Bai giang: Vt Liu Ky Thut in

Chng 9

Chng 9
VT LIU T

Phn loai vt liu t.

Vt liu t dung trong ky thut in, in t c chia thanh hai nhom chinh: vt liu t
mm va t cng. Trong mi nhom co cng dung c bit.
Vt liu t mm la cac vt liu t co lc khang t thp va co h s t thm cao. Chung co kha
nng t hoa ti bao hoa t trng yu, co vong tn hao nho va tn hao trn t hoa nho. Vt liu
t mm s dung lam loi cua cun cam, dy dn t trong may bin ap.
Vt liu t cng la vt liu co h s khang t cao. No chi bi t hoa cng in trng
rt cao.
Vt liu t mm c qui c HC < 800A/m, con vt liu t cng HC > 4KA/m.
Theo ty l s dung trong ky thut in-in t gia cac vt liu co cng dung c bit, cn
phn loai vt liu co ng t tr ch nht, ferit cho thit bi dung dai tn siu cao va cac vt
liu t giao.
9.1. Vt liu t mm cho t trng mt chiu va tn s thp.
Nhng yu cu chu yu i vi vt liu.
Ngoai h s t thm cao va lc khang t thp, vt liu t mm phai co t thng bao hoa ln,
chinh xac hn cho qua dong t ti a qua din tich mt ct cho trc. Nu thc hin c yu
cu o thi kich thc cua h thng dn t giam xung rt nhiu.
Vt liu t s dung trng bin thin phai co tn hao do t hoa sao cho nho nht, trong o
co tng tn hao cua vong t tr va dong in xoay.
giam dong in xoay trong may bin ap la chon vt liu t co in tr sut ln. Thng
thng dy dn t c rap t nhng la thep
mong c cach in vi nhau. Loi st cun thanh bng c s dung rt rng rai cac vong c
cach in vi nhau bng lp cach in mong. Nhng vt liu la va bng phai co mm deo thi
qua trinh ch tao cac chi tit mi d dang.
Yu cu quan trong vt liu t mm la thoa man tinh cht n inh theo thi gian va
khng bi tac ng cua nhit , lc c hoc.... Trong s cac c tinh t thng co s thay i ln
trong qua trinh s dung o la h s t thm (c bit trng yu) va lc khang t.
St va thep it cacbon.
Thanh phn chu yu cua phn ln cac vt liu t la st (Fe). St la vt liu t mm in hinh,
tinh cht t cua no phu thuc nhiu vao lng tap cht.
Trong s cac vt liu st t, st co t thng bao hoa ln nht (khoang 2,2 Tesla).
St nguyn cht siu sach co lng cacbon khng qua 0,05% va
c iu ch bng hai phng phap:
+ Phng phap in phn.
+ Phng phap nhit luyn qung.
Tinh cht t cua cac loai st nguyn cht c a trong bang (9.l) Tap cht anh hng
rt it n tinh cht t cua st nu nng thp hn gii han hoa tan. Gii han hoa tan thp trong
st gm co cacbon, oxy, nit, lu huynh. Tng ng nhng tap cht nay anh hng co hai nht.
Tinh cht cua st phu thuc khng chi lng tap cht, ma con phu thuc vao cu truc cua vt
liu, ap lc c hoc.
Bang 9.1. Mt vai tinh cht cua vt liu st t.
Vt liu
H s
T thm
Lc khang
T thng bao
in tr
t
hoa
sut
Khi u
max
A/m
tesla
Mkm
St sach ky thut
250-400
3500-4500
50-100
2,18
0,1
St in phn
600
15000
30
2,18
0,1
St cacbon
2000-3000 20000-21500
6,4
2,18
0,1
St siu sach n
>2000
1434000
0,8
2,18
0,097
tinh th
105

