Professional Documents
Culture Documents
Bin tp bi:
ThS. H Phc Hng
MC LC
1. Phn I. Nguyn l tnh ton
1.1. Chng 1. L thuyt v ng c v cc h thng khai thc
1.1.1. 1.1. S pht trin ng c v cc h thng khai thc
1.1.2. 1.2. Cc c im ca ng c v phn loi ng c
1.1.2.1. 1.2.1. Cc c im ca ng c
1.1.2.2. 1.2.2. Phn loi ng c
1.1.2.2.1. 1.2.2.1. Li vy
1.1.2.2.2. 1.2.2.2. Li rng
1.1.2.2.3. 1.2.2.3. Li ko
1.1.2.2.4. 1.2.2.4. Co khung
1.1.2.2.5. 1.2.2.5. Li nng
1.1.2.2.6. 1.2.2.6. Li chp
1.1.2.2.7. 1.2.2.7. Li r v Li ng
1.1.2.2.8. 1.2.2.8. Ng c by
1.1.2.2.9. 1.2.2.9. Ng c cu
1.1.2.2.10. 1.2.2.10. Ng c tm, bt, m, cha
1.1.2.2.11. 1.2.2.11. My bm lc nc bt c
1.1.2.2.12. 1.2.2.12. Cc ng c nh bt khc
1.1.3. 1.3. Hiu sut v tnh chn lc ng c
1.1.4. 1.4. Cc c im k thut ca ng c v h thng nh bt
1.1.5. 1.5. nh gi kha cnh kinh t, k thut ca cc ci tin qua vic nh bt
so snh
1.2. Chng 2. Cc ngoi lc tc ng ln ng c
1.2.1. 2.1. Cc ngoi lc tc ng ln ng c
1.2.1.1. 2.1.1. Tm tt
1.2.1.2. 2.1.2. Lc trng trng v lc thy tnh
1.2.1.3. 2.1.3. Cc lc thu ng tc dng ln li
1.2.1.4. 2.1.4. Lc cn thu ng ca dy ging, thng v cp
1.2.1.5. 2.1.5. Lc cn thu ng ca ph tng ng c
1.2.1.6. 2.1.6. nh hng ca nn y
1.2.1.7. 2.1.7. Lc ti do c gy ra
1.2.2. 2.2. Tnh ton ng c nh l mt h thng dy ging
1.2.2.1. 2.2.1. Th hin n gin c th tnh ton
1.2.2.2. 2.2.2. c im hnh dng v c lng sc cng ca dy ging
1/250
1.2.2.3. 2.2.3. Tnh ton hnh dng v sc cng dy ging bng phng php
m phng c hc
1.3. Chng 3. Kim nh m hnh ng c
1.3.1. 3.1. Gii thiu
1.3.2. 3.2. Nguyn l kim nh m hnh
1.3.3. 3.3. Cc nh gi v tnh ng dng trong thi cng v kim nh m hnh
ng c
1.3.3.1. 3.3.1. Tm tt
1.3.3.2. 3.3.2. iu kin ng dng
1.3.3.3. 3.3.3. ng dng hnh hc
1.3.3.4. 3.3.4. iu kin bin
1.3.3.5. 3.3.5. iu kin ban u ca ng c vn ng
1.3.3.6. 3.3.6. ng dng lc
1.3.3.7. 3.3.7. ng dng v trng lng
1.3.3.8. 3.3.8. Vn ng khng n nh
1.3.3.9. 3.3.9. nh hng t l
1.3.4. 3.4. Kim nh m hnh ca ch, neo, phao, vn li v diu
1.3.5. 3.5. Cc kha cnh thc t ca qui trnh kim nh m hnh
1.4. Chng 4. Nguyn l chung v thit k ng c
1.4.1. 4.1. Mc ch ca thit k ng c
1.4.2. 4.2. Cc giai on thit k
1.4.3. 4.3. nh hng cc yu cu thit k v cch gii quyt cc vn thit k
1.4.4. 4.4. nh gi cc c im thit k c bn da trn ng c nguyn mu
1.4.5. 4.5. B sung thm cc tham s t l cho thit k mi
1.4.6. 4.6. Tnh cc tham s t l cho ng knh thng v ch li
1.4.7. 4.7. Tnh ton cc thnh phn ph tr ng c
1.4.8. 4.8. Chun b bn v v cc chi tit k thut
1.4.9. 4.9. Giai on thit k cui cng v cc kim nh
2. Phn II. Ngh Li ko
2.1. Chng 5. K thut khai thc li ko
2.1.1. 5.1. Phn loi li ko
2.1.2. 5.2. Li ko tng y
2.1.2.1. 5.2.1. Cu to li ko
2.1.2.2. 5.2.2. Phng php biu th kch thc li ko
2.1.2.3. 5.2.3. Tu nh li ko v k thut khai thc li ko
2.1.2.4. 5.2.4. S b tr cc thit b trn tu li ko mn v k thut khai
thc li ko mn
2/250
3/250
4/250
10
Cu kiu gn b, li ging v li ko tu nh
100
Li ko tu ln xa b
400
Li vy rt ch tu ln
5/250
6/250
7/250
8/250
Li vy rt ch
9/250
1.2.2.2. Li rng
Li rng l ng c nh bt theo nguyn l lc nc bt c, cu to gn tng t li
vy nhng khng c ging rt ch, li c th t b v ko ln b. Li hot ng
ven b (bin hoc sng) ni c nn y tng i bng phng (H 1.5).
10/250
1.2.2.3. Li ko
Li Ko (hay cn gi l li co, hoc li Gi co) l ng c khai thc ch ng,
nh bt theo nguyn l lc nc bt c, c b la vo li di sc ko i ti ca tu
v li. Li ko c th lm vic mn hoc ui tu, c ko bi 1 hoc 2 tu (co
i). Li ko 1 tu cn phi c vn li to m ngang ming li. Li Ko c
th phn loi theo li ko tng y, li ko tng gia, li Co rng, li Co i
(H 1.6).
11/250
1.2.2.4. Co khung
Co khung gm mt khung cng bng thp c mc li ti (H 1). Co khung ch yu
co st v su vo nn y nhm bt cc thy sinh vt nh nh gip xc, nhuyn th.
in hnh cho loi ng c ny l co tay v co xung nh.
12/250
1.2.2.5. Li nng
Li nng l ng c khai thc ch ng, nh bt theo nguyn l lc nc bt c, li
c th ngm di nc v c ko nng ln khi mt nc bt nhng loi c
ang kt tp trn li. Li nng thng kt hp vi ngun sng to s tp trung
n c. Li nng c th phn loi nh: li v ct tay (H 1.8a), li v khung, li v
mn tu (H 1.8b).
Li v ct (a)
Li v mn (b)
13/250
1.2.2.6. Li chp
Li Chp cng l ng c lc nc bt c, li c th chp t trn xung, c b gi
li trong li bi s gom t li ca ging ch, ri c ko ln khi mt nc. Li chp
c th kt hp vi nh sng in tng hiu qu nh bt. in hnh cho loi li ny
l chi qung (H 1.9), chi r, chp mc,...
14/250
1.2.2.7. Li r v Li ng
Li R v li ngnh bt theo nguyn l li c th chn ngang ng di
chuyn ca c, c s b vng vo mang hoc b gi li bi tm li (r 3 lp) khi tm
cch vt qua li. Li c th c th c nh hoc c th tri. in hnh cho li
ny l: li r c nh; r tri c tng mt hoc tng y (H 1).
15/250
1.2.2.8. Ng c by
Ng c by l loi ng c nh bt th ng. C b dn d vo ni b tr ng c, t
y c c th c dn i tip dc theo tng li n ca cnh g hoc ming hom
v khng th thot tr li c. in hnh cho lp ny l ng, lp, l, v y (H 1).
16/250
1.2.2.9. Ng c cu
Ng c cu l ng c m c b d, li cun, nh bi mi t nhin hoc nhn to v
b bt khi gng n mi c mc li cu (cu c mi). Tuy vy, c cng c th b ngnh
cu mc vng vo thn khi i li gn li cu (cu khng mi). in hnh cho lp ng
c cu ny l cu cn, cu tay, cu gin, cu chy v cu kiu (H 1.12).
