Sang Tao Thuiat Nghu

ARIZ là một chương trình các hành động tư duy có định hướng, được kế hoạch hóa.
Nó có mục
đích tổ chức hợp lý và làm tích cực hóa tư duy sáng tạo, bước đầu tạo cơ sở cho lý thuyết
chung về tư duy định hướng. ARIZ có tính logic và linh động. Về mặt logic, ARIZ có tác dụng
phân nhỏ bài toán sáng chế thành từng phần, vừa sức với người giải bình thường. Về mặt linh
động, nó khai thác tới mức lớn nhất mặt mạnh của từng người giải như kiến thức, kinh
nghiệm, trí tưởng tượng, linh tính... và hạn chế mặt yếu như tính ỳ tâm lý, sự phân tán trong
suy nghĩ. Lợi ích của ARIZ nói chung là nâng cao hiệu suất tư duy sáng tạo giải quyết vấn đề
và ra quyết định.
Basic creativity principles Là thủ thuật sáng tạo: Ðể khắc phục những nhược điểm của phương pháp thử và sai, ở thời
kỳ phát triển ban đầu của khoa học sáng tạo, người ta cố gắng sưu tầm, thu thập kinh nghiệm
riêng, các mẹo vặt gọi chung là các thủ thuật suy nghĩ, nhằm mục đích giảm số lượng và rút
ngắn thời gian lựa chọn các phương án thử. Người ta đã tìm được 40 thủ thuật dùng cho tư
duy sáng tạo kỹ thuật.
Creativity Methodologies Creativity Methodologies - Phương pháp luận sáng tạo là bộ môn khoa học có mục đích xây
dựng và trang bị cho mọi người hệ thống các phương pháp, các kỹ năng thực hành tiên tiến
về suy nghĩ để giải quyết vấn đề và ra quyết định một cách sáng tạo, về lâu dài, tiến tới điều
khiển được tư duy. "Phương pháp luận sáng tạo" là phần ứng dụng của khoa học rộng lớn
hơn, mới hình thành và phát triển trong thời gian gần đây: Khoa hoc sáng tạo(Creatology).
Creatology Khoa học sáng tạo (Heuristics, Creatology) tách ra thành một khoa học riêng, trong mối tương
tác hữu cơ với các khoa học khác (có đối tượng nghiên cứu, hệ thống các khái niệm kiến thức
riêng, cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu riêng...)
FSA Phương pháp phân tích giá thành-chức năng, là 1trong những phương pháp kinh tế - tổ chức
được kết hợp với TRIZ tạo nên công cụ tổng hợp và có hiệu lực mạnh mẽ tác động tốt đến sự
phát triển công nghệ.
Genrich Saulovich Altshuller Altshuller - cha đẻ của phương pháp luận sáng tạo. Genrich Saulovich Altshuller (1926-1998)
là người khai sinh ra phương pháp luận sáng tạo TRIZ (giúp canh tân, sáng chế sản phẩm
mới trong khoảng thời gian ngắn nhất), là một trong những nhà bác học kiệt xuất nhất của thế
kỷ 20. L tác giả "Lý thuyết và Algorit giải các bài toán sáng chế" (TRIZ và ARIZ - viết tắt và đọc
theo tiếng Nga). Ông được phong học vị phó tiến sỹ khoa học toán - lý (1985) và tiến sỹ khoa
học toán - lý (1989) tại Ðại học tổng hợp quốc gia Leningrad (nay là Saint-Petersburg). Ông
giảng dạy ở Đại học Bacu nhiều năm, là tác giả của hàng chục cuốn sách và khoảng 400 bài
luận về TRIZ. Ông là tác giả của hàng trăm phát minh, sáng chế xuất sắc.
Heuristics Ý định "khoa học hóa tư duy sáng tạo" có từ lâu. Nhà toán học Hy Lạp Pappos, sống vào thế
kỷ III, gọi khoa học này là Ơristic (Heuristics). Theo quan niệm lúc bấy giờ, Ơristic là khoa học
về các phương pháp và quy tắc làm sáng chế, phát minh trong mọi lĩnh vực khoa học, kỹ
thuật, văn học, nghệ thuật, chính trị, triết học, toán, quân sự... Do cách tiếp cận quá chung và
không có nhu cầu xã hội cấp bách, Ơristic bị quên lãng cho đến thời gian gần đây.
Methods of activating creative Các phương pháp tích cực hoá tư duy.
thinking
Nguyên tắc "rẻ" thay cho Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
"đắt" Thay thế đối tượng đắt tiền bằng bộ các đối tượng rẻ có chất lượng kém hơn (thí dụ như về
tuổi thọ).
Nguyên tắc "vượt nhanh" Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
a) Vượt qua các giai đoạn có hại hoặc nguy hiểm với vận tốc lớn.
b) Vượt nhanh để có được hiệu ứng cần thiết.
Nguyên tắc biến hại thành lợi Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
a) Sử dụng những tác nhân có hại (thí dụ tác động có hại của môi trường) để thu được hiệu
ứng có lợi.
b) Khắc phục tác nhân có hại bằng cách kết hợp nó với tác nhân có hại khác.
c) Tăng cường tác nhân có hại đến mức nó không còn có hại nữa.
Nguyên tắc cầu (tròn) hóa Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
a) Chuyển những phần thẳng của đối tượng thành cong, mặt phẳng thành mặt cầu, kết cấu
hình hộp thành kết cấu hình cầu.
b) Sử dụng các con lăn, viên bi, vòng xoắn.
c) Chuyển sang chuyển động quay, sử dụng lực ly tâm.
Nguyên tắc chứa trong Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
a) Một đối tượng được đặt bên trong đối tượng khác và bản thân nó lại chứa đối tượng thứ ba
…
b) Một đối tượng chuyển động xuyên suốt bên trong đối tượng khác.
Nguyên tắc chuyển sang Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
chiều khác a) Những khó khăn do chuyển động (hay sắp xếp) đối tượng theo đường (một chiều) sẽ được
khắc phục nếu cho đối tượng khả năng di chuyển trên mặt phẳng (hai chiều). Tương tự,
những bài toán liên quan đến chuyển động (hay sắp xếp) các đối tượng trên mặt phẳng sẽ
được đơn giản hoá khi chuyển sang không gian (ba chiều).
b) Chuyển các đối tượng có kết cấu một tầng thành nhiều tầng.
c) Đặt đối tượng nằm nghiêng.
d) Sử dụng mặt sau của diện tích cho trước.
e) Sử dụng các luồng ánh sáng tới diện tích bên cạnh hoặc tới mặt sau của diện tích cho
trước.
Nguyên tắc đẳng thế Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
Thay đổi điều kiện làm việc để không phải nâng lên hay hạ xuống các đối tượng.
Nguyên tắc đảo ngược Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
a) Thay vì hành động như yêu cầu bài toán, hành động ngược lại (ví dụ, không làm nóng mà
làm lạnh đối tượng)
b) Làm phần chuyển động của đối tượng (hay môi trường bên ngoài) thành đứng yên và
ngược lại, phần đứng yên thành chuyển động.
Nguyên tắc đồng nhất Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
Những đối tượng, tương tác với đối tượng cho trước, phải được làm từ cùng một vật liệu
(hoặc từ vật liệu gần về các tính chất) với vật liệu chế tạo đối tượng cho trước.
Nguyên tắc dự phòng Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
Bù đắp độ tin cậy không lớn của đối tượng bằng cách chuẩn bị trước các phương tiện báo
động, ứng cứu, an toàn.
Nguyên tắc gây ứng suất sơ Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
bộ Gây ứng suất trước với đối tượng để chống lại ứng suất không cho phép hoặc không mong
muốn khi đối tượng làm việc (hoặc gây ứng suất trước để khi làm việc sẽ dùng ứng suất
ngược lại).
Nguyên tắc giải "thiếu" hoặc Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
"thừa" Nếu như khó nhận được 100% hiệu quả cần thiết, nên nhận ít hơn hoặc nhiều hơn “một chút”.
Lúc đó bài toán có thể trở nên đơn giản hơn và dễ giải hơn.
Nguyên tắc kết hợp Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
a) Kết hợp các đối tượng đồng nhất hoặc các đối tượng dùng cho các hoạt động kế cận.
b) Kết hợp về mặt thời gian các hoạt động đồng nhất hoặc kế cận.
Nguyên tắc liên tục tác động Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
có ích a) Thực hiện công việc một cách liên tục (tất cả các phần của đối tượng cần luôn luôn làm
việc ở chế độ đủ tải).
b) Khắc phục vận hành không tải và trung gian.
c) Chuyển chuyển động tịnh tiến qua lại thành chuyển động quay.
Nguyên tắc linh động Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
a) Cần thay đổi các đặt trưng của đối tượng hay môi trường bên ngoài sao cho chúng tối ưu
trong từng giai đoạn làm việc.
b) Phân chia đối tượng thành từng phần, có khả năng dịch chuyển với nhau.
Nguyên tắc phẩm chất cục bộ Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
a) Chuyển đối tượng (hay môi trường bên ngoài, tác động bên ngoài) có cấu trúc đồng nhất
thành không đồng nhất.
b) Các phần khác nhau của đối tượng phải có các chức năng khác nhau.
c) Mỗi phần của đối tượng phải ở trong những điều kiện thích hợp nhất đối với công việc.
Nguyên tắc phản đối xứng Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
Chuyển đối tượng có hình dạng đối xứng thành không đối xứng (nói chung giãm bật đối
xứng).
Nguyên tắc phân hủy hoặc tái Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
sinh các phần a) Phần đối tượng đã hoàn thành nhiệm vụ hoặc trở nên không cần thiết phải tự phân hủy
(hoà tan, bay hơi..) hoặc phải biến dạng.
b) Các phần mất mát của đối tượng phải được phục hồi trực tiếp trong quá trình làm việc.
Nguyên tắc phân nhỏ Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
a) Chia đối tượng thành các phần độc lập. b) Làm đối tượng trở nên tháo lắp được.
c) Tăng mức độ phân nhỏ đối tượng.
Nguyên tắc phản trọng lượng Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
a) Bù trừ trọng lượng của đối tượng bằng cách gắn nó với các đối tượng khác có lực nâng.
b) Bù trừ trọng lượng của đối tượng bằng tương tác với môi trường như sử dụng các lực thủy
động, khí động...
Nguyên tắc quan hệ phản hồi Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
a) Thiết lập quan hệ phản hồi
b) Nếu đã có quan hệ phản hồi, hãy thay đổi nó.
Nguyên tắc sao chép (copy) Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
a) Thay vì sử dụng những cái không được phép, phức tạp, đắt tiền, không tiện lợi hoặc dễ vỡ,
sử dụng bản sao.
b) Thay thế đối tượng hoặc hệ các đối tượng bằng bản sao quang học (ảnh, hình vẽ) với các
tỷ lệ cần thiết.
c) Nếu không thể sử dụng bản sao quang học ở vùng biẻu kiến (vùng ánh sáng nhìn thấy
được bằng mắt thường), chuyển sang sử dụng các bản sao hồng ngoại hoặc tử ngoại.
1 2 [Sau
(Nhấn F9: Telex/VNI - F12: Bật/Tắt tiếng Việt)
Thuật ngữ s ᮧ tạo Giải nghĩa

Nguyên tắc sử dụng trung Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
gian Sử dụng đối tượng trung gian, chuyển tiếp.
Nguyên tắc tác động theo chu Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
kỳ a) Chuyển tác động liên tục thành tác động theo chu kỳ (xung).
b) Nếu đã có tác động theo chu kỳ, hãy thay đổi chu kỳ.
c) Sử dụng các khoảng thời gian giữa các xung để thực hiện tác động khác.
Nguyên tắc tách khỏi Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
Tách phần gây “phiền phức” (tính chất “phiền phức”) hay ngược lại tách phần duy nhất “cần
thiết” (tính chất “cần thiết”) ra khỏi đối tượng.
Nguyên tắc thay đổi màu sắc Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
a) Thay đổi màu sắc của đối tượng hay môi trường bên ngoài
b) Thay đổi độ trong suốt của của đối tượng hay môi trường bên ngoài.
c) Để có thể quan sát được những đối tượng hoặc những quá trình, sử dụng các chất phụ gia
màu, huỳnh quang.
d) Nếu các chất phụ gia đó đã được sử dụng, dùng các nguyên tử đánh dấu.
e) Sử dụng các hình vẽ, ký hiệu thích hợp.
Nguyên tắc thay thế sơ đồ cơ Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
học a) Thay thế sơ đồ cơ học bằng điện, quang, nhiệt, âm hoặc mùi vị.
b) Sử dụng điện trường, từ trường và điện từ trường trong tương tác với đối tượng.
c) Chuyển các trường đứng yên sang chuyển động, các trường cố định sang thay đổi theo
thời gian, các trường đồng nhất sang có cấu trúc nhất định.
d) Sử dụng các trường kết hợp với các hạt sắt từ.
Nguyên tắc thực hiện sơ bộ Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
a) Thực hiện trước sự thay đổi cần có, hoàn toàn hoặc từng phần, đối với đối tượng.
b) Cần sắp xếp đối tượng trước, sao cho chúng có thể hoạt động từ vị trí thuận lợi nhất, không
mất thời gian dịch chuyển.
Nguyên tắc tự phục vụ Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
a) Đối tượng phải tự phục vụ bằng cách thực hiện các thao tác phụ trợ, sửa chữa.
b) Sử dụng phế liệu, chát thải, năng lượng dư.
Nguyên tắc vạn năng Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
Đối tượng thực hiện một số chức năng khác nhau, do đó không cần sự tham gia của các đối
tượng khác.
Phương pháp luận sáng tạo Nói một cách ngắn gọn, "Phương pháp luận sáng tạo" (Creativity Methodologies) là bộ môn
khoa học có mục đích xây dựng và trang bị cho mọi người hệ thống các phương pháp, các kỹ
năng thực hành tiên tiến về suy nghĩ để giải quyết vấn đề và ra quyết định một cách sáng tạo,
về lâu dài, tiến tới điều khiển được tư duy "Phương pháp luận sáng tạo" là phần ứng dụng của
khoa học rộng lớn hơn, mới hình thành và phát triển trong thời gian gần đây: Khoa hoc sáng
tạo(Creatology).
Phương pháp thử và sai Các nhà tâm lý, qua các nghiên cứu của mình cho thấy : người ta thường giải bài toán (hiểu
theo nghĩa rộng) bằng cách lựa chọn, mò mẫm các phương án - phương pháp thử và sai. Mỗi
một phương án giúp người giải hiểu bài toán đúng hơn để cuối cùng đưa ra phương án may
mắn là lời giải chính xác bài toán. Các nhà tâm lý cũng phát hiện ra vai trò quan trọng của liên
tưởng, hình tượng, linh tính, ngữ nghĩa, ngữ cảnh, các gợi ý trong các tình huống có vấn đề...
Quá trình giải bài toán phụ thuộc rất nhiều vào kinh nghiệm có trước đó của người giải. Cho
nên tính ì tâm lý cản trở sự sáng tạo trong phần lớn các trường hợp. Phương pháp thử và sai
có nhược điểm chính là tốn thời gian, sức lực, và phương tiện vật chất do phải làm rất nhiều
phép thử.
Sáng tạo Sáng tạo gắn liền với sự thay đổi, đưa ra cái mới (đổi mới), sáng chế, các ý tưởng mới, các
phương án lựa chọn mới. Sự sáng tạo thuộc về năng lực ra quyết định, thuộc về sự kết hợp
độc đáo hoặc liên tưởng, phát ra các ý tưởng đạt được kết quả mới và ích lợi. Mọi người có
thể dùng tính sáng tạo của mình để đặt vấn đề một cách bao quát, phát triển các phương án
lựa chọn, làm phong phú các khả năng và tưởng tượng các hậu quả có thể nảy sinh. Tóm lại,
bạn làm được gì mới, khác và có ích lợi, đấy là sáng tạo. Sự sáng tạo nảy sinh ở mọi tầng lớp
và mọi giai đoạn trong cuộc sống của chúng ta.
Sử dụng các dao động cơ Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
học a) Làm đối tượng dao động. Nếu đã có dao động, tăng tầng số dao động ( đến tầng số siêu
âm).
b) Sử dụng tầng số cộng hưởng.
c) Thay vì dùng các bộ rung cơ học, dùng các bộ rung áp điện.
d) Sử dụng siêu âm kết hợp với trường điện từ.
Sử dụng các kết cấu khí và Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
lỏng Thay cho các phần của đối tượng ở thể rắn, sử dụng các chất khí và lỏng: nạp khí, nạp chất
lỏng, đệm không khí, thủy tĩnh, thủy phản lực.
Sử dụng chất oxy hóa mạnh Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
a) Thay không khí thường bằng không khí giàu oxy.
b) Thay không khí giàu oxy bằng chính oxy.
c) Dùng các bức xạ ion hoá tác động lên không khí hoặc oxy.
d) Thay oxy giàu ozon (hoặc oxy bị ion hoá) bằng chính ozon.
Sử dụng chuyển pha Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
Sử dụng các hiện tượng nảy sinh trong quá trình chuyển pha như : thay đổi thể tích, toả hay
hấp thu nhiệt lượng…
Sử dụng sự nở nhiệt Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
a) Sử dụng sự nở (hay co) nhiệt của các vật liệu.
b) Nếu đã dùng sự nở nhiệt, sử dụng với vật liệu có các hệ số nở nhiệt khác nhau.
Sử dụng vật liệu hợp thành Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
composit Chuyển từ các vật liệu đồng nhất sang sử dụng những vật liệu hợp thành (composite). Hay nói
chung, sử dụng các vật liệu mới.
Sử dụng vật liệu nhiều lỗ Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
a) Làm đối tượng có nhiều lỗ hoặc sử dụng thêm những chi tiết có nhiều lỗ (miếng đệm, tấm
phủ..)
b) Nếu đối tượng đã có nhiều lỗ, sơ bộ tẩm nó bằng chất nào đó.
Sử dụng vỏ dẻo và màng Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
mỏng a) Sử dụng các vỏ dẻo và màng mỏng thay cho các kết cấu khối.
b) Cách ly đối tượng với môi trường bên ngoài bằng các vỏ dẻo và màng mỏng.
Thay đổi các thông số hóa lý Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
của đối tượng a) Thay đổi trạng thái đối tượng.
b) Thay đổi nồng độ hay độ đậm đặc.
c) Thay đổi độ dẻo
d) Thay đổi nhiệt độ, thể tích.
Thay đổi độ trơ Là 1 trong 40 thủ thuật sáng tạo trong kỹ thuật.
a) Thay môi trường thông thường bằng môi trường trung hoà.
b) Đưa thêm vào đối tượng các phần , các chất , phụ gia trung hoà.
c) Thực hiện quá trình trong chân không.
Thủ thuật sáng tạo Ðể khắc phục những nhược điểm của phương pháp thử và sai, ở thời kỳ phát triển ban đầu
của khoa học sáng tạo, người ta cố gắng sưu tầm, thu thập kinh nghiệm riêng, các mẹo vặt
gọi chung là các thủ thuật suy nghĩ, nhằm mục đích giảm số lượng và rút ngắn thời gian lựa
chọn các phương án thử. Người ta đã tìm được 40 thủ thuật dùng cho tư duy sáng tạo kỹ
thuật.
Trial and Error method Là phương pháp thử và sai: Các nhà tâm lý, qua các nghiên cứu của mình cho thấy : người ta
thường giải bài toán (hiểu theo nghĩa rộng) bằng cách lựa chọn, mò mẫm các phương án -
phương pháp thử và sai. Mỗi một phương án giúp người giải hiểu bài toán đúng hơn để cuối
cùng đưa ra phương án may mắn là lời giải chính xác bài toán. Các nhà tâm lý cũng phát hiện
ra vai trò quan trọng của liên tưởng, hình tượng, linh tính, ngữ nghĩa, ngữ cảnh, các gợi ý
trong các tình huống có vấn đề... Quá trình giải bài toán phụ thuộc rất nhiều vào kinh nghiệm
có trước đó của người giải. Cho nên tính ì tâm lý cản trở sự sáng tạo trong phần lớn các
trường hợp. Phương pháp thử và sai có nhược điểm chính là tốn thời gian, sức lực, và
phương tiện vật chất do phải làm rất nhiều phép thử.
TRIZ Lý thuyết giải các bài toán sáng chế (viết theo tiếng Nga đọc là TRIZ) là phương pháp luận tìm
kiếm những giải pháp kỹ thuật mới, cho những kết quả khả quan, ổn định khi giải những bài
toán khác nhau, thích hợp cho việc dạy và học với đông đảo quần chúng. Tác giả của TRIZ -
G.S.Altshuller bắt đầu nghiên cứu, xây dựng lý thuyết từ 1946. Tiền đề cơ bản của TRIZ là:
các hệ kỹ thuật phát triển tuân theo các quy luật khách quan, nhận thức được. Chúng được
phát hiện và sử dụng để giải một cách có ý thức những bài toán sáng chế. TRIZ được xây
dựng như là một khoa học chính xác, có lĩnh vực nghiên cứu riêng, các phương pháp riêng,
ngôn ngữ riêng, các công cụ riêng. Hạt nhân của TRIZ là ALGORIT giải các bài toán sáng chế
(viết tắt theo tiếng Nga là ARIZ).
[<<Trước

Sang Tao Thuiat Nghu

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sang Tao Thuiat Nghu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ARIZ là một chương trình các hành động tư duy có định hướng, được kế hoạch hóa.

(Nhấn F9: Telex/VNI - F12: Bật/Tắt tiếng Việt)

Thuật ngữ s ᮧ tạo Giải nghĩa

You might also like