Bai giang: Vt Liu Ky Thut in

Chng 9
Thep ky thut
200-600
3000-8000
10-65
1,95-2,02
0,25-0,6
Permaloi nikel thp 1500-4000 15000-60000
5-32
1-1,6
0,45-0,9
Permaloi nikel cao 7000-10000
500000,65-5
0,65-1,05
0,16-0,85
100000
Siu permaloi
79% Ni, 5% Mo
10000
Di
0,3
0,8
0,6
1500000
12% Fe, 0,5% Mn
St sach ky thut.
Thng cha mt s lng tap cht khng nhiu, gm co cacbon, lu huynh, mng gan, silic
va nhng nguyn t khac lam giam tinh cht t cua no. Do co in tr sut thp, st ky thut
c s dung khng nhiu, chu yu ch tao dy dn t cua t trng mt chiu.
Thep ky thut silic (con c goi la tn silic).
Thep silic ky thut la vt liu t mm c s dung rng rai. Nh co silic trong thanh phn
cua thep ma vt liu co in tr sut cao, giam tn tht do dong in xoay. Ngoai ra silic co trong
thep co kha nng loai bo cacbon dang Grafit va hu nh kh oxy co trong thep do lin kt hoa
hoc vi oxy tao thanh SiO2 . Sau cung la tao thanh si va bi loai khoi nu chay. Nh co a Si vao
thep lam tng H va max giam bt Hc va giam tn tht trn t tr. S ong gop cua Si lam tng
h s t thm cua thep, giam hng s di hng t va t giao. thep co cha
6,8% Si hng s di hng t nho hn ba ln so vi st sach, va gia tri t giao thc t bng 0.
Trong trng hp nay thep silic co h s t thm cao nht. Tuy nhin trong ky thut thanh phn
Si co trong thep khng qua 5% iu nay c giai thich rng Si lam giam tinh cht cua thep v
bn c hoc, no lam cho thep d gay. Loai thep nay khng s dung c dp khun. Ngoai
ra tng Si lam giam t thng bao hoa (khoang 0,05 Tesla trn 1% Si), do Si la thanh phn khng
dn t. ng thi lam giam im Quiri; vi du thep cha 4% Si co T K bng 740o so vi 769o cua
st sach. Hp kim hoa Si lam tng n inh tinh cht t theo thi gian.
Thep silic co tinh di hng t, tng t cua st sach hay la hng t hoa d trung vi
hng tinh th [100], con hng t hoa kho trung vi ng cheo khng gian [111] cua khi
vung c ban. Tinh cht cua thep Silic c cai thin ln khi c can lanh va u trong hyro.
Khi can lanh lam cho vt liu bi nen rt manh xut hin bin dang va gy ra inh hng.
hat tinh th. U nhit 900o - 10000 C khng chi loai bo ng sut c trong ma con tao ra tinh
th hoa lai (tao hat ln hn), kt qua la bng truc t hoa d cac hat tinh th inh hng theo
hng can va c goi la canh vn. Trong trng hp nay mt phng tinh th loai (110) phn ln
hat tinh th nm song song vi mt phng can.
Thep vn: di hng theo tinh cht doc hng can co h s t thm cao va co tn tht t
tr nho. Do t hoa doc hng can thc hin do chuyn dich cua momen bin. S xoay chuyn
m men t gy kho khn t hoa. Trn (H.9.1) th hin ng cong t hoa cua thep vn nhng
goc khac nhau so vi hng can. Tinh cht xu nht la t hoa goc 55o so vi hng can. Hiu
qua s dung thep vn chi dy dn t co dong t i doc hng t hoa d. D thc hin nht iu
kin nay la s dung loi bng cun.
Thep c san xut di dang cun, la, bng. day cua thep la silic t 0,05 - 1 mm.
Thep co cp khac nhau s dung ch tao mach t cua thit bi, may bin ap. S dung loi bng
lam t thep vn trang may bin ap in lc co th lam giam kich thc va khi lng t 20
-25%, con bin ap radio ti 4o%: La can mong dung s dung trong trng co tn s cao hn
(di l000 Hz). Giam day cua la se lam giam dong in xoay. Tuy nhin la qua mong se gia
tng lc khang t (H.9.2) va lam tng tn hao trn t tr.
Gia tri cua cac tham s t va in tr sut cho phep ky thut khac nhau c th hin
trong bang 9.1. S dung loi bng la va bng t thep ky thut tn s ln hn 1kHz chi iu
kin giam t thng mt cach ang k, la vi tng tn hao khn vt qua gii han cho phep.
Theo iu kin phat nhit va thoat nhit thi gii han cho phep tn hao ring khng qua 20w/kg.

106

Bai giang: Vt Liu Ky Thut in

H.9.1: ng cong t hoa cua thep Silic can

lanh (3% Si) hng can khac nhau.

Chng 9

H.9.2: Quan h gia lc khang t vi

day la thep co 3% Si nhit 20oC.

Hp kim khang t thp.

Permaloi la hp kim st Nikel co t thm rt cao trong vung trng yu va co lc khang
t rt nho. Permaloi chi ra loai cao va thp nikel. Cao thi cha 72-80% Ni con thp 40-50% Ni.
Tinh cht t cua permaloi rt nhay cam vi lc c
t thm khi u va cc ai khi hp kim cha 78,5 Ni. Hp kim nay d t hoa trong trng
hoc bn ngoai tac ng phu thuc vao thanh phn boa
yu la do trong no khng tn tai di hng t va hin tng t giao. Do co di hng yu nn
hoc, lng tap cht c trong hp kim, va thay i rt
mment t d dang xoay t hng d t hoa theo hng cua trng, va nh khng tn tai t giao
manh do ch gia nhit cua vt liu (nhit tc d
khi t hoa nn khng xut hin ng sut c, lam giam s dich chuyn cua gii han momen
tng nhit va lam mat...).
(min) di tac ng cua trng yu.
Gia cng nhit permaloi co Niken cao phc tap hn
loai co Niken thp. H s t thm cua permaloi giam.
Trn (H.9.3) co th tom tt nh sau: t thng
bao hoa cua permaloi co Ni cao nho hn khoang 1,5
ln so vi permaloi co Ni thp. H s t thm lai ln
hn mt vai ln so vi permaloi thp va ln gp bi
so vi thep ky thut. in tr sut cua no nho hn ba
ln so vi permaloi co Ni thp vi vy tn s cao
nn s dung loai permaloi co Ni thp. Ngoai ra h s
t thm cua permaloi giam rt manh khi tn s tng.
iu nay c giai thich rng do dong in xoay xut
hin manh trong vt liu co in tr sut thp. Gia
thanh cua permaloi c xac inh bng lng Ni co
trong thanh phn hp kim.
tao nn hp kim co tinh cht cn thit thi
trong thanh phn hp kim co thm nhng phu gia nh
Molipden, Crom chung lam tng in tr sut va h
s t thm khi u va lam giam s anh hng c
hoc. Tuy nhin se lam giam t thng bao hoa. ng
(Cu) lam tng trong mt khoang hep, tng n
inh nhit va

