LI CAM OAN

Ti xin cam oan y l cng trnh nghin cu ca ring ti. Cc

kt qu trong Lun n l trung thc v cha tng cng b trong bt
k mt cng trnh no.



Tc gi lun n



Nguyn Minh Hi
L L i i c c m m n n

u tin, ti chn thnh cm n B Gio dc & o to, Trng i Hc Kinh t
Quc dn v Vin o to Sau i hc to iu kin cho ti c hc tp, lm nghin
cu sinh v quan tm ng vin ti trong qu trnh hc tp, nghin cu.
Ti xin by t li cm n chn thnh v s knh trng i vi GS.TS. Nguyn Khc
Minh v PGS.TS. Ng Vn Th, cc Thy nhn ti lm nghin cu sinh v hng dn
trong sut qu trnh thc hin bn Lun n ny. Cc Thy tn tnh ch bo c v lnh vc
khoa hc cng nh trong cuc sng. Ti hc c rt nhiu t nhng iu ch dn,
nhng bui tho lun v t nhn cch ca cc Thy. Ti cm phc nhng hiu bit su sc
v chuyn mn, nhng kh nng cng nh s tn tnh ca cc Thy. Nhng kin thc m ti
nhn c t cc Thy khng ch l bn Lun n m trn ht l cch nhn nhn, nh gi
cng nh phng thc gii quyt vn mt cch ton din trong khoa hc v s tri
nghim ca cuc sng.
Ti xin trn trng cm n cc Thy, C trong khoa Ton Kinh T, Vin o to Sau
i hc, Trng H Kinh t Quc dn ng vin, gip ti rt nhiu trong sut qu
trnh thc hin cc thc nghim cng nh tho lun, gii thch kt qu thc nghim, ng
thi c nhng ng gp gi m qu bu trong qu trnh ti hon thin Lun n.
Ti xin trn trng cm n Vin o to Sau i hc v s ng h to ln v nhng li
khuyn b ch trong sut thi gian ti lm nghin cu sinh.
V cui cng, xin trn thnh cm n Ban Gim hiu Trng i hc Quang Trung
v Ban Ch nhim Khoa K thut v Cng ngh, cng nh bn b ng nghip ng h
v to mi iu kin thun li gip ti hon thnh Lun n.
H Ni, thng 4 nm 2014
Tc gi Lun n


Nguyn Minh Hi
MC LC

LI CAM OAN
LI CM N
MC LC
DANH MC CC CH VIT TT
DANH MC CC HNH
DANH MC CC BNG
PHN M U........................................................................................................1
Chng 1: TNG QUAN V M HNH HI QUY CHUYN TIP TRN
TRONG PHN TCH KINH T V M...............................................................6
1.1. C s l thuyt m hnh hi quy chuyn tip trn......................................6
1.1.1. M hnh hi quy chuyn tip trn (STR) .................................................7
1.1.2. Trng hp hm chuyn tip trn l hm logistic tng qut (LSTR) ......8
1.1.3. Trng hp hm chuyn tip trn l hm m (ESTR)............................11
1.1.4. M hnh t hi quy chuyn tip trn (STAR) .........................................13
1.1.5. M hnh t hi quy chuyn tip trn logistic (LSTAR) ..........................13
1.1.6. M hnh t hi quy chuyn tip trn m (ESTAR).................................16
1.2. Quy trnh m hnh ha LSTR.....................................................................18
1.2.1. Thit lp m hnh.....................................................................................18
1.2.2. c lng cc tham s ca m hnh LSTR ...........................................22
1.2.3. Kim nh thu hp m hnh .....................................................................22
1.2.4. nh gi cht lng m hnh bng cc kim nh ..................................23
1.3. Tng quan v nghin cu m hnh chui thi gian chuyn tip trn trn
th gii ..................................................................................................................25
1.3.1. Tnh hnh nghin cu nc ngoi v trong nc v lm pht..............25
1.3.2. Tnh hnh nghin cu nc ngoi v trong nc v cu tin...............33
1.3.3. Mt s hng nghin cu khc trong v ngoi nc c ng dng m
hnh chui thi gian phi tuyn ...........................................................................38
1.4. Tm tt chng 1..........................................................................................41
Chng 2: PHN TCH DIN BIN LM PHT, VAI TR CHNH SCH
TIN T TRONG KIM SOT LM PHT VIT NAM...........................42
2.1. Din bin lm pht Vit Nam giai on t 2000 n 2011 .......................42
2.1.1. Din bin lm pht trong giai on 2000-2006 .......................................44
2.1.2. Lm pht trong giai on t 2007-2011 ..................................................50
2.2. Mi quan h gia lm pht v tng trng kinh t Vit Nam trong giai
on 2000-2011 ....................................................................................................62
2.3. Vai tr ca chnh sch tin t trong kim sot lm pht t nm 2000 n
2011 .......................................................................................................................66
2.3.1. Quy trnh hot ng ca ca chnh sch tin t.......................................66
2.3.2. C ch lan truyn ca CSTT n tng trng kinh t v lm pht .........67
2.3.3. Hot ng iu hnh CSTT ca NHNN trong kim sot lm pht v tng
trng kinh t Vit Nam giai on 2000-2011...............................................70
2.4. Phn tch cc nhn t c bn quyt nh n lm pht Vit Nam trong
giai on 2000-2011.............................................................................................81
2.4.1. Lm pht b nh hng bi nhn t tm l, k vng...............................81
2.4.2. nh hng bi nhn t thay i sn lng .............................................83
2.4.3. nh hng t gi du th gii .................................................................85
2.4.4. nh hng t tng trng tin t ............................................................87
2.5. Tm tt chng 2..........................................................................................89
Chng 3: XY DNG CC M HNH CHUI THI GIAN PHI TUYN
CHO PHN TCH LM PHT, CU TIN VIT NAM GIAI ON
2000-2011..................................................................................................................90
3.1. Thc trng v nghin cu lm pht Vit Nam trong thi gian gn y ..90
3.2. Xy dng ng Phillips phi tuyn phn tch lm pht theo cch tip
cn hi quy chuyn tip trn..............................................................................94
3.2.1. Xy dng m hnh ...................................................................................95
3.2.2. M t s liu v thng k cc bin ..........................................................98
3.2.3. Kt qu kim nh ch nh m hnh ....................................................102
3.2.4. c lng m hnh phi tuyn................................................................104
3.2.5. Phn tch kt qu....................................................................................106
3.2.6. Kt lun v xut gii php ................................................................108
3.2.7. D bo lm pht cho cc nm 2012, 2013.............................................109
3.3. Xy dng hm cu tin phi tuyn xc nh ngng lm pht theo tip
cn hi quy chuyn tip trn............................................................................111
3.3.1. Xy dng hm cu tuyn phi tuyn dng chuyn tip trn ...................112
3.3.2. M t s liu v thng k cc bin ........................................................118
3.3.3. Kt qu kim nh ch nh hm cu tin theo tiu chun STR............120
3.3.4. c lng hm cu tin phi tuyn ........................................................121
3.3.5. Mt s phn tch kt qu c lng ......................................................122
3.3.6. Kin ngh................................................................................................124
3.4. Tm tt chng 3........................................................................................125
KT LUN V KIN NGH ..............................................................................127
CNG TRNH TC GI CNG B
DANH MC TI LIU THAM KHO
PH LC
DANH MC CC CH VIT TT

Vit tt

Nguyn vn

CCTT Cn cn thanh ton
CPI (Consumer Price Index) Ch s gi tiu dng
TGH T gi hi oi
NHNN Ngn hng Nh nc
NHTW Ngn hng Trung ng
NHTM Ngn hng thng mi
CSTT Chnh sch tin t
CSTG Chnh sch t gi
ECM (Error Correction Model) M hnh hiu chnh sai s
ESTAR (Exponential Smooth Transition
Autoregressive Model)
M hnh t hi quy chuyn
tip trn m
ESTR (Exponential Smooth Transition
Model)
M hnh hi quy chuyn tip trn m
GDP (Gross Domestic Product) Tng sn phm quc ni
GSO (General Statistics Office) Tng cc Thng k
IMF (International Monetary Fund) Qu tin t Quc t
LSTAR (Logistic Smooth Transition
Autoregressive Model)
M hnh t hi quy chuyn tip trn Logistic
LSTR (Logistic Smooth Transition Model) M hnh hi quy chuyn tip trn Logistic
M1 Tng khi lng tin hp (tng khi lng tin
mt ngoi h thng ngn hng v cc khon tin
gi khng k hn)
M2 Tng phng tin thanh ton (tng lng tin
mt ngoi h thng ngn hng + tin gi VN
v bng ngoi t ca dn c, doanh nghip ti
cc NHTM
NID (Normally and Independently
Distributed)
Phn phi chun
NSNN Ngn sch Nh nc
PAM (Partial Adjustment Model) M hnh hiu chnh tng phn
STR (Smooth Transition Models) M hnh hi quy chuyn tip trn
TGH T gi hi oi
TTTC Th trng ti chnh
USD (United States Dollar) la M
VECM (Vector Error Correction Model) M hnh vc t hiu chnh sai s
VN Vit Nam ng
WTO (World Trade Organization) T chc thng mi Th gii
WB (World Bank) Ngn hng Th gii




DANH MC CC HNH

Hnh 1.1. th ca hm LSTR1 vi c = 1..........................................................9
Hnh 1.2. th ca hm LSTR2 vi c1 = -1, c2 =1..........................................11
Hnh 1.3. th ca hm ESTR vi
*
1
c = 0 .........................................................12
Hnh 1.4. th ca hm LSTAR1 vi K = 1, = 0.01, 3, 20 v 50. th ng
vi gi tr thp nht ca nm gn ng thng
1
( , , )
2
t
G c s = . .........15
Hnh 1.5. th ca hm LSTAR 2 vi K = 2, = 0.01, 3, 20 v 50. th ng
vi gi tr thp nht ca nm gn ng thng
1
( , , )
2
t
G c s = . ........16
Hnh 1.6. th ca hm ESTAR vi = 0.01, 3, 20 v 50 ..............................17
Hnh 2.1. Tng trng kinh t v lm pht, 2000-2011 .....................................43
Hnh 2.2. Biu ch s gi tiu dng (CPI) cc thng nm 2000.....................46
Hnh 2.3. Tc tng trng v t l lm pht, thi k 2000-2006 ..................49
Hnh 2.4. Biu ch s gi tiu dng (CPI) cc thng nm 2008.....................54
Hnh 2.5. Biu ch s gi tiu dng (CPI) cc thng nm 2009.....................56
Hnh 2.6. Biu ch s gi tiu dng (CPI) cc thng nm 2010.....................58
Hnh 2.7. Biu ch s gi tiu dng (CPI) cc thng nm 2011.....................60
Hnh 2.8. Tc tng trng GDP v t l lm pht t qu I/2000 n qu
IV/2012 ...............................................................................................64
Hnh 2.9. Quy trnh hot ng CSTT ca NHTW..............................................67
Hnh 2.10. C ch lan truyn ca CSTT n lm pht v tng trng kinh t.....68
Hnh 2.11. Lm pht, tn dng, GDP v tc tng M2 t 2000 2011............70
Hnh 2.12. Tm tt vai tr ca chnh sch tin t Vit Nam, t 2007-2011......78
Hnh 2.13. Mi quan h gia tng trng sn lng thc, sn lng tim nng v
ch s CPI, 2000-2010.........................................................................84
Hnh 2.14. Quan h gi du th gii v lm pht Vit Nam, 2000-2011 ..........86
Hnh 2.15. Tn dng cho nn kinh t, huy ng v M2 (% GDP) ........................88
Hnh 3.1. Cc knh truyn ti n lm pht........................................................99
Hnh 3.2. th ca m t cc bin trong m hnh hi quy chuyn tip trn ca
ng Phillips c b sung yu t k vng........................................101
Hnh 3.3. Gi tr ngng ca bin chuyn tip GAPt-1 ...................................106
Hnh 3.4. th biu din qu trnh chuyn tip trn ca m hnh LSTR1 ....107
DANH MC CC BNG

Bng 1.1. Hnh vi ca yt-d i vi cc gi tr trung gian ca y trong m hnh
LSTAR................................................................................................14
Bng 1.2. Hnh vi ca yt-d trong m hnh ESTAR ...........................................17
Bng 2.1. Mc tiu ca chnh sch tin t trong giai on 2000-2006...............71
Bng 2.2. Mc tiu ca chnh sch tin t trong giai on 2007-2011...............74
Bng 2.3. Mc tiu v kt qu thc hin ca chnh sch tin t trong giai on
2001-2006 ...........................................................................................79
Bng 2.4. Mc tiu v kt qu thc hin ca chnh sch tin t trong giai on
2007-2011 ...........................................................................................80
Bng 2.5. So snh quc t v tc tng trng (%) trong giai on 2007-2011 ...81
Bng 2.6. Xut, nhp khu v cn cn thng mi .............................................85
Bng 3.1. M t cc bin c s v k hiu s dng............................................99
Bng 3.2. Tm tt thng k m t ca cc bin c s c s dng................100
Bng 3.3. Kim nh nghim n v ca cc bin a vo m hnh STR........102
Bng 3.4. Kt qu chn la tr cho m hnh STR ng cong Phillips ......103
Bng 3.5. Kim nh tuyn tnh da vo ch nh ca STR..............................103
Bng 3.6. Kt qu c lng m hnh hai c ch LSTR1 ca lm pht..........105
Bng 3.7. Kt qu d bo dlnCPI t m hnh cho nm 2011 ...........................110
Bng 3.8. So snh gi tr ca kt qu d bo v gi tr thc ca t l lm pht
cho CPI cho nm 2011......................................................................110
Bng 3.9. Kt qu d bo v tc tng trng lm pht nm 2012 v 2013.111
Bng 3.10. Kt qu kim nh lng nhau chn bin lm pht........................118
Bng 3.11. Tn bin trong m hnh c s dng..............................................118
Bng 3.12. Tm tt thng k m t ca cc bin s c s dng trong m hnh
hm cu tin R ..................................................................................119
Bng 3.13. Kim nh nghim n v ca cc bin a vo m hnh ...............120
Bng 3.14. Kt qu ch nh m hnh hm cu tin da vo ch nh ca STR..121


1
PHN M U

1. S cn thit ca ti
Vn phn tch v d bo cc ch tiu kinh t v m lun l mt ti quan
trng v cp thit, nht l i vi mt quc gia ang pht trin nh Vit Nam, mt
nn kinh t m c quy m nh nn d b tn thng vi nhng bin ng bt li t
bn ngoi. Trong iu kin nn kinh t th gii ni chung v nn kinh t Vit Nam
ni ring ngy cng xut hin nhiu hn v thng xuyn hn cc yu t bt n
nh th vic phn tch v d bo chnh xc ng thi ca cc ch tiu kinh t v m
c ngha cc k quan trng trong iu hnh chnh sch, n nh kinh t v m.
Mt kt qu phn tch v d bo tt s gip nn kinh t trnh c cc v, hn
ch ri ro v tn dng c hi pht trin. Do , vic nghin cu tm kim cc
phng thc d bo thch hp cho cc ch tiu kinh t v m Vit Nam l mt vic
quan trng.
Mt trong nhng cng c hu hiu phn tch v d bo l d bo bng m
hnh kinh t lng. Cch thc tip cn ca phng php ny l dng cc m hnh
ton hc m t mi lin h gia i tng d bo vi cc yu t c lin quan.
Chng hn, hm tiu dng phi da trn l thuyt v tiu dng, hm u t phi da
trn l thuyt v u t, iu ny dn n h qu l cc nh m hnh khc nhau
c th s xy dng cc m hnh vi cc bin gii thch khc nhau, ty thuc vo
vic p dng l thuyt kinh t no. u im ca cc cc m hnh kinh t lng l
tr gip khc phc cc kh khn ca s ch quan v cm tnh, cho ta cch tip cn
nh lng nhm a ra cc phn tch c th v kh chnh xc.
Nh chng ta bit, l thuyt kinh t t lu l trung tm ca vic xy
dng cc m hnh kinh t lng, cc m hnh kinh t lng thng c xy dng
da trn cc gi thit, mt trong nhng yu cu thch thc nht l cc h s lun bt
bin theo thi gian. Nu gi thit v tnh bt bin ca cc h s ny vi phm th bt
k cc kt qu c lng t m hnh s b thin lch. Theo nghin cu ca
Tersvirta (1994) [65], nu cc kt qu c lng t cc m hnh tuyn tnh m sai
2
lch so vi thc t th c l n b bc b t rt lu v thc t iu ny khng
xy ra. Tuy nhin, c nhng tnh hung m cc m hnh tuyn tnh khng th din
t ht c ngha ca l thuyt kinh t gn vi cc d liu v m. Trn thc t, t
cui nhng nm 1990 cho n nay cho thy rng vic p dng m hnh chui thi
gian tuyn tnh trong phn tch thc nghim v ti chnh v kinh t v m khng cn
ph hp mt s nc c s pht trin mnh m ca h thng ti chnh, s thay i
trong c cu thnh t tin, thay i th ch chnh sch, khng hong du m, khng
hong lng thc, bin ng chu k kinh t m thm ch l c nhng nh hng
pht trin c th m cc can thip chnh sch phi c thc hin nhanh v mnh v
li sut, cung tin, t gi v khi lng tn dng. Nhng thay i gy ra cc nh
hng t ngt ti h thng ti chnh cng nh cc bin kinh t v m lm cho cc
dy s thi gian xut hin quan h phi tuyn. Chnh v th, cc m hnh chui thi
gian phi tuyn ngy cng c mt v tr vng chc hn trong lnh vc m hnh ha ti
chnh v kinh t v m.
Trc y, khi i mt vi cc trng hp phi tuyn, cc nh m hnh thng
x l bng cch ly xp x tuyn tnh, cch gii quyt nh th ny t nhiu gip
cho cc nh m hnh ha kinh t v m gii quyt c mt s trng hp phi tuyn.
Tuy nhin, cch lm nh vy ch gii quyt c mt s nh cc trng hp ring l
v khng c tnh trit . V th, cc ch nh m hnh chui thi gian phi tuyn
cho thy c s hu ch ca n thch ng trong nhng trng hp nh vy.
i vi Vit Nam, vic p dng cc m hnh truyn thng phn tch v d
bo cc bin s kinh t v m i khi cn gp kh nhiu hn ch: i hi s liu qu
phc tp vt qu kh nng ca Tng cc Thng k, bn cnh ngun thng tin,
t liu ca nc ngoi cng rt thiu, ri rc v khng y . Nhng s liu nh
vy hin nay hu nh khng c. Hn na, vi mt nc c nn kinh t ang pht
trin nh Vit Nam cn xt n yu t th ch, tnh m ca ca th trng, nn sn
xut v d liu hin c l khng ph hp vi m hnh truyn thng ngay c khi
chng ta s dng bin gi. Tt nhin, kt qu thu c t cc m hnh tuyn tnh c
th sai lch.
3
Do vy, vic nghin cu v xy dng mt m hnh ph hp vi iu kin
kinh t - x hi Vit Nam l rt cn thit. Qua tm hiu thc t v cng tc d bo
Vit Nam, cng vi s gi ca gio vin hng dn GS. Nguyn Khc Minh,
NCS mnh dn la chn m hnh m hnh chui thi gian phi tuyn STAR lm
cng c chnh nghin cu trong lun n tin s v tn ti gn lin vi cng c
chnh ny l: M hnh chui thi gian phi tuyn (STAR) trong phn tch v d
bo cc ch tiu kinh t v m Vit Nam cho cng trnh nghin cu ca mnh.
2. Mc tiu nghin cu ca lun n
Mc tiu nghin cu ca lun n bao gm:
- Tng hp c s l thuyt v m hnh hi quy chuyn tip trn. Trn c s
, lun n tng quan tnh hnh nghin cu thc nghim v lm pht v cu tin
bng m hnh hi quy chuyn tip trn cc nc trn th gii. ri, t y rt ra
kinh nghim nghin cu v lm pht v cu tin Vit Nam;
- Phn tch thc trng din bin lm pht, vai tr iu hnh chnh sch tin t
nhm kim sot lm pht Vit Nam trong giai on 2000-2011;
- Xy dng m hnh ng Phillips phi tuyn phn tch lm pht theo cch
tip cn hi quy chuyn tip trn.
- Xy dng m hnh hm cu tin phi tuyn xc nh ngng lm pht theo
tip cn hi quy chuyn tip trn.
- a ra mt s khuyn ngh da trn c s cc kt qu c lng c.
3. i tng v phm vi nghin cu ca lun n
3.1. i tng
Vi lm pht:
- Phn tch nhng bin ng v lm pht Vit Nam trong giai on nghin
cu t nm 2000 n nm 2011;
- Xc nh cc nhn t nh hng n lm pht Vit Nam trong giai on
nghin cu.
Vi cu tin:
- Phn tch vai tr ca chnh sch tin t trong kim sot lm pht, hiu qu ca
vic thc thi chnh sch tin t Vit Nam trong giai on t 2000-2011;
4
- C ch hot ng truyn dn ca chnh sch tin t n lm pht v tng
trng.
3.2. Phm vi nghin cu
- Phm vi nghin cu chnh ca lun n ny ch yu l tp trung vo nghin
cu mt h ca lp m hnh chui thi gian phi tuyn, c th l nghin cu m hnh
hi quy chuyn tip trn STR v mt s trng hp ring ca h m hnh hi quy
chuyn tip trn ny.
- V lp m hnh chuyn tip trn (STR) c nhiu nc trn th gii
nghin cu v vn dng vo phn tch hu ht cc ch tiu kinh t v m, chng hn
tng trng, lm pht, cu tin ...v lm r quy trnh vn dng STR vo phn tch
v m, chng ti la chn hai ch tiu v m quan trng c tnh thi s Vit Nam
trong thi gian gn y l lm pht, cu tin lm i tng nghin cu. i vi cc
ch tiu kinh t v m khc, quy trnh STR cng c vn dng mt cch tng t.
Vi l do ny, da trn c s s liu c thu thp t nhiu ngun khc nhau (GSO,
NHNN, WB, IMF) ca nn kinh t Vit Nam thi k t 2000 n 2011, tc gi s
xy dng cc m hnh hi quy chuyn tip trn phn tch lm pht v cu tin
Vit Nam.
4. Phng php nghin cu
Phng php thng k: cc s liu trong lun n c thu thp t cc ngun:
GSO, NHNN, WB, IMF. Cc s liu s dng trong lun n lin quan ti vic phn
tch nh lng nh: GDP, CPI, khi lng tin M2, gi du th gii. Tt c cc s
liu trn sau khi thu thp u c s iu chnh v cng mt gc so snh (nm 1994)
c ph hp gia cc dy s c s dng trong c lng.
Phng php m hnh ha: phng php ny nhm lm r hn cc phn tch
nh tnh, nh lng c trnh by bng bng biu, bng hnh v c th v bng
ngn ng ton hc. im mnh ca phng php ny l xy dng, xc nh m
hnh ca i tng (m hnh ha i tng) v dng m hnh lm cng c suy lun
phc v yu cu nghin cu (phn tch m hnh).
5
Phng php phn tch kinh t lng: ng dng lp m hnh chui thi gian
phi tuyn STR xy dng cc m hnh thc nghim cho cc bin s kinh t v m
l lm pht, cu tin Vit Nam giai on t 2000-2011.
Cc phn mm c s dng trong lun n gm: phn mm Eview 7.0; phn
mm Jmulti. Cc cng c s h tr cho vic phn tch nh lng cc m hnh thc
nghim c xy dng trong lun n.
5. ngha khoa hc ca lun n
(i) xut cc m hnh hi quy chuyn tip trn cho cc bin s v m
l: lm pht v cu tin ca Vit Nam;
(ii) Trnh by cc kt qu thc nghim cc m hnh ni im (i);
(iii) a ra mt s khuyn ngh da trn c s cc kt qu c lng c
im (ii), cc kin ngh ny l c c s khoa hc, v hp l.
6. B cc ca lun n
Ngoi li m u, kt lun, ti liu tham kho v danh mc cc bng, th,
lun n c chia thnh ba chng:
Chng 1: Tng quan v m hnh hi quy chuyn tip trn trong phn tch
kinh t v m
Chng 2: Phn tch din bin lm pht, vai tr ca chnh sch tin t trong
kim sot lm pht Vit Nam
Chng 3: Xy dng cc m hnh chui thi gian phi tuyn cho phn tch
lm pht, cu tin Vit Nam giai on 2000-2011
6
Chng 1
TNG QUAN V M HNH HI QUY CHUYN TIP
TRN TRONG PHN TCH KINH T V M

Trc y, khi i mt vi cc hin tng phi tuyn trong kinh t, cc nh
m hnh thng x l bng cch ly xp x tuyn tnh cho cc hin tng phi tuyn.
Vi cch x l nh trn, t nhiu n gip cho cc nh kinh t gii thch c mt
s cc hin tng kinh t phi tuyn. Tuy nhin, cch x l nh th ny cng ch
gip cho cc nh kinh t gii quyt c mt s nh cc trng hp ring l ch
khng phi l mt cch trn vn. V th, cc ch nh phi tuyn cho thy tnh hu
ch ca n trong vic gii thch cho cc trng hp phi tuyn. V ngy nay, cc m
hnh phi tuyn c mt ch ng vng chc hn trong vic m hnh ha ti chnh
v kinh t v m. Cc m hnh kinh t lng phi tuyn c th c chia thnh hai
nhm. Nhm th nht l cc m hnh khng xp m hnh tuyn tnh vo mt dng
c bit ca m hnh phi tuyn. Nhm th hai gn vi mt s m hnh quen thuc,
n bao trm c m hnh tuyn tnh. M hnh hi quy hon chuyn, cc m hnh
dng hon chuyn Markov, v m hnh hi quy chuyn tip trn l nhng v d cho
nhm m hnh ny. Cc nh nghin cu quan tm ti vic p dng cc m hnh ny
c th la chn m hnh tuyn tnh lm xut pht im v sau xem xt dng phi
tuyn m rng nu chng t ra l cn thit. Do vy, chng mt ca lun n s trnh
by c s l thuyt v m hnh hi quy chuyn tip trn, quy trnh m hnh ha
STR ca n bao gm: ch nh, c lng v nh gi. V lm r hn vn l
thuyt v kh nng ng dng ca lp m hnh trn trong thc t, th tip theo lun
n s trnh by tng quan tnh hnh nghin cu v ng dng m hnh chui thi gian
chuyn tip trn trn th gii.
1.1. C s l thuyt m hnh hi quy chuyn tip trn
Trong phn c s l thuyt ny, tc gi s khng trnh by li cc m hnh
tuyn tnh m ch trnh by tm tt ngn gn v m hnh chuyn tip trn (STR) dng
chun, v cc trng hp c bit ca n cng vi quy trnh m hnh ha ca STR.
7
1.1.1. M hnh hi quy chuyn tip trn (STR)
M hnh hi quy chuyn tip trn (STR) l mt trong cc dng ca m hnh
hi quy chui thi gian phi tuyn, c xut bi Bacon v Watts (1971) [21]
da trn s pht trin t m hnh hi quy hon chuyn m Quandt (1958) [64]
a ra trc , v gn y vic p dng lp m hnh STR c rt nhiu nh
nghin cu quan tm n v nh gi li, trong ng k nht l cc nghin cu
ca Granger v Terasvirta (1996) [43], Terasvirta (1998) [72]. Trong mt nghin
cu mi nht v m hnh hi quy chuyn tip trn STR, Terasvirta [73] a ra
dng chun tng qut v lp ca m hnh hi quy chuyn tip trn (STR) ny, dng
chun tng qut ca n c biu din di dng:
t t t t t
y x x G c s u t T ' ' ( , , ) , 1, 2, ..., (1.1) p q g = + + =

Trong ,
1

(i) x
t
= (
t
z
'
,
t
w
'
) l mt vc t cc bin gii thch bao gm: cc tr ca bin
ni sinh v cc bin ngoi sinh;
(ii)
( )
t
z
'
'
t 1 t p
1, y , , y
- -
= , v ( ) w w w
'
t 1t kt
, , = l cc vc t ca cc bin
ngoi sinh;
(iii)
'
0 1 m
( , , , ) p p p p = v
'
0 1 m
( , , , ) q q q q = l cc ((m+1)1) vc t tham
s, vi m = p+ k;
(iv) u
t
l sai s tun theo quy lut phn phi chun;
(v) G(, c, s
t
) l mt hm ca bin chuyn tip s
t
v b chn ( 0 1 G ), hm
s ny lin tc ti mi v tr trong khng gian tham s vi mi gi tr ca s
t
, trong
l tham s ( dc) ch tc ca hm chuyn tip, v c = (c
1
, , c
k
) l vc t
cc tham s v tr (tham s ngng) tha mn: c
1
c
k
v tham s ngng ny
cho bit v tr m qu trnh chuyn tip c th xy ra.

1
Du trn u mi k t , , z, wtrong biu thc (1.1) l cc ma trn chuyn v ca
cc ma trn tng ng , , z, w.
8
Bng cch bin i ton hc, ta c th vit li phng trnh (1.1) di dng
khc l:
{ }
t t t t t
t t t
y x x G c s u
G c s x u t T
' ' ( , , )
( , , ) ' , 1, 2, ..., (1.2)
p q g
p q g
= + +
= + + =

Vi cch biu din dng (1.2), cho thy ng vi mi gi tr ca s
t
s cho tng
ng mt gi tr xc nh ca hm chuyn tip G( , c, s
t
) chnh v th m hnh STR
c th xem l mt m hnh tuyn tnh c cc h s { ( )
t
G , c, s p q g + } bin i theo
thi gian ngu nhin.
Theo cch biu din dng chun tng qut (1.1) th ta c th xem m hnh
STR nh l mt m hnh hi quy hon chuyn hai c ch ng theo hai gi tr cc tr
ca hm chuyn tip l G( , c, s
t
) = 0 v G( , c, s
t
) =1. rng, so vi m hnh
m Quandt xut nm 1958 th m hnh STR c s khc bit hn ch n cho
php s thay i gia hai thi k trong cng mt tin trnh l lin tc, ng vi mi
gi tr khc nhau ca hm chuyn tip G( , c, s
t
) nm trong khong (0, 1).
Ngi ta c th dng bt k hm kh vi lin tc no lm hm chuyn tip
min l n tha mn iu kin: G c
t t
0 ( , c, s ) 1, , s , 0 g g " . Tuy nhin, trong
thc nghim ngi ta thng hay la chn dng hm chuyn tip c dng l: hm
logistic, hm m.
1.1.2. Trng hp hm chuyn tip trn l hm logistic tng qut (LSTR)
Nu hm chuyn tip trong biu thc (1.1) c dng l hm logistic tng qut:
( )
K
t t k
k
G c s s c c
1
1 2 k
1
( , , ) 1 exp , c ... c , 0 (1.3) g g g
-
=



= + - - >

Khi , cc phng trnh (1.1) v (1.3) cng nhau xc nh m hnh STR logistic
(LSTR):
( )
t t t t t
K
t t k
k
y x x G c s u
G c s s c
1
1
' ' ( , , )
(1.4)
( , , ) 1 exp
p q g
g g
-
=
= + +

= + - -

9
Cc la chn ph bin nht ca K l K = 1 v K = 2.
- i vi K = 1 cc tham s
t
G c s ( , , ) p q g + thay i n iu v l mt hm
ca s
t
t ti +. Khi , m hnh thu c gi l LSTR1 s c mt ngng duy
nht v cho thy qu trnh chuyn gia hai trng thi l n iu.
- i vi K = 2 cc tham s
t
G c s ( , , ) p q g + thay i n iu xung quanh
im gia (c
1
+ c
2
)/2, ti hm logistic t gi tr cc tiu, gi tr cc tiu nm
gia 0 v 1/2. Khi , m hnh c gi l LSTR2 s c hai ngng, mt ngng
pha trn v mt ngng pha di gia hai trng thi.
1.1.2.1. M hnh LSTR1
Vi K =1, hm chuyn tip (1.3) tr thnh:
( ) { }
t
s c
K= 1 t
1
G ( , c, s ) , 0 (1.5)
1 exp
g g
g
= >
+ - -

Tham s c trong (1.5) c gii thch l ngng gia hai thi k, hm G
K=1

l mt hm n iu tng t 0 n 1 theo bin chuyn tip s
t
.
Khi s
t
= c, th hm
K= 1
G ( , c, c) 0, 5 g = , c th ni rng tham s v tr c i din
cho cc im chuyn tip gia hai thi k vi
t
K
s
G
1
lim 0
=
-
= v
t
K
s
G
1
lim 1
=
+
= .


Hnh 1.1. th ca hm LSTR1 vi c = 1
10
Hnh 1.1, cho thy tc ca tham s dc s cho php qu trnh chuyn
tip ca G
K=1
t 0 n 1 din ra nhanh nh th no.
- Vi = 1 cho thy qu trnh chuyn tip ca G
K=1
t 0 n 1 tng i
chm, vi = 10 cho thy qu trnh chuyn tip din ra kh nhanh.
Khi = 0, th hm G
K=1
= 0,5. Trong trng hp ny m hnh (1.1) l mt
m hnh hi quy tuyn tnh.
Trong thc nghim, m hnh LSTR vi K = 1 (LSTR1) c th m hnh ha
hnh vi bt i xng. V d, gi s rng bin chuyn tip s
t
o lng cc giai on
trong chu k kinh doanh. Khi , m hnh LSTR1 c th m t tnh cht ca chng
trong min tng trng khc vi tnh cht ng trong min suy thoi, v cho php
chuyn tip trn t thi cc ny sang thi cc kia.
1.1.2.2. M hnh LSTR2
Vi K = 2, hm chuyn tip logistic (1.3) tr thnh:
{ }
t t
c c c
s c s c
K= 2 1 2 t 1 2
1 2
1
G ( , c , , s ) , , 0 (1.6)
1 exp ( )( )
g g
g
= >
+ - - -

R rng, hm chuyn tip G
2
i xng quanh im gia
c
1 2
c
2
+
v
t
K
s
G
2
lim 1
=

= , v ti hm logistic t gi tr cc tiu. Gi tr cc tiu nm gia 0
v 1/2.
Khi , hm G
K=2
t gi tr bng 0; Khi c
1
= c
2
vi < , th hm G
K=2

= 0,5. Khi , tham s s kim sot dc v v tr c
1
v c
2
ca hm chuyn tip.
11


Hnh 1.2. th ca hm LSTR2 vi c
1
= -1, c
2
=1
Hnh 1.2, m t v hm G
K=2
vi hai gi tr khc nhau ca tham s c
1
, c
2
l
c
1
= - 1 v c
2
= 1.
Khi = 0 hm chuyn tip
1 2
( , , , ) 0, 5
t
G c c s = lc ny m hnh LSTR2 tr
thnh m hnh hi quy tuyn tnh.
Trong thc nghim m hnh LSTR2 (K = 2) rt ph hp trong nhng trng
hp khi m t tnh cht ng cc b ca qu trnh tng t nhau ng vi gi tr ln
v nh ca s
t
nhng li khc khi n nhn gi tr trung bnh gia.
1.1.3. Trng hp hm chuyn tip trn l hm m (ESTR)
Lp lun tng t nh trn, nu hm chuyn tip trong (1.1) c dng l hm
m tng qut:
( )
{ } E t t
G c s s c
2
*
1
( , , ) 1 exp , 0 (1.7) g g g = - - - >
Khi , cc phng trnh (1.1) v (1.7) cng nhau xc nh m hnh hi quy chuyn
tip trn m (ESTR):
12

( )
{ }
t t t E t t
E t t
y x x G c s u
G c s s c
2
*
1
' ' ( , , )
(1.8)
( , , ) 1 exp , 0
p q g
g g g
= + +

= - - - >

Hm chuyn tip G
E
l n iu v i xng xung quanh s
t
=
*
1
c . Nu tham
s dc nhn cc gi tr nh v trung bnh th th ca hm ESTR s cho hnh
dng kh ging vi th ca ca hm LSTR2, mc d gi tr cc tiu ca chng l
khc nhau.

Hnh 1.3. th ca hm ESTR vi
*
1
c = 0
Hnh 1.2 v hnh 1.3 cho thy c hai m hnh LSTR2 v ESTR u cho php
ti chuyn i cu trc. Tuy nhin, v mt trc quan ta c th nhn thy rng vi gi
tr ln, qu trnh chuyn tip ca s
t
t 1 n 0 v tr li 1 ca m hnh ESTR din
ra nhanh hn nhiu so vi qu trnh chuyn tip ca m hnh LSTR2 v qu trnh
chuyn tip trong LSTR2 thng din ra chm hn khi m khong trng gia hai v
tr c
1
v c
2
l kh ln.
Khi th (1.1) vi (1.7) tr thnh tuyn tnh, hm chuyn tip G
E
=0 ti
s
t
=
*
1
c , v G
E
=1 ti cc v tr cn li. Do , m hnh ESTR khng phi l mt xp
x tt ca m hnh LSTR2 khi trong m hnh LSTR2 ln v khong cch ca (c
2

c
1
) khng gn bng 0.
13
1.1.4. M hnh t hi quy chuyn tip trn (STAR)
Nu trong biu thc (1.1), vc t x
t
khng cha bt k mt bin no nm
trong thnh phn ca w
t
m ch cha cc tr ca bin ni sinh, tc l vc t x
t
ch
cha:
t t t t
x z w z
' ' ' ' ' '
t 1 t p
( , ) ( ) (1, y , , y )
- -
= = =
v bin chuyn tip s
t
trong (1.1) c dng:
s
t
= y
t-d
, d m m p q 1 , max( , ) =
th m hnh hi quy chuyn tip trn (STR) chun tr thnh m hnh t hi quy
chuyn tip trn (STAR) n bin
2
. Lc ny, dng i s ca m hnh t hi quy
chuyn tip trn (STAR) n bin tng qut c vit di dng:
( )
p
p t d t
G c y u
t 0 1 t 1 p t
0 1 t 1 p t
y y + y
y + y ( , , ) (1.9)
p p p
q q q g
- -
- - -
= + +
+ + + +

Trong ,
(i)
t
u l sai s tun theo quy lut phn phi chun;
(ii) = (
0,

1,
,
m
) v = (
0,

1,
,
m
) l cc ((m+1)1) vc t tham s;
(iii) x
t
= (1, y
t-1,

,
y
t-p
) l vc t cc bin tr p thi k ca bin ph thuc y
t
;
(iv)
t d
G c y ( , , ) g
-
l hm s lin tc v b chn trn (0,1) ca chuyn tip s
t
= y
t-d

Nh vy, m hnh t hi quy chuyn tip trn (STAR) l mt trng hp c
bit ca m hnh STR ( khi w
t
trong biu thc (1.1) vng mt). Cho nn, ty thuc
vo dng hm chuyn tip trn G m ta s c cc dng m hnh STAR khc nhau
tng ng theo cc dng hm chuyn tip khc nhau.
1.1.5. M hnh t hi quy chuyn tip trn logistic (LSTAR)
M hnh t hi quy chuyn tip trn logistic (LSTAR) l m hnh t hi quy
chun cho h s t hi quy l mt hm logistic:

2
STAR vit tt ca cm t Smooth Transition Autoregressive Model
14
( )
( )
p
p t d t
t d d
i
G c y u
G c y
t 0 1 t 1 p t
0 1 t 1 p t
1
t i
1
y y + y
y + y ( , , ) (1.10)
( , , ) [1 exp( y c )]
p p p
q q q g
g g
- -
- - -
K
-
- -
=
= + +

+ + + +

= + -

D thy rng, khi tim cn 0 hoc v cng, gi tr ca khng i th m
hnh LSTAR tr thnh mt m hnh AR(p). i vi cc gi tr khc ca th mc
phn r t hi quy ph thuc vo gi tr ca y
t-d
nh bng di y:
Bng 1.1. Hnh vi ca y
t-d
i vi cc gi tr trung gian ca y
trong m hnh LSTAR
y
t-d
G(, c, y
t-d
) M hnh LSTAR
y
t-d
- G 0 t 0 1 t 1 p t p t
y y y u p p p
- -
= + + + +
y
t-d
+ G 1
t 0 0 1 1 t 1 t
y ( ) ( )y u p q p q
-
= + + + + +

H s chn v cc h s t hi quy thay i trn gia hai c ch khi gi tr
ca y
t-d
thay i. Tng t nh m hnh LSTR, m hnh LSTAR cng c cc la
chn ph bin nht ca K l K =1 hoc K =2.
1.1.5.1. M hnh LSTAR 1
Vi K =1 hm logistic trong (1.10) l:
( )
LSTAR
K t d
d
G c y
1
t
1
( , , )
1 exp( y c )
g
g
= -
-
=
+ -

Hnh 1.4 cho thy hm chuyn tip
LSTAR
1
G
K=
ca bin y
t-d
tng t 0 n 1.
15


Hnh 1.4. th ca hm LSTAR1 vi K = 1, = 0.01, 3, 20 v 50. th ng
vi gi tr thp nht ca nm gn ng thng
1
( , , )
2
t
G c s = .

