Hnh hc 9

Hunh Minh Khai

CHNG III
GC VI NG TRN
I. GC TM. S O CUNG
1. Gc tm
Gc c nh trng vi tm ng trn gl gc tm.
Nu 00 a 1800 th cung nm bn trong gc gl cung nh, cung nm bn ngoi gc gl
cung ln.
Nu a 1800 th mi cung l mt na ng trn.
Cung nm bn trong gc gl cung b chn. Gc bt chn na ng trn.
Ki hiu cung AB l AB .
2. S o cung
S o ca cung AB c k hiu l s AB .
S o ca cung nh bng s o ca gc tm chn cung .
S o ca cung ln bng hiu gia 3600 v s o ca cung nh (c chung 2 mt vi cung
ln).
S o ca na ng trn bng 1800 . Cung c ng trn c s o 3600 .
Cung khng c s o 00 (cung c 2 mt trng nhau).
3. So snh hai cung
Trong mt ng trn hay hai ng trn bng nhau:
Hai cung gl bng nhau nu chng c s o bng nhau.
Trong hai cung, cung no c s o ln hn gl cung ln hn.
4. nh l
Nu C l mt im nm trn cung AB th s AB = sAC + s CB .

Bi 1. Cho ng trn (O; R). V dy AB R 2 . Tnh s o ca hai cung AB.

S: 900;2700 .
Bi 2. Cho ng trn (O; R). V dy AB sao cho s o ca cung nh AB bng

1
s o ca cung
2

ln AB. Tnh din tch ca tam gic AOB.

S: S

R2 3
.
4

R 3
Bi 3. Cho hai ng trn ng tm (O; R) v O;
. Trn ng trn nh ly mt im M.

2
Tip tuyn ti M ca ng trn nh ct ng trn ln ti A v B. Tia OM ct ng trn
ln ti C.
a) Chng minh rng CA CB .
b) Tnh s o ca hai cung AB.
HD: b) 600;3000 .
Bi 4. Cho (O; 5cm) v im M sao cho OM = 10cm. V hai tip tuyn MA v MB. Tnh gc
tm do hai tia OA v OB to ra.
HD: 1200 .
Bi 5. Cho tam gic u ABC, v na ng trn ng knh BC ct AB ti D v AC ti E. So
snh cc cung BD, DE v EC.
Trang 20

Hnh hc 9

Hunh Minh Khai

HD: BD DE EC .
Bi 6. Cho hai ng trn ng tm (O; R) v (O; R) vi R > R. Qua im M ngoi (O; R), v
hai tip tuyn vi (O; R). Mt tip tuyn ct (O; R) ti A v B (A nm gia M v B); mt
tip tuyn ct (O; R) ti C v D (C nm gia D v M). Chng minh hai cung AB v CD bng
nhau.
HD:
Bi 7.
a)
HD:

II. LIN H GIA CUNG V DY

1. nh l 1
Vi hai cung nh trong mt ng trn hay trong hai ng trn bng nhau:
a) Hai cung bng nhau cng hai dy bng nhau.
b) Hai dy bng nhau cng hai cung bng nhau.
2. nh l 2
Vi hai cung nh trong mt ng trn hay trong hai ng trn bng nhau:
a) Cung ln hn cng dy ln hn.
b) Dy ln hn cng cung ln hn.
3. B sung
a) Trong mt ng trn, hai cung b chn gia hai dy song song th bng nhau.
b) Trong mt ng trn, ng knh i qua im chnh gia ca mt cung th i qua trung
im ca dy cng cung y.
Trong mt ng trn, ng knh i qua trung im ca mt dy (khng i qua tm) th i
qua im chnh gia ca cung b cng bi dy y.
c) Trong mt ng trn, ng knh i qua im chnh gia ca mt cung th vung gc vi
dy cng cung y v ngc li.
Bi 1. Cho tam gic ABC cn ti A ni tip trong ng trn (O). Bit A 500 , hy so snh cc
cung nh AB, AC v BC.
HD: B C A AC AB BC .
Bi 2. Cho hai ng trn bng nhau (O) v (O) ct nhau ti hai im A, B. V cc ng knh
AOE, AOF v BOC. ng thng AF ct ng trn (O) ti mt im th hai l D. Chng
minh rng cc cung nh AB, CD, CE bng nhau.
HD: Chng minh E, B, F thng hng; BC // AD.
Bi 3. Cho ng trn tm O ng knh AB. V hai dy AM v BN song song vi nhau sao cho
s BM 900 . V dy MD song song vi AB. Dy DN ct AB ti E. T E v mt ng
thng song song vi AM ct ng thng DM ti C. Chng minh rng:
a) AB DN
b) BC l tip tuyn ca ng trn (O).
HD:
Bi 4. Cho ng trn tm O ng knh AB. T A v B v hai dy cung AC v BD song song vi
nhau. Qua O v ng thng vung gc AC ti M v BD ti N. So snh hai cung AC v BD.
HD:
B 1 AnB
.
Bi 5. Cho ng trn (O) v dy AB chia ng trn thnh hai cung tha: Am
3
Trang 21

Hunh Minh Khai

Hnh hc 9

.
a) Tnh s o ca hai cung
AmB, AnB
b) Chng minh khong cch t tm O n dy AB l

AB
.
2

HD:
2CD
. Chng minh: AB < 2.CD.
Bi 6. Trn ng trn (O) v hai cung AB v CD tha: AB
HD:
Bi 7.
HD:

III. GC NI TIP
1. nh ngha
Gc ni tip l gc c nh nm trn ng trn v hai cnh cha hai dy cung ca ng
trn .
Cung nm bn trong gc gl cung b chn.
2. nh l
Trong mt ng trn, s o ca gc ni tip bng na s o ca cung b chn.
3. H qu
Trong mt ng trn:
a) Cc gc ni tip bng nhau chn cc cung bng nhau.
b) Cc gc ni tip cng chn mt cung hoc chn cc cung bng nhau th bng nhau.
c) Gc ni tip (nh hn hoc bng 900 ) c s o bng na s o ca gc tm cng chn
mt cung.
d) Gc ni tip chn na ng trn l gc vung.