107
H.9.3: S phu thuc cua tinh cht t vi
in tr sut cua hp kim.

Bai giang: Vt Liu Ky Thut in

Chng 9

in tr sut ng thi gia cng d dang hn. Silic (Si) va Mng gan (Mn) lam tng in tr sut.
S thay i tinh cht t va in tr sut cua permaloi cng nghip c th hin trong
bang 9.1. Nh co s khac bit tinh cht gia permaloi co Ni cao va thp nn chung c s dung
nhng muc ich khac nhau.
Hp kim Ni thp loai 45H va 50H c s dung ch tao loi cua may bin ap in lc
kich thc nho, cun khang, va cac chi tit cua mach t lam vic t trng cao khng t hoa
thm hoc t hoa thm i chut. Loai hp kim 50HXC lam loi may bin ap xung va cac thit
bi nghe nhin tn s cao ch khng t hoa thm. Hp kim co Ni cao loai 79HM, 80HXC s
dung ch tao loi may bin ap co kich thc nho, man chn co day 0,02mm, khuch ai t
va r le khng tip im.
Alsifer.
La hp kim cua ba thanh phn st, silic va nhm 9,5% Si, 5,6% Al, con lai la st, loai hp
kim nay co cng va gion. Tinh cht cua Alsifer nh sau: M = 35400; Mmax = 117000; Hc
=I,8A/m; = 0,8km. No co tinh cht khng thua kem permaloi cao nikel.
Nh co tinh ron nn Alsifer co th xay thanh bt va dung vi st cacbon s dung san
xut ep loi may bin ap cao tn.
9.2 Vt liu t mm cao tn.
Theo ban cht thin nhin va cu tao vt liu t mm cao tn co th chia ra thanh in t
va ferit. Ngoai ra tn s m thanh siu m va tn s radio thp co th s dung thep cun can
lanh hay permaloi, day cua thep khoang 30 - 25 m con permaloi la hp kim mm hn, co
th can ti day 3 . 2 m. Nhng tinh cht t chu yu cua vt liu nay gn ging vt liu co
day ln tuy nhin chung co lc khang t cao hn, gia thanh cao va ky thut ghep mach t cua
chung rt phc tap.
Ferit.
Ferit la vt liu oxit t. no vung nhim t t phat khng c trit tiu. in tr sut co
gia tri cao, ln hn st khoang 103- 1013 ln. Nh vy dai tn s cao do co tinh cht t tinh cao
nn tn hao nng lng cua no thp. Ferit c s dung rng rai trong ky thut in t.
iu ch ferit.
Ferit iu ch c dang gm va n tinh th. Nh co gia thanh khng cao va ky thut
cng ngh n gian vt liu gm chim s lng ln trong s vt liu t cao tn.
Khi ch tao gm ferit thi nguyn liu ban u la oxit kim loai tng ng. Cng ngh chung
ch tao ferit tng t nh s san xut gm radio. Tuy nhin mun nhn c vt liu co
tinh cht xac inh trc thi nguyn liu ban u phai co iu kin ngt ngheo v tinh hoa hoc. S
khac bit vi gm in radio, gm ferit la gm hoan toan khng cha pha thuy tinh trong sut;
tt ca cac qua trinh chuyn dich khi lng khi tng hp lin kt va kt dinh chi tit chi do
khuch tan trong pha rn.
Nguyn liu oxit c nghin nho sau o cho gia nhit nhm muc ich ferit hoa san phm
sau o mt ln na lai c nghin nho va a i ep thanh san phm. Trc tin no c lam
mm bng dung dich ru. Ferit la vt liu cng va ron khng th gia cng bng phng phap
ct chi co th anh bong.
Ferit co t thm cao.
Vt liu t mm s dung rng rai la ferit nikel - kem va Mangan - kem. Chung c hinh
thanh tinh th trong cu truc spinen va la dung dich cng tao bi hai loai ferit, mt trong s o la
(NiFe2O3) hay (MnF2O3) la tinh st t con loai ZnF2O4 la khng t tinh. Quy lut chu yu cua
tinh cht t vi cac thanh phn hp kim (H.9.4) va (H.9.5).

108

Bai giang: Vt Liu Ky Thut in

Chng 9

H.9.
4

H.9.4: S phu thuc cua t thng bao hoa

nhit 20oC va nhit Quiri cua dung dich
Ni1-xZnxFe2O4 v thanh phn (nhit nung
320oC)

H.9.
5

H.9.5: S phu thuc cua h s t thm khi

u trong h thng Ni-Zn-Fe2O3 vi cac thanh
phn (nhit nung 1380oC).

Thanh phn cua dung dich trong o co tinh ti s phn b cua cac cation theo cac nut oxy
co th c th hin bng cng thc sau:

( Zn

2+
x

Fe13+x ) Ni 12+x Fe13++x O 4

y mui tn quy c chi hng mment t cua ion trong li con tng ng. T y
thy rng s co mt cua kem trong li tinh th dn ti s loai bo st trong vi tri tam mt. Tng
ng la giam t hoa bn mt (A) cua li con va giam bt mc trit tiu mmen t cua cation
nm li con (A va B). Kt qua la xut hin hiu ng rt thu vi: tng nng thanh phn
khng t dn ti tng t hoa bao hoa (tip n la Bs cua dung dich rn (H.9.4).
Tuy nhin cho thm thanh phn khng t vao dung dich rn se lam yu tac ng tng
h trao i loai A-O-B va th hin s suy giam u n nhit Quyri (TK) khi tng thanh phn
ZnFe2O4 trong thanh phn spinen st t. Giam nhanh chong t thng bao hoa vao vung x > 0,5
c giai thich trong mment t cua s lng nho ion trong li con bn mt a khng trang
thai inh hng song song ngc chiu vi cac mmen t cua minh cua tt ca cac cation nm
trong B - li con. Ni cach khac s trao i tng h A-O-B tr nn rt yu khng th canh
tranh c vi tac ng B-O-B a lam ngc hng song song mment t cua cation trong Bli cong xem cng thc (9.14). Tac ng trao i yu i gia cac cation khi tng thanh phn
khng t se dn ti giam bt hng s cua di hng tinh th t va t giao. Nh vy d dang t
hoa lai trong trng yu, chinh xac hn la tng h s t thm khi u H (H.9.5).
t thm khi u va lc khang t khng chi xac inh bng thanh phn cua vt cht
ma con bng cu truc tac ng, s dich chuyn t do cua cac vung gii han khi tac ng ln ferit
t trng yu, la cac l mot tn tai trong li tinh th. Khc phuc cu truc che chn cung gy
kho khn cho qua trinh t hoa, cho phep tng h s t thm cua vt liu. S anh hng ti t
thm la kich thc cua hat tinh th. Ferit Mangan kem co cu truc hat tinh th ln co th co h s
t thm khi u la 20000. Gia tri nay gn bng h s t thm khi u cua permaloi cht lng
cao.
Tinh cht t cua ferit.
Ferit s dung trong trng xoay chiu tn s thp ngoai h s t thm khi u la mt trong
nhng quan trong nht la goc tn hao tg. Nh co tinh dn in thp, tn hao dong in xoay
rt nho co th bo qua. Trong t trng yu tn hao do t tr nho. Vi th gia tri tg m trong ferit
tn s cao chu yu c xac inh bng tn hao t do hin tng tich thoat va cng hng.
anh gia dai tn s cho phep a ra khai nim tn s ti han fth.
Thng thng fth c quy inh la tn s ma tg at gia tri 0,1 .
109