1.1.5.2. M hnh LSTAR 2:
Vi K = 2 hm logistic trong (1.10) c vit nh sau:
( )
LST AR
k t d
K
d
i
G c c y
2 1 2
2
t i
1
1
( , , , )
1 exp( y c )
g
g
= -
=
-
=
=
+ -

Hnh 1.5 cho thy hm chuyn tip
k
LSTAR
2
G
=
i xng quanh im gia
1 2
2
c c +
,
ti hm logistic nhn c gi tr cc tiu.

16


Hnh 1.5. th ca hm LSTAR 2 vi K = 2, = 0.01, 3, 20 v 50. th ng
vi gi tr thp nht ca nm gn ng thng
1
( , , )
2
t
G c s = .

1.1.6. M hnh t hi quy chuyn tip trn m (ESTAR)
Tng t nh m hnh STR vi hm chuyn tip l hm m (ESTR), ta cng
c m hnh STAR m (ESTAR). l (1.9) vi hm chuyn tip:
( )
2
t -d
G 1 exp[ y c ] , 0 (1.11) g g = - - >

Trong m hnh ESTAR, khi tip cn n 0 hoc v cng, gi tr ca
hm chuyn tip G khng i v m hnh ESTAR tr thnh m hnh AR(p).
Trong cc trng hp cn li, m hnh s c tnh cht phi tuyn. Cc h s
ca m hnh ESTAR i xng quanh im y
t-d
= c. Hnh vi ca y
t-d
c th
c tm lc nh sau:

17
Bng 1.2. Hnh vi ca y
t-d
trong m hnh ESTAR

y
t-d
G M hnh ESTAR
y
t-d
c G 0 t 0 1 t 1 p t p t
y y y u p p p
- -
= + + + +
y
t-d
ri xa c G 1 t 0 0 1 1 t 1 t
y ( ) ( )y u p q p q
-
= + + + + +

Hnh 1.6 minh ha cho chuyn tip trong m hnh ESTAR t gi tr cc tiu
ti 0. V th, m hnh ESTAR thng s dng thnh cng trong cc chui m hnh
kinh t v m, chng hn nh tnh thay i bt thng ca mt chui lm pht.



Hnh 1.6. th ca hm ESTAR vi = 0.01, 3, 20 v 50

18
1.2. Quy trnh m hnh ha LSTR
Do tm quan trng ca m hnh t hi quy chuyn tip trn logistic (LSTR)
trong thc nghim l rt phong ph, trong mc 1.2 ny lun n s trnh by quy
trnh m hnh ha m hnh STR vi hm chuyn tip c dng l hm logistic. i
vi vic m hnh ha STR vi hm chuyn tip l hm m s khng trnh by v
cch thc c thc hin cng tng t. Quy trnh m hnh ha LSTR gm ba giai
on nh sau:
(i) Thit lp m hnh hi quy phi tuyn chuyn tip trn;
(ii) c lng m hnh;
(iii) nh gi cht lng m hnh.
1.2.1. Thit lp m hnh
Giai on thit lp m hnh hi quy phi tuyn chuyn tip trn c tin
hnh theo hai bc. Bc th nht, l chn la mt m hnh tuyn tnh lm xut
pht im thc hin cho vic phn tch. Bc th hai, thc hin cc kim nh
tnh phi tuyn i vi m hnh tuyn tnh c chn la bc th nht quyt
nh dng ca STR l LSTR1 hoc LSTR2.
kim nh tnh phi tuyn ca m hnh tuyn tnh c la chn bc
th nht phi phi tun theo cc ch nh ca m hnh STR, bin chuyn tip s
t
phi
lun c xc nh trc. Do l thuyt kinh t thng khng ni r bin chuyn
tip s
t
l bin no, nn vic xc nh mt bin no trong tp hp con ca cc
thnh phn ca vc t cc bin gii thch x
t
= (
t
z
'
,
t
w
'
), vi
( )
t
z
'
'
t 1 t p
1, y , , y
- -
= , v
( ) w w
'
t 1t kt
, , w = lm bin chuyn tip s c thc hin thng qua cc kim
nh ln lt c p dng cho tng bin nm trong thnh phn ca x
t
.
C hai kh nng xy ra trong khi thc hin vic kim nh tnh phi tuyn ca
m hnh tuyn tnh ban u. Mt l, nu khng bc b gi thuyt gc
3
th ngi xy
dng m hnh phi chp nhn m hnh tuyn tnh v khng thc hin vi cc m

3
Gi thit gc l gi thit m hnh khng c tnh phi tuyn
19
hnh STR na. Hai l, nu kt qu kim nh bc b cc gi thuyt gc th m hnh
STR no c s bc b mnh nht o bng gi tr xc sut (p-value), s c chn
lm m hnh STR cn c lng.
1.2.1.1. Kim nh tnh tuyn tnh da theo ch nh ca m hnh STR
Xt m hnh hi quy STR chun (1.1):
t t t t t
y x x G c s u ' ' ( , , ) p q g = + + (1.12)
vi hm chuyn tip logistic bc 1:
( ) { } ( )
t t
G c s s c
1
( , , ) 1 exp g g
-
= + - - (1.13)
Vic thc hin kim nh tnh tuyn tnh i vi m hnh (1.12) c
Luukkonen (1998a) [55] xut nn thay th hm chuyn tip G (, c, s
t
) trong
phng trnh (1.13) bng mt hm xp x Taylor bc 3 xuanh quanh gi thit gc
= 0.
Gi s, bin chuyn tip s
t
l mt thnh phn trong tp hp cc bin gii
thch x
t
= (
t
z
'
,
t
w
'
) c xc nh. Khai trin Taylor bc 3 xung quanh gi thit
gc = 0 ca hm chuyn tip G (, c, s
t
), ta thu c hm xp x nh sau:
T = a
0
+ a
1
s
t
+a
2
s
t
+a
3
s
t
+ R
3
(, c, s
t
) (1.14)
Theo cch m Luukkonen xut, ta thay (1.14) vo (1.12), sau khi ly li
tham s ta thu c hi quy ph nh sau:

' ' 1 ' 2 ' 3 *
0 1 2 3
, 1,..., (1.15)
t t t t t t t t t t
y x x s x s x s u t T = + + + + + =
trong ,
* '
3
( , , )
t t t t
u u R c s x = + vi
3
( , , )
t
R c s l phn d ca khai trin Taylor bc 3
ca hm chuyn tip.
Nu trong m hnh (1.15) c t nht mt trong cc h s 0, ( 1, 2, 3)
j
j = th
y l bng chng cho rng m hnh (1.12) c hin tng phi tuyn. Nh vy,
thay v thc hin vic kim nh tnh phi tuyn i vi m hnh ban u la chn
bng cch kim nh gi thuyt gc ca (1.12) l:
H
H
0
1
: 0
: 0
g
g
=

>

hoc
H
H
'
0
'
1
: 0
: 0
q
q

20
th theo phng php m Luukkonen, ta ch cn kim nh cp gi thit:
''
0 1 2 3
'' 2 2 2
1 1 2 3
H : = = = 0

H : + 0

(1.16)
kim nh cp gi thit dng (1.16), ta c th s dng kim nh LM-test tun
theo quy lut phn phi
2
vi 3(m+1) bc t do, v gi tr quan st ca thng k
LM-test c tnh bi cng thc:
qs
T SSR SSR
LM
SSR
0 1
0
( ) -
=
Trong , cc k hiu SSR
0
, SSR
1
c xc nh theo cch nh sau:
SSR
0
=
T
t
t
u
2
1

l tng bnh phng cc phn d thu c, sau khi ta thc

hin hi quy y
t
theo x
t
.
SSR
1
=
T
t
t
u
*2
1

l tng bnh phng cc phn d thu c, khi ta thc hin

hi quy ph t phng trnh (1.15)
T gi tr quan st tnh c trn, nu:
qs
T SSR SSR
LM m
SSR
2 0 1
0
( )
(3( 1))
a
c
-
= > +
th gi thuyt H
0
s b bc b, trong trng hp ngc li, cha c c s
bc b H
0
(vi mc ngha ). Tuy nhin, Luukkonen li cho rng cc kim
nh theo phn phi
2
c hn ch l, nu trng hp c mu l ln th thng
k LM-test c th cho kt qu ng tin cy. Nhng trong trng hp c mu l
nh hoc va th thng k LM-test c th b sai chch. V vy, Luukkonen
dng thng k F thay th cho thng k LM, v thng k F ny c s bc t
do l 3(m+1) v T-4(m-1).
Gi tr quan st ca thng k F l:
qs
T SSR SSR m
F
SSR T m
0 1
1
( ) / 3( 1)
/ ( 4( 1))
- +
=
- +

21
Khi , nu
qs
T SSR SSR m
F f m T m
SSR T m
0 1
1
( ) / 3( 1)
(3( 1), 4( 1))
/ ( 4( 1))
a
- +
= > + - +
- +

th gi thit H
0
s b bc b, trong trng hp ngc li, cha c c s bc b H
0.

1.2.1.2. La chn dng ca m hnh STR logistic (LSTR)
Sau khi thc hin cc kim nh i vi m hnh (1.12) xem n c dng
tuyn tnh hay phi tuyn. Nu kt qu kim nh cho thy m hnh (1.12) c dng
phi tuyn th bc tip theo l chn dng ca m hnh LSTR.
Vic la chn dng ca m hnh LSTR c th da trn kt qu kim inh ca
hm hi quy (1.15). Cch chn la dng m hnh LSTR m Tersvirta (2004)
xut da trn trt t ca cc kim nh:
(i). Kim nh gi thuyt gc H
04
:
3
= 0 trong (1.10);
(ii). Kim nh H
03
:
2
= 0|
3
= 0;
(iii). Kim nh H
02
:
1
= 0|
2
=
3
= 0.
C 3 gi thit trn u c kim nh theo kim nh F (F-test) v chng c
tn kt qu tng ng c k hiu l F4, F3 v F2.
Nu kim nh H
03
c mc bc b mnh nht da trn gi tr xc sut (p-
value) th khuyn nn chn LSTR2 hoc m hnh ESTR. Trong cc trng hp cn
li, chn LSTR1
4
. Vi trng hp, kim nh H
03
c mc bc b mnh nht th
c hai la chn xy ra l: LSTR2 hoc ESTR. Trong thc hnh, ngi ta thng
chn m hnh LSTR2 v b sung thm mt cp kim nh gi thuyt l:
H
0
: c
1
= c
2
; H
1
: c
1
c
2
Nu chp nhn gi thuyt b sung H
0
ta chn m hnh LSTR2, cn trng
hp b bc b H
0
chn m hnh ESTR.

4
V c ba gi thuyt H
03
, H
04
v H
02
c th ng thi b bc b mc ngha truyn thng
l: 0,05 hoc 0,01; do chng ta phi dng ti mc bc b mnh nht.
22
1.2.2. c lng cc tham s ca m hnh LSTR
Sau khi xc nh c bin chuyn tip v dng ca m hnh STR th bc
tip theo trong quy trnh m hnh ha STR l c lng cc tham s trong m hnh
(1.12). Cc tham s trong m hnh STR (1.12) c c lng theo phng php
bnh phng nh nht phi tuyn ( NLS).
t
t t t t
T
T t t
t
F x x x G c s
Q y F x
'
2
1
( , ) ' ( , , )
1
( ) ( ( , ))
2
p q g
q
=
F = +
F = -

Vi cch t trn th hm (1.12) c th vit li dng:
t t t
y F x u t T ( , ) , 1, ..., = F + = (1.17)
Theo phng php bnh phng nh nht phi tuyn (NLS), cn c lng gi tr
c
' '
( , , , ) p q g F = trong (1.17) sao cho:
T
t t
t
y F x
2
1

( ( , )) min (1.18)
=
F = - F

c lng c cc tham s , trong hm (1.18), trc ht cn phi tm
gi tr ban u ca ca v c. Leybourne (1998) [53] ch ra mt cch n gin
tm gi tr ban u tt nht cho thut ton NLS nh sau. Khi v c trong hm
chuyn tip (1.13) l c nh th m hnh STR l tuyn tnh. Khi , cc tham s ,
c th c lng theo phng php bnh phng nh nht, v s tnh c tng
bnh phng ca phn d trong (1.18) mt cch d dng.
1.2.3. Kim nh thu hp m hnh
Cng ging nh trong cc m hnh tuyn tnh, mt hm hi phi tuyn quy
ph hp khng c ngha l tt c cc bin c lp u cng gii thch cho bin phu
thuc, m ch cn c t nht mt bin c lp c gii thch. Do , hm hi quy phi
tuyn ph hp cha phi l iu kin ch ra tt c cc bin c lp u gii
thch cho bin ph thuc. V th, sau khi c lng m hnh, chng ta phi xem
xt m hnh thch hp cha. Cc kim nh phi c tin hnh. Trc ht, ta
23
cn loi b dn cc bin c lp m h s c lng ca n c xc sut bc b cao
nht, i n m hnh thch hp. Khc vi m hnh tuyn tnh, trong m hnh hi quy
chuyn tip trn mun loi b i mt thnh phn trong x
t
nh x
jt
chng hn i hi
phi thc hin thng qua cc rng buc
j
=
j
= 0.
Cc loi rng buc c th l:
-
j
= 0, tham s tng ng s khng xut hin nu G(, c, s
t
) = 0;
-
j
= -
j
, tham s tng ng s khng xut hin nu G(, c, s
t
) =1;
-
j
= 0 , cc bin ch xut hin phn tuyn tnh.
1.2.4. nh gi cht lng m hnh bng cc kim nh
Trong quy trnh m hnh ha STR, vic nh gi cht lng ca m hnh
STR l giai on cui cng, v cng ging nh m hnh tuyn tnh, mt m hnh
phi tuyn STR thu c sau khi c lng xong cc tham s th cn phi em i
kim nh. Mc ch ca vic kim nh ny l kim tra xem m hnh STR thu
c c b khuyt tt hay khng, t nh gi tin cy ca n. Cc kim nh
khuyt tt trong m hnh STR thng quan tm l:
(i). Kim nh khng c t tng quan;
(ii). Kim nh khng c thnh phn phi tuyn b b st.
1.2.3.1. Kim nh khng c t tng quan
Trc khi kim nh khng c t tng quan cho m hnh STR. Ta cn quan
tm n b ca Godfrey sau:
B 1. (Godfrey (1988))
Gi s, rng M(z
t
; ) l mt hm kh vi hai ln lin tc theo cc tham s ti
mi v tr trong min khng gian mu v:
y
t
= M(z
t
; ) + u
t
, t = 1, , T (1.19)
trong , u
t
= v
t
+
t
vi = (
1
,,
q
), v
t
= (u
t-1,
, u
t-q
) v
t
iid N(0,
2
).
Gi thuyt gc l khng c t tng quan bc q nu = 0.
p dng b Godfrey, gi s m hnh STR c dng (1.12) tha mn cc
iu kin <:
t t t t t
y x x G c s u t T
'
' ( , , ) , 1, ..., p q g = + + =
24
Hi quy phng trnh trn thu c phn d l
t
u , hi quy ph
t
u theo cc
tr ca n l
t t q
u u
1
, ...,
- -
:
t t t q t q t
u u u u
1 1 2 2
... a a a e
- - -
= + + + +

kim nh hin tng t tng quan cho m hnh STR, thng k kim
nh F thng c s dng kim nh cp gi thuyt:
q
q
H
H
0 1 2
2 2 2
1 1 2
: ... 0
: ... 0
a a a
a a a
= = = =

+ + +

Vi gi tr quan st ca thng k kim nh bng:
0 1
0
{(SSR - SSR )/q}
{SSR /(T - n - q)}
LM
F =
trong , n l s cc tham s trong m hnh, SSR
0
l tng ca bnh phng phn d
ca m hnh STR v SSR
1
l tng cc phn d bnh phng ca hi quy ph.
1.2.3.2. Kim nh khng cn thnh phn phi tuyn b b st
Sau khi kim nh tnh t tng quan ca m hnh STR xong th vic quan
trng tip theo cn t ra l liu c yu t phi tuyn no b b st hay khng.
xem xt vn ny, trong STR ngi ta xt hi quy b tr sau:
y
t
= x
t

+ x
t

G(
1
, c
1
, s
1t
) + x
t

H(
2
, c
2
, s
2t
) + u
t
, (1.20)
trong , H(
2
, c
2
, s
2t
) l mt hm chuyn tip khc ca dng (1.13), u
t
iid N(0,

2
).
thc hin kim nh khng cn thnh phn phi tuyn no b b st, hm
chuyn tip H(
2
, c
2
, s
2t
) c thay th bng mt hm c khai trin theo Taylor
bc ba ca hm H(
2
, c
2
, s
2t
) xung quanh
2
= 0. Sau khi, ly li cc h s tham s
th m hnh (1.20) tr thnh:

' ' ' ' 2 ' 3 *
0 t 1 1 1t 1 2 2 2 3 2
G( , c , s )+ (1.21)
t t t t t t t t t
y x x x s x s x s u = + + + +

25
trong ,
* '
3 2 2 2
( , , )
t t t t
u u R c s x = + . Vi
3 2 2 2
( , , )
t
R c s l phn d ca khai trin Taylor
bc 3 ca hm chuyn tip H(
2
, c
2
, s
2t
). Gi thuyt gc trong (1.20) l:
H
0
:
1
=
2
=
3
= 0
Lc ny, kim nh F c s dng ging nh trng hp kim tnh tnh tuyn tnh.
1.3. Tng quan v nghin cu m hnh chui thi gian chuyn tip trn
trn th gii
1.3.1. Tnh hnh nghin cu nc ngoi v trong nc v lm pht
1.3.1.1. Cc nghin cu lm pht nc ngoi
Da theo nhng l thuyt c v lm pht, cc nghin cu thc nghim
nhm gii thch nhng bin ng ca lm pht ca tng nc c th ngy cng su
v rng. c bit, c nhiu nghin cu su sc v vn nn lm pht cc nc ang
pht trin ni m h thng ti chnh cha hon thin v tn ti nhiu b tc v c
cu. Vi nhiu cch tip cn khc nhau, cc nghin cu thc nghim t 1990 cho
n nay cho thy rng cch tip cn truyn thng i vi cc nhn t quyt nh lm
pht cc nc ang pht trin l khng cn ph hp, c th l do cc chnh sch
khng ph hp hoc do tnh thay i lin tc ca Chnh ph, chnh lch v nng
sut lao ng cc khu vc ca nn kinh t, vic tng lng, cung lng thc thc
phm thiu co gin, cc hn ch v ngoi hi cng nh nhng hn ch v ngn sch.
Mt s nghin cu in hnh gn y v cc nhn t quyt nh lm pht trong mt
quc gia c nn kinh t nh v m v ang trong giai on chuyn i, vi nhng
bng chng thit thc v l thuyt cng nh thc nghim u tha nhn rng xut
hin tnh phi tuyn trong dy s liu chui thi gian gia quan h gia sn lng
u ra v lm pht, da vo m hnh ng cong Phillips phi tuyn. Sau y, l mt
s cc nghin cu in hnh v lm pht mt s nc trn th gii bng m hnh
chui thi gian phi tuyn.
Dolado, Ramon v Naveira [35] nghin cu cc tc ng ca mt ng
cong Phillips phi tuyn phn tch v tm ra ngun gc ca cc quy tc chnh sch
tin t ti u ca cc nc: c, Php, Ty Ban Nha v M. Kt qu c lng cho
thy rng quy tc chnh sch tin t t ti u l phi tuyn. T kt qu nghin
26
cu thc nghim trn, cc tc gi ch ra bng chng c tnh phi tuyn trong cc th
tc hot ng ti cc ngn hng trung ng Chu u khi thit lp mt t l li sut
ngn hn kim sot chnh sch tin t.
Kt qu nghin cu thc nghim v mi lin h gia lm pht v tng trng
ca Malaysia trong giai on 1970-2005, cc tc gi Qaiser Munir, Kasim Mansur
v Fumitaka Furuoka [62] cho thy gia lm pht v tng trng kinh t Malaysia
c tnh phi tuyn trong sut thi k nghin cu. T kt qu thc nghim ca m
hnh t hi quy phi tuyn (TAR), cc tc gi ch ra ngng lm pht l 3,89% v
kt lun rng tng trng kinh t n nh ch khi lm pht c duy tr di ngng
cho php l 3,89%. Qua , cc tc gi c xut kin ngh vi Ngn hng Trung
ng Malaysia trong khi thc hin cc chnh sch tin t nn duy tr mc n nh
lm pht di ngng 3,89% kch thch tng trng.
M rng nghin cu ca Svensson (1997) [67] v lm pht mc tiu Chu
u, Schaling [60] s dng m hnh chui thi gian phi tuyn m t lm pht
mc tiu bng ng cong li Phillips, trong kt qu nhn mnh rng nguyn
nhn lm pht do tng cu v lch dng ca tng cu t sn lng tim nng
gy lm pht cao hn so vi lch m ca tng cu c tc dng l chng lm pht.
Kt qu nghin cu v lm pht ca khu vc Chu u v c do Mayes v
Viren [58] cho giai on 1987-2001 bng m hnh phi tuyn, h qu ca chnh sch
tin t n c khi m cc quan h kinh t ch yu l phi tuyn hoc bt i xng
mc phn tn. Vi d liu ca EU v cc quc gia thuc t chc hp tc & pht
trin kinh t (OECDs), kt qu cho thy rng c tnh cht phi tuyn cng nh tnh
cht bt i xng xy ra cc ng cong Phillips v Lut Okun. Tht nghip cao
ch nh hng tng i hn ch trong vic ct gim lm pht, trong khi t l
tht nghip thp li nh hng nhiu n vic tng t l lm pht.
xem xt lch ca sn lng tim nng t m hnh ng cong Phillips
tuyn tnh ca c, Huh [48] s dng mt m hnh vc t t hi quy (VAR) ca sn
lng, lm pht, v b sung vo yu t thng mi vi m hnh ch nh l t hi
quy chuyn tip trn logistic. Kt qu thc nghim cho thy rng m hnh nm bt
27
c cc tnh nng khi c phi tuyn xut hin trong d liu rt r. Da trn phng
php xp x phi tuyn, cc chi ph u ra cho vic gim lm pht c tm thy l
khc nhau, ph thuc rt nhiu vo tnh trng ca nn kinh t, mc tiu lm pht, v
cho d cc nh hoch nh chnh sch tm cch gim pht hoc ngn chn lm pht
tng cao. iu ny ng rng, cc kt lun da trn ng cong Phillips tuyn tnh
thng thng s cung cp cc tn hiu sai lch v chi ph ca vic gim lm pht
cng nh quan im chnh sch ph hp.
Bhm [29] cng s dng cch tip cn m hnh hi quy chuyn tip trn.
Trong phng trnh din t v lm pht ca o, bao gm m t nhng tnh nng
ni bt ca cung v cu, Bhm pht hin ra kh nng ch nh ca cc m hnh
STAR. Tnh cht phi tuyn v bt i xng c tm thy trong cc thnh phn c
lin quan trong phng trnh lm pht o, v s thay i trong t l tht nghip
c chng minh l c tc ng ln hn v lm pht trong thi k gi c bin
ng tng.
Kavkler v Bhm [46] nghin cu mt m hnh ni ting ca l thuyt lm
pht tin t m c th c c trng trong ngn hn bi mt phng trnh m t h
thng tin t b sung vo ng cong Phillips v Lut Okun ca nc c. Cc
cng c c bn xc nh v c lng cc phng trnh m hnh u tip cn
theo hi quy chuyn tip trn. Cc phn ng chnh sch bt i xng c th c
bt ngun t cc kt qu m phng cho h thng c lng phi tuyn ny. Kt qu
nghin cu cho thy, trong thi gian nghin cu s gia tng ng k trong t l tht
nghip, cho bit nhng thay i ng k trong cu trc trong nn kinh t (bao gm
c vic thng nht nc c). Nhng thay i trong chc nng chuyn i kh cht
ch theo cng vi s gia tng ln trong t l tht nghip, phn nh s ph v cu
trc nh vic thng nht nc c, cc c sc du, v cc chnh sch hn ch tin
t ca thp nin tm mi.
Nghin cu ca Gregoriou [43] v vic m hnh ha khong chnh lm pht
so vi mc tiu trong mt mu gm 5 quc gia OECD c s dng c ch lm pht
mc tiu trong thp nin 1990 cho thy bng chng kh mnh v tnh cht phi
28
tuyn trong qu trnh iu chnh i vi 5 quc gia trong mu. Nhng khong
chnh lm pht c phn loi l cc m hnh ESTAR trong tt c cc nc. Cc
m hnh ESTAR c lng c vt qua c tt c cc kim nh v phn
nh tng i ng n v tnh cht phi tuyn tm thy trong chui khong
chnh ca lm pht so vi mc tiu. Kt qu c lng m hnh ESTAR m
Gregoriou thc hin cho 5 quc gia thuc nhm OECD l: Anh, c, New
Zealand, Canada, Thy in cho thy, trong tt c cc trng hp nc Anh l
nc c tc iu chnh v lm pht mc tiu cao nht so vi cc quc gia cn li,
h s iu chnh l c = 0,43
5
v y cng chnh l quc gia thnh cng nht vi c
ch lm pht mc tiu xt trn tiu ch khong chnh lm pht bnh qun so vi mc
tiu gn nh bng khng. Cc quc gia t ra mc tiu qu thp (Anh, c, New
Zealand) c ng c p dng cc chnh sch ch ng kim sot lm pht v dn
ti vic thu hp khong chnh lch ny tng i nhanh, ngc li nhng nc t
ra mc tiu qu cao (Canada v Thy in) th c tc iu chnh chm hn do t
chu p lc v kim sot lm pht do lm pht lin tc thp hn so vi mc tiu. Do
vy, d rng mc tiu c tnh cht i xng ti mi quc gia sao cho khong
chnh cao hn hoc thp hn so vi mc tiu cn c xem xt ging nh
nhau, nhng c l vic nh gi qu cao hoc qu thp mc tiu s nh hng
ti tc iu chnh thi k tip theo.
Tm li, kt qu thc nghim ca Gregoriou cho thy tc iu chnh
v mc tiu ca cc nc l khng ging nhau. Trong khi Anh, c, v New
Zealand c tc iu chnh v mc tiu kh nhanh th Canada v Thy in
li c tc iu chnh v lm pht mc tiu chm hn. Vi bng chng t
thc nghim, Gregoriou i n l qu trnh iu chnh ti cc quc gia m
nh gi qu thp mc tiu din ra nhanh gn gp hai ln so vi ti cc quc
gia nh gi qu cao mc tiu.

5
K tip theo l c (c=0,427), New Zealand (c=0,401) cn Thy in (c=0,256) v
Canada (c=0,242) th qu trnh iu chnh v lm pht mc tiu din ra tng i chm.

