You are on page 1of 35

1

HC VIN HNH CHNH


KHOA TI CHNH CNG
TIU LUN MN TI CHNH CNG
Hc vin: V Th Thu H
Lp : CH15A
TI:
Kim sot chi tiu cng v qun l Ngn sch Nh nc Vit Nam:
Thc trng v gii php
GIO VIN HNG DN:
TS Nguyn Ngc Thao - Ph Khoa Ti chnh cng
H Ni, thng 3/2011
1

A. M U
Thi gian qua, nn kinh t th gii c nhng du hiu hi phc bc u sau
cuc khng hong ti chnh-tin t nm 2008, c coi l ti t nht k t khi xy ra
cuc i suy thoi nm 1930-1933. Bc sang nm 2011, kinh t th gii c d bo
tip tc phc hi nh' s tng trng ca nhm nc ang pht trin, c bit l Trung
Quc v n , cng vi vic M v Nht Bn thc thi cc gi kch thch kinh t b
sung cui nm 2010.
nc ta, di s lnh o ca ng, gim st ca Quc hi, s iu hnh
quyt lit, linh hot v kp thi ca Chnh ph, cng vi n lc ca c h thng chnh
tr, cng ng doanh nghip v ton dn, nn kinh t cng tng bc phc hi v ly
li tng trng kh nhanh, vng chc. Nm 2010, tng trng Tng sn phm quc
ni (GDP) ca nc ta t 6,78%, cao hn k hoch ra (6,5%). Tnh trong c nm,
tng trng GDP qu sau cao hn qu trc (qu I tng 5,84%, qu II tng 6,44%, qu
III tng 7,18%, qu IV tng 7,34%). Tt c cc ngnh, lnh vc u t tc tng
trng cao hn so vi cng k nm trc. C th, nng-lm-thu sn tng 2,78%; cng
nghip v xy dng tng 7,7%; dch v tng 7,52%; gi tr sn xut cng nghip tng
14%; tng mc bn l v doanh thu dch v tiu dng tng 24,5%; kim ngch xut
khu t 72,2 t USD (tng 26,4%); kim ngch nhp khu t 84,8 t USD (tng
21,2%); tng vn u t ton x hi tng 17,1% (chim 42% GDP); tnh hnh chnh tr
- x hi n nh, an ninh v trt t an ton x hi c bo m; an sinh x hi v phc
li x hi tng bc c nng cao.
Tuy nhin, bc sang u nm 2011, tnh hnh trong nc v quc t c nhiu
thay i bt li, bo hiu nhng kh khn c th nh hng tiu cc n mc tiu pht
trin kinh t - x hi v y li nhng thnh qu t c trong thi gian qua.
Trn bnh din quc t, bt n kinh t - chnh tr ti Trung ng v Bc Phi;
cuc khng hong n cng dai dng Khu vc s dng ng tin chung chu u
(Euro); s yu km ca h thng ngn hng, bp bnh ca th trng nh , th trng
bt ng sn v t l tht nghip cao cc nc pht trin... l nhng nguyn nhn y
mt bng gi c th gii trong hai thng u nm tng ln mc ng ngi. Theo thng
k ca Qu Tin t th gii (IMF), ch s gi hng ho chung th gii trong thng
1/2011 tip tc tng so vi thng 12/2010, sau khi tng ti 32,3% so vi cng k
nm 2009. ng ch , gi cc mt hng nguyn liu th nng nghip tng 9,9%; gi
hng kim loi tng 5,2%; gi lng thc thc phm tng 4,3%; gi nng lng tng
4,3%-.. Vic cc ch s gi ny tng tc ng n lm pht, khin mt s nc (nh
Trung Quc, Hn Quc, Thi Lan, Innxia, n ...) phi iu chnh chnh sch ti
kho v tin t theo hng tht cht i ph vi lm pht. Vit Nam cng khng
ngoi l khi chnh ph phi iu chnh tng gi mt s mt hng trng yu nh
xng, du, in, than; ng thi iu chnh t gi vi bin ln ti 9,3%- Nhng
quyt nh iu chnh ny ang to p lc tng gi ln i vi hng ho tiu dng trong
nc.
Trn bnh din trong nc, mc d hot ng kinh t x hi trong hai thng u
2

nm nhn chung vn duy tr pht trin ca nm 2010 vi nhiu ch tiu kinh t quan
trng t kh so vi cng k nm trc (sn xut cng nghip c tng 14,6%, kim
ngch xut khu c tng 40,3%, tng mc bn l hng ho v doanh thu dch v tiu
dng c tng 23,7%...), nhng tnh hnh cng pht sinh nhiu kh khn, thch thc.
Thin tai, thi tit tc ng bt li n hot ng sn xut v i sng ca ngi dn;
d tr ngoi hi thp; kh nng thanh khon ca nn kinh t chm c ci thin v ch
s gi tiu dng tng cao (3,87%)...
Trc nhng din bin mi ny, Chnh ph ban hnh Ngh quyt s 11/NQ-
CP ngy 24/02/2011 v nhng gii php ch yu tp trung kim ch lm pht, n nh
kinh t v m v bo m an sinh x hi. Trc , Chnh ph cng ban hnh Ngh
quyt s 02/N-CP ngy 09/01/2011 v nhng gii php ch yu ch o, iu hnh
thc hin k hoch pht trin kinh t - x hi v d ton Ngn sch nh nc nm
2011.
Trong s 7 gii php chnh nu ln trong Ngh quyt 11/NQ-CP, ng ch
nht l hai gii php u tin, nu r chnh ph s thc hin chnh sch ti kho v tin
t theo hng tht cht, ct gim u t cng, gim bi chi Ngn sch Nh nc. Trong
, r sot ct gim u t cng ng vai tr quan trng nhm h nhit lm pht vn
ln ti mc 11,75% trong nm 2010.
Xut pht t tm quan trng ca vic r sot ct gim u t cng v gim bi
chi Ngn sch Nh nc trong bi cnh Chnh ph t un tin hng u hin nay l tp
trung kim ch lm pht, n nh kinh t v m v bo m an sinh x hi, em xin la
chn ti tiu lun l Kim sot chi tiu cng v qun l Ngn sch nh nc Vit
Nam: Thc trng v Gii php. Do y l mt ti kh, kin thc ca bn thn c
hn nn d rt c gng, em cng khng trnh khi thiu st. Em rt mong nhn c s
quan tm ch dy ca thy hng dn: Tin s Nguyn Ngc Thao - Ph Khoa Ti
chnh Cng.
B. NI DUNG
CHNG I: MT S NI DNG V
QUN L NGN SCH NH NC
I. Khi nim Ngn sch Nh nc
C nhiu quan nim v Ngn sch Nh nc (NSNN) xut pht t cc cch tip
cn khc nhau. Lut NSNN Vit Nam nm 2002 nh ngha: Ngn sch Nh nc l
ton b cc khon thu chi ca Nh nc c c quan c thm quyn quyt nh v
c thc hin trong mt nm nham thc hin chc nng, nhim v ca Nh nc.
NSNN l qu tin t tp trung ln nht ca Nh nc. NSNN va l ngun lc
nui dng b my, va l cng c hu hiu trong tay Nh nc iu tit nn
kinh t v gii quyt cc vn x hi.
NSNN phn nh mi quan h kinh t gia mt bn l Nh nc v mt bn l
cc ch th khc trong x hi trong qu trnh phn phi tng sn phm quc dn di
hnh thc gi tr. Vic b tr ngn sch th hin rt r nhng u tin chin lc cng
3

nh quan im, cch thc Nh nc gii quyt mt hay nhiu vn kinh t - x hi.
T khi nim trn, c th hiu:
- Di gc l thuyt, NSNN th hin cc quan h kinh t gia Nh nc v
cc ch th khc trong x hi, l s vn ng ca cc ngun ti chnh gn vi qu trnh
to lp, s dng qu tin t tp trung ca Nh nc pht sinh khi Nh nc tham gia
vo qu trnh phn phi cc ngun ti chnh quc gia.
- Di gc php l, NSNN c lut ho c hnh thc v ni dung. Trnh t
v bin php thu, chi NSNN l s c th ho quyn lc ca Nh nc trong lnh vc
ngn sch.
- Di gc tc nghip chuyn mn, NSNN l ton b cc khon thu, chi ca
Nh nc c d ton v thc hinn trong mt nm, theo mt quy trnh bao gm cc
khu lp d ton, chp hnh v quyt ton NSNN.
- Di gc qun vi m, NSNN l mt trong cc cng c mnh Nh
nc thc hin chc nng, nhim v v tc ng vo nn kinh t.
II. Vai tr ca NSNN
Vai tr ca NSNN trong nn kinh t th trng v mt chi tit c th cp n
nhiu ni dung v nhng biu hin a dng khc nhau, song c th khi qut trn cc
kha cnh sau:
1. Vai tr ca mt ngn sch tiu dng: Nhm m bo duy tr s tn ti v hot
ng ca b my Nh nc
NSNN m bo ti chnh cho b my ca nh nc bng cch khai thc, huy
ng cc ngun lc ti chnh t mi lnh vc, mi thnh phn kinh t, di cc hnh
thc bt buc, t nguyn. Trong , quan trng nht vn l ngun thu t thu. Vic
khai thc, tp trung cc ngun ti chnh ny phi c tnh ton sao cho m bo c
s cn i gia nhu cu ca nh nc vi doanh nghip v dn c, gia tiu dng v
tit kim.
Cc ngun ti chnh sau khi tp trung s c tin hnh phn phi p ng
nhu cu chi tiu ca Nh nc theo t l hp l nhm va m bo duy tr hot ng
v sc mnh ca b my nh nc, va m bo thc hhin cc chc nng kinh t - x
hi ca Nh nc i vi cc lnh vc khc nhau ca nn kinh t.
Kim tra, gim st vic phn phi v s dng cc ngun ti chnh t NSNN
nhm m bo cho vic phn phi v s dng c tin hnh hp l, tit kim v c
hiu qu, p ng cc nhu cu ca QLNN v pht trin kinh t - x hi.
2. Vai tr ca ngn sch pht trin: L cng c thc ay tng trng, on nh v
iu chnh kinh t v m ca Nh nc
Thng qua NSNN, Nh nc nh hng u t v iu chnh c cu ca nn
kinh t theo c c cu vng, ngnh.
Thng qua chi NSNN, Nh nc u t cho kt cu h tng, to iu kin thun
li cho sn xut - kinh doanh pht trin, thc y tng trng kinh t, nng cao i
sng dn c.
Bng ngun chi NSNN hng nm, NN to lp cc qu d tr v hng ho v ti
chnh. Trong trng hp th trng bin ng, gi c tng qu cao hoc xung qu
thp, nh' vo lc lng d tr hng ho v tin, Nh nc c th iu ho cung cu
bnh on gi c, bo v li ch ca ngi tiu dng v ngi sn xut.
Nh nc cng c th chng lm pht bng vic ct gim chi NSNN, tng thu
tiu dng, khng ch cu, gim thu u t khuyn khch u t m rng sn xut
kinh doanh, tng cng cung. Ngoi ra, Nh nc cng c th s dng cc cng c vay
n nh cng tri, tn phiu kho bc.... ht bt lng tin mt trong lu thng, gim
sc p v gi c v b p thm ht ngn sch.
3. NSNN ng vai tr quan trng thc hin cng bng x hi v gii quyt cc vn
x hi
Nen kinh t th trng vi sc mnh thn k ca n lun cha ng nhng
khuyt tt t thn khng th sa cha, c bit v mt x hi nh: to ra bt bnh ng
v thu nhp, chnh lch mc sng v cc t nn x hi... Trong bi cnh , NSNN
ng vai tr quan trng trong vic thc thi cng bng v gii quyt cc vn x hi
ny sinh. Vai tr c th hin thng qua cc hot ng thu chi ca NSNN, vic
iu chnh thu nhp gia cc tng lp dn c, gim bt nhng iu bt hp l trong
phn phi, m bo cng bng tng i v gp phn gii quyt cc vn x hi
khc.
Trong thc hin cng bng, Nh nc c gng tc ng theo hai hng: gim
bt cc thu nhp cao v nng cc thu nhp thp rt ngn khong cch chnh lch
5