17/250
18/250
1.2.2.11. My bm lc nc bt c
My bm lc nc bt c, l thit b bm ht c c ln nc ri tch nc bt c.
in hnh cho lp ny l bm ht c bi to mt dng ht mnh v nc c lc ra bi
thit b c bit, c s b gi li (H 1).
Bm ht c. nh ca FAO (1985)
19/250
1.2.2.12. Cc ng c nh bt khc
Cc ng c nh bt khc, bao gm: li ko tay, li bao ch, bt c bng tay (nm,
mc hang,...), cc cht gy ng c, gy n, sc xung in lm cht c,...
Ngoi ra, ng c cn c phn loi theo phng thc gy nh hng n tp tnh c.
Vic tc ng n tp tnh c nhm lm cho c bi theo hng m ngi nh bt mong
mun bi gy tc ng ln cc gic quan ca c nh: th gic, khu gic, v gic, xc
gic v thnh gic. T gy cho c b hp dn; hoc xua ui; hoc nh la m c
khng th trnh n khi ng c nh bt chng.
20/250
N
N0
(1.1)
21/250
N
N0
3
10
= 0,3
N
N0
10
10
=1
N
T
trong : N - l lng c nh bt (theo s con hoc theo trng lng); T- l thi gian
khai thc.
Ngoi ra, Ct cn c th c tnh da trn 3 tham s nh hng hiu sut khai thc l:
CE , W, v Et:
Ct = CE W Et =
N
V
V
Tf
Tf
T
(1.2)
y:
CE = N/V- l t s gia sn lng (N) trn lng nc lc (V).
W = V/Tf -l t s gia lng nc lc (V) trn thi gian trc tip lm ra sn phm
(Tf) trong mt chu k khai thc.
Et = Tf /T -l t s gia thi gian trc tip lm ra sn phm (Tf) vi tng thi gian hot
ng khai thc (T).
Tnh chn lc ca ng c
Trong mt qun th c nhiu kch c, tnh cht m ng c ch nh c mt c no
c gi l tnh chn lc. Tnh chn lc th ph thuc vo nguyn l nh bt c p
dng v cc tham s ca ng c, nh: kch thc mt li, nguyn liu, th ca ch,
h s rt gn v tc dt li. Trong , kch thc mt li c nh hng ln nht
n tnh chn lc (Treschev, 1974).
Chng hn nh trong Hnh 1.15, li r ch bt c c trong mt khong c c xc
nh no t L1 n L2, trong c c chiu di L l b nh bt nhiu nht, cn c c
chiu di nh hn L1 v ln hn L2 s khng b nh bt.
22/250
L50
m0 (1.4)
23/250
24/250
A
b
(1.5)
T
b
(1.7)
Ecn
Ecs
an Ctn Tn bs
as . Cts . Ts . bn
(1.8)
25/250
26/250
Chng 2. Cc ngoi lc tc ng ln ng c
2.1. Cc ngoi lc tc ng ln ng c
2.1.1. Tm tt
Hnh dng v kch thc ng c ang hot ng th ph thuc vo ln v hng ca
ngoi lc tc ng ln n. Cc ngoi lc ny (Hnh 2.1) gm: lc trng trng; lc thy
tnh; lc thy ng; lc phn ng nn y; lc ma st nn y; lc to ra bi c; cc lc
ti do thit b; v cc lc khc do bi hot ng ca my mc khai thc. Khi ng c vn
ng khng n nh, nh b chng chnh, lc l v tc thay i, th cc lc qun tnh
v xung lc cng l ngoi lc tc ng ln ng c.
27/250
28/250
Ey =
=1
(2.5)
H s sc ni (-) hoc h s
sc chm (+) (E)
trong nc ngt
trong nc bin
Sc ni trong nc
Trng lng ni trong nc
ngt nh l % ca
ngt nh l % ca trng
trng lng trong
lng trong khng kh
khng kh
Polyamide
1140
+0,12
+0,10 12 -
Polyvinyl alcohol
1280
+0,22
+0,20 22 -
Polyester
1380
+0,28
+0,26 28 -
Polyethylene
950
+0,05
+0,08 -
Polypropylene
920
-0,09
-0,11 -
Cotton, Gai
1500
+0,33
+0,32 33 -
Plastic bt
120-180
-7,3n
-4,5
Bn
250
-3,00
-3,10 -
300
G Dng (v)
330
-2,03
-2,11 -
200
Sy (rng)
100
-9,00
-9,25 -
900
G cy vn sam
550
-0,82
-0,86 -
82
G cy bul
710
-0,41
-0,44 -
41
G si
850
-0,18
-0,21 -
18
450-730
29/250
Ch
11300
+0,91
+0,91 91 -
Hp kim ng
8500
+0,88
+0,88 88 -
Gang, thp
7400
+0,86
+0,86 86 -
2700
+0,63
+0,62 63 -
t st nung
2200
+0,55
+0,53 55 -
Nc ngt
1000
Nc bin
1025
Th d 2.1
Tnh tng lc ni ca ging phao li vy rt ch c trang b 1500 phao xp. Bit rng
trng lng trong khng kh ca mi phao xp l 0,2 kg.
Gii:
Tng trng lng ca cc phao trong khng kh l:
W = 0,2 x 1500 = 300 kg
Sc ni ring E ca phao xp c th c tnh theo cng thc (2.5) hoc c tra t
Bng 2.1 suy lun t phao plastic bt. th d ny ta ly: E = 6.
Theo cng thc (2.4), tng lc ni Q ca phao trn vin phao l:
Q = -6 x 300 = -1800 kg, m hay ni
Th d 2.2
Cn bao nhiu vin ch bng st nung lp vo ging ch ca mt vng li to ra
c lc chm l 10 kg, nu trng lng ca 1 vin ch trong khng kh l 0,5 kg.
Gii:
Trng lng ca 1 vin ch bng st nung trong nc c th c tnh da theo h s
chm E. T Bng 2.1, ta c: E = +0,55
Theo cng thc (2.4), trng lng ni ca 1 vin ch trong nc l:
0,55 x 0,5 = 0,28 kgs, dng hay hng xung
30/250
Th d 2.3
Tnh trng lng ni ca 1 vn li ko hnh ch nht (3,0 x 1,5 x 0,08) m, vn nng
1100 kg trong khng kh.
Gii:
tnh trng lng Q ca vn trong nc ta c th p dng cng thc (2.1), nhng
trc ht ta cn tnh lc nng thy tnh B. Th tch V ca vn l:
V = 3 x 1,5 x 0,08 = 0,36 m3
v chn trng lng ring ca nc l 1000 kg/m3, do :
B = 1000 x 0,36 = 360 kg
Vy trng lng ni ca vn trong nc tnh theo (2.1) l:
Q = W - B = 1100 360 = 740 kg
31/250
H s thy ng (C)
H s thy ng (C) l mt h s khng th nguyn, cung cp nhng thng tin cn thit
trn c s nh hng cc tnh cht vt l ca li ( th, kch thc mt li, vt liu,
h s rt gn,...) v phng din lc thy ng tc dng ln n. Lu l h s thy
ng C ch c gi tr p dng khi ng c ta mun thit k nht thit phi ng dng vi
ng c th nghim.
H s thy ng (C) c nh ngha bi cng thc: C =
R
q St
(2.6)
y: R - l lc cn thy ng (kg)
q=
.V2
2
- l p lc hm thy ng (kg/m2)
Gc tng alpha
33/250
Cx =
Rx
q
v Cy =
Ry
q
(2.8)
St
S
St
U1.U2.So
St
Eu.S0
Ek.Dt
Eu.a
Dt
Eu.a
(1 + K . ) =
Dt
k 2a
Kn
Eu
(2.9)
y:
S - l din tch tht s ca li, S = (U1.L)*(U2.H) = U1.U2.S0 =Eu.S0
(Eu = U1.U2 l h s s dng li; v S0 l din tch gi ca tm li)
34/250
Dt
a
(1 + K . )
Dt
k 2a
biu thc
35/250
0,25
0,50
0,75
1,00
1,50
2,00
3,00
10
15
20
25
30
35
40
50
60
70
80
90
100
125
150
36/250
S Reynolds
S Reynolds (Re) l mt gi tr khng c th nguyn, n c lp trng thi n gin
khi vt th vn ng trong cht lng. S Reynolds l t s ca lc qun tnh vi nht
ca cht lng, v c nh ngha nh l:
Re =
L.V
y:
37/250
L - l mt kch thc i din (m) ca vt th. Chng hn, i vi vt th hnh khi hay
hnh phng th n l kch thc chiu di thng thng; i vi hnh cu v hnh tr n
l ng knh.