29
1.3.1.2. Cc nghin cu lm pht Vit Nam
V lm pht l mt trong nhng ch c tho lun nhiu trong thi gian
qua nn c rt nhiu cc nghin cu v lm pht Vit Nam c thc hin trong
thi gian qua. Trong mt nghin cu cng b [13], cc tc gi tng quan nhng
nghin cu trc v cc nhn t quyt nh n lm pht Vit Nam, kt qu
tng quan cho thy:
1. Hu ht cc nghin cu ch ly gi du quc t (v i khi gi go quc t)
lm i din cho cc nhn t cung, b qua cc nhn t khc nh chi ph sn xut,
gi n v cc yu t cng nhc khc.
2. Hu ht cc nghin cu vi s liu cp nht ch n cui nm 2008 u lc
hu v s liu v do khng tnh n nhng ln lm pht gia tng gn y cng
nh cuc khng hong kinh t th gii 2008-2009 dn n mt lot nhng thay
i trong mi trng v chnh sch v m.
3. Cc kt qu nghin cu thc nghim v vai tr ca tin t l tri ngc
nhau c th l do cc giai on nghin cu khc nhau, tn sut ca s liu khc
nhau v phng php c lng khc nhau.
4. Mt khc, cc nghin cu u kh ng nht v vai tr quan trng ca lm pht
trong qu kh i vi lm pht hin ti v vai tr rt nh ca t gi v gi c quc t.
Cc nhc im trn c Nguyn Th Thu Hng v cng s [13] khc
phc khi xy dng m hnh VECM m rng gm ba knh truyn ti: knh ngang gi
sc mua (PPP), knh tng cu (AD) v knh tng cung (AS). Kt qu c lng
c t m hnh VECM m rng cho thy ngun gc gy lm pht Vit Nam trong
thi k nghin cu: (1). Qun tnh lm pht ca Vit Nam l cao v l mt nhn t
quan trng quyt nh lm pht ca Vit Nam trong hin ti. (2). Tc iu chnh
trn th trng tin t v th trng ngoi hi l rt thp, hm kim sot lm pht
mt cch c hiu qu l rt kh mt khi n bt u tng ln. (3). Mc chuyn t
gi vo lm pht l ng k trong ngn hn vi vic ph gi dn n gi c tng ln
trong khi thm ht ngn sch cng dn khng c nh hng nhiu n lm pht. (4).
Cung tin vi li sut c tc ng n lm pht nhng vi tr v mc chuyn trong
ngn hn ca gi quc t n gi ni a cng c vai tr nht nh.
30
nghin cu lm pht Vit Nam giai on 2000-2011, ng Huyn Linh
[2] xy dng m hnh ng cong Philipps phn tch cho mi quan h gia tng
trng v lm pht. Cc bin trong m hnh ng Phillips ny gm: ch s gim
pht GDP lm i din cho mc gia tng ca gi c hng ha v dch v; chnh
lch gia GDP v GDP tim nng, gi l chnh sn lng (ur); ch s gi nhp
khu tnh theo USD (pm$); t gi hi oi VND/USD (er) v bin gi D2008,
D2011 gii thch cho nhng bin ng bt thng ca lm pht trong hai nm 2008,
2011. Vi s liu chui thi gian t theo nm t 1990 n 2011 tc gi thu c
kt qu c lng nh sau:
dlog(infla) = 0,031 + 1,169 * dlog(ur) + 0,348 * dlog(infla(-1)) +
0,126 * dlog(pm$*er) + 0,117 * d2008 + 0,094 * d2011
T kt qu c lng m hnh, bng cch phn r cc tc ng ca cc nhn
t xc nh lm pht, tc gi nhn dng mt s nguyn nhn lm pht Vit
Nam giai on 1991-2011 l:
- Quan h gia tng trng v lm pht theo chiu t tng trng n lm pht
c chia thnh 3 giai on rt r rt l 1991-1997, 1998-2003 v 2004-2011.
Trong , giai on 1991-1997 v 2004-2011 tn ti quan h dng, tng trng c
nh hng n lm pht; giai on 1998-2003 tn ti quan h m, tng trng
khng nh hng n lm pht.
- Cc nguyn nhn chnh gy ra tnh trng lm pht cao trong vi nm gn y
l tc tng trng GDP vt qu tc tng trng GDP tim nng v lm pht
k vng cao. Yu t ch ph y cng gp phn gy ra lm pht cao, trong tc
ng ca t gi l ch yu.
Mt nghin cu khc v nguyn nhn lm pht Vit Nam ca Vng
Th Tho Bnh [18] cng c thc hin vo 2012. Trong nghin cu ny, tc
gi pht trin m hnh ng cong Phillips cho Vit Nam v thu c kt qu
c lng nh sau:
g_cpi = 0,065+1,035g_cpi(-1) 0,675g_cpi(-2)
+ 0,2926g_cpi(-3) +0,097gap(-1)
+0,075(d
1
* CAUDN) + 0,0416g_oil
31
Trong , g_cpi l t l lm pht tnh theo CPI; gap l phn chnh lch gia
sn lng thc t so vi sn lng tim nng; CAUDN c o bng phn chnh
lch gia t l tng thu nhp danh ngha so vi t l tng tim nng v d
1
l bin gi
ca nm 2011; g_oil l tc tng gi du th gii c o bng sai phn ca loga
gi du th gii.
T kt qu c lng c tc gi ch ra lm pht Vit Nam trong giai
on 2000-2011 chu tc ng nhiu nht bi yu t k vng, tm l. Tip theo, lm
pht chu nh hng ca lm pht cu ko v tc gi cng ch ra rng sc gi du c
tc ng n s bin ng ca lm pht nhng mc tc ng thp hn nhiu so
vi mc tc ng ca k vng, tm l. ng thi, tc gi cng cho thy lm pht
khng chu s tc ng ca yu t tin t trong nhng nm u 2000 m ch chu tc
ng ca yu t tin t vo cui giai on nghin cu.
Nhn chung, cc nghin cu v nguyn nhn gy lm pht Vit Nam trong
thi gian gn y l kh nhiu v hu ht da theo cch tip cn hi quy tuyn tnh,
rt t cc nghin cu tip cn theo tip cn hi quy phi tuyn. Mt trong s t cc
nghin cu v lm pht Vit Nam tip cn theo hi quy phi tuyn l nghin cu
ca Phm Th Thu Trang [15]. xc nh cc yu t nh hng ti lm pht ti
Vit Nam trong giai on t nm 2000 n nm 2009, trong phng trnh m t l
gm bn nhm yu t: (i) Yu t tin t: Cung tin-mr; (ii) Yu t cung: Gi du-
dau; (iii) Yu t cu: Tng cu (i din bng gi tr sn xut cng nghip- cn), gi
go- gao; (iv) Yu t k vng th hin bng cc gi tr tr ca t l lm pht, tc gi
lng ho cc tc ng ny bng phn tch chui thi gian phi tuyn, c th l
m hnh hi quy chuyn tip trn logistic (LSTR1). Kt qu nghin cu cho thy tt
c cc bin ngoi sinh cn, mr, dau, gao u c mt trong m hnh. H s ca cc
bin gii thch u c ngha thng k. Trong phn tuyn tnh, c mt cc bin tr
ca lm pht, tc tng cung tin thc t v tc tng gi go. Cc bin s tc
tng gi tr sn xut cng nghip, tc tng cung tin thc t, tc tng gi
du, tc tng gi go v bin tr ca lm pht c mt trong phn phi tuyn ca
m hnh. T kt qu phn tch nh lng, tc gi kt lun lm pht ti Vit Nam
32
chu nh hng ca cc yu t: tin t, pha cung, pha cu v lm pht k vng.
Trong , yu t tin t l yu t tc ng mnh nht ti lm pht.
Mt nghin cu khc cng tm hiu cc nhn t quyt nh ti lm pht
Vit Nam thng qua m hnh ha hnh vi phi tuyn ca lm pht [10], kt qu
nghin cu cho thy bc b mnh m gi thuyt tuyn tnh v ng h cho m
hnh dng LSTAR trn c s d liu. Kt qu t m hnh LSTAR c lng c
cho thy tc iu chnh v trng thi cn bng din ra nhanh hn mt cht.
Bng chng thc nghim ny gi vic ng dng m hnh chui thi gian phi
tuyn phn tch nguyn nhn lm pht Vit Nam c th cho kt qu tt hn m
hnh dng tuyn tnh. Kt qu phn tch cng cho thy rng, lm pht Vit Nam
chu tc ng ca c nhn t trong nc thng qua d cung tin, v cc nhn t bn
ngoi thng qua t gi. Tuy nhin, h s iu chnh chm hm rng cc chnh sch
tin t v t gi dng kim sot t c kh nng hiu qu.
Mt nghin cu in hnh gn y v lm pht mc tiu do nhm nghin cu
GS. Nguyn Khc Minh, Nguyn Minh Hi v Phan Tt Hin [8] tng hp cc l
thuyt, kt cc kt qu thc nghim v vic m hnh ha hnh vi phi tuyn ca
khong chnh lm pht so vi mc tiu ca 5 nc OECD bng m hnh hi quy
chuyn tip trn m (ESTAR). Qua , tc gi a ra mt vi kt lun v bi hc
kinh nghim v lm pht mc tiu: thc hin lm pht mc tiu linh hot, iu
c ngha l hng ti vic n nh lm pht xung quanh mt mc lm pht mc tiu
c th ln hn khng v thp, ng thi cng quan tm ti vic n nh nn kinh t
thc, v n c biu th bng vic n nh khong chnh sn lng, tc l n nh
sn lng xung quanh thc o sn lng tim nng. Do tnh tr ca cc hnh ng
ca chnh sch tin t v tc ng ti lm pht v sn lng nn cch tt nht
thc hin cng vic ny l c ci nhn hng v tng lai v thc hin vic t mc
tiu cho d bo. iu ny c ngha l phi xc lp bin cng c ca ngn hng trung
ng d bo khong chnh lm pht v sn lng tng ng.
Cc nghin cu thc nghim ch ra rng mt s quc gia chuyn sang
cu trc t chc chnh sch tin t mi bng cch cng b mt mc tiu nh lng
33
c th cho t l lm pht. L do ca s iu chnh ny l do kt qu hot ng
ngho nn trong cc c ch trc y. H qu l trong sut thp nin 1990, cc
nc thc hin lm pht mc tiu th lm pht thp hn v t dao ng hn.
Nghin cu thc nghim cho thy tc iu chnh gia lm pht thc t so
vi lm pht mc tiu cc nc l khng ging nhau, n khng tun theo quy lut
tuyn tnh. Nguyn nhn ca qu trnh iu chnh nhanh hay chm l do nh
gi qu thp hoc qu cao so vi mc lm pht mc tiu ra. y l mt bi
hc v xc nh mc tiu im hoc khong phi da trn c s nh gi ng
vi kh nng ca nn kinh t.
1.3.2. Tnh hnh nghin cu nc ngoi v trong nc v cu tin
1.3.2.1. Cc nghin cu cu tin nc ngoi
Trn thc t, nghin cu nh lng v cu tin c t trc nhng nm
1970 ca th k trc, phn ln cc nghin cu ch c tin hnh ti cc nc c
h thng tin t vng mnh, c bit l Hoa K v Vng Quc Anh v rt t
nghin cu c thc hin ti cc nc ang pht trin. Do cu tin ng mt vai
tr quan trng trong phn tch kinh t v m, c bit l lin quan n s la chn
v thc thi chnh sch tin t ca mi quc gia nn xu hng nghin cu thc
nghim cu tin lan rng ti mt s quc gia pht trin cng nh nhng quc gia
ang pht trin. Theo thi gian, cng vi s pht trin ca cc k thut nh
lng th cc m hnh kinh t lng cng ngy cng phn nh st vi thc t hn v
cho kt qu d bo trong tng lai mt cch tng i chnh xc. T cui nhng
nm 1990 tr li y, cc nghin cu thc nghim v cu tin bng m hnh kinh t
lng phi tuyn ngy cng hiu qu, v cc dng m hnh phi tuyn c th c
xem l nm bt c cc phn ng bt i xng, nhng thay i cu trc, v cc
hin tng khc ca pht trin kinh t xung quanh thi k nghin cu, vn ch
nh cu tin phi tuyn c th c nghin cu ca nhiu tc gi.
Kt qu nghin cu cu tin i Loan trong giai on 1962-1996 do
Huang, Lin, Cheng thc hin nm 2001 [49] cho thy khi chnh ph c s iu tit
34
v kim sot cht ch bin ng ca li sut tin gi v ch s gi tiu dng th s
can thip qu mc ca chnh ph t mc tiu ra lm cho quan h gia cc
bin gii thch cu tin l phi tuyn. Hn na, mi quan h phi tuyn ny c khuynh
hng thay i nhanh chng khi nn kinh t ang trong suy thoi hn l khi
nn kinh t c xu hng i ln.
Nghin cu ca Choi v Saikkonen nm 2004 [4, tr 35] cho thy cu tin
nhy cm hn vi li sut khi li sut mc cao. V khi li sut mc cao m li
c s bin ng tng thm na th chi ph c hi ca vic nm gi tin cao hn v
chnh n lm cho cng chng tr nn nhy cm vi s thay i ca li sut khi h
a ra quyt nh nm gi tin. Mt khc, gi thuyt ca chu k chnh tr cho thy
rng nhng chnh tr gia ng chc trc cc k bu c thng thc hin chnh
sch tin t m rng thc y tng trng kinh t nhm mc tiu ti c c
nhim k sau.
Nhin cu v cu tin ca Nht do nhm nghin cu Youngsoo Bae, Vikas
Kakkar v Masao Ogaki thc hin nm 2006 [4, tr 35], theo ba dng hm da trn
cc l thuyt cu tin khc nhau. Trong , hai dng hm l phi tuyn v mt c
dng tuyn tnh thng thng. Kt qu ca nghin cu ny cho thy dng hm cu
tin di hn phi tuyn l ph hp hn c.
Nghin cu cu tin trong di hn ca M, Anh trong giai on 1961-1997
do Chen v Wu [31] thc hin bng m hnh hi quy chuyn tip trn m (ESTAR).
Kt qu nghin cu ca h cho thy vic s dng phng php ng tch hp tuyn
tnh thng thng trong gii thch cu tin trong di hn l khng thch hp sau khi
tnh n s tn ti ca chi ph giao dch. Tng t, Sarno, Taylor v Peel (2003)
[63] xut mt m hnh cn bng hiu chnh phi tuyn (Nonlinear CEM) l mt
dng ca m hnh (ESTAR) cho cu tin ca M m kt qu cho thy cu tin ca
M n nh trong sut thi k 1869 - 1997.
Nghin cu cu tin M1 c cho giai on 1962-1995, Lutkepohl v cng
s [56, tr 240] xem xt n tnh n nh ca hm cu tin nc c v ng thi
cng quan tm ti kh nng phi tuyn. C th, xem xt cc tc ng ca vic thng
35
nht nc c ti cu tin M1 trong c thi k quan st t 1960Q1 ti 1995Q4. Kt
qu nghin cu cho thy rng trc khi m hnh ha STR th cc nghin cu trc
y v cu tin M1 c ch ra rng tnh ma v trong cu tin thay i do
vic Thng nht Tin t nc c vo ngy 1 thng By nm 1990. iu ny dn
ti mt tp hp cc bin gi theo ma b sung vo nhng bin c trong m
hnh. Cc bin gi mi nhn gi tr khc khng k t sau qu 3 nm 1990. Sau khi
m hnh ha STR v thc hin c lng, kt qu c lng thu c cho thy
hm cu tin c ph hp vi dng phi tuyn hn l dng tuyn tnh.
Vi kt qu nghin cu cu tin ca Trung Quc trong giai on 1987-2004,
cc tc gi Darran Austin v Bert Ward [32, tr 199] khng nh mt khi nn kinh
t c s ci cch h thng ti chnh din ra th cu trc hm cu tin tuyn tnh b
ph v, v thng qua kt qu c lng c t hm cu tin phi tuyn, cc tc gi
ch ra hm cu tin ca Trung Quc n nh ch khi lm pht t di ngng
5,37%. ng thi, h cng a khuyn ngh cho cc nh iu hnh chnh sch tin
t Trung Quc nn duy tr mc lm pht di 5,37%.
1.3.2.2. Cc nghin cu cu tin Vit Nam
Cho n hin nay s lng cng trnh nghin cu nh lng v cu tin
cho Vit Nam l tng i t. Trong , cc nghin cu hu ht ch c thc
hin trong nc v s t c thc hin ngoi nc. Mc d, cc nghin cu
c thc hin trong nc hay ngoi nc, c khc nhau v cch la chn
dng hm, cc bin tc ng, phng php tip cn xy dng v a ra dng
hm cu tin khc nhau nhng nhn chung cc cc kt qu c lng thu c
u c mt hm kh ging nhau l gii thch hnh vi nm gi tin, kh nng
ng dng n trong iu hnh chnh sch tin t trong nhng giai on nht nh.
Di y l mt s trng hp i din cho tnh hnh nghin cu cu tin cho
Vit Nam trong thi gian qua.
Nghin cu v cu tin M1 ca Vit Nam trong giai on 1977-1991 do V
Tr Thnh v Suiwah Leung thc hin nm 1996 [4], vi cch tip cn bng m
hnh iu chnh tng phn (PAM), cc tc gi ch ra rng giai an 1977
36
1991 cu tin t l thun vi thu nhp, t l nghch vi bin lm pht v vic ci
cch gi c cng c nh hng n cu tin.
Trong nghin cu cu tin M1 ca Vit Nam, giai on 1991-2002 tc gi
ng Tr Trung [34] xy dng m hnh hm cu tin trong di hn cho Vit Nam
vi cc bin s gii thch gm: sn lng cng nghip (IO); li sut cho vay c k
hn 3 thng; t l lm pht (Inflation); t gi hi oi thc t gia USD/VND
(REX). Vi s liu chui thi gian t thng 1/1991 n thng 12/2002, kt qu c
lng c bng m hnh hiu chnh tng cho thy cc bin s trong m hnh cu
tin di hn u c ngha thng k v du ca cc h s ph hp vi l thuyt.
Tuy nhin, cc h s cha phn nh ng vi tnh hnh thc tin trong giai on
nghin cu. C th, du ca h s IO l b
1
= 0,066 dng l ph hp nhng gi tr
qu nh (ch c 0.066) khng th gii thch c i vi c im ca nn kinh t
trong qu trnh chuyn i tin t ha v h thng ti chnh pht trin mc thp
nh Vit Nam. Trong khi, du ca h s REX (0,136), v du ca bin tr bin ph
thuc M
1t-1
(0,936) l dng v kh ln. nh hng ca lm pht ngc chiu vi cu
tin phn nh qua du m ca h s INF l hp l. Nh vy, cc h s c lng c
ca ng Ch Trung ch c ngha v mt thng k m khng c gi tr trong vic gii
thch thc tin.
Nu nh cc nghin cu v cu tin Vit Nam c thc hin trc nm
2008 ch dng li khi lng tin hp M1 th sau nm 2008 cc nghin cu c
thc hin khng ch dng li vic phn tch v c lng cho khi lng tin hp
M1 m cn xem xt cho c khi lng tin thc t M2. Sau y l mt s nghin
cu in hnh cho cu tin Vit Nam c thc hin sau nm 2008.
Trong lun n tin s, Trng i hc Kinh t Quc dn H Ni (2008), tc gi
H Qunh Hoa [4, tr 128, 142] tp trung vo vic c lng cho c hai khi lng
tin l M1 ca Vit Nam trong giai on 1994M7-2006M12 v M2 ca Vit Nam
trong giai on 2000M6-2006M12 bng m hnh vc t hiu chnh sai s (VECM).
c lng cho khi lng tin M1, tc gi s dng hm cu tin c dng:
M1= f(lip, aninfe, ger)
37
Vi m hnh trn cc bin s c gii thch ln lt l: M1- l khi lng
tin hp; lip- l tc thay i ca ch s cng nghip; aninfe- l t l lm pht k
vng; ger- l t l mt gi ca ng ni t.
c lng cho khi lng tin M2, H Qunh Hoa s dng hm cu tin
c dng:
M2 = f(lip, tpkb, ger)
Trong , M2 khi lng tin thc t, lip- l tc thay i ca ch s cng
nghip; tpkb- l li sut tn phiu kho bc trng thu bnh qun nm; ger- l t l
mt gi ca ng ni t.
Kt qu c lng t m hnh VECM cho thy hm cu tin M1 ph hp
hon ton vi l thuyt v thc tin. Kt qu cng ch ra cu tin ph thuc
dng vi thu nhp v ph thuc m vi chi ph c hi ca vic nm gi tin. H
s co gin ca cu tin vi thu nhp, vi ger phn nh ng thc trng ca mt
nn kinh t trong qu trnh tin t ha v c hin tng la ha. Trong khi ,
kt qu c lng cu tin M2 li cho thy tng phng tin thanh ton ph
thuc nhiu nht vo thu nhp v t gi, cn li sut ca kho bc c nh hng
yu ti M2. Tm li, c hai c lng hm cu tin M1, M2 m H Qunh Hoa
nghin cu u n nh trong thi k nghin cu v phn nh ng c im kinh
t Vit Nam trong thi k chuyn i, qu trnh tin t ha din ra mc cao.
Gn y nht, nghin cu mi quan h gia lm pht v chnh sch tin t
ca Vit Nam, TS Nguyn Phi Ln [12] xy dng hm cu tin (M2) m rng
trong di hn sau khi b sung thm bin lm pht k vng () v m hnh hm cu
tin di hn c bn m tc gi nghin cu trc . Vi s liu theo qu trong giai
on t 1999 (qu I) n 2010 (qu IV), kt qu hi quy theo phng php hiu
chnh sai s dng vc t (VECM) cho thy du ca cc h s c lng ph hp vi
l thuyt v c ngha thng k; cu phng tin thanh ton ph thuc thun chiu
vo thu nhp v ngc chiu i vi t gi v k vng lm pht. ng thi, tc gi
cng ch ra hin tng gm gi vng v ngoi t l kh ph bin mi khi ni t
mt gi hoc k vng lm pht trong dn chng tng cao.
38
Nhn chung cc nghin cu thc nghim v cu tin Vit Nam mi ch
dng li vic s dng cc m hnh tuyn tnh. Rt t cc nghin cu thc nghim
v cu tin bng m hnh hi quy phi tuyn, chng hn nh phng php hi quy
chuyn tip trn. Nghin cu ca Bi Duy Ph [1, tr 55] l mt trong nhng nghin
cu him hoi s dng m hnh hi quy phi tuyn chuyn tip trn (STR) nghin
cu cu tin hp M1 Vit Nam giai on 2000Q1-2010Q4. Theo tip cn hi quy
phi tuyn, tc gi xy dng hm cu tin phi tuyn cho Vit Nam c dng l m
hnh hi quy chuyn tip trn logistic (LSTR1).
Vi kt qu thu c t m hnh hi quy chuyn tip trn (LSTR1), tc gi
ch ra lng tin M1 ca Vit Nam ph thuc rt ln vo s gia tng ca ch s gi
c, trong khi cc bin khc u b loi b v khng c ngha thng k v kt
lun rng vi nn kinh t Vit Nam, lm pht l mt hin tng c tc ng ln
nht ti tin t. Hn na, cng t m hnh c lng thu c, tc gi ch ra cc
h s ca LnCPI v LnCPI phn tuyn tnh u nhn gi tr dng kh ln, cn
phn phi tuyn h s ca LnCPI v LnCPI u nhn gi tr m. Tc gi kt
lun rng p lc ca cung tin rt ln khi nn kinh t ri vo tnh trng lm pht
cao. Cui cng, tc gi khuyn ngh cho mc lm pht thp, n nh m
khng nh hng ti cc quyt nh ca h gia nh v doanh nghip th Ngn hng
Trung ng Vit Nam cn gi cho mc chnh lch lm pht gia cc thng k tip
di mc 1,014%.
1.3.3. Mt s hng nghin cu khc trong v ngoi nc c ng dng
m hnh chui thi gian phi tuyn
Nghin cu u tin v m hnh STAR l ca Bacon (1971) [21], ngi
xut ra m hnh STAR vn dng m hnh ca mnh tm hiu xem tc ng ca
dng nc chy xung mt con knh c nghing ti chiu cao ca lp a tng b
mt b ng nc c cha hot tnh trn b mt. Kt qu nghin cu cho thy rng
dy ca lp a tng c gi nh l ph thuc phi tuyn vo dng nc.
Skalin v Terasvirta (1999) [68], p dng m hnh ESTAR vi d liu chui
thi gian hng nm i vi chn bin kinh t v m: vic lm, sn xut cng nghip,
39
tiu th, xut khu, nhp khu i vi Thy in trong giai on 1870 n nm
1988 gii thch "chu k kinh doanh Thy in". Tc gi ch ra hai ng gp ln
ca m hnh ESTAR. u tin, n gii thch s st gim mnh ca vic lm trong
nhng nm 1920 tt hn so vi m hnh tuyn tnh AR. Th hai, n theo di d liu
t nhng nm 1960 tr i tt hn trong khi m hnh tuyn tnh khng gii thch c.
Hall v cng s (2001) [50], s dng m hnh LSTAR vi d liu chui thi
gian t thng 1/1876 n thng 5/1998 ca cc kh tng thy vn ca Lin Bang
c nghin cu hin tng El Nino Southern Oscillation (ENSO) l mt s gin
on ca h thng kh quyn i dng vng nhit i Thi Bnh Dng c
nhng hu qu quan trng i vi cc iu kin thi tit ton cu. Kt qu ch ra
rng, hin tng El Nino khng tun theo mt quy lut no v m hnh LSTAR c
th gip cho vic d on hin tng El Nino xy ra trc mt vi thng.
M. Koster (2005) [60], p dng m hnh t hi quy chuyn tip trn (STAR)
m hnh ho m hnh v m ca nn kinh t Nam Phi. Kt qu cho thy cc m hnh
phi tuyn cho kt qu d bo tt hn m hnh tuyn tnh.
N.Forster v cng s (2007) [39] dng m hnh LSTAR m hnh ho tc
ng ca cc ci cch nn kinh t ti cc nc Trung v ng u (ECCE). Kt qu
tnh c kh nng chuyn dch theo xu hng v nh mc, gii thch nh hng
ca vic ci cch n GDP v nng sut lao ng. Kt qu cng cho thy hu ht
cu trc b ph v ti cc nc CEEC bi mt qu trnh dng xu th hoc qu trnh
nghim n v. Kt qu cng cho thy ci cch tc ng rt t vo tng trng GDP,
tc ng mnh vo nng sut lao ng.
Ralf Bruggemann, Jana Riedel (2011) [26], s dng m hnh LSTAR
phn tch li sut trong ngn hn Vng Quc Anh thi k 1970-2006. Kt qu
nghin cu cho thy rng nhng pht hin da trn cc m hnh tuyn tnh cho thy
mc kh nhiu cc sai lm v c th dn n d bo t l li sut km. ng thi
nhm tc gi nhn mnh rng i vi trng hp ca Vng quc Anh, phng
php hi quy phi tuyn chuyn tip trn l mt la chn kh thi cho vic phn tch
cc chnh sch tin t v d bo li sut.
40
GS. Nguyn Khc Minh, Nguyn Mnh Hng v Nguyn Vit Hng [61], s
dng hi quy chuyn tip trn logistic (LSTAR) m hnh ho tc ng ca
nhng ci cch chnh sch kinh t Vit Nam t 1985 ti 2006 trong ba khu vc
kinh t: nng nghip, khu vc cng nghip v khu vc dch v. Tc gi nghin cu
tc ng ca vic ci cch ti tng trng GDP v nng sut lao ng trong tng
khu vc. Tc gi c bng chng v s thay i cu trc ca chui GDP v bng
chng tc ng tch cc ca cc ci cch n tng trng GDP thng qua cc kt
qu c lng t m hnh LSTR1 cho ba chui GDP c cho nh sau:










Kt qu c lng ca cc tham s t ba m hnh cho thy tc dch
chuyn ca khu vc nng nghip gia thi u v thi k cui l nhanh hn cc
khu vc khc. Kt lun rng, ci cch trong lnh vc nng nghip thnh cng trong
vic khuyn khch nng dn lm vic v n nh v m. Cc kt qu cng cho thy
cc chnh sch ci cch khc c thc hin c nhng tc ng khc nhau ti
tng trng GDP ca tng khu vc kinh t Vit Nam.
Nhn chung, cc thc nghim v m hnh hi quy chuyn tip trn cc
nc trn th gii th hin v gii thch r hn so vi m hnh truyn thng nht
l i vi nhng tc ng mang tnh th ch, ci cch chnh sch ca nhng quc
gia ang trong giai on pht trin.
CN t
DV t
LnGDP t t t
T R
LnGDP t t t
1
1
2
1
11, 02 0, 028 (0, 092 0, 0084 ) 1 exp (7, 76/ )( 0, 445)
22, 0, 0135, 0, 9968
11, 52 0, 043 (0, 065 0, 024 ) 1 exp (6, 18/ )( 0, 374)
s
s
s
-

= + - - + - -

= = =

= + - - + - -

NN t
T R
LnGDP t t t
T R
1
2
1
1
2
22, 0, 0131, 0, 9935
10, 61 0, 0065 ( 0, 2005 0, 0337 ) 1 exp (168, 51/ )( 0, 318)
22, 0, 0069, 0, 9932
s
s
s
-
-

= = =

= + - - - + - -

= = =
41
1.4. Tm tt chng 1
nc ngoi, vic pht trin v s dng cc m hnh hi quy chuyn tip
trn STR phn tch cc hot ng kinh t v m cng nh trong cc lnh vc
khc c tin hnh mnh m trong nhiu nm v thu c nhiu kt qu tch
cc c v l thuyt v thc nghim. Cn Vit Nam tuy cng c kh nhiu hot
ng nghin cu kinh t v m nh: lm pht, cu tin, cng nh cc ch tiu kinh t
v m khc bng cc m hnh kinh t lng song nhng nghin cu da trn lp cc
m hnh chui thi gian phi tuyn cn kh him hoi v thc s cha c nhiu c
kt v kt lun v kinh nghim thc t trong vn ny. V vy, lm r hn vn
l thuyt v kh nng ng dng ca lp m hnh chui thi gian chuyn tip trn
STR vo phn tch mt s ch tiu kinh t v m Vit Nam, th chng mt ca
lun n tp trung vo mt s vn nh sau:
- Trnh by c s l thuyt v m hnh hi quy chuyn tip trn STR dng
chun, cc trng hp c bit ca n.
- Tng quan tnh hnh nghin cu ca lp m hnh hi quy chuyn tip trn
STR mt s nc trn th gii trong c Vit Nam vo nhiu lnh vc khc nhau:
kinh t, a l, kh tngDa vo cc kinh nghim nghin cu ca cc nc bng
m hnh hi quy chuyn tip trn STR m tc gi tng kt s l t liu quan trng
cho nghin cu ca mnh.
V, ni dung ca chng tip theo s xem xt thc trng din bin v lm
pht, vai tr ca chnh sch tin t ca Vit Nam trong giai on 2000-2011 cng
nh xem xt n cc nhn t nh hng n chng, qua chn la cc bin gii
thch v chn la m hnh c lng thch hp cho qu trnh tip tc pht trin kinh
t Vit Nam.





42
Chng 2
PHN TCH DIN BIN LM PHT, VAI TR CHNH SCH
TIN T TRONG KIM SOT LM PHT VIT NAM

Nh trnh by chng mt, lp m hnh hi quy dng chuyn tip trn
(STR) c nhiu nc trn th gii bao gm c nhng quc gia pht trin v
ang pht trin vn dng vo lnh vc phn tch v m. Tuy vy, khng phi lc no
mt m hnh tt nht trong xu hng nghin cu trn th gii l mt m hnh
chun m em i p dng cho tt c cc nc. Vic xy dng mt m hnh
nghin cu, vi cc bin s ph hp phn tch cho cc bin v m ca mt quc
gia n cn ph thuc vo hon cnh hnh thnh lch s, tnh th ch, s liu, quy m
ca tng quc gia .
Tip theo chng 1, ni dung chng hai ca lun n s tp trung xoay
quanh vic phn tch din bin ca lm pht v vai tr ca vic iu hnh chnh
sch tin t trong kim sot lm pht Vit Nam giai on t 2000-2011. ng
thi, cng nh xem xt tnh kh thi trong vic ng dng lp m hnh hi quy
chuyn tip trn STR vo phn tch hai bin s v m l lm pht v cu tin ca
Vit Nam, trn c s s liu thu thp c t nhiu ngun khc nhau.
Vi mc ch , chng 2 ca lun n c b cc nh sau. Mc 2.1 din
bin lm pht v tng trng kinh t Vit Nam trong giai on 2000-2011. Mc
2.2. Mi quan h gia lm pht v tng trng Vit Nam. Mc 2.3 phn tch vai
tr ca chnh sch tin t trong vn kim sot lm pht Vit Nam trong giai
on t 2000-2011. Mc 2.4 phn tch cc nhn t chnh nh hng n lm pht
Vit Nam. Mc 2.5 l tm tt chng 2.
2.1. Din bin lm pht Vit Nam giai on t 2000 n 2011
Sau gn 30 nm ci cch v pht trin kinh t, c bit l sau khi hon
thnh chin lc: n nh- pht trin kinh t x hi n nm 2000
6
a t
nc Vit Nam ra khi tnh trng tr tr, khng hong kinh t v ang bc vo

6
Chin lc do i hi ng ln th VII (6/1991)
43
giai on tng trng nhanh v bn vng. Tuy nhin, trong qu trnh i mi nn
kinh t Vit Nam cng bc l nhiu mt yu km, thm vo l nhng thch
thc ln ang t ra c th gy bt li cho n nh v m trong nc. c bit,
cuc khng hong ti chnh khu vc t gia nm 1997 tc ng mnh n
kinh t nc ta. Tc tng trng kinh t gim t 9,3% (1996) xung cn
4,8%(1999), bt u phc hi vo nm 2000 vi tc tng trng l 6,8%. Tuy
vy, Vit Nam li ang tip tc ng trc nhiu p lc mi, c bit l nhng
vn t ra trong tin trnh hi nhp kinh t quc t v khu vc. Nhng vn
ny, t ra cho cc nh lnh o, cc nh nghin cu kinh t v hoch nh
chnh sch phi tm ra m hnh thch hp cho qu trnh pht trin kinh t Vit
Nam. V k t khi Vit Nam chnh thc tr thnh thnh vin th 150 ca t chc
thng mi th gii WTO (1/2007) th tnh hnh lm pht Vit Nam c xu
hng tng cao mc 2 ch s. Do , lm pht l mt ch c tho lun
nhiu nht trong giai on gn y, v vic kim ch lm pht tr thnh nhim v
trung tm, cp bch nhm n nh kinh t v m.
6.7
6.9
7.1
7.3
7.8
8.4
8.2
8.5
6.3
5.3
6.8
5.9
-0.5
0.8
4
3
9.5
8.4
6.6
12.63
19.89
6.52
11.75
18.13
-5
0
5
10
15
20
25
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Nm
%
Tng trng GDP Lm pht

Ngun: Tng Cc Thng K (GSO 2012), n v % so vi nm trc
Hnh 2.1. Tng trng kinh t v lm pht, 2000-2011
44
Cn c theo th din bin lm pht t 2000-2011 cho thy lm pht ca
Vit Nam c nhng c im ni bt l:
- Bin ng mnh, vi bin dao ng ln (-0,5%-19.89%);
- C nhiu nh nhn xy ra cc nm c t l lm pht t ngt cao hn
so vi cc nm trc , chng hn nh cc nm 2004(9.5%), 2008
(19.89%), 2011(18.13%);
- Xut hin tnh chu k trong ngn hn, tnh chu k ny hu nh c lp i
lp li trong gn sut c thi k nghin cu. R nht, k t 2004-2011 tr i, tnh
chu k xut hin 3 nm 1 ln, c hai nm lm pht tng cao mi c mt nm lm
pht tng thp hn.
iu ny cho thy, kim sot lm pht Vit Nam trong giai on 2000-
2011 cha thnh cng, cn tim n nhiu bt n. Nu cn c vo chiu hng bin
ng ca tc tng trng kinh t th din bin ca lm pht Vit Nam trong
giai on t 2000-2011 c th c chia thnh hai giai on:
- Giai on th nht, t 2000-2006, y l giai on m t l lm pht thp
gi mc mt ch s v tng trng cao. Trong , tng trng trung bnh giai
on 2000-2006 l 7,49%. i sng kinh t- x hi n nh.
- Giai on th hai, t nm 2007-2011, y l thi k m t l lm pht lm
pht Vit Nam tng cao mc hai ch s ( ngoi tr 2009 lm pht 6,52%), i km
vi lm pht cao l hin tng suy gim tc tng trng, tc tng trng bnh
qun trong c giai on t 2007-2011 l 6,56%. c bit, k t nm 2007 tr i,
lm pht c xu hng mt n nh, thng xuyn cao, ko di lu hn v dao ng
mnh hn so vi lm pht ca cc nc trong khu vc. Chiu hng bin ng ca
ch s CPI trong giai on 2007-2011 gn lin vi nhng bin ng din bin gi c
trn th gii.
2.1.1. Din bin lm pht trong giai on 2000-2006
K t khi Chnh ph bt u tin hnh chng trnh ci cch ton din h
thng kinh t Vit Nam vo nm 1989. Trong sut thp nin 1990, nn kinh t Vit
Nam t c nhng thnh tu ht sc ng ch , thnh cng bc u ca
45
nhng bin pht ci cch nm 1989 gy c n tng mnh m, c bit trong
lnh vc chng lm pht, t l lm pht gim lin tc hng nm, t 67,1% vo nm
1990 xung cn 3,6% vo nm 1997. Bn cch , tc tng trng GDP tng
lin tc cc nm tip theo t 5,1% (1990) n 8,8% vo nm 1997. Do nh hng
t cc cuc khng hong ti chnh lin tip trong 3 nm, Chu (1997), Nga
(1998), Brazil (1999) v s ri lon v ti chnh Mexico (1999) lm cho tc
tng trng kinh t ca nhiu nc trn th gii, c bit l khu vc Chu b tht
li v tc ng tiu cc ti kinh t Vit Nam. Nn kinh t Vit Nam trong nhng
nm cui thp nin 1990 phi tri qua hin tng suy gim gi lin tc, sc mua
gim st, u t nc ngoi v xut khu c du hiu suy gim, sn xut trong nc
ri vo tnh trng tr tr, hng ha ng nhiu, tht nghip gia tng ... v biu hin
ca hin tng ny l hin tng gim pht xy ra trong hai nm 2000, 2001 ca
giai on 2000-2006.
Nu ly mc bt u t nm 2000 lm c s so snh, nu so vi giai on
trc nm 2000 t ch ra sc chng lm pht th nn kinh t Vit Nam li t ngt
chuyn sang tnh trng chng thiu pht nhng nm 2000, 2001. Theo bo co
ca IMF, tnh hnh kinh t Vit Nam nhng nm u ca giai on 2000-2006 c
du hiu suy gim tc tng trng v i km vi hin tng gim pht, c th l:
Nm 2000, ch s gi lin tc gim qua cc thng trong nm, ch c 2 thng
u nm (t thng 1 n thng 2) c t l lm pht dng, 5 thng tip theo t thng
3 cho n ht thng 7 u c t l lm pht m. T l lm pht cho c nm 2000 l -
0,6%, tc tng trng t 6.7% thp hn so vi tc tng trng cc nm
trc .
46
0.40%
1.60%
-1.10%
-0.70%
-0.60%
-0.50%
-0.60%
0.10%
-0.20%
0.10%
0.90%
0.10%
-1.50%
-1.00%
-0.50%
0.00%
0.50%
1.00%
1.50%
2.00%
Thng
1
Thng
2
Thng
3
Thng
4
Thng
5
Thng
6
Thng
7
Thng
8
Thng
9
Thng
10
Thng
11
Thng
12
nm 2000

Ngun: Tng cc Thng K Vit Nam
Hnh 2.2. Biu ch s gi tiu dng (CPI) cc thng nm 2000

Nm 2001, gi tiu dng tip tc gim trong su thng u nm (CPI gim
lin tc trong 4 thng lin tip, thng 3 gim 0,7%, thng 4 gim 0,5%, thng 5
gim 0,2%, thng 6 gim 0,3%). Mt hng c gi gim mnh nht vn l gi lng
thc, thc phm, cy cng nghip, hng dt may, vn ti v bu chnh vin thng.
Kt qu l n cui nm 2001 nh nhiu n lc, chng ta y c t l lm pht
ln 0,8%, tc tng trng nng ln t 6,9%.
Nh vy, c th thy trong hai nm 2000, 2001 t l lm pht Vit Nam
thp mc k lc v tc tng trng kinh t cng c du hiu suy gim. C
nhiu nguyn nhn gii thch cho tnh trng gim pht ny, bao gm c nguyn
nhn khch quan v ch quan.
Nguyn nhn ch quan: hng ha sn xut khng gn vi tiu dng; trnh
qun l km v cng ngh lc hu.
Nguyn nhn khch quan: do tc ng ca cc yu t bn ngoi: s gim gi
hng ha v dch v trn th gii; cc cuc khng hong ti chnh lm nh tr
thng mi ton cu dn n gim sn xut v tng tn kho.
47
Tm li, tnh trng thiu pht trong hai nm 2000, 2001 l biu hin ca mt
nn kinh t ang trn suy gim v y l hu qu ca mt qu trnh sn xut mt
cn i v c cu do hu qu lch s li. Mc d, trnh tnh trng gim pht
ko di gy tr tr th ngay t nm 2000 Chnh ph thc hin chnh sch ti chnh
theo hng kch cu kch thch kinh t
7
. Vic thc hin chnh sch kch cu ny
ko cho t l lm pht nm 2001 tng ln 0,8%. Tuy nhin, v sau mt s kin
khc li cho rng vic duy tr chnh sch kch cu lin tc trong nhiu nm m bt
u t gia nm 2000 c nh gi l t hiu qu, bi v cc n gy tc ng qu
mc cn thit trong khi iu kin kinh t trong nc v th gii c s thay i v tt
nhin kt qu em li khng c nh mong mun. V, chnh bin php kch cu
vo thi im ny tuy lm tng mc gi chung vo cc nm 2002-2003, nhng
ng thi lm cho lm pht tng cao tr li cc nm tip theo.
Sang nm 2002, tnh hnh kinh t th gii nhn chung vn cha phc hi
nhng nh c s c gng, n lc ca cc nghnh, cc cp nn nn kinh t Vit nam
bt u c du hiu phc hi. Gi c th trng c chuyn bin tch cc, ch s gi
tiu dng thng 12 nm 2002 so vi thng trc tng 0,3%; tnh chung c nm tng
4%, tng mnh nht l nhm lng thc, thc phm chim 5,7% (lng thc tng
2,6%, thc phm tng 7,9%); nhm ung v thuc l tng 3,6%, nh v vt
liu xy dng tng 7,1%... Bn cch , trong nm 2002 Chnh ph iu chnh
tng gi c ca mt s mt hng nhp khu ch yu l nguyn vt liu, trang thit b
phc v cho sn xut trong nc lm tng chi ph u vo sn xut, tc ng
nht nh n ch s gi tiu dng nm 2002. Vit nam duy tr c tc tng
trng GDP mc 7,1% nm 2002.
Nm 2003, tnh hnh kinh t, chnh tr trn th gii c nhiu bin ng, do
nh hng chin tranh Irc (Iraq) gi xng du v gi vng tng mnh, c bit l

7
Cc chnh sch gm m rng tn dng, tng chi tiu ch yu cho c s h tng. Li sut c iu
hnh mt cch linh hot, theo st cung cu vn phc v pht trin v tng trng kinh t cao, bo
m nhu cu vn v hn ch thiu pht, tin hnh h li sut tin cho vay v li sut huy ng
to iu kin cho cc doanh nghip vay vn vo u t m rng sn xut.
48
gi du tng mnh ko theo hu ht cc mt hng trn th gii u tng cao. Trn
thc t, hai thng u nm 2003 gi c cc mt hng ca chng ta tng 3,1%, v
vy c nhiu kin tri chiu cho rng kh m t c mc tiu v lm pht
ra cho c nm 2003 l khng qu 5%. Trc tnh hnh , chnh ph buc tng gi
cc hng ha dch v, hoc gim phn np ngn sch, ng thi tng mc tin
lng c bn ln 38,1%, lng ca ngi v hu v ngi hng tr cp t ngn
sch ln 35-40%. iu ny c ngha l lng tin mt trong lu thng tng ln ng
k v cu hng ha dch v s tng. K hoch u t pht trin ca nm 2003 tng
cao hn 17% so vi nm 2002. So vi mc tiu t ra trc , lm pht trong nm
2003 l 3% v tng trng 7,3%.
Nu tnh t thi im xy ra khng hong ti chnh khu vc 1997 cho n
nm 2003, th c th nhn thy nm 2003 l mt nm thnh cng nht. Mt lot cc
mc tiu nh tc tng trng, t l lm pht.u vt k hoch. Kt qu ny
mt phn nh vo chnh sch kch cu chng gim pht thc hin t nm 2000
pht huy tc dng tm trung hn. Trn bnh din th gii, nh hng ca cuc
chin Trung ng (Iraq) khin th trng xut khu Vit Nam b nh hng;
cng thm vn nn dch SARS trn lan phn no gy thng vong cho cc
nghnh cng nghip, dch v trong nc th c th nhn nh rng tc GDP vn
tng nhanh l mt thnh cng ln ca Chnh ph trong iu hnh kinh t.
Nm 2004, trong khi cc tc ng tiu cc ca khng hong Chu c
chiu hng gim. Kinh t ton cu c du hiu khi sc, cu bt u tng ko gi
c hng ha trn th gii tng theo. Vo thi im ny, trong su thng u nm
2004, kinh t trong nc li gp nhiu kh khn xen ln vi nhiu nhng thch thc
lin tip xy ra: dch cm gia cm xy ra trn din rng, thi tit rt m ko di v
hn hn nng n gy thit hi nng n n nng dn lm cho ngun cung sn phm
gia cm gim mnh trong khi cu v thc phm tip tc tng cao dn n gi c
hng ha lng thc, thc phm tng t bin (15,5%). Tnh hnh th gii vn tuy
phn no phc hi nhng vn cn du hiu phc tp, gi c nguyn vt liu trn th
gii vn tip tc tng, cng vi s bin ng th trng bt ng sn v nhu cu
49
xy dng tng cao lm cho gi u vo ca nguyn vt liu tng v cng hng
vi cc nh hng tr t chnh sch tin t m rng chng thiu pht nhng nm
trc khin gi tiu dng trong nm 2004 tng cao hn so vi mc tng gi tiu
dng cc nm 2001, 2002 v 2003. Gi tiu dng so vi thng trc ca tt c cc
thng trong nm u tng, ch s gi tiu dng thng 12/2004 so vi 12/2003
tng ln 9,5%, lm pht c nm 2004 l 9,5%, gi bnh qun nm 2004 tng 7,7% so
vi nm 2003, l mc tng cao nht so vi mc tng gi bnh qun cc nm gn y
(nm 2001 gim 0,3%, nm 2002 tng 3,9% v nm 2003 tng 3,2%). Nh vy,
nguyn nhn gi c nm 2004 tng cao hn so vi cc nm trc bao gm c nhn
t bn ngoi, bn trong theo kha cnh chi ph y v cu ko v c yu t k vng
ca dn chng.
Nm 2005, kinh t - x hi pht trin tng i n nh. Gi tiu dng thng
12/2005 tng 0,8% so vi thng trc. So vi thng 12/2004, gi tiu dng tng
8,4% (lm pht c nm 2005 l 8,4%). Theo , l tc tng trng nm 2005 t
mc 8,4% tng i cao so vi tc tng trng ca nhng trc .
-0.5
0.8
4
3
9.5
8.4
6.6
6.7
6.9
7.1
7.3
7.8
8.4
8.2
-2
0
2
4
6
8
10
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
T l lm pht Tc tng trng

