Phan Tich Ky Thuat Trong Dau Tu Chung Khoan

Më ®Çu
ThÞ tr−êng chøng kho¸n tËp trung t¹i ViÖt Nam ®· ®i vµo ho¹t ®éng
®−îc h¬n 4 n¨m, ®¸nh dÊu b−íc ngoÆt quan träng trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ
hoµn thiÖn c¬ cÊu nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng nãi chung vµ thÞ tr−êng tµi chÝnh ë
n−íc ta nãi riªng. ThÞ tr−êng chøng kho¸n tËp trung ra ®êi ®· më ra mét kªnh
huy ®éng vèn míi cho nÒn kinh tÕ. Tuy quy m« cßn nhá bÐ, vai trß t¸c ®éng
®Õn nÒn kinh tÕ ch−a lín nh−ng TTCK ViÖt Nam thêi gian qua ®· cã nh÷ng
b−íc tiÕn quan träng. §iÒu ®¸ng ghi nhËn tr−íc hÕt lµ sù vËn hµnh vµ ho¹t
®éng su«n sÎ, an toµn cña thÞ tr−êng ®· thu hót ®−îc sè ®«ng çc nhµ ®Çu t−
tham gia vµ dÇn h×nh thµnh thãi quen, tËp qu¸n ®Çu t− chøng kho¸n trong
c«ng chóng. Bªn c¹nh ®ã, sù tr−ëng thµnh c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng cña
çc chñ thÓ quan träng kh¸c tham gia thÞ tr−êng nh− çc tæ chøc niªm yÕt,
c«ng ty chøng kho¸n còng lµ mét dÊu hiÖu tÝch cùc.
TTCK lµ lo¹i thÞ tr−êng ®Æc biÖt, ë ®ã çc ph¸p nh©n vµ ç nh©n tham gia
giao dÞch trªn thÞ tr−êng ®Òu ph¶i th«ng qua çc c«ng ty chøng kho¸n. Kh¸ch
hµng cña çc c«ng ty chøng kho¸n chÝnh lµ çc chñ thÓ tham gia TTCK, víi t−
çch lµ ng−êi ®¹i diÖn cho nguån cung vµ cÇu chøng kho¸n. Kh¸ch hµng cña
c«ng ty chøng kho¸n còng rÊt ®a d¹ng, bao gåm çc doanh nghiÖp, nhµ ®Çu t−,
quü b¶o hiÓm, quü t−¬ng hç, ChÝnh phñ, chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng … nªn cã
nhiÒu nhu cÇu kh¸c nhau. Khi thiÕt lËp mèi quan hÖ giao dÞch gi÷a kh¸ch hµng
vµ c«ng ty chøng kho¸n, c¶ hai bªn th−êng t×m hiÓu nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan
®Õn nhau vµ ph¶i tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh. MÆt kh¸c, mèi quan hÖ
nµy cßn mang tÝnh nh©n b¶n: tr¸ch nhiÖm tõ khÝa c¹nh ®¹o ®øc, v¨n ho¸ øng
xö, bæ sung thªm cho v¨n ho¸ ®Çu t− ®−îc lµnh m¹nh vµ hiÖu qu¶. HiÖn nay
chóng ta ®ang x©y dùng LuËt Chøng kho¸n, çc vÊn ®Ò liªn quan ®Õn c«ng ty
chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng míi chØ ®−îc ®Ò cËp r¶i r¸c trong mét sè v¨n b¶n.
ViÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy sÏ lµm s¸ng tá mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng
kho¸n vµ kh¸ch hµng.
1
§Ó thùc hiÖn ®−îc môc tiªu chiÕn l−îc ph¸t triÓn TTCK ®Õn n¨m 2010,
®Æc biÖt chó träng ph¸t triÓn TTCK c¶ vÒ quy m« vµ chÊt l−îng ho¹t ®éng
nh»m b¶o vÖ lîi Ých hîp ph¸p cña nhµ ®Çu t−, mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng
kho¸n vµ kh¸ch hµng lµ vÊn ®Ò kh«ng nhá, t¹o nªn chÊt xóc t¸c quan träng
trong viÖc thu hót çc nhµ ®Çu t− ®Õn víi çc dÞch vô mang tÝnh chuyªn nghiÖp
cao. ViÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy còng cã ý nghÜa thùc tiÔn phï hîp víi ®Þnh
h−íng ph¸t triÓn cña çc ®Þnh chÕ trung gian thÞ tr−êng trong nh÷ng n¨m s¾p
tíi.
T×nh h×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc:
ë ngoµi n−íc, vÊn ®Ò nµy ®· ®−îc quy ®Þnh trong çc LuËt chøng kho¸n,
nh÷ng Quy ®Þnh, Quy chÕ cña Së Giao dÞch vµ mét sè v¨n b¶n ph¸p quy kh¸c.
Ngoµi ra, vÊn ®Ò nµy th−êng rÊt ®−îc chó träng trong çc ch−¬ng tr×nh gi¶ng
d¹y vµ s¸t h¹ch cho çc nh©n viªn muèn lµm viÖc t¹i çc c«ng ty chøng
kho¸n;
ë trong n−íc, çc v¨n b¶n ph¸p quy míi ®Ò cËp r¶i r¸c mét sè nguyªn t¾c
vÒ mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng.
Nh− vËy, mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng nªn ®−îc
nghiªn cøu ®Çy ®ñ vµ cã hÖ thèng h¬n trªn ph−¬ng diÖn çc dÞch vô mµ c«ng
ty chøng kho¸n cung cÊp th× tÝnh thùc tiÔn sÏ cao h¬n.
Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi:
- §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n trong mèi quan hÖ
gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng;
- HÖ thèng ho¸ çc v¨n b¶n ph¸p lý quy ®Þnh çc mèi quan hÖ trªn;
- Nghiªn cøu thùc tr¹ng cña mèi quan hÖ nµy t¹i ViÖt Nam;
- Nghiªn cøu mèi quan hÖ tõ khÝa c¹nh ®¹o ®øc;
- §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p ®Ó hoµn thiÖn mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty
chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng theo xu h−íng ph¸t triÓn cña TTCK t¹i ViÖt Nam.
2
Ph¹m vi nghiªn cøu: §Ò tµi nghiªn cøu t×nh h×nh ho¹t ®éng cña çc
c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng cña hä trong mèi quan hÖ giao dÞch tõ hai
khÝa c¹nh: quy ®Þnh ph¸p lý vµ ®¹o ®øc.
Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: Trong ®Ò tµi cã sö dông çc ph−¬ng ph¸p
nh− thèng kª, tæng hîp, c¬ së lý luËn cña chñ nghÜa M¸c Lªnin vµ chñ nghÜa
duy vËt biÖn chøng.
Néi dung cña ®Ò tµi gåm 3 ch−¬ng:
- Ch−¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng

kho¸n vµ kh¸ch hµng;
- Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng mèi quan hÖ gi÷a çc c«ng ty chøng kho¸n vµ
kh¸ch hµng t¹i ViÖt Nam;
- Ch−¬ng 3: Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng
kho¸n vµ kh¸ch hµng.
3
Ch−¬ng I
Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty
chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng
1.1 . C«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng
§Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr−êng chøng kho¸n (TTCK) cã hiÖu
qu¶, mét trong çc yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu ®−îc lµ çc chñ thÓ tham gia kinh
doanh trªn thÞ tr−êng cïng víi ®«ng ®¶o çc nhµ ®Çu t− chøng kho¸n. Çc
nhµ ®Çu t− tham gia TTCK kh«ng chØ víi môc tiªu lµm lîi cho m×nh mµ chÝnh
lµ tham gia vµo qu¸ tr×nh tÝch tô vèn ®Çu t− dµi h¹n cho ph¸t triÓn kinh tÕ vµ
t¹o ra tÝnh thanh kho¶n cho çc lo¹i chøng kho¸n. Nh−ng ho¹t ®éng cña
TTCK ph¶i ®−îc ®iÒu tiÕt trËt tù, c«ng b»ng vµ hiÖu qu¶ nªn cÇn vµ ph¶i cã
çc ®Þnh chÕ trung gian víi t− çch lµ çc tæ chøc kinh doanh, dÞch vô chøng
kho¸n t¹o nªn mèi liªn kÕt gi÷a çc nhµ ®Çu t− víi ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng.
Tõ ý nghÜa ®ã, çc tæ chøc ho¹t ®éng kinh doanh, dÞch vô chøng kho¸n mµ cô
thÓ h¬n lµ çc c«ng ty chøng kho¸n vµ çc nhµ ®Çu t− - nh÷ng kh¸ch hµng cña
c«ng ty chøng kho¸n cã vai trß ®Æc biÖt ®èi víi TTCK.
1.1.1. C«ng ty chøng kho¸n
LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña TTCK cho thÊy, khi nhu cÇu mua
b¸n chøng kho¸n xuÊt hiÖn sÏ t¹o nªn nh÷ng tô ®iÓm mua, b¸n chøng kho¸n
s¬ khai vµ sau ®ã h×nh thµnh nªn TTCK. Còng nh− çc thÞ tr−êng kh¸c, lóc
®Çu nh÷ng ng−êi tham gia mua, b¸n chøng kho¸n lµ nh÷ng ç nh©n së h÷u
chøng kho¸n. VÒ sau, khi thÞ tr−êng ph¸t triÓn, khèi l−îng vèn lu©n chuyÓn
ngµy cµng lín, ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng tæ chøc trung gian ho¹t ®éng kinh doanh
chøng kho¸n. Çc ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n tõ ®ã còng ®a d¹ng h¬n.
Tuy nhiªn, ho¹t ®éng kinh doanh, dÞch vô chøng kho¸n do çc tæ chøc thùc
hiÖn chung quy vÉn ®−îc gäi lµ çc c«ng ty chøng kho¸n, lµ chñ thÓ mµ ®Ò tµi
nµy nghiªn cøu.
4
C«ng ty chøng kho¸n lµ mét chñ thÓ kinh doanh chøng kho¸n nªn còng
cã nh÷ng ®Æc ®iÓm t−¬ng ®ång víi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty kh¸c nãi
chung. Còng cÇn hiÓu r»ng, tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh, dÞch vô chøng
kho¸n kh«ng chØ cã c«ng ty chøng kho¸n mµ cßn bao hµm c¶ nh÷ng lo¹i h×nh
kh¸c nh− c«ng ty qu¶n lý quü, c«ng ty t− vÊn ®Çu t−...
C«ng ty chøng kho¸n ®−îc hiÓu lµ mét tæ chøc ®−îc thµnh lËp theo
ph¸p luËt, tiÕn hµnh çc ho¹t ®éng kinh doanh, dÞch vô chøng kho¸n. Theo
quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam, c«ng ty chøng kho¸n lµ c«ng ty cæ phÇn
hoÆc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n ®−îc thµnh lËp ®Ó ho¹t ®éng kinh doanh,
dÞch vô chøng kho¸n víi çc lo¹i h×nh (hay nghiÖp vô) kinh doanh chÝnh: m«i
giíi chøng kho¸n, tù doanh chøng kho¸n, qu¶n lý danh môc ®Çu t− chøng
kho¸n, b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n, t− vÊn tµi chÝnh vµ ®Çu t− chøng
kho¸n. Nh−ng do tÝnh chÊt ®Æc thï cña hµng ho¸ trong kinh doanh chøng
kho¸n (chøng kho¸n) nªn chñ thÓ kinh doanh (c«ng ty chøng kho¸n) ph¶i tu©n
theo nh÷ng yªu cÇu ®Æc biÖt nh− ph¶i cã tiÒm lùc vÒ tµi chÝnh, c¬ së vËt chÊt
phôc vô ho¹t ®éng kinh doanh, tr×nh ®é chuyªn m«n vµ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp.
Vai trß cña c«ng ty chøng kho¸n:
TTCK kh«ng thÓ ho¹t ®éng nÕu kh«ng cã chñ thÓ kinh doanh chøng
kho¸n mµ cô thÓ lµ çc c«ng ty chøng kho¸n tham gia. §iÒu ®ã còng ®ång
nghÜa víi vai trß hÕt søc quan träng cña c«ng ty chøng kho¸n, ®−îc coi nh−
mét nguyªn lý khi tæ chøc vµ vËn hµnh TTCK.
Tr−íc hÕt, c«ng ty chøng kho¸n cã vai trß quan träng trong viÖc huy
®éng vèn, cã nghÜa lµ çc tæ chøc nµy chÝnh lµ chiÕc cÇu nèi vµ lµ kªnh dÉn
vèn tõ mét bé phËn nµo ®ã cña nÒn kinh tÕ cã sù d− thõa vèn ®Õn çc bé phËn
kh¸c cña nÒn kinh tÕ ®ang thiÕu vèn vµ cã nhu cÇu huy ®éng vèn. Qu¸ tr×nh
®ã diÔn ra kh«ng ph¶i theo mét quy −íc nh− lµ mét lÏ tù nhiªn: khi doanh
nghiÖp cÇn huy ®éng vèn ®Ó ®Çu t− ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh, hä sÏ vµ
cã thÓ ph¸t hµnh chøng kho¸n (cæ phiÕu hoÆc tr¸i phiÕu). Nh−ng hä kh«ng thÓ
lµm hoµn h¶o viÖc ®ã bëi kh«ng cã bé m¸y chuyªn nghiÖp. C«ng ty chøng
5
kho¸n víi nghiÖp vô chuyªn m«n, kinh nghiÖm nghÒ nghiÖp, c¬ chÕ huy ®éng
vµ bé m¸y tæ chøc thÝch hîp sÏ ®ãng vai trß trung gian, m«i giíi mua b¸n,
ph¸t hµnh chøng kho¸n, t− vÊn ®Çu t− vµ thùc hiÖn çc dÞch vô kh¸c kh«ng chØ
cho ng−êi ph¸t hµnh mµ cho c¶ ng−êi ®Çu t−. Nhê çc c«ng ty chøng kho¸n
mµ çc cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu ®−îc l−u th«ng, mua b¸n trªn TTCK vµ qua ®ã,
mét l−îng vèn ngµy cµng lín ®−îc tËp hîp tõ nh÷ng nguån nhá, lÎ ®Ó ®−a vµo
®Çu t− ph¸t triÓn doanh nghiÖp nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ nãi chung.
§¸nh gi¸ chung sau 4 n¨m ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña TTCK cã thÓ nãi
r»ng, ViÖt Nam ®· x©y dùng vµ vËn hµnh ®−îc TTCK cã tæ chøc, vÒ c¬ b¶n ®·
h×nh thµnh kh¸ ®Çy ®ñ çc chñ thÓ tham gia thÞ tr−êng, b−íc ®Çu ®· thùc hiÖn
huy ®éng vèn ®Çu t− cho doanh nghiÖp th«ng qua TTCK, cung cÊp cho nÒn
kinh tÕ mét kªnh ®Çu t− tµi chÝnh míi. Trong ®ã, kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn vai
trß c«ng ty chøng kho¸n víi t− çch lµ mét chñ thÓ kh«ng thÓ thiÕu trªn
TTCK.
Vai trß quan träng tiÕp theo cña c«ng ty chøng kho¸n lµ cung cÊp mét
c¬ chÕ gi¸ c¶ trong giao dÞch, mua b¸n chøng kho¸n. C«ng ty chøng kho¸n
th«ng qua Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n (Së giao dÞch chøng kho¸n), cã
chøc n¨ng cung cÊp mét c¬ chÕ gi¸ c¶ nh»m gióp çc nhµ ®Çu t− (kh¸ch hµng
cña c«ng ty) cã ®−îc sù ®¸nh gi¸ ®óng thùc tÕ vµ chÝnh x¸c vÒ gi¸ trÞ kho¶n
®Çu t− cña m×nh. Ngoµi ra, c«ng ty chøng kho¸n cßn cã chøc n¨ng quan träng
lµ can thiÖp trªn thÞ tr−êng, gãp phÇn ®iÒu tiÕt gi¸ chøng kho¸n. Vai trß nµy
®−îc thÓ hiÖn râ h¬n ë çc TTCK ph¸t triÓn, cßn ®èi víi TTCK míi h×nh
thµnh hoÆc TTCK míi næi ë çc n−íc ®ang ph¸t triÓn, vai trß nµy cßn phô
thuéc vµo çc yÕu tè kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi kh¸c.
C«ng ty chøng kho¸n cßn cung cÊp c¬ chÕ chuyÓn ra tiÒn mÆt cho çc
nhµ ®Çu t−, gióp cho çc nhµ ®Çu t− gi¶m thiÓu rñi ro, thiÖt h¹i khi tiÕn hµnh
®Çu t−. Çc nhµ ®Çu t− lu«n muèn cã ®−îc kh¶ n¨ng chuyÓn tiÒn mÆt thµnh
chøng kho¸n cã gi¸ vµ ng−îc l¹i trong mét m«i tr−êng ®Çu t− æn ®Þnh. §Ó ®¶m
b¶o quyÒn vµ lîi Ých ®ã, c«ng ty chøng kho¸n sÏ gióp hä.
6
Trong ho¹t ®éng kinh doanh, c«ng ty chøng kho¸n kh«ng chØ thùc hiÖn
mÖnh lÖnh cña kh¸ch hµng (mua, b¸n chøng kho¸n) mµ cßn tham gia vµo
nhiÒu dÞch vô t− vÊn kh¸c th«ng qua viÖc nghiªn cøu thÞ tr−êng ®Ó cung cÊp
th«ng tin vµ h−íng dÉn kh¸ch hµng cña m×nh tham gia ®Çu t− trªn thÞ tr−êng.
Vai trß t− vÊn ®Çu t− ngµy cµng cã ý nghÜa khi tÝch luü cña nÒn kinh tÕ quèc
d©n t¨ng lªn bëi lÏ viÖc tÝch luü vµ nhu cÇu ®Çu t− ngµy cµng ®a d¹ng sÏ khiÕn
nhu cÇu t− vÊn cña kh¸ch hµng vµ nhu cÇu qu¶n lý tµi s¶n cña hä còng ngµy
cµng t¨ng lªn.
Ho¹t ®éng cña c«ng ty chøng kho¸n cßn t¹o ra s¶n phÈm míi, gãp phÇn
quan träng trong sù ph¸t triÓn n¨ng ®éng cña TTCK. Vai trß nµy cµng thÓ hiÖn
râ h¬n trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y trong bèi c¶nh çc c«ng cô chøng kho¸n
ph¸t triÓn víi tèc ®é rÊt nhanh do dung l−îng thÞ tr−êng vµ biÕn ®éng thÞ
tr−êng ngµy cµng lín, çc nhµ ®Çu t− nhËn thøc râ rµng h¬n vµ tiÕp cËn nhiÒu
h¬n víi thÞ tr−êng tµi chÝnh cïng víi sù nç lùc trong tiÕp thÞ cña c«ng ty chøng
kho¸n. Ngoµi cæ phiÕu, tr¸i phiÕu th«ng th−êng, nhiÒu s¶n phÈm míi th«ng
qua c«ng ty chøng kho¸n ®· ®−îc mua b¸n, giao dÞch nh− tr¸i phiÕu chÝnh
phñ, chøng quyÒn, tr¸i quyÒn, çc hîp ®ång lùa chän, hîp ®ång t−¬ng lai vµ
çc s¶n phÈm lai t¹o ®a d¹ng kh¸c ®· lµm cho TTCK ngµy cµng s«i ®éng vµ
ph¸t triÓn m¹nh mÏ.
Víi TTCK ViÖt Nam, tuy quy m« cßn nhá bÐ nh−ng ®· ®−îc h×nh thµnh
®ång bé vµ tõng b−íc ph¸t triÓn, trong ®ã çc c«ng ty chøng kho¸n ®¶m
®−¬ng vai trß kh«ng thÓ thiÕu trªn TTCK. Tõ con sè Ýt ái khi míi thµnh lËp
TTCK víi 7 c«ng ty chøng kho¸n, ®Õn nay ®· cã 13 c«ng ty chøng kho¸n
®−îc cÊp phÐp ho¹t ®éng víi xuÊt xø tõ nhiÒu lÜnh vùc quan träng nh− ng©n
hµng, b¶o hiÓm,... Çc c«ng ty chøng kho¸n nµy cã sù ph¸t triÓn tèt, thÓ hiÖn ë
sè l−îng tµi kho¶n giao dÞch cña kh¸ch hµng t¨ng liªn tôc qua çc n¨m, tõ
kho¶ng 500 tµi kho¶n ban ®Çu vµ ®Õn th¸ng 5/2004 ®· cã 18.777 tµi kho¶n cña
çc nhµ ®Çu t− më t¹i çc c«ng ty chøng kho¸n ®Ó giao dÞch, mua b¸n chøng
kho¸n. Tuy ch−a thÓ so s¸nh víi çc TTCK ph¸t triÓn nh−ng ®iÒu ®ã chøng tá
7
trong sù khëi ®Çu vµ hoµn toµn míi mÎ, çc c«ng ty chøng kho¸n ®· t¹o ®−îc
sù tin cËy ®èi víi kh¸ch hµng cña m×nh mµ ®a sè lµ nhµ ®Çu t− ç nh©n, nhá
lÎ, ®iÒu nµy t¹o tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn cña TTCK ViÖt Nam.
1.1.2. Çc nghiÖp vô kinh doanh chñ yÕu cña c«ng ty chøng kho¸n
vµ kh¸ch hµng cña c«ng ty chøng kho¸n
Çc c«ng ty chøng kho¸n cã thÓ kh¸c nhau, tuú theo lo¹i h×nh dÞch vô
hay s¶n phÈm cung cÊp vµ çch t¹o ra doanh thu (çc lo¹i phÝ hay thu nhËp).
Theo nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt nµy, çc c«ng ty chøng kho¸n cã thÓ thùc hiÖn 5
lo¹i h×nh nghiÖp vô chÝnh:
- M«i giíi
- Tù doanh
- Qu¶n lý doanh môc ®Çu t−
- B¶o l·nh ph¸t hµnh
- T− vÊn ®Çu t−
§èi víi mäi nghiÖp vô kinh doanh, c«ng ty chøng kho¸n ®Òu cã çc ®èi
t−îng kh¸ch hµng cña m×nh víi nh÷ng nhu cÇu dÞch vô kh¸c nhau.
1.1.2.1. NghiÖp vô m«i giíi
Vai trß chÝnh cña çc nhµ m«i giíi lµ gióp cho kh¸ch hµng cña hä mua
hoÆc b¸n chøng kho¸n. Nh×n chung, kh¸ch hµng cã thÓ ®−îc ph©n thµnh 2
nhãm sau:
- Kh¸ch hµng cã tæ chøc: lµ çc quü t−¬ng hç hoÆc c«ng ty b¶o hiÓm
huy ®éng nh÷ng nguån vèn tõ nh÷ng ng−êi ®Çu t− kh¸c nhau vµ thay mÆt hä
tiÕn hµnh çc ho¹t ®éng ®Çu t−.
- Kh¸ch hµng ç nh©n lµ nh÷ng ng−êi ®Çu t− ç nh©n mua b¸n chøng
kho¸n cho b¶n th©n.
Doanh thu tõ nghiÖp vô m«i giíi lµ phÝ hoa hång m«i giíi ®−îc tÝnh
theo theo tû lÖ phÇn tr¨m trªn gi¸ trÞ giao dÞch.
8
Mét c«ng ty m«i giíi chøng kho¸n còng t−¬ng tù nh− mét c«ng ty s¶n
xuÊt, s¶n phÈm cña c«ng ty lµ dÞch vô cung cÊp cho kh¸ch hµng. Qu¸ tr×nh
thùc hiÖn nghiÖp vô m«i giíi chøng kho¸n bao gåm: më tµi kho¶n cho kh¸ch
hµng, nhËn lÖnh giao dÞch (mua, b¸n) chøng kho¸n cña kh¸ch hµng, chuyÓn
lÖnh giao dÞch cña kh¸ch hµng ®Õn ®¹i diÖn cña c«ng ty t¹i çc thÞ tr−êng phï
hîp ®Ó thùc hiÖn, x¸c nhËn kÕt qu¶ giao dÞch vµ thanh to¸n giao dÞch víi
kh¸ch hµng. Qu¸ tr×nh nµy thÓ hiÖn mèi quan hÖ g¾n bã hÕt søc chÆt chÏ gi÷a
c«ng ty chøng kho¸n víi kh¸ch hµng. Trong mèi quan hÖ nµy, c«ng ty chøng
kho¸n kh«ng chØ cung cÊp dÞch vô mua, b¸n chøng kho¸n cho kh¸ch hµng mét
çch ®¬n thuÇn mµ cßn lµ sù hîp t¸c nh©n qu¶ cho c¶ c«ng ty lÉn kh¸ch hµng
trong ho¹t ®éng kinh doanh - ®Çu t− chøng kho¸n.
Cã thÓ ®−a ra thÝ dô cô thÓ: çc nh©n viªn marketing cã nhiÖm vô ph¶i
t×m hiÓu vµ quyÕt ®Þnh vÒ lo¹i chøng kho¸n mµ c«ng chóng ®ang quan t©m
dùa trªn ®iÒu kiÖn kinh tÕ, xu h−íng t¨ng tr−ëng kinh tÕ dù to¸n, ®iÒu kiÖn thÞ
tr−êng hiÖn t¹i, nh÷ng vÊn ®Ò mµ çc kh¸ch hµng ®ang t×m hiÓu vµ bµn t¸n…
NÕu hä sai lÇm trong viÖc ®¸nh gi¸, c«ng ty cã thÓ mÊt c¬ héi phôc vô kh¸ch
hµng vµ hiÓn nhiªn lµ cã thÓ mÊt kh¸ch hµng hoÆc nh©n viªn cña bé phËn hç
trî khi vµo sæ, lªn c©n ®èi vµ hoµn tÊt çc bót to¸n mét çch thµnh thôc th× t¹o
ra mét c¶m gi¸c su«n sÎ vµ tho¶ m·n cho çc kh¸ch hµng, xö lý giao dÞch mét
çch chuyªn nghiÖp ®Ó t¹o lßng tin cho hä, t¹o dùng h×nh ¶nh tèt ®èi víi hä
sao cho kh¸ch hµng vui lßng tiÕp tôc ho¹t ®éng kinh doanh víi c«ng ty. Bªn
c¹nh ®ã, phÇn lín çc nguyªn t¾c trong quan hÖ kh¸ch hµng vµ c«ng ty m«i
giíi còng do bé phËn ký quü (hay tÝn dông) thùc hiÖn; bé phËn nµy theo dâi
çc tµi kho¶n cña kh¸ch hµng ®Ó ®¶m b¶o r»ng mäi tµi kho¶n ®Òu ho¹t ®éng
trong khu«n khæ quy ®Þnh. Theo ®Æc ®iÓm nµy, kh¸ch hµng ph©n lo¹i thµnh:
kh¸ch hµng giao dÞch th«ng th−êng vµ kh¸ch hµng giao dÞch ký quü.
- Kh¸ch hµng giao dÞch th«ng th−êng:
+ §èi víi mäi giao dÞch ®−îc thùc hiÖn th«ng qua ng−êi m«i giíi,
kh¸ch hµng ph¶i tr¶ cho ng−êi m«i giíi sè tiÒn ph¶i thanh to¸n hoÆc giao cho
9
ng−êi m«i giíi sè l−îng chøng kho¸n d−íi h×nh thøc ®−îc chÊp nhËn hoÆc
®¶m b¶o r»ng ng−êi m«i giíi ®· nhËn ®−îc sè tiÒn hoÆc sè l−îng chøng kho¸n
®ã (®iÒu nµy kh«ng ¸p dông trong tr−êng hîp ng−êi m«i giíi ®ang gi÷ tiÒn
hoÆc chøng kho¸n ®Ó thay mÆt kh¸ch hµng thanh to¸n giao dÞch).
+ Tuy nhiªn, nÕu kh¸ch hµng kh«ng tu©n thñ quy ®Þnh trªn, ng−êi m«i
giíi cã thÓ b¸n sè l−îng chøng kho¸n ®· mua trong tr−êng hîp giao dÞch mua
chøng kho¸n vµ vay, mua chøng kho¸n ®Ó thanh to¸n cho giao dÞch b¸n chøng
kho¸n.
- Kh¸ch hµng giao dÞch ký quü:
+ Ng−êi m«i giíi qu¶n lý tµi kho¶n cã thÓ yªu cÇu kh¸ch hµng ®Æt cäc
hay ký quü b»ng tiÒn mÆt, chøng kho¸n hoÆc tµi s¶n kh¸c theo quy ®Þnh.
+ §èi víi tµi kho¶n ký quü, kh¸ch hµng th−êng ®−îc vay tÝn dông tèi ®a
b»ng mét tû lÖ nhÊt ®Þnh trªn tæng gi¸ trÞ thÞ tr−êng tµi s¶n thÕ chÊp víi c«ng
ty m«i giíi.
+ NÕu kh¸ch hµng kh«ng thanh to¸n kho¶n ký quü nªu trªn hoÆc bÊt kú
kho¶n ph¶i tr¶ nµo kh¸c th× ng−êi m«i giíi cã quyÒn khãa tµi kho¶n ký quü,
b¸n ®i sè l−îng chøng kho¸n ®ang gi÷ vµ dïng sè tiÒn thu ®−îc vµ kho¶n ký
quü b»ng tiÒn mÆt ®Ó trang tr¶i cho çc kho¶n nî cña kh¸ch hµng.
+ Trong tr−êng hîp kh¸ch hµng giao dÞch ký quü kh«ng tr¶ tiÒn hoÆc
giao chøng kho¸n ®Ó thùc hiÖn thanh to¸n, kh¸ch hµng sÏ ph¶i chÞu tr¸ch
nhiÖm nh− kh¸ch hµng giao dÞch th«ng th−êng.
Tãm l¹i, c«ng ty m«i giíi chøng kho¸n ph¶i coi viÖc cung cÊp çc dÞch
vô cho kh¸ch hµng nh− mét phÇn quan träng trong s¶n phÈm cña c«ng ty khi
thùc hiÖn çc quy tr×nh ho¹t ®éng. Khi thùc hiÖn nghiÖp vô m«i giíi chøng
kho¸n, c«ng ty chøng kho¸n cã hai nhiÖm vô chÝnh nh− sau:
Mét lµ cung cÊp th«ng tin vµ t− vÊn cho kh¸ch hµng: th«ng qua nh©n
viªn hµnh nghÒ, c«ng ty chøng kho¸n cung cÊp cho kh¸ch hµng çc b¸o ço
nghiªn cøu vµ çc khuyÕn nghÞ ®Çu t−;
10
Hai lµ cung cÊp çc s¶n phÈm vµ dÞch vô tµi chÝnh, gióp kh¸ch hµng
thùc hiÖn giao dÞch theo yªu cÇu vµ v× lîi Ých kh¸ch hµng. Víi nhiÖm vô nµy,
nh©n viªn m«i giíi nhËn ®¬n ®Æt hµng tõ kh¸ch hµng vµ thùc hiÖn giao dÞch
cho hä. Qu¸ tr×nh nµy bao gåm çc t¸c nghiÖp tõ h−íng dÉn kh¸ch hµng më
tµi kho¶n t¹i c«ng ty, tiÕn hµnh truyÒn lÖnh, x¸c nhËn giao dÞch, thanh to¸n vµ
chuyÓn kÕt qu¶ giao dÞch cho kh¸ch hµng.
Kh«ng chØ dïng l¹i ë ®ã, sau khi giao dÞch ®−îc thùc hiÖn, ng−êi m«i
giíi cßn ph¶i tiÕp tôc qu¶n lý tµi kho¶n cña kh¸ch hµng, ®−a ra nh÷ng khuyÕn
ço vµ cung cÊp th«ng tin, theo dâi ®Ó n¾m b¾t nh÷ng thay ®æi trong ®êi sèng,
c«ng viÖc cña kh¸ch hµng mµ cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi trong t×nh tr¹ng
tµi chÝnh vµ th¸i ®é chÊp nhËn rñi ro cña kh¸ch hµng, tõ ®ã ®Ò xuÊt chiÕn l−îc
®Çu t− míi thÝch hîp h¬n. Trªn thÞ tr−êng s¬ khai, khi s¶n phÈm hµng ho¸ cßn
®¬n gi¶n, nhµ ®Çu t− cã thÓ ch−a cã nhu cÇu sö dông dÞch vô t− vÊn. Tuy
nhiªn, ngµy nay, ho¹t ®éng m«i giíi ®Çu t− chøng kho¸n ®ång thêi chøa ®ùng
hµm l−îng t− vÊn ®Çu t− kh¸ cao. Ng−êi ®Çu t− tr«ng chê ng−êi m«i giíi cho
biÕt khi nµo th× nªn mua chøng kho¸n, lóc nµo th× nªn b¸n chøng kho¸n vµ
cung cÊp th«ng tin vÒ t×nh h×nh diÔn biÕn trªn thÞ tr−êng.
Ng−êi m«i giíi giái nghÒ d−êng nh− cã mét n¨ng lùc tiÒm Èn trong viÖc
biÕn nh÷ng dßng th«ng tin liªn tôc nµy thµnh nh÷ng khuyÕn nghÞ ®Çu t− ®óng
¸p dông cho môc tiªu cña tõng kh¸ch hµng riªng biÖt. Nh÷ng ng−êi m«i giíi
lu«n ®¹i diÖn cho c«ng ty chøng kho¸n trong mäi hµnh ®éng cña m×nh, do
vËy, ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña ng−êi m«i giíi lu«n lµ vÊn ®Ò ®−îc quan t©m
hµng ®Çu. ChÝnh nh÷ng ng−êi m«i giíi giái, cã uy tÝn lµ yÕu tè thu hót kh¸ch
hµng cho c«ng ty. §¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña ng−êi m«i giíi ®−îc quy ®Þnh râ
trong quy chÕ qu¶n lý néi bé cña tõng c«ng ty, th«ng qua quy chÕ nµy, ng−êi
m«i giíi thùc hiÖn viÖc kiÕm thu nhËp, lµm giµu vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cho
kh¸ch hµng, ®¶m b¶o r»ng mäi kh¸ch hµng ®Òu ®−îc ®èi xö b×nh ®¼ng trong
mäi hoµn c¶nh. Mét thÞ tr−êng chøng kho¸n kh«ng cã sù b×nh ®¼ng gi÷a çc
11
kh¸ch hµng th× ngµnh c«ng nghiÖp chøng kho¸n sÏ mÊt ®i lßng tin tõ c«ng
chóng.
1.1.2.2. NghiÖp vô tù doanh
§©y lµ nghiÖp vô cña c«ng ty chøng kho¸n khi c«ng ty tù mua hoÆc b¸n
chøng kho¸n cho chÝnh m×nh ®Ó t¹o ra thu nhËp tõ nh÷ng giao dÞch cã l·i.
C«ng ty ®ãng vai trß cña nh÷ng nhµ t¹o lËp thÞ tr−êng trªn thÞ tr−êng chøng
kho¸n. Khi thùc hiÖn nghiÖp vô nµy, c«ng ty chøng kho¸n ®ãng vai trß lµ nhµ
®Çu t− cã tæ chøc trªn thÞ tr−êng. Ho¹t ®éng tù doanh cña c«ng ty chøng
kho¸n cã thÓ ®−îc thùc hiÖn trªn çc thÞ tr−êng giao dÞch tËp trung (Trung t©m
giao dÞch chøng kho¸n, Së giao dÞch chøng kho¸n) hoÆc trªn thÞ tr−êng OTC
víi môc ®Ých thu lîi cho chÝnh m×nh víi çc nghiÖp vô: mua, b¸n chøng kho¸n
cho chÝnh c«ng ty ®Ó thu lîi nhuËn tõ chªnh lÖch gi¸ qua çc lÇn mua, b¸n
chøng kho¸n; t¹o lËp thÞ tr−êng (mua vµo khi gi¸ chøng kho¸n gi¶m vµ b¸n ra
khi gi¸ chøng kho¸n t¨ng nh»m gi÷ gi¸ chøng kho¸n).
Khi c«ng ty chøng kho¸n võa thùc hiÖn nghiÖp vô tù doanh, võa thùc
hiÖn nghiÖp vô m«i giíi cã thÓ ph¸t sinh xung ®ét lîi Ých gi÷a c«ng ty chøng
kho¸n vµ kh¸ch hµng. V× vËy, khi tiÕn hµnh nghiÖp vô nµy, c«ng ty chøng
kho¸n ph¶i tu©n thñ mét sè quy ®Þnh nh−: kh«ng ®−îc mua b¸n cïng lo¹i
chøng kho¸n trong mét ngµy giao dÞch, −u tiªn thùc hiÖn lÖnh cña kh¸ch hµng
tr−íc lÖnh cña c«ng ty, kh«ng ®−îc lîi dông çc th«ng tin vµ quyÕt ®Þnh ®Çu
t− cña kh¸ch hµng ®Ó mua b¸n tr−íc, kh«ng ®−îc xói giôc kh¸ch hµng mua
chøng kho¸n mµ c«ng ty muèn b¸n, kh«ng ®−îc sö dông tµi s¶n cña kh¸ch
hµng ®Ó kinh doanh cho chÝnh m×nh, kh«ng ®−îc tiÕn hµnh çc giao dÞch tr¸
h×nh lµ çc giao dÞch lµm dÞch chuyÓn quyÒn së h÷u lµm ¶nh h−ëng ®Õn gi¸
chøng kho¸n vµ ®Æc biÖt ph¶i cung cÊp th«ng tin ®Çy ®ñ vµ trung thùc vÒ çc
chøng kho¸n mµ c«ng ty ®ang giao dÞch cho kh¸ch hµng…
1.1.2.3. NghiÖp vô qu¶n lý danh môc ®Çu t−
C«ng ty chøng kho¸n thùc hiÖn nghiÖp vô qu¶n lý danh môc ®Çu t− cã
nghÜa lµ thay mÆt kh¸ch hµng qu¶n lý mét tËp hîp tµi s¶n ®Çu t−. Nh− vËy,
12
thùc tÕ lµ kh¸ch hµng (tæ chøc vµ ç nh©n) ñy th¸c c«ng ty chøng kho¸n ®−a ra
çc quyÕt ®Þnh ®Çu t− cho hä vµ kh¸ch hµng tr¶ phÝ cho dÞch vô nµy cña c«ng
ty.
Cã thÓ nãi, khi thùc hiÖn nghiÖp vô nµy, c«ng ty chøng kho¸n võa b¶o
qu¶n hé chøng kho¸n, võa ®Çu t− hé chøng kho¸n cho kh¸ch hµng. Muèn vËy,
hä ph¶i t×m hiÓu râ vÒ kh¸ch hµng: tæ chøc hay ç nh©n, sè tiÒn vµ nguån gèc
tiÒn ®Þnh ®Çu t−, môc ®Ých ®Çu t−, thêi h¹n ®Çu t−… §ång thêi c«ng ty còng
ph¶i cho kh¸ch hµng biÕt vÒ kh¶ n¨ng chuyªn m«n vµ kh¶ n¨ng kiÓm so¸t néi
bé cña m×nh ®Ó võa cã thÓ mang l¹i lîi nhuËn cho kh¸ch hµng, võa ®¶m b¶o
an toµn tµi s¶n cho hä.
Qu¶n lý danh môc ®Çu t− gåm çc b−íc c¬ b¶n sau:

- T×m hiÓu nhu cÇu cña kh¸ch hµng (chñ ®Çu t−), ®Æc tÝnh kh¸ch
hµng, môc tiªu vµ h¹n chÕ ®Çu t− cña kh¸ch hµng.
- §Þnh gi¸ chøng kho¸n - x¸c ®Þnh toµn bé tµi s¶n ®Çu t− ®Ò −íc
tÝnh lîi nhuËn vµ rñi ro cã kh¨ n¨ng x¶y ra;
- QuyÕt ®Þnh ph©n bæ tµi s¶n –ph¶i x¸c ®Þnh tµi s¶n sÏ ®−îc ph©n
bæ nh− thÕ nµo; lùa chän mét trong nhiÒu ph−¬ng ¸n ®Çu t− ®−îc ®−a ra, ®Çu
t− vµo cæ phiÕu, ®Çu t− vµo tr¸i phiÕu hay ®Çu t− c¶ 2 lo¹i chøng kho¸n;
- Tèi −u ho¸ danh môc ®Çu t−. Trong b−íc nµy ph¶i c©n nh¾c rñi ro
vµ lîi nhuËn nh»m lùa chän chøng kho¸n ®−a vµo danh môc ®Çu t−, x¸c ®Þnh
danh môc ®Çu t− chøng kho¸n nµo sÏ cho lîi nhuËn cao nhÊt øng víi mét møc
rñi ro dù kiÕn;
- §¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc hiÖn. Trong ®ã ph¶i ph©n lo¹i kÕt qu¶ thùc
hiÖn (rñi ro) cña tõng lo¹i chøng kho¸n thµnh lo¹i mang tÝnh hÖ thèng, lo¹i
liªn quan ®Õn thÞ tr−êng vµ lo¹i mang tÝnh ®Æc tr−ng ngµnh c«ng nghiÖp, cña
chøng kho¸n (phÇn kh«ng mang tÝnh hÖ thèng).
Tãm l¹i, thùc chÊt nghiÖp vô qu¶n lý danh môc ®Çu t− chøng kho¸n lµ
qu¸ tr×nh qu¶n lý vèn cña kh¸ch hµng bao gåm tõ viÖc ®Þnh gi¸, ph©n tÝch
chøng kho¸n, lùa chän ®Çu t−, theo dâi çc kÕt qu¶ ®Çu t− vµ ph©n bæ vèn ®Çu
13
t−, vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®Çu t− v× lîi Ých cña kh¸ch hµng trªn c¬ së hîp ®ång ký
kÕt. Tõ b¶n chÊt nµy, khi thùc hiÖn nghiÖp vô qu¶n lý danh môc ®Çu t−, çc
c«ng ty chøng kho¸n cÇn:
- §¶m b¶o tÝnh sinh lêi vµ an toµn cña danh môc ®Çu t− th«ng qua
viÖc ®a d¹ng ho¸ hîp lý thµnh phÇn çc tµi s¶n hay chøng kho¸n trong danh
môc ®Çu t−;
- §¶m b¶o ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng cña nhãm çc nhµ ®Çu t− cã
môc ®Ých vµ cã ®é m¹o hiÓm kh¸c nhau;
- §¶m b¶o an toµn vÒ ph¸p lý, tu©n thñ çc quy ®Þnh cña ph¸p luËt
vÒ ®Çu t−, quy ®Þnh cña c¬ quan qu¶n lý, Uû ban Chøng kho¸n vµ çc Trung
t©m giao dÞch, çc c¬ quan tù qu¶n nh− HiÖp héi kinh doanh chøng kho¸n vµ
quyÒn së h÷u hîp ph¸p cña çc nhµ ®Çu t−;
- §¶m b¶o tÝnh linh ho¹t trong ®Çu t−, tÝnh dÔ dµng chuyÓn nh−îng
vµ ph¶n øng hîp lý tr−íc nh÷ng diÔn biÕn cña thÞ tr−êng còng nh− diÔn biÕn
cña çc çn c©n kinh tÕ vÜ m«;
- §¶m b¶o c¬ chÕ kiÓm so¸t néi bé vµ b¸o ço th«ng tin vÒ ho¹t
®éng qu¶n lý danh môc ®Çu t−.
1.1.2.4. NghiÖp vô b¶o l∙nh ph¸t hµnh
Kh¸ch hµng chñ yÕu cña nghiÖp vô nµy lµ çc doanh nghiÖp huy ®éng
vèn hoÆc tiÒn th«ng qua viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n. C«ng ty chøng kho¸n
thùc hiÖn nghiÖp vô nµy th«ng qua hai h×nh thùc phæ biÕn: ph¸t hµnh lÇn ®Çu
ra c«ng chóng (IPO) vµ ph¸t hµnh riªng lÎ. C«ng ty chøng kho¸n ph¶i tæ chøc
mét m¹ng l−íi ph©n phèi chøng kho¸n bao gåm çc c«ng ty chøng kho¸n
hoÆc çc c«ng ty m«i giíi kh¸c nh»m më réng thÞ tr−êng vµ chia sÎ rñi ro b¶o
l·nh ph¸t hµnh. ChiÕn dÞch qu¶ng ço tiÕp thÞ còng cã thÓ ®−îc tiÕn hµnh
nh»m n©ng cao danh tiÕng cña tæ chøc ph¸t hµnh tr−íc nh÷ng ng−êi ®Çu t−
trong vµ ngoµi n−íc, ®Æc biÖt nh÷ng ng−êi ®Çu t− cã tæ chøc lµ ng−êi cã thÓ
mua phÇn lín khèi l−îng chøng kho¸n s¾p ph¸t hµnh. Ho¹t ®éng b¶o l·nh
ph¸t hµnh th−êng ®−îc thùc hiÖn theo çc h×nh thøc cam kÕt ch¾c ch¾n, b¶o
14
l·nh cè g¾ng tèi ®a, b¶o l·nh ®¶m b¶o tÊt c¶ hoÆc kh«ng. Tuy nhiªn, ho¹t
®éng b¶o l·nh ph¸t hµnh tiÒm Èn nhiÒu rñi ro. Do ®ã, c«ng ty thùc hiÖn nghiÖp
vô b¶o l·nh ph¸t hµnh cÇn cã vèn ph¸p ®Þnh lín, thËm chÝ lín nhÊt so víi vèn
ph¸p ®Þnh cho ho¹t ®éng m«i giíi vµ tù doanh.
C«ng ty chøng kho¸n ë çc n−íc ph¸t triÓn rÊt chó träng ®Õn nghiÖp vô
cña ng©n hµng ®Çu t− - ®Þnh chÕ tµi chÝnh chuyªn m«n hãa trªn thÞ tr−êng s¬
cÊp. Thùc hiÖn nghiÖp vô nµy, c«ng ty chøng kho¸n ®ãng vai trß trung gian
gi÷a tæ chøc ph¸t hµnh vµ ng−êi mua chøng kho¸n cuèi cïng - hai ®èi t−îng
kh¸ch hµng cña c«ng ty. C«ng ty chøng kho¸n t− vÊn cho tæ chøc ph¸t hµnh vÒ
viÖc x¸c lËp gi¸ ph¸t hµnh chøng kho¸n theo h×nh thøc ch¾c ch¾n, ký tháa
thuËn b¶o l·nh dù phßng víi tæ chøc ph¸t hµnh ®Ó mua toµn bé sè l−îng
chøng kho¸n kh«ng ph©n phèi hÕt trong tr−êng hîp ph¸t hµnh quyÒn mua cæ
phiÕu, ®ãng vai trß ®¹i lý theo h×nh thøc nç lùc tèi ®a trong çc ®ît chµo b¸n
kh¸c (cæ phiÕu ®−îc chµo b¸n ra c«ng chóng tr−íc) vµ ®ãng vai trß “b×nh æn”
gi¸ trªn thÞ tr−êng thø cÊp trong kho¶ng thêi gian sè cæ phiÕu ch−a ph©n phèi
hÕt.
1.1.2.5. NghiÖp vô t− vÊn ®Çu t−
T− vÊn ®Çu t− ®Ò cËp ®Õn dÞch vô t− vÊn vµ tham vÊn cña c«ng ty chøng
kho¸n cho çc kh¸ch hµng tïy theo yªu cÇu cña hä theo mét sè néi dung sau:
- Yªu cÇu vÒ lîi tøc, nghÜa lµ tËp trung vµo thu nhËp hiÖn hµnh,
t¨ng tr−ëng vèn dµi h¹n hoÆc phßng tr¸nh l¹m ph¸t;
- Møc ®é chÞu ®ùng rñi ro, nghÜa lµ møc ®é biÕn ®éng cña gi¸ trÞ
danh môc ®Çu t− mµ kh¸ch hµng cã thÓ chÊp nhËn ®−îc;
- Yªu cÇu vÒ tÝnh thanh kho¶n vµ tÝnh kh¶ m¹i, nghÜa lµ yªu cÇu vÒ
møc ®é thanh kho¶n dùa trªn nhu cÇu chuyÓn ®æi thµnh tiÒn mÆt;
- Ph−¬ng diÖn thêi gian: ®©y lµ yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn tÝnh biÕn
®éng cña danh môc ®Çu t− mµ kh¸ch hµng cã thÓ chÊp nhËn ®−îc;
- C©n nh¾c vÒ thuÕ: ®©y lµ vÊn ®Ò cÇn ®−îc ®Ò cËp nh»m tèi ®a hãa
lîi tøc sau thuÕ cho kh¸ch hµng;
15
- Rµng buéc ph¸p lý, nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc chÊp hµnh
mäi quy ®Þnh ph¸p luËt liªn quan;
- Nhu cÇu, së thÝch cña kh¸ch hµng vÒ ®Çu t− hoÆc kh«ng ®Çu t−
trong mét sè tr−êng hîp…
Kh¸ch hµng sÏ tr¶ phÝ cho dÞch vô t− vÊn mµ c«ng ty chøng kho¸n cung
cÊp. §Ó t¨ng c−êng vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho chøc n¨ng t− vÊn ®Çu t−, víi môc ®Ých
t¹o dùng vµ duy tr× mét h×nh ¶nh ®¸ng tin cËy ®èi víi kh¸ch hµng hiÖn t¹i vµ
kh¸ch hµng tiÒm n¨ng, hÊp dÉn nh÷ng kh¸ch hµng cã tæ chøc (kÓ c¶ n−íc
ngoµi) vµ më réng kh¸ch hµng, c«ng ty chøng kho¸n ph¶i tæ chøc cung cÊp
nh÷ng chiÕn l−îc cho kh¸ch hµng, ph¸t triÓn chiÕn l−îc kinh doanh míi ®Ó
nhê ®ã nhu cÇu cña kh¸ch hµng ®−îc tèi −u hãa.
1.2. B¶n chÊt mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng
1.2.1. B¶n chÊt vµ ®Æc ®iÓm mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n
vµ kh¸ch hµng
Nh− chóng ta ®· biÕt, mét trong nh÷ng nguyªn t¾c quan träng cña giao
dÞch trªn TTCK lµ nguyªn t¾c trung gian: çc nhµ ®Çu t− mong muèn mua,
b¸n çc lo¹i chøng kho¸n niªm yÕt trªn thÞ tr−êng kh«ng thÓ tiÕn hµnh giao
dÞch trùc tiÕp, mµ ph¶i ký hîp ®ång më tµi kho¶n t¹i mét c«ng ty chøng kho¸n
nhÊt ®Þnh, vµ chÝnh c«ng ty chøng kho¸n ®ã sÏ ®ãng vai trß nh− ng−êi ®¹i diÖn
cña nhµ ®Çu t−. Nh− vËy, gi÷a nhµ ®Çu t− vµ c«ng ty chøng kho¸n ®· h×nh
thµnh mèi quan hÖ phøc t¹p xÐt c¶ trªn gãc ®é d©n sù vµ h×nh sù, tïy thuéc
vµo b¶n chÊt cña çc giao dÞch.
VÒ c¬ b¶n, mèi quan hÖ gi÷a nhµ ®Çu t− vµ c«ng ty chøng kho¸n lµ mèi
quan hÖ gi÷a th©n chñ vµ ®¹i diÖn. Trªn gãc ®é d©n sù, çc giao dÞch cña nhµ
®Çu t− ®¬n thuÇn lµ çc ho¹t ®éng kinh tÕ, kh«ng nh÷ng bÞ ®iÒu chØnh bëi
nh÷ng ®iÒu luËt kinh tÕ mµ cßn chÞu sù ®iÒu chØnh cña çc ®iÒu luËt vÒ chøng
kho¸n vµ TTCK. Tuy nhiªn, tÝnh phøc t¹p cña çc giao dÞch vµ cña mèi quan
hÖ gi÷a nhµ ®Çu t− víi c«ng ty chøng kho¸n ®¹i diÖn cho hä kh«ng dõng l¹i
trong khu«n khæ çc ®iÒu luËt nªu trªn mµ ®«i khi cßn thuéc ph¹m vi ®iÒu
16
chØnh cña çc ®iÒu luËt h×nh sù kh¸c. Do ®ã, mèi quan hÖ nµy tÊt n¶y sinh çc
quyÒn vµ nghÜa vô cña çc bªn tham gia.
§Ó hiÓu râ h¬n vÒ b¶n chÊt cña mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n
vµ kh¸ch hµng, chóng ta t×m hiÓu thªm vÒ ®Æc ®iÓm cña mèi quan hÖ nµy.
Nh− ®· ®Ò cËp ë trªn, vÒ c¬ b¶n mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n
vµ kh¸ch hµng lµ mèi quan hÖ gi÷a th©n chñ vµ ®¹i diÖn. Rowlatt, t¸c gi¶ cña
cuèn “Chøc n¨ng cña çc c«ng ty m«i giíi vµ tù doanh chøng kho¸n” (XuÊt
b¶n n¨m 1991) ®· m« t¶ rÊt râ vÒ çc chøc n¨ng cña c«ng ty m«i giíi chøng
kho¸n. Theo «ng, c«ng viÖc cña mét ng−êi m«i giíi chøng kho¸n lµ mua vµ
b¸n hµng hãa trªn thÞ tr−êng. Trªn thùc tÕ, ng−êi m«i giíi ®ã kh«ng kú väng
lµ b¶n th©n anh ta ph¶i tr¶ tiÒn cho sè hµng hãa ®ã hay tù ph¶i chÞu tr¸ch
nhiÖm cuèi cïng ®Ó hoµn thµnh giao dÞch ®ã bëi v× anh ta mua hoÆc b¸n cho
th©n chñ cña m×nh - ng−êi mµ anh ta cho lµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm cuèi cïng.
Ng−êi m«i giíi chøng kho¸n ®−îc h−ëng hoa hång tõ th©n chñ.
Râ rµng, khi kh¸ch hµng yªu cÇu c«ng ty chøng kho¸n thùc hiÖn viÖc
mua hoÆc b¸n chøng kho¸n th× c«ng ty chøng kho¸n ®ã ®ãng vai trß lµ mét
®¹i diÖn vµ khi ®ã çc quy ®Þnh ph¸p luËt ®−îc ¸p dông trong mèi quan hÖ
nµy. Trong tr−êng hîp ®¬n gi¶n nµy, nghÜa vô vµ quyÒn lîi cña c¶ hai bªn ph¶i
®−îc tu©n thñ: tr¸ch nhiÖm cña c«ng ty chøng kho¸n lµ thùc hiÖn ®óng, ®Çy
®ñ, hîp ph¸p çc lÖnh do kh¸ch hµng ®−a ra vµ c«ng ty chøng kho¸n cã lîi Ých
tõ kho¶n hoa hång ®−îc h−ëng, ngoµi ra c«ng ty chøng kho¸n cßn gióp cñng
cè lßng tin cña kh¸ch hµng nãi riªng vµ c«ng chóng ®Çu t− nãi chung ®èi víi
ho¹t ®éng c«ng khai, minh b¹ch cña thÞ tr−êng. Trong khi ®ã, kh¸ch hµng cã
nghÜa vô tu©n thñ çc quy ®Þnh vÒ giao dÞch, t«n träng çc cam kÕt trong hîp
®ång gi÷a kh¸ch hµng vµ c«ng ty theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, ®ãng gãp ®Çy
®ñ çc kho¶n phÝ hoa hång, phÝ vµ lÖ phÝ kh¸c theo quy ®Þnh vµ kh¸ch hµng cã
lîi Ých tõ çc dÞch vô t− vÊn, m«i giíi, b¶o l·nh ph¸t hµnh cña c«ng ty vµ tõ
çc kho¶n ®Çu t− cña m×nh.
17
Tuy nhiªn trong mét sè tr−êng hîp kh¸c, mét c«ng ty chøng kho¸n
kh«ng chØ thùc hiÖn nghiÖp vô t− vÊn vµ m«i giíi cho kh¸ch hµng mµ cßn thùc
hiÖn nghiÖp vô tù doanh, tøc lµ mua hoÆc b¸n chøng kho¸n trªn thÞ tr−êng
b»ng chÝnh tµi kho¶n cña c«ng ty. Khi c«ng ty nµy tham gia giao dÞch víi mét
c«ng ty kh¸c, th× mét trong hai c«ng ty sÏ gi÷ vai trß th©n chñ hoÆc ®¹i diÖn
tïy vµo viÖc mua hay b¸n chøng kho¸n cña c«ng ty. Nh− vËy, ngoµi çc lîi Ých
vµ nghÜa vô mµ mét c«ng ty chøng kho¸n thùc hiÖn ®èi víi kh¸ch hµng, c«ng
ty ®ã cßn cã çc lîi Ých kh¸c cÇn quan t©m vµ theo ®uæi. C«ng ty chøng kho¸n
ph¶i th«ng b¸o cho kh¸ch hµng nh÷ng tr−êng hîp giao dÞch mµ nã ho¹t ®éng
nh− mét th©n chñ. Nh− vËy, ®iÒu quan träng vµ c¬ b¶n nhÊt ®èi víi bÊt cø mét
c«ng ty chøng kho¸n nµo lµ ph¶i thùc hiÖn çc lÖnh kh¸ch hµng ®−a ra.
1.2.2. Tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn cña c«ng ty chøng kho¸n víi kh¸ch
hµng
Tr¸ch nhiÖm cña c«ng ty chøng kho¸n cã thÓ ®−îc xem xÐt d−íi hai
khÝa c¹nh: tr¸ch nhiÖm mang tÝnh ph¸p lý vµ tr¸ch nhiÖm mang tÝnh lu©n lý.
1.2.2.1. Tr¸ch nhiÖm mang tÝnh ph¸p lý
Nh− chóng t«i ®· tr×nh bµy ë trªn, quan hÖ gi÷a çc c«ng ty chøng
kho¸n vµ nhµ ®Çu t− lµ mèi quan hÖ gi÷a th©n chñ vµ ®¹i diÖn vµ mèi quan hÖ
nµy lµm n¶y sinh çc quyÒn vµ nghÜa vô cña çc bªn tham gia. ë phÇn nµy cña
®Ò tµi, chóng t«i sÏ xem xÐt çc tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña c«ng ty chøng kho¸n
®èi víi kh¸ch hµng trong kinh doanh chøng kho¸n. Nh×n chung, çc tr¸ch
nhiÖm nµy th−êng ®−îc qui ®Þnh râ trong LuËt chøng kho¸n vµ trong çc Bé
§¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña çc tæ chøc tù qu¶n. Theo th«ng lÖ quèc tÕ th× çc tæ
chøc tù qu¶n ®−îc trang bÞ mét sè quyÒn h¹n nhÊt ®Þnh nh»m c−ìng chÕ çc
c«ng ty chøng kho¸n vµ çc t¸c nghiÖp viªn trªn thÞ tr−êng tu©n thñ, kh«ng chØ
theo çc qui ®Þnh trong Bé §¹o ®øc nghÒ nghiÖp, mµ cßn c¶ çc qui ®Þnh trong
luËt chøng kho¸n hoÆc çc qui chÕ ®Æt ra bëi çc c¬ quan qu¶n lý thÞ tr−êng.
• Tu©n thñ çc yªu cÇu cña kh¸ch hµng
18
C«ng ty chøng kho¸n ph¶i thùc hiÖn çc yªu cÇu cña kh¸ch hµng theo
quy ®Þnh cña ph¸p luËt. NÕu nh− c«ng ty kh«ng xem xÐt ®Õn çc yªu cÇu cña
kh¸ch hµng, th× c«ng ty tù m×nh chÞu rñi ro. Nãi çch kh¸c, nÕu c«ng ty chøng
kho¸n thùc hiÖn yªu cÇu cña kh¸ch hµng, dï trong tr−êng hîp çc quyÕt ®Þnh
cña kh¸ch hµng kh«ng phï hîp víi lîi Ých thùc tÕ, kh¸ch hµng kh«ng cã lý do
g× ®Ó phµn nµn. Do ®ã, thÝ dô, khi çc tr−êng hîp thay ®æi gi÷a thêi gian nhËn
lÖnh vµ thêi gian c«ng ty m«i giíi chøng kho¸n thùc hiÖn lÖnh, c«ng ty nªn
lu«n cè g¾ng liªn hÖ víi kh¸ch hµng ®Ó nhËn ®−îc çc yªu cÇu chØnh ®æi cña
hä.
NÕu c«ng ty kh«ng thùc hiÖn çc yªu cÇu cña kh¸ch hµng, c«ng ty sÏ
kh«ng cã quyÒn nhËn tiÒn hoa hång vµ cã thÓ mÊt quyÒn båi th−êng cho çc
nhiÖm vô trªn c¬ së ®¹i diÖn cña kh¸ch hµng, cã thÓ chÞu tr¸ch nhiÖm víi
kh¸ch hµng ®èi víi nh÷ng thiÖt h¹i g©y ra. Ngoµi ra, c«ng ty chØ ®−îc phÐp
thùc hiÖn çc giao dÞch khi vµ chØ khi cã sù ®ång ý cña kh¸c hµng.
• LËp th«ng b¸o giao dÞch
Mét c«ng ty chøng kho¸n ph¶i th«ng tin bÊt cø giao dÞch nµo thùc hiÖn
trªn c¬ së ®¹i diÖn cña kh¸ch hµng th−êng trùc çc quy ®Þnh ®Òu chØ ra viÖc
th«ng b¸o giao dÞch nh− thÕ nµo, h×nh thøc th«ng b¸o vµ néi dung th«ng b¸o.
• Kh«ng c¹nh tranh víi kh¸ch hµng
C«ng ty chøng kho¸n, còng nh− çc c«ng ty kh¸c, ®Òu cã çc lîi Ých tµi
chÝnh cña m×nh theo luËt ph¸p. Tuy nhiªn, khi lîi Ých cña c«ng ty m©u thuÉn
víi lîi Ých cña kh¸ch hµng, luËt th−êng cã çc giíi h¹n rÊt nghiªm ngÆt cho
viÖc hä theo ®uæi çc lîi Ých riªng ®ã.
C«ng ty chøng kho¸n cã tr¸ch nhiÖm thµnh thËt ®èi víi kh¸ch hµng ®Ó
tr¸nh çc kh¶ n¨ng m©u thuÉn hay m©u thuÉn thùc sù gi÷a tr¸ch nhiÖm vµ lîi
Ých khi c«ng ty chøng kho¸n giao dÞch víi kh¸ch hµng, c«ng ty ph¶i thùc hiÖn
víi sù thµnh thËt tuyÖt ®èi vµ ph¶i hoµn toµn c«ng khai tÊt c¶ çc tr−êng hîp
19
quan träng vµ tÊt c¶ sù viÖc c«ng ty coi ®ã lµ cã liªn quan tíi giao dÞch, ¶nh
h−ëng tíi sù tham gia cña kh¸ch hµng.
Khi ho¹t ®éng nh− mét ®¹i diÖn, c«ng ty chøng kho¸n nªn ®Æt lîi Ých
cña kh¸ch hµng trªn lîi Ých cña c«ng ty, −u tiªn thùc hiÖn lÖnh mua - b¸n
chøng kho¸n cô thÓ cña kh¸ch hµng… Tuy nhiªn, sù chÆt chÏ nµy kh«ng ¸p
dông khi kh¸ch hµng cã çc ®iÒu kiÖn vÒ ®Æt gi¸ vµ c«ng ty chøng kho¸n
kh«ng thÓ thùc hiÖn lÖnh cña kh¸ch hµng v× çc ®iÒu kiÖn ®ã.
Khi ho¹t ®éng nh− mét th©n chñ, c«ng ty chøng kho¸n kh«ng ®−îc
phÐp thùc hiÖn lÖnh cña kh¸ch hµng trong viÖc mua b¸n çc chøng kho¸n mµ
kh«ng th«ng b¸o cho kh¸ch hµng biÕt c«ng ty ho¹t ®éng nh− mét th©n chñ. VÝ
dô, mét c«ng ty chøng kho¸n kh«ng thÓ b¸n çc cæ phiÕu cña chÝnh c«ng ty
cho kh¸ch hµng, trõ khi hä th«ng b¸o th«ng b¸o cho kh¸ch hµng tõ tr−íc vµ cã
sù ®ång ý cña hä. NÕu kh«ng cã sù ®ång ý, cho tíi khi kh¸m ph¸ sù thËt,
kh¸ch hµng cã quyÒn kh−íc tõ viÖc giao dÞch.
Bªn c¹nh ®ã, khi c«ng ty chøng kho¸n göi bÊt kú th«ng b¸o tíi kh¸ch
hµng t− vÊn mét lo¹i chøng kho¸n cô thÓ, c«ng ty ph¶i c«ng khai bÊt cø lîi Ých
g× mµ c«ng ty cã trong çc chøng kho¸n ®ã.
• Gi¸m ®èc vµ nh©n viªn c«ng ty chøng kho¸n cïng tu©n thñ
çc quy ®Þnh trong giao dÞch kinh doanh chøng kho¸n
Nh©n viªn cña çc c«ng ty chøng kho¸n thµnh viªn kh«ng thÓ giao dÞch
chøng kho¸n nÕu kh«ng cã sù ®ång ý cña Gi¸m ®èc c«ng ty b»ng v¨n b¶n viÕt
cho phÐp giao dÞch.
Çc gi¸m ®èc cña çc c«ng ty chøng kho¸n thµnh viªn ph¶i cã sù ®ång
ý b»ng v¨n b¶n viÕt tõ Héi ®ång qu¶n trÞ c«ng ty thµnh viªn tr−íc khi hä cã
thÓ ®iÒu hµnh giao dÞch.
Gi¸m ®èc vµ nh©n viªn çc c«ng ty chøng kho¸n ph¶i tu©n thñ çc quy
®Þnh qu¶n lý cña çc c¬ quan qu¶n lý thÞ tr−êng chøng kho¸n.
20
• Gi÷ çc tµi kho¶n cña kh¸ch hµng t¸ch biÖt
C«ng ty chøng kho¸n ph¶i gi÷ çc tµi s¶n cña kh¸ch hµng t¸ch biÖt víi
tµi kho¶n cña chÝnh c«ng ty, gi÷ çc ghi chÐp kÕ to¸n mét çch hîp lý ®Ó cho
phÐp nhËn d¹ng tµi s¶n cña kh¸ch hµng. C«ng ty chøng kho¸n kh«ng ®−îc
dïng chøng kho¸n cña kh¸ch hµng lµm vËt thÕ chÊp ®Ó vay vèn trõ tr−êng hîp
®−îc kh¸ch hµng ®ång ý b»ng v¨n b¶n. Çc tµi kho¶n l·i vµ lç vµ b¶ng c©n ®èi
kÕ to¸n ph¶i ®−îc chuÈn bÞ tèt vµ ®iÒu chØnh theo thùc tÕ. ë çc n−íc, bé phËn
gi¸m s¸t thÞ tr−êng cña çc së giao dÞch hay thùc hiÖn çc kiÓm to¸n bÊt ngê
®èi víi c«ng ty chøng kho¸n vµ ®Õn c«ng ty chøng kho¸n ®Ó x¸c minh vµ
kiÓm tra çc ghi chÐp kÕ to¸n cña hä.
• M©u thuÉn lîi Ých
Nh×n chung, çc m©u thuÉn cã thÓ ph¸t sinh gi÷a c«ng ty chøng kho¸n
vµ kh¸ch hµng trong 3 lo¹i h×nh kinh doanh chøng kho¸n: giao dÞch, m«i giíi,
b¶o l·nh ph¸t hµnh do mét c«ng ty chøng kho¸n thùc hiÖn. Trong mçi tr−êng
hîp, ®iÒu quan träng lµ nhËn ra m©u thuÉn vµ tr¸ch nhiÖm cña c«ng ty chøng
kho¸n.
- C«ng ty chøng kho¸n trong sù c¹nh tranh víi kh¸ch hµng:
+ M©u thuÉn: C«ng ty mua vµ b¸n tr−íc kh¸ch hµng vµ cã ®−îc gi¸ tèt
h¬n so víi kh¸ch hµng.
+ Gi¶i quyÕt: C«ng ty chøng kho¸n ph¶i −u tiªn lÖnh cña kh¸ch hµng.
- C«ng ty chøng kho¸n ho¹t ®éng nh− mét th©n chñ ®èi víi kh¸ch
hµng:
+ M©u thuÉn: Lîi Ých cña c«ng ty chøng kho¸n ®Ó ®¹t ®−îc gi¸ tèt nhÊt
cho b¶n th©n c«ng ty cã thÓ m©u thuÉn víi tr¸ch nhiÖm cña c«ng ty trong viÖc
cã ®−îc gi¸ tèt nhÊt ®èi víi kh¸ch hµng. Kh¸ch hµng cã thÓ cã kh¶ n¨ng mua/
b¸n chøng kho¸n víi gi¸ tèt h¬n ë mét n¬i nµo kh¸c.
21
+ Gi¶i quyÕt: C«ng ty ph¶i c«ng khai viÖc c«ng ty ho¹t ®éng nh− mét
th©n chñ. Ngay çc m©u thuÉn lîi Ých tiÒm n¨ng c«ng ty còng ph¶i nhËn ra vµ
c«ng khai hoµn toµn vÒ lîi Ých vµ kh¶ n¨ng lîi Ých trong giao dÞch.
- C«ng ty chøng kho¸n lµ ng−êi b¶o l·nh ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ cã

thÓ ®¹i diÖn cho kh¸ch hµng mua cæ phiÕu:
+ M©u thuÉn: C«ng ty chøng kho¸n cã thÓ bÞ lç nÕu cæ phiÕu b¶o l·nh
kh«ng ®−îc mua hoµn toµn. Do ®ã, v× lîi Ých cña m×nh, c«ng ty chøng kho¸n
cã thÓ khuyÕn khÝch kh¸ch hµng mua çc chøng kho¸n nµy, t¹o sù m©u thuÉn
víi tr¸ch nhiÖm cña c«ng ty trong viÖc ho¹t ®éng v× lîi Ých cao nhÊt cña kh¸ch
hµng.
+ Gi¶i quyÕt: C«ng ty chøng kho¸n c«ng khai viÖc c«ng ty ho¹t ®éng
nh− mét b¶o l·nh ph¸t hµnh, v× vËy kh¸ch hµng cã thÓ nhËn ra r»ng lêi t− vÊn
cã thÓ cã ý nghÜa ng−îc l¹i.
- C«ng ty chøng kho¸n cã thÓ së h÷u çc cæ phiÕu vµ t− vÊn çc cæ

phiÕu ®ã cho kh¸ch hµng, tuy nhiªn kh«ng kinh doanh trùc tiÕp víi hä.
+ M©u thuÉn: C«ng ty chøng kho¸n cã lîi Ých trong viÖc t¨ng gi¸ cæ
phiÕu cña chÝnh c«ng ty. Gi¸ çc cæ phiÕu nµy cã kh¶ n¨ng t¨ng lªn nÕu kh¸ch
hµng mua çc cæ phiÕu nµy.
+ Gi¶i quyÕt: C«ng ty chøng kho¸n ph¶i c«ng khai b¶n chÊt cña viÖc
n¾m gi÷ çc cæ phiÕu ®ã tíi çc kh¸ch hµng, do ®ã çc kh¸ch hµng biÕt r»ng
t− vÊn cña c«ng ty cã thÓ cã ý nghÜa ng−îc l¹i.
Trªn ®©y lµ çc tr¸ch nhiÖm mang tÝnh rµng buéc mµ bÊt kú c«ng ty
chøng kho¸n nµo còng ph¶i tu©n thñ. Çc tr¸ch nhiÖm nµy ®−îc thÓ chÕ hãa
b»ng çc qui ®Þnh ph¸p luËt. Tuy nhiªn, cã thÓ thÊy lµ çc tr¸ch nhiÖm nµy tuy
rÊt cÇn thiÕt nh−ng l¹i ch−a ®ñ ®Ó cã thÓ ®¶m b¶o sù bÒn v÷ng cña mèi quan
hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ nhµ ®Çu t−.
22
1.2.2.2. Tr¸ch nhiÖm mang tÝnh ®¹o ®øc
Ngoµi nh÷ng tr¸ch nhiÖm mang tÝnh ph¸p lý võa nªu ë trªn. Quan hÖ
gi÷a çc c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng cÇn ph¶i ®−îc lµm giµu thªm bëi
nh÷ng tr¸ch nhiÖm mang tÝnh ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp.
Mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng ®−îc thÓ hiÖn
b»ng tiÕng Anh lµ “fiduciary relationship”. NÕu hiÓu theo nghÜa th«ng th−êng,
®ã lµ mèi quan hÖ “cÈn thËn” hay “thËn träng”, nh−ng hiÓu trong khung c¶nh
cña vÊn ®Ò chóng ta quan t©m, nã cã mét ý nghÜa s©u sa vµ nh©n b¶n h¬n: ®ã
lµ “tËn tuþ”, “tr¸ch nhiÖm cao”.
Çc tr¸ch nhiÖm mang tÝnh ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp ®−îc thÓ chÕ hãa d−íi
çc h×nh thøc lµ çc qui chÕ trong Bé §¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña çc tæ chøc tù
qu¶n mµ çc c«ng ty chøng kho¸n - çc thµnh viªn cña çc tæ chøc nµy - cã
tr¸ch nhiÖm ph¶i tu©n thñ trong khi t¸c nghiÖp. Nh÷ng qui ®Þnh nµy ®−îc çc
tæ chøc tù qu¶n x©y dùng ra nh»m môc ®Ých b¶o vÖ nhµ ®Çu t− còng nh− n©ng
cao hiÖu qu¶ cña ngµnh kinh doanh chøng kho¸n. Th«ng th−êng th× çc tr¸ch
nhiÖm trong çc bé ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cã thÓ ®−îc chia thµnh bèn nhãm:
ph¶i ®¶m b¶o sù phï hîp, kh«ng ®−îc l¹m dông kh¸ch hµng thùc hiÖn hµnh vi
churning, tr¸ch nhiÖm gi¸m s¸t, vµ ph¶i ®¶m b¶o t− çch, ®¹o ®øc nghÒ
nghiÖp.
• §¶m b¶o sù phï hîp:
Çc nhµ m«i giíi chØ ®−îc phÐp t− vÊn cho kh¸ch hµng nh÷ng lo¹i
chøng kho¸n phï hîp víi hä, dùa theo môc ®Ých ®Çu t− còng nh− kh¶ n¨ng
®Çu t−, t×nh h×nh tµi chÝnh cña nhµ ®Çu t−. B»ng çch nµy, çc c«ng ty chøng
kho¸n, mét mÆt sÏ h¹n chÕ bít nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra ®èi víi kh¸ch hµng,
mÆt kh¸c còng ®¶m b¶o kh«ng biÕn thÞ tr−êng chøng kho¸n trë thµnh nh÷ng
sßng b¹c ®èi víi çc kh¸ch hµng kh«ng tù l−îng ®−îc søc m×nh. Nh− vËy,
tr−íc khi ®−a ra t− vÊn cho kh¸ch hµng, c«ng ty chøng kho¸n ph¶i t×m hiÓu kü
môc ®Ých ®Çu t− cña kh¸ch hµng, kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm trong viÖc kinh
doanh çc chøng kho¸n, t×nh h×nh tµi chÝnh vµ çc th«ng tin kh¸c ®Ó xem xÐt
23
vµ kh¼ng ®Þnh tÝnh thÝch hîp ®èi víi kh¸ch hµng vÒ giao dÞch ®−îc t− vÊn thùc
hiÖn. C«ng ty chøng kho¸n còng ph¶i c«ng khai víi kh¸ch hµng çc rñi ro
tiÒm Èn liªn quan tíi yªu cÇu cña kh¸ch hµng vµ ®¶m b¶o r»ng kh¸ch hµng cã
kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm ®Ó ®¸nh gi¸ rñi ro nµy, cã kh¶ n¨ng tµi chÝnh ®Ó chÞu
çc rñi ro cña yªu cÇu mµ kh¸ch hµng ®Ò nghÞ c«ng ty thùc hiÖn.
• Kh«ng l¹m dông kh¸ch hµng
Çc c«ng ty chøng kho¸n kh«ng ®−îc phÐp thùc hiÖn hµnh vi l¹m dông
quyÒn qu¶n lý tµi s¶n kh¸ch hµng vµ thùc hiÖn çc giao dÞch qu¸ lín hoÆc thùc
hiÖn qu¸ nhiÒu (hµnh vi l¹m dông churning). Çc giao dÞch nµy ®−îc çc c«ng
ty chøng kho¸n thùc hiÖn chØ nh»m môc ®Ých thu lÖ phÝ m«i giíi mµ bá qua
môc ®Ých vµ quyÒn lîi ®Çu t− cña kh¸ch hµng. Hµnh vi churning th−êng hay
®−îc çc c«ng ty chøng kho¸n thùc hiÖn ®èi víi çc nhµ ®Çu t− khi hä “ngÇm”
cho phÐp çc c«ng ty nµy ®−îc toµn quyÒn quyÕt ®Þnh vµ thùc hiÖn çc lÖnh
giao dÞch.
Cã thÓ nãi, hai nhãm tr¸ch nhiÖm trªn nh»m môc ®Ých ®¶m b¶o r»ng,
çc c«ng ty chøng kho¸n kh«ng ®Æt lîi Ých ç nh©n lªn trªn lîi Ých kh¸ch hµng
vµ hä ph¶i rÊt thËn träng khi t− vÊn cho kh¸ch hµng cña m×nh.
• Tr¸ch nhiÖm gi¸m s¸t
Çc tæ chøc tù qu¶n yªu cÇu çc c«ng ty chøng kho¸n ph¶i cã nh÷ng
qui chÕ néi bé bao trïm tÊt c¶ çc qui ®Þnh cña luËt chøng kho¸n còng nh− çc
qui ®Þnh cña çc tæ chøc tù qu¶n ®èi víi çc ho¹t ®éng cña çc c«ng ty chøng
kho¸n vµ çc t¸c nghiÖp viªn. Çc c«ng ty chøng kho¸n cã thÓ cã nh÷ng qui
chÕ néi bé nghiªm ngÆt h¬n so víi çc qui ®Þnh cña luËt ph¸p còng nh− cña
çc tæ chøc tù qu¶n. VÝ dô, mét sè çc c«ng ty chøng kho¸n x©y dùng nh÷ng
tiªu chuÈn cao h¬n nh− cho phÐp khãa tµi kho¶n nh»m b¶o vÖ kh¸ch hµng khi
hä thùc hiÖn nh÷ng giao dÞch qu¸ m¹o hiÓm.
24
• Cã ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp
C«ng ty chøng kho¸n ph¶i gi÷ ch÷ tÝn, ®¶m b¶o ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp,
thùc hiÖn çc giao dÞch mét çch c«ng b»ng, trung thùc, kh«ng thiªn vÞ. VÝ dô,
mét nhµ m«i giíi ®ang cÇn ph¶i b¸n gÊp mét l−îng chøng kho¸n nµo ®ã vµ
nÕu nh− anh ta t×m ®−îc mét kh¸ch hµng quen thuéc muèn mua l−îng chøng
kho¸n nµy th× nhµ m«i giíi kia còng kh«ng nªn thu mét møc phÝ hoa hång cao
h¬n b×nh th−êng (cho dï nh− anh ta cã thÓ lµm thÕ ®−îc). HoÆc, nhµ m«i giíi
kh«ng ®−îc phÐp lîi dông sù hiÓu biÕt cña kh¸ch hµng trôc lîi b»ng çch ®Æt
nhê mét sè lÖnh cho ç nh©n m×nh xen kÏ gi÷a çc lÖnh cña kh¸ch hµng hoÆc
thùc hiÖn hµnh vi ”mua nÉng tay trªn” (front-running) cña kh¸ch hµng. Tr¸ch
nhiÖm nµy th−êng ®−îc níi réng ra, vµ çc c«ng ty chøng kho¸n th−êng ph¶i
cã tr¸ch nhiÖm t¹o th−¬ng vô tèt nhÊt cho kh¸ch hµng, cô thÓ: nÕu c«ng ty
m«i giíi chøng kho¸n cã thÓ mua víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ ®−a ra cña kh¸ch hµng,
vµ nÕu cã thÓ b¸n víi gi¸ cao h¬n gi¸ ®Æt ra, th× c«ng ty nªn thùc hiÖn cho
kh¸ch hµng.
Mét c«ng ty chøng kho¸n nªn cã sù cÈn träng, kü n¨ng vµ c¶ sù siªng

n¨ng, mÉn çn trong viÖc thùc hiÖn çc nhiÖm vô cña m×nh, −u tiªn thùc hiÖn
lÖnh cña kh¸ch hµng theo thø tù mµ c«ng ty ®−îc nhËn, kh«ng kÓ ®Õn ®ã lµ
kh¸ch hµng ç nh©n hay tæ chøc.
Ngoµi çc tr¸ch nhiÖm trªn, c«ng ty chøng kho¸n ph¶i hÕt søc trung
thùc, quan t©m vµ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi çc danh môc ®Çu t− cña kh¸ch
hµng. C«ng ty chøng kho¸n ph¶i th−êng xuyªn cËp nhËt cho kh¸ch hµng
nh÷ng th«ng tin thÞ tr−êng cã ¶nh h−ëng ®Õn quyÒn lîi cña kh¸ch hµng vµ
ph¶i cã nh÷ng hµnh ®éng b¶o vÖ quyÒn lîi kh¸ch hµng mét çch chñ ®éng vµ
tù nguyÖn trong mäi t×nh huèng. C«ng ty chøng kho¸n ph¶i lu«n ®Æt lîi Ých
cña kh¸ch hµng lªn trªn lîi Ých ç nh©n. Bëi v× xÐt vÒ b¶n chÊt th× lîi Ých cña
kh¸ch hµng còng sÏ lµ lîi Ých cña çc c«ng ty chøng kho¸n, nãi ®óng h¬n, ®ã
lµ nguån sinh lîi cho c«ng ty chøng kho¸n.
25
Cã thÓ nãi, çc tr¸ch nhiÖm mang tÝnh ®¹o ®øc nªu trªn th−êng rÊt khã
c−ìng chÕ. NÕu c«ng ty chøng kho¸n kh«ng coi ®ã lµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh
th× hä còng kh«ng vi ph¹m ph¸p luËt tuy cã thÓ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm thanh
to¸n cho çc thiÖt h¹i tõ bÊt cø tæn thÊt nµo do thiÕu sù cÈn träng t¹o nªn.
1.2.2.3. QuyÒn cña c«ng ty chøng kho¸n
T¹i çc n−íc cã thÞ tr−êng chøng kho¸n ph¸t triÓn, quyÒn cña c«ng ty
chøng kho¸n th−êng ®−îc quy ®Þnh trong LuËt së giao dÞch. Nh×n chung, c«ng
ty chøng kho¸n cã çc quyÒn chÝnh nh− nhËn tiÒn hoa hång, quyÒn ®−îc båi
th−êng, quyÒn nhËn thÕ chÊp phô thuéc vµo luËt ph¸p cña tõng n−íc.
• QuyÒn nhËn tiÒn hoa hång: C«ng ty chøng kho¸n cã quyÒn

nhËn çc kho¶n thanh to¸n cña kh¸ch hµng theo quy ®Þnh cho viÖc thùc hiÖn
nhiÖm vô cña m×nh.
• QuyÒn ®−îc båi th−êng: NÕu c«ng ty chøng kho¸n thùc hiÖn
çc yªu cÇu, chØ dÉn cña kh¸ch hµng, c«ng ty nµy, theo luËt th«ng dông, cã
quyÒn ®−îc båi th−êng cho bÊt cø giao dÞch nµo ®−îc thùc hiÖn trªn c¬ së ®¹i
diÖn cho kh¸ch hµng. ThÝ dô, c«ng ty ®−îc b¶o vÖ mét çch hîp ph¸p trong
tr−êng hîp: kh¸ch hµng kh«ng thanh to¸n giao dÞch, th× c«ng ty mua chøng
kho¸n cã quyÒn b¸n l¹i çc chøng kho¸n ®ã hoÆc c«ng ty b¸n chøng kho¸n cã
quyÒn mua chøng kho¸n ®Ó chÊp hµnh çc quy ®Þnh “giao tr¶” chøng kho¸n
t¹m thêi, khi mét kh¸ch hµng kh«ng giao tr¶ chøng kho¸n t¹m thêi.
Ng−îc l¹i, c«ng ty chøng kho¸n cã thÓ mÊt quyÒn båi th−êng nÕu nã
ho¹t ®éng ngoµi ph¹m vi quyÒn h¹n hoÆc nã ho¹t ®éng trong hoµn c¶nh mµ nã
biÕt lµ kh«ng hîp ph¸p.
• QuyÒn nhËn thÕ chÊp: C«ng ty chøng kho¸n cã quyÒn l−u gi÷
çc chøng kho¸n cña kh¸ch hµng cho tíi khi c«ng ty nhËn ®−îc çc kho¶n
thanh to¸n ®Çy ®ñ tõ kh¸ch hµng. Kho¶n thanh to¸n nµy kh«ng nhÊt thiÕt liªn
quan trùc tiÕp chøng kho¸n n¾m gi÷. Trong tr−êng hîp nÕu kh¸ch hµng cã
kho¶n tiÒn nî víi c«ng ty chøng kho¸n th× luËt th−êng cho phÐp c«ng ty
26
chøng kho¸n ký quü çc chøng kho¸n t¹m thêi cña kh¸ch hµng, nh− mét
kho¶n ®¶m b¶o cña kho¶n vay cho tíi khi çc kho¶n nî nµy hoµn toµn ®−îc
kh¸ch hµng tr¶ cho c«ng ty.
1.2.3. Tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn cña kh¸ch hµng
1.2.3.1. Tr¸ch nhiÖm cña kh¸ch hµng
Kh¸ch hµng cã nghÜa vô tu©n thñ çc quy ®Þnh vÒ giao dÞch, t«n träng
çc cam kÕt trong hîp ®ång gi÷a kh¸ch hµng vµ c«ng ty theo quy ®Þnh ph¸p
luËt, cung cÊp ®Çy ®ñ th«ng tin ®ãng gãp ®Çy ®ñ çc kho¶n vÒ tr¶ phÝ hoa
hång, çc kho¶n phÝ, lÖ phÝ kh¸c theo quy ®Þnh. Ngoµi ra, kh¸ch hµng lµ ç
nh©n cßn cã tr¸ch nhiÖm nghiªn cøu, häc tËp vµ n©ng cao tr×nh ®é hiÓu biÕt
cña b¶n th©n m×nh ®Ó cã kiÕn thøc tèt h¬n khi tham gia vµo thÞ tr−êng chøng
kho¸n.
1.2.3.2. QuyÒn cña kh¸ch hµng
NhiÒu bé luËt giao dÞch chøng kho¸n cña çc n−íc quy ®Þnh kh¸ch hµng
cã quyÒn khiÕu n¹i (b»ng v¨n b¶n) ®Õn Së giao dÞch vÒ c«ng ty thµnh viªn hay
®¹i diÖn cña ng−êi kinh doanh vÒ giao dÞch kinh doanh chøng kho¸n t¹i Së
giao dÞch. Çc c«ng ty thµnh viªn thiÕt lËp vµ thùc hiÖn çc thñ tôc trong viÖc
gi¶i quyÕt khiÕu n¹i cña kh¸ch hµng, ®¶m b¶o tÊt c¶ çc khiÕu n¹i ph¶i ®−îc
®iÒu tra vµ gi¶i quyÕt mét çch kÞp thêi. Mçi c«ng ty thµnh viªn cö ra mét
nh©n viªn ®Ó gi¶i quyÕt tÊt c¶ çc khiÕu n¹i mµ kh¸ch hµng hay c«ng chóng
nép, tªn cña nh©n viªn nµy ph¶i ®−îc biÕt réng r·i trong c«ng chóng. Bªn c¹nh
®ã, khi ®iÒu tra, Së Giao dÞch cã quyÒn nép çc khiÕu n¹i lªn c¬ quan qu¶n lý
thÞ tr−êng chøng kho¸n ®Ó xem xÐt vµ ph©n xö. QuyÕt ®Þnh cña c¬ quan qu¶n
lý sÏ rµng buéc c«ng ty thµnh viªn hoÆc ®¹i diÖn cña ng−êi kinh doanh vµ
kh¸ch hµng khiÕu n¹i. Cßn quyÕt ®Þnh cña Së Giao dÞch còng cã thÓ bÞ kh¸ch
hµng kh¸ng ço lªn c¬ quan qu¶n lý nÕu ng−êi nµy cã ®¬n thØnh cÇu tíi c¬
quan qu¶n lý trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh nµo ®ã sau ngµy quyÕt ®Þnh cña Së
giao dÞch. Kh¸ch hµng sÏ ®−îc båi th−êng tõ quü båi th−êng do Së giao dÞch
27
qu¶n lý nÕu sau khi çc c¬ quan h÷u quan ®iÒu tra viÖc khiÕu n¹i cña hä vµ
®−a ra quyÕt ®Þnh r»ng kh¸ch hµng bÞ thiÖt h¹i.
ë ViÖt Nam, nhµ ®Çu t− khi ký hîp ®ång më tµi kho¶n giao dÞch chøng
kho¸n t¹i çc c«ng ty chøng kho¸n, ngoµi çc quyÒn dµnh riªng cho kh¸ch
hµng cña mçi c«ng ty chøng kho¸n ®Òu ®−îc h−ëng çc quyÒn lîi chung theo
quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n, bao gåm
çc quyÒn sau:
- Së h÷u hîp ph¸p tiÒn, chøng kho¸n mµ kh¸ch hµng ñy th¸c cho
c«ng ty chøng kho¸n l−u gi÷ vµ çc kho¶n lîi nhuËn;
- NhËn çc kho¶n lîi nhuËn hîp ph¸p g¾n liÒn víi chøng kho¸n
thuéc quyÒn së h÷u cña kh¸ch hµng bao gåm cæ tøc, l·i suÊt tr¸i phiÕu, cæ
phiÕu th−ëng;
- Thùc hiÖn çc quyÒn hîp ph¸p cña ng−êi së h÷u chøng kho¸n
nh− quyÒn biÓu quyÕt cña cæ ®«ng, quyÒn cña chñ së h÷u tr¸i phiÕu víi t−
çch lµ chñ nî;
- H−ëng l·i suÊt kh«ng kú h¹n trªn sè d− tiÒn mÆt trong tµi kho¶n
cña kh¸ch hµng;
- §Æt lÖnh giao dÞch th«ng qua c«ng ty chøng kho¸n;
- NhËn b¸o ço vÒ giao dÞch kh¸ch hµng ®· thùc hiÖn;
- Yªu cÇu rót tiÒn, chøng kho¸n khái tµi kho¶n vµ chÊm døt hîp
®ång hoÆc chuyÓn mét phÇn tiÒn, chøng kho¸n sang tµi kho¶n cña kh¸ch hµng
t¹i c«ng ty chøng kho¸n kh¸c.
- §−îc båi th−êng thiÖt h¹i nÕu c«ng ty vi ph¹m nghÜa vô quy ®Þnh
t¹i çc hîp ®ång ký víi kh¸ch hµng.
28
1.3. C¬ chÕ gi¸m s¸t mèi quan hÖ giao dÞch gi÷a c«ng ty chøng
kho¸n vµ kh¸ch hµng
ë trªn chóng ta ®· ®Ò cËp ®Õn çc khÝa c¹nh cña mèi quan hÖ ph¸p lý
gi÷a çc ®èi t−îng kh¸ch hµng vµ c«ng ty chøng kho¸n trong giao dÞch, kinh
doanh chøng kho¸n. ViÖc ph©n tÝch mèi quan hÖ nµy d−íi gãc ®é tr¸ch nhiÖm
vµ nghÜa vô cña hai bªn sÏ lµ c¬ së ®Ó qu¶n lý hä. Th−êng trong luËt chøng
kho¸n hoÆc LuËt Së giao dÞch ë çc n−íc ®Òu ®−a néi dung trªn mét çch râ
rµng vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn thÞ tr−êng cña tõng n−íc. Theo ®ã, c¬ quan
qu¶n lý tiÕn hµnh çc ph−¬ng thøc qu¶n lý chÆt chÏ vµ phï hîp.
1.3.1. Môc tiªu gi¸m s¸t
Còng nh− viÖc qu¶n lý çc tæ chøc trung gian thÞ tr−êng nãi chung, viÖc
gi¸m s¸t mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng nh»m:
- Duy tr× sù an toµn, c«ng b»ng vµ minh b¹ch cña thÞ tr−êng,
®¶m b¶o cho çc c«ng ty chøng kho¸n ho¹t ®éng æn ®Þnh, hiÖu qu¶.
- B¶o vÖ nhµ ®Çu t−
1.3.2. Khung ph¸p lý
ViÖc ho¹t ®éng cña c«ng ty chøng kho¸n nãi chung, ho¹t ®éng cña çc
nh©n viªn cña c«ng ty chøng kho¸n nãi riªng trong mèi quan hÖ víi kh¸ch
hµng cña hä ®−îc qu¶n lý b»ng viÖc ¸p dông LuËt (LuËt C«ng ty, LuËt chøng
kho¸n, LuËt giao dÞch, LuËt Th−¬ng m¹i, LuËt hîp ®ång, LuËt b¶o vÖ ®Çu t−
vµ çc quy ®Þnh, quy chÕ t−¬ng øng… Ngoµi ra, çc yªu cÇu ®èi víi mèi quan
hÖ trªn cßn ë quy ®Þnh ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp trong kinh doanh chøng kho¸n.
1.3.3. C¬ quan qu¶n lý gi¸m s¸t
ViÖc ®iÒu hµnh, gi¸m s¸t thÞ tr−êng nãi chung ë mçi n−íc kh¸c nhau,
th−êng ë 2 cÊp ®é c¬ quan qu¶n lý cña ChÝnh phñ vµ tæ chøc tù qu¶n.
- C¬ quan qu¶n lý chÝnh phñ gåm Uû ban chøng kho¸n vµ mét sè