Bai giang: Vt Liu Ky Thut in

Chng 9
Tinh i cua chuyn dich gii han khu vc xut hin trn tn s cao dn ti tng tn hao t ma
con giam t thm cua ferit. Tn s ti han khi h s t thm khi u giam con 0,7 gia tri cua
no trong t trng ng nht goi la tn s gii han. Theo nguyn tc fth<fgh. so sanh tinh
cht t cua ferit khi cho trc gia tri H va f thi c tinh tg c so sanh va c hiu la tg/H
So sanh tinh cht t cua ferit co gia tri khi u ging nhau a chi ro tn s nho hn
1MHz thi ferit mng gan kem co tg nho hn ferit nikel kem. iu nay c giai thich la tn hao
trn vong t tr ferit mng gan kem vung trng yu rt nho. u th cua ferit mng gan kem
con ch co t thng bao hoa cao va co im quiri cao. Trong khi o ferit nikel kem co in tr
sut cao hn va tinh cht tn s tt hn.
Cac thng s cua ferit t mm thng dung sau. u tin phai k n gia tri cua H , sau o la
dai tn s hoat ng trong o gii han trn la tn s fth Ferit m thanh, siu thanh va tn s radio
thp c goi la m tn. Tn s ti han t 0,1 - 50 MHz. Ferit cao tn co tn s ti han t 50 600MHz: Tip theo o ma ferit t mm con th hin bng cac ky hiu ch nh sau: M o la ferit
Mng gan va Kem, H - nikel - kem. Ferit siu cao tn la trong thanh phn co nikel - Kem.
S phu thuc cua h s t thm khi u vi nhit th hin trn (H.9.6). Nh hinh ve th
hin ng cong H tng khi nhit tng ti nhit Quiri sau o giam rt nhanh. Trong
trng hp nay h s t thm khi u cang ln thi nhit Quiri cang thp.
Trong cac ferit cung nh st t h s t thm ao chiu co th thay i manh me di tac
ng cua t trng mt chiu xem (H.9.7), ngoai ra ferit co h s t thm cao s phu thuc
nay biu thi ro hn so vi ferit cao tn co t thm khi u nho.
Tinh cht t cua ferit phu thuc vao ng sut c hoc ma no co th xut hin khi qun dy hay
kep cht hoc ly do khac. cho c tinh t cua ferit khng xu i thi cn tranh tac ng c hoc.
Tinh cht in cua ferit.
Theo tinh cht in cua ferit no thuc nhom ban dn hoc co th la in mi. Tinh dn in
cua chung la qua trinh trao i in t gia cac ion co hoa tri thay i. in t tham gia vao trao
i co th xem nh mang in tich. Nng in tich thc t khng phu thuc vao nhit
.Trong khi o nhit tng ln thi xac sut trao i in t gia cac ion hoa tri thay i, hay la
tng linh ng cua in tich, hoa tri thay i, hay la tng linh ng cua in tich. Vi th khi
nhit thay i in dn sut va in tr sut cua ferit co th c th hin theo cng sut sau:

= o .e

= o .e

Wo
K .T

Wo
K .T

Wo- nng lng in dn.

o, o- hng s phu thuc vao loai vt liu.

\
H.9.
6
H.9.6: S phu thuc cua h s t thm khi u
vi nhit cua ferit Mn-Zn va Ni-Zn

H.9.
7

H.9.7: S phu thuc cua h s t thm ao chiu

vi cng t trng cua ferit Mn-Zn va NiZn.
110

Bai giang: Vt Liu Ky Thut in

Chng 9
Gia cac yu t khac nhau, s anh hng ti in tr cua ferit la nng cua ion Fe e+.
Di tac ng cua chuyn ng nhit, cac in t lin kt yu di chuyn sang ion Fe +3 va lam
giam hoa tri cua no. Khi tng nng cua ion Fe+2 tng tuyn tinh dn in cua vt liu va giam
nng lng kich ng Wo. iu nay chng to khi cac ion hoa tri thay i gn nhau lam giam
mc nng lng che chn ma in t cn khc phuc khi chuyn t mt ion nay sang ion khac.
cho loai ferit co h s in mi cao, no phu thuc vao tn s va thanh phn vt liu.
Khi tn s tng ln giam xung. Vi du ferit Nikel- Kem co t thm khi u = 200 trn
tn s 1kHz =400, con tn s 10 kHz =15. H s in mi cua ferit Mng gan - Kem co gia
tri ti hang trm, hang ngan.
Anh hng ln ti tinh phn cc cua ferit la cac ion co hoa tri thay i. Khi tng nng
cua chung se co hin tng tng h s in mi cua vt liu.
ng dung cua ferit.
Ferit t mm co h s t thm khi u 400 - 20.000 trong trng yu trong rt nhiu trng
hp no c thay th vt liu st t la permaloi va thep ky thut. Trong t trng manh va yu
trung binh, thay th bng Ferit khng co li do Ferit co t thng bao hoa nho.
Ferit t mm s dung rng rai lam loi cua cun dy co in cam c inh va bin i, lam b
loc trong cac thit bi radio, loi bin ap xung dai rng, may bin ap quet trong may truyn hinh,
lam anten t va cac linh kin khac trong cac thit bi in t.
Thng thng s dung loi Ferit co mach t kep kin, nhng loai dy dn t thng dung la loai
nguyn khi hay loai ghep t hai phn ma b mt tip xuc c anh bong, khe h gia chung
rt nho. Mach t nguyn khi thi cun dy kho khn.
Ferit t mm n tinh th s dung rng rai san xut u t cua may quay bng va u may
video. So vi u t kim loai no co in tr sut ln hn va co cng cao hn iu nay rt
quan trong vi no giam c tn tht va tng tui tho cua u t.
9.3. Vt liu t co cng dung c bit.
Ferit va hp kim kim loai co ng t tr ch nht.
Vt liu t co ng t tr ch nht c s dung rt rng rai trong cac h thng t ng, ky
thut may tinh trong cac thit bi thng tin. Loi vt liu t loai nay co hai trang thai bn vng
tng ng cac hng con lai cua t thng. Chinh nh tinh c bit nay co th s dung no vao
thanh phn gi va x ly hai thng tin. Ghi va tinh toan thng tin. Thc hin bng cach chuyn
mach loi t mt trang thai t nay sang trang thai khac nh s tr giup cua xung dong in c
tao bi cng t trng cn thit.
Thanh phn th hai trn loi t co ng t tr ch nht co c im la tin cy cao, co kich
thc nho, gia thanh thp, c tinh tng i n inh. Chung co thi gian s dung khng han
ch, gi c thng tin khi ngun bi ngt.
i vi vt liu dang nay cn co nhng yu cu c bit. Thng s chu yu la h s vung
cua ng t tr KV, la ty s cua t cam con lai BC vi t cam max BMAX.
KV = BC / BMAX
Xac inh BMAX o khi HMAX =5HC. iu mong mun la KV gn bng mt. thoa
man t hoa ngc cua loi chung co h s chuyn mach nho (S). Gia tri cua no bng s lng
in tich trn mt n vi day cua loi, ma cn thit t hoa ngc no t mt trang thai cam
ng t d sang mt trang thai ngc lai trang thai cam ng max.
Ngoai ra vt liu t ch nht phai thoa man thi gian t hoa ngc it, co c tinh t n
inh nhit cao. Ferit co ng t tr ch nht trn thc t c s dung rt rng rai so vi
bng kim loai mong, iu nay c giai thich rng cng ngh san xut loi n gian hn va kinh
t hn. Tinh cht cua loi ferit c a trong bang 10.2.