Ngun: Tng Cc Thng K, n v %
Hnh 2.3. Tc tng trng v t l lm pht, thi k 2000-2006
50
Nm 2006, tng sn phm trong nc nm 2006 theo gi so snh c tnh tng
8,17% so vi cng k nm trc, trong khu vc nng, lm nghip v thu sn
tng 3,4%; khu vc cng nghip v xy dng tng 10,37%; khu vc dch v tng
8,29%. Trong 8,17% tng trng chung, khu vc nng, lm nghip v thu sn
ng gp 0,67 im phn trm; khu vc cng nghip v xy dng ng gp 4,16
im phn trm v khu vc dch v ng gp 3,34 im phn trm. Ch s gi tiu
dng thng 12/2006 tng 0,5% so vi thng trc v tng 6,6% so vi thng
12/2005. T l lm pht tnh chung cho c nm 2006 l 6,6%. Trong , hng n v
dch v n ung tng 7,9%, l nhn t chnh ng gp vo tng gi tiu dng trong
c nm. C th ni trong hai nm cui ca giai on 2000-2006, nn kinh t Vit
Nam t c nhng thnh tu ng t ho: tc tng trng cao v kim ch
c lm pht di 10%.
2.1.2. Lm pht trong giai on t 2007-2011
Nu nh giai on t 2000-2006 c xem l mt giai on m nn kinh t
Vit Nam c t l lm pht thp, n nh duy tr di mt ch s v tng trng
cao, tc tng trng bnh qun hng nm l 7,49% th giai on t 2007-2011 t
l lm pht Vit Nam c chiu hng mt n nh, lm pht tng cao, ko di v
dao ng mnh hn so vi cc nc trong khu vc. c nhiu nguyn nhn
gii thch cho giai on ny, nguyn nhn u tin c cp nhiu nht trong hu
ht cc nghin cu v lm pht Vit Nam l do vic thc hin chnh sch ti kha
v chnh sch tin t m rng c thc hin t 2000 v ko di nhiu nm cho n
2006. Kt qu l trong 3 nm lin t 2004-2006 kinh t Vit Nam c tc tng
trng bnh qun rt cao trn 8% v c xp vo hng cc quc gia c tc tng
trng kinh t cao trong khu vc. Chnh vic tng trng kinh t qu nng ch yu
chy theo chiu rng (s lng) tch t cc mm mng gy ra lm pht cao cho
nhng nm tip m biu hin c bt u bng pht t qu 3 nm 2007. Nguyn
nhn th hai, cng c cp n l vic Vit Nam chnh thc tr thnh thnh
vin ca T chc thng mi th gii (WTO) vo thng 1/2007, vi nhng ci cch
v c ch chnh sch v mi trng u t to iu kin cho cc lung vn nc
51
ngoi vo Vit Nam tng mnh. Do nhu cu cn phi n nh ng ni t, Ngn
hng nh nc bt but phi cung ng mt lng ln tin VND mua ngoi t vo
nhm mc tiu n nh v ni lng t gi h tr xut khu, nhm mc ch thc
y tng trng kinh t, v chnh iu ny lm cho tng phng tin thanh ton
tng cao, thi bng lm pht trong nm 2008. Cng trong cng thi im, mt
nguyn nhn khch quan cng gii thch cho vic gy lm pht cao Vit Nam l
do xy ra cuc khng hong kinh t th gii ko di trong 2 nm t nm 2008-2009,
tc ng trc tip ti nn kinh t non tr ca Vit Nam, tc ng ny cng hng
vi cc tc ng trc lm cho nn kinh t Vit Nam phi hng chu thi k tng
trng thp i lin vi lm pht cao.
Nhn li, tnh hnh kinh t-x hi nm 2007, y l nm bn l ca k hoch
5 nm ln th hai trong giai on 10 nm pht trin. Sau nhiu nm m phn, s
kin ngy 1/1/2007, Vit Nam chnh thc gia nhp vo t chc thng mi th gii
(WTO). Vi tnh hnh chnh tr n nh, an ninh quc phng bo m, to mi
trng thun li thu ht cc nh u t nc ngoi cng nh cc doanh nghip
trong nc. Nhiu ch trng, chnh sch v gii php kinh t, ti chnh c ban
hnh, b sung v hon thin. Cng tc ci cch hnh chnh c y mnh, i ng
cn b lnh o v qun l nhiu b ngnh, a phng c tng cng c s
lng v cht lng, trnh chuyn mn, nghip v... to iu kin gii phng
mnh m sc sn xut, m rng quan h hp tc vi nc ngoi. Kinh t tng
trng cao, tc tng GDP nm 2007 t 8,48% bng mc k hoch ra, y l
mc tng trng cao nht trong vng 11 nm gn y. Tc tng trng GDP
trong c ba khu vc u tng so vi cc nm trc : khu vc nng nghip (tng
3%), khu vc cng nghip (tng 10,33%) v khu vc dch v (tng 8,5%). Vi tc
ny, Vit Nam ng v tr th 3 v tc tng GDP so vi cc nc chu , ch
sau Trung Quc (11,3%) v n (khong 9%) v cao nht trong cc nc
ASEAN (6,1%). Bn cnh, nhng thnh tu t c trong nm 2007 nng v
th ca Vit Nam ln tm cao mi th cng trong nm ny, th nhng yu km ca
nn kinh t c tch t t nhiu nm trc ngy cng bt l r.
52
Gi c tng cao, din bin phc tp v ch yu tng cao cc thng cui nm.
Ch s gi tiu dng thng 12/2007 tng 2,91% so vi thng trc, so vi thng
12/2006 tng 12,63%. Tc tng ch s gi vt qua tc tng GDP l
8,48%. Trong , nhm hng n v dch v n ung tng 18,92%, ring lng thc
tng 15,4%, gi thc phm tng 21,16%, gi vt liu xy dng tng 17,12%, cc
nhm hng ha v dch v khc tng t 1,69% n 7,27%. So snh vi mc lm
pht ca mt s nc trong khu vc v trn th gii nh Trung Quc: 6,5%;
Indonesia: 6,59%; M: 4,08%, Thi Lan: 3,21%, Khu vc ng Euro: 3,07%, Nht
Bn: 0,7% th t l lm pht ca Vit Nam cao hn rt nhiu. c nhiu cch l
gii v con s 12,63% t l lm pht nm 2007.
Nhm cc nguyn nhn khch quan n t bi cnh kinh t ton cu
Th nht, gi du v gi nguyn nhin vt liu u vo ca sn xut lin tc
gia tng v y cng l mc gi nguyn vt liu tng cao nht t trc ti nay.
Th hai, xut pht t qu trnh bin i kh hu ton cu, thin tai dch bnh
din ra lin tip lm nh hng n sn xut lng thc, thc phm y gi c hng
ha ny cao ln, cng vi l nhng nm qu trnh cng nghip ho c y
mnh khin din tch t s dng cho trng trt, chn nui b thu hp. Tt c nhng
iu kin trn cng hng li lm sn lng lng thc - thc phm ngy cng
gim mnh.
Th ba, phn ng trc vic gi du v gi lng thc - thc phm lin tc leo
thang to nn c sc cung rt ln y lm pht ton cu tng cao, NHTW cc
nc bt buc phi thc hin tht cht tin t thng qua tng li sut ch o
kim ch lm pht. T qu 3/2007, gi du, gi lng thc - thc phm vn tip tc
tng cao. Lo ngi lm pht gia tng s lm cho kinh t ton cu ri vo suy thoi,
cc NHTW cc nc khng cn cch no khc l phi bm mt lng tin khng l
cu vn nn kinh t
8
. Vic cu vn nn kinh t th gii ri vo suy thoi bng

8
T thng 8/2007, M phi a ra nn kinh t trn 2.300 t USD, trong c 800 t USD tin
mt cu vn h thng ngn hng; NHTW Chu u, Nht Bn, Anh cng phi a mt lng tin
ln cu vn nn kinh t.
53
bin php a hng nghn t USD ra nn kinh t li cng y lm pht ton cu tip
tc tng cao.
Nhm cc nguyn nhn ch quan n t ni ti nn kinh t Vit Nam
Th nht, cc nhm hng nhp khu ca Vit Nam nh xng du, st thp,
phn bn, thuc tr su - l nhng nguyn nhin vt liu u vo chnh ca sn xut
gia tng mnh m. iu ny tc ng lm chi ph sn xut tng cao.
Th hai, gi lng thc, thc phm tng cao cng vi s bin i kh hu ton
cu trn th gii tc ng n nhiu quc gia trong c Vit Nam. Tnh trng,
dch bnh trong chn nui, trng trt nh: cm gia cm, ln tai xanh, l mm long
mng ln, vng ln la cng vi rt m, rt hi cng b nh hng nng n
khin cho ngun cung lng thc - thc phm b st gim.
Th ba, tng trng kinh t Vit Nam t trc n nay (2007) vn da trn
thm dng vn u t c bn l chnh. S ph thuc nhiu vo vn u t thc
y tng trng dn n hu qu l mun duy tr mc tng trng cao phi tip tc
tng vn thm na. Hn na, cng tc qun l cha cht ch trong vic duy tr
chnh sch knh thch kinh t nhng nm trc to ra mm mng gy ra lm
pht cao t gia nm 2007.
Th t, dng vn nc ngoi chy vo Vit Nam tng vt. Nm 2007 lung
vn FDI tng 20,3 t USD vn ng k, cao hn nhiu so vi mc 10,2 t USD ca
nm 2006, c bit l lung vn u t gin tip gia tng mnh m khong trn 6 t,
gp 5 ln con s ca nm 2006 m ch yu vo th trng chng khon, tri
phiu... Vi ngun ngoi t tng qu nhanh v t ngt, trnh tnh trng la
ha NHNN phi bm ra th trng mt lng tin ln mua ngoi t d tr, chnh
iu ny gy sc p lm lng tin trong lu thng ngy cng tng dn n tnh
trng mt cn bng tin hng trn th trng gp phn thi bng lm pht trong
nm 2008.
ng trc vic lm pht bng n, gy nh hng nghim trng n i
sng ca dn chng, di s ch o st sao ca Chnh Ph, NHNN buc phi
thc hin cc chnh sch tin t cht vi mong mun nhanh chng a ch s gi
54
tiu dng gim xung
9
. S can thip quyt lit ca NHNN, s quyt tm ca ton
h thng ngn hng trong vic kim ch lm pht em li kt qu l lm pht
b chn ng v y li t nh im 3,91% thng (tng ng 25,2% nm)
trong thng 5/2008 xung cc mc thp hn trong cc qu v gim dn vo cc
thng qu IV/2008 (thng 10 gim 0,19%; thng 11 gim 0,76%, thng 12
gim 0,68%) gp phn kim hm ch s gi tiu dng nm 2008 xung cn
19,89% thp hn con s 25,2% d on trc .
2.38%
3.56%
2.99%
2.20%
3.91%
2.14%
1.13%
1.56%
0.18%
-0.19%
-0.76%
-0.68%
-1.00%
0.00%
1.00%
2.00%
3.00%
4.00%
5.00%
Thng 1 Thng 2 Thng 3 Thng 4 Thng 5 Thng 6 Thng 7 Thng 8 Thng 9 Thng 10 Thng 11 Thng 12
nm 2008

Ngun: Tng cc Thng K Vit Nam
Hnh 2.4. Biu ch s gi tiu dng (CPI) cc thng nm 2008

9
Cc cng c chnh sch tin t c thc hin t u nm 2008 bao gm: tng d tr bt buc; li
sut c bn v nghip v th trng m c s dng ng thi vi nhng quy nh sit cht th
trng chng khon, th trng bt ng sn...

55
Mc d gi tiu dng nm 2008 tng kh cao, nhng xu hng din bin
theo chiu hng tch cc vo cc thng cui nm l do: (i) Kt qu thc hin ng
b 8 nhm gii php nhm kim ch lm pht, n nh kinh t v m, bo m an
sinh x hi v tng trng bn vng, trong u tin mc tiu kim ch lm pht
vi gii php tht cht tin t l nguyn nhn c bn gi cho lm pht thp hn
20%. iu ny cng khng nh nhng gii php m Chnh ph ra l hon ton
ng hng, kp thi v t kt qu tch cc, gi tiu dng gim dn t thng 10
nm 2008; (ii) Gi du th v gi nhiu loi nguyn liu hng ho khc trn th
trng th gii nc ta nhp khu vi khi lng ln cng gim mnh vo
nhng thng cui nm, to thun li cho gim gi u vo ca sn xut trong nc;
(iii) Tnh hnh sn xut trong nc nhng thng cui nm cng bt kh khn
hn, do cc ngun vn v mc gii ngn kh nhanh.
Bc sang nm 2009, thi gian nh hng ca suy thoi kinh t ton cu nh
hng mnh ti Vit Nam, nn kinh t nc ta tip tc gp nhiu kh khn, thch
thc. Cuc khng hong ti chnh ca mt s nn kinh t ln trong nm 2008
y kinh t th gii vo tnh trng suy thoi, lm thu hp ng k th trng xut
khu, th trng vn, th trng lao ng v tc ng tiu cc ti nhiu lnh vc
kinh t - x hi khc ca nc ta. trong nc, thin tai dch bnh xy ra lin tip
trn a bn c nc cng gy nh hng ln n sn xut v i sng dn c.
Trong bi cnh khng thun li , ngay t u nm Chnh ph v cc cp, cc
ngnh trin khai quyt lit v ng b cc gii php nhm ch ng phng nga
ti lm pht cao tr li, khi phc v y mnh sn xut kinh doanh, nht l tp
trung pht trin th trng trong nc; ch o, iu hnh ti chnh, tin t linh hot
nn mc lm pht nm 2009 khng cao.
56
0.32%
1.17%
-0.17%
0.35%
0.44%
0.55%
0.52%
0.24%
0.62%
0.37%
0.55%
1.38%
-0.40%
-0.20%
0.00%
0.20%
0.40%
0.60%
0.80%
1.00%
1.20%
1.40%
1.60%
Thng
1
Thng
2
Thng
3
Thng
4
Thng
5
Thng
6
Thng
7
Thng
8
Thng
9
Thng
10
Thng
11
Thng
12
nm 2009

Ngun: Tng cc Thng K Vit Nam 2010
Hnh 2.5. Biu ch s gi tiu dng (CPI) cc thng nm 2009
Nhn vo biu CPI nm 2009, cho thy ch s gi tiu dng nm 2009
tng i n nh, ngoi thng 2 v thng 12 ch s gi tiu dng tng trn 1%, cc
thng cn li gim hoc tng thp nn ch s gi tiu dng thng 12 nm 2009 so
vi thng 12 nm 2008 tng 6,52%, thp hn nhiu so vi ch tiu tng di 10%
Quc hi ra. Ch s gi tiu dng bnh qun nm 2009 tng 6,88% so vi bnh
qun nm 2008, l mc thp nht trong 6 nm tr li y (Ch s gi tiu dng bnh
qun nm 2004 tng 7,71%; nm 2005 tng 8,29%; nm 2006 tng 7,48%; nm
2007 tng 8,3%; nm 2008 tng 22,97%). Trong bi cnh khng hong ti chnh
ton cu, nn kinh t nc ta va t mc tng trng tng i kh (5,3%), va
duy tr c mc lm pht khng cao, y l thnh cng kp trong ch o, iu
hnh kinh t v m vt mc tiu ra v ng vo hng cc nn kinh t c tc
tng trng cao ca khu vc v trn th gii.
Nh vy, ch trong vng 3 nm t 2007-2009 m nn kinh t Vit Nam tri
qua nhiu bin ng ln. Nguyn nhn lm pht l do tc ng t hp ca ba dng
thc lm pht: (i) Lm pht cu ko: s khan him do u t cng v u t ca cc
57
doanh nghip t nhn tng, dn n nhu cu nguyn nhin vt liu tng, thit b
cng ngh tng, thu nhp ngi dn cng nh lng kiu hi t nc ngoi gi v
tng lm cho thu nhp tng dn n nhu cu ca ngi dn tng, ngoi ra l do nhu
cu nhp khu lng thc th gii tng. Nhu cu tng t bin y gi c cc mt
hng tng nhanh; (ii) Lm pht chi ph y: gi nguyn nhin liu u vo nh:
xng du cc sn phm ha du, thp, phi thptrn th gii tng mnh, trong
iu kin kinh t nc ta phn ln ph thuc vo nhp khu, ng thi thin tai,
mt ma cng khin dn n gi c th trng trong nc tng; (iii) Lm pht tin
t: vic cung tin Vit Nam tng mnh vo nm 2007 mua ngoi t d tr lm
lm tng lng tin trong lu thng vi mc 30%, hn mc tn dng cng tng cao,
thm vo l h qu ca s tng tn dng trong nhng nm trc . Ngoi nhng
yu t khch quan cn do yu t ch quan l t c quan Nh nc trong iu hnh
kinh t v m, ni chung vic kim sot v m ca Chnh ph trong giai on ny l
kh lng tng.
Nm 2010, mc d nn kinh t th gii ang phc hi v c nhng chuyn
bin tch cc, song nhn chung cha thc s n nh v vn cn tim n nhiu yu
t bt li tc ng n kinh t nc ta. trong nc, thin tai lin tip xy ra, nh
hng khng nh n sn xut v i sng dn c. Trc bi cnh , Chnh ph
kp thi ban hnh nhiu Ngh quyt, chnh sch cng cc gii php v nhim v
c th, nhm tng tnh n nh kinh t v m; nng cao cht lng tng trng; ngn
chn lm pht cao tr li. Vi quyt tm cao ca c nc, Vit Nam t tc tng
trng nm 2010 l 6,78%, trong qu I tng 5,84%; qu II tng 6,44%; qu III
tng 7,18% v qu IV tng 7,34%. Mc d, c nh gi l mt trong nhng nc
sm vt qua giai on kh khn v phc hi nhanh sau khng hong ti chnh ton
cu nhng ch s CPI ca Vit Nam li tng qu cao so vi mc tiu trc . Theo
s liu t Tng cc Thng k, ch s gi tiu dng thng 12/2010 tng 1,98% so vi
thng trc, so vi thng 12/2009 tng 11,75%. Ch s gi tiu dng bnh qun nm
2010 tng 9,19% so vi bnh qun nm 2009.
58
1.36%
1.96%
0.75%
0.14%
0.27%
0.22%
0.06%
0.23%
0.31%
1.05%
1.86%
1.98%
0.00%
0.50%
1.00%
1.50%
2.00%
2.50%
Thng
1
Thng
2
Thng
3
Thng
4
Thng
5
Thng
6
Thng
7
Thng
8
Thng
9
Thng
10
Thng
11
Thng
12
nm 2010

Ngun: Tng cc Thng K Vit Nam 2011
Hnh 2.6. Biu ch s gi tiu dng (CPI) cc thng nm 2010
Cn c vo biu CPI nm 2010, ta thy lm pht tng cao cc thng u
nm (thuc Qu I/2010) v cui nm (thuc Qu IV). Lm pht thng 1/2010 tng
1,36%, thng 2/2010 tng 1,96%. Trong su thng tip theo ca nm 2010 (t thng
3/2010 - thng 8/2010) t l lm pht tng i n nh, dao ng nh t 0,06% -
0,75%, iu ny cho thy cc bin php kim sot lm pht ca Chnh ph bt
u pht huy tc dng. Tuy nhin, 4 thng cn li ca nm t thng 9 cho n thng
12/2010 lm pht li tng tr li mnh m gp phn a tc tng CPI c nm l
11,75%.
Xt v c cu tng gi nm 2010 theo cc nhm mt hng th trong cc nhm
hng ha v dch v, nhm hng n v dch v n ung c ch s gi tip tc tng v
tng cao nht vi mc 3,31% so vi thng trc (Lng thc tng 4,67%; thc
phm tng 3,28%); tip n l nhm nh v vt liu xy dng tng 2,53%; may
mc, m nn, giy dp tng 1,81%; ung v thuc l tng 1,3%. Cc nhm hng
59
ha v dch v c ch s gi tng thp hn, mc di 1% gm: Thit b v
dng gia nh tng 0,86%; vn ha, gii tr v du lch tng 0,51%; giao thng tng
0,45%; thuc v dch v y t tng 0,41%; gio dc tng 0,07%. Ring nhm bu
chnh vin thng c ch s gi gim 0,02%
10
.
Tm li, tnh hnh kinh t-x hi nc ta nm 2010 din ra trong bi cnh
khng t kh khn, thch thc nhng vi phc hi nhanh sau khng hong
vn ln v t c mc tng trng kh vi 6,78%. Bn cnh nhng thun li c
bn, sn xut kinh doanh trong nc cng gp mt s kh khn do th trng ti
chnh, tin t c nhng biu hin phc tp, lm pht c xu hng tng cao trong
nhng thng cui nm lm cho lm pht c nm tng 11,75%, cao hn mc tiu
c t ra di 8%. V c bn, lm pht c kim ch; nhng sang qu 4/2010,
lm pht tng cao ngoi kh nng d on. c nhiu cch l gii ti sao lm pht
Vit Nam li tng cao vo cc thng cui nm 2010, nguyn nhn ch yu khng
phi do sai lm ca chnh sch v iu hnh v m, chnh sch tin t trong nm
cng khng phi l nhn t lm cho lm pht tng cao. Nguyn nhn chnh l xut
pht t nhng nhn t khch quan nh s bt n kinh t, gi c th gii v mt s
yu t ch quan ni ti ca nn kinh t.
11

Vi kt qu kinh t nm 2010, nn kinh t c th coi l vt qua c
nguy c suy thoi, tc tng trng kinh t 2010 l 6,78%; cc khu vc ca nn
kinh t c du hiu phc hi r nt: khu vc tin t, ngn hng tng i n nh
sau thi k bt n. Tuy nhin, vn n nh kinh t v m kim ch lm pht vn
ang l ch quan tm i vi nn kinh t Vit Nam vo nm 2011. Vic t l lm

10
Trch ngun: Cng thng tin Chnh ph 2010.
11
Trong nc, dch bnh trong nng nghip, bo l nng n min Trung lm nh hng kh ln
n cung cu hng ha, gi lng thc thc phm tng do vic ch ng a gi ln to iu
kin cho cc nh sn xut trong nc v nng dn; tng lng c bn, tng chi ph gio dc, y t;
do chi tiu ngn sch v u t cng kh ln nhng nm qua v c nm 2010; kt hp t gi tng,
gi vng tng, yu t tm l k vng lm pht trong dn dn n tng cu tng t bin, lm gi
tng mnh thi im qu 4/2010

60
pht c biu hin gia tng t cui nm 2010 v tng tc t u nm 2011. Ch mi 4
thng u nm
12
m t l lm pht l 9,64% so vi cui nm 2010, vt xa
ngng 7% m chnh ph t lm mc tiu cho c nm vo thi im qu tht l
ng quan ngi. Trong ba thng tip theo, ch s CPI vn tip tc tng: thng 5 tng
2,21%,, thng 6 tng 1,09%, thng 7 tng 1,17%. Hai thng sau , t thng 8, 9
con s ny gim xung di 1% hn ch s tng trng ca lm pht. Tnh
chung cho 9 thng u nm 2011, lm pht ca c nc l 15,68% so vi thi
im cui nm 2010.
1.74%
2.09%
2.17%
3.32%
2.21%
1.09%
1.17%
0.93%
0.82%
0.36%
0.39%
0.53%
0.00%
0.50%
1.00%
1.50%
2.00%
2.50%
3.00%
3.50%
Thng
1
Thng
2
Thng
3
Thng
4
Thng
5
Thng
6
Thng
7
Thng
8
Thng
9
Thng
10
Thng
11
Thng
12
nm 2011

Ngun: Tng cc Thng K Vit Nam 2012
Hnh 2.7. Biu ch s gi tiu dng (CPI) cc thng nm 2011


12
Ch s gi tiu dng CPI tng mnh t thng 1/2011 vi 1,74% so vi thng trc v nh im
mc 3,32% thng 4/2011.
61
Vo cc thng cui nm 2011, t thng 10/2011-12/2011 ch s gi tiu dng
c xu hng gim, CPI thng 12/2011 tng 0,53% so vi thng trc, thp hn
nhiu so vi mc tng 1,38% v 1,98% ca cng k nm 2009, nm 2010 gp
phn lm gim t l lm pht ca c nm 2011 xung cn 18,13% so vi thng
12/2010.
Nhn chung, lm pht nm 2011 tng ng k cc thng u nm, c xu
hng gim dn vo cc thng cui nm. V nguyn nhn lm pht Vit Nam,
c c hai nhm nguyn nhn chnh: nguyn nhn khch quan v nguyn nhn
ch quan.
V nguyn nhn khch quan: do gi nhiu loi hng ha nguyn, nhin vt liu
ch cht nh xng du, phi thp, kh du m... trn th trng th gii tng cao
tc ng n gi xng du, thp xy dng, gas, phn bn... trong nc tng cao,
iu ny nh hng n cho chi ph sn xut lm tng sc p lm pht trong nc.
Nhng nu so snh vi t l lm pht nm 2011 ca Vit Nam vi t l lm
pht ca cc nc trong khu vc th l lm pht Vit Nam nm 2011 cao hn cc
nc khc rt nhiu. iu ny cho thy nguyn nhn khch quan khng th l nhn
t chnh lm cho tnh hnh lm pht tng cao, m nguyn nhn chnh c l bt
ngun t nhng yu t ni ti ca nn kinh t.
Nguyn nhn ch quan: nguyn nhn ca tnh trng lm pht cao trong nm
2011 v c bn l do tin t c ni lng trong mt thi gian di
13
. Vic tng
cung tin trong nhng nm qua nhm duy tr tc tng trng cao trong mt thi
gian di. Tuy nhin, khi mt cn i gia tc tng cung tin v tc tng
trng GDP ln th sc p lm pht bt u xut hin. Nu so snh gia t l lm
pht v tc tng cung tin ca cc nc trong khu vc cho thy, lm pht c xu

13
So vi cc nc trong khu vc, tc tng cung tin M2 ca Vit Nam kh cao. Tc tng
trng cung tin M2 trong giai on 2000-2010 ca Vit Nam l 31,4% dn u khu vc, tip sau
l Trung Quc (17,8%), Indonesia (13%), Philippines (10,2%), Malaysia (8,7%) v Thi Lan
(6,2%). Tnh ring cho nm 2010, tc tng cung tin ca Vit Nam thm ch ln ti 33,3%.

62
hng tng khi tc tng cung tin tng. Do , c th ni rng, cung tin tng
nhanh l mt trong nhng nguyn nhn c bn dn n t l lm pht cao ca Vit
Nam trong giai on 2007-2011.
Tm li, vi phn tch tnh hnh din bin v lm pht trn, cho thy cc
nhm nguyn nhn gy lm pht cao Vit Nam trong giai on 2000-2011 l: lm
pht do cu ko; lm pht chi ph y; lm pht do c cu kinh t; lm pht do yu
t tin t. Cc nguyn nhn ny s c phn tch k hn mc 2.4.
2.2. Mi quan h gia lm pht v tng trng kinh t Vit Nam trong
giai on 2000-2011
Nghin cu quan h gia lm pht v tng trng kinh t lun l mt vn
trung tm ca kinh t v m. Nhng nm gn y, tnh hnh kinh t Vit Nam phi
i mt vi nhiu bt n: lm pht cao, tc tng trng suy gim
14
. V vy, vic
nghin cu mi lin h qua li gia lm pht v tng trng tm ra bin php
nhm mc ch n nh kinh t v m: kim ch lm pht v tng trng bn vng
l mt trong nhng nhim v quan trng.
Xt v mt l thuyt, lm pht c nh hng tch cc ln tiu cc n tng
trng. Cc nghin cu ca Akerlof, Dickens v Perry (1996) [20] v Ball, Mankiw
v Romer (1998)[22] cho thy t l lm pht thp s khng nh hng n tng
trng thm ch c tc dng kch thch tng trng. Theo nghin cu ca Tobin
(1965), Mundell (1965) mi quan h gia lm pht v tng trng l t l thun.
Cc nghin cu ny cng trng vi quan im ca trng phi Keynes v trng
phi tin t khi cho rng trong ngn hn, cc chnh sch nhm h tr tng trng
ca Chnh ph s lm gia tng lm pht. Tuy nhin, t l lm pht cao s gy nh
hng tiu cc n tng trng. Bi v, lm pht gy gim st tng cu, gia tng
tht nghip, n gy ra s bt n cho mi trng kinh t x hi, lm thng tin trong

14
Tc tng trng bnh qun ca giai on 2004 2007 l 8,2% gim xung cn khong
6,1% cho giai on 2008 2011, v t l lm pht bnh qun trong giai on 2007 2011 l
13,78%.
63
nn kinh t b bp mo, khin cc quyt nh u t, tiu dng, tit kim tr nn
kh khn hn v lc ny lm pht c xem nh mt loi thu tn bo nh vo
nn kinh t. Cc nghin cu ca Barro (1995)[23], Fischer (1983,1983), Bruno v
Easterly (1998) [28], Sbordone v Kuttner (1994) ch ra gia tng trng v lm
pht c mi quan h nghch bin, lm pht cao c nh hng tiu cc i vi tng
trng trong trung v di hn.
Trn thc t, cc nghin cu thc nghim kim chng li mi quan h gia
lm pht v tng trng c tin hnh bi cc trng phi kinh t khc nhau. Cui
cng, cc hc thuyt kinh t v m v kim nghim thc tin chng minh rng
lm pht v tng trng c mi quan h nhn qu theo th hnh ch U ngc.
nh ch U ngc l ngng lm pht ti u. iu ny cho thy mt khu vc an
ton, khi lm pht di ngng ti u, quan h lm pht v tng trng l dng
v lm pht tc ng tch cc n tng trng n khuyn khch u t v s dng
cc ngun lc. Ngc li, khi lm pht vt trn ngng ti u quan h lm pht v
tng trng l m v lc ny lm pht tc ng tiu cc i vi nn kinh t v lm
gim tng trng kinh t. Khan v Senhadji (2001) [47] c lng bng phng
php bnh phng cc tiu phi tuyn (non-linear least squares estimation) vi d
liu ca 140 quc gia giai on 1960-1998 cho thy ngng lm pht dn n gim
tng trng cc quc gia pht trin l 1-3% v cc quc gia ang pht trin l
11-12%
15
. Drukker (2005) khc phc mt s hn ch trong cch tip cn ca
Khan v Senhadji (2001) bng m hnh t hi quy ngng ni sinh mi (new
endogenous threshold autoregressive model) ca Hansen (1999, 2000) c lng
nhiu ngng lm pht. Nghin cu ca Drukker (2005) cho thy tn ti hai
ngng lm pht l 2,6% v 12,6% ti nhm cc nc cng nghip ha v mt
ngng lm pht 19,2% ti nhm cc nc cha cng nghip ha. Bn cch , cc

15
Tuy nhin, theo nghin cu bc u ca Qu Tin t Quc t (IMF, 2006) v mc lm pht
Vit Nam vi cc nc ng Nam ch ra rng, mc lm pht ti u cho tng trng kinh t
cc nc vng ng Nam , trong c Vit Nam khong 3,6%.
64
nghin cu ca Fisher (1993), Sarel (1996), Darran Austin (2007) cn cho thy lm
pht v tng trng c mi quan h phi tuyn.
Vit Nam, mi quan h gia lm pht v tng trng cng ph hp v mt
l thuyt. Vi mc lm pht cao th lm pht tc ng tiu cc n tng trng
(2007-2011) v vi mt t l lm pht thp c tc dng h tr tng trng (2000-
2006).

Ngun: Tnh ton ca cc tc gi t s liu ca GSO, n v % so vi qu cng k nm trc.
Hnh 2.8. Tc tng trng GDP v t l lm pht t qu I/2000
n qu IV/2012
S liu t tng cc thng k ch ra rng, giai on t 2000-2006 nn kinh t
nc ta t c nhiu thnh tu nh: t l lm pht c n nh mc mt
con s, tng trng GDP cao v n nh mc 6,7%-8,4% th t nm 2007 2011,
tng trng c xu hng chng li v gim xung, tc tng trng GDP trong c
giai on ny ch t trung bnh 6,5%, khng t c mc tiu 7,5-8% theo k
65
hoch v thp hn mc trung bnh 7,5% trong giai on 5 nm trc . Theo ,
lm pht gia tng mnh v kh kim sot, ngoi nhng tc ng trc tip v tc
ng tr t yu t tin t cn phi k n nhng tc ng t ngoi sinh khi nn kinh
t chnh thc hi nhp y vo kinh t th gii. iu g khin tng trng kinh t
Vit Nam trong giai on 2007-2011 chm li trong khi lm pht li tng cao? Nh
phn tch mc 2.1, tng trng GDP ca Vit Nam ph thuc kh nhiu vo s
tng vn u t, s dng lao ng r, khai thc ti nguyn th v gia cng hng xut
khutrong khi hiu qu s dng vn u t nc ta cn thp lm chi ph
cho tng trng cao v dn n h qu l mun duy tr mc tng trng cao nh k
vng bt buc phi tip tc tng vn thm na v chnh iu ny to p lc lm
cho lm pht tng mnh t nm 2007 2011.
Qua kt qu phn tch s liu s b cho thy quan h tng trng v lm pht
ca Vit Nam trong giai on 2000-2011 ta c mt s kt lun:
Th nht, lm pht tc ng ti tng trng kinh t Vit Nam c c trong
ngn hn v di hn. V di hn (5-10 nm) quan h gia lm pht v tng trng l
nghch bin v c th c kh nng tn ti quan h phi tuyn.
Th hai. v trung hn (1- 4 nm) quan h gia lm pht v tng trng c
du hiu o chiu ti mt ngng lm pht di 10%. C th l, ng bin khi lm
pht nm mc di ngng 10%, nghch bin khi lm pht mc trn ngng
10%. th (Hnh 2.8) cho thy din bin ca tc tng trng v t l lm pht
c th c chia lm hai giai on kh r rt:
(i) Giai on t qu I/2000 n qu IV/2006: y l giai on kinh t Vit
Nam t tc tng trng cao, khong t 7,5-8,5%. T l lm pht trong giai on
ny tng i thp di 10%.
(ii) Giai on t qu I/2007 n IV/2011: y l giai on tc tng
trng kinh t suy gim. T l lm pht trong giai on ny khng nhng tng
nhanh, tng rt cao m cn bin ng rt ln, in hnh l qu II v III/ 2008, t l
lm pht ln ti gn 28%. Tc tng trng gim xung nhanh chng, t mc
66
8,3% vo qu I/2008 xung 3,9% vo qu I/2009. Mc d tc tng trng c
s phc hi ngn trong 4 qu ca nm 2010 ln mc gn 7% nhng sau li gim
xung quanh mc 5% khi lm pht tng tr li t qu IV/2010 v t mc cao nht
l 22,4% vo qu III/2011.
Th ba, cc c sc lm cho lm pht tng cao v khi t l lm pht cao s
gy tc ng tiu cc lm suy gim t l tng trng. c bit, t nm 2004-2011
hnh thnh vng xoy 3 nm 1 ln. Nguyn nhn hnh thnh c ch vng xoy tng
trng thp v lm pht cao Vit Nam trong nhng nm tr li y c [7] gii
thch l do chnh sch k vng qu mc v tng trng cao v lm pht thp cha
ph hp vi thc trng nn kinh t. Nu mun theo ui mc tiu tng trng cao
tt yu phi chp nhn mc lm pht mt mc nht inh no .
2.3. Vai tr ca chnh sch tin t trong kim sot lm pht t nm 2000
n 2011
2.3.1. Quy trnh hot ng ca ca chnh sch tin t
Chnh sch tin t l mt b phn ca chnh sch ti chnh quc gia c
coi l nhng cng c ch yu ca Chnh ph tc ng ti cc hot ng kinh t
nhm gp phn thc hin nhng mc tiu c bn ca v m: thc y tng trng,
n nh gi tr ng tin, kim ch lm pht v ci thin cn cn thanh ton. Vic s
dng chnh sch tin t ny thng phi hp cng vi chnh sch ti kha nhm
hng ti nhng mc tiu c th trong tng thi k. V mi quc gia u c mc
tiu, chin lc pht trin kinh t ring nn vic iu hnh CSTT hng n mc
tiu gia cc thi k, cc giai on ca tng quc gia l khc nhau nhng chung
quy li quy trnh hot ng CSTT ca NHTW cc nc u tun theo mt nguyn
tc chung nh sau:
67

Hnh 2.9. Quy trnh hot ng CSTT ca NHTW
Cc cng c ca CSTT m NHTW s dng s tc ng trc tip n mc
tiu hot ng, tip n l mc tiu trung gian v sau cng l tc ng n mc tiu
cui cng. Nh vy, t mc tiu cui cng nh kim ch lm pht, duy tr n
nh t gi hi oi, gp phn thc y tng trng kinh t th NHTW phi theo
i nhiu mc tiu trc tip v gin tip khc nhau trc . V vy, vic la chn
cc mc tiu ca CSTT l rt quan trng trong vic xy dng v thc thi CSTT, n
quyt nh n tnh chin lc ca CSTT Vit Nam.
2.3.2. C ch lan truyn ca CSTT n tng trng kinh t v lm pht
bit cc mc tiu cui cng ni trn c thc hin c hay khng, th
NHTW phi ch mt khong thi gian. Lc ny, nu kt qu thc hin khng t
c nh mc tiu ra, th s qu chm m tin hnh bt k sa cha no. Do
vy, bn cnh cc mc tiu cui cng, NHTW cn phi xc nh cc mc tiu trung
gian ca chnh sch tin t trc khi t n mc tiu cui cng. Theo kt qu
nghin cu [3] ch ra NHNN Vit Nam chn mc cung tin M2 lm mc tiu
trung gian. Nh vy, tt c cc cng c ca CSTT m NHNN thc hin u nhm
vo mc tiu trung gian l mc cung tin M2.
Cng c
CSTT
Mc tiu hot
ng

Tin cung ng
ca cc TCTD
ti NHTW

Mc tiu
trung gian

* Tc tng
tng phng
tin thanh ton


*T gi

* Li sut


Mc tiu
cui cng


* Kim sot
lm pht

* n nh gi
tr ng tin

*Thc y
tng trng
kinh t

Hot ng iu tit Mc tiu trung gian
Mc tiu iu tit
68

Ngun: NHNN, [3]
Hnh 2.10. C ch lan truyn ca CSTT n lm pht v
tng trng kinh t
Theo quy trnh hot ng ca chnh sch tin t, thng qua cng c CSTT
m NHNN thc thi trc tin s tc ng n mc tiu hot ng l tin gi ca cc
t chc tn dng ti NHNN, tip theo l tc ng n mc tiu trung gian l M2 v
sau cng tc tc ng n mc tiu cui cng. Theo s trn, ta c th tm tt li
c ch tc ng ca CSTT n mc tiu tng trng kinh t v lm pht nh sau:
Cng c CSTT Tin gi M2 (GDP, CPI)
Vi mc tiu kim sot lm pht
Theo quan im ca cc nh kinh t hc theo trng phi trng tin th lm
pht c ngun gc t vic cung ng tin t. V vy, mun kim sot c lm pht
i hi phi kim sot lng cung ng tin. Thng qua l thuyt v phng trnh s
lng ta c th gii thch c iu ny:
Ms*V=P*Y
Cc cng
c ca
CSTT
Tin gi
ca TCTD
ti NHTW
Cung
tin
Cc loi li
sut trn
th trng
Cu trong
nc
(C+I+G)
Cu nc
ngoi rng
(NX)
Tng cu
(Mc tiu
tng trng)
p lc lm
pht trong
nc
p lc lm
pht nc
ngoi (gi
nhp khu )
Mc tiu
lm pht
Mc
tiu
trung
gian
Cng c
t gi
Mc
tiu
cui
cng

Mc
tiu
cui
cng

69
trong , Ms lng cung ng tin t; V- tc lu thng tin; P- gi c v Y- sn
lng.
Gi s rng, V- tc lu thng tin v Y- sn lng l khng thay i, khi
lng cung tin (Ms) tng tt yu s lm cho mc gi tng v lm pht xut hin.
Nhng quan im ca cc nh kinh t hc theo trng phi Keynes th cho
rng, lm pht c nguyn nhn t s bin ng ca cung v cu v hng ha dch
v. ng thi cng ch ra rng, tin ch l mt yu t lm thay i cu v gy tc
ng lm cho lm pht gia tng. V mt trc quan ta c th thy c iu ny, khi
cng c ca CSTT tc ng lm mc cung tin tng, li sut gim, tc ng lm
tiu dng (C), u t (I) tng khin cu ni a tng, ko theo tng cu tng lm
lm pht trong nc gia tng. Mt khc, khi li sut gim iu ny ng ngha vi
ng ni t gim gi lm xut khu rng tng, m xut khu rng tng tc l cu
nc ngoi rng v hng ha trong nc tng, lm tng cu tng theo v lm pht
gia tng.
Nh vy, lm pht xy ra do rt nhiu nguyn nhn khc nhau, nhng trong
bt k trng hp no th NHNN u c th kim sot c lm pht thng qua cc
cng c ca CSTT.
Vi mc tiu tng trng
Cng vi mc tiu kim sot lm pht, n nh gi c th CSTT cng hng
vo mc tiu tng trng kinh t. Khi NHNN s dng cc cng c ca CSTT s tc
ng lm lng cung ng tin t tng ln, iu ny lm cho li sut tn dng gim
xung, qua lm cho chi ph u t gim v khuyn khch u t, lm u t tng
v dn n tng cu cng tng, thc y tng trng kinh t. Ngc li, khi lng
cung ng tin gim lm cho li sut c xu hng tng, u t (I) gim, tiu dng
(C) gim iu ny lm cho cu trong nc gim v tng cu gim theo v cui cng
lm cho tng trng gim.
Tip theo, da vo quy trnh hot ng, c ch lan truyn ca CSTT n tng
trng kinh t v lm pht c trnh by trn, lun n s khi qut li hot ng
70
iu hnh CSTT ca NHNN trong vic hng vo mc tiu cui cng l kim sot
lm pht v thc y tng kinh kinh t Vit Nam trong c giai on 2000-2011.
2.3.3. Hot ng iu hnh CSTT ca NHNN trong kim sot lm pht v
tng trng kinh t Vit Nam giai on 2000-2011
2.3.3.1. th din bin ca chnh sch tin t t nm 2000 n 2011
V chnh sch tin t l mt cng c qun l kinh t v m quan trng c tc
ng hu ht n cc mc tiu kinh t- x hi ca mt quc gia nh: n nh gi tr
ng tin ni t, kim sot lm pht thc y tng trng kinh t. Cho nn t
c cc mc tiu ra, ngoi cc cng c ca CSTT m NHTW s dng th vic
quan trng nht l lm th no hng ti mc tiu. Do vy, phn tch c vai
tr ca CSTT m NHNN Vit Nam thc hin trong sut c giai on nghin cu
bt buc chng ta phi nhn li ton cnh v din bin ca chnh sch tin t m
NHNN thc hin.
38.96
25.53
17.7
24.94
30.39
29.65
33.59
41.2
20.3
27.5
29.8
12
-10
0
10
20
30
40
50
60
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Nm
%
Tng trng GDP Lm pht M2 Tn dng