Bé, Ngµnh liªn quan. VÒ gãc ®é qu¶n lý, gi¸m s¸t mèi quan hÖ giao dÞch gi÷a
29
c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng, çc c¬ quan nµy cã thÈm quyÒn ban hµnh
çc quy ®Þnh ®iÒu chØnh ®Ó t¹o nªn c¬ së cho çc tæ chøc tù qu¶n trùc tiÕp
thùc hiÖn trùc tiÕp çc chøc n¨ng ®iÒu hµnh, gi¸m s¸t. Uû ban chøng kho¸n lµ
c¬ quan qu¶n lý chuyªn ngµnh cña Nhµ n−íc trong lÜnh vùc chøng kho¸n cã
chøc n¨ng kiÓm so¸t vµ gi¸m s¸t mäi ho¹t ®éng trªn thÞ tr−êng, ph¸t hiÖn, xö
lý çc tr−êng hîp gian lËn trong ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n, çc vi
ph¹m nÕu tæ chøc tù qu¶n kh«ng xö lý ®−îc vµ thanh tra ®èi víi çc ç nh©n
hay tæ chøc ®Ó b¶o vÖ lîi Ých chung cña c«ng chóng ®Çu t− trong tr−êng hîp
cã vi ph¹m ph¸p luËt.
- Çc tæ chøc tù qu¶n thùc hiÖn qu¶n lý, gi¸m s¸t thÞ tr−êng nãi chung
trªn c¬ së tu©n thñ çc quy ®Þnh cña çc tæ chøc qu¶n lý vµ gi¸m s¸t thÞ tr−êng
cña ChÝnh phñ. Nh×n chung, çc tæ chøc tù qu¶n gåm cã: Së giao dÞch, HiÖp
héi çc nhµ kinh doanh chøng kho¸n. Ho¹t ®éng cña çc tæ chøc nµy sÏ tËp
trung vµo qu¶n lý vµ gi¸m s¸t çc ho¹t ®éng gi¸o dôc gi÷a çc c«ng ty thµnh
viªn vµ kh¸ch hµng cña hä, qu¶n lý vµ gi¸m s¸t c«ng ty chøng kho¸n, gi¶i
quyÕt çc tranh chÊp vµ tiÕn hµnh xö lý çc tr−êng hîp vi ph¹m. Trong tr−êng
hîp vi ph¹m nghiªm träng ®Õn çc quy ®Þnh cña ngµnh chøng kho¸n, çc tæ
chøc nµy cã thÓ b¸o ço lªn çc c¬ quan cã thÈm quyÒn cao h¬n ®Ó gi¶i quyÕt.
1.3.4. Néi dung qu¶n lý, gi¸m s¸t
1.3.4.1. Qu¶n lý cÊp phÐp kinh doanh
ViÖc ®−a ra çc tiªu chuÈn ®Ó cÊp phÐp ho¹t ®éng cho mét c«ng ty
chøng kho¸n mét çch chÆt chÏ lµ mét “®Çu vµo” hiÖu qu¶ do kh¼ng ®Þnh çc
c«ng ty ®ñ tiÒm lùc vÒ tµi chÝnh, nh©n sù, c¬ së vËt chÊt,... ®Ó cã thÓ ho¹t ®éng
v× lîi Ých cña ng−êi ®Çu t−. Tuú theo ®iÒu kiÖn cña mçi n−íc mµ çc ®iÒu kiÖn
cÊp phÐp còng kh¸c nhau vÒ vèn ph¸p ®Þnh theo h×nh thøc nghiÖp vô kinh
doanh ®¨ng ký, lo¹i c«ng ty, thùc tr¹ng tµi chÝnh, kÕ ho¹ch kinh doanh, ®éi
ngò l·nh ®¹o vµ nh©n viªn. §©y coi nh− lµ cæng vµo duy nhÊt ®Ó mét tæ chøc
cã thÓ tham gia thÞ tr−êng chøng kho¸n, nªn nã lµ phÇn rÊt quan träng trong
qu¸ tr×nh qu¶n lý çc c«ng ty chøng kho¸n.
30
- T×nh h×nh tµi chÝnh: Çc c«ng ty chøng kho¸n ho¹t ®éng kinh
doanh vµ cÇn vèn. Çc c«ng ty nµy còng n¾m gi÷ mét sè l−îng vèn vµ tµi s¶n
lín cña kh¸ch hµng. §Ó ®¶m b¶o lîi Ých cña çc nhµ ®Çu t−, mét viÖc quan
träng lµ ®−a ra çc quy ®Þnh tµi chÝnh ®Ó ®¶m b¶o cho çc c«ng ty chøng
kho¸n khi giao dÞch víi kh¸ch hµng ph¶i cã t×nh h×nh tµi chÝnh tèt vµ cã n¨ng
lùc cung cÊp ®Çy ®ñ dÞch vô cho kh¸ch hµng. HÇu hÕt çc quèc gia ph¸t triÓn
®Òu sö dông çc quy chÕ vÒ nguån lùc tµi chÝnh dùa trªn hÖ sè rñi ro ®Ó ®¶m
b¶o t¹i mäi thêi ®iÓm, çc c«ng ty ®Òu cã thÓ s½n sµng thanh to¸n çc kho¶n
nî ®Õn h¹n vµ phßng ngõa çc rñi ro thÞ tr−êng vµ rñi ro tÝn dông. Do vËy, çc
c«ng ty chøng kho¸n cã tiÒm lùc tµi chÝnh m¹nh vµ ®−îc kiÓm so¸t b»ng çc
luËt lÖ chÆt chÏ lµ ®iÒu kiÖn rÊt quan träng ®Ó ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh vµ minh
b¹ch, an toµn cña TTCK.
- CÊp phÐp hµnh nghÒ: Nh©n viªn hay çc ®¹i diÖn cña c«ng ty
chøng kho¸n lµ nh÷ng ng−êi trùc tiÕp giao dÞch víi kh¸ch hµng vµ ¶nh h−ëng
®Õn lîi Ých cña kh¸ch hµng. ë hÇu hÕt çc n−íc, viÖc cÊp phÐp cho çc nh©n
viªn c«ng ty chøng kho¸n ®−îc coi lµ mét trong nh÷ng ph−¬ng thøc qu¶n lý
trùc tiÕp hiÖu qu¶ cña c¬ quan qu¶n lý. HÖ thèng cÊp giÊy phÐp hµnh nghÒ
ph¶i ®¶m b¶o r»ng tÊt c¶ nh÷ng ai tham gia kinh doanh ®Òu ph¶i “phï hîp” vµ
®ñ tiªu chuÈn. Hä ph¶i chøng minh hä cã nguån lùc phï hîp ®Ó ®¶m b¶o viÖc
tu©n thñ ph¸p luËt còng nh− lµm viÖc v× lîi Ých cña ng−êi ®Çu t−.
1.3.4.2. Qu¶n lý, gi¸m s¸t theo mét sè quy ®Þnh quan träng trong mèi
quan hÖ giao dÞch
- Quy ®Þnh vÒ b¶n hîp ®ång: LuËt C«ng ty quy ®Þnh nh÷ng yªu cÇu
chi tiÕt ®èi víi çc nhµ giao dÞch vÒ viÖc vËn dông vµ viÖc giao çc b¶n hîp
®ång, yªu cÇu vÒ viÖc th«ng b¸o cho kh¸ch hµng vÒ çc giao dÞch ®· lµm cho
hä.
- Quy ®Þnh b¾t buéc ®èi víi c«ng ty chøng kho¸n vÒ viÖc th«ng
b¸o cho kh¸ch hµng khi c«ng ty hµnh ®éng nh− th©n chñ, nh− chóng ta ®· cã
dÞp ®Ò cËp ë trªn.
31
- Quy t¾c −u tiªn kh¸ch hµng:
ViÖc giao dÞch chÆn tr−íc mét giao dÞch cña kh¸ch hµng hay giao dÞch
dùa trªn c¬ së nh÷ng th«ng tin ®· biÕt vÒ mét lÖnh kh¸ch hµng lµ sù l¹m dông
tiÒm tµng trong mèi quan hÖ kh¸ch hµng vµ c«ng ty chøng kho¸n. Çi gäi lµ
“giao dÞch ch¹y tr−íc” cã thÓ lµ giao dÞch néi gi¸n, nh−ng dï ®ã cã ph¶i mét
giao dÞch néi gi¸n hay kh«ng th× giao dÞch nµy còng ®Æc biÖt bÞ cÊm t¹i çc tÊt
c¶ çc n−íc. §iÒu kho¶n nµy cÊm çc nhµ giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n
®−îc yÕt gi¸ trªn mét së giao dÞch cho chÝnh m×nh trong tr−êng hîp mét trong
nh÷ng kh¸ch hµng ®· ®−a lÖnh cho nhµ giao dÞch ®ã thùc hiÖn mét giao dÞch
cïng lo¹i nh−ng l¹i ch−a ®−îc hoµn thµnh. Tuy nhiªn, nÕu v× kh¸ch hµng ®Æt
gi¸ hoÆc çc ®iÒu kiÖn kh¸c trong lÖnh ch−a ®−îc thÝch hîp mµ lÖnh ch−a
®−îc thùc hiÖn th× giao dÞch kh«ng bÞ ng¨n cÊm ®èi víi giao dÞch nµy, hä cã
thÓ thùc hiÖn giao dÞch ®ã cho chÝnh m×nh.
- ViÖc c«ng bè vÒ lÖ phÝ/ lîi nhuËn:
Mét nhµ giao dÞch m«i giíi chøng kho¸n hoÆc mét nhµ t− vÊn ®Çu t− -
nh÷ng ng−êi ®−a ra lêi khuyªn vÒ chøng kho¸n ph¶i cho kh¸ch hµng biÕt mäi
chi tiÕt vÒ phÝ hoa hång, vµ çc lîi Ých kh¸c mµ kh¸ch hµng cã thÓ nhËn ®−îc
hoÆc cã thÓ ¶nh h−ëng tíi kh¶ n¨ng suy xÐt cña kh¸ch hµng. UBCK óc coi
viÖc c«ng bè ®Çy ®ñ vÒ hoµn c¶nh xung ®ét nh− mét phÇn quan träng cña
khung qu¶n lý. Uû ban ®· c«ng bè mét sè b¶n tµi liÖu thùc hµnh (Practice
Notes) nªu lªn quan ®iÓm râ rµng vÒ nh÷ng g× ph¶i ®−îc c«ng bè, vÝ dô bao
gåm c¶ çi gäi lµ “tho¶ thuËn dollar mÒm” (trong tho¶ thuËn nµy nhµ t− vÊn
chøng kho¸n thu ®−îc lîi nhuËn b»ng hiÖn vËt tõ nh÷ng ng−êi cã thÓ thu ®−îc
lîi nhê lêi khuyªn cña nhµ t− vÊn ®ã).
- Quy t¾c “BiÕt râ kh¸ch hµng vµ s¶n phÈm cña b¹n”. §©y còng lµ
çc thñ tóc mµ nh÷ng ng−êi m«i giíi, t− vÊn ph¶i tu©n thñ ®Ó ®¶m b¶o çc tiªu
chuÈn chuyªn nghiÖp. Çc b−íc nµy rÊt quan träng vµ sÏ h×nh thµnh c¬ së cho
mèi quan hÖ kinh doanh. Mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n víi kh¸ch
32
hµng cã thÓ lµ ng¾n h¹n hay dµi h¹n, thËm chÝ cã thÓ tiÕp tôc trong nhiÒu n¨m,
vµ qua nhiÒu thÕ hÖ…
- Çc th«ng tin ®−îc thu thËp hoÆc cung cÊp tr−íc khi t− vÊn mét
kh¸ch hµng míi: Ng−êi t− vÊn kh¸ch hµng yªu cÇu thu thËp vµ cung cÊp çc
th«ng tin quan träng tr−íc khi ®−a ra nh÷ng lêi khuyªn hoÆc nhËn xÐt tíi
kh¸ch hµng míi mµ liªn quan ®Õn viÖc mua, b¸n çc lo¹i chøng kho¸n.
Th«ng tin kh¸ch hµng: vµo thêi gian b¾t ®Çu mèi quan hÖ kinh doanh,
ng−êi m«i giíi ph¶i ®−a ra mét “chØ dÉn çc dÞch vô t− vÊn cho kh¸ch hµng”.
Çc môc tiªu ®Çu t− cña kh¸ch hµng:
- Çc chi tiÕt vÒ nhu cÇu cña kh¸ch hµng vÒ thu nhËp, t¨ng tr−ëng
vèn, vËt ®¶m b¶o, tÝnh thanh kho¶n, møc ®é dÔ dµng chuyÓn ®Çu t− sang tiÒn
mÆt, møc ®é −a thÝch rñi ro vµ bÊt cø yªu cÇu nµo vÒ thêi gian.
T×nh h×nh tµi chÝnh cña kh¸ch hµng
- Chi tiÕt cña çc tµi s¶n së h÷u bëi mét m×nh kh¸ch hµng, chung,
hoÆc h−ëng cïng víi mét ng−êi kh¸c.
- Chi tiªu vµ thu nhËp hiÖn t¹i vµ dù tÝnh trong t−¬ng lai, t×nh h×nh
thuÕ, vµ kh¶ n¨ng tiÕt kiÖm.
- Møc ®é vµ lo¹i h×nh cña tiÒn h−u trÝ.
- Çc chi tiÕt kh¸c nh− tuæi, gia ®×nh, kh¶ n¨ng ®−îc b¶o hiÓm x·
héi.
Çc th«ng tin nµy nªn ®−îc duy tr× bëi ng−êi t− vÊn nh»m t¸i tiÕp cËn
vµ cËp nhËn ®Þnh kú, nhÊt lµ khi çc nhËn xÐt cuèi cïng ®−îc ®−a ra.
ý kiÕn vÒ rñi ro cña kh¸ch hµng:
Çc nhµ t− vÊn ph¶i x¸c ®Þnh ý kiÕn vÒ rñi ro cña kh¸ch hµng vµ ®−a ra
çc t− vÊn dùa theo ®ã. NÕu nh− kh¸ch hµng lµ “mét ng−êi hay lo nghÜ” vÒ
viÖc thÞ tr−êng suy gi¶m cã thÓ n¶y sinh çc vÊn ®Ò. Çc nhµ t− vÊn cÇn ph¶i
33
®−a ra mét b¶n tiÕp cËn ý kiÕn vÒ rñi ro cña kh¸ch hµng vµ sau ®ã khíp víi
çc t− vÊn vÒ ®Çu t− mét çch thÝch hîp. ViÖc nµy sÏ liªn quan tíi sù c©n b»ng
gi÷a çc lîi Ých dµi h¹n cña bÊt cø kho¶n ®Çu t− nµo víi møc ®é lo l¾ng cña
kh¸ch hµng. VÝ dô nh− mét sè kh¸ch hµng lµ “nh÷ng ng−êi dÔ bÞ lo l¾ng”. Hä
lu«n lu«n tá ra biÕt mét ng−êi nµo ®ã mÊt tiÒn trong mét ®Çu t− thÊt b¹i.
Th«ng th−êng nh©n tè g©y ra lo l¾ng hoÆc ho¶ng sî lµ v× kh«ng cã kinh
nghiÖm, thiÕu hiÓu biÕt vÒ ®Çu t− hoÆc vÒ çc thÞ tr−êng ®Çu t−.
NÕu nh− mét kh¸ch hµng chÊp nhËn rñi ro ®Ó kiÕm lîi nhuËn lín/
nhanh, ng−êi t− vÊn cÇn thiÕt ph¶i th«ng b¸o cho kh¸ch hµng çc vÊn ®Ò vµ
çc rñi ro cao ®i kÌm víi mét chiÕn l−îc cô thÓ. Ng−êi t− vÊn ph¶i xem xÐt
liÖu r»ng mét kh¸ch hµng cã kh¶ n¨ng cho phÐp mét phÇn kho¶n tiÒn ®Çu t−
cña hä ®−îc ®Çu t− theo khuynh h−íng t¸o b¹o/t¨ng tr−ëng.
CÇn nhËn thøc r»ng sù chÊp nhËn rñi ro cña kh¸ch hµng chØ lµ mét trong
nh÷ng nh©n tè kh¼ng ®Þnh ý kiÕn cña hä vÒ rñi ro. Gi¶i thÝch çc lîi nhuËn vµ
çc rñi ro liªn quan tíi çc ®Çu t− kh¸c nhau lµ rÊt quan träng, v× thÕ mµ çc
lùa chän cho ®Çu t− cã thÓ ®−îc th¶o luËn. Ng−êi t− vÊn ph¶i cã mét c¬ së
t−¬ng ®èi cho viÖc ®−a ra lêi t− vÊn vµ ph¶i dµnh thêi gian ®Ó lËp ra mét b¶n
tiÕp cËn trung thùc ý kiÕn cña kh¸ch hµng vÒ rñi ro.
B¶n tiÕp cËn ý kiÕn rñi ro sÏ ®−îc thùc hiÖn bëi kh¸ch hµng, bao gåm
çc néi dung:
- Tuæi
- Nh÷ng ng−êi phô thuéc
- Tr¸ch nhiÖm
- Thêi gian ®Çu t−
- Nhu cÇu tiÒn trong t−¬ng lai
- Kinh nghiÖm ®Çu t−
- Çch nh×n nhËn vÒ ®Çu t− vµ kiÕn thøc vÒ thÞ tr−êng ®Çu t−
- Çc môc tiªu
34
- TÇm quan träng t−¬ng ®èi cña danh môc ®Çu t− vÒ mÆt cña c¶i hoÆc
lèi sèng cña hä.
Thu nhËn th«ng tin tõ phÝa kh¸ch hµng:
Ng−êi m«i giíi ph¶i:
- Cã nhËn thøc vÒ nh÷ng kú väng cña kh¸ch hµng - khi çc kh¸ch
hµng liªn l¹c, liÖu r»ng ®ã ®· lµ c¬ së cho r»ng: kh«ng cã ý ®Þnh t×m kiÕm t−
vÊn riªng cho cæ phiÕu, hoÆc t¹o nªn mét quü ®Çu t− cæ phiÕu.
- Kh¼ng ®Þnh liÖu r»ng mét kh¸ch hµng lµ chØ muèn thùc hiÖn mét
th−¬ng vô - phæ biÕn nhÊt víi tªn gäi chØ lµ mét giao dÞch mµ th«i.
- §ßi hái nh÷ng hiÓu biÕt vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh cña kh¸ch hµng vµ ý
kiÕn vÒ rñi ro khi kh¸ch hµng t×m kiÕm t− vÊn vÒ quü ®Çu t−.
§Ó tiÕp cËn çc nhu cÇu vÒ ®Çu t− cña mét kh¸ch hµng, ng−êi m«i giíi
nªn hái mét sè c©u hái nhá rÊt lÞch sù vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh nãi chung cña hä
vµ khíp víi chiÕn l−îc rñi ro vµ lîi nhuËn cña hä. §iÒu ®ã sÏ ®−a ra ý t−ëng
chung vÒ lo¹i cæ phiÕu g× ®−îc mua/ b¸n.
Trong t×nh huèng thu thËp cæ phiÕu hoÆc t− vÊn vÒ quü ®Çu t−, môc ®Ých
cña quü ®Çu t− bao gåm:
- Yªu cÇu vÒ tiÒn mÆt hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai.

- Yªu cÇu t¨ng tr−ëng vèn vµ thu nhËp.
- LiÖu r»ng yªu cÇu cæ phiÕu tr¶ tiÒn cæ tøc mét phÇn hay toµn bé.
Cung cÊp th«ng tin tíi kh¸ch hµng
Nh÷ng nh©n viªn m«i giíi th«ng qua çc c«ng ty cña hä th−êng sÏ ph¶i
trao cho kh¸ch hµng mét quyÓn s¸ch nhá h−íng dÉn çc dÞch vô t− vÊn, s¬
l−îc ®iÒu g× kh¸ch hµng mong ®îi tõ viÖc giao dÞch víi c«ng ty.
BiÕt s¶n phÈm cña m×nh - ph©n tÝch ®Çu t−
Ng−êi t− vÊn còng ph¶i nghiªn cøu vµ ph©n tÝch çc s¶n phÈm ®Çu t−.
ViÖc më réng çc ho¹t ®éng nghiªn cøu nµy sÏ phô thuéc vµo b¶n chÊt cña
35
s¶n phÈm ®−îc kiÓm tra. ViÖc t×m kiÕm cña ng−êi t− vÊn sÏ t¹o nªn c¬ së cho
nh÷ng nhËn xÐt cô thÓ, ®ång thêi xem xÐt ®Õn nhu cÇu cña kh¸ch hµng ®−îc t−
vÊn.
Çc th«ng tin cÇn thiÕt cho sù ph©n tÝch cã thÓ ®Õn tõ çc b¶n ço b¹ch,
çc b¸o ço cña Së giao dÞch (trong tr−êng hîp çc chøng kho¸n ®−îc niªm
yÕt), çc b¸o ço cña çc nhµ qu¶n lý vèn, vµ çc b¸o ço kh¸c vµ çc ph©n
tÝch ®−îc chuÈn bÞ bëi çc chuyªn gia thÞ tr−êng (vÝ dô nh− çc tæ chøc ®Þnh
møc tÝn nhiÖm, çc c¬ quan trong ngµnh chøng kho¸n).
NÕu nh− çc nguån bªn ngoµi ®−îc sö dông, çc nhµ t− vÊn còng ph¶i
®¸nh gi¸ chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ cña nã ®Ó ®¶m b¶o tÝnh hîp lý vµ chÝnh x¸c
trong mäi tr−êng hîp.
ViÖc vi ph¹m çc ®iÒu kho¶n trªn cã thÓ bÞ quy tr¸ch nhiÖm h×nh sù lÉn
d©n sù.
Bøc t−êng Trung Hoa
Ng−êi t− vÊn cã nh÷ng th«ng tin mµ th«ng th−êng c«ng chóng kh«ng
biÕt tíi, LuËt chuyªn ngµnh vÒ chøng kho¸n nghiªm cÊm ng−êi t− vÊn cung
cÊp th«ng tin ®ã tíi bÊt kú mét bé phËn nµo cña c«ng ty liªn quan tíi viÖc
kinh doanh hoÆc t− vÊn vÒ chøng kho¸n.
§Ó ®¶m b¶o th«ng tin ®ã kh«ng bÞ rá rØ tíi çc bé phËn kinh doanh hoÆc
t− vÊn, çc nhµ m«i giíi chøng kho¸n ®Æt v¨n phßng t¸ch biÖt hoµn toµn gi÷a
hai phßng ban. Sù t¸ch biÖt nµy ®−îc gäi lµ “Bøc t−êng Trung Hoa”. Bªn c¹nh
®ã, th«ng th−êng, çc nh©n viªn cã çc b¶n khai b¸o víi ch÷ ký x¸c nhËn r»ng
hä ®· ®äc néi dung vÒ “Bøc t−êng Trung Hoa” vµ ®ång ý tu©n thñ.
Së dÜ ph¶i nghiªm cÊm nh− vËy lµ v×:
- §¶m b¶o sù c«ng b»ng trªn thÞ tr−êng - tÊt c¶ çc bªn tham gia
trªn thÞ tr−êng ®−îc tiÕp cËn c«ng b»ng víi th«ng tin.
- §¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt cña thÞ tr−êng.
36
- Tr¸ch nhiÖm uû th¸c cña nh©n viªn c«ng ty ®èi víi c«ng ty vµ çc
cæ ®«ng.
- Phßng tr¸nh tæn thÊt tíi c«ng ty ph¸t hµnh chøng kho¸n (trong
tr−êng hîp c«ng ty chøng kho¸n ®¶m nhËn nghiÖp vô b¶o l·nh ph¸t hµnh), çc
cæ ®«ng vµ çc nhµ ®µu t−.
Çc yªu cÇu vÒ kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n:
LuËt c«ng ty luËt chøng kho¸n th−êng bao gåm nh÷ng quy ®Þnh chi tiÕt
vÒ çc thñ tôc kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n cho çc c«ng ty chøng kho¸n. Nh÷ng quy
®Þnh nµy bao gåm c¶ viÖc yªu cÇu çc c«ng ty gi÷ nh÷ng b¸o ço kÕ to¸n chi
tiÕt, h¹ch to¸n riªng biÖt tÊt c¶ çc giao dÞch vµ viÖc chØ ®Þnh çc kiÓm to¸n
viªn.
Qu¶n lý tµi kho¶n tÝn th¸c vµ l−u ký:
+ Çc c«ng ty ph¶i më vµ duy tr× nh÷ng tµi kho¶n tÝn th¸c ®Ó nhËn tiÒn
cña kh¸ch hµng tr¶ vµo.
+ ChØ ®−îc rót tiÒn tõ tµi kho¶n tÝn th¸c ®Ó dïng cho môc ®Ých ®−îc
phÐp, vÝ dô tr¶ tiÒn m«i giíi hoÆc çc lo¹i phÝ thÝch hîp kh¸c.
+ TiÒn trong mét tµi kho¶n tÝn kh¸c cña mét nhµ giao dÞch kh«ng ®−îc
dïng ®Ó tr¶ cho çc kho¶n nî cña nhµ giao dÞch ®ã.
+ Chøng tõ cña mét nhµ giao dÞch nhËn göi cho mét kh¸ch hµng ph¶i
®−îc b¶o qu¶n an toµn.
Nh÷ng quy ®Þnh trªn lµ thiÕt yÕu nh»m qu¶n lý chÆt chÏ çc c«ng ty
chøng kho¸n. Kh¸ch hµng ph¶i ®−îc ®¶m b¶o r»ng nÕu hä giao phã tµi s¶n së
h÷u cã gi¸ trÞ cho c«ng ty th× çc tµi s¶n ®ã sÏ kh«ng ®−îc ®em thanh to¸n cho
çc kho¶n nî ç nh©n cña çc nhµ trung gian chøng kho¸n ®ã. C«ng ty ph¶i
t¸ch biÖt tµi kho¶n së h÷u cña hä khái tµi kho¶n së h÷u cña kh¸ch hµng.
- Kª khai ®¨ng ký lîi Ých: Ban Gi¸m ®èc, Héi ®ång qu¶n lý nh©n viªn
hµnh nghÒ quy ®Þnh ph¶i ghi chÐp ®Çy ®ñ, chi tiÕt çc chøng kho¸n n¾m gi÷.
37
LuËt nhiÒu n−íc ®· cho phÐp ñy ban chøng kho¸n cã thÓ yªu cÇu b¶n sao sæ
s¸ch ®ã khi cÇn, trong khi c«ng chóng kh«ng cã quyÒn kiÓm tra.
1.3.4.3. Gi¸m s¸t viÖc thùc thi ph¸p luËt
- Thµnh tè cuèi cïng cña c«ng viÖc qu¶n lý lµ viÖc gi¸m s¸t thùc hiÖn
çc quy ®Þnh víi çc biÖn ph¸p trõng ph¹t thÝch hîp. ViÖc gi¸m s¸t thùc hiÖn
kh«ng nªn chØ dùa vµo duy nhÊt hoÆc chñ yÕu ë luËt h×nh sù mµ nªn bao gåm
nh÷ng lo¹i c«ng cô kiÓm so¸t x· héi kh¸c.
ThÝ dô: T¹i óc, UBCK −u tiªn thu håi l¹i çc kho¶n tiÒn, b¶o toµn çc
tµi s¶n, ¸p dông çc hµnh ®éng d©n sù, vµ sau ®ã míi t×m tßi çc hµnh ®éng
h×nh sù.
Theo quan ®iÓm nµy, tuú thuéc vµo møc ®é nghiªm träng cña hµnh vi vi
ph¹m sÏ cã çc biÖn ph¸p trõng ph¹t nh− c¶nh ço, khiÓn tr¸ch (néi bé hoÆc
c«ng khai), ph¹t tiÒn, ®×nh chØ, rót giÊy phÐp ®¨ng ký kinh doanh.
T¹i mét sè n−íc, çc nhµ qu¶n lý TTCK ®éc lËp ®−îc trao quyÒn qu¶n
lý vµ gi¸m s¸t réng r·i ®èi víi çc tæ chøc trung gian. Trong khi ®ã, t¹i mét sè
n−íc kh¸c, quyÒn lùc cña çc nhµ qu¶n lý ®éc lËp lµ cã giíi h¹n nhÊt ®Þnh
nh»m ®¶m b¶o TTCK vËn hµnh su«n sÎ nh−ng còng kh«ng ®Æt g¸nh nÆng qu¸
lín cho çc tæ chøc trung gian.
Tãm l¹i, ®iÒu g× lµ tèt nhÊt cho thÞ tr−êng th× ph¶i quan t©m tr−íc tiªn
khi thiÕt lËp quyÒn lùc, mét thÝ dô phæ th«ng: UBCK cã kh¶ n¨ng tiÕn hµnh
c−ìng chÕ thùc thi ph¸p luËt trong mét sè tr−êng hîp vµ b¾t buéc ph¶i ®−a ra
toµ ¸n mét sè tr−êng hîp nghiªm träng kh¸c…
- ViÖc thu håi vµ ®×nh chØ giÊy phÐp kinh doanh:
BiÖn ph¸p trõng ph¹t quan träng vµ hiÖu qu¶ nhÊt ®èi víi viÖc vi ph¹m
çc tiªu chuÈn lµ c¬ quan qu¶n lý thÞ tr−êng cã thÓ thu håi giÊy ph¸p cña c«ng
ty chøng kho¸n do:
38
+ C«ng ty vi ph¹m luËt chøng kho¸n hoÆc vi ph¹m ®iÒu kho¶n cÊp
phÐp;
+ C¬ quan qu¶n lý thÊy r»ng çc çn bé chñ chèt cña c«ng ty thiÕu çc
®iÒu kiÖn ®µo t¹o thÝch ®¸ng hoÆc thiÕu kinh nghiÖm hoÆc mét çn bé chñ
chèt bÞ cÊm hµnh nghÒ;
+ C¬ quan qu¶n lý cã lý do ®Ó tin ch¾c r»ng c«ng ty kh«ng thùc hiÖn