Bang 10.2. Tinh cht cua loi va vt liu co ng t tr ch nht.

111

Bai giang: Vt Liu Ky Thut in

Vt liu hay loi t
Ferit co mac khac
nhau
Loi t permaloi co
day t 2-10 km

HC A/m
10-1200
8-50

Chng 9
BC Tesla
0,150,25
0,6-1,5

KV
0,9

So C/m
25-55

TK oC
110-630

0,85-0,9

25-100

300-630

Ghi chu
Co 25 mac
khac nhau
Cac hp kim
khac nhau

Ferit co tinh ng t tr t phat hay la co mach vong t tr c bit, no khng phai la

kt qua cua qua trinh gia cng c bit vt liu.
T ferit co ng t tr ch nht c s dung rng rai la Magie - Mng gan hay la
spinen st t uc.
c tinh ng t tr ch nht la cua vt liu co tinh th t di hng manh. Trong trng
hp nay qua trinh t hoa ngc xay ra chu yu la do s chuyn dich khng thun nghich cua cac
vung gii han khu vc. Gi c t cam con lai ln sau khi bo trng ngoai. iu nay c
giai thich la s han ch gii han cua khu vc trn cu truc khng ng nht cua vi m. Loai
khng ng nht nay co th vung co mc xoay chuyn khac nhau cua spinen, cac l trng
va lin kt vi chung cac thanh phn gia cac nut nguyn t.... Vi du trong ferit magie mng gan,
ng t tr vung la s bin dang cua li tinh th do ion Mn 3+ hinh thanh trong iu kin tng
hp xac inh.
Khi s dung ferit cn phai tinh ti s thay i tinh cht cua chung vi nhit . Vi du khi
tng nhit t -20oC ln 60 o C ferit co cac mac khac nhau lc khang t giam t 1,5 - 2 ln,
cam ng d t 15-30%. H s vung 5 - 35%. Tuy theo vao c im cua thit bi, ferit co mt
cua t tr ch nht c s dung co cac yu cu khac nhau. Vi du ferit chuyn manh va cac
linh kin logic cua s iu khin t ng phai co lc khang t thp (10 - 20 A/m). Ngc lai
vt liu s dung trong cac thit bi lu tr thng tin phai co gia tri HC cao HC = (100 - 300 A/m).
Trong cac b nh cua may tinh s dung hoc la loi ferit hinh xuyn kich thc nho (loi
co ng kinh ngoai t 0,3 - 0,4mm) hoc ban ferit nhiu l trong o mi vung quanh l thc
hin mt ham cua tng l ring.
Bng siu mong.
Loi t permaloi co tinh cht t tt hn so vi ferit va n inh nhit cao hn khoang
nhit (-20oC - +60oC) tinh cht cua chung hu nh khng thay i.
Can bng siu mong va gia cng nhit cn thc hin trong chn khng hoc mi trng khi
tr.
Ferit cho h thng siu cao tn.
Dai siu cao tn tng ng vi dai song t 1 m - 1 mm. Trong cac thit bi va dung cu o
lng, o s dung song in t siu cao tn, cn iu khin cac dao ng nay: chuyn dong
nng lng t mt hng sang hng khac, thay i pha dao ng, xoay mt phng phn cc
song, mt phn hay toan b cng sut dong.
in t co th lan truyn trong khng gian, lp y in mi, con i vi kim loai no hu
nh phan xa hoan toan. Vi th mt phng kim loai s dung inh hng song, tp trung hay
phn tan song. Nng lng in t thng c truyn trong ng dn song. Con vt liu rn
dung iu khin dong nng lng trong ng dn song la ferit siu cao tn va mt s in mi
tich cc khng t tinh khac nhau.
ng dung thc t cua ferit siu cao tn da trn c s:
a) Hiu ng quang t Faraday.
b) Hiu ng cng hng st t.
c) S thay i bng t trng ngoai gia tri t thm cua ferit.
Hiu ng t' quang Faraday.
Trong mt phng xoay chiu phn cc cua dao ng siu cao tn vao t hoa do t trng
ngoai cua Ferit. Trong trng hp nay co th nhn c goc xoay khac nhau cua mt phng phn
cc, va nh vy la chuyn manh nng lng vao cac knh khac nhau.
Hiu ng cng hng st t.
112

