M U

1. L do chn ti
Nhn loi ang bc vo th k XXI, th k tri thc, k nng ca con ngi
c !"# l $% t& '%$t (nh )* +h,t tri-n ca !. h/i0 1rong !. h/i t2ng lai, n3n
gi,o 45c +h6i o to ra nh7ng con ngi c8 tr9 t%: +h,t tri-n th;ng #inh v ),ng
to0 <%&n c8 c i3% n$, nga$ t= b$ gi nh trng +h> th;ng +h6i trang b(
?$ cho @A h: th&ng kin thc c2 b6n, hi:n i, +hB h+ vi th*c tiCn Di:t Na#
v nng l*c t 4%$ ),ng to0 1h nhng, c,c c;ng trEnh nghiFn c% v3 th*c trng
gi,o 45c hi:n na$ cho thG$ chGt lng nH# v7ng kin thc ca hIc )inh kh;ng cao,
Jc bi:t vi:c +h,t h%$ t9nh t9ch c*c ca @A, nng l*c t 4%$, nng l*c gi6i '%$t vGn
3 v kh6 nng t* hIc kh;ng c chK L rMn l%$:n Kng #c0 1= th*c t 8, nhi:#
v5 cG+ thit Jt ra l +h6i >i #i +h2ng +h,+ 4$ hIc, ,+ 45ng nh7ng +h2ng
+h,+ 4$ hIc hi:n i - bNi 4Ong cho @A nng l*c t 4%$ ),ng to, nng l*c gi6i
'%$t vGn 30
1rong 4$ hIc h8a hIc, c8 th- nng cao chGt lng 4$ hIc v +h,t tri-n
nng l*c nhPn thc ca @A bQng nhi3% bi:n +h,+ v +h2ng +h,+ kh,c nha%0 1rong
8, gi6i bi R1@@ vi t c,ch l #/t +h2ng +h,+ 4$ hIc, c8 t,c 45ng rGt t9ch c*c
n vi:c gi,o 45c, rMn l%$:n v +h,t tri-n @A0 <Jt kh,c, cSng l thc o th*c chGt
)* nH# v7ng kin thc v kT nng h8a hIc ca @A0
Ri tP+ c8 vai trU '%an trIng v hi:% '%6 )% )Hc trong vi:c th*c hi:n #5c tiF%
o to, trong vi:c hEnh thnh +h2ng +h,+ ch%ng ca vi:c t* hIc h+ l9, trong vi:c
rMn l%$:n kT nng t* l*c ),ng to, +h,t tri-n t 4%$0 Aong +h2ng +h,+ n$ cha th*c
)* c chK trIng Kng #c, l# gi6# vai trU v t,c 45ng ca vi:c )V 45ng bi tP+
- +h,t tri-n nng l*c nhPn thc v t 4%$ cho @A trong '%, trEnh 4$ hIc h8a hIc0
Di:c nghiFn c% c,c vGn 3 v3 bi R1@@ t= trc n na$ . c8 nhi3% c;ng
trEnh nghiFn c% ca c,c t,c gi6 trong v ngoi nc '%an t# n nh W+kin X0Y,
X"r"4a0 I0Z0 nghiFn c% v3 +h2ng +h,+ gi6i to,n0 [ trong nc c8 XA0 1A Ng%$Cn
\
NgIc ]%ang nghiFn c% lL l%Pn v3 bi to,n^ ZXA0 1A Ng%$Cn X%n 1rng, ZXA0
1A YF X%n 1hI, 1A _ao _* Xi,c, ZXA0 1A `o @7% Dinh v nhi3% t,c gi6 kh,c
3% '%an t# n n/i 4%ng v +h2ng +h,+ gi6i to,n000 1%$ nhiFn, !% hng hi:n
na$ ca lL l%Pn 4$ hIc l Jc bi:t chK trIng n hot /ng v vai trU ca @A trong
'%, trEnh 4$ hIc, Ui hai hIc )inh +h6i l# vi:c t9ch c*c, t* l*c0 DE vP$, c?n +h6i
nghiFn c% bi R1@@ trFn c2 )b hot /ng t 4%$ ca @A, t= 8 3 ra c,ch hng
4cn @A t* l*c gi6i bi tP+, th;ng '%a 8 # t 4%$ ca hI +h,t tri-n0 1rong c,c
c;ng trEnh nghiFn c% trc $, cha c8 c;ng trEnh no nghiFn c% #/t c,ch h:
th&ng +h2ng +h,+ l%Pn l# c2 )b cho vi:c +h,t tri-n nng l*c nng l*c nhPn thc
v t 4%$ h8a hIc cho @A0
DE vP$, t;i chIn 3 tid "Pht trin nng lc nhn thc v t duy cho hc sinh
Trung hc ph thng qu !i tp h" hc #Ph$n hi%rocc!on l&p ''( n)ng co*"+
2. Mc ch nghin cu
X,c (nh nh7ng n/i 4%ng c8 t9nh +h2ng +h,+ l%Pn v !$ 4*ng h: th&ng
bi tP+ +h?n hirocacbon l+ \\e nng cao c?n khai th,c - +h,t tri-n nng l*c nhPn
thc v t 4%$ cho @A th;ng '%a '%, trEnh tE# ki# li gi6i nhQ# nng cao chGt
lng 4$ hIc h8a hIc, g8+ +h?n t9ch c*c vo vi:c >i #i +h2ng +h,+ 4$ hIc
h8a hIc b trng +h> th;ng hi:n na$0
3. Nhim nghin cu
f NghiFn c% hot /ng t 4%$ ca @A trong '%, trEnh gi6i bi tP+ h8a hIc,
t= 8 hng 4cn @A !$ 4*ng tin trEnh l%Pn gi6i, l# c2 )b cho vi:c tE# ki# li
gi6i #/t c,ch c8 hi:% '%60
f X$ 4*ng h: th&ng bi tP+ c8 n/i 4%ng th%Pn li cho vi:c rMn t 4%$0
1h;ng '%a bi tP+ 8 @A c8 th- vPn 45ng - +h,t tri-n nng l*c +h,t hi:n vGn 3 v
gi6i '%$t vGn 30
f 1h*c nghi:# ) +h# - ,nh gi, hi:% '%6 ca nh7ng n/i 4%ng #ang
t9nh +h2ng +h,+ l%Pn v h: th&ng bi tP+ . !$ 4*ng - +h,t tri-n nng l*c nhPn
thc v t 4%$ cho @A th;ng '%a '%, trEnh tE# ki# li gi6i0 `&i chi% kt '%6 th*c
g
nghi:# ) +h# vi kt '%6 i3% tra ban ?%, rKt ra kt l%Pn v3 kh6 nng ng 45ng
nh7ng n/i 4%ng v bi:n +h,+ . nF% ra vo '%, trEnh 4$ hIc @@0
!. "h#$ng %h&% nghin cu
ah NghiFn c% lL l%Pnd NghiFn c% c,c ti li:% v3 t# lL hIc, lL l%Pn 4$
hIc, nng l*c nhPn thc, t 4%$, >i #i +h2ng +h,+ 4$ hIc v v3 R1@@0
bh NghiFn c% th*c tiCnd
f `i3% tra th*c trng tEnh hEnh )V 45ng bi tP+ h8a hIc b 1r%ng hIc trong
vi:c +h,t tri-n t 4%$ ca @A0
f 1rao >i vi gi,o viFn c8 nhi3% kinh nghi:# 4$ hIc0
f 1h*c nghi:# ) +h# ,nh gi, t9nh kh6 thi v hi:% '%6 ca vi:c )V 45ng
c,c bi:n +h,+ v h: th&ng bi tP+ . 3 !%Gt0
'. (h&ch th) *i t#+ng nghin cu
a0 ih,ch th- nghiFn c%d ]%, trEnh 4$ hIc h8a hIc b trng tr%ng hIc +h> th;ng0
b0`&i tng nghiFn c%d @: th&ng bi tP+ +h?n hirocacbon l+ \\e nng
cao trng 1r%ng hIc +h> th;ng0
,. -i. thu/0t 1ho2 hc
1rong '%, trEnh 4$ hIc h8a hIc n% XD c8 +h2ng +h,+ l%Pn Kng Hn v3
+h,t tri-n nng l*c nhPn thc v t 4%$ v )V 45ng h: th&ng bi tP+ c8 n/i 4%ng
th9ch h+ thE )j +h,t tri-n c nng l*c nhPn thc v t 4%$ ca hIc )inh0
3. i)m m4i c52 6u7n 8n
f X$ 4*ng h: th&ng bi tP+ c8 n/i 4%ng th%Pn li cho vi:c rMn t 4%$, th;ng '%a
8 @A c8 th- vPn 45ng - +h,t tri-n nng l*c nhPn thc vGn 3 v gi6i '%$t vGn 30
f DPn 45ng h: th&ng bi tP+ - nng cao chGt lng 4$ hIc h8a hIc b
trng +h> th;ng0
k
N9: ;UN-
Chng 1: C S L LUN V THC TIN CA TI
1.1. _l A[ Ym YnoN Dp N@oN 1@q_
1.1.1. (h&i nim nh7n thc
NhPn thc l #/t trong ba #Jt c2 b6n ca i )&ng t# lL con ngi rnhPn
thc, tEnh c6#, L ch9h0 N8 l ti3n 3 ca g #Jt kia v Nng thi c8 '%an h: chJt chj
vi chKng v c,c hi:n tng t# lL kh,c s\kt, sgut0
@ot /ng nhPn thc bao gN# nhi3% '%, trEnh kh,c nha%0 _8 th- chia hot
/ng nhPn thc thnh g giai on lnd
e NhPn thc c6# t9nhd _6# gi,c v tri gi,c0
e NhPn thc lL t9nhd 1 4%$ v tbng tng0
1.1.1.1. Nh7n thc c.m tnh
Y #/t '%, trEnh t# lL, l )* +h6n ,nh nh7ng th%/c t9nh bFn ngoi ca )*
vPt v hi:n tng th;ng '%a tri gi,c ca c,c gi,c '%an0
,-. gicd Y hEnh thc khbi ?% trong )* +h,t tri-n ca hot /ng nhPn
thc, n8 +h6n ,nh t=ng th%/c t9nh riFng lv ca )* vPt v hi:n tng0
Tri gicd Zh6n ,nh )* vPt hi:n tng #/t c,ch trIn vwn v th"o cG% trKc nhGt (nh0
_6# gi,c v tri gi,c c8 vai trU '%an trIng trong '%, trEnh nhPn thc0
N% nh c6# gi,c l hEnh thc nhPn thc ?% tiFn ca con ngi thE tri gi,c l #/t
i3% ki:n '%an trIng cho )* (nh hng hnh vi v hot /ng ca con ngi trong
#;i trng !%ng '%anh0
A* nhPn thc c6# t9nh c th*c hi:n th;ng '%a hEnh thc tri gi,c cao
nhGt, c8 t9nh ch /ng t9ch c*c, c8 #5c 9ch 8 l )* '%an ),t, 8 ch9nh l )* +h6n
,nh )* vPt, hi:n tng bQng nhPn thc c6# t9nh
1.1.1.<. Nh7n thc 6 tnh
T duyd r N8i b +h?n )a%h
x
T/ng t0ngd Y #/t '%, trEnh t# lL +h6n ,nh nh7ng i3% cha t=ng c8
trong kinh nghi:# ca c, nhn bQng c,ch !$ 4*ng nh7ng hEnh 6nh #i trFn c2 )b
nh7ng bi-% tng . c80
1.1.<. =u& t>?nh nh7n thc
]%, trEnh nhPn thc liFn '%an chJt chj vi t 4%$, nng l*c nhPn thc c
!,c (nh l nng l*c tr9 t%: ca con ngi0 N8 c bi-% hi:n 4i nhi3% g8c /
kh,c nha%0 _,c nh t# lL hIc !"# tr9 t%: l )* nhPn thc ca con ngi bao gN#
nhi3% nng l*c riFng rj v c !,c (nh th;ng '%a chy )& I0]0
Nng l*c nhPn thc c bi-% hi:n b nhi3% #Jt c5 th- ld
e <Jt nhPn thcd Nh nhanh bit, nhanh hi-%, nhanh nhw, bit )%$ !zt v tE#
ra c,c '%$ l%Pt trong c,c hi:n tng #/t c,c nhanh ch8ng0
eD3 kh6 nng tbng tngd {c tbng tng +hong +hK, hEnh 4%ng ra c
nh7ng hEnh 6nh v n/i 4%ng th"o Kng i3% ngi kh,c #; t60
e ]%a hnh /ngd A* nhanh tr9, th,o v,t, linh hot, ),ng to0
e ]%a +h|# chGtd {c tU #U, lUng )a$ #F, hng thK l# vi:c0
1.1.3. @A %h&t t>i)n n8ng 6Ac nh7n thc cho hc Binh
Di:c +h,t tri-n nng l*c nhPn thc th*c chGt l hEnh thnh v +h,t tri-n nng
l*c )%$ nghT linh hot, ),ng to # bc ?% l gi6i c,c bi to,n nhPn thc, vPn
45ng vo bi to,n th*c tiCn, trong hnh /ng #/t c,ch ch /ng v /c lP+ b c,c
#c / kh,c nha%0
@Enh thnh v +h,t tri-n nng l*c nhPn thc c th*c hi:n thng !%$Fn,
liFn t5c, c8 h: th&ng, i3% n$ Jc bi:t '%an trIng &i vi @A0
@Enh thnh v +h,t tri-n nng l*c nhPn thc c th*c hi:n t= vi:c rMn l%$:n
nng l*c '%an ),t, +h,t tri-n tr9 nh v tbng tng, tra% rNi ng;n ng7, nH# v7ng
kin thc, kT nng, kT !6o, +h2ng +h,+ nhPn thc v +h|# chGt nhn c,ch0 Nh7ng
$% t& n$ 6nh hbng n nng l*c nhPn thc0
`- +h,t tri-n nng l*c nhPn thc cho hIc )inh c?n 6# b6o c,c $% t& )a%d
e D&n 4i tr%$3n v3 t chGt t&i thi-% cho @A0
e D&n kin thc t9ch l% +h6i ?$ v c8 h: th&ng0
}
e Zh2ng +h,+ 4$ v +h2ng +h,+ hIc +h6i th*c )* khoa hIc0
e _hK L n Jc i-# la t%>i v )* 6# b6o v3 vPt chGt
v tinh th?n0
1rong '%, trEnh t> chc hIc tP+ ta cGn chK L n c,c hng c2 b6n )a%d
e AV 45ng +h2ng +h,+ 4$ hIc #ang t9nh chGt nghiFn c%, k9ch th9ch c
hot /ng nhPn thc, rMn l%$:n t 4%$ /c lP+ ),ng to0
e @Enh thnh v +h,t tri-n b @A nng l*c gi6i '%$t vGn 3 tng cng t9nh
/c lP+ trong hot /ng0 Ngi XD c?n 4$ cho @A bit c,ch lP+ k hoch l#
vi:c, +hn t9ch c,c $F% c?% ca nhi:# v5 hIc tP+ v 3 ra c,c +h2ng +h,+ gi6i
'%$t vGn 3 #/t c,c h+ lL, ),ng to0
e _?n chK L t> chc c,c hot /ng tP+ th- trong 4$ hIc0 1rong c,c hot
/ng n$ #~i @A th- hi:n c,ch nhEn nhPn, gi6i '%$t vGn 3 ca #Enh v nhPn !zt,
,nh gi, c c,ch gi6i '%$t ca bn0 `i3% 8 )j thKc |$ )* #b r/ng v +h,t
tri-n t 4%$, c,c '%an h: !. h/i, tEnh bn bM, tr,ch nhi:# ca #Enh &i vi tP+ th-0
Nh vP$ nng l*c nhPn thc liFn '%an tr*c ti+ vi t 4%$0 Nng l*c nhPn
thc, nng l*c tr9 t%: c +h,t tri-n khi t 4%$ +h,t tri-n0
1.<. CD @ LE LUFN GH IJ ;UK
1.<.1. (h&i nim t# du/
Y #/t '%, trEnh t# lL +h6n ,nh nh7ng th%/c t9nh b6n chGt, nh7ng #&i liFn
h: bFn trong c8 t9nh '%$ l%Pt ca )* vPt hi:n tng trong hi:n th*c kh,ch '%an #
trc 8 ta cha bit0
Nh vP$, t 4%$ l #/t 'Ka trEnh t# lL c8 )* tE# ki# v +h,t hi:n c,i #i
v3 chGt #/t c,ch /c lP+0 Y #/t '%, trEnh t# lL +h6n ,nh nh7ng th%/c t9nh b6n
chGt, nh7ng #&i liFn h: bFn trong0
Nzt n>i bPt ca t 4%$ l t9nh "c" v1n %2 " tc trong hon c6nh c8 vGn 3 t
4%$ c n6$ )inh0
1 4%$ l #c / lL t9nh nhng c8 '%an h: chJt chj vi nhPn thc c6# t9nh0
N8 c8 kh6 nng +h6n ,nh nh7ng th%/c t9nh b6n chGt ca )* vPt hi:n tng0

Nh vP$, t 4%$ l kh% c2 b6n ca '%, trEnh nhPn thc0 NH# bHt c '%,
trEnh 8, XD )j hng 4cn @A t 4%$ khoa hIc trong )%&t '%, trEnh hIc tP+ 0
_8 th- chia ra l# ba loi t 4%$ c2 b6n, +h> bin thng gJ+ trong hIc tP+
cSng nh trong c%/c )&ngd
3 T duy logicd Yoi t 4%$ n$ 4*a trFn l%Pt bi tr%ng v ta# on l%Pn0
4ut !i trungd ]%$ (nh W l W ch W kh;ng th- v=a l W v=a l R
c0 </t l chn lL, hai l +hi lL, ch kh;ng th- c8 tr%ng gian v=a l chn lL v=a l
+hi lL0
5 T. %o6n lun #suy lun g7. ! %o6n*d 1rc ht khng (nh #/t t9nh
chGt rah ch%ng cho #Ii +h?n tV ca #/t tP+ h+ W, )a% 8 khng (nh rQng #/t
+h?n tV no 8 l th%/c tP+ h+ W v c%&i cBng vi hai khng (nh 8 thE c8 th- kt
l%Pn rQng +h?n tV 8 c8 t9nh chGt rah0
89 d:d 1Gt c6 trv "# rWh 3% th9ch n kwo rah^ Na# l trv "#0 DP$ Na#
th9ch n kwo rah0
W l W n8i lFn )* tTnh ti cho nFn logic hEnh thc chy 4Bng trong vi:c
nghiFn c% nh7ng vGn 3 kh% c trK trong #/t +h# vi c coi l tTnh ti0 N% Jt
)* vPt trong )* vPn /ng ca n8 thE +h6i 4Bng t 4%$ bi:n chng0
f T duy !i;n chngd 1 4%$ bi:n chng b,c ba l%Pt tr%ng bi, chG+
nhPn W v=a l W, v=a Nng thi kh;ng +h6i l W0
1rong t* nhiFn, !. h/i v trong t 4%$ $Fn tTnh l t# thi, vPn /ng
l vTnh viCn0 1rong '%, trEnh vPn /ng l%;n !6$ ra )* th&ng nhGt gi7a vPn /ng v
ng $Fn0 1rong trit hIc %$ vPt bi:n chng, ngi ta !"# !zt t=ng cJ+ +h# trB
v=a &i lP+, v=a th&ng nhGt vi nha%, v=a G% tranh ch%$-n ho, lcn nha% v cBng
tNn ti trong #/t tEnh h%&ng no 80
L T duy h<nh t0ngd _on ngi, trong )* va ch# vi th*c tiCn cUn c8 #/t
c,ch - th# nhP+ vo th gii '%anh ta v trong ta, rNi t,c /ng vo th gii 80
Nh7ng )6n +h|# to ra t= bQng h cG%, bQng tbng tng th"o nh7ng '%an i-#
th|# # nhGt (nh giK+ ngi ta hEnh 4%ng ra c c,c )* vPt hi:n tng0
N% !zt v3 #c / /c lP+, ngi ta c8 th- chia t 4%$ thnh x bPc )a%d
u
f T duy l; thu=cd `- chy t 4%$ ca ngi )%$ nghT 4*a 4c# vo t 4%$ ca
ngi kh,c, kh;ng c8 ch9nh kin riFng v3 #/t lTnh v*c no 80
f T duy %=c lpd `- chy t 4%$ ca nh7ng ngi c8 ch9nh kin riFng trong
#/t lTnh v*c no 8, 4B 8 l ch9nh kin kh,c, thP# ch9 l &i lP+0
f T duy ph> phnd `- chy t 4%$ /c lP+ trc #/t )* vi:c '%an ),t, +hn
t9ch, t>ng h+ - c8 +h,n !zt Kng )* vi:c 8 t&t ha$ !G%0
1.<.<. NhMng %hNm chOt c52 t# du/
A* +h,t tri-n t 4%$ n8i ch%ng c Jc trng bbi )* t9ch l% c,c thao t,c t
4%$ thnh tho v7ng chHc ca con ngi0
Nh7ng +h|# chGt c2 b6n ca t 4%$ ld
e 19nh (nh hngd m thc c nhanh ch8ng v ch9nh !,c &i tng c?n
lTnh h/i, #5c 9ch +h6i t c v con ng t&i % - t c #5c 9ch 80
e R3 r/ngd _8 kh6 nng vPn 45ng nghiFn c% c,c &i tng kh,c0
e `/ )%d NH# v7ng ng$ cng )% )Hc b6n chGt ca c,c )* vPt hi:n tng0
e 19nh linh hotd Nh$ bzn trong vi:c vPn 45ng nh7ng tri thc v c,ch thc
hnh /ng vo nh7ng tEnh h%&ng kh,c nha% #/t c,ch ),ng to0
e 19nh #3# 4vod 1h- hi:n hot /ng t 4%$ c tin hnh th"o c,c hng
!%;i v ngc chi3%0
e 19nh /c lP+d 1h- hi:n b ch~ t* #Enh +h,t hi:n ra vGn 3, 3 !%Gt c,ch gi6i
'%$t v t* gi6i '%$t c vGn 30
e 19nh kh,i '%,td ihi gi6i '%$t #/t lot vGn 3 no 8 )j a ra c #; hEnh
kh,i '%,t, trFn c2 )b 8 c8 th- vPn 45ng - gi6i '%$t c,c vGn 3 t2ng t* cBng loi0
1.<.3. PQn 6u/n c&c th2o t&c t# du/ t>ong dR/ hc mSn hT2 hc U t>#Vng
t>ung hc %hW thSng
1 4%$ l #c / cao nhGt ca nhPn thc, n8 +h6n ,nh nh7ng th%/c t9nh b6n
chGt ca )* vPt hi:n tng0 DE vP$ trong '%, trEnh hIc tP+ c?n +h6i coi trIng +h,t
tri-n t 4%$ cho @A th;ng '%a vi:c rMn l%$:n c,c thao t,c t 4%$0
_,c thao t,c c2 b6n ca t 4%$d
1.<.3.1. "hXn tch

Y '%, trEnh t,ch c,c b/ +hPn ca )* vPt hoJc hi:n tng t* nhiFn ca hi:n
th*c vi c,c 4G% hi:% v th%/c t9nh ca chKng cSng nh c,c #&i liFn h: v '%an h:
gi7a chKng th"o #/t hng !,c (nh0
X%Gt +h,t t= #/t g8c / +hn t9ch v hot /ng t 4%$ i )% vo b6n chGt
th%/c t9nh ca b/ +hPn t= 8 i ti nh7ng gi6 thit v kt l%Pn khoa hIc0 1rong hIc
tP+, hot /ng n$ rGt +h> bin0
<%&n gi6i #/t R1@@, +h6i +hn t9ch c,c $% t& th%/c 47 ki:n0 <%&n
,nh gi, Kng Hn #/t c%/c c,ch #ng, +h6i bit +hn t9ch $% t& l(ch )V to nFn
c%/c c,ch #ng 80
Nh vP$, t= #/t )& $% t&, #/t vi b/ +hPn ca )* vPt hi:n tng tin n
nhPn thc trIn vwn c,c )* vPt hi:n tng0 DE vP$, #;n khoa hIc no trong trng
+h> th;ng cSng th;ng '%a +hn t9ch ca c6 XD cSng nh @A - b6o 6# )* tr%$3n
th5 v lTnh h/i kin thc0
1B$ la t%>i, th- hi:n hEnh thc +hn t9ch c6# t9nh th*c tiCn ha$ tr9 t%: - t
c nh7ng kin thc )2 ng v tin ti kin thc )% )Hc0 ]%, trEnh hot /ng +hn
t9ch cSng i t= +hin 4i:n ti ton 4i:n nghTa l t= +hn t9ch thV, +hn t9ch c5c b/,
t=ng +h?n v c%&i cBng l )* +hn t9ch c8 h: th&ng0
1.<.3.<. IWng h+%
Y hot /ng nhPn thc +h6n ,nh ca t 4%$ bi-% hi:n trong vi:c !,c lP+ t9nh
chGt th&ng nhGt c,c +h|# chGt v th%/c t9nh ca c,c $% t& trong #/t )* vPt ng%$Fn
vwn, c8 th- c8 c trong vi:c !,c (nh +h2ng hng th&ng nhGt v !,c (nh c,c
#&i liFn h:, '%an h: gi7a c,c $% t& ca )* vPt ng%$Fn vwn 8, trong vi:c liFn kt
v liFn h: gi7a chKng, vE th )j th% c #/t )* vPt v hi:n tng ng%$Fn vwn #i0
1>ng h+ kh;ng +h6i l )& c/ng 2n gi6n ca hai ha$ nhi3% )* vPt, kh;ng
+h6i l )* liFn kt #,$ #8c c,c b/ +hPn thnh chynh th-0 A* t>ng h+ chn ch9nh l
#/t hot /ng t 4%$ !,c (nh Jc bi:t "# li kt '%6 #i v3 chGt, c%ng cG+ #/t
)* hi-% bit #i no 8 v3 hi:n th*c0

_Sng nh +hn t9ch, t>ng h+ cSng c8 th- tin hnh trong hon c6nh tr*c
'%an khi @A t,c /ng vo )* vPt Nng thi t>ng h+ bQng "tr9 tu;"+ @A tr%ng hIc
+h> th;ng c8 th- t 4%$ t>ng h+ bQng v&n tri thc, kh,i ni:# cS0
Nh vP$, t 4%$ t>ng h+ cSng c +h,t tri-n t= )2 ng n +hc t+ vi
kh&i lng ln0
Zhn t9ch v t>ng h+ kh;ng +h6i l hai +h# trB riFng rj ca t 4%$0 `$ l hai
'%, trEnh c8 liFn h: bi:n chng0 Zhn t9ch - t>ng h+ c8 c2 )b v t>ng h+ - +hn
t9ch t c chi3% )% b6n chGt hi:n tng )* vPt0 A* +h,t tri-n ca +hn t9ch v t>ng
h+ l 6# b6o hEnh thnh ca ton b/ t 4%$ v c,c hEnh thc t 4%$ ca @A0
1.<.3.3. @o B&nh
Y )* !,c (nh nh7ng i-# gi&ng nha% v kh,c nha% ca )* vPt, hi:n tng
v nh7ng kh,i ni:# +h6n ,nh chKng0
1hao t,c )o ),nh +h6i kM# th"o )* +hn t9ch v t>ng h+0 Nh vP$ )o ),nh kh;ng
nh7ng +hn bi:t v ch9nh !,c h8a kh,i ni:# # cUn giK+ h: th&ng ho, chKng li0
1rong gi6ng 4$ h8a hIc thng 4Bng hai c,ch )o ),nhd Ao ),nh t%?n t* v
)o ),nh &i chi%0
5 ?o snh tu$n t
Y )o ),nh trong 8 nghiFn c% !ong t=ng &i tng rNi )o ),nh vi nha%0
D9 45d Ao ),nh c,c hirocacbon vi nha%d ankan, ank"n, ankin0
?o snh %@i chiAu
NghiFn c% hai &i tng cBng #/t lKc hoJc khi nghiFn c% &i tng th
hai ngi ta +hn t9ch thnh t=ng b/ +hPn rNi &i chi% vi t=ng b/ +hPn ca &i
tng th nhGt0
D9 45d Ao ),nh a!it v ba2, ki# loi v +hi ki#
1.<.3.!. I>Yu t#+ng hT2 1h&i Zu&t hT2
TrBu t0ng h"
Y '%, trEnh con ngi 4Bng tr9 8c gt ba nh7ng #&i liFn h:, '%an h: th $%
ca )* vPt, hi:n tng v chy gi7 li nh7ng $% t& c?n thit cho t 4%$0
Chi qut h"
\
Y hot /ng t 4%$ t,ch nh7ng th%/c t9nh ch%ng v c,c #&i liFn h: ch%ng,
b6n chGt ca )* vPt v hi:n tng to nFn nhPn thc #i 4i hEnh thc kh,i ni:#,
(nh l%Pt, '%$ tHc0
ih,i '%,t ho, c th*c hi:n nh kh,i ni:# tr=% tng ho, nghTa l kh6 nng
t,ch c,c 4G% hi:%, c,c #&i liFn h: ch%ng v b6n chGt khai c,c )* vPt v hi:n tng
riFng lv cSng nh +hn bi:t nh7ng c,i gE l kh;ng b6n chGt trong )* vPt hi:n tng0
1%$ nhiFn, tr=% tng ho, chy l thnh +h?n ca hot /ng t 4%$ kh,i '%,t
ho, nhng l thnh +h?n kh;ng th- t,ch ri ca '%, trEnh kh,i '%,t ho,0 Nh t
4%$ kh,i '%,t ho, ta nhPn ra )* vPt th"o hEnh thc v&n c8 ca chKng # kh;ng +h5
th%/c vo / ln, #% )Hc, vPt li:% ch to ha$ v( tr9 ca n8 trong kh;ng gian0 @ot
/ng t 4%$ kh,i '%,t ho, ca @A +h> th;ng c8 ba #c / )a%d
3 Chi qut ho c-. t9nhd iCn ra trong hon c6nh tr*c '%an, th- hi:n b
trEnh / )2 ng0
3 Chi qut ho h<nh t0ng Dhi ni;.d Y )* kh,i '%,t c6 nh7ng tri thc c8
t9nh chGt kh,i ni:# b6n chGt )* vPt v hi:n tng hoJc c,c #&i '%an h: kh;ng b6n
chGt 4i 4ng c,c hEnh tng hoJc tr*c '%an, c,c bi-% tng0 <c / n$ b la
t%>i @A . ln nhng t 4%$ ;i khi cUn 4=ng li b )* vPt hi:n tng riFng lv0
3 Chi qut ho Dhi ni;.E Y )* kh,i '%,t ho, nh7ng 4G% hi:% v liFn h:
ch%ng b6n chGt c tr=% !%Gt khai c,c 4G% hi:% v '%an h: kh;ng b6n chGt c
lTnh h/i bQng kh,i ni:#, (nh l%Pt, '%$ tHc0 <c / n$ th*c hi:n trong @A tr%ng
hIc +h> th;ng0
1 4%$ kh,i '%,t ho, l hot /ng t 4%$ c8 chGt lng cao, )a% n$ khi hIc
b cG+ hIc cao, t 4%$ n$ )j c h%$ /ng #/t c,ch #nh #j vE t 4%$ kh,i '%,t
ho, l t 4%$ lL l%Pn khoa hIc0 1rong 4$ hIc, XD c8 tr,ch nhi:# trong vi:c t>
chc hng 4cn nh7ng hot /ng t 4%$ cho @A0
1.<.!. NhMng h?nh thc c$ [.n c52 t# du/
1.<.!.1. (h&i nim
Y #/t t tbng +h6n ,nh nh7ng 4G% hi:% b6n chGt kh,c bi:t ca )* vPt hi:n
tng0
\\
ih,i ni:# c8 vai trU '%an trIng trong t 4%$0 N8 l i-# i ti ca '%, trEnh
t 4%$, cSng l i-# !%Gt +h,t ca #/t '%, trEnh0
ih,i ni:# c !$ 4*ng trFn c2 )b ca nh7ng thao t,c t 4%$, n8 c !$
4*ng bbi n/i h# v ngoi 4iFn nhGt (nh0
N/i h# ca kh,i ni:# l tP+ h+ nh7ng 4G% hi:% ca c,c )* vPt ha$ hi:n
tng c +h6n ,nh trong kh,i ni:#0
X,c (nh c n/i h# v ngoi 4iFn kh,i ni:# l bi-% hi:n )* hi-% bit b6n
chGt )* vPt hi:n tng0
Zhn tV Nng, +hn tV )Ht 000 3% l ngoi 4iFn ca kh,i ni:# +hn tV0 N%
n/i h# kh,i ni:# !,c (nh )ai thE ngoi 4i:n cSng )ai0 `- c8 )* +hn bi:t kh,i
ni:#, logic hIc cUn chia kh,i ni:# thnh kh,i ni:# 2n, kh,i ni:# ch%ng, kh,i
ni:# tP+ h+0 1rFn c2 )b )* hi-% bit v3 kh,i ni:# nh th c8 th- gii hn v #b
r/ng kh,i ni:#0 ih6 nng gii hn v #b r/ng kh,i ni:# t% th%/c vo n/i 4%ng
kin thc khoa hIc v chGt lng t 4%$0
1rong '%, trEnh t 4%$, kh,i ni:# nh l c;ng c5 t 4%$0 N/i 4%ng khoa hIc
cho kh,i ni:# #/t n/i h# !,c (nh0 ihi ta n8i @@ v; c2, @@ h7% c2 tc l ta .
4Bng th%Pt ng7 khoa hIc0 1h%Pt ng7 )inh ra t= b6n thn kh,i ni:# v c !$
4*ng (nh hEnh trong '%, trEnh hi-% bit0
Nh kh,i ni:# hot /ng t 4%$ +hn t9ch #i c8 nh7ng i-# t*a v c2 )b
- o )% kin thc, Nng thi tin ti )* !,c (nh kh,i ni:# #i0
_,c hot /ng )%$ l%Pn kh,i '%,t ho,, tr=% tng ho, nh c8 kh,i ni:# #i
c8 c2 )b thao t,c, Nng thi i )% thF# vo b6n chGt )* vPt hi:n tng0
rng n% kh,i ni:# kh;ng !,c (nh c n/i h# cSng nh ngoi 4iFn
ca n8 thE chHc chHn )j 4cn ti nh7ng +hn t9ch #2 hN, )%$ l%Pn +h,n o,n l:ch lc0
N% +hn chia kh,i ni:# thi% cn &i, thi% c2 )b, kh;ng liFn t5c thE chHc
chHn kin thc )j 4C 4ng +hin 4i:n l:ch lc0
Nh7ng hn ch 8 ti+ 4iCn thng !%$Fn thE chGt lng t 4%$ kh;ng 6#
b6o0 DE vP$, trong '%, trEnh tr%$3n th5 kin thc, bit +h,t hi:n nh7ng hn ch 8
\g
trFn ng%$Fn tHc logic trong t 4%$, XD )j g8+ +h?n !$ 4*ng +h2ng +h,+ t 4%$
cho @A0
1.<.!.<. "h&n o&n
Y )* tE# hi-% tri thc v3 #&i '%an h: gi7a c,c kh,i ni:#, )* +h&i h+ gi7a c,c
kh,i ni:#, th*c hi:n th"o #/t '%$ tHc, '%$ l%Pt bFn trong0
N% kh,i ni:# c bi-% 4iCn bQng #/t t= ha$ #/t c5# t= riFng bi:t thE
+h,n o,n bao gi cSng c bi-% 4iCn 4i 4ng #/t c% ng7 +h,+0
1rong t 4%$, +h,n o,n c )V 45ng nh l nh7ng c% ng7 +h,+ nhQ# liFn
kt c,c kh,i ni:# 4o 8 n8 c8 nh7ng '%$ tHc, '%$ l%Pt bFn trong0 1rFn c2 )b nh7ng
kh,i ni:#, +h,n o,n ch9nh l hEnh thc #b r/ng, i )% vo tri thc0 <%&n c8 +h,n
o,n chn th*c, kh,i ni:# +h6i chn th*c, nhng c8 kh,i ni:# chn th*c cha chHc
c8 +h,n o,n chn th*c0 _Sng c8 kh,i ni:# chn th*c, +h,n o,n chn th*c nhng
kh;ng ?$ 0
Nh vP$, n% kh,i ni:# chn th*c nh l i3% ki:n tiFn '%$t ca +h,n o,n
thE nh7ng '%$ tHc '%$ l%Pt )j giK+ cho +h,n o,n chn th*c h2n0
1%$ nhiFn, )* vPt ha$ hi:n tng trong #&i '%an h: +hc t+ ha$ Jc thB
#%&n tE# hi-% n8 +h6i c8 thao t,c +h,n o,n 2n hoJc +h,n o,n +hc0
Yogic hIc li chia +h,n o,n 2n thnh +h,n o,n Jc t9nh v +h,n o,n v3
'%an h:0 1rong +h,n o,n Jc t9nh li chia th"o chGt lng v )& lng rch%ng riFng
2n nhGth hoJc +hn chia th"o 4ng thcd +h,n o,n !,c )%Gt, +h,n o,n !,c th*c0
Zh,n o,n +hc trong logic hIc c chia thnh +h,n o,n +hn bi:t, +h,n
o,n c8 i3% ki:n rliFn h: nhn '%6, c2 )b logic, i3% ki:n liFn h: h: '%6 logich0
1 tbng chn th*c ha$ gi6 4&i tha$ >i t% th%/c vo hEnh thc 4iCn t ca
n80 Nh7ng hEnh thc trong ng;n ng7 kh;ng +h6i lKc no cSng c 4iCn t #/t
c,ch r rng0 _ho nFn, - c8 )* khng (nh chn th*c ha$ gi6 4&i ton b/ c,c +h,n
o,n +h6i c Jt trong c,c trng h+ c5 th-0
18# li, trong thao t,c t 4%$ ngi ta l%;n l%;n +h6i chng #inh - khng
(nh hoJc +h (nh, +h6i b,c ba c,c l%Pn i-# kh,c nha% - ti+ cPn chn lL, t%n
th c,c ng%$Fn tHc logic trong +h,n o,n )j to c hi:% '%6 cao0
\k
1.<.!.3. @u/ 6
@Enh thc )%$ nghT liFn h: c,c +h,n o,n vi nha% - to #/t +h,n o,n
#i gIi l )%$ lL0 A%$ lL c cG% to bbi hai b/ +hPn d
f _,c +h,n o,n c8 trc gIi l ti3n 30

f
_,c +h,n o,n c8 )a% gIi l kt l%Pn, 4*a vo t9nh chGt ca ti3n 3 # kt l%Pn0
Nh vP$, #%&n c8 )%$ lL +h6i th;ng '%a chng #inh0 1rong th*c tiCn t 4%$
ta thng )V 45ng )%$ lL hoJc - chng #inh hoJc - b,c ba c,i gE 80 <%&n )%$ lL
t&t +h6i t%n th nh7ng '%$ tHc, +h6i t= nh7ng l%Pn i-# !%Gt +h,t chn th*c0 A%$
lL chia l# ba loi )a%d
5 4o6i suyd Y hEnh thc t 4%$ i t= riFng bi:t n$ n riFng bi:t kh,c0 Yoi
)%$ cho ta nh7ng 4* o,n ch9nh !,c )* +h5 th%/c v )* hi-% bit v3 hai &i tng0
ihi . nH# v7ng c,c th%/c t9nh c2 b6n ca &i tng thE loi )%$ )j ch9nh !,c0
5 ?uy lF quy n6pd A%$ lL t= riFng bi:t n +h> bin, t= nh7ng hot /ng ti
c,c '%$ l%Pt0 o 8 trong '%, trEnh t 4%$, )* )%$ nghT th"o '%$ n+ ch%$-n t= vi:c
nhPn thc c,c hi:n tng riFng lv n vi:c nhPn thc c,i ch%ng0 DE th c,c )%$ lL
'%$ n+ l $% t& cG% trKc ca tri thc kh,i '%,t ca vi:c hEnh thnh kh,i ni:# v
ca vi:c nhPn thc c,c (nh l%Pt0
5 ?uy lF diGn dHchd Y c,ch )%$ nghT i t= c,i ch%ng, (nh l%Pt, '%$ tHc, kh,i
ni:# ch%ng n nh7ng )* vPt hi:n tng riFng lv0
]%, trEnh )%$ lL 4iCn 4(ch c8 th- 4iCn ra nh )a%d
e 1= t>ng '%,t n 9t t>ng '%,t h2n0
e 1= +h,n o,n c8 t9nh chGt t>ng '%,t n$ n c,c +h,n o,n c8
t9nh chGt t>ng '%,t kh,c0
1ri thc ta gJ+ )%$ lL t= #/t ti3n 3, c8 khi t= nhi3% ti3n 3, 8 l hEnh thc
lP+ l%Pn ba on vi '%$ tHc ca #Enh01rong '%, trEnh t 4%$ '%$ n+ v )%$ 4iCn
bao gi cSng liFn h: #Pt thit vi nha%0
\x
]%$ n+ v )%$ 4iCn gHn b8 vi nha% nh +hn t9ch v t>ng h+0 ]%, trEnh
n$ c th*c hi:n trong ZZ !,c (nh #&i liFn h: nhn '%6 trong c,c hi:n tng0
Di t c,ch l hEnh thc t 4%$ gi,n ti+, )%$ lL trong t 4%$ logic c8 vai trU
'%an trIng trong tGt c6 c,c hot /ng t 4%$0 Di:c hng 4cn '%$ tHc logic trong
)%$ lL to c hi:% '%6 ln trong '%, trEnh lTnh h/i tri thc0 ihng (nh rMn l%$:n
t 4%$ logic trong hIc tP+ ch9nh l to cho @A c8 ZZ trong t 4%$ t= kh,i ni:# n
+h,n o,n )%$ lL kh;ng +h6i l '%, trEnh t%?n t* cho rMn l%$:n # l nh7ng thao t,c
c vPn 45ng Nng thi
1.<.'. "h&t t>i)n t# du/ hT2 hc
Di:c +h,t tri-n t 4%$ cho @A trc ht l giK+ cho @A nH# v7ng kin thc,
bit vPn 45ng kin thc vo vi:c gi6i bi tP+ v th*c hnh '%a 8 # kin thc @A
th% nhPn c trb nFn v7ng chHc v )inh /ng h2n0 @A chy th*c )* lTnh h/i c tri
thc khi t 4%$ ca hI c +h,t tri-n v nh )* hng 4cn ca XD # @A bit +hn
t9ch, kh,i '%,t ti li:% c8 n/i 4%ng )* ki:n c5 th- v rKt ra nh7ng kt l%Pn c?n thit0
1 4%$ cng +h,t tri-n thE cng c8 nhi3% kh6 nng lTnh h/i tri thc #/t c,ch
nhanh ch8ng, )% )Hc v kh6 nng vPn 45ng tri thc cng linh hot, c8 hi:% '%6 h2n0
Nh vP$ )* +h,t tri-n t 4%$ ca @A c 4iCn ra trong '%, trEnh ti+ th% v vPn
45ng tri thc0 ihi t 4%$ +h,t tri-n )j to ra #/t kT nng v th8i '%"n l# vi:c c8
)%$ nghT, c8 ZZ ch%|n b( l% 4i cho @A hot /ng ),ng to )a% n$0 o 8 hot
/ng gi6ng 4$ @@ c?n +h6i tP+ l%$:n cho @A kh6 nng t 4%$ ),ng to '%a c,c
kh% ca '%, trEnh 4$ hIc0 1= hot /ng 4$ hIc trFn l+ th;ng '%a h: th&ng c%
hai, bi tP+ # XD i3% khi-n hot /ng nhPn thc ca @A - gi6i '%$t c,c vGn 3
hIc tP+ c a ra0 @A tha# gia vo vGn 3 n$ #/t c,ch t9ch c*c )j nH# c c6
kin thc v ZZ nhPn thc Nng thi c,c thao t,c t 4%$ cSng c rMn l%$:n0
G% hi:% ,nh gi, t 4%$ +h,t tri-nd
e _8 kh6 nng t* l*c ch%$-n c,c tri thc, kT nng )ang #/t tEnh h%&ng #id
1rong '%, trEnh hIc tP+, @A 3% +h6i gi6i '%$t nh7ng vGn 3 Ui hai liFn tbng
n nh7ng kin thc . hIc trc 80 N% @A /c lP+ ch%$-n t6i tri thc vo tEnh
h%&ng #i thE chng ta . c8 bi-% hi:n t 4%$ +h,t tri-n0
\}
e 1,i hi:n nhanh ch8ng c,c kin thc, c,c #&i '%an h: c?n thit - gi6i '%$t
bi to,n no 80 1hit lP+ nhanh ch8ng c,c #&i '%an h: b6n chGt gi7a c,c )* vPt
hi:n tng0
e _8 kh6 nng +h,t hi:n c,i ch%ng ca c,c hi:n tng kh,c nha%, )* kh,c
nha% gi7a c,c hi:n tng t2ng t*0
e _8 nng l*c ,+ 45ng kin thc vo th*c t0 `$ l kt '%6 +h,t tri-n t>ng
h+ ca )* +h,t tri-n t 4%$0 `- c8 th- gi6i '%$t t&t c,c bi to,n Ui hai @A +h6i c8
)* (nh hng t&t, bit +hn t9ch, )%$ o,n v vPn 45ng c,c thao t,c t 4%$ - tE#
c,ch ,+ 45ng th9ch h+, c%&i cBng l t> chc th*c hi:n #/t c,ch c8 hi:% '%60
1.3. \]: IF" ^_` ^aC s\t, sg\t
1.3.1. (h&i nim [i t7% hT2 hc
1rong th*c tiCn 4$ hIc b trng +h> th;ng, R1@@ gi7 vai trU rGt '%an
trIng trong vi:c th*c hi:n #5c tiF% o to, n8 v=a l #5c 9ch v=a l n/i 4%ng li
v=a l ZZ 4$ hIc hi:% nghi:#0 N8 kh;ng chy c%ng cG+ cho @A kin thc, con
ng 4nh lG$ kiFn thc # cUn #ang li ni3# v%i ca '%, trEnh kh,# +h,, tE# tUi
+h,t hi:n ca vi:c tE# ra ,+ )& Jc bi:t R1@@ cUn #ang li cho ngi hIc #/t
trng th,i hng +hGn, hng thK nhPn thc0 `$ l $% t& t# lL '%an trIng ca '%,
trEnh nhPn thc ,ng c chKng ta '%an t#0
DP$ bi tP+ l gE 1h"o t= i-n 1ing Di:t bi tP+ l bi ra cho @A l# -
vPn 45ng i3% . hIc, cUn bi to,n l vGn 3 c?n gi6i '%$t bQng +h2ng +h,+ khoa
hIc0 [ $ chKng ta hi-% rQng R1@@ l nh7ng bi c l*a chIn #/t c,ch +hB h+
vi n/i 4%ng r rng, c5 th-0 <%&n gi6i c nh7ng bi tP+ n$ ngi @A +h6i bit
)%$ l%Pn logic 4*a vo nhng kin thc . hIc, +h6i )V 45ng nh7ng hi:n tng h8a
hIc, nh7ng kh,i ni:#, nh7ng (nh l%Pt, hIc th%$t, nh7ng +hz+ to,n000ngi hIc
+h6i bit +hn loi bi tP+ - tE# ra hng gi6i c8 hi:% '%60
1.3.<.I&c dng c52 [i t7% hT2 hc
Ri tP+ h8a hIc c8 nh7ng t,c 45ng )a%d
e Y +h2ng ti:n c2 b6n nhGt - @A tP+ vPn 45ng kin thc . hIc vo th*c
t c%/c )&ng, )6n !%Gt, bin kin thc ca ch9nh #Enh0
\
e `o )%, #b r/ng kin thc . hIc #/t c,ch )inh /ng v hG+ 4cn0
e Y +h2ng ti:n - cng c&, h: th&ng h8a kin thc #/t c,ch t&t
nhGt0
e Mn l%$:n kT nng h8a hIc cho @A nh kT nng vit v cn bQng +h2ng
trEnh, kT nng t9nh to,n, kT nng th*c hnh
e Zh,t tri-n nng l*c nhPn thc, rMn l%$:n tr9 th;ng #inh cho @A th;ng '%a
vi:c @A t* chIn #/t c,ch gi6i /c ,o, hi:% '%6 vi nh7ng bi tP+ c8 nhi3% c,ch gi6i0
e XiK+ @A nng /ng, ),ng to trong hIc tP+, +h,t h%$ kh6 nng )%$ l%Pn,
t9ch c*c ca @A v hEnh thnh +h2ng +h,+ t* hIc h+ lL0
e Y# ch9nh !,c h8a c,c kh,i ni:#, (nh l%Pt . hIc0
e Y +h2ng ti:n - ki-# tra, ,nh gi, kin thc, kT nng ca hIc )inh #/t
c,ch ch9nh !,c0
e Xi,o 45c o c, t,c +hong nh rMn l%$:n t9nh kiFn nhcn, ),ng to, ch9nh
!,c v +hong c,ch l# vi:c khoa hIc, gi,o 45c lUng $F% th9ch b/ #;n0
1.3.3. "hXn 6oRi [i t7% hT2 hc
Ri tP+ h8a hIc c +hn l# nhi3% loi v trFn nh7ng c2 )b kh,c nha%0
@i:n na$ c +hn loi th"o nh7ng loi c2 b6n )a% $d
e *a vo ch 30
e *a vo kh&i lng kin thc0
e *a vo t9nh chGt ca bi tP+0
e *a vo Jc i-# ca bi tP+0
e *a vo n/i 4%ng0
e *a vo #5c 9nh 4$ hIc0
e *a vo +h2ng +h,+ gi6i hoJc tin trEnh gi6i0
e *a vo hot /ng nhPn thc ca hIc )inh0
e *a vo +h2ng +h,+ hEnh thnh kT nng gi6i bi tP+0
e *a vo #&i liFn h: gi7a kin thc v th*c t0
1%$ nhiFn c,c c,ch +hn loi trFn kh;ng c8 4anh gii r r:t, c8 nh7ng bi tP+
trong 8 v=a c8 cha n/i 4%ng +hong +hK, v=a c8 t9nh chGt Jc trng n>i bPt, v=a
\u
c8 th%Pt to,n riFng0 Di nh7ng bi nh vP$ c8 th- 4Bng - ;n l%$:n, cng c& )a%
khi . +hn t=ng 4ng nha0 1h"o t,c gi6 thE )* +hn loi R1@@ +h6i 4*a vo k c2
)b ch9nh nh )a%d
e *a vo n/i 4%ng c5 th- ca bi tP+ 80
e *a trFn c2 )b t9nh Jc thB ca vGn 3 c?n nghiFn c%0
e *a vo #5c 9ch 4$ hIc0
1NX ]n1 Dp RI 1oZ @{W @_

Ihi chJ
e R1@@d Ri tP+ h8a hIc e R1`Y d Ri tP+ (nh lng
e R1`Xd Ri tP+ 2n gi6n e N_1Y< d NghiFn c% ti li:% #i
e R1N_d Ri tP+ nghiFn c% e @1i1iNd @on thi:n kin thc kT nng
e R1`1d Ri tP+ (nh t9nh e i1`X d ii-# tra ,nh gi,
1.3.!. NhMng /u cbu 6 6u7n dR/ hc c$ [.n *i 4i [i t7%
Ri tP+ c8 c;ng 45ng r/ng r.i, c8 hi:% '%6 )% )Hc trong vi:c th*c hi:n #5c
tiF% o to, trong vi:c hEnh thnh ZZ ch%ng ca vi:c t* hIc h+ lL, trong vi:c rMn
l%$:n kT nng t* l*c ),ng to0
<%&n khai th,c c t&i a ti3# nng tr9 e c 45c ca bi tP+, ngi gi,o
viFn b/ #;n c?n gi6i '%$t #/t lot nh7ng vGn 3 c2 b6n )a% $ c8 liFn '%an n
h: th&ng bi tP+ ca b/ #;n #Enh0
\
i1`X @1i1
iN
N_1Y
#i

R1`1 R1`Y R1`1 R1`Y
i1`X @1i1
iN
N_1Y
#i
R1`X R1N_
R1@@
1.3.!.1. cX/ dAng h th*ng 2 cO% nhMng [i t7% c52 [d mSn
Ph)n lo6i cc !i tpd 1rc ht +h6i tin hnh +hn loi c,c bi tP+ ca b/
#;n, )% t?#, chIn lIc, )H+ !+ chKng thnh ki-% r)2 ng nhGt, c2 b6n nhGt, i-n
hEnh nhGth, t= 8 +hn loi ti+ thnh +hn ki-%, +hn 4ngcho n nh7ng bi tP+
t>ng h+, +hc h+0
5 Ph)n h" cc !i tpd [ #~i ki-% tE# ra '%$ l%Pt bin h8a t= c,i )2 ng,
c2 b6n, i-n hEnh nhGt rc,i 2n gi6n coi nh !%Gt +h,th n nhng bi tP+ ng$ cng
+hc t+ h2n, t>ng h+ h2n0 `$ l ch%~i bi tP+ th"o logic dc, Nng thi li tE# ra
'%i l%Pt liFn kt c,c bi to,n gi7a c,c ki-% vi nha%0 1= nh7ng bi to,n i-n hEnh,
2n gi6n nhGt ca hai ha$ nhi3% ki-% kh,c nha% lH+ ghz+ thnh #/t bi t>ng h+0
`$ ch9nh l logic ngng ca )* cG% to c,c bi tP+ t= nhi3% ki-% kh,c nha%0
NH# c hai '%$ l%Pt r4Ic v ngangh ca )* hEnh thnh bi tP+, ta c8 th-
)H+ !+ chKng th"o th t* t= bi tP+ 4C n bi tP+ kh80 1= 8 # ta c8 th- tB$ t=ng
trEnh / ca @A rgiai, tr%ng bEnh, $%h # chIn # a ra bi tP+ v=a )c cho @A
gi6i0 `$ l 4$ hIc +hn h8a bQng nh7ng bi tP+ +hn h8ah0 $ hIc th"o ti+ cPn
n$ )j rGt hi:% '%6 vE n8 cho +hz+ ta c, th- h8a cao / vi:c 4$ hIc cho #/t l+ c8
nhi3% @A b trEnh / lTnh h/i kh,c nha%0
1.3.!.<. \in BoRn [i t7% m4i te/ thfo /u cbu B# %hRm gnh t>#4c
N% nH# c )* +hn loi c,c ki-% i-n hEnh v c,c '%$ l%Pt bin h8a r4Ic
v ngangh ca bi tP+, XD c8 th- biFn )on nh7ng bi tP+ #i bQng c,ch vPn 45ng
nh7ng '%$ l%Pt bin h8a trFn0 1B$ th"o $F% c?% ) +h#, ta c8 th- +hc t+ ha$ 2n
gi6n h8a bi tP+, )on nh7ng bi tP+ c8 / kh8 tng 4?n, c8 cha *ng nh7ng $% t&
giK+ rMn l%$:n nh7ng kT nng riFng bi:t no 8 v0vRi tP+ c !$ 4*ng th"o
ti+ cPn #o%n )j ,+ ng c nh7ng #5c 9ch n8i trFn0 1= #/t )& bi tP+ i-n
hEnh nhGt lH+ r,+ chKng th"o nhi3% c,ch kh,c nha% th,o gO bi tP+ +hc t+
thnh nhi3% bi tP+ 2n gi6n h2n0
1.3.!.3. \.o .m c&c /u cbu c$ [.n t>ong ic dR/ hc [hng [i t7%
ihi )V 45ng bi tP+ nh #/t +h2ng +h,+ 4$ hIc, c?n l% L nh7ng $F% c?%
)a% $d
\
K-o %-. t9nh cL !-n gMn li2n v&i t9nh tng h0p
@: th&ng bi tP+ ca b/ #;n +h6i kh,i '%,t ht nh7ng th;ng tin c2 b6n nhGt
ca ch2ng trEnh b/ #;n0 N8 b%/c @A khi gi6i h: th&ng bi tP+ 8 +h6i h%$ /ng
t>ng h+ nh7ng kin thc c2 b6n ca ton b/ ch2ng trEnh v nh7ng kin thc h~
tr liFn #;n0
K-o %-. t9nh h; th@ng v t9nh DA thB
Xi6i bi tP+ h8a hIc th*c chGt l vPn 45ng c,c '%$ l%Pt ca h8a hIc v vi:c
bin >i bi tP+ ban ?% thnh nh7ng bi tP+ tr%ng gian, )2 ng h2n, c2 b6n h2n0
Nh7ng bi tP+ c2 b6n i-n hEnh r2n gi6n nhGt ca #/t ki-% nhGt (nhh gi7 vai trU
rGt '%an trIng trong hIc vGn ca @A vE chKng )j l kin thc c;ng c5 - giK+ @A
gi6i c nh7ng bi tP+ t>ng h+0 o 8 XD +h6i '%$ hoch ton b/ h: th&ng
nh7ng bi tP+ ra cho @A trong ton b/ ch2ng trEnh ca #;n hIc, )ao cho chKng )j
k th=a nha%, b> )%ng nha%, c,i trc ch%|n b( cho c,i )a%, c,i )a% +h,t tri-n c,i
trc tGt c6 to nFn rcBng vi n/i 4%ng c,c lL th%$t kh,ch #/t h: th&ng ton vwn
nh7ng kin thc, kT nng v kT !6o0
K-o %-. t9nh DN thut tng h0p
Ri tP+ +h6i 8ng vai trU c?% n&i gi7a lL th%$t v th*c tiCn, gi7a nh trng
v i )&ng )6n !%Gt0 N8 +h6i l +h2ng ti:n rMn cho @A nh7ng kT nng ch%ng nhGt
ca vi:c t* hIc, ca vi:c gi6i '%$t c,c vGn 3 nhPn thc0 N8 cSng g8+ +h?n vo
vi:c hEnh thnh b @A nh7ng +h|# chGt v nh7ng nzt ca vn h8a lao /ng rtr9 8c v
chn ta$h0
5K-o %-. t9nh ph)n h" cO h; th@ng cc !i tp
1rc ht bi tP+ ra cho @A +h6i v=a )c0 <%&n cho bi tP+ c8 kh6 nng v=a
)c vi ba loi trEnh / @A trong l+, ngi XD +h6i +hn h8a bi tP+ t= nh7ng bi
tP+ tr%ng bEnh v=a )c vi i a )& @A, XD +hc t+ n8 lFn - 4Bng cho #/t )&
@A kh,, giai v 2n gi6n n8 i - 4Bng cho @A $%, kz#0_8 nh vP$ bi tP+ #i
trb thnh /ng l*c thng !%$Fn ca )* hIc tP+ t9ch c*c0
1hng !%$Fn coi trIng vi:c 4$ @A +h2ng +h,+ gi6i bi tP+
g
*a vo Jc trng ca b/ #;n, XD +h,t hi:n ra Jc trng ca ZZ gi6i bi tP+
b/ #;n0 1rFn c2 )b 8 XD c8 k hoch rMn l%$:n cho @A h: th&ng kT nng v kT !6o
gi6i bi tP+0 ZZ gi6i bi tP+ b/ #;n )j l c2 )b v i-# !%Gt +h,t - hEnh thnh v
+h,t tri-n nh7ng ZZ h+ lL ch%ng nhGt ca t* hIc v ca hnh /ng0
1.3.'.Mdt B* %h#$ng %h&% gi.i c$ [.n
1.3.'.1. "h#$ng %h&% &% dng gnh 6u7t [.o ton 1h*i 6#+ngi [.o ton
ngu/n t*i [.o ton f6fct>oni [.o ton in tch
1rong #Ii '%, trEnh bin >i rngoi tr= c,c +h6n ng ht nhnh thE c,c
ng%$Fn t&, t>ng kh&i lng v i:n t9ch ca c,c thnh +h?n tha# gia v to thnh
l%;n c b6o ton0
1.3.'.<. "h#$ng %h&% &% dng gnh 6u7t thnh %hbn 1hSng Wi
Di #/t h+ chGt cho trc thEd
e 1y l: kh&i lng ca #~i ng%$Fn t& &i vi kh&i lng h+ chGt l #/t )&
kh;ng >i0
e 1y l: kh&i lng gi7a c,c ng%$Fn t& l #/t )& kh;ng >i0
1.3.'.3. "h#$ng %h&% &% dng c&c gnh 6u7t chOt 1h
`(nh l%Pt Wv;gar;d [ nh7ng i3% ki:n nhi:t /, ,+ )%Gt nh nha%, nh7ng
th- t9ch bQng nha% ca #Ii chGt kh9 3% cha cBng #/t )& +hn tV0
P; qu-d 1h- t9ch #ol +hn tV ca bGt kE kh9 no b i3% ki:n tiF% ch%|n 3%
bQng gg,x l9t0
e _,c (nh l%Pt v3 chGt kh9 kh,c nhd R;il2 <ari;t, Xa$ l%$!c, +h2ng
trEnh _la+$r;n e <"nFlF"+, +h2ng trEnh trng th,i kh9 lL tbng A,cl2, `ant;n
c bi-% th( bQng +h2ng trEnh t>ng '%,t gIi l +h2ng trEnh _la+$r;n
<"nFlF"+0
1rong 8d n l )& #ol
Z l ,+ )%Gt rat#h
D l th- t9ch rlh
1 t
o
_ f guk rnhi:t / t%$:t &i ih
hQng )& chGt kh9
g\
#
ZD 1
<
<
1.3.'.!. "h#$ng %h&% t>ung [?nh rZZ ch%$-n bi tP+ h~n h+ thnh bi tP+
#/t chGt t2ng 2ngh
Zh2ng +h,+ n$ 4Bng trong c6 h8a h7% c2 v h8a v; c2
Qu %i.d Bng - gi6i nhanh c,c loi bi h7% c2, v; c2 nh bi tP+ !,c (nh
c;ng thc ca #/t chGt, t9nh )& #ol ha$ t9nh )& #ol, th- t9ch vi c,c chGt kh90
</t )& c,ch ,+ 45ngd
e 1h"o '%$ tHc ng chzo0
_hGt I <
\
g
< <

_hGt II <
g

\
< <
rn%
\ g
< < <
h
1= 8 t9nh <
\
khi bit <
g
v
<
ngc li0
@oJc t9nhd R n
chGt\
RD
chGt\

g
g \
< <
0\
< <

e 1h"o c,c c;ng thcd

\ \ g g k k hh
hh \ g k
< n < n < n 000 <
<
n n n n 000
+ + +

+ + +
rn
\
, n
g
, l )& #ol hoJc n chGt th \, chGt th g,t2ng ngh

\ \ g g k k
\ g k
< a < a < a 000
<
a a a 000
+ + +

+ + +
ra
\
, a
g
, l )& #ol hoJc a chGt th \, chGt th g,t2ng ngh
D a
\
f a
g
f a
k
f \
Ng%$Fn tHcd <
\
rgi, tr( nha nhGth
<
<
g
rgi, tr( ln nhGth
1.3.'.'. "h#$ng %h&% [in 6u7n
_8 nhi3% ki-% bi:n l%Pn, thng 4*a vo Jc i-# +h6n ng, 4*a vo n/i
4%ng th%$t cG% to h8a hIc, - tE# c,ch bi:n l%Pn h+ lL0
1.3.'.,. C&c %h#$ng %h&% 1h&c
1rong '%, trEnh gi6i to,n, thng ,+ 45ng #/t )& ZZ thnh lP+ v gi6i h:
+h2ng trEnh i )&, ZZ tr( )& tr%ng bEnh, ZZ bi:n l%Pn +h2ng trEnh v; (nh, ZZ )V
45ng logarit
gg
Di:c l*a chIn ZZ gi6i +hB h+ l #/t vGn 3 c?n thit &i vi c6 XD v @A,
Ui hai tr9 th;ng #inh v ),ng to b #~i ngi )ao cho tE# ra #/t con ng ngHn
nhGt, 2n gi6n nhGt v hi:% '%6 nhGt0
_hKng t;i )j )V 45ng c,c ZZ n$ trong vi:c gi6i c,c v9 45 c5 th- b ch2ng
)a%0
1.3.,. =u2n h giM2 [i t7% hT2 hc 4i ic %h&t t>i)n n8ng 6Ac nh7n
thc c52 hc Binh
1.3.,.1. \.n chOt c52 n8ng 6Ac t> tu
Nng l*c tr9 t%: l #/t vGn 3 +hc t+ v c hi-% 4i nhi3% g8c / kh,c
nha%0 _8 ngi cho rQng NY11 l )* b=ng tynh, l )* #U #c# c8 +h2ng hng
nhng #/t )& nh t# l9 hIc !"# tr9 t%: l #/t nhPn thc ca con ngi bao gN# c6
kinh nghi:#, 8 l vE NY11 bi-% hi:n 4i nhi3% #Jt nhd
e <Jt nhPn thcd Nhanh nh, #a% hi-%, bit tr%$ !zt0
e ih6 nng tbng tngd Xi% tr9 tng0
e [ hnh /ngd A* nhanh tr9, th,o v,t v ),ng to0
e [ +h|# chGtd A* tU #U, lUng )a$ #F hng thK l# vi:c, )* kiFn trE, #i:t
#i
e 1>ng h+ c,c nng l*c ca tr9 t%: con ngi rnh '%an ),t, ghi nh,
tbng tng, t 4%$h gIi l tr9 th;ng #inh0 1r9 th;ng #inh kh;ng chy b/c l/ '%a
nhPn thc # '%a c6 hnh /ng0
</t )& nhPn !zt v3 vi:c +h,t tri-n NY110
e 1h*c chGt ca vi:c +h,t tri-n NY11
e Y hEnh thnh v +h,t tri-n NY1 ),ng to ca ngi hIc th;ng '%a
gi6i bi tP+ nhPn thc0
e Di:c hEnh thnh v +h,t tri-n NY11 +h6i c th*c hi:n thng
!%$Fn, liFn t5c, th&ng nhGt v c8 h: th&ng0
e Zh,t tri-n NY11 +h6i )ong )ong vi vi:c gi,o 45c tEnh c6#, rMn l%$:n
+h|# chGt t&t w+ cho ngi hIc0
gk
e <%&n +h,t tri-n NY11 +h6i !$ 4*ng n/i 4%ng hIc tP+ h+ lL0 1c l
n/i 4%ng kin thKc +hB h+ vi &i tng v l%;n Ui hai b #c / +h,t tri-n cao
h2n, c8 +h2ng thc hot /ng tr9 t%: +hc t+ h2n0
e XD +h6i to i3% ki:n - @A )%$ nghT, ch /ng, /c lP+ v ),ng to
trong '%, trEnh bi tP+ nhPn thc0
1.3.,.<. Ibm Zu2n t>ng c52 ic %h&t t>i)n n8ng 6Ac t# du/ cho hc Binh
Zh,t tri-n NY1 ca @A tc l giK+ @A hi-% kin thc #/t c,ch )% )Hc,
kh;ng #,$ #8c, bit vPn 45ng kin thc #/t c,ch linh hot c8 hi:% '%60 1h*c chGt
c;ng c5 ca nhPn thc ch9nh l c,c thao t,c t 4%$0 1 4%$ l nhPn thc kh,i '%,t
gi,n ti+ c,c )* vPt, hi:n tng ca hi:n th*c trong nh7ng 4G% hi:%, nh7ng th%/c
t9nh ch%ng v b6n chGt ca chKng0 1 4%$ cSng l )* nhPn thc ),ng to nh7ng )*
vPt v hi:n tng #i, riFng lv ca hi:n th*c trFn c2 )b kin thc #i kh,i '%,t h8a
th% c0
1 4%$ cng +h,t tri-n thE kh6 nng lTnh h/i tri thc cng nhanh v )% )Hc,
kh6 nng vPn 45ng tri thc cng linh hot v c8 hi:% '%60 1h"o th%$t hot /ng c8
&i tng thE nng l*c chy c8 th- hEnh thnh v +h,t tri-n trong hot /ng0 `- giK+
@A +h,t tri-n NY1 # Jc bi:t +h,t tri-n NY1 ),ng to thE c?n +h6i tP+ cho @A
hot /ng t 4%$ ),ng to0 1h"o Y0N01;n!t;id iin thc chy th*c )* l kin thc
khi no n8 l thnh '%6 ca nh7ng c& gHng t 4%$ ch kh;ng +h6i tr9 nh, i3% 8
c8 nghTa l @A chy th*c )* lTnh h/i c tri thc chy khi hI th*c )* t 4%$0
1rong th*c t, kh;ng +h6i bGt c #/t )* vPt hi:n tng no 3% c +h6n
,nh r rng - chKng ta c8 th- nhPn bit chKng bQng c6# gi,c, tri gi,c0 _8 nh7ng )*
vPt, hi:n tng chKng ta +h6i nhPn bit bQng kh6 nng t 4%$ ),ng to, kh6 nng
)%$ o,n tbng tng0
D9 45d Xi,c '%an ca con ngi kh;ng th- nhPn thG$ )* tNn ti ca c,c ion
trong 4%ng 4(ch, ha$ )* ch%$-n /ng ca c,c "l"ctron trong ng%$Fn tV, nhng 4*a
vo nh7ng 4G% hi:% +h6n ng # chKng ta c8 th- nhPn bit c n80
Zh,t tri-n NY1 c8 vai trU '%an trIng trong '%, trEnh hIc tP+ ca @A, bQng
c,ch t 4%$, ngi hIc c8 th- nH# bHt c kin thKc #/t c,ch 4C 4ng h2n, vPn
gx
45ng kin thc vo th*c t linh hot v #3# 4vo h2n0 1 4%$ giK+ con ngi c8 th-
t* rMn l%$:n c nh7ng c t9nh t&t nh rMn l%$:n t9nh /c lP+, t9nh t9ch c*c, ch
/ng ),ng to trong vi:c gi6i '%$t nh7ng tEnh h%&ng c8 vGn 30
1.3.,.3. iu 1in cbn thi0t ) hc Binh >Qn 6u/n n8ng 6Ac t# du/
Nng l*c t 4%$ c hEnh thnh v +h,t tri-n trong '%, trEnh hot /ng ca
ch th-, 4o 8 #%&n hEnh thnh NY1 cho @A thE +h6i ch%|n b( cho @A c8 nh7ng
i3% ki:n c?n thit )a%d
e Y*a chIn #/t logic n/i 4%ng +hB h+ - c8 th- ch%$-n kin thc khoa
hIc thnh kin thc ca @A, n/i 4%ng kin thc +h6i +hB h+ vi trEnh / ca &i tng
@A0
e ZZ gi6ng 4$ ca XD +h6i c8 t,c 45ng kh2i 4$ c tr9 tU #U, lUng
ha# hi-% bit ca @A, to /ng c2 hng thK trong hot /ng nhPn thc ca @A0
e _%ng cG+ nh7ng +h2ng +h,+ hot /ng nhPn thc v h%Gn l%$:n )V
45ng c,c +h2ng ti:n hot /ng nhPn thc0 </t trong nh7ng Jc trng ca t 4%$
khoa hIc l !,c (nh c +h2ng +h,+ hnh /ng0
e D9 45d Mn l%$:n cho @A )V 45ng thnh tho c,c +h2ng +h,+ tng
gi6# kh&i lng, +h2ng +h,+ tr%ng bEnh, +h2ng +h,+ bi:n l%Pn - @A ,+ 45ng
vo gi6i bi tP+ t>ng h+0
e 1hng !%$Fn ki-# tra, ,nh gi,, kh%$n kh9ch k(+ thi )j to i3% ki:n
kh9ch l: c tinh th?n hIc tP+ ca @A, giK+ @A c8 L ch9 +hGn G% v2n lFn t* khng
(nh #Enh trc th?$ c; v bn bM0 `$ l c2 )b to /ng c2 hng thK trong hot /ng
nhPn thc ca @A0
1.3.,.!. =u2n h giM2 [i t7% hT2 hc 4i ic %h&t t>i)n n8ng 6Ac t# du/
c52 hc Binh
1rong hIc tP+ @@, #/t trong nh7ng hot /ng ch $% - +h,t tri-n t 4%$
cho @A l hot /ng gi6i bi tP+0 DE vP$ XD c?n +h6i to i3% ki:n - th;ng '%a
hot /ng n$ thE NY1 c +h,t tri-n, @A )j c8 nh7ng +h|# chGt t 4%$ #i, th-
hi:n bd
e Nng l*c +h,t hi:n vGn 3 #i0
g}
e 1E# ra hng #i0
e 1o ra kt '%6 hIc tP+ #i0
e `- c8 c nh7ng kt '%6 trFn, ngi XD c?n L thc c #5c 9ch
ca vi:c gi6i R1@@, kh;ng +h6i chy tE# ra ,+ )& Kng # cUn l +h2ng ti:n kh, hi:%
'%6 - rMn l%$:n t 4%$ h8a hIc cho @A0 R1@@ +hong +hK a 4ng, - gi6i c
R1@@ c?n +h6i vPn 45ng nhi3% kin thc c2 b6n, )V 45ng c,c thao t,c t 4%$ )o ),nh,
+hn t9ch, t>ng h+, kh,i '%,t h8a, trE% tng h8a,]%a 8 @A thng !%$Fn c
rMn l%$:n L thc t* gi,c trong hIc tP+, nng cao kh6 nng hi-% bit ca b6n thn0
e 1h;ng '%a hot /ng gi6i bi tP+ )j giK+ cho t 4%$ c rMn l%$:n
v +h,t tri-n thng !%$Fn, Kng hng, thG$ c gi, tr( lao /ng, nng kh6 nng
hi-% bit th gii ca @A lFn #/t t?# cao #i, g8+ +h?n cho '%, trEnh hEnh thnh
nhn c,ch ton 4i:n ca @A0
1.3.,.'. Ng#Vi hc Binh %h.i 6m g? ) hc giji mSn hT2 hc
1h"o ti li:% ca nNA_, cho n nh7ng n# ch2ng trEnh gi6ng 4$ c,c
#;n khoa hIc vcn tP+ tr%ng vo gii thi:% h: th&ng kh,i ni:#, (nh l%Pt hIc th%$t ca
t=ng #;n hIc0 Nh7ng n# u, th gii gHn vi:c gi6ng 4$ khoa hIc vi c;ng ngh: v
th*c tiCn c%/c )&ng ca ton !. h/i0 1= nh7ng n# trb li $, n>i bPt lFn (nh
hng l vi:c gi6ng 4$ khoa hIc +h6i 6# b6o cho @A +h,t tri-n thnh c;ng 4n c8
tr,ch nhi:# v hnh /ng c8 hi:% '%60 Nh vP$ #5c 9ch ca hIc tP+ . +h,t tri-n t=
hIc - hi-% n hIc - hnh rNi n hIc - thnh ngi, #/t con ngi t* ch, nng
/ng v ),ng to0 <%&n t c i3% n$, #~i @A +h6i t* !,c (nh c #5c 9ch
$F% c?% ca vi:c hIc tP+, t= 8 3 ra nh7ng bi:n +h,+ th9ch h+ nhQ# +h,t h%$ nng
l*c nhPn thc ca ch9nh #Enh0
<%&n hIc t&t #;n h8a hIc n8i riFng v c,c #;n hIc kh,c n8i ch%ng, #~i
c, nhn c?n +h6i rMn l%$:n - t c nh7ng $F% c?% )a%d
e 1rc htd _?n c8 )* n~ l*c c& gHng ca b6n thn, tinh th?n L thc
hIc tP+ t* gi,c, t9ch c*c, c8 L thc hIc hai - hon thi:n kin thc0
g
e 1h haid Zh6i c8 b3 4$ kin thc @@ v !H+ !+ #/t c,ch c8 h:
th&ng, bit vPn 45ng kin thc #/t c,ch linh hot, ),ng to trong #Ii tEnh h%&ng c8
vGn 30
e 1h bad 1hng !%$Fn rMn c,c thao t,c t 4%$ v nng l*c /c lP+
)%$ nghT th;ng '%a t=ng bi gi6ng, rMn l%$:n nng l*c lP+ l%Pn Kng Hn, +h6i )V
45ng ng;n ng7 h8a hIc ch9nh !,c r rng0
e 1hK td _8 nng l*c lao /ng ),ng to, thE nga$ t= ?% +h6i tP+ l%$:n
t=ng ),ng to nha th;ng '%a c,c c% hai, bi to,n v vGn 3 hIc tP+ th*c tiCn, ch
kh;ng +h6i chi b> )%ng tri thc #i vo tr9 nh ca #Enh0
e 1h n#d Zh6i c8 hng thK hIc tP+ b/ #;n, ngi @A +h6i c8 L thc
c li 9ch lao /ng hIc tP+ v /ng c2 hot /ng hIc tP+ ca #Enh0
e 1h ),%d _8 nng l*c gi6i '%$t vGn 3, nhGt l khi c8 tEnh h%&ng
+hc t+, hIc )inh c Jt vo v( ch9 ch th- hot /ng nhPn thc th;ng '%a hot
/ng t* l*c, t* gi,c, t9ch c*c ca b6n thn # chi# lTnh kin thc, +h,t tri-n nng
l*c ),ng to v hEnh thnh '%an i-#, o c0

Ti! "#$ %hng 1
Zh,t tri-n nng l*c nhPn thc v t 4%$ cho @A 1r%ng hIc +h> th;ng '%a h:
th&ng bi tP+ +h?n h8a hIc h7% c2 l+ \\ e nng cao l n/i 4%ng '%an trIng, nhQ#
nng cao kh6 nng t 4%$, t9nh /c lP+ )%$ nghT ca @A vE vP$ trong ch2ng n$
chKng t;i . trEnh b$d
f _2 )b lL l%Pn v3 nhPn thc ca @A, i t= kh,i ni:# c;ng c5 ca nhPn thc,
nh7ng i3% ki:n c?n thit - @A +h,t tri-n nng l*c nhPn thc v t 4%$0 Dai trU ca
ngi XD trong vi:c +h,t tri-n nng l*c nhPn thc v t 4%$ ca @A0
f ih,i '%,t ch%ng v3 bi tP+ h8a hIcd 1,c 45ng, +hn loi v nh7ng $F% c?%
lL l%Pn 4$ hIc c2 b6n &i vi ngi 4$ v ngi hIc th;ng '%a bi tP+ h8a hIc0
`Nng thi trEnh b$ #&i '%an h: gi7a R1@@ vi vi:c +h,t tri-n nng l*c t 4%$
cho @A0
gu
f <&i '%an h: gi7a R1@@ vi vi:c +h,t tri-n nng l*c t 4%$ cho @A0

Chng 2 ^k I^lN- \]: IF" "^N ^:PmC`C\mN Ln"
11 o NpN- C`m
<.1. ^k I^lN- \]: IF" C_ Lq: -:r:
<.1.1. Z@N RI 1oZ `N@ 1N@
<.1.1.1. ^on thnh B$ s %h.n ngi iu ch0 c&c chOt
<.1.1.1.1. Cht %h#$ng %h&% gi.iu `- @A nH# chHc v ch9nh !,c nh7ng
t9nh chGt h8a hIc thE #/t trong nh7ng bi to,n c?n Jt ra 8 l vit +h2ng trEnh @@
hon thnh c,c )2 N +h6n ng c8 ghi r i3% ki:n kM# th"o rn% c8h hoJc i3% ch
chGt t= nh7ng h8a chGt v i3% ki:n cho trc0 DE vP$ @A c?nd
e NH# c c,c t9nh chGt h8a hIc ca c,c hirocacbon v )* bin >i liFn
'%an gi7a chKng0
e NH# c nh7ng i3% ki:n i kM# #~i bin >i h8a hIc0
e 1E# con ng ngHn nhGt - i ti )6n +h|#0
<.1.1.1.<. \i t7% minh h2
\i 1 X,c (nh W, R, _, , I, i, Y v vit c,c +h2ng trEnh @@ ca +h6n ngd
\0 W R f _ g0 R
k0 f _ x0 f I 1NR f
}0 W f i f @_l 0 i f Y f @_l
u0 Y f I 1N1 f
H&ng '(n gi)i
C&c th2o t&c gi.i [i t7%
e @A '%an ),t ton b/ u +h6n ng v rKt ra nhPn !ztd
f 1rong c,c +h2ng trEnh chy cho bit \ )& chGt b c,c +h6n ng rx, }, , uh0
f 1rong c,c +h2ng trEnh chy cho bit i3% ki:n b c,c +h6n ng r\, kh0
g

Ni,t
o

\}
o
_
Aa% 8 4*a vo c,c 47 ki:n . bit - tE# #&i liFn h: gi7a c,c chGtd
e [ +h2ng trEnh x bit c hoJc I l _

@

hoJc @N
k
0
e [ +h2ng trEnh u bit c Y hoJc I l _

@
}
_@
k
hoJc @N
k
0
DP$ @A kt l%Pnd l _

^

Y l _

@
}
_@
k
^

I l @N
k
*a vo +h6n ng rkh 4o i3% ki:n rNi, t

h @A )%$ l%Pn ra l _

@
\g
v _ l
@
g
0
*a vo +h6n ng r\h 4o i3% ki:n r\}

_h @A )%$ l%Pn ra W l _@
x
v R
l _
g
@
g
0
*a vo +h6n ng r}h @A )%$ l%Pn ra l _l
g
v i l _@
k
_l0
\0 g_@
x
_@ _@ f k@
g
g0 k_@ _@ _

k0 _

f k@
g
_

@
\g
f
N
g
N
g

g
N
@
g
A
x
k@
g
f k@eN
g
x0
}0 _@
x
f _l
g
_@
k
_l f @_l
0 _

f _@
k
_l _

@
}
_@
k
f @_l
_@
k
N
g
N
g

g
N
@
g
A
x
_@
k
f k@eN
g
f
k@
g

u0
vI&c dng c52 [i t7%
e Mn cho @A kh6 nng '%an ),t khi Ic ?% bi - nhPn bit c +h2ng
+h,+ gi6i bi tP+0
e Mn cho @A kh6 nng +hn t9ch v t 4%$ logic trFn c2 )b +hn t9ch i3%
ki:n +h6n ng v chGt . bit )%$ ra chGt cUn li0
w Mn kh6 nng kh,i '%,t h8a - c8 hng gi6i '%$t vGn 3 nhanh nhGt0
\i < X,c (nh R, , , I, X v hon thnh )2 N bin h8a )a%d
g
_,
o
_
Ni,t
o
a)kt
Wl_l
k
\}
o
_
\0 _@
x
R f _ g0R f @
g

k0 f
g
x0 f R I
}0 nI X
H&ng '(n gi)i
`i t= +h2ng trEnh r\h vE '%an ),t thG$ bit chGt ?% l _@
x
, th"o c,c t 4%$
logic, +hn t9ch v t>ng h+ ta tE# c d Rd_
g
@
g
^ d _@
k
_@^ d _@
k
_@
Id _@
k
__@_@
g
, Xd +olir#"t$l acr$lath0
\0 g_@
x
_@ _@ f k@
g
g0 _@ _@ f @@ _@
k
_@
k0 _@
k
_@ f
g
_@
k
_@
x0 _@
k
_@ f _@ _@ _@
k
__@ _@
g
_@
g
__@
k
_@
t
o
,!t
n _@
k
__@
_@
g
n
}0
\i 3 Dit c,c +h2ng trEnh @@ ca c,c +h6n ng th"o )2 N bin h8a )a%d
44 bro#
til"n W
\
W
g
W
k
W
x
W
}
W

<"tan
Wnilin
_ho bit W
g
, W
k
t,c 45ng vi WgN
k
trong 4%ng 4(ch N@
k0
H&ng '(n gi)i
\0_@
g
_@
g
f Rr
g
Rr_@
g
_@
g
Rr
g0 _@
g
Rr _@
g
Rr f gi@ _@ _@ f giRr f g@
g

k0 0 _@ _@ f @ @ _@
k
_@
x0 _@
k
_@ f g_%r@h
g
f Na@ _@
k
_Na f _%
g
f k@
g

}0 _@
k
_Na f Na@ _@
x
f Na
g
_
k
0 k_@ _@ _

u0 _

f @ N
g
_

@
}
N
g
f @
g

0 _

@
}
N
g
f @ _

@
}
N@
g
f g@
g

\i ! @on thnh )2 N ch%$-n h8a )a%d

k
\}
o
_
t
o
,!t
@gA
x
,@
g
A
x
,
o
_
<n
gf
ancol,t
o
@gA
x
,
o
_
t
o
_a,t
o
_,
o
_
@
g
A
x
"f@_l,t
o
\}
o
_

Na__@
g
_Na
_@
x
t
o
cao
W
@g
gf
,
o
_
f @
g

R
f
g
<n
gf
_
f W
!t
f R
f Na@
a0

Wl
x
_
k
W R
_

X
@ r+oli#"h
"til"n ia!"tat
f _@
k
_@
f @
g
, !t
b0
H&ng '(n gi)i
Na@, _a
Na__@
g
_Na _@
x
\}
o
_
ll nhanh
_
g
@
g
rWh a0
@g
gf
,
o
_
f @
g

_@
k
_@ rRh _@
k
_@ r_h
f
g
<n
gf
f _
g
@
g
!t
_@
k
__@_@
g
rh _@
k
_Na rh f _@
k
_@ rRh
f Na@
b0 Wd _@
x
^ Rd _
g
@
g
^ _d _l_@_@_l^ d _l_@
g
_@
g
_l^ d @_@
g
_@
g
@^
d @
g
__@__@^ Xd @
g
__@_@_@
g
@d +olib%tai"n0
\i ' a0 @.$ chIn c,c chGt h7% c2 th9ch h+ v vit c;ng thc cG% to ca
chKng - hon thnh +h2ng trEnh @@ ca c,c +h6n ng 4i $d
\0 X
\
f @
g
X g0 X
g
X f @
g
k0 r@h
g
X f @
g
x0 X
k
X f @
g
f @
g
}0 X f i<n
x
f @
g
A
x
_
g
f <nA
x
f i
g
A
x
f @
g

0 X f @_l rty l: \d\h to )6n +h|# c/ng \,g v \,x

Rit X l #ono#" 4Bng - trBng h+ cao )% b%na0
b0 Dit c,c +h2ng trEnh @@ ca +h6n ng rghi r i3% ki:n n% c8h th"o 4.$
ch%$-n h8a )a%d
W R _

X
@ _
t
o
_
fX f
_ho bit l ancol "t$lic, X v @ l +oli#"0
H&ng '(n gi)i
k\
a0 Xd _@
g
_@_@_@
g
^ X
\
d @
g
__@__@^ X
g
d _@
k
_@
g
_@
g
_@
k

r_@
k
_@_@
g
_@
k
h^ X
k
d _@
k
_@ @^ r@h
g
d @_@
g
_@
g
_@
g
_@
g
@
r@Ic )inh t* vit c,c +h2ng trEnh @@ ca +h6n ngh0
b0 Wd _@
x
^ Rd _
g
@
g
^ Xd @
g
^ _d _
g
@
x
^ d @
g
^ d _@
k
_@^
d _@
g
_@_@_@
g
^ _d _@
g
_@
g
r@Ic )inh t* vit c,c +h2ng trEnh @@ ca +h6n ngh0
\i , Dit ?$ c,c +h2ng trEnh +h6n ng th"o )2 N )a%d
_
n
@
gnfg
W
\
W
x
W
g
W
}
W
k
_@
k
_@
f_l
g
t
o
cao,!t
44 i<n
x
_,c chGt t= W
\
n W
}
c8 cBng )& ng%$Fn tV cacbon0
H&ng '(n gi)i
_
n
@
gnfg
d _
g
@

^ W
\
d _
g
@
}
_l^ W
g
d _
g
@
}
@^ W
k
d _@
k
_@^ W
x
d _
g
@
x
^
W
}
d @_@
g
_@@
\0 _@
k
_@
k
f _l
g
_@
k
_@
g
_l rW
\
h f @_l
g0 _@
k
_@
g
_l f Na@ _@
k
_@
g
@ rW
g
h f Na_l
k0 _@
k
_@
g
@ f
g
_@
k
_@ rW
k
h

f @
g

x0 _@ _@ f Rr
g
f @
g
_@
k
_@ f g@Rr
}0 _@
k
_@
k
_@
g
_@
g
rW
x
h f @
g
0 k_
g
@
x
f gi<n
x
f x@
g
k@_@
g
_@
g
@rW
}
h f g<n
g
f gi@
u0 @_@
g
_@
g
@ _@
k
_@ f @
g

\i 3 X,c (nh X
\
, X
g
, X
k
, X
x
, X
}
, X

v vit c,c +h2ng trEnh @@ ca +h6n

ng th"o )2 N )a%d
r_@
k
h
g
_@ _@ _@
g
_
n
@
gneg
X
\
X
g
X
k
X
x
X
}
X

f_l
g
,}
o
_
H&ng '(n gi)i
_
n
@
gneg
d _@
k
_@_@^ X
\
d _@__@
k
^ X
g
d _@
k
_@@_@
k
^
X
k
d _@
k
_@_@
g
^ X
x
d _@
g
_l_@_@
g
^ X
}
d @_@
g
_@_@
g
kg
t
o
a)
t
o
, !t
@gAx,\
o
_
<"n giG#
@gAxJc,t
o
@gAx,\u
o
_
X

d _@
k
_@
g
_@
g
@
_@
k
_@
k
_@
k
@gA
x
, @
g
A
x

o
_
_ _@ f @@ _

\0
rX
\
h
_@ rX
g
h _@
k
_@
k
_

f @
g
_@
k
_@
k
@
g0
t
o
,!t
_@
g
_@ _@
k
_@ _@
k
_@
k
@
f @
g

x0
rX
k
h
_@
g
_@ _@
k
_@ rX
g
h _@
k
_@
k
@
f @
g

@
f
,t
o
}0
_@
g
_@ _@
k
f @
g
0
rX
k
h
_@
k
_ _@
Z4Zb_k
_@
g
_@ _@
k
u0
rX
x
h
}
o
_
f _l
g
_@
g
_@ _@
g
_l
@ 0 f @
g

@
f
,t
o
rX
}
h _@
g
_@ _@
g
_l
_@
g
_@ _@
g
@
f @
g
rX

h
0
_@
g
_@ _@
g
!t,t
o
@ _@
k
_@ _@
g
<.1.1.<. COu tRoi dx/ sng yngi sng %hXn c52 hi>oc2c[on
<.1.1.<.1. Cht %h#$ng %h&% gi.i
w X,c (nh 4.$ Nng ngd
f *a vo "l"ctron h8a tr( - !,c (nh0
f Ao ),nh )& #ol _
g
v )& #ol @
g

N%d
g g
_ @
n n
.$ Nng ng ankan

g g
_ @
n n
.$ Nng ng ank"n hoJc #ono!icloankan0

g g
_ @
n n
.$ Nng ng ankin hoJc ar"n0
e Dit Nng +hn +h6i l% Ld
f _,c 4ng #ch cacbon0
f _,c loi Nng +hn0
<.1.1.<.<. \i t7% minh h2
\i z _hng #inh c;ng thc ch%ng 4.$ Nng ng cad
kk
a0 Wnkan l _
n
@
gnfg
b0 Wr"n l _
n
@
gne
H&ng '(n gi)i
a0 Wkan l _
n
@
gnfg
C&c th2o t&c gi.i [i t7%
e @A 4*a vo kh,i ni:# Nng ng0
e @A !%Gt +h,t t= chGt ?% tiFn ca 4.$ l _@
x
- lP+ bi-% thc liFn h:0
DP$ c;ng thc ch%ng ca 4.$ Nng ng #"tan +h6i ld
_@
x
f k_@
g
_
\fk
@
xfgk
`Jt n
_
d \f k n k n \
A%$ rad n
@
d x f gk x f grn \h gn f g
DP$ c;ng thc ch%ng 4.$ Nng ng ca #"tan ld _
n
@
gnfg
@a$ @A 4*a vo )& "l"ctron h8a tr( ca c,c ng%$Fn tV - chng #inh c;ng
thc ca 4.$ Nng ng0
f A& "l"ctron h8a tr( ca n ng%$Fn tV _ l xn0
f A& "l"ctron h8a tr( ca _ 4Bng - liFn kt vi c,c ng%$Fn tV _ vi nha% l
grn \h0
f A& "l"ctron h8a tr( ca _ 4Bng - liFn kt vi @d
xn grn gh gn f g
DE #~i ng%$Fn tV @ chy c8 \ "l"ctron h8a tr(, nFn )& ng%$Fn tV @ trong +hn
tV l gn f g0
_;ng thc ch%ng ca ankan l _
n
@
gnfg
b0 Wr"n l _
n
@
gne
f A& "l"ctron h8a tr( ca n ng%$Fn tV _ l xn0
f A& "l"ctron h8a tr( ca _ 4Bng - liFn kt c,c ng%$Fn tV _ vi nha% l grn f kh0
f A& "l"ctron h8a tr( ca _ cUn li - liFn kt vi @ ld
xn grn f kh gn
DP$ c;ng thc ch%ng 4.$ Nng ng ca ar"n ld _
n
@
gne
0
kx
I&c dng c52 [i t7%
e Mn cho @A kh6 nng '%an ),t vGn 3 )a% 8 +hn t9ch tE# #&i '%an h: -
gi6i '%$t0
e Mn cho @A kh6 nng t>ng h+ vGn 3 )a% . +hn t9ch0
\i { a0 _;ng thc 2n gi6n nhGt ca #/t hirocacbon l r_
!
@
g!f\
h
n0
@.$
bi:n l%Pn - tE# c;ng thc +hn tV0
b0 _,c chGt _
g
@
g
, _
k
@
x
, _
x
@

c8 +h6i l Nng ng ca nha% kh;ng1i )ao

H&ng '(n gi)i
a0 Ri:n l%Pn - tE# _1Z1d
C&c th2o t&c gi.i [i t7%
e @A 4*a vo _1Z1 t= 8 nhPn (nh nh7ng gi, tr( c?n nhPn ca ! v n0
e @A +h6i ch%$-n t= c;ng thc 2n gi6n nhGt v3 _1Z1 - bi:n l%Pn0
,ch 'd
e n l )& ng%$Fn tV @ nFn n l%;n +h6i chnd g, x,
DP$ n chy bQng g l h+ lL _1Z1 l _
g!
@
x!fg
ng

vi c;ng thc ca ankan
e ! \ _
g
@

e ! g _
x
@
\
e n x ta c8 _
x!
@
!fx
r rng th=a @, vE )& ng%$Fn tV @ trong ankan ln nhGt
cSng chy bQng ! f g rloih0
e N% n cng +hi lL0
@a$ @A c8 th- 4Bng c;ng thc t>ng '%,t ca ankan, ak"n - bi:n l%Pnd
,ch Sd nhn h: )& n vo ta c8 _1Z1 l _
n!
@
gn!fn
e N% l ankan thE rgn! f nh gn! fg n g
e N% l ank"n thE rgn! f nh gn! n rloih
@a$ @A c8 th- 4Bng c;ng thc t>ng '%,t _
!
@
$
- bi:n l%Pn 8 l $ g! f g0
,ch Td Nhn h: )& n vo ta c8 _1Z1 l _
n!
@
gn!fn
0
o 8 gn! f n gn! f g ha$ n g0
N% n \, c;ng thc hirocacbon ng vi \ g&c no rank$lh loi
k}
N% n g, c;ng thc hirocacbon l _
gn
@
xnfg
0 `Jt k gn, ta c _
k
@
gkfg
ch9nh l \ ankan0
I&c dng c52 [i t7%
e Mn cho @A kh6 nng '%an ),t ,nh gi, ?% bi - tE# c,ch gi6i +hB h+
nhGt, @A cSng c rMn t 4%$ +hn t9ch v t>ng h+ khi bi:n l%Pn tE# _1Z10
e Mn cho @A kh6 nng kh,i '%,t h8a vGn 3 - c8 th- tE# ra nhi3% c,ch gi6i
kh,c nha% t= 8 chIn c,ch gi6i ha$ v i n kt '%6 nhanh nhGt0
b0 Ra chGt _
g
@
g
, _
k
@
x
, _
x
@

3% ng vi c;ng thc ch%ng _

n
@
gneg
rvi n \,
g, kh0 Nhng chKng li chy l Nng ng n% l ankind
_@ _@, _@ _ _@
k
, _@ _ _@
g
_@
k
N% _
k
@
x
, _
x
@

l ankai"n ha$ !icloank"n thE k chGt trFn kh;ng +h6i l

Nng ng ca nha%0
\i 1| _;ng thc t>ng '%,t ca hirocacbon c8 4ng _
n
@
gnfgega
0
a0 @.$ cho bit L nghTa ca chy )& a0
b0 `&i vi c,c chGt !iclo+"ntan, )tir"n, ge #"t$lb%tae\,kei"n, vin$la!"til"n
thE a nhPn nh7ng gi, tr( no
H&ng '(n gi)i
NhPn thG$ c;ng thc ch%ng ca c,c hirocacbon l _
n
@
gnfgega
vi a l )& liFn
kt ;i, ba, )& vUng tB$ th"o gi, tr( ca a rchK Ld \ liFn kt ba t2ng 2ng g liFn
kt ;i, \ vUng t2ng 2ng \ liFn kt ;ihd
e `&i vi !iclo+"ntand n }, a \d _
}
@
\
e `&i vi na+tal"nd n \, a u rg vUng no, } liFn kt ;ihd _
\
@

e `&i vi )tir"n rvin$lb"n"nhd n , a } r\ vUng, x liFn kt ;ihd
_

@
}
_@ _@
g
e `&i vi , ge #"t$lb%tae\,kei"nd n }, a g r g liFn kt ;ihd

_@
g
_@
g
_@
k
_@ _ _
}
@

`&i vi vin$la!"til"nd n x, a k r\ liFn kt ;i, \ liFn kt khd

_
x
@
x
_@
g
_@ _ _@
k
\i 11 a0 Ra hirocacbon W, R, _ l Nng ng k ti+ nha% b 4ng kh9
trong i3% ki:n nhi:t / thng, kh&i lng +hn tV _ gG+ g l?n W0 @ai W, R, _
th%/c 4.$ Nng ng no Rit chKng l# #Gt #% 4%ng 4(ch nc bro#0
b0 _8 k chGt kh9 l nh7ng hirocacbon b i3% ki:n thng, khi b( +hn h$
chKng 3% to ra _ v @
g
0 1h- t9ch @
g
gG+ k l?n th- t9ch hirocacbon ban ?% rb
cBng i3% ki:nh0 @ai k kh9 trFn c8 +h6i l Nng ng ca nha% kh;ng
H&ng '(n gi)i
a0 `Jt _1 ch%ng ca W l _
!
@
$
, ca R l _
!f\
@
$fg
, ca _ l _
!fg
@
$fx
0
iYZ1 ca W l <
W
\g! f $0
<
R
<
W
f\x r\x l kh&i lng ca \ nh8# _@
g
h
<
_
<
W
f g g<
W
<
W
g
1a c8d <
W
\g! f $ g $ g \g!

g
! g, k
\g
<
YP+ b6ng ta c gi, tr( ! g, $ x +hB h+0 DP$ W l _
g
@
x
, R l _
k
@

, _ l
_
x
@

0
_hKng th%/c 4.$ Nng ng ca ank"n l# #Gt #% nc bro#0
b0 Zh6n ng +hn h$ #/t hirocacbon _
!
@
$
d
g_
!
@
$
g!_ f $@
g
a a$g
1h"o ?% bi rad

a$
g
ka $
DP$ c,c kh9 trFn 3% c8 ng%$Fn tV @ trong +hn tV, chng ta chKng kh;ng
+h6i l Nng ng0
\i 1< a0 @.$ nhPn !zt v3 ty l: )& ng%$Fn tV @ v )& ng%$Fn tV _ trong c,c
loi hirocacbon )a%d ankan, ank"n, ankai"n, ankin, ar"n0
b0 + 45ng tE# c;ng thc +hn tV ca c,c hirocacbon )a%d
e r_
k
@
u
h
n
ku
e r_
x
@
}
h
n
kh;ng t,c 45ng vi 4%ng 4(ch bro#0
H&ng '(n gi)i:
a0 NhPn !ztd
Wnkand _
n
@
gnfg
1y l:
@ gn f g g
g f
_ g n
ihi n \

@
x
_

n

@
g
_

Wnk"nd _
n
@
gn
d 1y l:
@ gn
g
_ n
Wnka4i"n v ankind _
n
@
gneg
rnghd 1y l:
@ gn e g g
g e
_ n n
ihi n g

@
\
_
n

@
g
_

Wr"nd _
n
@
gne
rn hd 1y l:
@ gn e
g e
_ n n
ihi n

@
\
_
n

@
g
_

a0 1E# c;ng thc +hn tVd
r_
k
@
u
h
n
ty l:

@irocacbon l ankan0
1a c8d r_
k
@
u
h
n
ha$ _
kn
@
un
un g0kn

n g _

@
\x
r_
x
@
}
h
n
ty l:
@ }n }
g \, g} \
_ xn x
>
k
@
g x
_

@
\
_

g
@
\
_

g
@ un u
g, k
_ kn k
g

@irocacbon l ankin, ankai"n hoJc ar"n0

DE kh;ng t,c 45ng vi 4%ng 4(ch bro# nFn r_
x
@
}
h
n
l ar"n0
1a c8d r_
x
@
}
h
n
ha$ _
xn
@
}n
}n g0xn

n g _

@
\
\i 13 a0 X,c (nh _1_1 ca _

@
\x
, bit rQng khi t,c 45ng vi _l
g
th"o ty l:
#ol \d\ ta chy th% c g Nng +hn0 XIi tFn g Nng +hn 80
b0 I)o+r"n c8 th- c/ng h+ bro# th"o ty l: #ol \d\ th"o k c,ch - to thnh k
Nng +hn v( tr90 Dit _1_1 ca c,c Nng +hn 80
c0 _ho ar"n c8 c;ng thc _

@
\
0 Dit _1_1 v gIi tFn c,c Nng +hn ca W0
H&ng '(n gi)i
a0 N# c;ng thc cG% to c8 th- c8 ca _

@
\x
r@A t* vit c,c _1_1h
1h"o +h6n ngd _

@
\x
f _l
g
_

@
\k
_l f @_l
1a thG$ chy c8 chGt c8 _1_1 ld
c g Nng +hnd
_@
g
_@
k
_@
k
_@
k
_@
_@
_l
r\eclo g,kei#"t$lb%tanh

_@
k
_@
k
_@
k
_@
k
_@
_l
_
rgeclo g,kei#"t$lb%tanh
_@
g
_@
k
_@
g
_@
g
_@
k
_@ _
_@
g
_@
g
_@
g
_@
g
_@
g
_@
k
_@
k
Rr Rr
Rr
Rr Rr
_
_
_
_@
_@
_@
Rr
b0
r_8 4ng cis v 4ng trnsh
k
_@
k
_@
k
_@
k
_@
k
_@ _@
_@
k
_@
k
_@
k
_@
k
_@
k
_@
k
_@
k
_@
g
c0
1Fn gIid
rWh "t$lb"n"n
rRh oei#"t$lb"n"n r hoJc oe!il"n, hoJc \,gei#"t$lb"n"nh
r_h #ei#"t$lb"n"n r hoJc #e!il"n, hoJc \,kei#"t$lb"n"nh
rh +ei#"t$lb"n"n r hoJc +e!il"n, hoJc \,xei#"t$lb"n"nh
\i 1! a0 NF% i3% ki:n - #/t +hn tV c8 Nng +hn cis U trnsd
b0 Dit tGt c6 c,c Nng +hn c8 th- c8 ca _
x
@

, _
}
@
\
, trong c,c Nng +hn
8 Nng +hn no l Nng +hn cis U trns0
c0 _ho hirocacbon _@
k
_@ _ _ _@_@
k
0 @.$ cho bit trng th,i lai
h8a ca #~i ng%$Fn tV cacbon trong +hn tV0
@irocacbon 8 c8 Nng +hn hEnh hIc, h.$ gi6i th9ch ng%$Fn nhn v vit
c;ng thc cG% trKc ca c,c Nng +hn 80
H&ng '(n gi)i
a0 `i3% ki:n - #/t +hn tV c8 Nng +hn cis U trnsd
Ng%$Fn tV ha$ nh8# ng%$Fn tV liFn kt vi cacbon #ang n&i ;i +h6i kh,c nha%0

a
b
4

_ _
a

b
4
b0 e _
x
@

c8 c,c Nng +hnd u Nng +hn0

e _
}
@
\
c8 \\ Nng +hn rkh;ng k- c,c Nng +hn ca #ch vUngh0
r@A t* vit c,c Nng +hnh0
c0 1rong +hn tV hirocacbon _@
k
_@ _ _ _@_@
k
trng th,i lai h8a bd
e _acbon )& \ v l )+
k
0
e _acbon )& g v } l )+
g
0
e _acbon )& k v x l )+0
x
@irocacbon n$ c8 Nng +hn hEnh hIc vE trong +hn tV c8 liFn kt ;i v
c,c ng%$Fn tV cacbon b liFn kt ;i liFn kt vi nh7ng ng%$Fn tV v nh8# ng%$Fn
tV kh,c nha%0
_1_1 ca c,c Nng +hnd

_@
k
_ _ _
@
@
@
k
_
_@
k
_ _ _
@
@
@
k
_
_ _
r4ng cish r4ng trnsh
<.1.1.3. -i.i thch ngu/n nhXni hin t#+ng
<.1.1.3.1. Cht %h#$ng %h&% gi.iu `- gi6i th9ch c c,c
ng%$Fn nhn, hi:n tng h8a hIc @A c?nd
e NH# c nh7ng t9nh chGt vPt l9v t9nh chGt h8a hIc ca c,c chGt v ng
45ng ca chKng trong )6n !%Gt v i )&ng0
e NH# c b6n chGt c,c ca hi:n tng h8a hIc t= 8 4Bng c,c +h2ng
trEnh h8a hIc - gi6i th9ch0
<.1.1.3.<. \i t7% minh h2
\i 1' 1in hnh th9 nghi:#d @ai bEnh K+ ngc rah v rbh c8 th- t9ch bQng
nha% cha kh;ng kh9 4 c8 th- t9ch bQng nha% v \ b,t ) nha *ng \g +"ntan rbEnh
ah v \g h"!an rbEnh bh trong chP% *ng @
g
, &t ch,$ g chGt rhEnh vjh0 Xi6i th9ch
hi:n tng '%an ),t c0
@Enh vjd



@Enh a
@Enh b
H&ng '(n gi)i
C&c th2o t&c gi.i [i t7%
x\
f @A '%an ),t hi:n tng thG$ c t= 8 tE# ra c,ch gi6i th9ch ng%$Fn nhn
r@
g
trong bEnh rah 4ng cao h2n bEnh rbhh
f @A +hn t9ch ng%$Fn nhn v gi6i th9ch
e o th- t9ch kh9 trong bEnh rah gi6# nhi3% h2n )o vi bEnh rbh A& #ol kh9
)a% +h6n ng ch,$ trong bEnh rah gi6# nhi3% h2n )o vi bEnh rbh0
e A& #ol kh9 )a% +h6n ng +h5 th%/c vo bin thiFn )& #ol kh9 trong bEnh0
e Rin thiFn )& #ol kh9 trong bEnh ra, bh )& #ol _
g
)& #ol
g
ch,$
n

ihi
n

cng nha thE )& #ol kh9 trong bEnh )a% +h6n ng ch,$ cng 9t #*c
nc cng cao0
ihi
n

cng ln thE )& #ol kh9 trong bEnh )a% +h6n ng ch,$ cng nhi3%
#*c nc cng thG+0
e _,c +h6n ng ch,$d
_
}
@
\g
f
g
}_
g
f @
g

@
x
f
\
g

g
_
g
f u@
g

e A& #ol ca #~i chGtd

} \g
_ @
\
n r#olh
ug

\x
_ @
\
n r#olh

e Rin thiFn )& #ol kh9 trong bEnh )& #ol _

g
)& #ol
g
ch,$d
[ bEnh rahd
\
n
} k
ug ug ug
+ ,x\ r#olh
[ bEnh rbhd
g
n
,} k, }

+ ,xu r#olh
DP$ nc trong bEnh cha +"ntan 4ng lFn cao h2n0
I&c dng c52 [i t7%
f Mn cho @A kh6 nng '%an ),t - nhPn thc vGn 3 )a% 8 bQng \ ch%~i )*
logic v thao t,c t 4%$ +hn t9ch @A tE# ra ng%$Fn nhn - gi6i th9ch cho hi:n
tng0
\i 1, Xi6i th9ch c,c hi:n tng )a%d
xg
\,geiclo"tan
Rit thnh +h?n ch $% ca !ng 4?% l hirocacbon0
a. 1i )ao !ng, 4?% +h6i c cha trong c,c bEnh ch%$Fn 45ng v +h6i b6o
'%6n b nh7ng kho riFng
b. DE )ao t% chb 4?% khi b( tai nn g$ ra th6# hIa cho #/t vBng bi-n rGt
r/ng
c0 DE )ao khi c,c thit b( #,$ hoJc N 4Bng b( b|n 4?% #O ngi ta thng
4Bng !ng ha$ 4?% haa - la% rVa
4. DE )ao kh;ng 4Bng nc - 4P+ tHt ,# ch,$ !ng 4?%
H&ng '(n gi)i
a0 DE !ng 4?% rGt 4C ch,$ n>0
b. DE 4?% #a l h~n h+ ca c,c hirocacbon kh;ng tan trong nc, loang ra
thnh t=ng #6ng trFn bi-n, thG# '%a 4a v #ng t bo ca )inh vPt bi-n g$ 6nh
hbng n #;i trng )inh th,i bi-n0
c0 DE 4?% #O l h~n h+ hirocacbon 4C b( hUa tan trong 4%ng #;i !ng
cSng l h~n h+ hirocacbon0
4. DE ,# ch,$ )j loang ra thF# v ch,$ trFn 4i:n r/ng h2n0
\i 13 1rong )& g h8a chGt c )6n !%Gt nhi3% nhGt, @
g
A
x
ng ?%,
"til"n chi# v( tr9 th x, +ro+il"n ng th , clo !+ th \,@.$ nF% l9 4o l#
cho "til"n v +ro+il"n chi# c th bPc cao nh vP$, 4Bng +h6n ng h8a hIc -
#inh hIa cho L kin ca #Enh0
H&ng '(n gi)i
DE "til"n v +ro+il"n c8 th- t>ng h+ ra c,c h8a chGt h7% c2 kh,c nha%0
D9 45d

\0 _@
g
_@
g
_@
g
_@
g
t
o
, Z
!t
+oli"til"n
n
n

g0 _@
g
_@
g
_@
g
_@
g
f _l
g
_l _l


_@
g
_@
g
_l _l
}
o
_
_@
g
_@
_l
k0 @_l
f

xk

t
o
, Z
!t
_@
g
_@
g
_l
_@
g
_@
g
_l
n
n
ZD_
x0

_@
g
_@
g
_@
g
f
\
g

g
a), t
o
@
g
_

}0


_@
k
_@ _@
g
t
o
, Z
_@
g
_@
g
n
+oli+ro+il"n
_@
k
0

\i 1z a0 DE )ao trong c;ng nghi:+, +h2ng +h,+ i3% ch a!"til"n t= #"tan
hi:n ang c )V 45ng r/ng r.i h2n +h2ng +h,+ i t= , v;i v than ,
b0 @.$ vit )2 N +h6n ng i3% ch vin$l clor%a t= a!"til"n v t= "til"n0
c0 DE )ao hi:n na$ ngi ta chy )V 45ng +h2ng +h,+ i t= "til"n
H&ng '(n gi)i
a0 Zh2ng +h,+ i t= _@
x
c 4Bng nhi3% vE _@
x
c8 nhi3% trong kh9 thiFn
nhiFn v )6n +h|# ch bin 4?% #a, cUn +h2ng +h,+ i t= , v;i t&n nng lng
nhi3% h2n, cho kh9 a!"til"n c8 lcn nhi3% t+ kh9 @
g
A, N@
k
, Z@
k
h l nh7ng kh9 /c
hi, gi, thnh cao h2n0

_@ _@ _l
_@
g
_@
g
_@
g
_l _@_l
_@
g
_@
f @_l
\} e g
o
_, @g_l
g
}
o
_
e @_l
f _l
g
b0
c0 Zh2ng +h,+ i t= "til"n cho )6n +h|# rv h2n vE "til"n c8 )n trong kh9
crackinh con a!"til"n +h6i i3% ch t= _@
x
b \}

_ t&n nng lng nFn Ht h2n0

\i 1{ a0 _ho k &ng nghi:# *ng h"!an ,nh 4G% W, R, _0 _ho 4%ng
4(ch a!it @
g
A
x
lo.ng vo W, 4%ng 4(ch Na@ vo R, bro# vo _ rNi Jt trFn
#i:ng #~i &ng \ #6nh giG$ '% t9# t|# nc0 NF% hi:n tng '%an ),t c0
`%n n8ng nhw c,c &ng nghi:# trFn v - ra ngoi ,nh ),ng0 NF% v gi6i
th9ch hi:n tng c8 th- '%an ),t c0
xx
R/t "
b0 @ai &ng nghi:# *ng nc bro# #% vng nht0 1hF# vo &ng \ #/t 9t
+"ntan, &ng g #/t 9t +"ntege"n, )a% 8 lHc nhw g &ng0 1hG$d ng \ c8 l+ chGt lang
+h9a trFn #% vng nht, +h9a 4i kh;ng #%0 ng g c8 l+ chGt lang +h9a trFn v
+h9a 4i 3% kh;ng #%0 Xi6i th9ch hi:n tng '%an ),t c0
H&ng '(n gi)i
a0 W, Rd chGt lang t,ch thnh g l+^ _ to thnh 4%ng 4(ch #% n% a ca
bro# tan trong h"!an^ #% '% t9# kh;ng >i0
ihi %n n8ng W, Rd ih;ng c8 hi:n tng 4o @
g
A
x
v Na@ kh;ng ba$ h2i^
b W, R #% '% t9# kh;ng >i^ _d #% bro# nht 4?n v '% t9# >i thnh #% a
4o c8 +h6n ng th halog"n vo ankan0 r@A t* vit +h2ng trEnh @@ ca +h6n ngh0
b0 ng \d _8 l+ chGt lang +h9a trFn #% vng l 4o +"ntan hUa tan t&t h2n
nc nFn chit ton b/ lng bro# t= nc0 ng gd c8 +h6n ng ca +"ntege"n vi
bro#, to thnh )6n +h|# kh;ng #%0
\i <| @.$ nF% v gi6i th9ch hi:n tng !6$ ra trong c,c th9 nghi:# )a%d
a0 _ho b"n"n vo &ng nghi:# cha nc bro#, lHc kT rNi - $Fn0
b0 _ho bro# lang vo &ng nghi:# cha b"n"n, lHc rNi - $Fn0
c0 _ho thF# b/t )Ht vo &ng nghi:# b th9 nghi:# c% rbh rNi %n nhw0
H&ng '(n gi)i
a0 @i:n tng chGt lang +hn thnh hai l+, l+ chGt lang trFn l 4%ng 4(ch
bro# trong b"n"n c8 #% vng, l+ 4i l nc kh;ng #%0 DE b"n"n kh;ng
+h6n ng vi nc bro# nhng hUa tan bro# t&t h2n nc0
b0 @i:n tng to thnh 4%ng 4(ch v #% bro# nht i 4o bro# tan t&t trong
b"n"n0
c0 @i:n tng c8 kh9 tho,t ra, #% bro# nht 4?n0 o cG% to Jc bi:t ca
b"n"n n"n b"n"n chy t,c 45ng vi bro# khan khi c8 b;t )Ht0 ih9 tho,t ra l @Rr0
_

f Rr
g
_

@
}
Rr f @Rr
\i <1 a0 1rong #/t &ng nghi:# *ng nc bro# #% n% a, khi thF#
kho6ng \#l tinh 4?% th;ng rthnh +h?n ch9nh l e+in"nh vo &ng nghi:#, thG$ chGt
lang trong &ng nghi:# t,ch thnh g l+d l+ b 4i #% n% a, l+ trFn kh;ng
x}
#%0 YHc #nh h~n h+, thG$ chGt lang +h9a 4i #Gt #%0 Xi6i th9ch c,c hi:n
tng trFn0
b0 DE )ao h+ chGt ZD_ c,ch i:n kz# h2n Z nhng li b3n h2n Z Xi6i th9ch0
H&ng '(n gi)i
a0 _hGt lang +hn l+ vE tinh 4?% th;ng kh;ng tan trong nc v nhw h2n
nc nFn n>i lFn trFn0
ihi lHc c8 +h6n ng ca e+in"n vi bro#0 N% 4 bro# thE n8 b( chit lFn
l+ +in"n 4o +in"n c8 kh6 nng hUa tan bro# t&t trong nc0 r@A t* vit +h2ng
trEnh @@ ca +h6n ngh0
b0 1rong +hn tV ZD_ c8 liFn kt _e_l +hn c*c #nh nFn c,ch i:n kz#
h2n, nhng l*c t2ng t,c gi7a c,c +hn tV rl*c van"cvanh trong ZD_ ln h2n l*c
t2ng t,c gi7a c,c +hn tV trong Z nFn ZD_ b3n h2n, t9nh tan kz# h2n trong 4%ng
#;i h7% c2 nh iclo"tan, clob"n"n0
<.1.1.!. "hXn [iti nh7n [i0t t&ch c&c chOt
<.1.1.!.1. Cht %h#$ng %h&% gi.i
*h+n ,i-$. nh/n ,i#$: Bng nh7ng t9nh chGt vPt lL r/ tan, #% )Hc, #Bi v(,
h v nh7ng t9nh chGt h8a hIc Jc trng rto ra chGt kh9, chGt kt ta, chGt c8 #%,
h - nhPn ra c,c chGt0
T0%h. $inh %h#: _h%$-n c,c chGt trong h~n h+ )ang c,c trng th,i kh,c
nha%, t= 8 t,ch ri a v3 trng th,i ban ?%0
<.1.1.!.<. NhMng %h.n ng }c t>#ng c52 hi>oc2c[on
An"1n
e 1h%&c thVd _l
g

e @i:n tngd A6n +h|# )a% +h6n ng l# hNng giG$ '% t9# |#0
e Zh2ng trEnh @@d _
n
@
gnfg
f _l
g
_
n
@
gnf\
_l f @_l
@_l l# hNng giG$ '% t9# |#
An"2n
1h%&c thV \d Nc bro# r#% 4a ca#h
e @i:n tngd Y# #Gt #% nc bro#0
x
f g_@
g
_@
g

g
Z4_l
g
_%_l
g
g_@
k
_@
e Zh2ng trEnh @@d _
n
@
gn
f Rr
g
_
n
@
gn
Rr
g
1h%&c thV gd %ng 4(ch th%&c t9# i<n
x
e @i:n tngd Y# #Gt #% th%&c t9#0
e Zh2ng trEnh @@d
k_
n
@
gn
f gi<n
x
f x@
g
k_
n
@
gn
r@h
g
f g<n
g
f gi@
Di 4%ng 4(ch i<n
x
P# Jc b nhi:t / cao n&i ;i _ _ 4C b( g.$ cho
!"ton, a!it ha$ _
g
t% th"o _1_1 ca ank"n0
_ f
f _@
_
\

g
kst

_@
i<n
x
,t
o
1h%&c thV kd !i
e @i:n tngd _hGt )a% +h6n ng tha# gia +h6n ng tr,ng bc0
e Zh2ng trEnh @@ d
An"13i2n r_
n
@
gneg
h

n k0
1h%&c thVd Nc bro#
e @i:n tngd Y# #Gt #% nc bro#0
e Zh2ng trEnh @@d _
n
@
gneg
f g Rr
g
_
n
@
gn
Rr
x
An"in: r_
n
@
gneg
h _
g
@
g
1h%&c thV \d Nc bro#
e @i:n tngd Y# #Gt #% nc bro#0
e Zh2ng trEnh @@ d _
n
@
gneg
f g Rr
g
_
n
@
gn
Rr
x
1h%&c thV gd %ng 4(ch th%&c th%&c t9#0
e @i:n tngd Y# #Gt #% 4%ng 4(ch th%&c t9#0
e Zh2ng trEnh @@d
k_@ _@ f i<n
x
ki
g
_
g

x
f <n
g
f gi@ f g@
g

_@ _@ f gi<n
x
f k@
g
A
x
g_
g
f g<nA
x
f i
g
A
x
f x@
g

}_@
k
_ _@ f i<n
x
f \g@
g
A
x
}_@
k
_@ f }_
g

f <nA
x
f xi
g
A
x
f \g@
g

1h%&c thV kd %ng 4(ch WgN
k
trong N@
k
d
xu
R/t "
r WgN
k
f kN@
k
f @
g
sWgrN@
k
h
g
t@ f N@
x
N
k
h
e @i:n tngd _ho kt ta #% vng nht0
e Zh2ng trEnh @@d
_@ _@ f gsWgrN@
k
h
g
t@ Wg_ _Wg f g@
g
f xN@
k

_@
k
_ _@ f sWgrN@
k
h
g
t@ _@
k
_ _ Wg f @
g
f gN@
k
1h%&c thV xd %ng 4(ch _%_l trong N@
k
0
e @i:n tngd _ho kt ta #% a0
e Zh2ng trEnh @@d
_@ _@ f g_%_l f gN@
k
_% _ _ _% f gN@
x
_l
_ _@ f _%_l f N@
k
_ _ _% f N@
x
_l
A42n: _
n
@
gne
1h%&c thVd Rro# lang rb/t "h0
e @i:n tngd Y# #Gt #% 4%ng 4(ch bro#0
e Zh2ng trEnh @@d _
n
@
gne
f Rr
g
_
n
@
gne
Rr f @Rr
Di b"n"n r_

hd
1h%&c thV l @
g
)j thG$ #/t l+ _

kh;ng tan, n>i lFn #Jt nc0

Bng +h6n ng c/ng _l
g
rkhi chi% ,nh ),ng #nhh to kh8i trHng _

_l

0
e Zh2ng trEnh @@d _

f k_l
g
_

_l

T56!2n: _

@
}
_@
k
1h%&c thVd %ng 4(ch i<n
x
v %n n8ng0
e @i:n tngd Y# #Gt #% 4%ng 4(ch th%&c t9#0
e Zh2ng trEnh @@d _
n
@
gne
f Rr
g
ro,+h_
n
@
gne
Rr f @Rr
_

@
}
_@
k
f gi<n
x
_

@
}
_i f g<n
g
f i@ f @
g

hoJc vit l d _

@
}
_@
k
f kst _

@
}
_@ f @
g

S$i42n: _

@
}
_@ _@
g

1h%&c thVd %ng 4(ch th%&c t9# i<n
x
b nhi:t / thng0
e @i:n tngd Y# #Gt #% 4%ng 4(ch th%&c t9#0
e Zh6n ng @@d _

@
}
_@ _@
g
f st _

@
}
_@@_@
g
@
<.1.1.!.3. \i t7% minh h2
x
,nh ),ng
t
o
44 i<n
x
44 i<n
x
"
\i << a0 Zhn bi:t _

, _

@
}
_@
k
, _

@
}
_@
g
_@
k
0
b0 NhPn bit } bEnh k9n #Gt nh.n cha c,c kh9d N
g
, @
g
, _@
x
, _
g
@
x
, _
g
@
g
0
c0 Zhn bi:t _@
k
_l v _@
k
_@
g
_l
H&ng '(n gi)i
a0 C&c th2o t&c gi.i [i t7%
f @A '%an ),t Jc i-# cG% to c,c chGt c,c chGt c?n +hn bi:t 0
f @A +hn t9ch vGn 3 4*a trFn cG% to v t9nh chGt ca c,c chGt0
Bng i<n
x
trong #;i trng @
g
A
x
, %n n8ngd
e _

kh;ng c8 +h6n ng rkh;ng b( o!ihoah0

e 1ol%"n b( o!i h8a to ra a!it b"noic0

f
kst
44 i<n
x
f @
g

t
o
_@
k
_@
o +h6n ng trFn, #% 4%ng 4(ch gi6# 4?n0
e t$lb"n"n cSng b( o!i h8a, nhng bFn cnh )6n +h|# a!it b"noic cUn c8
bIt _
g
0 o 8 +hn bi:t c vi tol%"nd
f st
44 i<n
x
_@
f
g@
g

_@
g
_@
k
t
o
, @
f
_
g
f

I&c dng c52 [i t7%

f Mn cho @A kh6 nng '%an ),t - nhPn thc vGn 30
f Mn cho @A thao t,c t 4%$ +hn t9ch v )o ),nh '%a '%, trEnh +hn bi:t
c,c chGt0
b0 C&c th2o t&c gi.i [i t7%
f @A '%an ),t Jc i-# cG% to c,c chGt c,c chGt c?n nhPn bit r_
g
@
g
l
ankin, _
g
@
x
l ank"n, _@
x
l ankan, N
g
l \ kh9 tr2, @
g
l kh9h0
f @A +hn t9ch vGn 3 4*a trFn cG% to v t9nh chGt ca c,c chGt
YG$ #~i bEnh #/t lng kh9 cho t,c 45ng vi 4%ng 4(ch sWgrN@
k
h
g
t@,
#c% no to kt ta vng !,#, 8 l _
g
@
g
rvE l ankinh0
x
_@ _@ f gsWgrN@
k
h
g
t@ Wg_ _Wg f g@
g
f x N@
k
1rong )& x chGt cUn li, #c% kh9 no l# #Gt #% 4%ng 4(ch nc bro#, 8
l _
g
@
x
rvE l ank"nh0

Rr _@
g
_@
g
Rr _@
g
_@
g
f Rr
g
e Ao ),nh '%, trEnh &t ch,$ l?n lt k #c% kh9 cUn li, #c% no kh;ng ch,$
8 l N
g
, #c% no ch,$ ngIn lVa kh;ng #% l @
g
, cUn _@
x
ch,$ to _
g
v @
g

rvE kh6 nng ch,$ v ngIn lVa ch,$ kh,c nha%h0

I&c dng c52 [i t7%
f Mn cho @A kh6 nng +hn t9ch v )o ),nh '%a '%, trEnh nhPn bit c,c
chGt0
c0 C&c th2o t&c gi.i [i t7%
f @A '%an ),t Jc i-# cG% to c,c chGt c,c chGt c?n nhPn bit rg chGt 3% l
4cn !%Gt halog"n nhng #ch )& ng%$Fn tV _ kh,c nha%h0
f @A 4*a vo cG% to v kh6 nng +h6n ng )o ),nh - +hn bi:t g chGt0
Y?n lt cho c6 hai chGt t,c 45ng vi i@ tan trong _
g
@
}
@d
_@
k
f _@
g
@
g
f f _@
g
_@
g
ancol,t
o
_l
i@ i_l
ih9 _
g
@
x
l# #Gt #% 4%ng 4(ch i<
x
lo.ngd
_@
g
_@
g
f f
@ _@
g
@ _@
g
i<n
x
@@ st
[ _@
k
_l kh;ng c8 c,c +h6n ng v hi:n tng trFn )o ),nh vi _@
k
_@
g
_l
+hn bi:t c g chGt0
I&c dng c52 [i t7%
f Mn cho @A thao t,c t 4%$ +hn t9ch v )o ),nh '%a '%, trEnh +hn bi:t
c,c chGt0
\i <3 NhPn bit c,c chGt trong nh7ng 4.$ )a%d
a0 _@
x
v _
g
@

0
b0 _
g
@
x
v _
k
@

0
c0 Zro+in v b%tegein0
H&ng '(n gi)i
}
a0 [ nhi:t / cao rx
o
_h v chGt !Kc t,c th9ch h+, ankan b( t,ch
hiro cho ank"n t2ng ng rvi n ghd
_@
k
_@
k
!Kc t,c
t
o
_@
g
_@
g
f @
g
NhPn ra "til"n bQng c,ch cho i '%a 4%ng 4(ch nc bro#d
Rr _@
g
_@
g
Rr _@
g
_@
g
f Rr
g
1= 8 )%$ ra chGt ?% l "tan0 _hGt cUn li l _@
x
0
b0 1h*c hi:n +h6n ng c/ng ncd
_@
g
_@
g
f @@ _@
k
_@
g
@
f
@
f
,t
o
@@
_@
k
_@ _@
g
_@
k
_@@ _@
k

e !i h8a c,c )6n +h|# th% cd
_@
k
_@
g
@
f
_%
t
o
_@
k
_@
f
_% f @
g

A6n +h|# th% c c8 +h6n ng tr,ng bc0

_@
k
_@ f gsWgrN@
k
h
g
t@ _@
k
_N@
x
f gWg f kN@
k
f @
g

A6n +h|# th% c kh;ng c8 +h6n ng tr,ng bc0

f _%
t
o
_@
k
_@
@
_@
k
_@
k
_

_@
k
f _% f @
g

o c,c +h6n ng trFn, nhPn bit c _

g
@
x
, cUn li l _
k
@

0
c0 Zro+in c8 +h6n ng th vi ion Wg
f
d
f f f _@ _@
sWgrN@
k
h
g
t@ Wg_ _ _@
k

@
g
gN@
k

_@
k
R%tegein r_@
k
_ _ _@
k
h

kh;ng c8 +h6n ng trFn0
\i <! a0 Zhn bi:t h"!an, h"+tan, h"!e\e"n, h"!e\ein, tol%"n v )tir"n cha
trong c,c bEnh #Gt nh.n0
b0 Zhn bi:t #"tan, "til"n, a!"til"n, vin$l a!"til"n, b"n"n v )tir"n bQng #/t
h8a chGt 4%$ nhGt0
c0 Zhn bi:t +ro+an v !iclo+ro+an
H&ng '(n gi)i
}\
@
f
,t
o
a0 YG$ #~i chGt #/t 9t cho vo u &ng nghi:# - thV0
e _ho l?n lt c,c #c% t,c 45ng vi WgN
k
trong 4%ng 4(ch N@
k
, &ng no
kt ta vng l h"!e\ein0
_
x
@

_ _@ f sWgrN@
k
h
g
t@ _
x
@

_ _Wgf @
g
f gN@
k
_ho &ng cUn li t,c 45ng vi nc bro#, c8 g &ng l# #Gt #% bro# l
)tir"n v h"!e\e"n0 Aa% 8 &t ch,$ cBng \ lng g chGt rNi cho )6n +h|# ch,$ '%a
bEnh *ng _ar@h
g
4, thG$ chGt no kt ta nhi3% h2n l )tir"n0 r@Ic )inh t* vit
+h2ng trEnh @@ ca +h6n ngh0
e _ho x &ng cUn li t,c 45ng vi 4%ng 4(ch i<n
x
r%n n8ngh, chy c8 tol%"n
l# #Gt #% 4%ng 4(ch n$0
_

@
}
_@
k
f gi<n
x
_

@
}
_i f g<n
g
f i@ f @
g

e _ho k &ng cUn li t,c 45ng vi @N

k
Jc f vi @
g
A
x
, &ng no to thnh chGt
#% vng r#Bi hnh nhnh 8 l b"n"n0 r@A t* vit +h2ng trEnh @@ ca +h6n ngh0
e g chGt cUn li "# &t ch,$ rNi cho )6n +h|# ch,$ '%a bEnh *ng _ar@h
g
4,
thG$ chGt no kt ta nhi3% h2n l h"+tan0 r@A t* vit +h2ng trEnh @@ ca +h6n ngh0
b0 *a vo t9nh chGt vPt l9 ta thG$ b"n"n v )tir"n l chGt lang, cho t,c 45ng
vi nc bro# thE )tir"n l# #Gt #%0
e _ho cBng #/t th- t9ch x kh9 cUn li i '%a x &ng nghi:# *ng x th- t9ch
bQng nha% cBng nNng / 4%ng 4(ch bro# r - +h6n ngh b i3% ki:n nh nha% ta
+hn bi:t cd
f ng kh;ng nht #% l #"tan0
f ng nht 9t nhGt l "til"n0
f ng nht 9t h2n l a!"til"n0
f ng nht nhi3% nhGt l vin$l a!"til"n0
r@A t* vit +h2ng trEnh @@ ca +h6n ngh0
c0 cn t=ng kh9 '%a 4%ng 4(ch bro#, chGt no l# #Gt #% 4%ng 4ich bro#
l !iclo+ro+an0

Rr Rr f Rr
g
_@
g
_@
g
_@
g
}g
t
o
ih9 no kh;ng l# #Gt #% l +ro+an0
\i <' NhPn bit c,c lI #Gt nh.n *ngd
a0 _@
x
, _, _
g
, A
g
, N
g
0
b0 _
g
@

, N
g
, @
g
,
g
0
c0 _hy 4Bng 4%ng 4(ch i<n
x
h.$ nhPn bit k chGt lang b"n"n, tol%"n, )tir"n0
H&ng '(n gi)i
a0 ih9 N
g
c8 #% n%, nhPn ra nga$0
e _ho c,c kh9 cUn li l?n lt )5c '%a 4%ng 4(ch bro#, kh9 no l# #Gt #%
l A
g
0
Rr
g
f A
g
f g@
g
@
g
A
x
f g@Rr
e _ho k kh9 cUn li l?n lt '%a 4%ng 4(ch Z4_l
g
, kh9 no cho kt ta #%
"n l _0
_ f Z4_l
g
f @
g
Z4 f _
g
f g@_l
e _ho g kh9 cUn li '%a 4%ng 4(ch _ar@h
g
4, kh9 no l# 5c nc v;i
trong 8 l _
g
0
_
g
f _ar@h
g
_a_
k
f @
g

e `- nhPn _@
x
c8 th- l# nh )a%d
_,ch \0_ho t,c 45ng vi _l
g
, kh9 )inh ra l# a giG$ '% t9# |# l _@
x
0
r@_l l# a '% t9# |#h0
_@
x
f _l
g
_@
k
_l f @_l
_,ch g0 `&t ch,$ kh9 rNi cho )6n +h|# i '%a bEnh *ng _ar@h
g
4 thG$
!%Gt hi:n kt ta thE kh9 8 l _@
x
0
b0 Y?n lt cho c,c kh9 '%a '%" 8# cUn a b ?%, kh9 no l# bBng ch,$
'%" 8# l kh9
g
0
e `&t ch,$ k kh9 cUn li, kh9 kh;ng ch,$ l N
g
, kh9 no ch,$ khi l# lnh cho
h2i nc l kh9 @
g
, kh9 no ch,$ cho )6n +h|# i '%a 4%ng 4(ch _ar@h
g
kt ta
trHng l _
g
@
0
r@A t* vit +h2ng trEnh @@ ca +h6n ngh0
c0 Y?n lt cho 4%ng 4(ch i<n
x
#% t9# vo k #c% thV0
e [ nhi:t / thng #c% thV no l# #Gt #% 4%ng 4(ch th%&c t9# l )tir"n0
}k
i<n
x
a)kt
_

@
}
_@ _@
g
f st _

@
}
_@@ _@
g
@
e `%n n8ng #c% thV l# #Gt #% t9# 4%ng 4ich i<n
x
l tol%"nd
_

@
}
_@
k
f kst _

@
}
_@ f @
g

e <c% thV no b nhi:t / thng kh;ng l# #Gt #% t9# 4%ng 4(ch i<n
x
l _

\i <, a0 1,ch ri h~n h+ kh9 gN#d +ro+an, "til"n, a!"til"n0

b0 1inh ch "til"n c8 lcn "tan, a!"til"n, kh9 )%n%r2, kh9 hiro v kh9 nit2
bQng +h2ng +h,+ h8a hIc0
H&ng '(n gi)i
a0 _ho h~n h+ i '%a 4%ng 4(ch Wg
g
trong N@
k
, a!"til"n b( gi7 li 4o +h6n
ng to kt ta vng0
_@ _@ f gsWgrN@
k
h
g
t@ Wg_ _Wg f g@
g
f xN@
k

Wg_ _Wg f g@_l _@ _@ f gWg_l
e _ho h~n h+ kh9 cUn li t,c 45ng vi @_l lo.ng th% li a!"til"n0
_@
g
_@
g
f Rr
g
Rr _@
g
_@
g
Rr
_Un kh9 +ro+an kh;ng t,c 45ng ba$ ra0
e 1= Rr _@
g
_@
g
Rr th% li "til"n0
Rr_@
g
_@
g
Rr f n _@
g
_@
g
f nRr
g
b0 _ho h~n h+ kh9 l?n lt '%a c,c bEnh chad
e %ng 4(ch WgN
k
trong N@
k
thE a!"til"n b( gi7 li 4od
_@ _@ f gsWgrN@
k
h
g
t@ Wg_ _Wg f g@
g
f xN@
k
e %ng 4(ch Na@ 4 thE kh9 A
g
b( hG+ th5 htd
A
g
f gNa@ Na
g
A
k
f @
g

e Aa% cBng cho '%a bEnh *ng 4%ng 4(ch bro# 4, "til"n b( gi7 li cUn c,c
kh9 _
g
@

, @
g
v N
g
ba$ ra0
_@
g
_@
g
f Rr
g
Rr _@
g
_@
g
Rr
Rr_@
g
_@
g
Rr f n _@
g
_@
g
f nRr
g
\i <3 1inh ch #/t chGt t= h~n h+d
a0 1inh ch _@
x
c8 lcn _, _
g
, A
g
, N@
k
0
b0 1inh ch _
g
@

c8 lcn N
g
, @
g
A, h2i nc0
}x
i<n
x
c0 1inh ch _
k
@

c8 lcn N, N@
k
, _
g
0
H&ng '(n gi)i
a0 _ho h~n h+ } kh9 )5c '%a 4%ng 4(ch @
g
A
x
4, chy N@
k
b( gi7 li to
#%&i , _@
x
, _, _
g
, A
g
tho,t ra, th% lG$ x kh9 n$d
gN@
k
f @
g
A
x
rN@
x
h
g
A
x
_ho h~n h+ x kh9 '%a 4%ng 4(ch Na@ 4, kh9 _@
x
v _ kh;ng +h6n ng
ra khai 4%ng 4(ch0 _,c kh9 A
g
, _
g
t,c 45ng vi Na@ nFn b( gi7 li trong 4%ng
4(ch0 r@A t* vit +h2ng trEnh @@ ca +h6n ngh0
_ho h~n h+ g kh9 cUn li '%a 4%ng 4(ch Z4_l
g
, chy c8 _ +h6n ng, kh9
_@
x
kh;ng +h6n ng ta th% c0
_ f Z4_l
g
f @
g
Z4 f _
g
f g@_l
b0 _ho h~n h+ kh9 l/i '%a 4%ng 4(ch Na@ 4, kh9 _
g
@

kh;ng t,c 45ng

vi Na@, kh;ng tan trong nc th% c kh9 _
g
@

0 _,c kh9 @
g
A, N
g
4o t,c 45ng
vi Na@ nFn b( gi7 li, h2i nc cSng b( gi7 li0
@
g
A f gNa@ Na
g
A f g@
g

gN
g
f gNa@ NaN
g
f NaN
k
f @
g

c0 _ho h~n h+ x kh9 '%a 4%ng 4(ch @

g
A
x
4, chy N@
k
b( gi7 li to #%&i,
_
k
@

, N, _
g
tho,t ra th% lG$ k kh9 n$0
gN@
k
f @
g
A
x
rN@
x
h
g
A
x
_ho h~n h+ k kh9 cUn li )5c '%a 4%ng 4(ch _ar@h
g
4, _
k
@

v N
kh;ng t,c 45ng tho,t ra, th% li0 ih9 _
g
t,c 45ng to kt ta trHng _a_
k
0
_
g
f _ar@h
g
_a_
k
f @
g

_ho h~n h+ g kh9 '%a bEnh kh9

g
, )a% 8 cho i '%a 4%ng 4(ch Na@ 4,
kh9 _
k
@

kh;ng t,c 45ng, kh;ng tan trong nc th% c _

k
@

0
gN f
g
gN
g
N
g
f gNa@ NaN
g
f NaN
k
f @
g

\i <z 1inh ch #/t chGt t= h~n h+d

a0 R"n"n khai h~n h+ vi tol%"n v )tir"n0
b0 1ol%"n khai h~n h+ vi b"n"n v )tir"n0
}}
R/t "
@gAxJc,t
o
c0 Atir"n khai h~n h+ vi b"n"n v tol%"n0
H&ng '(n gi)i
a0 _ho h~n h+ k chGt t,c 45ng vi nc bro# rc8 b/t " l# !Kc t,ch,
tol%"n v )tir"n t,c 45ng, b"n"n kh;ng t,c 45ng n>i lFn trFn, +hn thnh g l+,
4Bng c,ch chit ta c b"n"n0
_

@
}
_@
k
f Rr
g
_

@
x
Rr_@
k
f @Rr
_

@
}
_@ _@
g
f Rr
g
_

@
}
_@Rr _@
g
Rr
b0 _ho h~n h+ k chGt t,c 45ng vi nc bro#, )tir"n t,c 45ng, b"n"n v
tol%"n kh;ng t,c 45ng n>i lFn trFn, +hn thnh g l+, 4Bng c,ch chit ta c b""n
v tol%"n0 Aa% 8 4Bng +h2ng +h,+ chng cGt +hn on ta c b"n"n r);i b

_h cUn li l tol%"n r);i b \\\

_h0
c0 _ho h~n h+ k chGt t,c 45ng vi 4%ng 4(ch @_l, b"n"n v tol%"n kh;ng
t,c 45ng n>i lFn trFn, )tir"n t,c 45ng v +hn thnh g l+, 4Bng c,ch chit ta th%
c _

@
}
_@_l_@
k
0
_

@
}
_@ _@
g
f @_l _

@
}
_@_l _@
k
_ho 4%ng 4(ch trFn t,c 45ng vi Na@ Jc v %n n8ngd
_

@
}
_@_l _@
k
f Na@ _

@
}
_@@_@
k
f Na_l
_

@
}
_@@ _@
k
_

@
}
_@ _@
g
f @
g

Nh vP$ ta c )tir"n0
\i <{ 1rEnh b$ +h2ng +h,+ t,ch riFng t=ng kh9 trong h~n h+ )a%d
a0 _
g
@

, _
g
@
x
, _
g
@
g
, _
g
0
b0 _
g
@

, _
g
, A
g
, @_l
H&ng '(n gi)i
a0 _ho h~n h+ i '%a bEnh r\h cha nc v;i trong 4, bEnh rgh cha Rr
g
,
bEnh rkh cha 4%ng 4(ch sWgrN@
k
h
g
t@
[ bEnh r\h c8 +h6n ngd
_
g
f _ar@h
g
_a_
k
f @
g

1h% lG$ kt ta, cho t,c 45ng vi 4%ng 4(ch @_l th% c _
g
d
}
t
o
`i:n +hn n8ng ch6$
_a_
k
f g@_l _
g
f

@
g
f _a_l
g
[ bEnh rghd
_
g
@
x
b( gi7 li 4i 4ng _@
g
Rr _@
g
Rr0 1h% lG$ 4%ng 4(ch n$, %n n8ng
nhw vi b/t n ta c "til"nd

_@
g
f f
Rr n
nRr
g
_@
g
_@
g

_@
g
Rr
[ bEnh rkh, _
g
@
g
b( gi7 li 4i 4ng kt ta vngd
_@ _@ f gsWgrN@
k
h
g
t@ Wg_ _Wg f xN@
k
f g@
g

YG$ kt ta t,c 45ng vi @_ld

Wg_ _Wg f g@_l _@ _@

f gWg_l
_
g
@

i '%a bEnh, kh;ng c8 +h6n ng th% c 4i 4ng tinh khit0

b0 _ho c,c #c% '%a 4%ng 4(ch @
g
A, chy c8 #c% kh9 A
g
t,c 45ng cho kt ta
#% vng0
A
g
f g@
g
A kA f g@
g

`&t A f
g
A
g
e _ho h~n h+ g kh9 cUn li '%a _ar@h
g
4, kh9 _
g
v @_l t,c 45ng, cUn
kh9 _
g
@

kh;ng t,c 45ng ba$ ra ngoid

_ar@h
g
f _
g
_a_
k f @
g

_ar@h
g
f g@_l _a_l
g
f g@
g

YIc kt ta, cho t,c 45ng vi @

g
A
x
d
_a_
k
f @
g
A
x
_aA
x
f _
g
f @
g

`"# 4%ng 4(ch cUn li c; cn v i:n +hn n8ng ch6$d

_a_l
g
_a f _l
g
Aa% 8 chod @
g
f _l
g
g@_l
<.1.<0 Z@N RI 1oZ `N@ Y-NX
<.1.<.1. \i t7% ~&c gnh dx/ sng yng
<.1.<.1.1. Cht %h#$ng %h&% gi.i
f Ao ),nh )& #ol _
g
v )& #ol @
g

}u
,nh ),ng
_@
g
_@
g
Rr Rr
_@
g
_@
g
f
Rr
g
t
o
N%d
g g
_ @
n n
.$ Nng ng ankan

g g
_ @
n n
.$ Nng ng ank"n hoJc #ono!icloankan0

g g
_ @
n n
.$ Nng ng ankin hoJc ar"n0
Aa% 8 4*a vo
<
v kh&i lng h~n h+, bi:n l%Pn !,c (nh 4.$ Nng ng0
e N% &t ch,$ h~n h+ hirocacbon v cho ton b/ )6n +h|# vo bEnh nc
v;i trong rhoJc Rar@h
g
hh th% cd
f it ta v 4%ng 4(ch c8 kh&i lng tng )o vi ban ?%d

g g
_ @
# f #
#
kt ta
f #
44 tng
f it ta v 4%ng 4(ch c8 kh&i lng gi6# )o vi ban ?%

g g
_ @
# f #
#
kt ta
#
44 gi6#
<.1.<.1.<. \i t7% minh h2
\i 3| `&t ch,$ hon ton h~n h+ X gN# g hirocacbon #ch hb cBng
4.$ Nng ng, hG+ th5 hon ton )6n +h|# vo \, l9t 4%ng 4(ch _ar@h
g
,}<
th% c kt ta v kh&i lng 4%ng 4(ch tng k,u g0 _ho Rar@h
g
4 vo 4%ng
4(ch th% c kt ta v t>ng lng kt ta c6 g l?n l \,} g0 .$ Nng ng ca
X l 4.$ no
H&ng '(n gi)i
C&c th2o t&c gi.i [i t7%
f @A 4*a vo kh&i lng kt ta v kh&i lng tng - t9nh )& #ol @
g
th"o
c;ng thc . bit0
f @A 4*a vo )& #ol _
g
v @
g
)inh ra - kt l%Pn v3 4.$ Nng ng th"o
bi-% thc . bit0
f @A +h6i bi:n l%Pn th"o 47 ki:n - kt l%Pn v3 4.$ Nng ng ca X0
_ar@h
g
f _
g
_a_
k

f @
g

a #ol a #ol a #ol

_ar@h
g
f g_
g
_ar@_
k
h
g

b #ol gb #ol b #ol
}
_ar@_
k
h
g
f Rar@h
g
Ra_
k

f _a_
k

f g@
g

b #ol b #ol b #ol
( )
a f b \,, } ,
\ a f b f \ub \,}

'

a , x
b , }

'

1h"o ?% bi ta c8d
#
k0ta
f #
tng
k,u f \

,x u,u rgh
a f gb 0\x r#olh

u, u e r,\xxxh
,
\
r#olh
.$ Nng ng ca X c8 th- l ankin hoJc ar"n0 Nhng ?% bi cho #ch hb
nFn g hirocacbon l ankin0
I&c dng c52 [i t7%
e Mn cho @A kh6 nng +hn t9ch c,c 47 ki:n ?% bi, t= 8 tE# ra i-# #G%
ch&t - c8 th- kt l%Pn c vGn 30
e Y% L @A )V 45ng ht c,c 47 ki:n - tE# ,+ )& ch9nh !,c nhGt0
\i 31 _ho g hirocacbon W v R Nng ng nha%, +hn tV kh&i ca X gG+
;i +hn tV kh&i ca 0 .$ Nng ng ca g hirocacbon l 4.$ no
H&ng '(n gi)i
XIid W l _
n
@
gnfgegk
v R l _
#
@
g#fgegk
DE +hn tV kh&i ca W gG+ ;i R nFn ta c8d
\xn f g gk gr\x# f g gkh
\xrn g#h g gk

urn g#h \ k
DP$ k \

W v R th%/c 4.$ Nng ng ank"n0

\i 3< a0 `&t ch,$ ,ug l9t kh9 rktch g hirocacbon cBng 4.$ Nng ng to
thnh k, g _
g
v \, g @
g
0 X,c (nh c;ng thc ch%ng ca 4.$ Ung ng trFn0
H&ng '(n gi)i
a0 _;ng thc ch%ng ca g hirocacbon
n gnfgegk
_ @
rk l )& liFn kt ;i, g liFn
kt ;i bQng \ liFn kt kh0
}
# #
f
@
g
_
g
_
g
n
@
g

n

g
gnfgegk
g g
n
kn f\e k
_ @ f n_ f rn f\e kh@
g

,k
, kn , krn f\e kh
A& #ol _
g
, r#olh
A& #ol @
g
, r#olh
1a c8d
g
g
_
@
n ,kn , n k
n ,krn f\e kh , k g

' '


DP$ c;ng thc ch%ng ca 4.$ ld _
n
@
gneg0
\i 33 a0 `&t ch,$ hon ton g, g #/t h+ chGt h7% c2 X rNi cho ton b/
)6n +h|# hG+ th5 vo 4%ng 4(ch Na@ thE kh&i lng 4%ng 4(ch n$ tng \g,x g,
th% c g #%&i c8 kh&i lng t>ng c/ng \ g c8 ty l: )& #ol l \d\0 @.$ !,c (nh
4.$ Nng ng ca X0
b0 </t h~n h+ gN# hirocacbon W, R v @
g
tr/n lcn th"o ty l: )& #ol \d\d,
tGt c6 c cho vo bEnh k9n c8 D kh;ng >i cha 9t b/t Ni, %n n8ng - +h6n ng
!6$ ra hon ton rNi a v3 nhi:t / ban ?% thG$ ,+ )%Gt trong bEnh gi6# k0 @ai
R th%/c 4.$ Nng ng no X,c (nh _1Z1 ca W v R0 Rit rQng h~n h+ )a%
+h6n ng c8 ty kh&i h2i )o vi @
g
bQng 0
H&ng '(n gi)i
`&t ch,$ h+ chGt h7% c2 cho )6n +h|# hG+ th5 vo 4%ng 4(ch Na@ to g
#%&i, chng ta h+ chGt gN# _, @ v c8 th- c8 0
Xi6 )V c;ng thc ca h+ chGt l _
!
@
$

! $ g g g
$ $
_ @ ! f e ! _ @
x x g
f f
1

1
]
_
g
f gNa@ Na
g
_
k
f @
g

a #ol a #ol
_
g
f Na@ Na@_
k

a #ol a #ol
1h"o ?% bi ty l: g #%&i l \d\
1a c8 +h2ng trEnhd r\ f xha \

a ,\ r#olh
DP$ t>ng )& #ol _
g
,g r#olh
1>ng )& ga# nc \g,x r,g

xxh k0 rgh

A& #ol @
g
,g r#olh
#
_
,g

\g g,x rgh #
@
rk,d\h

g ,x rgh #

DP$ chGt h7% c2 l _
!
@
$
\g! d $ g,x d ,x

! d $ g d x \d g r_@
g
h
n

_
n
@
gn

.$ Nng ng chGt X l ank"n0
rY% L khi gi6i bi tP+ trFn thG$ )& #ol _
g
)& #ol @
g
thE cSng kt l%Pn
X th%/c 4.$ Nng ng ank"nh0
@a$ th"o c,ch kh,cd
Xi6 )V c;ng thc ca h+ chGt l _
n
@
gnfgegk

#
n gnfgegk # g g g
kn f\e k e #
_ @ n_ rn f\e kh @
g
f f
Nh trFn t9nh c )& #ol _
g
)& #ol @
g
,g r#olh
DP$ ta c8 n n f\ k

\ k

k \ X th%/c 4.$ Nng ng ca

ank"n0
b0 XIi ,+ )%Gt ban ?% l + v )a% +h6n ng l ,u+0
1a c8d +
\
d +
g
n
\
d n
g
< th"o ?% bi ty l: )& #ol ld \d\d

1>ng )& #ol ban ?% l \ r#olh

1a c8d + d ,u+ \ d n
g

n
g
u
Di )& #ol W ld \^ R l \ v @
g
l
Nh trFn ta bit W l ank"n
Xi6 )V R l ankand _
n
@
gn
f @
g
_
n
@
gnfg
\ #ol \ #ol \ #ol
Aa% +h6n ng c8d \ #ol rWh _
n
@
gnfg
#i to ra
\ #ol rRh _
#
@
g#fg
kh;ng +h6n ng
u #ol @
g
cUn li
\
1>ng )& #ol )a% +h6n ng l n
g
rloih0
Xi6 )V R l ank"nd
Aa% +h6n ng c8d \ #ol rWh _
n
@
gnfg
#i to ra
\ #ol rRh _
#
@
g#fg
#i to ra
#ol @
g
cUn li
1>ng )& #ol )a% +h6n ng l n
g
rloih0
Xi6 )V R l ankind
Aa% +h6n ng c8d \ #ol rWh _
n
@
gnfg
#i to ra
\ #ol rRh _
#
@
g#fg
#i to ra
} #ol @
g
cUn li
1>ng )& #ol )a% +h6n ng l n
g
u
< \
\ \ g g k k
< a f < a f < a r\xn f gh f r\x#f gh f g}

u u

n f # u
DE W, R b th- kh9 nFn
g n, # x
ta c8 c,c cJ+ nghi:# )a%d
n k x
# x k
\i 3! a0 `&t ch,$ hon ton h~n h+ hai hirocacbon Nng ng b th- kh9
l X rc8 th- t9ch g,gx l9t b
o
_, \ at#h v rNi hG+ th5 ton b/ kh9 _
g
bQng 4%ng
4(ch Rar@h
g
4 c \kk, g kt ta0 X,c (nh _1_1 ca X v , bit )& #ol
cSng nh )& ng%$Fn tV cacbon ca X nha h2n ca v h~n h+ X, to vi 4%ng
4(ch #%&i _%_l trong 4%ng 4(ch N@
k
\k, g kt ta0 19nh hi:% )%Gt +h6n ng bit
n8 +h6i trFn u0
b0 1r/n hirocacbon W rNng ng ca X, h vi #/t hirocacbon R, rNi &t
ch,$ v 4cn ton b/ )6n +h|# vo bEnh *ng nc v;i c k} g kt ta, v 4%ng
4(ch c8 kh&i lng tng \g g )o vi ban ?%0 %ng 4(ch n$ khi t,c 45ng vi ki3#
4 li cho g g kt ta n7a0 X,c (nh 4.$ Nng ng ca R v _1Z1 ca W, R bit
chKng l chGt lang b i3% ki:n thng v c8 ty l: #ol l \dg0 1E# c;ng thc cG% to
W, R bit khi clo h8a h~n h+ W, R bQng clo ty l: #ol \d\ b
o
_ th% c t&i a k
)6n +h|#0
g
H&ng '(n gi)i
a0 X, +h6n ng vi _%_l

trong 4%ng 4(ch N@
k
nFn chKng l ankin0
_
n
@
gneg
f
kn e\
g

g
n_
g
f rn \h@
g

,\ #ol ,\n #ol

_
#
@
g#eg
f
k#e\
g

g
#_
g
f r# \h@
g

a #ol a# #ol
1a c8d A& #ol _
g
,\n f a# \kk, d \u , r a ,\^ n #h

, e ,\
,\ n f # ,
#

<Jt kh,c $ l c,c ankin nFn n, # g^ n f # }
e N% n f # }

n g^ # k

_
g
@
g
^ _
k
@
x
v

, e 0g
a ,\
k
e N% n f #

n g^ # x

_
g
@
g
^ _
x
@

v

, e , g
a ,\g
x
Xi6 )V X, 3% tha# gia +h6n ng to kt ta 8, thE hi:% )%Gt +h6n ngd
f `&i vi cJ+d _
g
@
g
^ _
k
@
x
_
g
@
g
f g_%_l f gN@
k
_
g
_%
g
f gN@
x
_l
,\ #ol ,\ #ol
_
k
@
x
f _%_l f N@
k
_
k
@
k
_% f N@
x
_l
,\ #ol ,\ #ol

\k, \
h xk,\
,\\}g f ,\\k
f `&i vi cJ+d _
g
@
g
^ _
k
@
x
_
x
@

f _%_l f N@
k
_
x
@
}
_% f N@
x
_l
,\g #ol ,\g #ol

\k, \
h x, u
,\\}g f ,\\\u
k
_6 g trng h+ hi:% )%Gt 3% u0 DP$ kh;ng tha# gia +h6n ng vi
_%
f
trong 4%ng 4(ch N@
k
, 4o 8 l _
x
@

v X, c8 c;ng thc cG% to l d

_@_@^ _@
k
___@
k

\k, \
h
,\\}g
b0 X,c (nh W, Rd Zh6n ng ch,$
_
n
@
gneg
f
kn e\
g

g
n_
g
f rn \h@
g

a #ol an #ol rn \ha #ol

_
!
@
$
f
g
!_
g
f
$
g
@
g

b #ol b! #ol b$g #ol

Zh6n ng hG+ th5 _
g
d
_
g
f _ar@h
g
_a_
k

f @
g

,k} #ol ,k} #ol
g_
g
f _ar@h
g
_ar@_
k
h
g
,x #ol ,g #ol
_ar@_
k
h
g
f gNa@ Na
g
_
k
f _a_
k

f g@
g
rkh
,g #ol ,g #ol
A& #ol _
g
,k} f ,g

g ,u} r#olh
A& #ol @
g

r\g, x , u} xx f k}
\
, r#olh
1= $ ta c8 h:d
an f b! , u}
b$
arn e\h f ,
g

'

$ g! f g

a f , }
b
$ g!
DP$ R l ankan v vE nh vP$ nFnd g

a f , }
b
g

b a f ,} r\h
<Jt kh,c th"o ?% bid a d b \ d g

b ga rgh
Xi6i r\h, rgh ta cd a ,}, b ,\ rkh
x
$
! f
x
1ha$ rkh vo +h2ng trEnh b trFnd ,}n f ,\! ,u}

n f g! \}
DE n g

\} g! g

! ,}
W, R 3% l chGt lang nFn ! }0 Nghi:# +hB h+ l n ! }
W d _
}
@

^ Rd _
}
@
\g
1h"o i3% ki:n +h6n ng clo h8a l +h6n ng th &i vi c6 W v Rd
_
}
@

f _l
g
_
}
@
u
_l f @_l
_
}
@
\g
f _l
g
_
}
@
\\
_l f @_l
DE )& )6n +h|# th t&i a l k, nFn W hoJc R t&i a chy c g )6n +h|#d
trong c,c Nng +hn ca W chy c8 cho )& )6n +h|# th 9t nhGt
l gd
_Un R +h6i c8 \ )6n +h|# th nFn R c8 cG% to ld
\i 3' `&t ch,$ hon ton gx,x l9t rgu,k

_, \at#h h~n h+ kh9 W gN# k

hirocacbon Nng ng liFn ti+, th% c )6n +h|# cho hG+ th5 ht vo #/t bEnh
nc v;i trong 4 thE kh&i lng ton bEnh tng \x,x g v khi lIc th% c gu g
kt ta0
a0 X,c (nh 4.$ Nng ng v t9nh kh&i lng ca h~n h+ W0
b0 X,c (nh c;ng thc +hn tV v t9nh )& #ol #~i hirocacbon, bit )& #ol
ca hirocacbon c8 kh&i lng +hn tV nha nhGt bQng #/t nVa t>ng )& #ol h~n h+0
c0 X,c (nh c;ng thc cG% to ca c,c hirocacbon, bit rQng khi h~n h+ W
+h6n ng ht vi 4%ng 4(ch Wg
g
trong N@
k
thE th% c \x,\ g kt ta0
H&ng '(n gi)i
A& #ol W \ r#olh
a0 _ar@h
g
4 nFn chy c8 \ +h6n ngd
_
g
f _ar@h
g
_a_
k

f @
g

ih&i lng _
g

xxgu
\\,
\
rgh

A& #ol _
g
g,u r#olh
ih&i lng @
g
\x,x \\, k, rgh

A& #ol @
g
\,u r#olh
}
_@ _@
k
_ _@
_@
k
_@
k
_@
k
_@
k
_@
k
_
XIi c;ng thc ch%ng ca c,c hirocacbon trong W ld
n gnfgegk
_ @
rk l )& liFn
kt ;ih
Zh2ng trEnh &t ch,$d

g
gnfgegk
g g
n
kn f\e k
_ @ f n_ f rn f\e kh@
g

\ #ol
n
#ol r
n
f\e kh #ol
\ #ol g,u #ol \,u #ol
1h"o +h2ng trEnhd
n
g,u r\h
DE k hirocacbon liFn ti+ nFn chIn n g, k, x0
1h"o +h2ng trEnh ta c8d r
n
f\e kh \,u rgh
1ha$ r\h vo rghd \,u g,u f \ k

k g0
DP$ c,c hirocacbon n$ l ankind _
g
@
g^
_
k
@
x
^

_
x
@

b0 A& #ol _
g
@
g
\d g ,}
_
k
@
x
f x
g
k_
g
f g@
g

a #ol ka #ol ga #ol

_
x
@

f },}
g
x_
g
f k@
g

b #ol xb #ol kb #ol

_
g
@
g
f g,}
g
g_
g
f @
g

,} #ol \ #ol ,} #ol

A& #ol _
g
4o _
k
@
x
v _
x
@

)inh ra l d g,u \ \,u r#olh

A& #ol @
g
4o _
k
@
x
v _
x
@

)inh ra l d \,u ,} \,g r#olh

1a c8d
a f b , }
ka f xb \, u

'

a , g
b , k

'

_@ _@ f gsWgrN@
k
h
g
t@ Wg_ _Wg f g@
g
f xN@
k

,} #ol ,} #ol
_@
k
__@ f sWgrN@
k
h
g
t@ _@
k
__Wg f @
g
f gN@
k
,k #ol ,k #ol
ih&i lng Wg
g
_
g
gx

,} \g rgh

ih&i lng _
k
@
k
Wg \xu

,k xx,\ rgh
Di g kt ta n$ kh&i lng l \x,\ g0 DP$ _
x
@

kh;ng tha# gia +h6n ng

nFn c;ng thc l _@
k
_@ _@_@
k
0
<.1.<.<. \i t7% ~&c gnh cSng thc %hXn ti cSng thc cOu tRo
;Rng 1. H7n h89 h1i hi345%1%,5n 3:ng 3;ng "# $i#9
<.1.<.<.1. Cht %h#$ng %h&% gi.i
Zh2ng +h,+ \d 1E#
<
Xi6 )V
W R W R
< < ^ < < < 0 Xi6i bGt +h2ng trEnh tE# c _1Z10
Zh2ng +h,+ gd
e Zh6i t9nh hai t>ng )a%d ! f $
n! f #$
rDi !, $ l )& #ol ca g hirocacbon cBng 4.$ ;ng ng # )& ng%$Fn tV
cacbon t9nh th"o n, #h0
e 1h;ng thng 4*a vo kh&i lng ca h~n h+ ha$ kh&i lng ha$ th- t9ch
_
g
)inh ra 4o +h6n ng &t ch,$0
e 1E# n, # bQng c,ch bi:n l%Pn rl% L # n f \h
<.1.<.<.<. \i t7% minh h2
\i 3, </t h~n h+ gN# hai chGt Nng ng ankan k ti+ c8 kh&i lng
gx, g v th- t9ch t2ng ng l \\,g l9t rb ktch0
a0 X,c (nh _1Z1 ca g ankan trFn0
b0 19nh th"o th- t9ch ca g ankan0
H&ng '(n gi)i
C&c th2o t&c gi.i [i t7%
f @A )j lG$ #/t chGt t2ng 2ng l# i 4i:n cho hai chGt Nng ng0
f @A c8 th- tE#
<
ha$
n

f @A 4*a vo i3% ki:n l ;ng ng liFn ti+ )%$ ra g chGt Nng ng bQng
bi-% thc . bit r)o ),nh
<
vi <
W
v <
R
ha$
n
vi n
\
v n
g
h
u
a0 ,ch 'd
hh
lithh
# gg, x gx,gg, x
< x,
D \\, g
Xi6 )Vd `Jt c;ng thc g ankan l
n gnfg
_ @
1a c8d <
W
<
R
thE
W R
< < <

\xn
\
f g x, \xn
g

f g

n
\
k,x n
g

DE W, R l g Nng ng k ti+ nFn n
\
k v n
g
x
W l _
k
@

v R l _
x
@
\
0
,ch Sd A& #ol h~n h+ bQng ,} r#olh
XIi ! v $ l?n lt l )& #ol ca W v R0
ih&i lng h~n h+ #
hh
#
W
f #
R

n! f n$ \,u
1a c8d
! f $ 0}
n! f n$ \, u

'

Xi6 )V n
\
n
g
ta c8
\ g
n! f n$
n n n
! f $

n
\
k,x n
g

NFn n
\
k W _
k
@

v n
g
x R l _
x
@
\
b0 @Ic )inh t* gi6i0
I&c dng c52 [i t7%
f Mn kh6 nng kh,i '%,t h8a vGn 3 - nhPn (nh hng gi6i bi tP+0
L Mn cho @A kh6 nng +hn t9ch ?% bi '%a nh7ng 47 ki:n c bit0
\i 33 _ho }, l9t h~n h+ hai ank"n l Nng ng k ti+ nha% h+ nc
rc8 !Kc t,ch c h~n h+ g ancol0 1h% h~n h+ n$ b 4ng khan rNi chia l# g
+h?n bQng nha%0 Zh?n th nhGt +h6n ng ht vi Na 4 th% c x #l kh90 `&t
ch,$ ht +h?n th hai rNi cho )6n +h|# ch,$ hG+ th5 vo bEnh *ng Na@ 4 thE
kh&i lng bEnh tng \k,u} ga#0
a0 X,c (nh _1Z1 v _1_1 ca g ank"n0
b0 19nh )& #ol #~i ank"n . bin thnh ancol0 Rit rQng trong h~n h+
ban ?% ank"n c8 kh&i lng +hn tV ln h2n chi# th- t9ch0 _,c kh9 o b ktc
H&ng '(n gi)i

A& #ol ank"n ,g} r#olh

A& #ol @
g
,ku} r#olh
a0 `Jt _1Z1 ca g ank"n l
n gn
_ @
r! #olh
1a c8 d ! ,g} r#olh
e `Jt $ l )& #ol g ank"n . h+ nc
e Dit +h2ng trEnh +h6n ng h+ nc ca ank"n, ancol t,c 45ng vi Na,
&t ch,$ r%0
1a c8d ,g} $ ,ku}

$ ,\}
n$ rn f\h$
xx f \ \k, u} n g,
g g

n g, #
DP$ th"o ?% bi thE n g _@
g
_@
g
# k _@
g
_@_@
k
b0 XIi a v b l?n lt l )& #ol ca g ol"in ta c8d
1h"o 3 bid a d b ,x d ,

b \,}a
< a f b ! ,g} a ,\ v b ,\}
XIi c v 4 l?n lt l )& #ol ca g ank"n ch%$-n thnh r%0
1a t9nh c c ,} v 4 ,\
DP$d )& #ol _
g
@
x
! d a ,} d ,\ }
)& #ol _
k
@

$ d b ,\d ,\} ,u
\i 3z </t h~n h+ X gN# hirocacbon liFn ti+ nha% trong 4.$ Nng ng
c8 kh&i lng #ol tr%ng bEnh l x0 [ nhi:t / \

_, h~n h+ n$ b th- kh9, cUn

khi l# lnh n nhi:t / +hUng thE #/t )& chGt trong 8 b( ngng t50 _,c chGt b
trng th,i kh9 c8 kh&i lng #ol tr%ng bEnh l }x, cUn c,c chGt lang c8 kh&i lng
#ol tr%ng bEnh l ux0 1>ng kh&i lng +hn tV ca h~n h+ bQng g}g0
a0 0 X,c (nh _1Z1 bit rQng kh&i lng +hn tV ca chGt nJng bQng g l?n
kh&i lng +hn tV ca chGt nhw nhGt0
b0 19nh ty l: th- t9ch #~i hirocacbon trong X0
c0 Dit c,c Nng +hn rk- c6 Nng +hn cis(trnsh v gIi tFn ca c,c chGt c8
} ng%$Fn tV cacbon . !,c (nh b trFn0

H&ng '(n gi)i

a0 XIi a
\
, a
g
, a
k
,, a
n
l kh&i lng #ol +hn tV c,c chGt k ti+ trong 4.$
Nng ng lP+ thnh cG+ )& c/ng c8 c;ng )ai l \x0
1h"o ?% bid a
n
ga
\
r\h

1h"o t9nh chGt cG+ )& c/ngd a
n
a
\
f rn \h\x

a
\
rn \h\x rgh
1>ng )& hngd A
n
ra
\
f a
n
h
n
g
g}g

ka
\

n }x

a
\
\ d n rkh
1= rgh v rkh

rn \h\x \ d n

n
g
n \g
Xi6i +h2ng trEnh cd n x v n
n x

a
\
xg ng vi _
k
@

a
g
} ng vi _
x
@

a
k
u ng vi _
}
@
\
a
x
x ng vi _

@
\g
b0 _hGt kh9 b nhi:t / +hUngd _
k
@

v _
x
@

c8 < }x
_hGt lang b nhi:t / +hUngd _
}
@
\
v _

@
\g
c8 < }x
Xzt \ #ol h~n h+ ban ?% gN#d ! #ol _
k
@
,
$ #ol _
x
@

, #ol

_
}
@
\
v t
#ol _

@
\g
0
1a c8d ! f $ f f t \ rxh

hh <
xg! f }$ f u f xt x r}h

khi
xg! f }$
< }x
! f $

$ ! rh
ch0lg
u fxt g
< ux t
f t }
ruh
Xi6i rx, }, , uh ta cd
\
!
\x
^

$
\x
^
}

\x
^
g
t
\x

1y l: #old ! d $ d d t \ d d } d g
DP$ ty l: th- t9ch cSng l ty l: )& #old
u
k x } \ \g
_ @ _ @ _ @ _ @
D D D D d d d
\ d d } d g
c0 @Ic )inh t* vit Nng +hn v gIi tFn0
;Rng < H7n h89 h1i hi345%1%,5n 3:ng 3;ng "h<ng "# $i#9
<.1.<.<.3. Cht %h#$ng %h&% gi.i
_,ch gi6i nh trng h+ hai Nng ng k ti+ nhng vi nh7ng bi to,n
n$ @A c?n l% L nh7ng 47 ki:n - gii hn0
<.1.<.<.!. \i t7% minh h2
\i 3{ `&t ch,$ hon ton #/t h~n h+ W gN# g hirocacbon cBng 4.$
Nng ng ri3% ki:n thng b th- kh9h, c8 kh&i lng +hn tV h2n kz# nha% g
v_, )6n +h|# to thnh cho l?n lt i '%a bEnh *ng Z
g

}
v bEnh *ng _a0
REnh *ng Z
g

}
nJng thF# g cUn bEnh *ng _a nJng thF# \k,g g0
a0 N% 4cn )6n +h|# ch,$ '%a bEnh *ng _a thE kh&i lng #~i bEnh tha$
>i th no
b0 X,c (nh _1Z1 ca g hirocacbon0
c0 19nh th- t9ch
g
b ktc c?n - &t ch,$ h~n h+0
H&ng '(n gi)i
C&c th2o t&c gi.i [i t7%
L @A coi g hirocacbon l \ hirocacbon t2ng 2ng0
f @A t9nh )& #ol _
g
v @
g
th;ng '%a +hn t9ch hi:n tng khi cho )6n
+h|# ch,$ '%a _a v Z
g

}
0
f @A bi:n l%Pn - tE# c 4.$ Nng ng ca g hirocacbon0
f @A +hn t9ch - thG$ c kh&i lng _
g
v @
g
ch9nh l kh&i lng
tng ca bEnh _a0
f @A 4Bng
n
- bi:n l%Pn tE# _1Z1 ca g hirocacbon0
a0 XIi c;ng thc ch%ng ld
n gnfgegk
_ @
ra #olh

g
gnfgegk
g g
n
kn f\e k
_ @ f n_ f rn f\e kh@
g

a #ol
n
a #ol r
n
f\e kha #ol
u\
A& #ol @
g
,} r#olh

r
n
f\e kha ,} r\h
A& #ol _
g
,k r#olh

n
a ,k rgh
1= r\h v rgh

a r\ kh ,g k
DP$ g hirocacbon th%/c 4.$ Nng ng ankan0
b0 N% h~n h+ )6n +h|# )a% khi &t ch,$ '%a bEnh *ng _a trc rNi #i
'%a bEnh *ng Z
g

}
thEd
_a f @
g
_ar@h
g
_ar@h
g
f _
g
_a_
k

f @
g

DP$ kh&i lng bEnh _a )j tng thnhd f \k,g gg,g rgh

c0 @ai hirocacbon l ankan

g
gnfg
g g
n
kn f\
_ @ f n_ f rn f\h@
g

a #ol
n
a #ol r
n
f\ha #ol
1a c8d
na , k
rn f\ha , }

'

a , g
n \, }

'

Xi6 )V n # thE \ n \,} # x

DP$ th"o ?% bi thEd n \ _@
x
v # k _
k
@

40 @Ic )inh t* gi6i0

I&c dng c52 [i t7%
L Mn cho @A kh6 nng '%an ),t c,c hi:n tng v +hn t9ch c,c '%, trEnh
h8a hIc !6$ ra0
f Mn @A kh6 nng /c l+ t 4%$ khi gi6i bi tP+ t2ng t*0
\i !| a0 _ho ,ug l9t h~n h+ kh9 gN# g ank"n l/i '%a nc bro# 4 thG$
kh&i lng bEnh tng \, ga#0 @.$ tE# _1Z1 ca chKng bit rQng )& ng%$Fn tV
cacbon trong #~i ank"n kh;ng '%, }0
b0 `&t ch,$ } c#
k
h~n h+ kh9 rktch gN# hai hirocacbon cBng )&
ng%$Fn tV cacbon ta th% c x,x g _
g
v \,\g} g h2i @
g
0 X,c (nh _1Z1 ca
c,c hirocacbon0
ug
H&ng '(n gi)i
a0 A& #ol h~n h+ ,k r#olh
_ho h~n h+ '%a 4%ng 4(ch bro# thEd #
44 tng
#
hirocacbon cha no

ih&i lng h~n h+ ank"n bQng \, rgh

\,
< }
, k
Xi6 )Vd <
W
<
R
thE
W R
< < <

\xn } \x#

g n x # }0
DP$ n g, k v # x
@~n h+ kh9 c8 th- ld _
g
@
x
v _
x
@

hoJc _
k
@

v _
x
@

b0 XIi c;ng _1Z1 ca g hirocacbon l _
!
@
$
r! #olh v _
!
@

r$ #olh0
A& #ol ca g hirocacbond ,g} #ol

a f b ,g} r\h
A& #ol _
g
,\ r#olh

a! f b! ,\

!ra f bh ,\ rgh
1ha$ r\h vo rgh ta cd ! x
A& #ol @
g
,\g} r#olh

a$ f b
g
,\g}

a$ f b ,g\g}
Xi6 )Vd $
ra f bh$ a$ f b ra f bh

,g}$ ,g\g} ,g}

$ ,}
_
!
@
$
, _
!
@

l ankan, ank"n, ankin ha$ ar"n thE $ v l%;n c8 )& chn nFnd
\, \g $ , , x , g
Nhng vi ! x thE )& ng%$Fn tV @ t&i a l \
DP$ ta c8 c,c cJ+ ,+ )& )a% $d _
x
@
\
v _
x
@

_
x
@
\
v _
x
@

_
x
@
\
v _
x
@
x
_
g
@
x
v _
x
@
g
\i !1 </t h~n h+ gN# g ankan c8 kh&i lng l \,g g0 `&t ch,$ hon
ton h~n h+ ankan n$ c?n 4Bng g}, l9t
g
rktch0
a0 1E# t>ng )& #ol ca g ankan
b0 1E# kh&i lng _
g
v @
g
to thnh0
uk
c0 1E# _1Z1 ca g ankan bit kh&i lng +hn tV ca #~i ankan kh;ng '%,
0
H&ng '(n gi)i
e Dit +h2ng trEnh &t ch,$ g ankan0
e ih&i lng g ankand r\xn f gh! f r\x# f gh$ \,g
ha$ gr! f $h f \xrn! f #$h \,g r\h
e A& #ol
g
d \,\} #ol

kn f\ k#f\
! f $
g g
_ _

, ,
\,\}

rkn f \h! f rk# f \h$ g,k

r! f $h f krn! f #$h g,k rgh

Xi6i r\h v rgh ta c^
a. 1>ng )& #ol g ankan ,g r#olh

! f $ ,g
b0 1>ng )& #ol _
g
,u r#olh

n! f #$ ,u ha$ k, rgh
e 1>ng )& #ol @
g
d rn f\h! f r# f \h$ rn! f #$h f r! f $h rkh
1ha$ r\h, rgh vo rkh ta c )& #ol @
g
to thnh l , #ol ha$ k, g0
c0 1E# c;ng thc +hn tV g ankan0 @Ic )inh t* gi6i th"o +h2ng +h,+ trFn
c k kt '%6d _@
x
_
g
@

_
k
@

v _
x
@
\
v

_
x
@
\
v

_
x
@
\
;Rng 3. S= '>ng ?@$ AB 'C "i-n $hD% nghi-? "hi E0% 3Fnh %<ng $hG%.
$hHnh 9hIn hi345%1%,5n
<.1.<.<.'. Cht %h#$ng %h&% gi.i
e N% cho h~n h+ cha hirocacbon cha no v '%a Ni, t

rha$ +h2ng
trEnh, t

h thE d D
hh gi6#
D
hiro tha# gia +h6n ng
e N% cho h~n h+ c8 cha hirocacbon '%a 4%ng 4(ch Rr
g
, 4%ng 4(ch
i<n
x
thEd D
hh gi6#
D
hirocacbon cha no
#
44 tng
#
hirocacbon cha no
e N% cho h~n h+ c8 cha hirocacbon '%a 4%ng 4(ch WgN
k
trong %ng
4(ch N@
k
thEd D
hh gi6#
D
ankin
#
44 tng
#
ankin
ux

#
kt ta
#
#%&i bc ca ankin
e N% ?% bi cho bit hirocacbon l ankin thE c8 +h2ng trEnh
_
n
@
gneg
f !sWgrN@kh
g
t@ _
n
@
gnege!
Wg
!
f g!N@
k
f !@
g

<.1.<.<.,. \i t7% minh h2

\i !< </t h~n h+ gN# g hirocacbon #ch hb0 _ho \ #l h~n h+ n$
i '%a nc bro# 4, )a% khi +h6n ng hon ton cUn li \\g #l v lng bro#
tha# gia +h6n ng l x g0 <Jt kh,c n% &t ch,$ hon ton \ #l h~n h+ trFn
rNi cho ton b/ )6n +h|# ch,$ hG+ th5 vo nc v;i trong 4 thE th% c \g,} g
kt ta0
a0 X,c (nh _1Z1 ca g hirocacbon0
b0 XIi hirocacbon c8 )& ng%$Fn tV cacbon ln h2n l W0
@.$ vit c,c +h2ng trEnh +h6n ng i3% ch gli!"rol t= W v t9nh kh&i lng
gli!"rol th% c t= k,gx l9t W0 Rit hi:% )%Gt ch%ng ca c6 '%, trEnh l u}0 _,c
th- t9ch 3% o b ktc0

H&ng '(n gi)i
Ih2o t&c 1hi gi.i [i t7%
L @A '%an ),t c,c 47 li:% ca kt '%6 th*c nghi:#0
f @A +hn t9ch - t9nh )& #ol c,c chGt 4*a vo 47 li:%0
f @A bi:n l%Pn - tE# c c;ng thc t>ng '%,t rNi tE# _1Z1 ca hiroc,c
bon no v kh;ng no,
e A& #ol h~n h+ ,u} r#olh0
A& #ol hirocacbon no rkh;ng +h6n ng vi nc bro#h ,} r#olh0
A& #ol hirocacbon kh;ng no r . +h6n ng vi nc bro#h ,g} r#olh0
`Jt c;ng thc ca hirocacbon kh;ng no l
n gnfgegk
_ @
rk l )& liFn kt ;i
ha$ liFn kt kh0

n gnfgegk
_ @
f k Rr
g
_
n
@
gnfgegk
Rr
gk

,g} ,g}k
e A& #ol hirocacbon kh;ng no ld x d \ ,g}k

k \
u}
DP$ hirocacbon kh;ng no l _
n
@
gn
0
Dit +h2ng trEnh +h6n ng ch,$ ca _
#
@
g#fg
v

_
n
@
gn

_
#
@
g#fg
f
k#f\
g

g
#_
g
f r# \h@
g

,} #ol ,}# #ol

_
n
@
gn
f
kn
g

g
n_
g
f n @
g

,g} #ol ,g}n #ol

_
g
f _ar@h
g
_a_
k

f @
g

A& #ol _a_
k
,\g} r#olh

1>ng )& #ol _

g
,\g} r#olh

,}# f ,g}n ,\g}

g# f n }
Di #, n ng%$Fn 42ng v n g0YP+ b6ng ta c # \ v n k
DP$ g hirocacbon l

_@
x
v _
k
@

b0 r@Ic )inh t* gi6ih0

I&c dng c52 [i t7%
e Mn cho @A kh6 nng '%an ),t v +hn t9ch 47 ki:n ?% bi0
e Mn kh6 nng kh,i '%,t - kt l%Pn vGn 30
e Mn kh6 nng t 4%$ /c lP+ v )%$ l%Pn0
\i !3 @~n h+ kh9 W gN# hiro, #/t ankan v g ank"n l Nng ng liFn
ti+0 _ho } #l W i '%a &ng cha b/t nik"n n%ng n8ng c xx #l h~n h+ khi
W
\
l/i '%a bEnh bro# thG$ bro# nht #% #/t +h?n v kh&i lng bEnh nc bro#
tng thF# ,kxk g0 @~n h+ kh9 W
g
i ra khai bEnh nc bro# chi# th- t9ch g\,g
#l v c8 ty kh&i )o vi kh;ng kh9 bQng \,k\k0 X,c (nh _1Z1 ca c,c hirocacbon
v t9nh +h?n tr# th- t9ch #~i kh9 trong h~n h+ W0
Xi6 thit c,c +h6n ng !6$ ra hon ton, c,c ol"in +h6n ng vi t&c / bQng
nha% rnghTa l ty l: vi thnh +h?n th- t9ch ca chKngh v c,c th- t9ch o b ktc0

H&ng '(n gi)i
u
_oi g ank"n _
#
@
g#
v _
#f\
@
g#fg
t2ng 2ng \ ank"n tr%ng bEnh0 DP$ h~n
h+ W gN# d _
n
@
gnfg
ra #olh

g # #
_ @

rb #olh

@
g
rc #olh
A& #ol W ,g} r#olh

a f b f c ,g} r\h
DE +h6n ng hon ton, h~n h+ W
\
cUn t,c 45ng vi 4%ng 4(ch bro#

cUn
ank"n

@
g
b( t,c 45ng ht0
_
n
@
gnfg
_
n
@
gnfg
a #ol a #ol

g # #
_ @

f @
g
g fg # #
_ @
c #ol c #ol c #ol
1h"o ?% bi +h6n ng !6$ ra hon ton # ank"n cUn 4 trong W
\
0 DP$ @
g
. ht nFn c8 +h2ng trEnh )a%d
A& #ol W
\
d ,g #ol

a f b f c c ,g

a f b ,g

c ,} rgh

g # #
_ @

f Rr
g
g
g
# #
_ @ Rr

b c
#
44
Rr
g
tng

rkh
@~n h+ W
g
d _
n
@
gnfg
r

a #olh

g fg # #
_ @
rc #olh
A& #ol W
g
,\k r#olh

a f c ,\k rxh
1= r\h, rgh, rkh, rxh ta c8 b ,g} ,\k ,\g
a ,\k ,} ,
19nh ty l: )& #ol g ank"n trong h~n h+ g ol"in
A& #ol ank"n +h6n ng vi 4%ng 4(ch bro#

\ g
W W
n e n
,g ,\k ,u r#olh

g ank"n
, xk
< x
, u


\x# x
_
k
@

v _
x
@

! d $ \ d \
uu
gank"n t4
# \x#rb e ch , kxk
1h"o ?% bi ty l: #ol tha# gia +h6n ng bQng ty l: #ol c8 trong h~n h+0
DP$ )& #ol #~i ank"n trong h~n h+ ?% l , r#olh0
1E# c;ng thc ank"n ?%d _
n
@
gnfg
Wnkan #i )inh 4o g ank"n +h6n ng c/ng @
g
d
g fg # #
_ @
A& #ol W
g
,\k r#olh

kh&i lng W
g
,\k

r\,k\k

gh ,x} rgh
A& #ol _
n
@
gnfg
,x} r,}

}\h ,gx r#olh

n gnfg
_ @
g, x
< k
,

\xn f g k

n g _
g
@

@A t* t9nh ca c,c chGt trong h~n h+

\i !! cn h~n h+ kh9 W gN# \ hirocacbon no v #/t hirocacbon kh;ng
no vo bEnh nc bro# cha \ g bro#0 Aa% khi bro# +h6n ng ht thE kh&i lng
bEnh tng lFn \,u} g v th% c 4%ng 4(ch X, Nng thi kh9 ba$ ra khai bEnh c8
kh&i lng k,} g0
a0 `&t ch,$ hon ton lng kh9 ba$ ra khai bEnh th% c \,u g _
g
0 X,c
(nh c;ng _1Z1 ca hirocacbon v ty kh&i ca W )o vi @
g
0
b0 _ho thF# #/t lng v=a nc v;i trong vo 4%ng 4(ch X, %n n8ng
)a% 8 thF# ti+ #/t lng 4 4%ng 4(ch WgN
k
0 19nh )& g kt ta to thnh0
H&ng '(n gi)i
A& #ol Rr
g
,g} r#olh0
a0 @irocacbon kh;ng nod

n gnfgegk
_ @
f k Rr
g
_
n
@
gnfgegk
Rr
gk
\ #ol k #ol

, g}
k
,g} #ol
ih&i lng bEnh tng
, g}
k
r\xn fg gkh \,u}

\}k un \
k \ g
n g gu
u
Xi6i +h2ng trEnh ta c k \ v n g l h+ l90
DP$ hirocacbon kh;ng no c;ng thc _
g
@
x
0
_
g
@
x
f k
g
g_
g
f g@
g

,g} ,\g}
`&t ch,$ k,} ga# cho \,u ga# _
g
,gx} r#olh
1>ng kh&i lng g hirocacbond \,u} f k,} },x rgh
1>ng )& _
g
th% cd ,\g} f ,gx} ,ku r#olh
e Dit +h2ng trEnh +h6n ng &t ch,$ _
g
@
x
r! #olh v _
#
@
g#fg
r$ #olh
1a c8d
( ) g! f \x# f g $ }, x
g! f #$ k, u

'

$ ,\\

g! f ,\\# k,u
# \ g k
! ,\k ,u} ,g
Yoi nghi:# ! ,g vE riFng khi +h6n ng vi bro# . c8 ,g} #ol thE
lng ton th- +h6i ln h2n0
DP$ c8 g nghi:#d
_@
x
d ,\\ r#olh _
g
@
x
d ,\k r#olh
_
g
@

d ,\\ r#olh _
g
@
x
d ,u} r#olh

g
<W r,\\kh fr, u}gh
4 x, }
@ gr,\\f, u}h
b0 %ng 4(ch Xd _
g
@
x
Rr
g
_aRr
g
f gWgN
k
gWg

N
k

f _aN
k
1h"o +h2ng trEnh +h6n ngd
A& #ol WgRr g

,g} ,\g} r#olh

ih&i lng WgRr \,\g}

\ gk,} rgh0
\i !' _ho , l9t rb ktch h~n h+ kh9 W gN# g hiro cacbon #ch hb0
u
g
<W r,\\\h f r,\kgh
4 \\, g}
@ gr,\\f ,\kh

_@
g
_@
g
_@
g
_@
g
Rr
Rr
@ @
_ar@h
g
_aRr
g
f f
_hia W thnh g +h?n bQng nha%d
Zh?n \d _ho '%a 4%ng 4(ch bro# 4, lng bro# ng%$Fn chGt +h6n ng }, g0
Zh?n gd &t ch,$ hon ton to ra g,g g _
g
a0 1E# _1Z1 ca g hirocacbon0 A%$ ra th- t9ch ng vi #~i hirocacbon0
b0 N% cho h~n h+ W ban ?% i '%a 4%ng 4(ch WgN
k
trong N@
k
c8 4 thE
th% c bao nhiF% ga# kt ta0
H&ng '(n gi)i
a0 `Jt c;ng thc ca g hirocacbond _
n
@
gnfgegk
ra #olh

v

_
#
@
g#fgegk
rb #olh

_
n
@
gnfgegk
f k Rr _
n
@
gnfgegk
Rr
k

a #ol ka #ol

_
#
@
g#fgegk
f kRr

_
#
@
g#fgegk
Rr
k

b #ol kb #ol
Dit +h2ng trEnh &t ch,$ g hirocacbon0
</t nVa h~n h+ ,g r#olh

a f b ,g r\h
A& #ol Rr
g
,k} r#olh

ka f kb ,k} rgh
A& #ol _
g
,} r#olh

na f #b ,} rkh
Xi6 )V n #

n
, }
, g
#

x n g,} #
DP$d n k v x ^ # \ v g
1a c8 x cJ+ nghi:#d n k # \ ^ n x # \
n k # g ^ n x # g
1ha$ c,c cJ+ gi, tr( n v # vo r\h,rgh,rkhd
_J+ n \^ # \
a f b , g
ka f b , }

'

a , \}
b , }

'

1ha$ vo rkhd ,\}k f ,}k ,k}

kk f k u
k \ g
k x \
Yoi cJ+ nghi:# n$ vE # \ thE k kh;ng th- l \ hoc x0

_J+ n g^ # g
a f b , g
ka f gb , }

'

a , \
b , \

'

1ha$ vo rkhd ,\k f ,\k ,k}

k f k k,}
Y%;n l%;n c8 #/t trong g gi, tr( ca k v k la )& thP+ +hn nFn loi0
_J+ n x^ # \
a f b , g
xa f b , }

'

a , \
b , \

'

Yoi trng h+ n$ vE gi&ng trng h+ cJ+ g0

_J+ n x^ # g
a f b , g
xa f gb , }

'

a , }
b , \}

'

1ha$ vo rkhd ,}k f ,\}k ,k}

k f kk u
k \ g k x
k g g} xk \
n x k \

_
x
@

# g k g

_
g
@
g
n x k x

_
x
@
g
# g k \

_
g
@
x
_J+ nghi:# I ld _
x
@

v

_
g
@
g
_J+ nghi:# II ld _
x
@
g
v

_
g
@
x
b0 @Ic )inh t* gi6i0
;Rng !. Ji-n 6!/n 3 E0% 3Fnh %<ng $hG% 9h+n $= hi345%1%,5n
<.1.<.<.3. Cht %h#$ng %h&% gi.i
w Dit ?$ c,c +h2ng trEnh +h6n ng ca bi to,n rn% c8 th-h 4*a trFn
c2 )b t9nh chGt h8a hIc, i3% ch c,c chGt rl% L kh6 nng lng chGt ban ?% tha#
gia +h6n ng c8 th- ht hon ton hoJc cUn 4h0
e 1hnh +h?n h~n h+ nFn Jt |n )& l )& #ol rl% L 3 bi cho th- t9ch chGt
kh9 thE Jt |n )& th"o Dh0
e <~i 47 ki:n gi6 thit th2ng ng vi #/t +h2ng trEnh i )&d
f N% c8 n |n thE Jt n +h2ng trEnh v gi6i bEnh thng0
f N% c8 n |n )& # chy c8 # +h2ng trEnh r# nh thE +h6i bi:n l%Pn0
e iFng &i vi loi bi to,n tE# _1Z1, ngoi c,ch gi6i lP+ +h2ng trEnh i
)& v bi:n l%Pn cUn c8 th- )V 45ng
<
0 1B$ bi c5 th- nFn ,+ 45ng cho th9ch h+0
\
<.1.<.<.,. \i t7% minh h2
\i !, `&t ch,$ ,k #ol h~n h+ g hirocacbon #ch hb rth%/c trong )& k
loi )a%d ankan, ank"n v ankinh c8 ty l: kh&i lng +hn tV l gg\k, rNi cho )6n
+h|# )inh ra i vo bEnh *ng 4%ng 4(ch Rar@h
g
4 thG$ bEnh nJng thF# x,} g
v c8 \xu,u} g kt ta0 X,c (nh _1Z1 ca g hirocacbon0
H&ng '(n gi)i
C&c th2o t&c 1hi gi.i [i t7%
f @A !,c (nh )& #ol ca _
g
v @
g
)a% +h6n ng ch,$0
f @A 4*a vo ty l: gi7a _
g
v @
g
- bi:n l%Pn !,c (nh loi hirocacbon
trong h~n h+0
f @A 4*a vo i3% ki:n ?% bi - !,c (nh h~n h+ hirocacbon0
A& #ol _
g
,u} r#olh v )& #ol @
g
,u} r#olh
DP$ )& #ol _
g
)& #ol @
g

1h"o ?% bi g hirocacbon t,c 45ng vi nc bro# vP$ +h6i cha

hirocacbon kh;ng no rank"n, ankinh0 o 8 c8 c,c trng h+ )a%d
_6 g hirocacbon l ank"n
XIi c;ng thc ch%ng ca g ank"n na$ l
n gn
_ @

n gn
_ @
f
g

g
n_ f
g
n@
,k #ol ,k
n
#ol
1a c8d ,k
n
,u}

n
g,}
DP$ c8d _
g
@
x

< g
_
k
@

< xg
1y l: < l gk rloi vE tr,i vi 3 bih
</t hirocacbon l ankan v \ hirocacbon l ankin vi )& #ol bQng nha%0
`Jt c;ng thc ca g hirocacbon ld _
!
@
$
r ,\} #olh
_
!
@
$
r ,\} #olh
_
!
@
$


f
x! f $
x

g
! _
g
f $g @
g

g
_
!
@
$


f
x! f $
x

g
!_
g
f $g @
g

A& #ol @
g
,u} r#olh

,\}! f ,\}! ,u}

! f $ }
1a c8d ! v ! ng%$Fn, 42ng n% _
!
@
$
l ankin thE ! g
! \ g k x }
! x k g \
! \

_@
x
< \
! \

_
x
@

< }x
1y l: < l gu rloi vE tr,i vi 3 bih
! g

_
g
@

< k
! \

_
g
@

< x
1y l: < l kx rloi vE tr,i vi 3 bih
! k

_
k
@

< xx
! \

_
g
@
g
< g
1y l: < l gg\k

g hirocacbon l _
k
@

v _
g
@
g
I&c dng c52 [i t7%
e Mn cho @A kh6 nng +hn t9ch v kh,i '%,t vGn 3 cao0
\i !3 </t h~n h+ W gN# k hirocacbon X, , #ch hb b th- kh9 rkh;ng
c8 hirocacbon no cha t= g liFn kt ;i trb lFnh0
e `&t ch,$ hon ton gg,x l9t h~n h+ W rb ktch th% c )& #ol _
g
bQng
)& #ol @
g
0
e N% t,ch th% c h~n h+ kh9 R0 `&t ch,$ hon ton h~n h+ R th%
c )& #ol @
g
nhi3% h2n )& #ol _
g
l ,g} #ol0
e N% t,ch X th% c h~n h+ _0 `&t ch,$ h~n h+ _ th% c )& #ol _
g
nhi3% h2n )& #ol @
g
l ,g} #ol0
@.$ cho bitd
a0 1rong h~n h+ W gN# nh7ng hirocacbon loi no
k
b0 @irocacbon no l?n lt b( t,ch ra0 XIi tFn ba hirocacbon0 Rit kh&i
lng +hn tV tr%ng bEnh ca h~n h+ W bQng xg^ ca h~n h+ R l xu,kk^ ca h~n
h+ _ l k,0
H&ng '(n gi)i
1h"o ?% bid
e `&t ch,$ hon ton h~n h+ W chod )& #ol _
g
)& #ol @
g
0
e 1,ch khai h~n h+ c R rX, h v &t ch,$ hon ton R cho )& #ol
@
g
)& #ol _
g
l ,g} #ol0
e 1,ch X khai h~n h+ c _ r, h v &t ch,$ hon ton _ cho )& #ol
_
g
)& #ol @
g
l ,g} #ol0
1h"o 47 ki:n \ thE h~n h+ W gN#d
a0 X, , 3% l k ank"n0
b0 1rong h~n h+ W c8 \ ankan v g ankin vi ty l: )& #ol ankan v t>ng )&
#ol g ankin l \ d \0
c0 1rong h~n h+ W c8 g ankan v \ ankin vi ty l: t>ng )& #ol g ankan v )&
#ol ankin l \ d \0
40 1rong h~n h+ W c8 \ ankan, \ ank"n v \ ankin vi ty l: t>ng )& #ol
ankan v )& #ol ankin l \ d \0
A& #ol h~n h+d \ #ol0
1h"o 47 ki:n g ta loi trng h+ rah vE h~n h+ R +h6i c8 \ ankan thE )&
#ol @
g
)& #ol _
g
l ,g} #ol0
1rng h+ rbh cSng b( loi vE trong W gN# \ ankan v g ankin vi )& #ol
ankan bQng t>ng )& #ol ankin v bQng ,} #ol0
N% t,ch \ ankin th% c h~n h+ R gN# \ ankan v \ ankin0 `&t ch,$ R
)& #ol @
g
)& #ol _
g
thaa

#.n rgh, nhng n% t,ch \ ankan th% c _ gN# g
ankin v khi &t ch,$ kh;ng thaa #.n rkh0
A& #ol _
g
)& #ol @
g
l ,} #ol vEd
A& #ol g ankin ,} r#olh
x
_
n
@
gneg
f
kn e\
g

g
n_
g
f rn \h@
g

,} #ol ,}n #ol ,}rn \h #ol

A& #ol _
g
)& #ol @
g
,} r#olh
DP$ trng h+ n$ b( loi0 Y9 l%Pn t2ng t* trng h+ rch cSng b( loi0
1rng h+ thaa #.n l r4h0
Zh&i h+ rgh v rkh
`&t ch,$ X, cho )& #ol _
g
)& #ol @
g
l ,g} #ol0
`&t ch,$ , cho )& #ol @
g
)& #ol _
g
l ,g} #ol0
_/ng kt '%6 &t thE c )& #ol _
g
)& #ol @
g

< th"o ?% bi &t X, , thE c )& #ol _
g
)& #ol @
g
0 DP$ t,ch
ra khai X, , &t cSng c )& #ol _
g
)& #ol @
g
0
DP$ l ank"n0
1h"o rgh trong R c8 \ ankan # l ank"n thE X l ankan0
DP$ l ankin thE thaa #.n k 47 ki:n trFn v ty l: )& #ol ankan v ankin l \ d \0
ihi &t ch,$ hon ton Rd
_
n
@
gnfg
f
kn f\
g

g
n_
g
f rn f \h@
g

! #ol n! #ol rn f \h! #ol

_
#
@
g#
f
k#
g

g
#_
g
f #@
g

$ #ol #$ #ol #$ #ol

1h"o 47 ki:n g ta c8d
rn f \h! f #$ rn! f #$h ,g}

! ,g} #ol rXd ankanh

Nh trFn ta lP+ l%Pn )& #ol ankan )& #ol ankin ,g}
ih&i lng Xd r\xn f gh,g}
d r\x#h,g}
0d r\x+ gh,g}
}

( ) ( ) ( )
( ) ( )
( ) ( )
\xn f g , g} f \x# , g} f \x+ g , g} xg
\xn f g , g} f \x# , } xu, kk, u}
\x# , } f \x+ g , g} kk, , u}

'

Xi6i h: ta cd n x r_
x
@
\
h b%tan
# k r_
k
@

h +ro+"n
+ g r _
g
@
g
h "tin
\i !z a0 @+ chGt W l hirocacbon c8 ng%$Fn tV, <
W
kg0 @.$ lP+ l%Pn
- tE# ra c;ng thc ca W0
b0 @~n h+ gN# h+ chGt W v ankin R rb th- kh9h tr/n vi nha% th"o ty l:
#ol \d\0 1hF#
g
vo h~n h+ c h~n h+
\
c8 ty kh&i )o vi @
g
\0 `&t
ch,$ , l9t h~n h+
\
rb ktch trong bEnh k9n c8 4%ng t9ch kh;ng >i0 Aa% +h6n
ng a v3

_ th% c h~n h+ kh9

g
c8 kh&i lng #ol xg,kk v + k at#0
1E# 4%ng t9ch ca bEnh0
H&ng '(n gi)i
a0 W l hirocacbon vP$ trong +hn tV c8 ng%$Fn t& @0
DP$ W )j cha ng%$Fn t& @ v \ ng%$Fn t& no 80
N% chy c8 \ ng%$Fn tV trong +hn tV thE c8 ti u ng%$Fn tV @ kh;ng
c8 h+ chGt no nh vP$0 DP$ W +h6i c8 )& g0
XIi c;ng thc Wd
n
@
#
n f #

# n # n f # kg

n f n kg

n r \h kg

n r \h gx
n g k x
\k u
_hy c8 _ thaa #.nd @+ chGt W c8 c;ng thc _
g
@

b0 \ #ol h~n h+ <

\
c8 a #ol _
g
@

a #ol R _
n
@
gneg

v r\ gah #ol
g
<

k ka f r\xn gha f r\ gahkg

\xna ka x

ar\xn kh x

a ,} vP$
x
, }
\xn e k

x un \

un gg

n k,\0
1ha$ n x vo +h2ng trEnh t9nh <

d ar\xn kh x
a

g x

a ,g #ol _
g
@

,x #ol
\
c8 ! ,g

,x , #ol
A& #ol _
x
@

cSng bQng , #ol

g
,x ,\ ,gx #ol
_
g
@

f k,}
g
g_
g
f k@
g

, ,g
_
x
@

f },}
g
x_
g
f k@
g

, ,xx
A& #ol
g
c?n ,xx f ,g ,ug r#olh
DP$
g
thi% v 4 hirocacbon
_
g
@

f k,}
g
g_
g
f k@
g

! #ol k,}! #ol g! #ol

_
x
@

f },}
g
x_
g
f k@
g

$ #ol },}$ #ol x$

_
g
@

4 , ! c8 kh&i lng # kr, !h
_
x
@

4 , $ c8 kh&i lng # }xr, $h

_
g
#i )inh g! f x$ c8 kh&i lng # xxrg! f x$h

g

kr, e !h f }xr, e $h f xxrg! f x$h

< xg, kk
r, e !h f r, e $h f g! f x$h

\,u! ,u ,\x r\h

k,}! f },}$ ,gx rgh
Xi6i r\h, rgh c ! ,k v $ ,g
W c8 )& #ol _
g
@

d

, ,,g 0 r#olh
_
x
@

d

, ,k ,} r#olh
_
g
d rg

,gh f rx

,kh ,\ r#olh
DP$ )& #ol
g
, f ,} f ,\ ,gu r#olh
u

gg, x
, gu guk
n1
guk
D g, \
Z k
rl9th
\i !{ @~n h+ g ank"n rb th- kh9h liFn ti+ trong cBng 4.$ Nng ng h+
nc to thnh g ancol r\ ancol #ch nh,nhh0 @i:% )%Gt 3% bQng x0 Rit th- t9ch
h~n h+ l D l9t r

_,\at#h0
_hia h~n h+ g ancol thnh g +h?n bQng nha%0 _ho Na t,c 45ng vi +h?n \
th% c g,xx l9t @
g
rgu,k

_, \at#h0 `%n n8ng +h?n g vi @

g
A
x
Jc to k,}g
ga# h~n h+ k "t"0 } lng ancol c8 )& ng%$Fn tV cacbon 9t h2n v x lng
ancol c8 )& ng%$Fn tV cacbon nhi3% h2n . to thnh "t"0 X,c (nh _1Z1 ca g
ank"n0
H&ng '(n gi)i
@ai ank"n b th- kh9 liFn ti+ c8 th- ld_
g
@
x
v _
k
@

ha$

_
k
@

v _
x
@

ihi h+ nc to ra g ancol k ti+d

_
g
@
}
@ v _
k
@
u
@ ha$ _
k
@
u
@ v _
x
@

@
XIi g ancol k ti+ l @ r! #olh v @ r$ #olh
Xi6 )V
@ f gNa gNa f @
g

! #ol ,}! #ol

@ f gNa gNa f @
g

$ #ol ,}$ #ol

A& #ol @
g
,\ r#olh

,}r! f $h ,\

! f $ ,g r\h
DE c8 } lng @ v x lng @ tc l c8 ,}! #ol @ v ,x$
#ol @ to thnh k "t"0
`Jt a, b, c l )& #ol "t" to thnh
g@
g
f @
g

ga #ol a #ol a #ol

g@
g
f @
g

gb #ol b #ol b #ol

@ f @ f @
g

c #ol c #ol c #ol c #ol

1a c8d ga f c ,}! r\h
gb f c ,x$ rgh
1= r\h v rgh rKt rad a f b f c ,g}! f ,g$
+ 45ng (nh l%Pt b6o ton kh&i lng0
r f \uh,}! f r f \uh,x$ k,}g f \ra f b f ch

r,} f xh! f r,x f k,gh$ k,}g rkh

Xi6i r\h v rkh vi f \x
Kt rad
k, }g e ,\
$
x, e ,\
N%d g r_
g
@
}
h

$ ,
xk r_
k
@
u
h

$ rloih
DP$ g ol"in l _
g
@
}
@d ,\g #ol r}h
_
k
@
u
@d , #ol rxh
\i '| _ho \ bEnh thz+ 4%ng t9ch g l9t cha )n \ l9t @
g
v \ l9t hirocacbon
_
!
@
$
rWh kh;ng tan trong @
g
,+ )%Gt bEnh lKc n$ \,kxx at#,

_ Aao 8 cho vo
bEnh g,x g h~n h+ _a_
g
v _a_
k
, )a% 8 a bEnh lFn nhi:t / +hUng - nc
n8ng b&c h2i v nn t= t= \},} l9t kh9
g
rktch0 RPt tia lVa i:n - +h6n ng !6$ ra
hon ton0 Aa% & li a bEnh v3

_ thE ,+ )%Gt lKc n$ l k,\ at# r4o

g
h0 `-
nc trong bEnh h8a lang thE thG$ c8 g ga# chGt rHn v 4%ng 4(ch c8 th- t9ch bQng
\l9t v cha #%&i _ar@_
k
h
g
nNng / ,g <0 Ra '%a D chGt rHn v ,+ )%Gt h2i b.o
hUa ca nc0
a0 19nh _a_
g
v _a_
k
trong h~n h+ ban ?%0
b0 1E# _1Z1 ca W0
H&ng '(n gi)i
e A& #ol W , r#olh
e A& #ol
g
a vo bEnh ,g r#olh
e A& #ol
g
4 ,\xg r#olh

A& #ol
g
. tha# gia +h6n ngd ,g ,\xg ,}} r#olh
_a_
g
f g@
g
_
g
@
g
f _ar@h
g

a #ol ga #ol a #ol a #ol
_
g
@
g
f g,}
g
g_
g
f @
g

a #ol g,}a #ol ga #ol a #ol

g_
g
f _ar@h
g
_ar@_
k
h
g

ga #ol a #ol a #ol
Yng _
g
4o _
g
@
g
)inh ra khi ch,$ v=a t,c 45ng vi _ar@h
g
4o _a_
g
to ra0 DP$ n _
g
4o _
g
@
g
)inh ra khi ch,$ )j l# tan bt _a_
k
0 XIi )& #ol
_a_
k
l c #ol0
_
!
@
$
f
$
!
x
_
+

,

g
!_
g
f
$
g
@
g

, #ol
$
!
x
_
+

,
, #ol ,! #ol
_
g
f @
g
f _a_
k
_ar@_
k
h
g

,! #ol ,! #ol ,! #ol
A& #ol _ar@_
k
h
g
,g r#olh

a f ,! ,g r\h
A& #ol _a_
k
th% c ,g r#olh

c ,! ,g rgh
1= r\h, rgh rKt rad a f c ,k rkh
1h"o ?% bid xa f \c g,x rxh
Xi6i rkh, rxh cd a ,\ v c ,g r}h
1ha$ r}h vo r\h c ! k
A& #ol
g
&t _
g
@
gd
,g}a ,g} r#olh
A& #ol
g
&t _
!
@
$
d ,}} ,g} ,k r#olh
< ta c8d
$
!
x
_
+

,
, ,k
1ha$ ! k vo ta c $

_
k
@

<.<. ^k I^lN- \]: IF" (^N- C_ Lq: -:r:

<.<.10 Z@N RI 1oZ `N@ 1N@

<.<.1.1. ^on thnh B$ s %h.n ngi iu ch0 c&c chOt

\i 1 R> tKc c,c +h2ng tr9nh +h6n ng )a%
b%tan "tan "t$lclor%a b%tan
+ro+"n
+ro+an c.
Wl
g

k
Wl
x
_
k
#"tan #"t$lclor%a
#"til"nclor%a
cloroo# t"traclo#"tan
2.
[. a!ita!"tic natria!"tat #"tan #"t$lclor%a
"tan
"til"n
\i < a0_;ng thc +hn tV ca hirocacbon W l _
k
@

rvUngh0 @.$ vit +h2ng
trEnh +h6n ng th"o ch%~i )a% 4i 4ng c;ng thc cG% to th% gInd
fNa@ f_% f
g
fRr
g
W R _
b0 Bng c;ng thc cG% to vit c,c +h2ng trEnh +h6n ng th"o )2 N )a%d
_
x
@
\
W
R
_

_
x
@

Rr
g
_
x
@

Rr
g
t
o
,!t
t
o
,!t
e@
g
fWgN
k
,N@
k
fRr
g
fRr
g
e@
g
e@
g
t
o
,!t
\i 3 @on thnh c,c )2 N bin h8a )a%d
_@
g
_@
g
_@
W R
_
f

f@g
gf
,t
o
<n
gf
@
f
,t
o
__@
k
n
!t,t
o
2.
W
R
_

_@
x
@
g

_@
x
[.
_
k
@

W
\
W
g
W
k
W
x
Na__@
g
_Na c.
d. _
k
@

R
\
R
g
Xli!"ron
_
g
@
x
Rr
g
_
R

f
@
g
A
x
,t
o
f.
_

@
\

x
_
k
@

_
\
_
g
_@
k
_ _@
g.
\
r#/t chGth
rhai chGth
it ta

\,\ iclo+ro+an
Na@ lg WgN
k
N@
k
f_l
g
W R
_
@
g
A
x
h.

@
g
A
x
lg
@
g
A
x
lg
_@
k
@
+oli#" X @
@
g
A
x
\
o
_
@
g
A
x
,to
W
R

X
@
r_
g
@

h
r_
g
@

h
1.
6. X f
f _l
g
1 f n
D f <
< f _l
g
n
g1 f Na i f Na_l
i f _l
g
Y f n
gY f Na X f Na_l
m0 W f Na@ R f _
R f Na@ f
f @
g
Na@ f
f X @_@ f _
f X @ f _
@ f _
\i ! Dit ?$ +h2ng trEnh +h6n ng th"o c,c )2 N )a%d
_a_
g
W R

_@
x
2.
Zolivin$l a!"tat
W
R
_

X
X
_@
x
_
g
@
}
@
_ao )% R%na

W
[.
_@
x
f@_l
fNa@
fg@_l
fNa@
@_@ W
R
\
R
g
c.
\i ' `i3% ch c,c chGtd
g
t
o
a)kt
\}
o
_
ll nhanh
t
o

a)kt

c,c o!it nito

e
o
_
t
o
t
o
a0 1= #"tan v c,c chGt v; c2 c?n thit, h.$ tE# c,ch i3% ch ra i)oe+"ntan
v i)oeb%tan0
b0 1= , v;i, than ,, Na_l v @
g
i3% ch Z0D0_ 0
c0 1= #"tan v c,c h+ chGt v; c2 th9ch h+ i3% ch Z0, Z0Z, Z0D0W 0
40 1= c,c h+ chGt v; c2 c?n thit i3% ch _ao )% b%na, cao )% i)o+r"n, cao
)% b%naeA, cao )% b%naeN0
"0 1= kh9 thiFn nhiFn i3% ch th%&c tr= )%0
g0 1= , v;i i3% ch th%&c n> 1NR v 1N10
h0 1= _a_l
g
, Na_l i3% ch th%&c 1 ricloi+h"n$l triclo"tanh0_,c ho,
chGt kh,c coi nh 0
k0 1= _a_
g
v c,c chGt v; c2 th9ch h+ i3% ch _

_l

, vin$la!"tat0
#0 1= kh9 thiFn nhiFn v c,c chGt v; c2 c?n thit kh,c h.$ i3% chd +h"nol,
anilin, a!it +icric, #ebro# nitrob"n"n, oebro# nitrob"n"n0
<.<.1.<. \i t7% cOu tRoi dx/ sng yngi sng %hXn c52 hi>oc2c[on
\i 1 _hng #inh c;ng thc h8a hIc ca ank"n l _
n
@
gn
th"od
a0 Zh2ng +h,+ "l"ctron h8a tr(0
b0 Zh2ng +h,+ chGt ?% 4.$ l _
g
@
x
\i < \0 @+ chGt r_@
k
h
g
_@ _@
g
to c bao nhiF% g&c ank$l
g0 Dit c;ng thc cG% to v gIi tFn c,c g&c ank$l to ra t= +ro+an, b%tan,
i)o+"ntan0
k0 Wnk"n c8 ty kh&i h2i )o vi nit2 bQng g,}0 X,c (nh c,c Nng +hn ca n80
x0 `Ic tFn c,c g&c kh;ng no )a%d _@
g
_@ ^ _@
k
e_@_@ ^ _

@
}
^
_

@
}
_@
g
0
}0 Dit c;ng thc cG% to c,c hirocacbon th2# hoJc g&c th2# )a% v gIi tFn
chKng th"o 4anh +h,+ kh,c c8 th-d
a0 1ol%"n, )tir"n, c%#"n0
b0 Xil"n rortho#"ta+arah0
c0 Zh"n$l, b"n$l0
40 1ol%$lrortho#"ta+arah0
k
0 _"#br"n" _
g
@
kg
rXh c t,ch t= nh*a th;ng, khi t,c 45ng vi hiro 4,
!Kc t,c Ni to thnh _
g
@
x
0 @.$ 4* o,n v3 cG% to ca X0
\i 3 \0 @+ chGt W l \ t"c+"n c8 tFn g,e i#"t$loctae \,},uetri"n
a0 Dit c;ng thc cG% to ca W0
b0 W c8 Nng +hn ha$ kh;ng N% c8 h.$ vit c;ng thc cG% trKc0
\i ! Nh7ng h+ chGt no 4i $ c8 Nng +hn hEnh hIc Dit c;ng thc
cG% to kh;ng gian c,c Nng +hn 80
a0 gebro#ekeclob%tege"n0
b0 \ebro#e\ecloege#"t$l+ro+e\e"n0
c0 Z"nteke"ne\ein0
\i ' R&n hirocacbon X, , v 1 3% l chGt kh9 b i3% ki:n thng khi
+hn h$ #~i chGt 3% c _ v @ c8 th- t9ch gG+ ;i th- t9ch ban ?%0 X, , v
1 c8 +h6i l Nng ng ca nha% kh;ng
\i , \0 @irocacbon X c8 _1Z1 l _

@
\
kh;ng l# #Gt #% 4%ng 4(ch
bro#0 ihi %ng n8ng X vi i#n
x
to thnh h+ chGt _
u
@
}
i
g
rh0 _ho t,c
45ng vi 4%ng 4(ch a!it clohiric to thnh h+ chGt _
u
@

g
0
XIi tFn X0
g0 @irocacbon X c8 _1Z1 l _

@
\
kh;ng l# #Gt #% 4%ng 4(ch bro#,
khi hiro h8a ch%$-n thnh \,xei#"t$l!icloh"!an0 @.$ !,c (nh _1_1 v gIi tFn
X th"o k c,ch kh,c nha%0
\i 3 @ai hirocacbon W v R 3% c8 c;ng thc +hn tV _

@

v W c8 #ch
cacbon kh;ng nh,nh0 W l# #Gt #% 4%ng 4(ch bro# v th%&c t9# b i3% ki:n
thng cUn R thE kh;ng nhng t,c 45ng c hiro 4 to ra chGt c;ng thc +hn tV
_

@
\g0
W t,c 45ng vi 4%ng 4(ch WgN
k
trong N@
k
to ra kt ta c8 c;ng thc
+hn tV _

@
x
Wg
g
0

@.$ !,c (nh _1_1 ca W v R0
\i z ihi &t ch,$ #/t ankin W th% c #/t kh&i lng @
g
Kng bQng
kh&i lng ankin . &t0
a0 1E# _1Z1, vit _1_1 c8 th- c8 ca W0 XIi tFn W bit n8 to c kt ta
vi WgN
k
trong 4%ng 4(ch N@
k
0 Dit +h2ng trEnh h8a hIc ca +h6n ng0
x
b0 </t Nng +hn ca W khi t,c 45ng vi bro# trong nc th"o ty l: )& #ol la
\ d \ to c k Nng +hn0 XIi tFn Nng +hn W 80
\i { _8 k ank"n khi cho t,c 45ng vi @
g
!Kc t,c Ni b }
o
_ 3% to thnh
ge#"t$lb%tan0 X,c (nh _1_1, gIi tFn v cho bit '%an h: Nng +hn gi7a chKng0
<.<.1.3. -i.i thch ngu/n nhXni hin t#+ng
\i 1 \0 Xi6i th9ch ti )ao #ch cacbon trong +hn tV ankan c8 hEnh gG+
khKc 1h9 45 trng h+ ca b%tan rc8 vj cG% to #chh0
g0 Ao ),nh cG% to v t9nh chGt ca !iclo+ro+an v !icloh"!an0 Xi6i th9ch t9nh
b3n ca c,c vUng 80
k0 1i )ao +h6n ng ho, hIc Jc trng ca ankan l +h6n ng th _ho bit
c2 ch ca +h6n ng YG$ v9 45 cho #"tan0
x0 1i )ao n8i b"n"n v=a l hirocacbon no v=a l hirocacbon kh;ng no
\i < cn kh9 "til"n vo 4%ng 4(ch a!it )%n%ric P# Jc th% c "t$l
hiro)%nat0 Zha lo.ng v %n n8ng h~n h+, "t$l hiro)%nat b( th$ +hn to
thnh ancol "t$lic v a!it )%n%ric0 Dit c,c +h2ng trEnh h8a hIc ca c,c +h6n ng
!6$ ra0 Xi6i th9ch vai trU ca a!it )%n%ric0
\i 3 </t bEnh k9n h~n h+ @
g
v _
g
@
g
v \ 9t b/t Ni0N%ng n8ng bEnh \ thi
gian )a% 8 a v3 nhi:t / ban ?%0 1i+ t5c cho '%a 4%ng 4(ch WgN
k
trong N@
k
thG$ c8 kt ta vng nht0 Xi6i th9ch c,c hi:n tng v vit +h2ng trEnh +h6n ng0
\i ! @ai c;ng thc 4i $ bi-% 4iCn g chGt kh,c nha% ha$ cBng \ chGt0
@.$ gi6i th9ch0

_
@
@
@
@
_
Rr
Rr
\i ' a0 Xiclob%tan c8 +h6i l Nng +hn ca c,c b%t"n kh;ng, n% c8 thE l
Nng +hn loi gE
b0 @.$ lG$ th9 45 chng ta )& lng Nng +hn ca ank"n nhi3% h2n ca
ankan c8 cBng )& ng%$Fn tV cacbon v gi6i th9ch ti )ao nh vP$
}
c0 DE )ao b%tege"n c8 g Nng +hn cis v trns cUn b%te\e"n thE kh;ng
<.<.1.!. "hXn [iti nh7n [i0t t&ch c&c chOt
\i 1 RQng +h2ng +h,+ ho, hIc h.$ +hn bi:t c,c chGt )a%d
a0 \,gei#"t$l !iclo+ro+an v !iclo+"ntan0
b0 Xiclo+"ntan v \e+"nt"n0
c0 t$l"n v +ro+il"n0
40 Z"ntan, +"nte\e"n, +"te\ein0
"0 R"n"n, h"!an, anilin, h"!e\e"n, h"!e\ein0
\i < Zhn bi:t c,c lI #Gt nh.n l?n lt chad
a0 _@
x
, _
g
@
x
, _
k
@

0
b0 _
g
@
x
, _
g
@

, N
g
, A
g
0
c0 _
g
@

, A
g
, _
k
@

, N
g
, _
g
0
40 1ol%"n, h"+te\e"n, h"+tan0
"0 t$lb"n"n, vin$lb"n"n, vin$l a!"til"n0
\i 3 _hy 4Bng #/t ho, chGt 4%$ nhGt, l# th no nhPn bit cd
a0 neb%tan, b%t"ne\ v b%tai"ne\,k cha trong c,c bEnh #Gt nh.n0
b0 Atir"n, +h"n$l a!"t$l"n0
c0 R"n"n, "t$lb"n"n, )tir"n0
\i! NhPn bit c,c chGt trong c,c trng h+ )a%d
a0 _
k
@

, N, @
g
A, N@
k
0
b0 R%tan, b%te\e"n, b%te\ein, b%tegein0
c0 Zro+"n, a!"til"n, b%te\,kei"n, #"tan0
40 Wncol +ro+$lic, b"n"n, gli!"rol, h"!"n0
"0 _
g
@

, N
g
, @
g
,
g
g0 R"n"n, !icloh"!an, !icloh"!"n0
\i ' 1inh chd
a0 _@
x
c8 lcn _, A
g
, _
g
, N@
k
0
b0 til"n lcn #"tan, a!"til"n0
c0 W!"til"n lcn +ro+an, b%te\e"n0

40 _
g
@
g
lcn _
g
, A
g
, @
g
, _@
x
0
"0 tan c8 lcn "til"n0
g0 Zro+"n c8 lcn _@
x
, A
g
, _
g
0
\i , 1,ch ri t=ng chGt )a% ra khai h~n h+d
a0 _@
x
, _
g
@
x
, A
g
, _
g
0
b0 _
x
@
\
, _
x
@

, _
g
0
c0 _@
x
, _
g
, N@
k
0
40 _
g
@

, A
g
, @_l rh2ih0
"0 <"tan, "til"n, a!"til"n0
g0 R%te\ein, b%tegein, b%tan0
h0 _@
x
, _
g
@
x
, _
g
@
g,
_
g
0
k0 @"!"n, natri "t$lat, +h"nol, natriclor%a0
#0 _@
k
N@
g
, _@
x
, _
g
@
x
, _
g
@
g0
<.<.<0 Z@N RI 1oZ `N@ Y-NX
<.<.<.1. c&c gnh dx/ sng yng
\i 1 `&t ch,$ hon ton gx,x l9t rb gu,k

_, \at#h h~n h+ kh9 X gN# k

hirocacbon Nng ng liFn ti+, th5 )6n +h|# cho hG+ th5 ht vo #/t bEnh nc
v;i trong 4 thE thG$ kh&i lng bEnh tng \x,x g v khi lIc th% c gu g kt ta
trHng0 X,c (nh 4.$ Nng ng ca k hirocacbon0
\i < `&t ch,$ D l9t h~n h+ kh9 X rktch gN# g hirocacbon to thnh x,x
g _
g
v \, g @
g
0 _ho bit g hirocacbon trFn cBng ha$ kh,c 4.$ Nng ng v
th%/c 4.$ Nng ng no r_hy !zt nh7ng 4.$ . hIc trong ch2ng trEnhh
\i 3 `&t ch,$ hon ton #/t hirocacbon X vi #/t lng v=a
g
0 cn
h~n h+ )6n +h|# ch,$ '%a @
g
A
x
P# Jc thE thG$ th- t9ch kh9 gi6# h2n #/t nVa0
@.$ !,c (nh Nng ng ca hirocacbon X0
\i ! @~n h+ X gN# g hirocacbon W v R rth%/c \ trong k 4.$ Nng ng
ankan, ank"n, ankinh, )& ng%$Fn tV _ trong #~i +hn tV nha h2n u, W v R c
chIn th"o ty l: #ol l \ d g0 `&t ch,$ hon ton \x, g X bQng
g
rNi th% ton b/ )6n
+h|# l?n lt 4cn '%a bEnh cha 4%ng 4(ch @
g
A
x
Jc, 4^ bEnh rgh cha #l
u
4%ng 4(ch Rar@h
g

\< thE kh&i lng bEnh tng \x,x g v b bEnh rgh th% c
\kk, g kt ta trHng0 X,c (nh 4.$ Nng ng ca W v R0
\i ' @~n h+ gN# g hirocacbon W v R #ch thng, cBng 4.$ Nng
ng, kh&i lng +hn tV W nha h2n R0 1rong h~n h+ W chi# u} th"o th- t9ch0
`&t ch,$ hon ton cho )6n +h|# ch,$ hG+ th5 '%a bEnh cha 4%ng 4(ch Rar@h
g
4 thG$ kh&i lng 4%ng 4(ch trong bEnh gi6# \g,u g v th% c \,u ga# kt
ta0 Rit ty kh&i ca )o vi @
g
bQng \,}0 X,c (nh 4.$ Nng ng ca W v R v
_1Z1 ca chKng0
\i , @~n h+ W gN# g hirocacbon X v c8 )& #ol bQng nha%0 _ho W l/i
'%a \ #l 4%ng 4(ch Rr
g
, < trong __l
x
- h~n h+ b( hG+ th5 hon ton )a%
+h6n ng nNng / Rr
g
gi6# i #/t nVa0 N% &t ch,$ hon ton cBng lng h~n
h+ rNi cho ton b/ )6n +h|# hG+ th5 vo bEnh nc v;i 4 thG$ kh&i lng bEnh
cha 4%ng 4(ch tng thF# , g v c8 \x g kt ta0
a0 _hng #inh X v cBng 4.$ Nng ng0
b0 X,c (nh c;ng thc +hn tV ca X v 0
\i 3 `&t ch,$ g l9t h~n h+ hai hirocacbon W v R b th- kh9 v cBng 4.$
Nng ng, c?n \ l9t
g
- to thnh l9t _
g
rc,c th- t9ch o b ktch0
a0 X,c (nh 4.$ Nng ng ca g hirocacbon0
b0 A%$ ra c;ng thc ca W v R n% D
W
D
R
0
c, N% 3 hiro h8a h~n h+ W, R rth"o cG% to b c% bh thE th% c t&i a
bao nhiF% ank"n
\i z `&t ch,$ hon ton h~n h+ W gN# g hirocacbon #ch hb X, cBng
4.$ Nng ng th% c g,u\x l9t kh9 _
g
rb gat# v gu,k

_h v },u g @
g
0
\0 X,c (nh 4.$ Nng ng ca X, 0
g0 X,c (nh _1Z1 ca X, 0
k0 19nh th- t9ch #~i chGt trong W0 N% X, l Nng ng liFn ti+ v 3%
b th- kh9 trong i3% ki:n ch%|n0
<.<.<.<. c&c gnh cSng thc %hXn ti cSng thc cOu tRo c&c hi>oc2c[on
;Rng 1. H7n h89 hi345%1%,5n 3:ng 3;ng "# $i#9

\i 1 1r/n h~n h+ kh9 W gN# g hirocacbon #ch hb X v cBng 4.$

Nng ng vi xx, l9t
g
rktch rNi &t ch,$ hon ton0 @~n h+ kh9 v h2i nc
c 4cn vo bEnh *ng nc v;i trong 4 th% c \ g kt ta v c8 x,x l9t kh9
rktch tho,t ra0
a0 X,c (nh _1Z1, _1_1 ca X, 0
b0 N% X, l Nng ng liFn ti+0 1r/n X, - c h~n h+ R c8 ty kh&i
)o vi @" l },u}0 X,c (nh th- t9ch ca X, trong h~n h+ R0
\i < @~n h+ kh9 X gN# @
g
v hai ank"n Nng ng liFn ti+0 _ho \,x l9t
rktch h~n h+ kh9 X i '%a b/t Ni n%ng n8ng th% c h~n h+ kh9 0 Rit h~n h+
kh9 l# nht #% nc bro#0 `&t ch,$ hon ton th% c u g _
g
v x,
g @
g
0
a0 X,c (nh _1Z1, _1_1 ca g ol"in, bit t&c / +h6n ng ca g ol"in l
nh nha%0
b0 19nh th- t9ch #~i kh9 trong X0
c0 19nh ty kh&i ca )o vi N
g
0
\i 3 @~n h+ kh9 W rktch gN# g ank"n Nng ng liFn ti+0 `&t ch,$ ,
l9t W rNi cho )6n +h|# ch,$ i '%a bEnh r\h *ng Z
g

}
4, bEnh rgh *ng i@ 4
thG$ kh&i lng bEnh r\h tng # ga# cUn kh&i lng bEnh rgh tng r# f kh g0 X,c
(nh _1Z1 v t9nh th- t9ch #~i ol"in trong W0
\i ! @~n h+ kh9 X gN# @
g
v hai ank"n Nng ng liFn ti+0 _ho \,x l9t
rktch h~n h+ kh9 X i '%a b/t Ni n%ng n8ng th% c h~n h+ kh9 0 Rit h~n h+
kh9 l# nht #% nc bro#0 `&t ch,$ hon ton th% c u g _
g
v x,
g @
g
0
a0 X,c (nh _1Z1, _1_1 ca g ank"n, bit t&c / +h6n ng ca g ank"n l
nh nha%0
b0 19nh th- t9ch #~i kh9 trong X0
c0 19nh ty kh&i ca )o vi N
g
0

\i ' @~n h+ X gN# g hirocacbon th2# W v R l Nng ng liFn ti+

nha%0 `&t ch,$ hon ton h~n h+ th% c \,x g _
g
v x, g @
g
0 X,c (nh
_1Z1 v _1_1 ca W, R0
\i , @~n h+ kh9 X gN# g ank"n liFn ti+ nha% W, R c8 th- t9ch bQng
,l9t rktch0 _hia X thnh g +h?n bQng nha%d
Zh?n \d _ho i '%a 4%ng 4(ch nc bro# 4 thE kh&i lng bEnh tng lFn u
ga#0
X,c (nh _1Z1 ca g ank"n v t9nh th- t9ch #~i ank"n
Zh?n gd _ho c/ng h+ vi @
g
th% c h~n h+ g ancol0 @~n h+ kh9 cUn
4 )a% +h6n ng c8 ty kh&i )o vi @
g
bQng \,g0 @~n h+ g ancol cho t,c 45ng ht
vi Na 4 thG$ tho,t ra \, l9t kh9 @
g
rktch0 19nh hi:% )%Gt +h6n ng c/ng nc
ca #~i ank"n0
\i 3 </t h~n h+ kh9 X gN# #/t ankin v hai ank"n Nng ng liFn ti+
nha% c8 th- t9ch \,ug l9t rktch c chia thnh g +h?n bQng nha%d
e Zh?n \d _ho '%a 4%ng 4(ch WgN
k
trong N@
k
4 th% c ,uk} g kt ta
v th- t9ch h~n h+ gi6# \g,}0
e Zh?n gd `&t ch,$ hon ton rNi cho )6n +h|# ch,$ hG+ th5 vo 4%ng 4(ch
_ar@h
g
4 thG$ c8 \\ g kt ta0
X,c (nh _1Z1 ca c,c hirocacbon0 Rit )& ng%$Fn tV _ trong ankan ln
h2n trong ank"n0
\i z `&t ch,$ hon ton g,k g h~n h+ g ankan W, R Nng ng k ti+
th% c k, g @
g
0
\0 X,c (nh _1Z1, _1_1 ca W v R0
g0 _ho k\,k l9t rktch h~n h+ gN# W, R v "til"n i '%a bEnh cha 4%ng
4(ch nc bro# 4, thG$ kh&i lng bEnh tng u,x g0 @~n h+ kh9 tho,t ra khai
bEnh nc bro# c &t ch,$ hon ton, )6n +h|# ch,$ c hG+ th5 vo bEnh
nc v;i trong th% c \g g #%&i tr%ng ho v \x,x g #%&i a!it0
a0 19nh th- t9ch ca h~n h+ ban ?%
b0 19nh ty kh&i h2i ca h~n h+ ban ?% &i vi nit20
\
;Rng <. H7n h89 h1i hi345%1%,5n 3:ng 3;ng "h<ng "# $i#9
\i 1 `&t ch,$ hon ton g,ug g h~n h+ g ankan W, R h2n kz# nha% g
ng%$Fn tV cacbon th% c ,k g kh9 _
g
0
a0 X,c (nh _1Z1 ca W, R v t9nh kh&i lng #~i ankan trong h~n h+0
b0 1rong )& c,c Nng +hn ca W, R Nng +hn no khi t,c 45ng vi _l
g
th"o
ty l: #ol \ d \ chy cho #/t )6n +h|# 4%$ nhGt XIi tFn Nng +hn 80
\i < `&t ch,$ hon ton h~n h+ W gN# g hirocacbon X, cBng 4.$
Nng ng th% c gg g _
g
v \g, g @
g
0
a0 _ho bit X, th%/c 4.$ Nng ng no v th- t9ch W "# &t ch,$ rktch0
b0 X,c (nh X, n% )& ng%$Fn tV cacbon trong gG+ ;i trong X0
\i 3 `&t ch,$ k, g #/t h~n h+ g hirocacbon
#ch hb W v R l Nng ng ca nha% 4Bng ht \, l9t kh9
g
rktch0 _ho bit ty
l: iYZ1 ca W v R l x d \\0X,c (nh _1Z1 v _1_1 ca W v R0
\i ! `&t ch,$ k, g #/t h~n h+ g hirocacbon #ch hb W v R l Nng
ng ca nha% 4Bng ht \, l9t kh9
g
rktch0 _ho bit ty l: kh&i lng g chGt
trong h~n h+ l d \\0 X,c (nh _1Z1 v _1_1 ca W v R0
\i ' W, R l g ank"n c8 kh&i lng +hn tV gG+ ;i nha%0 ihi hiro h8a W,
R th% c g ankan W

, R

0 1r/n W

vi R

th"o ty l: )& #ol l \ d \ c h~n h+ X

c8 ty kh&i )o vi o!i bQng k,kxx0 X,c (nh _1Z1 ca W v R0
\i , _ho \ #l rktch h~n h+ kh9 X gN# g hirocacbon #ch hb vo
bEnh nc bro# 40 Aa% +h6n ng hon ton thG$ c8 \\g #l kh9 tho,t ra rktch v
. c8 x g bro# +h6n ng0
<Jt kh,c n% &t ch,$ hon ton lng X b trFn rNi 4cn ton b/ )6n +h|#
ch,$ vo bEnh *ng nc v;i trong 4 thE th% c \g,} g kt ta0
a0 X,c (nh _1_1 ca g hirocacbon0
b0 YG$ chGt c8 )& ng%$Fn tV cacbon ln h2n - i3% ch gli!"rin0
e Dit c,c +h2ng trEnh +h6n ng i3% ch0
e 19nh kh&i lng gli!"rin th% c khi 4Bng k,gx l9t X rktch - i3% ch0
Rit hi:% )%Gt ch%ng l u}0
\\
\i 3 @~n h+ kh9 W b ktc gN# g ol"in0 `&t ch,$ hon ton u th- t9ch W
c?n k\ th- t9ch o!i ro b cBng kh0
a0 X,c (nh _1Z1 ca g ank"n, bit rQng ank"n cha nhi3% ng%$Fn tV cacbon
h2n chi# kho6ng x } th- t9ch ca W v kh&i lng #~i ol"in trong W00
b0 1r/n x,ux l9t h~n h+ W vi D l9t @
g
rktch rNi %n n8ng c8 b/t Ni !Kc
t,c0 @~n h+ kh9 )a% +h6n ng cho i t= t= '%a 4%ng 4(ch Rro# thG$ nc bo#
nht #% v kh&i lng bEnh tng thF# g,kk g0
19nh kh&i lng tr%ng bEnh ca ankan th% c v gi, tr( ca D0 Rit rQng c,c
ank"n tha# gia +h6n ng vi hi:% )%Gt nh nha%, v hi:% )%Gt c,c +h6n ng t
\0
\i z `&t ch,$ hon ton h~n h+ X gN# g hirocacbon W v R #ch hb,
cBng 4.$ Nng ng0 @G+ th5 ton b/ )6n +h|# vo x,} l9t 4%ng 4(ch _ar@h
g
,g<, th% c kt ta v kh&i lng 4%ng 4(ch tng k,u g0 _ho 4%ng 4(ch
Rar@h
g
4 vo 4%ng 4(ch th% c, kt ta li tng thF#, t>ng kt ta g l?n l
\,} g0 1y kh&i h2i ca h~n h+ &i vi h"li nha h2n \0 @.$ !,c (nh _1_1 ca
W, R bit )& #ol W bQng t>ng )& #ol ca X0 Rit c,c +h6n ng !6$ ra hon
ton0
;Rng 3. S= '>ng ?@$ AB 'C "i-n $hD% nghi-? "hi E0% 3Fnh %<ng $hG%.
$hHnh 9hIn hi345%1%,5n
\i 1 ihi cracking k} l9t b%tan b nhi:t / v ,+ )%Gt th9ch h+ th% c u
l9t h~n h+ kh9 W0 _ho W t= t= '%a nc bro# 4, cUn li h~n h+ kh9 R kh;ng b(
t,c 45ng0 1,ch h~n h+ kh9 R cUn li c k hirocacbon R
\
, R
g
, R
k
th"o th t* kh&i
lng +hn tV tng 4?n0 `&t ch,$ R
\
, R
g
, R
k
th% c th- t9ch _
g
c8 ty l: t2ng
ng l \ d k d \0
a00 19nh th- t9ch c,c chGt trong W0
b0 19nh b%tan . tha# gia +h6n ng0
\i < `&t ch,$ hon ton },x ga# #/t hirocacbon W c8 ty kh&i )o vi hiro
l gu0 A6n +h|# ch,$ l?n lt 4cn '%a bEnh r\h *ng @
g
A
x
Jc, 4 v bEnh rgh
\g
*ng 4%ng 4(ch i@ Jc, 4 thG$ kh&i lng bEnh r\h tng thF# },x g v kh&i
lng bEnh g tng thF# \u, g0
b0 X,c (nh _1Z1 ca W0
b0 X,c (nh _1_1 v gIi tFn c,c Nng +hn #ch hb ca W0
\i 3 @~n h+ kh9 W gN# g hirocacbon W
\
v W
g
c8 thnh +h?n @ v3
kh&i lng t2ng ng l g} v \x,g0 _ho W '%a 4%ng 4(ch i<n
x
th% c
kh9 W
\
tho,t ra, +h?n kh;ng tan R
\
v chGt h7% c2 R
g
, t,ch lG$ R
g
rNi cho t,c 45ng
vi @_l th% c chGt R
k
0 1= R
k
c8 th- i3% ch c hirocacbon W
k
c8 u, @
v3 kh&i lng0
X,c (nh _1Z1 ca c,c chGt v vit c,c +h2ng trEnh +h6n ng0 Rit W
g
, W
k
3% c8 g ng%$Fn tV cacbon0
\i ! @~n h+ X gN# #/t hirocacbon W v @
g
0 `%n n8ng h~n h+ n$ vi
!,c t,c Ni th% c kh9 4%$ nhGt0 1y kh&i h2i ca )o vi @
g
gG+ k l?n ty kh&i h2i
ca X )o vi @
g
0 `&t ch,$ hon ton #/t lng kh,c ca th% c gg g _
g
v
\k,} g @
g
0 X,c (nh _1Z1 ca W0
\i '. @~n h+ W gN# k ankin X, , c8 t>ng )& #ol l ,} #ol r)&
ng%$Fn tV cacbon trong #~i chGt 3% ln h2n gh0 `&t ch,$ hon ton ,} #ol W th%
c ,\k #ol @
g
0
_ho ,} #ol W vo 4%ng 4(ch WgN
k
N@
k
thE thG$ 4Bng ht g} #l v th%
c x,}} g kt ta0 X,c (nh _1_1 ca X, , 0 Rit ankin c8 kh&i lng ng%$Fn
tV nha nhGt chi# x )& #ol ca W0
\i , _ho },}g g h~n h+ gN# _
g
@

, _
g
@
x
, _
k
@
x
i '%a 4%ng 4(ch WgN
k
trong N@
k
4 th% c u,k} g kt ta0 ih9 tho,t ra khai bEnh c 4cn vo bEnh
*ng 4%ng 4(ch bro# 4 thG$ c8 ,x g bro# +h6n ng0 19nh th"o kh&i lng #~i
chGt trong h~n h+ ban ?%0
\i 3 @~n h+ X gN# hai hirocacbon W, R c8 kh&i lng a ga#0
\0 `&t ch,$ hon ton X th% c \kgax\ g _
g
v x}ax\ g @
g
0 N%
thF# vo X #/t nVa lng W c8 trong X rNi &t ch,$ hon ton thE th% c
\}ax\ g _
g
v ,u}ax\ g @
g
0 1E# _1Z1 ca W, R0 Rit X kh;ng l# #Gt
\k
nc bro# v W, R th%/c c,c loi hirocacbon . hIc v t9nh )& #ol ca W, R
trong h~n h+ X0
g0 1r/n b g hirocacbon vi a g X rNi &t ch,$ hon ton th% c \xkax\
g _
g
v x,}ax\ g @
g
0 @ai th%/c loi hirocacbon no v t9nh b bit a k
ga#00
\i z `&t ch,$ hon ton #/t hirocacbon W th% c _
g
v @
g
th"o ty l:
kh&i lng x, d \0
a0 X,c (nh _1Z1 ca W bit rQng ty kh&i h2i ca W )o vi @" l \,}0
b0 _ho W t,c 45ng vi Rro# th"o ty l: #ol \ d \ rc8 b/t " !Kc t,ch th% c
chGt R v kh9 _0 Bng g l9t 4%ng 4(ch Na@ ,}< - hG+ th5 kh9 _0 Yng Na@
4 c tr%ng ho bbi ,} l9t 4%ng 4(ch @_l \<0 19nh kh&i lng W +h6n ng v
kh&i lng R to thnh0
;Rng !. Ji-n 6!/n 3 E0% 3Fnh %<ng $hG% 9h+n $= hi345%1%,5n
\i 1 `&t ch,$ hon ton k,gx g h~n h+ X gN# g hirocacbon W v R kh,c
nha% trong 4.$ Nng ng rW h2n R \ ng%$Fn tV cacbonh th% c ,gx g _
g
0 Rit
ty kh&i h2i ca X )o vi @
g
l \k,}0 1E# _1Z1 ca W, R v kh&i lng #~i chGt
trong X0
\i < _ho ug #l rktch h~n h+ kh9 X gN# g hirocacbon #ch hb vo
bEnh nc bro# 40 Aa% +h6n ng hon ton thG$ c8 xx #l kh9 tho,t ra rktch v
. c8 g g Rro# +h6n ng0
<Jt kh,c n% &t ch,$ hon ton lng X b trFn rNi 4cn ton b/ )6n +h|#
ch,$ vo bEnh *ng nc v;i trong thE th% c k,u} g kt ta0 YIc ba kt ta %n
n8ng 4%ng 4(ch nc lIc li th% thF# c g g kt ta n7a0
a0 X,c (nh _1_1 ca g hirocacbon0
b0 YG$ chGt c8 )& ng%$Fn tV cacbon ln h2n - i3% ch gli!"rin0
e Dit c,c +h2ng trEnh +h6n ng i3% ch0
e 19nh kh&i lng gli!"rol th% c khi 4Bng \x,} l9t X rktch - i3% ch0
\i 3 _ho }, l9t h~n h+ kh9 X gN# g hirocacbon W v R i
'%a g} g 4%ng 4(ch Rr
g
g} thG$ v=a v kh;ng c8 kh9 tho,t ra khai bEnh0 `&t
\x
ch,$ hon ton }, l9t X th% c \, l9t kh9 _
g
0 Rit c,c th- t9ch kh9 o b ktc0
X,c (nh _1Z1 ca W, R0
\i ! @~n h+ kh9 W b ktc gN# g ank"n0 `&t ch,$ hon ton u th- t9ch W
c?n k\ th- t9ch o!i ro b cBng kh0
a0 X,c (nh _1Z1 ca g ank"n, bit rQng ank"n cha nhi3% ng%$Fn tV cacbon
h2n chi# kho6ng x } th- t9ch ca W v t9nh kh&i lng #~i chGt trong W0
b0 1r/n x,ux l9t h~n h+ W vi D l9t @
g
rktch rNi %n n8ng c8 b/t Ni !Kc
t,c0 @~n h+ kh9 )a% +h6n ng cho i t= t= '%a 4%ng 4(ch Rro# thG$ nc bo#
nht #% v kh&i lng bEnh tng thF# g,kk g0
19nh kh&i lng tr%ng bEnh ca ankan th% c v gi, tr( ca D0 Rit rQng c,c
ank"n tha# gia +h6n ng vi hi:% )%Gt nh nha%, v hi:% )%Gt c,c +h6n ng t
\0
\i ' `&t ch,$ hon ton g,gx l9t h~n h+ k hirocacbon W, R,
rktch0 A6n +h|# ch,$ 4cn '%a bEnh r\h *ng @
g
A
x
Jc, bEnh rgh *ng i@0
Aa% th9 ngi:# thG$ kh&i lng bEnh r\h tng x,} g v kh&i lng bEnh rgh tng ,\
g0 Rit R, c8 cBng )& ng%$Fn tV cacbon v )& #ol ca W bQng x l?n t>ng )& #ol
ca R v 0 X,c (nh _1Z1 ca W, R, 0
\i , `%n n8ng h~n h+ kh9 X gN# _
g
@
g
d ,x v @
g
d , vi b/t Ni !Kc
t,c #/t thi gia# th% c h~n h+ kh9 , chia thnh g +h?n bQng nha%0
e Zh?n \d _ho l/i t= t= '%a nc bro# 4 thG$ cUn li xx #l h~n h+ kh9
rktch, c8 ty kh&i )o vi @
g
l x,}0 @ai kh&i lng bEnh nc bro# tng bao nhiF%
ga#
e Zh?n gd 1r/n vi \, l9t
g
rktch trong #/t bEnh k9n 4%ng t9ch x l9t0 Aa%
khi bPt tia lVa i:n - &t ch,$ hon ton, gi7 nhi:t / bEnh b \,g

_0 19nh ,+ )%Gt
bEnh b nhi:t / 80
\i 3 _ho ,ug l9t rktch h~n h+ kh9 W gN# hai hirocacbon #ch hb0
_hia W thnh g +h?n bQng nha%d
e Zh?n \d _ho '%a 4%ng 4(ch Rr
g
4, kh&i lng 4%ng 4(ch tng ! g, lng
bro# . +h6n ng l k,g g0 ih;ng c8 kh9 tho,t ra khai 4%ng 4(ch0
\}
e Zh?n gd `&t ch,$ hon ton v cho )6n +h|# ch,$ '%a bEnh r\h *ng Z
g

}
,
)a% 8 '%a bEnh rgh *ng 4%ng 4(ch i@ 40 Aa% th9 nghi:# kh&i lng bEnh r\h
tng $ g, bEnh rgh tng \,u g0
a0 X,c (nh _1Z1 ca g hirocacbon t9nh th- t9ch c,c kh9 trong W0
b0 19nh ! v $0
\i z </t ar"n W c8 )& ng%$Fn tV cacbon trong +hn tV 9t h2n \x0 W b( o!i
h8a bbi 4%ng 4(ch i<n
x
to ra a!it h7% c2 R0 <Jt kh,c k,\g g W t,c 45ng v=a
vi g Rr
g
} trong b8ng t&i0
\0 X,c (nh _1Z1 ca W v R0
g0 19nh th- t9ch 4%ng 4(ch i<n
x
,\< v=a - o!i h8a k,\g g W thnh R
trong #;i trng @
g
A
x
lo.ng0

Ti! "#$ %hng 2
1rong ch2ng g chKng t;i . a ra #/t h: th&ng \\} bi tP+ h8a hIc +h?n
hirocacbon l+ \\ nng cao trong 8 gN# } bi c8 li gi6i v } bi kh;ng c8
li gi6i nhQ# rMn l%$:n, nng cao nng l*c nhPn thc v t 4%$ h8a hIc cho @A bao
gN# c,c +h?n )a%d
\0 @: th&ng bi tP+ c8 li gi6id _8 } bi tP+ vi g bi tP+ (nh t9nh v gg
bi tP+ (nh lng trong 8 c8 bi t* biFn )on0
Zh?n bi tP+ (nh t9nh c8 c,c n/i 4%ngd @on thnh )2 N +h6n ng, i3% ch
c,c chGt^ cG% to, 4.$ Nng ng, Nng +hn ca hirocacbon^ gi6i th9ch ng%$Fn
nhn hi:n tng^ +hn bi:t, nhPn bit t,ch c,c chGt0
Zh?n bi tP+ (nh lng c8 c,c bi tP+ th"o ch 3 khai th,c c,c kh9a cnh
ca hirocacbond X,c (nh 4.$ Nng ng, !,c (nh c;ng thc cG% to khi
hirocacbon l rNng ng liFn ti+, Nng ng kh;ng liFn ti+h, khi 4*a vo c,c 47
ki:n th*c nghi:#, bi:n l%Pn0
g0 @: th&ng bi tP+ kh;ng c8 li gi6id _8 } bi tP+ vi g} bi tP+ (nh t9nh
v x bi tP+ (nh lng trong 8 c8 \ bi t* biFn )on0
\
@: th&ng bi tP+ . nF% trFn 4*a trFn c2 )a +hn loi bi tP+ b +h?n c2 )b l9
l%Pn, trong t=ng 4ng bi tP+ chKng t;i a ra hng 4cn gi6i h: th&ng bi tP+ n$
giK+ @A hEnh thnh +h2ng +h,+ t* hIc v t* nghiFn c% ti li:% #i0 1h;ng '%a
hot /ng gi6i bi tP+ hIa )inh c vPn 45ng c,c thao t,c t 4%$ nh )o ),nh, +hn
t9ch, t>ng h+, kh,i '%,t h8at= 8 rMn l%$:n nng l*c '%an ),t, t 4%$ /c l+, tr9
tbng tng +hong +hK '%a 8 g8+ +h?n nng cao nng l*c nhPn thc v t 4%$ cho
@A +hB h+ vi !% hng >i #i +h2ng +h,+ gi6ng 4$, ti+ cPn hUa nhP+ vi
c,c nc trFn th gii0

\u
Chng K. I^C N-^:kM @J "^M
3.1. MC C^ N^:kM G I^C N-^:kM @J "^M
3.1.1. <_ `_@
1rFn c2 )b nh7ng n/i 4%ng . 3 !%Gt b +h?n trc, chKng t;i . tin hnh
th*c nghi:# ) +h# nhQ# gi6i '%$t #/t )& vGn 3 )a%d
ihng (nh #5c 9ch nghiFn c% ca 3 ti thit th*c, bc ?% ,+ ng c
$F% c?% nng cao nng l*c nhPn thc v t 4%$ ca hIc )inh tr%ng hIc +h> th;ng0
X,c nhPn )* Kng Hn ca #/t )& bi:n +h,+ nhQ# nng cao hi:% '%6 ca
vi:c )V 45ng h: th&ng bi tP+ +h?n hirocacbon l+ \\e nng cao - bNi 4Ong,
+h,t tri-n nng l*c nhPn thc v t 4%$ cho @A 1r%ng hIc +h> th;ng0
Ao ),nh kt '%6 ca nh8# 1N v nh8# `_, t= 8 !V lL v +hn t9ch kt '%6
- ,nh gi, kh6 nng ,+ 45ng h: th&ng c,c bi tP+ h8a hIc h7% c2 l+ \\e nng cao
vo vi:c +h,t tri-n nng l*c nhPn thc v t 4%$ cho @A 1r%ng hIc +h> th;ng0
3.1.<. N@I< D
RiFn )on ti li:% th*c nghi:# th"o n/i 4%ng ca l%Pn vn, hng 4cn XD
th*c hi:n th"o n/i 4%ng v +h2ng +h,+ ca ti li:%0
ii-# tra, ,nh gi, hi:% '%6 ca ti li:% th*c nghi:# v c,ch )V 45ng n8
trong 4$ hIc0
XV lL, +hn t9ch kt '%6 th*c nghi:#, t= 8 rKt ra kt l%Pn v3d
f it '%6 nH# kin thc, hEnh thnh kT nng gi6i bi tP+ ca nh8# 1N v
nh8# `_0
f A* +hB h+ v3 #c / n/i 4%ng lL th%$t, )& lng v chGt lng ca bi
tP+ trong h: th&ng bi tP+ 4o chKng t;i !$ 4*ng vi $F% c?% ca vi:c +h,t tri-n
nng l*c nhPn thc v t 4%$ cho @A tr%ng hIc +h> th;ng0
3.<. N9: ;UN- I^C N-^:kM @J "^M
\
e AV 45ng R1@@ h7% c2 l+ \\ nng cao trong '%, trEnh 4$ hIc @@ b c,c
kh% nghiFn c% ti li:% #i, cng c&, l%$:n tP+ v ki-# tra ,nh gi, th"o c,ch #
l%Pn vn . 3 !%Gt0
e `,nh gi, hi:% '%6 ca vi:c 4Bng bi tP+ - +h,t h%$ t9nh t9ch c*c r#c /
nH# v7ng kin thc c2 b6n, trEnh /, nng l*c gi6i '%$t vGn 3h ca @A '%a
'%an ),t c,c gi hIc v kt '%6 ki-# tra ca c,c nh8# th*c nghi:#0
3.3. "^JDN- "^" I^C N-^:kM @J "^M
3.3.1. YoZ i @_@ 1@_ NX@I<
i hoch 1N ) +h# c 4iCn t6 bQng )2 N t> chc nghiFn c% ca 3 ti0
1h*c nghi:# b $ ,#i chy 4=ng li b #5c 9ch th# 4U, ,nh gi, t9nh kh6 thi ca
3 ti l ch $%0 Di gii hn ca 3 ti, t,c gi6 cha c8 i3% ki:n - th*c nghi:# )
+h# vi #5c 9ch th*c nghi:# ki-# tra l9 th%$t, )ong v3 #Pt (nh t9nh t,c gi6 cSng
!zt n kh9a cnh 6# b6o t9nh Kng Hn ca gi6 th%$t khoa hIc a ra0

A2 N t> chc nghiFn c% ca 3 ti

\
DGn 3
NghiFn c% l9
l%Pn th*c
tiCn
NghiFn c% th*c
nghi:# rth# 4Uh
Xi6 th%$t
NghiFn c% th*c
nghi:# rki-# trah
it l%Pn gi6 th%$t
3.3.<. _@N `I 1-NX, `W RN D <n 1@_ NX@I<
3.3.<.1. *i t#+ngd @Ic )inh kh&i \\ 1@Z1
3.3.<.<. g2 [nd
e 1rng 1r%ng hIc +h> th;ng _;ng Nghi:+ tynh @Ua REnh0
e 1rng 1r%ng hIc +h> th;ng iE A2n W tynh @Ua REnh0
3.3.<.3. Mu thAc nghim
e Nh8# &i chngd $ th"o +h2ng +h,+ tr%$3n th&ng0
e Nh8# th*c nghi:#d AV 45ng h: th&ng c,c bi R1@@ h7% c2 l+ \\ nng
cao 1r%ng hIc +h> th;ng 4i )* hng 4cn v ki-# tra ca XD 4$ th*c nghi:#0
_,c nh8# 1N v `_ c8 hIc l*c, hnh ki-#, )& lng t2ng &i Nng 3%
gi7a c,c nh8# v 4o cBng #/t XD 4$0
3.3.3. ` YN _W <n D 1 _@q_ 1@_ NX@I< A- Z@<
3.3.3.1. d 64n c52 mu
1,c gi6 . th*c nghi:# th# 4U v ki-# tra, ,nh gi, gi6 th%$t &i vi @A
1r%ng hIc +h> th;ng b kh&i \\ r\kx hIc )inhh0
Di #c% th*c nghi:# nh trFn chKng t;i . tin hnh ki-# tra v ,nh gi,
chGt lng hIc tP+ #;n @@ ca @A '%a x bi ki-# tra trHc nghi:# t* l%Pn0 `$ l
nh7ng con )& cho +hz+ !V l9 th&ng kF vi / ch9nh !,c kh, cao0
3.3.3.<. IW chc thAc nghim B# %hRm
Xi,o viFn 4$d
e Ng%$Cn 1h( %ng gi,o viFn trng 1r%ng hIc +h> th;ng _;ng Nghi:+ rWh
e 1r?n 1h( 1hH# gi,o viFn trng 1r%ng hIc +h> th;ng iE A2n W rRh
rWh Y+ \\W
\
\\W
k

rWh Y+ \\W
g
\\W
x
rRh Y+ \\W \\R
1N `_
Aa% khi chia nh8#, ti &i chng XD tin hnh 4$ bEnh thng th"o Kng
+hn +h&i ch2ng trEnh ca R/ gi,o 45c o to, ti+ 8 cho c6 hai nh8# l# c,c
bi ki-# tra ch%ng0 _hKng t;i tin hnh c,c bc )a%d
\\
e [ c,c l+ th*c nghi:#d _hKng t;i 4Bng bi tP+ nh ZZ nF% vGn 3, t> chc
@A tE# tUi c,ch gi6i, th% thP+ kin thc #/t c,ch t9ch c*c th;ng '%a vi:c gi6i '%$t
bi tP+ v tr6 li c,c c% hai0 Nh vP$ '%a t=ng tit hIc @A )j nH# c n/i 4%ng
kin thc v c6 ZZ gi6i '%$t c,c vGn 3 hIc tP+ Jt ra0 XD 8ng vai trU i3% khi-n
'%, trEnh t 4%$, th% nhPn kin thc ca @A c8 )* hng 4cn, chynh lL, l# ch9nh
!,c h8a n/i 4%ng kin thc v c,ch t 4%$0
e [ c,c l+ &i chngd 1,c gi6 4Bng bi tP+ 9t h2n b l+ 1N b kh% nghiFn
c% ti li:% #i 4Bng bi tP+ - #inh hIa0 _Un b kh% cng c& v ;n tP+ thE bi tP+
c 4Bng th"o ZZ 4$ hIc tr%$3n th&ng ld th$ 4$ cho trU gi6i bi tP+^ XD gi6i
#/t vi bi tP+ #c% )a% 8 @A bHt chc gi6i bi tP+ t2ng t*0 RQng c,ch n$ @A
)j ti+ th% kin thc, c,ch gi6i #/t c,ch th5 /ng v chy vPn 45ng thnh tho vo
nh7ng tEnh h%&ng '%"n bit # th;i0
e `- ,nh gi, ch9nh !,c kh,ch '%an h2n hi:% '%6 ca vi:c 4Bng bi tP+ +h,t
tri-n nng l*c nhPn thc v t 4%$ ca @A trong '%, trEnh 4$ hIc, t,c gi6 ti3n hnh
ki-# tra \} +hKt )a% #/t +h?n, #/t ch2ng0 `3 ki-# tra b hai l+ nh nha%, cBng
bi-% i-# v XD chG#0
e _hG# bi th"o thang i-# \0
e AH+ !+ kt '%6 t= thG+ n cao, c5 th- t= n \ i-#, +hn thnh k
nh8#d
f Nh8# $% , kz# c8 c,c i-# d , \, g, k, x0
f Nh8# tr%ng bEnh c8 c,c i-#d }, 0
f Nh8# kh,, giai c8 c,c i-# d u, , , \0
Ao ),nh kt '%6 nh8# 1N v nh8# `_, tin hnh !V lL th"o +h2ng +h,+
th&ng kF0
it '%6 1N chng ta +h?n no . nng cao c kh6 nng )%$ l%Pn ca @A,
kh6 nng l# vi:c t* l*c, ),ng to khi gi6i bi to,n c8 nh7ng tEnh h%&ng #i, t* tE#
ra c,ch !$ 4*ng c,c bi to,n t2ng t*, g8+ +h?n +h,t tri-n nng l*c nhPn thc v
t 4%$, nng l*c nghiFn c% tE# tUi ),ng to ca @A0
\\\
1%$ nhiFn trong '%, trEnh )V 45ng h: th&ng bi tP+ chIn lIc cha liFn t5c
trong )%&t '%, trEnh nFn kt '%6 cUn hn ch0
3.!. c L @l L:kU I^C N-^:kM @J "^M
3.!.1. 1N@ __ 1@W< A `_ 1-NX
3.!.1.1. I>ung [?nh cdng
1ha# )& Jc trng cho )* tP+ tr%ng ca )& li:% st0

i i
n !
X
n

3.!.1.<. "h#$ng B2i @

<
i d 6ch chuNn @
1ha# )& o #c / +hn t,n ca c,c )& li:% '%anh gi, tr( tr%ng bEnh c/ng
s\t0

g
g
i i
n rX e Xh
A
n e\

v
g
A A
Xi, tr( A cng nha chng ta )& li:% cng 9t +hn t,n0
3.!.1.3. ^ B* [i0n thin G
1rong trng h+ hai b6ng )& li:% c8 gi, tr( tr%ng bEnh c/ng kh,c nha%,
ngi ta )o ),nh #c / +hn t,n ca c,c )& li:% 8 bQng h: )& bin thiFn0 NghTa l
nh8# no c8 h: )& bin thiFn D nha h2n )j c8 chGt lng Nng 3% h2n s\t0

A
D \
X
N% D kd `/ giao /ng ,ng tin cP$0
N% D kd `/ 4ao /ng kh;ng ,ng tin cP$0
f `/ ,ng tin cP$E Aai kh,c gi7a g gi, tr( +h6n ,nh kt '%6 ca nh8# 1N v
nh8# `_0

\ g X X
A

vi
g g
\ g
1
\ g
A A
A
n n
+
\ X
^ A
\
d `&i chng
g X
^ A
g
d 1h*c nghi:#
3.!.1.!. ChuNn @tudfnt

B t
L Xi, tr( t
1N
)j c t9nh th"o c;ng thc )a%d s\t

\ g
1N
\ g
\ g
X X n n
t
A n n

+
vi
g g
\ \ g g
1
\ g
rn \hA rn \hA
A
n n g
+

+
e
\ X
v
g X
l i-# tr%ng bEnh c/ng ca nh8# 1N v nh8# `_0
\\g
e A
\
v A
g
l / l:ch ch%|n ca nh8# 1N v nh8# `_0
e n
\
v n
g
l k9ch thc #c% ca nh8# 1N v nh8# `_0
ihi n
\
n
g
n

g g
\ g
1
A A
A
g
+

1N
\ g
g g
\ g
n
t rX X h
A A

+
f Ao ),nh t
1N
vi t
Y1
r n
\
f n
g
g^

,}h0
e N% t
1N
t
Y1

chng ta kh,c nha% gi7a

\ X
v
g X
, 4o t,c /ng ca
+h2ng ,n 1N l c8 L nghTa vi #c L nghTa ,}0
e N% t
1N
t
Y1

chng ta kh,c nha% gi7a

\ X
v
g X
, 4o t,c /ng ca
+h2ng ,n 1N l kh;ng c8 L nghTa vi #c L nghTa ,}0
3.!.<. i1 ]n 1@_ NX@I< A- Z@<
it '%6 th*c nghi:# ) +h# c trEnh b$ trong c,c b6ng t= rk0\ n k0h0
R6ng +hn +h&i t?n )&, t?n )%Gt v t?n )%Gt lS$ t9ch cho c,c nh8# &i
chng v th*c nghi:# st= b6ng k0\ n b6ng k0t0
R6ng t>ng h+ #ang kt '%6 i-# sb6ng k0ut0
R6ng t>ng h+ c,c tha# )& Jc trng sb6ng k0t0
\\k
R6ng k0\eRNX Z@N Z@I 1N A, 1N An1 D 1N An1 Y 1_@
L4% 11`
1
11`
3
o \i B* 1
`i-#
A& hIc )inh t i-#
X
i
hIc )inh t i-#
X
i
hIc )inh t i-#
X
i
trb !%&ng
` _ 1N ` _ 1N `_ 1N

\
g g x,k} x,k}
k x ,u \k,}
x g \ x,k} g,\u \u,x g,\u
} } \ \,u g,\u g,gu x,kx
} \0u \k,x k,\x \u,k
u u \},g\ \u,k }x,k} kx,uu
\g \,} g, uk,\ ,
\ \x g\,ux k,xk },} \,g
\ g x x,k} ,u\ \ \
x x \ \
^?nh 3.1 o s thg #Vng 6/ tch
R6ng k0ge RNX Z@N Z@I 1N A, 1N An1 D 1N An1 Y 1_@
L4% 11`
1
11`
3
o \i B* <
`i-#
A& hIc )inh t i-#
X
i
hIc )inh t i-#
X
i
hIc )inh t i-#
X
i
trb !%&ng
`_ 1N `_ 1N `_ 1N

\\x
\
g \ g,\u g,\u
k g \ x,k} g,\u ,}g g,\u
x } g \,u x,k} \u,k ,}g
} \} \ kg,\ g\,ux }, g,g
\\ \,} gk,\ ,} }g,\u
u x u ,\u \},gg u,gu u,g
\\ \u,k gk,\ }, \,k
\ g g,\u x,k} u,k },}
\ \ g g,\u x,k} \ \
x x \ \
^?nh 3.< o s thg #Vng 6/ tch
R6ng k0ke RNX Z@N Z@I 1N A, 1N An1 D 1N An1 Y 1_@
L4% 11`
<
11`
!
o \i B* 1
`i-# A& hIc )inh t i-#
X
i
hIc )inh t i-#
X
i
hIc )inh t i-#
X
i
trb !%&ng
`_ 1N `_ 1N `_ 1N

\
g
k
x \ \ g,\u g,\u g,\u g,\u
} k \ ,}g g,\u , x,kx
k \k,x ,}g g\,uk \,
u \g g, \u,k xu,g g,g}
} u \,u \},gg }, xk,xu
\\}
\\ \u,k gk,\ u, u,k
\ \\ \} gk,\ kg,g \ \
x x \ \
^?nh 3.3 o s thg #Vng 6/ tch
R6ng k0xe RNX Z@N Z@I 1N A, 1N An1 D 1N An1 Y 1_@
L4% 11`
<
11`
!
o \i B* <
`i-# A& hIc )inh t i-#
X
i
hIc )inh t i-#
X
i
hIc )inh t i-#
X
i
trb !%&ng
`_ 1N `_ 1N `_ 1N

\
g g x,k} x,k}
k x ,u \k,}
x g \ x,k} g,\u \u,x g,\u
} } \ \,u g,\u g,gu x,kx
} \,u \k,x k,\x \u,k
u u \},g\ \u,k} }x,k} kx,uu
\g \,} g, uk,\ ,
\ \x g\,ux k,xk },} \,g
\ g x x,k} ,u\ \ \
x x \ \
^?nh 3.! o s thg #Vng 6/ tch
\\
R6ng k0}e RNX Z@N Z@I 1N A, 1N An1 D 1N An1 Y 1_@
L4% 11` 11\

o \i B* 1
`i-#
A& hIc )inh t i-#
X
i
hIc )inh t i-#
X
i
hIc )inh t i-#
X
i
trb !%&ng
`_ 1N `_ 1N `_ 1N

\ \ g,k g,k
g g \ x,u g,k u,\x g,k
k g \ x,u g,k \\, x,u
x x g ,}g x,u g\,xg ,}g
} g\,xk \x,g xg,} gk,\
\\ u g,\ \,u ,x x,x
u u \,u \,} },u\ },}k
} \ \\,\ g,}u u,g ,\
\ } g,k \\, \ \
\
xg xg \ \
^?nh 3.1 o s thg #Vng 6/ tch
\\u
R6ng k0e RNX Z@N Z@I 1N A, 1N An1 D 1N An1 Y 1_@
L4% 11` 11\

o \i B* <
`i-#
A& hIc )inh t i-#
X
i
hIc )inh t i-#
X
i
hIc )inh t i-#
X
i
trb !%&ng
`_ 1N `_ 1N `_ 1N

\ \ g,k g,k
g \ \ g,k g,k x,u g,k
k k \ u,\x g,k \\, x,u
x x g ,}g x,u g\,xg ,}g
} } \,} \\, x,xu g\,xg
\,} \x,g },}g k},u\
u x ,}g \,} ,x }x,u
} \\,\ \,} ,} uk,\
u \x,g \,u },gx ,x
\ g x x,u ,}g \ \
xg xg \ \
^?nh 3.1 o s thg #Vng 6/ tch
\\
R6ng k0ue RNX 1NX @Z Z@N YI @_ AIN@ 1@ i1 ]n `I<
Y?n
ki-# tra
Y+ @Ic )inh @A
%, kz#
@A
1r%ng bEnh
@A
ih, giai
Y?n \ `_ \kx ,u g,\ \,g
1N \kx x,x \,x u,\g
Y?n g `_ \kx \,u ku,k\ xk,
1N \kx }, k, k,xg
1>ng )& `_ g \x,g kk,g\ }g,}
1N g },gk g}, ,uu
^?nh 3.3 o \i)u s %hXn 6oRi 10t Zu. hc Binh thfo 10t Zu. i)m
R6ng k0 e RNX 1NX @Z __ 1@W< A `_ 1-NX
\\
Y?n
ki-#
tra
Y+ @A
X
A
g
A
Drh
t
1N
1
Y1
Y?n \ `_ \kx , k,g \, k\,}}
},}\ \,
1N \kx u,kk k,u \,\} gk,u
Y?n g `_ \kx ,\} x, g,g kg,}
x,u \,
1N \kx u,\u k,} \, gu,kx
1>ng
)&
`_ g ,\\ k,} \, kg,g
,g} \,
1N g u,g} k,x \,} g},\

3.!.3. Z@N 1_@ i1 ]n 1@_ NX@I< A- Z@<
*a trFn c,c kt '%6 th*c nghi:# ) +h# cho thG$ chGt lng hIc tP+ ca
@A c,c nh8# th*c nghi:# cao h2n @A c,c nh8# &i chng, th- hi:nd
e 1y l: @A $% kz# v tr%ng bEnh ca c,c nh8# th*c nghi:# l%;n thG+
h2n c,c nh8# &i chng sb6ng k0t0
e 1y l: @A kh, giai ca c,c nh8# th*c nghi:# l%;n cao h2n c,c nh8# &i
chng sb6ng k0t0
e `N th( c,c ng lS$ t9ch ca nh8# 1N l%;n nQ# v3 bFn +h6i v +h9a 4i
N th( c,c ng lS$ t9ch ca nh8# nh8# `_0
e @: )& bin thiFn D ca c,c nh8# 1N bao gi cSng nha h2n c,c nh8# `_,
chng ta #c / +hn t,n '%anh gi, tr( tr%ng bEnh c/ng ca c,c nh8# 1N cSng nha
h2n, nghTa l chGt lng ca c,c nh8# 1N Nng 3% h2n )o vi c,c nh8# `_0
e 1rong l%Pn vn . 4Bng +hz+ thV rth - ki-# nghi:# cho thG$ t
1N
t
Y1
,
chng ta )* kh,c nha% gi7a
1N X
v
_ X
4o t,c /ng ca +h2ng ,n th*c nghi:# l
c8 L nghTa vi #c / L nghTa ,}0
3.1. N^FN cI
Aa% khi tin hnh th*c nghi:# ) +h# v !V lL c,c )& li:%, t,c gi6 rKt ra
#/t )& nhPn !zt )a%d
\g
\0 @A b c,c nh8# 1N nH# v7ng kin thc h2n, bi-% hi:n b kh6 nng t,i hi:n
v vPn 45ng kin thc t&t h2n, bit c,ch gi6i '%$t vGn 3 v ch /ng tE# ra c,ch
t&i %^ kt '%6 i-# tr%ng bEnh cao h2n b c,c nh8# `_0
g0 1y l: @A t i-# kh, giai b c,c nh8# th*c nghi:# cao h2n c,c nh8#
`_, cUn ty l: @A $% kz# v tr%ng bEnh ca c,c nh8# 1N thE thG+ h2n0 ih;ng kh9
hIc tP+ );i n>i h2n v / b3n kin thc cao h2n0
k0 `N th( ng c,c lS$ t9ch ca nh8# 1N l%;n nQ# v3 bFn +h6i v +h9a
4i N th( c,c ng lS$ t9ch ca nh8# `_, chng ta kt '%6 hIc tP+ ca nh8#
th*c nghi:# t&t h2n nh8# `_0 <Jt kh,c, @: )& bin thiFn D ca c,c nh8# 1N bao
gi cSng nha h2n c,c nh8# `_, chng ta #c / +hn t,n '%anh gi, tr( tr%ng bEnh
c/ng ca c,c nh8# 1N cSng nha h2n, nghTa l chGt lng ca c,c nh8# 1N Nng
3% h2n, >n (nh h2n )o vi c,c nh8# `_0
Nh vP$ c8 th- kt l%Pn chHc chHn rQngd vi:c )V 45ng h+ lL c,c bi tP+ h8a
hIc trong '%, trEnh 4$ hIc . #ang li hi:% '%6 cao^ @A th% nhPn kin thc chHc
chHn, b3n v7ng h2n^ +h,t tri-n kh6 nng vPn 45ng ),ng to, /c lP+ v +h,t tri-n
c nng l*c nhPn thc v t 4%$ ca @A0
RFn cnh c,c kt '%6 nF% b trFn, c,c XD 4$ 1N 3% c8 L kin th&ng nhGt
rQngd n/i 4%ng ca 3 ti . giK+ hI c8 #/t h: th&ng bi tP+ t2ng &i +hong +hK,
r rng, 6# b6o chGt lng bc ?% ,+ ng #/t +h?n nh% c?% v3 vi:c )V 45ng
bi tP+ trong 4$ hIc @@0
1%$ nhiFn, 4o ,+ 45ng cha c liFn t5c v chy #i chy b8 gIn trong +h?n
bi tP+ v3 hirocacbon l+ \\ nng cao cho nFn kt '%6 cUn hn ch0 `- vi:c )V
45ng bi tP+ trong 4$ hIc @@ c8 kt '%6 t&t h2n n7a, c?n +h6i !$ 4*ng hon
thi:n ti+ h: th&ng R1@@ cho c,c +h?n cUn li0

Ti! "#$ %hng K
1rong +h?n n$ t,c gi6 trEnh b$ #5c 9ch, +h2ng +h,+ v kt '%6 th*c
nghi:# ) +h# # t,c gi6 tin hnh0
\g\
_5 th- t,c gi6 . tin hnh th*c nghi:# b g trng 1r%ng hIc +h> th;ng,
l+ \\ l @A i tr hIc ch2ng trEnh v AXi >i #i0 `. ki-# tra g bi ki-# tra
rchia l# g l?nh v !V lL kt '%6 th*c nghi:# bQng +h2ng +h,+ th&ng kF to,n hIc0
]%a 8 . thG$ r kt '%6 c,c l+ 1N cao h2n l+ `_0
1%$ nhiFn, 4o vi:c th*c hi:n ,+ 45ng cha c liFn t5c v cha c8 h: th&ng
vE vP$ kt '%6 cUn hn ch0 <Jt kh,c - c8 th- a h: th&ng R1@@ chIn lIc n$
vo ch2ng trEnh hIc ca +h> th;ng thE c,c bi:n +h,+ th*c hi:n c?n c ti+ t5c
nghiFn c% - hon thi:n h2n0
(I LUFN
Aa% khi tin hnh tE# hi-%, nghiFn c% 3 ti Pht trin nng lc nhn thc
v t duy cho hc sinh trung hc ph thng qu !i tp h" hc #ph$n hi%rocc!on
l&p '' U n)ng co, t,c gi6 . hon thnh c,c nhi:# v5 3 ra, c5 th- ld
\0 NghiFn c% c2 )b lL l%Pn ca 3 ti v3 c,c vGn 3d _2 )b lL l%Pn v3 nhPn
thc v t 4%$^ )* +h,t tri-n nng l*c nhPn thc v t 4%$^ nh7ng hEnh thc c2 6n
ca t 4%$^ rMn l%$:n cho @A c,c thao t,c t 4%$ trong 4$ hIc h8a hIc b trng
+h> th;ng
g0 ih,i '%,t nh7ng vGn 3 c2 b6n v3 R1@@d kh,i ni:# v3 R1@@^ nh7ng
$F% c?% l9 l%Pn 4$ hIc c2 b6n^ vai trU v t,c 45ng ca R1@@ vi vi:c +h,t tri-n
nng l*c nhPn thc v t 4%$ ca @A^ vai trU v nhi:# v5 ca XD trong vi:c +h,t
h%$ t9nh t9ch c*c, t* l*c, ),ng to ca @A th;ng '%a vi:c )V 45ng R1@@ v l# r
#&i '%an h: gi7a R1@@ vi '%, trEnh hIc tP+ ),ng to ca @A
g0 `. h: th&ng h8a v nng cao nh7ng kin thc c2 b6n v3 hirocacbon -
gi6ng 4$ b trng 1r%ng hIc +h> th;ng '%a c,c 4ng bi tP+ b ch2ng g0
k0 A% t?# c8 chynh lL v !$ 4*ng #/t h: th&ng bi tP+ h8a hIc nng cao
v3 hirocacbon gN# \\} bi trong 8 c8 c6 bi tP+ (nh t9nh v (nh lng 6# b6o
$F% c?% 4$ hIc c2 b6n0
\gg
x0 X$ 4*ng '%$ trEnh v c,ch )V 45ng bi tP+ - +h,t tri-n nng l*c nhPn
thc v t 4%$ ca @A trong 4$ hIc v trFn c2 )b 8 a ra nh7ng v9 45 tiF% bi-%
- +hn t9ch c,c thao t,c khi gi6i bi tP+ nhQ# +h,t tri-n nng l*c nhPn thc v t
4%$ ca @A0
}0 it '%6 th*c nghi:# ) +h# . khng (nh t,c 45ng t&t ca vi:c +h,t
tri-n nng l*c nhPn thc v t 4%$ ca @A th;ng '%a R1@@ +h?n hiocacbon l+
\\ nng cao b c,c trng 1r%ng hIc +h> th;ng0
`Nng thi kt '%6 th% c t= th*c nghi:# ) +h# . +h?n no khng (nh
c t9nh Kng Hn v hi:% '%6 thit th*c ca 3 ti0
_hKng t;i hi vIng 3 ti nghiFn c% . "# li nh7ng L nghTa thit th*c -
vPn 45ng vo '%, trEnh 4$ hIcd
1h nhGtd X$ 4*ng c #/t h: th&ng bi tP+ kh, ?$ , 6# b6o c,c
$F% c?% l9 l%Pn 4$ hIc c2 b6n v3 hirocacbon0
1h haid Rc ?% nghiFn c% c,ch )V 45ng R1@@ +h?n hirocacbon l+
\\ nng cao trong '%, thEnh 4$ hIc - +h,t h%$ t9nh t9ch c*c, thKc |$ hot /ng
tE# tUi, ),ng to v nng cao nhPn thc v t 4%$ cho @A
1rFn c2 )2 nh7ng kin thc v +h2ng +h,+ nghiFn c% . th% c trong
thi gian '%a, chKng t;i )j ti+ t5c nghiFn c% nhQ#d
e @on thi:n h2n n7a h: th&ng bi tP+ nng cao v3 @@ +h?n hirocacbon,
Nng thi ti+ t5c l*a chIn, !$ 4*ng h: th&ng bi tP+ cho c,c +h?n cUn li - +h5c
v5 cho '%, trEnh 4$ hIc @@ b trng 1r%ng hIc +h> th;ng0
e AV 45ng bi tP+ trong 4$ hIc @@ - +h,t h%$ h2n n7a nng l*c nhPn thc
v t 4%$ ca @A, nhQ# nng cao chGt lng 4$ v hIc ,+ ng #5c tiF%, $F% c?%
gi,o 45c trong )* nghi:+ c;ng nghi:+ h8a, hi:n i h8a Gt nc hi:n na$0
\gk
;`N^ MC I]: L:kU I^`M (^rm
\0 Ng%$Cn %$ i, Ng%$Cn 1inh %ng, 1r?n 1hnh @%, 1r?n ]%&c A2n,
Ng%$Cn Dn 1Ung, V=t s@ v1n %2 chn lc cO h" hc, tP+ II, N!b Xi,o 45c g0
g0 Ng%$Cn %$ i, Ti li;u gio Dho chuy>n h" hc '' N!b Xi,o 45c
g\0
k0 Ng; NgIc Wn, Whn !iAt v tch cc ch1t r DhXi hYn h0p, N!b Xi,o 45c
g0
x0 Ng; NgIc Wn, Ki tp h" hc chn lc trung hc ph thng
@irocacbon, N!b Xi,o 45c g}0
}0 Ng; NgIc Wn, TZ[ !i tp h" hc chn lc v n)ng co l&p '', N!b Xi,o
45c gk0
0 Ng%$Cn Nh Wn, PhLng php d6y hc gio d:c hc, N!b `i hIc '%&c
gia \0
u0 Ng%$Cn NgIc R6o, Pht trin t9nh t9ch cc\ t lc cO hc sinh trong qu
tr<nh d6y hc, N!b Xi,o 45c \}0
0 Ng%$Cn @7% _h%, Wh]ng v1n %2 cL !-n v2 chLng tr<nh v qu tr<nh
d6y hc, N!b Xi,o 45c g}0
0 @ong _hKng, PhLng php th@ng D> ton hc trong Dho hc gio d:c,
N!b Xi,o 45c \k0
\gx
\0 YF Dn Sng, Pht trin nng lc nhn thc v t duy cho hc sinh
TPPT qu h; th@ng !i tp h" hc, Y%Pn ,n tin )T khoa hIc g\0
\\0 `3 thi t%$-n )inh vo `i hIc, _ao ng v tr%ng hIc ch%$Fn nghi:+ t=
n# \u g}0
\g0 Ng%$Cn `Enh `/, Ii-i != %2 tuyn sinh ^6i hc th_o phLng php chO
%2 .n P" hc, N!b trv \k0
\k0 Zh# <inh @c, YF ihanh, 1r?n 1rIng 1h$, T). l9 hc, tP+ \, N!b
Xi,o 45c \0
\x0 Zh# Dn @oan, Tuyn tp cc !i tp h" hc U Trung hc ph thng,
N!b Xi,o 45c g}0
\}0 @/i h8a hIc Di:t na#, Ti li;u n)ng co v ./ r=ng DiAn thc h" hc
ph thng trung hc, N!b Xi,o 45c \0
\0 Ng%$Cn NgIc ]%ang, 4F lun d6y h" hc, tP+ \, N!b Xi,o 45c \x0
\u0 _ao 1h( 1hJng, Tng c`ng ho6t %=ng %=c lp v pht trin t duy hc
sinh qu vi;c s d:ng !i tp h" hc, 1+ ch9 nghiFn c% Xi,o 45c ruh \0
\0 YF X%n 1rIng, WguyGn ^<nh ,hi, Ri tP+ nng cao h8a hIc \\, N!b
Xi,o 45c g0
\0 YF X%n 1rIng, 1= NgIc nh, Zh# Dn @oan, _ao 1h( 1hJng, Ki tp
h" hc '' U W)ng co, N!b Xi,o 45c g0
g0 YF X%n 1rIng, Ng%$Cn @7% `Tnh, YF _h9 iiFn, YF <P% ]%$3n, P"
hc '' U W)ng co, N!b Xi,o 45c gu0
g\0 Ng%$Cn X%n 1rng, Ri tP+ h8a hIc b trng +h> th;ng, N!b `i hIc
) +h# gk0
gg0 Ng%$Cn X%n 1rng, @8a hIc v%i, N!b ihoa hIc kT th%Pt \0
gk0 Ng%$Cn X%n 1rng, Ng%$Cn 1h( AV%, `Jng 1h( anh, 1r?n 1r%ng
Ninh, 1i li:% bNi 4Ong thng !%$Fn gi,o viFn tr%ng hIc +h> th;ng _h% kE III
rgx guh, N!b `i hIc ) +h#0
gx0 `o @7% Dinh, Z[[ !i tp h" hc, N!b Xi,o 45c \0
g}0 `o @7% Dinh, ,L s/ l9 thuyAt h" hc, N!b Xi,o 45c \0
\g}
g0 `o @7% Dinh, ,c !i ton h" hc c1p aaa, N!b `Nng Nai
gu0 W0X0 _ovalo+, T). l9 hc c nh)n, N!b Xi,o 45c \u\0
g0 N00_%#"nco, D0D0 r"#in, Sb[[ !i tp h" hc, N!b ihoa hIc v kT
th%Pt0
g0 Xoki#, 4ogic hc, N!b Xi,o 45c \0
k0 <0N0 Aaacov, T duy cO hc sinh, N!b Xi,o 45c \u0
"^ LC
"h 6c 1 &% &n
<.<.<0 Z@N RI 1oZ `N@ Y-NX
<.<.<.1. c&c gnh dx/ sng yng
\i 1
^p s@d e .$ Nng ng ld _
n
@
gneg
\i <
^p s@d e _Bng 4.$ Nng ng ank"n
e _Bng 4.$ Nng ng !icloankan
e ih,c 4.$ Nng ng ank"n v !icloankan
e ih,c 4.$ Nng ng ankan v ankin r)& #ol bQng nha%h
e ih,c 4.$ Nng ng ankan v ankai"n r)& #ol bQng nha%h
e ih,c 4.$ Nng ng ankan v ar"n r)& #ol ankan gG+ k )& #ol ar"nh
\i 3
^p s@d e .$ Nng ng ld _
n
@
gnfg
\i !.
^p s@d e .$ Nng ng l ankin
\i '
^p s@d e .$ Nng ng l ankan^ W l _
g
@

^ R l _
x
@
\
\g
\i ,
^p s@d b0 _
k
@

v _
x
@

\i 3
^p s@d a0 .$ Nng ng l ankan
b0 _1Z1 d W l _
g
@

^ R l _
x
@
\
c0 1h% c t&i a x ank"n
\i z
^p s@d a0 .$ Nng ng l ankan
b0 _1Z1 d W l _
g
@

^ R l _
k
@

c0 _
g
@

d v _
k
@

d g
<.<.<.<. c&c gnh cSng thc %hXn ti cSng thc cOu tRo c&c hi>oc2c[on
;Rng 1. H7n h89 hi345%1%,5n 3:ng 3;ng "# $i#9
\i 1
^p s@ d a0_@
x
v _
g
@

^ _
k
@

^ _
x
@
\
^
b0_@
x
d } v _
g
@

d }
\i <
^p s@ d a0 _
k
@

v _
x
@

b0 @
g
d kx,\g ^ _
k
@

dk,} ^ _
x
@

dk},g
c0 4 \,uu
\i 3
^p s@d e _
k
@

d g} v _
x
@

du}0
\i !
`,+ )& d a0 _
k
@

v _
x
@

b0 @
g
kx,\g ^ _
k
@

k,} ^ _
x
@

k},g
\i '
^p s@ d e _

@
\
v _

@
\g
\i ,
^p s@ d e_
g
@
x
d } v _
k
@

d } ^ h
\
^ h
g
0
\i 3
\gu
^p s@d e _
k
@
x
^ _
g
@
x
^ _
k
@

0
\i z
^p s@d \0 _
g
@

v _
k
@

g0 a0 _
g
@

d k ^ _
k
@

d } ^ _
g
@
x
d g
b0 b \,ku
;Rng <. H7n h89 h1i hi345%1%,5n 3:ng 3;ng "h<ng "# $i#9
\i 1
^p s@d a0 _
}
@
\g
d ,ugg rg,xuh v _
u
@
\
d gg ruk,}kh
hoJc _

@
\x
d g,\}g ru,xh v _

@
\
d ,}ug rg,h
b0 Wd g,gei#"t$l+ro+an, Rd g,g,k,ket"tra#"t$lb%tan0
\i <
^p s@d a0 .$ Nng ng l ankan, D x,xl9t^
b0 Xd _
g
@

^ d _
x
@
\
\i 3
^p s@d e _@
x
v _
k
@

\i !
^p s@ d e _@
x
v _
k
@

hoJc _

@
g
\i '
^p s@ d e Wd _
}
@
\
v Rd _
\
@
g
\i ,
^p s@d a0 _@
x
v _
k
@

b0 # k,\}g0
\i 3
^p s@d a0 _
g
@
x
rk},xh v _
x
@

rx,g}h
b0 D k,\kl9t v ,ug
\i z
^p s@d e Wd _
g
@
g
v Rd _
x
@

\g
;Rng 3. S= '>ng ?@$ AB 'C "i-n $hD% nghi-? "hi E0% 3Fnh %<ng $hG%.
$hHnh 9hIn hi345%1%,5n
\i 1.
^p s@d a0 _@
x
_
k
@

\u,\ ^ _
g
@

_
g
@
x
g,u

@
g
_
x
@

g, ^ _
x
@
\
x,x

b0 _
x
@
\
\,xk0
\i <
^p s@d e _
x
@

\i 3
^p s@E e W
\
d _@
x
^ W
g
d _
g
@
x
^ W
k
d _
g
@
g
\i !.
^p s@d e _
g
@
g
\i '
^p s@ d e Xd Zro+e\ein ^ d R%te\ein^ d R%tege
in
\i ,
^p s@E e _
g
@

d xk,x ^ _
g
@
x
d g,g ^ _
k
@
x
d k,gk
\i3
^p s@E \0 Wd _

@
\x
r}h v Rd _

r}h
g0 Wnk"n hoJc Xicloankan, b ,g}g
\i z
09 ABd a0 _

^ b0 #
W
kg ^ #
R
u,}g0
;Rng !. Ji-n 6!/n 3 E0% 3Fnh %<ng $hG% 9h+n $= hi345%1%,5n
\i 1
^p s@ d e _@
x
d ux,u v _
g
@
x
d g},k hoJc _
g
@
g
v _
k
@

\i <
^p s@d a0 _
g
@

v _
k
@
^
b0 # gkg
\i 3
^p s@ d e _
k
@
x
d ,\}#ol v _
k
@

d ,\#ol
\g
\i !
09 AB d a0 _
g
@
x
rk},xh v _
x
@

rx,g}h
b0 D k,\kl9t v ,ug0
\i '
^p s@d e _@
x
, _
k
@

, _
k
@

hoJc _@
x
, _
k
@

, _
k
@
x

\i ,.
^p s@ d e # ,xg v Z ,uxat#
\i 3
^p s@d a0 _
g
@
g
d ,\rkk,kkh ^ _
k
@

d ,gr,uh ^ ! ,}}g ^ $
,kg0
hoJc _
g
@
x
d ,g r,uh ^ _
x
@

d ,\rkk,kkh ^ !
,}}g ^ $ ,kg
\i z
^p s@d a0 _

@
}
_@ _@
g
^


b0 D #l
"h 6c < 1i)m t>2 64% 11
rZh?n hirocacbon l+ \\ nng caoh
1hi giand x} +hKt
Lbn 1
CXu 1. Dit +h2ng trEnh @@ ca c,c +h6n ng th"o 4.$ bin h8a )a% $d
_
k
@

f@
g
Ni, t
o
f_l
g
a)kt
f@
g

@
f
g
_%, t
o
f@
g

f
g
f_%,t
o
R
\
R
g
R
k
_
g
_
k
R
x
_
x
@
CXu <. Zhn bi:t c,c chGt )a% bQng +h2ng +h,+ h8a hIcd N@
k
, _
g
@
g
, _
g
@
x
,
_
g
@

v @_l0
\k
CXu 3. _ho g,gx l9t rktch h~n h+ kh9 W gN# +ro+il"n v g hirocacbon k
ti+ nha% trong 4.$ Nng ng, #ch hb0 cn W '%a nc bro# 4 thG$ kh&i lng
bEnh tng thF# g,\ ga#0 `&t ch,$ kh9 tho,t ra khai bEnh nc bro# th% c k,gx g
@
g
0
a0 X,c (nh _1Z1 ca g hirocacbon v th- t9ch #~i kh90
b0 cn kh9 th% c b trFn vo g#l 4%ng 4(ch i@ g,<0 X,c (nh nNng
/ #ol ca c,c chGt trong 4%ng 4(ch )a% +h6n ng0 _oi th- t9ch 4%ng 4(ch kh;ng
tha$ >i0
rRit @ \, \, i k, _ \gh
Kiu %i.d CXu 1d \,u} i-#
CXu <d g,} i-#
CXu 3d },u} i-# rad x i-#^ bd \,u} i-#h
Lbn <
CXu 1. R> tKc v cn bQng c,c +h2ng trEnh @@ ca c,c +h6n ng )a%d
a0 W R f _ b0 R f 44WgN
k
N@
k
f
c0 f R f X 40 gR @
"0 @ f _ I g0 nrIh rIh
n
CXu <. 1,ch ri t=ng chGt ra khai h~n h+ gN# c,c chGt )a% $d _@
x
, _
g
@
x
,
_
g
@
g,
_
g
0
CXu 3. 1r/n },x l9t h~n h+ kh9 W gN# "tan, "til"n v +ro+"n vi @
g
4
trong #/t bEnh k9n c8 !Kc t,c Ni, n%ng n8ng0 Aa% khi +h6n ng !6$ ra hon ton th-
t9ch kh9 trong bEnh gi6# i k,kl9t0
<Jt kh,c &t ch,$ hon ton \x,k ga# h~n h+ W c?n k},g l9t
g
0
a0 19nh th- t9ch #~i kh9 trong },x l9t W0 Rit c,c th- t9ch kh9 o b ktc0
b0 N% chy bit W cha "tan v hai ank"n l Nng ng liFn ti+ nha% trong
4.$ Nng ng thE c8 l# c kh;ng Xi6i th9ch0
rRit @ \, \, _ \gh
\k\
\}
o
_

Z4, t
o

Kiu %i.d CXu 1d \,} i-#

CXu <d x, i-#
CXu 3d x,} i-# rad k i-#^ bd \,} i-#h
\kg