Bi 1. Cho na ng trn (O) ng knh AB v dy AC cng cung AC c s o bng 600 .

a) So snh cc gc ca tam gic ABC.
b) Gi M, N ln lt l im chnh gia ca cc cung AC v BC. Hai dy AN v BM ct nhau
ti I. Chng minh rng tia CI l tia phn gic ca gc ACB.
HD: a) B 300 A 600 C 900
b) Chng minh cc tia AN, BM l cc tia phn gic ca cc gc A v B.
Bi 2. Cho tam gic ABC cn ti A ( A 900 ). V ng trn ng knh AB ct BC ti D, ct AC
ti E. Chng minh rng:
1
a) Tam gic DBE cn.
b) CBE BAC .
2

HD: a) DB DE DB DE b) CBE DAE .

Bi 3. Cho tam gic ABC (AB < AC) ni tip trong ng trn (O). V ng knh MN BC
(im M thuc cung BC khng cha A). Chng minh rng cc tia AM, AN ln lt l cc tia
phn gic trong v ngoi ti nh A ca tam gic ABC.
HD: MN BC MB MC .
Bi 4. Cho ng trn (O) v hai dy MA, MB vung gc vi nhau. Gi I, K ln lt l im
chnh gia ca cc cung nh MA v MB. Gi P l giao im ca AK v BI.
a) Chng minh rng ba im A, O, B thng hng.
b) Chng minh rng P l tm ng trn ni tip tam gic MAB.
c*) Gi s MA = 12 cm, MB = 16 cm, tnh bn knh ca ng trn ni tip tam gic MAB.
Trang 22

Hnh hc 9

Hunh Minh Khai

HD: a) AOB 1800

b) AK, BI l cc ng phn gic ca MAB
c) AB = 20 cm. Chng minh r p a r 4cm.
Bi 5. Cho ng trn (O) ng knh AB v mt im C di ng trn mt na ng trn . V
ng trn tm I tip xc vi ng trn (O) ti C v tip xc vi ng knh AB ti D,
ng trn ny ct CA v CB ln lt ti cc im th hai l M v N. Chng minh rng:
a) Ba im M, I, N thng hng.
b) ID MN.
c) ng thng CD i qua mt im c nh, t suy ra cch dng ng trn (I) ni trn.
HD: a) MCN 900 MN l ng knh.
b) Chng minh O, I, C thng hng; INC OBC MN // AB; ID AB.

c) Gi E l giao im ca ng thng CD vi (O) EA EB E c nh.

Bi 6. Cho tam gic ABC ni tip ng trn (O), hai ng cao BD v CE ct nhau ti H. V
ng knh AF.
a) T gic BFCH l hnh g?
b) Gi M l trung im ca BC. Chng minh rng ba im H, M, F thng hng.
1
c) Chng minh rng OM AH .
2

HD: a) Chng minh ABF ACF 900 CE // BF, BD // CF BFCH l hnh bnh hnh.
b) Dng tnh cht hai ng cho ca hnh bnh hnh.
c) Dng tnh cht ng trung bnh ca tam gic AHF.
Bi 7. Cho ng trn (O) ng knh AB, M l im chnh gia ca mt na ng trn, C l
im bt k trn na ng trn kia, CM ct AB ti D. V dy AE vung gc vi CM ti F.
a) Chng minh rng t gic ACEM l hnh thang cn.
b) V CH AB. Chng minh rng tia CM l tia phn gic ca gc HCO .
1
c) Chng minh rng CD AE .
2
HD: a) Chng minh FAC v FEM vung cn ti F AE = CM;
CAE AEM 450 AC // ME ACEM l hnh thang cn.
b) HCM OMC OCM
CD CH DH
1
1

1 CD MD CD CM AE .
MD MO DO
2
2

0
Bi 8. Cho tam gic ABC ni tip ng trn (O; R). Bit A a 90 . Tnh di BC.
HD: V ng knh BD. BDC BAC a . BC BD.sin D 2R sina .
c) HDC ODM

Bi 9. Cho ng trn (O) c hai bn knh OA v OB vung gc. Ly im C trn ng trn (O)

sdAC
4
sao cho
. Tnh cc gc ca tam gic ABC.

5
sdBC
HD:
Bi 10. Cho tam gic ABC cn ti A v c gc A bng 500 . Na ng trn ng knh AC ct AB
ti D v BC ti H. Tnh s o cc cung AD, DH v HC.
HD:
Bi 11. Cho ng trn (O) c ng knh AB vung gc dy cung CD ti E. Chng minh rng:
CD2 4AE.BE .
HD:
Bi 12.
a)
HD:
IV. GC TO BI TIA TIP TUYN V DY CUNG
Trang 23