nghÜa vô cña m×nh mét çch hiÖu qu¶, trung thùc vµ c«ng b»ng.
- LÖnh cÊm hµnh nghÒ hoÆc thu håi, ®×nh chØ, chøng chØ hµnh nghÒ ®èi
víi çc nh©n viªn c«ng ty chøng kho¸n: C¬ quan qu¶n lý còng ®−a ra nh÷ng
c¨n cø ®Ó cã ®ñ lý do cÊp hµnh nghÒ, thu håi chøng chØ hµnh nghÒ do nh÷ng
hµnh vi vi ph¹m cña çc nh©n viªn c«ng ty chøng kho¸n.
- QuyÒn lùc toµ ¸n: ë nhiÒu n−íc (óc, Hång K«ng, Malaysia…) toµ ¸n
tè ço trong ph¹m vi thÈm quyÒn ®−îc trao quyÒn h¹n ®−a ra çc lÖnh kh¸c
nhau gåm c¶ lÖnh cÊm giao dÞch chøng kho¸n khi mét ng−êi vi ph¹m luËt
c«ng ty hoÆc çc ®iÒu kho¶n, nh÷ng ®iÒu cÊm trong giÊy phÐp.
Nh÷ng lÖnh mµ toµ ¸n cã thÓ thùc hiÖn bao gåm lÖnh ng¨n c¶n nh÷ng
ng−êi tiÕp tôc kinh doanh nh− mét nhµ giao dÞch hoÆc nhµ t− vÊn ®Çu t−. Toµ
¸n còng cã thÓ tuyªn bè r»ng çc giao dÞch chøng kho¸n lµ kh«ng cã hiÖu lùc
vµ cã thÓ chØ thÞ cho mäi ng−êi thùc hiÖn hoÆc kh«ng thùc hiÖn nh÷ng hµnh
®éng cô thÓ theo quy ®Þnh, xa h¬n n÷a, toµ ¸n cã quyÒn niªm phong tµi s¶n,
ban lÖnh vµ b¾t buéc tu©n thñ çc quy t¾c kinh doanh hoÆc niªm yÕt cña së
giao dÞch .
- QuyÒn thanh tra vµ gi¸m s¸t: ë çc n−íc, luËt chøng kho¸n trao cho uû
ban chøng kho¸n quyÒn h¹n lín ®Ó thanh tra vµ ®iÒu tra çc c«ng ty chøng
kho¸n gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt. ñy ban cã thÓ kiÓm tra sæ s¸ch, tiÕn
hµnh ®iÒu tra vµ b¾t buéc c«ng bè th«ng tin.
Ch−¬ng tr×nh gi¸m s¸t h÷u hiÖu vµ quyÒn ®iÒu tra lµ cÇn thiÕt ®Ó ng¨n
c¶n nh÷ng kÎ ph¹m ph¸p. Nh−ng nÕu viÖc gi¸m s¸t vµ qu¶n lý tuú tiÖn th×
39
kh«ng chØ g©y ra sù l·ng phÝ vµ tÖ quan liªu mµ cßn cã thÓ c¶n trë lín ®Õn viÖc
kinh doanh chøng kho¸n hîp ph¸p.
Trong qu¸ tr×nh giao dÞch víi c«ng ty chøng kho¸n, quyÒn vµ lîi Ých cña
kh¸ch hµng ph¶i ®−îc b¶o ®¶m ®Õn møc tèi ®a. §ã kh«ng chØ lµ yªu cÇu kh¾t
khe cña kh¸ch hµng mµ còng lµ môc tiªu cña çc c«ng ty chøng kho¸n. ChÝnh
v× vËy, muèn thu hót ®−îc kh¸ch hµng, çc c«ng ty chøng kho¸n ph¶i lu«n coi
träng kh¸ch hµng. Nh− trong nghiÖp vô m«i giíi, ®Ó thµnh c«ng trong c«ng
viÖc cña m×nh, ng−êi m«i giíi ph¶i ®Æt kh¸ch hµng lªn trªn hÕt vµ doanh thu
®−îc ®Æt ë hµng thø hai. HoÆc mét nhµ t− vÊn kh«ng tèt sÏ bÞ kh¸ch hµng tÈy
chay, c«ng ty sÏ gÆp khã kh¨n.
Còng nh− nh÷ng ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c, c¹nh tranh ®Ó thu hót
kh¸ch hµng lµ ®iÒu dÔ hiÓu, nh−ng kh«ng thÓ v× lîi Ých cña kh¸ch hµng mµ
c¹nh tranh b»ng bÊt cø gi¸ nµo. Kh¸ch hµng cña çc c«ng ty chøng kho¸n sÏ
kh«ng khã nhËn ra lîi Ých cña hä khi c«ng ty trë nªn g¾n bã víi m×nh. ë §µi
Loan, cã c«ng ty chøng kho¸n ®· ®−a ra mét ph−¬ng thøc khiÕn kh¸ch hµng
rÊt hoan nghªnh: nÕu cã mét nhµ ®Çu t− chøng kho¸n muèn më tµi kho¶n ®Ó
giao dÞch, c«ng ty sÏ tÆng ngay mét m¸y tÝnh vµ kÕt nèi vµo hÖ thèng giao
dÞch cña c«ng ty. Ph−¬ng thøc nµy cã thÓ nãi lµ thuËn tiÖn ®Õn møc tèi ®a cho
kh¸ch hµng vµ cßn thÓ hiÖn ý thøc coi kh¸ch hµng lµ “th−îng ®Õ” cña c«ng ty
chøng kho¸n.
Tuy nhiªn, còng cÇn hiÓu r»ng, trong ®Çu t− chøng kho¸n, nhµ ®Çu t−
khi mua, b¸n chøng kho¸n ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi hËu qu¶ kinh tÕ cña
giao dÞch mµ chÝnh hä quyÕt ®Þnh. V× vËy, tÝnh kh¸ch quan vµ chÝnh x¸c trong
nghiÖp vô vµ dÞch vô mµ c«ng ty chøng kho¸n cung cÊp cho kh¸ch hµng lµ sù
®¶m b¶o mèi quan hÖ g¾n bã gi÷a c«ng ty vµ kh¸ch hµng. C«ng ty chøng
kho¸n kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ sù thua lç cña kh¸ch hµng nh−ng còng
kh«ng thÓ chèi bá tr¸ch nhiÖm nÕu cã sai lÇm trong ho¹t ®éng m«i giíi, t− vÊn
cho kh¸ch hµng. Mèi quan hÖ nµy hÕt søc nh¹y c¶m, ®ßi hái bÊt kú c«ng ty
chøng kho¸n nµo còng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm cao nhÊt víi kh¸ch hµng cña m×nh.
40
1.4. Quan hÖ gi÷a çc c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng - LÞch sö
vµ hiÖn t¹i
Sau ThÕ chiÕn thø I, trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n Mü l−u hµnh mét
l−îng chøng kho¸n trÞ gi¸ kho¶ng 50 tû ®« la Mü. Tuy nhiªn, mét nöa sè
chøng kho¸n tr«i næi nµy lµ kh«ng cã gi¸ trÞ. §iÒu ®ã lµ tÊn bi kÞch cho hµng
ngh×n c«ng chóng ®Çu t−, nh÷ng ng−êi ®· bá toµn bé vèn liÕng, hoÆc tiÒn tiÕt
kiÖm c¶ ®êi vµo nh÷ng chøng kho¸n v« gi¸ trÞ nµy, vµ g©y ra cuéc khñng
ho¶ng tµi chÝnh n¨m 1929. Ng−êi ta cho r»ng, chÝnh sù v« tr¸ch nhiÖm cña çc
nhµ b¶o l·nh ph¸t hµnh, çc nhµ tù doanh, m«i giíi chóng kho¸n, hä ®· kh«ng
trung thùc, kh«ng thËn träng trong t− vÊn kh¸ch hµng lµ nguyªn nh©n g©y nªn
sù ®Çu t− qu¸ møc nµy. Hä ®· khuyÕn khÝch c«ng chóng ®Çu t− vµo tÊt c¶ çc
doanh nghiÖp mµ kh«ng cã bÊt kú sù ph©n tÝch nµo cho nhµ ®Çu t−. Cuéc
khñng ho¶ng tµi chÝnh n¨m 1929 ®· khiÕn çc nhµ qu¶n lý thÞ tr−êng Mü ph¶i
suy nghÜ tíi ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña çc tæ chøc trung gian thÞ tr−êng. Cuèi
cïng, ng−êi ta ®· quyÕt ®Þnh thay thÕ nguyªn t¾c “caveat emptor”1 trong quan
hÖ gi÷a çc c«ng ty chøng kho¸n vµ nhµ ®Çu t− b»ng mét lo¹t nh÷ng tr¸ch
nhiÖm cña çc c«ng ty chøng kho¸n dùa trªn nguyªn t¾c theo ®ã th× ng−êi
qu¶n lý tµi s¶n cña ng−êi kh¸c ph¶i thùc hiÖn nh÷ng tr¸ch nhiÖm cña ng−êi
®−îc ñy th¸c (trustee duties). Ngµy nay, nhiÒu ng−êi cho r»ng, nÒn kinh tÕ Mü
ph¸t triÓn hïng m¹nh trong suèt b¶y thËp kû qua, kÓ tõ cuéc §¹i khñng ho¶ng
n¨m 1930 chÝnh lµ nhê sù chuyªn nghiÖp cao vµ ®¹o ®øc kinh doanh cña
ngµnh chøng kho¸n. Ngµnh chøng kho¸n ph¸t triÓn ®· t¹o nªn mét thÞ tr−êng
vèn hiÖu qu¶, mét kªnh chuyÓn vèn v« cïng quan träng trong ph¸t triÓn kinh
tÕ.
Ngµy nay, nh÷ng yÕu tè mµ v× chóng, çc nhµ qu¶n lý thÞ tr−êng kh«ng
thÓ kh«ng quan t©m ®Õn mèi quan hÖ gi÷a çc c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch
hµng, ®ã chÝnh lµ xu h−íng héi nhËp quèc tÕ vµ sù ®ét ph¸ cña c«ng nghÖ cao.
1
Nguyªn t¾c ng−êi mua ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hµng ®· nhËn
41
Sù héi nhËp s©u réng gi÷a çc thÞ tr−êng tµi chÝnh th−êng ®−îc thùc hiÖn dùa
trªn mét sè çc ®iÓm chÝnh sau:
- Tù do hãa thÞ tr−êng tµi chÝnh, nh÷ng rµo c¶n kü thuËt trong c¬ chÕ
®iÒu hµnh thÞ tr−êng chøng kho¸n dÇn dÇn bÞ lo¹i bá;
- Nh÷ng rµo c¶n ph¸p lý vµ kü thuËt nh»m ng¨n chÆn çc giao dÞch
xuyªn biªn giíi còng dÇn dÇn bÞ dì bá. Çc ranh giíi ®Þa lý ®· kh«ng cßn lµ
rµo c¶n dßng ch¶y vèn. KÓ c¶ nh÷ng ng−êi t×m c¬ héi ®Çu t− còng nh− nh÷ng
ng−êi t×m vèn ®Òu cã thÓ tiÕp cËn mäi thÞ tr−êng ë kh¾p mäi n¬i trªn thÕ giíi
nh»m tháa m·n nhu cÇu cña m×nh víi mét møc ®é lîi nhuËn mµ ng−êi ta cho
lµ tèi −u nhÊt;
§ång hµnh víi xu h−íng héi nhËp lµ sù ph¸t triÓn mang tÝnh ®ét ph¸
cña c«ng nghÖ th«ng tin. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ ®· lµm t¨ng hiÖu qu¶
cña thÞ tr−êng, ®Èy nhanh tèc ®é trao ®æi th«ng tin. Trong vßng vµi ba thËp kû
trë l¹i ®©y, çc c«ng cô nh− m¸y tÝnh ç nh©n, çc m¹ng côc bé, nh÷ng siªu
m¸y tÝnh cïng víi nh÷ng phÇn mÒm hiÖn ®¹i ®· ph¸t triÓn vµ ®−îc b¸n ë kh¾p
thÕ giíi. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ th«ng tin vµ c«ng nghÖ m¸y tÝnh ®· lµm
cho thÞ tr−êng trë nªn hiÖu qu¶ h¬n, minh b¹ch h¬n vµ cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn
çc giao dÞch víi sè l−îng ngµy cµng lín. C«ng nghÖ th«ng tin ph¸t triÓn ®·
cã ¶nh h−ëng s©u réng ®Õn mäi khÝa c¹nh cña c¶ ngµnh chøng kho¸n chø
kh«ng chØ h¹n chÕ trong çc ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng chøng kho¸n. Ngµy nay,
bÊt kÓ mét nhµ ®Çu t− nµo, chØ cÇn trang bÞ m¸y tÝnh ç nh©n vµ modem, lµ cã
thÓ tiÕp cËn víi çc nhµ ®Çu t− kh¸c vµ cã thÓ tiÕp cËn víi bÊt kú mét thÞ
tr−êng n−íc ngoµi nµo chØ b»ng mét có nhÊn chuét vµ hä cã thÓ ®Çu t− vµo bÊt
kú n¬i nµo mµ hä cho lµ an toµn vµ lîi nhuËn cao nhÊt. Trong khi ®ã, çc ®Þnh
chÕ thÞ tr−êng nh− c«ng ty chøng kho¸n, c«ng ty qu¶n lý quü, tæ chøc gi¸m
s¸t, tæ chøc l−u ký vµ thanh to¸n, bï trõ ®Òu cã xu h−íng më réng ho¹t ®éng
ra bªn ngoµi, cung cÊp dÞch vô xuyªn biªn giíi.
Nh− vËy, trong bèi c¶nh héi nhËp quèc tÕ, çc thÞ tr−êng chøng kho¸n
®ang cã sù c¹nh tranh khèc liÖt. Çc c«ng ty chøng kho¸n, kh«ng ph©n biÖt
42
quèc tÞch, còng ®ang ph¶i c¹nh tranh víi nhau. Trong khi ®ã kh¸ch hµng l¹i
cã rÊt nhiÒu sù lùa chän. Nh− vËy, ®Ó çc c«ng ty chøng kho¸n cã thÓ ®øng
v÷ng trong cuéc c¹nh tranh nµy, mèi quan hÖ gi÷a çc c«ng ty chøng kho¸n vµ
nhµ ®Çu t− ph¶i ®−îc nh×n nhËn d−íi gãc ®é nh©n b¶n h¬n, kh«ng chØ ®¬n
thuÇn lµ çc tr¸ch nhiÖm ph¸p lý. Mèi quan hÖ nµy ph¶i ®−îc n©ng lªn tÇm
cao míi. Tuy nhiªn, çc c«ng ty chøng kho¸n kh«ng chØ ph¶i chó träng trong
cung cÊp dÞch vô, trong quan hÖ ®èi t¸c víi çc nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi, mµ víi
ngay c¶ çc nhµ ®Çu t− trong n−íc, bëi v× hä còng hoµn toµn cã kh¶ n¨ng
chuyÓn h−íng ®Çu t− sang mét thÞ tr−êng kh¸c nÕu nh− quan hÖ gi÷a çc c«ng
ty chøng kho¸n vµ hä kh«ng ®−îc quan t©m mét çch ®óng mùc.
Tuy nhiªn, nÕu nh− mét sè c«ng ty chøng kho¸n ph¶i chÞu ph¸ s¶n v× cã
quan hÖ kh«ng tèt víi kh¸ch hµng, dÉn ®Õn mÊt sù tÝn nhiÖm cña kh¸ch hµng,
th× ®iÒu nµy còng chØ lµ mét hiÖn t−îng rÊt b×nh th−êng trong kinh tÕ thÞ
tr−êng. §iÒu mµ chóng ta, nh÷ng ng−êi qu¶n lý thÞ tr−êng ph¶i thËt sù quan
t©m, ®ã lµ khi mèi quan hÖ nµy kh«ng ®−îc quan t©m ®óng mùc mét çch cã
hÖ thèng, cã nghÜa lµ khi c«ng chóng ®Çu t− mÊt hoµn toµn niÒm tin vµo sù
trung thùc cña thÞ tr−êng nãi chung, mÊt niÒm tin vµo toµn bé hÖ thèng trung
gian thÞ tr−êng chø kh«ng ph¶i ®èi víi mét sè c«ng ty chøng kho¸n riªng lÎ.
Khi lßng tin cña c«ng chóng ®Çu t− vµo mét thÞ tr−êng trung thùc bÞ xãi mßn
th× hÖ lôy cña nã lµ sù sôt gi¶m ®Çu t− trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n. LÞch sö
còng ®· cho thÊy r»ng, sù sôt gi¶m thÞ tr−êng chøng kho¸n th−êng g©y ¶nh
h−ëng nghiªm träng ®Õn çc chØ sè kinh tÕ vÜ m« kh¸c, vµ ®Æc biÖt sù ®Çu c¬
qu¸ møc lµ nguyªn nh©n trùc tiÕp lµm suy sôp c¶ nÒn kinh tÕ. Mét sè çc diÔn
biÕn trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n Mü gÇn ®©y còng chøng tá suy luËn nµy lµ
®óng. ThËt vËy, trong mét nghiªn cøu çch ®©y vµi n¨m, mét sè nhµ khoa häc
quan s¸t r»ng l−îng d©n c− ®Çu t− vµo cæ phiÕu t¨ng tõ 31.6% vµo n¨m 1989
tíi 49% n¨m 1998 vµ l−îng tµi s¶n d©n c− ®Çu t− vµo thÞ tr−êng chøng kho¸n
t¨ng tõ 15% n¨m 1983 tíi 35% n¨m 19892. Sau ®ã, gi¸ cæ phiÕu t¨ng vät bÊt
2
Chi tiÕt xem Carol Bertaut & Martha Starr-McCluer, “Household Portfolios in the United States”, working
paper ngµy 26 th¸ng 4 n¨m 2000, Federal Reserve Board of Governors,
43
chÊp mét sè lêi khuyÕn ço vÒ “bong bãng tµi chÝnh” cña çc nhµ ph©n tÝch.
TiÕp theo lµ sù sôt gi¶m trªn thÞ tr−êng. Ng−êi ta tÝnh r»ng tõ ®Ønh ®iÓm cña
thÞ tr−êng vµo th¸ng 3 n¨m 2000 cho tíi khi thÞ tr−êng sôt gi¶m, thÞ tr−êng
Mü mÊt kho¶ng 4900 tû ®« la3. LÇn ®Çu tiªn kÓ tõ sau thÕ chiÕn thø II, thu
nhËp cña ng−êi d©n Mü bÞ sôt gi¶m, kÐo theo ®ã lµ lßng tin cña d©n chóng vµo
çc chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. Hai phÇn ba sè ng−êi ®−îc pháng vÊn vµo thêi
®iÓm ®ã cho r»ng nÒn kinh tÕ ®ang l©m vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng. Sù mÊt
niÒm tin nµy ®· g©y ra rÊt nhiÒu khã kh¨n cho çc nhµ qu¶n lý trong ho¹ch
®Þnh chÝnh s¸ch vÜ m« ®Ó b×nh æn nÒn kinh tÕ, kh¾c phôc nh÷ng hËu qu¶ cña
cuéc khñng ho¶ng trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n. Tõ bµi häc trªn, theo chóng
t«i, çc c«ng ty chøng kho¸n, çc trung gian thÞ tr−êng trong kiÒm chÕ ph¶i
®ãng vai trß tÝch cùc, chñ ®éng h¬n n÷a trong quan hÖ víi kh¸ch hµng ®Æc biÖt
ph¶i h¹n chÕ sù ®Çu c¬ qu¸ møc cña c«ng chóng ®Çu t−.
Sau cuéc §¹i khñng ho¶ng, John Keynes cho r»ng, ®ång hµnh víi sù
phæ biÕn cña ®Çu t− chøng kho¸n trong céng ®ång d©n c− lµ sù xuÊt hiÖn cña
mét bé phËn ngµy cµng t¨ng çc nhµ ®Çu t− kh«ng cã mét chót kiÕn thøc g× vÒ
chøng kho¸n còng nh− ®Çu t− trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n4. KÐo theo ®ã lµ
“hiÖu øng ®¸m ®«ng” víi viÖc mua hoÆc b¸n mét lo¹i chøng kho¸n mét çch å
¹t, kh«ng dùa trªn gi¸ trÞ thùc cña chøng kho¸n, còng nh− t×nh h×nh tµi chÝnh,
kinh doanh cña tæ chøc ph¸t hµnh ra lo¹i chøng kho¸n ®ã. Vµ trong hoµn c¶nh
®ã, th× thËm chÝ mét nhµ ®Çu t− chuyªn nghiÖp còng bÊt lùc vµ còng sÏ ph¶i
ch¹y theo thÞ tr−êng thùc hiÖn çc chiÕn l−îc ®Çu t− duy lý trÝ. HiÖn t−îng nµy
còng ®· lÆp l¹i trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n Mü n¨m 2000 trong vÝ dô mµ
chóng t«i võa tr×nh bµy ë trªn. Nh− vËy, mét hÖ thèng ®Þnh chÕ trung gian
chuyªn nghiÖp víi çc c«ng ty chøng kho¸n thËt sù cã tr¸ch nhiÖm sÏ hoµn
toµn cã thÓ ph¸ vì “hiÖu øng ®¸m ®«ng” ngay tõ khi nã xuÊt hiÖn. Bëi v× çc
nhµ m«i giíi chuyªn nghiÖp vµ cã tr¸ch nhiÖm sÏ cã nh÷ng ®Þnh h−íng kÞp
thêi, khoa häc, hä sÏ t− vÊn nh÷ng chiÕn l−îc ®Çu t− cho çc nhµ ®Çu t− kh«ng
3
Chi tiÕt xem Robert J Samuelson, “Into the Great Unknown”, Washington Post ngµy 21 th¸ng 3 n¨m 2001.
4
Chi tiÕt xem John Keynes, “The General Theory of Employment, Interest and Money” (1936), tr. 153
44
chuyªn. Tõ bµi häc trªn ®©y, cã thÓ nãi, mét hÖ thèng çc c«ng ty chøng
kho¸n chuyªn nghiÖp, cã tr¸ch nhiÖm vµ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cao lµ v« cïng
cÇn thiÕt cho mét thÞ tr−êng cßn non trÎ nh− ViÖt Nam.
45
Ch−¬ng II
Thùc tr¹ng mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n
vµ kh¸ch hµng t¹i viÖt nam
2.1. C¨n cø ph¸p lý cho viÖc thùc hiÖn mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty
2.1.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ khung ph¸p lý ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña
TTCK
Trong giai ®o¹n ®Çu khi TTCK míi ®i vµo ho¹t ®éng, v¨n b¶n cã hiÖu
lùc ph¸p lý cao nhÊt chi phèi çc ho¹t ®éng trªn TTCK lµ NghÞ ®Þnh
48/1998/N§-CP ngµy 11/7/1998 cña ChÝnh phñ vÒ chøng kho¸n vµ TTCK.
Tuy nhiªn, sau mét thêi gian ¸p dông, NghÞ ®Þnh nµy ®· béc lé nhiÒu h¹n chÕ,
bÊt cËp nh− ®èi t−îng ®iÒu chØnh hÑp, ch−a cã sù t¸ch b¹ch gi÷a ph¸t hµnh vµ
niªm yÕt chøng kho¸n, çc ®iÒu kiÖn niªm yÕt qu¸ cao kh«ng ®¸p øng nhu cÇu
t¹o hµng cho thÞ tr−êng, ch−a g¾n kÕt víi qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸,…
Çc v¨n b¶n ph¸p luËt cã liªn quan vµ çc v¨n b¶n h−íng dÉn thùc hiÖn
NghÞ ®Þnh 48 ch−a t¹o ra mét khung ph¸p lý ®ång bé, ®Çy ®ñ vµ nhÊt qu¸n,
nhiÒu vÊn ®Ò quan träng nh− thuÕ, ngo¹i hèi vµ çc −u ®·i khuyÕn khÝch ®Çu
t− vµo chøng kho¸n ch−a ®−îc ®iÒu chØnh mét çch tho¶ ®¸ng, ho¹t ®éng
chuyÓn nh−îng chøng kho¸n ngoµi hÖ thèng giao dÞch, viÖc uû quyÒn trong
giao dÞch chøng kho¸n ch−a cã nh÷ng quy ®Þnh h−íng dÉn thèng nhÊt, çc
quy ®Þnh vÒ giao dÞch chøng kho¸n cña çc nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi ch−a thùc
sù th«ng tho¸ng. Nh÷ng tån t¹i nµy ®· trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ¶nh h−ëng ®Õn
ho¹t ®éng qu¶n lý, ®iÒu hµnh TTCK ViÖt Nam.
§−îc sù quan t©m cña ChÝnh phñ vµ çc bé, ngµnh, nh÷ng v−íng m¾c,
tån t¹i cña khung ph¸p lý vÒ chøng kho¸n vµ TTCK t¹i ViÖt Nam ®· tõng
b−íc ®−îc th¸o gì. ViÖc ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 144/2003/N§-CP
ngµy 28/1/2003 thay thÕ NghÞ ®Þnh 48 vµ mét lo¹t çc v¨n b¶n h−íng dÉn thùc
46
hiÖn nghÞ ®Þnh nµy ®· ®¸nh dÊu mét b−íc tiÕn míi trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn
ph¸p luËt ViÖt Nam vÒ chøng kho¸n vµ TTCK. NhiÒu quy ®Þnh tr−íc ®©y
kh«ng râ rµng, thiÕu ®ång bé vµ khã thùc thi ®· ®−îc thay thÕ hoÆc söa ®æi.
Tuy nhiªn, viÖc xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ vµ t¸c ®éng cña NghÞ ®Þnh 144
®Õn TTCK cÇn ph¶i cã mét thêi gian nhÊt ®Þnh.
Tuy nhiªn, v¨n b¶n cã hiÖu lùc ph¸p lý cao nhÊt chØ ë møc NghÞ ®Þnh
nªn tÝnh ph¸p lý ch−a cao, ch−a ®ång bé, kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®−îc mét çch
triÖt ®Ó nh÷ng m©u thuÉn, xung ®ét víi çc v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c cã liªn
quan do ho¹t ®éng chøng kho¸n bÞ chi phèi bëi nhiÒu quy ®Þnh kh¸c nh− LuËt
§Çu t− n−íc ngoµi, LuËt çc tæ chøc tÝn dông, NghÞ ®Þnh vÒ cæ phÇn ho¸. Do
®ã, ch−a t¹o ra mét m«i tr−êng ph¸p lý ®Çy ®ñ, æn ®Þnh ®Ó ®iÒu chØnh mäi
ho¹t ®éng trªn TTCK phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ hiÖn nay vµ phï hîp víi
®Þnh h−íng, chiÕn l−îc ph¸t triÓn TTCK ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn héi nhËp
kinh tÕ quèc tÕ. ChÝnh v× vËy, nhiÖm vô quan träng hµng ®Çu trong viÖc hoµn
thiÖn khung ph¸p lý vÒ chøng kho¸n vµ TTCK hiÖn nay chÝnh lµ x©y dùng
LuËt chøng kho¸n. LuËt chøng kho¸n víi nh÷ng −u thÕ rÊt lín, sÏ t¹o ra mét
m«i tr−êng ph¸p lý æn ®Þnh, v÷ng ch¾c, b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých cña çc chñ
thÓ tham gia thÞ tr−êng, gãp phÇn x©y dùng vµ ph¸t triÓn TTCK trë thµnh kªnh
huy ®éng vèn quan träng vµ thiÕt yÕu, ®¸p øng cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸
vµ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc. Theo NghÞ quyÕt sè 12/2002/QH11 vÒ Ch−¬ng tr×nh
x©y dùng luËt, ph¸p lÖnh cña Quèc héi kho¸ XI, Dù ¸n LuËt chøng kho¸n sÏ
®−îc triÓn khai x©y dùng trong giai ®o¹n 2002 - 2007. Do vËy, viÖc x©y dùng
LuËt chøng kho¸n lµ mét vÊn ®Ò cÊp b¸ch vµ ®ßi hái ph¶i cã sù nghiªn cøu vµ
triÓn khai tiÕn hµnh mét çch khÈn tr−¬ng trong giai ®o¹n hiÖn nay. Víi sù hç
trî cña Ng©n hµng Ph¸t triÓn Ch©u ¸ (ADB), UBCKNN hiÖn ®ang triÓn khai
dù ¸n hç trî x©y dùng LuËt chøng kho¸n vµ hy väng LuËt chøng kho¸n sÏ sím
®−îc ChÝnh phñ th«ng qua trong kú häp Quèc héi n¨m 2006.
2.1.2. C¨n cø ph¸p lý ®iÒu chØnh mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng
kho¸n vµ kh¸ch hµng
47
2.1.2.1. Çc quy ®Þnh ®èi víi c«ng ty chøng kho¸n
• Tr¸ch nhiÖm cña c«ng ty chøng kho¸n
C¬ së ph¸p lý cho viÖc tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty chøng kho¸n
®−îc quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh 144/2003/N§-CP ngµy 28/1/2003 cña ChÝnh phñ
vÒ chøng kho¸n vµ TTCK vµ QuyÕt ®Þnh sè 55/2004/Q§-BTC ngµy 17/6/2004
cña Bé tr−ëng Bé Tµi chÝnh vÒ viÖc ban hµnh Quy chÕ tæ chøc vµ ho¹t ®éng
cña c«ng ty chøng kho¸n. Cô thÓ nh− sau:
VÒ lo¹i h×nh c«ng ty:
C«ng ty chøng kho¸n lµ c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n,
c«ng ty liªn doanh ®−îc thµnh lËp theo ph¸p luËt ViÖt Nam ®Ó kinh doanh
chøng kho¸n theo giÊy phÐp kinh doanh chøng kho¸n do UBCKNN cÊp.
VÒ cÊp phÐp ho¹t ®éng kinh doanh:
§Ó ®−îc cÊp giÊy phÐp kinh doanh, c«ng ty chøng kho¸n ph¶i ®¸p øng
çc ®iÒu kiÖn sau:
- Cã ph−¬ng ¸n ho¹t ®éng kinh doanh phï hîp víi môc tiªu ph¸t
triÓn kinh tÕ, x· héi vµ ph¸t triÓn ngµnh chøng kho¸n.
- Cã ®ñ c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho kinh doanh chøng kho¸n.
- Cã ®ñ møc vèn ph¸p ®Þnh.
- Gi¸m ®èc, Phã Gi¸m ®èc (Tæng Gi¸m ®èc, Phã tæng gi¸m ®èc),
çc nh©n viªn kinh doanh cña c«ng ty chøng kho¸n ph¶i cã chøng chØ hµnh
nghÒ kinh doanh chøng kho¸n do Uû ban Chøng kho¸n Nhµ n−íc cÊp.
C«ng ty chøng kho¸n ph¶i lµm çc thñ tôc xin cÊp phÐp kinh doanh
theo quy ®Þnh. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, c«ng ty chøng kho¸n cã thÓ bÞ ®×nh
chØ, thu håi giÊy phÐp kinh doanh khi kh«ng ®¸p øng ®ñ çc ®iÒu kiÖn cÊp
phÐp vµ thùc hiÖn çc hµnh vi bÞ cÊm theo quy ®Þnh cña NghÞ ®Þnh 144 (giao
dÞch néi gi¸n, lòng ®o¹n thÞ tr−êng, th«ng tin sai sù thËt, b¸n khèng, lµm thiÖt
h¹i lîi Ých cña ng−êi ®Çu t−).
48
VÒ t×nh h×nh tµi chÝnh cña c«ng ty:
Çc c«ng ty chøng kho¸n muèn tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh th× cÇn
ph¶i cã mét l−îng vèn nhÊt ®Þnh. H¬n n÷a, çc c«ng ty nµy còng n¾m gi÷ mét
l−îng vèn vµ tµi s¶n lín cña kh¸ch hµng. §Ó ®¶m b¶o lîi Ých cña çc nhµ ®Çu
t− ®−îc b¶o vÖ, cÇn cã nh÷ng quy ®Þnh vÒ tµi chÝnh ®Ó ®¶m b¶o çc c«ng ty
chøng kho¸n cã t×nh h×nh tµi chÝnh tèt vµ cã n¨ng lùc cung cÊp ®Çy ®ñ çc
dÞch vô cho kh¸ch hµng.
§iÒu 66 NghÞ ®Þnh 144 quy ®Þnh møc vèn ph¸p ®Þnh theo tõng lo¹i h×nh
kinh doanh chøng kho¸n nh− sau:
- M«i giíi chøng kho¸n: 3 tû ®ång ViÖt Nam
- Tù doanh chøng kho¸n: 12 tû ®ång ViÖt Nam
- Qu¶n lý danh môc ®Çu t− chøng kho¸n: 3 tû ®ång ViÖt Nam
- B¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n: 22 tû ®ång ViÖt Nam
- T− vÊn tµi chÝnh vµ ®Çu t− chøng kho¸n: 3 tû ®ång ViÖt Nam
Nh− vËy, nÕu mét c«ng ty chøng kho¸n muèn thùc hiÖn c¶ 5 lo¹i h×nh
nghiÖp vô trªn th× cÇn møc vèn ph¸p ®Þnh lµ 43 tû ®ång ViÖt Nam.
§iÒu 25 trong Quy chÕ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¬ quan ban hµnh theo
QuyÕt ®Þnh sè 55/2004/Q§-BTC ngµy 17/6/2004 quy ®Þnh vÒ møc vèn kh¶
dông cña c«ng ty chøng kho¸n:
- Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, c«ng ty chøng kho¸n ph¶i duy tr× tû lÖ
vèn kh¶ dông tèi thiÓu 5% trªn tæng vèn nî ®iÒu chØnh.
- Trong thêi h¹n tèi ®a 48 giê kÓ tõ khi ph¸t hiÖn møc vèn kh¶
dông xuèng thÊp h¬n møc 5%, c«ng ty chøng kho¸n ph¶i b¸o ço b»ng v¨n
b¶n víi UBCKNN vµ thùc hiÖn çc biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó tu©n thñ møc vèn
kh¶ dông tèi thiÓu trong thêi h¹n tèi ®a 6 ngµy giao dÞch.
- Thùc hiÖn chÕ ®é tµi chÝnh, kÕ to¸n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
49
ViÖc quy ®Þnh vÒ çc nguån lùc tµi chÝnh nh»m ®¶m b¶o h¹n chÕ tèi ®a
çc tæn thÊt g©y ra cho kh¸ch hµng khi c«ng ty chøng kho¸n gÆp ph¶i rñi ro.
VÒ c«ng bè th«ng tin:
§Ó ®¶m b¶o lîi Ých cña çc nhµ ®Çu t− vµ ®¶m b¶o tÝnh minh b¹ch, c«ng
khai cña TTCK, NghÞ ®Þnh 144 quy ®Þnh cô thÓ vÒ ®èi t−îng c«ng bè th«ng tin
gåm cã Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n, Së giao dÞch chøng kho¸n, tæ chøc
ph¸t hµnh, tæ chøc niªm yÕt, c«ng ty chøng kho¸n, c«ng ty qu¶n lý quü ph¶i
thùc hiÖn chÕ ®é c«ng bè th«ng tin kÞp thêi, chÝnh x¸c vµ theo ®óng quy ®Þnh
cña ph¸p luËt. NghÞ ®Þnh ®· quy ®Þnh çc th«ng tin ph¶i c«ng bè ®Þnh kú hoÆc
tøc thêi mét çch râ rµng, cô thÓ vµ thiÕt thùc h¬n ®èi víi çc nhµ ®Çu t−.
Theo §iÒu 56, NghÞ ®Þnh 144 quy ®Þnh vÒ tr¸ch nhiÖm c«ng bè th«ng
tin cña c«ng ty chøng kho¸n
- C«ng ty chøng kho¸n cã tr¸ch nhiÖm cung cÊp çc th«ng tin cho
nhµ ®Çu t− vÒ tæ chøc niªm yÕt vµ quü ®Çu t− chøng kho¸n.
- C«ng ty chøng kho¸n ph¶i thu thËp ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ t×nh h×nh
tµi chÝnh vµ môc tiªu ®Çu t− cña kh¸ch hµng, cung cÊp th«ng tin thÞ tr−êng ®Çy
®ñ, kÞp thêi, chÝnh x¸c cho kh¸ch hµng, b¶o mËt th«ng tin cho kh¸ch hµng trõ
nh÷ng tr−êng hîp theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
- Trong vßng 10 ngµy, kÓ tõ khi cã b¸o ço kiÓm to¸n tµi chÝnh
n¨m, c«ng ty chøng kho¸n ph¶i c«ng bè kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña
m×nh trªn çc ph−¬ng tÞªn th«ng tin cña Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n, Së
giao dÞch chøng kho¸n.
- C«ng ty chøng kho¸n cã tr¸ch nhiÖm c«ng khai th«ng tin vÒ çc
h×nh thøc dÞch vô; ph−¬ng thøc ®Æt lÖnh, nhËn lÖnh, thùc hiÖn khíp lÖnh; møc
phÝ giao dÞch; danh s¸ch thµnh viªn Héi ®ång qu¶n trÞ, Ban Gi¸m ®èc; ®Þa chØ
trô së giao dÞch vµ nh÷ng thay ®æi liªn quan ®Õn nh÷ng néi dung nµy cho nhµ
®Çu t− biÕt.
50
- C«ng ty chøng kho¸n ph¶i b¸o ço Uû ban Chøng kho¸n Nhµ
n−íc vµ Trung t©m Giao dÞch chøng kho¸n trong vßng 24 giê ®Ó çc tæ chøc
nµy c«ng bè th«ng tin theo quy ®Þnh khi x¶y ra mét çc sù kiÖn sau ®©y:
+ C«ng ty, thµnh viªn Héi ®ång qu¶n trÞ, thµnh viªn Ban Gi¸m ®èc, KÕ
to¸n tr−ëng bÞ c¬ quan ph¸p luËt khëi tè ®iÒu tra.
+ C«ng ty dù ®Þnh s¸p nhËp víi mét c«ng ty kh¸c.
+ C«ng ty bÞ tæn thÊt tõ 10% gi¸ trÞ tµi s¶n trë lªn.
+ C«ng ty cã sù thay ®æi vÒ cæ ®«ng (thµnh viªn) chi phèi.
+ C«ng ty bæ nhiÖm hay miÔn nhiÖm Gi¸m ®èc (Tæng Gi¸m ®èc).
+ C«ng ty cã nh÷ng thay ®æi quan träng trong ho¹t ®éng kinh doanh.
Quy ®Þnh c«ng bè th«ng tin nh− vËy ®¶m b¶o yªu cÇu c«ng khai ho¸
th«ng tin cho çc nhµ ®Çu t−, gióp nhµ ®Çu t− cã ®−îc çc th«ng tin ®Çy ®ñ,
chÝnh x¸c vµ cËp nhËt th−êng xuyªn vÒ t×nh h×nh ho¹t ®éng c«ng ty chøng
kho¸n, c«ng ty niªm yÕt vµ çc lo¹i chøng kho¸n.
VÒ nh©n viªn hµnh nghÒ kinh doanh chøng kho¸n (nh©n viªn cña c«ng
ty chøng kho¸n)
- VÒ chøng chØ hµnh nghÒ kinh doanh chøng kho¸n: Th«ng t− sè

58/2004/TT-BTC ngµy 17/6/2004 cña Bé Tµi chÝnh h−íng dÉn vÒ Thµnh viªn
vµ Giao dÞch chøng kho¸n quy ®Þnh çc nh©n viªn kinh doanh chøng kho¸n
ph¶i ®−îc cÊp phÐp hµnh nghÒ vµ giÊy phÐp cã gi¸ trÞ trong mét thêi h¹n nhÊt
®Þnh (3 n¨m), hÕt h¹n, c«ng ty chøng kho¸n cã çc nh©n viªn hµnh nghÒ ph¶i
®Ò nghÞ UBCKNN gia h¹n giÊy phÐp cho nh©n viªn cña m×nh. ViÖc quy ®Þnh
nh− vËy nh»m ®¶m b¶o çc nh©n viªn nµy ph¶i cã mét tr×nh ®é nhÊt ®Þnh,
®−îc ®µo t¹o çc kiÕn thøc c¬ b¶n vµ chuyªn s©u vÒ lÜnh vùc chøng kho¸n vµ
TTCK, th−êng xuyªn cËp nhËt kiÕn thøc, thÓ hiÖn vai trß cña mét nhµ m«i giíi
hoÆc t− vÊn tin cËy, cã n¨ng lùc. §©y còng lµ mét yªu cÇu quan träng nh»m
®¶m b¶o duy tr× mèi quan hÖ tin cËy vµ hiÖu qu¶ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ
çc kh¸ch hµng.
51
- Çc ®iÒu kiÖn ®Ó mét ç nh©n ®−îc cÊp chøng chØ hµnh nghÒ kinh
doanh chøng kho¸n:
+ Cã ®ñ n¨ng lùc ph¸p luËt vµ n¨ng lùc hµnh vi d©n sù,
+ Tèt nghiÖp ®¹i häc trë lªn,
+ Cã ®ñ chøng chØ chuyªn m«n vÒ chøng kho¸n do Uû ban Chøng

kho¸n Nhµ n−íc cÊp, bao gåm 3 chøng chØ: c¬ b¶n, luËt, ph©n tÝch vµ ®Çu
t− chøng kho¸n.
+ Kh«ng thuéc tr−êng hîp ®ang bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù
hoÆc ®ang ph¶i chÊp hµnh h×nh ph¹t tï hoÆc bÞ Toµ ¸n t−íc quyÒn hµnh
nghÒ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt.
- Nh÷ng h¹n chÕ ®èi víi ng−êi hµnh nghÒ kinh doanh chøng kho¸n
+ Ng−êi hµnh nghÒ kinh doanh chøng kho¸n chØ ®−îc më tµi kho¶n
giao dÞch chøng kho¸n cho chÝnh m×nh t¹i c«ng ty chøng kho¸n n¬i lµm
viÖc.
+ Ng−êi hµnh nghÒ kinh doanh chøng kho¸n kh«ng ®−îc:
+ Lµm Gi¸m ®èc hoÆc cæ ®«ng së h÷u trªn 5% cæ phiÕu cã quyÒn

biÓu quyÕt cña mét tæ chøc ph¸t hµnh chøng kho¸n, trõ tr−êng hîp lµm ®¹i
diÖn cho c«ng ty chøng kho¸n t¹i çc tæ chøc ph¸t hµnh n¬i c¬ quan tham
gia ®Çu t− hoÆc gãp vèn.
+ §ång thêi lµm viÖc cho hai hay nhiÒu c«ng ty chøng kho¸n.
- Gia h¹n, thu håi giÊy chøng chØ hµnh nghÒ kinh doanh chøng
kho¸n:
+ Chøng chØ hµnh nghÒ kinh doanh chøng kho¸n cã thêi h¹n lµ 3
n¨m, khi hÕt thêi h¹n, chøng chØ hµnh nghÒ ®−îc gia h¹n l¹i khi nh©n viªn
hµnh nghÒ ®¹t yªu cÇu trong kú thi s¸t h¹ch. Quy ®Þnh nµy ®ßi hái nh©n
viªn hµnh nghÒ ph¶i th−êng xuyªn cËp nhËt kiÕn thøc chuyªn ngµnh vµ
ph¸p luËt chøng kho¸n ®Ó phôc vô kh¸ch hµng cña m×nh ®−îc tèt h¬n.
52
+ Nh©n viªn hµnh nghÒ bÞ thu håi chøng chØ hµnh nghÒ khi kh«ng
cßn ®¸p øng çc ®iÒu kiÖn cÊp chøng chØ hµnh nghÒ, hoÆc kh«ng cßn lµm
viÖc cho c«ng ty chøng kho¸n hoÆc cã hµnh vi vi ph¹m theo quy ®Þnh.
VÒ triÓn khai çc ho¹t ®éng nghiÖp vô:
Çc yªu cÇu ®èi víi c«ng ty chøng kho¸n khi thùc hiÖn 5 ho¹t ®éng
nghiÖp vô ®−îc quy ®Þnh râ t¹i §iÒu 19, 20, 21, 23, 24 Th«ng t− sè
55/2004/Q§-BTC ngµy 17/6/2004 cña Bé tr−ëng Bé Tµi chÝnh vÒ viÖc ban
hµnh Quy chÕ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty chøng kho¸n.
- §èi víi ho¹t ®éng m«i giíi:
+ Khi thùc hiÖn giao dÞch mua, b¸n chøng kho¸n cho kh¸ch hµng,
c«ng ty chøng kho¸n ph¶i më tµi kho¶n giao dÞch chøng kho¸n cho tõng
kh¸ch hµng trªn c¬ së hîp ®ång ký kÕt gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch
hµng.
+ C«ng ty chøng kho¸n ph¶i më tµi kho¶n tiÒn göi chuyªn dïng
kh«ng kú h¹n b»ng VN§ vµ ngo¹i tÖ tµi mét ng©n hµng th−¬ng m¹i ®Ó l−u gi÷
toµn bé tiÒn göi giao dÞch chøng kho¸n cña kh¸ch hµng. C«ng ty chØ ®−îc sö
dông tµi kho¶n nµy ®Ó thanh to¸n çc giao dÞch chøng kho¸n cña kh¸ch hµng
t¹i c«ng ty hoÆc tr¶ l¹i tiÒn cho ®óng kh¸ch hµng ®øng tªn më tµi kho¶n nÕu
cã yªu cÇu.
+ C«ng ty chøng kho¸n kh«ng ®−îc nhËn uû quyÒn cña kh¸ch hµng
thùc hiÖn chuyÓn tiÒn gi÷a tµi kho¶n cña çc kh¸ch hµng më t¹i c«ng ty chøng
kho¸n.
- §èi víi ho¹t ®éng tù doanh:
+ C«ng ty chøng kho¸n ph¶i ®¶m b¶o cã ®ñ tiÒn vµ chøng kho¸n ®Ó

thanh to¸n çc lÖnh giao dÞch cña chÝnh m×nh.
+ Khi tiÕn hµnh ho¹t ®éng tù doanh, c«ng ty chøng kho¸n chØ ®−îc
tiÕn hµnh ®Çu t− vµo cæ phiÕu víi mét tû lÖ nhÊt ®Þnh.
53
- Ho¹t ®éng t− vÊn tµi chÝnh vµ ®Çu t− chøng kho¸n:
Khi tiÕn hµnh t− vÊn ®Çu t− chøng kho¸n trùc tiÕp cho kh¸ch hµng, c«ng
ty chøng kho¸n vµ çc nh©n viªn kinh doanh cña c«ng ty ph¶i tu©n thñ ®¹o
®øc nghÒ nghiÖp, b¶o ®¶m tÝnh ®éc lËp, trung thùc, kh¸ch quan vµ khoa häc
cña ho¹t ®éng t− vÊn; kh«ng ®−îc tiÕn hµnh çc ho¹t ®éng cã thÓ lµm cho
kh¸ch hµng vµ c«ng chóng hiÓu lÇm vÒ gi¸ c¶, gi¸ trÞ vµ b¶n chÊt cña bÊt kú
lo¹i chøng kho¸n nµo.
- Ho¹t ®éng b¶o l·nh ph¸t hµnh
+ Tæ chøc b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng ph¶i cã
GiÊy phÐp ho¹t ®éng b¶o l·nh ph¸t hµnh vµ kh«ng ph¶i lµ ng−êi cã liªn quan
®Õn tæ chøc ph¸t hµnh.
+ Tæ chøc b¶o l·nh chØ ®−îc phÐp b¶o l·nh ph¸t hµnh tæng gi¸ trÞ cl
kh«ng qu¸ 15% vèn tù cã cña tæ chøc ®ã.
- Ho¹t ®éng qu¶n lý danh môc ®Çu t−
C«ng ty chøng kho¸n ph¶i më tµi kho¶n tiÒn göi ®øng tªn c«ng ty t¹i
mét ng©n hµng th−¬ng m¹i cho tõng kh¸ch hµng uû th¸c vµ chØ ®−îc sö dông
tiÒn trong tµi kho¶n theo ®óng quy ®Þnh.
C«ng ty chøng kho¸n ph¶i cã nghÜa vô th«ng b¸o ngay cho kh¸ch hµng
uû th¸c trong tr−êng hîp cã biÕn ®éng bÊt th−êng vÒ gi¸ c¶ chøng kho¸n.
• QuyÒn cña c«ng ty chøng kho¸n:
+ §−îc lµm thµnh viªn cña Trung t©m Giao dÞch chøng kho¸n, tiÕn
hµnh mua, b¸n chøng kho¸n vµ thùc hiÖn çc dÞch vô cho kh¸ch hµng cña
m×nh.
+ §−îc thu phÝ ®èi víi kh¸ch hµng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt khi
cung cÊp dÞch vô cho kh¸ch hµng, thùc hiÖn çc uû quyÒn hîp ph¸p kh¸c
theo tho¶ thuËn cña kh¸ch hµng. §−îc thanh to¸n çc chi phÝ hîp lý ®Ó
thùc hiÖn çc c«ng viÖc ®Çu t− do kh¸ch hµng uû th¸c.
54
+ Yªu cÇu kh¸ch hµng cung cÊp th«ng tin, tµi liÖu vµ ph−¬ng tiÖn
cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn c«ng viÖc ®Çu t− do kh¸ch hµng uû th¸c.
+ §Ò nghÞ TTGDCK lµm trung gian hoµ gi¶i khi cã tranh chÊp liªn
quan ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n.
2.1.2.2. Çc quy ®Þnh ®èi víi kh¸ch hµng
• Tr¸ch nhiÖm cña kh¸ch hµng
- Ng−êi ®Çu t− chøng kho¸n cã nghÜa vô më tµi kho¶n giao dÞch

chøng kho¸n vµ ký quü sè tiÒn ®Æt mua hoÆc sè l−îng chøng kho¸n ®Æt b¸n
theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ quyÕt ®Þnh ®Çu t− cña
m×nh.
- Ng−êi ®Çu t− khi thùc hiÖn giao dÞch t¹i c«ng ty chøng kho¸n,
ph¶i tr¶ phÝ vµ lÖ phÝ cho c«ng ty chøng kho¸n theo quy ®Þnh.
- Quy ®Þnh vÒ ký quü:
Khi ®Æt lÖnh b¸n chøng kho¸n, kh¸ch hµng ph¶i cã ®ñ sè l−îng chøng
kho¸n ®Æt b¸n trªn tµi kho¶n chøng kho¸n më t¹i thµnh viªn. Khi ®Æt lÖnh mua
chøng kho¸n, sè d− tµi kho¶n b»ng tiÒn cña kh¸ch hµng më t¹i thµnh viªn ph¶i
®¸p øng çc ®iÒu kiÖn vÒ tû lÖ ký quü giao dÞch do Chñ tÞch UBCKNN quy
®Þnh.
Yªu cÇu vÒ ký quü giao dÞch trªn nh»m ®¶m b¶o viÖc mua, b¸n chøng
kho¸n cña çc nhµ ®Çu t− qua c«ng ty chøng kho¸n diÔn ra mét çch tr«i tr¶y,
thuËn lîi, h¹n chÕ rñi ro thanh kho¶n cho nhµ ®Çu t−.
- VÒ ph−¬ng thøc giao dÞch:
+ Nhµ ®Çu t− kh«ng ®−îc phÐp ®ång thêi ®Æt lÖnh mua vµ b¸n ®èi
víi mét lo¹i cæ phiÕu, chøng chØ quü ®Çu t− trong cïng mét ngµy giao dÞch.
+ Nhµ ®Çu t− chØ ®−îc cã mét tµi kho¶n giao dÞch chøng kho¸n vµ
chØ ®−îc më t¹i mét c«ng ty chøng kho¸n duy nhÊt.
• QuyÒn cña kh¸ch hµng

55
- Së h÷u tiÒn, chøng kho¸n vµ çc kho¶n lîi nhuËn tõ viÖc ®Çu t−
chøng kho¸n.
- KiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc ®Çu t− do c«ng ty chøng kho¸n thùc hiÖn.
- §−îc båi th−êng thiÖt h¹i nÕu c«ng ty chøng kho¸n vi ph¹m
nghÜa vô quy ®Þnh trong hîp ®ång.
2.1.2.3. Çc quy ®Þnh ®èi víi mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n
vµ kh¸ch hµng
• VÒ giao dÞch cña kh¸ch hµng t¹i c«ng ty chøng kho¸n:
§Ó thùc hiÖn viÖc giao dÞch mua b¸n chøng kho¸n, çc thµnh viªn tham
gia TTCK, trong ®ã cã c«ng ty chøng kho¸n vµ çc nhµ ®Çu t− ph¶i tu©n thñ
çc ®Æc ®iÓm vµ c¬ chÕ giao dÞch do UBCKNN quy ®Þnh.
§Æc ®iÓm vµ c¬ chÕ giao dÞch ®−îc quy ®Þnh t¹i phÇn III, Th«ng t−
58/2004/TT-BTC ngµy 17/6/2004 h−íng dÉn vÒ Thµnh viªn vµ Giao dÞch
chøng kho¸n.
Quy tr×nh giao dÞch chøng kho¸n: gåm 5 b−íc
B−íc 1: Nhµ ®Çu t− ®Õn më tµi kho¶n vµ ®Æt lÖnh mua hay b¸n chøng
kho¸n t¹i mét c«ng ty chøng kho¸n. §èi víi nhµ ®Çu t−, khi më tµi kho¶n ph¶i
®¶m b¶o yªu cÇu vÒ ký quü. C«ng ty chøng kho¸n ph¶i ký hîp ®ång b»ng v¨n
b¶n víi kh¸ch hµng vÒ çc ho¹t ®éng dÞch vô mµ c«ng ty chøng kho¸n nhËn
thùc hiÖn.
B−íc 2: C«ng ty chøng kho¸n chuyÓn lÖnh ®ã ®Õn cho ®¹i diÖn cña
c«ng ty t¹i Trung t©m Giao dÞch chøng kho¸n ®Ó nhËp vµo hÖ thèng giao dÞch
cña Trung t©m.
B−íc 3: Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n thùc hiÖn ghÐp lÖnh vµ th«ng
b¸o kÕt qu¶ giao dÞch cho c«ng ty chøng kho¸n.
B−íc 4: C«ng ty chøng kho¸n th«ng b¸o kÕt qu¶ giao dÞch cho nhµ ®Çu
t−.
B−íc 5: Nhµ ®Çu t− nhËn ®−îc chøng kho¸n hoÆc tiÒn trªn tµi kho¶n cña
m×nh t¹i c«ng ty chøng kho¸n sau 3 ngµy lµm viÖc kÓ tõ ngµy mua b¸n chøng
56
kho¸n nÕu quy ®Þnh vÒ thêi gian thùc hiÖn thanh to¸n bï trõ chøng kho¸n lµ
T+3.
Ph−¬ng thøc giao dÞch: Theo 2 ph−¬ng thøc:
- Ph−¬ng thøc khíp lÖnh: lµ ph−¬ng thøc giao dÞch ®−îc hÖ thèng
giao dÞch thùc hiÖn trªn c¬ së çc lÖnh mua vµ lÖnh b¸n chøng kho¸n cña
kh¸ch hµng theo nguyªn t¾c x¸c ®Þnh gi¸ theo quy ®Þnh.
- Ph−¬ng thøc tho¶ thuËn: lµ ph−¬ng thøc giao dÞch trong ®ã çc
thµnh viªn tù tho¶ thuËn víi nhau vÒ çc ®iÒu kiÖn giao dÞch.
• VÒ t¸ch biÖt gi÷a tµi s¶n cña kh¸ch hµng víi tµi s¶n cña c«ng ty
chøng kho¸n:
ViÖc t¸ch biÖt gi÷a gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng ®−îc quy
®Þnh rÊt râ t¹i §iÒu 70, NghÞ ®Þnh 144: Qu¶n lý t¸ch biÖt tµi s¶n, tiÒn vµ
chøng kho¸n cña c«ng ty víi tµi s¶n, tiÒn vµ chøng kho¸n cña kh¸ch hµng, sö
dông tiÒn göi trªn tµi kho¶n cña kh¸ch hµng theo ®óng hîp ®ång víi kh¸ch
hµng, t¸ch biÖt tµi s¶n, tiÒn vµ chøng kho¸n cña tõng kh¸ch hµng.
C«ng ty chøng kho¸n ph¶i t¸ch biÖt ho¹t ®éng tù doanh víi ho¹t ®éng
m«i giíi, qu¶n lý danh môc ®Çu t− vµ b¶o l·nh ph¸t hµnh, t¸ch biÖt ho¹t ®éng
kinh doanh cña chñ së h÷u c«ng ty víi çc ho¹t ®éng kinh doanh cña c«ng ty
chøng kho¸n.
Çc quy ®Þnh vÒ t¸ch biÖt nµy hoµn toµn phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ,
®¶m b¶o tÝnh minh b¹ch trong ho¹t ®éng cña c«ng ty chøng kho¸n, c«ng ty
chøng kho¸n kh«ng lîi dông vÝ trÝ vµ chøc n¨ng ho¹t ®éng cña m×nh g©y ¶nh
h−ëng ®Õn tµi s¶n vµ lîi Ých cña kh¸ch hµng.
• VÒ quyÒn −u tiªn ®èi víi giao dÞch cña kh¸ch hµng:
C«ng ty chøng kho¸n ph¶i −u tiªn thùc hiÖn lÖnh cña kh¸ch hµng tr−íc
lÖnh cña c«ng ty chøng kho¸n.
• VÒ hµnh vi bÞ cÊm vµ h¹n chÕ trong giao dÞch:
57
Çc hµnh vi bÞ cÊm ®èi víi çc thµnh viªn tham gia TTCK, trong ®ã cã
c«ng ty chøng kho¸n ®−îc quy ®Þnh t¹i Ch−¬ng XI, NghÞ ®Þnh 144. Çc hµnh
vi nµy bao gåm:
- Giao dÞch néi gi¸n: Çc ç nh©n lµm viÖc trong çc tæ chøc trung
gian trªn TTCK (trong ®ã cã çc c«ng ty chøng kho¸n) khi thùc hiÖn mét
trong çc hµnh vi sau ®©y ®−îc coi lµ cã hµnh vi giao dÞch néi gi¸n:
+ Sö dông th«ng tin néi bé ®Ó mua, b¸n chøng kho¸n cho chÝnh
m×nh hoÆc bªn thø ba.
+ TiÕt lé, cung cÊp th«ng tin néi bé hoÆc t− vÊn cho bªn thø ba
mua, b¸n chøng kho¸n trªn c¬ së th«ng tin néi bé.
Th«ng tin néi bé lµ th«ng tin cã ¶nh h−ëng lín ®Õn gi¸ chøng kho¸n
trªn thÞ tr−êng, ch−a c«ng bè hoÆc kh«ng ®−îc c«ng bè ra c«ng chóng.
- Lòng ®o¹n thÞ tr−êng: Çc c«ng ty chøng kho¸n, nh©n viªn c«ng
ty chøng kho¸n kh«ng ®−îc trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp tham gia vµo çc ho¹t
®éng sau:
+ Giao dÞch chøng kho¸n mµ kh«ng thay ®æi quyÒn së h÷u chøng kho¸n.
+ Th«ng ®ång ®Ó thùc hiÖn viÖc mua, b¸n chøng kho¸n nh»m t¹o cung,
cÇu gi¶ t¹o.
+ Tham gia hoÆc l«i kÐo ng−êi kh¸c liªn tôc mua, b¸n thao tóng gi¸
chøng kho¸n.
+ Th«ng tin sai sù thËt: T¹o dùng, truyÒn b¸ th«ng tin sai sù thËt, g©y ¶nh
h−ëng nghiªm träng tíi çc ho¹t ®éng giao dÞch chøng kho¸n.
- B¸n khèng: B¸n chøng kho¸n mµ kh«ng së h÷u chøng kho¸n vµo
thêi ®iÓm giao dÞch.
- Ho¹t ®éng tÝn dông vµ cho vay chøng kho¸n: C«ng ty chøng
kho¸n kh«ng ®−îc ho¹t ®éng tÝn dông vµ cho vay chøng kho¸n.
- Lµm thiÖt h¹i lîi Ých cña çc nhµ ®Çu t−: Çc hµnh vi sau ®©y
®−îc coi lµ lµm thiÖt h¹i lîi Ých cña çc nhµ ®Çu t−:
+ Lµm tr¸i lÖnh ®Æt mua, b¸n chøng kho¸n cña ng−êi ®Çu t−.
58
+ Kh«ng cung cÊp x¸c nhËn giao dÞch theo quy ®Þnh.
+ Tù ý mua, b¸n chøng kho¸n trªn tµi kho¶n cña kh¸ch hµng hoÆc
m−în danh nghÜa kh¸ch hµng ®Ó mua, b¸n chøng kho¸n.
- Ph¸p nh©n lÊy danh nghÜa ç nh©n më tµi kho¶n mua, b¸n chøng
kho¸n còng bÞ coi lµ hµnh vi vi ph¹m.
• VÒ xö ph¹t vi ph¹m:
ViÖc xö ph¹t vi ph¹m hiÖn ®−îc quy ®Þnh cô thÓ t¹i NghÞ ®Þnh sè
161/2004/N§-CP ngµy 7/9/2004 cña ChÝnh phñ vÒ xö ph¹t vi ph¹m hµnh
chÝnh trong lÜnh vùc chøng kho¸n vµ TTCK. Tuú theo néi dung vµ møc ®é vi
ph¹m cã biÖn ph¸p vµ møc xö ph¹t kh¸c nhau. Tuy nhiªn, viÖc xem xÐt xö lý
vi ph¹m theo NghÞ ®Þnh nµy chØ trªn gi¸c ®é hµnh chÝnh lµ ph¹t c¶nh ço, ph¹t
tiÒn, tÞch thu çc kho¶n thu, t−íc quyÒn sö dông giÊy phÐp ho¹t ®éng vµ ¸p
dông çc biÖn ph¸p kh¾c phôc hËu qu¶. Møc ph¹t tiÒn tèi ®a 70 triÖu lµ cßn
thÊp so víi nh÷ng thiÖt h¹i vµ tæn thÊt g©y ra cho çc nhµ ®Çu t− vµ çc ®èi
t−îng tham gia thÞ tr−êng, nhÊt lµ khi quy m« thÞ tr−êng t¨ng lªn, gi¸ trÞ giao
dÞch lín.
• VÒ thanh tra, gi¸m s¸t çc c«ng ty chøng kho¸n:
Thùc hiÖn tèt c«ng t¸c thanh tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña çc c«ng ty
chøng kho¸n lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nh»m ®¶m b¶o mèi quan
hÖ minh b¹ch, c«ng khai vµ ®¶m b¶o quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña kh¸ch
hµng. HiÖn t¹i, cã mét c¨n cø ph¸p lý lµm c¬ së cho c«ng t¸c thanh tra, gi¸m
s¸t ®èi víi ho¹t ®éng cña c«ng ty chøng kho¸n, ®ã lµ:
- Ph©n ®Þnh tr¸ch nhiÖm gi÷a Trung t©m Giao dÞch chøng kho¸n
(Phßng Gi¸m s¸t giao dÞch) vµ UBCKNN (Thanh tra): quy ®Þnh t¹i QuyÕt
®Þnh sè 259/Q§-UBCK ngµy 27/9/2004 cña Chñ tÞch UBCKNN vÒ viÖc ban
hµnh Quy tr×nh vµ ph©n ®Þnh tr¸ch nhiÖm gi÷a Trung t©m Giao dÞch chøng
kho¸n víi çc ®¬n vÞ chøc n¨ng cña UBCKNN trong viÖc gi¸m s¸t TTCK. Cô
thÓ nh− sau:
59
+ TTGDCK: cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc thùc hiÖn gi¸m s¸t çc ho¹t ®éng
giao dÞch trªn thÞ tr−êng ®Ó kÞp thêi ph¸t hiÖn “giao dich nghi vÊn” cã dÊu
hiÖu vi ph¹m giao dÞch néi gi¸n, thao tóng thÞ tr−êng hoÆc vi ph¹m c«ng bè
th«ng tin; Tæ chøc thu thËp çc chøng cø cã liªn quan b¸o ço UBCKNN.
+ UBCKNN: cã tr¸ch nhiÖm ®iÒu tra, kÕt luËn çc dÊu hiÖu giao dÞch cã
vi ph¹m trªn thÞ tr−êng; ¸p dông çc biÖn ph¸p c−ìng chÕ theo quy ®Þnh cña
ph¸p luËt nh»m ®¶m b¶o ho¹t ®éng giao dÞch trªn thÞ tr−êng theo ®óng chÕ ®é
quy ®Þnh, b¶o vÖ çc nhµ ®Çu t−.
- Quy tr×nh vµ kü thuËt thanh tra c«ng ty chøng kho¸n:®−îc quy