Ngun: NHNN, IMF, GSO, n v %/nm
Hnh 2.11. Lm pht, tn dng, GDP v tc tng M2 t 2000 2011
Do mc tiu cui cng ca chnh sch tin t l gn lin vi lm pht v thc
y tng trng kinh t, cng ging nh cc phn trc trnh by, din bin ca
chnh sch tin t trong giai on 2000-2011 c th c chia thnh cc thi k:
71
2.3.3.2. Din bin ca chnh sch tin t thi k t 2000- 2006
Do nh hng ca cuc khng hong ti chnh khu vc 1997, tng trng
kinh t Vit Nam chng li so vi cc nm trc , ko theo tnh trng gim pht
t ngt bt u t nm 1999 v ko di trong sut 3 nm lin t nm 1999-2001
16
.
Trc tnh hnh nh vy, NHNN ra mc tiu ca chnh sch iu hnh chnh
sch tin t nm 2000 l thc hin theo hng ni lng thn trng va m bo
mc tiu n nh gi tr ng tin, kim sot lm pht di 6%, t tc tng
trng t 5,5%-6%. ng thi, thc hin ch trng kch cu ca Chnh ph, n
nh h thng ngn hng. Chnh v vy, mc tiu trung gian t ra cho nm 2000 l
tc tng cung tin M2 d kin l 38%, tc tng trng tn dng dao ng
trong khong t 28%-30%.
Bng 2.1. Mc tiu ca chnh sch tin t trong giai on 2000-2006
Nm Ch tiu Tng trng
GDP (%)
Lm pht
(%)
M2
(%)
Tn dng
(%)
2000 Mc tiu 5,5-6 <6 38 28-30
2001 Mc tiu
7,5-8 < 5 23 20-25
2002 Mc tiu
7-7,3 3-4 22-23 20-21
2003 Mc tiu
7-7,5 < 5 Na 25
2004 Mc tiu
7,5-8 < 5 22 25
2005 Mc tiu
8,5 < 6,5 22 25
2006 Mc tiu
8 < 8 23-25 18-20
Ngun: Tng cc Thng k
Nm 2001, thc hin chin lc 10 nm pht trin theo cc mc tiu chin
lc do i hi ng ln th IX ra: Xy dng v thc thi chnh sch tin t
nhm n nh kinh t v m, kim sot lm pht, thc y sn xut v tiu dng,
kch thch u t pht trin m bo tng trng cao v bn vng . Ngay t u
nm 2001, NHNN ra mc tiu c th. Trong , mc tiu cui cng cho tng

16
Tc tng trng kinh t nm 1999, 2000, 2001 ln lt l 4,8%, 6,8%, 6,9%. T l lm pht
cc nm 1999, 2000, 2001 ln lt l 0,1%, -0,6%, 0,8%

72
nm c t ra l: tc tng trng kinh t bnh qun cho cc nm t 2001-2005
l 7-7,5%, nm 2006 l 8%, t l lm pht bnh qun cho c k hoch 5 nm di
6%, nm 2006 l di 8%. Bn cnh , mc tiu trung gian ca c NHNN xy
dng vi mc tng trng M2 trong khong 17% - 38%; tng trng tn dng dao
ng trong khong t 17% n 30%, t l n qu hn khng qu 4%.
t c cc mc tiu ra, NHNN rt thn trng trong iu hnh chnh
sch tin t lng, cc cng c ca chnh sch tin t c vn dng linh hot gp
phn tch cc thc y sn xut v xut khu, to mi trng thun li thc y
pht trin kinh t - x hi. Cc cng c ca chnh sch tin t c NHNN thc hin
trong giai on ny l:
+ Cng c li sut: khc phc tnh trng kinh t tr tr do nh hng ca
cuc khng hong ti chnh khu vc 1997, t nm 2000 Chnh ph c k hoch
kch thch kinh t thng qua ni lng tn dng v m rng u t. Trong hai nm
2001 v 2002, NHNN lin tc ct gim li sut kch thch tng trng tn dng.
Do nhu cu u t tng ln nn nm 2003, NHNN tip tc gim li sut (li sut ti
cp vn t 6,6% xung 5%/nm; li sut chit khu t 4,2% xung 3%/nm, 2 ln
gim tin gi USD) kt qu l v tc tng tn dng nhanh hn tc huy ng
vn. Do nh hng tr ca cung tin cc nm trc dn n lm pht cao hai
nm 2004, 2005, kim sot lm pht theo ng mc tiu ra cho giai on
2001-2006, NHNN nng mc li sut c bn t 7,5% nm 2004 ln 8,5% nm
2005. Nm 2006, li sut trn th gii c nhiu bin ng, c bit l USD lm cho
li sut VND bin ng, nn NHNN iu hnh li sut theo hng thn trng linh
hot (li sut ti cp vn 6,5%/nm, li sut chit khu 4,5%/nm; li sut c bn
8,25%/nm). Tuy nhin, vi iu kin th trng trong qu trnh m hon ton, s
bin ng ln ca ngun ngoi t, c ch li sut ny i khi lm dch chuyn
lng tin gi t ni t sang ngoi t. iu i hi phi c nhng cng c khc
hon thin hn c ch li sut nhm m bo tnh t do hon ton ca n.
+ Cng c t gi: Chnh sch t gi trong giai on ny l ch neo t gi
vi bin hp, gn nh c nh. Vi c ch t gi c p dng, din bin t gi
ngoi hi trn th trng khng c nhiu bin ng. Khong cch chnh lch
73
gia t gi chnh thc v t gi trn th trng t do thu hp ng k, v NHNN
khng c s can thip t ngt no.
+ Cng c d tr bt buc: c vai tr tr tng i quan trng trong iu tit
cung ng tin t
17
, ty thuc vo din bin ca th trng trong nc v quc t m
NHNN s quyt nh mc iu chnh mc d tr bt buc ca cc t chc tn dng,
to iu kin m rng tn dng, kch thch u t. Trong nm 2001, to iu kin
m rng tn dng, kch thch u t NHNN gim t l d tr bt buc i vi ni
t xung 3%, v nhm tng kh nng huy ng ngoi t ca cc t chc tn dng,
NHNN gim d tr bt buc i vi tin gi bng ngoi t xung cn 10%. ng
thi, mc d tr bt buc cn c p dng cho c nhng khon tin gi ngoi t
v m rng din kim sot cho cc khon tin gi huy ng di 24 thng.
+ Nghip v ti cp vn: n nh li sut th trng, t thng 4 nm 2003,
NHTW bt u to lp khung iu hnh li sut. T , li sut ti cp vn c
iu chnh l li sut trn, li sut chit khu c iu chnh l li sut sn. ng
thi vic ni lng cc iu kin cp vn to c hi gia tng vn nhanh chng trn
th trng tin t.
Nhn chung, cng tc iu hnh chnh sch tin t ca NHNN trong giai on
t 2000-2006 cho thy vai tr ht sc quan trng ca n i vi nn kinh t Vit
Nam. Cc cng c c s dng rt thn trng v linh hot bm st vi mc tiu
ra trong tng thi k, bin ng li sut khng ln: li sut huy ng bnh qun cao
nht cha n 9%; li sut cho vay ngn hn bnh qun cao nht di 12%/nm; li
sut cho vay di hn bnh qun cao nht cha n 14%. T gi nhn chung duy tr
mc n nh.
2.3.3.3. Din bin ca chnh sch tin t thi k t 2007-20011
Cuc khng hong ti chnh M v khng hong n cng Chu u
lm cho gi c hng ha trn th trng th gii bin ng mnh, c bit l gi du
th, gi vng khin cho tng trng kinh t ton cu chm li t 2007. Lm pht

17
Khi NHNN mun tng cung tin th gim t l d tr bt buc, cn khi NHNN mun gim cung tin th
tng t l d tr bt buc
74
tng mnh tr li cng vi nhng bt n trn th trng ti chnh lm cho cuc
khng hong tr nn trm trng hn lan ta n tt c khu vc trn th gii. Tc
ng t hai cuc khng hong ny nh hng n Vit Nam thng qua nhiu
knh khc nhau. Trong nc, lm pht c xu hng bng pht, kinh t c du hiu
chng li cc ngnh sn xut trong nn kinh t gp nhiu kh khn v vn v u
ra. Ngoi nc, s gia tng ca gi c hng ha quc t, s m ca ca Vit Nam
vi th gii khin cho lung vn u t t nc ngoi vo Vit Nam, y gi
chng khon v gi ti sn ln rt cao.
Trong bi cnh , NHNN ra mt s ch tiu cho tng nm c th:
mc tiu tng trng kinh t cho 2 nm 2007 v 2008 t 8,2-9%, cc nm tip
theo gim dn 5% nm 2009, 6,5% cho nm 2010, v 7-7,5% cho nm 2011.
Cng vi, cc ch tiu v lm pht cc nm cng c mc tiu c th: nm 2007
l di 8%, nm 2008 di 10%, nm 2009 di 15%, cc nm 2010 v 2011
mc tiu lm pht di 7%. Theo , cc mc tiu trung gian trong giai on ny
c NHNN a ra vi tc tng trng M2 d kin t 20- 25%; tng trng
tn dng t 17% n 27%.
Bng 2.2. Mc tiu ca chnh sch tin t trong giai on 2007-2011
Nm Ch tiu
Tng
trng
GDP (%)
Lm pht
(%)
M2
(%)
Tn dng
(%)
2007 Mc tiu 8,2-8,5 < 8 20-23 17-21
2008 Mc tiu 8,5-9 < 10 na na
2009 Mc tiu 5 < 15 na na
2010 Mc tiu 6,5% < 7 21-24 23
2011 Mc tiu 7-7,5 < 7 15-16 20
Ngun: Tng cc Thng k
thc hin cc mc tiu ny, NHNN iu hnh CSTT theo hng tht
cht ni lng chnh sch tin t ty thuc vo th trng ca nn kinh t.
Giai on tht cht CSTT t 2007 n nhng thng u nm 2008
Mc d t mc tiu tng trng kinh t cho cc nm 2007, 2008 cao li
trong bi cnh kinh t - th trng ti chnh quc t c nhiu bin ng kh lng
gy sc p i vi iu hnh t gi v vic kim sot tng phng tin thanh ton
75
v tn dng. Ngay t u nm 2007, Chnh ph ch ng cho mc tiu n nh
gi c, kim sot lm pht bng ch trng tht cht tin t. Di s ch o ca
Th tng Chnh ph, NHNN thc hin nhng gii php v bin php c th:
+ i vi cng c li sut: nhm n inh th trng v trnh tc ng tiu
cc t chnh sch tin t ti tng trng kinh t, nm 2007 NHNN gi nguyn cc mc
li sut nh: li sut c bn 8,25%/nm; li sut chit khu 4,5%/nm, li sut tin gi;
b quy nh trn v li sut tin gi bng ngoi t i vi php nhn t 1/1/2007. Vi
cch iu hnh li sut nh vy, li sut trn th trng tin t tng i n nh.
+ i vi cng c d tr bt buc: t thng 6/2007, NHNN tng mnh t
l d tr bt buc v m rng din k hn tin gi phi d tr bt buc ht tin
v gim bt kh nng cho vay, cung ng tin ca h thng ngn hng.
+ i vi cng c iu hnh t gi: Trc sc p ng ni t ln gi do cung
ngoi t ln hn cu, NHNN a 144.00 t VND ra th trng mua 9 t USD tng
d tr ngoi hi. ng thi, nhm gim p lc lm pht v tng tnh ch ng cho
cc t chc tn dng trong kinh doanh ngoi t, NHNN ni lng bin t gi t
+/-0,25% ln +/-0,5% +/-0,75%.
Nm 2008 l nm c nhiu thch thc ln nh nguy c lm pht cao ang
tim n, nhp siu cao v s yu km v c s h tng ang t ra phi gii quyt,
trong khi yu cu phi t c l kinh t tng trng cao 8,5% 9,0% v lm php
mc ph hp, di tc tc tng trng kinh t, i hi NHNN phi tip tc
thc thi chnh sch tin t tht cht, linh hot, thn trng v ch ng ngay t u
nm. thc hin mc tiu ny, cng c CSTT ca NHNN s dng trong nm
2008 gm: li sut c bn (LSCB) c NHNN iu chnh tng ln mc 8,75%
t 01/02/2008 v nhy vt ln mc 12% t 19/05/08. Cha y 1 thng sau , t
ngy 11/06/09, LSCB c y ln mc nh l 14%. Cng vi LSCB, li sut
ti chit khu (LSTCK), li sut ti cp vn (LSTCV) cng lin tip c iu
chnh tng vi nh tng ng l 13% v 15% p dng trong khong thi gian t
11/06/08-20/10/08. T l d tr bt buc i vi cc TCTD cng c iu chnh
tng trong khi li sut DTBB b iu chnh gim. T gi c NHNN quyt nh
76
ni bin dao ng t +1% ln +2% (t ngy 26/06/08). ng thi Chnh ph
cng thc hin chnh sch ti kha tht lng buc bng nhm hn ch lng tin
lu thng nh tm hon, gin tin cc d n u t xy dng c bn km hiu
qu (tit kim 40.000 t VND). Dn vn cho cc d n u t mang li hiu qu tc
thi cho nn kinh t nh cc d n nh my lc du, nh my in, xi mng... Chnh
ph cn giao cc n v hnh chnh s nghip v doanh nghip nh nc phi tit
kim chi thng xuyn 10%, tng cng chng tht thu thu v nui dng ngun
thu, c cu li cc khon n v r sot li cc khon vay ca cc doanh nghip nh
nc, t chc nh gi hiu qu hot ng u t ca cc tp on, tng cng ty
thuc s ha nh nc...
Giai on ni lng CSTT t 10/2008 n nhng thng 9/2010
Sau gn hai nm thc hin chnh sch tin t tht cht, lm pht c
chiu hng gim vo cc thng cui nm 2008
18
. Lo ngi cuc suy thoi kinh t
ton cu lan rng c th lm lm pht trong nc gim t ngt v tc tng
trng kinh t chm li. Bt u t thng 10/2008, Chnh ph ch ng thc
hin chnh sch ti kha v tin t ni lng nhm tng tnh thanh khon cho th
trng, khuyn khch cc NHTM m rng tn dng, kch thch u t, tiu
dngcc cng c ca CSTT c NHNN s dng mt cch thn trng, linh hot.
bng cc nghip v:
+ Cng c li sut: LSCB h dn t nh 14% xung 13% (t 21/10/08), 12%
(t 05/11/08) v lin tip c iu chnh ti 3 ln trong vng 1 thng cui nm 2008
(11% t 21/11/08, 10% t 05/12/08, 8,5% t 22/12/08) trc khi gi n nh mc
7% (t 01/02/09) nh hin nay. Cng vi LSCB, LSTCK, LSTCV cng c iu
chnh gim; cc NHTM c bn tn phiu bt buc trc hn; thay c ch iu hnh
li sut c bn bng c ch li sut tho thun t cui thng 2 nm 2010.
+ Cng c d tr bt buc: t l d tr bt buc i vi tin gi bng VND
gim t 11% xung 3%; iu hnh linh hot nghip v th trng m v hon i

18
CPI cc thng u nm 2008 ln lt l: thng 1: 2,38%; thng 2: 3,56%; thng 3: 2,99%; thng
4: 2,2%; thng 5: 3,91%; thng 6:2,14%; thng 7: 1,13%; thng 8:1,56%; thng 9: 0,18%.
77
ngoi t h tr thanh khon cho NHTM; iu chnh gim li sut tin gi d tr
bt buc t 10%/nm xung 1,2%/nm.
+ Cng c t gi: NHNN iu hnh chnh sch t gi linh hot (iu chnh
tng t gi giao dch USD/VND bnh qun th trng lin ngn hng, k t ngy
23/2/2009 tng bin t gi gia VND vi USD t +/-3% ln +/-5% i vi giao
dch mua bn ca cc NHTM); can thip mua bn ngoi t v thc hin cc bin
php chng u c ngoi t. V vy, t gi ngoi t ang dn n nh, nhu cu ngoi
t trong thanh ton nhng mt hng thit yu c p ng c bn y .
Chnh sch tin t t thng 9/2010-2011
Nhng thng cui nm 2010, tnh hnh kinh t th gii li din bin phc tp,
lm pht tng, gi du th, gi nguyn vt liu c bn u vo ca sn xut, gi
lng thc, thc phm trn th trng th gii tip tc xu hng tng cao. Trong
nc, thin tai, thi tit tc ng bt li n sn xut v i sng; mt s mt hng
l u vo quan trng ca sn xut nh in, xng du vn cha thc hin y
theo c ch gi th trng buc phi iu chnh tng v lm pht c chiu hng
tng cc thng cui nm. Chnh sch tin t (CSTT) tht cht c p dng k
t ngy 5/11/2010 v c tng cng vi Ngh quyt 11 ngy 24/2/2011. C th
ni, CSTT tht cht vi cc gii php hnh chnh h tr l mt la chn hp l
trc cc bt n gia tng trong nn kinh t.
+ Cng c nghip v th trng m: nghip v th trng m c s dng
kh tch cc. Tnh chung 6 thng u nm 2011, NHNN bm ra th trng m l
2.300.062 t VND, ht v 2.287.006 t VND, mc bm rng l 13.056 t VND.
Vic tht cht tin t thng qua nghip v th trng m cng vi cc chnh sch
iu tit v m khc lm cho ch s gi thng 6/2011 ch tng 1,09% v gim dn
cc thng tip theo.
+ Cng c li sut: Trc thng 3/2011 chnh sch li sut Vit Nam
khng c nhiu bin ng. T thng 3/2011 lm pht tng cao, ch s gi thng
3/2011 tng 2,17%, vi mc tiu kim sot lm pht v n nh nn kinh t NHNN
phi thc thi CSTT cht iu ny tc ng lm tng li sut tin gi v cho vay
78
ca cc NHTM. ng thi, quy nh v mc li sut trn huy ng tin gi l 14 %
cho cc NHTM.
+ Cng c d tr bt buc: tng d tr bt buc i vi tin gi bng ngoi
t t 4% ln 7%.
+ Cng c iu hnh t gi: iu chnh gim gi VND (gim 9,3% gi tr
VND so vi USD) v thu hp bin giao ng (t +- 3% xung +-1%) vo ngy
11/2/2011.
+ Kim sot tn dng: kim sot tc tng trng tn dng nm 2011 di
20%, tng PTTT khong 15-16%; tp trung u tin vn tn dng phc v pht trin sn
xut kinh doanh, nng nghip, nng thn, xut khu, cng nghip h tr, doanh nghip
nh v va; gim tc v t trng vay vn tn dng ca khu vc phi sn xut.

Hnh 2.12. Tm tt vai tr ca chnh sch tin t Vit Nam, t 2007-2011


- lm pht
2 con s,
M2 tng cao


Khng hong
v suy thoi
ton cu
Kinh
t c
du
hiu
phc
hi


Tht cht


Lm pht
hai con s


Kinh t
phc hi
yu
Nm 2008 Nm 2009 Nm 2010 Nm 2011


Ni lng

Tht
cht


Tht cht

Ni lng
kch thch
kinh t
Rt khi
kch thch
79
2.3.3.4. nh gi hiu qu thc thi chnh sch tin t trong giai on t
2000-2011
Qu trnh iu hnh chnh sch ti chnh tin t trong giai on 2000-2011
chng t c vai tr ht sc quan trng ca n i vi nn kinh t Vit Nam. Cc
cng c c s dng tng i linh hot, bm st cc mc tiu ra trong tng
thi k, v v vy t c nhng thnh cng nht nh:
Giai on 2000-2006:
Chnh sch tin t cho giai on 2000-2006 c duy tr theo hng kim
sot cht ch tc tng trng tin t v tn dng nhm kim ch tc tng gi.
Nu so vi mc tng trng GDP bnh qun hng nm ca Vit Nam trc
khng hong ti chnh 1997 (8-9,5%) th l tc tng trng ca Vit Nam
phc hi t mc 6,7% nm 2000, 7% nm 2002, 7,7% nm 2004, 8,4% nm 2005
v 8,17% nm 2006. So vi mc tiu ra cho c giai on t nm 2000-2006,
NHNN thc hin tt yu cu t ra v s thnh cng ca chnh sch tin t giai
on ny chnh l mc tiu kinh t then cht cho kt hoch pht trin kinh t x hi
cho cc nm tip theo.
Bng 2.3. Mc tiu v kt qu thc hin ca chnh sch tin t trong
giai on 2001-2006
Nm Ch tiu
Tng trng
GDP (%)
Ch tiu
Lm pht thc t
(%)
2001 Mc tiu 7,5-8 Mc tiu < 5
Thc hin 6,9 Thc hin 0,8
2002 Mc tiu 7-7,3 Mc tiu 3-4
Thc hin 7,1 Thc hin 4
2003 Mc tiu 7-7,5 Mc tiu < 5
Thc hin 7,3 Thc hin 3
2004 Mc tiu 7,5-8 Mc tiu < 5
Thc hin 7,7 Thc hin 9,5
2005 Mc tiu 8,5 Mc tiu < 6,5
Thc hin 8,4 Thc hin 8,4
2006 Mc tiu 8 Mc tiu < 8
Thc hin 8,17 Thc hin 6,6
Ngun: Tng cc Thng k
80
Giai on 2007-2011: l giai on m kinh t th gii c nhng bin ng
mnh v bc vo thi k suy thoi gy ra nhng bt n kh lng i vi nn
kinh t Vit Nam. Trc bi cnh , NHNN s dng rt kp thi, ng n,
quyt lit cc cng c CSTT c s dng tng i linh hot bm st vi vi
mc tiu ra trong tng thi k ph hp vi tng iu kin ca nn kinh t
trong tng thi k.
19

Bng 2.4. Mc tiu v kt qu thc hin ca chnh sch tin t
trong giai on 2007-2011
Nm Ch tiu
Tng trng
GDP (%)
Ch tiu
Lm pht thc t
(%)
2007 Mc tiu 8,2-8,5 Mc tiu < 8
Thc hin 8,5 Thc hin 12,6
2008 Mc tiu 8,5-9 Mc tiu < 10
Thc hin 6,23 Thc hin 19,89
2009 Mc tiu 5 Mc tiu < 15
Thc hin 5,23 Thc hin 6,52
2010 Mc tiu 6,5% Mc tiu < 7
Thc hin 6,78 Thc hin 11,75
2011 Mc tiu 7-7,5 Mc tiu < 7
Thc hin 8,4 Thc hin 18,13
Ngun: Tng cc Thng k
So vi tc tng trng chung ca th gii v ca khu vc, Vit Nam tr
thnh mt trong nhng nc c tc tng trng kh trong khu vc v th gii
giai on 2007 - 2011.


19
Tht cht khi nn kinh t ri vo tnh trng lm pht cao giai on 2007-2008 v ni lng
khi nn kinh t ri vo tnh trng suy thoi bi khng hong ti chnh ton cu.
81
Bng 2.5. So snh quc t v tc tng trng (%) trong
giai on 2007-2011
Khu vc/Nm 2007 2008 2009 2010 2011
Th gii 5,1 2,5 -1,0 3,3 4,0
Chu TBD 8,3 6,6 2,75- 4,5 8,3 5,6
Vit Nam 8,46 6,18 5,2 6,78 8,4
Ngun: IMF
Nn kinh t Vit Nam v ang c du hiu dn n nh v tng trng tr
li. Tuy nhin, vn cn tim n nhiu nguy c. Tc tng trng GDP cn thp;
lm pht c nguy c tng do gi c mt s mt hng nht l nguyn nhin liu u
vo ang tng v s tip tc tng khi kinh t hi phc. Vi nhng cng c hu hiu
v s iu hnh linh hot ca NHNN, chc chn chnh sch tin t s l ng lc
to thc y nn kinh t Vit Nam nhanh chng phc hi v tip tc pht trin
bn vng.
2.4. Phn tch cc nhn t c bn quyt nh n lm pht Vit Nam
trong giai on 2000-2011
Da trn nhng kin thc c c t vic kho st tnh hnh din bin bin
ng lm pht ca Vit Nam, giai on t 2000-2011 mc ny lun n s tp
trung phn tch cc nhn t c bn quyt nh n lm pht Vit Nam trong sut
c giai on nghin cu.
2.4.1. Lm pht b nh hng bi nhn t tm l, k vng
So vi nhng nm 1990, lm pht ca Vit Nam vo thi im cn cao
hn by gi rt nhiu. Ngoi vai tr ca vic thc thi ng b cc cng c ti chnh,
tin t v gi c chng lm pht, tht nghip v n nh gi c hai thi k lm
pht ny l rt quan trng, th mt nhn t khc cng tham gia tc ng n chiu
hng ca lm pht m t c nhc n, l nhn t tm l hay s k vng ca
dn chng. S k vng ca dn chng thng c hnh thnh theo hai cch, l
82
k vng thch nghi (adaptive expectation) hoc k vng hp l (rational
expectation) v ty theo cch hnh thnh k vng s nh hng khc nhau ln hiu
qu quyt sch kinh t. Chng hn, nu tm l ca dn chng k vng gi c s tip
tc tng v thu nhp thc t ca h cn b gim hn khin h u tranh i tng
lng. Mc lng ngy cng tng gy p lc i vi chi ph sn xut, dn n gi
tiu dng cao hn v y lm pht tip tc gia tng. Ngc li, nu tm l ca dn
chng k vng lm pht trong tng lai s gim th chnh sch kim ch lm pht
ca Chnh ph nh con tu xui dng.
Lm pht k vng l mt hin tng tm l thng rt nhy cm vi cc
iu kin hin thi, c bit cng nhy cm hn vi nhng iu kin c kh nng
tc ng trc tip n s k vng ca ngi dn. S nh hng ca lm pht k
vng n lm pht hin ti l rt mnh m m thng rt kh gii thch. V th, cc
chnh sch chng lm pht s kh khn hn khi m yu t k vng cha n nh.
Trong qu kh hin tng tm l ny cng xy ra Vit Nam, vo 17/12/2003,
NHNN pht hnh ng 2 ng tin mnh gi 500.000 v 50.000 c in trn cht
liu giy polymer v a vo lu thng trong h thng tin t quc gia. Vic a
vo lu thng loi tin mi theo gii thch ca NHNN chng qua ch l mt ng
tc nghip v bnh thng. Nhng do cng tc tuyn truyn trn thng tin i chng
vo thi im ny khng thuyt phc c phn ln ngi dn, cho nn theo suy
lun tm l thng thng ca dn chng th khi tin mi mnh gi cao th lm pht
tng v c nhiu lung thng tin khng chnh xc li dng gy nh hng tiu
cc n tm l ngi dn, gy bt n th trng v an ton kinh t x hi. Cho n
gia nm 2004, c nhiu kin chuyn gia cnh bo rng ch s gi c du hiu
tng vt, nhng lc nhng li cnh bo ny c l cha thu ht s quan tm ca
nhiu quan chc. Vic cha thc s quan tm n s cnh bo ny, bi v vic tng
gi khi i lc c b che khut bi nhng nhn t khch quan, chng hn nh
dch bnh, thin tai v gi du th gii tng. Hoc theo kin ch quan c th li
cho rng l mt c sc tm thi v gi s mau chng tr li bnh thng. V gi
c khng bnh thng v iu ny lm cho k vng ca dn chng thay i.
83
Thm vo , k hoch ci cch tin lng vo cui nm 2004 c th lm gim lng
tin ca ngi dn vo ng Vit Nam, qua to ra p lc lm pht...Gn y, khi
thng ip ca Chnh ph v nhim v ca su thng cui nm 2008 l kim ch
lm pht, v thng ip ny tch cc lm thay i k vng ca dn chng, lm
pht vo nhng thng cui nm 2008 c chiu hng gim r rt (xem hnh 2.4).
Trong khi nhim v 6 thng cui nm ang c trin khai, cc b, ngnh ua nhau
i tng gi. l mt s k vng nguy him v c th lm hng nhng n lc ca
Chnh ph. iu ny cho thy rng, bn cnh nhng can thip thng qua cc cng
c kinh t c th trng thy c th mt s bt nht v chnh sch, mt quyt nh
tri ngc ca cc b ngnh v nhng li ch cc b, i khi khin dn chng mt
nim tin Chnh ph v quyt tm chng lm pht th mi n lc ca Chnh ph,
cho d ng n, cng ch thu c kt qu hn ch. R rng, cc nhn t tm l c
tc ng ng k n lm pht Vit Nam.
2.4.2. nh hng bi nhn t thay i sn lng
Sn lng tim nng ca mt nn kinh t c xc nh bi cc yu t u
vo bao gm: vn, lao ng v cng ngh sn c. Mc sn lng tim nng phn
nh nng lc ca nn kinh t trong vic cung cp hng ha v dch v cho x hi.
V vy, tc tng trng ca sn lng tim nng th hin mc tng trng
ca nn kinh t. V sn lng tim nng c lin quan cht ch vi lm pht, nn
vic xc nh sn lng tim nng hoc vic xc nh chnh lch gia sn lng
tim nng v sn lng thc t (Output gap ) cho php nh v c nn kinh t
ang mc cao hoc thp hn mc tng trng bn vng m khng gy ra lm
pht. y l mt ch s nh gi lm pht v c ngha i vi hoch nh chnh
sch v m ca mt quc gia. Khi sn lng thc t ln hn sn lng tim nng
thng c coi l du hiu ca d cu, gy p lc tng gi, cn thc thi chnh sch
gim cu, c th s phi tng li sut nhm trnh cho nn kinh t pht trin qu
nng cng nh kim ch lm pht. Ngc li, khi sn lng thc t thp hn sn
lng tim nng lm pht c xu hng gim, c th s dng chnh sch v m
kch thch tng cu.
84

Trch ngun: L Quc Hng, NHNN
Hnh 2.13. Mi quan h gia tng trng sn lng thc, sn lng tim nng
v ch s CPI, 2000-2010
Vi chui s liu theo nm hnh 2.12 cho thy, ch s CPI bt u gia tng
mnh k t nm 2004-2008, thi im m Chnh ph thc hin chnh sch ti
kha v chnh sch tin t ni lng kch thch tng trng t 2000 bt u
pht huy tm trung hn (1-3 nm) gp phn lm cho mc tng trng sn
lng thc vt qu mc tng trng sn lng tim nng ca nn kinh t, nm
2006 tc tng trng kinh t ln ti trn 8,2%, nm 2007 l 8,5%, nm 2008 lm
pht mc 19,89%. Mc sn lng tim nng ch c du hiu gim xung, trong
nm 2009 khi nn kinh t trong nc chu nh hng ca khng hong kinh t ton
cu nm 2008. Tuy nhin, bc sang nm 2010, ch s CPI li c du hiu tng
mnh tr li khi sn lng thc ca nn kinh t c du hiu vt mc sn lng
tim nng. Tuy nhin, lc ny Chnh ph khng cn duy tr chnh sch m rng do
trc chnh sch ny gy ra mt vng xoy lm pht mi v buc phi thc hin
chnh sch tin t tht cht vo u nm 2011.
85
2.4.3. nh hng t gi du th gii
Do c th nn kinh t Vit Nam l mt nn kinh t nh, m c t l nhp
siu kh mnh, trong ch yu l nguyn liu u vo cho hot ng sn xut
trong nc. Do vy, khi gi c hng ha nguyn liu u vo cho sn xut trn th
trng th gii tng s tc ng xu ti hng ha trong nc cng nh gi c hng
ha xut khu ca Vit Nam.
Bng 2.6. Xut, nhp khu v cn cn thng mi
Kim nghch
(triu USD)
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Xut khu 1520 1670 2014 2648 3244 3982 4856 6268 5709 7219 9625
Nhp khu * 1621 1974 2525 3196 3676 4489 6276 8071 6994 8480 1057
Cn cn thng mi - - - - - - - - - - -9517
Tc tng 11,1 20,6 31,4 22,5 22,7 22,7 21,9 29,1 8,92 26,4 33,3
Xut khu (%) 21,7 27,9 26,6 14,9 22,1 22,1 39,8 28,6 - 21,2 24,7
Nhp khu (%) 15,5 68,0 7,39 - 17,4 17,4 180, 26,9 - -3,72 -
Nhp siu/Xut khu 7,91 18,1 25,3 20,7 13,3 12,7 29,3 28,8 25,5 17,1 9,89
Ngun: Tng Cc Thng K
Vi s liu t bng 2.3 trn cho chng ta thy ton cnh bc tranh xut
v nhp khu ca Vit Nam trong giai on 2000-2011, gi tr thu v khi xut
khu hng ha ca Vit Nam ra th trng quc t l rt thp, trong khi nhp
khu li kh cao v tng theo tng nm m a phn cc yu t u vo phi
nhp khu. Mc chnh lch ny cho thy nn kinh t Vit Nam ph thuc kh
nhiu vo nhp khu m ch yu l nguyn liu sn xut, cho nn khi c s
bin ng gi c hng ha th gii th ngay lp tc s tc ng xu ti thm ht
cn cn vng lai ca Vit Nam cng nh khin gi c trong nc chu p lc rt
ln khi gi c hng ha th gii bin ng.
86
-5
0
5
10
15
20
25
200020012002200320042005200620072008200920102011
Nm
%
/
n

m
0
20
40
60
80
100
120
U
S
D
/
t
h

n
g
Lm pht(%) gi du(USD/thng)

Ngun: Tng cc thng k, WB
Hnh 2.14. Quan h gi du th gii v lm pht Vit Nam, 2000-2011
Trong cc nguyn vt liu u vo nhp khu cho sn xut th xng du l
mt hng phi nhp khu hon ton. V th, c th xem xng du l mt hng nhy
cm nht v y l ngun nng lng khng th thiu ca bt k quc gia no.
Trong 4 nm, t nm 2003-2006 kinh t ton cu lin tc tng trng cao, nhm cc
nc mi ni khu vc Chu , c bit l Trung Quc y nhu cu nng
lng ton cu tng cao t bin, cng vi nhng bt n v xung t chnh tr qun
s ti khu vc Trung ng l cc nguyn nhn trc tip y gi du ln cao cha
tng c trong lch s: nu gi du th th gii nm 2003 l 26,84 USD/thng, th
gi nm 2004 tng ln 30% so nm 2003, khong 35,09 USD/thng, nm 2007 tng
103,9% so vi nm 2003, tc 71,55USD/thng nh im l 110 USD/thng trong
thng 3/2008, chnh gi du tng mnh ko theo gi cc nguyn vt liu u vo
khc nh st thp, phn bn, xi mng cng lin tc gia tng dn n gi nhp khu
tng ln gy p lc lm lm pht tng cao. Ngoi ra, lng thc-thc phm l nhm
hng ha chim quyn s cao trong r hng ha tnh CPI. Cho nn, khi gi lng
thc, thc phm th gii tng cao trong thi gian gn y (2007) khin gi go
87
xut khu v gi mt s mt hng thc phm xut khu khc nh: thu hi sn gia
tng cng vi chi ph sn xut tng cao y gi lng thc, thc phm trong
nc tng cao.
2.4.4. nh hng t tng trng tin t
Cc nh kinh t hc theo trng phi tin t cho rng lm pht l vn
thun ty v tin t, c bt ngun t vic duy tr bi cc chnh sch tin t v ti
kha m rng. Theo lp lun ca trng phi ny, th lm pht Vit Nam trong giai
on 2000-2011 c ngun gc t chnh sch tin t. Mt bng chng ni bt l tc
tng cung ng tin rng M2 trong hn thp k qua.
K hoch kch thch kinh t thng qua chnh sch ti kho v chnh sch tin
t ni lng c thc hin t 2000 n 2006 lm cho tng trng kinh t Vit
Nam cc nm t 2004-2007 rt cao, nm 2004 l 7,8%; 2005 l 8,4%; 2006 l
8,2% v 2007 l 8,5% nhng do cng tc iu hnh cn thiu kinh nghim lm
mt cn bng tin-hng v y mt bng gi ca Vit Nam tng lin tc gia tng,
lm pht bnh qun t 2005 n 2007 tng trn 8,01%. Tn dng ngn hng tng
mnh trong mt thi gian di nhm mc tiu thc y tng trng kinh t l mt
nguyn nhn quan trong lm gia tng tng phng tin thanh ton trong nn kinh t.
Bn cnh , vic m rng tn dng bng vic ni lng iu kin cho vay, cnh
tranh nhau bng gim li sut cho vay, tng li sut huy ng tm kim ngun
vn cho vay, chuyn i m hnh, lin doanh lin kt vi cc doanh nghip, tp
on tng vn iu l, m rng mng li nhanh chng vt qu kh nng qun
tr, thnh lp nhiu ngn hng mi, v tt c cc ngn hng ny ua nhau kim li
t nghip v cho vay nn cng lm cho tn dng ca h thng ngn hng tng cao
trong sut nm 2007 v 3 thng u nm 2008, l nguyn nhn rt quan trong
gy sc p rt ln lm gia tng lm pht trong thi gn y.
88

