X M XOI - VNG T U TIN NGI VIT KHAI PH NAM B

Nguyn nh Thng

By gi, ngi dn B Ra Vng Tu ch bit c sng Xoi - mt khc ngn ca Sng
Dinh. Ngi ta cng bit n ng Xoi, mt cnh ng thuc x Ho Long, nm ven sng
Xoi. Ngi dn, khng ai nhc n x M Xoi. Bn hnh chnh hay bn a chnh
ca tnh B Ra - Vng Tu cng khng c du tch g v x M Xoi. Tm v x M Xoi,
ch cn cch c li nhng cun sch xa.



1. Hng Phc Hng Phc l x M Xoi
X M Xoi - B Ra c tr quan trng trong cng cuc khai ph vng t Nam b
ca lu dn ngi Vit. y l ni m u cho cuc khn hoang, l ni nh c, lp
nghip u tin ca ngi Vit, l bn p m mang ton ci Nam b. Sch Gia nh
thnh thng ch, Trnh Hoi c vit vo nhng nm 20 ca th k 19 nh danh: B
Ra l u bin gii trn Bin Ha, l t c danh ting, cho nn cc ph pha bc c
cu ngn rng: cm Nai - Ra, c R - Rang l ly x ng Nai v B Ra ng u m
bao gm c Bn Ngh, Si Gn, M Tho, Long H cng vo trong . t ny da lng
vo ni, quay mt ra bin, rng rm tre cao, trn c tun trng chiu d bn man -
mch n i chc, di c quan - tn xem xt ghe thuyn lc i ra bin. ng trm
thy lc giao thng, th sn ni rng cung cp. Ch ng - Man phng nga o tc, c
huyn, nha o th chia gi nhim v, vn l a ht xung yu th nht. V li c nhiu
quan i him yu, c thnh tr du xa cn li, khc g quc ca cc vng gi ngy
xa[1].
Cho n khi Gia Long ln ngi (1802), lp Thnh Gia nh gm 5 trn th B Ra -
ng Nai l tn gi chung ca mt vng t: Trn Bin Ho. Trnh Hoi c vit: t
Gia nh c 5 trn khc nhau: Phin An, Bin Ha, Vnh Thanh, nh Tng v H Tin.
trong trn y x s danh mc vn cng nhiu, m th nhn thng ni th ch gi t Bin
Ha l ng Nai, B Ra, gi t Phin An l Bn Ngh, Si Gn, gi t nh Tng l
Vng G, M Tho, gi t Vnh Thanh l Long H, Sa c, gi t H Tin l C Mau,
Rch Gi. y l ly tn ch l s hoc ch nhm hp ng ln, hoc ch a u, ni tng
qut i khi m khng phi thut k nhng ch nh mn linh tinh[2].
t c danh ting l khi c nh danh. S sch xa thng ghi x M Xoi l
ni khi u lp nghip ca ngi Vit vng t Nam b. Nguyn C Trinh tng nhc
n vng t ny trong mt li tu c chp trong i Nam Thc lc: Bnh T, nm th
18 [1756], lp ph Lng Qun. Nc Nguyn nc Chn Lp trnh by rng vic nh
cp Cn Man l do tng Chiu Chu ch gy ra, nay xin hin t hai ph Tm Bn, Li
Lp v np b l cng cn thiu v ba nm trc chuc ti. Mc Thin T em vic tu
ln, Cha cng cc quan bn, ra lnh bt Chiu Chu ch em np. Nc Nguyn tr li
rng, ch b x t ri. Khin bt v con. Nguyn li kim c xin tha. Cha bit l ni di,
khng y li xin. Nguyn C Trinh kp tu rng: T xa vic dng binh chng qua l dit
tr bn u s v m mang thm t ai. Nc Nguyn nay bit n nn xin hng np
t, nu truy mi li ni di y th n tt chy trn. Nhng t n dinh Gia nh n La
Bch, ng x xa xi, nghn rng mun sui, khng tin ui n cng. Mun m mang
t ai cng phi ly hai ph ny trc cng c mt sau ca hai dinh. Nu b gn cu
xa e rng hnh th cch tr binh dn khng lin tip, ly c tuy d, m gi thc l
kh. Khi xa m mang ph Gia nh, tt phi trc m t Hng Phc, ri n t
ng Nai, khin cho quan dn ng , ri sau mi ti Si Gn. l ci k tm n
dn[3].