®Þnh râ t¹i QuyÕt ®Þnh sè 258/Q§-UBCK ngµy 27/9/2004 cña Chñ tÞch
UBCKNN vÒ viÖc ban hµnh Quy ®Þnh vÒ quy tr×nh vµ kü thuËt thanh tra c«ng
ty chøng kho¸n.
- HÖ thèng chØ tiªu gi¸m s¸t tµi chÝnh: quy ®Þnh t¹i QuyÕt ®Þnh sè
92/2004/Q§-BTC ngµy 30/11/2004 cña Bé tr−ëng Bé Tµi chÝnh.
HÖ thèng chØ tiªu nµy nµy lµ c«ng cô hç trî Uû ban Chøng kho¸n Nhµ
n−íc theo dâi, kiÓm tra t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh vµ viÖc chÊp hµnh çc
chÝnh s¸ch ph¸p luËt nhµ n−íc cña çc c«ng ty chøng kho¸n nh»m gi¸m s¸t
ho¹t ®éng cña çc c«ng ty chøng kho¸n ®Ó n¾m b¾t kÞp thêi thùc tr¹ng, hiÖu
qu¶ ho¹t ®éng, ph¸t hiÖn sím nh÷ng tr−êng hîp cã nguy c¬ g©y ¶nh h−ëng
®Õn t×nh h×nh giao dÞch chøng kho¸n vµ rñi ro cña çc nhµ ®Çu t− trªn thÞ
tr−êng chøng kho¸n. Ngoµi ra, viÖc xem xÐt hÖ thèng chØ tiªu gi¸m s¸t tµi
chÝnh nµy gióp ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña çc c«ng ty chøng kho¸n vµ
cã biÖn ph¸p xö lý kÞp thêi ®èi víi c«ng ty ho¹t ®éng yÕu kÐm.
HÖ thèng chØ tiªu gi¸m s¸t c«ng ty chøng kho¸n bao gåm:
- Nhãm chØ tiªu ®¸nh gi¸ vÒ ho¹t ®éng chung: tû lÖ thay ®æi nguån
vèn, tû lÖ trÝch sù phßng gi¶m gi¸ chøng kho¸n, tû lÖ thay ®æi doanh thu, tû lÖ
chi phÝ ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n trªn doanh thu thuÇn.
60
- Nhãm chØ tiªu ®¸nh gi¸ vÒ lîi nhuËn: tû suÊt lîi nhuËn trªn doanh
thu, tû suÊt lîi nhuËn trªn vèn kinh doanh, tû suÊt lîi nhuËn trªn vèn chñ së
h÷u, tû lÖ thu nhËp tõ ®Çu t− tù doanh trªn tµi s¶n ®Çu t− tù doanh.
- Nhãm chØ tiªu ®¸nh gi¸ tÝnh thanh kho¶n: tû lÖ c«ng nî trªn tµi
s¶n cã tÝnh thanh kho¶n, tû lÖ nî ph¶i thu trªn nguån vèn.
2.1.3. Mét sè nhËn xÐt vÒ khung ph¸p lý ®iÒu chØnh mèi quan hÖ
gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng
2.1.3.1. ¦u ®iÓm
- §· thiÕt lËp ®−îc c¬ së ph¸p lý ban ®Çu cho viÖc b¶o vÖ quyÒn vµ
lîi Ých hîp ph¸p cña nhµ ®Çu t−. Çc quy ®Þnh hiÖn hµnh ®· trùc tiÕp ®iÒu
chØnh nh÷ng quan hÖ ph¸t sinh trong lÜnh vùc giao dÞch chøng kho¸n, qua ®ã
b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých cña nhµ ®Çu t−. §ã lµ quy ®Þnh vÒ c¬ chÕ vµ ®Æc ®iÓm
giao dÞch, viÖc ®¨ng ký, thanh to¸n bï trõ vµ l−u ký chøng kho¸n, ho¹t ®éng
thanh tra, gi¸m s¸t vµ xö lý vi ph¹m trªn TTCK, c«ng bè th«ng tin,…
- ViÖc x©y dùng khung ph¸p lý ®Ó b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp
ph¸p cña nhµ ®Çu t− vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cña c«ng ty chøng kho¸n lµ phï hîp
víi hoµn c¶nh vµ ®iÒu kiÖn ViÖt Nam. Qu¸ tr×nh x©y dùng khung ph¸p lý vÒ
chøng kho¸n vµ TTCK lµ kÕt qu¶ cña sù nghiªn cøu, t×m tßi, tham kh¶o kinh
nghiÖm cña thÕ giíi ®Ó cã thÓ ¸p dông vµo ViÖt Nam. Do ho¹t ®éng giao dÞch
chøng kho¸n lµ ho¹t ®éng hoµn toµn míi mÎ, phÇn lín nhµ ®Çu t− ch−a quen
víi tËp qu¸n vµ nghiÖp vô ®Çu t− chøng kho¸n, kh¶ n¨ng øng dông çc thµnh
tùu cña c«ng nghÖ th«ng tin vµo giao dÞch ch−a cao nªn ®ßi hái çc quy ®Þnh
vÒ giao dÞch vµ nh÷ng vÊn ®Ò b¶o vÖ nhµ ®Çu t− ph¶i râ rµng, dÔ hiÓu, phï hîp
víi tr×nh ®é vµ sù hiÓu biÕt cña c«ng chóng ®Çu t−.
- §· ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng gi¸m s¸t c«ng ty chøng kho¸n gi÷a
UBCKNN (Thanh tra) vµ TTGDCK.
61
- ViÖc x©y dùng ®−îc hÖ thèng chØ tiªu gi¸m s¸t, quy tr×nh nghiÖp
vô thanh tra, gi¸m s¸t t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc triÓn khai c«ng t¸c thanh tra,
gi¸m s¸t çc c«ng ty chøng kho¸n ®−îc thuËn lîi vµ h÷u hiÖu h¬n.
2.1.3.2. H¹n chÕ
- HiÖu lùc ph¸p lý cña çc v¨n b¶n ch−a cao
Nh− ®· nãi ë trªn, NghÞ ®Þnh 144 lµ v¨n b¶n ph¸p quy c¬ b¶n nhÊt ®iÒu chØnh
ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng chøng kho¸n, çc quy ®Þnh nh»m ®¶m b¶o quyÒn lîi
cña nhµ ®Çu t− ®· ®−îc ®Ò cËp ë nhiÒu ®iÒu nh−ng ch−a tËp trung vµ cßn thiÕu
cô thÓ. Ch−a cã mét Ch−¬ng riªng hoÆc mét v¨n b¶n riªng quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ
lîi Ých cña çc nhµ ®Çu t− hay xung ®ét ph¸t sinh trong mèi quan hÖ gi÷a c«ng
ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng kÌm theo biÖn ph¸p xö lý xung ®ét.
- Mét sè quy ®Þnh ch−a th«ng tho¸ng, h¹n chÕ quyÒn lîi cña nhµ
®Çu t− trong giao dÞch vµ ¶nh h−ëng ®Õn quyÒn lîi cña c«ng ty chøng kho¸n.
§iÓm 13.1, Th«ng t− 58 H−íng dÉn vÒ thµnh viªn vµ giao dÞch chøng
kho¸n quy ®Þnh “nhµ ®Çu t− kh«ng ®−îc ®Æt lÖnh mua vµ b¸n mét lo¹i cæ
phiÕu trong ngµy giao dÞch” cho thÊy çc nhµ ®Çu t− ho¹t ®éng trªn TTCK ®·
bÞ h¹n chÕ quyÒn cña m×nh khi tham gia. §ång thêi quy ®Þnh nµy còng lµm
gi¶m tÝnh thanh kho¶n cña çc chøng kho¸n niªm yÕt nªn lîi Ých cña nhµ ®Çu
t− vµ kÕ ®Õn lµ cña c«ng ty chøng kho¸n trong ho¹t ®éng giao dÞch còng bÞ
¶nh h−ëng theo.
- Ch−a t¹o ra nhiÒu c«ng cô ®Ó nhµ ®Çu t− cã thÓ tù b¶o vÖ m×nh.

Nh×n chung çc quy ®Þnh vÒ giao dÞch vµ b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých cña nhµ ®Çu
t− trong giao dÞch ch−a t¹o ra c¬ chÕ ®Ó nhµ ®Çu t− cã thÓ tù b¶o vÖ m×nh,hËn
chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt çc rñi ro cã thÓ x¶y ra, vÝ nh− çc nghiÖp vô ®Çu t−
chøng kho¸n ch−a ®−îc ®a d¹ng ho¸, ch−a h×nh thµnh çc tæ chøc ®Þnh møc
tÝn nhiÖm, h×nh thøc, néi dung vµ ph−¬ng tiÖn c«ng bè th«ng tin ch−a phong
phó, ch−a t¹o ra c¬ së ph¸p lý ®Ó cã thÓ ¸p dông linh ho¹t çc gi¶i ph¸p kü
thuËt nh»m ph¸t triÓn thÞ tr−êng.
62
- Nh÷ng quy ®Þnh vÒ ho¹t ®éng kiÓm so¸t néi bé cña c«ng ty
chøng kho¸n ch−a ®−îc h−íng dÉn ®Çy ®ñ nªn ch−a buéc çc c«ng ty chøng
kho¸n thùc hiÖn nghiªm tóc çc quy ®Þnh nµy.
2.2. Thùc tr¹ng mèi quan hÖ gi÷a çc c«ng ty chøng kho¸n vµ
kh¸ch hµng
2.2.1. NghiÖp vô m«i giíi
§èi víi ho¹t ®éng cña çc thÞ tr−êng chøng kho¸n ph¸t triÓn, vÞ trÝ cña
çc c«ng ty chøng kho¸n lµ çc nhµ t¹o lËp thÞ tr−êng, cô thÓ çc c«ng ty
chøng kho¸n cã tr¸ch nhiÖm cïng gi÷ cho ho¹t ®éng giao dÞch ®−îc diÔn ra
liªn tôc b»ng çch can thiÖp trùc tiÕp vµo thÞ gi¸ chøng kho¸n ®Ó ®iÒu tiÕt cung
cÇu.
Trong ho¹t ®éng m«i giíi, çc c«ng ty chøng kho¸n lu«n ®Æt môc tiªu
®¶m b¶o tõng kh¸ch hµng sÏ nhËn ®−îc nh÷ng lêi t− vÊn tèt nhÊt. Trong giai
®o¹n hiÖn nay, khi tr×nh ®é cña çc nhµ ®Çu t− chøng kho¸n ViÖt Nam cßn
ch−a cao th× nghiÖp vô mèi giíi ®−îc coi lµ nghiÖp vô hµng ®Çu cña çc c«ng
ty.
KÓ tõ khi thÞ tr−êng chøng kho¸n ®−îc h×nh thµnh ë ViÖt Nam, nghiÖp
vô m«i giíi vÉn lµ mét trong çc nghiÖp vô ®−îc çc c«ng ty triÓn khai tÝch
cùc nhÊt. VÒ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng, nÕu nh− ngµy ®Çu thÞ tr−êng míi ®i vµo ho¹t
®éng chØ cã kho¶ng 500 tµi kho¶n ng−êi ®Çu t− më t¹i çc c«ng ty chøng
kho¸n th× ®Õn cuèi th¸ng 5/2004 ®· cã 18.777 tµi kho¶n, trong ®ã cã 170 nhµ
®Çu t− cã tæ chøc vµ h¬n 190 nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi, ®Æc biÖt, sè l−îng tµi
kho¶n míi më trong 5 th¸ng ®Çu n¨m 2004 t¨ng 20% so víi sè tµi kho¶n ®Õn
cuèi n¨m 2003. (Xem b¶ng 1)
63
B¶ng 1: Sè l−îng tµi kho¶n giao dÞch cña çc c«ng ty chøng kho¸n
§¬n vÞ: tµi kho¶n
N¨m 2001 2002 2003 Th¸ng 5/2004
Tæng sè tµi kho¶n 8.779 13.607 16.486 18.777
(Nguån: T¹p chÝ Chøng kho¸n th¸ng 7/2004)
Nh×n chung, çc c«ng ty chøng kho¸n thùc hiÖn kh¸ chÝnh x¸c çc lÖnh
giao dÞch cña kh¸ch hµng. Khi cã sai sãt trong viÖc thùc hiÖn lÖnh, çc c«ng ty
chøng kho¸n cïng hîp t¸c, trî gióp nhau kh¾c phôc. H×nh thøc nhËn lÖnh cña
kh¸ch hµng còng phong phó h¬n tr−íc víi çc h×nh thøc nh− nhËn lÖnh qua
®iÖn tho¹i, qua fax, qua Internet, nhê ®ã gãp phÇn gióp çc c«ng ty chøng
kho¸n më réng ®èi t−îng kh¸ch hµng.
Ngoµi ra, çc c«ng ty chøng kho¸n còng ®· thùc hiÖn tèt çc dÞch vô
phô trî cho ho¹t ®éng m«i giíi nh− cung cÊp miÔn phÝ çc b¸o ço giao dÞch
cho ng−êi ®Çu t−, tæ chøc çc buæi ph©n tÝch diÔn biÕn t×nh h×nh thÞ tr−êng cho
ng−êi ®Çu t−, phèi hîp víi çc ng©n hµng th−¬ng m¹i (NHTM) thùc hiÖn dÞch
vô cÇm cè chøng kho¸n, øng tr−íc tiÒn b¸n chøng kho¸n. Nhê ®ã, kh¸ch hµng
cã thÓ ®−a ra çc quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n, kÞp thêi vµ gia t¨ng kho¶n ®Çu t− cña
m×nh, c«ng ty chøng kho¸n còng gia t¨ng gi¸ trÞ giao dÞch.
ChÝnh s¸ch phÝ m«i giíi còng ®−îc çc c«ng ty chøng kho¸n ¸p dông
linh ho¹t trªn c¬ së møc trÇn do ph¸p luËt quy ®Þnh. Møc phÝ th−êng ®−îc −u
®·i ®èi víi nh÷ng lÖnh giao dÞch lín vµ víi kh¸ch hµng cã gi¸ trÞ giao dÞch lín
tÝnh trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh (hµng tuÇn, hµng th¸ng). Møc phÝ
m«i giíi hiÖn nay còng ®−îc coi lµ mét c«ng cô ®Ó çc c«ng ty chøng kho¸n
c¹nh tranh víi nhau. Bèn c«ng ty chøng kho¸n B¶o ViÖt, c«ng ty chøng kho¸n
Sµi Gßn, c«ng ty chøng kho¸n Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn vµ c«ng ty
chøng kho¸n ACB ®−îc biÕt ®Õn lµ 4 ®¬n vÞ cã thÞ phÇn m«i giíi lín nhÊt.
64
2.2 .2. NghiÖp vô qu¶n lý danh môc ®Çu t− chøng kho¸n
Qu¶n lý danh môc ®Çu t− chøng kho¸n lµ viÖc c«ng ty chøng kho¸n x©y
dùng mét danh môc çc lo¹i chøng kho¸n, tµi s¶n ®Çu t− ®¸p øng tèt nhÊt nhu
cÇu cña kh¸ch hµng vµ sau ®ã thùc hiÖn theo dâi ®iÒu chØnh çc danh môc nµy
nh»m ®¹t ®−îc nh÷ng môc tiªu ®Çu t− ®Ò ra. YÕu tè quan träng ®Çu tiªn mµ
kh¸ch hµng quan t©m ®ã lµ møc ®é rñi ro mµ hä chÊp nhËn, vµ ®©y lµ c¬ së ®Ó
c«ng ty thùc hiÖn qu¶n lý danh môc ®Çu t− x¸c ®Þnh danh môc ®Çu t− sao cho
lîi tøc thu ®−îc lµ tèi −u víi rñi ro kh«ng v−ît qu¸ møc chÊp nhËn ®· ®Þnh
tr−íc. Do vËy, c«ng ty chøng kho¸n chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi danh môc ®Çu t−
chøng kho¸n cña kh¸ch hµng (lµ çc ç nh©n hoÆc tæ chøc ®Çu t−). C«ng ty
®−îc h−ëng phÝ qu¶n lý danh môc ®Çu t− vµ cã quyÒn tù quyÕt ®Þnh viÖc lËp
danh môc ®Çu t− cho kh¸ch hµng trong khu«n khæ vµ h¹n chÕ tho¶ thuËn víi
kh¸ch hµng. Rñi ro, lîi nhuËn còng nh− thua lç cña danh môc ®Çu t− ®Òu do
kh¸ch hµng ®−îc h−ëng hoÆc g¸nh chÞu trong ph¹m vi ®· tho¶ thuËn víi c«ng
ty chøng kho¸n.
§Õn nay t¹i ViÖt Nam ®· cã 13 c«ng ty chøng kho¸n ®−îc cÊp phÐp ho¹t
®éng nghiÖp vô qu¶n lý danh môc ®Çu t− trong ®ã cã 3 c«ng ty lµ C«ng ty
chøng kho¸n §Çu t−, C«ng ty chøng kho¸n B¶o ViÖt, C«ng ty chøng kho¸n
Th¨ng Long ®· triÓn khai thùc hiÖn nghiÖp vô nµy. N¨m 2004, nghiÖp vô m«i
giíi chøng kho¸n ®· ®−îc triÓn khai m¹nh h¬n ë mét sè c«ng ty chøng kho¸n.
B»ng chøng lµ ®· cã thªm C«ng ty chøng kho¸n ACB, C«ng ty chøng kho¸n
N«ng nghiÖp b¾t ®Çu triÓn khai nghiÖp vô nµy víi çc hîp ®ång cã gi¸ trÞ lín
hµng tr¨m, hµng chôc tû ®ång. Tuy nhiªn, nghiÖp vô qu¶n lý danh môc ®Çu t−
vÉn ch−a ph¶i lµ nghiÖp vô ®−îc çc c«ng ty triÓn khai tÝch cùc, doanh sè giao
dÞch cña nghiÖp vô nµy kh«ng cao, cßn rÌ dÆt, mang tÝnh tËp d−ît. §iÒu nµy
mét phÇn lµ do xu h−íng cña ng−êi ®Çu t− trong giai ®o¹n ®Çu th−êng thÝch tù
m×nh ®Çu t− h¬n lµ ñy th¸c cho ng−êi kh¸c qu¶n lý, ®Çu t− hé m×nh. Thªm vµo
n÷a, ®©y lµ nghiÖp vô ®ßi hái tÝnh chuyªn nghiÖp cao trong khi kh¶ n¨ng ®¸p
øng cña c«ng ty chøng kho¸n trong giai ®o¹n ®Çu cßn rÊt khiªm tèn. Ngoµi ra,
do hµng hãa trªn thÞ tr−êng ch−a nhiÒu, sè l−îng cæ phiÕu thùc ®−îc giao dÞch
65
thÊp h¬n nhiÒu so víi sè l−îng chøng kho¸n ph¸t hµnh do tû lÖ cæ phÇn cña
Nhµ n−íc ë çc doanh nghiÖp nµy cßn lín, ch−a ®a d¹ng nªn kh«ng cã ®iÒu
kiÖn triÓn khai.
2.2.3. NghiÖp vô t− vÊn
Nh×n chung, nghiÖp vô t− vÊn bao gåm nhiÒu néi dung nh− t− vÊn ®Çu
t− danh môc, t− vÊn ®Çu t− cæ phiÕu, t− vÊn ®Çu t− çc s¶n phÈm ph¸i sinh,t−
vÊn ®Çu t− danh môc tr¸i phiÕu,… vµ ®−îc gäi chung lµ t− vÊn tµi chÝnh, t−
vÊn cæ phÇn ho¸, t− vÊn niªm yÕt,.…
Trong nghiÖp vô t− vÊn tµi chÝnh, ng−êi t− vÊn ®ãng vai trß rÊt quan
träng trong viÖc ra quyÕt ®Þnh ®Çu t− cña kh¸ch hµng. ViÖc ra quyÕt ®Þnh nµy
phô thuéc vµo khèi l−îng th«ng tin mµ nhµ t− vÊn cung cÊp, thêi ®iÓm cung
cÊp th«ng tin vµ ®é chÝnh x¸c cña th«ng tin ®ã. Nh÷ng th«ng tin mµ nhµ t− vÊn
cã thÓ cung cÊp cho kh¸ch hµng bao gåm th«ng tin vÒ t×nh h×nh thÞ tr−êng, gi¸
c¶ chøng kho¸n, chØ sè, th«ng tin vÒ nhãm ngµnh cô thÓ (®Ó thÊy ®−îc m«i
tr−êng kinh doanh cña nhãm ngµnh, vÞ trÝ, vai trß cña nhãm ngµnh ®èi víi nÒn
kinh tÕ còng nh− c¬ héi ph¸t triÓn trong t−¬ng lai, møc ®é quan t©m cña c«ng
chóng…). H¬n n÷a, ng−êi t− vÊn cßn ph¶i ®¶m b¶o cung cÊp th«ng tin ®Çy ®ñ
cho kh¸ch hµng vµ gi¶i thÝch râ rµng vÒ çc rñi ro mµ kh¸ch hµng cã thÓ ph¶i
g¸nh chÞu, ®ång thêi, hä kh«ng ®−îc kh¼ng ®Þnh vÒ lîi nhuËn cña çc kho¶n
®Çu t− mµ hä t− vÊn.
HiÖn nay c¶ 13 c«ng ty chøng kho¸n ®Òu ®−îc cÊp phÐp thùc hiÖn
nghiÖp vô nµy. Nh÷ng ngµy ®Çu thÞ tr−êng míi ®i vµo ho¹t ®éng, çc c«ng ty
chøng kho¸n còng lµ nh÷ng chñ thÓ gãp phÇn tuyªn truyÒn, phæ biÕn kiÕn thøc
vÒ chøng kho¸n cho c«ng chóng ®Çu t−. §Õn nay, ngoµi viÖc duy tr× ho¹t ®éng
t− vÊn ®Çu t− trùc tiÕp cho kh¸ch hµng, cung cÊp miÔn phÝ çc b¸o ço giao
dÞch ®Þnh kú cã ph©n tÝch, khuyÕn ço, gióp cho ng−êi ®Çu t− nh×n nhËn diÔn
biÕn thÞ tr−êng, lùa chän chøng kho¸n ®Çu t− d−íi con m¾t cña ng−êi ®Çu t−
chuyªn nghiÖp, c«ng ty chøng kho¸n ®· më réng h×nh thøc t− vÊn cã tÝnh chÊt
chuyªn m«n s©u h¬n nh− t− vÊn ph¸t hµnh cho mét sè c«ng ty niªm yÕt trªn
66
Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n cã ý ®Þnh ph¸t hµnh thªm, t− vÊn t¸i cÊu
tróc tµi chÝnh, t− vÊn dù ¸n cho c¶ doanh nghiÖp trong n−íc vµ doanh nghiÖp
n−íc ngoµi. §Æc biÖt trong thêi gian qua, çc c«ng ty chøng kho¸n ®· tÝch cùc
tham gia m¹nh mÏ vµo tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa b»ng viÖc t− vÊn cæ phÇn hãa,
®Þnh gi¸ doanh nghiÖp, tæ chøc b¸n ®Êu gi¸ cæ phÇn cho c«ng ty cæ phÇn.
Trong ®ã, ®Æc biÖt cã hîp ®ång lín nh− hîp ®ång t− vÊn cæ phÇn hãa cho
Tæng c«ng ty Saigontourist, tæ chøc ®Êu gi¸ cho C«ng ty b¶o hiÓm B¶o Minh,
Tæng c«ng ty s÷a ViÖt Nam (Vinamilk). Còng nh− nghiÖp vô m«i giíi, çc
c«ng ty chøng kho¸n lín nh− C«ng ty chøng kho¸n B¶o ViÖt, C«ng ty chøng
kho¸n Sµi Gßn, C«ng ty chøng kho¸n Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn, C«ng ty
chøng kho¸n ACB thùc hiÖn phÇn lín çc hîp ®ång t− vÊn, sè Ýt cßn l¹i thuéc
vÒ çc c«ng ty nh− C«ng ty chøng kho¸n §Ö NhÊt vµ C«ng ty chøng kho¸n
Ng©n hµng C«ng th−¬ng.
Cã thÓ nãi ®©y lµ nghiÖp vô cã tÝnh chuyÓn biÕn râ rÖt nhÊt trong sè çc
nghiÖp vô çc c«ng ty chøng kho¸n ®· thùc hiÖn. Ngoµi ra, cïng víi sè l−îng
c«ng ty ®−îc niªm yÕt trªn Trung t©m giao dÞch t¨ng lªn còng lµ tõng ®ã sè
c«ng ty cæ phÇn ®−îc c«ng ty chøng kho¸n t− vÊn niªm yÕt thµnh c«ng. VÒ
ho¹t ®éng t− vÊn ph¸t hµnh vµ t− vÊn niªm yÕt, ngoµi viÖc phô thuéc vµo n¨ng
lùc chuyªn m«n cña c«ng ty chøng kho¸n, cßn phô thuéc rÊt lín vµo t×nh h×nh
giao dÞch trªn thÞ tr−êng chÝnh thøc. Trong giai ®o¹n thÞ tr−êng ®i xuèng (tõ
cuèi n¨m 2001 ®Õn hÕt quý III n¨m 2003), viÖc t− vÊn niªm yÕt vµ t− vÊn ph¸t
hµnh lµ ®Æc biÖt khã kh¨n, nhiÒu hîp ®ång ®· ®−îc ký kÕt nh−ng vÉn trong
giai ®o¹n triÓn khai do thÞ tr−êng ch−a thuËn lîi mÆc dï vÉn ®−îc çc c«ng ty
chøng kho¸n duy tr×. V× thÕ sè l−îng c«ng ty cæ phÇn ®−îc c«ng ty chøng
kho¸n t− vÊn niªm yÕt thµnh c«ng kh«ng ®Òu qua çc n¨m nh− n¨m 2002 cã
thªm 11 c«ng ty, n¨m 2003 cã thªm 2 c«ng ty niªm yÕt vµ 5 th¸ng ®Çu n¨m
2004 cã thªm 3 c«ng ty.
Mét sè c«ng ty ®· tiÕn hµnh rÊt cã hiÖu qu¶ nghiÖp vô t− vÊn cæ phÇn
ho¸. NghiÖp vô nµy mang l¹i cho kh¸ch hµng cña çc c«ng ty nhiÒu lîi Ých.
Thø nhÊt, nh©n viªn t− vÊn sÏ gióp doanh nghiÖp lËp ra mét quy tr×nh thùc
67
hiÖn cæ phÇn ho¸ hiÖu qu¶, hç trî ®¾c lùc cho viÖc qu¶ng b¸ tªn tuæi, thu hót
c«ng chóng quan t©m ®Õn viÖc ®Çu t− vµo doanh nghiÖp. Nhê ®ã viÖc b¸n cæ
phÇn sÏ ®−îc thùc hiÖn dÔ dµng h¬n vµ nhiÒu kh¶ n¨ng doanh nghiÖp sÏ b¸n
®−îc cæ phÇn víi gi¸ cao h¬n mÖnh gi¸. Ngoµi ra, trong mét sè tr−êng hîp çc
c«ng ty chøng kho¸n cã thÓ ®øng ra b¶o l·nh ph¸t hµnh cho doanh nghiÖp cæ
phÇn, ®¶m b¶o viÖc b¸n cæ phÇn sÏ ®−îc thùc hiÖn nhanh chãng. Thø hai, t−
vÊn cæ phÇn ho¸ còng sÏ cung cÊp dÞch vô qu¶n lý danh s¸ch çc cæ ®«ng,
gióp gi¸m ®èc çc doanh nghiÖp n¾m râ çc ®èi t−îng gãp vèn vµo doanh
nghiÖp m×nh.
B¶ng 2. Doanh thu ho¹t ®éng t− vÊn cña çc c«ng ty chøng kho¸n
§¬n vÞ: triÖu ®ång
N¨m 2001 2002 2003

Doanh thu t− vÊn 1.593 1.364 4.388
2.2.4. NghiÖp vô b¶o l·nh ph¸t hµnh

B¶o l·nh ph¸t hµnh lµ viÖc hç trî ®¬n vÞ ph¸t hµnh huy ®éng vèn b»ng
çch b¸n chøng kho¸n trªn thÞ tr−êng. Sù hç trî ®ã gióp ®¬n vÞ ph¸t hµnh n¾m
ch¾c kh¶ n¨ng huy ®éng vèn vµ cã kÕ ho¹ch sö dông vèn huy ®éng.
HiÖn nay cã 9 c«ng ty chøng kho¸n ®−îc cÊp phÐp thùc hiÖn nghiÖp vô
b¶o l·nh ph¸t hµnh, tuy nhiªn, kh«ng ph¶i c«ng ty nµo còng ®ñ n¨ng lùc tµi
chÝnh ®Ó cã thÓ thùc hiÖn nhiÒu hîp ®ång b¶o l·nh trong cïng thêi ®iÓm vµ ®ñ
tr−êng vèn ®Ó cã thÓ bao tiªu hÕt çc s¶n phÈm ®· b¶o l·nh trong thêi gian
dµi. Mét sè c«ng ty chøng kho¸n lín ®· b¾t ®Çu tËp trung vµo nghiÖp vô b¶o
l·nh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh phñ, vÝ dô nh− C«ng ty chøng kho¸n B¶o ViÖt
®· cã b−íc ®ét ph¸ trong nghiÖp vô b¶o l·nh ph¸t hµnh, ngoµi ra, B¶o ViÖt lµ
c«ng ty chøng kho¸n ®Çu tiªn b¶o l·nh ph¸t hµnh thµnh c«ng lo¹i tr¸i phiÕu cã
kú h¹n dµi 10 n¨m vµ 15 n¨m, ®©y lµ nh÷ng lo¹i tr¸i phiÕu dµi h¹n ®Çu tiªn
68
trªn thÞ tr−êng tµi chÝnh ViÖt Nam, t¹o tiÒn ®Ò vÒ l·i suÊt cho çc lo¹i chøng
kho¸n cã kú h¹n sau nµy. B¶o ViÖt còng lµ c«ng ty tÝch cùc tham gia vµo thÞ
tr−êng ®Êu thÇu tr¸i phiÕu ChÝnh phñ víi tæng khèi l−îng tróng thÇu chiÕn ®Õn
38% tæng khèi l−îng tr¸i phiÕu ph¸t hµnh qua TTGDCK Thµnh phè Hå ChÝ
Minh trong n¨m 2002.
2.2.5. NghiÖp vô tù doanh
§©y lµ nghiÖp vô kinh doanh do c«ng ty thùc hiÖn v× lîi Ých cña chÝnh
m×nh. Nh− vËy khi thùc hiÖn nghiÖp vô nµy, c«ng ty chøng kho¸n ®ãng vai trß
lµ ng−êi ®Çu t− cã tæ chøc trªn thÞ tr−êng. Cïng víi nghiÖp vô m«i giíi,
nghiÖp vô tù doanh còng ®−îc çc c«ng ty chøng kho¸n chó träng thùc hiÖn.
NhiÒu c«ng ty ®· t¨ng vèn ®iÒu lÖ ®Ó thùc hiÖn nghiÖp vô nµy nh− CTCK Sµi
Gßn t¨ng tõ 11 tû ®ång lªn 20 tû ®ång, CTCK Th¨ng Long t¨ng vèn tõ 9 tû
lªn 43 tû ®ång, CTCK Ng©n hµng §Çu t− vµ Ph¸t triÓn vµ CTCK Ng©n hµng
N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n t¨ng vèn lªn 100 tû ®Ó gia t¨ng tiÒm lùc
tµi chÝnh. Tæng gi¸ trÞ giao dÞch vµ doanh thu tù doanh ®· t¨ng m¹nh qua çc
n¨m mÆc dï møc ®é t¨ng cã kh¸c nhau ë tõng c«ng ty. HiÖn ®· cã sù thay ®æi
vÒ kÕt cÊu danh môc ®Çu t− chøng kho¸n tù doanh ë çc c«ng ty. NÕu nh−
trong hai n¨m ®Çu tiªn sau khi thÞ tr−êng thµnh lËp, çc c«ng ty chØ tËp trung
vµo tù doanh cæ phiÕu ch−a niªm yÕt th× b¾t ®Çu tõ nöa cuèi n¨m 2002 ®Õn
nay, çc c«ng ty l¹i tËp trung vµo tù doanh tr¸i phiÕu vµ cæ phiÕu ch−a niªm
yÕt. Nh÷ng c«ng ty tù doanh nhiÒu cæ phiÕu gåm C«ng ty chøng kho¸n §Ö
nhÊt, C«ng ty chøng kho¸n ACB; nh÷ng c«ng ty tù doanh nhiÒu tr¸i phiÕu lµ
C«ng ty chøng kho¸n Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, C«ng
ty chøng kho¸n Ng©n hµng Ngo¹i th−¬ng, C«ng ty chøng kho¸n Ng©n hµng
C«ng th−¬ng, C«ng ty chøng kho¸n Ng©n hµng §Çu t− vµ ph¸t triÓn. GÇn ®©y,
gi¸ trÞ tr¸i phiÕu tù doanh gia t¨ng lµ do çc c«ng ty thùc hiÖn nghiÖp vô b¶o
l·nh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh phñ theo h×nh thøc cam kÕt ch¾c ch¾n vµ thùc
hiÖn giao dÞch tr¸i phiÕu theo hîp ®ång cã kú h¹n.
69
B¶ng 3: Tæng gi¸ trÞ giao dÞch tù doanh vµ doanh thu tù doanh cña
çc c«ng ty chøng kho¸n
§¬n vÞ: tû ®ång
Th¸ng
N¨m 2001 2002 2003
5/2004
Tæng gi¸ trÞ giao dÞch tù doanh 34 186 6.870 6.464
Doanh thu tù doanh 8 7 18 N/A
Qua ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn çc nghiÖp vô trªn, nhãm nghiªn cøu
cã mét sè nhËn xÐt sau:
VÒ çc c«ng ty chøng kho¸n: HiÖn nay, ë ViÖt Nam cã 13 c«ng ty

chøng kho¸n ®· ®−îc cÊp phÐp lµm thµnh viªn cña Trung t©m Giao dÞch chøng
kho¸n víi tæng sè vèn ®iÒu lÖ lµ 608 tû ®ång. MÆc dï thêi gian ho¹t ®éng
kh«ng dµi, quy m« cßn nhá bÐ nh−ng cã thÓ nãi çc c«ng ty chøng kho¸n ®·
cã nh÷ng ®ãng gãp ®¸ng kÓ cho sù ph¸t triÓn cña TTCK ViÖt Nam trong thêi
gian qua. §Æc ®iÓm cña çc c«ng ty chøng kho¸n ë ViÖt Nam hiÖn nay lµ:
C«ng ty chøng kho¸n ®−îc thµnh lËp víi hai lo¹i h×nh lµ c«ng ty cæ phÇn hoÆc
c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. PhÇn lín çc c«ng ty chøng kho¸n do mét c«ng
ty tµi chÝnh hoÆc mét ng©n hµng thµnh lËp vµ nhËn ®−îc sù hç trî cña çc tæ
chøc nµy trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. TiÒm lùc tµi chÝnh cña çc c«ng ty chøng
kho¸n ch−a m¹nh, møc vèn ®iÒu lÖ cña çc c«ng ty chøng kho¸n ®Òu d−íi 100
tû ®ång, trong sè 13 c«ng ty chøng kho¸n chØ cã 2 c«ng ty cã sè vèn ®iÒu lÖ
®¹t 100 tû ®ång. NÕu so s¸nh víi çc c«ng ty chøng kho¸n ë çc n−íc trong
khu vùc vµ trªn thÕ giíi th× møc vèn nµy lµ qu¸ nhá bÐ.
VÒ çc nghiÖp vô kinh doanh chøng kho¸n: HÇu hÕt çc c«ng ty chøng
kho¸n (10 c«ng ty) tham gia ®Çy ®ñ 5 lo¹i h×nh nghiÖp vô: m«i giíi, tù doanh,
b¶o l·nh ph¸t hµnh, qu¶n lý danh môc ®Çu t−, t− vÊn chøng kho¸n. Tuy nhiªn
70
ch−a cã mét c«ng ty nµo thùc sù næi bËt ë mét m¶ng ho¹t ®éng cô thÓ. MÆc dï
nghiÖp vô m«i giíi ®−îc çc c«ng ty thùc hiÖn tÝch cùc nhÊt, cã sù gia t¨ng
tuyÖt ®èi vÒ sè l−îng tµi kho¶n cña ng−êi ®Çu t− nh−ng hiÖn míi chØ cã
0.025% d©n sè ViÖt Nam tham gia ®Çu t− chøng kho¸n (gÇn 20.000 tµi kho¶n
giao dÞch chøng kho¸n trªn so víi 80 triÖu d©n). Ngoµi nguyªn nh©n thiÕu sù
hiÓu biÕt cña ng−êi d©n vÒ chøng kho¸n vµ TTCK th× chÊt l−îng t− vÊn ®Çu t−
trùc tiÕp cña çc c«ng ty chøng kho¸n ch−a ®¸p øng ®−îc ®ßi hái cña ng−êi
®Çu t− còng lµ mét nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nµy.
Trong viÖc thùc hiÖn nghiÖp vô t− vÊn tµi chÝnh vµ ®Çu t− chøng kho¸n
®· xuÊt hiÖn t×nh tr¹ng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh khi tham gia ®Êu thÇu çc
hîp ®ång t− vÊn, ®Æc biÖt lµ gi÷a çc c«ng ty trong cïng ®Þa bµn. Trong viÖc t−
vÊn ph¸t hµnh, t− vÊn niªm yÕt, çc c«ng ty chøng kho¸n míi chØ thÓ hiÖn vai
trß quan viÖc chuÈn bÞ hå s¬ xin niªm yÕt. Vai trß t− vÊn sau niªm yÕt ch−a
®−îc ph¸t huy, b»ng chøng lµ ®a phÇn çc c«ng ty niªm yÕt ch−a thùc hiÖn tèt
çc quy ®Þnh vÒ c«ng bè th«ng tin vµ mét sè c«ng ty niªm yÕt cßn lóng tóng
trong viÖc xö lý t×nh huèng bÊt lîi ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh
doanh.
VÒ chÊt l−îng ®éi ngò nh©n viªn hµnh nghÒ:
Tæng sè nh©n viªn ®−îc cÊp giÊy phÐp hµnh nghÒ kinh doanh chøng
kho¸n ë çc c«ng ty hiÖn nay lµ 230 ng−êi. ChÊt l−îng nguån nh©n lùc cña
çc c«ng ty chøng kho¸n hiÖn nay ®· ®−îc çc c«ng ty chó träng. Yªu cÇu
c«ng viÖc cao h¬n céng víi møc ®é c¹nh tranh ngµy cµng gia t¨ng khiÕn cho
viÖc n©ng cao tr×nh ®é cña ®éi ngò nh©n viªn hµnh nghÒ lµ mét nhu cÇu cÊp
b¸ch. §éi ngò nh©n viªn cña çc c«ng ty ®−îc t¨ng lªn c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt
l−îng, nhiÒu c«ng ty ®· thu hót ®−îc çc chuyªn gia vÒ tµi chÝnh ®−îc ®µo t¹o
bµi b¶n c¶ ë trong n−íc vµ n−íc ngoµi. TÝnh chuyªn nghiÖp trong thùc thi
nghiÖp vô, giao tiÕp vµ phôc vô kh¸ch hµng ®· ®−îc c¶i thiÖn râ rÖt, nhê ®ã
chÊt l−îng dÞch vô cung cÊp cho kh¸ch hµng còng ®−îc n©ng cao. §iÓn h×nh lµ
c«ng ty chøng kho¸n Sµi Gßn víi chiÕn l−îc ®Çu t− m¹nh cho viÖc t×m kiÕm
71
nh©n sù cã tµi, cã kinh nghiÖm vµ am hiÓu thÞ tr−êng. §ång thêi víi viÖc x©y
dùng ®éi ngò nh©n viªn hïng hËu, c«ng ty nµy cßn duy tr× ®−îc mét “v¨n ho¸
c«ng ty”, ®ã lµ viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cèt lâi cña c«ng ty ®−îc x©y dùng trªn çc
mèi quan hÖ bÒn v÷ng víi kh¸ch hµng, víi çc cæ ®«ng, çc ®èi t¸c, çc c¬
quan qu¶n lý còng nh− gi÷a çc nh©n viªn trong c«ng ty. Ph−¬ng ch©m cña
SSI lµ “®éi ngò nh©n viªn giái t¹o nªn c«ng ty lín m¹nh.”
ChÊt l−îng cña ®éi ngò nh©n viªn còng gãp phÇn rÊt lín trong viÖc t¹o
nªn vµ duy tr× uy tÝn cña çc c«ng ty chøng kho¸n. Mét trong nh÷ng yÕu tè ®Ó
®¸nh gi¸ chÊt l−îng chÝnh lµ viÖc tu©n thñ çc quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ çc
ho¹t ®éng cña c«ng ty, tu©n thñ çc quy ®Þnh néi bé.
Tuy nhiªn, chÊt l−îng ®éi ngò nh©n viªn hµnh nghÒ hiÖn nay ch−a ®¸p
øng ®−îc nh÷ng yªu cÇu ngµy cµng cao cña thÞ tr−êng. §éi ngò nh©n viªn mÆc
dï ®−îc ®µo t¹o c¬ b¶n, hÇu hÕt cã tr×nh ®é ®¹i häc trë lªn, mét sè ®· lµm viÖc
trong ngµnh tµi chÝnh ng©n hµng, mét sè Ýt ®· ®−îc cö tham gia çc kho¸ ®µo
t¹o vÒ lÜnh vùc chøng kho¸n nh−ng thêi gian ®µo t¹o ng¾n, møc ®é chuyªn s©u
ch−a cao nªn phÇn lín çc nh©n viªn c«ng ty chøng kho¸n ch−a cã nhiÒu kinh
nghiÖm thùc tÕ. ViÖc ®µo t¹o cÊp chøng chØ hµnh nghÒ kinh doanh chøng
kho¸n cßn nhiÒu h¹n chÕ vÒ gi¶ng viªn vµ gi¸o tr×nh gi¶ng d¹y, ch−a cã
ch−¬ng tr×nh riªng cho tõng vÞ trÝ chuyªn m«n.
2.3. Thùc tr¹ng thanh tra, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña çc c«ng ty chøng
kho¸n
Çc ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n cña c«ng ty chøng kho¸n ¶nh
h−ëng nhiÒu tíi lîi Ých cña çc nhµ ®Çu t−. Çc c«ng ty chøng kho¸n cã thÓ cã
nh÷ng hµnh vi vi ph¹m nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña TTCK, ¶nh h−ëng tíi lîi Ých
vµ quyÒn lîi cña çc nhµ ®Çu t− chøng kho¸n.
MÆt kh¸c, víi sè l−îng c«ng ty chøng kho¸n ngµy cµng nhiÒu, ph¹m vi
ho¹t ®éng cña çc c«ng ty chøng kho¸n ngµy cµng t¨ng, tÝnh chÊt ho¹t ®éng
cña çc c«ng ty chøng kho¸n ngµy cµng më réng vµ ®a d¹ng, tÝnh c¹nh tranh
gi÷a çc c«ng ty chøng kho¸n ngµy cµng gay g¾t tÊt yÕu khiÕn çc c«ng ty
72
chøng kho¸n dÔ gÆp nhiÒu rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n cña
m×nh, cã thÓ dÉn ®Õn ph¸ s¶n.
ChÝnh v× vËy, viÖc thanh tra, gi¸m s¸t çc c«ng ty chøng kho¸n lµ mét
yªu cÇu b¾t buéc ®Æt ra ®èi víi bÊt kú mét TTCK nµo, nh»m ®¶m b¶o quyÒn
lîi cho çc nhµ ®Çu t−, qua ®ã ®¶m b¶o tÝnh minh b¹ch, an toµn vµ æn ®Þnh cña
TTCK.
Tiªu chÝ gi¸m s¸t TTCK tËp trung ®−îc chia thµnh 3 lo¹i, ®ã lµ tiªu chÝ
ph¸t hiÖn giao dÞch thao tóng, tiªu chÝ ph¸t hiÖn giao dÞch néi gi¸n vµ tiªu chÝ
ph¸t hiÖn viÖc t¹o dùng hoÆc truyÒn b¸ th«ng tin g©y ¶nh h−ëng ®Õn TTCK.
ViÖc gi¸m s¸t giao dÞch thêi gian qua vÉn ®−îc thùc hiÖn t¹i Trung t©m Ggiao
dÞch chøng kho¸n TP.HCM trªn c¬ së çc biÓu mÉu, b¸o ço vÒ giao dÞch
®−îc tæng hîp vµ ph©n tÝch. Khi ph¸t hiÖn hµnh vi sai ph¹m, Trung t©m Giao
dÞch thu thËp çc th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó chuyÓn lªn UBCKNN ®Ó lµm c¨n cø ra
quyÕt ®Þnh thanh tra.
ViÖc gi¸m s¸t ®èi víi çc c«ng ty chøng kho¸n ®−îc thùc hiÖn víi çc
néi dung: viÖc duy tr× vèn kh¶ dông cña c«ng ty chøng kho¸n, chÊt l−îng tµi
s¶n cã, kÕt qu¶ kinh doanh, vèn thùc cã, nghÜa vô ®èi víi ng©n s¸ch nhµ n−íc,
kÕt qu¶ qu¶n lý, ®iÒu hµnh, çc ®iÒu kiÖn quy ®Þnh trong giÊy phÐp ho¹t ®éng.
Ho¹t ®éng gi¸m s¸t ®èi víi çc c«ng ty chøng kho¸n lµ mét ho¹t ®éng ®−îc
tiÕn hµnh th−êng xuyªn, liªn tôc.
2.3.1. KÕt qu¶ thanh tra, gi¸m s¸t vÒ çc hµnh vi vi ph¹m cña c«ng
ty chøng kho¸n
- Ho¹t ®éng néi gi¸n: Qua h¬n 4 n¨m TTCK ®i vµo ho¹t ®éng, mÆc
dï ch−a ph¸t hiÖn vµ xö lý ®−îc hµnh vi th«ng tin néi gi¸n nµo nh−ng qua
nh÷ng diÔn biÕn trªn TTCK th× cã thÓ nhËn ®Þnh r»ng ®· cã nh÷ng dÊu hiÖu
cña hµnh vi th«ng tin néi gi¸n. Nh÷ng dÊu hiÖu nµy biÓu hiÖn trªn thùc tÕ b»ng
khèi l−îng giao dÞch, gi¸ chøng kho¸n giao dÞch,….tr−íc thêi ®iÓm çc th«ng
tin quan träng ®−îc c«ng bè ra c«ng chóng nh− thay ®æi çc chÝnh s¸ch ¸p
dông ®èi víi thÞ tr−êng (thay ®æi biªn ®é dao ®éng gi¸, khèi l−îng giao dÞch,
73
gi¶m ngµy thanh to¸n,…), c«ng bè ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu, chia cæ tøc cña
tæ chøc ph¸t hµnh, tæ chøc niªm yÕt.
§èi víi TTCK ViÖt Nam trong giai ®o¹n ®Çu sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n
trong viÖc nghiªm cÊm hµnh vi giao dÞch néi gi¸n do ph¸p luËt qu¶n lý th«ng
tin kinh tÕ quan träng cña Nhµ n−íc, doanh nghiÖp ch−a ®ång bé, ®Çy ®ñ vµ
hiÖu lùc ph¸p lý ch−a cao; doanh nghiÖp ch−a cã thãi quen vµ ch−a thÊy râ
tr¸ch nhiÖm trong viÖc cung cÊp, qu¶n lý th«ng tin kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ.
Víi khung ph¸p lý hiÖn nay, viÖc nhËn diÖn vµ xö lý çc ®èi t−îng cã
hµnh vi th«ng tin néi gi¸n sÏ rÊt khã thùc hiÖn bëi v× giao dÞch néi gi¸n theo
quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®−îc hiÓu nh− mét ho¹t ®éng mua, b¸n chøng kho¸n
tr−íc khi tæ chøc ph¸t hµnh c«ng bè ra c«ng chóng çc th«ng tin cã thÓ ¶nh
h−ëng ®Õn gi¸ chøng kho¸n. Trong tr−êng hîp nµy, mét ng−êi ®Æt lÖnh mua,
b¸n chøng kho¸n víi sè l−îng lín tr−íc ®ã còng khã cã c¬ së ®Ó chøng minh,
kÕt luËn r»ng hä ®· sö dông çc th«ng tin néi gi¸n do nh©n viªn c«ng ty chøng
kho¸n còng nh− çc c¬ quan cã liªn quan cung cÊp.
- Hµnh vi lòng ®o¹n thÞ tr−êng: Trong thêi gian qua, trªn TTCK
còng ®· xuÊt hiÖn mét sè vô viÖc cã biÓu hiÖn cña hµnh vi lòng ®o¹n thÞ
tr−êng nh−ng qua qu¸ tr×nh gi¸m s¸t, kiÓm tra trùc tiÕp, çn bé qu¶n lý vÉn
ch−a cã ®ñ c¬ së ®Ó chøng minh vµ kÕt luËn ®ã lµ hµnh vi lòng ®o¹n thÞ tr−êng
®Ó xö lý theo quy ®Þnh hiÖn hµnh.
- VÒ c«ng bè th«ng tin: Thùc tÕ ®· cã mét vµi c«ng ty chøng kho¸n

