I.

Nhin liu v nguyn liu cho cng nghip ha cht

Nng lng ng vai tr ht sc quan trng trong nn kinh t ca cc quc gia.
! trong c"n #$ng nng lng th% nhi&n li'u( )! ch *u l! nhi&n li'u ha
th+ch( l+i chi) t, l' vt tr-i tu*'t i so v.i cc /+ng nng lng khc.
0u* nhi&n( nng lng ha th+ch 1/2u )3( kh4 thi&n nhi&n v! than5 ang ng!*
c!ng v6i /2n v! c th7 c+n ki't k8) th9o l! lng kh4 :;
<
=ht th>i v!o #2u
kh4 qu*7n ng!* c!ng tng /o vi'c s? /@ng cc nhi&n li'u ha th+ch g"* n&n
hi'n tng nng l&n to!n c2u. Ao th gi.i ang ra sc t%) ki) cc /+ng
nng lng tha* th chBng.
Du m.
CDc /E lng /2u )3 c khai thc v! s? /@ng h$ng n) vFn tng l&n
v! /2u )3 l! nguGn t!i ngu*&n c h+n nhng th9o cc kt qu> nh gi th% gia
tng trH lng Ic )inh h!ng n) luJn luJn vt s>n lng khai thc. Ao trH
lng /2u khJng =h>i l! vJ tKn n&n )-t lBc n!o chiu h.ng n!* c th7 i
ngc l+i. Nhng t%nh h%nh /2u )3 hi'n na* rLt kh> quan nh MthNi gian sngO
ca /2u )3 c th7 cn ti= t@c c kPo /!i )-t thNi gian vJ Qnh nHa. :n
kh nhiu ti) nng 7 t%) thL* /2u cRng nh ti) nng tng h' s thu hGi /2u
l&n nHa 1hi'n na* h' s thu hGi /2u #%nh qu"n tr&n th gi.i chS IL= IS TU V WX
Y5. Ngo!i ra( kh> nng khai thc cc lo+i /2u M=hi tru*n thngO cRng cn rLt
l.n. 0rong tZng trH lng /2u )3 c trong lng Lt th% /2u thJng thNng chS
chi) TX Y( /2u nDng chi) [U Y( /2u rLt nDng chi) <U Y v! ct /2u chi)
TX Y. NhHng s li'u cho thL*( tri7n vng c th&) cc )3 /2u ).i 7 ti=
t@c kPo /!i thNi k\ s? /@ng /2u )3 l! rLt kh> quan.
Kh thin nhin.
0h gi.i cn #it n )-t /+ng kh4 thi&n nhi&n n$) trong cc tinh th7
n.c /.i * +i /6ng c t&n gi l! h*/rat9 kh4 1gas h*/rat9s]clathrat9
h*/rat9s5. :Rng nh kh4 thi&n nhi&n trong lng Lt( th!nh =h2n ca h*/rat9 kh4
ch *u l! )9than9( ngo!i ra c cc kh4 h*/rocar#on nh^ v! cc kh4 khc nh
/ioIi/9 car#on( h*/rog9n sul_i/9( kh4 tr6( v.v`v.i h!) lng rLt nh3. 0rH
lng ca h*/rat9 kh4 cha c nh gi 2* ( nhng v.i cc s li'u kh>o
st hi'n na*( 4t nhLt l! #$ng hoDc l.n h6n tLt c> nguGn car#on tGn t+i tr&n tri
Lt c-ng l+i. 0u* nhi&n vLn khai thc thKt sa kh khn v )Dt cJng ngh' v!
kb thuKt nu khJng )un Ic* ra tai ha sng th2n v! #Eng =ht kh4 )9than9
v!o kh4 qu*7n g"* hi'u ng nh! k4nh 1so v.i car#on /ioIi/9 hi'u ng nh! k4nh
ca )9than9 cao h6n nhiu l2n5. d*/rat9 kh4 chS c th7 tGn t+i e * +i /6ng
ca hai cac tri Lt v! e nhHng n6i khc c - s"u tr&n TXX ) v! = suLt cao(
nhi't - thL=.
[
Than
fi v.i than( th9o nh gi hi'n na* ( trH lng to!n c2u c kho>ng ghX
tS tLn( trong tr&n WXX tS tLn l! than anthracit9 v! than )i( cho th gi.i
/Eng kho>ng [gX n). :c n.c c trH lng than l.n nhLt l! doa j\ <Tk tS
tLn( Nga [Uk tS tLn( 0rung luc [[W tS tLn( mustralia kh tS tLn( nn f- hX tS
tLn`i't Na) khJng c trH lng l.n( cRng nh khJng =h>i l! n.c khai thc
nhiu than( nhng l+i l! quc gia IuLt khcu than ng th o 1tr&n c> 0rung
luc( th [X5 v.i tr&n <W tri'u tLn 1s li'u <X[X5.
Nh vK*( nh%n tZng th7( /a trH nhi&n li'u ha th+ch ca th gi.i khJng =h>i l!
4t( tu* nhi&n( chi) t, =h2n l.n nhLt l! than V nhi&n li'u rpn v.i nhiu nhc
i7) c> v =h6ng /i'n cJng ngh' q )Ji trNng cRng nh =h6ng /i'n kinh t
so v.i /2u v! kh4. r= lac i v.i th gi.i hi'n na* trong vi'c t%) nhHng nguGn
nng lng tha* th nhi&n li'u ha th+ch l! ts hai =h4at kh> nng thiu h@t nng
lng trong t6ng lai v! *&u c2u gi>) nGng - kh4 th>i /ioIi/9 car#on trong
kh4 qu*7n.
Nng l!ng t"i t#o.
i'c t%) nhHng nguGn nng lng khJng t+o ra hoDc t+o ra 4t h6n 1so
v.i nhi&n li'u ha th+ch5 kh4 th>i /ioIi/9 car#on u +t c nhHng th!nh cJng
#.c 2u ng k7. 0, l' cc nguGn nng lng ti t+o u +t n tr&n [h Y(
trong ( nu khJng t4nh n th* i'n th% cRng +t con s g2n IL= IS [T Y
tZng c"n #$ng nng lng. 0u* nhi&n( trong tZng t, =h2n [T Y ( t, l' cc
/+ng nng lng ti t+o khJng =ht th>i hoDc =ht th>i thL= vFn cn thL= 1h%nh
[5.
0rong cc /+ng nng lng ti t+o khJng =ht th>i th% hi'n na* nng lng gi
v! nng lng )Dt trNi ang chi) vQ tr4 cao nhLt. 0ng treng ca cc /+ng
nng lng tr&n c6 se nhi&n li'u sinh hc cn chK) )Dc /E 2u t cho lvnh vac
n!* vFn ti= t@c tng h!ng n).
N) <X[X s>n lng nhi&n li'u sinh hc 1Nwxd5 to!n c2u +t [XU tS l4t( trong
c gh tS l4t 9thanol( tng [k Y so v.i n) <XXo v! chi) <(k Y nhi&n li'u
giao thJng vKn t>i . 0h9o :6 quan Nng lng quc t n n) <XUX Nwxd sy
= ng []W nhu c2u nhi&n li'u cho giao thJng vKn t>i.
