Tr­êng ®¹i häc kü thuËt c«ng nghiÖp th¸i nguyªn

Khoa ®iÖn tö - Bé m«n Kü thuËt ®iÖn tö

----o0o----
 Ch­¬ng I

C¬ së ®¹i sè logic vµ c¸c phÇn

tö logic c¬ bản
 I. CƠ sỞ ®¹i sè logic (®¹i sè boole)

Trong m¹ch sè c¸c tÝn hiÖu th­êng cho

ë hai møc ®iÖn ¸p 0(v) vµ 5(v). Những
linh kiÖn ®iÖn tö dïng trong m¹ch sè lµm
viÖc ë mét trong hai tr¹ng th¸i (ON hoÆc
OFF). Do vËy ®Ó m« ta m¹ch sè ng­êi ta
dïng hÖ nhÞ ph©n (Binary) hai tr¹ng th¸i
trong m¹ch ®­îc m· ho¸ t­¬ng øng lµ "1"
hoÆc "0". HÖ nhÞ ph©n thÓ hiÖn ®­îc
tr¹ng th¸i vËt lý mµ hÖ thËp ph©n kh«ng
thÓ hiÖn ®­îc.
M«n ®¹i sè mang tªn ng­êi s¸ng lËp
 I.1. C¸c kh¸i niệm cơ bản
I.1.1. TÝn hiệu số
U Møc logic cao UH: 5 ≥ UH ≥ 2 (v).
Ký hiệu là “1”

5
1 1 1 UH
2
Không xác định
0,8
0 0 0 0 UL t
0

Mức logic thÊp UL: 0,8 ≥ UL ≥ 0(v).

Ký hiệu là “0”
•Như vậy:
TÝn hiệu số là những tín hiệu gi·n
đoạn mà:
 Biên độ của nó chỉ có hai giá trị là
mức cao UH và mức thấp UL.
Thời gian chuyển từ mức cao xuống
mức thấp và ngược lại rất ngắn cã thể
coi là tức thời
I.1.2. Biến và hàm logic
x1
x2 Hµm logic:
Biến logic
xn f Y = f( x1, x2, …xn )
Xi = 0 hoặc y
y = 0 hoặc 1
1
Như vậy:
 BiÕn logic: Đ¹i l­îng biÓu diÔn b»ng ký hiÖu
nµo ®ã chØ lÊy gi¸ trÞ "1" hoÆc "0".
 Hµm logic: BiÓu diÔn nhãm c¸c biÕn logic liªn
hÖ víi nhau th«ng qua c¸c phÐp to¸n logic, mét
hµm logic cho dï lµ ®¬n gian hay phøc t¹p còng
chØ nhËn gi¸ trÞ hoÆc lµ "1" hoÆc lµ "0".
C¸c phÐp to¸n logic: Cã 3 phÐp to¸n
c¬ bản. D = 1 : ĐÌn
s¸ng
PhÐp nh©n (vµ) - kÝ hiÖu lµ AND.
D = 0 : ®Ìn tắt
PhÐp céng (hoÆc) - kÝ hiÖu lµ OR.
xi = 1 : CT
PhÐp phñ ®Þnh (®ảo) - kÝ hiÖu lµ NOT
x x đãng
x1 2 1 R
D
+
x D xi = 0 : CT hở
D
+ E 2 + x
E E

D = x1. x2 D = x1+x2 D
D = 1 khi: x1= D = 1 khi:x1=1 hoặc x2=1
 I.2. BiÓu diÔn biÕn vµ hµm logic:
I.2.1. Biểu diễn bằng đại số
 BiÓu diÔn mối quan hệ cña hµm l«gic víi biÕn
logic th«ng qua c¸c phÐp to¸n logic: AND, OR,
NOT.
 Cã hai d¹ng giai tÝch ®­îc sö dông lµ:

• TuyÓn
 D¹ng tuyÓn: Hµmkh«ng chÝnh
®­îc cho quy
d­íi d¹ng tæng cña tÝch
c¸c biÕn. f(X,Y,Z) = X .Y . + X Y Z + X YZ + XZ (1.1)

Sè h¹ng Sè h¹ng
NÕu mçi sè h¹ng kh«ng chøa ®Çy ®ñ mÆt c¸c
biÕn hay phñ ®Þnh cña chóng  D¹ng tuyÓn
kh«ng chÝnh quy
• TuyÓn chÝnh quy
f(X,Y,Z) = X .Y .Z + X Y Z + X YZ + XYZ (1.2)
số hạng số hạng
Mçi sè h¹ng được gọi lµ một mintec ( ký hiệu
lµ m )
f(X,Y,Z) = X .Y .Z + X Y Z + X YZ + XYZ
= m0 + m1 + m3 + m7 (1.3)

• Nhận xÐt: Từ (1.3) ta thấy để F = 1 thi chỉ

cần Ýt nhất một số hạng của nã nhận gi¸ trị 1.
Muốn một số hạng nµo đã bằng 1 thi tất cả c¸c
thừa số trong số hạng đã phải đồng thời bằng 1.
Thực vậy: f(X,Y,Z) = 1 thi m0 =1 hoặc m1 =1
hoặc m =1 hoặc m =1.
hó ý: cã thể biÓu diÔn tuyÓn chÝnh quy d¹ng sè.
f(X,Y,Z) = X Y Z + X Y Z + XYZ + X Y Z + X Y Z
f(X,Y,Z) = Σ (m1,m2,m3,m5,m7) (1.4)

(t¹i c¸c gi¸ trÞ tæ hîp 1, 2, 3, 5, 7 cña biÕn vµo

hµm nhËn trÞ "1")
m X Y Z Y = F(X,Y,Z)

1 0 0 1 1 F(0,0,1)
2 0 1 0 1 F(0,1,0)
3 0 1 1 1 F(0,1,1)
5 1 0 1 1 F(1,0,1)
7 1 1 1 1 F(1,1,1)
D¹ng hội:
µm ®­îc cho d­íi d¹ng tÝch cña tæng c¸c biÕn.
• Héi kh«ng chÝnh quy
f(x,y,z) = (X +Y).(Y + Z ).(X +Y
+Z) (1.5)

Thõa sè Thõa sè

NÕu mçi thõa sè kh«ng chøa ®Çy ®ñ mÆt c¸c

biÕn hay phñ ®Þnh cña chóng  D¹ng héi
kh«ng chÝnh quy
• Héi chÝnh quy
f(x,y,z) = (X + Y +Z).(X+ Y + Z ).(X +Y
+Z) (1.6)
Thõa sè Thõa sè

Mçi Thõa sè ®­îc gäi lµ mét Maxtec ( ký hiÖu lµ

m)
f(x,y,z) = (X + Y +Z).(X+ Y + Z ).(X +Y
= m 6 M2 M4
+Z)

• Nhận xÐt: Từ (1.6) ta thấy để F = 0 thi chỉ

cần Ýt nhất một Thõa sè của nã nhận gi¸ trị 0.
Muốn một Thõa sè nµo đã bằng 0 thi tất cả c¸c số
h¹ng trong Thõa sè đã phải đồng thời bằng 0.
Thực vậy: f(X,Y,Z) = 0 thi m6 =0 hoặc M2 =0
hoặc M4 =0
hó ý: cã thể BiÓu diÔn hội chÝnh quy d¹ng sè.
f(x,y,z) = (X + Y +Z).(X+ Y + Z ).(X +Y
+Z)
f(x,y,z) = П(m6M2M4)

¹i c¸c tæ hîp biÕn 2, 4, 6 hµm logic nhËn trÞ "0" )

STT X Y Z Y = F(A,B,C)

2 0 1 0 0 F(0,1,0)
4 1 0 0 0 F(1,0,0)
6 1 1 0 0 F(1,1,0)
I.2.2. Biểu diễn bằng bảng trạng th¸i ( bảng sự
thật)
 BiÓu diÔn mối quan hệ của hµm vµ biÕn logic
th«ng qua mét bang.
Giả sö hàm cã n biÕn thi bảng cần cã (n+1) cét
vµ 2n hµng
+ (n+1) cét → (n) biÕn + (1) gi¸ trÞ hµm.
+ 2n hµng → 2n tæ
A hîpB gi¸f(A,B)
trÞ biÕn.
VÝ dô: Hµm cã
0 0 0
hai biÕn - bảng
thËt gåm cã 3 0 1 1
cét, 4 hµng. 1 0 1
f(A,B) = A + B 1 1 1
 f(A,B,C) = A + B + C C¸c biến vào Hµm ra

A B C f(A,B,C)
Tổ hợp c¸c gi¸ 0 0 0 0
trị của biến vµo 0 0 1 1
(23 =8)
0 1 0 1

Nhận xÐt: 0 1 1 1
1 0 0 1
Phương ph¸p nµy tuy
1 0 1 1
đơn giản, dễ lµm
1 1 0 1
nhưng dµi vµ cồng 1 1 1 1
kềnh
I.2.3. Biểu diễn bằng bảng c¸c n« ( bảng
Karnaught)
 BiÓu diÔn mối quan hệ của hµm ra víi c¸c biÕn
vµo th«ng qua một bảng .
Bảng cã đặc điểm: Gồm c¸c « vu«ng gép lại với
nhau thµnh hinh vu«ng hoặc hinh chữ nhật.
Giả sö hµm cã n biÕn thi bảng cần cã 2n «:
+ Mỗi « tương ứng với một tổ hợp biến
+ c¸c « kÒ nhau, hoÆc ®èi xøng nhau chØ kh¸c
nhau 1 gi¸ trÞ cña biÕn.
+ Trong mỗi « ghi gi¸ trị thực của hµm tại tổ hợp
biến đã
 Vd: Hàm 3 biến

C B C
F

Hai cạnh này trùng nhau Hai cạnh này trùng nhau
Vd: Hàm 4 biến
F

Giá trị của hàm bằng 1 tại tổ hợp 0 111

 Vd: Hàm 6 biến
F E D
Y

Trục đối xứng

I.2.4. Mối quan hệ giữa các cách biểu diễn hàm
logic
Tìm mối quan hệ giữa D và các xi
D = 1 : Đèn sáng
x1 x3 D = 0 : Đèn tắt
+
xi = 1 : CT đóng
U x2 x4 D
xi = 0 : CT hở

D = (x1+x2 ) x1 x3
(x3+X4)
+

U x2 x4 D
 Bảng trạng thái
x1 x3 X1 X2 X3 X4 D
+ 0 0 0 0 0
U x2 x4 D 0 0 0 1 0
0 0 1 0 0
0 0 1 1 0
0 1 0 0 0

X3X4 0 1 0 1 1
0 1 1 0 1
00 01 11 10
X1X2 0 1 1 1 1

00 0 0 0 0 1 0 0 0 0
1 0 0 1 1
01 0 1 1 1 1 0 1 0 1
11 0 1 1 1 0 1 1 1
1
1 1 0 0 0
10 0 1 1 1
1 1 0 1 1
1 1 1 0 1
Bảng các nô
1 1 1 1 1
 I.3. Tèi thiÓu ho¸ c¸c hµm logic
.3.1.Ph­¬ng ph¸p ®¹i sè
®æi biÓu thøc logic dùa trªn c¬ së tÝnh chÊt cña ®¹i sè Boo
¬ së tÝnh chÊt cña ®¹i sè Boole.