kh«ng chÊp hµnh nghiªm chØnh chÕ ®é b¸o ço vµ c«ng bè th«ng tin nh− nép
b¸o ço kh«ng ®óng h¹n, c«ng bè sè liÖu kh«ng khíp,… g©y ph¶n øng ®èi víi
çc nhµ ®Çu t−. Víi c«ng t¸c gi¸m s¸t çc ho¹t ®éng giao dÞch, TTGDCK ®·
ph¸t hiÖn 7 tr−êng hîp thµnh viªn chñ chèt cña c«ng ty niªm yÕt kh«ng c«ng
bè th«ng tin vµ 1 tr−êng hîp cæ ®«ng lín giao dÞch lµm thay ®æi tû lÖ n¾m gi÷
5% cæ phiÕu cña mét tæ chøc ph¸t hµnh nh−ng kh«ng thùc hiÖn b¸o ço theo
quy ®Þnh.
74
Ngoµi ra, thêi gian c«ng bè th«ng tin cßn chËm, ch−a cã tÝnh chÊt cËp
nhËt, tøc th×; h×nh thøc c«ng bè th«ng tin cßn nghÌo nµn, thñ c«ng nªn kh«ng
phï hîp víi sù biÕn chuyÓn cña thÞ tr−êng; th«ng tin cßn thiÕu vµ viÖc tiÕp xóc
víi çc c¬ quan h÷u quan ®Ó lÊy th«ng tin cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, ch−a ph¸t
triÓn çc kªnh lÊy th«ng tin tù ®éng, çc trang web cßn s¬ sµi, tÝnh cËp nhËt
ch−a cao.
- Hµnh vi tham gia ho¹t ®éng tÝn dông vµ cho vay b¶o chøng: KÓ
tõ khi TTCK ®i vµo ho¹t ®éng ®Õn nay th× çc c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch
hµng tham gia trªn thÞ tr−êng ®· tu©n thñ ®óng quy ®Þnh nµy. Tuy nhiªn, hiÖn
nay cã hiÖn t−îng çc c«ng ty mÑ, c«ng ty b¶o l·nh ®øng ®»ng sau çc c«ng
ty chøng kho¸n thùc hiÖn ho¹t ®éng tÝn dông cho kh¸ch hµng cña c«ng ty
chøng kho¸n do m×nh thµnh lËp. ViÖc nµy lµ hoµn toµn hîp lÖ, kh«ng vi ph¹m
quy ®Þnh cña ph¸p luËt chøng kho¸n hiÖn hµnh. Tuy nhiªn, ®iÒu nµy còng ®ßi
hái UBCKNN ph¶i th−êng xuyªn gi¸m s¸t vµ theo dâi m¶ng ho¹t ®éng nµy
cña çc c«ng ty chøng kho¸n v× rÊt dÔ ph¸t sinh hiÖn t−îng çc c«ng ty chøng
kho¸n sö dông tiÒn cña kh¸ch hµng ®Ó tiÕn hµnh cho vay.
2.3.2. KÕt qu¶ kiÓm tra vÒ nghiÖp vô tµi chÝnh - ng©n quü cña çc
c«ng ty chøng kho¸n
KÕt qu¶ kiÓm tra cña UBCKNN cho thÊy nh×n chung çc c«ng ty chøng
kho¸n ®Òu qu¶n lý chÆt chÏ nghiÖp vô tµi chÝnh – ng©n quü, ®¶m b¶o kh¶ n¨ng
chi tr¶ kÞp thêi çc kho¶n ph¶i thanh to¸n, hÖ sè thanh to¸n hiÖn hµnh ®Òu duy
tr× ë møc trªn 1.
VÒ ho¹t ®éng qu¶n lý tµi kho¶n, tµi s¶n cña çc nhµ ®Çu t− trong thanh
to¸n, cho vay øng vèn trong thanh to¸n, cÇm cè, kÕt qu¶ kiÓm tra cho thÊy çc
nhµ ®Çu t− ®Òu ®−îc ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n kÞp thêi çc kho¶n giao
dÞch chøng kho¸n.
2.3.3. KÕt qu¶ kiÓm tra vÒ c«ng t¸c kiÓm so¸t rñi ro cña çc c«ng ty
chøng kho¸n
75
- Rñi ro dÉn ®Õn c«ng ty chøng kho¸n thiÕu kh¶ n¨ng chi tr¶: KÕt
qu¶ kiÓm tra cho thÊy tÊt c¶ çc c«ng ty chøng kho¸n ®−îc kiÓm tra ®Òu ®¶m
b¶o ®¸p øng ®−îc kh¶ n¨ng chi tr¶ kÞp thêi tÊt c¶ çc kho¶n giao dÞch chøng
kho¸n, kÓ c¶ tù doanh vµ cña kh¸ch hµng.
Theo b¸o ço cña çc c«ng ty chøng kho¸n, hiÖn nay, hÖ sè thanh to¸n
hiÖn hµnh cña çc c«ng ty tõ 1,2 - 1,4 lÇn, lín h¬n 1, ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh
to¸n cho çc c«ng ty chøng kho¸n.
- Rñi ro vÒ thay ®æi gi¸ chøng kho¸n: HÇu hÕt çc c«ng ty chøng
kho¸n ®Òu chó träng xem xÐt rñi ro thay ®æi gi¸ chøng kho¸n trong ho¹t ®éng
tù doanh b»ng viÖc ph©n t¸n rñi ro trong ®Çu t−, tËp trung ®Çu t− n¾m gi÷ çc
lo¹i cæ phiÕu cã Ýt thay ®æi vÒ gi¸ c¶ hoÆc ®Çu t− vµo tr¸i phiÕu ChÝnh phñ.
Çc c«ng ty chøng kho¸n ®Òu thùc hiÖn trÝch dù phßng gi¶m gi¸ chøng kho¸n
theo quy ®Þnh.
2.3.4. KÕt qu¶ gi¸m s¸t kh¸c
- VÒ gi¸m s¸t ho¹t ®éng tù doanh cña c«ng ty chøng kho¸n thµnh
viªn cho thÊy çc c«ng ty chøng kho¸n ®· ®¶m b¶o lÖnh giao dÞch cña kh¸ch
hµng ®−îc −u tiªn thùc hiÖn tr−íc lÖnh tù doanh cña c«ng ty chøng kho¸n.
- HÇu hÕt çc c«ng ty chøng kho¸n thµnh viªn thùc hiÖn ®óng quy
®Þnh vÒ nhËp lÖnh cho kh¸ch hµng, ®¶m b¶o sù c«ng b»ng cho kh¸ch hµng khi
tiÕn hµnh giao dÞch: lÖnh ®−îc ®Æt tr−íc ®−îc nhËp vµo hÖ thèng giao dÞch
tr−íc vµ theo ®óng thø tù −u tiªn.
- Tuy nhiªn, kÕt qu¶ cho thÊy trong thêi gian qua, ®· cã 24 tr−êng
hîp nhµ ®Çu t− võa ®Æt lÖnh mua, võa ®Æt lÖnh b¸n cæ phiÕu trong cïng mét
phiªn giao dÞch, 262 nhµ ®Çu t− më cïng lóc nhiÒu tµi kho¶n giao dÞch, 6
tr−êng hîp vi ph¹m c«ng bè th«ng tin cña tæ chøc niªm yÕt, ®×nh chØ t− çch
®¹i diÖn cña mét nhan viªn c«ng ty chøng kho¸n v× nhËp lÖnh kh«ng cã thùc
vµo hÖ thèng.
76
- Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ch−a cã hÖ thèng tù ®éng gi¸m
s¸t, ph¸t hiÖn vµ c¶nh b¸o çc lÖnh kh«ng hîp lÖ, çc lÖnh thao tóng thÞ
tr−êng; Ch−a theo dâi s¸t sao çc vi ph¹m thÞ tr−êng vÒ giao dÞch néi gi¸n,
c«ng bè th«ng tin, viÖc xö lý diÔn ra chËm vµ cßn thiÕu tÝnh kiªn quyÕt.
- Çc th«ng tin vÒ gi¸ giao dÞch vµ kÕt qu¶ khíp lÖnh ®−a ra chËm,
th−êng vµo ®Çu giê chiÒu, trong khi ®«i lóc kh¸ch hµng yªu cÇu ngay sai khi
khíp lÖnh; Çc lÖnh göi tõ c«ng ty chøng kho¸n ®Õn Trung t©m giao dÞch ch−a
®−îc tù ®éng ho¸, viÖc nhËp b»ng tay vµo hÖ thèng cña Trung t©m giao dÞch
dÔ g©y nhÇm lÉn, sai sãt vµ kh«ng ®¶m b¶o ®−îc tèc ®é, do vËy, nhiÒu khi g©y
thiÖt thßi cho çc nhµ ®Çu t−.
77
Ch−¬ng III
Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn mèi quan hÖ
gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµnG
3.1. Quan ®iÓm, ®Þnh h−íng hoµn thiÖn mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty
Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña TTCK lµ ®Ønh cao cña nÒn kinh tÕ thÞ
tr−êng. §Ó ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng cña c¶ bªn gäi vèn vµ bªn cung cÊp vèn,
TTCK ®· s¸ng t¹o ra nh÷ng hµng ho¸ ngµy cµng ®a d¹ng. Theo ®ã, çc chñ
thÓ tham gia thÞ tr−êng kh«ng chØ ngµy cµng ph¸t triÓn vÒ sè l−îng mµ trªn
bÊt cø TTCK nµo, môc tiªu vÒ chÊt l−îng ho¹t ®éng lu«n ®−îc ®Æt lªn hµng
®Çu ®Ó cã ®−îc hiÖu qu¶ tèi ®a. §Ó ®¹t môc tiªu ®ã, viÖc hoµn thiÖn vµ ph¸t
triÓn mèi quan hÖ gi÷a çc tæ chøc trung gian mµ ®Æc tr−ng lµ çc c«ng ty
chøng kho¸n víi kh¸ch hµng lµ mét yÕu tè mang tÝnh quyÕt ®Þnh cho c¶ sù tån
t¹i vµ ph¸t triÓn cña TTCK nãi chung. V× vËy, víi bÊt cø c«ng ty chøng kho¸n
nµo, mèi quan hÖ víi kh¸ch hµng lu«n ®−îc coi lµ sù sèng cßn, lµ chiÕn l−îc
®Ó ph¸t triÓn. Nã kh«ng chØ ®−îc quan t©m ë nh÷ng thÞ tr−êng ph¸t triÓn mµ
víi nh÷ng thÞ tr−êng non trÎ nh− TTCK ViÖt Nam.
Tuy nhiªn, ®Ó cñng cè quan hÖ nµy th× chóng ta, d−íi gãc ®é lµ c¬ quan
qu¶n lý thÞ tr−êng, ph¶i cã nh÷ng ®Þnh h−íng cô thÓ vµ ng−êi thùc hiÖn trùc
tiÕp nh÷ng ®Þnh h−¬ng ph¸t triÓn ®ã chÝnh lµ çc c«ng ty chøng kho¸n. D−íi
®©y, chóng t«i xin tr×nh bµy mét sè quan ®iÓm vµ ®Þnh h−íng nh»m hoµn thiÖn
mèi quan hÖ nµy, d−íi gãc ®é lµ c¬ quan qu¶n lý thÞ tr−êng còng nh− nh÷ng
®Þnh h−íng nh»m tù hoµn thiÖn m×nh cña çc c«ng ty chøng kho¸n.
3.1.1. §èi víi çc c¬ quan qu¶n lý thÞ tr−êng
§Ó hoµn thiÖn mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n (chñ thÓ kinh
doanh chøng kho¸n) víi kh¸ch hµng, tr−íc hÕt cÇn t¹o lËp ®Çy ®ñ m«i tr−êng
78
ph¸p lý trªn TTCK nãi chung, trong ®ã quy ®Þnh râ rµng vÒ mÆt ph¸p lý trong
ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n nh»m ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng, c«ng khai,
minh b¹ch trªn thÞ tr−êng. TÝnh ph¸p lý trong ho¹t ®éng kinh doanh chøng
kho¸n cÇn quy ®Þnh chÆt chÏ toµn bé nh÷ng vÊn ®Ò vÒ ph¹m vi, néi dung ho¹t
®éng, quyÒn vµ nghÜa vô cña çc chñ thÓ kinh doanh chøng kho¸n còng nh−
cña çc ph¸p nh©n, thÓ nh©n ho¹t ®éng ®Çu t− trªn thÞ tr−êng. Víi TTCK ViÖt
Nam, ph¸p luËt trong kinh doanh tuy ch−a ®ång bé, hoµn chØnh nh−ng b−íc
®Çu ®· t¹o ®−îc hµnh lang ph¸p lý phï hîp víi quy m« vµ ®Æc ®iÓm cña thÞ
tr−êng, x¸c lËp ®−îc mèi quan hÖ gi÷a çc chñ thÓ kinh doanh chøng kho¸n vµ
çc nhµ ®Çu t− víi t− çch lµ kh¸ch hµng cña hä trªn c¬ së quy ®Þnh cña ph¸p
luËt. Nh−ng thÞ tr−êng ngµy cµng ph¸t triÓn, tÝnh ®a d¹ng, tÝnh phøc t¹p ngµy
cµng t¨ng, yªu cÇu hoµn thiÖn khung ph¸p lý cho thÞ tr−êng cµng bøc xóc.
ViÖc hoµn thiÖn kh«ng chØ tÝnh ®Õn nh÷ng néi dung liªn quan ®Õn çc chñ thÓ
kinh doanh chøng kho¸n mµ cßn ph¶i tÝnh ®Õn c¶ nh÷ng néi dung liªn quan
®Õn kh¸ch hµng cña hä. Khu«n khæ ph¸p lý cña TTCK ViÖt Nam hiÖn ch−a
quy ®Þnh ®Çy ®ñ çc mèi quan hÖ, hoÆc ch−a cã nh÷ng chÕ tµi quy ®Þnh gi¶i
quyÕt nh÷ng m©u thuÉn, xung ®ét cña mèi quan hÖ nµy. Kh«ng cã hoÆc ch−a
cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ mang tÝnh ph¸p lý, nhµ ®Çu t− dÔ n¶n lßng hoÆc dÔ
vi ph¹m ph¸p luËt, kh«ng chØ víi nhµ ®Çu t− trong n−íc mµ c¶ víi nh÷ng çc
nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi. Mét sè ý kiÕn cho r»ng, çc ®iÒu kiÖn −u ®·i cña m«i
tr−êng kinh doanh t¹i ViÖt Nam cã vÎ nh− ®ang ®−îc kiÕn t¹o cho ®Çu t− trùc
tiÕp n−íc ngoµi h¬n lµ ®Çu t− n−íc ngoµi gi¸n tiÕp. §iÒu nµy cã vÎ ®óng, Ýt
nhÊt lµ ®èi víi thùc tr¹ng ph¸p lý hiÖn nay vÒ lÜnh vùc chøng kho¸n cña ViÖt
Nam.
V× vËy, ®Ó TTCK ph¸t triÓn nhanh th× yªu cÇu hoµn thiÖn khung ph¸p lý
trong ®ã cã ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n cµng trë nªn bøc xóc vµ nã
kh«ng chØ ë yªu cÇu x©y dùng vµ hoµn thiÖn LuËt chøng kho¸n mµ cßn ®èi víi
çc LuËt liªn quan nh− LuËt doanh nghiÖp, LuËt ®Çu t−, Bé luËt d©n sù...
79
Mét khung h×nh ph¸p lý ®ång bé hoµn thiÖn víi nh÷ng ®iÒu kho¶n qui
®Þnh ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l−îng nh»m x¸c ®Þnh râ rµng çc quan hÖ gi÷a çc c«ng
ty chøng kho¸n vµ çc kh¸ch hµng vÉn ch−a ®ñ ®Ó cñng cè quan hÖ nµy. Theo
chóng t«i, çc c¬ quan qu¶n lý cÇn ph¶i cã mét c¬ chÕ qu¶n lý, gi¸m s¸t trong
®ã cã ph©n ®Þnh râ rµng vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô cña mçi c¬ quan nh»m gi¸n
tiÕp cñng cè mèi quan hÖ nµy. Th«ng qua çc ho¹t ®éng cô thÓ cña m×nh, c¬
quan qu¶n lý nhµ n−íc sÏ ®Þnh h−íng mèi quan hÖ nµy d−íi ph−¬ng diÖn ph¸p
lý.
Cã thÓ nãi, ®èi víi bÊt kú mét thÞ tr−êng chøng kho¸n nµo còng ph¶i cã
®Þnh h−íng cho kh¶ n¨ng hÊp dÉn çc ®Çu t− cã chÊt l−îng kÓ c¶ çc nhµ ®Çu
t− trong n−íc vµ quèc tÕ. VÊn ®Ò nµy ph¶i ®−îc çc c¬ quan qu¶n lý thÞ tr−êng
hÕt søc quan t©m. Cïng víi viÖc quèc tÕ ho¸, héi nhËp nÒn kinh tÕ thÕ giíi,
cµng ngµy sÏ kh«ng tån t¹i mét thÞ tr−êng chøng kho¸n chØ ®¬n thuÇn néi bé
trong n−íc. H¬n n÷a, cïng víi viÖc chÊp nhËn lµ thµnh viªn ASEAN vµ çc tæ
chøc th−¬ng m¹i quèc tÕ kh¸c, thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam nãi chung
còng ph¶i h×nh thµnh dÇn çc b−íc tiÕp cËn vµ ph¸t triÓn theo çc tiªu chuÈn
quèc tÕ ®Ó héi nhËp víi çc thÞ tr−êng chøng kho¸n trong khu vùc vµ thÕ giíi,
kÓ c¶ trong lÜnh vùc hoµn thiÖn mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ
kh¸ch hµng - mét trong nh÷ng yÕu tè chÝnh thóc ®Èy thÞ tr−êng ph¸t triÓn, ®¹t
®−îc sù tÝn nhiÖm t¹i thÞ tr−êng trong n−íc vµ quèc tÕ.
3.1.2. §èi víi çc c«ng ty chøng kho¸n
Hoµn thiÖn mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n víi kh¸ch hµng cßn
lµ mét yªu cÇu ®èi víi b¶n th©n c«ng ty chøng kho¸n, nhÊt lµ trong bèi c¶nh
héi nhËp vµ c¹nh tranh khèc liÖt nh− hiÖn nay.
§Ó ®¹t ®−îc yªu cÇu nµy, c«ng ty chøng kho¸n kh«ng chØ h−íng tíi
môc tiªu ph¸t triÓn s¶n phÈm vÒ dÞch vô trªn thÞ tr−êng mµ cßn hµng lo¹t môc
tiªu kh¸c cÇn ®¹t ®−îc nh− c¶i thiÖn m«i tr−êng kinh doanh, gi¶m chi phÝ giao
80
dÞch, gãp phÇn h×nh thµnh nÒn v¨n ho¸ ®Çu t−, t¨ng tÝnh c¹nh tranh lµnh m¹nh,
h×nh thµnh nh÷ng dÞch vô míi trong nÒn kinh tÕ, c¶i thiÖn vµ lµm phong phó
thªm m«i tr−êng ®Çu t−. Ngay ë ViÖt Nam, mét c«ng ty chøng kho¸n míi ra
®êi ®· chó träng ngay ®Õn ph−¬ng thøc vµ tæ chøc ho¹t ®éng kinh doanh nªn
trong bèi c¶nh chiÕc b¸nh cßn nhá l¹i ph¶i chia ra nhiÒu phÇn, c«ng ty chøng
kho¸n nµy ®· cã l·i ngay trong n¨m ho¹t ®éng ®Çu tiªn.
Tuy nhiªn, ®iÓm mÊu chèt trong mçi chiÕn l−îc nh»m cñng cè quan hÖ
gi÷a c«ng ty chøng kho¸n víi kh¸ch hµng, chÝnh lµ chÝnh s¸ch con ng−êi cña
mçi c«ng ty. §éi ngò ng−êi hµnh nghÒ kinh doanh chøng kho¸n lµ nh÷ng
nh©n tè mang tÝnh quyÕt ®Þnh cho sù ph¸t triÓn hiÖu qu¶ cña c«ng ty chøng
kho¸n vµ lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i vµ ph¸t triÓn cña çc c«ng ty
chøng kho¸n. §ã lµ nh÷ng ®¹i diÖn trong giao dÞch chøng kho¸n, çc nh©n
viªn t¸c nghiÖp, çc nh©n viªn gi¸m s¸t, çc nhµ ph©n tÝch, çc nhµ qu¶n lý...
Hä ph¶i lµ nh÷ng lao ®éng cã kü n¨ng vµ ®¹o ®øc kinh doanh. Kinh doanh
chøng kho¸n ®−îc coi lµ mét nghÒ ®ßi hái c−êng ®é lao ®éng cao vµ nh÷ng
phÈm chÊt, kü n¨ng rÊt ®Æc biÖt. NghÒ cña hä kh«ngchØ lµ kÕt qu¶ ph¸t triÓn
cña nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng mµ ®ång thêi nã cßn cã vai trß ng−îc l¹i lµ thóc ®Èy
sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ vµ c¶i thiÖn m«i tr−êng kinh doanh. Khi thÞ
tr−êng ®· ph¸t triÓn ®−îc mét c¬ së hµng ho¸ phong phó, nh÷ng trung gian tµi
chÝnh vµ nh÷ng c«ng cô ph¸i sinh ®em ®Õn nh÷ng s¶n phÈm míi c¶i thiÖn vÒ
chÊt l−îng so víi nh÷ng c«ng cô th«ng th−êng th× vai trß cña nh÷ng ng−êi
hµnh nghÒ kinh doanh chøng kho¸n cµng quan träng. ChÝnh v× vËy, x©y dùng
vµ ph¸t triÓn ®éi ngò nh÷ng ng−êi hµnh nghÒ kinh doanh chøng kho¸n lµ mét
trong nh÷ng yÕu tè hÕt søc quan träng nh»m hoµn thiÖn mèi quan hÖ gi÷a çc
chñ thÓ kinh doanh chøng kho¸n víi kh¸ch hµng cña hä.
3.1.3. §èi víi c«ng chóng ®Çu t−
§èi t¸c cña çc c«ng ty chøng kho¸n chÝnh lµ c«ng chóng ®Çu t−. §Ó
mèi quan hÖ gi÷a çc c«ng ty chøng kho¸n vµ nhµ ®Çu t− ph¸t triÓn theo
81
h−íng cã lîi cho sù ph¸t triÓn chung cña thÞ tr−êng chøng kho¸n ®ßi hái çc
nhµ ®Çu t− còng ph¶i cã nh÷ng kinh nghiÖm vµ kiÕn thøc nhÊt ®Þnh vÒ chøng
kho¸n vµ ho¹t ®éng ®Çu t− chøng kho¸n. Khi c«ng chóng ®Çu t− cã mét sè
kinh nghiÖm vµ kiÕn thøc vÒ chøng kho¸n, mèi quan hÖ t−¬ng t¸c gi÷a hä vµ
çc c«ng ty chøng kho¸n còng dÔ qu¶n lý h¬n, gi¶m bít g¸nh nÆng cña çc c¬
quan qu¶n lý thÞ tr−êng trong ®iÒu hµnh vµ ®Þnh h−íng mèi quan hÖ nµy. Nãi
theo ng«n ng÷ th«ng th−êng th× hä trë nªn th«ng c¶m víi nhau h¬n trong çc
quan hÖ chøng kho¸n. Chóng ta ph¶i nhí r»ng, çc chñ thÓ nµy n»m ë hai ®Çu
cung vµ cÇu cña mét thÞ tr−êng chøng kho¸n. Mèi quan hÖ nµy cµng tèt ®Ñp sÏ
t¹o tiÒn ®Ó ph¸t triÓn bÒn v÷ng hai bªn cung, cÇu cña thÞ tr−êng. Vµ ®ã chÝnh
lµ mét trong nh÷ng ®éng lùc ph¸t triÓn thÞ tr−êng.
Mét hÖ thèng çc c«ng ty chøng kho¸n cã chuyªn m«n ®¹o ®øc nghÒ
nghiÖp vµ mét x· héi ®Çu t− cã kiÕn thøc n»m trong mét hÖ thèng ph¸p lý
th«ng tho¸ng lµ ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó mét thÞ tr−êng chøng kho¸n ph¸t triÓn
bÒn v÷ng vµ hiÖu qu¶.
3.2. Gi¶i ph¸p hoµn thiÖn mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ
kh¸ch hµng
Tõ çc néi dung tr×nh bµy ë nh÷ng ch−¬ng trªn, chung ta ®· cã mét bøc
tranh toµn c¶nh vÒ çc mèi quan hÖ ®an xem gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ
kh¸ch hµng. Cã thÓ nh×n nhËn ho¹t ®éng cña c«ng ty chøng kho¸n tõ 2 khÝa
c¹nh: thø nhÊt lµ mèi quan hÖ víi bªn ngoµi, mµ ë ®©y ®Æc biÖt lµ mèi quan hÖ
víi kh¸ch hµng; thø hai lµ mèi quan hÖ bªn trong: chÝnh lµ çc ho¹t ®éng kinh
doanh cña c«ng ty vµ ë mét møc ®é vµ hoµn c¶nh nµo ®ã, trùc tiÕp hoÆc gi¸n
tiÕp, còng t¸c ®éng lªn mèi quan hÖ cña c«ng ty víi kh¸ch hµng. Çc quy ®Þnh
vÒ mèi quan hÖ nµy thÓ hiÖn trong çc Bé luËt nh− LuËt doanh nghiÖp, LuËt
Hîp ®ång, LuËt Chøng kho¸n, çc quy t¾c giao dÞch trªn së giao dÞch chøng
kho¸n, quy t¾c ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp. Tr¸ch nhiÖm cña kh¸ch hµng vµ c«ng ty
82
chøng kho¸n trong sù ph¸t triÓn chung cña TTCK kh«ng nh÷ng mang tÝnh
ph¸p lý, mµ cßn cã tÝnh ®¹o ®øc, v¨n hãa øng xö, mang tÝnh chñ quan.
3.2.1. Hoµn thiÖn khung ph¸p luËt
§èi víi lÜnh vùc míi mÎ vµ nh¹y c¶m nh− ho¹t ®éng thÞ tr−êng chøng
kho¸n nãi chung, sù ®iÒu chØnh cña Nhµ n−íc th«ng qua çc quy ph¹m ph¸p
luËt hÕt søc cÇn thiÕt vµ quan träng. ViÖc tiÕp tôc x©y dùng vµ hoµn thiÖn
khung ph¸p luËt lµ mét nhiÖm vô träng t©m vµ l©u dµi, ®ßi hái sù quan t©m vµ
phèi hîp cña ChÝnh phñ vµ çc Bé Ngµnh liªn quan.
HiÖn nay, ®· cã mét sè quy ®Þnh ®Ó ®iÒu chØnh mèi quan hÖ gi÷a çc
c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng trªn thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam:
NghÞ ®Þnh sè 144/2003/N§-CP ngµy 28-11-2003 cña ChÝnh phñ vÒ chøng
kho¸n vµ thÞ tr−êng chøng kho¸n, QuyÕt ®Þnh sè 55/2004/Q§-BTC ngµy 17-6-
2004 cña Bé tr−ëng Bé Tµi chÝnh vÒ viÖc ban hµnh Quy chÕ tæ chøc vµ ho¹t
®éng cña c«ng ty chøng kho¸n, NghÞ ®Þnh sè 161/2004/N§-CP ngµy 7-9-2004
cña ChÝnh phñ vÒ xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc chøng kho¸n vµ
thÞ tr−êng chøng kho¸n...
Çc v¨n b¶n nµy ®· ®−a ra mét sè nguyªn t¾c quy ®Þnh cho mèi quan hÖ
cña c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng nh− c¬ cÊu tæ chøc cña c«ng ty chøng
kho¸n ph¶i ®¶m b¶o t¸ch biÖt gi÷a ho¹t ®éng kinh doanh cña chñ së h÷u c«ng
ty chøng kho¸n víi ho¹t ®éng kinh doanh cña c«ng ty chøng kho¸n, t¸ch biÖt
gi÷a ho¹t ®éng m«i giíi vµ tù doanh, gi÷a tù doanh víi ho¹t ®éng qu¶n lý
danh môc ®Çu t−, th«ng tin cho kh¸ch hµng, thùc hiÖn nghÜa vô ®èi víi kh¸ch
hµng... vµ x©y dùng quy tr×nh nh÷ng viÖc cÇn lµm trong qu¸ tr×nh c«ng ty
chøng kho¸n thùc hiÖn çc nghiÖp vô kinh doanh chøng kho¸n. Ngoµi ra còng
®· x¸c ®Þnh çc hµnh vi vi ph¹m vµ møc ®é xö ph¹t ®èi víi çc hµnh vi nµy
trong giao dÞch, kinh doanh chøng kho¸n liªn quan tíi tr¸ch nhiÖm cña c«ng
ty chøng kho¸n. ViÖc ban hµnh NghÞ ®Þnh 144/2004/N§- CP thay thÕ NghÞ
®Þnh 44/1998/ N§- CP vµ NghÞ ®Þnh 161/2004/N§- CP thay thÕ NghÞ ®Þnh
22/2000/N§-CP lµ mét b−íc tiÕn trong viÖc ph¸t triÓn khung ph¸p lý: më réng
83
ph¹m vi ®iÒu chØnh, hÖ thèng vµ phï hîp víi thùc tiÔn, yªu cÇu ph¸t triÓn thÞ
tr−êng. Tuy nhiªn, ®Ó t¹o sù ®ång bé gi÷a çc v¨n b¶n ph¸p quy vµ cã hiÖu lùc
cao h¬n, çc nguyªn t¾c vÒ mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch
hµng, tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi cña c¶ c«ng ty vµ kh¸ch hµng ph¶i ®−îc quy
®Þnh râ rµng trong luËt chøng kho¸n vµ ®−îc bæ sung ë luËt doanh nghiÖp, luËt
hîp ®ång, t¹o sù th«ng suèt, ®ång bé vµ chÆt chÏ.
LuËt Chøng kho¸n lµ luËt chuyªn ngµnh, cã hiÖu lùc ph¸p lý cao, t¹o
®−îc m«i tr−êng ph¸p lý cã tÝnh æn ®Þnh, bÒn v÷ng h¬n. Trong LuËt Chøng
kho¸n cÇn xem xÐt cã h−íng t¸ch riªng LuËt vÒ kinh doanh chøng kho¸n cña
c«ng ty chøng kho¸n. Ngoµi çc néi dung chung nh−: çc ®iÒu kiÖn cÊp phÐp
ho¹t ®éng cho c«ng ty, çc quy ®Þnh cô thÓ liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña c«ng
ty, liªn quan ®Õn c¬ chÕ tµi chÝnh, gi¸m s¸t, thanh tra, gi¶i quyÕt tranh chÊp,
kh¸ch hµng n−íc ngoµi.. ph¶i quy ®Þnh râ rµng vÒ çc biÖn ph¸p b¶o vÖ kh¸ch
hµng nh− thÕ nµo, çc biÖn ph¸p phßng ngõa giao dÞch kh«ng c«ng b»ng ra
sao… Nhãm nghiªn cøu ®Ò tµi chØ xin ®−a ra mét sè ý kiÕn nh− sau:
• Çc h¹n chÕ vÒ kinh doanh
+ CÊm çc ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c
C«ng ty chøng kho¸n bÞ cÊm tham gia çc ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c
kinh doanh chøng kho¸n, trõ çc nghµnh kinh doanh ®−îc Bé tr−ëng Tµi
chÝnh chÊp thuËn.
+ Çc h¹n chÕ vÒ ®Þa ®iÓm nhËn ñy th¸c
C«ng ty chøng kho¸n kh«ng ®−îc sö dông çc ®Þa ®iÓm kh¸c ngoµi trô
së, chi nh¸nh, hoÆc çc v¨n phßng kinh doanh kh¸c ®Ó nhËn lÖnh thùc hiÖn
giao dÞch cho kh¸ch hµng cña m×nh.
C«ng ty chøng kho¸n thùc hiÖn lÖnh giao dÞch tõ kh¸ch hµng lu«n ph¶i
®¶m b¶o lÖnh nµy ®−îc thùc hiÖn qua thÞ tr−êng chÝnh thøc.
• Çc biÖn ph¸p b¶o hé kh¸ch hµng
84
- Çc m©u thuÉn cã thÓ ph¸t sinh gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ
kh¸ch hµng trong ba lo¹i h×nh kinh doanh chøng kho¸n (giao dÞch, m«i giíi,
b¶o l·nh ph¸t hµnh) do mét c«ng ty chøng kho¸n thùc hiÖn.
Trong tr−êng hîp ®ã, çc quy ®Þnh sau sÏ ®−îc ¸p dông ®èi víi c«ng ty
chøng kho¸n nh− lµ mét ph−¬ng thøc b¶o hé cho kh¸ch hµng (nhµ ®Çu t−).
+ Minh b¹ch vÒ lo¹i giao dÞch
Khi nhËn mét lÖnh tõ bÊt kú kh¸ch hµng nµo cho mét giao dÞch chøng
kho¸n, c«ng ty chøng kho¸n ph¶i lµm râ cho kh¸ch hµng ®ã lµ c«ng ty ®ã sÏ
ho¹t ®éng nh− lµ mét bªn thø ba, hoÆc lµ nhµ m«i giíi, mét trung gian hay ®¹i
lya ®Ó thùc hiÖn giao dÞch ®ã.
+ CÊm tù giao dÞch
C«ng ty chøng kho¸n kh«ng ®−îc cïng lóc ®ãng vai trß nhµ giao dÞch vµ
m«i giíi, mét trung gian hay mét ®¹i lý cho mét bªn kh¸c liªn quan ®Õn cïng
mét giao dÞch
+ ChuyÓn giao b¸o ço giao dÞch
Khi mua, b¸n hoÆc mét giao dÞch chøng kho¸n ®· ®−îc thùc hiÖn theo
lÖnh cña kh¸ch hµng, c«ng ty chøng kho¸n ngay lËp tøc ph¶i chuÈn bÞ mét b¸o
ço vÒ giao dÞch theo mÉu vµ chuyÓn giao b¸o ço nµy cho kh¸ch hµng
• Çc biÖn ph¸p phßng ngõa çc giao dÞch kh«ng c«ng b»ng
- CÊm viÖc g¹ gÉm kh«ng c«ng b»ng
C«ng ty chøng kho¸n hay çn bé hoÆc nh©n viªn kh«ng ®−îc lµm nh÷ng
®iÒu sau g©y h¹i tíi viÖc b¶o hé cho nhµ ®Çu t− hoÆc giao dÞch c«ng b»ng hoÆc
g©y h¹i tíi uy tÝn cña ngµnh chøng kho¸n.
+ Cung cÊp lîi Ých cho kh¸ch hµng liªn quan ®Õn kinh doanh b¶o l·nh
ph¸t hµnh.
+ G¹ gÉm giao dÞch chøng kho¸n b»ng çch høa víi kh¸ch hµng sÏ chÞu
phÇn lç ph¸t sinh do giao dÞch mang l¹i.
85
+ G¹ gÉm giao dÞch chøng kho¸n b»ng çch cung cÊp ý kiÕn riªng cña
m×nh vÒ gi¸ c¶ chøng kho¸n ®ã cho kh¸ch hµng.
+ Cung cÊp lîi Ých nh− lµ gi¶m phÝ hoa hång cho kh¸ch hµng hoÆc sÏ
chÞu lç nÕu ph¸t sinh.
+ Hµnh ®éng nh− lµ trung gian hay ®¹i lý liªn quan ®Õn cho vay tiÒn
hoÆc chøng kho¸n tõ mét bªn thø ba cho kh¸ch hµng.
+ Lîi dông th«ng tin tõ lÖnh cña kh¸ch hµng ®Ó giao dÞch tr−íc v× lîi
Ých cña b¶n th©n hoÆc bªn thø ba.
+ Tham gia vµo mét giao dÞch do mét lÖnh cña kh¸ch hµng ©m m−u vi
ph¹m çc quy ®Þnh vÒ giao dÞch néi gi¸n.
+ Sö dông çc biÖn ph¸p kh«ng hîp thøc ®Ó giÊu diÕm giao dÞch ph¹m
ph¸p cña mét kh¸ch hµng liªn quan ®Õn giao dÞch chøng kho¸n.
+ Çn bé hoÆc nh©n viªn cña mét c«ng ty chøng kho¸n kh«ng ®−îc
cung cÊp hay tiÕt lé th«ng tin liªn quan vÒ viÖc mua, b¸n, giao dÞch chøng
kho¸n cña kh¸ch hµng vµ sè tiÒn hay chøng kho¸n mµ kh¸ch hµng ký göi, trõ
khi cã v¨n b¶n yªu cÇu hay chÊp thuËn tõ phÝa kh¸ch hµng.
+ Yªu cÇu th«ng tin vÒ mét kh¸ch hµng cã thÓ ®−îc phÐp trong çc
tr−êng hîp sau:
Toµ ¸n yªu cÇu ph¶i cung cÊp th«ng tin, hoÆc quan toµ ®−a yªu cÇu;
Yªu cÇu tõ çn bé cao cÊp xö thuÕ;
ñy ban chøng kho¸n cã yªu cÇu hoÆc tiÕt lé tiÕn hµnh thanh tra;
C«ng tè viªn yªu cÇu tiÕn hµnh thanh tra cã yªu cÇu b»ng v¨n b¶n.
§èi víi kh¸ch hµng, tõ viÖc hoµn thiÖn khung ph¸p lý, hä còng nh×n thÊy
mét m« h×nh ®ång nhÊt b¶o vÖ ng−êi ®Çu t− trong toµn ngµnh chøng kho¸n,
gióp cho hä hiÓu vµ so s¸nh çc dÞch vô tµi chÝnh kh¸c nhau ®¶m b¶o cho hä
biÕt ®Õn çc tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn cña hä ®Ó hä cã sù tin cËy khi ®Çu t− vµo
thÞ tr−êng chøng kho¸n.
86
3.2.2. Hoµn thiÖn c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch qu¶n lý (d−íi gãc ®é quan hÖ
gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng)
Trªn quan ®iÓm chÝnh s¸ch, môc tiªu chÝnh cña viÖc qu¶n lý vµ gi¸m s¸t
ho¹t ®éng thÞ tr−êng chøng kho¸n lµ: ®¶m b¶o ®ång thêi sù æn ®Þnh hÖ thèng
cïng víi çc biÖn ph¸p cÇn thiÕt b¶o vÖ nhµ ®Çu t−, cô thÓ h¬n, thÞ tr−êng
chøng kho¸n cÇn ph¶i æn ®Þnh, hiÖu qu¶, trung thùc, cã trËt tù, c«ng b»ng vµ
cã çc biÖn ph¸p b¶o vÖ cÇn thiÕt cho nhµ ®Çu t− víi chi phÝ thÊp.
§èi víi ñy ban chøng kho¸n Nhµ n−íc: lµ tæ chøc thuéc Bé tµi chÝnh,
thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n−íc vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr−êng chøng
kho¸n trùc tiÕp qu¶n lý, gi¸m s¸t ho¹t ®éng dÞch vô c«ng. Víi chøc n¨ng nµy,
Uû ban chøng kho¸n Nhµ n−íc cã thÓ tËp trung vµo mét sè nguyªn t¾c sau ®Ó
c¶i thiÖn mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng:
Ph©n ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm gi¸m s¸t thÞ tr−êng cho Trung t©m Giao dÞch
chøng kho¸n trong viÖc trùc tiÕp gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c«ng ty chøng kho¸n
nãi chung, vµ mèi quan hÖ cña c«ng ty chøng kho¸n víi kh¸ch hµng nãi riªng;
quy ®Þnh râ viÖc Trung t©m Giao dÞch Chøng kho¸n khi ph¸t hiÖn ra nh÷ng sai
ph¹m g× ph¶i th«ng b¸o cho Uû ban Chøng kho¸n Nhµ n−íc xö lý.
§èi víi c«ng ty chøng kho¸n: Cã tr¸ch nhiÖm ph¸p lý vÒ viÖc tu©n thñ
thùc thi çc quy ®Þnh, vµ cô thÓ, ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc Trung t©m Giao
dÞch Chøng kho¸n vÒ thùc tr¹ng cña mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty m×nh vµ kh¸ch
hµng.
§èi víi HiÖp héi chøng kho¸n: §¶m ®−¬ng chøc n¨ng tù qu¶n ®èi víi
ng−êi hµnh nghÒ kinh doanh chøng kho¸n, chÞu tr¸ch nhiÖm trong viÖc thóc
®Èy çc c«ng ty chøng kho¸n thùc thi ph¸p luËt.
3.2.3. X©y dùng mét Bé §¹o ®øc hoµn chØnh
Çc nguyªn t¾c, chuÈn mùc ®¹o ®øc trong kinh doanh chøng kho¸n
th−êng cã néi dung bao hµm réng cho c¶ ho¹t ®éng C«ng ty còng nh− tõng ç
nh©n hµnh nghÒ. ChÝnh v× vËy, çc nguyªn t¾c nµy lµ c¬ së x©y dùng çc
87
nguyªn t¾c kh¸c (nh− nguyªn t¾c cho nhµ t− vÊn, nguyªn t¾c b¸n hµng,
nguyªn t¾c tiÕp thÞ, nguyªn t¾c qu¶n lý quü…).
Bé §¹o ®øc nghÒ nghiÖp bao hµm çc nguyªn t¾c chung t¹o nªn sù linh
ho¹t nhÊt trong viÖc h×nh thµnh çc mèi quan hÖ kh¸ch hµng víi tæ chøc trung
gian vµ thÞ tr−êng.
ThÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®· ho¹t ®éng h¬n 4 n¨m. §©y ®· lµ
thêi ®iÓm cÊp thiÕt ®Ó chóng ta x©y dùng Bé §¹o ®øc nghÒ nghiÖp trong kinh
doanh chøng kho¸n ë ViÖt Nam.
Tr−íc hÕt, Bé §¹o ®øc nghÒ nghiÖp ph¶i dùa trªn 9 nguyªn t¾c mµ
IOSCO ®· ®−a ra, coi ®©y lµ çc tiªu chuÈn tèi thiÓu ®èi víi c«ng ty chøng
kho¸n nh»m b¶o vÖ lîi Ých cña nhµ ®Çu t− vµ ®¶m b¶o c«ng ty thùc hiÖn mét
çch thÝch hîp, gãp phÇn duy tr× mét thÞ tr−êng c«ng b»ng vµ trËt tù.
3.2.3.1. Trung thùc vµ c«ng b»ng
C«ng ty chøng kho¸n lu«n ph¶i hµnh ®éng mét çch trung thùc vµ c«ng
b»ng:
- Khi t− vÊn hoÆc ®¹i diÖn cho kh¸ch hµng, lu«n ph¶i v« t− hay ®éc
lËp trong mäi vÊn ®Ò liªn quan (kÓ c¶ nh÷ng h¹n chÕ vÒ c«ng bè th«ng tin).
- Kh«ng ®−îc vßi vÜnh hoÆc nhËn bÊt kú quµ tÆng hay phÇn th−ëng
khiÕn cho ng−êi nhËn c− xö thiªn vÞ.
- Çc kho¶n phÝ thu cña kh¸ch hµng kh«ng ®−îc bÊt hîp lý trong
mäi hoµn c¶nh.
3.2.3.2. MÉn çn
- C«ng ty chøng kho¸n ph¶i hµnh ®éng víi kü n¨ng, sù quan t©m
vµ mÉn çn v× lîi Ých cao nhÊt cña kh¸ch hµng vµ tiÕn hµnh ho¹t ®éng mét
çch thÝch hîp gãp phÇn duy tr× mét thÞ tr−êng c«ng b»ng vµ trËt tù:
- Hä ph¶i sö dông mäi biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó thùc hiÖn nhanh
chãng lÖnh giao dÞch cña kh¸ch hµng.
88
- Hä lu«n ph¶i thùc hiÖn lÖnh cña kh¸ch hµng theo ®iÒu kiÖn tèt
nhÊt hiÖn cã.
- Khi t− vÊn ®Çu t− cho kh¸ch hµng hä kh«ng ®−îc gîi ý hoÆc thùc
hiÖn giao dÞch cho kh¸ch hµng trõ ®iÒu ®ã thÝch hîp cho kh¸ch hµng, chó ý
®óng møc ®Õn nh÷ng th«ng tin do kh¸ch hµng cung cÊp vµ chó ý ®Õn çc vÊn
®Ò kh¸c liªn quan ®ªn kh¸ch hµng mµ hä cÇn biÕt ®Ó ®¶m b¶o sù mÉn çn.
- Çc giao dÞch ®−îc thùc hiÖn ph¶i ®−îc ghi nhanh chãng vµ
chÝnh x¸c lªn tµi kho¶n cña kh¸ch hµng theo ®óng chØ dÉn vµ ®óng nh− giao
dÞch ®· diÔn ra.
- LÖnh cña mét kh¸ch hµng cã thÓ ®−îc gép chung víi lÖnh cña
kh¸ch hµng kh¸c hoÆc lÖnh tù doanh cña c«ng ty khi vµ chØ khi ®iÒu ®ã kh«ng
g©y bÊt lîi cho kh¸ch hµng.
3.2.3.3. N¨ng lùc
- C«ng ty chøng kho¸n ph¶i lu«n cã biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó ®¶m
b¶o r»ng çc nh©n viªn cña c«ng ty cã ®ñ n¨ng lùc chuyªn m«n vµ c«ng ty sö
dông çc nguån lùc hîp lý (tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng), vµ ¸p dông çc thñ tôc ®Ó
ho¹t ®éng cña c«ng ty ®−îc tiÕn hµnh mét çch hîp lý.
- C«ng ty chøng kho¸n ph¶i cã nhøng thñ tôc kiÓm so¸t néi bé
thÝch hîp ®Ó b¶o vÖ ho¹t ®éng, kh¸ch hµng vµ çc c«ng ty kh¸c tr−íc nh÷ng
tæn thÊt vÒ tµi chÝnh (do trém c¾p, lõa ®¶o, çc hµnh vi gian lËn kh¸c vµ nh÷ng
sai sãt vµ khiÕm khuyÕt chuyªn m«n).
3.2.3.4. Th«ng tin vµ kh¸ch hµng
- C«ng ty chøng kho¸n ph¶i cã biÖn ph¸p thu nhËp th«ng tin ®Çy
®ñ vÒ mçi kh¸ch hµng liªn quan ®Õn çc dÞch vô mµ c«ng ty cung cÊp cho
kh¸ch hµng.
- Tr−êng hîp t− vÊn ®Çu t− cho kh¸ch hµng, c«ng ty cÇn n¾m ®−îc
çc th«ng tin sau vÒ kh¸ch hµng:
89
+ T×nh h×nh tµi chÝnh cña kh¸ch hµng
+ Kinh nghiÖm ®Çu t− cña kh¸ch hµng
+ Môc tiªu ®Çu t− cña kh¸ch hµng
- Yªu cÇu tèi thiÓu ®èi víi mçi kh¸ch hµng bao gåm:
+ Tªn vµ ®Þa chØ ®Çy ®ñ
+ B¶n sao bÊt kú tµi liÖu chÝnh thøc nµo gióp cho viÖc nhËn diÖn kh¸ch
hµng
+ B¶n tho¶ thuËn quy ®Þnh nh÷ng ®iÒu kho¶n vµ ®iÒu kiÖn c«ng ty cung
cÊp çc dÞch cô cho kh¸ch hµng
+ Çc chi tiÕt ®Çy ®ñ vÒ t×nh tr¹ng tµi chÝnh, kinh nghiÖm ®Çu t− vµ môc
tiªu ®Çu t− cña kh¸ch hµng liªn quan ®Õn çc dÞch vô c«ng ty cung cÊp cho
kh¸ch hµng mµ c«ng ty thu thËp ®−îc b»ng nç lùc tèi ®a.
3.2.3.5. Th«ng tin cho kh¸ch hµng
- C«ng ty ph¶i c«ng khai víi kh¸ch hµng tÊt c¶ çc th«ng tin liªn
quan ®Õn çc giao dÞch víi kh¸ch hµng hoÆc giao dÞch ®¹i diÖn cho kh¸ch
hµng, vµ ph¶i tr¸nh th«ng tin sai lÖnh hoÆc lõa dèi.
- Kh¸ch hµng ph¶i ®−îc cung cÊp th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ c«ng ty bao
gåm ®Þa chØ giao dÞch, mäi h¹n chÕ trong ho¹t ®éng cña c«ng ty vµ nhËn diÖn
mäi nh©n viªn cña c«ng ty (hoÆc nh÷ng ng−êi ®¹i diÖn) mµ kh¸ch hµng cã thÓ
tiÕp xóc tr−íc thêi ®iÓm ký kÕt hîp ®ång kh¸ch hµng.
- Mäi tho¶ thuËn gi÷a c«ng ty vµ kh¸ch hµng ®Òu ph¶i thùc hiÖn
b»ng v¨n b¶n.
- Sau khi thùc hiÖn giao dÞch cho kh¸ch hµng, c«ng ty ph¶i x¸c
nhËn çc chi tiÕt quan träng cña giao dÞch cho kh¸ch hµng, cã thÓ nãi miÖng
hoÆc b»ng v¨n b¶n, vµ çc chi tiÕt nµy cÇn bao gåm:
+ Ngµy vµ thêi gian giao dÞch
90
+ Tªn chøng kho¸n
+ Gi¸ mua hoÆc b¸n
+ Khèi l−îng mua hoÆc b¸n
3.2.3.6. ¦u tiªn kh¸ch hµng
- C«ng ty chøng kho¸n ph¶i tr¸nh viÖc coi lîi Ých cña kh¸ch hµng
lµ thø yÕu so víi lîi Ých cña chÝnh m×nh, vµ ®¶m b¶o r»ng mäi kh¸ch hµng ®Òu
lu«n ®−îc ®èi xö c«ng b»ng.
- V× vËy, hä ph¶i xö lý çc lÖnh cña kh¸ch hµng theo thø tù nhËn
®−îc lÖnh giao dÞch cña kh¸ch hµng cÇn ph¶i ®−îc −u tiªn tr−íc çc giao dÞch
tù doanh.
- Hä kh«ng nªn l¹m dông viÖc tiÕp cËn víi çc th«ng tin nghiªn
cøu hoÆc ph©n tÝch:
+ Hä cã ®−îc kÕt qu¶ nghiªn cøu hoÆc ph©n tÝch cña b¶n th©n m×nh hoÆc
cña ®ång nghiÖp kh«ng ®−îc sö dông cho b¶n th©n hoÆc cho mét kh¸ch hµng
nµo ®ã tr−íc khi kÕt qu¶ nghiªn cøu hoÆc ph©n tÝch ®−îc cung cÊp cho çc
kh¸ch hµng theo ®óng quy tr×nh nghiÖp vô.
+ Hä kh«ng ®−îc sö dông lîi thÕ vÒ th«ng tin cã ®−îc ®Ó g©y ¶nh h−ëng
®Õn gi¸ c¶ cña lo¹i chøng kho¸n nµo ®ã.
+ Hä kh«ng ®−îc cung cÊp kÕt qu¶ nghiªn cøu hoÆc ph©n tÝch cho mét sè
®èi t−îng ®Ó hy väng h−ëng lîi, trõ khi kÕt qu¶ nghiªn cøu hoÆc ph©n tÝch ®ã
®· ®−îc c«ng bè
3.2.3.7. Xung ®ét lîi Ých
- C«ng ty chøng kho¸n ph¶i tr¸nh nh÷ng xung ®ét lîi Ých; tr−êng
hîp kh«ng thÓ tr¸nh ®−îc nh÷ng xung ®ét mét çch hîp lý ph¶i cã biÖn ph¸p
®Ó ®¶m b¶o r»ng kh¸ch hµng ®−îc ®èi xö c«ng b»ng.
- Tr−êng hîp cã lîi Ých vËt chÊt trong giao dÞch víi hoÆc cho kh¸ch
hµng (hoÆc cã mèi quan hÖ cã thÓ dÉn ®Õn xung ®ét lîi Ých cã liªn quan ®Õn
91
giao dÞch ®ã), c«ng ty ®−îc t− vÊn cho kh¸ch hµng hoÆc thùc hiÖn giao dÞch
trõ khi ®· th«ng b¸o tr−íc cho kh¸ch hµng vÒ lîi Ých ®ã vµ ®−îc kh¸ch hµng
chÊp nhËn thùc hiÖn giao dÞch.
- Tr−êng hîp mét thµnh viªn hoÆc mét céng sù cña c«ng ty ho¹t
®éng trong lÜnh vùc tµi chÝnh doanh nghiÖp hoÆc ng©n hµng ®Çu t−, th«ng tin
vÒ çc giao dÞch ®−îc thùc hiÖn trong çc nghiÖp vô ®ã kh«ng ®−îc cung cÊp
cho nh©n viªn m«i giíi hoÆc kh¸ch hµng kinh doanh chøng kho¸n tr−íc khi
th«ng tin ®ã ®−îc c«ng bè ®¹i chóng.
3.2.3.8. Tµi s¶n cña kh¸ch hµng
- C«ng ty chøng kho¸n ph¶i ®¶m b¶o r»ng tµi s¶n cña kh¸ch hµng
®−îc gi¶i tr×nh mét çch nhanh chãng vµ thÝch hîp, vµ lu«n ®−îc b¶o vÖ.
- Tr−êng hîp c«ng ty l−u gi÷ tµi s¶n hiÖn vËt cña kh¸ch hµng, çc
tµi s¶n nµy ph¶i ®−îc t¸ch biÖt víi çc tµi s¶n cña kh¸ch hµng kh¸c vµ cña b¶n
th©n.
3.2.3.9. Tr¸ch nhiÖm cña Ban Gi¸m ®èc C«ng ty
Ban Gi¸m ®èc c«ng ty lµ nh÷ng ng−êi ®Çu tiªn ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ
viÖc çc tiªu chuÈn nµy ®−îc duy tr× vµ tu©n thñ t¹i c«ng ty cña m×nh.
§©y lµ 9 nguyªn t¾c chung, mµ dùa vµo ®ã, chóng ta cã thÓ so¹n th¶o çc
nguyªn t¾c cho tõng ®èi t−îng (m«i giíi, t− vÊn, ….), ®óng theo tiªu chuÈn vµ
quy tr×nh ®· quy ®Þnh.
Tuy nhiªn, Bé §¹o ®øc nghÒ nghiÖp, ngoµi nh÷ng nguyªn t¾c cã tÝnh
ph¸p lý, cßn ph¶i ®−îc x©y dùng víi tÝnh nh©n b¶n cao, ®Ò cao v¨n hãa øng
xö. Cô thÓ h¬n, quan hÖ gi÷a çc c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng cÇn ph¶i
®−îc lµm giµu thªm nh÷ng tr¸ch nhiÖm mang tÝnh lu©n lý. §©y chÝnh lµ yÕu tè
tiªn quyÕt trong thñ thuËt gi÷ kh¸ch. VÝ dô nh−: c«ng ty chøng kho¸n ph¶i
trung thùc, quan t©m ®óng mùc, cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi tµi kho¶n cña kh¸ch
hµng vµ ph¶i th−êng xuyªn cËp nhËt cho kh¸ch hµng nh÷ng th«ng tin thÞ
tr−êng ¶nh h−ëng ®Õn quyÒn lîi cña kh¸ch hµng, cÇn ph¶i cã nh÷ng hµnh
92
®éng b¶o vÖ quyÒn lîi kh¸ch hµng mét çch tù nguyÖn, chñ ®éng, ph¶i gi¶i
thÝch cho kh¸ch hµng nh÷ng rñi ro tiÒm Èn trong mçi giao dÞch, lu«n ®Æt lîi
Ých cña kh¸ch hµng lªn trªn lîi Ých cña ç nh©n…
3.2.4. Hoµn thiÖn quy ®Þnh kiÓm so¸t néi bé cña c«ng ty chøng
kho¸n
- C«ng ty chøng kho¸n lu«n cÇn ph¶i tæ chøc, qu¶n lý vµ vËn hµnh
çc nghiÖp vô mét çch hîp lý ®Ó ®¶m b¶o:
+ Kh¶ n¨ng thùc hiÖn nghiÖp vô mét çch trËt tù vµ hiÖu qu¶.
+ B¶o vÖ tµi s¶n cña chÝnh m×nh vµ cña kh¸ch hµng.
+ B¶o qu¶n çc hå s¬ thÝch hîp vµ duy tr× ®é tin cËy cña th«ng tin tµi
chÝnh vµ th«ng tin kh¸c ®−îc sö dông vµ ®−îc t¹o ra tõ çc nghiÖp vô,
+ Tu©n thñ tÊt c¶ çc quy ®Þnh ph¸p luËt liªn quan.
- C«ng ty chøng kho¸n lu«n cÇn ph¶i tu©n thñ çc nguyªn t¾c sau
trong viÖc tæ chøc, qu¶n lý vµ vËn hµnh nghiÖp vô:
+ Qu¶n lý vµ gi¸m s¸t; thiÕt lËp, lËp hå s¬ vµ duy tr× mét c¬ cÊu tæ chøc
vµ qu¶n lý hiÖu qu¶, ®¶m b¶o mäi ho¹t ®éng nghiÖp vô ®−îc tiÕn hµnh mét
çch v÷ng ch¾c, h÷u hiÖu vµ hiÓu qu¶.
+ Ph©n ®Þnh nhiÖm vô vµ chøc n¨ng: ph©n ®Þnh çc nhiÖm vô vµ chøc
n¨ng chÝnh yÕu nÕu cã thÓ, ®Æc biÖt lµ çc nhiÖm vô vµ chøc n¨ng nÕu do cïng
mét ç nh©n thùc hiÖn cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng sai sãt khã ph¸t hiÖn hoÆc cã thÓ
dÔ bÞ l¹m dông khiÕn c«ng ty chøng kho¸n hoÆc kh¸ch hµng cã thÓ ph¶i ®èi
mÆt víi nh÷ng rñi ro bÊt hîp lý.
+ Nh©n sù vµ ®µo t¹o: thiÕt lËp çc chÝnh s¸ch vÒ tuyÓn dông vµ ®µo t¹o
nh©n sù thÝch hîp víi sù suy xÐt tho¶ ®¸ng vÒ nhu cÇu ®µo t¹o cho nh©n viªn
®Ó ®¶m b¶o viÖc tu©n thñ çc chÝnh s¸ch, quy tr×nh nghiÖp vô vµ thñ tôc kiÓm
s¸t néi bé cña c«ng ty vµ çc quy ®Þnh ph¸p luËt liªn quan mµ c«ng ty vµ nh©n
viªn ph¶i chÊp hµnh.
93
+ Qu¶n lý th«ng tin; thiÕt lËp çc chÝnh s¸ch vµ thñ tôc ®Ó ®¶m b¶o tÝnh
c«ng minh, an toµn, s½n sµng, tin cËy vµ ®Çy ®ñ cña mäi th«ng tin, bao gåm tµi
liÖu vµ çc d÷ liÖu l−u tr÷ ®iÖn tö, cã liªn quan ®Õn nghiÖp vô cña c«ng ty.
+ Tu©n thñ, thiÕt lËp vµ duy tr× çc chÝnh s¸ch vµ thñ tôc ®Ó ®¶m b¶o viÖc
tu©n thñ mäi quy ®Þnh ph¸p luËt liªn quan còng nh− çc chÝnh s¸ch vµ quy
tr×nh néi bé cña c«ng ty.
+ KiÓm to¸n: thiÕt lËp vµ duy tr× chÝnh s¸ch kiÓm to¸n vµ chøc n¨ng gi¸m
s¸t ®Ó kiÓm tra, ®¸nh gi¸ vµ b¸o ço mét çch kh¸ch quan vÒ tÝnh hîp lý, h÷u
hiÖu vµ hiÖu qu¶ trong qu¶n lý, ho¹t ®éng vµ kiÓm so¸t néi bé cña c«ng ty .
+ KiÓm so¸t ho¹t ®éng: thiÕt lËp, duy tr× vµ ®¶m b¶o tu©n thñ çc chÝnh
s¸ch thñ tôc vµ kiÓm so¸t ho¹t ®éng h÷u hiÓu liªn quan ®Õn ho¹t ®éng nghiÖp
vô hµng ngµy cña c«ng ty ®¸nh gi¸ tÝnh h÷u hiÖu cña çc quy tr×nh vµ kiÓm
so¸t ho¹t ®éng ®Ó ®¶m b¶o sù trao ®æi th«ng tin ®Çy ®ñ gi÷a c«ng ty vµ kh¸ch
hµng, tÝnh c«ng minh trong ho¹t ®éng kinh doanh, b¶o vÖ tµi s¶n cña c«ng ty
vµ cña kh¸ch hµng, b¶o qu¶n hå s¬ thÝch hîp vµ tu©n thñ çc quy ®Þnh ph¸p
luËt liªn quan.
+ Qu¶n lý rñi ro; thiÕt lËp vµ duy tr× çc chÝnh s¸ch vµ thñ tôc h÷u hiÖu
®Ó ®¶m b¶o qu¶n lý thÝch hîp çc rñi ro mµ c«ng ty vµ kh¸ch hµng ph¶i ®èi
mÆt.
3.2.5. N©ng cao chÊt l−îng ho¹t ®éng cña nh©n viªn hµnh nghÒ,
nh÷ng ng−êi trùc tiÕp lµm viÖc víi kh¸ch hµng
3.2.5.1 §µo t¹o chuyªn m«n
- §éi ngò nh©n viªn hµnh nghÒ t¹i çc c«ng ty chøng kho¸n lµ
nguån nh©n lùc rÊt quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña TTCK nãi chung. Hä
rÊt n¨ng ®éng, ph¹m vi ho¹t ®éng réng, cã nhiÒu mèi liªn hÖ trong nghÒ
nghiÖp. §ång thêi, nh÷ng tiªu chuÈn chuyªn m«n ®ßi hái ë hä còng rÊt cao,
thËm chÝ rÊt nghiªm ngÆt. MÆt kh¸c, muèn ho¹t ®éng trªn TTCK, hä buéc
ph¶i cã chøng chØ hµnh nghÒ ®Ó ®−îc x· héi nh×n nhËn lµ nh÷ng ng−êi lµm
94
“nghÒ chøng kho¸n”. Ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o c¬ b¶n, chuyªn s©u vÒ chøng
kho¸n vµ TTCK lµ çc ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o b¾t buéc. Trong t−¬ng lai, chóng
ta ph¶i x©y dùng ®−îc çc ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o riªng biÖt theo çc nghiÖp vô
cña c«ng ty chøng kho¸n, nh©n viªn hµnh nghÒ cña lÜnh vùc nµo ph¶i qua ®µo
t¹o, s¸t h¹ch lÜnh vùc Êy ®Ó cã nh÷ng kü n¨ng nghÒ nghiÖp gióp cho c«ng viÖc
cña hä sau nay. ViÖc ®µo t¹o cËp nhËt, ®µo t¹o l¹i còng rÊt quan träng ®Ó çc
kiÕn thøc chuyªn s©u vÒ ph©n tÝch ®Çu t−, kü thuËt nghiÖp vô, çc v¨n b¶n
ph¸p lý lu«n ®−îc cËp nhËt vµ ph¸t triÓn, gióp hä trong viÖc cung cÊp çc dÞch
vô ®èi víi kh¸ch hµng.
- Quan t©m tíi viÖc bè trÝ ng©n s¸ch ®Ó ®µo t¹o nguån nh©n lùc t¹i
n−íc ngoµi hoÆc thuª chuyªn gia n−íc ngoµi ®Õn gi¶ng d¹y. Do chøng kho¸n
lµ mét ngµnh míi vµ rÊt phøc t¹p, muèn cã mét ®éi ngò chuyªn gia chøng
kho¸n ®Çu ngµnh, chóng ph¶i cã çch tiÕp cËn víi çc hÖ thèng ®µo t¹o chøng
kho¸n chuÈn mùc cña quèc tÕ. §éi ngò nµy sau ®ã cã thÓ nh©n réng b»ng çch
hä sÏ truyÒn ®¹t l¹i nh÷ng kiÕn thøc ®· häc cho çc häc viªn cña çc khãa häc
trong n−íc.
- Chó träng ®µo t¹o kü n¨ng thùc hµnh ®Ó çc nh©n viªn cã ®é
nh¹y bÐn khi xö lý çc t×nh huèng cña thÞ tr−êng.
3.2.5.2. Gi¸o dôc vÒ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp, v¨n hãa øng xö
- §−a çc bµi gi¶ng vÒ ®¹o ®øc nghÒ nghiªp vµo trong néi dung
chÝnh cña ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o b¾t buéc, nªn thiÕt kÕ bµi thi s¸t h¹ch vÒ ®¹o
®øc nghÒ nghiÖp trong ®ã ®−a ra çc t×nh huèng thùc tÕ buéc hä ph¶i chØ ra
quan ®iÓm vµ h−íng gi¶i quyÕt cña m×nh.
- Th−êng xuyªn tuyªn truyÒn vÒ nh÷ng chuÈn mùc ®¹o ®øc, lu©n
lý, lßng tù hµo nghÒ nghiÖp cho ®éi ngò nh©n viªn hµnh nghÒ chøng kho¸n ®Ó
hä tù c¶m thÊy viÖc cÇn thiÕt ph¶i ®Æt lîi Ých cña kh¸ch hµng lªn trªn hÕt
kh«ng nh÷ng do tr¸ch nhiÖm cña hä ®èi víi kh¸ch hµng mµ cßn do l−¬ng t©m
hä buéc ph¶i lµm nh− vËy.
95
3.2.6. N©ng cao nhËn thøc cña kh¸ch hµng vÒ chøng kho¸n vµ ho¹t
®éng kinh doanh chøng kho¸n
3.2.5.1. Tuyªn truyÒn, phå cËp vµ n©ng cao d©n trÝ vÒ chøng kho¸n vµ
TTCK cho c«ng chóng ®Çu t−
- Qua kh¶o s¸t thùc tÕ, sè ng−êi trong x· héi hiÓu biÕt vÒ chøng
kho¸n vµ TTCK cßn rÊt Ýt, thËm chÝ cã mét sè çn bé thuéc çc bé, ban, ngµnh
còng cßn ch−a hiÓu cÆn kÏ vÒ nh÷ng vÊn ®Ò nµy. C«ng viÖc tuyªn truyÒn cho
d©n chóng nãi chung lµ mét khèi l−îng c«ng viÖc l©u dµi vµ cßn rÊt nhiÒu khã
kh¨n, vÊt v¶. Tuy nhiªn, tr−íc m¾t, chóng ta cã thÓ x¸c ®Þnh çc ®èi t−îng
kh¸ch hµng tiÒm n¨ng, kÓ c¶ kh¸ch hµng tæ chøc vµ ç nh©n, ®Ó tuyªn truyÒn,
®µo t¹o hä tr−íc. Ngoµi çc kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ chøng kho¸n vµ TTCK, nh÷ng
ng−êi ®Çu t− rÊt cÇn biÕt çc quy ®Þnh qu¶n lý thÞ tr−êng, nh÷ng biÖn ph¸p b¶o
vÖ hä, c¬ chÕ th«ng tin còng nh− nh÷ng ®¸nh gi¸ vÒ thÞ tr−êng. ViÖc ®µo t¹o,
tuyªn truyÒn nh− vËy cã thÓ th«ng qua çc khãa ®µo t¹o miÔn phÝ, qua çc
ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, çc héi th¶o,… UBCKNN nªn quan t©m chØ
®¹o cho xuÊt b¶n çc tê r¬i, sæ tay víi çc chñ ®Ò nhµ ®Çu t− quan t©m nh−:
lµm thÕ nµo ®Ó ®Çu t− vµo TTCK ViÖt Nam? §Çu t− vµo TTCK kh¸ch hµng cã
lîi g×? Thñ tôc giao dÞch t¹i c«ng ty chøng kho¸n?... Nh÷ng th«ng tin ®−a ra
th−êng ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu, ®Ó hä quan t©m vµ dÔ tiÕp cËn víi viÖc ®Çu t− cña thÞ
tr−êng.
- §èi víi çc ®èi t−îng kh¸c ch−a hiÓu biÕt nhiÒu vÒ chøng kho¸n
vµ TTCK, chóng ta ph¶i x©y dùng çc kÕ ho¹ch l©u dµi h¬n - ChÝnh phñ, çc
bé, ban, ngµnh quan t©m gióp ®ì UBCKNN trong viÖc tuyªn truyÒn, n©ng cao
d©n trÝ vÒ chøng kho¸n vµ TTCK b»ng çc ch−¬ng tr×nh qu¶ng b¸ (roadshow)
ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng kh¸c nhau hoÆc th«ng qua çc ch−¬ng tr×nh truyÒn h×nh,
truyÒn thanh víi ý nghÜa tuyªn truyÒn ®¹i chóng.
- Ph¸t triÓn çc trang web vÒ chøng kho¸n vµ TTCK: thêi gian gÇn
®©y, çc trang web cña UBCKNN, cña çc c«ng ty chøng kho¸n ®Òu ®· ®−îc
h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. Ng−êi ®Çu t− tËp dÇn thãi quen truy cËp th«ng tin cho
96
b¶n th©n qua m¹ng. §Ó th«ng tin tiÕp nhËn ®Çy ®ñ h¬n, çc trang web cÇn ®−a
thªm nhiÒu th«ng tin mang tÝnh ®¸nh gi¸ thÞ tr−êng, çc th«ng tin vÒ kinh tÕ
nãi chung ®Ó gióp ng−êi ®Çu t− hiÓu vÒ TTCK trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ,
tham kh¶o çc rñi ro khi ®Çu t− vµo mét cæ phiÕu nhÊt ®Þnh nµo ®ã, xu h−íng
cña thÞ tr−êng,…
3.2.5.2. N©ng cao nhËn thøc, v¨n hãa ®Çu t− chøng kho¸n
§Çu t− vµo TTCK còng nh− çc ®Çu t− vµo thÞ tr−êng kh¸c, kh¸ch hµng
ph¶i cã v¨n hãa ®Çu t−, kh¸ch hµng võa ph¶i cã tr×nh ®é hiÓu biÕt vÒ ®Çu t−
trªn TTCK, hiÓu râ çc thuËn lîi còng nh− çc rñi ro ®Ó ®−a ra çc quyÕt ®Þnh
phï hîp cña m×nh. Çc yªu cÇu mµ kh¸ch hµng ®−a ra ®èi víi c«ng ty chøng
kho¸n ph¶i lµ nh÷ng yªu cÇu ®óng ®¾n, tr¸nh tr−êng hîp çc ®iÒu kiÖn ®ßi hái
qu¸ quy ®Þnh, g©y khã kh¨n cho viÖc gi¶i quyÕt c«ng viÖc cña c«ng ty. Còng
nh− çc mèi quan hÖ kh¸c, nÕu kh¸ch hµng vµ c«ng ty chøng kho¸n lu«n giao
dÞch trªn c¬ së thiÖn chÝ, cã v¨n hãa th× c«ng viÖc sÏ tr«i ch¶y, ®¹t kÕt qu¶ tèt
nhÊt vµ c¶ hai bªn ®Òu cã lîi.
3.3. Çc ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn gi¶i ph¸p
§Ó çc gi¶i ph¸p trªn cã thÓ thùc hiÖn ®−îc, tr−íc hÕt c«ng ty chøng
kho¸n vµ sau ®ã lµ UBCKNN ph¶i t¹o lËp ®−îc mét sè ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt nh−
çc yÕu tè thóc ®Èy vµ cã ¶nh h−ëng ®Õn nhau trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn mèi
quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng.
3.3.1. §èi víi c«ng ty chøng kho¸n
3.3.1.1. ChÝnh s¸ch con ng−êi
Con ng−êi lµ nh©n tè quan träng nhÊt t¹o nªn mäi thµnh c«ng. V× vËy:
- Tr−íc hÕt ph¶i bæ sung, hoµn thiÖn ®éi ngò l·nh ®¹o c«ng ty cã
tr×nh ®é chuyªn m«n tèt, cã kü n¨ng l·nh ®¹o s¾c s¶o, chuyªn nghiÖp vµ ®−a
ra çc quyÕt s¸ch phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña c«ng ty còng nh− cña TTCK.
97
- S¾p xÕp æn ®Þnh tæ chøc, nh©n sù ®èi víi ®éi ngò nh©n viªn hµnh
nghÒ giái theo çc chuyªn ngµnh kinh doanh, ®¶m b¶o viÖc ph©n t¸ch nh©n
viªn m«i giíi, tù doanh, b¶o l·nh ph¸t hµnh vµ t− vÊn ®Çu t−.
- Chó träng viÖc ®µo t¹o ng¾n h¹n vµ dµi h¹n, n©ng cao tr×nh ®é t¸c
nghiÖp cho nh©n viªn cña c«ng ty, t¨ng c−êng gi¸o dôc ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp,
coi yÕu tè chuyªn nghiÖp lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i cña c«ng ty, lµ
niÒm tù hµo cña mçi nh©n viªn hµnh nghÒ.
- Ph¸t huy vai trß cña bé phËn gi¸m s¸t néi bé, cã chÕ ®é th−ëng
ph¹t ph©n minh, râ rµng vµ kiªn quyÕt xö lý çc hµnh vi vi ph¹m cña nh©n
viªn c«ng ty ®èi víi kh¸ch hµng.
3.3.1.2. ChiÕn l−îc kh¸ch hµng