Hunh Minh Khai

Hnh hc 9

1. nh l
S o ca gc to bi tip tuyn v dy cung bng na s o ca cung b chn.
2. H qu
Trong mt ng trn, gc to bi tia tip tuyn v dy cung v gc ni tip cng chn mt
cung th bng nhau.
3. nh l (b sung)
Nu gc BAx (vi nh A nm trn ng trn, mt cnh cha dy cung AB), c s o bng
na s o ca cung AB cng dy v cung ny nm bn trong gc th cnh Ax l mt tia
tip tuyn ca ng trn.
Bi 1. Cho na ng trn (O) ng knh AB. Trn tia i ca tia AB ly mt im M. V tip
tuyn MC vi na ng trn. Gi H l hnh chiu ca C trn AB.
a) Chng minh rng tia CA l tia phn gic ca gc MCH.
b) Gi s MA = a, MC = 2a. Tnh AB v CH theo a.
HD: a) ACH ACM B
6
b) Chng minh MA.MB MC 2 MB 4a , AB 3a . MC.OC = CH.OM CH a .
5
Bi 2. Cho tam gic ABC ngoi tip ng trn (O). Gi D, E, F ln lt l cc tip im ca
ng trn trn cc cnh AB, BC, CA. Gi M, N, P ln lt l cc giao im ca ng trn
(O) vi cc ti OA, OB, OC. Chng minh rng cc im M, N, P ln lt l tm ca ng
trn ni tip cc tam gic ADF, BDE v CEF.
HD: p dng tnh cht hai tip tuyn ct nhau.
Bi 3. Cho hai ng trn (O) v (O) ct nhau ti A v B. Mt ng thng tip xc vi ng
trn (O) ti C v tip xc vi ng trn (O) ti D. V ng trn (I) qua ba im A, C, D,
ct ng thng AB ti mt im th hai l E. Chng minh rng:
a) CAD CBD 1800 .
b) T gic BCED l hnh bnh hnh.
HD: a) Chng minh BAC BCD , BAD BDC CAD CBD BCD BDC CBD 1800
b) Chng minh BCD EDC ( BAC ) , ECD BDC ( BAD) BC // DE, BD // CE.
Bi 4. Trn mt cnh ca gc xMy ly im T, trn cnh kia ly hai im A, B sao cho

MT 2 MA.MB . Chng minh rng MT l tip tuyn ca ng trn ngoi tip tam gic
TAB.
1
HD: Chng minh MAT MTB ATM B sdAT
MT l tip tuyn.
2
Bi 5. Cho hai ng trn (O) v (O) ct nhau ti A v B. V dy BC ca ng trn (O) tip xc
vi ng trn (O). V dy BD ca ng trn (O) tip xc vi ng trn (O). Chng
minh rng:
a) AB2 AC.AD

b)

BC

BD

AC
.
AD

2
AB AC BC

BC AB . AC AC .
AD AB BD
BD
AD AB AD
Bi 6. Cho ng trn (O) v mt im M bn ngoi ng trn. Tia Mx quay quanh M, ct
ng trn ti A v B. Gi I l mt im thuc tia mx sao cho MI 2 MA.MB . Hi im I
di ng trn ng no?
HD: MT 2 MA.MB MI 2 MI = MT im I di ng trn ng trn (M, MT).
Bi 7. Cho ng trn (O) v ba im A, B, C trn (O). Dy cung CB ko di gp tip tuyn ti A

HD: a) ABC ADB pcm.b)

Trang 24

Hnh hc 9

Hunh Minh Khai

M. So snh cc gc: AMC, ABC

.
, ACB
HD:
Bi 8. Cho hai ng trn (O, R) v (O, R) (R > R) tip xc ngoi nhau ti A. Qua A k hai ct

tuyn BD v CE (B, C (O); D, E (O)). Chng minh: ABC

ADE .
HD:
Bi 9. Cho ng trn (O, R) c hai ng knh AB v CD vung gc. Gi I l im trn cung AC
sao cho khi v tip tuyn qua I v ct DC ko di ti M th IC = CM.
a) Tnh gc AOI.
b) Tnh di OM.
HD:
Bi 10.
a)
HD:

V. GC C NH BN TRONG NG TRN.
GC C NH BN NGOI NG TRN.
nh l 1
S o ca gc c nh bn trong ng trn bng na tng s o hai cung b chn.
nh l 2
S o ca gc c nh bn ngoi ng trn bng na hiu s o hai cung b chn.
Bi 1. Cho tam gic ABC ni tip trong ng trn (O). Trn cc cung nh AB v AC ln lt ly
cc im I v K sao cho AI AK . Dy IK ct cc cnh AB, AC ln lt ti D v E.
a) Chng minh rng ADK ACB .

b) Tam gic ABC phi c thm iu kin g th t gic DECB l hnh thang cn.

HD: a) ADK sdAK sdBI sd AB C

b) C B .
2
2
Bi 2. Cho ng trn (O) v mt dy AB. V ng knh CD vung gc vi AB (D thuc cung
nh AB). Trn cung nh BC ly mt im N. Cc ng thng CN v DN ln lt ct
ng thng AB ti E v F. Tip tuyn ca ng trn (O) ti N ct ng thng AB ti I.
Chng minh rng:
AE AF
a) Cc tam gic INE v INF l cc tam gic cn.
b) AI
.
2
1
E
HD: a) INE sdCN
b) AI AE IE, AI AF IF pcm.
2
Bi 3. Cho tam gic ABC ni tip ng trn (O). Cc tia phn gic ca gc B v gc C ct nhau
ti I v ct ng trn (O) ln lt ti D v E. Dy DE ct cc cnh AB v AC ln lt ti M
v N. Chng minh rng:
a) Tam gic AMN l tam gic cn.
b) Cc tam gic EAI v DAI l nhng tam gic cn.
c) T gic AMIN l hnh thoi.
HD: a) DA DC,EA EB,FB FC AMN ANM
b) DAI DIA DA = DI
c) Chng minh NI // AM, MI // AN, AM = AN pcm.
Trang 25

Hunh Minh Khai

Hnh hc 9

Bi 4. T mt im M bn ngoi ng trn (O), ta v hai tip tuyn MB, MC. V ng knh

BD. Hai ng thng CD v MB ct nhau ti A. Chng minh rng M l trung im ca AB.

HD: A sd CD MAC MA = MC = MB.

2
Bi 5. T mt im A bn ngoi ng trn (O), ta v hai ct tuyn ABC v ADE (B nm gia A
400 . Chng minh CD BE.
v C; D nm gia A v E). Cho bit A 500 , sdBD

1400 . Gi H = CD BE CHE sdCE sdBD 900 .