Nhi&n li'u sinh hc th h' th nhLt 1cc gasohol )! ch *u l! #io9thanol v!
#io/i9s9l5 c s>n IuLt ts Nng( tinh #-t( /2u thac vKt( )i -ng vKt` :ho
n na*( ngu*&n li'u #an 2u 7 s>n IuLt #io9thanol =h2n l.n l! tinh #-t 1ts lBa
)%( lBa )+ch( ngJ(`5 v! Nng 1ts )4a( c c>i Nng(`5( cn ngu*&n li'u 7
s>n IuLt #io/i9s9l l! cc lo+i /2u thac vKt( k7 c> /2u n c v! /2u khJng n
c( )i -ng vKt`i'c s>n IuLt Nwxd th h' th nhLt #Q coi l! u v! ang
c+nh tranh v.i s>n IuLt l6ng thac v! c th7 l! ngu*&n nh"n g"* n&n n+n thiu
h@t l6ng thac e )-t s quc gia tr&n th gi.i /o vi'c s? /@ng l6ng thac 7
s>n IuLt #io9thanol v! #io/i9s9l. f7 gi>i qu*t vLn n!* Nwxd th h' th hai
ra Ni.
Nhi&n li'u sinh hc th h' th hai ch *u c s>n IuLt ts Mngu*&n li'u #n
vHngO l! nhHng ngu*&n li'u /z ki)( 4t 1hoDc khJng5 c+nh tranh v.i l6ng
thac( 4t >nh heng n a /+ng sinh hc v! Lt canh tc. : th7 chia Nwxd th
h' th hai th!nh hai h)t nh) th nhLt gG) #io9thanol v! #io/i9s9l c s>n
IuLt ts tinh #-t( Nng v! /2u thac vKt ca cc lo+i c"* khJng =h>i c"* l6ng
<
thac nh c"* jatropha( spn( hoDc cc lo+i miscanthus( v! nh) th hai gG)
#io9thanol( #io#utanol v! #io/i9s9l c s>n IuLt ts sinh khi c9llulosic nh
r6) r+( g{( c3`
CDc /E Nwxd th h' hai u t3 ra u vi't h6n th h' th nhLt e ch{ khJng hoDc
4t tranh chL= v.i s>n IuLt l6ng thac )! l+i s? /@ng cc ngu*&n li'u ch *u l!
=h th>i trong nJng nghi'=( l") nghi'=( trong cJng nghi'= G g{` nhng n
l+i c+nh tranh v.i Lt trGng c"* l6ng thac. :> hai th h' Nwxd u c nhHng
nhc i7) )! nhc i7) l.n nhLt l! chBng u cha oI*g9n n&n khJng
th7 s? /@ng trac ti= cho -ng c6 nh Ing( /2u. NhHng nhc i7) tr&n khin
chBng kh c th7 tri7n =ht tri7n )+nh )y trong t6ng lai tha* 7 tha* th cc
nhi&n li'u ha th+ch. NhHng nhc i7) u /Fn cc nh! nghi&n cu n
vi'c t%) ti nhHng th h' Nwxd ).i )! c@ th7 l! th h' #a v! th h' #n.
Nwxd th h' th #a v! th t( Dc #i't l! th h' th t( c nhHng thu-c t4nh
7 tre th!nh nhHng nguGn nng lng ch +o tha* th )-t t, l' ng k7 cc
nhi&n li'u ha th+ch. Nwxd th h' th #a l! nhi&n li'u c t+o ra ts t>o( cn
Nwxd th h' th t c hi7u l! cc nhi&n li'u tZng h= hoDc c s>n IuLt
#ei cc qu tr%nh chu*7n ha cc lo+i sinh khi khc nhau nh kh4 ha( nhi't
=h"n( tZng h= |isch9rq0ro=sch( v.v`} cc nhi&n li'u n!* c s? /@ng trac
ti= nga* )! khJng c2n tha* Zi -ng c6 v! c6 se h+ t2ng 1gi l! /ro=qin _u9l5
#ei v% chBng c cc Dc trng ha hc ging cc s>n =hc) /2u )3
Nwxd th h' #a ts t>o #Z sung c nhHng nhc i7) ca Nwxd hai th h'
2u. 0r&n )-t /i'n t4ch t6ng 6ng t>o c th7 t+o ra )-t lng /2u 7 s>n
IuLt Nwxd gL= ts [U n TXX l2n l.n h6n cc nJng s>n tru*n thng. d6n nHa(
cc nJng s>n thNng chS c th7 thu ho+ch )-t v!i v@ trong n)( trong khi chu
k\ thu ho+ch t>o chS trong kho>ng [X ng!* tE* th9o =h6ng =h= nuJi trGng.
0>o c nhHng i7) u vi't sau "* t 1i5 t>o tZng h= v! cha c )-t
lng li=i/ trung t4nh cao 1<X V UX Y trong sinh khi khJ5} 1ii5 c th7 thu ho+ch
t>o quanh n)( /o ( hi'u suLt /2u thu c cao h6n nhiu so v.i cc c"* c
/2u khc} 1iii5 t>o ti&u th@ n.c 4t h6n nhiu so v.i cc c"* trGng tr&n Lt} 1iv5
nuJi t>o khJng c2n s? /@ng cc ha =hc) #>o v' thac
vKt} 1v5 thu hGi c car#on ts cc nh! )* i'n v! cc nguGn th>i car#on
/ioIi/9 khc 17 c [ kg t>o khJ c2n [(gT kg :;
<
5} 1vi5 l!) s+ch cc nguGn
n.c th>i cha Nd
W
~
( N;
T
q
( ;
W
Tq
} 1vii5 c th7 nuJi trGng e n.c )Dn( n.c l(
/o ( khJng tranh gi!nh Lt nJng nghi'=} 1viii5 tE* lo+i t>o )! c th7 chit
IuLt nhiu ha chLt rLt c gi trQ s? /@ng trong cc lvnh vac khc nhau nh cc
aci/ #Po - khJng no cao 1=ol*unsaturat9/ _att* aci/s5( cc =ol*sachari/9( cc
chLt chng oI* ha( cc ho+t chLt sinh hc( cc =rot9in( v.v : T =h6ng
=h= nuJi t>o l!) ngu*&n li'u 7 s>n IuLt Nwxdt nuJi trong cc hG 1o=9n
=on/]air o=9n s*st9)5( nuJi trong cc #%nh =h>n ng quangqsinh 1=hotoq
#ior9actor5 v! nuJi #$ng =h6ng =h= l&n )&n ts Nng 1h9t9rotro=hic
)9tho/5. di'n na* gi th!nh s>n IuLt nhi&n li'u ts t>o cn kh cao( ci <X V Tg
xA]gallon 1#%nh =h>n ng quangqsinh5( hoDc ci o V [k xA]gallon 1trong hG5
gi th!nh cao l! v% cJng o+n thu ho+ch v! lo+i n.c 1/9at9ring5 kh tn kP)
/o th"n t>o rLt nh3. .c t4nh( nu gi th!nh s>n IuLt n) <X[X kho>ng <X
xA th%( n n) <X<X c th7 h+ Iung cn T xA]gallon nhN = /@ng nhHng
cJng ngh' ti&n tin h6n.
T
0rong khi vi'c th6ng )+i ha Nwxd th h' th #a cn ang =h>i chN )-t s
n) nHa th% u IuLt hi'n )-t s qu* tr%nh cJng ngh' c kh> nng s>n IuLt
Nwxd /+ng M/ro=qinO e qu* )J th? nghi') th6ng )+i. fiu n!* c th7 c
coi l! )-t #.c i ngo+n )@c v! cho cc nh! nghi&n cu v! cc nh! cJng
nghi'= )-t h* vng l.n i v.i lvnh vac Nwxd trong t6ng lai khJng Ia.
Nng lng sinh hc th t khJng =h"n #i't nguGn ngu*&n li'u ha* cJng ngh'
s>n IuLt )! Dt )@c ti&u l! cc s>n =hc) M/ro=qinO c th7 s? /@ng trac ti=
cho -ng c6 )! khJng c2n =ha ch( =hi tr-n. d6n nHa( khJng =h>i s? /@ng
cc Mngu*&n li'u c+nh tranhO.
:Jng ngh' c chu*7n ha a /+ng cc ki7u chu*7n ha( ts nhi't n ha
nhi't( IBc tc( ha sinh v! sinh hc.
0, =h2n #a lo+i nhi&n li'u /2u )3 quan trng nhLt l! Ing( /i9s9l v! nhi&n li'u
=h>n lac c tha* th #ei tZng cc lo+i Nwxd giai o+n <X[X V <X<< c
tr%nh #!* trong #>ng /.i "*.
: th7 nhKn thL* ts n) <X[X n n) <X<< tS l' Nwxd tha* th Ing chS tng
kho>ng gL= Ji( trong khi tS l' Nwxd tha* th /i9s9l v! nhLt l! tha* th
nhi&n li'u =h>n lac tng -t #in l! nhN sa gia tng Nwxd th h' T v! W.
Ni chung nng lng sinh hc th t c nhiu u i7) so v.i Nwxd th h'
th nhLt v! th hai( v4 /@( so v.i #io/i9s9l th% /ro=qin /i9s9l chQu c thNi tit
l+nh tt h6n( nhi't trQ cao h6n( trQ s c9tan9 cao h6n v! s>n =hc) =h@ l!
=ro=an9 c gi trQ kinh t cao h6n gl*c9rin. gi th!nh cRng c th7 c+nh tranh
v.i nhi&n li'u /2u )3.
Du $h %it Nam
N) [ogh n.c ta #pt 2u khai thc /2u t+i )3 +ch dZ 1#7 :?u wong5. a
)3 /2u v! kh4 l.n ca n.c ta e th) l@c Qa l! 7 :?u wong 1/2u5( 7 Na)
:Jn x6n 1ch *u l! kh45 v! 7 0"* Na) 1/2u v! kh45. 0rong cc #7 cha tS l'
/2u] kh4 khc nhau. 0rong #7 c?u wong v.i )3 +ch dZ c I9) l! )-t
)3 /2u l.n tr&n th gi.i. !o n) [ooU kh4 khai thc ts )3 +ch dZ cRng
c /Fn t.i cc nh! )* i'n e ! Qa( hB Cb )e 2u cho thNi k% vi't Na)
s>n IuLt i'n ts kh4.
Ngo!i cc #7 u v! ang khai thc cc cJng t* /2u kh4 ang ti= t@c t%) ki)
v! th) / cc )3 /2u khc e cc vEng #i7n n.c s"u. Qnh pc - v! v9n
#i7n 0rung - c kh> nng t%) thL* /2u v! kh4 1kh4 nhiu h6n5. fu c )-t s
=ht hi'n.
Xng Diesel Nhin liu phn
lc
&'n l!ng(
t) gallon*nm
+
,
&'n l!ng(
t) gallon*nm
+
,
&'n l!ng(
t) gallon*nm
+
,
<X[
X
[W.U W.T W.< [.U q q
<X[
U
<<.U h.T [X.X T.[ [.U [.U
<X<
<
T<.g g.W <k.k k.W [X.o g.o
W
:c vEng #i7n n.c s"u h6n [<X) =h4a ngo!i Na) :Jn x6n l! vEng c nhiu
tri7n vng.
jt qu> cJng tc t%) ki) th) / cho n na* u Ic Qnh c cc #7 tr2)
t4ch f' 0a) c tri7n vng /2u kh4t xJng dGng( hB jhnh( :?u wong( Na)
:Jn x6n( Cala*q0hZ :hu( 0 :h4nhqRng C"*( nh) #7 0rNng xa v!
do!ng xa( trong cc #7t :?u wong( Na) :Jn x6n( Cala*q0hZ :hu v! xJng
dGng gG) c> Lt lin 1)in vng d! N-i5 u =ht hi'n v! ang khai thc /2u
kh4.
i'c khai thc kh4 kPo th9o nhiu /a n I"* /ang cc Nng ng /Fn kh4 v!
nh! )* s>n IuLt i'n ts kh4 khai thc c.
-in t.#ng /'n 0ut nng l!ng /inh h1c t#i %it Nam
:ho n na* hai h.ng i ch *u ca vi'c =ht tri7n Nwxd e vi't Na) l!
#io9thanol v! #io/i9s9l.
:c nguGn nng lng s>n IuLt 9thanolt rS Nng v! spn.
:c nguGn ngu*&n li'u s>n IuLt #io/i9s9l l! /2u thac vKt( )i -ng vKt 1)i c
tra5 v! /2u n =h th>i. h2n l.n e qu* )J nh3.
fDc i7) chung l! gi ngu*&n li'u cao 1nng IuLt c"* trGng thL=( =h@ thu-c
)Ea v@..5} cJng ngh' cha khP= k4n 1cha gi>i qu*t c s>n =hc) =h@ v!
=h th>i5 /Fn n gi th!nh s>n IuLt cao( thi trNng khJng chQu ang c cho
n&n cc /a n u khJng kh> thi.
0h&) nHa vi'c s>n IuLt 9thanol )-t cch G +t trong khi thQ trNng ti&u th@ l+i
rLt h+n h^=. thanol ch *u c /Eng 7 =ha v!o Ing 1Ing U v! [X5 tu*
nhi&n /o vi'c l!) khan n.c rLt kh n&n vi'c #>o qu>n v! s? /@ng n c!ng kh
khn h6n /Fn t.i h+n ch trong vi'c s? /@ng nhi&n li'u sinh hc l! 9thanol. x>n
IuLt nhiu nhng l+i khJng ti&u th@ c /Fn t.i lung =h4 ngu*&n li'u v! chi
=h4 s>n IuLt gi th!nh l+i cao.
II. 23c 4i5m cu5a hi3n t63ng 0u7c ta7c.
C-t =h>n ng )un I>* ra c n =h>i = ng c *&u c2u v )Dt nhi't
-ng hc v! -ng hc.
Nhi't -ng hct d q 0x X
)Dt -ng hc t k m 9
q]0
=h>i l.n tc nng lng ho+t ha ca =h>n
ng =h>i nh3.
0rong thac t c nhHng =h>n ng th3a )un c iu ki'n v )Dt nhi't -ng
hc nhng l+i g2n nh khJng I>* ra /o tc - =h>n ng qu nh3. Nhng khi c
sa hi'n hi'n ca chLt n!o th% =h>n ng l+i I>* ra rLt nhanh( )! sau =h>n
ng chLt khJng #Q ti&u hao v c> lng lFn th!nh =h2n ha hc. f"* l! hi'n
tng IBc tc.
: th7 Qnh nghva hi'n tng IBc tc nh saut xc tc l s thay i tc ca
cc phn ng ho hc do nh h!ng ca nh"ng ch#t gi l ch#t xc tc$
nh"ng ch#t ny tham gia nhi%u l&n 'o t(ng tc ho hc trung gian ')i cc
tc ch#t ' sau m*i chu tr+nh t(ng tc trung gian l,i ph-c h.i thnh ph&n ho
hc ca m+nh
d= chLt trung gian t+o th!nh giHa chLt IBc tc v! tc chLt l!) tha* Zi nng
lng v! )-t 4t cLu trBc ca tc chLt( li&n kt n-i =h"n t? ca chLt =h>n ng
*u i khi li&n kt v.i chLt IBc tc. wi&n kt #&n trong ca IBc tc cRng tha*
Zi khi t+o th!nh h= chLt trung gian v.i tc chLt. 4 /@ nh k4ch th.c ca ni
U
;q; c th7 /!i ra khi li&n kt v.i chLt IBc tc v! ngpn tre l+i khi =h>n ng kt
thBc.
0u* nhi&n khJng =h>i chLt IBc tc n!o cRng l!) tng tc - =h>n ng. :hLt
IBc tc l!) gi>) tc - =h>n ng c gi l! IBc tc ") v! IBc tc l!) tng
tc - =h>n ng gi l! IBc tc /6ng. :c chLt l!) tng ho+t t4nh ca IBc tc
gi l! chLt IBc tin( cc chLt l!) )Lt ho+t t4nh IBc tc c gi l! chLt 2u -c
IBc tc. Bc tc #Q 2u -c c th7 l! qu tr%nh thuKn nghQch ha* #Lt thuKn
nghQch. :hLt -c #Lt thuKn nghQch t+o li&n kt ha hc v.i chLt IBc tc n&n
khJng lo+i #3 c. fi v.i chLt -c thuKn nghQch /o chS c t6ng tc vKt l
1hL= =h@ vKt l5 v.i chLt IBc tc n&n c th7 uZi chLt -c i 7 ho!n ngu*&n l+i
IBc tc.
xa hi'n /i'n ca chLt -c cRng l! )-t *u t >nh heng l&n tuZi th ca IBc
tc. jhi )Ji trNng =h>n ng s+ch IBc tc t c th7 l!) vi'c h!ng n).
:hLt 2u -c IBc tc thNng l! nhHng h= chLt cha x( N
<
( ki) lo+i. jhi IBc
tc #Q 2u -c #ei x c th7 /Eng d
<
7 oIi ha x t+o th!nh kh4 d
<
x v! uZi kh4
n!* i. jhi cc 1h= chLt gi!u : 4t d
<
5 #) tr&n # )Dt IBc tc c th7 n"ng
nhi't - l&n cao trong )Ji trNng c ;
<
7 t cc th!nh :;
<
v! d
<
;. 0u*
nhi&n #i'n =h= n!* c th7 l!) )Lt ho+t t4nh IBc tc ki) lo+i v% ki) lo+i c th7
#Q thi&u kt.
Ti7nh 43c thu8. Bc tc l! hi'n tng Dc thE v! chLt IBc tc c t4nh Dc thE rLt
cao. do+t t4nh IBc tc khJng n&n I9) nh l! )-t t4nh chLt v+n nng ca )-t
chLt n!o )! chS c th7 c I9) IPt i v.i tsng =h>n ng nhLt Qnh. Lt
nhiu chLt IBc tc chS th7 hi'n ho+t t4nh i v.i )-t hoDc )-t nh) =h>n ng
nhLt Qnh. fi7n h%nh nhLt l! cc chLt IBc tc sinh hc V cc 9n*). 0rong a s
trNng h= cc 9n*) chS IBc tc cho sa chu*7n ho ca nhHng h= chLt nhLt
Qnh trong s nhiu h= chLt c cLu t+o ging nhau( hoDc thK) ch4 chS IBc tc
cho sa chu*7n ho ca )-t trong s cc Gng =h"n ca cc h= chLt )!
thJi.
Tnh 4a 9#ng: 0h!nh =h2n ho hc ca cc chLt IBc tc rLt a /+ng} c th7
ni( h2u ht cc ngu*&n t trong #>ng tu2n ho!n cc ngu*&n t u c th7 l!
chLt IBc tc hoDc cLu t? ca cc chLt IBc tc. :hLt IBc tc c th7 e /+ng
ngu*&n t( v4 /@ cc IBc tc ki) lo+i hoDc ki) lo+i tr&n chLt )ang tr6} e /+ng
h= chLt 6n gi>n nh cc oIi/9( cc sul_i/9 `} e /+ng cc h= chLt =hc t+=
h6n nh cc =hc chLt )! cRng c th7 e /+ng cc h= chLt sinhqhHu c6 =hc
t+= h6n nhiu nh cc 9n*).
Tnh 4a nng: )-t chLt IBc tc c th7 IBc tc cho nhiu =h>n ng chu*7n ha
khc nhau. 0u* nhi&n( ho+t t4nh ca n sy khc nhau rLt nhiu trong cc =h>n
ng chu*7n ha c@ th7 ca cc h= chLt khc nhau.
Tnh $hng thay 4;i t.#ng th"i nhit 4<ngt trong qu tr%nh =h>n ng chLt
IBc tc li&n kt v.i tc chLt t+o th!nh h= chLt trung gian nhng vFn #>o to!n
c th!nh =h2n ha hc ca )%nh )Dc /E c th7 c sa tha* Zi v )Dt cLu
trBc /o )Ji trNng =h>n ng. Nh vK*( v )Dt ho hc( chLt IBc tc khJng #Q
ti&u hao trong qu tr%nh =h>n ng( cn lng cc tc chLt #Q ti&u tn trong sa c
)Dt ca chLt IBc tc th% khJng #Q h+n ch #ei #Lt k\ quan h' tS lng n!o v.i
chLt IBc tc v! c th7 ht sc l.n.
h
III. T.#ng th"i t.ung gian t.ong 0=c t"c 9> th?:
C-t chLt c kh> nng IBc tc khi n t+o c h= chLt trung gian v.i tc chLt
=h>n ng. nhN t+o c
chLt trung gian )! h!ng
r!o nng lng ca =h>n
ng gi>) Iung.
:c ngu*&n t? tr&n #
)Dt ca IBc tc li&n kt
v.i tc chLt 7 t+o th!nh
h= chLt trung gian
nhng n khJng cpt t
ho!n to!n li&n kt v.i cc
ngu*&n t? n$) #&n trong
IBc tc n&n h= chLt
trung gian rLt =hc t+= v!
#ao gG) rLt nhiu
ngu*&n t?.
:Eng )-t =h>n ng
nhng c th7 c nhiu
chLt c kh> nng IBc tc
cho =h>n ng ( chLt
n!o cho h!ng r!o nng
lng c!ng thL= th% kh> nng IBc tc ca n c!ng cao.
d= chLt trung gian t+o th!nh khJng c qu #n )! cRng khJng qu kP)
#n.
I%. -o#t 4< c@a 0=c t"c.
doat J cu a Iuc ta c 6c hi&u la kha nng chu*& n hoa cu a )Jt t") Iuc tac
trong )Jt 6n vi th6i gian. f"* la ai l6ng quan trong nh"t Ji v6i )Jt =han
ng Iuc tac.
0u* nhi&n vi& c Iac inh ung sJ t") hoat Jng cua Iu c ta c trong )Jt 6n vi
th6i gian r"t kho khn( n&n ng6i ta chi co th& anh gia hoat J cua )Jt ch"t
Iuc tac thJng qua ca c ai l6ng ti l& v6i hoat J nh sJ =h"n t ch"t =han ng
#i chu*& n ho a trong )Jt 6n vi th6i gian ho c anh gia )Jt cach t6ng Ji
#ng =h6ng =ha= so sanh v6i cac ch"t Iuc tac kha c.
0h9o Qnh nghva( ho+t - IBc tc c th7 c #i7u /izn #$ng #i7u thct
/ 0 1
2
3 1
o
456 7
trong 89 1
2
: tc phn ng co; xc tc tham gia 4mol<cm
=
>s?c79 1
o
: tc
phn ng 2h@ng c8 ch#t xc tc tham gia 4 mol<cm
=
>s?c7 ' l ph&n thA tBch
CD chiEm C!i ch#t xc tc ' Fc l#p &y C!i tc ch#t>
0hc t& ( tJc J =han ng khJng Iuc tac r"t nho n&n hoan toan co th& #o qua.
Nh v" * & Iac inh hoat J cua Iu c tac chi c"n o tJc J cu a =han ng Iuc
tac 6c Iac inh #ng sJ =h"n t tha) gia =han ng trong )Jt 6n vi th6i
gian trong nhng i&u ki&n nh"t inh. fai l6ng na * =hai 6c qu* v& )Jt t")
Iuc tac va 6 c goi la t"n sJ lu"n chu*&n 10;|5 ha* la sJ l"n lu"n chu*&n
10;N5.
k
dt
dn
G
[
0;| =
:oi x la sJ t") hoat Jng Iuc ta c.
%. 23 cho3n lo3 c cu5a 0u7c ta7c.
:ung nh hoat J( tuJi tho Iuc tac( J chon loc cung la )Jt c trng quan
trong cua Iuc tac. fJ chon loc la kha nng cu a ch"t Iu c tac chi thu c "* )Jt
trong nhng h.ng chu*7n ha c th7 Gng thNi I>* ra trong h' =h>n ng.
f- chn lc chia l!) #a lo+it
f- chn lc vi =h"nt tS s tc - =h>n ng )ong )un tr&n tZng tc - cc
=h>n ng I>* ra v.i sa tha) gia ca tc chLt 2u.
f- chn lc t4ch =h"n l! hi'u IuLt s>n =hc) )ong )un tr&n tLt c> cc s>n
=hc) t+o th!nh.
f- chn lc #i7u kin l! tS s ca tc - t+o th!nh s>n =hc) )ong )un tr&n
tc - chu*7n ha tZng ca tLt c> cc chLt tha) gia =h>n ng.
0rong =h>n ng ni ti= v4 /@ nh =h>n ng h*/ro ha actil9n th!nh 9til9n v!
9tan. i
[
v! tc - t+o th!nh 9til9n(
<
l! tc - ti&u th@ 9til9n( - chn lc
th9o 9til9n c t4nh nh saut x 1
[
q
<
5]
[
0rong =h>n ng song songqni ti= nh v4 /@ /.i "* - chn lc i v.i s>n
=hc) :
n
d
)
; l! x 1
[
q
<
5]1
[
~
T
5
:
n
d
)~<
v
[
~ ;
<
:
n
d
)
; ~ d
<
;
v
T
~ ;
<
v
<
~ ;
<
:;
<
~ d
<
;

iHa - chn lc v! ho+t - IBc tc luJn c sa c+nh tranh v.i nhau.
:racking nhi't l! =h>n ng c - chn lc rLt thL= cho Ing 4t( kh4 nhiu.
%I. Tu5i tho3 cu5a chA7t 0u7c ta7c.
0uZi th ca chLt IBc tc l! +i lng rLt quan trng c >nh heng h2u nh
qu*t Qnh n hi'u qu> kinh t ca qu tr%nh IBc tc /Q th7 trong cJng nghi'=
v! cc qu tr%nh c s? /@ng IBc tc. thac chLt( tuZi th #i7u thQ kh> nng
l!) vi'c ca chLt IBc tc trong nhHng iu ki'n vKn h!nh qu tr%nh chu*7n ho
IBc tc( v% vK*( n =h@ thu-c ch *u v!o )Ji trNng =h>n ng v! cc iu
ki'n vKn h!nh.
0rong cc t!i li'u tha) kh>o v nghi&n cu IBc tc thNng ngNi ta cJng #
nhiu v ho+t - v! - chn lc( cn v tuZi th ca IBc tc th% c rLt 4t thJng
tin( thK) ch4 khJng c. :h4nh v% vK*( vi'c nh gi tuZi th ca )-t chLt IBc
tc 7 c c sa hi7u #it thLu o v n v! 7 thit k v! laa chn IBc tc
cho nhHng =h>n ng nhLt Qnh ng!* c!ng tre n&n c2n thit.
0uJi tho cua Iuc tac =hu thuJ c cac *& u tJ saut
~ an th"n ch"t Iuc tac =hai la) vi& c tJt 1 Iuc tac =hai #&n c6 ho c va #&n hoa
hoc5
g
~CJi trNng =h>n ng t sa hi'n /i'n ca cc h= chLt cha N
<
( x( ki) lo+i c
th7 2u -c IBc tc. :hLt =h>n ng hoDc s>n =hc) =h>n ng hL= =h@ l&n #
)Dt IBc tc khin cho t") ho+t -ng khi th% #Q ch9 )Lt khi th% ho+t -ng. Nhi't
- =h>n ng c th7 khin cho IBc tc ki) lo+i #Q thi&u kt 1e tr+ng thi tK= h=
n&n /i'n t4ch ri&ng ca IBc tc gi>) Iung5( sa t+o th!nh cc #) tr&n # )Dt
IBc tc.
C-t chLt IBc tc c tuZi th cao l! chLt IBc tc c ho+t t4nh IBc tc khJng tha*
Zi th9o thNi gian.
h>i c"n #$ng cc *u t ho+t -( - chn lc( v! tuZi th IBc tc 7 laa ch
chLt IBc tc =hE h= v! c hi'u qu> nhLt.
%II. -p phBCDiai 4o#n tiEn 0=c t"c
C-t chLt khJng c kh> nng hL= =h@ th% chLt khJng c kh> nng IBc tc.
NhHng chLt c kh> nng hL= =h@ nhng khJng t+o c h= chLt trung gian
cRng khJng =h>i l! chLt IBc tc.
:c ki7u hL= =h@t c hai ki7u hL= =h@ l! hL= =h@ vKt l v! hL= =h@ ha hc.
lu tr%nh hL= =h@ vKt l I>* ra t6ng i nhanh( khJng c nng lng ho+t
ha( v! nhi't hL= =h@ c gi trQ nh3. dL= =h@ ha hc c I>* ra t6ng tc ha
hc t+o =hc ho+t -ng c nng lng l.n h6n nng lng cc =h"n t? #an 2u
nghva l! v.i )-t nng lng ho+t ha nhLt Qnh. dL= =h@ vKt l c I9) l!
tin ca hL= =h@ ha hc.
VII.1 Cc phng trnh hp ph.
h6ng tr%nh hL= =h@ ng nhi't wang)uir
0 Cp]15~Cp5
p l! = suLt chLt #Q hL= =h@( C l! h' s hL= =h@. d' s C li&n quan n cc +i
lng 9ntro=* v! nhi't hL= =h@. h6ng tr%nh n!* chS Bng khi hL= =h@ l! 6n
l.= v! cac t") hL= =h@ u giJng nhau.
d' s # sy khc nhau trong trNng h= hL= =h@ Qnh vQ v! hL= =h@ khJng Qnh
vQ
0rong trNng h= n!*( +i lng /i'n t4ch # )Dt ri&ng s ca chLt hL= =h@
1chLt IBc tc5 /z /!ng c t4nh th9o =h6ng tr%nht
s 0 a
m
H s
o

o
0rong ( a
m
V +i lng hL= =h@ ti a 16n l.=5 t4nh #$ng )ol chLt #Q hL=
=h@ tr&n [ g chLt hL= =h@( H V s mvoga/ro( s
o
V /i'n t4ch #Q chi) #ei )-t
=h"n t? chLt #Q hL= =h@ trong 6n l.=.
dL= =h@ a l.= c )J t> #ei =h6ng tr%nh runau9r V ))9tt q 09ll9r
Nu hL= =h@ =h"n l* th% =h6ng tr%nh hL= =h@ ng nhi't sy c /+ng.
I JCp<456JCp7
VII.! V"i tr# c$" hp ph.
fi v.i =h>n ng IBc tc /Q th7 I>* ra tr&n # )Dt chLt IBc tc rpn( #Lt k\ ki7u
hL= =h@ n!o cRng c vai tr nhLt Qnh. 0u* nhi&n( nh u thL* e tr&n( t6ng tc
giHa chLt IBc tc v.i cc tc chLt c #>n chLt ho hc( cho n&n hL= =h@ ho hc
c vai tr qu*t Qnh. 06ng tc hL= =h@ ho hc c th7 c thac hi'n
khJng nhHng thJng qua t6ng tc trac ti= giHa cc =h"n t? tc chLt trong th7
t4ch v.i # )Dt chLt IBc tc )! cn c th7 thJng qua h%nh thc trung gian l!
hL= =h@ vKt l.
VII.% &'i tng (u"n gi)" nhit hp ph *+ s ,h-ng ./ng nht c$" 01
23t.
)Dt l thu*t th% nhi't hL= =h@ khJng tha* Zi th9o )c - ch9 =h ca #
)Dt nhng tr&n thac t th% nhi't hL= =h@ gi>) th9o )c - ch9 =h # )Dt /o
hai ngu*&n nh"n saut
Ngu*&n nh"n [t # )Dt khJng Gng nhLt( cc t") hL= =h@ khJng ging nhau(
t") hL= =h@ c!ng )+nh th% nhi't hL= =h@ t3a ra c!ng nhiu.
Ngu*&n nh"n <t t6ng tc tvnh i'n giHa cc ti7u =h"n #Q hL= =h@ g"* n&n #ei
cc i'n t4ch cEng /Lu hoDc cc ling cac 1/i=ol95 c sp= I= cEng chiu.
wac c* tvnh i'n n!* )+nh /2n l&n khi - ch9 =h # )Dt tng v! /Fn n l!)
gi>) nhi't hL= =h@
VII.4 5ng 6ng thc t7 c$" hin t8ng hp ph.
? l /2u loang tr&n #ui #i7n #$ng cc vKt li'u I= hBt /2u sau khi u khoanh
vEng /2u loang #$ng =hao cao su.
? l cc chLt #cn trong s>n IuLt Nng #$ng hi'n tng hL= =h@ tr&n Lt sPt(
than ho+t t4nh.
fLt sPt l! )-t chLt hL= =h@ rLt tt( th!nh =h2n Lt sPt xi;
<
ml
<
;
T
1silica
alu)ina] alu)inosilicat95. 9olit ch4nh l! alu)inosilicat9 /+ng tinh th7( k4ch
th.c l{ trng ti a chS v!o kho>ng [Xm
o
n&n n chS c /Eng 7 hL= =h@
n.c v! cc =h"n t? nh3 khc. f l! l4 /o v% sao n khJng c /Eng trong s>n
IuLt Nng /o cc chLt #cn c k4ch th.c rLt l.n.
CJt vLn gD= =h>i khi s? /@ng 9thanol sinh hc 7 =ha Ing l! lng
n.c cn l+i trong 9thanol sau khi u chng cLt. h6ng =h= chng cLt chS thu
c 9thanol c - tinh khit oUY )! thJi( UY lng n.c cn l+i ho!n to!n
khJng th7 lo+i #3 ht c #$ng =h6ng =h= chng cLt v% "* l! h{n h=
ng =h4. h6ng =h= th nhLt l! cho )ui canIi v!o 7 =h vi h{n h= ng
=h4 9thanol ~ n.c. h6ng =h= th hai cho h{n h= i qua ng cha 9olit
lo+i jm 1 k4ch th.c kho>ng Tm
X
5. % k4ch th.c ca l{ I= chS vsa cho cc
=h"n t? n.c chui v!o 1k4ch th.c ca =h"n t? n.c v!o kho>ng <.k m
o
5( n&n
cc =h"n t? n.c #Q giH l+i trong l{ I= cn 9thanol sy ch+* qua ng /o k4ch
th.c ca n l.n h6n k4ch th.c ca l{ I= v!o kho>ng WqUm
o
.
[X
9olit lo+i Um 1:am5 c tc /@ng tch nq=ara_n ra kh3i h{n h= h*rocar#on
1na=t9n( aro)atic..5. na=t9n v! aro)atic l! nhHng h= chLt c =h"n t? cGng
knh v! k4ch th.c kh l.n n&n khi cho h{n h= n!* qua 9olit Um th% nq=ara_in
#Q giH l+i trong cc l{ I=. xau thu hGi nq=ara_in #$ng cch cho n.c ch>*
qua( n.c sy chui v!o cc l{ I= v! c* nq=ara_in ra ngo!i.
w!) s+ch nq=ara_in rLt quan trng /o nq=ara_in c /Eng 7 tZng h= =rot9in(
nu qu tr%nh l!) s+ch khJng ho!n to!n c th7 c cc iso=ara_in i k8) th9o
g"* -c cho ngNi s? /@ng.
:ho 9olit ta nhi&n v!o trong Lt 7 giH n.c tr&n cc qu> Gi. :ho v!o cc #7
tJ)( c 7 lo+i chLt #cn.
%III. FGolit va8 0u7 c ta7c FGolit
VIII.1 Cu tr9c :e;lite
:Jng thc tJng quat cu a 9olit
C9
<]n
;.ml
<
;
T
.Ixi;
<
.*d
<
;
C9t ki) loai ki&) ha* ki&) thJ
nt hoa tri cu a ki) loai.
0i l& xi]ml #i&n thi&n trong )Jt khoang nh"t inh( t6ng ng )Jt khoang ti l&
nao o )a 9olit9 co c" u truc tinh th& t6ng ng.
:o T loai 9olit m( (
9olit lo+i m c T lo+i 1Tm( Wm( Um5
9olit loai Tm t co 6ng kinh ca sJ )ao quan Tm
o
va cation #u tr la j~
9olit loai Wm t co 6ng kinh ca sJ )ao quan Wm
o
va cation #u tr la Na~
9olit loai Um t co 6ng kinh ca sJ )ao quan Um
o
va cation #u tr la :a~
~ :"u truc s6 c"= cua 9olit l! t /i'n xi;
W]<
v! ml;
W]<
0")t ml ha* xi
finht ;
[[
f7 t+o n&n tinh th7 9olit( cc t /i'n xi;
W]<
v! ml;
W]<
( gi l! cLu trBc s6 cL=(
li&n kt v.i nhau qua ngu*&n t? oI*. 0h9o qu* tpc wo99nst9in 1trong cLu trBc
)+ng alu)inosilicat hai ngu*&n t? nhJ) khJng c c chung )-t oI*5( h!)
lng ca nhJ) trong )+ng chS c th7 #$ng hoDc nh3 h6n h!) lng silic.
Ka;c t; diLMn trLn liLn 2L; t '(;i nhau Nua nguyLn tO oxy taMo thaPnh cQ;u tru;c th;
cQ;p ca R?olit
0rong tr6ng h6= 9olit9 loai m( ( c"u truc th c"= la cac sola/it co hinh
/ang #at /i&n cut 1truncat9/ octah9/ron5. CJi #at /i&n cut co g )t luc giac( h
)t vuJng( <W inh 1vi tri cua xi~ml5 va Th canh 1vi tri cua ;5
[<

:"u truc 9olit9 loai m
:a c sola/it gh9= nJi v6i nhau #ng ca c )t W canh thJng qua trung gian lng
tru tao thanh 9olit loai m
[T
:"u truc 9olit9 loai (
x kha c nhau c6 #an gia 9olit m va ca c 9olit ( la 6 chJ ( /o c"u truc
9olit m 6 c hinh thanh #ng cach gh9= nJi cac sola/it thJng qua cac lng tru
W canh cho n&n cac hJc l6n 6c thJng v6i nhau qua cac vong oIi g canh v6i
kich th6c trong khoang I"= Ii WqUm
o
. :on trong 9olit ( cac hJc l6n 6c
nJi thJng v6i nhau qua ca c vong oIi [< canh co kich th6c l6n h6n I"= Ii gq
[Xm
X
.
xola/it ghP= v6i nhau tai ca c )t sau canh tao thanh 9olit loai (
jich th6c lJ 9olit m nho h6n va .
0i l& xi]ml cu a 9olit9 nho h6n .
9olit xC co ti l& xi]ml r"t cao.
fi v.i 9olit m tS s xi;
<
]ml
<
;
T
#$ng IL= IS <( trong 9olit v! 1u
c cLu trBc ging v.i _auasit9 ta nhi&n5 tS s I c gi trQ trong kho>ng <(T n
T(< 19olit 5( v! ts T(T n h(X 19olit 5( trong 9olit xC tS s #in thi&n
ts kho>ng <X n vJ h+n cho n ti') cKn v.i cLu trBc silic oIi/9 tinh th7
1silicalit95.
VIII.! <= hi>nh th">nh c"?c t@2 "ci6 trn 0> 2=t :e;lit
0hc hi&n trao Ji cation Na~ #ng =roton d~ thu 6 c ca c t") aci/ ronst9/
tr&n #& )t 9olit.
[W
0u* nhi&n d
~
cung co th& ta c kich vao ngu*&n t oIi nJi ml v6i xi( ct t li&n
k&t mlq; & tra lai ngu*&n t ml t /o( va tao ra nho) ;d gn tr&n ngu*&n t
xi. wuc na * ngu*&n t ml chinh la t") aci/ l9is. 0u* nhi&n( thc t& t") na * #i
t") ronst9/ ch9 chn n&n kho th& hi&n hoat tinh cua )inh.
0u* nhi&n khi nhi&t J tng cao qua trinh )"t n6c co th& Ia* ra /o hai nho)
;d n) g"n nhau. lua trinh na* Ia * ra nh sau t
[U
ml 6 /ang na* th& hi&n 6c "* u tinh ch"t cu a )Jt aci/ w9is. 0u* nhi&n
qua trinh na* kho Ia * ra n&u ca c nho) ;d cang n) Ia nhau tc ti l& xi]ml
l6n. Nh v" * cang un nong thi sJ t") aci/ w9is tao ra cang nhi&u va cang
nhi&u sJ t") aci/ ronst9/ #i )"t i. fJ aci/ ti l& nghich v6i ha) l6ng ml
ha* noi ca nh kha c ti l& thu"n v6i ti l& xi]ml.
0rong Iuc ta c 9olit thi khJng c"n ha) l6ng ml qua nhi&u vi t") =roton tha)
gia =han ng nhi&u h6n t") w9is.
fi v6i 9olit loai ( =hai ti&n hanh trao Ji nhi&u l"n vi cation n) trong
ca c kh9. xau )Ji l"n trao Ji =hai nung va s"*.
9olit loai ( kha c nhau v& ti l& xi]ml nhng co gi6i han [xi]mlT.
N&u tinh th& 9olit #i su= J /o nhi&t( /o t6ng tac aci/( #a thi khJng con la
Iuc tac 9olit na /o o c" u truc cang nhi&u xi thi cang #&n nhi&t.
0i l& xi]ml T la tJt nh"t nhng & ch& tao 6c thi r"t kho.
9olit loai m r"t it 6c s /ung n&u co thi chi trong tJng h6= hu c6( nhng
/o kich th6c lJ IJ= nho n&n h"= =hu r"t chon
loc. :c 9olit v! xC l! c ng /@ng
nhiu nhLt( Dc #i't trong =h>n ng crackinh.
IH. I"c thuyJt tin phong t.ong 0=c t"c 9>
th?
ThuyJt c@a KoKoLG0.
[h
jhi tc) =t 1s? /@ng /ung /Qch d
<
t:l
h
5 l&n # )Dt chLt )ang ml
<
;
T
( cc
ngu*&n t? t sy tK= h= tr&n cc J vuJng c t+o #ei cc runh tr&n # )Dt chLt
)ang. :c runh n!* vsa l! h!ng r!o nng lng vsa l! h!ng r!o h%nh hc. :c
ngu*&n t? )uGn i qua J vuJng khc th% =h>i vt qua c h!ng r!o n!*.
xa =h"n # s ngu*&n t? trong ){i J vuJng l! khJng ging nhau( v! khi tha)
gia =h>n ng th% chS c )-t s J cha Bng s ngu*&n t? c2n thit cho =h>n
ng ).i tha) gia. K* i h3i =h>i ch t+o c chLt IBc tc )! )i J c
cha Bng s ngu*&n t? c2n thit cho =h>n ng. luan i7) n!* ca jo#o9I
rLt =hE h= v.i IBc tc nano.
ThuyJt 4a v> c@a Malan9in
0r&n # )Dt c )-t s t") )! 7 =h>n ng I>* ra c =h>i c sa t6ng h=
giHa cLu trBc ca chLt =h>n ng v! sa # tr4 ca t") =h>n ng.
qTd
<
t
t IBc tc cho =h>n ng tr&n l! tt nhLt( nhHng IBc tc ki) lo+i khc t c
kho>ng cch giHa cc ngu*&n t? ngpn h6n hoDc Ia h6n so v.i kho>ng cch
giHa hai ngu*&n t? ki) lo+i sy khJng IBc tc tt cho =h>n ng n!*. 0hu*t l@c
vQ gi>i th4ch cho hi'n tng n!* nh sau. :c ngu*&n t? t sp= I= th!nh t")
=h>n ng l@c vQ nh h%nh saut
a ngu*&n t? n$) tr&n #a c+nh c nhi') v@ c Qnh #a ni :q:( #a ngu*&n t?
khJng n$) tr&n c+nh( ){i ngu*&n t? cpt t < ni :qd g2n n nhLt 7 lo+i #3 <
ngu*&n t? d
<
.
0u* nhi&n )-t IBc tc ling vQ cRng c th7 IBc tc cho =h>n ng tr&n nhng
=h>i tr>i qua #a giai o+n.
[k
w2n lt tsng c+nh ti= IBc v.i # )Dt t( )-t l2n ti= IBc nh vK* sy c hai
ng*&n t? d #Q tch ra t+o th!nh )-t li&n kt Ji.
0hu*t ling vQ trong =h>n ng /9h*/ro ha v! h*/rat ha ca 9thanol
:d
T
:d
<
;d
:d
<
:d
<
~ d
<
;
:d
T
:d; ~ d
<
0hu*t ling vQ gi>i th4ch =h>n ng I>* ra nh saut
jhi kho>ng cch giHa hai ngu*&n t? t #$ng v.i chiu /!i ni :; th% ta sy c
=h>n ng /9h*/rat9 ha.
jhi kho>ng cch giHa hai ngu*&n t? t #$ng chiu /!i ni :d th% ta c =h>n
ng /9h*/ro ha.
ThuyJt &aKatiG.
d= chLt trung gian t+o th!nh qu #n th% chLt khJng c kh> nng IBc tc
cho =h>n ng.
h>n ng d:;;d d:d; qua trung gian _or)at9 #n vsa =h>i.
do+t - ca IBc tc li&n quan n kh> nng t+o oIi/9 #n ca ki) lo+i .
NguNi ta nh gi hoDt - ca IBc tc 1- #n ca h= chLt trung gian5 thJng
qua nhi't h%nh th!nh cc oIi/9 ki) lo+i. Nu nhi't h%nh th!nh oIi/9 c!ng l.n
th% kh> nng h%nh th!nh h= chLt trung gian c!ng l.n nhng nhi't h%nh th!nh
[g
c!ng cao th% h= chLt trung gian t+o th!nh c!ng #n. f7 nh gi h= chLt
trung gian l! rLt kh khn /o thNi gian tGn t+i ca n qu ngpn n&n =h>i nh
gi ho+t - ca IBc tc #$ng =h6ng =h= so snh.
d= chLt trung gian t+o th!nh =h>i c - #n nhLt Qnh 1khJng c qu #n
)! cRng khJng c kP) #n5
H. H=c t"c $im lo#i( 0=c t"c o0i9G( 0=c t"c lNng $im lo#i.
0") ho+t -ng ki) lo+i c - #uo ha c!ng thL= th% kh> nng IBc tc c!ng l.n
1nhHng ngu*&n t? n$) tr&n # )Dt l! nhHng ngu*&n t? c - #uo ha ha trQ
thL=5 nh vK* ki) lo+i c c!ng nhiu i'n t? ta /o th% c!ng IBc tc )+nh. :c
i'n t? / ca ki) lo+i chu*7n ti= c kh> nng tha) gia =h>n ng tt nhLt v!
kh> nng IBc tc tu*n t4nh v.i )Kt - i'n t? /.
fi v.i IBc tc l! cc oIi/ ki) lo+i i'n t? / e )c vsa =h>i 1khc X( [X5 th%
oIi/9 ki) lo+i c kh> nng tha) gia v!o IBc tc.
Bc tc ling ki) lo+i t v4 /@ nh th&) )-t ki) lo+i khc v!o IBc tc t nh
Ni( xn`.. i'c th&) ki) lo+i th hai v!o l!) cho ho+t - ca t gi>) i /o s
i'n t? ta /o #Q gi>) Iung nhng n sy l!) cho t4nh chLt IBc tc nh - chn
lc tng( - #n tng /Fn n hi'u IuLt tng.
Bc tc tqxn]ml
<
;
T
t vi'c cho xn v!o sy l!) cho t #Q =ha loung. 4 /@ nh
=h>n ng chu*7n ha nqh9Ian th!nh #9n9n9 tr&n IBc tc t]ml
<
;
T
v! tq
xn]ml
<
;
T
. IBc tc t]ml
<
;
T
#Q )Lt ho+t t4nh rLt nhanh trong khi IBc tc tq
xn]ml
<
;
T
l+i c ho+t - Zn Qnh v.i thNi gian.
h>n ng h*/ro =h"n v! =h>n ng cracking l! nhHng =h>n ng rLt nh+* v.i cLu
trBc( trong khi =h>n ng /9h*/o ha l+i khJng #Q >nh heng g% khi tha* Zi cLu
trBc IBc tc.
[o
C: w:
. Nhi&n li'u v! ngu*&n li'u cho cJng nghi'= ha chLt.................................................[
. fc i&) cua hi&n t6ng Iuc tac...............................................................................U
. 0r+ng thi trung gian trong IBc tc /Q th7t...............................................................k
. do+t - ca IBc tc..................................................................................................k
. fJ chon loc cua Iuc tac.............................................................................................g
. 0uJi tho cua ch"t Iuc tac..........................................................................................g
. dL= =h@qiai o+n tin IBc tc..............................................................................o
.[ :c =h6ng tr%nh hL= =h@.................................................................................o
.< ai tr ca hL= =h@.........................................................................................[X
.T Ci t6ng quan giHa nhi't hL= =h@ v! sa khJng Gng nhLt ca # )Dt........[X
.W ng /@ng thac t ca hi'n tng hL= =h@......................................................[X
. 9olit va Iuc tac 9olit........................................................................................[[
.[ :Lu trBc 9olit9..............................................................................................[[
.< x hinh thanh cac t") aci/ tr&n #& )t 9olit...............................................[W
. :c thu*t ti&n =hong trong IBc tc /Q th7.............................................................[h
. Bc tc ki) lo+i( IBc tc oIi/9( IBc tc ling ki) lo+i.........................................[o
<X