ChiÕn l−îc s¸ch kh¸ch hµng cã mét vÞ trÝ hÕt søc quan träng trong toµn
bé ho¹t ®éng kinh doanh cña mét c«ng ty chøng kho¸n. Nã gãp phÇn lµm t¨ng
tÝnh c¹nh tranh cña c«ng ty chøng kho¸n trªn thÞ tr−êng vµ do ®ã ¶nh h−ëng
®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña c«ng ty. Tuy nhiªn chiÕn l−îc s¸ch
kh¸ch hµng cã thùc hiÖn ®−îc hay kh«ng phô thuéc vµo kÕt qu¶ cña viÖc kÕt
hîp vµ sö dông nhiÒu yÕu tè cô thÓ kh¸c nhau, trong ®ã mçi yÕu tè ®ãng mét
vai trß nhÊt ®Þnh nh−ng ®ång thêi l¹i cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Cã thÓ
®−a ra mét çch kh¸i qu¸t chiÕn l−îc kh¸ch hµng cña c«ng ty chøng kho¸n
bao gåm:
- Lùa chän thÞ tr−êng tiÒm n¨ng: Lùa chän thÞ tr−êng tiÒm n¨ng
®−îc tiÕn hµnh trªn c¬ së cña viÖc ph©n ®o¹n thÞ tr−êng. Trong tr−êng hîp nµy
®o¹n thÞ tr−êng ®−îc hiÓu lµ mét nhãm çc nhµ ®Çu t− cã ph¶n øng nh− nhau
®èi víi cïng mét tËp hîp kÝch thÝch cña marketing. Cßn ph©n ®o¹n thÞ tr−êng
lµ qu¸ tr×nh ph©n chia çc kh¸ch hµng thµnh çc nhãm trªn c¬ së nh÷ng ®iÓm
kh¸c biÖt vÒ nhu cÇu, vÒ tÝnh çch hay vÒ hµnh vi. Nh− vËy, vÒ thùc chÊt, ph©n
®o¹n thÞ tr−êng lµ viÖc ph©n chia theo çc tiªu thøc nhÊt ®Þnh thÞ tr−êng tæng
thÓ quy m« lín, kh«ng ®ång nhÊt, mu«n h×nh mu«n vÎ vÒ nhu cÇu thµnh çc
nhãm nhá h¬n ®ång nhÊt vÒ nhu cÇu.
Çc tiªu thøc cã thÓ dïng ®Ó ph©n ®o¹n thÞ tr−êng:
+ §èi víi nhµ ®Çu t− ç nh©n:
98
C¬ së ph©n ®o¹n Tiªu thøc ph©n ®o¹n
§Þa lý MiÒn (b¾c, trung, nam); vïng
D©n sè-x· héi Tuæi, giíi tÝnh, thu nhËp, nghÒ nghiÖp, tr×nh ®é v¨n
ho¸, t×nh tr¹ng h«n nh©n...
T©m lý Th¸i ®é, ç tÝnh, lèi sèng, thãi quen...
Hµnh vi ®Çu t− Lý do ®Çu t−, lîi Ých t×m kiÕm, sè l−îng vµ tû lÖ ®Çu
t−
+ §èi víi nhµ ®Çu t− cã tæ chøc:
Çc tiªu thøc Chñng lo¹i
Quy m« Nhá, võa, lín
Lo¹i h×nh së h÷u T− nh©n, Nhµ n−íc, Liªn doanh…
Lo¹i h×nh tæ chøc S¶n xuÊt, kinh doanh, tæ chøc phi kinh
tÕ...
§Þa ®iÓm tæ chøc MiÒn, vïng, tØnh...
§Ó x¸c ®Þnh ®−îc mét ®o¹n thÞ tr−êng cã hiÖu qu¶ th× viÖc ph©n ®o¹n
thÞ tr−êng ph¶i ®¹t ®−îc çc yªu cÇu sau:
• TÝnh ®o l−êng ®−îc (vÒ quy m« vµ hiÖu qu¶ cña ®o¹n thÞ tr−êng)
• TÝnh tiÕp cËn ®−îc: c«ng ty ph¶i nhËn biÕt vµ phôc vô ®−îc ®o¹n ®o¹n
thÞ tr−êng ®· ph©n chia theo çc tiªu thøc nhÊt ®Þnh.
• TÝnh quan träng: çc ®o¹n thÞ tr−êng ph¶i bao gåm çc kh¸ch hµng cã
nhu cÇu ®ång nhÊt víi quy m« ®ñ lín ®Ó cã kh¶ n¨ng sinh lêi ®−îc.
99
• TÝnh kh¶ thi: cã ®ñ nguån lùc ®Ó h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ch−¬ng tr×nh
hµnh ®éng riªng biÖt cho tõng ®o¹n thÞ tr−êng.
Tõ viÖc ph©n ®o¹n thÞ tr−êng, c«ng ty chøng kho¸n cÇn lùa chän thÞ
tr−êng môc tiªu cho m×nh dùa trªn kÕt qu¶ ph©n tÝch m«i tr−êng kinh doanh,
nhiÖm vô vµ môc tiªumµ c«ng ty mong muèn ®¹t tíi. Thùc chÊt cña viÖc chän
thÞ tr−êng môc tiªu lµ lùa chän nh÷ng nhãm kh¸ch hµng tiÒm n¨ng mµ c«ng ty
sÏ phôc vô víi çc dÞch vô nhÊt ®Þnh. Nh÷ng thÞ tr−êng môc tiªu ®−îc lùa
chän cã thÓ lµ mét hay mét sè ®o¹n thÞ tr−êng hay chÝnh lµ toµn bé thÞ tr−êng.
Khi lùa chän thÞ tr−êng môc tiªu, çc c«ng ty chøng kho¸n cÇn lµm râ çc vÊn
®Ò sau:
• Lo¹i h×nh dÞch vô nµo sÏ ®−îc mang ra phôc vô kh¸ch hµng;
• Quy m« vµ kh¶ n¨ng t¨ng tr−ëng cña thÞ tr−êng;
• Kh¶ n¨ng thu lîi nhuËn;
• Møc ®é phï hîp gi÷a nhu cÇu cña kh¸ch hµng vµ kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu
cÇu ®ã cña c«ng ty chøng kho¸n.
Tuú thuéc vµo viÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ nh÷ng vÊn ®Ò nãi trªn mµ çc
c«ng ty chøng kho¸n sÏ lùa chän ®−îc thÞ tr−êng tiÒm n¨ng tèt nhÊt cho m×nh.
- ChÝnh s¸ch vÒ gi¸: trong giai ®o¹n hiÖn nay, khi mµ cung cÇu
chøng kho¸n trªn thÞ tr−êng th−êng xuyªn ë t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi, sè l−îng
çc nhµ ®Çu t− tham gia trªn thÞ tr−êng ch−a ph¶i lµ nhiÒu th× c«ng ty chøng
kho¸n nµo cã l−îng kh¸ch hµng lín h¬n sÏ ®−îc nh×n nhËn lµ cã lîi thÕ h¬n so
víi çc c«ng ty kh¸c. ChÝnh v× vËy chiÕn l−îc kh¸ch hµng cña c«ng ty chøng
kho¸n còng nªn tËp trung vµo viÖc lµm thÕ nµo ®Ó thu hót thËt nhiÒu çc nhµ
®Çu t− ®Õn víi c«ng ty, cã nghÜa lµ lµm sao ®Ó nhµ ®Çu t− lùa chän m×nh thay
v× lùa chän çc c«ng ty chøng kho¸n kh¸c.
Trong giai ®o¹n hiÖn nay, ®Ó thùc hiÖn ®−îc ®iÒu nµy cã lÏ chÝnh s¸ch −u
®·i vÒ gi¸ víi kh¸ch hµng tá ra vÉn kh¸ h÷u hiÖu. Do ®ã c«ng ty chøng kho¸n
nªn xem xÐt ®Ó ®−a ra çc møc phÝ linh ho¹t trªn c¬ së c©n ®èi chÝ phÝ, lîi
nhuËn, thÞ phÇn còng nh− çc môc tiªu kh¸c mµ c«ng ty ®ang theo ®uæi. Møc
phÝ linh ho¹t mµ chóng t«i ®Ò cËp ®Õn lµ ph¶i linh ho¹t ®Ó phï hîp víi tõng
®èi t−îng kh¸ch hµng, tõng lo¹i h×nh dÞch vô, tõng thêi ®iÓm cô thÓ, sao cho
100
võa duy tr× ®−îc mèi quan hÖ l©u dµi víi kh¸ch hµng quen thuéc, võa thu hót
®−îc thªm çc kh¸ch hµng míi.
§èi víi çc kh¸ch hµng lín, th−êng xuyªn cã sè d− tµi kho¶n vµ nh÷ng
giao dÞch lín, c«ng ty chøng kho¸n cã thÓ ¸p dông møc phÝ thÊp h¬n so míi
møc phÝ hiÖn hµnh. §èi víi çc kh¸ch hµng míi lÇn ®Çu ®Õn víi c«ng ty, hiÓu
biÕt cña hä vÒ c«ng ty sÏ lµ ch−a ®Çy ®ñ, do ®ã çc c«ng ty chøng kho¸n ph¶i
chñ ®éng t¹o mèi quan hÖ tèt víi kh¸ch hµng. ChÝnh kh¸ch hµng míi sÏ lµ cÇu
nèi cho c«ng ty ®Õn ®−îc víi çc kh¸ch hµng tiÒm n¨ng.
- H×nh ¶nh cña c«ng ty ®èi víi kh¸ch hµng: chÊt l−îng h×nh ¶nh cña
c«ng ty ®èi víi kh¸ch hµng sÏ ¶nh h−ëng ®Õn lîi thÕ vµ uy tÝn cña c«ng ty trªn
thÞ tr−êng. ChÝnh v× vËy, çc c«ng ty chøng kho¸n cÇn ph¶i t¹o dùng ®−îc
h×nh ¶nh ®Ñp cña c«ng ty tr−íc kh¸ch hµng, mµ çch cô thÓ vµ trùc tiÕp nhÊt
chÝnh lµ th«ng qua th¸i ®é cña nh©n viªn hµnh nghÒ cña c«ng ty ®èi víi kh¸ch
hµng vµ ®èi víi c«ng viÖc. YÕu tè nghe cã vÎ nh− rÊt c¬ b¶n nµy l¹i lµ çi
quyÕt ®Þnh møc ®é thµnh c«ng trong bÊt kú lÜnh vùc chuyªn m«n nµo cña c«ng
ty chøng kho¸n.
§Ó thµnh c«ng trong viÖc t¹o dùng h×nh ¶nh c«ng ty, nh©n viªn hµnh
nghÒ cña c«ng ty cÇn ph¶i ®−îc ®µo t¹o kü n¨ng hµnh nghÒ chuyªn nghiÖp. VÒ
c¬ b¶n, kü n¨ng ®ã ®−îc thÓ hiÖn qua bèn khÝa c¹nh chÝnh sau:
+ Th¸i ®é ®èi víi kh¸ch hµng vµ c«ng viÖc;
+ Nh÷ng tri thøc nhµ nghÒ;
+ N¨ng lùc truyÒn ®¹t th¸i ®é vµ kiÕn thøc mét çch hiÖu qu¶;
+ Sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng kü n¨ng ç nh©n vµ nghiÖp vô.
- Häp mÆt kh¸ch hµng: häp mÆt kh¸ch hµng lµ mét trong nh÷ng çch ®Ó
c«ng ty chøng kho¸n lµm cho kh¸ch hµng cña m×nh c¶m thÊy ®−îc ch¨m sãc
vµ ®−îc chia sÎ th«ng tin. Tæ chøc häp mÆt kh¸ch hµng t¹o cho kh¸ch hµng
n¬i gÆp gì, häc hái, trao ®æi kinh nghiÖm kh«ng chØ tõ phÝa c«ng ty chøng
kho¸n mµ cßn gi÷a b¶n th©n kh¸ch hµng víi nhau. §©y còng sÏ lµ çc c¬ héi
tèt ®Ó çc bªn cã thÓ t×m hiÓu vµ biÕt thªm nhiÒu th«ng tin cã lîi cho m×nh. VÒ
phÝa kh¸ch hµng, hä sÏ hiÓu thªm ®−îc nhiÒu ®iÒu vÒ c«ng ty chøng kho¸n, vÒ
çc dÞch vô chÝnh còng nh− dÞch vô phô trî mµ c«ng ty chøng kho¸n cã thÓ
cung cÊp cho hä, tõ ®ã hä sÏ ®¸nh gi¸ ®−îc c«ng ty chøng kho¸n mµ m×nh lùa
101
chän. §iÒu nµy sÏ lµm t¨ng thªm sù g¾n kÕt gi÷a c«ng ty chøng kho¸n víi
kh¸ch hµng, còng nh− sÏ gióp mî réng m¹ng l−íi kh¸ch hµng cña c«ng ty. VÒ
phÝa c«ng ty chøng kho¸n, häp mÆt kh¸ch hµng sÏ lµ dÞp ®Ó c«ng ty t×m hiÓu
thªm nhu cÇu cña kh¸ch hµng, ®ång thêi còng lµ dÞp ®Ó c«ng ty thu nhËn çc ý
kiÕn ph¶n håi tõ phÝa kh¸ch hµng vÒ çc dÞch vô mµ c«ng ty ®ang cung øng
cho hä. §iÒu nµy sÏ thùc sù gióp Ých cho çc c«ng ty chøng kho¸n trong viÖc
x©y dùng chiÕn l−îc kh¸ch hµng còng nh− chiÕn l−îc ho¹t ®éng c¶ c«ng ty.
- Chñ ®éng t×m kiÕm kh¸ch hµng: ®©y lµ mét ho¹t ®éng kh«ng thÓ
thiÕu nh»m më réng quy m« vµ ®èi t−îng kh¸ch hµng cho c«ng ty. ChÝnh s¸ch
nµy kh«ng chØ nh»m vµo çc nhµ ®Çu t− trong n−íc mµ nªn h−íng tíi c¶ çc
nhµ ®Çu t− n−íc ngoµi, kh«ng chØ çc nhµ ®Çu t− ç nh©n mµ ®Æc biÖt chó
träng tíi çc nhµ ®Çu t− cã tæ chøc.
Ngoµi ra, ®Ó thu hót kh¸ch hµng, çc c«ng ty chøng kho¸n cÇn chó
träng ®Õn viÖc ®Çu t− vµ n©ng cÊp th−êng xuyªn çc trang thiÕt bÞ phôc vô
kh«ng chØ ho¹t ®éng kinh doanh cña c«ng ty mµ cßn ®Ó phôc vô kh¸ch hµng
ngµy cµng tèt h¬n nh− cung cÊp mµn h×nh chÊt l−îng tèt, chç ngåi tho¶i m¸i,
cã n¬i trao ®æi vµ tra cøu th«ng tin mét çch dÔ dµng, tiÖn lîi.
Ngoµi ra, tr−íc m¾t, c«ng ty chøng kho¸n cñng cè, hoµn chØnh l¹i bè
m¸y tæ chøc cña c«ng ty, lËp ban kiÓm so¸t, chØ ®Þnh nh©n viªn chÞu tr¸ch
nhiÖm gi¸m s¸t thùc thi ph¸p luËt trong c«ng ty,®Èy m¹nh ®µo t¹o,n©ng cao
tr×nh ®é cho nh©n viªn nh»m ®¸p øng víi yªu cÇu c«ng viÖc chuyªn m«n, ®¶m
b¶o vµ n©ng cao chÊt l−îng dÞch vô t− vÊn cung cÊp cho kh¸ch hµng, më réng
ph¹m vi kinh doanh, ®Èy m¹nh h¬n n÷a çc ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c nhau
nh»m t¹o hµng ho¸ cho thÞ tr−êng.
3.3.1.3. ChiÕn l−îc ho¹t ®éng cña c«ng ty chøng kho¸n
ChiÕn l−îc ho¹t ®éng cña c«ng ty chøng kho¸n lµ mét trong nh÷ng yÕu
tè cùc kú quan träng t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng
kho¸n vµ kh¸ch hµng. §Ó duy tr× vµ t¨ng c−êng ®−îc mèi quan hÖ tèt ®Ñp víi
kh¸ch hµng, çc c«ng ty chøng kho¸n ®Òu ph¶i t×m çch x©y dùng cho m×nh
mét chiÕn l−îc kinh doanh nhÊt ®Þnh phï hîp víi quy m« vµ n¨ng lùc cña b¶n
th©n c«ng ty. ChÝnh v× vËy, trong phÇn nµy chóng t«i muèn ®−a ra mét sè vÊn
102
®Ò ®Ó çc c«ng ty chøng kho¸n c©n nh¾c khi x©y dùng chiÕn l−îc ho¹t ®éng
cho m×nh.
ChiÕn l−îc ph¸t triÓn thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt nam ®Õn n¨m 2010
®· ®−îc Thñ t−íng ChÝnh phñ phª duyÖt vµo th¸ng 11 n¨m 2004, do vËy khi
x©y dùng chiÕn l−îc ho¹t ®éng cho m×nh, çc c«ng ty chøng kho¸n nªn c¨n cø
vµo ®Þnh h−íng chung vÒ ph¸t triÓn çc ®Þnh chÕ tµi chÝnh trung gian cho thÞ
tr−êng chøng kho¸n ViÖt nam ®−îc ®−a ra trong chiÕn l−îc nµy. VÒ c¬ b¶n,
viÖc ph¸t triÓn c«ng ty chøng kho¸n ®Õn n¨m 2010 sÏ ®−îc triÓn khai theo
h−íng më réng ph¹m vi ho¹t ®éng kinh doanh, dÞch vô cho çc c«ng ty chøng
kho¸n, tõ ®ã ph¸t triÓn çc c«ng ty chøng kho¸n theo hai lo¹i h×nh: c«ng ty
chøng kho¸n ®a nghiÖp vô vµ c«ng ty chøng kho¸n chuyªn doanh. ChiÕn l−îc
nµy ®· ®−îc x©y dùng dùa trªn thùc tÕ ho¹t ®éng cña thÞ tr−êng chøng kho¸n
ViÖt nam trong thêi gian qua, ®ång thêi còng trªn c¬ së häc hái kinh nghiÖm
tõ çc thÞ tr−êng ®· vµ ®ang ph¸t triÓn cña khu vùc vµ trªn thÕ giíi.
ë nh÷ng n−íc cã thÞ tr−êng chøng kho¸n vµ hÖ thèng c«ng ty chøng