thu nhp gia cc tng lp dn c. Vic gim bt thu nhp cao c th c thc hin
di hnh thc nh thu lu tin vo thu nhp cao (thu thu nhp c nhn), nh thu
tiu th c bit vo nhng mt hng xa x ch phc v cho mt nhm nh giu c
trong x hi (thu t, ru bia, thuc l, x g, nc hoa...). Cn vic nng cc thu
nhp thp c thc hin di hnh thc gim thu v/hoc tr gi cho nhng mt
hng thit yu nh lng thc, in, nc v tr cp x hi cho nhng ngi c thu
nhp thp, hon cnh kh khn.
Trong vic gii quyt cc vn x hi, Nh nc thng qua NSNN ti tr
cho cc loi hnh dch v cng nh gio dc, y t, vn ho, cc chng trnh vic lm,
chnh sch dn s, xo i gim ngho, phng chng t nn x hi, m bo an ninh
quc phng....
III.Nhng ni dung thu, chi ch yu ca NSNN
1. Th uNSNN
L vic NN dng quyn lc ca mnh tp trung mt phn ngun ti chnh quc
gia hnh thnh qu NSNN. Nh vy, c th thy s tn ti, pht trin ca NN l iu
kin xut hin cc khon thu ngn sch v ngc li, cc khon thu ngn sch l tin
ti chnh gip NN thc hin ngha v ca mnh.
Cc khon thu NSNN bao gm:
- Thu t' khai thc v bn cc ngun ti nguyn thin nhin
- Thu t' thu v phn np ngn sch t' cc khon ph, l ph
- Thu t kt qu hot ng sn xut kinh doanh ca NN: thu hi vn, thu hi
tin cho vay, thu nhp t vn gp
- Thu t m rng cung tin
- Vay n, vin tr
- Cc khon thu t s ng gp t nguyn ca cc t chc, c nhn
- Cc khon thu khc
2. ChNSNN
Chi NSNN l vic chi tiu ca Nh nc cho cc mc tiu cng theo nhng
nh hng nht nh. Ni cch khc, l vic phn b v s dng qu NSNN
thc hin cc chc nng ca NN theo cc nguyn tc nht nh c quy nh trc.
Cc khon chi NSNN bao gm:
- Chi thng xuyn
- Chi u t pht trin
- Chi tr n, cho vay
- Chi b sung qu d tr
- Chi khc
rv. Tiu chun ca mt ngn sch tt: Mt ngn sch tt phi m bo cc
yu cu sau:
- m bo k lut ngn sch, m bo hiu qu v cho php tho mn nhu cu
ca cng ng;
6

- Phi c tm nhn di hn v ch ra c hiu qu ca cc la chn
cng;
- D bo trc cc khon thu v nhim v chi tiu xy dng chnh xc k
hoch thu, chi;
- m bo c s tham gia ca cng ng v th hin c cc li ch khc
nhau;
- m bo tnh cng khai, minh bch ngn chn tnh trng tht thot, trn
thu hoc lm dng chi tiu cng;
- m bo tnh bn vng ca ngn sch: Cho php d dng nm bt mc tiu,
thch thc, to iu kin thun li cho vic iu chnh nhng thay i ca mi trng.
V. Mt s vn trong qun l ngn sch bn vng
Qun l ngn sch bn vng cn lu mt s vn sau:
- Phi tng cng quy trch nhim v cng khai ngn sch (gn kt qu thc
hin vi trch nhim ca c nhn, tp th s dng v/hoc ra quyt nh s dng
NSNN).
- m bo tnh cng khai minh bch trong qun l ngn sch (thng tin r rng,
ng lc, phn nh r vai tr v trch nhim, ng thi ch r nhng ch tiu, chnh
sch v cc khon mc un tin nhm gim thiu nguy c tham nhng, tht thot do s
dng ngn sch khng hiu qu).
- To lp tm nhn trong trung hn v di hn cho ngn sch (m bo tnh d
bo ca ngn sch, ch trng yu t phng php, chin lc ca qun l NSNN
trnh nguy c a ra nhng d ton NSNN khng ng, khng st vi thc t, hoc
y cc khon chi ra ngoi phm vi xem xt).
VI. Cc nguyn tc CO bn trong qun l NSNN
Qun l tt NSNN phi p ng bn nguyn tc sau:
/. Tnh trch nhim:
Tnh trch nhim gm c 2 b phn cu thnh l (1) trch nhim gii trnh v
cc hot ng ngn sch v (2) lng trc cc tc ng c th xy ra khi a ra cc
quyt nh v ngn sch. Tnh trch nhim c xem xt trn hai kha cnh: trch
nhim i vi c quan qun l cp trn v trch nhim i vi cng chng, x hi.
Mun tng cng trch nhim gii trnh i hi phi phn nh r quyn hn v
trch nhim ca tng c quan trong chnh ph i vi NSNN. Ni cch khc, tng
cng trch nhim gii trnh phi c gn lin vi qu trnh quy trch nhim trong
qun l ngn sch.
2. Tnh minh bch
Tnh minh bch c ngha l mi thng tin v ti chnh v ngn sch u phi
c cng khai ho, m bo cho mi tng lp dn c c th tham gia theo di v gim
st cc hot ng ngn sch. Minh bch ti chnh y khng ch l vic cng b cc
thng tin v ngn sch, m cn phi m bo tnh tin cy, kp thi v d hiu ca cc
thng tin . Tnh minh bch c xem l c s thit yu cho vic ci tin cng tc
7

qun l ti chnh theo hng nng cao hiu qu v hiu lc.
3. Tnh tin liu: to ra cho ngn sch tm nhn trung v di hn
Tnh tin liu th hin ch mi o lut hay quy nh v ngn sch phi r
rng, c tnh d bo v c thc thi mt cch thng nht, lin tc. Tnh tin liu gip
cc c quan cng quyn cng nh khu vc t nhn a ra c nhng nh hng tt
cho chin lc pht trin quc gia, chin lc pht trin ca ngnh, vng v chin lc
pht trin ca n v, t a ra cc quyt nh ng n cho hot ng ca mnh.
4. S tham gia ca x hi
Cc hot ng ca Nh nc nhm mc ch phc v x hi. V vy, mt ngn
sch tt phi phn nh c li ch ca ng o tng lp, b phn, cng ng dn c
vo trong cc chnh sch v hot ng thu, chi ngn sch.
S tham gia ca x hi, ngi dn vo cng tc qun l NSNN c thc hin
trong sut chu trnh ngn sch, t' khu lp d ton, chp hnh n quyt ton ngn
sch. S tham gia y ca x hi khng ch th hin r nguyn tc dn ch trong
qun l ngn sch, m cn gip lm cho ngn sch minh bch hn, cc thng tin trong
ngn sch trung thc, chnh xc hn. ng thi, vic tng cng s tham gia ca ngi
dn s to iu kin gip ngui dn, x hi thc thi quyn gim st ca mnh i vi
cc hot ng ca NN.

CHNG II:
MT S NI DNG V QUN L CHI TIU CNG
I. Chi tiu cng
1. Cc cch hiu v chi tiu cng
Chi tiu cng phn nh nhng la chn chnh sch ca Chnh ph trong vic
quyt nh cung cp nhng loi hng ho, dch v no; vi khi lng, cht lng bao
nhiu v trong thi gian bao lu. Hiu rng hn, chi tiu cng phn nh nh hng,
chin lc pht trin kinh t- x hi ca Chnh ph trong tng giai on. Neu tip cn
t' gc ny, hin ti c 2 cch hiu khc nhau v chi tiu cng:
- Th nht, hiu chi tiu cng theo ngha hp hay cn gi l chi tiu Chnh ph.
Khi , chi tiu cng l ton b nhng chi ph cho vic cung cp hng ho, dch v
thng qua ngn sch cng, tc l lng tin m Chnh ph trch ra t ngn sch p
ng cc khon chi tiu ny. V d: Chnh ph trch ngn sch chi cho gio dc, quc
phng...
- Th hai, hiu chi tiu cng theo ngha rng, tc l phi tnh ton ton b
nhng chi ph pht sinh khi a ra bt k quyt nh hay chnh sch ngn sch no.
Cch tnh ny s gip phn nh c ht nhng tc ng ca mt quyt nh cng i
vi ton b nn kinh t quc dn, v hu ht cc quyt nh hay chnh sch ca Chnh
ph u trc tip hoc gin tip tc ng n chi tiu ca khu vc t nhn, do vy s
nh hng n s phn b ngun lc chung ca nn kinh t. V d: khi chnh ph
thng qua quy nh buc tt c cc doanh nghip phi lp t h thng x l nc thi
bo v mi trng th quyt nh cng s buc khu vc t nhn phi b ra mt
chi ph ng k chp hnh quy nh ca Nh nc. Hoc khi Chnh ph n nh li
sut u i cho cc DNNN th thc cht y l mt hnh thc tr cp ngm, nhng
khon tr cp ny li khng c phn nh trc tip qua ngn sch.
Hiu mt cch khi qut nht, ch tiu cng l tng hp cc khon chi ca chnh
quyn trung og, chnh quyn a phng; cc doanh nghip nh nc v ton dn
kh cng trang tri kinh ph cho cc hot ng do Chnh ph qun l.
Khi nim trn phn nh y hn cc chi ph x hi ca hot ng ca
Chnh ph. Tuy nhin, do nhng kh khn rt ln trong vic tnh ton cc chi ph ny
nn thng thng ngi ta ch cp n chi tiu theo ngha hp.
Khi , chi tiu cng l cc khon chi tiu ca cc cp chnh quyn, cc n v qun l
hnh chnh, cc n v s nghip cng c Chnh ph ti tr v kim sot.
Theo cch hiu ny, tr cc khon chi ca cc qu ngoi ngn sch, v c bn
chi tiu cng th hin cc khon chi NSNN hng nm c Quc hi thng qua. Chi
tiu cng phn nh gi tr ca cc loi hng ho, dch v m Chnh ph mua vo
cung cp cho x hi nhm thc hin cc chc nng ca Nh nc.
Theo quan im ca cc nh kinh t hc c in, chi tiu cng l nhng khon
chi c tnh cht tiu dng. V vy, cn phi gii hn ti a mi khon chi tiu ca chnh
ph trnh lng ph ngun lc ca t nc.
Trong nn kinh t th trng hin i, Nh nc ng vai tr l trung tm ca
qu trnh ti phn phi thu nhp trong x hi. Thng qua cc khon chi tiu cng, Nh
nc cung ng li cho x hi nhng khon thu nhp ly i ca x hi t cc khon
np thu bng cch cung cp nhng hng ho, dch v cng cn thit m khu vc t
nhn khng c kh nng cung cp hoc cung cp khng hiu qu. Vi c ch ny, Nh
nc thc hin ti phn phi thu nhp ca x hi theo hng m bo cng bng hn,
khc phc nhng khuyt tt ca c ch th trng v m bo kinh t tng trng n
nh, bn vng.
2. Phn loi chi tiu cng
a. Phn loi theo tnh cht:
Cch phn loi ny c thc hin da trn vic xem xt cc khon chi tiu
cng c thc s i hi tiu hao ngun lc ca nn kinh t quc dn hay khng. Theo
, chi tiu cng c chia thnh chi mua sm hng ho, dch v v chi chuyn
nhng.
Chi mua sam hng ho, dch v: L nhng khon chi tiu i hi cc ngun lc
ca nn kinh t. Vic khu vc cng s dng nhng ngun lc ny s loi b vic s
dng chng vo cc khu vc khc. V th, vi mt tng ngun lc c hn ca nn kinh
t, vn t ra l cn phi cn nhc nn chi tiu vo u s c hiu qu nht.
Chi chuyn giao hay chi c tnh cht phn phi li nh chi lng him, tr cp,
phc li x hi: Nhng khon chi tiu ny khng th hin yu cu ca khu vc cng
cng i vi cc ngun lc thc ca x hi, v chng n thun ch l s chuyn giao
t ngi ny sang ngi khc thng qua khu trung gian l khu vc cng. Tuy nhin,
ni nh vy khng c ngha chi chuyn giao khng gy tn tht g cho x hi.
b. Phn loi theo chc nng:
Cch phn loi ny thng c s dng trong nh gi phn b ngun lc ca
Chnh ph nhm thc hin cc hot ng v mc tiu khc nhau ca Chnh ph. Theo
cch phn loi ny, chi tiu cng bao gm:
- Chi thng xuyn: y l nhm chi pht sinh thng xuyn cn thit cho hoat
ng ca cc n v khu vc cng. Chi thng xuyn bao gm chi lng, chi nghip
v, chi qun l cc hot ng.
- Chi u t pht trin: y l nhm chi gn lin vi chc nng pht trin kinh
t ca Nh nc. Chi u t pht trin gm c chi xy dng c s h tng; u t h
tr cc doanh nghip hot ng trong cc lnh vc then cht ca nn kinh t c s qun
l v iu tit ca Nh nc; chi h tr cho cc qu h tr ti chnh ca Nh nc; chi
10