Bai giang: Vt Liu Ky Thut in

Chng 9
c quan sat thy khi tn s cua trng kich thich ngoai vi tn s ring cua qua trinh pin
in t trung nhau. Tn s ring cua qua trinh phu thuc vao trang thai t cua mu, va no co th
thay i nh trng cam ng H. Khi cng hng thi tng nng lng hp thu cua song in t
lan truyn trong ng dn song hng ngc lai; con song ti thi s hp thu nho hn nhiu.
Kt qua la co khoa siu cao tn. Nu nh tn s cua t trng ngoai khng i va thay i cng
t trng H thi tinh cht khoa xut hin gii han cng t trng H va c goi la
rng cua ng cng hng st t. Gia tri H cang nho thi s hp thu nng lng in t cang
manh, y la tinh cht co li cho hang loat thit bi siu cao tn (anten chuyn manh va tun hoan
dung phn b nng lng gia nhng ng dn song ring bit; quay pha; b loc; gii han
cng sut...).
Ngoai tinh cng hng hep cua ng ng, Ferit siu cao tn co cac yu cu c bit sau:
1) Co nhay cao cua vt liu iu khin trng (kha nng iu khin bng trng ngoai
nho).
2) in tr sut khi cao (106 : 108 .m), co tg nho (103 10-4) va co tn tht t thp
thoa man tn hao thp trong Ferit.
3) Tinh cht nhit n inh va im Quiri ln.
Vt liu t giao.
T giao goi la vt liu t, ng dung cua no da trn hin tng t giao va hin tng an
hi, hay co s thay i kich thc vt th trong t trng va s thay i tinh cht t cua vt liu
di s anh hng cua lc c hoc tacng.
Gia cac vt liu t giao co th nhn thy gm kim loai nguyn cht hay la cac hp kim va
cac Ferit khac nhau. Ferit la vt liu t giao tn s cao.
Trong khai thac phn ln cac trng hp trang thai t cua loi t giao bin i c xac inh
bi tac ng cua t cam xoay chiu va mt chiu. Nu nh co quan h B ac<<Bdc thi gia bin
cua t trng bin thin va dao ng c hoc tn tai quan h tuyn tinh. Nh vy dao ng t
giao co bin ln trong mi trng nhim t th hin bn ngoai tng t ap in. Vi th khng
c goi la ap t.
Trc y s dung rng rai vt liu t giao la Ni. Tinh cht qui cua Ni la tinh bn vng, va
h s nhit thp. Ngay nay nhiu vt liu t giao khac nhau c thay th.
Hp kim Platin vi st co hng s t giao rt ln, tuy nhin chung rt t vi th vic s
dung rt han ch. Nhc im cua hp kim st coban, st nhm la tinh deo kem, gia cng rt
kho, d bi n mon.
Vt liu t giao c s dung rng rai nht la gm Ferit. So vi Nikel va hp kim khac Ferit
t giao co hang loat u im. Nh co in tr sut cao, tn hao do dong in xoay khng ang
k va cung chia vt liu thanh nhng tm ring bit. S khac bit vi hp kim kim loai la Ferit
khng bi tac ng cua mi trng. Nh cng ngh san xut gm, ngi ta co th san xut c
b bin i co hinh dang bt ky.
Theo thanh phn cu tao gm t giao la Ferit Nikel (NiFe 2O4) hoc dung dich cng ma no la
thanh phn chinh.
T vt liu t giao san xut loi bin i in c (bc xa va thu) cho in m hoc va ky thut
siu m, loi in c va b loc t giao. No c s dung ng thi trong cac phn t co nhay
cao, b bin i t an hi, s dung trong cac thit bi t ng va ky thut o lng.
9.4. Vt liu t cng.
Phn loai va tinh cht.
Vt liu t cng khac vi vt liu t mm la lc khang t cao. in tich cua vong t tr cua
vt liu t cng ln hn rt nhiu so vi vt liu t mm.
Theo cng dung vt liu t cng, co th chia ra thanh vt liu cho nam chm vinh cu va vt
liu ghi va lu tr m thanh, hinh anh lu dai . . . .
Mach t vi nam chm vinh cu phai h mach, hay co khe h khng khi lam vic. Dong t
trong khe h xut hin sau khi vt nhim t s b trong t trng manh. Tinh cht cua vt liu t
cng c biu thi bng ng cong kh t, ma la oan gii han cua vong t tr. Khi khe h tn
tai do co truc t do tao ra trng kh t trong H d ma no lam giam cam ng bn trong cua nam
113

Bai giang: Vt Liu Ky Thut in

Chng 9
chm ti gia tri Bd. Vi tri cua im lam vic biu thi trang thai cua vt liu t, phu thuc vao gia
tri khe h.
Khi khng co t trng ngoai, cac im vi m khng tn tai. Theo inh lut dong in tng:

H.dl =0

iu nay ung cho0 bt ky mach tich phn nao, trong trng hp ring, doc con ng theo
tt ca cac truc cua nam chm (H.9.1). T o ta co:
Hd.ld - Ho.lo = 0

(9.1)

+ lo, ld- dai nam chm va khe h khng khi.

H.9.8: ng cong kh t (I) va nng lng t trong khng khi (II).

Yu cu quan trong i vi nam chm vinh cu la co nng lng t cc ai Wo:

B .H
Wo = o o V o
(9.2)
2
Vo- th tich cua khe h: Vo lo.So
Bo qua dong phn tan va cho rng cam ng t lin tuc, ta co vit:
Bd .Sd = Bo.So
(9.3)
B d .H d
Wo =
Vd
(9.4)
2
Vd ld.Sd th tich cua nam chm.
Cng thc (9.4) chi ro rng nng lng t ring trong khe h khng khi c xac inh bng
cac im cng tac trn ng cong khe h t.
W 1
W d = o B d .H d
(9.5)
V 2
dai cua nam chm cang ngn va khe h cang ln thi trng kh t cua cc cang ln
va Bd cang nho. Trn (H.9.1) th hin ng cong biu thi quan h cua nng lng ring W d vi
gia tri cam ng Bd.
Trong nam chm khep kin Bd = Br ngoai ra nng lng bng khng, do H d =0. Nu khe
h gia cac cc rt ln, thi nng lng iu kin nay cung tin ti khng do Bd =0, H=HC.
Trn (H.9.1) thy ro mt gia tri nao o BD va HD nng lng at c gia tri cc ai.
Wd =

1
B D .H D = W d max
2

(9.6)

Xac inh cach s dung nam chm tt nht va cung la c tinh quan trong nht cua vt
liu, s dung ch tao nam chm vinh cu. c tinh cua vt liu c th hin bng tich cua
BD.HD co th bo qua h s 1/2.
Theo thi mt ty l xac lp nao o co th c th hin bng din tich cua hinh ch
nht co canh la Bd va Hd (H.9.1). Phn c gach cheo la hinh vung co Wdmax .
Hinh dang ng cong kh t c anh gia bng h s li B va no c xac inh bng
cng thc:
114

Bai giang: Vt Liu Ky Thut in

Chng 9
( B.H ) max
B =
B r .H C
Khi tg vung cua ng t tr h s li tin ti mt. Cam ng t d B r cang ln, lc
khang t HC va h s li cang cao thi nng lng cua nam chm cang ln.
co c lc khang t ln trong vt liu t, cn phai gy kho khn qua trinh t hoa lai.
iu nay co th thc hin bng hai phng phap hoc la can tr s dich chuyn cua cac gii han
vung, hoc la loai bo cac gii han nay, giam kich thc cua hat tinh th. Can tr ti s chuyn
dich d dang cua cac gii han vung di tac ng cua t trng ngoai. Lc khang t ln xut
hin vt cht co cu tao t nhng hat mt vung, no nng lng t cua tinh th di hng cao.
Hp kim uc khang t cao.
Thuc nhom nay gm co hp kim Fe - Ni - Al va Fe - Ni - Co - Al, vi cac phu gia khac
nhau. Chung la thanh phn tich cc cua nhiu dung cu va co c im thun li la gia thanh thp
va tinh cht t tt. Trang thai khang t cao cua cac hp kim nay la s iu phi phn tich thanh
hai pha khi lam lanh ti mt nhit nao o. Trong h thng Fe - Ni - Al mt trong s pha rn
c hinh thanh do kt qua phn tich cac dung dich theo tinh cht gn ging vi st nguyn cht
va la nam chm manh; s phn chia no co hinh dang tm hay thanh co day mt khu vc Mt
pha khac: thanh phn t Nikel co t tinh yu. Nh vy co c hp cht t nhng phn khng t
tinh va mt vung t tinh. Vt liu co cu truc nh vy, cam ng do qua trinh quay mment t cua
vung.
Trong h thng Fe - Ni - Al nng lng t ring ln nht cha khoang 28% Ni, 14% Al (tinh
theo khi lng). Gn ging nh lin kt FeNiAl. Ngoai Coban la phu gia cho hp kim con co
th la ng, Titan va Niobi. Nhng phu gia khng nhng lam tt tinh cht t ma con thoa man
c tinh lp lai, hay lam yu quan h cua tinh cht t vi s thay i thanh phn hoa hoc, s tn
tai cua tap cht va s khac bit cua ch gia cng nhit inh trc.
Tinh cht t cua vt liu t cng phu thuc vao cu tao tinh th va cu tao nam chm. Cu
tao nam chm cac hp kim khang t cao c tao bng cach lam lanh chung trong t trng
manh. Trong trng hp nay chung at c vi tri trt t trn tm phn chia cua cac pha t manh
ma theo cac truc cua minh d dang t hoa inh hng trong hng cua in trng. Loai nam
chm nay chi at hiu qua cho hp kim co cha nhiu Coban.
Cu tao tinh th.
c tao bng phng phap inh hng tinh th hp kim, s dung iu kin tan nhit c
bit cua hp kim. .S kt hp gia tinh th va cu tao nam chm cho phep lam tt tt ca cac tham
s cua vt liu t cng (Br, HC) .
Nhc im cua hp lum Fe - Ni - Al va Fe - Ni - Al - Co la rt kho san xut t chung nhng
san phm co kich thc chinh xac do tinh d v va co cng cao; trong s gia cng c hoc chi
cho phep s dung phng phap mai.
Nam chm t bt.
Khng co kha nng nhn c san phm nho co kich thc theo ung yu cu cht che t
hp kim Nikel, nhm dn n s dung phng phap luyn bt kim loai ch tao nam chm
vinh cu. Trong trng hp nay cn phn bit nam chm gm kim loai va nam chm t cac hat
bt va chung c lin kt bng cac vt cht khac (Nam chm kim loai tm).
Nam chm gm.
c iu ch bng cach ep bt co cu tao t cac hat nam chm nho va tip tuc lin kt
nhit cao. Cac san phm nho t cng ngh nay co c kich thc kha chinh xac va khng
cn phai gia cng tip. Qua trinh san xut nam chm kim loai tm tng t qua trinh ep san
phm t nha, trong bt cha mt s phu gia dang hat cua hp kim t cng. Do tinh cng cua
phu gia cn co ap lc ln ln vt liu, ap sut at khoang 500 Mpa. Nam chm bt kim loai rt
kinh t, co hinh dang phc tap va co kich thc nho.
Nam chm kim loai gm.
Co xp 3 - 5% nng lng d tr va cam ng d cua chung 10 20% thp hn so vi
nam chm uc co cung thanh phn hp kim, nhng no lai co bn c hoc cao t 3 - 6 ln. Tinh
cht t cua nam chm kim loai tm tng i thp. Lc khang t so vi nam chm uc kem hn
115