V - l vn tc tng i (m/s) gia vt th v dng chy.
- l nht ng hc ca mi trng cht lng (m2/s), (xem ph lc 8)
S Reynolds xt theo th ca ch s l:
ReD =
D.V
(2.11)
H s lc cn ma st nh l mt hm ca s
38/250
39/250
40/250
Th d 2.4
Tnh lc cn thy ng ca tm ng trc giao vi phng dng chy (H 8). Tm
ng c chiu di L = 200 m, su lm vic l H = 12 m, H s rt gn U1 = U2 =
0,707 v lu tc dng chy tng i l V = 0,8 m/s. Li c lm t ch 50tex x 12
polypropylene, c th Dt = 1,2 mm v kch thc cnh mt li a = 30 mm.
Tm ng ca li ng
Gii:
41/250
.V2
2
100 (0,8)2
2
= 32 kg/m2
- Din tch phn ch li chim ch theo cng thc (2.9) ng vi Kn = 0,048 c ngoi
suy t Bng 2.2 (p dng Dt = 1,2 v a = 30 mm) l:
St =
Kn
U1.U2 .S
0,048
(0.707 0.707)
2400 = 230 m2
1,2
30
42/250
43/250
Gii:
Theo cng thc (2.16) th lc cn thy ng R ca li s l tng lc cn ca hnh nn
ct Rc v hnh tr Ro.
- Lc cn hnh nn ct th c lin quan n gc tng . V th ta phi tnh gc tng
theo cng thc sau:
1 D1 D2
Lc
tg = 2 .
63
25
= 0,3
.V2
2
100 (1,5)2
2
= 112,5 kg/m2
45/250
Cx
o Cx
0,12 50 0,70
10
0,20 60 0,90
20
0,32 70 1,12
30
0,41 80 1,25
40
0,56 90 1,30
46/250
47/250
Cx
Phng dng
chy, (V)
1,1
Trc din
Mt bn b mt
Hnh cu
0,5
Na mt cu
tip xc
Hnh ellip ni
0,06 Dc trc di
Mt trn li
tip xc
Hnh ellip ni
0,6
Mt ellip li
tip xc
Hnh tr trn
1,2
Chiu di x
ng knh
Hnh tr trn
0,1
Dc trc
Tit din
2,0
Mt (di x
rng)
48/250
Hnh chn bn cu
0,38
Dc trc, mt
ngoi
Mt (. r2)
Hnh chn bn cu
1,35
Dc trc, mt
trong
Mt (. r2)
Hnh nn ct 60o
0,52
Dc trc, y
nh
Hnh nn ct 30o
0,34
Dc trc, y
nh
49/250
Th d 2.7
Tnh lc cn thy ng ca ging phao c gn cc phao cu, c th ca thng Dt =
15 mm, khong cch gia 2 u dy cung Lc = 16 m, vng b = 4 m, ng knh phao
Df = 200 mm, s phao trang b l 40 phao, tc ko l 1,54 m/s (3 knots).
Gii:
Lc cn ca dy ging Rg c tnh theo cng thc (2.17). T l b/Lc = 4/16 = 0,25. T
Bng 2.4, ta c Cx = 0,73 v q (100)(1,54)2/2 = 119 kg/m2.
50/250
51/250
52/250
2.1.6. nh hng ca nn y
Ng c khi tip xc nn y s b nh hng khng ch bi cc lc thy ng m cn
bi cc lc sinh ra t qu trnh tip xc ca ng c vi nn y. Cc lc ny c th c
chia thnh hai kiu:
1. Ma st lt trn nn y
2. Cy, xi ng c xung nn y mm.
Trong mc ny, ta s xem xt nh hng kt hp ca c hai loi lc ny.
Ma st
C hai kiu ma st c bn, (a) ma st trt v tnh ti, khi b mt ca mt vt th nm
hoc di chuyn tip xc vi b mt ca mt ci khc, v (b) ma st ln, khi mt vt th
nh l bnh xe hoc hnh cu ln trn qua b mt ca vt th khc trong khi vn c nh
trc ca n.
nh hng ca cc lc ma st ln li, dy vin v ph tng ng c khng ch xy ra
khi ng c tip xc nn y trong qu trnh di chuyn, m cn khi ng c ang c nh
nhng li chu nh hng ca dng chy. Trong trng hp th nht, ma st nn y s
lm tng thm lc cn. Trong trng hp th hai, ma st nn y s quyt nh v tr v
hnh dng ng c. Trong trng hp ng c di chuyn, ma st trt cng thng c
bao hm trong .
53/250
Vt liu
H s nh hng nn y (Kg)
Ct mn
Ctsi
Li
0,75 0,65
Thng
0,80 0,70
Cp thp
1,6
1,4
Cp kt hp
1,2
1,0
Ti ct hoc ti
0,76 0,63
Ch
0,53 0,44
0,70 0,54
0,73 0,51
St
0,61 0,47
Ma st ln
Vic ln trn ca cc ph tng ng c, chng hn con ln ca li ko, s to ra lc ma
st lm cho chng khng ch b trt m cn ln trn nn y (H 2.18).
54/250
Er
Ng c c nh
Trong ng c c nh th ch, dn (ti ct hoc ) v neo c chc nng lm tng
cng thm lc cn nn y R thng li cc ngoi lc do dng chy, sng, gi tc
ng ln ph tng ng c. Th d, mt vin ch c th ph thuc vo p lc p thy tnh
F1 no bi dng chy v ng thi bi lc F2 do c truyn dc theo vin ch di
nh hng ca li nm trong dng chy. Nu
F = F1 + F2 R g
th vin ch s gi v tr ca n. V nu F = F1 + F2 Rg th vin ch s di chuyn dc
theo nn y.
Khi dn c s dng (li rng) lc F t dy neo th khng theo phng ngang m
hp vi mt gc no (H 2.19) m thnh phn thng ng ca lc cng dy lm
gim hiu qu ca trng lng ti dn. ln ca gc ny ph thuc vo su ca
nc v chiu di ca dy cng.
Khi , lc cn hay lc gi Rg i vi dn c c lng xp x l:
Rg =
Kg.Ww
1+
( HL ).Kg
(2.32)
55/250
Cc vect cc ca b dn ng c
56/250
Rg
Kg (1
+ L .Kg) =
100
0,76 (1
4
9,17
0,76) = 175 kg
Rg
Ka
200
5
= 40kg
57/250
2.1.7. Lc ti do c gy ra
C c th to nn cc ti lc lm nh hng n hot ng ca ng c. Th d, khi c b
mc cu, s vng vy ca c s gy ra mt lc ln li cu, nhnh dy cu v dy chnh
v nu lc mnh th dy cu c th b t. Trng hp ca li r, li vy rt
ch v nhng ng c khc th tng cc lc gom li b gy ra bi nhiu c th c theo mt
hng no c th lm h hng ng c.
Lc ko cu lin tc ca c c th c c lng xp x theo phng trnh:
Ft =
Kf.Wf
3
(2.24)
Wf.V2
g.e
(2.25)
58/250
59/250
60/250
61/250
Dy ging nh hng ca lc
Dy ging chu lc
Hnh 2.23 cho thy dy ging OA chu ti dc theo chiu di bi lc thy ng Fqtrc
giao vi tip tuyn ca dy ti mi im, bt k hng ca dng chy. Tuy nhin,
ln ca lc thu ng Fqti mi im th ph thuc vo hng ca dng chy.