 Luật ho¸n vÞ: x+y = y+x xy = yx

Luật kết hợp: x+y+z = (y+x)+z xyz =
(xy)z = x(yz)
 Luật phân phối: x(y+z) = xy+xz
ĐÞnh lý Demogran: Đảo cña mét tæng b»ng
tÝch c¸c ®ảo,X®ảo
+ Y = Xcña
.Y mét tÝch
X .Y =b»ng
X + Y tæng c¸c
®ảo
f[xi ,•,+ ] = f[xi ,+ ,• ]
 Luật phủ định: X =0 ⇒ X =1
X =1 ⇒ X =0

X =X

Tính chất của phép cộng: Tính chất của phép nhân:

X + X =X X X =X
X + X =1 X X =0
X + 0 =X X 0 =0
X + 1 =1 X 1 =X
Ví dụ
x1 x1 x1
+ +
U x2 x3 D U x2 x3 D

D = x1x1+x1x3 +x2 x3+X1X2

D = x1+x1x3 +x2 x3 +X1X2 =X1(1 +X3 + X2 )+ x2 x3 =

X1+ x2 x3

Ví dụ F = X +X Y
⇒ F = X (1 + Y ) + X Y = X + XY + X Y = X + Y ( X + X )
F = x +Y
I.3.2.Ph­¬ng ph¸p bảng các nô
 Biểu diễn hàm bằng bảng c¸c n«
Thùc hiÖn nhãm c¸c « t¹i ®ã hµm nhËn
trÞ "1" hoÆc "0" kÒ nhau hoÆc ®èi xøng
thành hình vuông hoặc hình chữ nhật (khi viÕt
hµm d¹ng tuyÓn ta nhãm c¸c « cã gi¸ trÞ
"1", d¹ng héi nhãm c¸c « cã gi¸ trÞ "0"). Sao
cho:
 Sè « trong mét nhãm phải lµ tối đa và thỏa
mãn 2n ô
 Số các nhóm phải ít nhất và độc lập với nhau
 Chú ý:
 Mét « cã thÓ tham gia vµo nhiÒu nhãm
d¸n.
 C¸c « t¹i ®ã gi¸ trÞ hµm kh«ng x¸c
Trong mét nhãm d¸n c¸c biÕn cã trÞ thay
®æi ta lo¹i, c¸c biÕn cã trÞ kh«ng ®æi ta giữ
lại
 Khi viÕt hµm logic d­íi d¹ng tuyÓn c¸c biÕn
cßn l¹i nhËn trÞ "1" ta giữ nguyªn, nhËn trÞ
"0" ta lÊy phñ ®Þnh,
 Khi viÕt hµm logic d­íi d¹ng héi thì ng­îc l¹i.
 Hµm logic tối giản cã sè sè h¹ng hay thõa sè
chÝnh b»ng sè nhãm d¸n.
Ví dụ: Tèi giản hµm logic b»ng bảng c¸c n« sau:
D¹ng tuyÓn D¹ng hội
FT X2X3 FH X2X3 II
00 01 11 10 00 01 11 10
X1 X1
0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 I

1 1 1 1 I
1 1 1 1 1 1
I
II
FT = X 1 + X 2 X 3 FH = ( X 1 + X 2 )( X 1 + X 3 )

FH =( X 1 + X 2 )( X 1 + X 3 )
⇒FH = X 1 X 1 + X 1 X 3 + X 1 X 2 + X 2 X 3
⇒FH = X 1 + X 2 X 3 = FT
í dụ: Tèi giản hµm logic b»ng bảng c¸c n« sau:

F
CD
00 01 11 10
AB
00 1 1 0 1
01 1 1 0 1
11 0 0 0 0
10 1 1 1 1
D¹ng tuyÓn

III
FT CD
AB
00 01 11 10
I = AB
00 1 1 0 1
II
01 1 1 0 1
II
II = AD
11 0 0 0 0 III = AC
10 1 1 1 1

I
FT = I + II + III = AB + AD + AC
 D¹ng hội

FH CD
00 01 11 10
AB
00 1 1 0 1
I I = ( A + B)
01 1 1 0 1 I
II = ( A + C + D)
11 0 0 0 0 I
10 1 1 1 1

FH = I .II = ( A + B )( A + C + D )
 FH =I .II =( A +B )( A +C +D )

⇒FH =AA +AC +A D +B A +BC +B D

⇒FH = AC + A D + A B + A BC + A BC + A B D + A B D

⇒FH =AC +A D +A B =FT

Nhận xÐt
 F= FT = FH
 Sè « trong một nhãm d¸n cµng nhiÒu thì

sè biÕn bÞ lo¹i cµng tăng (2 « - lo¹i 1 biÕn,

4 « - lo¹i 2 biÕn ... 2m « - lo¹i m biÕn) khi đó
hàm càng đơn giản.
í dụ: Tèi giản hµm logic b»ng bảng c¸c n« sau:

F
CD 10
00 01 11
AB
00 0 1 x 0
01 x 1 1 0
11 0 0 1 x
10 x 1 0 0
D¹ng tuyÓn

I
F
CD 10
00 01 11
AB
00 0 1 x 0
I = AD
01 x 1 1 0 II = A BC
11 0 0 1 x
10 x 1 0 0
III = ABC
II
III

F = I + II + III = AD + A BC + ABC
Có thể nhóm theo cách khác , mà kết quả hàm không thay đổi

II
I
F
CD 10
00 01 11
AB
00 0 1 x 0
I = AD
01 x 1 1 0 II = BC D
11 0 0 1 x
10 x 1 0 0
III = BCD

II III

F = I + II + III = AD + BC D + BCD
 D¹ng hội
II
F
CD 10
00 01 11
AB
00 0 1 x 0 I=D
01 x 1 1 0
II = ( B + C )
11 0 0 1 x
10 x 1 0 0 III = ( A + B + C )
I III I
II

F = I .II .III = D( B + C )(B + C )( A + B + C )

II.c¸c hÖ thèng sè ®Õm th­êng sö dông trong
kü thuËt sè.

II.1. HÖ thËp ph©n (Decimal Number System)

*CÊu t¹o : Dïng 10 chữ sè 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 ®Ó
biÓu diÔn con sè ®Õm vµ tÝnh to¸n.
* TÝnh chÊt: Khi cã mét sè ®Õm ®­îc viÕt bëi hÖ c¬ sè
10 mµ cã 2 chữ sè bÊt kú kÒ nhau vµ gièng nhau thì
chữ sè bªn tr¸i cã gi¸ trÞ gÊp 10 lÇn chữ sè bªn phải.
* Khả năng thao t¸c to¸n häc: cã thÓ thùc hiÖn mäi
phÐp to¸n +, -, *,÷ c¸c phÐp to¸n ®¹i sè.
* Mäi sè ®Õm hÖ 10 ®Òu cã thÓ t¸ch thµnh tæng c¸c
sè luü thõa c¬ sè 10.
VÝ dụ :
[3434,256]D = [3.10 3 + 4.10 2 + 3.101 + 4.10 0 + 2.10 −1 + 5.10 −2 + 6.10 −3 ]D
II.2. HÖ nhÞ ph©n (Binary number System)
* CÊu t¹o: ChØ dïng hai chữ sè "0" vµ "1" ®Ó biÓu diÔn
sè ®Õm vµ tÝnh to¸n.
*TÝnh chÊt: Khi cã mét sè ®Õm ®­îc viÕt bëi hÖ c¬ sè 2
cã hai chữ sè bÊt kú kÒ nhau vµ gièng nhau thì chữ sè
bªn tr¸i cã gi¸ trÞ gÊp 2 lÇn chữ sè bªn phải.
* Khả năng thao t¸c to¸n häc: RÊt thÝch øng víi c¸c phÐp
to¸n trong ®¹i sè logic.
* Mäi sè ®Õm hÖ c¬ sè 2 (nhÞ ph©n) ®Òu cã thÓ t¸ch
thµnh tæng c¸c sè luü thõa c¬ sè 2.
VÝ dô:[10101,11]B = [1.2 4 + 0.2 3 + 1.2 2 + 0.21 + 1.2 0 + 1.2 −1 + 1.2 −2 ]B
PhÐp céng hai sè nhÞ ph©n:
+ 1 = 1.
+0=0
+0=1
+ 1 = 0 → nhí 1 göi lªn phÐp céng bÝt cao h¬n tiÕp theo.
+ 1 + 1 = 1 → nhí 1 göi lªn phÐp céng bÝt cao h¬n tiÕp the
hÝ dô : Sè nhí 0010 1110
Sè h¹ng thø nhÊt 0101 0111
Sè h¹ng thø hai 1001 0101
Tæng 1110 1100
hÐp trõ hai sè nhÞ ph©n:
0 = 0.
1 = 0.
0 = 1.
1 = 1 → nhí 1 (m­în) göi lªn phÐp trõ bÝt cao h¬n tiÕp theo
1 - 1 = 1 → nhí 1 (m­în) göi lªn phÐp trõ bÝt cao h¬n tiÕp th
hÝ dô: Sè m­în 1 1 0 0 1. 0 0
Sè bÞ trõ 1 0 0 1 1. 0 1
Sè trõ 1 1 0 0. 1 0
HiÖu sè 0 0 1 1 0. 1 1
* PhÐp nh©n hai sè nhÞ ph©n: 101
0.0 = 0. 110
x 000
1.0 = 0 + 101
0.1 = 0 101
.
1.1 = 1 11110
*PhÐp chia hai sè nhÞ ph©n: 1000 11 101
000 0111
VÝ dô: 35/5 = 7
1000
101
11 1
10 1
1 01
1 01
0
*CÊu t¹o.:Dïng 16 ký hiÖu : 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, A,
B, C, D, E, F ®Ó biÓu diÔn con sè ®Õm vµ tÝnh to¸n.
* TÝnh chÊt:
Khi cã mét sè ®Õm ®­îc viÕt bëi hÖ c¬ sè 16 mµ cã 2
chữ sè bÊt kú kÒ nhau vµ gièng nhau thì chữ sè bªn tr¸i
cã gi¸ trÞ gÊp 16 lÇn chữ sè bªn phải.
* Khả năng thao t¸c to¸n häc:
Thùc hiÖn mäi phÐp to¸n +, - , *, ÷ vµ c¸c phÐp to¸n
logic.
* Mäi sè ®Õm hÖ 16 ®Òu cã thÓ viÕt b»ng tæng c¸c sè
lòy thõa c¬ sè 16.
ThÝ dô :
4. ChuyÓn ®æi giữa c¸c hÖ ®Õm
uyÓn ®æi sè thËp ph©n sang sè nhÞ ph©n ( HÖ 10 2)
Ý dô: ChuyÓn ®æi [254]10 =[ ? ]2.

