MY NHIU X TIA X

(XRD)
Nhm thc hin:

o Vn Thy
Trnh Th Qunh Nh
Hunh Minh Tr
Trng i hc khoa hc t nhin thnh ph H Ch Minh
B mn vt l ng dng
Lp cao hc quang in t kha 18
Gii thiu v tia X
Phn tch cu trc tinh th bng nhiu x
tia X - Cng thc Bragg
My nhiu x tia X
Cc phng php phn tch bng tia X
ng dng
u, nhc im.


NI DUNG
1845 1923
Nm 1895 Rntghen tnh
c pht hin ra tia X.
Nm 1901 ng t gii
Nobel
GII THIU V TIA X
Tia X c bc sng trong khong: n
Tnh cht:
- Kh nng xuyn thu ln.
- Gy ra hin tng pht quang mt s cht.
- Lm en phim nh, knh nh.
- Ion ha cc cht kh.
- Tc dng mnh ln c th sng, gy hi cho sc khe.
m
11
10

m
8
10

Ty thuc vo mc nng lng bt u

bc chuyn (t lp v L hay M) ta k hiu
cc vch K(anpha) hay K. Cc bc chuyn
t mc nng lng cao hn v lp v L, to
thnh cc vch L (L(anpha) chuyn t mc
M hay L chuyn t lp v N)

S pht sinh tia X
Nhiu x tia X Hunh quang tia X
Phn tch cu
trc rn, vt
liu
Xc nh hm lng
nguyn t c trong mu
Phng php phn tch bng tia X
PHN TICH CU TRUC TINH TH
BNG NHIU XA TIA X
Max von Laue: quan st v
gii thch hin tng nhiu x
tia X trn tinh th vo nm
1912. ng nhn gii Nobel
nm 1914 cho cng trnh ny.



W.H.Bragg v W.L.Bragg:
nhn gii Nobel nm 1915
cho s ng gp ca h trong
vic phn tch cu trc tinh
th bng tia X.

W.L. and W.H. Bragg
W.L.Bragg la ngi tre
nht at giai Nobel (nm
25 tui)
Max von Laue
Hiu quang trnh gia hai tia nhiu x trn hai mt P1 v P2 l:


CD BC+ = o
u o sin 2CA =
u o sin 2 : d hay =
o n =
u sin 2
n
d
=
c cc i nhiu x th
Trong : n l s nguyn l bc sng ca tia X
Vy ta c cng thc Bragg:

2sin
n
d

u
=

MY NHIU XA TIA X

Ngun tia X
Gi mu
Detector
H thng iu khin v thu
nhn thng tin
CU TAO C BN

Tia X c pht ra do s tng tc gia e nng
lng cao v bia kim loi.

Tia X pht ra bi ng phng tia X c bc sng thay i gin oan
NGUN TIA X
GI MU
Detector nhp nhy
Gas-filled proportional counters
CCD area detectors
Image plate
X-ray film
DETECTOR
Detector nhp nhy
Detector thng dng nht trong vic phn tch vt liu bi nhiu
x tia X
Detector c 2 thnh phn c bn
Tinh th pht ra nh sng thy (scintillates) khi tng tc vi
tia X
ng nhn Quang (PMT): chuyn nh sng thnh tn hiu
in.
NaI(Tl) scintillator
(very sensitive to
moisture) emits
around 4200
CsSb photocathode ejects electrons
gain ~5 per
dynode (total
gain with ten
dynodes is
5
10
~ 10
7
)
PHNG PHP PHN TICH TINH TH
BNG TIA X
Phng php Laue

Phng php n tinh th quay

Phng php nhiu x bt
Gi nguyn gc ti ca tia X n tinh th v thay i bc sng
ca chm tia X
Chm tia X hp v khng n sc c di ln mu n tinh th c
nh
nh nhiu x
gm mt lot
cc vt c
trng cho
tnh i xng
ca tinh th
Phng php LAUE
u
-Gi nguyn bc sng v thay i gc ti.
- Phim c t
vo mt trong ca
bung hnh tr c
nh.
- Mu n tinh th
c gn trn
thanh quay ng
trc vi bung
Phng php n tinh th quay
Chm tia X n sc ti s b nhiu
x trn 1 h mt nguyn t ca tinh th
vi khong cch gia cc mt l d khi
trong qu trnh quay xut hin nhng
gi tr tha mn iu kin Bragg
Tt c cc mt nguyn t song song
vi trc quay s to nn cc vt nhiu
x trong mt phng nm ngang.

- S dng vi cc mu l a tinh th
- S dng
mt chm tia
X song song
hp, n
sc, chiu
vo mu
- Quay mu v quay u thu
chm nhiu x trn ng trn
ng tm
Ph nhiu x s l s ph thuc ca cng
nhiu x vo 2 ln gc nhiu x (2).
Phng php nhiu x bt
- i vi cc mu
mng mng, cch
thc thc hin c mt
cht khc, ngi ta
chiu tia X ti di
gc rt hp ( tng
chiu di tia X tng
tc vi mng mng),
gi c nh mu v
ch quay u thu.
Phng php nhiu x bt cho php xc nh
thnh phn pha, t phn pha, cu trc tinh th (cc
tham s mng tinh th) v rt d thc hin...
NG DNG
My nhiu x tia X dng phn tch
cu trc tinh th rt nhanh chng v
chnh xc, ng dng nhiu trong vic
phn tch cc mu cht, s dng trong
nghin cu, trong cng nghip vt liu,
trong ngnh vt l, ha hc v trong cc
lnh vc khc.
Cu trc ca cc
nhn t nano vng
hin r nh php
phn tch cu trc
tinh th di tia X.
l cng vic
cha tng c do
Roger Kornberg v
cc ng nghip
thc hin .
Theo , cc nh
nghin cu ln
u tin vn bc
mn cu trc phn
t nano vng.
Mt s hnh nh
Cu trc tinh th v ph nhiu x tia X ca vt liu LaOFeAs
Mt s hnh nh
Cu trc tinh th ca mng mng VO
2

Mt s hnh nh
u im

Tin hnh o trong mi trng bnh
thng
Chp nhanh, chp r nt (da trn mt
loi detector hin i c th m ti 1
photon m khng c nhiu v mt thut
ton c th phc hi li c nh ca mu.)
Chp c cu trc bn trong cho hnh
nh 3D v c th chp cc linh kin kch
c di 50 nm, cu trc nhiu lp.
Mc tin.
U, NHC IM