HD: A sdCE sdBD sdCE
2
2
Bi 6. Cho 4 im A, B, C v D theo th t trn ng trn (O) sao cho s o cc cung nh sau:
400 , sdCD
1200 . Gi I l giao im ca AC v BD. M l giao im ca DA v
sdAB
CB ko di. Tnh cc gc CID v AMB.
HD:
Bi 7. Cho ng trn (O). T mt im M ngoi (O), ta v cc ct tuyn MAC v MBD sao cho
CMD 400 . Gi E l giao im ca AD v BC. Bit gc AEB 700 , tnh s o cc cung
AB v CD.
HD:
Bi 8. Cho ng trn (O) v mt im M ngoi (O). V tip tuyn MA v ct tuyn MBC i
qua O (B nm gia M v C). ng trn ng knh MB ct MA ti E. Chng minh:
sdBm
A sdBkE

vi
sdAnC
AnC ,
BmA v
BkE l cc cung trong gc AMC.
HD:
Bi 9.
a)
HD:

VI. CUNG CHA GC

1. Qu tch cung cha gc
Vi on thng AB v gc ( 00 a 1800 ) cho trc th qu tch cc im M tho mn
AMB a l hai cung cha gc dng trn on AB.
Ch :
Hai cung cha gc ni trn l hai cung trn i xng nhau qua AB.
Hai im A, B c coi l thuc qu tch.
c bit: Qu tch cc im M nhn on thng AB cho trc di mt gc vung l ng
trn ng knh AB.
2. Cch v cung cha gc
V ng trung trc d ca on thng AB.
V tia Ax to vi AB mt gc .
V ng thng Ay vung gc vi Ax. Gi O l giao im ca Ay vi d.
V cung AmB, tm O, bn knh OA sao cho cung ny nm na mt phng b AB khng
cha tia Ax.

AmB c v nh trn l mt cung cha gc .

3. Cch gii bi ton qu tch
Mun chng minh qu tch (tp hp) cc im M tho mn tnh cht T l mt hnh H no ,
ta phi chng minh hai phn:
Phn thun: Mi im c tnh cht T u thuc hnh H.
Trang 26

Hnh hc 9

Hunh Minh Khai

Phn o: Mi im thuc hnh H u c tnh cht T.

Kt lun: Qu tch cc im M c tnh cht T l hnh H.
Bi 1. Cho na ng trn (O; R) ng knh AB. V dy MN = R (im M trn cung AN ). Hai
dy AN v BM ct nhau ti I. Hi khi dy MN di ng th im I di ng trn ng no?
HD: Chng minh MON u MON 600 AIB 1200 I nm trn cung cha gc 1200
dng trn on AB.
Bi 2. Cho na ng trn ng knh AB v mt dy AC quay quanh A. Trn na mt phng b
AC khng cha B ta v hnh vung ACDE. Hi:
a) im D di ng trn ng no?
b) im E di ng trn ng no?
HD: a) ADB ADC 450 D di ng trn cung cha gc 450 dng trn on AB (nm
trn na mt phng b AB c cha C).
b) V Ax AB. DE ct Ax ti F EAF = CAB AF = AB AF c nh. AEF 900
E nm trn ng trn ng knh AF.
Bi 3. Cho hnh vung ABCD. Trn cnh BC ly im E, trn tia i ca tia CD ly im F sao
cho CE = CF. Gi M l giao im ca hai ng thng DE v BF. Tm qu tch ca im M
khi E di ng trn cnh BC.
HD: Phn thun: CBF = CDE BMD BME 900 M nm trn ng trn ng
knh BD. Mt khc E C th M C, E B th M B M thuc cung nh BC.
Phn o: DM ct BC ti E, BM ct DC ti F. CBF = CDE CE = CF.
Kt lun: Qu tch ca im M l cung nh BC ca ng trn ng knh BD.
Bi 4. Cho tam gic ABC vung ti A. V hai na ng trn ng knh AB v AC ra pha ngoi
tam gic. Qua A v ct tuyn MAN (M thuc na ng trn ng knh AB, N thuc na
ng trn ng knh AC).
a) T gic BMNC l hnh g?
b) Tm qu tch trung im I ca MN khi ct tuyn MAN quay quanh A.
HD: a) BMNC l hnh thang vung
b) Gi K l trung im ca BC. Qu tch im I l cung DAE ca ng trn ng knh AK.
Bi 5. Cho na ng trn ng knh AB. Gi M l im chnh gia ca cung AB. Trn cung AM
ly im N. Trn cc tia AM, AN v BN ln lt ly cc im C, D, E sao cho MC = MA,
ND = NB, NE = NA. Chng minh rng nm im A, B, C, D, E cng thuc mt ng trn.
HD: ACB ADB AEB 450 C, D, E nm trn cung cha gc 450 dng trn on AB.
Bi 6. Cho tam gic ABC vung ti A, ng phn gic BF. T mt im I nm gia B v F, v
mt ng thng song song vi AC ct AB v BC ln lt ti M v N. V ng trn ngoi
tip tam gic BIN ct ng thng AI ti mt im th hai l D. Hai ng thng DN v BF
ct nhau ti E.
a) Chng minh rng bn im A, B, D, E cng nm trn mt ng trn.
b) Chng minh rng nm im A, B, C, D, E cng nm trn mt ng trn. T suy ra BE
CE.
HD: a) ABE ADE B, D thuc cung cha gc dng trn on AE A, B, D, E (P).
b) ACB ADB A, B, C, D (P). (P) v (P) c 3 im chung A, B, D (P) (P)

BEC BAC 900 .