Nhng on in m trn y l do ngi vit nhn mnh. t Hng Phc c
nhc n trn cn c gi l Hng Phc, chnh l x M Xoi m chng ti s
cp di y.
Hng Phc l tn mt con sng sng Xoi sng M Xoi, l tn mt vng
t, sau chia thnh hai lng mang tn Long Hng - Phc L, nhng ngi lng u tin
m ngi Vit n lp nghip vng t ny. Hai ngi lng nm di chn ni. Ni y
mang tn ni M Xoi. Hai lng nm hai bn con sng. Sng mang tn sng M Xoi.
2. Ni Dinh l ni M Xoi sng Dinh l sng M Xoi
Ni M Xoi, nay gi l Ni Dinh, thuc a phn th x B Ra. T th k 19 tr v
trc, tn ni vn c gi theo tn ca vng t ny l ni Mi Xuy, M Xoi, M
Xoi, c khi gi l ni Trn Bin, hoc Tn Bin. Sch Gia nh thnh thng ch ca Trnh
Hoi c vit: Ni Trn Bin: Tc danh ni Mi Xuy (hay M Xoi) cch pha ng trn
154 dm. Hnh ni cao ngt xanh om, c nhng hang Nai, i Thng, my ph sui reo,
cnh tr u tch, chu v Gia nh, hnh dung thanh t, bi lit thnh thang. Lng chng ni
li c ng thm u khut khc cht hp, i vo khng cng tn. C thy tng tch cc
tn l Ng Chn, ct cha c Vn ni ca ng tr tr, hng ngy ch n rau qu nim
Pht, luyn tp c c hm beo; li hay v ba cha bnh, thu c l t th em tn
cp cho nhng ngi ngho i khn kh, cng l mt v cao tng c o vy.[4]
Con sng ln quanh chn ngn ni ny gi l sng M Xoi (theo tn ni), cng c gi
l sng Hng Phc (theo tn lng). Sch Gia nh thnh thng ch vit: Sng Hng
Phc: (Tc l sng Xoi, l ni thn Phc Long v thn Hng L hip nhau i th
lnh trm). Ngc dng ln pha bc tc danh sng Xoi, chuyn quanh ln pha ty n
sui Chu - Th - Th dc Giao - Ko, qua sui Thm - Tuyn n cng nguyn sng Ung
- Giang di 15 dm, 1 chi chy qua nam 4 dm lm ca sng ln Hng Phc ri hip
lu cng cc sng[5].
Sch i Nam nht thng ch ch dn r hn: Sng Hng Phc tc l sng Mi
Xoi l ch dn hai thn Long Hng v Phc L chung nhau chu lnh trm[6].
Sng M Xoi nay gi l sng Dinh, chy qua a phn th x B Ra (lng Phc
L xa). Tn gi mi ca dng sng v ngn ni lin quan n cng cuc ci cch hnh
chnh trong nhiu th k tip . Nm 1698, khi Nguyn Hu Cnh vo kinh lc t Chn
Lp, ly x ng Nai lm huyn Phc Long th hai lng Long Hng v Phc L thuc
tng Phc An, mt trong bn tng ca huyn Phc Long (Phc An, Long Thnh, Bnh
An v Phc Chnh). Nm 1808, huyn Phc Long i thnh trn Bin Ha, ci bn
tng thnh bn huyn. Huyn Phc An c hai tng An Ph v Phc Hng. Hai lng
Long Hng v Phc L thuc tng An Ph, huyn l t ti thn Long in. Nm 1836,
hai tng An Ph v Phc Hng tch thnh 4 tng l An Ph Thng, An Ph H, Phc
Hng Thng v Phc Hng H, hai lng Long Hng v Phc L thuc tng An Ph
H. Nm 1837, t ph Phc Tuy (gm huyn Phc An, Long Thnh v Long Khnh),
ph l t ti thn Phc L. y l thi im khi u qu trnh th ho ngi lng ny.
Phc L tr thnh trung tm hnh chnh, kinh t, vn ho, qun s ca ph Phc Tuy,
dn c, ch ba ngy cng ng c. Phc L c Dinh Ph, v t Dinh tr nn quen
thuc i vi ngi dn trong vng. u tin, ngi dn quen gi ch Phc L l Ch
Dinh. Dn t x n ch Dinh bng ghe, xung. Bn sng, dng sng cng bt u bng
cch gi mi: Sng Dinh. Dn d, c ngn ni cng c gi theo cch mi l Ni Dinh.
Lu ngy thnh quen, ci tn M Xoi b lng qun, ch cn li trong nhng trang sch c.
Khi thc dn Php chim ng vng t ny, lp bn th ci tn Ni Dinh, Sng Dinh
chnh thc i vo nhng trang sch mi.
3. Thnh Hng Phc (Hng Phc) l thnh m Xoi:
Quc s triu Nguyn chp: Mu Tut nm th 10 [1658], thng 9, vua nc Chn
Lp, vn tn Cao Mn l Nc ng Chn xm ln bin thu, Dinh Trn Bin bo ln, Cha
sai ph tng Dinh Trn bin l Tn Tht Yn, Cai i l Xun Thng, Tham mu l Minh
Lc (hai ngi u khng r h) em 3000 qun n thnh Hng Phc (by gi gi l
Mi Xuy, nay thuc huyn Phc Chnh, tnh Bin Ho) nh ph c, bt c Nc ng
Chn a v, cha tha ti cho v sai h tng v nc, khin lm phin thn, hng nm
cng np[7].
Thnh Hng Phc c nhc n trong on trch trn cng chnh l thnh Hng Phc
ly M Xoi m Trnh Hoi c cp v Lu Phc T. S kin ny c Trnh
Hoi c m t k hn khi vit v Cng vc (tp Trung, Quyn III): Gia nh xa
nguyn l t ca Chn Lp (nay l nc Cao Min, c bit danh Thy Chn Lp v Lc
Chn Lp), t rung ph nhiu, c a li sng, bin, c mui v la, u rt nhiu. Cc
tin hong triu ta cha rnh mu tnh vic xa nn tm t ny cho Cao Min ,
ni i lm Phin thuc min nam, triu cng lun lun. n i vua Thi Tng Hiu
Trit hong nm th 11 Mu Tut (1658), thng 9 (tc L Thn Tng nin hiu Vnh
Th nguyn nin, Thanh Thun tr nm th 14) vua nc Cao Min l Nc Ong Chn xm
phm bin cnh (Ghi ch: Ngi Cao Min khng c h, con chu nh vua u xng l
Nc Ong, Chn l tn ngi, m mng danh th ly ch tt p, tuy ng chu cng tn m
khng king c. Nc ta c gi vn th cho nc y th xng l Cao Min Quc vng
Nc Ong (M), l ly tn ca v con vua nc y mi c phong m gi. Cn nh vng
tc nc y t xng th c 11, 12 ch n 23, 24 ch ty dng ch tt p ch khng
nh l). Khm mng dinh Trn Bin (Ghi ch: khi u khai thc, phm nhng ch u bin
gii gi tn l Trn Bin, xt Trn Bin y tc l trn Ph Yn ngy nay), Ph tng Yn
V hu, Tham mu Minh Lc hu v Tin phong Cai i Xun Thng hu em 3 ngn
binh i trong 2 tun n thnh Mi Xuy (hay M Xoi)nc Cao Min, nh ph kinh
thnh v bt c vua nc y l Nc Ong Chn gii v hnh ti dinh Qung Bnh. Vua d
cho tha ti, ri phong Nc Ong Chn lm Cao Min quc vng, cho c gi o phin
thn, lo b cng hin, khng c xm nhiu dn s ngoi bin cng, ri khin quan
binh h tng v nc. Khi y a u Gia nh l Mi Xuy (hay M Xoi) v ng
Nai (tc nay l Bin Ha trn) y c lu dn ca nc ta n chung ln vi dn Cao
Min khai khn rung t. Ngi Cao Min rt khm phc oai c ca triu nh, em
nhng ht c t y ri trnh ch khc, khng dm tranh tr chuyn g[8].
4. Ly Phc T l ly M Xoi
Sch Gia nh Thnh thng ch chp: LY PHC T: pha ng trm
Hng Phc, ngang gia quan l. Trc y chnh Vng Cao Min l S ng tr
thnh Vng Long, Ph vng l Nn ng tr thnh Si Gn. Con trng ca S l B
Tm khng c lm vua, bn git cha m t lp, ri s Nn khng phc, bo co ln triu
em binh hi ti, bn p n t Khu Bch Nam Vang, kt b ni ging dy st t
v, li cu Tim La ng vin, mu nh git Nn. Th Nn lc by gi b nguy bc phi
chy qua nng ta dinh Thi Khang, B Tm bn chim c Si Gn, m binh Tim khng
n, B Tm p ly t a u M Xoi, ngoi trng tre gai, em binh tng phng th
rt cht ch. Tri hn mt nm thy binh ta khng h ng tnh, B Tm tr ni khng
phng b, binh s t tn ra ngoi rung nng. Thng Ging nm Gip Dn (1674) i vua
Thi Tn th 27, Trn th dinh Thi Khang l Nguyn Triu c em vic t ln, thng
2 vua sai Ch tng dinh Thi Khang l Nguyn Dng xut chinh, giao cho Nguyn Din
lm Cai c thng lnh binh tin phong, phi i rt mau chng c ngy thu m. Thng 3
Din Lc hu n trc ti ly M Xoi, nhn chng khng phng b xng vo nh p,
binh s khng ai b st hi c; cch 3 ngy bn chng nhm li vy nh rt gt, Din Lc
hu ng ca ly khng ra ng chin, i binh Dng Lm hu n bn hip lc ra nh,
binh Cao Min tan r, b t thng rt ng. Nhn vy mi gi tn l ly Phc T.
Sau i binh ti ly Si Gn, qua thng 4 hai o binh thy lc lin ph 2 n Khu Bch v
Nam Vang, t ph c bn ni dy st ca qun ch, khi y ngi Cao Min nghe thanh
oai ca Din Lc hu thy u run s. B Tm trn vo trong rng su, b ng bn v l
ngi Bn git cht, con th 2 ca S Vng l Thu ra u hng, t y Cao Min c
bnh nh. Sau Din Lc hu v leo rng li nc, tri gian nan, nn b trng bnh ri
mt, khi y bo tip v em c s trng tu ln. Vua sc phong cho Thu lm Chnh
Vng, Nn lm Ph Vng nh c, li tng cho Din Lc hu chc Chng c, thy l
Trung v, sc lp n th, c cu khn vic g thng c linh ng, ngi Cao Min qua
li trc n th vi ro bc khng dm ng thng vo n[9].
Sau s kin M Xoi 1874, lu M Xoi tr thnh c im phng th trng yu
ca cc cha Nguyn vng t ny (o M Xoi). Bn cnh lu M Xoi do B Tm
(Cao Min) p, cn c mt ci ao rng tm voi, c chp trong Gia nh Thnh thng
ch: DC TNG TR (AO TM VOI): Tc gi l Bu Thnh, pha bc ly Phc T,
tng Phc Hng, huyn Phc An. Khi xa l ch n binh ca ngi Cao Min B Tm
tm voi, chung quanh p bng t, nay du c vn cn[10]. a danh Bu Thnh nay
vn cn, thuc tr trn Long in, cch sng M Xoi (sng Hng Phc, nay gi l sng
Dinh) chng 4km v pha ng. Khong 10 nm trc y, du tch Bu Thnh vn cn
gn nh nguyn vn.
Lin quan n x M Xoi cn c o M Xoi. o l cp hnh chnh tng
ng mt tnh nh. o M Xoi c Gia nh Thnh thng ch chp trong on vit v
Lu Phc T: Ly y tri my i sau cng nhn theo nhn lm yu a n tr
cho o M Xoi, nay gic gi yn lng, t b khng cn n ly, tuy thnh tng o
ph lm rung vn, m b tre cn xanh tt, cn nhn nhn c du tch ly xa[11].
5. Tng hp nhng a danh lin quan n x M Xoi, c chp trong s
sch triu Nguyn
M Xoi l tn xa ca vng t B Ra, l a u ca c x ng Nai, l vng t m
lp ngi Vit u tin t chn vo khai ph.
M Xoi, Mi Xoi, Mi Xuy (c sch chp l Mi Xi) l tn mt ngn ni, cng gi l ni
Trn Bin (c sch chp l Tn Bin), nay gi l Ni Dinh, nm trn a phn th x B Ra
hin nay.
M Xoi l tn mt con sng, cn gi l sng Hng Phc (c sch chp l Hng
Phc), nay mang tn Sng Dinh, chy qua a phn th x B Ra. Hng Phc (Hng
Phc) l tn ngi lng ngi Vit (Long Hng - Phc L) u tin vng t M Xoi.
M Xoi l tn ca mt vng t m lp ngi Vit u tin vo Nam b khai
khn. Vng t y sau c gi l x M Xoi. l mt vng t bao gm nhiu lng
thuc tng An Ph (An Ph H) xa, nhng ngi lng ngi Vit u tin c thnh lp
trn vng t Nam b. Thng k trong a b triu Nguyn (tnh Bin Ho) lp nm
1836, cn ghi r tn vng t ny. Tng An Ph H c 7 thn th 4 thn nm trn trong
x M Xoi (Mi Xoi), tng din tch thc canh l 359 mu 9 so 4 thc 3 tc, chim
69% ca c tng cn ghi tn 4 thn nm trn trong x.
n v Din tch thc canh: Ghi ch (tng din tch)[12]
Tng An Ph H 517.7.8.5 528.7.8.5
i Thun thn t g i
Long Hip thn 36.4.7.9 x Mi Thm, Ni t
Long Hng thn 02.2.14.3 x Mi Xoi
Phc L thn 53.5.2 x Mi Xoi
Phc L rung mui 03.8.12.0
Long Kin thn 59.8.13.8 x Mi Xoi, Bng K, Th nh
Long Xuyn thn 42.2.4.2 x Mi Xoi
Phc Long thn 99.1.9.5 x Thao Lao
M Xoi cn c t tn cho thnh (lu): ly M Xoi lu Hng Phc, cng gi
l lu Phc T, ly B Tm, nm cnh Bu Thnh, nay thuc th trn Long in, huyn
Long in. y l du tch xa nht ca ngi Vit t bui u lp nghip, m mang vng
t Nam b. Cc nh nghin cu cn quan tm nghin cu y v x M Xoi v
nhng di tch cn li xy dng phng n bo tn v ghi nhn nhng a danh xa
nht ca vng t ny./.
DU TCH CN LI CA LU M XOI
Nguyn nh Thng
M Xoi l tn vng t u tin ngi Vit n lp nghip Nam b. M Xoi l
tn ni, ngn ni by gi mang tn Ni Dinh, l tn sng, dng sng by gi mang tn
Sng Dinh. M Xoi l tn vng t, bao gm cc lng Long Hng, Phc L v Ho
Long thuc th x B Ra by gi. M Xoi l tn thnh (lu), lu M Xoi, cn gi l lu B
Tm, lu Phc T, trn a phn Bu Thnh (th trn Long in by gi). Bu Thnh
ly M Xoi - di tch xa nht ca ngi Vit Nam b.
S sch c khng m t chi tit, ch bit nhng thng tin quan trng v ly M Xoi qua
cc on trch dn trn nh sau:
- Mu Tut nm th 10 [1658], thng 9, vua nc Chn Lp, vn tn Cao Mn l
Nc ng Chn xm ln bin thu,Cha sai ph tng Dinh Trn bin l Tn Tht
Yn, Cai i l Xun Thng, Tham mu l Minh Lc em 3000 qun n thnh
Hng Phc (by gi gi l Mi Xuy), nh ph c, bt c Nc ng Chn
a v[13].
- Khi y a u Gia nh l Mi Xuy (hay M Xoi) v ng Nai (tc nay l
Bin Ha trn) y c lu dn ca nc ta n chung ln vi dn Cao Min khai
khn rung t. Ngi Cao Min rt khm phc oai c ca triu nh, em nhng
ht c t y ri trnh ch khc, khng dm tranh tr chuyn g[14].
- Ly Phc T: pha ng trm Hng Phc, ngang gia quan l. Trc
y chnh Vng Cao Min l S ng tr thnh Vng Long, Ph vng l Nn
ng tr thnh Si Gn. Con trng ca S l B Tm khng clm vua, bn git
cha m t lp, ri s Nn khng phc, bo co ln triu em binh hi ti, bn p
n t Khu Bch Nam Vang, kt b ni ging dy st t v, li cu Tim La
ng vin, mu nh git Nn. Th Nn lc by gi b nguy bc phi chy qua
nng ta dinh Thi Khang, B Tm bn chim c Si Gn, m binh Tim khng
n, B Tm p ly t a u M Xoi, ngoi trng tre gai, em binh tng
phng th rt cht ch. Tri hn mt nm thy binh ta khng h ng tnh, B Tm
tr ni khng phng b, binh s t tn ra ngoi rung nng. Thng Ging nm Gip
Dn (1674) i vua Thi Tn th 27, Trn th dinh Thi Khang l Nguyn Triu c
em vic t ln, thng 2 vua sai Ch tng dinh Thi Khang l Nguyn Dng
xut chinh, giao cho Nguyn Din lm Cai c thng lnh binh tin phong, phi i rt
mau chng c ngy thu m. Thng 3 Din Lc hu n trc ti ly M Xoi,
nhn chng khng phng b xng vo nh p, binh s khng ai b st hi c; cch 3
ngy bn chng nhm li vy nh rt gt, Din Lc hu ng ca ly khng ra ng
chin, i binh Dng Lm hu n bn hip lc ra nh, binh Cao Min tan r, b
t thng rt ng. Nhn vy mi gi tn l ly Phc T[15].
- Ly y tri my i sau cng nhn theo nhn lm yu a n tr cho
o M Xoi, nay gic gi yn lng, t b khng cn n ly, tuy thnh tng o
ph lm rung vn, m b tre cn xanh tt, cn nhn nhn c du tch ly
xa[16].
- DC TNG TR (AO TM VOI): Tc gi l Bu Thnh, pha bc ly Phc
T, tng Phc Hng, huyn Phc An. Khi xa l ch n binh ca ngi Cao
Min B Tm tm voi, chung quanh p bng t, nay du c vn cn[17].
Tm tt cc din bin trn v ly M Xoi v Bu Thnh nh sau: Bu Thnh l tn
mt ci bu (bng bu), nm pha bc ly Phc T, (ly M Xoi, ly Hng Phc,
ly Hng Phc, ly B Tm). Ly M Xoi (ly Phc T, ly Hng Phc, ly Hng
Phc, ly B Tm) lc u do ngi Cao Mn tn l B Tm xm phm bin cnh (x
M Xoi), p ly bng t, bn ngoi trng tre gai, bn trong c i tng binh canh gi.
Pha Bc ly c ao tm voi (Bu Thnh). Cha Nguyn hai ln iu qun vo ph ly,
ln u l nm 1658 do ph tng Dinh Trn bin l Tn Tht Yn ch huy, ln sau l
nm 1674, do Ch tng dinh Thi Khang l Nguyn Dng (Nguyn Dng Lm) ch
huy, Nguyn Din lm tin phong, bnh nh x M Xoi. C hai ln u i thng, ph
c ly, chim c thnh, bt tng gic, t , qun Cao Min khng dm xm phm
bin cnh na. Ly y, tri my i sau cng nhn theo nhn lm yu a n tr cho
o M Xoi.
Gi l ly M Xoi (Mi Xuy) v ly nm x M Xoi.
Cng gi l ly Hng Phc, ly Hng Phc, v thi x M Xoi cng c gi theo
sng, tn lng l Hng Phc, Hng Phc.
Gi l ly B Tm l do B Tm (ngi Cao Min) p.
Gi l ly Phc T l quan nim nh c tri ban cho.
Ngy 28-4-2009, chng ti kho st nhng du tch cn li Bu Thnh[18]. Khu vc
Bu Thnh c qui hoch thnh Trung tm vn ha Bu Thnh huyn Long t (nay l
huyn Long in) theo quyt nh 1954-Q.UBT ngy 20-7-1997 ca UBND tnh B Ra -
Vng Tu do Ph Ch tch UBND tnh Trng Bnh Tm k, rng 19,75ha, pha Bc v
pha ng gip rung la, pha nam gip quc l 55, pha Ty gip khu dn c nh Long
Phng (th trn Long in). n nay, cc hng mc chnh hon thnh c bn v a
vo s dng.
- Khu vc lng h (Bu Thnh) c no vt, k .
- Pha Bc v pha Nam Bu Thnh cn du tch ca b ly xa.
- Pha ng khng cn du vt g ca b thnh.
- Pha Ty (khu vc thnh Hng Phc Hng Phc) tri nhiu i b san
lp mt du tch. Hin nay, ta lc ngi n th lit s ca huyn Long in (xy
dng theo qui hoch c ph duyt nm 1997). Lu M Xoi xa nm v tr
ny. y l mt g t cao, ni ln gia ba b l ng rung, v phn cn li l
khu dn c ca cc lng Long in, An Ngi. Nhng ngi dn sng lu i
y thng gi tn g t ny l G n.
Nh vy, ngoi lng h (Bu Thnh) c ci to li, du vt cn tng i nguyn
vn l on b ly pha Bc v b ly pha Nam, chiu di mi b cn li khong hn nm
trm bc chn. Chiu cao b ly pha Bc trung bnh t 5m n 7m. Chiu cao b ly
pha Bc trung bnh t 7m n 10m. Chn ly o c hn 30 bc chn. Mt ly nhiu
on rng t 12 n 15 bc chn. Hai bn ly cn nhiu lm tre gai um tm, dy c nh
sch xa m t.
Nhng ngi dn sng nhiu i khu vc lng Long Phng (nay thuc th trn Long
in pha Ty Nam ly) v lng An Ngi (pha ng nam ly) cho bit, t xa xa, lng h
c nhiu sen. Thi pht xt Nht cai tr (1941-1945), chng c ng qun y. Nhng
ngi dn n y hi sen cn vt c dao gm, kim Nht. Thi M - Ngy, mt s n
v thuc s on 18 Ngy cng ng qun y (cc n v thuc chin on 48, 52).
Nm 1973 (sau Hip nh Pari), lnh a phng qun (lnh trc thuc qun Long in) o
t, p cng s, c tn lnh cn nht c mt b m chn c, sau em v dng mi bit
l bng vng rng, c l t thi xa xa st li.
Thnh M Xoi (ly Phc T) Bu Thnh ghi nhng chin cng v du tch xa nht
ca ngi Vit thi thi khai hoang, m ci t phng Nam cn c kho st, nghin
cu v nhiu mt, v lp h s di tch bo tn nhng du tch cn li.
X M Xoi chnh l lng Vit u tin trn vng t Nam b cng cn c nghin
cu k hn, v ghi nhn du n ny,bng cch tr li tn xa cho ngn ni, dng sng v
nhng ngi lng c./.



[1] Trnh Hoi c: GIA NH THNH THNG CH, Tp Thng, Quyn I v II, Nha Vn
ha - Ph Quc v khanh c trch vn ha, xut bn 1972, trang 35-36.
[2] Trnh Hoi c: GIA NH THNH THNG CH, Tp Thng, Quyn I v II, Nha Vn
ha - Ph Quc v khanh c trch vn ha, xut bn 1972, trang 33.
[3] Quc s qun triu Nguyn: i Nam thc lc, tp Mt (phin dch: Nguyn Ngc Tnh,
hiu nh: o Duy Anh). Vin KHXH Vit Nam v Nxb Gio Dc, 2007, trang 165-166.
[4] Trnh Hoi c: GIA NH THNH THNG CH, Tp Thng , Quyn I v II, Nha Vn
ha - Ph Quc v khanh c trch vn ha, xut bn 1972, Trang 17.
[5] Trnh Hoi c: GIA NH THNH THNG CH, Tp Thng, Quyn I v II, Nha Vn
ha - Ph Quc v khanh c trch vn ha, xut bn 1972, trang 31.
[6] Quc s qun triu Nguyn: i Nam nht thng ch, tp 5, Nxb thun ho, Hu 2006,
trang 67.
[7] Quc s qun triu Nguyn: i Nam thc lc, tp Mt (phin dch: Nguyn Ngc Tnh,
hiu nh: o Duy Anh). Nxb Gio Dc, 2007, trang 72. [Trong sch ghi ch thnh Hng
Phc by gi gi l Mi Xuy, nay thuc huyn Phc Chnh, tnh Bin Ho l cha chnh
xc, ng ra l thuc huyn Phc (Phc) An]
[8] Trnh Hoi c: GIA NH THNH THNG CH, Tp Trung, Quyn III, Nha Vn ha -
Ph Quc v khanh c trch vn ha, xut bn 1972, trang 6-7.
[9] Trnh Hoi c: GIA NH THNH THNG CH, Tp H, Quyn IV-V-VI, Nha Vn ha
- Ph Quc v khanh c trch vn ha, xut bn 1972, trang 104-105. [Nguyn Dng:
c sch chp l nguyn Dng Lm]
[10] Trnh Hoi c: GIA NH THNH THNG CH, Tp H, Quyn IV-V-VI, Nha Vn
ha - Ph Quc v khanh c trch vn ha, xut bn 1972, trang 107.
[11] Trnh Hoi c: GIA NH THNH THNG CH, Tp H, Quyn IV-V-VI, Nha Vn
ha - Ph Quc v khanh c trch vn ha, xut bn 1972, trang 104-105.
[12] Bng thng k trn c trch lp t cun Nghin cu a b triu Nguyn - tnh Bin
Ho ca Nguyn nh u, Nxb thnh ph H Ch Minh 1994, mc C: Huyn Phc An,
t trang 263 n trang 289.
[13] Quc s qun triu Nguyn: i Nam thc lc, tp Mt (phin dch: Nguyn Ngc
Tnh, hiu nh: o Duy Anh). Nxb Gio Dc, 2007, trang 72. [Trong sch ghi ch thnh
Hng Phc by gi gi l Mi Xuy, nay thuc huyn Phc Chnh, tnh Bin Ho l cha
chnh xc, ng ra l thuc huyn Phc (Phc) An]
[14] Trnh Hoi c: GIA NH THNH THNG CH, Tp Trung, Quyn III, Nha Vn ha -
Ph Quc v khanh c trch vn ha, xut bn 1972, trang 6-7.
[15] Trnh Hoi c: GIA NH THNH THNG CH, Tp H, Quyn IV-V-VI, Nha Vn
ha - Ph Quc v khanh c trch vn ha, xut bn 1972, trang 104-105. [Nguyn
Dng: c sch chp l nguyn Dng Lm]
[16] Trnh Hoi c: GIA NH THNH THNG CH, Tp H, Quyn IV-V-VI, Nha Vn
ha - Ph Quc v khanh c trch vn ha, xut bn 1972, trang 104-105.
[17] Trnh Hoi c: GIA NH THNH THNG CH, Tp H, Quyn IV-V-VI, Nha Vn
ha - Ph Quc v khanh c trch vn ha, xut bn 1972, trang 107.
[18] Tham gia on kho st c anh Nguyn Xun Th, u vin Ban Chp hnh Hi Khoa
hc Lch s tnh B Ra - Vng Tu, anh Nguyn Hng Hi, Chi hi ph Chi hi s hc
huyn Long in, Hong Chng, cng tc vin t Thng tin Khoa hc Lch s B Ra -
Vng Tu.

Ngun: http://khoavanhoc-ngonngu.edu.vn