d tr quc gia.
c. Phn loi theo quy trnh lp ngn sch, gm c:
- Chi tiu cng theo cc yu t u vo: Nh nc xc lp mc kinh ph cho
cc khon chi tiu cng da trn danh sch lit k cc khon mua sm nhng phng
tin cn thit cho hot ng ca cc c quan, n v. Thng thng c cc khon mc
c bn sau: chi mua ti sn c nh, chi mua ti sn lu ng, chi tin lng v cc
khon ph cp, chi bng tin khc.
- Chi tiu cng theo u ra: Kinh ph phn b cho mt c quan, n v khng
cn c vo cc yu t u vo, m da vo khi lng cng vic u ra v kt qu tc
ng n mc tiu hot ng ca n v.
3. Vai tr ca chi tiu cng
Chi tiu cng ng vai tr quan trng trong chnh sch kinh t. Hu ht cc
khon chi ca Chinh ph u nhm vo mt trong 3 mc tiu chnh, gm: phn b
ngun lc, phn phi li thu nhp v n nh kinh t v m. V vy. chi tiu cng c
mt s vai tr c bn sau:
a. Vai tr phn bo ngun lc:
Mt trong nhng vai tr quan trng ca Chnh ph l can thip vo nn kinh t
th trng khc phc nhng khuyt tt ca th trng, nh c quyn, hng ho
cng cng, ngoi ng hay thng tin khng i xng. Tt nhin, cng cn phi thy
rng s can thip ca Chnh ph vo phn b ngun lc khng phi l cha kho vn
nng gii quyt mi vn . Bi l, Chnh ph cng c nhng hn ch ca mnh v
mi chnh sch can thip ca Chnh ph u km theo chi ph nht nh. V th, nguyn
tc bin ch ra mt tiu chun nh ga gi tr ca cc chnh sch can thip ca
Chnh ph, l cc chnh sch phi mang li cho x hi nhng li ch ln hn
nhng chi ph pht sinh m x hi phi gnh chu.
b. Vai tr phn phi li thu nhp:
y l mt mc tiu quan trng ng sau nhiu chnh sch ca Chnh ph.
Chnh ph c th thc hin mc tiu ny bng nhiu cch nhng cch thc trc tip
thng dng nht l nh thu lu tin v chi tr cp bng tin cho cc i tng cn
thit. Vic Chnh ph cung cp cc dch v y t, gio dc, nh v cc dch v x hi
khc cng l nhng trng tm ca cc chnh sch phn phi li. Ngoi ra, cc hot
ng iu tit nh bo v ngi tiu dng, chng c quyn, m bo an ton lao
ng, v sinh thc phm... cng mang hm phn phi li. Tuy nhin, ng sau mi
mc phn phi li u hm cha s nh i gia hiu qu v cng bng, v n
c lin quan n nhng chi ph nht nh m bo hot ng phn phi li mang
tnh hiu qu cao.
c. Vai tr n nh hoci nn kinh t:
Cc chnh sch chi tiu ca Chnh ph gi vai tr thit yu trong vic t c
cc mc tiu kinh t v m nh ci thin cn cn thanh ton, nng cao tc tng
11

trng di hn ca nn kinh t.
Chnh sch kinh t v m nhm n nh v thc y tng trng kinh t bao gm
cc chnh sch ti kho (thu v chi tiu ca Chnh ph) v chnh sch tin t (mc
cung tin, li sut, tn dng). Bng vic s dng mt cch cn thn hai cng c chnh
sch ny, Chnh ph c th tc ng ti tng chi tiu ca x hi, tc tng trng
kinh t, tng sn lng, t l ngi lao ng c vic lm, mc gi cng nh t l lm
pht ca nn kinh t.
4. Cc nhn t lm tng chi tiu cng
T trng chi tiu cng trong GDP thng c xu hng tng dn theo tng nm.
C nhiu nguyn nhn dn n tnh trng ny:
- Th nht l do s m rng khng ngng vai tr ca Nh nc. Khi x hi
ngy cng pht trin, ngy cng cng nghip ho th h thng cc mi quan h x hi,
thng mi v php l trong nn kinh t cng tr nn nhiu v phc tp hn. Khi ,
chnh ph cn phi c v th mnh hn thit lp v vn hnh cc t chc gii quyt
nhng mi quan h an xen . iu ny tt yu dn n s tng nhanh v m rng
ca chi tiu cng, c bit trong lnh vc lut php v duy tr trt t cho giao thng,
lin lc.
- Th hai l do thu nhp bnh qun u ngi tng: Qu trnh tng trng GDP
trn u ngi cng chnh l qu trnh pht trin ca nn kinh t t' trnh thp ln
trnh cao. Hin nhin trong qu trnh , u ra ca cc hng ho cng cng cng
khng ngng tng theo, s liu thng k cho thy, mc chi tiu ca hng ho cng
cng khng ch tng v s tuyt i m cn c t trng trong GDP.
- Th ba do thay i cng ngh: S thay i cng ngh c nh hng ln n
t trng chi tiu cho hng ho cng cng, th hin qua vic lm thay i quy trnh sn
xut v cc sn phm c to ra. S tc ng c th theo chiu hng lm tng
hoc gim tm quan trng tng i ca cc loi hng ho cng cng, do cng lm
chi tiu cng cng thay i theo.
- Th t l thay i dn s: y cng l mt yu t quan trng quyt nh s
thay i t trng chi tiu cng cng. Dn s tng s nh hng n cc khon chi tiu
cho gio dc, y t. Tng t, hin tng lo ho dn s cng khin chnh ph phi
tng thm cc khon chi cho y t v phc li x hi, l cc chi ph pht sinh khc do
vic thiu ht lc lng lao ng gy ra.
- Th nm l qu trnh th ho: Qu trnh th ho s lm ny sinh nhiu
nhu cu mi vn khng c cc vng nng thn. i b phn nhng nhu cu pht sinh
thm l cc hng ho v dch v cng cng nh ng x, cu cng, khu vui chi,
gii tr, dch v chm sc sc kho, gio dc,... V th, chi tiu cng cng s tng.
II. Qun l chi tiu cng
1. Khi nim v cu trc c bn trong qun l chi tiu cng
a. Khi nim:
Qun l chi tiu cng l hot ng t chc, iu khin v a ra cc quyt nh
ca Nh nc i vi qu trnh phn phi v s dng ngun lc ti chnh cng nhm
12

thc hin tt cc chc nng kinh t - x hi ca Nh nc.
b. Cu trc ca qun l chi tiu cng
Qun l chi tiu cng gm h thng cc yu t sau:
- Ch th qun l: Nh nc trc tip t chc, iu khin qu trnh phn phi,
s dng ngun lc ti chnh cng.
- Mc tiu qun l: C hai loi l mc tiu tng qut v mc tiu c th. Mc
tiu tng qut ca qun l chi tiu cng l nhm thc y tng trng bn vng v y
nhanh tc gim ngho. Mc tiu c th gm m bo phn b c hiu qu ngun
lc ti chnh ca Nh nc, nng cao hiu qu hot ng trong cung cp hng ho, dch
v cng v thc hin cng bng x hi.
- Cng c qun l: Gm cc chnh sch kinh t - ti chnh, php ch kinh t - ti
chnh v chng trnh ho cc mc tiu, d n.
- C ch qun l: L phng thc m qua Nh nc s dng cc cng c
qun l tc ng vo qu trnh phn phi v s dng cc ngun lc ti chnh hng
vo nhng mc tiu nh.
- Ni dung qun l: Gm vic phn cp chi gia chnh quyn TW v chnh
quyn a phng; son lp ngn sch da trn c s d bo thu nhp v k hoch
phn b ngun lc, gn kt ngn sch vi vic a ra chnh sch; cp pht, thanh ton
v kim sot chi; k ton, bo co v nh gi thc hin; kim ton v gim st ca cc
c quan lp php v cc c quan khc...
2. Cc phng thc lp k hoch trong qun l ch tiu cng
Cc chnh ph cn thc hin tt vic lp k hoch ngn sch thc hin tt
cng tc kim sot, phn phi v s dng cc ngun lc; qua thc hin tt vai tr
qun l kinh t - x hi ca mnh. Vic lp k hoch ngn sch c th c thc hin
theo cc phng thc sau:
a. Lp ngn sch theo khon mc:
Vic lp ngn sch theo khon mc quy nh c th mc chi tiu theo tng
khon mc trong quy trnh phn phi ngn sch nhm bt cc c quan, n v phi chi
ng cc khon mc quy nh, trnh vic chi tiu qu mc. Vi phng php ny,
trch nhim gii trnh ch yu tp trung vo vic qun l cc yu t u vo. Vic lp
ngn sch theo khon mc c u im l n gin, c kh nng kim sot chi tiu bng
vic so snh d dng vi s liu ghi chp chi tit cc yu t u vo ca cc nm trc.
Tuy nhin, phng php ny c nhc im l ch ph hp vi cc khon chi tiu c
tnh cht tun ch do Chnh ph a ra, khng l gii c l do chi tiu, ngn sch ch
c tp trung trong ngn hn (1 nm) v khng ch trng ng mc n tnh hiu qu
phn b ngun lc v hiu qu hot ng trong cung ng hng ho cng.
b. Lp ngn sch theo cng vic thc hin:
L vic thc hin phn b ngun lc theo khi lng hot ng ca mi t
chc, n v trn c s gn kt cng vic thc hin vi chi ph b ra.
13

Vic lp ngn sch theo cng vic thc hin gip hn ch tnh trng gia tng
ngn sch v to thun li cho nh qun l trong vic d ton ngn sch. y l hnh
thc chuyn quy trnh lp ngn sch t kim sot chi tiu sang yu t qun l. ngha
quan trng ca phng php ny l n nhn mnh s tng ho cc thng tin hot ng
vo trong qu trnh lp ngn sch v lin kt nhng g c to ra vi ngun lc c
yu cu trong chu k ngn sch hng nm. Tuy nhin, phng php ny khng ch
trng ng mc n hiu lc chi tiu NSNN cng nh nhng tc ng hay nh hng
di hn ca chnh sch, c bit trong bi cnh tng ngun lc x hi cn hn ch.
c. Lp ngn sch theo chng trnh
Lp ngn sch theo chng trnh tp trung dt khot vo chng trnh c tnh
cnh tranh. l vic thit lp mt h thng phn phi ngun lc, gn kt chi ph vi
kt qu ca nhng chng trnh u t cng. Tuy nhin, do khng th to ra chng
trnh chung cho tt c cc t chc cng thc hin nn phng php lp ngn sch ny
khng m bo gn kt cht ch gia phn phi ngnh v nhng mc tiu chin lc
u tin; khng gn kt gia vic thit lp chng trnh cng vi k hoch chi tiu
thng xuyn s dng ngun lc ti chnh hiu qu.
d. Lp ngn sch theo kt qu u ra:
Hin nay, hu ht cc nc pht trin u thc hin qun l ngn sch theo
hng ny. S d nh vy l v chnh ph no cng u phi chu cc sc p v kinh t,
x hi v chnh tr. C th l gia tng thm ht ngn sch, tng mc cnh tranh, xu
hng ton cu ho, s thiu tin tng ca cng chng vo chnh ph, v nhng i
hi v tnh minh bch cng nh trch nhim ca Nh nc i vi cc loi hng ho,
dch v cng.
Lp ngn sch theo kt qu u ra l hot ng qun l ngn sch da trn c s
tip cn nhng thng tin u ra, qua gip cc c quan Nh nc v Chnh ph thc
hin phn b ngun lc ti chnh t c nhng mc tiu chin lc mt cch c
hiu qu, hiu lc. Lp ngn sch theo kt qu u ra cho php xc nh v o lng
chi tit nhng u ra ca cc c quan Nh nc; th hin c mi lin kt gia u ra
ca cc c quan Nh nc vi kt qu mong mun t c ca Chnh ph; bo co
cng khai cc kt qu u ra then cht da vo cc ch tiu thc hin chng trnh.
3. Ni dung qun l chi tiu cng
Khi xy dng k hoch ngn sch theo kt qu u ra, th chnh sch qun l chi
tiu cng ca cc nn kinh t hin i c nhng thay i quan trng v ni dung
theo ba cp nhm to ra mt h thng ngn sch hot ng c hiu qu, l: K
lut ti chnh tng th, Phn b v s dng ngun lc da trn chin lc u tin; Tnh
hiu qu v hiu lc ca cc chng trnh cung cp hng ho cng.
a. Tn trng k lut ti chnh tng th
i vi mt nn kinh t, ngun lc ti chnh cung ng tho mn cc nhu cu
14