Bi 7. Cho ng trn (O) ng knh AB, im C di ng trn (O). Gi M l giao im ba ng
phn gic trong ca tam gic ABC. im M di ng trn ng no?
HD:
Bi 8. Dng tam gic ABC bit BC = 3cm, A 500 , AB = 3,5cm.
HD: Bi ton c hai nghim hnh.
Bi 9. Dng tam gic ABC bit BC = 4cm, ng cao BD = 3cm v ng cao CE = 3,5cm.
Trang 27

Hunh Minh Khai

Hnh hc 9

HD:
Bi 10.
HD:

VII. T GIC NI TIP

1. nh ngha
Mt t gic c bn nh nm trn mt ng trn gl t gic ni tip ng trn.
2. nh l
Trong mt t gic ni tip, tng s o hai gc i din bng 1800 .

Nu mt t gic c tng s o hai gc i din bng 1800 th t gic ni tip c ng

trn.
3. Mt s du hiu nhn bit t gic ni tip
T gic c bn nh nm trn mt ng trn l t gic ni tip ng trn.
T gic c tng s o hai gc i din bng 1800 th t gic ni tip c ng trn.
T gic ABCD c hai nh C v D sao cho ACB ADB th t gic ABCD ni tip c.
Ch : Trong cc t gic hc th hnh ch nht, hnh vung, hnh thang cn ni tip c ng
trn.

Bi 1. Cho tam gic ABC cn ti A ni tip ng trn (O) v A a (00 a 900) . Gi M l mt

im tu trn cung nh AC. V tia Bx AM, ct tia CM ti D.
a) Tnh s o gc AMD .
b) Chng minh rng MD = MB.
a
HD: a) AMD 900
b) MBD cn MD = MB.
2
Bi 2. Cho tam gic ABC khng c gc t. Cc ng cao AH v ng trung tuyn AM khng
trng nhau. Gi N l trung im ca AB. Cho bit BAH CAM .
a) Chng minh t gic AMHN ni tip.
b) Tnh s o ca gc BAC .
HD: a) AHN AMN AMHN ni tip
b) BAC ANM 900 .
Bi 3. Cho tam gic ABC vung ti A. im E di ng trn cnh AB. Qua B v mt ng thng
vung gc vi tia CE ti D v ct tia CA ti H. Chng minh rng:
a) T gic ADBC ni tip.
b) Gc ADH c s o khng i khi E di ng trn cnh AB.
c) Khi E di ng trn cnh AB th BA.BE CD.CE khng i.
HD: a) BAC BDC 900
b) ADH ACB

c) V EK BC. KBE ABC BE.BA = BK.BC; KCE DCB CE.CD = CK.CB.

Bi 4. Cho na ng trn ng knh AB v dy AC. T mt im D trn AC, v DE AB. Hai
ng thng DE v BC ct nhau ti F. Chng minh rng:
a) T gic BCDE ni tip.
b) AFE ACE .
HD: a) DCB DEB 1800
b) AECF ni tip AFE ACE .
Bi 5. Cho na ng trn ng knh AB. Ly hai im C v D trn na ng trn sao cho
AC CD DB . Cc tip tuyn v t B v C ca na ng trn ct nhau ti I. Hai tia AC
Trang 28

Hnh hc 9

Hunh Minh Khai

v BD ct nhau ti K. Chng minh rng:

a) Cc tam gic KAB v IBC l nhng tam gic u.
b) T gic KIBC ni tip.
HD: a) Chng minh mi tam gic c hai gc 600
b) BKC BIC 600 .
Bi 6. Cho na ng trn (O) ng knh AB v tia tip tuyn Bx ca na ng trn. Trn tia
Bx ly hai im C v D (C nm gia B v D). Cc tia AC v BD ln lt ct ng trn ti
E v F. Hai dy AE v BF ct nhau ti M. Hai tia AF v BE ct nhau ti N. Chng minh
rng:
a) T gic FNEM ni tip.
b) T gic CDFE ni tip.
HD: a) MEN MFN 900
b) D CEF 1800 .
Bi 7. Cho tam gic ABC. Hai ng cao BE v CF ct nhau ti H. Gi D l im i xng ca H
qua trung im M ca BC.
a) Chng minh rng t gic ABDC ni tip c ng trn. Xc nh tm O ca ng trn
.
b) ng thng DH ct ng trn (O) ti im th hai l I. Chng minh rng nm im A, I,
F, H, E cng nm trn mt ng trn.
HD: a) BHCD l hnh bnh hnh ACD ABD 900 . O l trung im ca AD.
b) AIH AFH AEH 900 .
Bi 8. Cho tam gic ABC. Dng ra ngoi tam gic cc tam gic u BCD, ACE v ABF. Chng
minh rng:
a) Ba ng trn ngoi tip ba tam gic u ni trn cng i qua mt im.
b) Ba ng thng AD, BE, CF cng i qua mt im.
c) Ba on thng AD, BE, CF bng nhau.
HD: a) Gi O l giao im th hai ca hai ng trn (ABF) v (ACE)
AOB AOC BOC 1200 BODC ni tip ng trn (BCD) cng i qua O.
b) AOB BOD 1800 A, O, D thng hng. Tng t B, O, E thng hng; C, O, F thng

hng Ba ng thng AD, BE, CF ng qui.

c) ABD = FBC AD = CF; ACF = AEB CF = BE.
Bi 9. Cho t gic ABCD ni tip ng trn (O), hai ng cho AC v BD ct nhau ti I. V
ng trn ngoi tip tam gic ABI. Tip tuyn ca ng trn ny ti I ct AD v BC ln
lt ti M v N. Chng minh rng:
a) MN // CD.
b) T gic ABNM ni tip.