62/250
Hnh hc ca mt dng dy
L = 2. b2 +
Cotgw =
Lc =
2.b.T0
Fs
Fs.L
2.T0
(2.25)
(2.26)
( ).ln(Cotg
2.T0
Fs
+ Cosw) (2.27)
T = To + Fs.y (2.28)
y: Fs - l lc chm trn mt n v chiu di (kg/m);
y - l vng ca dy ti im . i vi im A v B th: y = b.
Nu dy xch chu nh hng ca lc cn thy ng do dng chy gy ra nh
trong (H 2.23) th lc thy ng (Fq) trn n v chiu di xch l:
Fq = Cn.D.q.sin2 (2.28)
( y nu l thng th Cn 1.4; v D l ng knh, theo mt).
Sc cng T do ti ny gy ra th bng nhau dc sut ng dy xch; v mi quan h
gia hnh dng v cc lc ca mt dy xch chu lc cn thy ng s l:
Ll = 2. b2 +
Cotgw =
Lc =
2.b.T
Cn.q.D
Cn.q.D
2.T
(2.29)
(2.30)
( ).q.ln(Cotg
2.T
Cn.D
+ Cosw) (2.31)
Fx.x2
2.T0
(2.32)
y: y - l vng (hay tung ); x - l honh ti mi im trn ng cong; Fx l ti lc trn mt n v rng ca li (kg/m); v To = Tx l sc cng ti thiu ca
dy khi n ch chu mi tc dng ca ti lc trng trng.
p dng cng thc (2.32) i vi hai u dy ca h thng dy dng parabol, th sc
cng ti thiu trong ng dy s l:
T0 =
Fx.L2
c
8.b
R.Lc
8.b
(2.33)
64/250
T0
sin
(2.35)
R
2
Fx.Lc
2
(2.37)
T = T2x + T2y =
1
2
4.T20 + R2 (2.38)
8.b2
3.Lc
(2.40)
Cng thc (2.40) ch p dng cho b/Lc < 0,35. Nu vng su hn, th cng thc trn
s cho kt qu vt hn khong 5%. Tuy nhin, ta cn c mt cng thc khc kh phc
tp nhng chc ch hn l:
1 + p2
Ll = Lc 2 +
y: P =
ln(P + 1 + p2)
2.P
] (2.41)
4.b
Lc
Bng 2.8 s gip ta n gin bt vic tnh ton. T gi tr ca mt trong nhng tham s
c cho, nh: gc tng , t l gia chiu di dy cung v chiu di dy (Lc/L), t l
gia vng v chiu di dy (b/L), t l gia chiu di dy cung v vng (Lc/b)
hoc Cotg , bng s cho ta bit mt s tham s m ta mong mun.
Cn ch rng i khi c cng t l chiu di dy ging, nhng gc tng ca dy xch
s khc bit c ngha so vi dy parabol. Nu gc tng ny l ti hn, nh khi ta ngoi
suy t cc ng dy cp ko (th d, c lng cho m ca vn li), th ng
cong no thch hp cho s phn b ti cn phi c chn ng trnh b lch trong
kt qu tnh ton.
65/250
Th d 2.12
Dy thng AOB (H 2.24) c ko trong nc to ra mt lc cn l R = 110 kg. Chiu
di thng L = 60 m. Khong cch gia hai u AB l Lc = 48 m. Hy tnh sc cng ti
thiu T0 ti im gia ca thng v sc cng T ti hai u A v B.
Gii:
Ta p dng cng thc cho dy parabol (2.33) gii bi tp ny. vng b c th c
tra t Bng 2.8 da vo:
Lc
L
48
60
= 0,8
R.Lc
8.b
11048
8 16,2
= 40,7kg
1
2
Cc t l
theo dy
parabol
Lc/L
b/L
b/
Lc/b Cotg o Lc/L
L
1,00
0,00
0,00 90 1,00
0,00 -
0,00 90
0,95
0,14
0,59 59 0,95
0,14 6,8
0,59 59
0,90
0,19
0,89 48 0,90
0,19 4,7
0,85 51
0,85
0,24
3,5
1,18 40 0,85
0,24 3,5
1,14 42
0,80
0,27
3,0
1,47 34 0,80
0,27 3,0
1,33 36
0,75
0,29
2,6
1,80 29 0,75
0,30 2,5
1,60 32
0,70
0,32
2,2
2,16 25 0,70
0,33 2,1
1,90 29
Lc/b
Cotg o
66/250
0,65
0,34
1,9
2,58 21 0,65
0,35 1,8
2,20 25
0,60
0,36
1,7
3,06 18 0,60
0,37 1,6
2,50 22
0,55
0,38
1,5
3,6
15 0,55
0,39 1,4
2,86 20
0,50
0,40
1,3
4,3
13 0,50
0,41 1,2
3,33 17
0,45
0,41
1,1
5,2
11 0,45
0,42 1,1
3,8
15
0,40
0,43
0,93 6,4
0,40
0,44 0,91
4,4
13
0,35
0,44
0,80 7,9
0,35
0,45 0,78
5,2
11
0,30
0,45
0,67 10
0,30
0,46 0,65
6,2
0,25
0,46
0,54 13
0,25
0,47 0,53
7,6
0,20
0,47
0,42 18
0,20
0,48 0,42
9,6
0,15
0,48
0,31 26
0,15
0,49 0,307
13
0,10
0,49
0,20 45
0,10
0,50 0,202
20
0,05
0,50
0,10 107
0,05
0,50 0,1004 40
Th d 2.13
Ngi ta tnh c sc cng T ca dy ni gia u li r v tu ti im cao nht (ti
mn tu) ca n l 800 kg v trng lng ca dy trong nc l Fs = 0,8 kg/m. su
th li l 120 m. Hy tnh chiu di ti thiu cn thit ca dy khng gy cho li
b nng ln khi th neo
Gii:
Do dy ch chu lc ti ngang do trng lng ca n v lc ni ca phao, do vy n c
xem tng t nh dy OA hoc OB (H 2.24) vi chiu di l L/2. u li th nm
im O v tu th im B. y bi dy c dng l mt na ca ng cong parabol,
nn cng thc (2.29) s l:
L
2
= b2 +
2.b.T0
Fs
= 1202 +
2 120 704
0,8
= 475 m
Th d 2.14
Cc on vin phao ca li
8.T0.b
Fs
= 70 m
8.(30).(4)
0,2
Qf = 1,5 x Ql = 1,5 x 14 = 21 kg
Lu rng, ta c th dng nhiu phao loi nh hn nhng c tng lc ni bng vi lc
ni trn ci thin chng ca vin phao.
Th d 2.15
Tm ng ca li ng c cao 10 m c t ni c su 7 m. Tm lc ni ca
ging phao Qf v lc chm do dn Fs, m bo ging phao khng b chm xung v
ging ch khng b nng ln khi p lc dng chy ln tm ng l 0,6 kg/m2.
Gii:
Ta hy xem mt ct ngang ca tm ng c dng ca H. 4 m lc ni v lc chm
hai u dy (ti ging phao v ging ch) th cn bng vi p lc thy ng ln li.
Theo cng thc (2.34) ta c:
F f = F s = T x =T 0
Bi mt ct c dng parabol, nn cng thc (2.33) c th c p dng. Nhng trc
ht ta cn tnh vng b (H 2.24). Chiu di dy cung Lc th bng vi su nc v
chiu di L th bng vi chiu cao tm li, ta c: Lc/L = 7/10 = 0,7. Tra Bng 2.8
cho dy parabol ta c b/L = 0,33, suy ra c: b = 0,33 x 10 = 3,3 m.
p dng cng thc (2.33) tnh lc ni ca phao v lc chm ti thiu ca dn trn
1m chiu di tm ng s l:
T0 = F f = F s =
Fx.L2
c
8.b
0,6.(7)2
8.(3,3)
= 1,1 kg/m
69/250
2.2.3. Tnh ton hnh dng v sc cng dy ging bng phng php m
phng c hc
Phng php ha th rt hu ch cho nhng trng hp phc tp, chng hn khi c
ngoi lc tc dng ln dy th khng ng nht, khi im chu lc tc ng v im m
bo bn cho dy th c cao khc nhau v c nhiu hn mt ng dy.