l c gii hn. Neu chi tiu ngn sch gia tng s dn n nhng hu qu: (1) gia
tng gnh n ca nn kinh t trong tng lai; (2) gia tng gnh nng v thu; (3) ph v
cn bng kinh t (cn bng gia tit kim v u t, cn bng cn cn thanh ton).
Nhng yu t ny s nh hng xu n tng trng kinh t.
V vy, cn phi gi k lut ti chnh tng th n nh kinh t v m. K lut
ti chnh tng th trc ht yu cu gii hn tng chi tiu phi c thit lp da vo
cc chi tiu tng th v m nh: quy m GDP, t sut thu/GDP, mc thm ht cn
cn thanh ton. Gii hn tng chi ngn sch phi c m bo trong sut qu trnh
thc hin ngn sch v c duy tr, gi n nh trong di hn. Yu cu th hai trong
vic gi k lut ti chnh tng th l chi ngn sch phi c thit lp mt cch c
lp, thit lp t trc khi ra quyt nh chi tiu tng phn.
b. Phn b ngun lc theo nhng u tin chin lc
Sau khi xc nh tnh k lut ti chnh tng th, vn quan trng tip theo
trong qun l chi tiu cng l lm th no u tin ho nhng nhu cu hay mc tiu
c tnh cnh tranh vi ngun lc khan him. i vi mt nn kinh t, do ngun lc ti
chnh l c gii hn nn Chnh ph cn phi nh i v la chn gia cc mc tiu
chin lc trong tng giai on pht trin kinh t x hi.
thc hin chin lc ny, chnh ph phi xy dng cc th ch h tr cho
vic hoch nh chnh sch chin lc hp l. C th:
- B my hnh php phi c nng lc qun l dn dt t nc v gii trnh
thch ng v quyt nh chnh sch.
- Cc chnh sch trc khi c a ra cn phi c tho lun su rng nhm
m bo c ngun lc hin hu trong trung hn, Cc chnh sch phi cnh tranh
nhau v mt tng v ngun ti tr.
- Cc b, ngnh ch qun c quyn a cc chng trnh vo trong qu trnh
son tho ngn sch. iu ny i hi cp chnh quyn trung ng phi c nng lc
nh gi tnh hp l ca cc quyt nh so vi cc mc tiu chin lc u tin cng
nh kh nng ti chnh trong sut thi gian thc hin chnh sch . Gii hn trn chi
tiu ngnh phi c quyt nh trong cc phin tho lun tng th v phi nht qun
vi s rng buc k lut ti chnh, tng thch vi cc quyt nh chnh sch ring bit
a ra trong sut qu trnh son lp ngn sch.
c. m bo tnh hiu lc, hiu qu ca cc chng trnh cung cp hng ho, dch
v cng
Mt trong nhng yu cu quan trng t ra i vi Nh nc l lm sao phi
cung cp hng ho, dch v cng vi mc chi ph hp l t c nhng hiu qu
kinh t x hi cao nht. e thc hin c yu cu ny, i hi:
- Ngi qun l phi c trao quyn t ch trong vic iu hnh hot ng ca
mnh v nng cao tnh trch nhim v kt qu u ra.
- Ngi qun l phi c nng lc v ch ng ra nhng gii php gim
chi ph hot ng, nng cao khi lng, cht lng hng ho, dch v cung cp cho x
hi.
15

- To ra nhng n by kinh t khuyn khch ngi qun l ci thin v nng
cao cht lng hot ng.
4. Cc th ch cn thit nng cao hiu qu qun ch tiu cng
- Gii hn chi ph hot ng: Ngi qun l nn c trao quyn t ch rng
ri trong vic s dng ngun lc ti chnh theo gii hn c xc lp. Vic thc
hin ch khon chi ny s gip nng cao tnh ch ng, sng to ca ngi qun l
trong vic phn b ngun lc v to ng lc kch thch h tit kim chi ph, nng cao
hiu qu hot ng. i i vi , cn tng cng ch khuyn khch vt cht v
chu trch nhim vt cht ca ngi qun l.
- Thit lp h thng thng tin minh bch: Ket qu u ra ca ngn sch cn
c chi tit ho trc v c so snh vi nhng mc tiu xc lp. Nhng thng tin
ti chnh v cng vic thc hin cn c cng khai trong cc bn bo co hng nm
v trong cc ti liu khc. Nhng bo co ny sau phi c gii trnh minh bch
cung cp cho cng chng nhng thng tin c bn v s nh gi khi lng, cht
lng v chi ph phc v. Tng cng kim ton nh gi mt cch trung thc nht
nhng bo co c thc hin.
- Chuyn dn t kim sot chi ph u vo sang kim sot yu t u ra, theo
hng chi tit ho kt qu u ra. Nhng kt qu cn c chi tit ho trong ngn sch
v trong cc bn bo co ti chnh c lin quan to iu kin cho ngi qun l thy
c kt qu thc hin v gip Chnh ph so snh c gia mc tiu vi kt qu thc
t.
- Tch bch gia ngi mua v ngi cung cp, tng cng vai tr kim sot
ca th trng v c s so snh, la chn chi ph gia cc ngun cung khc nhau trn
th trng.
- Tng cng kim sot bn trong v bn ngoi. Tng cng trch nhim gii
trnh trong vic s dng ngun lc.
CHNG III
KIM SOT CHI TIU CNG V QUN L NGN SCH NH
NC NC TA: THC TRNG V GII PHP
I. Kt qu thc hin NSNN nm 2010 /.
Tnh hnh thu NSNN
Nm 2010, kt qu thc hin thu NSNN t 559.170 t ng, vt 21,2%
(97.670 t ng) so vi d ton v tng thm 31.070 t ng so vi bo co Quc hi.
Trong :
- Thu ni a (khng k thu tin s dng t) t 312.709 t ng, vt 15,1%
(41.009 t ng) so vi d ton, tng thm 17.709 t ng so vi bo co Quc hi.
Nguyn nhn tng ch yu nh s chuyn bin tch cc trn nhiu mt ca nn kinh t
trong nm 2010 ni chung v qu IV/2010 ni ring.
C th, tng trng GDP qu IV/2010 t 7,34%, nng mc tng trng c nm
t 6,78%, cao hn k hoch (6,5%) v nh gi bo co Quc hi (6,7%). Kinh t
16

pht trin v c b sung thm nhiu nng lc sn xut mi gp phn lm tng
quy m nn kinh t v tng ngun thu cho NSNN. Nm
2010, c 84.000 doanh nghip ng k kinh doanh mi vi tng vn ng k t
1.300 t ng, tng 151,4% so vi nm 2009. Tng vn u t trc tip nc ngoi
(FDI) t 11 t USD, tng 10%. Tng gi tr vn ODA gii ngn t 3,5 t USD, tng
44,2% so vi k hoch... s thu trc tip t cc hot ng sn xut - kinh doanh chim
70% s thu ni a, vt 11,1% (24.522 t ng) so vi d ton v tng thm 10.000
t ng so vi bo co Quc hi. Thu thu nhp c nhn vt 42,4% (7,828 t ng)
so vi d ton, tng thm 2.927 t ng so vi bo co Quc hi.
S d tt c cc ch s trn u tng l v sn xut - kinh doanh ti mt s lnh
vc, ngnh hng c s tng trng mnh m v t bin trong nhng thng cui nm.
Trong , ng ch l s hot ng n nh ca Nh my lc du Dung Qut, cng
vi s tng gi cc sn phm ho du trn th trng th gii. Lnh vc sn xut, lp
rp v kinh doanh t, xe my cng tng trng mnh hn trong nhng thng cui
nm nn lm tng s thu cho NSNN
1. 200 t ng (trong , tng t hot ng sn xut, lp rp l 800 t ng; tng
t thu cc khon ph, l ph lin quan l 400 t ng).
Ngoi ra, hot ng ca th trng ti chnh - tin t nm 2010 cng si ng
hn, vi hu ht cc ngn hng thng mi u c mc tng trng li nhun kh
(thp nht tng 21%, cao nht tng 48%). s thu t chnh lch hot ng thu chi Ngn
hng Nh nc t 14.550 t ng, tng 5.550 t ng so vi d ton, tng thm 550 t
ng so vi bo co Quc hi.
- Thu tin s dng t t 41.691 t ng, vt 81,3% (18.691 t ng) so vi
d ton, tng thm 6.691 t ng so vi bo co Quc hi.
- Thu ngn sch t du th t 69.170 t ng, vt 4,3% (2.870 t ng) so
vi d ton, gim 1.630 t ng so vi bo co quc hi. Trong , sn lng du
thanh ton thc t khong 13,8 triu tn, gim 610.000 tn so vi k hoch u nm.
- Thu cn i NSNN t hot ng xut nhp khu cng cao hn so vi k hoch
u nm v nh gi trnh Quc hi. C th, kim ngch xut khu t 72,2 t USD,
tng 26,4% so vi nm 2009; kim ngch nhp khu t 84,8 t USD, tng 21,2% so vi
nm 2009. Nhiu mt hng chu thu sut cao c kim ngch tng ln, nh: my vi tnh,
sn phm in t (tng 31,7%); qu, kim loi qu (24,7%); st thp (15%); kim loi
thng (55,3%); linh kin v ph tng t (7,2%), linh kin xe my (24,7%), phng
tin vn ti v ph tng (43,5%)... Tng thu ngn sch t hot ng xut nhp khu c
nm t
181.0 t ng. B tr s hon thu gi tr gia tng 50.900 t ng, thu cn i ngn
sch cn 130.100 t ng, vt 36,2% (34.600 t ng) so vi d ton, tng thm
8.300 t ng so vi bo co Quc hi.
- Thu vin tr khng hon li t 5.500 t ng, vt 10% (500 t ng) so vi
d ton v bng mc bo co Quc hi.
Bn cnh yu t tng trng kinh t, s thu NSNN tng mt phn do bin ng
tng gi c hng ho th trng th gii v gi sn phm, hng ho dch v trong nc
nhng thng cui nm 2010 (nht l bin ng gi vng, t gi ngoi t, gi du m v
17

sn phm ho du..
Nh vy, vi kt qu thu NSNN nm 2010 v theo c ch phn cp qun l
ngun thu hin hnh, thu NS trung ng vt 48.584 t ng so vi d ton, tng thm
10.483 t ng so vi bo co Quc hi; thu NS a phng vt 47.610 t ng so
vi d ton, tng thm 19.610 t ng so vi bo co Quc hi.
2. Tnh hnh chi NSNN
Nm 2010, chi NSNN t 669.630 t ng, tng 15% (87.430 t ng) so vi
d ton, tng 27.430 t ng so vi bo co Quc hi. Trong :
- Chi u t pht trin 170.970 t ng, tng 36,2% (45.470 t ng) so vi d
ton, tng 20.970 t ng so vi bo co Quc hi. Ring chi u t xy dng c bn
l 165.013 t ng, vn tri phiu Chnh ph u t cho cc cng trnh giao thng,
thu li, gio dc v y t t 55.235 t ng, bng 98,6% k hoch. Ket qu, nhiu d
n quan trng t' ngun vn u t ca NN nm 2010 hon thnh v a vo s
dng, pht huy hiu qu, to thm nng lc mi cho nn kinh t.
- Chi tr n v vin tr 80.250 t ng, bng bo co Quc hi v tng
t ng so vi d ton do bin ng tng t gi ngoi
t v hon tr mt phn cc khon vay ngn hn n
hn thanh ton.
- Chi pht trin kinh t - x hi, quc phng, an ninh, qun l hnh chnh
385.082 t ng, tng 6,3% (22.800 t ng) so vi d ton. Phn ln s tin ny c
chi nhm m bo an sinh x hi; sa cha, khi phc cc c s h tng b h hng;
gim bt kh khn v i sng cho nhn dn, c bit l ngi dn min Trung; v y
mnh cng tc v sinh mi trng, phng chng dch bnh.
- Chi chuyn ngun m bo cn i NSNN nm 2011 l 10.000 t ng, bng
mc Quc hi quy nh.
Trong t chc thc hin chi NSNN, Chnh ph p dng nguyn tc: m bo
cn i ngun thc hin cc nhim v chi theo d ton c duyt; Yu cu cc
a phng ch ng s dng ngun d phng v vt thu NS a phng thc
hin cc nhim v phng chng, khc phc hu qu thin tai, dch bnh, b sung tng
ngn sch pht trin s nghip gio dc, y t, vn ha thng tin, pht thanh truyn hnh
v cc nhim v quan trng khc theo ch quy nh; Tng chi tr n do bin ng
chnh lch t gi ngoi t v hon tr mt phn cc khon vay ngn hn n hn thanh
ton, thu hi vn u t xy dng c bn tm ng v chuyn ngun sang nm
2011... Trng hp tng thu mc cao hn, Chnh ph s dng thu hi s vn NS
trung ng ng chi cho cc nhim v cp bch trong nm 2009, 2010 v cc nm
trc.
3. v bi chiNSNN
Vi kt qu thu, chi nh trn, bi chi NSNN trong nm 2010 l 5,6% GDP,
gim 0,6% GDP so vi d ton v gim 0,2% GDP so vi bo co Quc hi. S bi
chi tuyt i l 109.460 t ng.
D n ca Chnh ph tnh n ngy 31/12/2010 bng 44,1% GDP (gim
18