Bai giang: Vt Liu Ky Thut in

Chng 9
10 - 15%, cam ng cua t 35 - 50%. Nng lng t d tr t 40 - 60%. Tinh cht t bi ha thp
c giai thich la co cha ti 30% vt cht lin kt khng t tinh.
Vt liu ferit t cng.
Ferit t cng kha ph bin la BaO.6Fe2O3 khac bit vi ferit t mm la chung khng co li
tinh th vung ma la li tinh th luc giac co mt truc di hng. Trong cng nghip san xut hai
loai nam chm bari loai ng hng. Lc khang t cao vt liu nay la do kich thc hat tinh
th rt nho va lc t tinh th di hng cao. Ky thut san xut ferit t cng tng t nh cng
ngh san xut ferit t mm. Tuy nhin co c cu truc tinh th nho cn phai nghin rt nho
(theo nguyn tc trong mi trng nc) va lin kt c tin hanh nhit thp nhm tranh
qua trinh pha v tinh th. Tinh cht t cua ferit t cng (ferit bari va ferit coban) c a trong
(bang 9.3).
Bang 9.3. Tinh cht t cua ferit bari va ferit coban
Vt liu
Wmax (Kg/m3)
HC (A/m)
Br, (Td)
Ferit bari
3,2
128
0,19
2,4 bari - nhm
3,6
128
0,21
1,5 coban - nhm
5,6
128
0,24
2 coban - nhm
7,2
128
0,28
Nam chm Bari.
c san xut th hinh ia mong no co tinh n inh cao khi bi tac ng cua t trng
ngoai, khng s rung va p. Khi lng ring khoang 4,4 - 4,9 Mg/m 3. Nam chm t Ferit Bari
104 - 107 .m. Nam chm t Ferit Bari co th s dung tn s cao. Gia thanh rt re. Nhc im
cua nam chm Bari co bn c hoc thp, tinh ron, tinh cht t phu thuc rt nhiu vao nhit .
Ngoai ra chung con bi thay i tinh cht t sau khi bi lam lanh t nhit binh thng sang
nhit -60oC va lai c nng ln nhit cu.
Nam chm Coban.
Co c tinh la n inh cao vi nhit cac tham s con lai c th hin bang 9.3. Gia
thanh cua nam chm lam t Ferit Coban cao hn so vi lam t Fent Bari.
Hp kim trn c s cua cac nguyn t him.
Vt liu t cng cua nhom nay rt nhiu trin vong, nhng con cha c nghin cu mt
cach y u ang k ca cng ngh ch tao. Nhng nguyn t him la cac kim loai tao bi s
lng ln lin kt vi cac kim loai thuc nhom chuyn tip. Trong o nhng lin kt c bit
quan trong c quan tm o la Rco5 va R2Co7 y R la nguyn t him. Nhng lin kt k
trn co cu truc luc giac, trong no tn tai tinh th t di hng manh va co nhit Quiri cao, chi
nhit 200 400 oC thp hn TK cua coban nguyn cht va rt it phu thuc vao dang nguyn
t him. t hoa bao hoa cao nht cua Coban vi cac nguyn t na u day Lantan hay la
vi cac nguyn t t tinh it hoc thm chi hoa tan khng t tinh, vi du nh Lantan hay Itri. Khi
nhit thp hn nhit ti han thi lin kt Rco 5 bi phn tich thanh hai pha. Pha v tinh ng
nht pha va la mt trong nhng nguyn nhn xut hin lc t khang cao trong vt liu. Phng
phap thng dung tao ra nam chm la chung c nung dang bt trong o co mt cua nc. Vi
du nam chm trn c s cua SmCo 5 c nung nhit 1000oC; pha nc c hinh thanh do
s nong chay cua hp kim (Sm +Co), cho thm vao thanh phn hn hp bt. Tinh cht cua vt
liu t cng trn c s cua nguyn t him c th hin bang (9.4).
Bang 9.4. c tinh t cua mt vai vt liu trn c s cua nguyn t him.
Thanh phn
Wmax (Kg/m3)
HC (A/m)
Br, (TI)
TK (oC)
SmCo5
75
560
0,92
725
PrCo5
56
415
0,94
610
Sm0.5Pr0.5Co5
80
700
0,93
610
Kim loai va cac vt liu khng kim loai ghi thng tin t.
Nhng vt liu t cng la nhng bng t ghi m hoc ghi hinh va ghi va lu tr thng
tin cua may tinh. Nhm muc ich nay s dung nhng bng kim loai mong t hp kim khng ri
116

Bai giang: Vt Liu Ky Thut in

Chng 9
va bng nha co lp bt cua hp kim. Bng c ghi thng tin phai c kh t it va co lc
khang t cao. Khi tng lc khang t thi giam ng thi hiu ng Copi - la hin tng xu va
c tom lai nh sau: oan nhim t c quay vao bng xon t hoa vao oan gn nht cua
vong bn canh. Tuy nhin thoa man qua trinh xoa sach s ghi thi cn khang t nho, o la
nhng yu cu mu thun. Nh vy tt nht la gia tri Hc nm trong gii han 20-50KA/m. Phu
thuc vao vt liu nay ghi t cn phai co t d u ln va tinh n inh cua cac tham s t khi
thay i nhit .
ng dung chinh trong ky thut ghi t la bng trn c s cua Polime. Nhng bng o c
san xut bng cach quet ln mt lp sn t mong vao Polime. Sn t co cu tao t bt t vi
cac vt cht kt dinh, bam dinh va phn u hat bt t va lam giam day cua lp cng tac.
Bng nha c san xut t Polietilentereftalat hay con dc goi la lapsan co bn keo cao.
Bng t c san xut co cac thanh phn -Fe2O3 vi cac hat nho mt vung. Bng co hai lp t
co cu tao t -Fe2O3 va CrO2 co c u im la tinh ghi t tt tn s thp va lp mang mong
tt cha -Fe2O3. Nh co day chung nho loai bng nay c s dung cho bng ghi m cht
lng cao. Tinh cht cua bng t tt nht ghi thng tin la bng Polime co lp cng tac lam t
st nguyn
cht hoc la hp kim st t. S dung loai nay trong ia Compact hay bng Kacet co th ghi c
dai tn s t 10-27000Hz. So vi vt liu oxit st t bng t kim loai t hn nhiu no c s
dung trong cac thit bi chuyn nghip.

117