KÕt qua [254]10 = [1111 1110]2

huyÓn ®æi sè thËp ph©n sang Hexa:

254 16
14 15 16
E 15 0
F
Õt quả :
54]10 = [FE]16 =[1111 1110]2

huyÓn ®æi sè nhÞ ph©n sang Hexa:

 
1011
 1101  = [BDF]16
 1111
 B D F 2
*C«ng thøc chung ®Ó tÝnh gi¸ trÞ sè ®Õm :

NC = An.Cn + An-1 .Cn-1 + An-2 .Cn-2

+...+ A0C0+ A1.C-1 + A2.C-2 +...+ An.C-n

Trong ®ã: C: Lµ c¬ sè.
n: VÞ trÝ cña sè.
(A3 A2 A1 A0) → n = 3
ThÝ dô:
+ N10 = 1999 = 1.103 +9.102 +9.101 +9.100

+ N2 = [101101.01]2
= [1.25 +0.24 +1.23+1.22 +0.21 +1.20 +0.2-1
HÖ 10 HÖ 16 HÖ 2
0 0 0000
1 1 0001
2 2 0010
3 3 0011
4 4 0100
5 5 0101
6 6 0110
7 7 0111
8 8 1000
9 9 1001
... ... ...
255 FF 1111 1111
 III. c¸c phÇn tö logic c¬ bản

C¸c phÇn tö logic c¬ bản là c¸c phÇn tö

thực hiện các phÐp to¸n c¬ bản cña ®¹i sè

logic
Cấu tạo b»ng c¸c m¹ch kho¸ ®iÖn tö

(Tranzitor hoÆc IC) dưới dạng tích hợp.

C¸c phÇn tö này có một hoặc nhiều đầu vào và chỉ

có một đầu ra
 III.1.PhÇn tö phñ ®Þnh logic (phÇn tö đảo -
NOT).
- PhÇn tö phñ ®Þnh cã 1 ®Çu vµo biÕn vµ 1 ®Çu ra
thùc hiÖn hµm phñ ®Þnhx logic: FNOT =

X FNOT X 1 1 1
X FNOT t
0 0
0 1
FNOT 1 1 0 1
1 0 t
0 0
Ký hiÖu Bảng tr¹ng th¸i Giản ®å ®iÖn ¸p minh ho¹

Ta thấy FNOT = 1 khi x = 0 hoÆc ng­îc l¹i FNOT = 0 khi

x = 1.
 +
_ +E

EC 1,6K 130 Ω
RC 4K
C IC T4
RB Ur
B T
Uv T2 FNOT
IB X T1
E T3
IB
4K
M¹ch kho¸ (®ảo ) dïng tranzitor
 Lµ phÇn tö cã ít nhất từ hai ®Çu vµo biÕn trở lên
vµ mét ®Çu ra thùc hiÖn hµm nh©n logic :FAND = x1
x2 x3 ... xn
FAND = 1 khi vµ chØ khi tÊt cả c¸c biÕn xi nhËn trÞ 1.
FAND = 0 khi Ýt nhÊt 1 trong c¸c biÕn
X
xi nhËn trÞ 0
X1 X2 FAND 1
X1
FAND = 0 1 0 1 t
X1.X2 X2
X2 0 0 0
0 1 0 1 0 1 t
0 1 0 FAND
ký hiÖu quy ­íc
1 0 0 0 1 0 1 t
Bảng tr¹ng th¸i 1 1 1 Giản ®å thêi gian

Chú ý: Với các phấn tử NAND có nhiÒu ®Çu vµo thì khi
sử dụng c¸c ®Çu nào kh«ng dïng phải ®­îc nèi víi mức 1
®Ó tr¸nh nhiÔu víi c¸c ®Çu vµo kh¸c ®ang lµm viÖc.
 +E

R1
X1 D1
FAND
X2
A X 1 =0, X 2 =1
D2 X =0, X =1
Khi  2 1
R2

X 1 =0, X 2 =0
®å nguyªn lý m¹ch AND dùa trªn ®i«t Nhờ E qua phân áp R1
Khi x1 = x2 = 1, c¸c
R2 cã UA > 0 c¸c ®i«t
®i«t D1 D2 ®Òu kho¸, D1 D2 ®Òu më, ®iÖn
lóc ®ã ¸p ra ë møc thÊp (cì
E
UA = .R 2 ë thÕ cao
R1 + R 2 b»ng sôt ¸p thuËn cña
®i«t)  FAND =0
 FAND = 1
 Lµ phÇn tö cã ít nhất từ hai ®Çu vµo biÕn trở lên
vµ mét ®Çu ra thùc hiÖn hµm cộng logic :For = x1 +
x2 + x3 ...+ xn
FOR = 1 khi Ýt nhÊt 1 trong c¸c biÕn xi nhËn trÞ 1
FOR = 0 khi vµ chØ khi tÊt cả c¸c biÕn xi đều nhËn
X1
trÞ
X 0 X1 X2 FOR t
1 FOR 0 1 0 1 0 1
X2 X2
0 0 0
0 1 0 1 0 1
X1 FOR 0 1 1 FOR
X2 1 0 1 0 1 0 1 0 1 01
ký hiÖu quy ­ícBảng1tr¹ng
1 th¸i
1
Giản ®å thêi gian
Chú ý: Với các phấn tử OR có nhiÒu ®Çu vµo thì khi sử
dụng c¸c ®Çu nào kh«ng dïng phải ®­îc nèi víi mức 0 ®Ó
tr¸nh ®­îc nhiÔu víi c¸c ®Çu vµo kh¸c ®ang lµm viÖc.
 D1
X1
X2 A
FOR
D2
R

S¬ ®å nguyªn lý m¹ch OR dùa trªn ®i«t

• Khi x1 = x2 = 0 c¸c ®i«t D1, D2 ®Òu kho¸, trªn

R kh«ng cã dßng ®iÖn UA = 0  FOR = 0.

• Khi Ýt nhÊt mét ®Çu vµo cã xung d­¬ng ®i«t t­
¬ng øng më t¹o dßng trªn R do ®ã UA ë møc cao 

FOR = 1
 III.4. PhÇn tö vµ phñ ®Þnh (NAND)
Lµ phÇn tö nhiÒu ®Çu vµo biÕn, mét ®Çu ra thùc hiÖn
hµm logic vµ - =
FNAND x1®Þnh:
phñ x2... xn

ND
= 0 khi tÊt cả c¸c ®Çu vµo biÕn cã trÞ 1.

ND
= 1 trong c¸c tr­êng hîp cßn l¹i.
X1
X1 X1 X2 FNAND
FNAND 0 1 0 1 0 1 t
X2
X2 0 0 1 0 1 0 1 0 1 t
ký hiÖu quy ­íc 0 1 1 FNAND

X1 1 0 1 1 0 1 0 1 t
FNAND
1 1 0 Giản ®å thêi gian
X2 FAND
Bảng tr¹ng th¸i
 III.4. PhÇn tö hoặc - phñ ®Þnh (NOR)
Lµ phÇn tö nhiÒu ®Çu vµo biÕn, mét ®Çu ra thùc hiÖn
FNO R - =
hµm logic hoặc x1 +
phñ x2 ... + xn
®Þnh:

OR = 1 khi tÊt cả c¸c ®Çu vµo biÕn cã trÞ 0.

X1 FNOR
ND
= 0 trong c¸c tr­êng hîp cßn l¹i.
X1 X2
X1 X2 FOR
t X1
FNOR
0 0 1 X2
t X2
0 1 0 FNOR ký hiÖu quy ­íc
1 0 0 t
1 1 0 X1 FNOR
Giản ®å thêi gian
Bảng tr¹ng th¸i X2 FOR
III.5. Chú ý:
 Trong thực tế các phần tử logic cơ bản
không tồn tại ở dạng độc lập riêng lẻ mà nó được
tích hợp trong một IC. Thông thường mỗi IC
chứa 4 phần tử cùng loại.
 Vì vậy khi có hàm logic tối giản ta nên đưa
hàm về dạng có số các linh kiện ít nhất
 Trong các mạch logic người ta thường sử
dụng các phần tử NOR hoặc NAND. Vì một
trong hai phần tử này có thể thay thế cho các
phần tử logic khác.
14 13 12 11 10 9 8 14 13 12 11 10 9 8
+U +U

74LS02 74LS08

GND GND
1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7

Chiều thứ tự chân của IC

14 13 12 11 10 9 8 14 13 12 11 10 9 8
+U +U

74LS00 4011

GND GND
1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7
 NAND thay thế cho các phần tử logic khác.
X1

x1 x2
X2
 NAND thay thế cho NOT

X X X
X

 NAND thay thế cho OR

X X1
X X 1 + X2 1

1
X
X 1 + X 2 = x1 x2 x1 x2
2
X X2
2
 NAND thay thế cho NOR
X X1
X
x1 + x2 1
x1 x2
1

X
2 x1 + x2 = x1 x2 X X2 x1 x2
2

 NAND thay thế cho AND

X1
X
X1 . x1 x2 x1 x2
1
X X2
X2
x1 x2 = x1 x2
2
 NOR thay thế cho các phần tử logic khác.
X1
x1 + x2
X2
 NOR thay thế cho NOT
X X
X X

 NOR thay thế cho OR

X1 x1 + x2
X1 X 1 + X2 x1 + x2
X2 X2

x1 + x2 = x1 + x2
 NOR thay thế cho AND
X1
X1 x1
X1.X2
X2 X2
x1 + x2
x1 x2 = x1 x2 = x1 + x2
x2

 NOR thay thế cho NAND

x1
X1
x1 x2
X1
x1 + x2
X2 X2

x1 x1 + x2
x1 x2 = x1 + x2
III.6. Ví dụ: Vẽ mạch thực hiện hàm logic sau:

B
F = A +BC
C
A

 Mạch điện dùng NAND  Mạch điện dùng NOR

F = A +BC F = A + BC
= A +BC = A BC
= A + BC = A + B + C
B
C

C B

A A
 IV. mét sè phÇn tö logic th«ng dông
IV.1. PhÇn tö kh¸c dÊu- XOR (céng modul 2).
 Lµ phÇn tö logic cã hai ®Çu vµo biÕn và mét ®Çu ra
.
Quan hÖ cña hµm ra víi c¸c biÕn vµ nh­ sau:
- Khi X1 = X2 hµm ra nhËn trÞ “0”→ FKD = 0.
- Khi X1 ≠ X2 hµm ra nhËn trÞ “1”→ FKD = 1.
X1 X2 FKD 14 13 12 11 10 9 8
X1 FKD +U
X2
0 0 0
X1 FKD 74LS136
0 1 1
X2
1 0 1
ký hiÖu quy ­íc GND
1 1 0 1 2 3 4 5 6 7

Bảng tr¹ng th¸i

 X1
t
X2
t

FKD

t
Giản đồ điện áp.