0, 4% GDP so vi bo co Quc hi). D n quc gia bng 42,2% GDP, trong gii
hn bo m an ninh ti chnh quc gia v n nh cc ch tiu kinh t v
4. nh gi thc hin NSNN nm 2010 v gii php iu hnh NSNN nm 2011
a. nh gi thc hin NSNN nm 2010
C th ni, trong nm qua, chng ta hon thnh vt mc nhiu mc tiu
pht trin kinh t - x hi. Kinh t phc hi nhanh hn so vi d kin. Tng trng
GDP c nm t 6,78%, cao hn d kin u nm. Gi tr sn xut cng nghip tng
14%, bng mc tng trng trc khi xy ra khng hong kinh t th gii v suy gim
kinh t trong nc. Kim ngch xut khu tng gp 4 ln k hoch. Tnh hnh chnh tr-
x hi n nh, an ninh v trt t' an ton x hi c m bo... Nhng thnh tu t
c trong nm qua khng nh nc ta sm vt qua giai on kh khn, tip tc
n nh v pht trin, to iu kin thc hin tt cc nhim v ti chnh - NSNN nm
2010. C th, thu cn i NSNN vt 23,69% so vi d ton; chi NSNN vt 16,9%
so vi d ton; tng chi cho u t pht trin 45,1%; tng chi tr n 14,4%; tng 6,3%
kinh ph thc hin nhng nhim v quan trng v quc phng, an ninh, pht trin gio
dc, t, vn ho, x hi; bi chi NSNN bng 5,6% GDP, gim 0,6% GDP so vi d
ton; m bo an ninh ti chnh quc gia v chuyn ngun cn i NSNN nm 2011 l
10.000 t ng.
Ngoi ra, quy m thu, chi NSNN v c cu thu NS cng c ci thin ng k,
gp phn tng tnh ch ng v n nh ca NSNN. C cu chi thay i theo hng
tng chi mnh hn cho con ngi, thc hin cc chnh sch an sinh x hi, tng u t
cho pht trin tam nng v tng tim lc d tr quc gia.
b. Gii php iu hnh NSNN nm 2011
Mc d trong nm qua hot ng ti chnh - NSNN t c nhiu kt qu
ng khch l, nhng bc sang nm 2011, tnh hnh c nhiu thay i theo chiu
hng bt li.
v tnh hnh quc t, kinh t th gii c d bo tip tc phc hi nh vo s
tng trng ca nhm nc ang pht trin, c bit l Trung Quc v n , cng
vi vic thc hin cc gi kch thch kinh t b sung ca M v Nht Bn cui nm
2010. Tuy nhin, do tc ng tiu cc t cuc khng hong n cng chu u, s yu
km ca h thong ngn hng, bp bnh ca th trng bt ng sn v t l tht nghip
cao cc nc ang pht trin, cng thm tnh hnh bt n ti Trung ng v Bc
Phi... d bo mc tng trng GDP ca th gii s gim t' 3,9% nm 2010 xung cn
3,3% nm
2011. Nhng tc ng tiu cc trn cng tc ng hnh thnh nn mt bng gi mi
cao hn so vi trc. Mc d cc t chc quc t cho rng gi hng ho th gii trong
nm 2011 kh t mc cao nh nm 2008, nhng vic gi tng lin tc, c bit l cc
mt hng du v vng, to sc p ln lm pht, khin mt s nc phi iu chnh
chnh sch ti kho v tin t theo hng tht cht.
v tnh hnh trong nc, nn kinh t c bn vt qua tnh trng suy gim v
19

dn tr li nhp tng trng kh. Tuy nhin, do chu tc ng t xu hng gim ca
kinh t th gii; s tng gi cc mt hng u vo quan trng nh xng, du, in, than;
cng thm tc ng ca t rt m, rt hi u nm nh hng n hot ng sn xut
kinh doanh v i sng ca ngi dn ... nn ch s gi tiu dng trong 2 thng u
nm tng cao (3,87%). Nhng iu ny ang t gnh nng ln NSNN trong nm 2001.
Lm th no hon thnh tt nhim v thu, chi NSNN theo ng Ngh quyt ca Quc
hi v d ton NSNN v phn b NS Trung ng nm 2011, gp phn hon thnh tt
mc tiu kim ch lm pht, n nh kinh t v m v m bo an sinh x hi. Mun
vy, Chnh ph cn phi:
- Thc hin chnh sch tin t cht ch, thn trng kim ch lm pht.
Theo , Ngn hng Nh nc phi iu hnh ch ng, linh hot, hiu qu cc cng
c chnh sch tin t, nht l cc loi li sut v lng tin cung ng, bo m kim
ch lm pht; gim tc tng trng tn dng nm 2011 xung di 20%; tng
phng tin thanh ton cn khong 15-16%; tp trung u tin vn tn dng phc v
pht trin sn xut kinh doanh, nng nghip, nng thn, xut khu, cng nghip ph
tr, doanh nghip va v nh; gim tc v t trng vay vn tn dng ca khu vc
phi sn xut, nht l lnh vc bt ng sn, chng khon.
Bn cnh , cng cn thc hin iu hnh t gi v th trng ngoi hi theo
hng linh hot, ph hp vi din bin th trng. Tng cng qun l ngoi hi, bo
m thanh khon ngoi t, bnh n t gi, p ng yu cu n nh pht trin sn xut
kinh doanh v tng d tr ngoi hi.
- Thc hin chnh sch ti kho ht cht, ct gim u t cng, gim bi
chi NS: Phn u tng thu NSNN 7-8% so vi d ton NS nm 2011 c Quc
hi thng qua; thc hin tit kim thm 10% chi thng xuyn ca 9 thng cn li
trong d ton 2011 (khng bao gm cc khon chi c th khng phi tit kim) v
phn u gim bi chi NSNN nm 2011 t' mc 5,3% GDP ( Quc hi thng qua)
xung di 5% GDP.
y cn phi thy rng, do Nh nc l ngi tiu dng ln nht trong x hi
nn bi chi NS l nguyn nhn trc tip dn ti lm pht. Mun gim lm pht, cn
phi gim chi v/hoc tng thu. Trong bi cnh ca nn kinh t non yu va bc qua
giai on suy gim, chng ta khng th tng thu v/hoc p dng cc loi thu, ph
mi v lm nh vy s nhanh chng git cht ngnh sn xut trong nc. Do vy, cch
thc tng thu tt nht hin nay l tng cng kim tra, gim st trong qun l thu thu,
chng tht thu thu; tp trung x l cc khon n ng thu; trin khai cc bin php
cng ch n thu thu hi n ng v hn ch pht sinh s n thu mi. y l mt
trong nhng ni dung rt cn c ch trng v trn thc t, cng tc qun l thu ca
ta cha tt, tht thu thu, n ng thu cn nhiu.
Bn cnh tng thu, Nh nc cng cn y mnh gim chi i vi nhng khon
mc khng thc s cn thit. iu ny c th c thc hin thng qua ch trng
tm dng trang b mi xe -t, iu ha nhit , thit b vn phng; gim ti a chi
ph in, nc, in thoi, vn phng phm, xng du,...; khng b tr kinh ph cho
nhng vic cha tht s cp bch; tit gim ti a chi ph hi ngh, hi tho, tng kt,
s kt, i cng tc trong v ngoi nc; khng b sung ngn sch ngoi d ton, tr
20

cc trng hp t xut do Th tng Chnh ph quyt nh. Thm vo , phi gim
st cht ch vic vay v tr n nc ngoi ca cc doanh nghip, nht l cc khon vay
ngn hn; thc hin r sot n Chnh ph, n quc gia; hn ch n d phng v khng
m rng i tng phm vi bo lnh ca Chnh ph. Bo m d n
Chnh ph, d n cng, d n nc ngoi trong gii hn an ton v an ton ti chnh
quc gia (di 50% GDP).
- y mnh qun l v bnh n gi: Sau khi iu chnh mt bc tng gi xng
du v in hi u nm (gi xng tng 2.900 ng/lt, gi in tng 165 ng/kwh),
chng ta phi tip tc tng cng, kim tra, kim sot gi c; thc hin cc bin php
bnh n gi thng qua iu tit cn i cung - cu i vi tng mt hng thit yu,
khng gi c tng cao bt hp l v ch ng cc bin php chng u c, nng gi.
Tt nhin, y l mt vic lm rt kh v hin ti, cc mt hng v lng hng c th
tr gi nc ta ch chim t trng rt thp trong tng lng hng ho lu thng. V
vy, nu nh nc khng c sc tr gi trong vn li sut ngn hng v lm tt
c nhng g c th gip cc nh sn xut tip tc hot ng th rt kh chn ng
c vn vng xoy tng gi do tm l.
- Thc hin ng b cc chnh sch an sinh x hi, nht l i vi cc i
tng chnh sch, ngi c cng, ngi c hon cnh c bit kh khn, h tr gim
ngho cho cc a phng; h tr cc a phng, cc h ngho xut khu lao ng;
tng cho vay hc sinh, sinh vin...
- Tip tc sp xp, oi mi cc DNNN theo hng y mnh c phn ho, tng
cng thanh kim tra, gim st ti chnh cht ch; r sot, sp xp li cc ngnh ngh
kinh doanh, d n u t v cng c nng lc qun tr doanh nghip. Cc DNNN hin
nay vn c coi l lc lng nh hng pht trin cho nn kinh t v cc doanh
nghip ny nm gi trong tay nhiu ngnh ngh, lnh vc quan trng, cng mt ngun
lc u t rt ln t NSNN. V vy, vic sp xp, i mi cc DNNN l mt yu cu
cp thit khng ch gip lm tng hiu qu hot ng kinh doanh v sc kho ca nn
kinh t, m cn gp phn ng k gip gim chi ngn sch v trnh tht thot, lng ph
nh tng xy ra. V vic Vinashin l mt bi hc t gi cho cc c quan qun l
nh nc trong vic tng cng nng lc qun tr doanh nghip v yu cu phi thng
xuyn tin hnh thanh kim tra, gim st ti chnh ca cc doanh nghip ny.
II. Kim sot chi tiu cng Vit Nam
1. Thc trng chi tiu cng Vit Nam
C th ni, d rt c gng nhng Vit Nam ang c mt nn ti chnh cng
khng lnh mnh, vn chi tiu khng ng ch ; s dng ti chnh khng ng
mc tiu, khng ng ngun; tnh trng bi chi, lng ph v tht thot din ra mt cch
ph bin.
Xin n c v d tuy c nhng vn cn nguyn nhng gi tr v bi hc qun
l chi tiu cng nc ta. Cui nm 2008, Kim ton Nh nc cng b nhng con s
git mnh. B NN&PTNT phn nh thiu ti sn, t, my mc... ln ti gn 10 t
ng. Ti 8 b, ngnh, a phng, kim ton pht hin s ti sn mua sai ch , sai
mc ch... ln ti 95 t ng. Trong chi u t nm 2007, kim ton nhn nh: Hu
21

ht cc d n u sai st, trong ph bin l nghim thu khng ng thc t, sai ch
. s tin sai st ln ti... 723,8 t ng. Cn trong chi thng xuyn, c ti 16/29
tnh c kim ton (hn 50%) chi h tr, chi thng xuyn khng ng ch , khng
thuc nhim v chi vi s tin hn 800 t ng. Tng s tin chi tiu cng m Kim
ton Nh nc kin ngh x l ln ti hn 13.000 t ng - tng ng mc thu ngn
sch ca 13 tnh, thnh ph.
Mt v d khc l vn bi chi ngn sch. Thc t, hu nh nm no Vit Nam
cng bi chi. Tt nhin vi mt nn kinh t ang pht trin nh nc ta hin nay, vn
bi chi ngn sch l iu rt kh trnh khi nhng con s 8% bi chi ca nm 2008
l con s qu cao trong nhiu nm tr li y. Ln lt trong cc nm sau , chng ta
phn u gim bi chi ngn sch xung 6,2% GDP nm 2009; 5,6% GDP nm 2010
v tip tc gim xung di di 5% GDP nm 2011. Tuy nhin, vn t ra y l
trong nm 2008, chng ta cng ch trng tit kim 10% chi thng xuyn v ct gim
u t cng, nhng mc bi chi ngn sch vn tng rt cao (8%) v c l gii l do
chu tc ng ca khng hong kinh t - ti chnh th gii. Trong nm 2011, liu rng
tht bi ny c lp li khi m nhng din bin bt n trn th trng th gii v trong
nc ang c xu hng tip tc y gi cc mt hng thit yu (du, vng, gi nng
sn,...) ln mt bng gi mi v gy sc p lm tng nguy c lm pht.
Ngoi ra, thc trng u t cng v hiu qu u t cng thp cng l nhng
vn cn c quan tm ng mc. Hin nay, u t ca nn kinh t Vit Nam, c
bit l u t cng tng i nhiu. Tuy nhin, hiu qu u t th rt hn ch. n c,
nu mun tng 1- 2% GDP th phi tn km rt nhiu tin. So snh vi cc nc,
Trung Quc c tc tng trng trn 10% nhng tc tng tn dng ch khong 17-
18%; Malaysia c tc tng trng kinh t 5-6% nhng tc tng trng tn dng
ch 7-8%. i vi Vit Nam, tc tng trng tn dng ln ti 30%, thm ch c
nhng nm trn 50%, mi t c tc tng trng trn 7%. iu ny cho thy,
hiu qu u t khng c phn b ng vo khu vc hiu qu nht ca nn kinh t
(khu vc t nhn v doanh nghip va, nh). l cha k thc trng, hu ht cc ch
s quan trng nht ca chnh sch tin t nh li sut, t gi hi oi, k hn... u b
mo m do cc chnh sch tin t xa nay c iu hnh theo hng hnh chnh hn
l kinh t th trng.
2. Nhng vn t ra v cc gii php kin ngh
Nh trn ni, khu vc u t cng nc ta lun thu ht mt lng vn rt
ln, k c t ngn sch, tri phiu Chnh ph, tri phiu kho bc, tri phiu ngn hng
pht trin... y l khon ti chnh khng l nhng li c s dng cha tht hiu
qu. V vy, nm nay Chnh ph ch trng ro rit tit kim chi tiu cng, k c chi
ngn sch thng xuyn v u t ca Chnh ph; ng thi, kim sot cht ch hn
hiu qu u t ni chung, c bit l ca khu vc DNNN. Khi , vn dnh cho khu
vc t nhn s nhiu hn, c bit doanh nghip va v nh s u t hiu qu hn, to
ra nhiu cng n vic lm hn.
Theo cc gii php then cht ra trong Ngh quyt 11/N-CP, mt trong
nhng cch thc ct gim chi tiu cng l phn u tit kim thm 10% chi thng
22

xuyn ca 9 thng cn li trong d ton nm 2011. y l cch lm rt cn thit.
Nhng hin thc ho, ngay t by gi cn phi lm r hai vn then cht l: s ct
gim chi tiu c th l bao nhiu v ct gim nh th no.
Trong d ton ngn sch nm 2011, phn chi thng xuyn ca c nm l
506.000 t ng. 10% ca chn thng (tnh bnh qun) s l 38.000 t ng. y l mt
mc ct gim ng k. Tuy nhin, c hai yu t ni ln khin con s ny c th thp i
ng k. Th nht, phi xc nh c nhim v ct gim chi thng xuyn ch p
dng i vi cc c quan thuc quyn iu hnh ca chnh ph, hay vi c nhng c
quan khc c s dng NSNN. Th hai, lm th no ngn chn tnh trng cc n v
chy ngn sch bng cch tng cng ghi chi trong Qu I.
e tr li cu hi ct gim nh th no, trc ht cn xc nh r mc ct gim
s c quy u cho tt c cc c quan hng NSNN hay tu thuc vo c th ca
tng n v. Vic quy u xem ra khng hp l, v vy nhiu kh nng nn p dng
cch thc th hai v c th gip lm gia tng hiu qu cho ton x hi nu c trin
khai tt. Tuy nhin, nhc im ca cch tnh ny l rt kh xc nh s khc nhau v
tm quan trng cng nh tnh cp thit trong hot ng ca cc c quan nh nc. Khi
, s t nnh gia cc c quan, thm ch gia cc n v trong cng mt c quan, v
tnh trng tiu cc ny sinh do phi thnh lp cc on thanh tra l iu kh trnh khi.
Mt vn quan trng khc cn c bit lun trong vic nng cao hiu lc,
hiu qu ca u t cng l vic kim sot chi tiu cng, chng tnh trng bi chi, lng
ph, tham nhng v tht thot. Mt thc t cho thy, hot ng kim ton Nh nc
bao gi cng i sau chi tiu cng. C ngha l Kim ton Nh nc ch ... hu kim
khi m cc khon chi tiu cng lng ph hay tht thot c thc hin. Bn cnh ,
do Kim ton Nh nc ch c th "kin ngh x l" ch khng trc tip x l, trong
khi Kho bc Nh nc c quyn x l nhng li c quy m qu nh b nn vic kim
sot chi tiu cng cng tr nn kh khn, vn mu cht y l lm th no tm
ra quy ch thch hp cho tnh trng va bng, va thi ci, khi m h thng chnh
quyn, cng quyn, hnh chnh l i tng trc tip kim sot chi tiu, th hng chi
tiu nhng cng ng thi l i tng gy ra tht thot, lng ph chi tiu cng.
Vy gii php khc phc tnh trng ny l g? v di hn, nhiu kin cho rng
chng ta phi xem xt li Lut NSNN. Cn v bin php trc mt, bn cnh vic nng
cao cht lng v din kim ton (m rng kim ton sang cng sn, nht l bt ng
sn, v tham nhng t ai hin chim t trng cao nht trong cc lnh vc), th tnh
minh bch v trch nhim gii trnh ca
Chnh ph cng phi c tng ln. c bit, vic gim st chi tiu cng ca Quc hi
cn phi c th ch ha v bt buc thi hnh.
c. KT LUN
Nm 2011 l nm u tin thc hin Ngh quyt i hi ng kho XI, k
23

hoch 5 nm 2011 - 2015 v chin lc pht trin kinh t x hi 10 nm 2011 - 2020.
V vy, nm 2011 c ngha rt quan trng trong vic to tng trng nhanh v bn
vng cho c giai on. nh hng chnh sch ti kho v tin t trong nm 2011, v
th, phi nhn mnh vo mc tiu tip tc nng cao tnh ch ng, linh hot v thn
trng nhm n nh kinh t v m, kim ch lm pht, thc y tng trng kinh t,
m bo an sinh x hi, gi vng n nh chnh tr v trt t an ton x hi, m bo
quc phng, an ninh trong tnh hnh mi.
Tuy nhin, sc p tng gi hng ho t th trng th gii, c bit l gi xng
du, lng thc, thc phm, vng.... s to p lc rt ln lm tng gi hng ho v dch
v trong nc, nh hng tm l ca ngi tiu dng v gy kh khn cho vic kim
ch lm pht trong thi gian ti (d kin c th vt 10%). Bn cnh , tnh hnh
thin tai, dch bnh din bin kh phc tp, nh hng nhiu n sn xut nng nghip
v i sng ca ngi dn. Do , i hi ton b h thng chnh tr, cc b, ngnh,
a phng phi thc hin nghim tc v ng b cc bin php, ch o ca Chnh
ph v bnh n gi, bnh n th trng, kim ch lm pht, n nh kinh t v m v
thc hin cc chnh sch m bo an sinh x hi trong thi gian ti.
Tuy nhin, n nh kinh t v m v gi lm pht mc chp nhn c th
Vit Nam cn phi thc hin ng b cc chnh sch tin t v ti kho tht cht, cng
nh phi thc hin kim sot mnh hn trong vn chi tiu cng.
TI LIU THAM KHO
1. TS. Nguyn Ngc Thao, Ti liu Ti chnh cng, H Ni 2010.
2. GS-TS H Xun Phng, PGS-TS Nguyn Cng Nghip, Ti chnh Vit Nam qua
cc thi k lch s, NXB Ti chnh, 2001.
3. Vn phng Chnh ph, Bo co nh gi b sung v kt qu thc hin Ngn sch
Nh nc nm 2010, tnh hnh trin khai thc hin v nhng gii php iu hnh
Ngn sch Nh nc nm 2011.
4. Vn phng Chnh ph, Bo co v vic Quc hi thng qua Ngh quyt v phn bo
Ngn sch Trung ng nm 2011.
5. B Ti chnh, Bo co hng dn trin khai nhim v ti chnh - ngn sch nm
2011.
6. B Ti chnh, Bo co tm tt cng tc qun l, iu hnh gi c, ti chnh - ngn
sch nm 2010, nhim v, gii php nm 2011.
7. B Ke hoch v u t, Bo co tm tt bo sung tnh hnh kinh t - x hi nm
2010 v trin khai thc hin Ke hoch pht trin kinh t - x hi nm 2011.
24

8. Nguyn Thanh Lim, Qun tr ti chnh, NXB Thng k, 2007.
MC LC
A. M u
B. Ni dung CHNG I:
MT S NI DUNG V QUN L NGN SCH NH NC
I. Khi nim Ngn sch Nh nc .............................................................. 4
II. Vai tr ca Ngn sch Nh nc ............................................................. 4
III. Nhng ni dung thu, chi ch yu ca Ngn sch Nh nc ......................... 6
IV. Tiu chun ca mt ngn sch tt ................................................................ 7
V. Mt s vn trong qun l ngn sch bn vng ........................................ 7
VI. Cc nguyn tc c bn trong qun l Ngn sch Nh nc ......................... 7
CHNG II
MT S NI DUNG V QUN L CHI TIU CNG
I. Chi tiu cng .................................................................................................. 9
1. Cc cch hiu v chi tiu cng ..................................................................... 9
2. Phn loi chi tiu cng............................................................................. 10
3. Vai tr ca chi tiu cng .......................................................................... 11
4. Cc nhn t lm tng chi tiu cng ............................................................. 12
Qun l chi tiu cng 13
1. Khi nim v cu trc c bn trong qun l chi tiu cng ......................... 13
2. Cc phng thc lp k hoch trong qun l chi tiu cng ......................... 13
3. Ni dung qun l chi tiu cng ................................................................ 15
4. Cc th ch cn thit nng cao hiu qu qun l chi tiu cng................ 16
CHNG III
KIM SOT CHI TIU CNG V QUN L NGN SCH NH NC
NC TA: THC TRNG V GII PHP
I. Ket qu thc hin Ngn sch Nh nc nm 2010 ................................. 17
1. Tnh hnh thu Ngn sch Nh nc ............................................................ 17
2. Tnh hnh chi Ngn sch Nh nc ......................................................... 18
3. v bi chi Ngn sch Nh nc ............................................................... 19
4. nh gi thc hin NS 2010 v gii php iu hnh NS 2011
................................ * ............................................................................
...................... 19
Kim sot chi tiu cng Vit Nam 22
1. Thc trng chi tiu cng Vit Nam ...................................................... 22
2. Nhng vn t ra v cc gii php kin ngh ...................................... 23
c. Kt lun
25

MC LC
A. M u
B. Ni dung
CHNG I:
MT S NI DUNG V QUN L NGN SCH NH NC
II. Khi nim Ngn sch Nh nc .................................................................. 4
III. Vai tr ca Ngn sch Nh nc ................................................................. 4
II. Nhng ni dung thu, chi ch yu ca Ngn sch Nh nc ................... 6
III. Tiu chun ca mt ngn sch tt ........................................................... 7
IV. Mt s vn trong qun l ngn sch bn vng ................................... 7
V. Cc nguyn tc c bn trong qun l Ngn sch Nh nc .................... 7
CHNG II
MT S NI DUNG V QUN L CHI TIU CNG
III. Chi tiu cng ................................................................................................ 9
5. Cc cch hiu v chi tiu cng .................................................................... 9
6. Phn loi chi tiu cng .............................................................................. 10
7. Vai tr ca chi tiu cng .......................................................................... 11
8. Cc nhn t lm tng chi tiu cng ........................................................... 12
IV. Qun l chi tiu cng ................................................................................. 13
5. Khi nim v cu trc c bn trong qun l chi tiu cng ................ 13
6. Cc phng thc lp k hoch trong qun l chitiu cng ................ 13
7. Ni dung qun l chi tiu cng................................................................ 15
8. Cc th ch cn thit nng cao hiu qu qun l chitiu cng......... 16
CHNG III
KIM SOT CHI TIU CNG V QUN L NGN SCH NH NC
NC TA: THC TRNG V GII PHP
III. Ket qu thc hin Ngn sch Nh nc nm 2010 ................................... 17
5. Tnh hnh thu Ngn sch Nh nc ........................................................... 17
6. Tnh hnh chi Ngn sch Nh nc ......................................................... 18
7. v bi chi Ngn sch Nh nc ................................................................. 19
8. nh gi thc hin NS 2010 v gii phpiu hnh NS 2011
19
IV. Kim sot chi tiu cng Vit Nam ......................................................... 22
3. Thc trng chi tiu cng Vit Nam ...................................................... 22
4. Nhng vn t ra v cc gii php kin ngh ......................................... 23
c. Kt lun
Qun tr chi tiu cng Vit Nam km nng ng
26

(Dn tr) - Chi tiu cng Vit Nam c qun tr theo phong cch truyn thng, rt
chnh tc nhng t nng ng v kh hnh thc. Cch lm ny ang tr nn li thi,
trong bi cnh Vit Nam ngy cng hi nhp su vo nn kinh t th gii.
Sng 2/6/2009, Kim ton Nh nc phi vi vi Hip hi k ton cng chng
Vng quc Anh (ACCA) t chc hi tho quc t Vai tr ca Kim ton Nh
nc trong vic nng cao tnh hiu lc ca chi tiu cng. y l hot ng nm
trong khun kh tha thun hp tc gia 2 c quan, c t chc vo dp k nim 15
nm ngy thnh lp Kim ton Nh nc.
Theo nh gi ca TS. Trnh Tin Dng, Tr l Gim c quc gia kim Trng ban
Qun tr quc gia Chng trnh Pht trin Lin Hp Quc ti Vit Nam: Qun tr chi
tiu cng Vit Nam trong thi gian qua bc l nhng tn ti yu km rt c bn,
xt theo nhng tiu ch qun tr khu vc cng hin i, ph bin trn th gii nh
tnh cng khai minh bch cha cao, trch nhim gii trnh cn hn ch, hiu qu kinh
t - x hi cha t nh mong mun v c bit cha c s tham gia ng k ca
ngi ch ch thc ca ng tin ngn sch l nhn dn.
Ve c bn, chi tiu cng Vit Nam n nay c qun tr theo phong cch truyn
thng, rt chnh tc nhng t nng ng v kh hnh thc. Cch lm ny ang tr nn
t ph hp trong bi cnh Vit Nam ngy cng hi nhp su vo nn kinh t th gii
vi c quyn li ln ngha v y ca mt thnh vin; do , cn phi c i
mi, TS. Dng ni.
PGS-TS. Trn nh Thin, quyn Vin trng Vin Kinh t Vit Nam cho hay:
Cch phn b vn u t ngn sch thi gian qua cn theo kiu bao cp
- chia u, vn mang kh nng du n ca c ch xin cho, vic chi tiu ngn sch
cha thc s gn cht vi trch nhim n cng; ch chu s rng buc ca nhng
hnh thc ch ti c hiu lc khng cao, km theo l nng lc b my cn yu.
chnh l cn nguyn ca tnh trng c vn ca hot ng ngn sch Nh
nc: lng ph, tht thot ti sn Nh nc, tham nhng... Tnh trng ny, nh cc
bo co kim ton thng nin cho thy, trn nhiu mt l ng lo ngi. M y
chnh l i tng khm ph ca Kim ton Nh nc.
Cc din gi cng ch ra rng, lt ct y chnh l yu cu i mi Lut Ngn
sch Nh nc - th ch trung tm ca cc qu trnh ngn sch Nh nc. Tnh trng
tng trng nng, u t cao nhng km hiu qu, dn ti lm pht cao v bt n
kinh t v m vi nm gn y i lin vi xu hng gia tng u t dn tri, trm
trng hn tnh trng lnh ph, tht thot, tham nhng... chng t hiu qu thp ca
hot ng thu chi ngn sch v nhiu vn gay gt ang tn ti trong lnh vc ny.
Thc t cng chng t cn bnh ni trn ang kh nghim trng v c ngun gc c
27

ch kinh t, nm trong chnh s khng ph hp ca Lut Ngn sch Nh nc vi
cc iu kin, yu cu ca nn kinh t sau hn 20 nm i mi v hi nhp quc t
thnh cng, PGS-TS. Trn nh Thin nhn mnh.
Cn theo b Gillian Fawcett, Gim c lnh vc cng ca ACCA, qun l chi tiu
cng t hiu qu cao, Vit Nam cn hc hi kinh nghim ca cc nc trn th gii.
Trc ht, Kim ton Nh nc cn phi chuyn dn t h thng qun l u vo
theo hiu qu u ra...
Thuc no tr lm pht c th ca Vit Nam
Lm pht s tc ng trc ht n nhng ngi lao ng c thu nhp thp -
Lm pht Vit Nam c nhng nt c th, v do cn nhng chnh sch ng
ph ph hp. Bo co nghin cu mi nht ca cc chuyn gia thuc Trung tm
Nghin cu kinh t v chnh sch (VEPR) thuc i hc Quc gia H Ni a ra
nhng kin gii ng ch v tnh hnh lm pht ti Vit Nam.
Trong bo co nhan Ngun gc lm pht Vit Nam giai on 2000- 2010: Pht
hin mi t nhng bng chng mi, cc tin s kinh t Nguyn Th Thu Hng v
Nguyn c Thnh thuc VEPR cho bit lm pht Vit Nam c nhng nt c
th, v do cn nhng chnh sch ng ph ph hp.
Chnh ph phi kin nhn
Theo bo co ny, th nht, ngi Vit Nam c khuynh hng lu gi n tng v
lm pht trong qu kh, ng thi c k vng nhy cm v lm pht trong tng lai.
y l hai yu t ng thi chi phi mc lm pht hin ti.
iu ny hm rng uy tn hay tin cy ca Chnh ph trong cc chnh sch lin
quan n lm pht s c vai tr to ln trong vic tc ng ti mc lm pht hin thi.
K c hay n tng v mt giai on lm pht cao trong qu kh thng ch bt u
m nht dn sau khong 6 thng c lm pht thp lin tc v n nh. Do , theo
cc tc gi, Chnh ph trc ht phi gi c mc lm pht thp t nht trong vng
su thng, qua dn ly li nim tin ca cng chng v mt mi trng gi c n
nh hn.
Chnh ph phi kin nhn trong qu trnh chng lm pht. Su thng c th c
xem nh gii hn thp nht cho n lc duy tr mi trng lm pht thp ca Chnh
ph nhm ly li nim tin ca cng chng, cng chng cho rng Chnh ph ang
cam kt chng lm pht mt cch nghim tc, v do l cam kt xy dng mt mi
trng v m n nh, bo co vit.
28

Th hai, khc vi nhng gii thch thng xuyn ca Chnh ph l lm pht ch yu
do cc yu t bn ngoi nh gi c th gii (nhp khu lm pht), bo co cho rng
lm pht Vit Nam c nguyn nhn ch yu t' ni a. Tha nhn rng gi th gii
thc s c nh hng ln gi sn xut nhng theo cc tc gi th hiu ng gy lm
pht theo knh lan truyn t gi sn xut n gi tiu dng phi mt vi thng mi
pht huy tc dng.
Th ba, tc iu chnh ca th trng tin t v th trng ngoi hi khi c
bin ng l rt thp v thm ch gn bng khng. iu ny cho thy mt khi cc th
trng ny lch khi xu hng di hn, nn kinh t s mt rt nhiu thi gian cn
bng tr li d Chnh ph c n lc can thip v chnh sch.
iu ny c ngha quan trng v chnh sch kim sot lm pht: cc gii php
nhm ngn nga vi mc tiu lm pht r rng s c kt qu tt hn nhiu so vi
vic c gng x l lm pht khi n tng ln. ng thi, phn ng chnh sch
khng ph hp s rt kh iu chnh tr li v lm pht s ko di, bo co vit.
Th t, kt qu nghin cu cho thy Chnh ph thc s c nhng phn ng chng
lm pht thng qua cc chnh sch tin t v ti kha, nhng thng phn ng chm
hoc th ng trong a s trng hp. i vi chnh sch ti kha, c th d dng
hiu c iu ny v thay i mt k hoch ti kha thng mt nhiu thi gian
tranh lun, t ti s nht tr ri thc hin trin khai.
Tuy nhin, iu ng lu l chnh sch tin t cng t ra c thc thi kh chm
tr k t khi nhng tn hiu u tin ca lm pht xut hin. iu ny c th c
gii thch thng qua thc t l ngay c vic xc nh v thanhn
lm pht cng lun l mt vn gy tranh ci.
Thm vo , ti Vit Nam nhn chung thng c khuynh hng li cho lm pht
bt ngun t nhng nguyn nhn khch quan, hay t nhng ngun gc bn
ngoi. Do , thng mt mt thi gian chuyn ha nhn thc lm pht t cng
chng thnh nhn thc ca nh iu hnh.
Ngay c khi chnh sch tht cht tin t c thc hin, th thng mt khong 5
thng n mi pht huy tc dng ln lm pht. Nh vy, vo lc , lm pht cao
c khong 7 n 8 thng. Qung thi gian ny to nn mt k c v lm
pht v do vic kim ch lm pht s kh khn hn.
Khng nn bung lng n nh v m
Nghin cn cng ch ra rng trong cc cng c ca chnh sch tin t, tng li sut
thng c hiu ng tc thi ln lm pht, so vi tr di hn ca chnh sch tht
cht tn dng v tin t. Tuy nhin, mc nh hng ca thay i li sut li kh
nh. Ket qu l, cng c tin t Vit Nam khng hon ton l mt cng c phn
ng nhanh v hiu qu nh vn tng.
29

Th nm, tri ngc vi nhng nghin cu c, cc tc gi cho rng thay i t gi
cng c tc ng ng k lm tng p lc lm pht.
T cui nm 2008, Ngn hng Nh nc tin hnh ph gi nhiu hn v vi mc
ln hn. Thm vo , nhng bin ng gn y trn th trng ngoi hi, c
bit l th trng t' do, trong nm 2009 v 2010 do nim tin ca vo tin ng b st
gim, do hot ng u c v tnh trng la ha dn n k vng v lm pht
tr li ca ngi dn tng ln. iu ny c th khin cho tc ng ca t gi i vi
lm pht tng ln, nh kt qu ca nghin cu ny cho thy.
Cui cng, nghin cu khng cho thy tc ng r rng ca thm ht ngn sch i
vi lm pht trong giai on nghin cu. iu ny khng c ngha l thm ht ngn
sch khng c nh hng n lm pht. Nguyn nhn ca iu ny l do vic ti tr
ngn sch thng c hai tc ng tri chiu.
Mt mt, ti tr ngn sch bng vic gia tng vay n ca Chnh ph lm tng li sut
do nhu cu vay cao hn. iu ny cng tng t nh chnh sch tin t tht cht v
do gp phn gim phn no lm pht. Mt khc, ti tr ngn sch thng qua vic
tng cung tin (nu c) cng tng t nh chnh sch tin t m rng v gy p lc
lm pht.
T nhng c im trn ca lm pht Vit Nam, cc tc gi cho rng Chnh ph
nn c nhng cam kt mnh m trong vic chng lm pht khng ch khi lm pht
ang cao, m cn phi c nhng cam kt duy tr lm pht thp ngay c khi lm pht
ang kh thp v n nh.
Tuy nhin, thc t cho thy chin lc ny ca Chnh ph thng rt kh c thc
thi, v Chnh ph thng c khuynh hng u tin tng trng kinh t nhiu hn, v
coi nh vic gi cho mi trng v m c n nh, bo co a ra nhn nh
trong phn kt lun.
2011, nm th la ca chnh sch tin t
Ghi nhn ti cuc hp bo cng b Ch th s 1/CT-NHNN ca Ngn hng Nh
nc, din ra ngy 1/3
Ngy 1/3, Ngn hng Nh nc t chc hp bo cng b Ch th s 1/CT- NHNN,
nhm trin khai Ngh quyt 11/NQ-CP ca Chnh ph.
Theo thng tin t Thng c Nguyn Vn Giu ti cuc hp bo, ton b lng tin
cung ng cho dp Tet khong 130 nghn t ng c Ngn hng Nh nc rt v
hn 100 nghn t ng.
30

Ngi ng u ngnh ngn hng cng cho rng, nm 2011 thc s l nm th la
i vi iu hnh chnh sch tin t, ti kha, do nhng bt n v m mang li. Bm
st Ngh quyt 11 vi trng tm l gim tng cu, cng vi s tht lng buc bng
ca ti kha, chnh sch tin t cng phi theo hng ny.
Phc v gim tng cu
Theo , trng tm ca Ngn hng Nh nc trong nm nay l phi gp phn kim
ch lm pht, n nh t gi, cung vn kp thi cho sn xut thit yu v gi vng
thanh khon c h thng.
Thng c cho bit, dp Tet Nguyn n va qua, Ngn hng Nh nc xy dng
nhiu kch cung ng tin v cui cng chn mt kch bn su nht. C th, t
con s lng tin gi dp Tt 2011 tng mnh so vi Tt 2010, Ngn hng Nh nc
quyt nh tng mc tin mt ra lu thng v chuyn tin n nhng khu vc c
nhu cu ln.
V, thng li u tin ca chng ti l thnh cng trong vic rt v lng tin
cung ng phc v Tet Nguyn n, Thng c ni.
vn th hai l n nh t gi. n nh t gi, Ngn hng Nh nc c hai
bc i quan trng. Mt l, iu chnh t gi chnh thc st vi gi th trng. ng
thi ny va tha mn nhu cu th trng, va bo ton c qu d tr ngoi hi
vn ang mng dn. Hai l, thc hin kt hi mt phn i vi tt c tp on, tng
cng ty.
Thng c cho bit, hin tt c cc cng ty con ca cc tng, tp ny bn li
ngoi t cho ngn hng v s d mua ca cc ngn hng ang tng ln tng ngy.
Nh , p lc t gi gim rt mnh. Tnh n 13h30 ngy 1/3, ti th trng t do
H Ni, gi mt USD ch 21.600 ng v rt t giao dch.
Vn th ba l gp phn kim ch lm pht. e phc v mc tiu ny, Ngn hng
Nh nc ct gim 3% ch tiu tng trng tn dng, duy tr 20% thay v 23% nh
xut ban u vi Chnh ph.
Thng c cho bit, tnh n ht nm 2010, tn dng phi sn xut (gm: cho vay bt
ng sn, chng khon, tiu dng) chim t trng 1 7 - 1 8 % tng tn dng. Cn mc
tng tn dng hai thng u nm tng khong 3,27% nhng trong c h s do iu
chnh t gi ngy 11/2/2011.
C ngha l, khi t gi iu chnh tng ln 7,18%, cc t chc tn dng quy i
ngoi t sang VND theo t gi mi v lm cho mt b phn tn dng tng ln, ko
theo tng tn dng c h thng. B phn ny chim khong 1,5% tng trng d n
ton h thng, quan im ca Ngn hng Nh nc cho rng, cn phi gim bt mc
tng tn dng ngay t u nm mi hon thnh c ch tiu.
31

vn nhiu mi lo
Ti cuc hp bo ny, c ba vn c c bit ch l li sut cao, thanh khon
km khi Ngn hng Nh nc thc hin tht cht tin t, v vic a kinh doanh
vng vo khun kh lut php.
i vi vn li sut, hin ang c thng tin mt vi ngn hng y li sut huy
ng vt qu 14% (mc trn quy nh ca Ngn hng Nh nc), Thng c ni s
x l nghim nhng trng hp ny, nht l k t 1/1/2011, khi hai Lut Ngn hng
Nh nc v Lut Cc t chc tn dng c hiu lc, Ngn hng Nh nc c tha
cng c x l.
Cn i vi thanh khon, theo ng, l ci gi phi tr khi phi iu chnh chnh
sch. Lu nay, nhiu ngi than rng, b li sut ca Ngn hng Nh nc cha
tc ng thng vo chnh sch, nhng k thc, tt c iu hnh chnh sch tin t
phi bm st mc tiu ln hn ca Chnh ph. Ngn hng
Nh nc kin quyt bo v quan im s dng cc bin php quyt lit gim
tng cu v iu hnh cc li sut tc ng vo th trng theo hng ny. Khi mc
tiu vy, vic phi tng li sut ch cht l ng nhin.
S iu chnh ny khng tc ng nhiu n th trng, khng lm cho cc ngn
hng thiu thanh khon v trong bo co thng 1/2011, cc ngn hng ch vay ti cp
vn 1.000 t ng, Thng c ni.
Ngoi ra, i vi giao dch nghip v th trng m, Ngn hng Nh nc vn thc
hin quy trnh bm - ht bnh thng, nhng theo hng hi ha gia th trng v
qun l. V d, ch tiu tn dng a ra di 20% th khng th bm thoi mi
c, mc d trn giao dch OMO, Ngn hng Nh nc hon ton lm ch kh
nng ngun cung ng tin v giy t' c gi.
By gi' c i tha mn thanh khon ca tt c cc ngn hng, th hi t l h chy
ln chng ti, lm sao m bo kim ch lm pht?, Thng c ni.
Cn vi i vi qun l vng, Thng c cho rng trc y chng ta xem vng l
hng ha, cho php lu thng bnh thng, nhng gn y xut hin nhiu tiu
cc nh pht sinh u c, lin thng vi ngoi t, thm ch tr thnh phng tin
thanh ton. Gn hai nm nay, Chnh ph giao cho Ngn hng Nh nc xy dng
ngh nh qun l vng thay th cho Ngh nh 174, hin nay d tho ang do mt
vng cc b ngnh trc khi trnh ln Chnh ph.
V tinh thn chung ca ngh nh ny, l qun l hot ng kinh doanh vng theo
hng tp trung u mi, tin ti xa b vic kinh doanh vng ming trn th trng
t do.
32

Tht cht u t cng mang n c hi
Nhn nhn ca Th trng B Ke hoch v u t v chnh sch tht cht u t ti
Ngh quyt 11 va ban hnh
Cho rng vic tht cht u t c quy nh ti Ngh quyt 11 va ban hnh l c
hi ti c cu u t, hng n hiu qu, Th trng B Ke hoch v u t
Cao Vit Sinh nhn nhn: Trong ci ri cng c c hi.
Bn l bui hp bo Chnh ph thng k thng 2 din ra mi y, ng Sinh c
cuc trao i vi bo gii.
Nm 2008 hon ton khc
Chnh sch tht cht u t c a ra ti Ngh quyt 11 s nh hng tng trng
nh th no, tha ng?
Hin chng ti cha tnh c th, cn phi xem li vic r sot li vn u t nhng
tinh thn l nm nay iu hnh khng nng v vn tng trng, tp trung cao
cho kim ch lm pht, n nh v m l trn ht.
Tt nhin, tng trng cn c lin quan n vic lm, nu mnh tng trng tr tr,
gim qu th vic lm s nh hng. Phi cn nhc n vic , nn cng khng phi
hy sinh hon ton tng trng m duy tr tng trng hp l.
Ti th ti on l phi bo m tng trng khong 6,5-7% l hp l. Quc hi
quyt 7-7,5% nhng mc chp nhn c l khong 6,5-7% th bo m c vic
lm. Ri th quan trng nht l bo m ngun vn vo sn xut.
Bi v n l tnh chu k thi, nu anh khng cho sn xut pht trin, khng m bo
hng ha ra th nh hng n cung cu hng ha.
So vi nm 2008 th tnh hnh hin nay nh th no, tha ng?
Nm 2008 hon ton khc vi by gi, bi v sau nm 2008 th c mt thi k gi c
i xung. By gi th t' nm 2010 xu hng gi c th gii tng, c bit l gi du
hin nay rt cao, khong 100 SD/thng. Do khng hong khu vc Trung ng
nn gi du c d bo cn tip tc tng.
Nm 2008 th c vn chng ta d ngoi t, hi chng ta phi b tin ra mua
9 t USD thu ngoi t vo, trong khi lc t gi hi oi l ng tin Vit ln gi.
By gi ng tin li thiu n nh, th trng thiu lng tin vo ng tin Vit lm
cho t gi cha n nh. Cho nn, chng ta phi cng c ng tin Vit.
33

Vi vic iu chnh gi in, than, xng du v lng thuc chi ph u vo sn xut,
c cho l c ng gp vo lm pht khong 2% trong nm nay, liu B c tnh n
kch bn phi iu chnh ch tiu lm pht?
Hin nay trong bo co ca chng ti cha xut. Chng ti cn tip tc theo di
tip.
Thc ra phi t vn th ny, chng ta ang theo nh hng th trng, khng th
gi xng du thp v va ri ti gp mt s bn b bn nc ngoi th ngi dn
khng mua nc h m n bin gii mua. Neu chng ta nng ln th c vn
v bun lu.
Tng t nh vy vi in, nu chng ta gi thp th vn thu ht u t rt
kh, Mt khc cc nh u t vo th dng cng ngh lc hu s dng gi in r,
th n b nh hng.
Tuy nhin y c hai mt, cc nh u t in phi r sot li chi ph, nng cao
nng sut lao ng v hin nng sut lao ng ca mnh thp. Ch khng phi lc
no thy kh khn th nng gi in, vn l nh th. Cho nn ti cho l phi lm
nhiu vic.
C hi ti c cu u t
C th l vic r sot n nay thc hin nh th no?
Hin chng ti ang chun b 11 on i cc ni r sot. Hin nay chng ti ang c
vn bn gi i cc b, cc ngnh ri. Tnh thn l cc b, cc ngnh s r sot trc,
tun sau th B Ke hoch v u t s c cc on i cc a phng v cc tp on
kinh t, trong 9 on i cc a phng v 2 on i cc tp on kinh t.
Sau chng ti s c bo co Chnh ph v lc y s cng b.
Vic ct gim s theo tiu ch no, tha ng?
Chng ti c tiu ch. i vi d n cha c quyt nh u t, khng c khi
cng mng mi, d n ko di qu mc, d n kh nng cn lu mi hon thnh th
s ct gim, s nh hon. Cn d n no m nm nay, sang nm c th hon thnh
th y nhanh vn thc hin. Cc tiu ch rt r ri.
Khon chuyn ngun v ng vn c cho l nm trong tay Chnh ph c th ct
gim. B Ke hoch v u t c nhng tnh ton c th v khon tin ny cha,
tha ng?
Cc nm trc thng thng tm ng 30% mc vn ca nm sau. Neu chng ta
khng cho tm ng na th coi nh ct gim 30% ny.
34

Vi chuyn ngun th trc y vn cc nm trc cha thc hin ht cho chuyn
sang. V d nh nm 2009 chng ta c khong 8 nghn t ng tri phiu, c 20
nghn t ng vn ca nm trc cha gii ngn ht chuyn sang, tc l 28 nghn t
ng. Nh th th phn tin chuyn ngun t' nm trc cng rt ln, thng thng
khong 10-15% vn.
Nm nay, vi vic tht cht u t, khng cho chuyn ngun t nm trc sang nm
sau v khng cho ng trc nm sau vo nm trc nh th th gim lng tin rt
ln, ti d bo l kh cao. Nh th, i hi cc nh u t, ch u t phi sp xp
li, c cu li d n.
y cng l c hi chng ta ti c cu u t, nhng d n no khng hiu qu,
d n di l th phi ct gim. y cng l mt ch trng ca Chnh ph trong ti
c cu kinh t. Tc l trong ci ri cng c c hi ca n.
Vi khon tri phiu pht hnh thm th nm nay c thay i g vi nm ngoi, tha
ng?
Thc ra, vn tri phiu nm nay l 45 nghn t ng, so vi nm ngoi gim i rt
nhiu ri. Nm ngoi chng ta c 56 nghn t ng th vi con s 45 nghn t ng
ca nm nay Chnh ph c ch ng ct gim.
Tuy nhin, nm ngoi chng ta cn c vn tri phiu ca nm trc chuyn sang, 8
nghn t ng na l 64 nghn t ng. Nm nay chng ta khng cho ng trc,
khng cho chuyn ngun th gim rt nhiu.

You might also like