HD: a) BIN BDC MN // CD

b) BAM BNM 1800 .
Bi 10. Cho gc nhn xOy. Trn tia Ox ly hai im A v B sao cho OA = 2cm, OB = 6cm. Trn tia
Oy ly hai im C v D sao cho OC = 3cm, OD = 4cm. Ni BD v AC. Chng minh t gic
ABCD ni tip.
HD:
Bi 11. Cho ng trn (O) v mt im A trn ng trn (O). T mt im M trn tip tuyn ti
A, v ct tuyn MBC. Gi I l trung im BC. Chng minh t gic AMIO ni tip.
HD:
Bi 12.
a)
HD:

VIII. NG TRN NGOI TIP. NG TRN NI TIP

1. nh ngha
a) ng trn i qua tt c cc nh ca mt a gic gl ng trn ngoi tip a gic v a
Trang 29

Hunh Minh Khai

Hnh hc 9

gic gl a gic ni tip ng trn.

b) ng trn tip xc vi tt c cc cnh ca mt a gic gl ng trn ni tip a gic v
a gic gl a gic ngoi tip ng trn.
2. nh l
Bt k a gic u no cng c mt v ch mt ng trn ngoi tip, c mt v ch mt ng
trn ni tip.
Tm ca hai ng trn ny trng nhau v gl tm ca a gic u.
Tm ny l giao im hai ng trung trc ca hai cnh hoc l hai ng phn gic ca hai
gc.
Ch :
Bn knh ng trn ngoi tip a gic l khong cch t tm n nh.
Bn knh ng trn ni tip a gic l khong cch t tm O n 1 cnh.
Cho n_ gic u cnh a. Khi :
Chu vi ca a gic: 2p na
(p l na chu vi).
(n 2).1800
Mi gc nh ca a gic c s o bng
.
n
3600
.
n
a
R
1800
.
1800 a 2R.sin
2sin
n
n
a
r
1800
.
1800 a 2r.tan
2tan
n
n

Mi gc tm ca a gic c s o bng
Bn knh ng trn ngoi tip:

Bn knh ng trn ni tip:

Lin h gia bn knh ng trn ngoi tip v ni tip: R2 r 2

Din tch a gic u:

a2
.
4

1
nar .
2

Bi 1. Mt ng trn c bn knh R 3cm. Tnh din tch hnh vung ni tip ng trn .
HD: a R 2 3 2(cm) S 18cm2 .

Bi 2. Mt a gic u ni tip ng trn O;2cm . Bit di mi cnh ca n l 2 3cm. Tnh

din tch ca a gic u .
a
R
HD:
1800 n 3 S 3 3(cm2) .
2sin
n
Bi 3. Cho lc gic u ABCDEF, di mi cnh l a. Cc ng thng AB v CD ct nhau ti
M, ct ng thng EF theo th t ti N v P.
a) Chng minh MNP l tam gic u.
b) Tnh bn knh ng trn ngoi tip MNP.
HD: a) MNP c 3 gc bng 600 MNP l tam gic u cnh 3a
b) R a 3 .
Bi 4. Cho ng gic u ABCDE cnh a. Hai ng cho AC v AD ct BE ln lt ti M v N.
a) Tnh t s gia cc bn knh ca ng trn ni tip v ng trn ngoi tip ng gic .
b) Chng minh rng cc tam gic AMN v CMB l cc tam gic cn.
c) Chng minh rng AC.BM a2 .

Trang 30

Hnh hc 9

Hunh Minh Khai

HD: a) R

a
:
0,8
.
180
1800
2tan
2sin

5
5

b) V ng trn ngoi tip ng gic u AB BC CD DE EA . Dng cc nh l v

gc trong ng trn, chng minh mi tam gic c hai gc bng nhau.
AB BM

c) ABM ACB
.
AC BC
Bi 5. Cho ng trn (O; R). T mt im A trn ng trn (O) v cc cung AB, AC sao cho
300 , sdAC
900 (im A nm trn cung BC nh). Tnh cc cnh v din tch ca
sdAB
tam gic ABC.
a

HD: BC R 3 , AC R 2 , AB 2R sin150 , S R2

6
sin150 .
2

Bi 6.
a)
HD:

IX. DI NG TRN, CUNG TRN

1. Cng thc tnh di ng trn (chu vi ng trn)
di C ca mt ng trn bn knh R c tnh theo cng thc:
C 2 R
hoc C d
( d 2R )
2. Cng thc tnh di cung trn
Trn ng trn bn knh R, di l ca mt cung n0 c tnh theo cng thc:
Rn
l
.
180
Bi 1. Cho 3,14 . Hy in vo cc bng sau:
Bn knh R
5

ng knh d

di C

Din tch S

6
94,2
28,26
HD:
Bi 2. Cho ng trn (O) bn knh OA. T trung im M ca OA v dy BC OA. Bit di
ng trn (O) l 4 (cm) . Tnh:
a) Bn knh ng trn (O).
b) di hai cung BC ca ng trn.
HD:
Bi 3. Tam gic ABC c AB = AC = 3cm, A 1200 . Tnh di ng trn ngoi tip ABC.
HD:
Bi 4. Mt tam gic u v mt hnh vung c cng chu vi l 72cm. Hi di ng trn ngoi
tip hnh no ln hn? Ln hn bao nhiu?
HD:
Trang 31

Hunh Minh Khai

Hnh hc 9

Bi 5. Cho hai ng trn (O; R) v (O; R) tip xc ngoi vi nhau ti A. Mt ng thng qua A
1
ct ng trn (O) ti B, ct ng trn (O) ti C. Chng minh rng nu R R th
2
di ca cung AC bng na di ca cung AB (ch xt cc cung nh AC, AB).
HD:
Bi 6. Cho ng trn ng knh BC 2R . Trn ng trn ly mt im A sao cho AB R 3 .
Gi P1, P2, P3 l chu vi cc ng trn c ng knh ln lt l CA, AB, BC. Chng minh
rng:
P12 P22 P32
.