 Tõ bảng tr¹ng th¸i ta cã:

FKD = X 1. X 2 + X 1. X 2 = X 1 ⊕ X 2
PhÐp céng modul 2 cã tÝnh chÊt sau:
NÕu X1 ⊕ X2 = X3 thì X1⊕ X3 = X2 vµ X3 ⊕ X2 = X1
IV.2. PhÇn tö cùng dÊu- NXOR (tương đương)
 Lµ phÇn tö logic cã hai ®Çu vµo biÕn và mét ®Çu ra
.
 Quan hÖ cña hµm ra víi c¸c biÕn vµ nh­ sau:
- Khi X1 = X2 hµm ra nhËn trÞ “1”→ FCD = 1.
- Khi X1 ≠ X2 hµm ra nhËn trÞ “0”→ FCD = 0.
X1 X2 FCD X1 FCD

0 0 1 X2
0 1 0 X1 FCD
1 0 0
X2
1 1 1

Bảng tr¹ng th¸i ký hiÖu quy ­íc

 X1
t
Giản ®å X2
xung. t
FCD
t

Tõ bảng tr¹ng th¸i ta cã:FCD = X 1. X 2 + X 1. X 2 = X 1 ⊕ X 2

Nhận xét: FCD và FKD là phủ định của nhau

F CD = X 1. X 2 + X 1. X 2 = ( X 1 + X 2 )( X 1 + X 2 )
⇒F CD = X 1 X 1 + X 1 X 2 + X 1 X 2 + X 2 X 2
⇒F CD = X 1 X 2 + X 1 X 2 = FKD
 V. Thiết kế mạch logic số
Bước 3: chuyển
Bước 1: Phân tích kết quả từ bảng
 để xác định số Các Bước trạng thái sang bảng
biến đầu vào và số các nô và thực hiện
hàm đầu ra tối giản hàm trên
bảng Các nô

Bước 2: Lập bảng

trạng thái mô tả quy
Bước 4: Từ hàm tối
luật của hàm logic:
giản ta cố gắng biến đổi
Liệt kê toàn bộ tổ hợp
Bước 5 : hàm về dạng có số linh
của biến đầu vào và
kiện ít nhất (thường là
ép kết quả hàm ra Vẽ mạch logic các phần tử NAND hoặc
theo đúng yêu cầu theo hàm đã tối NOR 2 đầu vào)
công nghệ giản
Ví dụ: Hai công tắc điều khiển một bóng đèn
+U Hãy thiết kế mạch logic
R
X1

X2
¿ DS

 Nhận xét: DS sáng hay tắt phụ thuộc vào

quy luật đóng cắt của các công tắc
 DS là hàm

 Xi là biến
 Bảng tr¹ng th¸i  Bảng tr¹ng Các nô DS
X2
X1 X2 DS 0 1
X1
0 1 0
0 0 1
=
+

0 1 0 1 0 1
1 0 0
 Mạch điện dùng XNOR
1 1 1

+U +U
R1 R1
X1 X1
X2
X2

DS DS
R2 R2
 Mạch điện dùng NAND

Ds = X 1. X 2 + X 1. X 2

⇒ DS = X 1. X 2 + X 1. X 2 = X 1. X 2 . X 1. X 2
+U
R1
X1

X2

R2 DS
 Mạch điện dùng NOR

Ds = X 1. X 2 + X 1. X 2

⇒ DS = X 1. X 2 + X 1. X 2 = X 1 + X 2 + X 1 + X 2
+U
R1
X1

X2

R2 DS
Ví dụ: Ba công tắc điều khiển một bóng đèn

+U Hãy thiết kế mạch logic  Bảng tr¹ng th¸i

R
X1
¿ X1 X2 X3 DS
X2 DS 0 0 0 0
X3
0 0 1 1
0 1 0 1
 Nhận xét: DS sáng hay tắt
0 1 1 0
phụ thuộc vào quy luật đóng cắt 1 0 0 1
của các công tắc 1 0 1 0
 DS là hàm 1 1 0 0
 Xi là biến 1 1 1 1
 DS X2X3
00 01 11 10
X1
0 0 1 0 1
 Bảng tr¹ng Các nô

1 1 0 1 0

Ds = X1 X2 X3 + X1 . X2 X3 + X1 X2 X3 + X1 X2 X3
Ds = X1 X2 X3 + X1 . X2 X3 + X1 X2 X3 + X1 X2 X3
Ds = X1 ( X2 X3 + X2 X3 ) + X1 ( X2 X3 + X2 X3 )
Ds = X1 A + X1 A = X1 ⊕ A

A = X2 X3 + X2 X3 = X2 ⊕ X3
 Mạch điện dùng XOR

+U
R1
X3

X2

X1

DS
R2
 Ch­¬ng 2
C¸c mẠCH logic tỔ hỢp
 C¸c mẠCH logic tỔ hỢp

 Là mạch mà trạng thái đầu ra chỉ phụ x1 y1

thuộc vào tổ hợp các trạng thái đầu vào x2 mẠCH y2
mà không phụ thuộc vào trình tự tác tỔ
động của các đầu vào
xn yn
hỢp
 Như vậy, mạch tổ hợp là mạch hở, hệ
không có phản hồi, trạng thái đóng mở
x1 y1
của các phần tử trong mạch hoàn toàn
không bị ảnh hưởng của tín hiệu đầu ra x2
 Cấu trúc của mạch là các cổng logic
x3 y2
 IV. Bé biÕn ®æi m· vµ giải m·
. Bé biÕn ®æi m· nhÞ ph©n sang m· "1 tõ n".
Bé biÕn ®æi m· nhÞ ph©n sang m· "1 tõ 10".
stt 23 22 21 20 y0 y1 y2 y3 y4 y5 y6 y7 y8 y9
X3 X2 X1 X0
0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0
1 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0
2 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0
3 0 0 1 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0
4 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0
5 0 1 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0
6 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0
7 0 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0
8 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0
9 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1
y0 = x3x2x1x0
y0 y1 y2 y3 y4 y5 y6 y7 y8
y1 = x3x2x1x0 xung
y9
®Õm
y2 = x2x1x0
X0
y3 = x2x1x0 F0

y4 = x2x1x0 X1
F1
y5 = x2x1x0 ;

X2
F2
y6 = x2x1x0
y7 = x2x1x0 X3
F3
y8 = x3x0
Bé giải m· BCD - "1 tõ
y9 = x3x0 Bé 10".
®Õm
+E
R
y0
y1
y2
y3
y4
y5
y6
y7
y8
y9

X1
X3 X2 X0
Bé giải m· "1 tõ 10" cÊu tróc kiÓu ma trËn
®i«t ®iÖn trë
Bé biÕn ®æi m· nhÞ ph©n sang m· "1 tõ 8".

stt 23 22 21 20 y0 y1 y2 y3 y4 y5 y6 y7
X3 X2 X1 X0

0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0
1 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0
2 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0
3 0 0 1 1 0 0 0 1 0 0 0 0
4 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0
5 0 1 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0
6 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0
7 0 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 1
Bảng tr¹ng th¸i bé chuyÓn ®æi m· nhÞ - thËp ph©n
sang m· "1 tõ 8"
 Bé giải m· IC74LS138
C¸c lèi
ra
+UC Y0 Y1 Y2 Y3 Y4 Y5 Y6
C
16 15 14 13 12 11 10 9

Các đầu 74LS13

vào Lùa 1 2 38 4 5 6 7 8
a
chän
A B C /G2A /G2BG1 Y mas
7 s

/G2 = /G2A + /G2B : ĐÇu vµo cho phÐp ë møc thÊp.

G1: ĐÇu vµo cho phÐp ë møc cao.
 Lèi vµo Lèi ra
G1 /G2 A B C Y0 Y1 Y2 Y3 Y4 Y5 Y6 Y7
1 0 0 0 0 0 1 1 1 1 1 1
1 0 0 0 1 1
1 0 0 1 0 1 0 1 1 1 1 1
1 0 0 1 1 1
1 0 1 0 0 1 1 0 1 1 1 1
1 0 1 0 1 1
1 0 1 1 0 1 1 1 0 1 1 1
1 0 1 1 1 1
1 1 1 1 0 1 1
1
1 1 1 1 1 0 1
2. Bé giải m· nhÞ ph©n BCD - m· thËp ph©n 7
 Bé chØ thÞ 7 dÊu ®­îc dïng phæ biÕn ®Ó biÓu
thÞ kÕt quả th«ng tin b»ng sè thËp ph©n nhê
®Æc ®iÓm cã cÊu t¹o ®i«t ph¸t quang (LED) hay
tinh thÓ láng
+Ucc
a

b c
R d

D e g f
abcdefg.

b c d e f
T T
a g

LED bÈy thanh cã Anèt D¹ng bé chØ thÞ 7

chung thanh
 BiÕn vµo Hµm ra
STT
x3 x2 x1 x0 a b c d e f g

0 0 0 0 0 1 1 1 0 1 1 1
1 0 0 0 1 0 0 1 0 0 1 0
2 0 0 1 0 1 0 1 1 1 0 1
3 0 0 1 1 1 0 1 1 0 1 1
4 0 1 0 0 0 1 1 1 0 1 0
5 0 1 0 1 1 1 0 1 0 1 1
6 0 1 1 0 1 1 0 1 1 1 1
7 0 1 1 1 1 0 1 0 0 1 0
8 1 0 0 0 1 1 1 1 1 1 1
9 1 0 0 1 1 1 1 1 0 1 1
Bảng tr¹ng th¸i bé giải m·
 Ví dụ: Xây dựng mạch giải mã cho thang a

a X1X0
00 01 11 10
X3X2
X0
0
00
1 1 1
a
01
0 1 1 1 X2
11
x x x x X1
10
1 1 x x X3

a = X1 + X 3 + X 0 X 2 + X 0 X 2
 v. bé chän kªnh , ph©n kªnh
V.1. Bé chän kªnh
 Bé chän kªnh (Multiplexl) lµ m¹ch logic cã nhiÒu
®Çu vµo, mét ®Çu ra, cho phÐp chän mét trong c¸c
 X0, X1: 2 ®Çu vµo biÕn
®Çu vµo ®­îc nèi víi ®Çu ra.
1/ Bé chän
X0 tr¹ng th¸i
kªnh 2 ®Çu vµo:
y  C0: BiÕn ®Þa chØ.
X1
 Y: Hµm ra.
C0 Y = C 0.X 0 + C0X 1 = C0.X 0.C0.X 1
M¹ch ®iÖn m« X0
phángC0 Y Y
0 X0 X1
1 X1 C0
Bé chän kªnh 2 ®Çu
2/ Bé chän kªnh 4  X0, X1, X2, X3: 4 ®Çu vµo biÕn
®Çu vµo  C0, C1: 2 ®Çu vµo biÕn ®Þa
X0
X1 chØ.
Y
X2  Y: Hµm ra, sÏ ®­îc nèi víi mét
X3 trong 4 ®Çu vµo th«ng tin ®­îc
chän. +
C0 Y C1.C0.X0 C1.C0.X1 + C1.C0.X + C1.C0.X
=
C1 2 3
X0
M¹ch ®iÖn m«
pháng X1
C1 C0 Y y
0 0 X0 X2

