĩ Viện đã sống vượt mức tiên đoán 19 lần.
Bài luyện thở này được bác sĩ Nguyễn Khắc Viện gói gọn
trong bài thơ 12 câu: Thót bụng thở ra/ Phình bụng thở vào/ Hai vai bất
động/ Chân tay thả lỏng/ Ém, chậm, sâu, đều/ Tập trung theo dõi/ Luồng ra
luồng vào/ Bình thường qua mũi/ Khi gấp qua mồm/ Đứng ngồi hay nằm/
Ở đâu cũng được/ Lúc nào cũng được
87
Trước hết, bạn nên tập trung vào lý do mà bạn đưa ra: Bạn
đang có một mục tiêu đặc biệt trong đầu? Nếu không, hãy loại bỏ nó ngay
lập tức. Việc có một mục đích thực sự để tham gia các khoá tập luyện tích
cực sẽ cho bạn động lực để vượt qua. Bạn chán kiểu tập luyện hiện tại?
Vậy thì hãy thay đổi nó. Bạn có thể thử một hay một số hình thức tập
luyện khác và luôn đặt mục tiêu thích hợp để duy trì nhiệt huyết.
2. Bạn ốm và mệt mỏi sau khi tập
Chắc chắn là bạn thấy mệt lử sau khi tập luyện. Tuy nhiên, nếu
bạn bị chuột rút, buồn nôn và đau đầu hoặc không thể thoát khỏi trạng thái
ốm yếu tức là bạn đang tập quá sức. Sự lo lắng, mất ngủ, thậm chí là giảm
cảm giác thèm ăn cũng có thể là những biểu hiện của việc tập quá sức dẫn
tới tình trạng cơ thể bị ảnh hưởng không tốt. Kế đó, hệ miễn dịch “đồng
loã” với cơ thể khiến bạn cảm thấy kiệt sức hoặc tệ hơn.
Nếu bạn nghi ngờ mình đang tập quá sức, hãy thử nghỉ tập vài
ngày. Ngủ và thư giãn, uống nhiều nước và đảm bảo chế độ ăn cân bằng
dưỡng chất. Sau đó, bạn có thể dần quay lại với việc tập luyện nhưng ở
mức độ thấp hơn bình thường cho tới khi cảm thấy các bài tập đó không
làm bạn mệt mỏi. Và nếu bạn vẫn thấy xuất hiện những triệu chứng của sự
tập luyện quá sức, bạn nên đi khám để tìm ra nguyên nhân.
3. Bạn thấy đau nhiều
Đau cơ là một biểu hiện thường thấy sau mỗi bài tập về sức
bền. Tuy nhiên, nếu bạn cảm thấy rất đau, đặc biệt ở các khớp nối hoặc tập
trung ở vùng cơ hay xương nào đó (như một điểm trên ống chân hoặc đầu
bàn chân) thì có thể bạn đã bị chấn thương do tập luyện.
88
Từ việc tập quá sức đến tư thế sai hay đi giày không đúng cỡ
cũng có thể dẫn tới chấn thương như stress, gãy xương, rách cơ và thậm
chí là chệch đĩa đệm xương sống. Và những chấn thương này cần rất nhiều
thời gian để chữa lành. Thế nên, nếu bạn đau nhiều và lâu hơn cài ngày sau
khi tập, bạn nên ngừng tập và đi khám kiểm tra.
4. Bạn không thấy có kết quả khả quan
Không một phương pháp tập luyện nào lại có kết quả ngay
được và bạn cũng cần phải kiên nhẫn khi cố gắng giảm bớt chút kg thừa.
Thế nhưng, nếu bạn đã tập trong một khoảng thời gian tương đối mà chẳng
nhìn thấy thành quả thì có thể bạn cần chuyển hướng.
Bạn có thể làm mới việc luyện tập của mình bằng cách thử
một vài cái mới: Đi bơi thay vì chạy bộ, tập yoga thay cho nhảy dây… Đôi
khi, chúng sẽ mang lại cho bạn một chút khác biệt, cảm giác thú vị và có
thể là kết quả khả quan. Đồng thời, bạn cũng không nên quên tập trung vào
89
chế độ ăn uống của mình. Bạn cần có năng lượng để tập luyện nhưng hãy
nhớ đừng có ăn quá nhiều vì không khéo mục tiêu giảm cân của bạn thành
ngược lại.
90
2. Uống một chút nước
Uống nước trong lúc luyện tập sẽ đạt hiệu quả gấp 3 lần người
không uống đủ nước. Cơ thể không được cung cấp đủ lượng nước sẽ bị
mệt mỏi.
Uống khoảng 0,5-1lít nước trước khi tập thể thao từ 30 đến 60 phút. Trong
khi tập, bạn chỉ nên nhấp một chút.
3. Xem xét toàn bộ quá trình luyện tập
Để đánh giá sự thành công của quá trình luyện tập, bạn nên
chăm chỉ ghi chép kế hoạch thể dục hàng ngày, sau đó kiểm tra lại. Điều
này cho phép bạn đạt được những chỉ tiêu mình đặt ra và sử dụng quỹ thời
gian hợp lý hơn.
Ví dụ, hôm nay bạn định tập chạy trong vòng 30 phút, sau đó
tập tạ nhẹ 15 phút để giúp săn chắc cơ, cuối cùng là co duỗi cơ 5 phút.
91
luận một vấn đề gì đó cùng đồng nghiệp, hãy đứng dậy đi đi lại lại trong
phòng. Chỉ một việc đơn giản như vậy thôi bạn cũng có thể đốt được thêm
61 calo trong vòng 1 tiếng đồng hồ.
8. Tập chân trong lúc "buôn" điện thoại
Khi chat với bạn bè qua điện thoại, hãy đứng sao cho hai chân
xếp thành hình chữ V. Hạ hông xuống cho đến khi đầu gối mở rộng. Tập
trung co cơ đùi trong cùng lúc nâng mình lên.
Làm 20 lần thật chậm. Lần cuối cùng, kiễng chân lên rồi hạ
chân xuống từ 8 đến 15 lần.
9. Nhớ bổ sung lượng vitamin E hàng ngày
Theo các nghiên cứu thì cung cấp thêm cho cơ thể lượng
vitamin E sẽ giảm thiểu được những chấn thương cơ bắp.
10. Luôn nghĩ rằng cơ thể bạn đang tiến triển rõ rệt
Nghiên cứu mới đây cho thấy những người nghĩ rằng cơ thể
của mình đang thay đổi theo chiều hướng tốt thì bản thân họ sẽ đạt được
nhiều tiến bộ sau 12 tuần. Bạn có thể nghĩ tới những động tác trên đường
đến phòng tập, hoặc mường tượng mình đang chăm chỉ "lăn lộn" ở lớp
aerobic.
11. Quan tâm hơn đến cơ cổ
Đặt lòng bàn tay lên trán và cố gắng ấn đầu thật mạnh về
phía trước trong vòng 5 giây. Tiến hành tương tự với bên phải và bên trái
đầu. Cuối cùng đưa hai tay nâng xương quai hàm và đẩy cổ lên. Động tác
này không chỉ tốt cho cơ ở vùng cổ mà còn giải tỏa stress
.12.Tỉnh táo hơn nhờ tinh dầu
Nhỏ một vài giọt tinh dầu bạc hà, hoặc tinh dầu chanh lên
một chiếc khăn ướt lạnh. Đưa lên trước mặt và hít thở thật sâu. Sau đó gấp
khăn lại và dùng mặt kia của khăn để lau mặt. Mùi hương tinh dầu sẽ giúp
đầu óc bạn thư thái và tỉnh táo.
13. Hãy xóa tan mệt mỏi
92
Để giúp giải tỏa căng thẳng đồng thời tăng năng lượng, xoa
và ấn nhẹ hai bên thái dương, cánh mũi hoặc ngay dưới chính giữa môi
dưới.
14.Thư giãn các cơ
Để giúp cơ bắp được thư giãn, trước khi đi ngủ, bạn hãy nằm
thẳng và bắt đầu co các cơ từ cơ mặt đến cơ chân. Giữ nguyên trong vòng
2 giây rồi thả ra. Cách thức này sẽ giúp cho bạn giảm stress và thả lỏng
các cơ
Ngoài ra chúng ta có thể tham khảo một vài câu hỏi để kiểm tra tình
trạng sức khỏe của bản thân :
* Đối với công việc
Bạn phải làm việc với máy tính bao nhiêu giờ mỗi ngày?