Trch ngun:L Vn Hinh, NHNN, n v % so vi nm trc
Hnh 2.15. Tn dng cho nn kinh t, huy ng v M2 (% GDP)
Vi s liu theo nm hnh 2.3, ta c th nhn thy trong k t nm 2004 tr
i, i km vi tc tng trng cung tin (M2), tn dng bnh qun l trn
30%/nm lm cho tc tng ch s CPI cng tng theo. Bn cnh vic thc thi
chnh sch tin t v ti kha ni lng cha ng b, v thiu kim sot th vic gia
nhp T chc Thng mi Th gii (WTO) vo thng 1/2007 to iu kin cho
cc lung vn (c u t trc tip ln gin tip) nc ngoi vo Vit Nam tng
mnh. Ngn hng nh nc phi tung ra mt lng tin VND mua ngoi t
vo nhm mc tiu n nh v thc hin chnh sch ph gi nh t gi h tr xut
khu, v iu ny lm cho tng phng tin thanh ton tng cao, tc ng lm lm
pht bng pht trong nm 2008. Lo ngi lm pht gim vo cc thng cui nm
2008 s nh hng n tc tng trng kinh t nm 2009, t cui thng 10/2008
NHNN bt u thc hin chnh sch tin t ni lng, thn trng. Chnh sch ni
lng ny c duy tr cho n thng 10/2010 v lm pht cc thng cui nm 2010
c chiu hng tng mnh. T thng 11/2010 NHNN li thc hin chnh sch tin
t cht v iu ny kim hm lm pht tng mnh trong cc thng u nm
89
2011, gp phn ko lm pht nm 2011 xung cn 18,13%. Tm li, nu nh trc
nm 2007 bin ng lm pht cha th hin r c du n ca chnh sch tin t th
t 2007 n nay (2011) bin ng ca lm pht ca Vit Nam th hin nhiu yu
t tc ng nhng trong yu t tin t l r nt nht.
Vi phn tch trn, chng ta c th nhn dng c cc nhn t tim nng
quyt nh n lm pht Vit Nam trong sut c giai on nghin cu. Nhng
nhn t ny bao gm: lm pht tin t (chnh sch ti chnh - tin t theo hng kch
cu thng qua vic tng mnh d n tn dng v tng cc phng tin thanh ton
nhng nm gn y); lm pht do yu t tm l, lm pht do cc chnh sch tc
ng n tng cu v cc c sc cung khc.
2.5. Tm tt chng 2
Tm li, qua vic phn tch din bin lm pht v vai tr ca vic iu hnh
chnh sch tin t Vit Nam trong giai on 2000-2011, ta thy din bin lm pht
Vit Nam trong giai on 2000-2011 l rt phc tp. Ngoi tr giai on 2000-
2003 khi lm pht thp v n nh mc 5%, t l lm pht Vit Nam trong giai
on t 2007-2011 thng xuyn cao hn, ko di lu hn v bin ng vi chiu
hng phc tp kh lng. Nu xt v l thuyt v thc tin, lm pht cao trong
nhng nm gn y bt ngun t rt nhiu nguyn nhn khc nhau, trong c c
nguyn nhn khch quan v ch quan. Tuy nhin, di gc no , lm pht cao
cng bt ngun t s mt cn i v m, trong c s mt cn i gia cung v
cu tin trong nn kinh t. V cc bt n ny c lin quan cht ch vi nhau v v
th chng cn c xem xt mt cch ng thi. Do , khi xem xt nguyn nhn
tng gi chung trong nhng nm gn y cng phi cn xem xt n mi quan h
gia cu tin vi lm pht v tm quan trng ca cu tin trong vic hoch nh
chnh sch tin t quc gia ti Vit Nam.
Nh vy, lm r thm cc nguyn nhn gy lm pht cng vai tr ca
CSTT trong kim sot lm pht Vit Nam trong hn thp k qua th chng tip
theo ca lun n s cp chi tit cc vn lin quan ti thc nghim v lm pht,
cu tin. C th l vic: la chn cc bin, xy dng cc m hnh, phng php tip
cn (STR), la chn m hnh ph hp vi c s phn tch chng 2.
90
Chng 3
XY DNG CC M HNH CHUI THI GIAN PHI TUYN
CHO PHN TCH LM PHT, CU TIN VIT NAM
GIAI ON 2000-2011

Vi kt qu phn tch thc trng v din bin lm pht c trnh by trong
chng 2 ca lun n cho thy lm pht Vit Nam chu nh hng bi cc nhm
nhn t c bn nh: lm pht k vng, c sc gi th gii v p lc t tng cu
c th hin bi khong chnh gia sn lng thc t, sn lng tin nng v yu
t tin t. xy dng m hnh phn tch lm pht theo cch tip cn hi quy
chuyn tip trn tc gi s chn la m hnh lm pht theo tip cn ng Phillips
lm m hnh xut pht. V vy, ni dung chng 3 c chia thnh bn phn. Phn
u, s trnh by mt s cc m hnh tuyn tnh phn tch lm pht Vit Nam
trong thi gian gn y. Phn hai, s thit lp m hnh phn tch lm pht cho Vit
Nam theo cch tip cn hi quy chuyn tip trn. Phn ba, xy dng m hnh cu
tin phi tuyn phn tch ngng lm pht Vit Nam t 2000-2011 theo tip cn
hi quy chuyn tip trn. Phn cui, l tm tt chng.
3.1. Thc trng v nghin cu lm pht Vit Nam trong thi gian
gn y
* Nghin cu lm pht ca V Tr Thnh (1997)
xc nh cc nhn t nh hng n lm pht Vit Nam trong na u
thp nin 1990, V Tr Thnh s dng hi quy m hnh tr a thc c dng
tng qut:
( , , , ) (3.1)
e
t t i
f gM gY

=

trong , l t l lm pht; gM l t l cung tin danh ngha; gY l t l tng
trng sn lng thc t; l lch gia t l mt gi tin ni a v li sut;
e
l
t l lm pht k vng. Vi cch xy dng m hnh m tc gi V Tr Thnh a ra
91
cho thy lm pht Vit Nam trong na u thp nin 1990 ph thuc vo cung
tin, tng trng, lm pht k vng v chnh lch gia t l mt gi ni a v li
sut. Vi s liu chui thi gian theo thng t thng 12/1990 cho n thng
12/1994, tc gi thu c kt qu hi quy tt, v cho thy gM, c ngha thng
k rt cao v a ra kt lun cc yu t ny c kh nng d bo lm pht. Trong khi
, tng cc h s ca gY li khng c ngha v du khng ph hp v khng nh
bin gY tc ng ln lm pht nu tn ti th ch trong ngn hn.
* Nghin cu lm pht ca Phan Th Hng Hi(2005)
Trn c s phn tch nhng yu t quyt nh n mc lm pht ca Vit
Nam, giai on 1994-2003, tc gi Phan Th Hng Hi xy dng m hnh phn
tch nguyn nhn lm pht trong thi k nghin cu ca mnh c dng nh sau:
( 2, , , ) (3.2)
t t t t
cpi f M gdp Ratedepo Exr =

Trong , cpi
t
l ch s gi tiu dng, i din cho t l lm pht; M2 l lng
cung tin rng; gdp l tng sn phm quc ni; Ratedepo l li sut tin gi k hn
3 thng; Exr l t gi hi oi.
Phng trnh m tc gi a ra cho thy, lm pht ca Vit Nam thi k 1994-
2003 chu nh hng bi cc yu t, bao gm: tng trng lng tin cung ng; thu
nhp hay sn lng ca nn kinh t; s chuyn dch gia vic nm gi ngoi t v ni
t do nhng thay i ca t gi v li sut ng tin Vit. Vi s liu qu t qu
I/1994 n qu 3/2004, bng phng php c lng bnh phng nh nht tc gi
cho thy kt qu hi quy ng tin cy, ng thi a ra mt s kt lun nh sau:
- i lng M2 c quan h t l thun vi lm pht;
- Lm pht nhy cm vi li sut;
- T gi c nh hng n lm pht nhng yu. Khuyn ngh Vit Nam nn
ch trng n vn li sut trong kim ch lm pht.
* Nghin cu lm pht ca Bi Duy Ph (2006)
Vi m hnh phn tch lm pht dng tng qut:
ln ( ln , ln , ln , ln ) (3.3) = P f M X Rice Oil


92
Bi Duy Ph a ra mt s kt lun quan trng:
- Lm pht Vit Nam trong giai on 1997-2004 khng c yu t tin t tc
ng. Tuy nhin, trong di hn nh hng ca cung tin n mc gi l rt yu v
sau t 1-3 qu.
- Gi du c nh hng n lm pht nhng yu;
- Lm pht trong qu kh c nh hng n lm pht hin ti.
* Nghin cu lm pht ca Phm Th Thu Trang (2009)
Dng m hnh chui thi gian phi tuyn vi s liu thng t 1/2000 -
10/2008, Phm Th Thu Trang ch ra mt s nguyn nhn chnh gy lm pht ca
Vit Nam trong giai on nghin cu l:
- Tin t l yu t tc ng mnh nht ti lm pht.
- Lm pht trong qu kh c tc ng n lm pht hin ti;
- Lm pht trong nc c nh hng t cc c s gi t bn ngoi;
- Tng cu tc ng trc tip n lm pht trong nc, tc ng mnh nht
sau mt thng v tip tc ko di n 3 thng tip theo.
* Nghin cu ca TS Phm Th Anh (2009)
xc nh cc nhn t quyt nh n lm pht Vit Nam, Phm Th Anh
da trn cc nghin cu v lm pht cc nn kinh t chuyn i trc v
a ra mt m hnh m hnh IS LM chun cho mt nn kinh t nh m p
dng cho Vit Nam. Vi s liu t qu I-1998 cho n qu IV nm 2008, Phm Th
Anh cho mt s nhn nh:
- Th nht, lm pht ca qu trc c nh hng ln n lm pht hin ti.
Tc gi gii thch r trong nghin cu ca mnh, l do s phn ng chm tr ca
cc chnh sch kim ch lm pht, tnh cht dai dng ca hnh vi tng gi, k vng
thch nghi v lm pht (tc l, nu lm pht trong thi k trc mc cao, cng
chng s k vng mc lm pht cao trong tng lai v gy ra lm pht). Lm pht
cc tr 2, 5 v 7 cng c tng quan vi lm pht hin ti nhng theo chiu
ngc li.
- Th hai, do chnh sch tr gi xng du nn lm pht trong nc trong thi
93
k ny (2009) khng chu nh hng bi s thay i ca gi du th gii, m chnh
s mt gi ca ng ni t so vi ng USD lm gi hng nhp khu t hn v lm
tng lm pht trong nc.
- Th ba, kt qu c lng cho thy s thay i ca cung tin c tc mnh
n lm pht k t qu th ba tr i sau khi thc hin s iu chnh chnh sch.
* Nghin cu lm pht ca TS Nguyn c Thnh (2011)
Da trn nhng nhng kin thc c c t vic kho st tnh hnh bin ng
ca lm pht Vit Nam, Nguyn c Thnh v cng s dng m hnh VECM m
rng vi s liu t thng 8/2001- thng 3/2010 cho mt s kt lun:
- Lm pht k vng Vit Nam l rt cao, v n l mt nhn t quan trng
nh hng ti lm pht ca Vit Nam trong hin ti;
- Lm pht b nh hng bi t gi trong ngn hn l ng k;
- Cung tin vi li sut c tc ng n lm pht nhng vi tr; v vic
kim sot lm pht mt cch c hiu qu l rt kh, mt khi tc iu chnh trn
c th trng tin t v th trng ngoi hi tng ln.
* Nghin cu lm pht ca Vng Th Tho Bnh (2012)
phn tch ng thi gi c-lm pht Vit Nam trong thi k i mi,
Vng Th Tho Bnh xy dng m hnh ng Phillips p dng cho Vit Nam.
Vi s liu t qu I/2000 n qu IV/2011 tc gi cho thy kt qu hi quy tt v t
a ra mt s gi v gii php kim ch lm pht Vit Nam nh sau:
- kim ch lm pht th chnh sch ti kha vn l mt cng c hiu qu;
- Cc bin pht kch cu phi thc hin t t, thn trng trnh p lc ng
thi t lm pht k vng v lm pht cu ko.
Tm li, cn c vo kt qu tng hp v tnh trng nghin cu lm pht Vit
Nam trong hn thp k trn cho thy cho n thi im ny s lng cc nghin
cu thc nghim v lm pht Vit Nam khng nhiu, ch yu vn l xc nh cc
nhn t tc ng n lm pht. Cng v sau, cc kt qu nghin cu cng cht
lng, trong phi k n l nghin cu TS. Phm Th Anh, TS. Nguyn c
Thnh... Cc nghin cu ny hu nh m t gn nh l y cc nguyn nhn,
94
cc nhn t tc ng n lm pht v cho thy gn nh l ton cnh v tnh hnh
lm pht Vit Nam trong giai on gn y, v theo tc gi y l mt trong
nhng cng trnh nghin cu hay nht m tc gi tng c. Tuy nhin, nhn
chung cc kt qu nghin cu u c mt s nhn nh kh ging nhau v nguyn
nhn gy lm pht Vit Nam trong thi k nghin cu, cc nhn nh ging nhau
ca cc tc gi v lm pht Vit Nam c ngun gc t c nhng nguyn nhn
khch quan, ch quan: lm pht k vng, yu t tin t; c sc gi v yu t t tng
cu.... Bn cch cch bng chng phn tch thc nghim, cc tc gi cn xut cc
gii pht kim ch lm pht Vit Nam l rt c c s.
Da trn cc kinh nghim nghin cu thc nghim v lm pht trong nc
trong thi gian gn y. Chng ti cho y l mt kho ti liu qu bu lm sng
t v b sung cho nhng phn tch nh tnh c trnh chng trc. Trn c s
, tc gi s chn la, v xy dng m hnh phn tch lm pht mt cch hp l.
3.2. Xy dng ng Phillips phi tuyn phn tch lm pht theo cch tip
cn hi quy chuyn tip trn
Trc ht, lun n cp ti vic la chn m hnh ph hp phn tch
lm pht. Vi phn tch thc trng chng hai, cng vi bng chng v vic gim
mnh t l lm pht hng nm trong giai on u thp nin 1990, tng mnh tr li
k t cui nm 2007 n cui nm 2008 v trong nm 2011 cho thy lm pht
Vit Nam chu nh hng bi cc nhm nguyn nhn: ngn hn, di hn v c c
nguyn nhn khch quan v ch quan. Cho n hin nay (2011), bin ng ca lm
pht vn cn t ra nhiu thch thc cho vic qun l kinh t v m v c bit
trong vic kim sot lm pht Vit Nam. Do , vic xc nh cc yu t nh
hng ti lm pht Vit Nam v lng ha cc tc ng ny bng m hnh kinh t
lng c th c xem l nm bt c nhng thay i cu trc xung quanh thi
k ny. V lng ha cc tc ng ny c l vic xy dng mt m hnh phn
tch lm pht cho Vit Nam trong giai on chuyn i theo cch tip cn hi quy
phi tuyn l ph hp.
95
3.2.1. Xy dng m hnh
3.2.1.1. C s phng php lun
Mt m hnh kinh t v m thng thng c s dng m t din bin
lm pht l ng Phillips. Phin bn gc ng Phillips biu th mi tng quan
nghch gia t l thay i tin lng danh ngha v t l tht nghip. Trong thc
nghim mi quan h gia ny cng c p dng vo xt cho mi quan h gia lm
pht gi v tng sn lng. Theo lut Okun, khi sn lng thc t m ln hn sn
lng tim nng th t l tht nghip s thp hn so vi t l tht nghip t nhin, s
xut hin p lc gia tng t l lm pht. S khc bit gia mc sn lng tim nng
vi mc sn lng thc t ca nn kinh t c gi l khong chnh sn lng. V
th, khong chnh sn lng c a vo trong m hnh ng Phillips lm ch s
phn nh p lc t pha cu.
Trn c s phn tch v cc nhn t nh hng n lm pht c trnh by
chng trc, Vit Nam lm pht k vng c nh hng n lm pht hin ti.
y l hin tng thng thy Vit Nam. Do , bin lm pht k vng s c
a vo trong m hnh phn tch nguyn nhn gy lm pht Vit Nam. Bn
cnh, cc c sc v iu chnh gi nh gi lng thc, thc phm th gii v
nguyn liu u vo cho hot ng sn xut trong nc tng ln to p lc tng gi
trong nc th mt nhn t khc l t pha tng cu c th hin bi lch gia
tc tng trng tng sn phm trong nc so vi tc tng trng tim nng
m ta gi tt l khong chnh sn lng. Nu tc tng trng tng sn phm
trong nc m ln hn so vi tc tng trng tim nng th cng s xut hin gia
tng t l lm pht. Chnh v th, m tt c cc nhn t c bn trn u c a
vo trong cng mt m hnh phn tch nguyn nhn gy ra lm pht Vit Nam
trong giai on nghin cu. M hnh l thuyt m lun n trnh by di y ch
yu da trn m hnh ng Phillips c bn nhng c b sung thm cc c sc
cung. Do s hn ch v s liu phn nh cc c sc cung nh tin lng, nng sut
lao ng, gi c cc yu t u vo, nn m hnh lun n xy dng y ch yu
xem xt vai tr cc yu t nh hng n tng cu. Xut pht im ca ng
96
Phillips l ng Phillips biu din lm pht ph thuc vo lm pht trong qu kh,
chch ca t l tht nghip so vi t l tht nghip t nhin v cc c sc cung,
v ta c th vit ng Phillips di dng phng trnh biu din nh sau:
0 3 4
( ) (3.4)
e n
t t pt wt
P d P k u u d SS d SS = + + +
& &

Trong , du chm trn bin s hm t l phn trm thay i v
+
t
P
&
l t l lm pht trong thi k t;
+ (u-u
n
) l t l tht nghip chu k;
+ SS
pt
l bin sc cung nh hng ti mc gi hng ha nh gi go th gii;
+ SS
wt
l bin sc cung nh hng ti mc tin lng danh ngha;
Trong phng trnh (3.4), bin ph thuc l t l lm pht. S hng u tin v
phi l hng s. S hng th hai,
e
t
P
&
l t l lm pht k vng v l k vng thng
l k vng thch nghi hm rng lm pht c sc
20
. Sc xut hin v lm pht
trong qu kh c nh hng n k vng v lm pht trong tng lai v k vng
ny s tip tc tc ng n tin lng v gi c ca mi ngi. Ni r thm, trong
m hnh tng cung v tng cu, sc ca lm pht c gii thch chnh l s dch
chuyn ln trn lin tc ca c hai ng tng cung v tng cu. Nu gi c tng ln
nhanh chng, ngi dn s d kin gi c s tip tc tng nhanh. Trong ngn hn, v
tr ca ng tng cung ph thuc vo mc gi d kin, v ng tng cung s dch
chuyn ln trn theo thi gian cho n khi c mt s kin no ngn n li, chng
hn l mt c sc cung v iu ny lm thay i lm pht v qua lm thay i k
vng v lm pht.

1
n
e
t j t s
s
P P

=
=

& &
(3.5)
S hng th ba, ( )
n
k u u cho thy t l tht nghip chu k- lch ca tht
nghip so vi mc t nhin ca n- to ra p lc lm cho lm pht tng ln hoc
gim xung. T l tht nghip thp lm cho lm cho lm pht tng ln. T l lm

20
Sc ca lm pht hay cn gi l hin tng tr l do cch ngi dn hnh thnh k vng.
97
pht cao ko lm pht xung. Tham s k phn nh mc nhy cm ca lm pht
i vi tht nghip chu k. Theo nh lut Okun th lch ca sn lng so vi
mc t nhin ca n c quan h t l nghch vi lch ca tht nghip so vi mc
tht nghip t nhin. V th, mi quan h gia sn lng v tht nghip c biu
din bng phng trnh:

2 2
( ) ( ) (3.6)
n
d GAP d Y Y k u u = =
Cc s hng cn li l SS
pt
, SS
wt
l cc c sc cung biu th ca tc ng ngoi
sinh i vi gi c, chng hn thay i gi du, tin lng ti thiu. Cui cng, khi
thay cc phng trnh (3.5) v (3.6) vo phng trnh (3.4) ta thu c ng
Phillips phn nh t l lm pht ca nn kinh t nh sau:
0 1 2 3 4
1
n
t t s t pt wt
s
P d d P d GAP d SS d SS

=
= + + + +

& &
(3.7)
Trong , d
0
, d
1
l cc tham s; bin GAP gi l bin khong chnh GDP,
c xc nh bng hiu s gia tc tng sn lng thc t (Y) vi tc tng
sn lng tim nng (Y ). Cc biu thc SS
p
v SS
w

21
trong phng trnh (3.4) khi
lm thc nghim thng c thay th bng tc tng mc gi tng i ca gi
nng lng th gii v gi lng thc th gii
22
.
3.2.1.2. M hnh ng cong Phillips dng chuyn tip trn (STR)
Theo quy trnh m hnh ha STR c trnh by chng 1 ca lun n,
xy dng mt m hnh phn tch nguyn nhn lm pht Vit Nam theo cch tip
cn hi quy chuyn tip trn, u tin tc gi chn m hnh tuyn tnh ng
Phillips m t lm pht l m hnh xut pht. Vi cch chn m hnh ng
Phillip c dng (3.7) th m hnh hi quy chuyn tip trn ca ng Phillips dng
(3.7) s c dng nh sau:

21
S hng SS
p
v SS
w
trong (3.4) cho thy lm pht tng v gim do cc c sc cung. Cc s hng
ny thng th hin lm pht do chi ph y v cc c sc cung bt li thng c xu hng y lm
pht cao ln
22
Gi nng lng th gii v gi lng thc th gii c xt l gi du th gii v gi go th
gii
98
0 1 2 3 4
1
0 1 2 3 4
1
( ) (3.8)
n
t t s t pt wt
s
n
t t s t pt wt t
s
P d d P d GAP d SS d SS
G s d d P d GAP d SS d SS

=
= + + + +
| |
+ + + + + +
|
\

& &
&

Trong ,
- d
0
, d
1
, l cc tham s v cc bin c nh ngha nh phn trc.
-
t
l nhiu phn phi c lp ng nht, vi trung bnh bng khng v
phng sai
2
, cn G(s
t
) l hm chuyn tip. S thay i mang tnh cu trc hoc
tnh cht phi tuyn c th c phn nh thng qua G(s
t
), y l hm theo thi gian
(s
t
= t) trong trng hp th nht (thay i cu trc) hoc mt hm ph thuc vo
mt bin c th quan st c trong trng hp th hai (phi tuyn). Hm G ny b
chn bi, 0 G 1 vi cc gi tr hai u mt G = 0 v G = 1 tng ng vi cc c
ch khc nhau, c cc h s biu th s thay i gia cc c ch ny. Chng ta
nh ngha G thng qua hm logistic:
( )
( )
1
1
, 0
1 exp

t
K
t k
k
G s
s c

=
= >

+
`
)

Trong , l dc ca hm chuyn tip, v c l tham s ngng cho bit v tr
ca tham s so vi cc quan st s
t
. Ti gi tr ca tham s v tr, ni m s
t
= c th G =
0.5 n xc nh v tr trung tm ca khong thay i ca tham s.
3.2.2. M t s liu v thng k cc bin
tin hnh kt qu thc nghim, Lun n s dng b s liu chui thi gian
theo tn xut qu, t qu I -2000 n qu IV-2011. Trong , ngun s liu GDP v
ch s gi tiu dng so vi cng k nm trc c ly t Tng cc Thng k Vit
Nam. Cc c sc cung bt li nh hng n lm pht Vit Nam thay th bng tc
tng mc gi tng i ca gi nng lng th gii v gi lng thc th gii.
Tuy nhin, v s liu gi go th gii khng y cho nn lun n ch xt tc ng
ca sc gi du th gii c thu thp t Ngn hng th gii (WB). Tm li, c tt
c 48 quan st cho cc bin c mt trong phng trnh (3.8). Ta c th tm tt cc
knh truyn ti n lm pht nh sau:
99

Hnh 3.1. Cc knh truyn ti n lm pht

Bng 3.1. M t cc bin c s v k hiu s dng
Tn bin K hiu Ngun
Tng sn phm trong nc gi 1994 GDP TCTK
Ch s gi tiu dng CPI TCTK
Gi nng lng Oil WB

Bng 3.2 m t tnh cht cc bin c s m lun n s dng c lng cho
phng trnh (3.8). Mean cho bit gi tr trung bnh ca cc bin, Median cho bit trung
v ca chng. Maximun, Minimum tng ng l gi tr cc i v cc tiu ca chui
quan st. Std. Dev l lch chun cho bit mc dao ng ca bin s xung
quanh gi tr trung bnh. Observations l s quan st.

100
Bng 3.2. Tm tt thng k m t ca cc bin c s c s dng
CPI GDP Oil
Mean 107.9729 104160.4 56.22917
Median 107.6000 97895.50 56.30000
Maximun 127.9000 177765.0 121.0000
Minimum 97.60000 54477.00 19.30000
Std. Dev. 7.171656 30137.96 28.71708
Observations 48 48 48
Ngun: Tng cc Thng k v World Bank
T l lm pht: CPI, n v: %; Tng sn phm trong nc gi hin hnh: GDP, n v: t
ng; Gi du th th gii: Oil, n v:USD/thng.
Trc ht, chng ta biu din th bin thin ca tt c cc bin trong m hnh 3.8
bi Hnh 3.2.

101




Ngun: tnh ton ca tc gi.
Hnh 3.2. th ca m t cc bin trong m hnh hi quy chuyn tip trn
ca ng Phillips c b sung yu t k vng
102
Kim nh nghim n v
Vic u tin phi thc hin khi s dng phng php c lng chuyn tip
trn l phi kim nh xem b s liu m t trn c tnh dng hay khng. V th,
tt c cc bin c mt trong phng trnh (3.8) u c tin hnh kim nh nghim
n v. tin hnh kim nh nghim n v lun n s kim nh Augmented
Dickey- Fuller (ADF) v tr trong kim nh ADF c la chn theo cc ch
tiu AIC (Akaike Information Criterion) v SIC (Schwarz Information Criterion).
Bng 3.3. Kim nh nghim n v ca cc bin a vo m hnh STR
23

Cc gi tr ti hn
1% 5% 10%
Gi tr ca
thng k kim
nh
Quy tc ra quyt
nh
D(logCPI)
-3.581152 -2.926622 -2.602225 -5.113181 Bc b nghim n v
GAP
-3.584743 -2.928142 -2.601424 -5.638092 Bc b nghim n v
D(logOIL)
-3.577723 -2.925169 -2.600658 -3.838713 Bc b nghim n v
Ngun: tnh ton ca tc gi
Kt qa kim nh Bng 3.3 cho thy cc bin a vo trong m hnh (3.5)
u dng. Do , chng ta c th c lng m hnh (3.8). V m hnh (3.8) l m
hnh dng phi tuyn cho nn bc u tin l phi thc hin cc kim nh theo ch
nh STR.
3.2.3. Kt qu kim nh ch nh m hnh
Khc vi cc m hnh tuyn tnh vic xem xt chn di ca tr l mt cng
vic tng i phc tp. Ngha l, khng phi lc no tr m ta chn kt qu ch nh
cng ph hp. Chng hn, ban u lun n chn di l 4 qu c lng. Tuy
nhin, kt qu ch nh cho thy m hnh a ra khng c tnh cht phi tuyn.

23
GAP- bin khong chnh GDP, c xc nh bng hiu s gia mc sn lng thc t vi mc sn lng
tim nng. y, Lun n s dng phng php lc Hoddrick-Prescott o lng sn lng tim
nng.

103
Bng 3.4. Kt qu chn la tr cho m hnh STR
ng cong Phillips (xem thm ph lc 2)
Tr ca bin
ni sinh
Tr ca bin
ngoi sinh
M hnh
xut
Bin chuyn tip
4 4 Tuyn tnh Khng
4 3 Tuyn tnh Khng
3 4 Tuyn tnh Khng
3 3 Tuyn tnh Khng
2 3 LSTR1 Gap (t-1)
Ngun: tc gi tnh ton t Jmulti

Cui cng, tr tt nht ph hp vi m hnh l tr 2 cho bin ni sinh, v tr 3
cho bin ngoi sinh. Bng 3.4 cho ta kt qu ca kim tuyn tnh theo ch nh ca
STR.
Bng 3.5. Kim nh tuyn tnh da vo ch nh ca STR
Bin chuyn
tip
F F4 F3 F3 M hnh
xut
CPI_log_d1(t-1) 3.8340e-02 5.3594e-01 6.8986e-05 1.2042e-02 LSTR2
CPI_log_d1(t-2) 2.9196e-01 7.8154e-01 8.4986e-03 1.0435e-01 Linear
Gap(t) 2.1261e-02 2.0940e-01 3.2644e-03 1.3490e-03 LSTR1
OIL_log_d1(t) NaN NaN 9.9642e-02 6.9362e-06 Linear
Gap(t-1)* 6.3105e-03 7.4784e-02 1.0874e-02 8.4567e-05 LSTR1
OIL_log_d1(t-1) NaN NaN 2.2003e-02 1.0783e-02 Linear
Gap(t-2) 1.0864e-01 1.7616e-01 2.8876e-01 4.9381e-02 Linear
OIL_log_d1(t-2) NaN NaN 2.5732e-02 6.8096e-06 Linear
Gap(t-3) 4.6329e-02 4.7337e-01 4.2888e-04 8.0966e-03 LSTR2
OIL_log_d1(t-3) NaN NaN 2.2507e-02 1.0735e-02 Linear
TREND NaN NaN 1.9917e-02 1.2493e-03 Linear
Ngun: Tnh ton ca tc gi
Ch thch: Thng k F ca gi thuyt gc H
01
, H
04
, H
03
, H
02
c k hiu l F, F
4
, F
3
, F
2


104

Bng 3.5 cho thy kt qu ca vic thc hin kim nh cc gi thit gc H
0
,
H
4
, H
3
v H
2
thu c cc gi tr thng k tng ng l F, F4, F3 v F2. Theo ch
nh ca STR bin GAP
t-1
c chn lm bin chuyn tip tt nht, m hnh tt
nht c ch nh theo quy trnh STR l m hnh c dng LSTR1. V mt trc
quan cho thy, s la chn ny kh hp l, vi mt nn kinh t m tng trng
nhanh hn sn lng tim nng, lm cc tc nhn kinh t gp phi gii hn nng
lc sn xut, doanh nghip cn phi thu thm lao ng, s dng my mc nhiu
hn v tng u t. iu ny thng dn ti vic gia tng chi ph sn xut, bao gm
c chi ph tin lng. Cui cng, vic gia tng chi ph sn xut s chuyn vo gi
tiu dng, v khin cho gi tiu dng tng ln v p lc lm pht tip tc c thi
bng ln cc nm tip theo.
3.2.4. c lng m hnh phi tuyn
V tnh tnh tuyn tnh ca m hnh b bc b, v m hnh c la chn
c dng LSTR1. Vi cch chn tr nh trn, tc gi thc hin c lng theo
phng php hi quy phi tuyn. Nhng tham s khng c ngha thng k s c
loi b dn khi m hnh cho n khi khng th. Kt qu c lng cui cng ca
phng trnh (3.8) theo hi quy chuyn tip trn (STR) nh sau:
t t-1
t -1
t -2
t -3
0,88836 0,00303*GAP - 0,08384 GAP
0, 00391*GAP (3.8)
0, 1860 *GAP 0, 36940 *
0,16113 *GAP 0, 878115
D D
D D +
D - + D
- -
t
t-1 t-2
t-1 t-2
logCPI = + * logOIL + 0, 7284 *
+ [2, 85407 * logCPI + 1, 83486 * logCPI
+ 0, 53725 * logOIL logOIL
t
GAP
1
1
* ]
{1 exp(2,7455 ( 3, 339)}
-
-
D
+ -
t-3
logOIL

Vi kt qu c lng m hnh (3.8) trnh by bng 3.6 (xem ph lc 3),
cho thy cc bin c lp gii thch c 97% bin ng ca t l lm pht. Nhn
chung, hu ht cc bin ngoi sinh v cc tr ca n u c mt trong m hnh v tt
c cc h s c lng u c ngha thng k.
105
Bng 3.6. Kt qu c lng m hnh hai c ch LSTR1 ca lm pht

Bin
chuyn tip
c lng
(estimate)
SD t-star p-value

----- linear part ------

C 0.88836 0.3452 2.5733 0.0153
GAP
t
0.00303 0.0033 0.9265 0.3616
logOIL
t
-0.08384 0.0299 -2.8042 0.0088
GAP
t-1
0.7284 0.048 15.1677 0.0000

----nonlinear part ---

logCPI
t-1
2.85407 0.0000 0.0000 0.0415
logCPI
t-2
1.83469 0.0000 0.0000 0.0165
GAP
t-1
0.00391 0.0245 0.1597 0.8742
logOIL
t-1
0.53725 0.0000 0.0000 0.0256
GAP
t-2
-0.18606 0.0000 -0.0000 0.0040
logOIL
t-2
0.36940 0.0000 0.0000 0.1109
GAP
t-3
-0.16113 0.0000 -0.0000 0.0223
logOIL
t-3
3.33862 0.0000 0.0000 0.0153
Gamma 2.74555 0.4779 5.7444 0.0000
C1 3.33862 0.0000 0.0000 0.0153
AIC -5.8771e+00

SC -5.3094e+00

HQ -5.6666e+00

R
2
0.97
Var of resid

0.0022

SD of resid

0.0466






106
Sau khi c lng c m hnh th vic tip theo l thc hin cc kim nh
theo STR i vi m hnh (3.8) nh: khng mc t tng quan, khng c thnh
phn phi tuyn b b b st v tnh vng ca tham s. Tt c kim nh u cho thy
m hnh trn tha mn mi kim nh. Ngoi ra, cc gi tr p-value ca kim nh
LM v ARCH bc 8, kim nh Jarque- Bera ca m hnh u ph hp. Kt lun
rng m hnh ng tin cy v c th s dng phn tch c (xem ph lc s 4).
3.2.5. Phn tch kt qu
H s = 2,74555 cho bit tc chuyn tip kh trn t thi k lm pht
thp (G = 0) n thi k lm pht cao (G = 1). Cn gi tr c = 3,34 cho bit y
chnh l gi tr ngng cn trn ca bin chuyn tip. Ngha l, khi tc tng ca
bin khong chnh sn lng thp hn gi tr ngng cn trn ny th lm pht thc
thu hp li. Ngc li, khi tc tng ca bin khong chnh sn lng ln 3,34%
th lm hin ti cng tng (Hnh 3.3 ).