0 1 X1 X3

1 0 X2
1 1 X3 C1 C0
Mét sè øng dông cña bé chän kªnh
Chän nguån th«ng tin
Nguån NhËn
2
Nguån
1
Chän kªnh
A = A3A2A1A0
B = B3B2B1B0

NhËn
tin
TruyÒn hai th«ng tin nhÞ ph©n 4 bÝt (hoÆc chän
huyÓn ®æi (tÝn hiÖu) song song nèi tiÕp
 Th«ng tin nhÞ ph©n 4 bit (A = A3A2A1A0) ®ång
thêi ®­a tíi c¸c lèi vµo, d­íi sù ®iÒu khiÓn cña C1, C0
(phï hîp nh­ hình vÏ) tÝn hiÖu ë ®Çu ra y sÏ xuÊt hiÖn
trình tù (A0- A1- A2- A3).
A0 C1
A1 0 1 t
A2 Y
C0
A3
0 1 0 1 t
C0 Y
C A0 A1 A2 A3 t
1

M¹ch ®iÖn m« Giản ®å minh häa qu¸ trình

pháng lµm viÖc
chuyÓn ®æi song song - nèi
tiÕp
 V.2. Bé ph©n kªnh
 Bé ph©n kªnh (Demultiplexel) lµ m¹ch logic cã mét
®Çu vµo biÕn, nhiÒu ®Çu ra.
 Cho phÐp nèi tÝn hiÖu vµo ®Õn mét trong c¸c ®Çu
ra ®­îc chän.
 Ta xÐt bé ph©n kªnh 4 ®Çu ra
y0
 X0: ®Çu vµo biÕn
X0 y1
y2  C0, C1: 2 ®Çu vµo biÕn ®Þa
y3
chØ.
C0  Y0,Y1,Y2,Y3: 4 hµm ra, mét
C1 trong 4 ®Çu này sÏ ®­îc nèi víi X0
M¹ch ®iÖn m«
pháng
 Bảng tr¹ng th¸i
y0
C1 C0 y0 y1 y2 y3y0 =C1.C 0.X 0
y
0 0 X0 0 0 0 y1 =C1.C 0.X 0 1
y
0 1 0 X0 0 0 2
y2 =C1.C 0.X 0
y
1 0 0 0 X0 0 3
y3 =C1.C 0.X 0
1 1 0 0 0 X0 C1 C0 X0

Bé ph©n kªnh 4 lèi

 Tr­êng hîp ®Çu vµo X0 nhËn trÞ "1“,
ra bé ph©n kªnh
lµm viÖc nh­ mét bé giải m· "1 tõ n".
 Mét trong c¸c øng dông quan träng cña bé ph©n
kªnh lµ ®­îc dïng ®Ó chuyÓn ®æi (tÝn hiÖu) nèi
tiÕp - song song.
 Chương 3

C¸c m¹ch
Trig¬
 Trig¬ (Flip - Flop) lµ phÇn tö c¬ bản nhÊt ®Ó tõ
®ã chÕ t¹o ra c¸c m¹ch d·y (m¹ch logic cã nhí).
 Trig¬ thuéc lo¹i m¹ch kh«ng ®ång bé cã hai tr¹ng
th¸i æn ®Þnh bÒn theo thêi gian øng víi hai møc logic
"1" vµ "0".
Tr¹ng th¸i cña Trig¬ cã thÓ thay ®æi khi t¸c ®éng
xung lªn c¸c ®Çu vµo.
Tr¹ng th¸i t­¬ng lai cña Trig¬ kh«ng những phô
thuéc vµo c¸c biÕn vµo mµ cßn phô thuéc vµo tr¹ng
th¸i hiÖn t¹i.
Khi ngõng t¸c ®éng xung lªn c¸c ®Çu vµo , tr¹ng
th¸i Trig¬ giữ nguyªn, víi ®Æc ®iÓm nµy c¸c m¹ch
Trig¬ ®­îc dïng ®Ó l­u trữ th«ng tin d­íi d¹ng m· nhÞ
 Tín hiệu đk
Q Các đầu ra

Q +Q =1
Tín hiệu bồng bộ
C Q
0 1
0 1

Cấu tạo trig¬ :các phần tử logic cơ

bản
 I. trig¬ R-S
I.1. Trig¬ R-S kh«ng ®ång bé:
 Lµ lo¹i Trig¬ c¬ bản nhÊt ®Ó tõ ®ã t¹o ra c¸c lo¹i
 R (Reset): ĐÇu vµo xo¸.
Trig¬ kh¸c
 S (Set):ĐÇu vµo thiÕt M¹ch ®iÖn m«
pháng
R Q
lËp.
Trig
 n: Tr¹ng th¸i hiÖn t¹i
S ¬ Q
 n + 1: Tr¹ng th¸i t­¬ng R-S
lai. Rn Sn Qn+1
 x: Tr¹ng th¸i cÊm t¹i ®ã 0 0 Qn
gi¸ trÞ cña hµm ra lµ 0 1 1
kh«ng x¸c ®Þnh.
 Bảng tr¹ng th¸i 1 0 0
1 1 x
  Bảng các n«
Qn+1
Rn Sn
Qn 00 01 11 10

0 0 1 x 0 Q n+1 = Sn + R n .Q n (3.1
)
1 1 1 x 0

Qn +1 = S n + Qn .Rn = S n .Qn .Rn Qn+1 = S n + Rn .Qn = S n + Qn + Rn

(3.2 ⇒ Qn+1 = S n + Qn + Rn (3.3

) )
  Bảng các n«
Qn+1
RnSn
Qn 00 01 11 10

0 0 1 x 0 Qn+1 = R n.(Qn + Sn ) (3.4)

1 1 1 x → 0

Qn+1 = R n.(Qn + Sn ) = R n + (Qn + Sn ) Qn+1 = R n.(Qn + Sn ) = R n.Qn.Sn

(3.5) ⇒ Qn +1 = Rn .(Qn .S n ) (3.6)

 S
Qn +1 = S n .Qn .Rn Q
(3.2)

Qn +1 = Rn .(Qn .S n ) (3.6) Q
R

 Giản ®å xung minh ho¹

1 1
qu¸ trình lµm viÖc cña S
0 t
Trig¬ R-S ®­îc x©y dùng 0
1 1 1
tõ NAND R t
Tr¹ng th¸i Trig¬ chØ Qn+1 1 1 1
thay ®æi (lËt) ë c¸c thêi 0 0 t
®iÓm xung ®iÒu khiÓn 1 1
Qn+ 1
0 0 0 t
chuyÓn từ trÞ "1" vÒ "0". 
Trig¬ chØ phản øng víi
 2

R 1
Q
Qn +1 = S n + Qn + Rn (3.3
3

)
Qn+ 1 = Rn + (Qn + S n )(3.5) 2

S 3
1
Q

 Giản ®å xung minh

Sn 1
ho¹ qu¸ trình lµm viÖc 0 1 0 0 t
cña Trig¬ R-S ®­îc x©y Rn 1 1
dùng tõ NOR 1 t
Tr¹ng th¸i Trig¬ chØ Qn+ 1
thay ®æi (lËt) ë c¸c thêi 1 1 0t
®iÓm xung ®iÒu khiÓn 01 01 1
Qn +1
chuyÓn từ trÞ “0" vÒ 0 0 t
“1".  Trig¬ chØ phản
  Ng­êi ta muèn Trig¬ chØ phản øng vµo những
I.2. Trig¬ R-S ®ång bé.
thêi ®iÓm x¸c ®Þnh, ®iÒu nµy ®­îc thùc hiÖn
b»ng c¸ch ®­a thªm tíi ®Çu vµo tÝn hiÖu phô C
®­îc gäi lµ tÝn hiÖu ®ång bé.
 Khi C = "0" thì tr¹ng th¸i Trig¬
R +S =1
giữ nguyªn
 Khi C = "1" ho¹t ®éng cña s¬ ®å gièng Trig¬
R-S kh«ng ®ång bé nh­ ®· ph©n tÝch ë phÇn
R 1 G3
R G1
trªn. 2
3
Q1
3
2

1
G4
1
3
Q
S 2
3 2
G2
S
 II. Trig¬ D (DElay)
M¹ch ®iÖn m«
pháng  C: BiÕn ®iÒu khiÓn (xung
D Q
nhÞp - xung ®ång bé)
Trig
¬D  Dn: Dữ liÖu vµo.
C Q
 Khi C = 0, tr¹ng th¸i cña
 Bảng tr¹ng th¸i trig¬ giữ nguyªn → Qn+1 =
C Dn Qn+1 Q n.
0 0 Qn  Khi C = 1, gi¸ trÞ ®Çu ra
0 1 Qn trig¬ nhËn gi¸ trÞ ®­a ®Õn
1 0 0 ®Çu vµo D
1 1 1 → Qn+1 = Dn.
  Bảng các n«
Qn+1
CDn
Qn 00 01 11 10

0 0 0 1 0 ⇒ Q n+1 = C.C.D n .Q n .C.D n .

1 1 1 1 0 (3.8)

[ ]
Qn +1 = C + Dn .[Qn +C ][
. Qn + Dn ]
=[C + D ].[Q +Q .D +Q .C +C.D ]
n n n n n n

=[C + D ].[Q (1 + D +C ) +C.D ]

n n n n

= (C + D ).(Q +C.D ) =C.D .Q .C.D

n n n n n n

Qn +1 =C.C.Dn .Qn .C.Dn (3.7)

  Bảng các n«
Qn+1
CDn
Qn 00 01 11 10

0 0 0 1 0 ⇒ Qn +1 = C.Dn .Qn .C.C.Dn .

1 1 1 1 0 (3.9)

 
Q n+ 1 = C.D n + Q n .C + Q n .D n = C.D n + Q n  C + D n  = C.D n + Q n .C.D n
 

= C.Dn + Qn .C.C.Dn = C.Dn .Qn .C.C.Dn .

 Trig¬ D ®­îc x©y dùng tõ c¸c phÇn tö NAND.

Q n +1 = C.C.Dn .Qn .C.Dn . (3.8)

Qn +1 = C.Dn .Qn .C.C.Dn . (3.9)

G3
G1

C
Qn

Qn
Dn
G4
G2
 C
Giản ®å t1 t2 t3 t4 t5 t6 t7 t8 t9 t1 t1 t1 t
Dn
xung 0 1 2

t1 t3 t5 t7 t9 t1 t
Qn+1
1
t2 t4 t6 t t8 t1 t1
 Trªn giản ®å xung ta nhËn thÊy xung ra chËm sau so
0 2
víi xung vµo mét τkhoảng thêi gian lµ τ (chÝnh vì ®Æc
®iÓm nµy mµ ng­êi ta gäi nã lµ trig¬ trÔ D- Delay), ë
giản ®å trªn ®é réng xung ra b»ng chu kú cña dÉy
xung C.
 Trig¬ D lµ phÇn tö c¬ bản x©y dùng nªn c¸c bé ghi
th«ng tin nhÞ ph©n, c¸c bé chèt ®Öm dữ liÖu
 Khi C = 1 thùc hiÖn nhËn dữ liÖu – chÕ
®é ®Öm,
 III. Trig¬ chÝnh - phô
( Trig¬ M - S)
 Th«ng th­êng ®Ó tr¸nh ảnh h­ëng cña

nhiÔu, tăng ®é tin cËy trong viÖc ghi và ®äc

th«ng tin, tõ R-S Trig¬ ng­êi ta x©y dùng c¸c
Trig¬ M-S b»ng c¸ch ghÐp hai Trig¬ R-S ®ång

bé liªn tiÕp nhau (hình 1). Khi ®ã viÖc ghi

th«ng tin chØ xÈy ra khi lèi ra bÞ kho¸ vµ ng­îc
l¹i viÖc ®äc th«ng tin chØ xÈy ra khi lèi vµo ®·
bÞ kho¸.
 M-S Trig¬ cÊu tróc tõ phÇn tö R-S Trig¬ phụ
NAND
R 1 G3
3 1 G5
G7
Q
2 3 1
2 3 1

G1 2
2
3

C
G6 1 Q
G2 1
G4 1
3 2
3

1 3 2

S 2
3 2
G8

R-S Trig¬
chÝnh G9
 Nhãm c¸c phÇn tö G1, G2, G3, G4 t¹o nªn R-S Trig¬
chÝnh
 Nhãm G5, G6, G7, G8 t¹o nªn R-S Trig¬ phô.
 Hai nhãm lµm viÖc víi hai d·y xung nhÞp C ng­îc
 Qu¸ trình ghi, ®äc th«ng tin ®­îc ®iÒu khiÓn bëi xung
nhÞp C
 T¹i s­ên d­¬ng khi biªn ®é
U Xung nhÞp
5v C xung tăng t­¬ng øng víi ®iÓm
b a Trig¬ phô ng¾t khái Trig¬
a C
d chÝnh nhê = "0" kho¸ G5,
e t
G6

 Khi biªn ®é xung tăng tíi møc b th«ng tin ®Æt tíi
lèi vµo sÏ ®­îc ghi vµo Trig¬ chÝnh.
 T¹i s­ên ©m khi biªn ®é xung giảm tíi møc d Trig¬
chÝnh bÞ ng¾t khái lèi vµo nhê C = 0 kho¸ G1, G2,
Lóc ®¹t tíi møc e th«ng tin ®­îc chuyÓn tõ Trig¬
chÝnh sang Trig¬ phô
 IV. Trig¬ v¹n nĂng j-k
M¹ch ®iÖn m«  Gåm cã 3 ®Çu vµo C, Jn, Kn
pháng
J Q
vµ hai ®Çu ra Qn,
Trig Qn
K ¬ JK Q  C: Xung ®ång bé.
-
C  Jn, Kn: C¸c ®Çu vµo ®iÒu

 Bảng tr¹ng th¸i khiÓn.

 Bảng các n«
Qn+1
Kn Jn Qn+1 K n Jn
Qn 00 01 11 10
0 0 Qn
0 0 1 1 0
0 1 1
1 0 0 1 1 0 0
1
1 1 Qn
Qn+1 Qn+1
KnJn KnJn
Qn 00 01 11 10 Qn 00 01 11 10

0 0 1 1 0 0 0 1 1 0

1 1 0 0 1 1 1 0 0
1
Q n+1 = K n.Q n + J n.Q n Q n+1 = (K n + Q n ).(J n + Q n )
(3.10) (3.11)
R
G1
K 1
3 1
G3
G5
 Trig¬ v¹n 2
2
3 1

2
3 1
G7
3 Qn
năng J-K ®­îc C
2

x©y dùng tõ 1
G6 1
3
Q
G4
c¸c phÇn tö
1 3 2
G2 G8
J 1
3 2
3 2

NAND.
2

G9

S
 C
 Giản ®å
xung Kn

Jn

Qn+1
 Nhê hai m¹ch vßng håi tiÕp Q = R, = S nªn
Q
khi J = K = 1 thì tÝn hiÖu ra bÞ ®ảo qua mçi s­ên
 ĐÓ tăng khả năng ®iÒu khiÓn cña Trig¬ ng­êi
©m cña xung ®ång bé
ta chÕ t¹o cã nhiÒu ®Çu vµo J, K, ®iÒu nµy ®­îc
thùc hiÖn b»ng c¸ch chän c¸c cæng logic G1, G2
cã nhiÒu ®Çu vµo
 Trong m¹ch ®iÖn ứng dông sè ®Çu vµo J, K
kh«ng dïng ®Õn sÏ ®­îc nèi víi møc logic "1" ®Ó
 V. trig¬ ®Õm T

 C: Xung ®ång bé (xung nhÞp).

 T: BiÕn ®iÒu khiÓn, thoả m·n yªu cÇu sau:
 T = "0" tr¹ng th¸i Trig¬ giữ nguyªn → Qn+1
= Qn. Qn

"1" Trig¬ lËt tr¹ng th¸i →

 T =m«
M¹ch ®iÖn Qn+Qn+1 Bảng
= các n«
1
pháng Tn
 Bảng tr¹ng Qn 0 1
th¸i 0 0 1
Q Tn Qn+1
T 1 1 0
Trig
Qn
¬T 0 Qn
Q n+1 = Tn.Q n + Tn.Q n (3.12)
C
1 Qn Qn+1 = (Tn + Qn ).(Tn + Qn )(3.13)
 VI. ChuyÓn ®æi Trig¬ v¹n n¨ng J-K
thµnh c¸c lo¹i Trig¬ kh¸c.
1. ChuyÓn ®æi Trig¬ J-K thµnh Trig¬ R-S

M¹ch ®iÖn m« Nèi Trig¬ J-K thµnh

R Q R-S S
pháng Q
J
Trig
S Q R
¬ K Q
R-S
 Bảng tr¹ng th¸i C
Rn Sn Qn+1 Qn +1 = S n .Qn + Rn .Qn
Kn Jn Qn+1
0 0 Qn
0 0 Qn
0 1 1
0 1 1
1 0 0
1 0 0
1 1 x
1 1 Q
ChuyÓn ®æi Trig¬ J-K thµnh Trig¬ D

M¹ch ®iÖn m«  Nèi Trig¬ J-K thµnh

pháng D
D Q D Q
J
Trig
C Q
¬ D K Q

Qn+1 = Dn .Qn + Dn .Qn Kn Jn Qn+1

Dn Qn+1
0 0 Qn
0 0 0 1 1
1 0 0
1
1 1 1 Q
ChuyÓn ®æi Trig¬ J-K thµnh Trig¬ T

M¹ch ®iÖn m«  Nèi Trig¬ J-K thµnh

pháng T
T Q T Q
J
Trig
C Q
¬ K Q
R-S
C

Qn +1 = Tn .Qn + Tn .Qn Kn Jn Qn+1

Tn Qn+1
0 0 Qn
0 Qn 0 1 1
1 0 0
1 Qn 1 1 Q
 Ch­¬ng 4

Bé ®Õm
I. Kh¸i niÖm BỘ ĐẾM:

Bộ đếm dùng để ®Õm sè l­îng xung

®­a tíi ®Çu vµo, kết quả được thể hiện
bằng c¸c bit ở đầu ra ( theo quy luật số
nhị ph©n )
 C¸c bit đầu ra

Tin hiệu đk  Thể hiện dung lượng

 ĐK trạng
Q0 của BĐ:
thái đầu
Q1 Nếu BĐ có n bít thì
của BĐ Xung đếm nó có mô đun 2n
C Qn
 ĐK đến tiến 0 1  Đếm được (2n -1)
 ĐK đếm lùi xung
0 1
 Xung thứ 2n đưa Bộ
Cấu tạo BĐ là :c¸c trig¬ đếm trở về vị trí ban
®Õm đầu
Chú ý:
Bé ®Õm chỉ làm việc Với sườn của Xung đếm
Như vậy BĐ gồm:

 Bộ đếm tiến : Khi có xung vào thì đầu

ra có giá trị nhị phân tăng lên một mức
giá trị

 Bộ đếm lùi : khi có xung vào thì đầu

ra có giá trị nhị phân giảm đi một mức
giá trị
Bé ®Õm tiến 3 bit m« ®un 8, làm việc với
sườn ©m của xung nhịp với trạng th¸i đầu
là 000 Sè Tr¹ng th¸i trig¬
xung ®Õm
vµo
Tín hiệu đk Các bít đầu ra (22) (21) (20)
Q0
Q1
Q2 Q1 Q0
Xung đếm Q2
C 0 0 0 0
1 0 0 1
2 0 1 0
3 0 1 1
Bảng tr¹ng th¸i c¸c trig¬ ®Õm
4 1 0 0
cña
5 1 0 1
bé ®Õm nhÞ ph©n tiến 3 bit
m«®un 8 6 1 1 0
7 1 1 1
ThiÕt lËp
t

Xung 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

vào t

Q0
t
0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0
1 0
Q1
0 1 0 1 0 1 0 1t
0
Q2
0 1 0 1 t
0
Q3 t
0 1
0

Giản ®å thêi gian minh ho¹ ho¹t ®éng cña

bé ®Õm nhÞ ph©n tiến 4 bit, m«®un 16
(lËp víi s­ên ©m)
 Bé ®Õm lùi 3 bit m« ®un 8, làm việc với sườn
d­¬ng của xung nhịp với trạng thái đầu là 111
Sè Tr¹ng th¸i trig¬
xung ®Õm
vµo
(22) (21) (20)
Tín hiệu đk Các bít đầu ra
Q0
Q1 Q2 Q1 Q0
Xung đếm 0 1 1 1
C Q2
1 1 1 0
2 1 0 1
3 1 0 0
Bảng tr¹ng th¸i c¸c trig¬ ®Õm 4 0 1 1
cña 5 0 1 0
bé ®Õm nhÞ ph©n lùi 3 bit m« 6 0 0 1
7 0 0 0
®un 8
ThiÕt lËp t
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
Xung
t
vào
Q0
0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 1 0 t
1 0
Q1
0 1 0 1 0 1 0 1 t0
Q2
0 1 0 1 0t

Q3
0 1 0 t

Giản ®å thêi gian minh ho¹ ho¹t ®éng cña

bé ®Õm nhÞ ph©n lïi 4 bit, m«®un 16
(lËp víi s­ên d­¬ng)
 c¸c trig¬ ®Õm
 II. Cơ sở xây dựng bộ đếm:
é ®Õm nhÞ ph©n ®ång bé (song song)
Sè xung Tr¹ng th¸i trig¬ ®Õm
T Q vµo
J (22) (21) (20)

K Q
Q2 Q1 Q0
 C Tr¹ng th¸i cña mét
0 0 0 0
trig¬ bÊt kú sÏ chØ lËt 1 0 0 1
khi tÊt cả c¸c ®Çu ra Q 2 0 1 0
cña c¸c trig¬ cÊp thÊp 3 0 1 1
h¬n ®Òu nhËn gi¸ trÞ 4 1 0 0
1. 5 1 0 1
6 1 1 0
Ta x©y dùng bé 7 1 1 1
8 0 0 0
®Õm nhÞ ph©n kh«ng ®ång bé (nèi tiÕp)
Tr¹ng th¸i trig¬ ®Õm
Sè
T= Q xung
1 J vµo (22) (21) (20)
Q2 Q1 Q0
K Q

0 0 0 0
 Tr¹ng
C th¸i cña mét
NAND 1 0 0 1
trig¬ bÊt kú sÏ chØ lËt 2 0 1 0
khi ®Çu ra Q cña trig¬ 3 0 1 1
cÊp thÊp h¬n liÒn kÒ víi 4 1 0 0
nã chuyÓn gi¸ trÞ tõ 1 5 1 0 1
vÒ 0. 6 1 1 0
7 1 1 1
Ta x©y dùng bé 8 0 0 0
®Õm nhÞ ph©n kh«ng
II. Bé ®Õm nhÞ ph©n kiÓu nèi tiÕp (kh«ng ®ång bé ).
 Xung cÇn ®Õm ®­îc ®­a vµo mét c¸ch tuÇn tù t¹i lèi
vµo ®ång bé (cöa C ) cña trig¬ ®Çu tiªn F0.
 ĐÇu ra Q cña trig¬ tr­íc ®­îc nèi víi ®Çu vµo ®ång bé
C cña trig¬ tiÕp theo cÊp cao h¬n (Qi nèi víi Ci+1 ).

2 2 2 2
0 1 2 3

1 J Q0 1 J 1 J Q2 1 J Q3
Xung C C Q1 C C
K 1 K 1 K 1 K
®Õm 1
Xung R F0 R F1 R F2 R F3
xo¸
Bé ®Õm nhÞ ph©n kh«ng ®ång bé (nèi tiÕp) thuËn,
m«dun 16 dïng 4 Trig¬ JK (cÊu t¹o tõ c¸c phÇn tö
NAND) nèi tiÕp kiÓu Trig¬ ®Õm.
  Qua mçi trig¬ Fi thùc hiÖn chia ®«i tÇn sè
 Nhận xét:
cña dÉy xung vµo.
 ĐÓ t¹o ra bé ®Õm cã dung l­îng lín ta cÇn
tăng sè trig¬ (sè bit) khi ®ã do cã hiÖn t­îng
trÔ tÝch luü giữa d·y xung vµo vµ d·y xung ra
lµm giảm khả năng ®Õm nhanh khi sè bÝt
tăng dÇn, ®é trÔ tÝch luü chung b»ng tæng
®é trÔ do c¸c trig¬ t¹o nªn. Đ©y còng chÝnh
lµ nh­îc ®iÓm chÝnh cña bé ®Õm nhÞ ph©n
nèi tiÕp (kh«ng ®ång bé).
 Xung xo¸ phải xuÊt hiÖn tr­íc d·y xung ®Õm
®Ó thiÕt lËp tr¹ng th¸i ban ®Çu Q0 = Q1 = Q2
 Chú ý:
 Nếu nối Qi nèi víi Ci+1 ta sẽ được bé ®Õm nhÞ
ph©n lïi
2 2 2 2
0 1 2 3

1 J Q0 1 J 1 J 1 J Q3
C C Q1 C Q2 C
Xung
K 1 K 1 K 1 K
®Õm 1
Xung F0 F1 R F2 R F3
R R
xo¸
Bé ®Õm nhÞ ph©n kh«ng ®ång bé (nèi tiÕp) lùi,
m«dun 16 dïng 4 Trig¬ JK (cÊu t¹o tõ c¸c phÇn tö
NAND) nèi tiÕp kiÓu Trig¬ ®Õm.
 Nếu dïng c¸c trig¬ ®­îc x©y dùng tõ c¸c phÇn tö NOR
(lËt theo s­ên d­¬ng cña xung ®ång bé) thì ta có kết
quả ngược lại

2 2 2 2
0 1 2 3

Q0 1 1
1 J J 1 J J Q3
C C Q1 C Q2 C
Xung K K K K
1 1 1
®Õm 1
Xung F0 F1 R F2 R F3
R R
xo¸
Bé ®Õm nhÞ ph©n kh«ng ®ång bé (nèi tiÕp) lùi,
m«dun 16 dïng 4 Trig¬ JK (cÊu t¹o tõ c¸c phÇn tö NOR)
nèi tiÕp kiÓu Trig¬ ®Õm.
 2 2 2 2
0 1 2 3

1 J Q0 1 J 1 J 1 J Q3
C C Q1 C Q2 C
Xung
K 1 K 1 K 1 K
®Õm 1
Xung F0 F1 R F2 R F3
R R
xo¸
Bé ®Õm nhÞ ph©n kh«ng ®ång bé (nèi tiÕp) tiến,
m«dun 16 dïng 4 Trig¬ JK (cÊu t¹o tõ c¸c phÇn tö NOR)
nèi tiÕp kiÓu Trig¬ ®Õm.
III. Bé ®Õm nhÞ ph©n kiÓu song song (®ång bé)
 C¸c xung ®Õm ®­îc ®­a tíi ®ång thêi c¸c lèi vµo
®ång bé (cöa C) cña c¸c trig¬
 C¸c ®Çu vµo JK ®­îc dïng ®Ó ®iÒu khiÓn qu¸ trình
20 21 22
lËt cña mçi trig¬ theo

Bé ®Õm nhÞ
ph©n tiến, 1 Q0 Q Q2
®ång bé, 3 1
J0 J1 J2
bÝt m« ®un Q0 Q1 Q2

8 dïng Trig¬ C C C

JK Xung K0 R K1
R
K2 R

®Õm F0 F1 F2
C
R
Xung xo¸
 Nhận xét:

 Thêi gian trÔ chung cña bé ®Õm chØ b»ng

thêi gian trÔ cña mét trig¬ g©y nªn  Đ©y
còng
 Bé chÝnh
®Õm lµ ­u ph©n
nhÞ ®iÓm ®ång
næi bËt
bésocã
víi­u
bé®i
®Õm
ểm lµ

nhÞ cÊu
kÕt ph©n kh«ng
®¬n giản®ång bé.
 Nh­îc ®iÓm lµ khi bé ®Õm cÇn dung l­îng lín
thì c¸c trig¬ ë bÝt có träng sè cao cÇn rÊt nhiÒu
c¸c ®Çu vµo ®iÒu khiÓn JK  ĐiÒu nµy lµm cho
m¹ch ®iÖn phøc t¹p. ĐÓ kh¾c phôc nh­îc ®iÓm
nµy ta dïng bộ đếm có nhớ
  Bé ®Õm nhÞ ph©n thuËn 4 bit, m«dun 16 dïng c¸c trig¬ v¹n
nĂng JK kÕt hîp víi c¸c cæng logic, cã logic t¹o nhí.
20 21 22 23

CE
G1 G2 G3
G4
J0 J1 Q1 J2 Q2 J3 Q3
Q0
C C C C
K0 K1 R K2 R K3 R
R

Xung ®Õm F0 F1 F2 F3
C

Xung xo¸
 E: lµ tÝn hiÖu ®iÒu khiÓn, E = "1" cho phÐp
bé ®Õm lµm viÖc, E = "0" tr¹ng th¸i cña bé
®Õm kh«ng ®æi.
 TÝn hiÖu nhí CE nhËn trÞ "1" khi bé ®Õm
®· ®Çy (Q0=Q1=Q2=Q3=E ="1")
 Khi cÇn bé ®Õm cã dung l­îng lín h¬n ta ghÐp
liªn tiÕp c¸c m« ®un ®Õm víi mçi m« ®un lµ bé
®Õm nhÞ ph©n ®ång bé 4 bit m« ®un 16
20 ÷ 23 24 ÷ 27 28 ÷ 212 ÷
211 215
E CE E CE E CE E CE
4 4 4 4
C Bít C Bít C Bít C Bít
4 R 4 R 4 R 4 R

4 4 4 4
Xung ®Õm

Xung
xo¸ Bé ®Õm nhÞ ph©n ®ång
bé 16 bit
 Chú ý:
 Nếu lấy đầu ra là các Qi ta sẽ được bé ®Õm nhÞ
ph©n lïi
 Sườn của xung nhịp không ảnh hưởng tới kết quả
2 hưởng tới
2 mà chỉ ảnh
đếm tiến hay lùi, 2 thời điểm 2
lật
1 2
0 3
1
trạng thái của
Q0 các trigơQ1 Q2 Q3

J0 J1 Q1 J2 Q2
Q0 Q3
J 3

C C C
C
R R R K3
K0 K1 K2
Xung
®Õm F0 F1 F2 R
C
R
Xung xo¸
Bé ®Õm nhÞ ph©n lùi, ®ång bé 4 bÝt
dïng Trig¬ JK
 IV. Bé ®Õm nhÞ ph©n cã m« ®un ®Õm bÊt kú.
 Đ­îc x©y dùng dùa trªn c¬ së c¸c bé ®Õm
tæng nhÞ ph©n (bé ®Õm cã m« ®un ®Õm
®Çy ®ñ) sau khi ®· lo¹i bá c¸c tr¹ng th¸i d­.
 Sè tr¹ng th¸i d­ víi m« ®un ®Õm lµ S = 2N -
n (N - sè trig¬ hay sè bit).
Sè trig¬ ®Õm sö dông ®­îc chän theo sè l­
îng cùc tiÓu cña S.
ViÖc lo¹i bá c¸c tr¹ng th¸i d­ ®­îc thùc hiÖn c­
ìng bøc nhê c¸c m¹ch vßng håi tiÕp thÝch hîp,
vµo c¸c thêi ®iÓm thÝch hîp theo ý ®Þnh
thiÕt kÕ
 Bé ®Õm tiÕn m« ®un 10 (bé ®Õm nhÞ - thËp ph©n
hay BCD)
 Bảng tr¹ng th¸i
 Nã ®­îc x©y
Sè Tr¹ng th¸i c¸c Trig¬
dùng dùa trªn c¬ Xung ®Õm
vµo (23) (22) (21) (20)
së bé ®Õm nhÞ
F3 F2 F1 F0
ph©n 4 bit m«
®un 16 sau khi
®· lo¹i 6 tr¹ng th¸i 0 0 0 0 0
d­, nhê c¸c m¹ch 1 0 0 0 1
2 0 0 1 0
vßng håi tiÕp 3 0 0 1 1
thÝch hîp mµ 4 0 1 0 0
5 0 1 0 1
®Õn xung ®Õm 6 0 1 1 0
7 0 1 1 1
 Giản ®å thêi gian minh ho¹ ho¹t ®éng bé ®Õm nhÞ
ph©n m« ®un 10
Xung
vµo 1 2 3 4 5 6 7 8 9
10 t
Q0
t
Q1
t

Q2
t
Q3
t
 Đå hình chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña bé ®Õm
m«®un 10.

Q3 Q2 Q1 Q0 Q3 Q2 Q1 Q0 Q3 Q2 Q1 Q0 Q3 Q2 Q1 Q0
0 0 0 0 1 1 1 0 0 1 1 1
0 1 0 1

Q3 Q2 Q1 Q0 Q3 Q2 Q1 Q0 Q3 Q2 Q1 Q0 Q3 Q2 Q1 Q0
0 0 0 0 1 1 1 0 0 1 1 1
1 0 1 0

Q3 Q2 Q1 Q0 Q3 Q2 Q1 Q0 Q3 Q2 Q1 Q0 Q3 Q2 Q1 Q0
0 0 1 0 1 0 1 0 1 1 1 0
0 1 0 Tr¹ng th¸i
1
d­
Q3Q2 Q1 Q0 Q3 Q2 Q1 Q0 Q3 Q2 Q1 Q0 Q3 Q2 Q1 Q0
0 0 1 0 1 0 1 0 1 1 1 0
1 0 1 0
 Bảng tr¹ng th¸i minh ho¹ qu¸ trình lµm viÖc cña bé
®Õm nhÞ ph©n m« ®un 10 ®­îc x©y dùng tõ 4 trig¬
v¹n năng JK.
X Tr¹ng th¸i c¸c trig¬ ®Õm Tr¹ng th¸i c¸c hµm ®Çu vµo
Đ HiÖn t¹i TiÕp theo kÝch cña c¸c trig¬

Q3 Q2 Q1 Q0 Q’3 Q’2 Q’1 Q’0 J3 K3 J2 K2 J1 K1 J0 K0

0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 _ 0 _ 0 _ 1 _
1 0 0 0 1 0 0 1 0 0 _ 0 _ 1 _ _ 1
2 0 0 1 0 0 0 1 1 0 _ 0 _ _ 0 1 _
3 0 0 1 1 0 1 0 0 0 _ 1 _ _ 1 _ 1
4 0 1 0 0 0 1 0 1 0 _ _ 0 0 _ 1 _
5 0 1 0 1 0 1 1 0 0 _ _ 0 1 _ _ 1
6 0 1 1 0 0 1 1 1 0 _ _ 0 _ 0 1 _
7 0 1 1 1 1 0 0 0 1 _ _ 1 _ 1 _ 1
8 1 0 0 0 1 0 0 1 _ 0 0 _ 0 _ 1 _
9 1 0 0 1 0 0 0 0 _ 1 0 _ 0 _ _ 1
 Bảng c¸c n«
J 3 Q 1Q 0 K3 Q1Q0
00 01 11 10
00 01 11 10 Q3Q2
Q3 Q2
00 0 0 0 0 00
01 0 0 1 0 01

11 x x x x 11 x x x x
10 0 1 x x
10 x x

J3 = K3 = Q0
J2 Q1Q0 Q1.Q0.Q2 K2 Q1Q0
00 01 11 10 00 01 11 10
Q3Q2 Q3Q2
00 0 0 1 0 00
01 01 0 0 1 0
11 x x x x 11 x x x x
10 0 0 x x 10 x x
J2 = Q1.Q0 K2 = Q1.Q0
J1 Q1Q0 K1 Q1Q0
00 01 11 10 00 01 10
Q3Q2 Q3Q2 11
00 0 1 00 1 0
01 0 1 01 1 0
11 x x x x 11 x x x x
10 0 0 x x 10 x x

J1 = Q3.Q0 K1 = Q0
 J0 = 1 J1 = Q3.Q0 J2 = Q1.Q0 J3 = Q2.Q1.Q0
K0 = 1 K1 = Q0 K2 = Q1.Q0 K3 = Q0

Q0 Q1 Q2 Q3

5v 1 Q1 Q3
J0 Q0 J1 J2 Q2 J3

C 0 T0 C1 T 1 C2 T2 C 3 T3
Xun
1K
g 0 R
0 K1 R K2 R K3 R
0 1 2 3
®Õ
m

Xung
xãa
S¬ ®å nguyªn lý bé ®Õm 4 bit m«®un 10 sö dông trig¬ J-K
Õt kÕ bé ®Õm lïi m« ®un 6 dïng trig¬ D ®ång bé
 Bé ®Õm ®Õm ®­îc tèi ®a 5 xung, xung thø 6 ®­a
bé ®Õm trë vÒ vÞ trÝ ban ®Çu.
 Sè trig¬ phải thoả m·n 2N > 6  chän N = 3
(Sè trig¬ sö dông x©y dùng bé ®Õm là 3, Sè tr¹ng
th¸i d­ : 2 ).
 Bảng tr¹ng  Giản ®å thêi
Sè th¸i th¸i c¸c
Tr¹ng C
gian
1 2 3 4 5 6
Trig¬ ®Õm
0 t
Xung (2 )
2
(2 )
1
(2 )
0

vµo F2 F1 F0 Q2
0 t
0 0 0 0
1 1 0 1 Q1
2 1 0 0 t
0
3 0 1 1
4 0 1 0 Q0
5 0 0 1 0 t
6 0 0 0
  Đå hình chuyÓn ®æi tr¹ng th¸i cña bé ®Õm lùi
3 bit m«®un 6

Q2 Q1 Q0 Q2 Q1 Q0 Q2 Q1 Q0 Q2 Q1 Q0

0 0 0 1 1 0 1 0 0 0
0 1

Tr¹ng th¸i d­
Q2 Q1 Q0 Q2 Q1 Q0 Q2 Q1 Q0 Q2 Q1 Q0

1 0 1 1 0 1 0 1 1
0 1 1
 Bảng tr¹ng th¸i minh ho¹ qu¸ trình lµm viÖc cña bé
®Õm m« ®un 6 ®­îc x©y dùng tõ 3 trig¬ D

Tr¹ng th¸i c¸c trig¬ ®Õm Tr¹ng th¸i c¸c

XĐ hµm ®Çu vµo
HiÖn t¹i TiÕp theo
kÝch

Q2 Q1 Q0 Q’2 Q’1 Q’0 D0 D1 D2

0 0 0 0 1 0 1 1 0 1
1 1 0 1 1 0 0 0 0 1
2 1 0 0 0 1 1 1 1 0
3 0 1 1 0 1 0 0 1 0
4 0 1 0 0 0 1 1 0 0
5 0 0 1 0 0 0 0 0 0
6 0 0 0
 D0 = Q 0 D1 = Q 0Q2 + Q0Q1 D2 = Q 0 Q1 Q2 + Q0Q2

Q0 Q1 Q2

C D Q
D Q D Q
C R Qn
C R Qn C R Qn

R
 V. Bé ®Õm nhÞ ph©n thuËn - ng­îc
Bé ®Õm tiÕn lïi võa có chøc năng ®Õn tiÕn võa có
chøc năng ®Õm lïi
Nh­ vËy, bé ®Õm tiÕn lïi t¹i mét thêi ®iÓm chØ thùc
hiÖn hoÆc ®Õm tiÕn hoÆc ®Õm lïi chø kh«ng thÓ
thùc hiÖn ®ång thêi ®Õm tiÕn vµ ®Õm lïi.
 Gäi L lµ tÝn hiÖu ®iÒu khiÓn ®Õm tiÕn, M lµ tÝn
hiÖu ®iÒu khiÓn ®Õm lïi,  Lvµ M phải lµ phñ ®Þnh
L =M
cña nhau
 Bảng tr¹ng
 L = 1 thùc hiÖu ®Õm tiÕn L th¸iK
 L = 0 thùc hiÖn ®Õm lïi
0 N K = LT + LN
T lµ ®iÒu khiÓn ®Õm tiÕn
1 T
N lµ ®iÒu khiÓn ®Õm lïi
 M« pháng chuyÓn
m¹ch
L
T 1 J 1
J
Q0 Q1
N K
1 C0 L 1 C1
K K
M Q0 Q1

1 J Q0
1 J Q1
1
J Q2
C C C
Xung
K Q0 K Q1 K Q2
®Õm 1 1
1
phæ biÕn vµ thuËn tiÖn trong thùc tÕ
lµ:74LS192(bé ®Õm 10), 74LS193(bé ®Õm 16).
Hai bé ®Õm nµy võa cã khả năng ®Õm tiÕn,
võa cã khả năng ®Õm lùi vµ ®Æc biÖt lµ lËp
 CPU lµ ®Çu vµo ®Õm
tình ®­îc.
tiÕn
 CPD lµ ®Çu vµo ®Õm
lùi
74LS193
 R lµ ®Çu vµo Reset
 D0, D1, D2, D3 lµ dữ
liÖu ®Æt vµo tr­íc
PL
 lµ ®Çu vµo cho
 Bảng tr¹ng
th¸i
 S¬ ®å nguyªn lý
 Giản ®å thêi
gian
 74LS192
CPU
CPD
PL TCU
74LS19 MR TCD
2 D3 Q3
D2 Q2
D1 Q1
D0 Q0

 CPU lµ ®Çu vµo ®Õm tiÕn

 CPD lµ ®Çu vµo ®Õm lùi
 R lµ ®Çu vµo Reset
 D0, D1, D2, D3 lµ dữ liÖu ®Æt
vµo tr­íc
 PL lµ ®Çu vµo cho phÐp
  Bảng tr¹ng
th¸i
C C D
R PL U D1 D2 D3 Q0 Q1 Q2 Q3 T C U
D 0
TCD

Xã 1 x x 0 x x x x 0 0 0 0 1 0
a 1 x x 1 x x x x 0 0 0 0 1 1
0 0 x 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0

N¹p 0 0 x 1 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1
DL 0 0 0 x 1 x x 1 0 1
Qn = Dn
0 0 1 x 1 x x 1 1 1

T 0 1 1 x x x x ĐÕm tiÕn 1 1

L 0 1 1 x x x x ĐÕm lùi 1 1
Chóc c¸c b¹n thµnh
c«ng!