kho¸n ph¸t triÓn, dÞch vô tµi chÝnh ®−îc cung øng bëi çc c«ng ty chøng
kho¸n lµ rÊt ®a d¹ng. ViÖc ®a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng cña çc c«ng ty chøng
kho¸n t¹i çc thÞ tr−êng nµy lµ mét qu¸ tr×nh liªn tôc víi tèc ®é cao, mét phÇn
®Ó ®¸p øng ®−îc çc nhu cÇu ngµy cµng trë nªn ®a d¹ng cña ng−êi ®Çu t−, cña
tæ chøc ph¸t hµnh vµ cña thÞ tr−êng, phÇn kh¸c ®Ó t¨ng søc c¹nh tranh cho
chÝnh çc c«ng ty chøng kho¸n. Tõ nguyªn nh©n c¹nh tranh nµy, theo thêi
gian çc c«ng ty chøng kho¸n còng ®· dÇn ph©n cÊp vµ chuyªn m«n ho¸ çc
lo¹i h×nh dÞch vô cung cÊp cho kh¸ch hµng. Nh÷ng c«ng ty chøng kho¸n tiÒm
lùc lín, nhiÒu vèn, cã h×nh thøc së h÷u ®¹i chóng th−êng tham gia vµo nhiÒu
lo¹i h×nh kinh doanh chøng kho¸n, ®Çu t− vµo çc ho¹t ®éng nhiÒu rñi ro h¬n
trªn thÞ tr−êng, trë thµnh c«ng ty chøng kho¸n ®a n¨ng. Ng−îc l¹i nh÷ng c«ng
ty chøng kho¸n h¹n chÕ vÒ tiÒm lùc tµi chÝnh vµ nh©n lùc dÇn tËp trung vµo
mét hoÆc mét sè nghiÖp vô mµ c«ng ty cã thÕ m¹nh, trë thµnh çc c«ng ty
chøng kho¸n chuyªn doanh, ch¼ng h¹n nh− cã nh÷ng c«ng ty chøng kho¸n chØ
chuyªn cung cÊp dÞch vô m«i giíi.
KhuyÕn nghÞ cña chóng t«i ®èi víi çc c«ng ty chøng kho¸n khi x©y
dùng chiÕn l−îc ho¹t ®éng cho m×nh trong thêi gian tíi tËp trung vµo nh÷ng
vÊn ®Ò sau:
103
- VÒ m« h×nh ho¹t ®éng: mét sè c«ng ty chøng kho¸n nhá nªn tiÕp
tôc ph¸t triÓn çc nghiÖp vô nh− m«i giíi ®Ó trë thµnh nh÷ng c«ng ty chuyªn
doanh trong nghiÖp vô nµy, mang l¹i chÊt l−îng dÞch vô chuyªn s©u vµ cao
h¬n cho ng−êi ®Çu t− nhê chuyªn m«n ho¸. Nh−ng sè kh¸c, ch¼ng h¹n nh−
çc c«ng ty chøng kho¸n thuéc khèi ng©n hµng, cÇn tËp trung vµo çc ho¹t
®éng kinh doanh cã nghiÖp vô phøc t¹p h¬n, ®ßi hái n¨ng lùc tµi chÝnh m¹nh
nh− ho¹t ®éng b¶o l·nh ph¸t hµnh, tù doanh, tµi chÝnh c«ng ty. Çc c«ng ty
chøng kho¸n theo m« h×nh nµy cã thÓ dÇn ph¸t triÓn lªn thµnh c«ng ty chøng
kho¸n ®a n¨ng.
Thùc chÊt chuyªn m«n ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ kh«ng chØ mang l¹i lîi Ých
cho ng−êi ®Çu t− vµ cho thÞ tr−êng chøng kho¸n ViÖt nam mµ cßn mang l¹i lîi
Ých tr−íc tiªn cho b¶n th©n çc c«ng ty chøng kho¸n, thÓ hiÖn ë chç:
Thø nhÊt, chuyªn m«n ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ sÏ gióp tr¸nh ®−îc t×nh tr¹ng
c¹nh tranh trong ho¹t ®éng m«i giíi. ViÖc tÊt c¶ çc c«ng ty chøng kho¸n
cïng tËp trung vµo ho¹t ®éng m«i giíi trong khi quy m« thÞ tr−êng l¹i qu¸ nhá
sÏ g©y ®Õn t×nh tr¹ng hoÆc c¹nh tranh vÒ phÝ m«i giíi dÉn ®Õn gi¶m phÝ hoÆc
sÏ cïng chia nhau “mét miÕng b¸nh nhá” cña thÞ tr−êng nh− hiÖn nay. KÕt qu¶
vÉn lµ nguån thu tõ ho¹t ®éng m«i giíi cña c«ng ty chøng kho¸n gi¶m. Ngoµi
ra, phÝ m«i giíi lu«n biÕn ®éng cïng víi thÞ tr−êng, v× vËy qu¸ phô thuéc vµo
ho¹t ®éng m«i giíi sÏ kh«ng thÓ ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao cho çc c«ng ty
chøng kho¸n.
Thø hai, chuyªn m«n ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ sÏ gióp çc c«ng ty chøng
kho¸n n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh khi héi nhËp. Çc cam kÕt vÒ dÞch vô tµi
chÝnh cña ViÖt nam trong BTA chÝnh lµ nÒn t¶ng sau nµy ®èi víi viÖc më cöa
thÞ tr−êng tµi chÝnh cña chóng ta. §iÒu nµy sÏ ®Æt ra c¶ c¬ héi vµ th¸ch thøc
®èi víi çc tæ chøc cung øng dÞch vô chøng kho¸n trong ®ã bao gåm c¶ çc
c«ng ty chøng kho¸n, ®Æc biÖt khi ViÖt Nam ra nhËp AFTA vµ WTO. Bëi vËy,
c«ng ty chøng kho¸n cÇn n©ng cao n¨ng lùc ®Ó cã thÓ c¹nh tranh ®−îc víi çc
tæ chøc kinh doanh chøng kho¸n n−íc ngoµi, t¹o thÕ chñ ®éng cho m×nh khi
héi nhËp.
Thø ba, trong t−¬ng lai Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n Hµ Néi sÏ
ph¸t triÓn lªn thµnh thÞ tr−êng OTC. Sù hiÖn diÖn cña çc trung gian tµi chÝnh
víi vai trß cña nh÷ng nhµ t¹o lËp thÞ tr−êng trªn thÞ tr−êng OTC lµ rÊt cÇn
104
thiÕt. Khi ®ã, çc c«ng ty chøng kho¸n ®a n¨ng ®ñ tiÒm lùc tµi chÝnh cã thÓ trë
thµnh nh÷ng nhµ t¹o lËp thÞ tr−êng cho thÞ tr−êng OTC vµ ®ång thêi cho c¶ thÞ
tr−êng tr¸i phiÕu.
- VÒ tµi chÝnh: n¨ng lùc tµi chÝnh lµ vÊn ®Ò quan träng nhÊt ®Ó
c«ng ty chøng kho¸n quyÕt ®Þnh m« h×nh ho¹t ®éng cho m×nh
- VÒ nh©n sù: nh©n sù lu«n lµ vÊn ®Ò quan träng quyÕt ®Þnh ®Õn sù
thµnh b¹i cña c«ng ty, v× vËy trong chiÕn l−îc ho¹t ®éng cña m×nh çc c«ng ty
chøng kho¸n nªn chó träng ®Õn viÖc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho c«ng ty,
®©y ®−îc coi lµ b−íc chuÈn bÞ cho viÖc thùc thi chiÕn l−îc l−îc ho¹t ®éng ®Ò
ra. §Æc biÖt ®èi víi çc c«ng ty theo m« h×nh c«ng ty chøng kho¸n ®a n¨ng,
çc nghiÖp vô nh− b¶o l·nh ph¸t hµnh, t− vÊn tµi chÝnh vµ ®Çu t−...®Òu lµ
nh÷ng nghiÖp vô phøc t¹p ®ßi hái sù chuyªn s©u trong tõng nghiÖp vô, v× vËy
yªu cÇu vÒ hµm l−îng chÊt x¸m lµ rÊt lín, do ®ã c«ng ty cÇn ph¶i cã chiÕn
l−îc râ rµng vÒ nh©n sù, n©ng cao c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng ®Ó chuÈn bÞ
cho viÖc triÓn khai çc nghiÖp vô nµy.
Nh×n chung çc nghiÖp vô cña c«ng ty chøng kho¸n ®a n¨ng cßn kh¸
míi mÎ ®èi víi c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng ViÖt Nam. Mét sè c«ng ty
chøng kho¸n ViÖt nam còng ®· b¾t ®Çu triÓn khai çc nghiÖp vô nh− b¶o l·nh
ph¸t hµnh, ®¹i lý ph¸t hµnh, t− vÊn niªm yÕt, t− vÊn cæ phÇn ho¸, t− vÊn x¸c
®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp...nh−ng cßn ë møc ban ®Çu. §Ó cã thÓ lµm tèt
nghiÖp vô b¶o l·nh ph¸t hµnh, nghiÖp vô t− vÊn tµi chÝnh vµ ®Çu t− chøng
kho¸n, chóng t«i xin ®−a ra mét sè khuyÕn nghÞ nh− sau:
- §èi víi nghiÖp vô b¶o l·nh ph¸t hµnh, ®©y lµ nghiÖp vô khã
nh−ng nÕu thùc hiÖn thµnh c«ng sÏ mang l¹i doanh thu ®¸ng kÓ cho c«ng ty
chøng kho¸n. §Ó chuÈn bÞ cho viÖc thùc hiÖn nghiÖp vô nµy, ngoµi sù chuÈn bÞ
vÒ tµi chÝnh, c«ng ty chøng kho¸n nªn xem xÐt çc vÊn ®Ò liªn quan nh−:
+ X©y dùng chiÕn l−îc cho nghiÖp vô b¶o l·nh ph¸t hµnh gåm: chiÕn
l−îc vÒ kh¸ch hµng, chiÕn l−îc vÒ s¶n phÈm vµ chiÕn l−îc ph©n phèi s¶n
phÈm;
+ Lùa chän ph−¬ng thøc b¶o l·nh thÝch hîp, x©y dùng quy tr×nh thùc
hiÖn b¶o l·nh;
+ T¨ng c−êng c«ng t¸c t×m kiÕm vµ t− vÊn tµi chÝnh doanh nghiÖp.
105
- §èi víi nghiÖp vô t− vÊn tµi chÝnh vµ ®Çu t− chøng kho¸n, ®©y lµ
nghiÖp vô kh«ng yªu cÇu vèn lín, nh−ng ng−îc l¹i ®ßi hái hµm l−îng chÊt
x¸m lín, do ®ã nh©n sù sÏ lµ kh©u quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña nghiÖp vô
nµy. Thùc hiÖn thµnh c«ng nghiÖp vô nµy sÏ më ra çc c¬ héi cho viÖc thùc
hiÖn nghiÖp vô b¶o l·nh ph¸t hµnh. Çc c«ng ty chøng kho¸n nªn x©y dùng
cho m×nh çc quy ®Þnh râ rµng vÒ quyÒn lîi, nghÜa vô cña çc bªn, vÒ ph¹m vi
tr¸ch nhiÖm cña c«ng ty chøng kho¸n víi çc néi dung t− vÊn cho kh¸ch hµng.
§ång thêi, c«ng ty chøng kho¸n còng cÇn ®−a ra çc h×nh thøc t− vÊn cô thÓ
cho tõng ®èi t−îng kh¸ch hµng vµ theo ®ã x©y dùng cho m×nh mét biÓu phÝ t−
vÊn râ rµng vµ linh ho¹t theo møc ®é g¾n kÕt vµ chia sÎ rñi ro cña c«ng ty
chøng kho¸n víi kh¸ch hµng.
- Ngoµi ra, chóng t«i cho r»ng ®Ó hç trî cho viÖc ph¸t triÓn tèt çc
nghiÖp vô kinh doanh chÝnh th× còng cÇn ®Õn viÖc kh«ng ngõng ®a d¹ng ho¸
çc dÞch vô phô trî ®Ó gióp ®a d¹ng ho¸ c¬ cÊu kh¸ch hµng, qua ®ã lµ cÇu nèi
®Ó ®Õn ®−îc víi çc hîp ®ång cung cÊp dÞch vô chÝnh.
Ch¼ng h¹n çc c«ng ty chøng kho¸n thuéc khèi ng©n hµng cã thÓ tËn
dông lîi thÕ vÒ dÞch vô, c«ng nghÖ, m¹ng l−íi cña ng©n hµng mÑ ®Ó cung cÊp
thªm çc tiÖn Ých trong giao dÞch cho kh¸ch hµng cña m×nh. Thêi gian qua
nhiÒu c«ng ty chøng kho¸n ®· thùc hiÖn cung cÊp çc dÞch vô nh− cho vay
cÇm cè chøng kho¸n, sö dông tµi kho¶n më t¹i ng©n hµng ®Ó thùc hiÖn giao
dÞch chøng kho¸n, thùc hiÖn çc hîp ®ång mua l¹i ®èi víi tr¸i phiÕu chÝnh phñ
vµ chøng kho¸n ch−a niªm yÕt…lµ nh÷ng dÞch vô phô ®· gãp phÇn h÷u hiÖu
cho viÖc ph¸t triÓn çc dÞch vô kinh doanh chÝnh. V× thÕ trong thêi gian tíi çc
c«ng ty chøng kho¸n nªn tiÕp tôc ph¸t huy, dÇn hoµn thiÖn çc dÞch vô cã tÝnh
hç trî nµy.
3.3.2. §èi víi Uû ban Chøng kho¸n Nhµ n−íc

3.3.2.1. Hoµn thiÖn khung ph¸p lý
ViÖc hoµn thiÖn khung ph¸p lý ®Ó b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña
nhµ ®Çu t− trong giao dÞch trªn TTCK lµ tiÒn ®Ò, c¬ së ph¸p lý c¬ b¶n nhÊt ®Ó
®iÒu chØnh çc mèi quan hÖ ph¸t sinh trong lÜnh vùc nµy, ®ång thêi ®Þnh ra
h−íng ®i ®óng cho çc hµnh vi xö sù cña ç nh©n, tæ chøc liªn quan trong
106
khu«n khæ mµ ph¸p luËt quy ®Þnh. MÆt kh¸c, ph¶i cã sù dung hßa tÝnh chÊt
hÊp dÉn vÒ mÆt kinh tÕ vµ tÝnh an toµn ph¸p lý cña ho¹t ®éng ®Çu t− chøng
kho¸n. Cã nh− vËy th× sù ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt míi cã hiÖu qu¶ vµ t¹o ®iÒu
kiÖn cho çc nhµ ®Çu t− tham gia giao dÞch chøng kho¸n, ®¸p øng nhu cÇu huy
®éng vèn cña TTCK hiÖn nay.
UBCKNN ®ang trong qu¸ tr×nh so¹n th¶o LuËt Chøng kho¸n. VÒ çc néi
dung liªn quan ®Õn mèi quan hÖ giao dÞch gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch
hµng (nhÊt lµ quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm cu¶ hai bªn ®èi víi tõng nghiÖp vô
kinh doanh cô thÓ cña c«ng ty), viÖc vi ph¹m vµ xö lý vi ph¹m, khiÕu n¹i vµ
båi th−êng ...ph¶i ®−îc quy ®Þnh râ rµng.
- Çc quy ®Þnh vÒ cÊp phÐp vµ cÊp phÐp hµnh nghÒ cã sù nghiªn
cøu vµ xem xÐt thªm, nhÊt lµ ®éi ngò hµnh nghÒ. §Ó ®éi ngò nµy ®¶m b¶o chÊt
l−îng chuyªn m«n vµ ®¹o ®øc, cã thÓ ph¶i bæ sung thªm mét sè thñ tôc nh−:
xÐt hå s¬ ®−¬ng sù tõ khi häc tr−êng phæ th«ng, ®¸nh gi¸ qua çc nhËn xÐt
cña gi¸o viªn, ®¸nh gi¸ cña n¬i c− tró… hoÆc çc kú thi s¸t h¹ch cÊp phÐp
hµnh nghÒ ph¶i ®−îc tæ chøc vµ thiÕt kÕ ®Ó tr×nh ®é ng−êi dù thi ®−îc ph©n
®Þnh râ rµng.
- ThiÕt lËp tiªu chuÈn chuyªn m«n cña ®éi ngò hµnh nghÒ.
3.3.2.2 ChÝnh s¸ch qu¶n lý çc c«ng ty chøng kho¸n vÒ quan hÖ víi
kh¸ch hµng
• HÖ thèng qu¶n lý: víi ®é phøc t¹p vµ tÇm quan träng cña TTCK
®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n, viÖc qu¶n lý c«ng ty chøng kho¸n nãi chung,
gi¸m s¸t mèi quan hÖ giao dÞch gi÷a c«ng ty vµ kh¸ch hµng nãi riªng ®−îc coi
nh− mét c«ng cô quan träng ®Ó ®¶m b¶o tÝnh trung thùc cña thÞ tr−êng. Çc thÞ
tr−êng kh¸c nhau lùa chän çc ph−¬ng ph¸p qu¶n lý thÞ tr−êng kh¸c nhau. T¹i
Hoa Kú, hÖ thèng qu¶n lý cña hä tËp trung vµo vÊn ®Ò thÞ tr−êng trung thùc vµ
c«ng bè toµn bé th«ng tin (Disclosure-based Regulation). Trong khi ®ã, mét
sè n−íc §«ng Nam ¸ (trong ®ã cã ViÖt Nam) chñ yÕu dùa vµo hÖ thèng qu¶n
107
lý b»ng çc quy ®Þnh chi tiÕt cô thÓ (merit regulation) ®Ó b¶o vÖ nhµ ®Çu t−.
MÆc dï ph−¬ng ph¸p cã thÓ kh¸c nhau, chóng vÉn cã môc tiªu chung lµ ®¶m
b¶o tÝnh æn ®Þnh cña hÖ thèng vµ çc nhµ ®Çu t− ®−îc b¶o vÖ khái bÞ gian lËn
vµ lõa ®¶o.
§èi víi thÞ tr−êng trong giai ®o¹n ®Çu ph¸t triÓn, ph−¬ng ph¸p nµy lµ phï
hîp víi ViÖt Nam. Tuy nhiªn, trong t−¬ng lai, môc ®Ých cña chóng ta ph¶i lµ:
X©y dùng hÖ thèng qu¶n lý mµ trong ®ã nghÜa vô qu¶n lý ®−îc thùc hiÖn
nghiªm tóc vµ do ®ã sù tu©n thñ cña çc c«ng ty chøng kho¸n ®−îc khuyÕn
khÝch tèi ®a. Môc tiªu nµy cã thÓ ®¹t ®−îc b»ng çch sÏ ph¶i thùc hiÖn viÖc xö
lý çc hµnh ®éng vi ph¹m mét çch khÈn tr−¬ng hiÖu qu¶, linh ho¹t nhÊt. ë
®©y, chóng ta ph¶i kÕt hîp viÖc qu¶n lý b»ng çc ®iÒu kiÖn gia nhËp thÞ tr−êng
vµ kiÓm tra, gi¸m s¸t liªn tôc çc c«ng ty chøng kho¸n:
+ Duy tr× hÖ thèng cÊp giÊy phÐp ®Ó ®¶m b¶o r»ng tÊt c¶ nh÷ng ai tham
gia kinh doanh ®Òu ph¶i phï hîp vµ ®ñ tiªu chuÈn.
+ Gi¸m s¸t çc yªu cÇu vÒ nguån lùc tµi chÝnh ®Ó ®¶m b¶o çc rñi ro mµ
c«ng ty gÆp ph¶i kh«ng qu¸ møc so víi çc nguån dù tr÷ ®ã.
+ UBCKNN ban hµnh çc tiªu chuÈn kinh doanh cô thÓ h¬n ®Ó ®¶m b¶o
ho¹t ®éng cña c«ng ty chøng kho¸n ®−îc tiÕn hµnh víi tÝnh trung thùc cao
nh»m gióp kh¸ch hµng ®−îc ®èi xö c«ng b»ng.
+ Ngoµi hÖ thèng ph¸p luËt qu¶n lý, UBCKNN nªn ban hµnh çc h−íng
dÉn nªu râ yªu cÇu, thùc hµnh tèt nhÊt mµ ch−a thÓ nªu ra trong çc v¨n b¶n
ph¸p quy.
+ Cã hÖ thèng tèt vÒ gi¸m s¸t tµi chÝnh cña çc c«ng ty chøng kho¸n.
Võa qua, lÇn ®Çu tiªn, hÖ thèng çc chØ tiªu gi¸m s¸t tµi chÝnh ®èi víi c«ng ty
chøng kho¸n (gåm 10 chØ tiªu) ®· ®−îc Bé Tµi chÝnh ban hµnh. ViÖc gi¸m s¸t
tµi chÝnh cã thÓ bao gåm c¶ viÖc kiÓm tra tu©n thñ çc quy ®Þnh tµi chÝnh, tiÕp
nhËn çc b¸o ço c¶nh b¸o, lËp hå s¬, b¸o ço ®Þnh kú cña çc c«ng ty, kiÓm
to¸n ®éc lËp çc tµi kho¶n vµ çc kho¶n thu vµ b¸o ço çc vi ph¹m luËt ph¸p.
108
+ Mét thµnh tè then chèt cña viÖc gi¸m s¸t lµ thiÕt lËp çc cuéc thanh tra
t¹i chç, ®Þnh kú çc c«ng ty chøng kho¸n ®Ó kiÓm tra viÖc tu©n thñ çc quy
®Þnh tµi chÝnh, luËt ph¸p vµ thùc hiÖn çc yªu cÇu kinh doanh. Çc cuéc thanh
tra cung cÊp mét c¬ héi duy nhÊt ®Ó quan s¸t t¹i chç çc ho¹t ®éng kinh doanh
cña ng−êi giao dÞch còng nh− lµ thÈm tra viÖc tu©n thñ luËt vµ çc v¨n b¶n
h−íng dÉn. §−êng h−íng thanh tra ph¶i tËp trung vµo viÖc t×m hiÓu viÖc kinh
doanh cô thÓ cña ng−êi giao dÞch.
+ TiÕn hµnh ®¸nh gi¸ ®Ó biÕt r»ng viÖc kiÓm so¸t néi bé cã thÝch ®¸ng
hay kh«ng, b¶o ®¶m r»ng C«ng ty v÷ng m¹nh vÒ tµi chÝnh, viÖc kinh doanh
tr«i ch¶y vµ tµi s¶n cña çc nhµ ®Çu t− ®−îc b¶o vÖ thÝch ®¸ng.
+ Çc hµnh vi kinh doanh vµ c¬ cÊu cña ng−êi kinh doanh còng ®−îc
xem xÐt kü l−ìng ®Ó quyÕt ®Þnh liÖu cã mét giao dÞch nµo kh«ng hîp thøc hay
vi ph¹m ®· x¶y ra. Hµnh ®éng cã hiÖu qu¶ nµy lµ mét t¸c nh©n ng¨n c¶n nhµ
kinh doanh thùc hiÖn çc hµnh vi kh«ng lµnh m¹nh hay bÊt hîp ph¸p.
Ngoµi ra, çc qu¸ tr×nh thanh tra sÏ phôc vô cho viÖc hoµn thiÖn mét sè
chøc n¨ng thø cÊp nh− sau:
- Cung cÊp trî gióp vµ h−íng dÉn cho çc nhµ giao dÞch trong
nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc tu©n thñ luËt vµ viÖc ¸p dông çc tËp qu¸n tèt
nhÊt.
- Cung cÊp ph¶n håi vÒ tÝnh thÝch hîp, hiÖu qu¶ vµ çc h¹n chÕ cña
çc quy ®Þnh vµ h−íng dÉn hiÖn hµnh lµm tiÒn ®Ò cho çc söa ®æi trong t−¬ng
lai.
- Thu thËp d÷ liÖu ®Ó chuÈn bÞ cho çc thèng kª tµi chÝnh vµ ho¹t
®éng nghiÖp vô.
• Thanh tra theo môc tiªu hay “chñ ®iÓm”
Trong mét cuéc thanh tra ®Þnh kú, mäi khÝa c¹nh vÒ ho¹t ®éng cña mét
c«ng ty chøng kho¸n ®Òu ®−îc thÈm tra, ng−îc l¹i, mét thanh tra ®Æc biÖt hay
thanh tra theo chñ ®iÓm th× ph¹m vi thanh tra cã thÓ h¹n chÕ h¬n vµ b¶n chÊt
cã thÓ cã tÝnh ®iÒu tra h¬n.
109
Thanh tra ®Æc biÖt th−êng ph¸t xuÊt tõ nh÷ng khiÕu n¹i hay cã liªn quan
®Õn c«ng viÖc ®iÒu tra. Chóng th−êng mang tÝnh ph¸p lý vµ ph¹m vi cña thanh
tra sÏ thay ®æi, phô thuéc vµo b¶n chÊt cña çc khiÕu n¹i.
KiÓm to¸n hay thanh tra theo chñ ®iÓm th× tËp trung h¬n. Çc cuéc th¨m
viÕng nµy tËp trung vµo çc lÜnh vùc môc tiªu (mµ th−êng ®−îc quyÕt ®Þnh
tr−íc), ch¼ng h¹n nh− vÒ tho¶ thuËn l−u gi÷ b¶o ®¶m hoÆc vÒ tiÒn cña kh¸ch
hµng h¬n lµ xem xÐt toµn bé çc vÊn ®Ò vÒ giao dÞch hay hµnh vi kinh doanh.
• Gi¸m s¸t tõ xa
§Ó ch−¬ng tr×nh gi¸m s¸t hoµn thiÖn, cÇn ph¶i cã mét qu¸ tr×nh gi¸m s¸t
h÷u hiÖu tõ xa, b»ng çch xem xÐt ®Þnh kú çc b¸o ço tµi chÝnh do çc nhµ
giao dÞch hay kiÓm to¸n nép vµ thùc hiÖn çc cuéc ph©n tÝch chuyªn s©u vÒ
çc b¸o ço nµy. Çch tiÕp cËn nµy nªu viÖc cÇn thiÕt ph¶i ®¸nh gi¸ çc th«ng
tin ®−îc sö dông, gi¸m s¸t c«ng ty chøng kho¸n, còng nh− lµ xem xÐt l¹i çc
®¸nh gi¸ rñi ro cña hä.
Môc tiªu cuèi cïng cña çc ®¸nh gi¸ nµy lµ x¸c ®Þnh “çc tÝn hiÖu b¸o
®éng ban ®Çu” cña c«ng ty, nhËn biÕt vµ c¶nh ço çc c«ng ty cã nguy c¬ cao
tõ thÞ tr−êng vµ c«ng chóng ®Çu t− vµ x¸c ®Þnh çc vÊn ®Ò chÝnh hiÖn t¹i mµ
hÇu hÕt c«ng ty ph¶i ®−¬ng ®Çu nh»m nªu ra çc môc tiªu tiÒm tµng cho viÖc
thanh tra.
Mét ch−¬ng tr×nh thanh tra hiÖu qu¶ vµ thµnh c«ng lµ khi c«ng viÖc gi¸m
s¸t tõ xa ®−îc liªn kÕt víi çc cuéc thanh tra t¹i chç.
C«ng t¸c qu¶n lý nh©n viªn hµnh nghÒ cÇn ph¶i ®−îc qu¶n lý chÆt chÏ,
kiÓm tra, kiÓm so¸t th−êng xuyªn, tr¸nh tr−êng hîp nh©n viªn ch−a cã chøng
chØ hµnh nghÒ vÉn tiÕp xóc, giao dÞch víi kh¸ch hµng.
• Qu¶n lý ®¹i diÖn giao dÞch t¹i sµn
Do vÞ trÝ vµ chøc n¨ng quan träng cña ®¹i diÖn giao dÞch t¹i sµn trong
viÖc nhËp lÖnh chÝnh x¸c, tu©n thñ thø tù −u tiªn trong nhËp lÖnh, ®¶m b¶o
c«ng b»ng gi÷a lÖnh cña nhµ ®Çu t− víi lÖnh tù doanh cña c«ng ty chøng
kho¸n vµ gi÷a lÖnh cña çc nhµ ®Çu t− víi nhau nwn cÇn cã quy ®Þnh chÆt chÏ
vÒ tr¸ch nhiÖm cña nh÷ng ng−êi nµy, thiÕt lËp c¬ chÕ gi¸m s¸t nghiªm kh¾c ®Ó
110
ph¸t hiÖn vµ xö lý nghiªm çc hµnh vi cè t×nh nhËp lÖnh sai, söa hoÆc huû lÖnh
kh«ng theo quy ®Þnh.
• Çc vÊn ®Ò qu¶n lý quèc tÕ
§Ó tiÕn tíi xu h−íng héi nhËp çc thÞ tr−êng chøng kho¸n trong khu vùc,
chóng ta còng ph¶i tÝnh ®Õn çc gi¶i ph¸p ®Ó kÕt nèi çc thÞ tr−êng, tiÕp cËn
dÇn víi çc tiªu chuÈn quèc tÕ vÒ Niªm yÕt, giao dÞch…
+ ChiÕn l−îc chÝnh ®−îc hÇu hÕt çc thµnh viªn, IOSCO ¸p dông qua
viÖc ký çc biªn b¶n ghi nhí gi÷a çc c¬ quan qu¶n lý thÞ tr−êng. Çc biªn
b¶n ghi nhí nµy lµ çc v¨n b¶n tuyªn bè vÒ çc dù ®Þnh nh»m thóc ®Èy viÖc
trao ®æi th«ng tin vµ hîp t¸c trong çc lÜnh vùc.
+ Riªng trong viÖc hoµn thiÖn mèi quan hÖ gi÷a C«ng ty chøng kho¸n vµ
kh¸ch hµng, b−íc ®Çu chóng ta cã thÓ tham kh¶o çc tiªu chuÈn cÊp phÐp
hµnh nghÒ cho nh©n viªn C«ng ty chøng kho¸n theo çc nghiÖp vô, cã thÓ cö
®i ®µo t¹o lÊy chøng chØ quèc tÕ qua çc ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o liªn doanh, liªn
kÕt hoÆc göi trùc tiÕp ®Õn c¬ së ®µo t¹o cña B¹n. DÇn dÇn, chóng ta sÏ tù thiÕt
kÕ çc ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o cÊp phÐp hµnh nghÒ phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña
ViÖt Nam vµ tiÕp cËn çc tiªu chuÈn, yªu cÇu cña quèc tÕ. Ngoµi ra, ph¸t triÓn
çc ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o c«ng chóng ®Çu t− b»ng çc h×nh thøc phong phó,
®Èy m¹nh qu¶ng ço ngoµi ®−êng phè, trªn çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i
chóng vµ ph¶i cö ®i ®µo t¹o mét ®éi ngò thùc hiÖn viÖc ®µo t¹o c«ng chóng vÒ
chøng kho¸n vµ TTCK chuyªn nghiÖp.
3.3.2.3. Thùc hiÖn nhiÖm vô ®µo t¹o vµ phæ cËp v¨n ho¸ ®Çu t−
NhiÖm vô ®µo t¹o:
Víi môc tiªu ph¸t triÓn TTCK c¶ vÒ quy m« vµ chÊt l−îng ho¹t ®éng,
nh»m t¹o kªnh huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n cho ®Çu t− ph¸t triÓn, gãp phÇn
ph¸t triÓn thÞ tr−êng tµi chÝnh ViÖt Nam, çc c«ng ty chøng kho¸n sÏ ph¶i t¨ng
quy m« vµ ph¹m vi ho¹t ®éng nghiÖp vô kinh doanh, dÞch vô, ph¸t triÓn c«ng
ty thµnh hai lo¹i h×nh: c«ng ty chøng kho¸n ®a nghiÖp vô vµ c«ng ty chøng
kho¸n chuyªn doanh, nh»m t¨ng chÊt l−îng cung cÊp dÞch vô vµ kh¶ n¨ng
chuyªn m«n ho¸ ho¹t ®éng nghiÖp vô.
111
§Ó ®¹t ®−îc môc tiªu nµy, chiÕn l−îc ®µo t¹o cña ngµnh ph¶i tËp trung
vµo ®µo t¹o c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng nh©n viªn hµnh nghÒ kinh doanh
chøng kho¸n, kÕt hîp víi viÖc ®µo t¹o vµ thùc hiÖn quy t¾c ®¹o ®øc nghÒ
nghiÖp.
- §µo t¹o c¬ b¶n vµ chuyªn s©u cho nh©n viªn hµnh nghÒ kinh
doanh chøng kho¸n;
- §µo t¹o n©ng cao, cËp nhËt çc kü n¨ng hµnh nghÒ;
- §µo t¹o kÕt hîp víi gi¸o dôc vÒ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp;
- Phèi hîp víi chuyªn gia n−íc ngoµi tæ chøc héi th¶o, kho¸ ®µo
t¹o n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n
NhiÖm vô phæ cËp kiÕn thøc cho c«ng chóng ®Çu t−:
§Ó thùc hiÖn ®−îc môc tiªu ph¸t triÓn çc nhµ ®Çu t− cã tæ chøc vµ çc
nhµ ®Çu t− ç nh©n, thiÕt lËp ®−îc hÖ thèng çc nhµ ®Çu t− cã tæ chøc ®Ó tham
gia TTCK mét çch chuyªn nghiÖp, víi vai trß lµ nhµ t¹o lËp thÞ tr−êng, më
réng vµ ph¸t triÓn çc lo¹i h×nh quü ®Çu t− chøng kho¸n, t¹o ®iÒu kiÖn cho çc
nhµ ®Çu t− nhá tham gia thÞ tr−êng… chóng ta ph¶i ®Èy m¹nh th«ng tin, tuyªn
truyÒn, phæ biÕn kiÕn thøc vÒ chøng kho¸n vµ TTCK cho c«ng chóng víi çc
®èi t−îng kh¸c nhau:
- Tuyªn truyÒn cho çc doanh nghiÖp;
- Tuyªn truyÒn cho çc nhµ qu¶n lý;
- Tuyªn truyÒn cho c«ng chóng theo nhãm tuæi, tr×nh ®é…
Kh«ng nh÷ng chØ tuyªn truyÒn gi¸o dôc çc kiÕn thøc c¬ b¶n khi tham
gia ®Çu t− vµo TTCK, viÖc tuyªn truyÒn v¨n ho¸ ®Çu t− còng rÊt quan träng,
t¹o nªn mét nÕp “nghÜ” vµ nÕp “lµm” cho kh¸ch hµng khi tham gia vµo TTCK.
112
KÕt luËn
Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña TTCK lµ ®Ønh cao cña nÒn kinh tÕ thÞ
tr−êng. §Ó ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng cña nÒn kinh tÕ, TTCK ®· t¹o ra nh÷ng
hµng ho¸ ngµy cµng ®a d¹ng. Theo ®ã, çc chñ thÓ tham gia thÞ tr−êng kh«ng
chØ ngµy cµng ph¸t triÓn vÒ sè l−îng mµ trªn bÊt cø TTCK nµo, môc tiªu vÒ
chÊt l−îng ho¹t ®éng lu«n ®−îc ®Æt lªn hµng ®Çu ®Ó cã ®−îc hiÖu qu¶ tèi ®a.
§Ó ®¹t môc tiªu ®ã, viÖc hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn mèi quan hÖ gi÷a çc tæ chøc
trung gian mµ ®Æc tr−ng lµ çc c«ng ty chøng kho¸n víi kh¸ch hµng lµ mét
yÕu tè mang tÝnh quyÕt ®Þnh cho c¶ sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña TTCK nãi
chung. V× vËy, víi bÊt cø c«ng ty chøng kho¸n nµo, mèi quan hÖ víi kh¸ch
hµng lu«n ®−îc coi lµ sù sèng cßn, lµ chiÕn l−îc ®Ó ph¸t triÓn. Nã kh«ng chØ
®−îc quan t©m ë nh÷ng thÞ tr−êng ph¸t triÓn mµ víi nh÷ng thÞ tr−êng non trÎ
nh− TTCK ViÖt Nam.
§Ó cã thÓ hoµn thiÖn mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch
hµng, cïng mét lóc chóng ta ph¶i thùc hiÖn ®ång bé nhiÒu gi¶i ph¸p víi sù kÕt
hîp gi÷a çc bªn liªn quan, tõ c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc, çc c«ng ty chøng
kho¸n vµ kh¸ch hµng cña çc c«ng ty chøng kho¸n. Khi mèi quan hÖ nµy ®−îc
®iÒu chØnh vµ hoµn thiÖn sÏ lµ mét yÕu tè gãp phÇn kh«ng nhá vµo sù thµnh
c«ng cña thÞ tr−êng, cña tõng c«ng ty chøng kho¸n vµ b¶n th©n quyÒn lîi cña
çc kh¸ch hµng còng ®−îc b¶o vÖ.
Nhãm ®Ò tµi xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù hîp t¸c vµ gióp ®ì cña çc
chuyªn gia thuéc Ban Qu¶n lý Kinh doanh chøng kho¸n, Thanh tra UBCKNN,
Ban Hîp t¸c Quèc tÕ, mét sè nh©n viªn cña çc c«ng ty chøng kho¸n t¹i Hµ
Néi vµ çc ®ång nghiÖp kh¸c ®· hç trî chóng t«i trong viÖc hoµn thµnh ®Ò tµi
nµy.
113

Phan Tich Ky Thuat Trong Dau Tu Chung Khoan

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Phan Tich Ky Thuat Trong Dau Tu Chung Khoan

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Më ®Çu

T×nh h×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc:

Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi:

- Nghiªn cøu mèi quan hÖ tõ khÝa c¹nh ®¹o ®øc;

Néi dung cña ®Ò tµi gåm 3 ch−¬ng:

- Ch−¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ mèi quan hÖ gi÷a c«ng ty chøng

1.1 . C«ng ty chøng kho¸n vµ kh¸ch hµng

1.1.1. C«ng ty chøng kho¸n

Vai trß cña c«ng ty chøng kho¸n:

1.1.2.1. NghiÖp vô m«i giíi

- Kh¸ch hµng giao dÞch th«ng th−êng:

- Kh¸ch hµng giao dÞch ký quü:

1.1.2.2. NghiÖp vô tù doanh

1.1.2.3. NghiÖp vô qu¶n lý danh môc ®Çu t−

Qu¶n lý danh môc ®Çu t− gåm c¸c b−íc c¬ b¶n sau:

1.1.2.4. NghiÖp vô b¶o l∙nh ph¸t hµnh

1.1.2.5. NghiÖp vô t− vÊn ®Çu t−

1.2.2.1. Tr¸ch nhiÖm mang tÝnh ph¸p lý

• Tu©n thñ c¸c yªu cÇu cña kh¸ch hµng

• LËp th«ng b¸o giao dÞch

• Kh«ng c¹nh tranh víi kh¸ch hµng

• M©u thuÉn lîi Ých

- C«ng ty chøng kho¸n trong sù c¹nh tranh víi kh¸ch hµng:

- C«ng ty chøng kho¸n lµ ng−êi b¶o l·nh ph¸t hµnh cæ phiÕu vµ cã

- C«ng ty chøng kho¸n cã thÓ së h÷u c¸c cæ phiÕu vµ t− vÊn c¸c cæ

• §¶m b¶o sù phï hîp:

• Kh«ng l¹m dông kh¸ch hµng

• Tr¸ch nhiÖm gi¸m s¸t

Mét c«ng ty chøng kho¸n nªn cã sù cÈn träng, kü n¨ng vµ c¶ sù siªng

1.2.2.3. QuyÒn cña c«ng ty chøng kho¸n

• QuyÒn nhËn tiÒn hoa hång: C«ng ty chøng kho¸n cã quyÒn

1.2.3. Tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn cña kh¸ch hµng

1.2.3.1. Tr¸ch nhiÖm cña kh¸ch hµng

1.2.3.2. QuyÒn cña kh¸ch hµng

- §Æt lÖnh giao dÞch th«ng qua c«ng ty chøng kho¸n;

- NhËn b¸o c¸o vÒ giao dÞch kh¸ch hµng ®· thùc hiÖn;

1.3.1. Môc tiªu gi¸m s¸t

- B¶o vÖ nhµ ®Çu t−

1.3.2. Khung ph¸p lý

1.3.3. C¬ quan qu¶n lý gi¸m s¸t

- C¬ quan qu¶n lý chÝnh phñ gåm Uû ban chøng kho¸n vµ mét sè

1.3.4. Néi dung qu¶n lý, gi¸m s¸t

1.3.4.1. Qu¶n lý cÊp phÐp kinh doanh

- ViÖc c«ng bè vÒ lÖ phÝ/ lîi nhuËn:

C¸c môc tiªu ®Çu t− cña kh¸ch hµng:

T×nh h×nh tµi chÝnh cña kh¸ch hµng

- Møc ®é vµ lo¹i h×nh cña tiÒn h−u trÝ.

ý kiÕn vÒ rñi ro cña kh¸ch hµng:

Thu nhËn th«ng tin tõ phÝa kh¸ch hµng:

Ng−êi m«i giíi ph¶i:

- Yªu cÇu vÒ tiÒn mÆt hiÖn t¹i vµ t−¬ng lai.

Cung cÊp th«ng tin tíi kh¸ch hµng

BiÕt s¶n phÈm cña m×nh - ph©n tÝch ®Çu t−

Bøc t−êng Trung Hoa

Së dÜ ph¶i nghiªm cÊm nh− vËy lµ v×:

- §¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt cña thÞ tr−êng.

C¸c yªu cÇu vÒ kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n:

Qu¶n lý tµi kho¶n tÝn th¸c vµ l−u ký:

1.3.4.3. Gi¸m s¸t viÖc thùc thi ph¸p luËt

- ViÖc thu håi vµ ®×nh chØ giÊy phÐp kinh doanh:

+ C¬ quan qu¶n lý cã lý do ®Ó tin ch¾c r»ng c«ng ty kh«ng thùc hiÖn

• Tr¸ch nhiÖm cña c«ng ty chøng kho¸n

VÒ lo¹i h×nh c«ng ty: