1. Phn chua l cht g ?

Phn chua l mui sunfat kp ca nhm v kali. dng tinh th

ngm 24 phn t! "
2
# n$n c% cng th&c h'( h)c l
*
2
+#
4
.,l
2
-+#
4
.
/
.24"
2
#.
Phn chua c0n 12c g)i l phn nhm3 ng4i ta 5i6t phn nhm
c0n t78c c9 kim l'i nhm.
Phn nhm 12c 1i:u ch6 t; c(c ngu<$n li=u l 1>t st -c%
thnh ph?n ch@nh l ,l
2
#
/
.3 aAit sunfu7ic v *
2
+#
4
.
Phn chua khng 1Bc3 c% vC ch(t chua3 @t tan t7'ng n8c lnh nhD
ng tan 7>t nhi:u t7'ng n8c n%ng n$n 7>t dE tinh ch6 5Fng k6t tinh li
t7'ng n8c.
GHng d' t' 7a k6t ta ,l-#".
/
khi khu>< phn v' n8c 1I d@nh
k6t c(c ht 1>t nhJ lK l!ng t7'ng n8c 1Lc thnh ht 1>t t' hKn3 nMng
v chNm Aung lm t7'ng n8c.
Anh ng bc bc lm cao
Phn chua em nh nc no cng trong
Phn chua 7>t c?n ch' vi=c A! l@ n8c 1Lc c(c vOng lH 1 c%
n8c t7'ng dOng ch' tPm3 giMt.
QN cLc phn chua t7'ng v s(ng ch' n$n 1ng < c0n g)i l minh
phn -minh l t7'ng s(ng3 phn l phn..
RhS' < h)c cT t7u<:n thNU
Phn chua, chua cht, lnh lng
Gii c, to th!", #t trng ngoi $a
% $&, 'i(m rut, th!" t
%ng li)u tht *t, thu+c r!t ha&
Phn chua lm h6t ng&a3 s(t t7Ong vN v< sau khi c' mMt
A'ng3 th2 cPt t%c th4ng l>< mBt mi6ng phn chua t' A'a v' da mMt
ch' kh(ch.
Phn chua dOng 1 5' ch6 7a c(c thuc chVa 1au 7Wng3 1au
mPt3 c?m m(u3 h' 7a m(u -c(c l'i Au>t hu<6t..
2. Hn the l cht g ?
"n thS l ch>t nat7i tSt7a5'7at -c0n g)i l 5'7ac. 1ng < g)i l
5ng sa h'Mc ngu<=t thch3 dng tinh th ngm XY phn t! "
2
#
-Za
2
[
4
#
\
.XY"
2
#.. Rinh th t7'ng sut3 tan nhi:u t7'ng n8c n%ng3
khng tan t7'ng c]n ^Y
Y.
R78c 1< ng4i ta th4ng dOng hn thS lm ch>t phL gia ch' v'
gi0 lLa3 5(nh ph3 5(nh cun_ 1 ch' nhVng th& n< khi Wn s` c9m
th>< giai v gi0n. Zga< t; nWm X^ab tT ch&c th6 gi8i 1I c>m dOng
hn thS lm ch>t phL gia ch' thcc phdm vN n% 1Bc3 c% th g< sc3
t7L< tim3 c' git v hn m$.
Zat7i tSt7a5'7at t' thnh h2p ch>t mu v8i nhi:u 'Ait kim l'i
khi n%ng ch9<3 g)i l ng)c 5'7ac.
R7'ng tc nhi$n3 5'7ac c% dng kh'(ng vt tinkan3 c0n kSnit
ch&a Za
2
[
4
#
\
.4"
2
#. ['7ac dOng 1 s9n Au>t mSn mu ch' gm s&3
thue tinh mu v thue tinh fuang h)c3 ch>t lm sch kim l'i khi hn3
ch>t s(t t7Ong v ch>t 59' fu9n3 ch>t td< t7Png v9i s2i. "n thS c0n
12c dOng 1 5' ch6 d2c phdm.
RhS' 1ng <3 hn thS c% vC ng)t mMn3 t@nh m(t dOng h st3
ti$u vi$m3 chVa 5=nh vi$m h)ng3 vi$m hnh nhn hch3 sng l't 7Wng
l2i.
,n the ng-t, m.n, mt tha&
/i(u 'i(m, h #+t, li ha& au 0u
1i(m h-ng, 'i(m l2i 3 l4u
1i(m hch, 'i(m mt thu+c 4u #nh b5ng6
R< < dOng dung dCch aAit 5'7ic l'Ing lm n8c 7!a mPt3 dOng
nat7i tSt7a5'7at 1 ch6 thuc chVa 1au 7Wng3 l2i.
3. M chnh (bt ngt) l cht g ?
gN ch@nh l mui nat7i ca aAit gluta7ic3 mBt amin' aAit tc
nhi$n3 fuSn thuBc v fuan t7)ng. gN ch@nh c% t$n h'( h)c l
m'n's'dium glutamat3 vi6t tPt l g+h. g+h c% t7'ng thcc phdm v
7au fu9 tKi sng dng tc d' ha< dng li$n k6t v8i p7'tSin h'Mc
lip@t. Ru< hm l2ng th>p3 s'ng ch&c nWng ca n% l mBt gia vC3 tWng
vC ch' thcc phdm3 lm nTi 5t sc tKi sng3 c0n t7'ng ch6 5i6n lm
tWng sc ng'n mi=ng. Zg4i "'a -v nhi:u dn tBc Ghu (. 1I l2i dLng
ch&c nWng n< t7'ng ki A9' dm thcc 1 ch6 5i6n c(c m%n Wn th$m
ph?n ng'n mi=ng t7'ng c(c nh hng R7ung juc. [9n thn g+h
khng ph9i l mBt vi ch>t dinh dkng v chl c% g+h tc d' dng 1]ng
phn m m8i l ch>t tWng vC3 c0n dng li$n k6t v8i p7'tSin v lipit thN
khng c% ch&c nWng n<. ZhVng th&c Wn giu p7'tSin nh sVa3 thCt3
c(_ ch&a nhi:u g+h dng li$n k6t. Zg2c li 7au3 fu93 c li t]n ti
dng tc d' nh n>m c% Y3Xan3 c chua Y3X4n3 kh'ai t< Y3Xn.
Zg4i Zht loc 1?u phn lp g+R t; t9' 5in3 c0n ng< na<
g+h 12c tTng h2p 5Fng cng ngh= l$n mSn.
gN ch@nh l mBt gia vC nh hng3 1i khi hp t72 ch' mBt ki
thut n>u Wn t]i3 th4ng 5C lm dLng v: li:u l2ng.
qI c% nhVng ph(t hi=n v: di ch&ng ca 5=nh Wn nhi:u mN
ch@nh m ng4i ta g)i l rhBi ch&ng hi=u Wn RusU Zht thN c% c9m
gi(c ng&a 7an nh ki6n 50 t7$n mMt3 1?u h'Mc cT c% c9m gi(c cWng
c&ng mMt. ZMng thN nh&c 1?u3 ch%ng mMt3 5u]n nn.
Zh v< mN ch@nh c% 1Bc hi khngu qI khng @t l?n g+h 12c
1Sm 7a 5n cIi c(c tT ch&c lKng nng th6 gi8i -v,#. w t6 th6 gi8i
-x"#.. ye 5an chu<$n gia v: phL gia thcc phdm -z{Gv,.. m?n 1?u
ti$n -X^\Y. 12c fu< 1Cnh 7Fng l2ng gh+ s! dLng an t'n hng ng<
l Y X2Ymg|kg th t7)ng3 khng dOng ch' t7} Sm d8i / th(ng tuTi.
ZWm X^\^ li 12c fu< 1Cnh tWng l$n l D XbYmg|kg th t7)ng. R8i nWm
X^a~ z{Gv, li ASm At li v A(c 1Cnh l g+h rkhng c% v>n 1:
gNs.
R%m li3 g+h l an t'n t7'ng li:u l2ng ch' php. qi:u 1(ng lu
l mN ch@nh khng ph9i l vi ch>t dinh dkng m chl l ch>t tWng
vC m thi
4. S a l cht l g ?
Zg< t; th4i cT Aa3 ng4i ta 1I 5i6t 16n thue tinh v A ph0ng.
q s9n Au>t 7a chong ta3 ph9i dOng nat7i cac5'nat -s1a. khai th(c
t7$n 54 ca nhVng h] s1a Ghu Phi v chu g h'Mc thu 12c t;
t7' ca nhVng l'i thcc vt m)c d8i 5in v 54 5in chu u.
*h'9ng XbY nWm v: t78c3 s 1a 5Pt 1?u 12c s9n Au>t 5Fng phKng
ph(p cng ngh=. gBt ng4i Ph(p t$n l mK[lan 1I tNm 7a fui t7Nnh 1?u
ti$n s9n Au>t s 1a. Zhng t; nWm Xa\Y3 phKng ph(p ca ng4i [l t$n
l +'lva< c% l2i nhun l8n hKn 1I 1d< lOi 12c phKng ph(p ca mK [lan
v nWm X^X~ nh m(< cui cOng s9n Au>t thS' phKng ph(p n< 1I 5C
1%ng c!a.
+1a c% nghia ccc k fuan t7)ng t7'ng n:n kinh t6 fuc
dn. Z% 12c dOng 1 s9n Au>t c(c ch>t td< 7!a v ch>t lm sch
t7'ng cng nghi=p thue tinh v cng nghi=p d=t. R7'ng ngnh lu<=n
kim3 ng4i ta dOng n% 1 t(ch lu hunh 7a khJi sPt v thp s1a 12c
dOng t7'ng s9n Au>t nat7i silicat3 nat7i ph'tphat v nat7i aluminat3 mSn s&3
sKn d?u v cng nghi=p d2c phdm. Gng nghi=p da3 ca' su3 14ng
s9n Au>t thcc phdm3 vt li=u nhi6p 9nh cHng c?n 16n s1a. Z% l
thnh ph?n khng th thi6u t7'ng vi=c lm sch n8c
!. S"# h$% hc l g ?
+2i h'( h)c l s2i t' thnh t; c(c ch>t hVu cK thi$n nhi$n v c(c
p'limS tTng h2p.
+2i h'( h)c chia lm hai nh%m l8nU s2i nhn t' v s2i tTng h2p.
+2i nhn t' thu 12c khi ch6 5i6n h'( h)c c(c p'limS t' s2i3 thu 12c
nh4 tTng h2p h'( h)c. G(c l'i s2i p'liamit3 p'liSstS3 p'lip7'pilSn v
nhi:u s2i kh(c nVa nh cap7'n3 nil'n3 lavsan3v.v_ l s2i tTng hKp.
+2i nhn t' 7a 14i t78c s2i tTng h2p. Zga< t; nWm Xab/3 ,nh
ng4i ta 1I 1: Au>t vi=c t' s2i m9nh di v tn t; dung dCch
nit7'ASnlul'a t7'ng hpn h2p 72u v StS. Zg4i ta 1I s9n Au>t c(c l'i s2i
n< t7$n fu< m cng nghi=p3 c(ch 1< khng lu lPm v' cui th6
ke 3 1?u th6 ke . RK visc'3 s9n Au>t t; nWm X^Yb3 16n na<
vn cha m>t nghia. +2i visc' thu 12c t; dung dCch ASnlul'a 1m
1Mc t7'ng Aot l'Ing. R; nWm X^XY 16n X^2Y3 ng4i ta ti6n hnh s9n
Au>t cng nghi=p t; ASnlul'K aAStat.
mCch s! s2i tTng h2p 5Pt 1?u nWm X^/2. moc 1%3 q&c 5Pt
1?u s9n Au>t cng nghi=p s2i tTng h2p 1?u ti$n l p'livin<lcl'7ua
dOng v' mLc 1@ch k thut. *hi cl' h'( ti6p p'livin<lcl'7ua ta 12c
nhca pScl'vin<l3 t; 1% c% th s9n Au>t 7a l'i s2i 5:n v: mMt h'(
h)cU s2i cl'7in. ZWm X^/Y3 ng4i ta 5Pt 1?u s9n Au>t s2i t; nhca
p'liamit3 l p'limS tTng h2p tKng tc p7'tSin. R7'ng phn t! ca
chong3 cHng ging nh t7'ng p7'tSin3 c% c(c nh%m amitD G#DZ"D lMp
li nhi:u l?n. G(c s2i p'liamit 1?u ti$n l nil'n v cap7'n3 v: mBt s
t@nh ch>t c0n tt hKn c9 tK thi$n nhi$n. ZhVng s2i tTng h2p c% 59n
ch>t h'( h)c kh(c nh p'liSstS3 p'li'lSfin -t7$n cK s t7Ong h2p
St<lSn.3v.v_ cHng Au>t hi=n.
Q$ ngu<$n l3 cng ngh= s9n Au>t s2i tTng h2p l 1Kn gi9nU 1On
khi n%ng ch9< h'Mc dung dCch p'limS fua nhVng lp 7>t nhJ ca
khun k' v' mBt 5u]ng ch&a khng kh@ lnh3 ti 1<3 fu( t7Nnh
1%ng 7Pn A9< 7a3 5i6n d0ng p'limS thnh s2i. [Fng c(ch 1%3 ta thu
12c s2i cap7'n v nil'n.
Ghl tK hNnh thnh li$n tLc 12c cun v' ng s2i.
Zhng khng ph9i t>t c9 c(c l'i s2i h'( h)c 1:u 12c s9n Au>t
1Kn gi9n nh v<. ju( t7Nnh 1%ng 7Pn s2i aAStat A9< 7a t7'ng mi t7D
4ng khng kh@ n%ng3 1 1%ng 7Pn chl tK ca s2 visc' v mBt l'i
s2i kh(c li A9< 7a t7'ng c(c 5 1ng tL ch&a c(c h'( ch>t lJng 12c
ch)n l)c 1Mc 5i=t. R7'ng fu( t7Nnh t' s2i3 t7$n c(c ng s2i ng4i ta c0n
k' cWng 1 c(c phn t! p'limS dng chupi t7'ng s2i c% mBt t7t tc
sPp A6p chMt ch` hKn -sPp A6p s'ng s'ng nhau.. *hi 1%3 lcc tKng
t(c giVa c(c phn t! tWng l$n lm 1B 5:n cK h)c ca s2i cHng tWng l$n.
Z%i chung3 t@nh ch>t ca s2i chCu 9nh hng ca nhi:u <6u t kh(c
nhau nh tha< 1Ti tc 1B nn p3 thnh ph?n v n]ng 1B c(c ch>t
t7'ng 5 1ng tL3 nhi=t 1B ca dung dCch k' s2i v ca 5 1ng
tL -h'Mc 5u]ng khng kh@.3 tha< 1Ti k@ch th8c lp ca khun k'.
mp cng nhJ thN s2i cng m9nh v lcc 5: mMt s` cng 9nh hng
nhi:u 16n t@nh ch>t ca v9i lm t; s2i n<. q tWng nhVng lcc 1%3
ng4i ta th4ng dOng c(c khun k' v8i lp c% ti6t di=n hNnh sa'.
qi v8i c(c chu<$n gia d=t thN 1B di k' 1&t3 d' s2i 5C 1&t d8i
t(c dLng ca t7)ng l2ng ch@nh n%3 12c ASm nh mBt 1Mc t7ng fuan
t7)ng v: 1B 5:n ca s2i. Q8i s2i 5ng thi$n nhi$n3 1B di 1% tha< 1Ti
t; b 16n XYkm3 tK aAStat t; /Y 16n /bkm3 s2i visc' t8i bY km3 s2i
p'liSstS v p'liamit c0n di hKn nVa. Ghng hn v8i s2i nil'n l'i ca'
c>p3 1B di k' 1&t l$n t8i aYkm.
+2i h'( h)c 1I tha< th6 mBt c(ch c% k6t fu9 c(c l'i s2i thi$n
nhi$n l tK3 lSn3 5ng v khng @t t74ng h2p v2t c(c l'i s2i thi$n nhi$n
v: ch>t l2ng.
+9n Au>t s2i h'( h)c c% t?m fuan t7)ng l8n la' 1i v8i n:n kinh
t6 fuc dn3 g%p ph?n nng ca' phoc l2i vt ch>t ch' c'n ng4i v
c% kh9 nWng 1(p &ng nhu c?u ng< cng tWng ca nhn dn v: c(c
mMt hng thng dLngU v9i3 c(c s9n phdm d=t kim v tK lng nhn
t'.
&. Sacca'#n l cht g ?
m ch>t tinh th khng mu c% vC ng)t3 @t tan t7'ng n8c. q2c
1i:u ch6 t; t'luSn. +acca7in thKng mi l tinh th mui nat7i ngm
n8c ca sacca7in3 ng)t hKn 14ng bYY l?n. Ong tha< ch' 14ng khi c%
5=nh tiu 14ng. GK th khng h>p thL 12c sacca7in.
(. )h*n +a l cht g ?
m kh'(ng vt thue ngn sunfua "g+3 ngu<$n li=u ch <6u 1
s9n Au>t thue ngn.
,. -h$le+te'$l l cht g?
CO
NH
SO
2
C
6
H
4
m mBt stS7'l ch@nh c% phT 5i6n t7'ng m ng4i3 1Bng vt v
mBt s thcc vt3 d8i dng tc d' ha< SstS v8i aAit 5' mch di l ch>t
c?n thi6t ch' cK th -thnh ph?n ca p7'tSin3 hu<6t thanh3 mng t6
5'3 ch>t t' h'm'n gi8i t@nh3 aAit mt_. nhng n6u c% nhi:u
ch'lSstS7'l t7'ng m(u s` t' 1i:u ki=n ch' ch>t 5' giu aAit 5' n'
5(m v' thnh t7'ng ca 1Bng mch 16n m&c c% th ngWn m(u
khng lu thng.
.. /01 l cht g ?
m nhVng aAit nuclSic v c% phn t! khi l$n t8i hng chLc t7i=u 1vc
-ha< u..
,Z l thnh ph?n ch <6u ca nhiEm sPc th t7'ng nhn
t6 5' ca ph?n l8n sinh vt3 c% vai t70 fu<6t 1Cnh nhVng 1Mc t7ng
di t7u<:n 5Fng c(ch 1i:u chlnh sc tTng h2p p7'tSin t7'ng t6 5'.
12. 3u4 5t 6 h7t t#8u ch9a cht ca: l cht g ?
Ghong c% nhVng l'i ancal'it kh(c nhau. ,ncal'it l l'i h2p ch>t
hVu cK c% ch&a nitK c% t@nh 5aK3 th4ng c% ngu]n gc thcc vt3 1a
s c% c>u t7oc ph&c tp3 th4ng l c(c ch>t dC v0ng.
,ncal'it t7'ng 8t c% t$n l capsicain. Gh>t n< pha l'Ing XY vn
l?n vn c0n 7>t ca<.
,ncal'it t7'ng ht ti$u l hai ch>t c% t$n l chaviAin v pipS7in.
Gh>t chaviAin t' 7a vC ca< hPc ca ht ti$u.
11. -;n <h l cht g ?
c(c nh hng th4ng dOng l'i c]n kh 1 1t tha< ch' 56p
ga khi Wn c(c m%n ldu. q% ch@nh l c]n 12c ch' v' mBt ch>t hot
dCch th3 l'i 5Bt n< hi=n 12c s9n Au>t vN nhi:u mLc 1@ch kh(c
nhauU ch' v' tI l%t3 ch' v' 1>t chng t7ng th(i hn h(n k' di3 ch'
v' c]n_ th@ dL ch>t n'7s'c7<l ca hIng +n' [usinSss c% th
5i6n mBt l2ng dung dCch c% t7)ng l2ng l8n hKn ch>t n< t8i bYY l?n
thnh ch>t kh.
12. -l$'a=#n l cht g = +%t t'>ng "c ngu;n n5c ?
m ch>t Z"
2
Gl v Z"Gl
2
. *hi h' tan cl'7amin v' n8c s` gi9i
ph%ng 7a cl'. Gl' t(c dLng v8i n8c t' 7a "#Gl.
Gl
2
"
2
# "#Gl "Gl
"#Gl c% ph?n t! 7>t nhJ3 dE h>p thL t7$n mng sinh h)c ca
vi sinh vt3 ph( hue p7'tSin ca mng3 c9n t7 t@nh 5(n thm ca
mng3 tha< 1Ti (p su>t thdm th>u ca t6 5' v lm ch6t vi khudn3
n>m.
"#Gl c% t@nh 'Ai h'( 7>t mnh n$n ph( h'i h't t@nh mBt s
Snim t7'ng vi sinh vt3 g< ch6t ch' vi sinh vt.
Gl'7amin khng g< 1Bc hi ch' ng4i dOng n8c 1I 12c kh! t7Ong
5Fng ch>t n<.
13. ?t g#@t g;= nhAng cht g ?
[Bt giMt l hpn h2p dng 5Bt3 Ap 5a' g]m ch>t td< 7!a tTng
h2p3 ch>t h't 1Bng 5: mMt ca' -th@ dL nat7i 1'1SA<l5SnSn
sunfunat. s 1a3 c(c phL gia -t7ip'liph'tphat3 cac5'AimSt<l ASnlul'K.
ch>t td< t7Png3 ch>t thKm...
14. ?t tB: l cht g ?
m cl'7ua vi Ga-#Gl.
2
.GaGl
2
.a"
2
#3 h'Mc 5iu diEn thnh
ph?n ch@nh l Ga#Gl
2
. Gh>t 5Bt t7Png3 mOi cl'3 phn hue t7'ng n8c
v t7'ng aAit3 1i:u ch6 5Fng c(ch ch' cl' t(c dLng v8i vi ti.
2Ga-#".
2
2Gl
2
Ga-#Gl.
2
GaGl
2
2"
2
#
1!. 15c ?$$c$ l g ?
m h]n h2p dung dCch 1]ng sunfat v sVa vi3 dOng lm ch>t
di=t n>m ch' c< t7]ng3 nh>t l ch' c chua3 nh' -chVa 5=nh A'Wn l(
d' n>m.
1&. 15c cCng t$an l g ?
m hpn h2p g]m mBt th t@ch dung dCch aAit nit7ic 1Mc v /
th t@ch dung dCch aAit cl'hid7ic 1Mc. G% t@nh 'Ai h'( mnh3 h'
tan 12c vng3 5ch kim v h2p kim khng tan t7'ng c(c dung dCch aAit
v cK thng th4ng.
1(. 15c % <h l g ?
m cac5'n 1i'Ait G#
2
dng 7Pn3 khi 5a< hKi thu nhi=t 7>t l8n3 lm
h nhi=t 1B ca mi t74ng Aung fuanh. Ong 59' fu9n thcc phdm khi
chu<n 1i Aa.
1,. 0*u chuD# l cht g ?
?u chui l SstS ca aAit aAStic v 72u am<lic.
?u chui c% cng th&c l G"
/
G##G
b
"
XX
1.. )h7ch aga E aga l cht g ?
,ga D aga -chV galaiAia nghia l 7'ng. l hpn h2p ch>t t(ch 7a
t; mBt s l'i 7'ng 5in3 thnh ph?n ch <6u l p'lisacca7it -\Yn..
ung dCch Y3b D X3bn t7'ng n8c si3 khi nguBi 1ng tL li thnh thch
aga D aga 12c dOng t7'ng h'( h)c3 vi sinh h)c3 cng nghi=p thcc
phdm -lm m&t3 kt' vi$n_.
22. /=#Fng l cht g ?
q% l kh'(ng ch>t dng sJi3 c% thnh ph?n h'( h)c l silicat ca
magic3 canAi v mBt s kim l'i kh(c. ,miWng 5:n v8i aAit3 chCu nhi=t3
c% th k' thnh s2i3 d=t v9i ma< fu?n (' chng ch(<3 dOng lm vt
li=u c(ch nhi=t3 c(ch 1i=n3 vt li=u A< dcng nh Ai mWng amiWng.
"i=n na< nhi:u n8c c>m dOng vN ch>t n< c% th g< 5=nh ung th
v 5=nh phTi.
21. /Gat#t l cht g ?
,patit l kh'(ng ch>t ch&a ph'tph' c% cng th&c chung l Ga
b

-P#
4
.
/
- l v3 Gl ha< #". phT 5i6n nh>t l fl'apatit. tlnh m' Gai
n8c ta t7V l2ng apatit l$n t8i hng tl t>n3 ,patit l ngu<$n li=u ch@nh
1 s9n Au>t phn ln3 ph't ph' -dOng t7'ng fuc ph0ng3 lm di$m3
thuc t7; su.3 aAit ph'tph'7ic
22.-a$ +u l g ?
Ga' su l vt li=u c% t@nh 1n h]i -1Mc t@nh c% th 5i6n
dng khi chCu lcc 5$n ng'i t(c dLng nhng li t7 li hNnh dng 5an
1?u khi lcc t(c dLng khng c0n.. Ga' su c% th 5C k' dIn g>p XY
l?n chi:u di 5an 1?u. R@nh 1n h]i ca ca' su l d' t@nh linh h't
ca c(c phn t! t7'ng mch p'limS. Ru< nhi$n t7'ng thcc t63 ca' su l
hpn h2p c(c p'limS3 n$n n6u lcc ng'i t(c 1Bng fu( mnh thN ca' su
m>t h'n t'n t@nh 1n h]i. Q' nWm Xa/^3 nh h'( h)c gi
Gha7lSs h''d<Sa7 1I ph(t minh 7a ki thut lu h'( ca' su c% t(c dLng
lm tWng 1Mc t@nh cK l@ ca ca' su3 d' 1% m 7Bng 7>t nhi:u kh9
nWng &ng dLng ca n%.
Ga' su thi$n nhi$n l p'liDcisDis'p7Sn 12c l>< ch <6u t; c<
ca' su -"SvSa 5a7asiliSnsis. 12c t7]ng nhi:u Zam gi. G< ca' su
12c t7]ng n8c ta t; nWm Xaa\ v hi=n na< 12c t7]ng tp t7ung c(c
tlnh mi:n qng Zam [B.
Ga' su tTng h2p -Ga' su [una3 ca' su [unaD+3 _. 12c ph(t
t7in mnh t; chi6n t7anh th6 gi8i l?n d' sc khan hi6m ca' su thi$n
nhi$n. "?u h6t c(c ca' su tTng h2p 1:u l s9n phdm ca cng
nghi=p d?u mJ.
23. )eHl$n l cht g ?
RSfl'n c% t$n kh'a h)c l p'litSt7afl'StilSn -DGv
2
DGv
2
D.n.q% l l'i
p'limS nhi=t d}'3 c% t@nh 5:n ca' v8i c(c dung mi v h'( ch>t. Z%
5:n t7'ng kh'9ng nhi=t 1B 7Bng t; D X^Y
Y
G 16n /YY
Y
G3 c% 1B 5:n
k' ca' -24b D /Xbkg|cm
/
. v 1Mc 5i=t c% h= s ma s(t 7>t nhJ v
1B 5:n nhi=t ca'3 t8i 4YY
Y
G m8i 5Pt 1?u thWng h'a3 khng n%ng
ch9<3 phn hue chm. RSfl'n 5:n v8i mi t74ng hKn c9 vng v
platin3 khng dn 1i=n.
' c% c(c 1Mc t@nh fu@ 1%3 tSfl'n 12c dOng 1 ch6 t' nhVng
chi ti6t m(< dE 5C mi m0n m khng ph9i 5i mki -vN 1B ma s(t
nhJ.3 vJ c(ch 1i=n3 t7(ng ph l$n ch9'3 n]i_ 1 chng d@nh.
24. -ht =u aI$ l cht g ?
R; phSn<l amin -anilin. v c(c a7<lamin kh(c3 ng4i ta tTng h2p
12c mBt l't -hng t7Wm nghNn. ch>t mu a' lm ph?n nhuBm kh(c
nhau c% cng th&c chung l U ,7 D Z ZD,7
Ru thS' c>u t7oc ca c(c gc a7<l -phSn<l3 napht<l.... ni v8i
nh%m a' D Z Z D m c% 12c c(c ch>t mu a' c% mu sPc 1J3
Aanh3 t@m ha< vng kh(c nhau... 1tp3 5:n.
q tTng h2p ch>t mu a'3 ng4i ta ch' mBt a7<lamin ph9n &ng
v8i "Z#
2
"Gl Y D b
Y
G thnh a7<lam'nihal'gSnua3 7]i ph9n &ng ti6p
v8i mBt a7Sn h't 1Bng -a7Sn c% nh%m th6 l'i mBt.. Zg'i h2p ch>t
mu m'n'a' -c% mBt nh%m a'. c0n c% th tTng h2p c(c ch>t mu
1i a' -c% hai nh%m a'.3 t7i a' -c% 5a nh%m a'....
2!. S"# thuJ t#nh 6 +"# Kuang l g ?
aD *hi k' thue tinh n%ng ch9< fua mBt thi6t 5C c% nhi:u lp
nhJ3 ta 12c nhVng s2i c% 14ng k@nh t; 2 16n XY m -X mic7'mSt
XY
D~
m. g)i l s2i thue tinh.
[Fng phKng ph(p li tm h'Mc thTi khng kh@ nn v' d0ng
thue tinh n%ng ch9<3 ta thu 12c nhVng s2i ngPn g)i l 5ng thue tinh.
+2i thue tinh khng gi0n v 7>t dai3 c% 1B chCu nhi=t3 1B 5:n h'(
h)c v 1B c(ch 1i=n ca'3 1B dn 1i=n th>p.
Zgu<$n li=u 1 s9n Au>t s2i thue tinh dE ki6m3 7} ti:n3 vi=c
s9n Au>t kh( 1Kn gi9n3 n$n hi=n na< 12c dOng 7Bng 7Ii t7'ng c(c linh
vcc ki thut kh(c nhauU s9n Au>t ch>t d}' th< tinhU lm vt li=u l)c
ch6 t' vt li=u c(ch 1i=nU ma< (' 59' hB la' 1Bng chng ch(<3
chng aAit l%t c(ch nhi=t ch' c(c cBt chng c>tU lm vt li=u li$n k6t
t7'ng ch6 t' m(<3 A< dcng ch6 t' s2i fuang v.v..
5D +2i fuang3 c0n g)i l s2i dn fuang3 l l'i s2i 5Fng thue tinh
thch anh 12c ch6 t' 1Mc 5i=t3 c% 1B tinh khi6t ca'3 c% 14ng k@nh
t; vi mic7'mSt 16n vi chLc mic7'mSt. ' c% c>u t' 1Mc 5i=t3 n$n
s2i fuang t7u<:n 12c Aung (nh s(ng m c4ng 1B 5C su< gi9m 7>t @t.
+2i fuang 12c dOng 1 t9i thng tin 1I 12c mI h'( d8i dng t@n hi=u
Aung laS. gBt cMp s2i fuang nhJ nh s2i t%c cHng c% th t7u<:n 12c
XYYYY cuBc t7a' 1Ti 1i=n th'i cOng mBt loc. "i=n na<3 s2i fuang l
cK s ch' phKng ti=n t7u<:n tin hi=n 1i3 ph(t t7in cng ngh= thng
tin3 mng intS7nSt 1i:u khin tc 1Bng3 m(< 1' fuang h)c v.v_
G(p fuang l c(c s2i fuang 12c 5)c c(c l8p 1]ng3 thp v nhca.
2&. )huDc chut l cht g ?
Ri sa' nhVng c'n chuBt sau khi Wn thuc chuBt li 1i tNm n8c
ung. Q< thuc chuBt l gN u G(i gN 1I lm chuBt ch6t u Z6u sau
khi Wn thuc m khng c% n8c ung n% ch6t mau hKn ha< lu hKn u
Rhuc chuBt l n
/
P
2
sau khi Wn n
/
P
2
5C thue phn 7>t mnh3
hm l2ng n8c t7'ng cK th chuBt gi9m3 n% kh(t v 1i tNm n8cU
n
/
P
2
~"
2
# /n-#".
2
2P"
/

Gh@nh P"
/
1I gi6t ch6t chuBt.
Gng nhi:u n8c 1a v' P"
/
th'(t 7a cng nhi:u chuBt
cng nhanh ch6t. Z6u khng c% n8c chuBt ch6t lu hKn.
2(. 2L4E0L 2L4L!E) 6 M#$N#n l nhAng cht g ?
Q' kh'9ng nhVng nWm X^4Y D X^4a ng4i ta ph(t hi=n th>< 7Fng
aAit 234 D 1icl'phSn'AiaAStic -234D. 3 aAit 2343b Dt7icl'phSn'AiaAStic
-2343bDR. n]ng 1B ck ph?n t7i=u c% t(c dLng k@ch th@ch sc sinh t7D
ng thcc vt nhng n]ng 1B ca' hKn chong c% t(c dLng ti$u di=t
c< cJ. R; 1% chong 12c s9n Au>t fu< m cng nghi=p dOng lm
ch>t di=t cJ ph(t fuang 7;ng 7m. R7'ng fu( t7Nnh s9n Au>t 234D v
2343bDR lun t' 7a mBt l2ng nhJ tp ch>t l 1i'Ain. q% l mBt ch>t ccc
1Bc3 t(c dLng nga< n]ng 1B ccc nhJ -ck ph?n tl. 3 g< 7a nhVng
tai h' ccc kN ngu< him -ung th3 fu(i thai3 dC tt_..
R7'ng cuBc chi6n t7anh Qi=t Zam 3 q6 fuc gi 79i Aung
gi:n Zam n8c ta hng vn t>n ch>t 1Bc mu da cam t7'ng 1% ch&a
OCH
2
COOH
Cl
Cl
2,4-D
OCH
2
COOH
Cl
Cl
2,4,5-T
Cl
Cl
Cl
O
O Cl
Cl
qi'Ain
234D 3 2343bDR v 1i'Ain m hu fu9 ca n% vn c0n ch' 16n ng<
nga<.
2,. Men a#l#n l cht g ?
R7ang phLc mu 1Sn 12c nhi:u ng4i a chuBng.
Gh>t mu 1Sn 1 nhuBm v9i c% nhi:u l'i3 t7'ng 1% c% r1Sn
anilins. rqSn anilins 12c 1i:u ch6 t7cc ti6p t7'ng thOng nhuBm v9i
h'Mc s2i3 vN n% khng tan t7'ng n8c. q 1i:u ch6 r1Sn anilins3 ng4i
ta ch' anilin t(c dLng v8i ch>t 'Ai h'( mnh nh *Gl#
/
3 *
2
G7
2
#
\
v8i ch>t
Aoc t(c l mui sPt ha< 1]ng.
ZWm Xa/43 v.v ungS 1I A(c 1Cnh c>u t' ca r1Sn anilins
thuBc l'i pa7a D fuin'nimitU
2.. )hO: t#nh hAu cP GleN#gla+ l cht g ?
P'limSt<l l l'i ch>t d}' nhi=t3 7>t
5:n3
c&ng3 t7'ng sut. ' 1% 12c g)i l thue tinh hVu cK ha< plSAiglas.
PlSAiglas khng 5C vk vLn khi va chm v 5:n v8i nhi=t. Z% cHng 5:n
v8i n8c3 aAit3 5aK3 AWng3 anc'l3 nhng 5C h' tan t7'ng 5SnSn3 1]ng
1ng ca 5SnSn3 SstS v ASt'n. Phn t! khi ca plSAiglas c% th
t8i b.XY
~
. PlSAiglas c% khi l2ng 7i$ng nhJ hKn thue tinh silicat3 dE pha
mu v dE t' d(ng nhi=t 1B ca'.
Q8i nhVng t@nh ch>t u vi=t nh v< plSAiglas 12c dOng lm k@nh
m(< 5a<3 t3 k@nh t7'ng c(c m(< m%c nghi$n c&u3 k@nh A< dcng3
1] dOng gia 1Nnh3 t7'ng < h)c dOng lm 7Wng gi93 AKng gi93 k@nh 59'
= = N N
CH
2
C
CH
3
OCO
CH
3
n
him_ Zhi:u cK s vt li=u A< dcng c'i thue tinh hVu cK l thue
tinh kim l'i.
Zhi:u n8c s9n Au>t thue tinh hVu cK v8i nhVng t$n kh(c nhauU
ac7ipSt -Zht.3 1iak'n -,nh.3 impSlSA-gi. vS17il -.
32. )u:Qt nhRn t7$ l= tS cht g ?
*hi gi9 lm tu<6t 7Ki 7p h(t ha< phim t74ng3 gi8i ki A9' 1:u dOng
tu<6t nhn t' 5Fng ch>t d}'. Ru< nhi$n3 khi A'ng vi=c3 h) khng th
thu g'm h6t chong3 nh>t l t7$n c(c 5u c!a3 dn 16n nhiEm mi t7D
4ng. G(c nh h'( h)c q&c 1I t' 7a mBt l'i tu<6t m8i3 7>t dE phn hue3
vN lm t;_tinh 5Bt kh'ai t<.
+9n phdm n< l ca v7ith'f [aumann v cBng sc Qi=n
cng ngh= "'( h)c v7aunh'fS7 *a7ls7uhS -q&c.. q lm 7a n%3 ng4i
ta c% th dOng tinh 5Bt kh'ai t<3 ng3 thm ch@ t9' 5in. *hi 12c
phun v' t7'ng khng kh@3 l'i tinh 5Bt n< h'( thnh mBt dng 5)t
Ap3 t7ng ging nh tu<6t. Ru< nhi$n 16n loc n<3 [aumann vn cha
th lm ch' tu<6t gi9 7Ki d8i dng 5ng3 m chl c% th m phJng
c(ch 7Ki ca c(c cLm tu<6t l8n. vN th6 nh%m nghi$n c&u vn 1ang
ti6p tLc c9i ti6n n%.
*hi 12c d>p dm v;a ph9i3 tu<6t kh'ai t< s` d@nh k6t v8i nhau
v;a 1 1 1Pp ng4i tu<6t ha< t' 7a c(c cBt 5Wng3 c0n khi phun
1m n8c3 chong s` tan 7a. R7'ng khng kh@ l'i tu<6t n< 7Ki 7>t
1tp3 nhng n% khng hi=n 7a t7$n mMt 1>t3 vN fu( nht.
G(c nh nghi$n c&u ca vi=n v7aunh'fS 1I th! nghi=m chong
t7'ng nh h(t fuc gia *a7ls7uhS3 v cung c>p b t>n tu<6t ch' mBt
chKng t7Nnh kh'a h)c gi9 tng t7$n ti vi3 c% t$n g)i l hnh tinh 5Wng
gi(.
31. -ht gR: ngh#Tn l nhAng cht g ?
ga tu dO dng n' khi 1a v' cK th c'n ng4i c% th lm
tha< 1Ti mBt ha< nhi:u ch&c nWng sinh l@.
"'( h)c 1I nghi$n c&u lm 7 thnh ph?n h'( h)c ca nhVng
ch>t ma tu tc nhi$n3 ma tu nhn t' v t(c dLng sinh l@ ca chong.
R; 1% s! dLng chong nh l mBt l'i thuc chVa 5=nh h'Mc ngWn
chMn t(c hi ca c(c ch>t g< nghi=n.
ga tu g]m nhVng ch>t 5C c>m nh thuc phi=n3 c?n sa3
hS7'in3 c'cain3 mBt s thuc 12c dOng thS' chl dn ca th?< thuc
nh m''cphin3 sSduASn3 nhVng ch>t hi=n na< cha 5C c>m s! dLng
nh thuc l(3 72u_
ga tu c% t(c dLng &c ch63 gi9m 1au3 k@ch th@ch mnh m`
h'Mc g< 9' gi(c.
ga tu 12c phn l'i thS' ngu]n gc tc nhi$n ha< nhn t'
h'Mc thS' m&c 1B g< nghi=n. +au 1< Ain gi8i thi=u mBt s ch>t
g< nghi=n phT 5i6n.
U"uURu thuBc n]ng 1B v c(ch s! dLng3 72u c% th t(c dLng
tt h'Mc lm su< <6u nghi$m t7)ng s&c kh'} c'n ng4i. Q8i nhi:u ngD
4i3 ung mBt l2ng nhJ 72u cHng dn 16n ph9n &ng chm chp3 A! t7@
km linh h't3 th?n kinh dE 5C k@ch 1Bng g< 7a nhVng t74ng h2p
1(ng ti6c nh tai nn3 hnh 1Bng 5' ng2c_R7'ng 72u th4ng ch&a mBt
ch>t 1Bc hi l Stanal G"
/
DG"#3 g< nn na' kh% chCu3 n6u n]ng
1B ca' c% th dn 16n t! v'ng.
1#c$t#nU- G
XY
"
X4
Z
2
. c% nhi:u t7'ng c< thuc l(. Z% l ch>t
lJng s(nh nh d?u3 khng mu3 c% mOi thuc l(3 tan 12c t7'ng n8c. *hi
hot thuc l(3 nic'tin th>m v' m(u v thS' d0ng m(u 1i v' phTi.
Zic'tin l mBt t7'ng nhVng ch>t 1Bc mnh -t; X 16n 2 gi)t nic'tin c%
th gi6t ch6t mBt c'n ch%.3 t@nh 1Bc ca n% c% th s(nh v8i aA@t
Aianhi17ic "GZ. Zic'tin chl l mBt t7'ng s c(c ch>t h'( h)c 1Bc hi
c% t7'ng kh%i thuc l( -t7'ng kh%i thuc l( c% ch&a t8i X4YY h2p ch>t
h'( h)c kh(c nhau.. ung dCch nic'tin t7'ng n8c 12c dOng lm thuc
t7; su ch' c< t7]ng. ZhVng ng4i nghi=n thuc l( th4ng mPc 5=nh
ung th phTi v nhVng 5=nh ung th kh(c.
-aHe#n U- G
a
"
XY
Z
4
#
2
. c% nhi:u t7'ng ht c ph$3 l( ch. GafSin
l ch>t k6t tinh khng mu3 vC 1Png3 tan t7'ng n8c v 72u. GafSin
dOng t7'ng < h)c v8i l2ng nhJ c% t(c dLng g< k@ch th@ch th?n kinh.
Z6u dOng cafSin fu( m&c s` g< 5=nh m>t ng v g< nghi=n.
M$$cGh#nU G% t7'ng c< thuc phi=n3 c0n g)i l c< anh toc.
g''cphin c% t(c dLng lm gi9m h'Mc m>t c9m gi(c 1au 18n. R;
m''cphin li tinh ch6 12c hS7'in c% t(c dLng hKn m''cphin nhi:u l?n3
1Bc v 7>t dE g< nghi=n.
Ha++#+hUl h't ch>t c% t7'ng c< c?n sa c0n g)i l 5] 1 c% t(c
dLng chng c' git3 chng nn m!a nhng c% t(c dLng k@ch th@ch mnh v
g< 9' gi(c.
)huDc an th*n nh l sSduASn3 mSp7'5amat_ c% t(c dLng
chVa 5$nh3 g< m>t ng3 dCu cKn 1au nhng c% t(c dLng g< nghi=n.
/=Gheta=#n U Gh>t k@ch th@ch h= th?n kinh dE g<
nghi=n3 g< ch'(ng3 7i l'n th?n kinh n6u dOng th4ng Au<$n.
Zghi=n ma tu s` dn 16n 7i l'n tm3 sinh l@. Rh@ dL nhU 7i
l'n ti$u h'(3 7i l'n ch&c nWng th?n kinh3 7i l'n tu?n h'n3 h h>p.
Ri$m ch@ch ma tu g< t7u tim mch dE dn 16n t! v'ng.
' 1%3 1 ph0ng chng ma tu3 khng 12c dOng mBt s thuc
chVa 5=nh fu( li:u chl 1Cnh ca 5(c si3 khng s! dLng thuc khi
khng 5i6t t@nh nWng t(c dLng v lun n%i khng v8i ma tu.
32. 1ha= th7ch V$ nW# lXa Ghun 'a l cht g ?
[$n d8i vJ t7(i 1>t l l8p dung nham g)i l macma3 1B su t;
\b km 16n kh'9ng g?n /YYY km. Zhi=t 1B ca l8p dung nham n<
7>t ca' -2YYY D 2bYY
Y
G. v (p su>t 7>t l8n -t8i X34 t7i=u atm'tphS.. *hi
vJ t7(i 1>t vn 1Bng mnh nhVng nKi c% c>u t' mJng3 c% v6t 1&t
gI< thN l8p dung nham n< phun 7a ng'i sau mBt ti6ng nT l8n.
gacma c>u t' dng 5(n lJng g]m silicat ca sPt3 ca magi$.
ung nham th'(t 7a ng'i s` nguBi d?n v 7Pn li t' thnh nham
thch.
33. 1gu:8n tD t h#Q= l g ?
q% l X4 ngu<$n t h'( h)c A6p ph@a d8i ca 59ng tu?n h'n.
h)i l 1>t hi6m vN c(c 'Ait ca chong 7>t ging v8i c(c 'Ait kh(c t7'ng
1>t3 1]ng th4i chl c% mBt s @t c(c n8c c% ngu]n ngu<$n li=u ch&a
c(c ngu<$n t n<. "Kp ch>t ca c(c ngu<$n t 1>t hi6m ng< cng
12c &ng dLng 7Bng 7Ii t7'ng c(c ngnh cng nghi=p thue tinh3 gm s&3
1i=n t!3 vt li=u fuang h)c3 vt li=u t;_
Qi=t Zam3 R7ung juc3 >n qB3 g3 ,ust7alia_ c% nhi:u
ngu<$n li=u 1>t hi6m3 t7'ng khi 1% ,nh3 Ph(p3 Zht li cha tNm th><.
34. Y +a$ than % cht thnh Dng l5n cZ th[ t\ bDc ch%:?
' than t(c dLng v8i #
2
t7'ng khng kh@ t' 7a G#
2
3 ph9n &ng
t'9 nhi=t. Zhi=t t'9 7a 12c t@ch g%p d?n3 khi 1t t8i nhi=t 1B ch(<
ca than thN than s` tc 5c ch(<.
3!. Y +a$ <h# DtL <h -] ch%: c^n <h -]
2
l7# <hng ch%:?
' t7'ng G#
2
3 ngu<$n t! G 1I c% s 'Ai h'( ca' nh>t l 4 7]i.
R7'ng G# ngu<$n t! G m8i c% s 'Ai h'( 23 khi t(c dLng v8i #
2
n% tWng
l$n 4.
2 4
2 2
2CO O 2CO
+ +
+
3&. Y +a$ <hng th[ V_G t`t %= ch%: cOa c%c <#= l$7# aL
1aL MgL... bbng <h -]
2
?
' c(c kim l'i t7$n c% t@nh kh! mnh n$n vn ch(< 12c t7'ng
kh@ fu<n G#
2
Rh@ dLU 2gg G#
2
2gg# G
3(. Y +a$ <hng V>ng cha# thuJ t#nh = Gh4# V>ng cha# bbng
nh\a (cht Vc$) [ \ng Vung Vdch aN#t Hl$h#'#c He?
' aAit "v l aAit <6u nhng c% t@nh ch>t 1Mc 5i=t l Wn m0n
thue tinh vN n% t(c dLng 12c v8i 'Ait silic c% t7'ng thnh ph?n ca thue
tinh.
+i#
2
4"v +iv
4
2"
2
#
Zg4i ta th4ng l2i dLng t@nh ch>t n< 1 khPc chV l$n thue tinh.
3,. Y +a$ =uD# th Vf bd ch4: n5c?
gui Wn c% thnh ph?n ch@nh l nat7i cl'7ua3 ng'i 7a c0n c%
mBt @t c(c mui kh(c t7'ng 1% c% magi$ cl'7ua. gagi$ cl'7ua 7>t a n8c3
n% h>p thL n8c t7'ng khng kh@ v cHng 7>t dE tan t7'ng n8c.
gagi$ cl'7ua c% vC 1Png. Z8c mBt s khS noi c% vC 1Png l
d' c% h' tan magi$ cl'7ua. R7'ng n8c 5in cHng c% khng @t magi$
cl'7ua. Z8c c0n li sau khi mui k6t tinh c(c 7uBng mui g)i l n8c %t
thN c% 16n hKn mBt n!a l magi$ cl'7ua. Zg4i 7a dOng n8c %t 1 s9n
Au>t Ai mWng magi$ 'Ait3 v< li=u chCu l!a v c9 kim l'i magi$.
3.. Y +a$ b# 6# 6$ chg $ngL <#Qn Dt +h i au?
' t7'ng n)c ca 'ng3 ki6n3 nh=n -v mBt s c<. c% aAit hVu
cK t$n l aAit f'mic. Qi l ch>t 5aK3 n$n t7ung h' aAit lm ta 1k
1au.
2"G##" Ga-#".
2
-"G##.
2
Ga 2"
2
42. Y +a$ ban 8= <hng n8n [ nh#ju cR: Nanh t'$ng
nh?
' 5an 1$m khng c% (nh s(ng c< khng fuang h2p3 chl h
h>p n$n h>p thL kh@ #
2
v th9i 7a kh@ G#
2
lm t7'ng ph0ng thi6u #
2
v fu( nhi:u G#
2
.
[an ng< d' c% (nh s(ng mMt t74i3 c< fuang h2p n$n h>p thL
G#
2
v th9i 7a #
2
-nh8 ch>t di=p lLc.
~nG#
2
bn"
2
# -G
~
"
XY
#
b
.
n
~n#
2
41. Y +a$ nk= t n NuDng a$ l= c% chQt?
q>t 1n c% thnh ph?n ch@nh l canAi cac5ua GaG
2
3 khi t(c
dLng v8i n8c sinh 7a kh@ aAStilSn v canAi hi17'Ait.
GaG
2
2"
2
# G
2
"
2
Ga-#".
2
,AStilSn c% th t(c dLng v8i "
2
# t' 7a an1Shit aAStic. G(c ch>t
n< lm tTn thKng 16n h't 1Bng h h>p ca c( vN v< c% th lm
c( ch6t.
42. Y +a$ ngC# ta thCng V>ng t'$ bQG [ bZn cR:?
R7'ng t7' 56p c% ch&a mui *
2
G#
/
cung c>p ngu<$n t kali ch'
c<.
43. Y +a$ =uD# 1aH-]
3
"c V>ng [ chQ thuDc au V7
V:?
Za"G#
/
dOng 1 ch6 thuc 1au d d< -5a' t!. vN n% lm
gi9m l2ng aAit "Gl t7'ng d d< nh4 ph9n &ngU
as
cl'7'phin
Za"G#
/
"Gl ZaGl G#
2
"
2
#
44. Y +a$ t'$ng cng ngh#TG th\c GhB=L =uD# (1H
4
)
2
-]
3
"c V>ng l= bt nl?
-Z"
4
.
2
G#
/
12c dOng lm 5Bt n vN khi t7Bn th$m v' 5Bt mN3 loc nD
8ng 5(nh -Z"
4
.
2
G#
/
phn hue thnh c(c ch>t kh@ v hKi n$n lm ch'
5(nh Ap v n.
-Z"
4
.
2
G#
/
2Z"
/
G#
2
"
2
#
4!. Y +a$ <h# cP= bd <h8 ngC# ta thCng ch$ 6$ n;# cP= =t
=Bu than cO#?
' than ci Ap c% t@nh h>p phL n$n h>p phL mOi kht ca
cKm kh$.
lm ch' cKm 1k mOi kh$.
4&. Y +a$ n5c 'au =uDng ang Nanh <h# 6`t chanh 6$ th
chu:[n +ang =u m?
G% mBt s h2p ch>t h'( h)c g)i l ch>t chl thC mu3 chong
lm ch' dung dCch tha< 1Ti mu khi 1B aAit tha< 1Ti.
R7'ng 7au mung -v vi l'i 7au kh(c. c% ch>t chl thC mu
n<. R7'ng chanh c% ch&a \n aAit Ait7ic. QPt chanh v' n8c 7au lm
tha< 1Ti 1B aAit3 d' 1% lm tha< 1Ti mu n8c 7au. *hi cha vPt
chanh3 n8c 7au mung c% mu Aanh lt l ch&a ch>t ki:m canAi.
4(. Y +a$ <hng V>ng n5c ch <h# uDng tRn V"c?
R7'ng l( ch c% ch&a 2Yn tanin v X X3bn cafSin3 c(c ch>t
n< c% th li$n k6t v8i mBt s h't ch>t ca tn d2c3 d' 1% lm gi9m
hi=u fu9 ca thuc.
4,. Y +a$ 6`t chanh 6$ cDc +Aa @c cZ Cng +h th: cZ
<Qt tOa?
t
Y
R7'ng sVa c% thnh ph?n p7'tSin g)i l caSin. *hi vPt chanh
v' sVa s` lm tWng 1B chua t&c lm gi9m 1B P" ca dung dCch sVa.
R8i P" 1ong v8i 1im 1ng 1i=n ca caSin thN ch>t n< s` k6t
ta. *hi lm ph'mat ng4i ta cHng t(ch caSin 7]i ch' l$n mSn ti6p.
Qi=c lm 1u phL cHng thS' ngu<$n tPc tKng tc nh v<.
4.. Y +a$ Fn +`n (cO =) ha: =Fng cZ <h# bd ng c?
n sPn ha< mWng 5C ngB 1Bc khi chong ch&a nhi:u aAit
Aianhi17ic -"GZ.. dng tinh khi6t aAit Aianhid7ic l ch>t kh@ mOi
hnh nhn3 c% vC 1Png v 7>t 1Bc. Zhi=t 1B n%ng ch9< l D X/3/
Y
G3
tan t7'ng n8c3 72u3 StS v l aAit 7>t <6u. R7'ng thi$n nhi$n gMp dng
li$n k6t t7'ng mBt s thcc vt -ht mn3 1'3 c sPn3 mWng tKi..
+Pn luBc ha< mWng luBc h'Mc A' n>u c% vC 1Png l ch&a
nhi:u aAit Aianhi17ic3 c% ngu< cK 5C ngB 1Bc. *hi luBc sPn c?n m
vung 1 aAit Aianhi17ic 5a< hKi. +Pn 1I phKi kh3 giI thnh 5Bt 1
lm 5(nh thN khi Wn khng 5a' gi4 5C ngB 1Bc vN khi phKi kh aAit
Aianhi17ic s` 5a< hKi h6t.
R7'ng cng nghC$p aAit Aianhi17ic 12c 1i:u ch6 5Fng c(ch 'Ai
h'( hpn h2p kh@ mStan -G"
4
. v am'niac -Z"
/
.3 c% Aoc t(c platin. ,Ait
Aianhi17ic l ngu<$n li=u 1i:u ch6 tTng h2p c(c ch>t ca' phn t!.
,Ait Aianhi17ic dng tc d' dOng lm ch>t Ang hKi chng cn t7Ong
g< 5=nh.
gui ca aAit Aianhi17ic nh kali Aianua -*GZ. dOng t7'ng tTng
h2p hVu cK3 t7'ng nhi6p 9nh v 1 t(ch kim l'i vng3 5c 7a khJi
fuMng.
!2. Y +a$ +au <h# Fn t'%# cR: <hng n8n %nh 'Fng nga: ?
G(c nh kh'a h)c khu<6n c('U ,i Wn t7(i c< thN ph9i mBt gi4
sau m8i 12c 1(nh 7Wng. Ri sa' v< u ch>t chua -t&c aAit hVu cK. t7'ng
t7(i c< s` k6t h2p v8i nhVng thnh ph?n t7'ng thuc 1(nh 7Wng thS'
5n ch9< s` t>n cng c(c k` 7Wng v g< tTn thKng ch' l2i. [i v< ngD
4i ta ph9i 12i 16n khi n8c 5)t t7ung h' l2ng aAit t7'ng t7(i c< nh>t l
t('3 cam3 nh'3 chanh.
!1. Y +a$ c%c ; 6_t bbng b7c [ lRu ng: thCng bd N%=
en ?
' 5c t(c dLng v8i kh@ #
2
v kh@ "
2
+ c% t7'ng khng kh@ t'
7a 5c sunfua c% mu 1Sn.
4,g #
2
2"
2
+ 2,g
2
+ 2"
2
#
!2. Y +a$ V>ng ; V>ng bbng b7c \ng th9c FnL th9c Fn lRu
bd # ?
*hi 5c gMp n8c s` c% mBt l2ng 7>t nhJ 1i v' n8c thnh i'n. 'n
5c c% t(c dLng di=t khudn 7>t mnh. Ghl c?n
5
1
tl gam 5c t7'ng X
l@t n8c cHng 1 di=t c(c vi khudn. *hng ch' vi khudn ph(t t7in n$n
giV ch' th&c Wn khng 5C i thiu.
!3. Y +a$ V>ng Va$ (bbng thkG) c`t l8L t%$ th bj =@t chg
c`t +h bd en ?
R7'ng l$3 t(' v nhi:u l'i t7(i c< c% ch&a tanin. Ranin c0n g)i
l aAit tanic3 n% t(c dLng v8i sPt t' thnh sPt -. tanat c% mu 1Sn.
Ranin c% vC ch(t3 fu9 h]ng c% vC ch(t d' 7>t nhi:u tanin.
Ranin tinh khi6t l ch>t 5Bt mu vng3 dE tan t7'ng n8c.
G% khi khng dOng da' 5Fng sPt 1 cPt l$3 t('3 h]ng m sau
mBt loc3 chp cPt vn 5C thm 1Sn 1% l d' k6t fu9 ca nhi:u 5i6n
1Ti h'( h)c. R7'ng phn t! tanin c% ch&a nhi:u gc phSn'l3 c(c gc
n< 7>t mn c9m v8i (nh s(ng v 7>t dE 5C 'Ai h'( 5i 'Ai ca khng
kh@ 5i6n thnh c(c 'Ait c% mu 1Sn. QN v< tanin th4ng 12c 59'
fu9n t7'ng c(c 5Nnh thue tinh sm mu. R7'ng cng nghi=p tanin
dOng 1 thuBc da v ch6 mcc mu 1Sn.
!4. Y +a$ hP c$n Va$ 5t l8n ngn lXaL c$n Va$ +h cZ =u
Nanh ?
q% l d' nhi=t 1B ca' sPt t(c dLng v8i n8c t' n$n 'Ait sPt t;
vS
/
#
4
l>p l(nh mu lam. m8p (' mu lam n< l t>m mng 59' v=
sPt3 lm ch' sPt khng 5C gl v khng 5C Wn m0n.
c(c nh m(< ng4i ta 1Sm c(c ch6 phdm 5Fng thp ch' v'
dung dCch nat7i nit7at h'Mc hpn h2p nat7i nit7at v nat7i hid7'Ait
nhi=t 1B t; X4Y D XbY
Y
G. +au mBt th4i gian nh>t 1Cnh t7$n 5: mMt
s` sinh 7a mBt l8p mJng m?u lam3 sau 1% l>< 7a v nhanh ch%ng ch'
v' n8c lnh3 7]i li 1Sm A! l@ 5Fng n8c A ph0ng3 d?u n%ng m><
phot. Zg4i ta g)i 5i=n ph(p n< l rti muis. G(c ch6 phdm fua ti
mui s` c% tuTi th) di hKn.
!!. Y +a$ thuJ t#nh thCng cZ =u Nanh ?
' c% ch&a h2p ch>t ca sPt. Z6u ch&a h2p ch>t sPt -. thN
c% mu Aanh c0n ch&a h2p ch>t sPt -. thN c% mu vng nu.
Z%i chung thue tinh ch&a XD2n sPt thN s` c% mu Aanh h'Mc
vng nu.
Rhue tinh fuang h)c khng mu chl ch&a khng fu( / ph?n
vn sPt.
!&. Y +a$ thuJ t#nh l7# cZ th[ t\ tha: n# =u ?
Qi=c ch6 t' thue tinh 1Ti mu cHng tKng tc nh ch6 t' thue
tinh th4ng3 chl kh(c l ng4i ta th$m v' ngu<$n li=u ch6 t' thue tinh
mBt @t ch>t c9m fuang nh 5c cl'7ua ha< 5c 57'mua_ v mBt @t
ch>t tWng 1B nh< nh 1]ng cl'7ua. Gh>t nh< c9m lm ch' thue tinh
5i6n 1Ti nh< hKn.
+c 1Ti mu c% th gi9i th@ch nh sauU *hi 5C chi6u s(ng3 5c
cl'7ua t(ch thnh 5c v cl'. [c s` lm ch' thue tinh sm mu. *hi
khng chi6u s(ng nVa3 5c v cl' li gMp nhau3 t' thnh 5c cl'7ua
khng mu3 lm ch' thue tinh li t7'ng sut.
!(.Y +a$ th8= =uD# Ku% +5= th _u <hng nhS ?
G(c 5 mt th4ng nhPc nhU *hi n>u 1u ch8 ch' mui fu(
s8m3 1i:u n< c% th gi9i th@ch mBt c(ch kh'a h)c nh sauU R7'ng
1u nnh kh3 n8c 7>t @t. ' 1% c% th c'i n% nh mBt dung dCch
1Mc3 v l8p vJ l mBt mng 5(n thm. *hi n>u3 n8c 5$n ng'i s` thdm
th>u v' t7'ng 1u lm 1u nnh n t' 7a3 sau mBt th4i gian c(c t6
5' t7'ng ht 1u 5C ph( vk lm ch' 1u m:m.
Z6u khi n>u 1u ta ch' mui fu( s8m thN n8c 5$n ng'i c%
th khng 1i v' t7'ng 1u3 thm ch@ n8c t7'ng 1u s` thdm th>u
7a ng'i d' n]ng 1B mui t7'ng n8c mui 5$n ng'i l8n hKn nhi:u s'
v8i n]ng 1B mui t7'ng 1u n6u ch' mui fu( nhi:u.
Rhng th4ng khi n>u ch(' 1u Aanh3 ch(' 1u 1J khng n$n
th$m 14ng fu( s8m h'Mc n>u thCt 503 thCt l2n khng n$n ch' mui
fu( s8m vN cHng s` kh% n>u nh;.
!,. Y +a$ Fn Cng gluc$IP l7# c4= th: *u li# =%t l7nh ?
Z6u 5n ch' mBt thNa 14ng gluc'K v' lki t7'ng c9m gi(c ng)t
ng' c9m nhn 12c c0n c% c9m gi(c m(t lnh. QN sa' v< u hluc'K
t' 7a mBt dung dCch 14ng t7$n lki3 sc phn 5 c(c phn t! 14ng
t7'ng fu( t7Nnh h' tan l fu( t7Nnh thu nhi=t3 d' 1% ta c9m th><
1?u lki m(t lnh.
!.. Y +a$ th9c Fn nu <h8 ch%: Vf gR: ung th ?
RhS' c(c chu<$n gia ca tT ch&c < t6 th6 gi8i3 n>u th&c Wn fu(
ch(< dE g< ung th. Gh>t aspa7agin t7'ng thcc phdm d8i nhi=t 1B
ca' s` k6t h2p v8i 14ng tc nhi$n t7'ng 7au fu93 ha< c(c thcc phdm
giu ch>t cac5'hi17at t' thnh ch>t ac<lamid3 t(c nhn ch@nh g<
7a 5=nh ung th.
Wn nhi:u thCt hun kh%i v c(c ch>t 59' fu9n thcc phdm ch&a
nit7'samin c% t7'ng 7au ngm3 thCt hun kh%i lm gia tWng ung th
mi=ng3 thcc fu9n3 thanh fu9n3 d d<. Wn nhi:u ch>t 5' c% li$n
fuan 16n ung th vo3 1i t7ng3 t7cc t7ng3 ni$m mc t! cung.
Rhuc t7; su nit7'fSn l ch>t g< ung th v dC tt 5' thai.
"'( ch>t 1Bc hi Sthinn<lSst7adi'l v 5isphSn'l , c% t7'ng toi nil'ng
v hBp nhca t(i sinh dOng 1cng th&c Wn g< hi ch' 5' thai.
&2. Y +a$ g7$ nQG l7# Vc$ ?
Rinh 5Bt c% 2 l'i amil'K v amil'pSctin nhng khng t(ch 74i
nhau3 t7'ng mpi ht tinh 5Bt3 amil'pSctin l vJ 5a' 5)c nhn amil'K.
,mil'K tan 12c t7'ng n8c3 amil'pSctin h?u nh khng tan3 t7'ng n8c
n%ng amil'pSctin t7Kng l$n t' thnh h]. R@nh ch>t n< fu<6t 1Cnh
16n t@nh d}' ca ht c% tinh 5Bt. R7'ng mpi ht tinh 5Bt3 l 2ng
amil'pSctin chi6m aYn3 amil'K chi6m kh'9ng 2Yn3 n$n cKm g' t}3
ng t}3 5(nh mN3 th4ng c% 1B d}' 5Nnh th4ng. Rinh 5Bt t7'ng g' n6p3
ng n6p ch&a l2ng amil'pSctin 7>t ca'3 kh'9ng ^an lm ch' cKm
n6p3 Ai n6p3 ng n6p luBc_7>t d}'3 d}' t8i m&c d@nh.
&1. Y +a$ n5c =`t l7# =@n ?
Z8c mPt mMn l vN t7'ng mBt l@t n8c mPt c% t8i ~g mui. Z8c
mPt sinh 7a t; tu<6n l= nFm ph@a t7$n mi ng'i ca nhIn c?u. Z8c
mPt thu nhn 12c mui t; m(u -t7'ng mBt l@t m(u c% ^ g mui.. Z8c
mPt c% t(c dLng 5i t7Kn nhIn c?u3 lm ch' nhIn c?u khng 5C kh3
5C A8c v vN c% mui n$n c0n c% t(c dLng hn ch6 58t sc ph(t t7in
ca vi khudn t7'ng mPt.
&2. Y +a$ Gha t'8n c>ng cOa ngn lXa l7# cZ =u Nanh ?
QN chp 1% nhi=t 1B ca ng)n l!a ca' nh>t. [Nnh th4ng khi
nhi=t 1B v2t fu( XYYY
Y
G thN ng)n l!a s` c% mu Aanh h'Mc mu
t7Png3 d8i XYYY
Y
G c% mu 1J.
&3. Y +a$ aN#t n#t'#c @c l7# l= thOng Ku*n %$ ?
,Ait nit7ic 1Mc l mBt dung mi ca ASnlul'K. Z6u 5J mBt
nhom 5ng v' aAit nit7ic 1Mc lPc nht mBt loc3 nhom 5ng s` tan
h6t.
*hi aAit nit7ic 1Mc d@nh v' fu?n (' n% s` h0a tan ASnlul'K
nga< n$n s` Au>t hi=n lp chp c(c lp thng.
*hi 5C aAit nit7ic l'Ing d< v' fu?n ('3 tu< fu?n (' khng 5C
thng nga<3 nhng khi fu?n (' kh3 n]ng 1B aAit tWng v t7 thnh
1Mc s` lm thng fu?n ('.
Z6u fu?n (' 5C d< aAit nit7ic c?n giMt nga< 5Fng mBt l2ng l8n
n8c.
&4. Y +a$ 6Aa t'%t tCng Gh4# +au =: ng: =5# c9ng l7# "c ?
*hi 5n 16n mBt cng t74ng A< dcng 5n s` th>< nhVng ng4i th2
A< dOng c(t vng 1 t7Bn vVa A<. m'i vVa vi nhI' d}' n< chl sau
m>< ng< l t7 n$n h6t s&c 7Pn3 nh4 1% c(c vi$n gch c% th gPn chMt
v8i nhau 5:n vVng. qi:u n< 12c gi9i th@ch nh sauU QVa vi t7(t t4ng c%
ch&a vi ti l Ga-#".
2
1 t7'ng khng kh@ sau vi ng< d' hai
5i6n 1TiU
DQVa vi l mBt ch>t kS'3 d' 1% khi n8c t7'ng vVa vi 5a< hKi
mBt ph?n Ga-#".
2
s` k6t tinh t7'ng dung dCch fu( 5I' h'. G(c tinh
th ca vi k6t tinh t7'ng ch>t kS' s` 5i6n thnh mBt tinh th 7Pn
chPc.
D ' t(c dLng cac5'nat h'(3 Ga-#".
2
t(c dLng v8i G#
2
t7'ng
khng kh@ v8i sc c% mMt ca n8c t' thnh GaG#
/
tinh th.
"ai 5i6n 1Ti t7$n 1]ng th4i A9< 7a khi vVa vi ti6p Aoc v8i
khng kh@ lm ch' vVa t7(t t4ng c&ng li.
&!. Y +a$ hng ngn l$# h$a cZ hng t'F= =u +`c <h%c
nhau ? -Z Gh4# hng t'F= =u +`c <h%c nhau 9ng 65# hng t'F=
cht <h%c nhau <hng ?
Zg4i ta 1I phn t@ch mu sPc ca t7$n 4YYY l'i h'a v th><
7Fng hng t7Wm mu sPc kh(c nhau kia chl l sc 5i6n 1Ti 5i6n 1Ti
ca \ mu cK 59n l 1J3 nu3 vng3 lLc3 lam3 t@m v t7Png. R7'ng
1% ph?n l8n sPc mu ca h'a l sc 5i6n h'( giVa c(c mu 1J3 t@m
v lam. Ph?n nhJ hKn l sc 5i6n 1Ti giVa c(c mu vng3 nu v
1J.
Zghi$n c&u ki hKn3 ng4i ta c0n 5i6t 7Fng t7'ng h'a c% ch&a
mBt l'i ch>t g)i l rh'a thanh ts3 mBt h2p ch>t hVu cK ph&c tp t'
thnh 5i 5SnSn v 5Sn'p<7an mu sPc ca n% c% th tha< 1Ti
thO< thS' sc tha< 1Ti 1B P" ca dCch t6 5' ca h'a. Cch t6 5'
c% t@nh ki:m h'a c% mu lam3 c% t@nh aAit h'a c% mu 1J c0n khi
t7ung t@nh c% mu t@m.
&&. Y +a$ t'$ng =t ng: h$a Gh> Vung cZ th[ n# =u t5#
3 l*n ?
"'a phO dung 1Ti mu / l?n t7'ng ng<. [uTi s(ng mu
t7Png3 5uTi t7a mu ph8t h]ng3 5uTi chi:u mu h]ng 1m hKn.
m'i h'a3 t78c sau chl 5i6n 1Ti tha< nhau giVa c(c mu t7Png3
h]ng3 vng3 da cam3 1J. q% l d' t(c 1Bng ca ch>t ca7'tSn tha<
1Ti t7'ng thcc vt. + di c% t$n nh v< vN l?n 1?u ti$n n% 12c chi6t
su>t t; c ca7't. dng tinh khi6t n% l nhVng tinh th mu 1J 7>t
1tp.
Ga7'tSn l mBt l'i sPc t th4ng th>< t7'ng m)i 1'( h'a. R7'ng
sVa 1Bng vt3 t7'ng ch>t 5' cHng c% sPc t n< nhng nhi:u hKn
c9 l t7'ng c ca7't -ch>t mu vng da cam. Ga7'tSn l mBt
hi17'cac5'n n' v c% cng th&c l G
4Y
"
b~
3 t7'ng phn t! c% XX li$n
k6t 1i v 2 v0ng n'.
&(. Y +a$ <h# t8n lXa b`n t'Wng =%: ba: ta th: Nut h#Tn
<hZ# =u nRu ?
ZitK -Q. 'Ait Z#
2
12c dOng lm ch>t 'Ait h'( t7'ng nhi$n li=u
ph%ng t$n l!a.
*hi t$n l!a 5Pn t7ong m(< 5a< thN vC t7@ t$n l!a t7ong 1@ch
Au>t hi=n 1(m kh%i mu nu. q% l d' t7'ng t$n l!a c0n d nhi$n li=u
l Z#
2
. *hi 1?u 1n chm nT3 1]ng th4i nhi$n li=u d cHng 5c hKi.
Z6u t$n l!a khng 5Pn t7ong mLc ti$u s` 5a< h6t 1 v tc hue3 khi
1% nghS ti6ng nT v fuan s(t ta chl th>< khi t7Png vN loc n<
t7'ng t$n l!a 1I h6t nhi$n li=u.
&,. Y +a$ cZ <h =etan th$%t 'a tS 'ung lWa ?
q(nh gi( l2ng kh@ mStan hng nWm th'(t 7a v 1i v' kh@ fu<n
1ang l mBt th(ch th&c v8i c(c nh kh'a h)c. ZhVng 1(nh gi( n< 10i
hJi vi=c phn t@ch mBt l2ng khTng l] c(c s li=u.
ZhVng nghi$n c&u R7ung juc ch' th>< c% mBt l2ng l8n khi
mStan sinh 7a t; sc thi 7Va c(c vt th hVu cK t; 7uBng loa. Zg4i ta D
8c ch&ng kh'9ng X|\ l2ng kh@ mStan th'(t v' kh@ fu<n hng nWm
l t; h't 1Bng c< c><
Zg4i ta 1I ti6n hnh X/YY th@ nghi=m t7'ng mOa giS' t7]ng
t7'ng nWm X^aa v X^a^ hiang Ghu -R7ung juc. ch' th>< l 2ng
kh@ mStan th'(t 7a t7ung 5Nnh l bamg|-m
2
.h.. G'n s n< Ghu u
v [Pc gi l 4 D ~mg|-m
2
.h.
&.. Y +a$ cZ th[ b#Qn t'$ NPng thnh % Kuo ?
Gng t< RifhSm ti Ghicag' -g. c% s(ng ki6n 5i6n t7' AKng
ca ng4i fu( c thnh nhVng vi$n ng)c vN t7'ng t7' AKng c% ch&a
cac5'n. Zg4i ta dOng l0 s>< si$u n%ng 1 5i6n t7' AKng thnh than
chN3 sau 1% nn chong li 1 t' 7a nhVng vi$n kim cKng Aanh v
vng c% gi( t; 2\YY 1 la t8i 2Y.YYY 1 la.
Rhnh cng ca cng t< mifShSm s` t' sc tha< 1Ti t7'ng v>n
1: tNm nKi an nghl ch' ng4i fu( c.
(2. Y +a$ g# Pte'# l ngu:8n l#Tu cOa tPng l7# ?
qKtS7i l mBt 1]ng vC ca hid7 -
H
2
1
.. G(c ht nhn ca 1KtS7i
khi k6t h2p v8i nhau s` t'9 7a mBt nWng l2ng 7>t l8n. gBt kil'gam 1KtS7i
khi k6t h2p thnh ngu<$n t! "Sli s` ch' nWng l2ng tKng 1Kng khi 1t
4Y.YYY t>n than.
Phn t! n8c nMng d' 2 ngu<$n t! 1KtS7i h'( h2p v8i mBt ngu<$n
t! 'Ai m thnh.
R7'ng n8c 5in3 t7ung 5Nnh c& ~YYY phn n8c thN c% mBt phn t!
n8c nMng. R7'ng mBt l@t n8c 5in c% g?n Y3Y2 gam 1KtS7i. RTng t7V lD
2ng ca 1KtS7i t7'ng n8c 5in c% 16n 2b.YYY tl t>n3 tKng 1Kng v8i
bYYY tl tl t>n d?u mJ.
Ri sa' n%i 1KtS7i l ngu<$n li=u ca tKng lai c0n hi=n ti li cha
s! dLng 12c u Q>n 1: chp l hi=n na< cha nPm 12c ki thut
khng ch6 ph9n &ng nhi=t hch tTng h2p ht nhn n<.
(1. /N#t cl$h#'#c cZ 6a# t'^ nh thQ n$ D# 65# cP th[ ?
,Ait cl'hi17ic c% vai t70 7>t fuan t7)ng 1i v8i fu( t7Nnh t7a'
1Ti ch>t ca cK th. R7'ng dCch vC d d< ca ng4i c% aAit
cl'hi17ic v8i n]ng 1) kh'9ng t; Y3YYYX 16n Y3YYX m'l|l -c% 1B p" tD
Kng &ng l 4 v /. . Zg'i vi=c h' tan c(c mui kh% tan3 aAit
cl'hi17ic c0n l ch>t Aoc t(c ch' c(c ph9n &ng thue phn c(c ch>t
gluAit -ch>t 14ng3 5Bt. v ch>t p7'tSin -ch>t 1m. thnh c(c ch>t
1Kn gi9n hKn 1 cK th c% th h>p thL 12c.
m2ng aAit cl'hi17ic t7'ng dCch vC d d< nhJ hKn h'Mc l8n hKn
m&c 5Nnh th4ng 1:u mPc 5=nh. *hi t7'ng dCch vC d d<3 aAit
cl'hi17ic c% n]ng 1B nhJ hKn Y3YYYX m'l|l -p" 43b. ta mPc 5=nh
kh% ti$u3 ng2c li3 n]ng 1B l8n hKn Y3YYX m'l|l -p" /3b. ta mPc 5=nh
2 chua. gBt s thuc chVa 1au d d< c% ch&a mui nat7i
hi17'cac5'nat Za"G#
/
-c0n g)i l thuc mui. c% t(c dLng t7ung h'
58t aAit t7'ng d d<.
Za"G#
/
"Gl ZaGl G#
2
"
2
#
R7'ng cng nghi=p3 mBt l2ng l8n aAit cl'hi17ic dOng 1 s9n Au>t
c(c mui cl'7ua v tTng h2p c(c ch>t hVu cK.
"ng nWm t7$n t'n th6 gi8i s9n Au>t hng t7i=u t>n aAit
cl'hi17ic
(2. Mt +D Vdch lmng thng thCng cZ GH nh thQ n$ ?
78u ",
%9ch $ $& :;<
=c chanh <,>
Gi!m ?,@
=c nho ?,<
=c cam ?,A
=c tiBu >,C;D,A
=c B ngoi EhFng
Eh*
A,A
=c b-t G,> ; G,H
IJa G,A
7u D,?;D,>A
=c mt D,>
(3. GH 6 +\ +Ru 'Fng l#8n Kuan 65# nhau nh thQ n$ ?
Wng 12c 59' v= 5i l8p mSn c&ng3 d< kh'9ng 2mm. m8p mSn
n< l h2p ch>t Ga
b
-P#
4
.
/
#" v 12c t' thnh 5Fng ph9n &ng U
2 /
4 b 4 /
bGa /P# #" Ga -P# . #"
+
+ + -X.
ju( t7Nnh t' l8p mSn n< l sc 59' v= tc nhi$n ca c'n ng4i
chng li 5=nh su 7Wng.
+au 5Va Wn3 vi khudn t7'ng mi=ng t>n cng c(c th&c Wn c0n l u
li t7$n 7Wng t' thnh c(c aAit hVu cK nh aAit aAStic3 aAit lactic. Rh&c Wn
v8i hm l2ng 14ng ca' t' 1i:u ki=n tt nh>t ch' vi=c s9n sinh 7a c(c
aAit 1%.
m2ng aAit t7'ng mi=ng tWng3 p" gi9m3 lm ch' ph9n &ng sau A9<
7aU
O H OH H
2
+
+
.
*hi n]ng 1B #"
D
gi9m3 thS' ngu<$n l@ mK +aDtKDliD$3 cn 5Fng
-X. chu<n dCch thS' chi:u nghCch v mSn 7Wng 5C m0n3 t' 1i:u
ki=n ch' su 7Wng ph(t t7in.
[i=n ph(p tt nh>t ph0ng su 7Wng l Wn th&c Wn @t chua3 @t 1D
4ng3 1(nh 7Wng sau khi Wn. Zg4i ta th4ng t7Bn v' thuc 1(nh 7Wng
Zav ha< +nv
2
3 vN i'n v
D
t' 1i:u ki=n ch' ph9n &ng sau A9< 7a.
F ) PO ( Ca F PO 3 Ca 5
3 4 5
3
4
2
+
+
"2p ch>t Ga
b
-P#
4
.
/
v l mSn 7Wng tha< th6 mBt ph?n
Ga
b
-P#
4
.
/
#".
R78c 1<3 n8c ta mBt s ng4i c% th%i fuSn Wn t7?u l tt ch'
vi=c t' mSn 7Wng thS' ph9n &ng -X.3 vN t7'ng mi6ng t7?u c% vi ti
Ga-#".
2
3 ch&a Ga
2
v #"
D
lm ch' cn 5Fng -X. chu<n dCch thS'
chi:u thun.
(4. -uc +Dng l ca$ 6 Ku% t'nh +4n +#nh he=$gl$b#n
l#8n Kuan 65# nhau nh thQ n$ ?
ju( t7Nnh sinh l@ 5C 9nh hng 5i 1i:u ki=n mi t74ng. +c
tha< 1Ti 1Bt ngBt v: 1B ca' c% th g< 7a 1au 1?u3 5u]n nn3
m=t mJi v kh% chCu. q< l t7i=u ch&ng ca sc thi6u 'Ai t7'ng c(c
m.
+ng 1B ca' vi tu?n h'Mc vi th(ng s` d?n d?n v2t fua 12c
ch&ng sa< 1B ca' v th@ch nghi d?n v8i n]ng 1B 'Ai th>p t7'ng
khng kh@.
+c k6t h2p 'Ai v8i hSm'gl'5in -"5. t7'ng m(u 12c 5iu diEn
mBt c(ch 1Kn gi9n nh sauU
2 2
"5 # "5# +
-"Sm'gl'5in. -#Ai hSm'gl'5in.
"5#
2
1a 'Ai 16n c(c m. [iu th&c ca hFng s cn 5Fng l U
[ ]
[ ][ ] 2 O Hb
HbO
K
2
=
1B ca' / km3 (p su>t 7i$ng ph?n ca 'Ai v' kh'9ng Y3X4 atm
s' v8i Y3/ atm ngang mcc n8c 5in. RhS' ngu<$n l@ mK +aDtKDliD$3
n]ng 1B 'Ai gi9m s` lm ch' c?n 5Fng t7$n chu<n dCch sang t7(i
g< 7a 5=nh thi6u 'Ai t7'ng c(c m. "i=n t2ng n< 5uBc cK th ng4i
ph9i s9n sinh 7a nhi:u phn t! hSm'gl'5in hKn v cn 5Fng s`
chu<n dCch t; t7(i fua ph9i3 t' 1i:u ki=n ch' vi=c hNnh thnh
'AihSm'gl'5in. Qi=c s9n sinh th$m hSm'gl'5in A9< 7a t; t;. q 1t
12c cng su>t 5an 1?u ph9i c?n t8i vi nWm. G(c nghi$n c&u chl
7Fng3 c(c c dn sng lu vOng ca' c% m&c hSm'gl'5in t7'ng m(u
ca'3 1i khi ca' hKn bYn s' v8i nhVng ng4i sng ngang mcc n8c
5in.
(!. )h\c GhB= "c ch#a thnh nhAng nhZ= n$ ?
G'n ng4i mun t]n ti v ph(t t7in c?n ph9i Wn. Rhcc phdm l
nhVng ch>t mang li ch' cK th rngu<$n li=us 1 s9n sinh nWng l2ng
t' 7a tT ch&c t6 5' sinh s9n 7a c(c t6 5' ha< c(c ch>t m8i 1
tha< th6 v dc t7V khi cK th c?n.
QN ch>t dinh dkng khng c% 1]ng 1:u t7'ng thcc phdm n$n
ng4i ta chia thcc phdm 7a lm nhi:u nh%m 1 19m 59' sc cn 1i.
g chia thcc phdm thnh 4 nh%m lU 5K D sVa3 thC D 7au3 7au D fu9 v
5(nh mN D ngH cc. Qi=t Zam chia b nh%m lU gluAit3 lipit3 p7'tSin ch>t
kh'(ng v vitamin.
(&. -P th[ chWng ta c*n nhAng h"G cht hAu cP th#Qt :Qu
n$ ?
GK th chong ta cHng ch&a hng nghNn l'i c(c phn t! hVu cK
v v cK n$n cHng 12c sPp A6p thnh l'i thi6t <6u v khng thi6t
<6u 1 cho khi nui dkng.
G% 24 h2p ch>t hVu cK thi6t <6u lU ^ amin' aAit3 2 aAit 5' v X/
vitamin. G% Xb thnh ph?n thi6t <6u v cK lU canAi3 ph'tph'3 it3
magiS3 k`m3 1]ng3 kali3 nat7i3 cl'3 c'5an3 c7'm3 mangan3 m'lip1Sn v
sSlSn -c% th k c9 asSn3 vana1i v thi6c..
G(c ch>t t7$n cK th l>< t; thcc phdm nh amin' aAit l>< t; thCt3
t7&ng3 sVa_ aAit 5' khng n' l>< t; 1u nnh_ vitamin l>< t; 7au
fu9 nh vitamin , t7'ng fu9 g>c3 vitamin G t7'ng fu9 chanh3 cam3 5D
i_
((. -% nZcL gan cZcL =_t c% t'`= cZ ch9a c tD g ?
G( n%c 7>t 1Bc vN c% ch&a 1Bc t tSt7a'd'nt'Ain3 gan c%c v
t7&ng c%c 1Bc vN ch&a 5uf't'Ain3 mt c( t7Pm 1Bc vN c% mBt anc'l
stS7'it g< 1Bc l b c<p7in'l_
(,. 18n Fn nh thQ n$ ?
q cung c>p 1?< 1 c(c ch>t thi6t <6u ch' cK th c?n ph9i
5i6t c(ch Wn nh tha< 1Ti thcc phdm -th4ng g)i l Wn 1Ti 5Va. v Wn
v;a 1 khng fu( thi6u h'Mc fu( th;a dinh dkng.
(.. )h\c GhB= 4nh hlng t5# tR= t'7ng c$n ngC# nh thQ n$ ?
Zg< na< ng4i ta khng 1Cnh thcc phdm khng chl c% 9nh hD
ng 16n s&c kh'} m c0n 9nh hng t8i tm t7ng c'n ng4i.
Rh&c Wn giu p7'tSin -ch>t 1m. lm ch' 5n vui tKi hn l$n.
Ghong giop cK th s9n sinh 7a d'pamin v n'7pinSph7in lm tWng
nhi=t l2ng cK th khi6n ch' 5n 12c tp t7ung hKn v c0n c% t(c dLng
gi9m 12c st7Sss. Z6u nh t7'ng 5Va Wn s(ng v t7a 5n dOng mBt l2ng
p7'tSin th@ch h2p s` giop ch' 5n tlnh t('3 minh mn hKn.
Rh&c Wn giu ch>t gluAit -ch>t 5Bt. c% t(c dLng lm ch' 5n 1k
cWng thng3 @t 5C st7Sss v th4i gian 1 cK th phLc h]i sau m=t
mJi ngPn hKn. *hi Wn th&c Wn c% hm l2ng gluAit ca' thN 1]ng th4i
cHng tWng l2ng amin' aAit t7<pt'phan 1a 16n nI'3 1% chong 12c
5i6n 1Ti thnh sS7't'nin c% t(c dLng lm dCu h= th?n kinh.
Rh&c Wn ng)t c% t(c dLng lm dCu cK th. *hi cK th ti6p
nhn nhVng th&c Wn ng)t thN l2ng 14ng t7'ng m(u tWng l$n3 1]ng th4i
ph9n &ng h'( h)c ca cK th cHng 12c tWng c4ng3 khi6n 5n c9m
th>< dE chCu hKn. qMc 5i=t kt' scla c% ch&a ch>t
phSn<lSt<lamin v mBt s ch>t kh(c c% t(c dLng k@ch th@ch h= th?n
kinh3 g< c9m gi(c kh'an kh'(i.
R7(i c< nh chui c% ch&a nhi:u ch>t d'pamin v
n'7pinSph7in l nhVng s9n phdm ca nI' c% t(c 1Bng mnh 16n c9m
gi(c. R7(i t(' cung c>p ch' cK th ch>t AK3 pSctin3 ngu<$n t 5' giop
du< t7N 1B 5:n ca AKng3 giV 12c ph'ng 1B tlnh t('3 linh h't.
Z8c kh'(ng c% 9nh hng 7>t nhi:u 16n tm t7)ng c'n ng4i.
GK th chong ta 7>t c?n nhi:u ngu<$n t vi l2ng. Ghng hn3 thi6u
magiS cK th dE 5C lm v' tNnh t7ng t7?m u>t3 5K ph43 thm ch@
c0n c% th dn 16n hn m$. Zg'i n8c kh'(ng3 th&c Wn giu ngu<$n
t magiS l c(m3 g' t>m3 ngH cc.
q] ung c% ch&a ch>t cafSin c% t(c dLng lm ch' cK th h't
5(t3 nhanh nhtn hKn. +'ng khng n$n dOng l2ng ca' vN c% th g<
nn na'3 c(u klnh v 1au 1?u. yng sVa giop 5n ng ng'n v
tlnh t(' hKn khi th&c d<.
,2. Y#ta=#n l b7n ha: l th> ?
ZWm X^\Y3 nh h'( h)c hai l?n 12c gi9i Z'5Sl l mainuA Pauling
-l?n th& nh>t v' nWm X^YX. 1I gi9i th@ch vitamin G l mBt ch6
phdm v hi3 tt nh>t3 c% t(c dLng th?n k3 c% kh9 nWng chVa khJi
5=nh c9m lnh. "ng ng< chl c?n ung li:u t; X 16n 4 gam
vitamin G3 n6u c9m nMng hKn thN ung li:u ca' hKn. Qitamin G
ch&a aAit asc'c5ic. ,Ait n< t' thnh c(c tinh th khng mu3 dE
h' tan t7'ng n8c3 12c tTng h2p t7'ng c(c dng c< Aanh c% di=p lLc
sng t7$n cn ha< d8i n8c. G'n ng4i 1I m>t kh9 nWng tTng h2p aAit n<
t; 14ng d' m>t kh9 nWng ch6 t' mBt l'i mSn t7'ng fu( t7Nnh ti$u
h'(.
h?n 1< c(c nh nghi$n c&u 1I ch&ng minh l dOng vitamin G
li:u ca' c% kh9 nWng gi9m mnh s&c 1: kh(ng ca cK th chng
5=nh c9m lnh. ") 1I A(c 1Cnh l cK th c% th chng li tNnh t7ng
th;a vitamin G3 tu< nhi$n fu( t7Nnh th9i l'i vitamin G vn ti6p tLc ch'
16n khi t7'ng cK th 5Pt 1?u thi6u hLt t7?m t7)ng vitamin G. GK
th cng nhn 12c vitamin G3 thN vitamin G li cng 5C th9i l'i
nhi:u. Ganada3 nWm X^~b 1I ghi nhn t74ng h2p c(c t7} sK sinh 1I
mPc 5=nh thi6u vitamin G3 th4ng g)i l 5=nh +c'c5ut. Zg4i ta th><
7Fng c(c 5 mt chong 1I ung vitamin li:u ca' vN nghi l s` 59' v=
12c s&c kh'} thai nhi. Zhu c?u hng ng< v: vitamin G ca ng4i kh'}
mnh da' 1Bng t; Y3Yb 16n Y3X gam. R7'ng t74ng h2p 5C c9m lnh3
c% th chl n$n tWng li:u 16n X gam thi.
,1. Fn thQ n$ [ b4$ 6T t#= =7ch ?
RhS' c(c 5(c si t; th6 ke t78c 1< ch' 16n th6 ke
n<3 5=nh tim mch vn l ngu<$n nhn t! v'ng s X ca l'i ng4i.
RhS' RT ch&c w t6 Rh6 gi8i3 c& 4 gi< t7$n mMt 1>t li c% mBt nh]i
m(u cK tim3 v c& b gi< mBt tai 5i6n mch nI' c(c n8c 1ang ph(t
t7in nh Qi=t Zam3 s ng4i ch6t d' 5$nh tim mch 1ang tWng nhanh
ch%ng.
ZhVng 5=nh ch6t ng4i n<3 dO l 5=nh tim nh nh]i m(u cK tim
ha< 5=nh mch nh tai 5i6n mch nI'3 1:u c% chung mBt ngu<$n
nhn l vVa AK 1Bng mch. Ph9i ngWn chMn 12c vVa AK 1Bng mch3
m8i c% th gi9m 58t 12c t! v'ng v: 5=nh tt Wn ung h2p l ch@nh
l mBt 5i=n ph(p fuan t7)ng 1 ngWn chMn vVa AK 1Bng mch3 t&c
l 1: ph0ng nh]i m(u cK tim v tai 5i6n mch nI'. Gh' n$n khng
7i$ng gN nhVng 5=nh nhn tim mch n$n thS'3 m c9 nhVng ng4i kh'}
mnh 5Nnh th4ng cHng c?n cho .
G(c nghi$n c&u g?n 1< nWm 2YYY 1a 7a nhi:u l4i khu<$n v:
Wn ung nh sauU
X."n ch6 c(c th&c Wn c% nhi:u acid 5' 5I' h'3 vN chong l
c(c ngu<$n li=u 1 cK th tTng h2p 7a ch'lSstS7'l A>u-mmDG.. GL
th l n$n 58t Wn c(c mk 1Bng vt3 1Mc 5i=t l mk 503 mk c;u -^Yn
ch>t 5' l acid 5' 5I' h'. 7]i 16n 5K sVa. gk l2n3 mk g3 mk chim
@t acid 5' 5I' h' hKn n$n cHng khng c?n ki$ng k lPm. qMc 5i=t
mk c( tu< l mk 1Bng vt3 nhng li c% @t acid 5' 5I' h'3 v nhi:u
acid 5' khng 5I' h'3 n$n Wn nhi:u 1 59' v= tim mch. Z$n cho
7Fng c(c d?u thcc vt n%i chung ch&a @t acid 5' 5I' h'3 nhng c%
2 ng'i l=U d?u d;a v d?u c) -palm 'il. ch&a acid 5' 5I' h'
nhi:u khng km c(c mk 1Bng vt 4bn G(c nh chu<$n kh'a tim
mch khu<6n c(' 7Fng te l= acid 5' 5I' h' khng n$n fu( XYn
tTng s cal' ng4i tWng ch'lSstS7'l thN khng n$n fu( \n.
2. "n ch6 nhVng th&c Wn c% nhi:u ch'lSstS7'l nh 5K -c% nhi:u
t7'ng sVa.3 t7&ng3 %c3 5?u dLc3 tim3 gan3 tm3 cua_ *hng n$n Wn fu(
/YY mg ch'lSstS7'l mpi ng<3 ng4i 1I tWng ch'lSstS7'l thN khng n$n
fu( 2YYmg.
R78c 1<3 Wn @t ch'lSstS7'l l l4i khu<$n s X 1 gi9m 5=nh tim
mch. Ru< nhi$n c(c t(c gi9 g?n 1< khng 5Pt ki$ng ch'lSstS7'l
nghi$m ngMt nh ng< Aa v ch' 7Fng mBt ch6 1B Wn h ch'lSstS7'l
khng nh>t thi6t l mBt ch6 1B @t ch'lSstS7'l. ") th>< 7Fng Wn
ch'lSstS7'l khng hi 5Fng Wn c(c acid 5' 5I' h'. Rh@ dL mBt l0ng
1J t7&ng X\ gam ch&a 22Ymg ch'lSstS7'l3 t78c kia ng4i ta chl ch' Wn
mpi tu?n khng 16n 2 fu93 thN na< c(c nh tim mch h)c ch' php
Wn mpi tu?n ~ fu9
,2. MD# 65# cP th[ =uD# #$t cZ 6a# t'^ nh thQ n$ ?
q cK th kh'} mnh3 c'n ng4i c?n 12c cung c>p 1?< 1 c(c
ngu<$n t h'( h)c c?n thi6t. G% nhVng ngu<$n t c?n 12c cung c>p
v8i khi l2ng l8n v c% nhVng ngu<$n t c?n 12c cung c>p v8i khi l2ng
nhJ -vi l2ng.. 't l mBt ngu<$n t vi l2ng h6t s&c c?n thi6t 1i v8i c'n
ng4i. RhS' c(c nh kh'a h)c3 mpi ng< cK th c'n ng4i c?n 12c cung
c>p t; X.XY
D4
16n 2.XY
D4
gam ngu<$n t i't.
GK th ti6p nhn 12c ph?n i't c?n thi6t d8i dng h2p ch>t ca
i't c% sn t7'ng mui Wn v mBt s l'i thcc phdm. Zhng vi=c thi6u
hLt i't vn th4ng A9< 7a. "i=n na<3 t@nh t7$n t'n Rh6 hi8i mBt ph?n
5a s dn 5C thi6u i't t7'ng cK th. Qi=t Zam 3 thS' 1i:u t7a m8i
nh>t3 ^4n s dn thi6u hLt i't nhVng m&c 1B kh(c nhau.
Rhi6u hLt i't t7'ng cK th dn 16n hu fu9 7>t tai hi. Rhi6u
i't lm nI' 5C h hi n$n ng4i ta t7 n$n 1?n 1Bn3 chm chp3 c% th
1i6c3 cm3 li=t chi3 lOn. Rhi6u i't c0n g< 7a 5=nh 58u cT v hng
l't 7i l'n kh(c3 1Mc 5i=t ngu< him 1i v8i 5 mt v t7} Sm.
q khPc phLc sc thi6u i't3 ng4i ta ph9i ch' th$m h2p ch>t ca
i't v' thcc phdm nh U mui Wn3 sVa3 kt'_
Qi=c dOng mui Wn lm phKng ti=n chu<n t9i i't v' cK th
ng4i 12c nhi:u n8c (p dLng.
gui i't l mui Wn c% t7Bn th$m mBt l2ng nhJ h2p ch>t ca i't
-th4ng l * h'Mc *#
/
.. Rh@ dLU R7Bn 2b kg * v' mBt t>n mui Wn.
Zg4i ta cHng ch' th$m h2p ch>t i't v' 5Bt canh3 n8c mPm_
Qi=c dOng mui i't tht dE dng v 1Kn gi9n. Q: mOi vC3 mu
sPc3 mui i't khng kh(c gN mui Wn th4ng. Ru< nhi$n h2p ch>t i't c%
th 5C phn hue nhi=t 1B ca'. QN v< ph9i th$m mui i't sau khi
thcc phdm 1I 12c n>u ch@n.
,3. -%c h"G cht 6 cP ch9a <#= l$7# cZ t%c Vpng chAa bTnh
nh thQ n$ ?
G(c l'i d2c phdm tu< h?u h6t l c(c h2p ch>t hVu cK nhng ng4i
ta cHng nghi$n c&u nhi:u h2p ch>t v cK 1 dOng v' vi=c chVa
5=nh.
[Fng c(c phKng ph(p nghi$n c&u 1Mc t7ng vt l ca c(c
ngu<$n t! kim l'i nh t@nh ph%ng A3 t@nh thun t;_ng4i ta c% th
phn t@ch cK ch6 t(c dLng ca c(c l'i thuc3 1Mc 5i=t l vai t70 ca
c(c ngu<$n t! kim l'i. qi:u n< khng nhVng ch' php hiu 12c
t@nh nWng3 t(c dLng ca chong m c0n ch' php tNm t0i c% 1Cnh hD
8ng c(c l'i thuc m8i.
,4. -Z Gh4# h"G cht ch9a Glat#n chAa ung th ?
R; nhVng nWm X^~b ng4i ta 1I nhn th>< h't t@nh &c ch6 sc
ph(t t7in ca c(c vi khudn ca ch>t cisplatin v 1I th! dOng ch>t n<
1 chVa 5=nh ung th ng4i.
Zg< na< c(c ch6 phdm ch&a platin thuBc nhVng thuc hi=u
fu9 nh>t v 12c s! dLng 1 chVa ung th c>p. G(ch thuc ch&a platin
12c dOng 1 chVa ung th nhU ung th 5u]ng t7&ng3 ung th 7uBt3 ung th
phTi_
Ru< cisplatin l mBt t(c nhn chng ung th tt nhng fu( 1Bc. QN
v< ng4i ta tNm c(ch 5' ch6 7a nhVng thuc m8i vn giV 12c h't
t@nh 1% nhng @t 1Bc hKn.
Qi=c th! h't t@nh chng ung th ca hng l't ch>t kh(c nhau
v nhVng nghi$n c&u 1Bng h)c v: sc th6 phi t! ch' th>< 7Fng khi
tha< 1Ti phi t! h't t@nh chng ung th vn 12c du< t7N3 c0n 1Bc
t@nh thN li$n fuan t7cc ti6p t8i 1B linh 1Bng ca phi t! 5C th6. Ph(t
hi=n n< 1a 16n vi=c 1i:u ch6 hng l't dn Au>t mal'nat v8i 1B
linh 1Bng th>p hKn s' v8i cisplatin3 t7'ng 1% cac5'platin 1I 12c ch)n
1 1(nh gi( lm sng. *6t fu9 th! nghi=m h'n t'n A(c nhn c(c
dc 1'(n. R; X^a4 cac5'platin 1I 12c php s! dLng ,nh v nhi:u
n8c kh(c.
*h'9ng XY ch6 phdm platin kh(c 1I 12c th! nghi=m lm sng
c(c n8c kh(c nhau. R7; tSt7aplatin c(c ch>t c0n li 1:u l ph&c ch>t
ca Pt -. v8i c(c nh%m 5C th6 c% 1B linh 1Bng th>p hKn cisplatin.
,!. -Z Gh4# h"G cht ch9a 6ng chAa 6#8= <h5G ?
G(c h2p ch>t ca vng 1I 12c dOng 1 chVa 5=nh t; nhVng nWm
X^2Y nhng ng4i ta vn cha 7 cK ch6 t(c dLng ca chong.
G% nhi:u 5Fng ch&ng v: hi=u fu9 chVa 5=nh ca c(c h2p ch>t
ch&a vng nhng ng4i ta vn l' ngi v: 1Bc t@nh ca chong. G% ng4i
c0n 1: nghC ch>m d&t vi=c s! dLng c(c h2p ch>t ca vng 1
chVa 5=nh vi$m kh8p.
hi9i th@ch cK ch6 t(c dLng ca vng3 mBt s t(c gi9 ch' 7Fng
vng 5a' v< c(c nh%m thi'l h't 1Bng. gBt s kh(c chl 7a 7Fng
vng &c ch6 vi=c sinh s9n c(c dng 'Ai h't 1Bng nh i'n pS7'Ait c(c
gc h<17'A<l v pS7'A<l mng v dCch t6 5'.
h?n 1< c(c nh h'( h)c v cK 1I 1i:u ch6 12c h2p ch>t
,u7an'fin ch&a c(c phi t! t' ph&c 5:n v c% t@nh (i mk3 c% th dOng
lm thuc ung3 c% t(c dLng tKng tc nh c(c thuc ti$m.
,&. -Z Gh4# h"G cht ch9a gal# chAa =%u tFng canN# ?
g ng4i ta 1I ch' php dOng galinit7at ha -Z#
/
.
/
1 chVa
5=nh m(u tWng canAi (c t@nh. Qi=c n< Au>t ph(t t; kinh nghi=m thu
12c khi dOng mBt 1]ng vC ca gali t7'ng chudn 1'(n 5=nh AKng. ZgD
4i ta nhn th>< 7Fng ng'i c(c u AKng3 gali cHng tp t7ung c9 mBt
s u kh(c3 nh>t l t7'ng 5ch hu<6t.
ZhVng nghi$n c&u nhFm A(c 1Cnh s8m c(c khi u cOng v8i vi=c
fuan tm dOng c(c h2p ch>t ca kim l'i lm t(c nhn chng ung th 1I
thoc 1d< 1Cnh th! h't t@nh chng ung th ca ha-#".
/
khng
ph%ng A t7$n chuBt. R; k6t fu9 nghi$n c&u t7$n chuBt3 ng4i ta 5Pt
1?u nghi$n c&u t7$n ng4i. *6t fu9 th! nghi=m t7$n 5=nh nhn 5C
5=nh m(u tWng canAi ch' th>< thuc c% hi=u fu9 t7'ng vi=c 1a m&c
canAi t7'ng m(u t7 li 5Nnh th4ng v khng c% ph9n &ng phL. +c 7ot
canAi t; AKng 12c &c ch6 t7cc ti6p.
,(. -Z Gh4# h"G cht ch9a b#t=ut chAa 6#8= l$kt Cng t#8u
h$% ?
G(c h2p ch>t ca 5itmut 1I 12c dOng 1 chVa c(c 7i l'n 1D
4ng ti$u h'( -d d<3 7uBt.3 t; kh'9ng 2 th6 ke na<.
h?n 1< mi fuan tm li tWng l$n khi v' nWm X^a2 ng4i ta
ph(t hi=n 7a vi khudn ".p<l'7i t7'ng mng d d< ca 5=nh nhn
vi$m d d<.
gBt l'i thuc dca t7$n 5itmut l antacid 1I tJ 7a c% hi=u fu9
t7'ng vi=c chVa l't d d<3 c% l` d' t(c dLng di=t khudn ch)n l)c
ca n%. Q: mMt h'( h)c hi=u fu9 giVa chng l't c% th l d' dung
dCch kS' ca 5itmut Ait7at 5C k6t ta t7'ng mi t74ng aAit ca d d<
d8i dng 'Aicl'7ua v 'AiAit7at. ' sc k6t ta n$n l8p mng 59' v= 12c
hNnh thnh s` ngWn c9n sc khu<6ch t(n ng2c li ca i'n "

v d' 1%
k@ch th@ch sc t(i t' 5iu m.
"i=n na< thuc n< 12c s! dLng 7>t 7Bng 7Ii t7'ng chVa 5=nh
vi$m l't 14ng ti$u h'( v s' v8i c(c l'i thuc kh(c thN 5=nh @t 5C t(i
ph(t hKn. q% c% th l d' sc t7i=t tn gc vi khudn ".p<l'7i ca
thuc.
,,. -Z Gh4# h"G cht ch9a <#= l$7# V>ng chuBn $%n 6 chAa
bTnh bbng t#a GhZng N7.
R7'ng < h)c ht nhn ng4i ta chudn 1'(n 5=nh 5Fng c(ch 1a
mBt ht nhn 5&c A v' cK th3 sau 1% dOng mBt m(< d0 1 ghi
nhn sc phn 5 ca 1]ng vC ph%ng A 1 A(c 1Cnh vC t7@ mang
5=nh v t7ng th(i ca n%. "t nhn ph%ng A ha< 12c s! dLng nh>t l
tScniAi. R@nh u vi=t ca n% l chp n% ph(t 7a ph't'n thu?n nh>t
thun l2i ch' vi=c ghi nhn m khng 5C nhiEu 5i c(c tia v c%
hi. Ghu k 5(n hue ca n% l ~ gi4 v;a 1 1 ghi nhn m 5=nh
nhn khng ph9i chCu 5&c A fu( lu. gMt kh(c tScnSAi 12c s9n
Au>t kh( dE dng t7'ng c(c l0 ph9n &ng ht nhn n$n t Kng 1i 7} v
dE ki6m. Zhi:u ch6 phdm < h)c ph%ng A ca tScnSAi 12c 1i:u
ch6 t; sau nWm X^aY 1I 12c A(c 1Cnh c>u t' kh( tl ml v dOng 1
chudn 1'(n 5=nh tim ha< A(c 1Cnh 5=nh nI' v.v.. gBt t7'ng nhVng
thnh cng g?n 1< l 1i:u ch6 12c p7'gSstin ch&a tScnSAi 1(nh
d>u 1 chudn 1'(n ung th vo.
G(c i'n kim l'i c% gi( t7C l8n t7'ng < h)c nh4 t@nh thun t;.
GBng hng thun t; l phKng ph(p chudn 1'(n fuan t7)ng dca t7$n
sc kh(c nhau v: tc 1B h]i chu<n p7't'n ca n8c t7'ng c(c m kh(c
nhau v chu<n c(c sc kh(c nhau n< thnh nhVng thng tin c?n
thi6t giop chudn 1'(n 5=nh.
,.. H$% hc 65# b4$ Ku4n 'au Ku4 nh thQ n$ ?
[9' fu9n 7au fu9 sau khi thu h'ch l mBt vi=c 7>t fuan t7)ng
nhFm chng h hJng v gi9m sot ch>t l2ng.
D Ong c(c h'( ch>t 1 chng n9< m?m v di=t vi sinh vt g<
h hJng 7au fu9. Ghng hn nh 1 chng n9< m?m ch' kh'ai t<3
hnh3 c 7t v mBt s 7au3 c kh(c3 ng4i ta th4ng dOng ch6 phdm
g"D "# -hid7ait ca aAit malic.3 phun dung dCch Y32bn l$n c<
ng'i 1]ng3 /D4 tu?n lE t78c khi thu h'ch. Zg4i ta c0n chng n9<
m?m kh'ai t< 5Fng anc'l n'nilic -G
^
"
X^
#". dng hKi.
D q 59' fu9n 5Pp c9i ng4i ta phun ch>t di=t n>m
pSntacl'nit7'5SnSn l$n 5Pp c9i t78c khi A6p v' kh'.
D q 59' fu9n chui tKi3 cam tKi ng4i ta phun thuc di=t n>m t'psin
D g.
R7'ng nhVng nWm g?n 1<3 ch>t di=t n>m 12c dOng nhi:u l
5SnlatS -G
X4
"
Xa
"
4
#
/
..
GBng h' mi$n [ang q&c 1I s9n Au>t ch6 phdm 59' fu9n
fu9 tKi c% t$n thKng mi l p7'tSAan. P7'tSAan l ch>t lJng khng mOi3
khng vC v khng 1Bc n$n khng 9nh hng t8i s&c kh'} ca ng4i ti$u
dOng. Zg4i ta nhong fu9 v' dung dCch p7'tSAan 7]i h'ng kh3 dung
dCch 5c hKi v t' thnh mng mJng 59' v= ng'i vJ fu9. gng
p7'tSAan c% t(c dLng gi9m tTn th>t khi l2ng fu9 t7'ng fu( t7Nnh 59'
fu9n3 gi9m c4ng 1B h h>p3 lm chm fu( t7Nnh ch@n n$n c% th
59' fu9n fu9 lu di hKn3 giV ngu<$n hKng vC tc nhi$n v thnh
ph?n dinh dkng ca fu9.
.2. H$% hc 65# chQ b#Qn 'au Ku4 nh thQ n$ ?
D G(c fui t7Nnh cng ngh= 1 ch6 5i6n 7au fu9 thnh c(c dng
s9n phdm kh(c nhau nh 1] hBp3 s>< kh3 72u vang fu9.. 1:u c?n
16n mBt s h'( ch>t.
q tWng hi=u fu9 ch' fu( t7Nnh 7!a sch ngu<$n li=u v m(<
m%c3 thi6t 5C ca nh m(< h'a fu9 ng4i ta dOng c(c h'( ch>t c% t@nh
s(t t7Ong mnh h'Mc c% t(c dLng td< 7!a ca'. !a ngu<$n li=u thN
dOng c(c h'( ch>t c% ch&a cl' h't 1Bng nh cl'7ua vi. q 7!a m(<
m%c3 thi6t 5C v lm v= sinh nh Ang ng4i ta dOng dung dCch Aot
h'Mc nat7icac5'nat.
q 5%c vJ c(c l'i fu9 kh% 5%c vJ nh mm3 c chua3 mng
moi cam3 fu@t h'Mc mBt s fu93 c c% vJ mJng nh c 7t3 kh'a
t<_ ng4i ta dOng dung dCch Za#". Zhong c(c l'i fu93 c n< v'
dung dCch Za#" n]ng 1B XD2n \Y D aY
Y
G t7'ng th4i gian t; XYD
/YY gi< -tu l'i fu93 c. thN vJ s` t7%c h6t. +au 1% s!a li 5Fng n8c
sch nhi:u l?n. [Fng c(ch n<3 c(c moi cam3 fu@t v fu9 s` sch h6t
vJ m vn giV ngu<$n hNnh t7ng 5an 1?u.
q ngWn ng;a sc 5i6n 1Ti mu 7au3 fu9 khi ch6 5i6n nh
chui 5C thm 1Sn3 c chua m>t mu 1J tKi3 cOi v9i thi:u m>t mu
t7Png 1tp_ ng4i ta dOng c(c ch>t chng 'Ai h'( nh +#
2
3 aAit asc'5ic
-Qi tamin G. aAit Aitic.
q tWng hKng vC ch' n8c fu93 fu9 1%ng hBp ng4i ta dOng aAit
Ait7ic -aAit chanh. h'Mc aAit malic -aAit t('.. Q8i 72u fu9 ng4i ta dOng
aAit Ait7tic3 aAit tact7ic -aAit nh'..
Q8i da chuBt3 c chua3 gi( 1p Aanh_ thN khng th thi6u aAit
aAStic. au d?m gi>m -gi>m l dung dCch aAit aAStic bn3 vC chua.
cOng v8i 14ng3 mui Wn v gia vC t' ch' s9n phdm c% hKng vC chua D
ng)t 7>t 1Mc t7ng v h>p dn. ,Ait aAStic c0n c% t(c dLng &c ch6
h't 1Bng ca vi sinh vt3 giV ch' s9n phdm 59' fu9n 12c di ng<.
R7'ng ch6 5i6n 7au fu93 7>t c?n ch6 5i6n c(c dng 5(n ch6
phdm 1 dc t7V ngu<$n li=u khi mOa thu h(i 7B.
q 59' fu9n 5(n ch6 phdm 7au fu9 ng4i ta dOng c(c h'( ch>t
c% th t' 7a +#
2
h'Mc dOng aAit 5Sn'ic3 aAit s'5ic v mui ca
chong.
*hi dOng +#
2
1 59' fu9n 5(n ch6 phdm3 ng4i ta n%i 5(n ch6
phdm 1I 12c sunfit h'(. "m l2ng +#
2
c% t(c dLng 59' fu9n l Y3X D
Y32n. ,Ait 5Sn'ic h'Mc nat7i 5Sn'at c% t(c dLng di=t vi sinh vt
mnh 1i v8i c(c l'i c chua. "m l2ng 1 c% t(c dLng di=t vi sinh
vt l Y3Yb D Y3Xn. Ong v8i hm l2ng ca' hKn s` lm ch' s9n phdm c%
vC n]ng3 ch(t d' h'( ch>t g< 7a.
,Ait s'5ic l ch>t 59' fu9n c(c 5(n ch6 phdm 7au fu9 c%
nhi:u u 1im hKn s' v8i +#
2
h'Mc aAit 5Sn'ic vN n% khng g<
1Bc ch' ng4i s! dLng v khng t' 7a hKng vC l ch' s9n phdm. +9n
phdm cng chua -1B P" cng nhJ. thN t(c dLng di=t vi sinh vt ca
aAit s'5ic cng mnh.
.1. )hnh Gh*n c%c =uD# t'$ng n5c b#[n nh thQ n$?
)hnh Gh*n =uD# )'$ng 1 <g n5c )q lT r
ZaGl 2\32 \\3a
ggGl
2
/3a XY3^
gg+#
4
X3\ 4\3Y
Ga+#
4
X32 /3~
*
2
+#
4
Y3^ 23b
GaG#
/
Y3X Y3/
gg[7
2
v c(c thnh ph?n
kh(c
Y3X Y32
)nng +D 3!L2 122
gui t7'ng n8c 5inU
\Yn 5: mMt t7(i 1>t l 5in. Rl l= giVa mui v n8c t7'ng n8c
5in l kh'9ng /|XYY t&c l c% /n mui t7'ng n8c 5in.
.2. l Ru cZ cung #Tn bbng =uD#?
+u hKn XYY m d8i l0ng 1>t t7'ng noi3 mJ mui [a man c%
mBt cung 1i=n lm 5Fng mui. Gng t7Nnh n< 12c t' dcng t; th6
ke X\. G(c chlnh th 1i$u khPc3 gi( 1n chOm t7S' t7?n v c9 16n
c(c gian ph0ng 1:u 12c lm 5Fng mui.
.3. s= thQ n$ [ cZ c$n b5= bbng =uD# <Qt t#nh?
yn d< thp thnh hNnh c'n 58m v fu>n 5ng s2i fuanh
d< thp 7]i 1Mt v' n8c mui 1m 1Mc. Z8c mui t; t; 5a< hKi v
1?u c(c s2i 5ng Au>t hi=n c(c tinh th mui. q2i ch' tinh th mui
Au>t hi=n khPp c(c s2i 5ng3 ta li chu<n sang n8c mui 1m
1Mc kh(c. +au kh'9ng XY ng< ta c% c'n 58m 5Fng mui k6t tinh3
t7ng 7>t 1tp.
.4. 0>ng =uD# l= <e= Kue nh thQ n$?
Zhi=t 1B ca n8c 1( l Y
Y
G. Z6u ch' mui Wn v' nhi=t 1B s`
gi9m Aung d8i Y
Y
G. m2i dLng t@nh ch>t n< 1 lm kSm fuS nh sauU
GPm fuS t7S v' 1cng n8c t7(i c< 7]i 1Mt c9 v' kha< 1( c%
1cng n8c 1( h' tan nhi:u mui Wn. R>t c9 ch' v' lm lnh. Z8c t7(i
c< s` nhanh ch%ng 1ng li thnh kSm fuS.
.!. Y +a$ n5c b#[n cZ =uD#?
[in c9 l fu$ hKng ca mui. gui Wn -ZaGl. chi6m abn c(c
l'i mui h' tan t7'ng n8c 5in. hi9 s! n6u chong ta t(ch 12c t>t c9
mui khJi n8c 5in 74i 79i 1:u t7$n lLc 1Ca thN l8p mui s` ca' t8i Xb/
m. G0n lm 5a< hKi t'n 5B n8c 5in thN 1(< 5in s` c% l8p mui d<
t8i ~Y m.
q tNm hi:u ngu]n gc ca mui t7'ng n8c 5in c(c nh kh'a
h)c 1I tn nhi:u cng s&c t; vi=c phn t@ch3 s' s(nh n8c 5in v nD
8c sng3 ch' 16n nghi$n c&u 1>t 1( sau cKn ma3 thm ch@ c0n
nghi$n c&u hng l't noi l!a nVa. Gui cOng h) 1I ph(t hi=n 7a 5@ mt
ca mui 5in. "'( 7a3 1i dKng t7'ng fu( t7Nnh lu di hNnh thnh
loc 5an 1?u 1I h' tan t>t c9 c(c l'i mui kh'(ng. q]ng th4i nham
thch thng fua fu( t7Nnh ph'ng h'( -nham thch 5C t(c 1Bng lu
ng< ca ma3 nPng3 gi% 5I' v vi sinh vt. 1I khng ng;ng 5C phn
gi9i v s9n sinh 7a c(c l'i mui3 sau 1% thS' c(c d0ng sng 1 7a 1i
dKng. Q< sng ng0i3 nham thch v c(c noi l!a d8i 1(< 5in ch@nh l
ngu]n gc cung c>p ch <6u c(c l'i mui ch' 5in c9.
.&. ?#[n -hQt nb= l Ru?
[in Gh6t nFm 5i$n gi8i PalSstin v z'7dan3 g)i l 5in
nhng thcc 7a [in Gh6t chl l c(i h] kh( l8n.
gMt 5Pc ca [in Gh6t c% sng z'7dan ch9< v'3 c0n mMt
Zam l c!a sng "asa. [in ch6t khng h: c% 14ng n8c thng v8i
5>t k 1i dKng n'. R; 5a' 14i na< n8c h] cha 5a' gi4 ch9< ng2c v:
hai c'n sng t7$n. Z8c t7'ng h] c% n]ng 1B mui ng< cng ca'3 d'
nFm t7'ng khu vcc c% kh@ hu ccc n%ng3 n$n n8c h] 5c hKi 7>t
nhi:u m l2ng mui li khng h: gi9m 1i. "i=n na< hm l2ng mui
ca [in Gh6t 1I 1t 16n 2/ 2bn3 t&c c& XY kg n8c h] thN c% 2
kg mui. q< cHng l n8c h] c% hm l2ng mui ca' nh>t th6 gi8i. '
hm l2ng mui ca' n$n s&c 1d< ca n8c kh( l8n 16n m&c c% th nFm
v;a phKi nPng v;a 1)c 5(' t7$n mMt 5in. QN hm l2ng mui fu(
ca' n$n t7; vi l'i 7'ng t9' 7a chng c% sinh vt n' c% th t]n ti
12c. G< cJ t7$n 54 h] cHng chl lK thK3 tha th8t c0n fuanh h] hi6m
khi chng c% 5%ng ng4i. QN v< chng c% c(i t$n n' th@ch h2p hKn
c(i t$n [in Gh6t.
.(. -ht l"ng n5c l c%c ngu;n <h%c nhau nh thQ n$?
Z8c 5a< hKi t@ch tL t7'ng kh@ fu<:n l kh( sch. *hi t7 v: t7(i
1>t d8i dng ma h'Mc tu<6t 7]i di chu<n t7$n mMt 1>t h'Mc ng>m
fua 1>t v: ph@a 5in3 n8c s` c% th$m tp ch>t m n]ng 1B v 59n
ch>t kh(c nhau tu vOng3 v tu giai 1'n ca chu t7Nnh.
Nc ma.
Ru< kh( tinh khi6t nhng n8c ma vn ch&a c(c kh@3 mBt s mui
tan v c9 nhVng ch>t 7Pn khng tan c% th c% t7'ng kh@ fu<n.
Nc trn mt t (sng sui)
Z8c ma ch9< t7$n mMt 1>t c% th ch&a aA@t vN ng'i vi=c 1I
h>p thL mBt s kh@ c% t@nh aA@t t7'ng kh@ fu<n -nh +#
2
3 G#
2
. n%
c0n h' tan c(c aA@t cac5'A<lic v cac5'n 1i'Ait sinh 7a d' fu( t7Nnh
phn hue thcc vt. Zg'i 7a n% c0n h' tan 12c c(c mui kh'(ng
gMp t7$n d0ng ch9<. Z8c aA@t n< s` h' tan 12c c(c mui v kh'(ng
gMp t7$n d0ng ch9<. Z8c aAit n< s` h' tan 12c mBt s fuMng thS'
ph9n &ng sauU
*,l+i
/
#
a
-7. 2"

-af. ^"
2
#-X. 2*

-af. 4"
4
+i#
4
-af.
,l
2
+i
2
#
b
-#".
4
-7.
-fSnspat. -Ga' lanh.
' v< n8c m>t d?n t@nh aAit.
Z8c t7$n mMt 1>t c0n c% th 5C nhiEm 5i vi sinh vt nVa.
Nc bin:
Z]ng 1B c(c i'n tan t7'ng n8c 5in l8n hKn nhi:u s' v8i n8c t7$n
mMt 1>t v n8c ng?mU
G(c ngu<$n nhn lU
D Z8c 5in 5a< hKi li$n tLc3 t7 li d8i dng ma v mang thS' ch>t
tan
D Z8c 1i cng Aa m8i 16n 5in s` cng h' tan nhi:u mui.
D ZhVng l2ng l8n fuMng 12c 1a t; 5: mMt fu9 1>t t8i c(c 1i dD
Kng d8i dng macma.
g)i ngu<$n t h'( h)c 1:u c% t7'ng c(c 1i dKng n$n 1i dKng
12c c'i nh mBt kh' fuMng l8n nh>t th6 gi8i. Z8c 1i dKng ch&a
kh'9ng 4Y t7i=u t>n ch>t 7Pn tan t7'ng mpi kilmSt khi n8c.
1gu:8n
tD
SD
tnt<=
3
1gu:8n
tD
SD tnt<=
3
1gu:8n
tD
SD tnt<=
3
Gl' 22.YYY.YY
Y
n1i 2/ [c Y32
Zat7i X2.YYY.YY
Y
*`m X2 mantan Y32
gagiS X.~YY.YYY +Pt X2 *7ipt'n Y32
mu hunh X.YYY.YYY Zhm X2 ZS'n Y3X
GanAi 4bY.YYY g'lip1Sn X2 Ga1imi Y3X
*ali 44.YYY +SlSn 4 Q'nf7am Y3X
[7'm \b.YYY Rhi6c / Sn'n Y3X
Gac5'n /2.YYY q]ng / hSmani Y3X
+t7'nti ^.YYY ,sSn / G7'm Y3Yb
[' b.~YY y7ani / Rh'7i Y3Yb
+ilic /.4YY ZikSn 2 +can1i Y3Yb
vl' X.bYY Qana1i 2 GhN Y3Y2
,g'n ~aY gangan 2 Rhue
ngn
Y3Y2
ZitK b^Y Ritan X hali Y3Y2
miti 2YY ,ntim'an Y3b [itmut Y3Y2
u5i1i X4Y G'5an Y3b Zi'5i Y3YX
Ph'tph' aY Ssi Y3b Rali Y3YX
't ~a S7i Y3b "Sli Y3YX
[a7i /b wt7i Y32 Qng Y3YYb
.,. s= =a nhRn t7$ nh thQ n$?
Z8c t]n ti t7'ng m< d8i dng hKi3 dng lJng v dng tinh th.
Rhng th4ng Y
Y
G n8c 1%ng 5Wng3 nhng t7'ng nhVng 1(m m<3 dO
D2Y
Y
G3 c(c ht n8c nhJ li ti vn th lJng. Ghl khi nhi=t 1B h Aung
D 4Y
Y
G3 n8c t7'ng 1(m m< m8i k6t tinh h'n t'n. + l2ng tinh th nD
8c t7'ng m< phL thuBc v' c(c ht nhn k6t tinh l c(c ht 5Wng
ch&a t7'ng 1%3 c0n g)i l m?m k6t tinh.
G(c nh kh'a h)c t; lu 1I ph(t hi=n tinh th 5c i'tua -,g. c%
c>u t' 7>t ging c>u t' ca c(c ht 5Wng n$n c% th dOng lm m?m
k6t tinh. Ghl v8i Xg ,g 1I t' 7a 12c t; XY
X2
XY
X~
t7ung tm k6t
tinh3 lm ngng tL mBt l2ng n8c l8n dng kh@ t' 7a ma h'Mc tu<6t.
[c 'tua l mBt h'( ch>t 7>t 1Pt3 vN v< c(c nh h'( h)c 1I
nghi$n c&u tNm c(c ch>t tha< th6 7} ti:n hKn 1% l chN 'tua -P5
2
.
X3b D 1i'AinaftalSn n8c 1( kh -G#
2
7Pn. v nhi:u ch>t hVu cK kh(c.
Ong c(c ch>t t7$n lm ma v8i 1i:u ki=n l t7$n t74i 1I c% sn
nhVng 1(m m<. Zg4i ta dOng m(< 5a< 1 7Pc c(c ch>t t7$n v'
m<.
Zh4 phKng ph(p n< ng4i ta 1I c&u mBt vL giS' t7]ng 5C hn
khi sPp thu h'ch3 tWng 1B dm khi mOa mng 5C lm ngu< h'Mc 5Pt
mBt cKn ma s8m 1 c% 5?u t74i fuang 1Ing t78c ng< hBi l8n.
G% nhVng kN 'l<mpic mOa 1ng3 ng4i ta 1I dOng phKng ph(p
n< 1 lm tWng l2ng tu<6t l$n t; XY Xbn. Z6u t@nh 12c h8ng gi%
v A(c 1Cnh 1ong 1Ca 1im 7Pc h'( ch>t3 c% th lm ma nhVng
1im ch(< 7;ng3 khi ng)n l!a m8i 5Ong l$n. [B lm nghi=p n8c G"m[
Zga 1I nhi:u l?n c&u hng nghNn hScta 7;ng i5S7i khJi th?n l!a.
... s= thQ n$ [ ngFn ngSa =a %?
Pc v' 1(m m< nhVng ht nhn k6t tinh khng nhVng
tha< t74i lm ma m c0n ngWn ng;a 12c ma 1(3 nhVng ht 5Wng 1ang
l8n d?n chudn 5C ch' ma 1(3 khng l8n l$n 12c nVa d' nhVng m?m
k6t tinh 5Fng h'( ch>t t7anh c8p 1B dm. G(c ht 5Wng nhJ li ti nhi:u
hKn3 nhng khng 1t 16n k@ch th8c ca ht ma 1(. R7$n 14ng 7Ki
Aung mMt 1>t chong 5C tan 7a v t7 thnh cKn ma 5Nnh th4ng.
"i=n na< 1I c% nhVng 7a 1a kh@ t2ng dc 5(' sc hNnh thnh
nhVng 1(m m< ch&a nhVng ht 5Wng. G(c t$n l!a v 1n ch&a h'(
ch>t 12c 1iu khin 1 5Pn t7ong 1@ch. Zh4 v< m nhi:u vOng
7Bng l8n c(c n8c ti$n ti6n 1I t7(nh 12c sc tn ph( ca ma 1( 1i v8i
mOa mng.
122. s= thQ n$ [ Gh% tan +Png =>?
+Kng mO3 th phm g< 7a nhVng vL tai nn 14ng thue3 14ng 5B
v 14ng khng.
Zg4i ta 7Pc h'Mc 5Pn v' kh%i sKng mO c(c l'i ht nMng c%
t@nh hot dm nh mui Wn -ZaGl. t7Bn v8i Ai mWng mCn3 c(c ch>t h't
1Bng 5: mMt3 c(c ch>t t@ch 1i=n...
ZhVng ht n8c lK lVng3 d< 1Mc t7'ng sKng mO khi gMp m?m
k6t tinh s` 1ng tL khi6n mt 1B ca chong t7'ng khng kh@ gi9m
d?n v cui cOng 7Ki Aung d8i dng nhVng ht n8c.
[$n cnh phKng ph(p h'( h)c3 ng4i ta c0n dOng c(c phKng ph(p
kh(c. g3 ng4i ta ph( sKng mO 5Fng m(< 5a< t7cc thWng. G(nh fut
ca m(< 5a< hot d0ng khng kh@ kh c(c l8p t?ng ca' Aung Aua
tan sKng mO. +n 5a< #7l< ca Ph(p ph( sKng mO 5Fng lu]ng khng
kh@ n%ng d' mBt h= thng tua 5in 1d< 7a3 h8ng v' 14ng 5Wng.