1
3
4
HD:
Bi 7. Cho t gic ABCD ngoi tip ng trn (O). V ra pha ngoi t gic ny bn na ng
trn c ng knh ln lt l bn cnh ca t gic. Chng minh rng tng di ca hai
na ng trn c ng knh l hai cnh i din bng tng di hai na ng trn kia.
HD:
Bi 8. Cho na ng trn (O; 10cm) c ng knh AB. V hai na ng trn ng knh OA
v OB trong na ng trn (O; 10cm). Tnh din tch ca phn nm gia ba ng trn.
HD:
Bi 9. Cho na ng trn (O) ng knh BC. Ly mt im A trn (O) sao cho AB < AC. V hai
na ng trn ng knh AB v AC pha ngoi tam gic ABC. Chng minh din tch
tam gic ABC bng tng hai din tch ca hai hnh trng khuyt pha ngoi (O).
HD:
Bi 10.
a)
HD:

X. DIN TCH HNH TRN, HNH QUT TRN

1. Cng thc tnh din tch hnh trn
Din tch S ca mt hnh trn bn knh R c tnh theo cng thc: S R2
2. Cng thc tnh din tch hnh qut trn
Din tch hnh qut trn bn knh R, cung n0 c tnh theo cng thc:
S

R2n
360

hay

lR
2

(l l di cung n0 ca hnh qut trn).

Bi 1. Mt hnh vung v mt hnh trn c cng chu vi. Hi hnh no c din tch ln hn.
4
HD: Gi chu vi mi hnh l 4a Shv a2, Sht a2 Sht Shv .

Bi 2. Chng minh rng din tch hnh trn ngoi tip hnh vung bng hai ln din tch hnh trn
ni tip hnh vung .
HD: Gi di cnh hnh vung l a Sngoai tiep
Trang 32

a2
a2
.
;S

2 noitiep
4

Hnh hc 9

Hunh Minh Khai

Bi 3. Tnh din tch hnh vnh khn to thnh bi ng trn ni tip v ng trn ngoi tip
tam gic u cnh 6cm.
a
a
Rngoai tiep
2 3 Rnoitiep
3
0
HD:
,
S 9 (cm2) .
180
1800
2sin
2tan
3
3
Bi 4. Mt tam gic u cnh a ni tip trong ng trn (O). Tnh din tch hnh vin phn to
thnh bi mt cnh ca tam gic v mt cung nh cng cnh .

a2 a2 3
.

9
12
Bi 5. Tam gic ABC vung ti A, ng cao AH = 2cm. Trn cng mt na mt phng b BC c
cha A ta v ba na ng trn c ng knh ln lt l BH, CH v BC. Tnh din tch
min gii hn bi ba na ng trn .
HD: t HB 2R, HC 2r AH 2 HB.HC 4Rr Rr 1 S Rr (cm2) .
Bi 6.
a)
HD:
HD: S

BI TP N CHNG III
Bi 1. Cho na ng trn (O; R) ng knh AB. T A v B v cc tip tuyn Ax v By vi na
Trang 33

Hunh Minh Khai

Hnh hc 9

ng trn. Mt gc vung quay quanh O, hai cnh ca gc ct Ax v By ln lt ti C v

D. Hai ng thng OD v Ax ct nhau ti E. Chng minh rng:
a) AC.BD R2 .
b) Tam gic CDE l tam gic cn.
c) CD l tip tuyn ca na ng trn (O).
HD: a) AOC BDO AC.BD OAOB
. R2 .
b) CDE c CO va l ng cao, va l trung tuyn.
c) V OF CD FOD = AOE OF = OA = R CD l tip tuyn ca (O).
Bi 2. Cho ng trn (O; R) ng knh AB, tia tip tuyn Ax. Trn tia Ax ly im M sao cho
AM R 3 . V tip tuyn MC (C l tip im). ng thng vung gc vi AB ti O ct
tia BC ti D.
a) Chng minh rng BD // OM.
b) Xc nh dng ca cc t gic OBDM v AODM.
c) Gi E l giao im ca AD vi OM, F l giao im ca MC vi OD. Chng minh rng EF l
tip tuyn ca ng trn (O).
HD: a) AOM B BD // OM.
b) OBDM l hnh bnh hnh, AODM l hnh ch nht.
c) OE = R, FE OE EF l tip tuyn ca (O).
Bi 3. Cho hai ng trn (O) v (O) ct nhau ti A v B. V cc ng knh AOC v AOD.
ng thng AC ct ng trn (O) ti E. ng thng AD ct ng trn (O) ti F.
Chng minh rng:
a) Ba im C, B, D thng hng.
b) T gic CDEF ni tip.
c) A l tm ng trn ni tip (hoc bng tip) ca tam gic BEF.
HD: a) ABC ABD 900 .
b) CED CFD 900 .
c) Chng minh FA l tia phn gic trong (hoc ngoi) ca gc F, EA l tia phn gic trong
(hoc ngoi) ca gc E ca BEF A l tm ng trn ni tip (hoc bng tip) ca tam
gic BEF.
Bi 4. T mt im A ngoi ng trn (O) v tip tuyn AT v ct tuyn ABC vi ng trn
(B nm gia A v C). Gi H l hnh chiu ca T trn OA. Chng minh rng:
a) AT 2 AB.AC
b) AB.AC AH .AO
c) T gic OHBC ni tip.
HD: a) ATB ACT AT 2 AB.AC .
b) AB.AC AH .AO AT 2 .
c) AOC ABH ACO AHB ACO BHO 1800 OHBC ni tip.