Mt trong nhng cng c n gin tnh ton theo phng php m phng lc hc
l lp mt b khung c hai thanh g H 2.26. i vi dy xch nng th m bo u
xch lun v tr A v B th cn c trng vt. Trng vt tng trng cho cc lc thng
ng c phn b u dc theo chiu di ca dy, khi khung g c dng ng
di tc dng trng lc, dy s to ra ng nh dng dy xch treo. Nh th, ng dy
treo s l m hnh c hc ca mt dy thng ang lm vic ngoi thc t.
c th nh gi sc cng ti im B, u dy xch cn c gi ti thanh ngang OE
bi mt i trng c th iu chnh (WBh) ko thng ng xung v i trng iu chnh
khc (WBv) ko theo phng ngang im B lun v tr c nh. Gi tr ca WBh v
WBv l tng trng cho sc cng ngang v ng ca ng dy ti v tr B. Ta cng c
th p dng k thut tng t ti im A c tnh thnh phn sc cng ti .
70/250
Wb
WV
Lp
Lm
Xp
Xm
Yp
Ym
(2.42)
Rp
Rm
Xp
Xm
Yp
Ym
(2.43)
71/250
Gii:
Chn tham s t l chiu di l SL=100, chiu di dy xch cho m hnh theo cng thc
(2.42) l Lm=Lp/SL=70/100=0,7 m. Ct mt on xch c chiu di 0,7 m, cn nng
c Rm =12,8 g. Lp mt tm bng khung v xc nh cc im A v B theo ng vi
tham s t l Sl =100, ngha l im A cao hn im B l 0,25 m v cch B l 0,43 m
theo phng ngang.
Ci mt a cn trng lng bi mt si dy mm, nh mi u dy xch v mc qua
mt rng rc gn im A v B. iu chnh trng lng trong cc a cn mi n khi
cc u xch trng chnh xc ti cc im A v B. Cc trng lng ny khi bng vi
sc cng ti im A l TAM = 9,2 g; v ti im B l TBm = 4,6 g. Cc ta ti im
C trong m hnh xch c o trc tip l XCm = 0,26 m v YCm = 0,12 m.
72/250
73/250
74/250
BC
B'C'
AC
A'C'
= SL
= SL
= SL v p = m (3.1)
75/250
Ta d dng thy trong Hnh 3.2 l t l v ng dng din tch gia hai khi hnh hc,
trong mt ci l nguyn mu v ci kia l m hnh. T l l:
Sp
Sm
L2
p
L2
= S2L
v t l th tch l:
Vp
Vm
L3
p
L3
= S3L
ng dng hnh hc thng c thy ph bin trong thc t. Chng hn, c cng loi,
c nhm tui khc nhau, s c ng dng hnh hc nht nh no (H 3.3).
ng dng hnh hc ca c v mt li
76/250
m2
m1
m2
m1 .L1
L2
L1 .m1
L1
m1
L
Km
(mm) (3.2)
m2
m1 .L1
47
53
280 = 250mm
ng dng ng hc
Xt hai im tng ng Pp v Pm trn ging ch ca li vy rt ch thc t v m hnh
ca n (H 3.4) khi c th xung nc. Trong qu trnh lm vic, ging ch ca nguyn
77/250
cc iu kin:
= SL v
Tp1
Tm1
T1).
Lp2
Lm2
= SL v
Tp2
Tm2
= ST (3.3)
Lp
Lm
= SL v
( )( )
Lp
Tp
Tm
Lm
Tp
Tm
Vp
Vm
= SV
78/250
ng dng lc hc
ng dng v lc hc gia ng c nguyn mu v m hnh ca n ch khi c hai phi
tng ng nhau v hnh hc, ng thi cng cng t l v phng tc ng ca lc.
Trong trng hp cc lc v cc trng thi cn bng ca chng khng i, ngha l khi
ng c v m hnh ca n cng n nh hoc cng vn ng n nh, khi c coi l
ng dng tnh. Nh vy, ng dng lc hc phi tho mn cc phng trnh:
Lp
Lm
= SL v
Fp
Fm
= SF (3.4)
vp.(p w)
vm.(m w)
L3(p w)
p
L3 (m w)
m
L3
p
3
L
m
(3.5)
79/250
Gii:
Ta xem phao ln hn nh l m hnh cha theo t l ca phao nh hn v ta s tm t l
m hnh cho vic lm ln thm din tch ca n (khi n s t l vi lc cn) v th
tch ca n (khi n s t l vi sc ni). Ta bit rng, t l ca cc ng knh v ca
bt c kch thc tng ng no th u theo tham s t l l:
SL =
Dm
Dp
D1
D2
10
7
= 1,4
D2
p
D2
m
= S2L =
( 107 )
D3
p
3
D
m
= S3L =
( 107 )
ng dng ng lc hc
nhng ni m c cc cn bng lc thay i theo thi gian, th 3 bin s cn phi c
tnh t l c c ng dng ng lc hc l:
Lp
Lm
= SL;
Tp
Tm
= ST;
Fp
Fm
= SF (3.6)
81/250
82/250
83/250
84/250
Ekm.Dtm
Eum.m1m
Ekp.Dtp
Eup.m1p
= Esp(3.9)
= 1 (3.10)
D=
D .S
i=1 i i
k
S
i=1 i
(3.11); m =
m .S
i=1 i i
k
S
i=1 i
(3.12); E =
E .S
i=1 i i
k
S
i=1 i
(3.13)
Th d 3.3
Tnh ng knh trung bnh ca ch li hnh nn ct v hnh tr trong th d 2.5.
Gii:
85/250
Dt =
= 1,9 mm
Tham s t l i vi c mt li l: Sm = mp / mm (3.15)
Tham s t l i vi h s rt gn l: SE = Ep / Em (3.16)
Cc tham s t l ny c th c chn lm cc tham s thit k cho li m hnh,
duy tr tnh khng i ca cc din tch li v t s din tch phn ch li chim ch
cho c hai m hnh v nguyn mu.
Tuy nhin ngi ta thng chn h s rt gn (U) ca m hnh l ging vi nguyn
mu, bi h s rt gn c th nh hng n hnh dng ca m hnh trong qu trnh hot
ng.
Nu m hnh kim nh l qu nh, khi ch cc phn chnh ca m hnh c kim
nh, chng hn: b li ko khng cn dy ging qut v cp.
86/250
87/250
= SL;
V0p
V0m
= SV;
T0p
T0m
= ST
88/250
3.3.6. ng dng lc
Tnh tng ng v hnh hc gia m hnh v nguyn mu trong qu trnh hot ng ch
c th c m bo khi tt c cc lc c lin quan Fi c cng t l, l:
Fip
Fim
= SF
y: Fi c th biu th cho lc cn thy ng, hoc trng lng li trong nc, hoc
sc ni, hoc lc ma st vn trt, v.v..
Tham s t l ca lc cn (SF) c nh gi theo lut Newton, lut ny ni rng: t l
ca ng sut do p lc thy ng, hoc s Newton p dng cho cc din tch chim ch
ca li, th ging ht nhau cho c hai m hnh v nguyn mu. S Newton c gi
khng i l
Ne =
F.m
.V2L2.D
(3.17)
y: F- l lc tc ng ln ng c; m - l c mt li; D - l th ch li; - l mt
ca cht lng; V - l vn tc tng i; v L - l kch thc c trng cn tham vn
ca ng c (chng hn, chiu di vin ch ca li ko). Vic chn cc kch thc c
trng tham vn ca ng c cn phi nh nhau i vi c m hnh v nguyn mu.
Lut Newton (3.17) cho ta tiu chun ng dng ca cc lc thy ng ln c nguyn
mu v m hnh. T l ca cc lc ny, ngha l, tham s t l lc cn thy ng, phi
c dng cho tt c cc lc khc tc ng ln c hai nguyn mu v m hnh, l phi
cng t l. Lut Newton cn p dng nhng ni lc cn thy ng l lc chnh yu gy
nh hng n ng c, chng hn khi ng c c ko, hoc ni dng chy i dng
nh hng n hnh dng ca li.