Nếu phải tiếp xúc với máy tính suốt ngày, bạn nên tranh thủ năm mười phút
rời khỏi bàn làm việc để thư giãn, đi lại hoặc tập vài động tác, cử động cần
thiết. Kinh nghiệm cho thấy, bạn có thể thay đổi tâm điểm nhìn ra khỏi màn
hình hoặc nhắm mắt lại 3-5 giây sau mỗi 30 phút làm việc thì sẽ tránh bị mỏi
mắt, khô mắt
- Bạn có bao nhiêu thời gian để ăn trưa?
Nếu chỉ có mười phút để ăn một cái bánh ngay tại bàn làm việc thì thật
bất hạnh cho cơ thể của bạn. Bạn đã quá ham công tiếc việc và đối xử không
công bằng với chính cơ thể của bạn. Hãy dành ít nhất 30 phút để dùng bữa
trưa và thư giãn.
* Giảm stress:
- Bạn thường làm gì để giảm stress?
Hãy dừng ngay việc bạn đang làm, hít thở thật sâu để lấy lại cân bằng.
Nếu vẫn không khá hơn, thử thư giãn đi bộ, chơi thể thao, hoặc tìm ai đó để
“trút” cho họ bầu tâm sự, …
Tuyệt đối bạn không nên hút quá nhiều thuốc lá và uống rượu bia để
mong thoát khỏi stress vì như thể tình trạng sẽ tồi tệ hơn. Chất cacoin và
alcohol sẽ hủy hoại sức khỏe của bạn. Nhưng bạn có thể uống cà phê để trấn
tĩnh bản thân và đôi khi may mắn bạn có thể tìm thấy hướng giải quyết tối ưu
nhất.
93
* Thư giãn:
- Bạn ngủ được mấy giờ trong một đêm? Trong một năm bạn có bao
nhiêu ngày nghỉ và bạn đã sử dụng như thế nào?
Hãy sắp xếp công việc phù hợp để có thể ngủ được 7 – 8 giờ/ một đêm,
giấc ngủ có công hiệu rất lớn trong việc giúp bạn lấy lại sức khỏe vì nếu thiếu
ngủ, mắt bạn rất mỏi, đầu đau, và dung nhan bạn thật tệ.
- Đừng tiếc tiền bạc để có thể đi nghỉ đâu đó vài ngày trong một năm vì
tiền bạc bạn có thể kiếm dễ dàng hơn là sức khỏe. Hãy xem đó như một phần
thưởng cho bản thân sau một năm nỗ lực làm việc bạn sẽ thấy chi phí đó
không quá lớn và quan trọng hơn hãy thực sự có những ngày nghỉ thú vị, thư
giãn chứ đừng biến ngày nghỉ thành những ám ảnh trong đời vì những tủn
mủn của đời thường.
- Và điều cuối cùng, để có sức khỏe tốt thì mỗi người cần tự hình thành
cho mình thói quen vận động, thư giãn sau mỗi ngày làm việc.
94
TÀ I LIỆ U THAM KHẢO
1. Giá o trì nh giá o dụ c thể chấ t trườ ng Đạ i họ c Thăng long
2. Cá c webside về các vấn đề liên quan đền thể dục thể thao , sức
khỏe và thiền trên internet tiêu biểu như:
http://niemtin.free.fr/vnyhoc.htm
http://www.24h.com
http://www.xaluan.com
Theo Báo Sức khỏe và đời sống Online
htthttp://lenduong.gdc.vn/VietNam/Home/Du-
lich/2008/12/3066456A/p://vietbao.vn/vi/Suc-khoe/
http://mienyeuthuong.org/modules.php?name=News&op=viewst&sid=35
http://www.chuathienlong.com
http://vi.wikipedia.org/wiki
http://dictionary.bachkhoatoanthu.gov.vn
http://www.suckhoe360.com/Song-khoe
............
95