Bi 5. Cho tam gic ABC ni tip ng trn (O) (AB < AC). V dy AD // BC. Tip tuyn ti A
v B ca ng trn ct nhau ti E. Gi I l giao im ca AC v BD. Chng minh rng:

a) AIB AOB .
b) Nm im E, A, I, O, B cng nm trn mt ng trn.
c) IO IE.
AOB . b) ABOI, AOBE ni tip.
HD: a) AIB sdAB
c) EIO EAO 900 IO
IE
Bi 6. Cho hnh vung ABCD. Trn hai cnh CB v CD ln lt ly hai im di ng M v N sao
cho CM = CN. T C v ng thng vung gc vi BN, ct BN ti E v AD ti F.
a) Chng minh t gic FMCD l hnh ch nht.
b) Chng minh nam im A, B, M, E, F cng nm trn mt ng trn. Xc nh tm O ca
ng trn .
c) ng trn (O) ct AC ti mt im th hai l I. Chng minh tam gic IBF vung cn.
d) Tip tuyn ti B ca ng trn (O) ct ng thng FI ti K. Chng minh ba im K, C, D
thng hng.
HD: a) FDC = NCB FD = CN = CM
Trang 34

Hnh hc 9

Hunh Minh Khai

b) A, B, M, E, F nm trn ng trn ng knh BF. O l trung im ca BF.

c) IF IB IF = IB d) IBKC ni tip BCK BIK 900 BCK BCD 1800 .
Bi 7. Cho ng trn (O). V hai dy AC v BD bng nhau v vung gc vi nhau ti I (im B
nm trn cung nh AC). Chng minh rng:
a) T gic ABCD l hnh thang cn.
b) Tng din tch hai hnh qut trn AOB v COD bng tng din tch hai hnh qut trn AOD
v BOC (cc hnh qut trn ng vi cc cung nh).
HD: a) BDC ABD AB // CD

R2
R2

,
sAB sCD Squat AOD Squat BOC
sAD sBC
360
360
Bi 8. Cho na ng trn ng knh BC = 10cm v dy BA = 8cm. V ra pha ngoi ca tam
gic ABC cc na ng trn ng knh AB v AC.
a) Tnh din tch tam gic ABC.
b) Tnh tng din tch hai hnh vin phn.
c) Tnh tng din tch hai hnh trng khuyt.
25
HD: a) SABC 24(cm2)
b) Svp 24(cm2)
c) Stk 24(cm2) .
2
Bi 9. Cho tam gic ABC ni tip ng trn (O). Bit BC = 2cm, A 450 .
a) Tnh din tch hnh trn (O).
b) Tnh din tch hnh vin phn gii hn bi dy BC v cung nh BC.
c) Xc nh v tr ca im A din tch tam gic ABC l ln nht. Tnh din tch ln nht .
2
(cm2)
HD: a) R OB 2 S 2 (cm2) b) Svp
2
c) SABC ln nht A l im chnh gia cung ln BC. Khi SABC 2 1(cm2) .
Bi 10. Cho tam gic ABC nhn. ng trn ng knh BC ct AB N v ct AC M. Gi H l
giao im ca BM v CN.
a) Tnh s o cc gc BMC v BNC.
b) Chng minh AH vung gc BC.
c) Chng minh tip tuyn ti N i qua trung im AH.
HD:
Bi 11. Cho ng trn tm O, ng knh AB = 2R v im M trn ng trn sao cho gc
MAB 900 . K dy MN vung gc vi AB ti H.
a) Chng minh AM v AN l cc tip tuyn ca ng trn (B; BM).
b) Chng minh MN 2 4AH .HB .
c) Chng minh tam gic BMN l tam gic u v im O l trng tm ca n.
d) Tia MO ct ng trn (O) ti E, tia MB ct (B) ti F.Chng minh ba im N, E, F thng
hng.
HD:
Bi 12. Cho ng trn (O; R) v im A cch O mt khong bng 2R, k tip tuyn AB ti ng
trn (B l tip im).
a) Tnh s o cc gc ca tam gic OAB.
b) Gi C l im i xng vi B qua OA. Chng minh im C nm trn ng trn O v AC
l tip tuyn ca ng trn (O).
c) AO ct ng trn (O) ti G. Chng minh G l trng tm tam gic ABC.
HD:
Bi 13. T mt im A ngoi ng trn (O; R), k hai tip tuyn AB, AC (vi B v C l hai tip
im). Gi H l giao im ca OA v BC.
a) Chng minh OA BC v tnh tch OH.OA theo R.
b) K ng knh BD ca ng trn (O). Chng minh CD//OA.
c) Gi E l hnh chiu ca C trn BD, K l giao im ca AD v CE. Chng minh K l trung
b) Squat AOB SquatCOD

Trang 35

Hunh Minh Khai

Hnh hc 9

im CE.
HD:
Bi 14. T mt im A ngoi ng trn (O; R), k hai tip tuyn AB, AC (vi B v C l cc tip
im). K BE AC v CF AB (E AC, F AB ), BE v CF ct nhau ti H.
a) Chng minh t gic BOCH l hnh thoi.
b) Chng minh ba im A, H, O thng hng.
c) Xc nh v tr im A H nm trn ng trn (O).
HD:
Bi 15. Cho ng trn (O; 3cm) v mt im A c OA = 6 cm. K cc tip tuyn AB v AC vi
ng trn (B, C l cc tip im). Gi H l giao im ca OA v BC.
a) Tnh di OH.
b) Qua im M bt k thuc cung nh BC, k tip tuyn vi ng trn, ct AB v AC theo th
t ti E v F. Tnh chu vi tam gic ADE.
c) Tnh s o gc DOE.
HD:
Bi 16. Cho na ng trn tm O ng knh AB. Gi Ax, By l cc tia vung gc vi AB (Ax,
By v na ng trn thuc cng mt na mt phng b AB). Qua im M bt k thuc tia
Ax, k tip tuyn vi na ng trn, ct By N.
a) Tnh s o gc MON.
b) Chng minh MN = AM + BN.
c) Tnh tch AM.BN theo R.
HD:
Bi 17.
a)
HD:

Trang 36