T (3.17) s ng dng gia nguyn mu v m hnh c th c vit nh sau:
Fp.mp
p.V2.L2.Dp
p p
Fm.mm
m.V2 .L2 .Dm
m m
= 1 hay
SF.Sm
S.S2 .S2 .S2
= 1 (3.18)
V L D
89/250
SF =
Sm
(3.19)
Fp
SF
Fp.Sm
S.S2 .S2 .SD
V L
8000
2
5 22
= 80kg
Do , lc cn thit ko c li ko l 80 kg.
90/250
.V2
b.L
(3.20)
y: - l mt ca cht lng; V - l vn tc tng i ca vt th qua cht lng; L l kch thc chiu di c trng ca ng c (chng hn, th Dt ca ch hoc thng);
v ?bl trng lng ring ni trn n v th tch ca khi vt th trong cht lng c
cho. Tiu chun ny yu cu t l v lc thy ng i vi lc trng trng l nh nhau
gia nguyn mu v m hnh.
Fr trong cng thc (3.20) gi l sFroude khi qut, n khc vi s Froude
Fr=V2/(g.L) dng cho cc cng trnh cu cng, bi v l s p dng c bit khi c
sng hnh thnh gn mt b mt t do ca cht lng, mt v trng lng ring
? ca cht lng mt tm quan trng. , ?/ = g l gia tc trng trng.
Theo nh ngha v trng lng ring ni (?b), ta c:
b =
Ww
V
(3.21)
91/250
?b (kg/m3)
45-70
65-85
75-85
230-270
Cp thp
3500-5000
92/250
.(V.sin)2
2
(3.22)
cos
1
cos
cos =
Ww
2
L . C .D ..V2
n
Ww
1,4
L . D ..V2
(3.23)
.V2
b.D1
.cos
2.Cn.sin2
Sin2
Cos
1,12.
.b.D
2.Cn..V2
cos
sin2
(3.26)
th trong H 3.16 cho thy s ph thuc gia v s Froude khi qut. R rng l i
vi Fr <100 th nh hng ca trng lng ln hnh dng ca li v thng l ng k,
khi s Froude cn phi c nh gi khi nh kim tra m hnh. i vi Fr >100 th
nh hng ca trng lng ln hnh dng li v thng c th c b qua. Ch rng
i vi dy ging v ch, th ng knh (Dt) l kch thc c trng cho s Froude.
93/250
.d2
4 .L
Ww
v
46,4
0,123
= 3780 kg/m3
94/250
Fr =
104,5 (1,54)2
3780 0,0125
= 5,25
S.SL
= 1 (3.27)
Khi m hnh ho cho dy cp, chiu di c trng cho s Froude s l ng knh (L=D)
v tham s t l v vn tc s l :
Sv =
S.SD
S
(3.28)
Vp
SV
2,57
2
= 1,3 m/s
96/250
3.3.8. Vn ng khng n nh
Ch ny c gii thiu trong mc 3.4.4 khi ta nh gi cc iu kin vn ng
ban u i vi nguyn mu v m hnh ca n.
Li vy rt ch l in hnh cho kiu vn ng khng n nh ny. c trng ch yu
ca vn ng ny ph thuc phn ln vo lc trng trng, lc ny lm cho li chm
n su nh bt ca n. Khi , c 3 iu kin ng dng, gm: s Newton (Ne), s
Froude (Fr) v s Strouhal (Sr) gia m hnh v nguyn mu cn phi c tho mn,
v chng cng phi bao gm c iu kin ban u. Do , t c cc gi tr s
hc ca cc tiu chun ng dng ny cn phi xem xt cc to ca im tham vn
(X0) v tc ca im tham vn ny (V0) vo thi im bt u vn ng (T=T0). Nu
ng dng gia nguyn mu v m hnh m t c vo lc bt u ca vn ng, khi
s tng ng ny s lun c bo ton sut qu trnh vn ng.
i vi trng hp vn ng ca li ko trong th d 3.6, tc Vm ca m hnh th
c chn theo tiu chun Froude (3.28). Nhng i vi li vy rt ch, tc chm
ca m hnh th ph thuc vo hnh dng li, loi li v iu kin vn ng ban u.
T (3.28) ta c tc ban u ca m hnh theo tiu chun Froude l:
V0m = V0p.
m D m p
p . D p . m
(3.29)
Vm = Vp.
m D m p
p . D p . m
(3.30)
V.T
L
(3.31)
Vp.Tp
Lp
Vm.Tm
Lm
= 1 (3.32)
SL
SV
(3.33)
T p = T m. L .
m
m D m p
p . D p . m
(3.34)
98/250
Gii:
Trc ht tm thi gian tng ng cho nguyn mu ta p dng cng thc (3.34),
di iu kin c cho ta c: ?m=?p; Dm=Dp v m=p. H qu l:
T p = T m . SL
Khi : Tp1 = 1 x 100 x 100 giy = 1 pht 40 giy,
Tp2 = 2 x 100 x 200 giy = 3 pht 20 giy,
Tp3 = 3 x 100 x 300 giy = 5 pht,
Tp4 = 4 x 100 x 400 giy = 6 pht 40 giy.
su mi thi gian tng ng th c cho bi: Hp = Hm . SL
nh l: Hp1 = 0,6 x 100 = 60 m,
Hp2 = 0,9 x 100 = 90 m,
Hp3 = 1,05 x 100 = 105 m,
Hp4 = 1,10 x 100 = 110 m.
Vy, su chm ca li vy rt ch nguyn mu phi l:
Thi gian: Tp (giy) 1:40 3:20 5:00 6:40
su: Hp (m) 60 90 105 110
m bo ng dng ban u gia nguyn mu v m hnh, c bit l trong h thng
phc tp nh li vy rt ch ang hot ng. Trc ht, hnh dng ban u ca m hnh
phi l bn sao chnh xc ca nguyn mu. Tip n, cc kch thc ban u ca cc
ph tng L0 c th c ch nh, chng hn, khong cch gia phao trung tm li vy
rt ch v ngi thao tc li vo lc bt u (T = T0) ca qu trnh hot ng li vy,
Do , trong kim nh m hnh, L0/L cn phi c xc nh i vi nguyn mu v
m hnh l:
L0p
L0m
Lp
Lm
(3.35)
L0p.Lm
Lp
99/250
Fp
SF
Fp
S2
(3.36)
100/250
3.3.9. nh hng t l
nh hng t l c nh ngha l s khc bit gia cc gi tr ca cc bin trong ng
c tht s vi cc bin tng ng c c lng t kim nh m hnh. ln ca nh
hng t l ln cc bin khc nhau ph thuc vo vic thit k, lp rp m hnh v tin
trnh kim nh. c bit l mc ng dng c no khi c quan st.
Trong thc t, tiu chun ng dng ch c th tha mn mt phn no thi, h qu
l c s khng thng nht gia cc gi tr c tnh ton t kt qu kim nh m hnh
v cc gi tr tng ng c o c t ng c thc t.
Mt trong nhng iu kin thng c thy l tiu chun Reynolds ( c gii
thch trong mc 2.1.2.5), tiu chun ny i hi phi tng t nhau v dng cht lng,
t l ca cc lc qun tnh cht lng n cc lc ma st cht lng cn phi l nh nhau
trong m hnh v nguyn mu. l:
Re =
L.V
(3.38)
Vp.Lp
Lm
(3.39)
Dt.V
(3.40)
101/250
Vm =
Vp.Dp
Dm
(3.41)
Dt.V
1,8 0,0027
10 6
= 4,9 103
102/250
F'm =
Cxp
Cxm .Fm
(3.42)
Cxp
Cxm .Fm
1,35
1,50
72 = 65 kg
104/250
2.Fx
.V2.S
(3.44)
105/250
(Fp)max
(Fm)max
(3.45)
Sc.S.SD.S2 .S2
L V
Sm
(3.46)
Fpi
SFi
(3.47)
106/250
(Fp)max
(Fm)max
8000
500
= 16
16
S2
V
4
SV
107/250
D2.Lp.bp
p
2
D .Lm.m
m
(3.51)
Rxp
Rxm
2
C p D p L p p V p
C m D m L m m V 2
(3.52)
Dm = Dp.