Hnh 3.3. Gi tr ngng ca bin chuyn tip GAP
t-1
107


Hnh 3.4. th biu din qu trnh chuyn tip trn ca m hnh LSTR1

Cn c vo kt qu c lng c t m hnh (3.8), ta thy lm pht Vit
Nam chu nh hng bi cc nhn t sau:
(i) Yu t tng cu: bin tng cu c th hin bi bin khong chch
lch gia sn lng thc t v sn lng tim nng (GAP). Kt qu c lng t
m hnh cho thy, tng cu tc ng mnh nht n lm pht hin ti l trong
mt qu. tr tc ng cn ko di n 3 qu. Ngoi ra, pht hin t m hnh
STR ch ra rng khi khong chnh sn lng thu hp li th lm pht suy gim
nhanh chng. Ngc li, khi khong chnh sn lng cng tng, lm pht tr nn
kh kim sot.
(ii) Lm pht k vng: lm pht hin ti b nh hng nhiu bi lm trong
qu kh hay lm pht k vng. y l yu t tc ng mnh nht ti lm pht.
tr tc ng l 2 qu. Tc ng tng cng ca lm pht trong qu kh n lm pht
108
hin ti l:
2, 85407+1, 83469 = 4,68876

(iii) Nhn t pha cung: cc c sc cung (OIL) c tc ng trc tip ti lm
pht hin ti
24
. Tng tc ng ca c sc gi du n lm pht hin ti l:
-0, 08384 +0,53725+ 0, 3694+3,33862 = 4,16143
3.2.6. Kt lun v xut gii php
Kt qu c lng t quy trnh m hnh ha (STR) ch ra c cc bng
chng thc nghim v ngun gc ca lm pht Vit Nam trong thi k 2000-2011
nh sau :
Th nht, nghin cu ny ch ra lm pht trong qu kh c nh hng n
lm pht hin ti. Theo kt qu t m hnh cho thy y l mt yu t tc ng
mnh nht lm pht hin ti. Ta bit rng, lm pht hin ti v lm pht k vng
c nh hng quan trng n cc quyt nh tit kim, u t, li sut, sn xut
v tiu dng. Cc quyt nh da trn k vng v lm pht nhng k vng li sai
chch so vi lm pht thc t th nhiu kh nng s dn ti cc kt cc phn b
ngun lc khng hiu qu v lm yu i hot ng kinh t v m. V vy, vi cc
bin php kim ch lm pht ca Chnh ph cn c thi gian ngi tiu dng
thay i lm pht k vng, qua dn ly li nim tin ca cng chng v mt
mi trng gi c n nh hn. iu ny, cng ng rng bn cnh nhng cng
c kinh t c th trng thy c th Chnh ph cng nn ch nhng yu t v
hnh to ra s k vng.
Th hai, nghin cu ch ra rng nu khong chnh gia sn lng thc t
so vi sn lng tim nng cao (GAP-cao) th tng trng nh hng ng k ti
lm pht hin ti, v GAP chnh l du hiu nhn bit. V vy, mun kim ch
lm pht th chnh sch ti kha vn l mt cng c hu ch. ng thi, m hnh
thc nghim cng xc nh c mt ngng nhn bit c th. Khi tc tng

24
Gi xng, du th gii tng lm cho gi xng, du nhp khu ca Vit Nam tng, lm
cho chi ph u vo ca sn xut tng v tc ng ti lm pht
109
ca khong chnh sn lng t hn 3,34% lm pht c duy mc n nh v
kch thch tng trng kinh t. Ngc li, khi tc tng ca khong chnh sn
lng vt ngng 3,49% th nguy c lm pht s quay tr li. y l kt qu quan
trng c rt ra t kt qu ca m hnh STR.
Th ba, nghin cu cng ch ra lm pht Vit Nam trong thi k nghin cu
chu nh hng t pha cung. Chng hn, khi gi du th gii tng ln lm cho gi
nhp khu Vit Nam tng theo. Khi gi nhp khu tng s lm tng chi ph u
vo ca sn xut, lm tng gi hng tiu dng trong nc v tc ng ti lm pht.
Do vy, thc hin mc tiu kim ch lm pht, n nh v m kinh t, Chnh ph
cn kim sot cht ch nhp khu, bo m gi xng du trong nc bm st gi
xng du th gii. Kin quyt khng xy ra tnh trng lm dng cc bin ng
trn th trng u c, nng gi, nht l cc mt hng thit yu cho sn xut v
tiu dng, nh: xng du, st thp, xi mng, thuc cha bnh, lng thc, thc
phm; ngn chn tnh trng bun lu qua bin gii, c bit l bun lu xng du,
khong sn. Ngoi ra, cn nng cao hiu qu v sc cnh tranh ca sn phm sn
xut trong nc, va gim c nhp siu n nh kinh t v m, va gim p
lc lm pht.
Th t, im hn ch chnh ca nghin cu ny l vic s dng gi nng
lng (gi du quc t) i din cho cc c sc cung nh hng ti mc gi hng
ha, c b qua cc nhn t khc nh chi ph sn xut, gi n v cc yu t cng
nhc khc; vi GDP tim nng c c lng n gin bng phng php Lc
Hodrick Prescott ch khng tnh GDP tim nng bng hiu qu s dng cc nhn
t u vo ca nn kinh t. Kt qu nghin cu c th ci thin tt hn na nu
khc phc c cc hn ch v mt d liu, ngha l cc s liu ny thu thp mt
cch y v minh bch.
3.2.7. D bo lm pht cho cc nm 2012, 2013
d bo t l lm pht cc nm 2012-2014, trc tin tc gi s d bo
lm pht cho nm 2011 trc, ngha l s dng m hnh c lng c vi s liu
theo qu, t qu I nm 2000 n qu IV nm 2010 a vo m hnh v lm th tc
110
d bo cho nm 2011. Kt qu thu c cho bng sau.
Bng 3.7. Kt qu d bo dlnCPI t m hnh cho nm 2011
Nm DlnCPI (thc t) DlnCPI(d bo)
2011 Q1
0.019504 0.033517
2011Q2
0.058815 0.018391
2011Q3
0.013158 0.062719
2011Q4
-0.05026 0.011216

Tuy nhin, kt qu d bo c trnh by Bng 3.7 ch mi cho bit kt qu d
bo dng sai phn bc nht ca logarit t nhin ca CPI (dlnCPI) m thi. Vn
cn li, tc gi tin hnh tnh ngc t dlnCPI (d bo) ly t l lm pht d
bo ca nm 2011 v so snh vi s liu thc. Kt qu d bo t l lm pht cho
nm 2011 c trnh by Bng 3.8.
Bng 3.8. So snh gi tr ca kt qu d bo v gi tr thc ca t l lm pht
cho CPI cho nm 2011

Thi gian CPI thc t CPI d bo
2011Q1

113.893



115.5073
2011Q2
120.82
116.0141
2011Q3
122.42
128.6191
2011Q4
116.44
123.7805
Ngun: GSO v tnh ton ca tc gi, kt qu d bo CPI so vi cng k nm trc
Tip theo, d bo lm pht cho nm 2012-2014 tc gi to thm 12 quan
111
st na, v lm th tc d bo cho cc nm 2012-2013. Vi cch lm tng t, kt
qu d bo cho cc nm 2012-2014 thu c cho Bng 3.9.
Bng 3.9. Kt qu d bo v tc tng trng lm pht
nm 2012 v 2013
G_CPI CPI d bo G_CPI CPI d bo
2012 Q1
117.0988
2013 Q 3
119.0196
2012 Q 2
117.2959
2013 Q 4
119.2523
2012 Q 3
118.0842
2014 Q 1
119.9272
2012 Q 4
118.0719
2014 Q 2
120.0039
2013 Q 1
118.4963
2014 Q 3
120.4073
2013 Q 2
118.4118
2014 Q 4
120.4302
Ngun:Tnh ton ca tc gi
3.3. Xy dng hm cu tin phi tuyn xc nh ngng lm pht theo tip
cn hi quy chuyn tip trn
K t cui nm 2010, kinh t Vit Nam b mt cn i v m nghim trng,
lm pht tng nhanh, d tr ngoi hi gim, t gi VND/USD bin ng mnh t
ra nhng thch thc cho cc nh hoch nh chnh sch phi cn bng hi ha gia
tng trng vi bnh n lm pht, li sut, v t gi. gii quyt tnh trng ny,
Chnh ph phi tp trung cao cho vic n nh kinh t v m, kim sot lm pht
nhng ng thi quyt lit trin khai nhiu bin php kch thch tng trng, m
bo an sinh cho x hi trong bi cnh kinh t nc ta ht sc kh khn. Do , vn
t ra l Chnh ph nn a ra mc tiu kim sot lm pht l bao nhiu to ra
d a cho vic thc hin cc chnh sch kch thch kinh t. Thc t cho thy, vic
lm pht cao v vt xa mc tiu ra lin tip trong nhng nm gn y cho thy
vic xc nh mc tiu v cng tc iu hnh chnh sch tin t hng vo cc mc
tiu cn c nhiu bt cp. Vi mc ch l xy dng hm cu tin phi tuyn
xc nh ngng lm pht, trc tin chng ti tp trung nghin cu mi quan h
gia tng trng v lm pht. Vic nghin cu ny nhm tm kim mt t l lm
pht hay c th gi l mt ngng cn trn ca lm pht m vt qu ngng ny
112
lm pht s tc ng tiu cc n tng trng. Kt qu nghin cu ny s l mt cn
c khoa hc gip xc nh mc tiu kim sot lm pht trong cc nm ti y, ng
thi n s l mt c s khoa hc ng tin cy trong vic xy dng m hnh cu tin
phi tuyn theo cch tip cn hi quy chuyn tip trn.
3.3.1. Xy dng hm cu tuyn phi tuyn dng chuyn tip trn
Mt trong nhng vn thc t m cc nh hoch nh chnh sch tin t
phi i mt l lm pht mc no th chp nhn c trong mt nn kinh t th
trng trc khi cc nh chc trch phi can thip vi li sut cao hn bp nght
vic p lc lm pht. Cc nghin cu ca Akerlof, Dickens v Perry (1996) v Ball,
Mankiw v Romer (1998) cho thy t l lm pht thp s khng nh hng n tng
trng, thm ch c tc dng kch thch tng trng, t l lm pht khng nn "qu
cao", nhng t l lm pht th no l c xem l "qu cao" ? Temple (2000) cho
rng cch tip cn thng thng l nghin cu quan h tng trng v lm pht v
sau xc nh s tn ti tnh cht phi tuyn ca quan h kinh t v m ny.
Nghin cu quan h gia tng trng v lm pht l mt vn trung tm
ca kinh t v m nn cc trng phi kinh t v m u xy dng cc l thuyt
v quan h kinh t ny. Lp lun ca cc trng phi kinh t c th c tm
lc nh sau:
L thuyt c in biu din quan h tng trng v lm pht bng phng
trnh khi lng tin t. Trong phng trnh ny, tng trng c xc nh bi cc
nhn t u vo (t ai, vn, lao ng v cng ngh) cn lm pht c xc nh
bi khi tin t nn trong ngn hn tng trng v lm pht khng tn ti mi quan
h. Trong di hn, nu cung tin v tc lu thng tin t n nh th tng trng
sn lng s dn n gim mt bng gi, ngha l tn ti quan h ngc chiu gia
tng trng v lm pht. L thuyt tn c in tip tc khng nh quan im v
tnh trung lp ca tin t i vi tng trng. Tng trng ch ph thuc vo tng
cc nhn t u vo v tin b cng ngh trong khi lm pht ph thuc vo khi
lng tin t.
113
Sau cuc i khng hong 1929-1933, nhiu nh kinh t ln ting ph phn
l thuyt c in v tnh trung lp ca tin t i vi tng trng kinh t, in hnh
l J.M.Keynes (1883-1946). ng nhn thy li sut (gi ca tin t) chnh l cu ni
gia khu vc thc v khu vc tin t nn khi lng tin trong lu thng tng thm
s tc ng n hiu qu v khi lng vn u t v t nh hng n sn
lng. Khi , quan h gia tng trng v lm pht s xy ra hai kh nng:
(i). Nu nn kinh t ang trong tnh trng ton dng ngun lc, s tng ln
ca nhu cu do tng khi lng tin t s khng to ra tc ng lm tng sn xut.
Khi , s ch c hin tng mt bng gi chung tng ln m khng c hin tng
tc tng trng kinh t tng ln, khng tn ti quan h tng trng v lm pht.
(ii). Nu nn kinh t cha trong tnh trng ton dng ngun lc, tc l cn
nhng tim nng tng trng cha c huy ng, sn xut s tng ln p ng
nhu cu mi tng thm ny. Khi , gi c s khng tng hoc ch tng ln rt t,
trong khi sn lng tng ln. Nhng nu tc tng sn lng nhanh th nhu cu
lao ng tng, dn n tin lng danh ngha tng, gi c v vy m tng ln. Nh
vy, quan h gia tng trng kinh t v lm pht trong l thuyt Keynes truyn
thng c th hiu l quan h dng.
Cc nh kinh t hu Keynes lm su sc hn vai tr ca th trng lao
ng trong quan h vi lm pht, xy dng nn ng cong Phillip ni ting. Theo
l thuyt ny, tn ti quan h ngc chiu gia lm pht v tht nghip trong
trung hn v di hn. Khi , chnh sch tin t s c hai la chn: Th nht, gi
nguyn t l lm pht cao (nhng n nh v d bo khng tip tc tng) duy tr
c t l tht nghip thp v tc tng trng kinh t cao. Th hai, thc hin cc
chnh sch kim ch lm pht, ng thi chp nhn t l tht nghip tng ln, tc
tng trng kinh t gim. Quan h gia tc tng trng kinh t v t l lm pht
trong trng hp ny cng chiu (quan h dng).
Tuy nhin, cc hin tng kinh t mi xut hin trong khong vi thp nin
gn y, nht l hin tng lm pht i km vi cha s dng ht nng lc sn xut,
dn ti hin tng lm pht song hnh vi tht nghip v ng cong Phillips bin
114
mt buc cc nh kinh t hu Keynes a ra cch gii thch lm pht l do chi
ph, c ch hnh thnh lm pht c th c m t mt cch n gin nh sau: tng
tng cutng sn xuttng cu lao ngtng tin lng danh nghatng chi
ph u votng gilm pht. Nh vy, quan h gia tng trng kinh t v lm
pht l hu qu ca quan h gia s tng ln mong mun ca sn xut v cu lao
ng (v d nh chnh ph ch ng tng tng cu thc y tng trng kinh t).
Tng trng kinh t i km theo gia tng t l lm pht do tng chi ph u vo.
Tng trng v lm pht l quan h cng chiu (quan h dng).
Khc vi cc trng phi tn c in v hu Keynes, l thuyt trng tin cho
rng lm pht l mt hin tng ca tin t. Trong ngn hn, thay i t l tng
trng tin t, nht l khi khng c d bo, s lm thay i sn lng, ng thi
gi c cng t ng c iu chnh nn tng trng v lm pht c th xy ra quan
h ng bin. Trong di hn, tc tng trng kinh t hon ton c lp vi tc
tng trng tin t, M.Friedman (1912-2006) cho rng "Trong quan im di hn,
khng tn ti quan h gia t l lm pht v tc tng trng kinh t hay t l tht
nghip. Ton dng lao ng c th xy ra trong khi t l lm pht bng khng; v
cng c th xy ra vi t l lm pht 10% mi nm v ko di. Nh vy, tng
trng kinh t v lm pht l hai hin tng kinh t c lp vi nhau xt trn gc
di hn".
Tm li, cc l thuyt kinh t v m a ra nhng gii thch rt khc nhau
v quan h cng nh chiu (ng bin hay nghch bin) gia tng trng kinh t v
lm pht. Chnh v l do ny, rt nhiu nghin cu thc nghim c tin hnh
nhm kim chng cc phn tch ca cc trng phi l thuyt kinh t v m, ng
thi cc nghin cu cng hng n vic tm kim tnh cht phi tuyn ca quan h
tng trng v lm pht cng nh c lng ngng lm pht cho cc nc hay
nhm nc. Cc nghin cu ca Barro (1991), Fischer (1983, 1993), Bruno v
Easterly (1998) v Sbordone v Kuttner (1994) cho thy tng trng v lm pht c
quan h nghch bin, lm pht cao s c nh hng tiu cc i vi tng trng
trong trung hn v di hn. Barro (1995) c lng s liu mng cho hn 100 quc
115
gia trong giai on 1960-1990 cho thy t l lm pht cao hn 10 im phn trm
c th lm gim tng trng thu nhp bnh qun u ngi t 0,2-0,3 im phn
trm. Nghin cu ca Fischer (1993) l mt trong nhng nghin cu u tin cho
thy tn ti quan h phi tuyn ngc chiu gia tng trng v lm pht. Cc
nghin cu ca Vaona v Schiavo (2007) v gn y nht l Kremer (2009) cng
khng nh s tn ti quan h phi tuyn gia lm pht v tng trng. Khan v
Senhadji (2001) c lng bng phng php bnh phng cc tiu phi tuyn (non-
linear least squares estimation) vi d liu ca 140 quc gia giai on 1960-1998
cho thy ngng lm pht dn n gim tng trng cc quc gia pht trin l 1-
3% v cc quc gia ang pht trin l 11-12%.
Drukker (2005) khc phc mt s hn ch trong cch tip cn ca Khan
v Senhadji (2001) bng m hnh t hi quy ngng ni sinh mi (new endogenous
threshold autoregressive model) ca Hansen (1999, 2000) c lng nhiu
ngng lm pht. Nghin cu ca Drukker (2005) cho thy tn ti hai ngng lm
pht l 2,6% v 12,6% ti nhm cc nc cng nghip ha v mt ngng lm
pht 19,2% ti nhm cc nc cha cng nghip ha.
Darran Austin v cc cng s (2007) s dng phng php c lng hi
quy chuyn tip trn (Smooth Transition Regression - STR) ca Terasvirta (2004)
kim nh tnh cht phi tuyn ca hm cu tin nhm xc nh ngng lm pht
ca Trung Quc. Lp lun c bn ca cc tc gi l nu lm pht thp v n nh
lu di th cc doanh nghip v h gia nh s khng tnh n yu t lm pht trong
cc quyt nh u t hay chi tiu, dn n hm cu tin n nh v lm pht s l
nhn t h tr tng trng, nhng nu gi c bin ng ko di th hnh vi ca cc
tc nhn kinh t s tnh n yu t lm pht, hm cu tin v th bin ng v lm
pht s nh hng tiu cc n tng trng. Do , vic tm kim s tn ti ca tnh
cht phi tuyn ca hm cu tin s gip xc nh ngng lm pht m vt qua
ngng ny, lm pht s nh hng tiu cc n tng trng. Kt qu nghin cu
ca Darran Austin v cc cng s (2007) khng nh s tn ti ca ngng cn
trn ca lm pht ca Trung Quc l khong 5%.
116
Munir v cc cng s (2009) cng s dng m hnh ca Hansen (2000) trong
giai on 1970-2005 c lng ngng lm pht ca Malaysia. Kt qu cho thy
lm pht cao hn ngng 3,89% th tng trng s b nh hng tiu cc nhng
lm pht thp hn ngng ny th tng trng v lm pht c quan h ng bin,
lm pht tng s thc y tng trng.
Nh trnh by chng 2, quan h gia lm pht v tng trng Vit
Nam trong giai on 2000-2011 chia lm hai giai on kh r rt:
(i) Giai on t qu I/2000 n qu III/2007: giai on ny nn kinh t Vit
Nam t tc tng trng cao, khong t 7,5-8,5%. T l lm pht trong giai on
ny tng i thp di 10%.
(ii) Giai on t qu IV/2007 n IV/2011: y l giai on tc tng
trng kinh t suy gim. T l lm pht trong giai on ny khng nhng tng
nhanh, tng rt cao m cn bin ng rt ln, in hnh l qu II v III/ 2008, t l
lm pht ln ti gn 28%. Tc tng trng gim xung nhanh chng, t mc
8,3% vo qu I/2008 xung 3,9% vo qu I/2009. Mc d tc tng trng c
s phc hi ngn trong 4 qu ca nm 2010 ln mc gn 7% nhng sau li gim
xung quanh mc 5% khi lm pht tng tr li t qu IV/2010 v t mc cao nht
l 22,4% vo qu III/2011.
25

Cn c vo c s l thuyt kinh t v m v quan h gia tng trng v lm
pht, cc nghin cu thc nghim c thc hin trn th gii cng nh din
bin ca hai ch tiu tng trng v lm pht ca Vit Nam, chng ti la chn cch
tip cn ca Darran Austin v cc cng s (2007). La chn ny c da trn cc
cn c sau:
- Cch tip cn ca Darran Austin v cc cng s (2007) cho php m
hnh ha quan h phi tuyn gia tng trng v lm pht, t c lng
ngng lm pht. Cch tip cn ny c th ph hp vi din bin tng trng
v lm pht Vit Nam.

25
Cc phn tch s liu s b cho thy quan h tng trng v lm pht ca Vit Nam c
kh nng l quan h phi tuyn v tn ti ngng lm pht. Do , lng ha quan h kinh
t ny s i hi s dng cc loi m hnh phi tuyn.
117
- Darran Austin v cc cng s (2007) cho rng: (i). Trng hp lm pht
thp v n nh lu di th lm pht s l nhn t h tr tng trng. Lp lun ny
c th ph hp vi giai on t qu I/2000 n qu III/2007 Vit Nam. y l
giai on lm pht thp, tng trng cao (Hnh 2.8) cho thy quan h tng trng v
lm pht c th l quan h ng bin, lm pht tng th tng trng cng tng ln;
(ii). Trng hp lm pht bin ng ko di th tng trng s b nh hng tiu
cc. iu ny c th ph hp vi giai on lm pht cao (t qu III/2007 n
III/2011) Vit Nam.
Theo cch tip cn ca Darran Austin v cc cng s (2007), trc tin
chng ti xt hm cu tin truyn thng bao gm quy m cc giao dch trong nn
kinh t (bin i din thng l tng sn phm ni a GDP) v chi ph c hi cho
vic gi tin (cc bin i din l lm pht hay li sut). C s l thuyt hm cu
tin gi hai nh dng m hnh l:
nh dng 1: m
t
= f
1
(GDP
t
, CPI
t
) (3.9)
nh dng 2: m
t
= f2(GDP
t
, R
t
) (3.10)
trong , m
t
l l cu tin (tng phng tin thanh ton) ti thi im t, GDP
t
l
tng sn phm ni a theo gi so snh ti thi im t, CPI
t
l t l lm pht
26
thi
k t, v R
t
l li sut huy ng vn ti thi im t.
la chn bin chi ph c hi ca vic nm gi tin t l lm pht hay li
sut, theo theo kim nh Mac Kinnon ta s kim nh m hnh (3.9) lng vo m
hnh (3.10). Trc ht hi quy gi c c lng theo phng trnh sau:

mod 2
1 2 3 4 1
mod 1
1 2 3 4 2
(3.11)
(3.12)
el
t t t t
el
t t t t
m GDP CPI m
m GDP R m


= + + + +
= + + + +

Sau , s dng thng k t kim nh gi thit H
0
:
4
(
4
) = 0
27
. Kt qu
kim nh non-test cho thy, vi mc ngha 5% m hnh (3.9) c u th hn m

26
Mt s nh m hnh c gi nn s dng lm pht k vng thay v lm pht thc t lm bin chi
ph c hi. Tuy nhin, trong mt cuc iu tra (Sriram, 1999) cho thy lm pht k vng thng c
tnh tng quan rt cao vi lm pht thc t. Do vy, t quan im thc nghim vic s dng lm
pht thc t lm bin i din s khng nh hng n kt qu c lng m hnh.
118
hnh (3.10), iu ny c ngha l cc tc nhn kinh t s cn c vo t l lm pht
hn l li sut quyt nh gi tin hay khng.
Bng 3.10. Kt qu kim nh lng nhau chn bin lm pht
Kim nh p-value Quyt nh
H
0
:
4
= 0 0.2810 Chp nhn m hnh 1
H
0
:
4
= 0 0.0000 Bc b m hnh 2
Ngun: tc gi c lng c
Kt qu kim nh non-nest l hon ton ph hp vi tnh hnh thc t Vit
Nam. V mt trc quan ta c th thy c iu ny, khi lm pht cao lm cho lm
pht k vng ca dn chng tng ko theo k vng t vic nm gi cc loi ti sn
thc tng v lc ny ngi dn s nm gi tin t hn trong danh mc c cu ti
sn ca h, v vy cu tin gim.
3.3.2. M t s liu v thng k cc bin
xy dng hm cu tin phi tuyn theo phng php ca Terasvirta, trc
ht chng ti tin hnh thu thp d liu. Cc s liu tng sn phm ni a v lm
pht c ly t Tng Cc Thng k nh nu trn. Cc s liu cu tin c ly
t c s d liu IFS (International Financial Statistic) ca Qu Tin t Quc t
(IMF). Cc s liu c loi b yu t ma v bng k thut lc Tramo-Seat
trong phn mm EViews 7.0. di ca cc chui s liu l 48 quan st, t qu
I/2000 n qu IV/2011.
Bng 3.11. Tn bin trong m hnh c s dng
Tn bin K hiu
Tng sn phm trong nc tnh theo gi so snh, t ng GDP
Ch s gi tiu dng so vi qu cng k nm trc, % CPI
Tin trong lu thng tnh theo gi so snh, t ng M2


27
Gi thit kim inh: H
0
: M hnh 1 tt hn m hnh 2
119
Bng tm tt thng k ca mt s bin c s dng trong m hnh chui
thi gian phi tuyn (STR) c trnh by bng sau:
Bng 3.12. Tm tt thng k m t ca cc bin s c s dng
trong m hnh hm cu tin R
CPI GDP M2
Mean
107.9729 104160.4 990477.3
Median
107.6000 97895.50
674281.0
Maximum
127.9000 177765.0 2774281
Minimum
97.60000 54477.00
160759.0
Std. Dev.
7.171656 30137.96
815535.9
Observations
48 48
48
Ngun: X l t s liu ca Tng cc Thng k & Qu Tin t Quc t (IMF).
T l lm pht: CPI, n v: %
Tng sn phm trong nc gi hin hnh: GDP, n v: t ng
M2 cu tin c rng ly t Qu Tin t Quc t (IMF).
Kim nh nghim n v
Trc khi c lng hm cu tin phi tuyn, bc u ta cn phi kim tra
xem b s liu m t trn ( c loi b yu t ma v bng quy trnh Tramo-
Seat trong phn mm EViews 7.0) c tnh dng hay khng theo kim nh
Augmented Dickey- Fuller (ADF) vi tr trong kim nh ADF c la chn
theo cc ch tiu AIC (Akaike Information Criterion) v SIC (Schwarz Information
Criterion).
Cc k hiu, t l lm pht (gCPI), tng trng (gGDP) v cu tin (g_M2)
c tnh theo cng thc :
gCPI
t
= ln(CPI
t
) ln(CPI
t-1
);
gGDP
t
= ln(GDP
t
) ln(GDP
t-1
);
gM2
t
= ln(M2
t
) ln(M2
t-1
).
120
trong , ln(CPI
t
), ln(GDP
t
), ln(M2
t
) ln lt l logarit t nhin tng ng ca cc
bin CPI, GDP v M2 ti thi im t ; ln(CP
t-1
), ln(GDP
t-1
), ln(M2
t-1
) l logarit t
nhin ca cc bin CPI, GDP v M2 nhng li thi im cng k nm trc.
Kt qu kim nh nghim n v Bng (3.11) cho thy, cc bin trong m
hnh hm cu tin u dng. iu ny, cho php chng ti c th tin hnh c
lng m hnh hm cu tin.
Bng 3.13. Kim nh nghim n v ca cc bin a vo m hnh ()
Cc gi tr ti hn

1% 5% 10%
Gi tr ca
thng k kim
nh
Quy tc ra quyt
nh
gM2 -3.581152 -2.928142 -2.602225 -4.185770 Bc b nghim n v
gCPI -3.584743 -2.928142 -2.601424 -5.638092 Bc b nghim n v
gGDP -3.577723 -2.925169 -2.600658 -30.01090 Bc b nghim n v
Ngun: tnh ton ca tc gi

3.3.3. Kt qu kim nh ch nh hm cu tin theo tiu chun STR
Nh trnh by phn trc, vic xc nh cu trc tr cho hm cu tin l
mt trong nhng bc quan trng. Vi tr ban u c chn l 4, tun th theo
quy trnh la chn cu trc tr ca STR. Cui cng, quy trnh la chn tr xc
nh c tr tt nht cho hm cu tin l bng 2 cho bin ni sinh, bng 3 cho
cc bin ngoi sinh.
121
Bng 3.14. Kt qu ch nh m hnh hm cu tin da vo
ch nh ca STR
Bin
chuyn tip
F F4 F3 F3
M hnh
xut
gM2(t-1)

2.6000e-01 3.9431e-01 2.0545e-01 1.1744e-01 Linear
gM2(t-2)

1.0102e-01 9.6986e-02 5.3000e-01 2.4062e-01 Linear
gGDP(t)

6.9061e-01 6.7517e-01 4.0051e-01 6.2688e-01 Linear
gCPI(t)*

2.0904e-02 3.1687e-02 3.5303e-01 5.3000e-02 LSTR1
gGDP(t-1)

9.6100e-02 1.8058e-01 8.3100e-02 1.9060e-01 Linear
gCPI(t-1)

4.3599e-01 6.1427e-01 3.2630e-01 5.8401e-02 Linear
gGDP(t-2)

4.8913e-01 4.9764e-01 6.6612e-01 1.3781e-01 Linear
gCPI(t-2)

5.6699e-01 7.1116e-01 9.0802e-02 7.2558e-01 Linear
gGDP(t-3)

4.0728e-01 4.4464e-01 3.9540e-01 2.7352e-01 Linear
gCPI(t-3)

6.1081e-01 5.9168e-01 2.4479e-01 9.0900e-01 Linear
TREND


NaN NaN 2.3232e-01 3.8449e-01 Linear
Ngun: Tnh ton ca tc gi
Ch thch: Thng k F ca gi thuyt gc H
01
, H
04
, H
03
, H
02
c k hiu l F, F
4
, F
3
, F
2

Bng 3.14 trnh by kt qu thc hin kim nh gi thit gc H
0
, H
4
, H
3
v H
2
thu
c cc gi tr thng k F, F4, F3 v F2 tng ng. Kt qu kim nh ch nh
dng hm cu tin cho thy bin gCPI c chn lm bin chuyn tip v m hnh
c ch nh dng LSTR1.
3.3.4. c lng hm cu tin phi tuyn
p dng th tc i t tng qut ti c th (general to specific), ta ln lt
loi b nhng tham s khng c ngha thng k s c loi b dn khi m hnh
122
cho n khi khng th. Kt qu c lng cui cng dng chuyn tip trn ca
phng trnh (3.9) l:
0,78689*gGDP(t -1) - 8,21804*gCPI(t-1) - 4,17949*gCPI(t-3)
[ gGDP(t-2)-61,08694*gCPI(t-2)-17,33909*gGDP(t-3) ]

gm2 = 1, 20764 + 0, 66822*gm2(t - 1) - 0, 47382*gm2(t - 2) + 8, 15505*gGDP(t)


+
+ 15, 18303*
(1 exp{5, 89772* (3.13) +
-1
t-1

(gCPI - 0, 0589)})

Thc hin cc kim nh: khng c t tng quan sai s, khng c thnh phn
phi tuyn no b b st v kim nh tnh vng ca tham s cho thy m hnh trn
tha mn mi kim nh v c th s dng phn tch (xem ph lc 8, 9)
3.3.5. Mt s phn tch kt qu c lng
Kt qu c lng m hnh hm cu tin phi tuyn cho thy, mc thay i
cu tin ph thuc vo mc thay i ca lm pht, tng trng. Du ca cc h s
c lng c hon ton ph hp vi l thuyt v thc tin. Tng trng kinh t
s nh hng n nhu cu tin ca nn kinh t, qun tnh ca nh hng ny ko di
n 2 qu. T l lm pht v cu tin c quan h m, hm cu tin ph thuc m
vi chi ph c hi ca vic nm gi tin.
Kt qu c lng t m hnh cu tin phi tuyn cho thy tn ti ngng lm
pht l 5,89%. Hn na, h s chuyn tip = 5, 89772 l kh cao, cho bit qu
trnh chuyn tip gia hai trng thi n nh v mt n nh ca hm cu tin l
nhanh. iu ny hm khi lm pht vt ngng cn trn 5,89% th nhu cu tin
bin ng tng i mnh. Theo lp lun ca Darran Austin v cc cng s (2007)
cho rng s bin ng ca cu tin trong trng hp lm pht cao l do cc tc nhn
kinh t (h gia nh v doanh nghip) tnh n yu t lm pht trong cc quyt
nh kinh t ca h, do lm pht s tc ng tiu cc n tng trng. Vn dng
kt qu ny, nghin cu phn tch chi tit quan h gia tng trng v lm pht giai
on 2000-2011 Vit Nam nh sau:
123
- Giai on t qu I/2000 n qu I/2004: y l giai on t l lm pht
thp hn ngng 5,89%. Cc h gia nh v doanh nghip c th khng tnh n
yu t lm pht trong cc quyt nh kinh t ca h trong giai on ny. Do , hm
cu tin n nh, t l lm pht thp c th to iu kin thun li cho tng
trng kinh t. Theo s liu thng k tc tng trng kinh t tng t 6,0% vo
qu I/2000 ln 7,9% vo qu IV/2004.
- Giai on t qu II/2004 n qu III/2007: y l giai on t l lm pht
cao hn ngng 5,89%. S liu thng k cho thy tc tng trng kinh t khng
nhng c duy tr trn mc 7,5% m cn tng ln gn 8,4%. Tuy nhin, nguyn
nhn ca tnh trng lm pht y l do nh hng ca dch cm gia cm i vi
sn xut nng nghip vo nhng thng u nm 2004. T l lm pht tng mnh
t mc 5,5% qu IV/2003 ln mc 8,3% v 10,1% vo qu I v II/2004. Sau , t
l lm pht lin tc gim xung mc 6,6% vo qu IV/2006. Do , chng ti
cho rng t l lm pht tuy tng trn ngng 5,89% trong giai on t qu II/2004
n qu III/2007 nhng do nguyn nhn ca lm pht l c sc gi mt nhm sn
phm tiu dng nn cc tc nhn kinh t khng hon ton xem lm pht l mt
nhn t trong cc quyt nh kinh t ca h. Chnh v vy, lm pht vn c th l
mt nhn t nh hng tch cc n tng trng trong giai on ny.
- Giai on t qu IV/2007 n qu I/2009: y l cng giai on m t l
lm pht cao hn ngng 5,89%; nhng nguyn nhn v mc bin ng khc
vi giai on trc rt nhiu. Trong khun kh nghin cu ny, chng ti khng i
su phn tch nguyn nhn ca lm pht m ch tp trung vo nh hng ca lm
pht n tng trng, c th l: T l lm pht tng trn 12% vo qu IV/2007 v
t mc cao nht l 27,9% vo qu II/2008. Sau , t l lm pht gim xung
11,3% vo qu I/2009. y l giai on m t l lm pht tng rt cao v ko di.
Tng trng kinh t v th b tc ng rt tiu cc, s liu thng k cho thy tc
tng trng lin tc gim t mc 8,3% qu I/2008 xung 6,4% qu II/2008
v 3,9% qu I/2009.
124
- Giai on t qu II/2009 n qu III/2010: y l giai on t l lm pht
thp hn ngng 5,89%. S liu thng k cho thy tc tng trng kinh t c
s phc hi nh t mc 5,0% qu II/2009 ln 6,9% qu III/2010. T l lm pht
thp c th l mt trong nhng nhn t ng gp cho s phc hi ca tng trng
kinh t.
- Giai on t qu IV/2010 n qu I/2012: y l cng giai on m t l
lm pht cao hn ngng 5,89%. S liu thng k cho thy tc tng trng kinh
t lin tc gim t 6,8% qu III/2010 xung 6,3% qu IV/2010 v xung n
4,8% qu I/2012. y cng l mt giai on lm pht cao v ko di, nh hng
tiu cc n tng trng tng t nh giai on t qu IV/2007 n qu I/2009.
3.3.6. Kin ngh
Qu trnh m hnh ha STR a ra bng chng mt cch thit thc ca
vic kt hp phi tuyn vo m hnh cu tin, trn c s thc nghim cho thy m
hnh phi tuyn gip ta c ci nhn su sc v mi lin h c tnh chu k gia lm
pht - tng trng c nh hng n nhu cu v tin nh th no. Vi mc tiu xc
nh ngng lm pht ca Vit Nam, lun n xc nh c ngng lm pht l
5,89%. y l ngng lm pht m vt qua ngng ny, lm pht s tc ng tiu
cc n tng trng hay cc tc nhn kinh t (cc h gia nh v cc doanh nghip)
s tnh n yu t lm pht trong cc quyt nh kinh t ca h. Ngc li, t l lm
pht thp hn ngng 5,89% s l c tc dng kch thch tng trng. iu ny cho
php chng ti gii quyt cu hi :Vit Nam nn duy tr lm pht mc no
iu hnh chnh sch tin t hiu qu? Nu mc tiu ca chnh sch tin t l ph
hp vi nh ngha v gi c n nh: gi c n nh l mt mi trng trong
lm pht l thp v n nh theo thi gian m n khng nht thit nm trong cc
quyt nh ca h gia nh v cc doanh nghip cng ty, th khuyn ngh vic iu
hnh chnh sch tin t nn hng vo mc tiu duy tr lm pht thp hn ngng
cn trn ny.
Mc d, lun n ch nghin cu trong giai on t 2000-2011 nhng kt qu
thu c c th xem l mt bng chng nh lng v cc nh hng ca lm pht
125
n tng trng. Kt qu nghin cu khng nh kim sot lm pht l mt i hi
quan trng cho phc hi tng trng kinh t. Chnh v vy, tc gi khuyn ngh mc
tiu v t l lm pht trong cc bn k hoch pht trin kinh t - x hi trong cc
nm ti y nn thp hn 5,89%.
3.4. Tm tt chng 3
Da trn kinh nghim nghin cu v lp m hnh hi quy chuyn tip trn
trong v ngoi nc c trnh by chng mt, cn c vo kt qu phn tch
thc trng lm pht ca Vit Nam giai on 2000-2011 c trnh by chng 2
v kim chng li trng trng th chng 3 ca lun n xy dng cc m hnh
phn tch lm pht v cu tin trong thi k nghin cu, rt ra mt s kt lun
nh sau:
Th nht, vic xy dng m hnh ng Phillips phn tch nguyn nhn lm
pht theo cch tip cn hi quy chuyn tip trn c th c cho l ph hp vi
Vit Nam trong giai on chuyn i. Vi cc bin gii thch trong m hnh xy
dng chnh l cc nhn t tim nng quyt nh n lm pht Vit Nam trong sut
c giai on nghin cu c trnh by chng 2. C th l, bin nh khong
chnh lch sn lng gia GDP thc t so vi GDP tim nng (th hin bi h
s ca bin GAP) c tc ng ng k n s thay i ca mc gi chung. Tm
quan trng ca yu t k vng lm pht v cc yu t ch ph y cng gp
phn gy ra lm pht cao cng c nhn mnh ti trong phng trnh ng
Phillips.
Th hai, kt qu c lng t m hnh ng Phillips phi tuyn cho thy tt
c cc bin gii thch trong m hnh phn tch u c ngha thng k rt cao. iu
ny cho thy, lm pht Vit Nam trong giai on t 2000 n 2011 chu nh
hng ca cc nhn t: lm pht k vng, yu t t pha cung, yu t t pha cu.
Th ba, bn cnh vic khng nh cc nhn t quyt nh lm pht. M hnh
phn tch cn cho bit mc nh hng n lm pht ca tng nhn t, ng thi
m hnh STR cn cho ta bit tin trnh t c ch thp sang c ch cao din ra nhanh
126
n mc no, xc nh c ngng ca bin chuyn tip trong qu trnh chuyn
tip. C th, tc chuyn tip t thi k lm pht thp n thi k lm pht l =
2,74555 v gi tr ngng ca bin chuyn tip c = 3,34.
Th t, kt qu c lng t m hnh hm cu tin phi tuyn cho thy nhu
cu ni t chu nh hng ca hai yu t: lm pht v tng trng. Trong , cu
tin ph thuc dng vi thu nhp, ph thuc m vi chi ph c hi ca vic gi
tin ( m lm pht l nhn t i din). ng thi, m hnh phn tch gip ta c ci
nhn su sc v mi lin h c tnh chu k gia lm pht - tng trng c nh hng
n nhu cu v tin nh th no thng qua ngng lm pht. Kt qu xc nh
ngng lm pht t m hnh ch ra mt ngng lm pht c th cho Vit Nam
trong thi gian ti l 5,89% v khuyn ngh vic iu hnh chnh sch tin t nn
hng vo mc tiu duy tr mc lm pht ny.




127
KT LUN V KIN NGH

Vi cc m hnh phn tch cho lm pht v hm cu tin nh trn. Cn c
vo cc kt qu thc nghim, tc gi c mt vi gi xut chnh sch cho Vit
Nam nh sau:
1. Vic theo ui tng trng nng c phn nh bi mc chnh sn lng
thc t so vi sn lng tim nng cao (GDP-gap cao) c tc ng ng k ti lm
pht hin ti. Nh kt qu thc nghim cho thy, khi tc tng trng ca mc
chnh sn lng t hn 3,38% lm pht c duy mc n nh v kch thch tng
trng kinh t. Ngc li, khi tc tng ca khong chnh sn lng vt ngng
3,38% th nguy c lm pht s quay tr li. Do , Chnh ph cn duy tr, a ra
mc tiu tng trng va phi, khng chy theo s lng hay tng trng.
2. Kt qu nghin cu ch ra lm pht trong qu kh c nh hng n
lm pht hin ti. Theo kt qu t m hnh cho thy y l mt yu t tc ng
mnh nht lm pht hin ti. V vy, vi cc bin php kim ch lm pht ca
Chnh ph cn c bin php ngi tiu dng thay i lm pht k vng, qua
dn ly li nim tin ca cng chng v mt mi trng gi c n nh hn. iu
ny, cng ng rng bn cnh nhng cng c kinh t c th trng thy c th
Chnh ph cng nn ch nhng yu t tm l k vng lm pht.
3. Kt qu nghin cu cng cho thy, mc gi c th gii tng ln lm tng
chi ph u vo ca sn xut, y gi hng tiu dng trong nc tng theo. Theo kt
qu t m hnh cho thy qu trnh nh hng t mc gi th gii n gi c tiu
dng trong nc xy ra nhanh v mc chnh lch kh cao. iu ny c th suy
rng ra vn qun l, cng ngh khu vc sn xut chc chn l mt yu im,
hay cng ng ngha mt m hnh sn xut bt hp l da nhiu vn, ti nguyn
nhng chi ph cao (km hiu qu) ngay t cc doanh nghip, m trong ch yu l
doanh nghip nh nc. iu ny, cho thy Chnh ph nn ch trng n gii php
tng cng cng ngh, k thut nhm nng cao s ng gp ca cc yu t nng
sut tng hp vo kt qu tng trng.
128
4. Chnh ph nn duy tr tng trng kinh t mc hp l trong chng mc
no c hiu l s tng trng ph hp vi nng lc qun tr ca nn kinh t,
cc ngun lc hin c khc (nht l tch ly t ni b nn kinh t). Tht vy, vic
theo ui tng trng kinh t nhanh, da vo vn bn ngoi, u t cng tng mnh
n sn lng c th tng sn lng rt nhanh nhng nn kinh t phi i mt vi
cc ri ro v m nh lm pht v t gi i i vi nhau (ngoi t chy vo, p lc
ln gi VND thi k sau WTO, tiu dng gia tng, tn dng gia tng, h thng ngn
hng bt cn v tr nn km bn vng do cho vay nhiu qu nhiu m qun tr vn
khng thay i ...);
5. Vic duy tr, a ra mc tiu tng trng va phi cng c th l gii php
gim c tm l k vng lm pht cao. K c v mt giai on lm pht cao trong
qu kh thng ch bt u m nht dn sau t nht l sau hai qu c mc lm pht
thp lin tc v n nh. V vy, vi cc bin php kim ch lm pht ca Chnh
ph cn c thi gian ngi tiu dng thay i lm pht k vng, qua dn ly
li nim tin ca cng chng v mt mi trng gi c n nh hn. iu ny, cng
ng rng bn cnh nhng cng c kinh t c th trng thy c th Chnh ph
cng nn ch nhng yu t tm l k vng lm pht. R rng giai on hin nay,
nn kinh t ang cn nhng thng ip ca Chnh ph v tng trng bn vng,
nht qun, kin nh, khng b ph thuc bi li ch ca bt k nhm li ch no
(chng hn khng th v ngnh bt ng sn m bm tin mt cch thiu cn trng,
lm pht li gia tng v nn kinh t li ri vo vng xoy)
6. Hin chi ph y l nguyn nhn quan trng ca lm pht Vit Nam, do
vic tit kim v cc doanh nghip hot ng c hiu qu l c s quan trng
gim gi thnh sn phm, qua gim lm pht. Gn y, Nh nc c ch
trng tit kim chi ph, m khi u l cc doanh nghip ln, cc tp on v Tng
cng ty Nh nc. Ch trng ny cn c tip tc nhn rng v trin khai rng
ri mt cch thit thc, thc t hn na. Khu vc ngn hng cng cn tit gim chi
ph gim li sut mt cch hiu qu m khng gy sc p lm pht. Theo nh
hng ny, cn kin nh v kin quyt ct gim chi ph gim gi thnh sn
129
phm v li sut ca nn kinh t, trnh tnh trng i bm tin- s a lm pht
quay tr li (cho d c gim li sut trong ngn hn). M hnh thc nghim trn
cng ch ra rng, vn chi ph cao ca cc doanh nghip trong nc v vn ng
x vi gi mt cch khng hp l l yu t lm cho nn kinh t km hiu qu v c
th hn lm chi ph ca nn kinh t gia tng.
7. Chnh ph nn duy tr mc lm pht hp l, chnh mc lm pht hp l
ny s va l nhn t kch thch tng trng v cng va gip cho vic iu hnh
chnh sch tin t t hiu qu cao. Mt gi , t kt qu thc nghim ca tc gi:
hm cu tin n nh khi lm pht t di ngng 5,89%. Ngc li, hm cu tin
tr nn bin ng hn khi lm pht vt qua ngng cn trn 5,89%. Khi lm
pht di ngng 5,8% s l nhn t kch thch tng trng, ngc li khi lm pht
vt trn ngng ny 5,8% th lm pht s tc ng tiu cc n tng trng.



CNG TRNH TC GI CNG B





A. Bi ng tp ch ting Vit:
1 Nguyn Khc Minh, Nguyn Minh Hi, Phan Tt Hin, Lm pht mc
tiu, l thuyt v thc nghim, hi tho khoa hc Khun kh chnh sch
lm pht mc tiu L thuyt v thc tin, NHNN Vit Nam 20/12/2011,
trang 75-94.
2 Nguyn Minh Hi, ng Huyn Linh, Phan Tt Hin, Phn tch tc ng
ca ph gi tin t n tng trng kinh t Vit Nam thi k 2000 2012,
Tp ch Pht trin Kinh t, s 269, thng 3/2013, trang 33-38.
3 Nguyn Minh Hi, ng Huyn Linh, Tip cn m hnh hi quy phi
tuyn: nghin cu cu tin Vit Nam, Tp ch Khoa Hc Ngn Hng, s
124, thng 9/2012, trang 7-12.
4 Nguyn Minh Hi, M hnh chui thi gian phi tuyn: trong phn tch
nguyn nhn & d bo lm pht Vit Nam thi k 2000-2011, Tp ch
Khoa hc Ngn hng, s 122, thng 7/2012, trang 22-26.
5 Nguyn Minh Hi, Bi Th Tm, M hnh ng cong Phillips phn tch
nguyn nhn lm pht ca Vit Nam trong thi k 2000-2011, Tp ch
Khoa hc & o to Ngn Hng, s 119, thng 4/2012, trang 23-27.
6 Nguyn Khc Minh, Nguyn Minh Hi v cng s (2011), Gio trnh kinh
t lng, Nh xut bn Thanh Nin.
B. Bi ng tp ch ting Anh
1 Nguyen Minh Hai, Phan Tat Hien & Dang Huyen Linh (2013), An
Analysis of Impacts of Currency Devalution on Economic Growth in Viet
Nam in 2000-2012, Journal of Economic Development, No.217 July 2013,
pp. 110-119.


DANH MC TI LIU THAM KHO

A. TI LIU THAM KHO BNG TING VIT
1 Bi Duy Ph- ch nhim ti (2010): Xy dng hm cu tin Vit Nam.
Phn tch v d bo qua mt s m hnh nh ln, ti nghin cu khoa
hc cp ngnh, MS KNH 2010-06.
2 ng Huyn Linh v cng s (2012), Phn tch quan h gia tng trng
v lm pht bng m hnh ng cong Phillips, Tp ch Kinh t v D
bo, (520), thng 8/2012.
3 Khut Duy Tun (2012), iu hnh chnh sch tin t nhm kim sot lm
pht trong qu trnh chuyn i nn kinh t Vit Nam, Lun n Tin s
Kinh t, i hc Kinh t Quc dn.
4 H Qunh Hoa (2008), Cu v tin v h qu i vi chnh sch Vit Nam,
Lun n Tin s Kinh t, i hc Kinh t Quc dn.
5 L Vit c v Trn Th Thu Hng (2008), Quan h gia tng trng v
lm pht: L thuyt v kinh nghim cc nc ang pht trin Chu , Tp
ch Nghin cu kinh t (359), thng 4/2008.
6 L Vn T v Nguyn Quc Khanh (2000), Mt s vn v Chnh sch t
gi hi oi cho mc tiu pht trin kinh t Vit Nam, NXB Thng K,
H Ni.
7 o Vn Hng, Nguyn Thc Hot (2013), Lm pht v tng trng kinh
t Vit Nam vi mc tiu pht trin bn vng, Bo co hi tho khoa
hc, Hc vin Chnh sch v Pht trin , B KH&T, 2013.
8 Nguyn Khc Minh, Nguyn Minh Hi, Phan Tt Hin (2011), Lm pht
mc tiu, l thuyt v thc nghim, Bo co hi tho khoa hc Khun
kh chnh sch lm pht mc tiu L thuyt v thc tin, NHNN Vit
Nam 20/12/2011.
9 NHNN Vit Nam, Bo co thng nin NHNN Vit Nam, cc nm 1986-
2010.

10 Nguyn Khc Minh (2009), C s l thuyt chui thi gian phi tuyn v
ng dng vo xy dng m hnh phn tch lm pht cho Vit Nam, Chng
trnh h tr k thut ca Chu u cho Vit Nam, Hp phn 5: Phn tch
thng k, cng c chnh sch B K hoch v u t.
11 Nguyn Khc Minh (2002), Cc phng php phn tch & d bo trong
kinh t, NXB Khoa hc K Thut.
12 Nguyn Phi Ln (2011), Cu tin trong mi quan h vi lm pht v chnh
sch tin t ca Vit Nam, Tp ch Ngn hng, (19), 10/2011.
13 Nguyn Th Thu Hng, Nguyn c Thnh (2011), Ngun gc lm pht
Vit Nam giai on 2000-2010 pht hin mi t nhng bng chng mi,
Trng i hc Kinh t, i hc Quc gia H Ni.
14 Phm Th Anh (2009), Xc nh cc nhn t quyt nh lm pht Vit
Nam, Tp ch Kinh t v Pht trin, 2009.
15 Phm Th Thu Trang (2009), Cc yu t tc ng ti lm pht ti Vit
Nam Phn tch chui thi gian phi tuyn, Tp ch Kinh t v D bo s
(452), thng 12/2009.
16 Phan Th Hng Hi (2005), Lm pht trong cc nc chuyn i kinh t v
vn kim sot lm pht Vit Nam, Lun n Tin s Kinh t, i hc
Kinh t Quc dn.
17 Vng Th Tho Bnh (2009), Tip cn v phn tch ng thi gi c-lm
pht ca Vit Nam trong thi k i mi bng mt s m hnh ton, Lun
n Tin s Kinh t, i hc Kinh t Quc dn.
18 Vng Th Tho Bnh (2012), Pht trin m hnh ng cong Phillips
phn tch nguyn nhn lm pht Vit Nam, Tp ch Kinh t i ngoi,
thng 11/2012.
19 V Quc Huy v cng s (2011), T gi hi oi giai on 2000-2011 cc
nhn t quyt nh, v mc sai lch tc ng i vi xut nhp khu,
Bn quyn y ban kinh t ca Quc hi v UNDP ti Vit Nam.


B. TI LIU THAM KHO BNG TING ANH

20 Akerlof, G. A., Dickens, W. T., & Perry, G. L. (1996), The
macroeconomics of low inflation, Brookings Papers on Economic Activity,
(1), 159.
21 Bacon, D. W. and Watts, D. G. (1971), Estimating the transition between
two intersecting straight lines, Biometrika, 58:525534.
22 Ball, L., Mankiw, N. G., & Romer, D. (1998), The New Keynesian
economics and the outputinflation tradeoff, Brookings Papers on
Economic Activity, 1, 165.
23 Barro, Robert (1991), Economic Growth in a Cross-Section of Countries,
Quarterly Journal of Economics, Vol. 106, No. 2, pp. 407 43.
24 Baumol, W. J (1952), The transaction demand for cash: an inventory
theoretic approach, The quartery Journal of Economics, November.
25 Brandt, L., & Zhu, X. (2000), Redistribution in a decentralized economy:
Growth and inflation in China under reform, Journal of Political Economy,
108(2), 422439.
26 Brggemann, Ralf and Riedel, Jana (2011), "Nonlinear interest rate reaction
functions for the UK", Economic Modelling, Elsevier, vol. 28(3), pages
1174-1185, May.
27 Brggemann, R. and Ltkepohl, H. (2001), Lag selection in subset VAR
models with an application to a U.S. monetary system, Econometric
Studies: A Festschrift in Honour of Joachim Frohn, LIT Verlag, Mnster,
107-128.
28 Bruno v Easterly (1998), Inflation crises and long-run growth , Journal
of Monetary Economics 41 (1998) 3 -26.
29 Bhm, B. (2001), Structural Change in the Austrian Inflation Process. In
G. Chaloupek, A. Guger, E. Nowotny (eds.), konomie in Theorie und
Praxis, Berlin: Springer Verlag, pp. 31-46.

30 Camacho, M. (2004), Vector Smooth Transition Regression Models for US
GDP and the Composite Index of Leading Indicators, Journal of
Forecasting, Vol. 23, pp. 173-196.
31 Chen, S.L., J.L. Wu (2005), Long-run Money Demand Revisited:
Evidence from a Non-linear Approach, Journal of International Money
and Finance, Vol. 24, pp. 19-37.
32 Darran Austin, Bert Ward, Paul Dalziel (2007), The demand for money in
China 1987-2004: A non-linear modelling approach, China economic
Review, 18(2007) 190-204.
33 Dick van Dijk, Timo Terasvirta and Phillips Hans France (2000), Smooth
Transition Autoregression Models a survey of Recent Developments,
econometric institute Research report EI2000-23/A, June 9, 2000.
34 Dang Tri Trung (2004), The demand for money in Vietnam, Thesis of
master degree, MDE Hanoi.
35 Dolado, J. J., M. D. Ramon, M. Naveira (2005), Are Monetary-Policy
Reaction Functions Asymmetric? The Role of Nonlinearity in the Phillips
Curve, European Economic Review, Vol. 49, pp. 485-503.
36 Eitrheim and et al (1996),"Testing the adequacy of smooth transition
autoregressive models," Journal of Econometrics, 74, 59-75.
37 Eric Schaling (1998), The Nonlinear Phillips Curve and Inflation Forecast
Targeting: Symmetric versus Asymmetric Monetary Policy Rules,
Department of Economics, Rau, Po Box 524, 2006 Auckland Park,
Johannesburg, Republic of South Africa.
38 Fok D., D. van Dijk, P. H. Franses (2005a), A multi-level panel STAR
model for US manufacturing sectors , Journal of Applied Econometrics,
Vol. 20(6), pp. 811-827.
39 Forster, N and Robert Stehrer (2007), Modeling Transformation in CEECs
using Smooth Transitions," Journal of Comparative Economics 35, 57-86.
40 Gonzalez, A., T. Tersvirta, D. van Dijk (2005), "Panel Smooth Transition

Regression Models," Research Paper Series 165, Quantitative Finance
Research Centre, University of Technology, Sydney.
41 Ghosh, A., & Phillips, S. (1998), Warning: Inflation may be harmful to
your growth, IMF Staff Papers, 45(4), 672710.
42 Granger, C.W.J and svirta a Ter & & , T (1996), Modeling Nonlinear Economic
Relationship, Oxford University Press, New York.
43 Gregoriou, A and Kontonikas, A (2006). " Inflation Targeting and the and the
Stationary of Inflation: New Results from an ESTAR Unit Root Test", Bulletin of
Economic Research 58,309-322.
44 Greenspan, A. (2001), Transparency in monetary policy. Speech to the
Federal Reserve Bank of St, Louis Economic Policy Conference, 11
October 2001, Downloaded from,ww.federalreserve.gov/boarddocs/
speeches/ 2001/20011011/default. Htm.
45 Greenaway, David, Leybourne, Steve, Sapsford, David (2000), Smooth
Transition and GDP Growth in the European Union, Manchester School,
68, 145-165.
46 Kavkler, A., Peter, M., B. Bhm (2005), Nonlinear econometric models:
The smooth transition regression approach, a ch
http://persweb.wabash.edu/facstaff/mikekp/pdfpapers/abstractgdnprvipaper
1jun20.pdf.
47 Khan, M. S., & Senhadji, A. S. (2001), Threshold effects in the
relationship between inflation and growth, IMF Staff Papers, 48(1), 121.
48 Huh, H.S. (2002), Estimating Asymmetric Output Cost of Lowering
Inflation for Australia, Southern Economic Journal, Vol. 68, pp. 600-616.
49 Huang, Lin, and Cheng (2001), Evidence on nonlinear error correction in
monney demand: the case of Taiwan, Applied Economics, Vol. 33, pp.
1727-36.
50 Hall, A. D., Skalin, J. and Terasvirta, T. (2001), A nonlinear time series
model of El Nino, Environmental Modelling and Software, 16. 139-146.

51 Hansen, J., Ruedy, R., Lacis, A., Sato, M., Nazarenko, L., Tausnev, N.,
Tegen, I. & Koch, D. (2000) in General Circulation Model Development ,
ed. Randall, D. (Academic, New York), pp. 127164.
52 Hansen, J., Ruedy, R., Glascoe, J. & Sato, M. (1999) J. Geophys. Res. 104,
3099731022.
53 Leybourne, S.; Newbold, P.; Vougas, D. Unit roots and smooth transitions.
Journal of Time Series Analysis 1998, 19, 8397.
54 Lundbergh, S; Tersvirta, T. & Van Dijk, D. (2003), Time-Varying
Smooth Transition Autoregressive Models, Journal of Business &
Economic Statistics 21(1), Jan. 2003.
55 Luukkonen, R and T. Terasvirta, (1998), Testing Linearity in Univariate
Time Series Models, Scandinavian Journal of Statistic, Vol, 491-499.
56 Lutkepohl, H., Terasvirta, T., & Wolters, J. (1999), Investigating stability
and linearity of a German M1 money demand function, Journal of Applied
Econometrics, 14, 511525.
57 Ma, J. (1996), Monetary management and intergovernmental relations in
China, World Development, 24(1), 145153.
58 Mayes, D.G., M. Viren (2002), Asymmetry and the Problem of
Aggregation in the Euro Area, Empirica, Vol. 29, pp. 47-73.
59 Mir Asif Iquebal (2006), On Smooth Transition Autoregression Models and Their
Applications: an Overview. a ch: http://www.iasri.res.in/seminar/AS-
299/ebooks/2005-2006/Phd, [Truy cp: 13/6/2012].
60 Marinda Koster, A macroeconomic model for south Africa: a non-liear
econometric modelling approach, Thesis of master degree, at the University
of Johannesburg (2005).
61 Nguyen Khac Minh, Nguyen Viet Hung & Nguyen Manh Hung (2008), The
impact of Vietnams economic reforms on economic growth in three
economic sectors, International workshop on Growth, structural change,
and policies in Vietnam since Doimoi.

62
Qaiser Munir, Kasim Mansur and Fumitaka Furuoka (2005), Inflation and
Economic Growth in Malaysia: A Threshold Regression Approach, Asean
Economic Bulletin, Vol. 26, No. 2 (2009), pp. 18093.
63
Reddell, M. (1999), Origins and early development of the inflation
target, Reserve Bank of New Zealand Bulletin, 62(3), 6371.
64
Richard E. Quandt (1958), The Estimation of the Parameters of a Linear
Regression System Obeying Two Separate Regimes, Journal of the
American Statistical Association, 53, December, 873-80.
65
Sarel, M. (1996), Nonlinear effects of inflation on economic growth,
IMF Staff Papers, 43(1), 199215.

Sbordone, Argia, and Kenneth Kuttner (1994), Does Inflation Reduce
Productivity?, Economic Perspectives , Vol. 18 (November/December),
pp. 214.
66
Schaling, E. (2004), The Nonlinear Phillips Curve and Inflation Forecast
Targeting: Symmetric versus Asymmetric Monetary Policy Rules, Journal
of Money, Credit, and Banking, Vol. 36, pp. 361-386.
67
Svensson, L. E.O (1997), Infation targeting as a monetary policy rule,
Journal of Monetary Economics, 43 (1999) 607-654.
68
Skalin, J. and Terasvirta, T. (1999), Another look at Swedish business
cycles, 1861-1988, Journal of Applied Econometrics, 14. 359-378.
69
Sarno, L., M.P. Taylor, D.A. Peel (2003), Nonlinear Equilibrium
Correction in US Real Money Balances, 1869-1997, Journal of Money,
Credit, and Banking, Vol. 35, pp. 787-799.
70
Temple, J. (2000), Inflation and growth: Stories short and tall. Journal of
Economic Surveys, 14(4), 395426.
71
Terasvirta, T. (1994), Specification, estimation, and evaluation of smooth
transition autoregressive models, Journal of the American Statistical
Association, pp. 208-18.

72 Terasvirta, T. (1998), Modelling Economic Relationships with Smooth
Transition Regressions, Handbook of Applied Economic Statistics, Marcel
Dekker, New York, 507- 552.
73 Terasvirta, T. (2004), Smooth Transition Regression Modelling, Applied
Time Series Econometrics, Cambridge University Press, Cambridge, 222-
242.
74 Tong, H. (1990), Non-linear Time Series, Clarendon Press: Oxford.

75 Vaona, A. & Schiavo, S., 2007. "Nonparametric and semiparametric
evidence on the long-run effects of inflation on growth," Economics
Letters, Elsevier, vol. 94(3), pages 452-458, March.


PH LC


Ph lc 1. Cc phng php tch xu th di hn v c lng sn
lng tim nng cho giai on 2000-2011
* Phng php lc Hodrick-Prescott
Ta gi s chui y
t
l tng ca thnh phn xu th g
t
v thnh phn chu k c
t
:
y
t
= g
t
+ c
t
, t=1,T
Hodrick-Prescott (1958) a ra cch tch thnh phn giao ng ngn hn
c
t
m tng thch vi chu k thng mi, t tm c xu th di hn g
t
bng
cch gii quyt bi ton ti u sau:
2 2
1 1 2
1 1
{ [( ) ( )] }
T T
t t t t t
i i
Min c g g g g l
- - -
= =
+ - + -


Tc l:
2 2
1 1 2
1 1
{ ( ) [( ) ( )] }
T T
t t t t t t
i i
Min y g g g g g l
- - -
= =
- + - + -


Trong , y
t
l sn lng thc t ti thi k t; g
t
l xu th di hn (gi tr cn bng)
thi k t; l h s san bng chui d liu (smoothing coefficient). Nu cng nh
th gi tr c lng ti u cng vi gi tr quan st, v ngc li, cng cao th gi
tr c lng c chiu hng l mt ng tuyn tnh. iu ny cho thy, bc t do
ca rt quan trng. Hodrick v Prescott (15) pht trin m hnh ny v ngh gi
tr l 100 cho s liu nm, v =1600 cho s liu qu v =14400 cho s liu theo
thng.
Cc gi tr g
i
(i=1,, T) c tm qua iu kin cn ca bi ton ti u:

1
2
3
/ 0
/ 0
........
/ 0
L g
L g
L g

Gii h phng trnh trn, ta thu c cc gi tr g
i
(i=1,,T) hay ni khc l chng
ta c lng c xu th trong di hn g
t
.
* Phng php hi quy a thc bc 3
Phng php hi quy a thc bc 3 nh sau: Ta k hiu chui thi gian y
t
l
sn lng thc t. Gi trend l bin xu th, khi hi quy y
t
theo a thc bc 3 ca
trend nh sau:
y
t
=
1
+
2
trend
t
+
3
trend
t
2
+
4
trend
t
3
+
c
t

phn c lng:
2 3
t 1 2 t 3 t 4 t

g = + t rend + t rend + t rend b b b b
)

c xp x
l sn lng tim nng, phn d y
t
-g
t
c gi l khong trn sn lng vi sn
lng tim nng.
Ngun s liu: GDP thc t theo gi so snh 1994 giai on 2000-2011, k
hiu GDP_Real. Trc ht ta dng phng php Census X12 iu chnh ma v
cho chui GDP_Real.
Ta t y
t
=ln(GDP_Real)
t
. Dng phng php Lc Hodrick-Prescott tch
thnh phn sn lng tim nng , k hiu HP_g
t
. Sau , dng phng php hi quy
a thc bc 2 tch thnh phn sn lng tim nng, k hiu T_g
t
. Kt qu c
lng HP_g
t
v T_g
t
ca hai phng php ny gn trng nh nhau, kt qu cho bi
bng sau:

Qu HP_g
t
T_g
t
2000Q1 11.335306 11.335306
2000Q2 11.337316 11.33199
2000Q3 11.340982 11.34091
2000Q4 11.346006 11.346001
2001Q1 11.3652121 11.365212
2001Q2 11.3659170 11.3659170
2001Q3 11.366870 11.36712
2001Q4 11.375209 11.375243
2002Q1 11.384041 11.38403
2002Q2 11.39240 11.39246
2002Q3 11.402660 11.40265
2002Q4 11.412127 11.412126
2003Q1 11.421500 11.421400
2003Q2 11.430667 11.430668

2003Q3 11.439510 11.439513
2003Q4 11.457889 11.457887
2004Q1 11.45674 11.45674
2004Q2 11.462746 11.462784
2004Q3 11.468960 11.6896
2004Q4 11.474137 11.474134
2005Q1 11.56078135 11.56078134
2005Q2 11.560857 11.56085
2005Q3 11.562186 11.562134
2005Q4 11.5751999 11.5751999
2006Q1 11.5760250 11.570250
2006Q2 11.576983 11.57698
2006Q3 11.62196 11.62167
2006Q4 11.6578 11.6572
2007Q1 11.658075 11.65866
2007Q2 11.648932 11.64899
2007Q3 11.638600 11.6386
2007Q4 11.67257 11.67254
2008Q1 11.75169 11.752
2008Q2 11.772724 11.772820
2008Q3 11.780332 11.78047
2008Q4 11.78329 11.7849
2009Q1 11.7022 11.7024
2009Q2 11.76642 11.76643
2009Q3 11.7199 11.718
2009Q4 11.7856 11.78542
2010Q1 11.83054 11.83054
2010Q2 11.8298 11.8229
2010Q3 11.85720 11.85720
2010Q4 11.808599 11.808599
2011Q1 11.81534 11.81544
2011Q2 11.84541 11.8471
2011Q3 11.87602 11.87602
2011Q4 11.80681 11.81105







Ph lc 2. Kt qu kim nh tuyn tnh v la chn dng m hnh STR
cho ng cong Phillips (Hnh gc)

*** Tue, 22 Apr 2014 19:05:52 ***
TESTING LINEARITY AGAINST STR

variables in AR part: CONST CPI_log_d1(t-1) CPI_log_d1(t-2)
CPI_log_d1(t-3) CPI_log_d1(t-4) OIL_log_d1(t) Gap(t) OIL_log_d1(t-
1) Gap(t-1) OIL_log_d1(t-2) Gap(t-2) OIL_log_d1(t-3) Gap(t-3)
OIL_log_d1(t-4) Gap(t-4)
param. not under test:
sample range: [2001 Q2, 2011 Q4], T = 43

p-values of F-tests (NaN - matrix inversion problem):

transition variable F F4 F3 F2 suggested model
CPI_log_d1(t-1) NaN NaN NaN 8.3664e-02 Linear
CPI_log_d1(t-2) NaN NaN NaN 2.2196e-02 Linear
CPI_log_d1(t-3) NaN NaN NaN 1.9209e-01 Linear
CPI_log_d1(t-4) NaN NaN NaN 1.7180e-03 Linear
OIL_log_d1(t) NaN NaN NaN 2.0044e-01 Linear
Gap(t) NaN NaN NaN 6.4122e-01 Linear
OIL_log_d1(t-1) NaN NaN NaN 4.0747e-02 Linear
Gap(t-1) NaN NaN NaN 7.4690e-02 Linear
OIL_log_d1(t-2) NaN NaN NaN 1.1401e-02 Linear
Gap(t-2) NaN NaN NaN 6.3279e-02 Linear
OIL_log_d1(t-3) NaN NaN NaN 2.4423e-02 Linear
Gap(t-3) NaN NaN NaN 1.4295e-03 Linear
OIL_log_d1(t-4) NaN NaN NaN 1.2710e-01 Linear
Gap(t-4) NaN NaN NaN 3.8628e-01 Linear
TREND NaN NaN NaN 2.2233e-02 Linear
Source: Jmulti results



























*** Tue, 22 Apr 2014 19:06:06 ***
TESTING LINEARITY AGAINST STR

variables in AR part: CONST CPI_log_d1(t-1) CPI_log_d1(t-2)
CPI_log_d1(t-3) OIL_log_d1(t) Gap(t) OIL_log_d1(t-1) Gap(t-1)
OIL_log_d1(t-2) Gap(t-2) OIL_log_d1(t-3) Gap(t-3)
param. not under test:
sample range: [2001 Q1, 2011 Q4], T = 44

p-values of F-tests (NaN - matrix inversion problem):

transition variable F F4 F3 F2 suggested model
CPI_log_d1(t-1) NaN NaN 3.0388e-04 5.2432e-02 Linear
CPI_log_d1(t-2) NaN NaN 1.1233e-01 6.1009e-02 Linear
CPI_log_d1(t-3) NaN NaN 4.2398e-01 1.5293e-07 Linear
OIL_log_d1(t) NaN NaN 4.1488e-01 1.3436e-06 Linear
Gap(t) NaN NaN 7.8223e-03 8.2842e-03 Linear
OIL_log_d1(t-1) NaN NaN 1.1758e-02 1.9215e-02 Linear
Gap(t-1) NaN NaN 2.3125e-02 2.1053e-05 Linear
OIL_log_d1(t-2) NaN NaN 3.2398e-01 1.9182e-06 Linear
Gap(t-2) NaN NaN 1.2282e-01 8.7520e-02 Linear
OIL_log_d1(t-3) NaN NaN 6.5085e-02 8.5194e-03 Linear
Gap(t-3) NaN NaN 6.7290e-03 1.6953e-02 Linear
TREND NaN NaN 1.3770e-01 1.9446e-04 Linear
Source: Jmulti results

















*** Thu, 27 Mar 2014 16:05:50 ***
TESTING LINEARITY AGAINST STR

variables in AR part: CONST CPI_log_d1(t-1) CPI_log_d1(t-2)
Gap(t) OIL_log_d1(t) Gap(t-1) OIL_log_d1(t-1) Gap(t-2)
OIL_log_d1(t-2) Gap(t-3) OIL_log_d1(t-3)
param. not under test:
sample range: [2001 Q1, 2011 Q4], T = 44

p-values of F-tests (NaN - matrix inversion problem):



transition variable F F4 F3 F2 suggested model
CPI_log_d1(t-1) 3.8340e-02 5.3594e-01 6.8986e-05 1.2042e-02 LSTR2
CPI_log_d1(t-2) 2.9196e-01 7.8154e-01 8.4986e-03 1.0435e-01 Linear
Gap(t) 2.1261e-02 2.0940e-01 3.2644e-03 1.3490e-03 LSTR1
OIL_log_d1(t) NaN NaN 9.9642e-02 6.9362e-06 Linear
Gap(t-1)* 6.3105e-03 7.4784e-02 1.0874e-02 8.4567e-05 LSTR1
OIL_log_d1(t-1) NaN NaN 2.2003e-02 1.0783e-02 Linear
Gap(t-2) 1.0864e-01 1.7616e-01 2.8876e-01 4.9381e-02 Linear
OIL_log_d1(t-2) NaN NaN 2.5732e-02 6.8096e-06 Linear
Gap(t-3) 4.6329e-02 4.7337e-01 4.2888e-04 8.0966e-03 LSTR2
OIL_log_d1(t-3) NaN NaN 2.2507e-02 1.0735e-02 Linear
TREND NaN NaN 1.9917e-02 1.2493e-03 Linear

Source: Jmulti results












Ph lc 3. Kt qu c lng m hnh 2 c ch LSTR1 ca ng
Phillips phi tuyn (hnh gc)
*** Thu, 27 Mar 2014 16:11:36 ***
STR ESTIMATION
variables in AR part: CONST CPI_log_d1(t-1) CPI_log_d1(t-2)
Gap(t) OIL_log_d1(t) Gap(t-1) OIL_log_d1(t-1) Gap(t-2)
OIL_log_d1(t-2) Gap(t-3) OIL_log_d1(t-3)
restriction theta=0: CONST Gap(t) OIL_log_d1(t)
restriction phi=0: CPI_log_d1(t-1) CPI_log_d1(t-2)
OIL_log_d1(t-1) Gap(t-2) OIL_log_d1(t-2) Gap(t-3) OIL_log_d1(t-3)
restriction phi=-theta:
transition variable: Gap(t-1)
sample range: [2001 Q1, 2011 Q4], T = 44
transition function: LSTR1
number of iterations: 12330

variable start estimate SD t-stat p-value
----- linear part ------
CONST 0.95421 0.88836 0.3452 2.5733 0.0153
Gap(t) -0.00338 0.00303 0.0033 0.9265 0.3616
OIL_log_d1(t) -0.08726 -0.08384 0.0299 -2.8042 0.0088
Gap(t-1) 0.08354 0.7284 0.048 15.1677 0.0000
---- nonlinear part ----
CPI_log_d1(t-1) 33411.49365 2.85407 0.0000 0.0000 0.0415
CPI_log_d1(t-2) -52456.95703 1.83469 0.0000 0.0000 0.0165
Gap(t-1) -191.26385 0.00391 0.0245 0.1597 0.8742
OIL_log_d1(t-1) -5692.45508 0.53725 0.0000 0.0000 0.0256
Gap(t-2) -2968.76611 -0.18606 0.0000 -0.0000 0.0040
OIL_log_d1(t-2) 1862.40527 0.36940 0.0000 0.0000 0.1109
Gap(t-3) 4486.37061 -0.16113 0.0000 -0.0000 0.0223
OIL_log_d1(t-3) 3800.01465 -0.87815 0.0000 -0.0000 0.0769
Gamma 10.00000 2.74555 0.4779 5.7444 0.0000
C1 6.30310 3.33862 0.0000 0.0000 0.0153

AIC: -5.8771e+00
SC: -5.3094e+00
HQ: -5.6666e+00
R2: 9.7792e-01
adjusted R2: 0.9784
variance of transition variable: 9.8156
SD of transition variable: 3.1330
variance of residuals: 0.0022
SD of residuals: 0.0466





























Ph lc 4. Kt qu kim nh khuyt tt ca m hnh ng Phillips phi
tuyn (Hnh gc)
*** Thu, 27 Mar 2014 16:21:20 ***
Test of No Error Autocorrelation (NaN - matrix inversion
problem):

lag F-value df1 df2 p-value
1 0.0416 1 28 0.8398
2 2.2678 2 26 0.1236
3 2.0279 3 24 0.1368
4 1.6496 4 22 0.1975
5 1.0501 5 20 0.4164
6 0.8376 6 18 0.5569
7 1.5841 7 16 0.2105

*** Thu, 27 Mar 2014 16:21:20 ***
ARCH-LM TEST with 8 lags:

test statistic: 6.8780
p-Value(Chi^2): 0.5499
F statistic: 1.0628
p-Value(F): 0.4169


*** Thu, 27 Mar 2014 16:21:21 ***
JARQUE-BERA TEST:

test statistic: 1.6412
p-Value(Chi^2): 0.4402
skewness: -0.1654
kurtosis: 3.8864








Ph lc 5. th phn r cc thnh phn: tuyn tnh v phi tuyn; hm
chuyn tip v bin chuyn tip ca m hnh ng Phillips phi tuyn





Ph lc 6. th ngng v dc ca hm chuyn tip trong m hnh
ng cong Phillips phi tuyn

Source: Jmulti results











Ph lc 7. Kt qu kim nh tuyn tnh v la chn dng m hnh STR
cho hm cu tin (km hnh gc km theo)
*** Thu, 27 Mar 2014 13:09:32 ***
TESTING LINEARITY AGAINST STR

variables in AR part: CONST gM2(t-1) gM2(t-2) gGDP(t) gCPI(t)
gGDP(t-1) gCPI(t-1) gGDP(t-2) gCPI(t-2) gGDP(t-3) gCPI(t-3)
param. not under test:
sample range: [2001 Q1, 2011 Q4], T = 44

p-values of F-tests (NaN - matrix inversion problem):

transition variable F F4 F3 F2 suggested model
gM2(t-1) 2.6000e-01 3.9431e-01 2.0545e-01 1.1744e-01 Linear
gM2(t-2) 1.0102e-01 9.6986e-02 5.3000e-01 2.4062e-01 Linear
gGDP(t) 6.9061e-01 6.7517e-01 4.0051e-01 6.2688e-01 Linear
gCPI(t)* 2.0904e-02 3.1687e-02 3.5303e-01 5.3000e-02 LSTR1
gGDP(t-1) 9.6100e-02 1.8058e-01 8.3100e-02 1.9060e-01 Linear
gCPI(t-1) 4.3599e-01 6.1427e-01 3.2630e-01 5.8401e-02 Linear
gGDP(t-2) 4.8913e-01 4.9764e-01 6.6612e-01 1.3781e-01 Linear
gCPI(t-2) 5.6699e-01 7.1116e-01 9.0802e-02 7.2558e-01 Linear
gGDP(t-3) 4.0728e-01 4.4464e-01 3.9540e-01 2.7352e-01 Linear
gCPI(t-3) 6.1081e-01 5.9168e-01 2.4479e-01 9.0900e-01 Linear
TREND NaN NaN 2.3232e-01 3.8449e-01 Linear
Source: Jmulti results





Ph lc 8. Kt qu c lng m hnh 2 c ch LSTR1 ca hm cu tin
phi tuyn (km theo hnh gc)
*** Thu, 27 Mar 2014 13:40:40 ***
STR ESTIMATION

variables in AR part: CONST gM2(t-1) gM2(t-2) gGDP(t) gGDP(t-1)
gCPI(t-1) gGDP(t-2) gCPI(t-2) gGDP(t-3) gCPI(t-3)
restriction theta=0: CONST gM2(t-1) gM2(t-2) gGDP(t) gGDP(t-1)
gCPI(t-1) gCPI(t-3)
restriction phi=0: gGDP(t-2) gCPI(t-2) gGDP(t-3)
restriction phi=-theta:
transition variable: gCPI(t)
sample range: [2001 Q1, 2011 Q4], T = 44
transition function: LSTR1
number of iterations: 9

variable start estimate SD t-stat p-value
----- linear part ------
CONST 1.16664 1.20764 0.3774 3.2002 0.0031
gM2(t-1) 0.67002 0.66822 0.1294 5.1647 0.0000
gM2(t-2) -0.47830 -0.47382 0.1255 -3.7751 0.0007
gGDP(t) 8.20351 8.15505 1.7020 4.7915 0.0000
gGDP(t-1) 0.85425 0.78689 2.0453 0.3847 0.7030
gCPI(t-1) -7.90568 -8.21804 2.4245 -3.3896 0.0019
gCPI(t-3) -3.90326 -4.17949 2.3515 -1.7774 0.0850
---- nonlinear part ----
gGDP(t-2) 15.01010 15.18303 2.4709 6.1446 0.0000
gCPI(t-2) -62.38587 -61.08694 32.2185 -1.8960 0.0670
gGDP(t-3) -16.53231 -17.33909 6.3638 -2.7247 0.0103
Gamma 7.33518 5.89772 4.3301 1.3620 0.1827
C1 0.05331 0.05894 0.0312 1.8879 0.0681

AIC: 9.6467e-01
SC: 1.4513e+00
HQ: 1.1451e+00
R2: 8.5552e-01
adjusted R2: 0.8588
variance of transition variable: 0.0193
SD of transition variable: 0.1391
variance of residuals: 2.0911
SD of residuals: 1.4460

Source: Jmulti results






Ph lc 9. Kt qu kim nh khuyt tt ca m hnh hm cu tin phi
tuyn (Hnh gc)
*** Thu, 27 Mar 2014 15:06:05 ***
Test of No Error Autocorrelation (NaN - matrix inversion problem):

lag F-value df1 df2 p-value
1 0.2419 1 30 0.6264
2 0.0626 2 28 0.9394
3 0.3063 3 26 0.8206
4 1.6194 4 24 0.2019
5 1.1510 5 22 0.3640
6 0.9115 6 20 0.5067
7 0.9078 7 18 0.5222
8 0.7433 8 16 0.6542

*** Thu, 27 Mar 2014 15:06:07 ***
Parameter Constancy Test (NaN - matrix inversion problem):

variables not under test:

transition function F-value df1 df2 p-value
H1 1.3703 10.0000 20.0000 0.2625
H2 2.2147 20.0000 10.0000 0.0982
H3 0.0000 30.0000 0.0000 NaN

*** Thu, 27 Mar 2014 15:06:07 ***
ARCH-LM TEST with 8 lags:

test statistic: 1.3776
p-Value(Chi^2): 0.9946
F statistic: 0.1791
p-Value(F): 0.9919

*** Thu, 27 Mar 2014 15:06:07 ***
JARQUE-BERA TEST:

test statistic: 2.2981
p-Value(Chi^2): 0.3169
skewness: 0.5446
kurtosis: 3.2594

Source: Jmulti results





Ph lc 10. th ngng v dc ca hm chuyn tip trong m hnh
hm cu tin phi tuyn





Ph lc 11. th phn r cc thnh phn: tuyn tnh v phi tuyn; hm
chuyn tip v bin chuyn tip ca m hnh ng Phillips phi tuyn










Ph lc 12. M hnh c lng ARIMA (3,1,1), th gi tr d bo ca
m hnh

Dependent Variable: DLOGCPI
Method: Least Squares
Date: 04/17/14 Time: 14:47
Sample (adjusted): 2001Q1 2011Q4
Included observations: 44 after adjustments
Convergence achieved after 18 iterations
MA Backcast: 2000Q4


Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob.


C 0.003047 0.003984 0.764764 0.4488
AR(3) -0.418070 0.173693 -2.406949 0.0207
MA(1) 0.965732 0.036993 26.10605 0.0000


R-squared 0.571964 Mean dependent var 0.003588
Adjusted R-squared 0.551084 S.D. dependent var 0.028534
S.E. of regression 0.019118 Akaike info criterion -5.010589
Sum squared resid 0.014986 Schwarz criterion -4.888939
Log likelihood 113.2330 Hannan-Quinn criter. -4.965475
F-statistic 27.39313 Durbin-Watson stat 1.888969
Prob(F-statistic) 0.000000


Inverted AR Roots .37-.65i .37+.65i -.75
Inverted MA Roots -.97


-.06
-.04
-.02
.00
.02
.04
.06
-.08
-.04
.00
.04
.08
01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11
Residual Actual Fitted