S.SL
SF
(3.53)
Dp.Sc.SL.S.S2
SF
(3.54)
108/250
bp.SL.S2
SF
(3.55)
Tnh cp ko m hnh
Cc nguyn l p dng cho tnh dy ging cng c th p dng cho cp ko, nhng do
iu kin thc t nn cn c tnh ton ring. Tt nht l, i vi mi kim nh m
hnh li ko th cp ko m hnh nn c p dng khc nhau. Tuy nhin, trong thc
t, kh c th t c mi cp cho mi m hnh li ko khc nhau. Hn na, cp ko
cn thng c dng nh l mt ng truyn thng tin in t truyn cc d liu
t b phn quan trc n b phn kim sot trn tu. Do vy, tt hn ht l kim nh
m hnh li ko khc nhau l dng ch mt b cp ko. iu ny c th thc hin c
bng cch hiu chnh chiu di cp ko cho mi ln kim nh theo tham s t l tc .
Tham s t l lc (SF) nn l nh nhau cho tng cc loi lc (thy ng, trng lc ni,
sc cng) tc ng ln dy cp ko, tham s ny c th t c nu tham s t l cho
tng vng chu lc thy ng (C*S) l nh nhau i vi cc cp ko. Do , tham s t
l i vi chiu di cp ko (SLw) tha mn yu cu trn c th c tnh ton t:
SLw =
SLn SCn
SDw . SCw
(3.56)
Ln
SLw =
(3.57)
SDw
Lwp
SLw
Lwp.SDw
S2
(3.58)
Ln
Hp
SLm
Hp.SDw
S2
(3.59)
Ln
Vp
S
.SD
(3.61)
Th d 3.12
th d 3.11, ta c ng knh ca cp ko thc t l Dwp = 18 mm v ng knh cp
ko m hnh l Dwm = 6 mm. Tm tham s t l cho chiu di cp SLw v tham s t l
tc SV thch hp kim nh m hnh li ko vi cp ko sn c.
Gii:
Tham s t l chiu di cp ko c tm thy l SLn = 4, nhng t l i vi ng knh
cp SDw by gi li khc i l:
SDw =
Dwp
Dwm
18
6
=3
110/250
SLn =
S2
Ln
SDw
42
3
= 5,34
Vwp
SVw
= 0,6.Dwp
111/250
cc gi tr trung bnh ( X), sai s chun (e), lch chun (S) cho cc bin phi c
tnh ton qua thng k.
Vic chuyn i cc kt qu m hnh thnh ng c thc t c hon thnh vi cc tham
s ng dng v kch thc, lc, tc v cc tham s khc theo tiu chun ng dng
gia m hnh v nguyn mu. Chng hn,
Lp = Lm . SL; Fp = Fm . SF; Vp = Vm . SV (3.62)
Theo cch ny, cc gi tr cc bin ca ng c thc t c c, c th c sai s mt t.
Cc sai s trong cc bin d on cho ng c thc t th c 2 loi: sai s h thng v sai
s ngu nhin.
Sai s h thng th xut pht t phng php kim nh c p dng, khi m ta khng
th tho mn htcc iu kin v ng dng m phi thc hin p dng ng dng xp
x. Cng lch ln so vi tiu chun ng dng cng gy ra cc sai s h thng ln hn.
Tuy vt, sai s h thng i khi cn c th do t thit b.
Sai s ngu nhin l do li t vic c cc kt qu ca thit b a ra, v cng c th
do bin ng khng kim sot c ca cc iu kin kim nh. Cc sai s ny c th
c x l bng thng k. Ta c th lm gim sao s ny bng cch ci thin thit b o
c v cc iu kin kim nh, v bng cch tng ln s ln o c.
ci thin mc chnh xc khi chuyn i kt qu kim nh sang ng c thc t di
cc iu kin th nghim c o, cc h s hiu chnh thc nghim K c th c p
dng trong cc phng trnh chuyn i (3.62) s c dng:
Lp = KL . SL . Lm ; Fp = KF . SF . Fm ; Vp = KV . SV . Vm (3.63)
Cc h s hiu chnh thc nghim K ch c c t kinh nghim tch ly trong sut qu
trnh kim nh lp li vi cc m hnh v li ko nguyn mu khc nhau. Cn nhn
r rng chng c bit c gi tr vi cc iu kin thc nghim no v cc h s tht
s ng c c trong mt b tr th nghim khng th c dng hiu chnh cc kt
qu kim nh trong mt iu kin khc vi n, mc d chng c th cho thy xu hng
ng.
113/250
115/250
Mc ch ca thit k ng c;
Xc nh kiu ng c v phng php hot ng;
Cc tnh nng ca ng c;
Cc c im cu trc ca ng c.
Hiu
sut
nh
bt
Thu
nhp
trn
n
v
sn
lng
Chi
ph
thit
b
v
ng
c
116/250
C
tu
ph
hp
(3)
Nhin liu
Lao
ng
Mc k nng
Chn
lc
sn
Ch
lng
thch
theo
chiu
di
Khc S
M L
Ng c tng y
A-L
A-H
AA
L
Vn
A-L
A-H
H A
A ? ? ? A
A-H
AA
H
A ? ?
A- AH L
Li r
A-H
A? ?
L
AH
R 3 lp
A?
L
AL
A-H
A-H A
Li rng
? ?
A A
Li ko
AL
Gii hn i vi ng
trng thch hp
Li vng (1)
AH
H
117/250
AH
? ?
AH
? ?
AH
L
A? ?
L
AH
L
A-H
Lp (1)
A-H
Cu tay
Cu kiu
A-L
AL
L(4)
H(4)
L(2)
A H
? ? ? H L
Vn
A-H
A-H H A
? ? H L
A-H
A-H
AA
H
A ? ?
AL
A-H
? ?
Cu tay
? ?
AH
L
Cu kiu
A-H
? ?
AH
L
Cu chy
A-H
AA
L
Ng c c nh vng ven
b
Cu (1)
Ng c tng mt
Li vy rt ch
C
n
Li ko
Li vng
V (1)
Cu
A? ?
L
Ch thch: (1) i vi tu
c gii; chi ph nhin liu
c th c gim bng
cch dng bum(2) Cao
i vi loi c gi tr nh
c ng(3) S = nh (<15 m);
118/250
119/250
120/250
121/250
Bn
Bp
Bn = SB.Bp
SC.S.SD.S2 .S2
= 1 (4.1)
L V
S.S2
S.SD
= 1 (4.2)
SV.SI
SL
= 1 (4.3)
122/250
Th d 4.1
Yu cu cho kch thc ca li ko thit k mi th ln hn 30%, nhng li ko tc
thp hn 20% so vi nguyn mu. Cc c tnh k thut ca li l nh nhau Hy
tnh lc cn ca li thit k s khc bit th no so vi nguyn mu cng iu kin
khai thc.
Gii:
gii bi tp ny, ta p dng cng thc (4.1) cho iu kin ng dng v lc gia li
mi v nguyn mu. y ta c:
SL = 1,3 (bi kch thc tng 30%);
SV = 0,8 (bi vn tc gim 20%);
SC = S = SD = Sm = 1 (bi cng d0c tnh li).
Do , SF = S2L.S2V = (1,3)2 (0,8)2 = 1,08
F n = 1,08.F p 1,1.F p
Vy di iu kin c cho, lc cn ca li ko thit k mi th cao hn khong 10%
so vi li nguyn mu.
123/250
Rn
Rp
Ftn
Ftp
(4.4)
Ftn
Ftp
Pn
Pp
= Sp (4.5)
Vn
Vp
=1
SL =
Sp.Sm
Sc.S.SD
(4.6)
Th d 4.2
Mt li ko thit k c s mt li Mp = 300 mt th ph hp tt vi tu c cng sut
Pp = 400 m lc. Mt li ko tng t s bao nhiu mt li s ph hp vi tu c
cng sut Pn = 200 m lc?
Gii:
Bi hai li ko l ng dng, SC=Sm=SD=S=1 v SL= Mn/Mp. Khi , t (4.6) ta
tnh c:
Mn = Mp.Sp = Mp.
Pn
Pp
200
400 = 212 mt li
= 300.
CEn Wn ETn
CEp . Wp . ETp
(4.7)
Wn
Wp
n Tfp
Tfn . p
(4.8)
n
p
(4.9)
125/250
L2 V
n n
.
L2 V p
(4.11)
hoc: Ln = Lp.
CTn Vp
CTp . Vn
SCT
SV
(4.12)
126/250
SDt = SV.
Sf.Sm.SL.SE1
Sr.SE2
(4.13)
SL.Sf.SEk SV 2
Sr . SE2
( ) (4.13a)
fn
fp
(4.14)
Fr
F
(4.15)
rn
rp
(4.16)
Fr
St
(4.17)
127/250
SDt =
Sf.S3
Sr
(4.18)
c th c p dng tm ra SDt.
Phng trnh (4.13) v (4.18) gip cho vic tnh ton SDt ch c gi tr khi th ch Dt,
c mt li m, h s rt gn E, sc cng v tham s an ton ti f l khng i trn ton
b li. Nhng nu li c bao gm cc kiu li khc nhau, th phi p dng cc gi
tr trung bnh ca chng. Dt, m, E c tnh ri theo cc cng thc (3.11) n (3.13),
v tng t cho v f l:
.S
i = 1 i ti
k
S
i = 1 ti
(6.19) v f =
f .S
i = 1 i ti
k
S
i = 1 ti
(6.20)
Th d 4.4
Tnh th ca ch li rng c ko tc tng ln 20% v c c mt li tng
ln 20% so vi li nguyn mu. Cc kch thc, kiu li v ti an ton l nh nhau.
Ti cng trong li c gi nh l t l vi tng kch c (din tch) ca ng c, ngha
l nh nhau trong c hai li v khng b nh hng bi cc thay i trong c mt li
hay c ch.
Gii:
Theo cc iu kin trn, SL=1,0; SV=1,2; Sm=1,2; Sf =1; SE1=1; SE2=1; Sr=1. T
cng thc (4.13), ta c:
SDt = 1,2.1,2 1,3
128/250
S2
D
S2
V
Sr SE2
Sm SL SE1
(1,1)
(1,5)(1,15)
= 0,48
Sf SF
Sr
y: Sf =
cn SF =
v S =
Fn
Fp
rn
rp
(4.21)
fn
fp
129/250
130/250
Fn
Fp
2000
3000
= 0,67
Do d, lc cn ma st yu cu cho vn li phi l:
F n = 0,67 F p
Theo phng trnh (2.19) lc cn ma st thy ng Fdy sinh ra bi mt vn li th t l
trc tip vi din tch ca n Ad, cc iu kin khc (kiu vn, gc tng v vn tc) th
bng nhau. V vy,
F dyn = 0,67 F dyp
C ca vn li ko mi c tnh theo ng dng hnh hc l:
SL =
Fn
Fp
= 0,67 = 0,82
131/250
132/250
Cc chiu di phn trc (hoc g trn) v phn sau (hoc g di) theo s
mt li (M) hoc theo mt li ko cng (m);
S mt li (M) hoc chiu di li ko cng (m) cho khong cch gia phn
trc (hoc g trn) v phn sau (hoc cc g thp hn);
Chiu di mt li ko cng theo mm;
Chu k ct th p dng cho cc cnh xin;
Kiu x v mt tuyn tnh (tex tng) ca ch li nn theo qui c trong vt
liu ng c;
Nu l ch i (2 si se song song) nh trong li dt, hoc trong t li s
c nh ngha theo DY, v nu c kiu gt khc bit so vi gt n an
(hoc dt li) c dng, th nn c tn cho n;
Cc c im c bit, nh: mu sc, ging i, sn ghp li, ng sn
khng bnh thng hoc c rt gn,... cn phi c ch r ra.
i vi dy ging, cc ph tr v cc ng c c bit nh: by, lp, co, cu,... th bn
v khng th chun ha nh i vi li. Trong trng hp ny, bn v phi cnh, v
phng, v.v.. c th c p dng nu thy cn thit nhm chuyn ti c ni dung thit
k. Khi cc thng tin v cu trc cn c nh r.
133/250
134/250
Ec =
an CTn Tn bs
as . CTs . Ts . bn
135/250
Li ko tng y
Li ko tng gia
Cn c vo s lng tu thuyn ko li, c 2 loi:
Li ko n (gi n): n ui (H 5.3a); n mn (H 3).
Li ko i hay Gi i, hay Co i (H 4)
Li ko mn
Li ko i (co i)
Li ko dy
Cn c vo phng tin vt l tng cng nh bt
Li ko thng
Li ko in
Li ko nh sng
Cn c vo s lng li c ko
Li ko 2 li (H 4)
Li ko 4 li
Li ko 8 li
Li ko 16 li
Cn c vo h thng m ming li
Li ko c vn li (H 5)
Li co rng
Li co khung
Cn c vo i tng nh bt
Li ko tm
Li ko c
Li co s, ip
138/250
5.2. Li ko tng y
5.2.1. Cu to li ko
Cu to ca li ko gm: o li, cc dy ging v cc trang thit b ph tr (H 5.6).
o li
o li ko bao gm 4 phn chnh: Cnh li, li chn, thn li, v t li (H 5.7a).
Ngoi ra trong tng phn li cin c chia ph thm da theo kch thc mt li v
th ch li (H 5.7b)
139/250
Cnh li
lm ra cnh li ngi ta c th an mt mch to thnh tm li theo phng
php tng hoc gim, hoc c th s dng tm li c dt sn ri ct ra thnh tng
tm li c hnh dng no , sau cc tm ny c rp li bng cc ng sn
qun hoc c th kt hp gia c an v ct.
Cnh mt li, theo qui lut i t ming tr vo thn v t th nh dn, mt li ti t
l nh nht. Vt liu lm li c th bng si thin nhin, nh si bng, ay, gai,... hoc
140/250
K = tg =
hay: K =
b
h
B1 B2
2h
trong : B1 = 2.a.n1.U1
B 2 = 2.a.n 2 .U 1
h = 2.a.m 2 .U 2
y: a l kch thc cnh mt li; n1 v n2 tng ng l s mt li ca cnh y
trn v y di; U1 v U2 tng ng l h s rt gn ngang v h s rt gn ng ca
tm li.
Lu :
141/250
142/250
Chiu di li chn:
Lli chn = (0,3-0,4).B
Chiu di li cnh:
Lcnh = (0,2-0,3).B
143/250
144/250
G
q
+n
Cc trang thit b ca li ko
+ Phao
Trong li ko ngi ta dng phao nng ming li, Trc y ch yu l dng phao
thy tnh, ngy nay ngi ta kt hp gia phao thy tnh v phao thy ng. Phao dng
trong li ko ch yu l phao cu bng nha hoc thy tinh tng hp. Nhng nhc
im ca phao hnh cu thy tinh thng b v v su ln d b ngm nc, nn
ch yu dng su nh hn 100 m nc. su ln ngi ta phi dng phao kim
loi (H 5.8).
145/250
146/250
+ Cc dy ging trong li ko
Tc dng ca ging phao v ging ch nhm to m ng cho ming li ko. Cc
dy ging trng (dy i), gm: ging trng ca ging phao (i phao); ging trng ca
ging ch (i ch); v ging trng ca ging lc hng (i bin) nhm a vn ra xa
li v tng din tch la qut.
Dy nng ming li chy dc theo ging phao n gia ging phao ri vng theo cnh
li i xung ging ch. Mc ch s dng ca dy nng ming li l nng ging
ch nng ln trc khi thao tc thu li.
i vi li c gii th ging phao gm 3 on, mi on c lm bng dy cp thp
c bc si thc vt bn ngoi. Ging ch cng gm 5-7 on dy cp thp c bc si
thc vt. Cn lu l trong li ko c hai loi ging ch: ging ch cng v ging ch
mm.
Nu nn y tng i mm, bng phng th ngi ta dng ging ch mm. Chng hn
vng Vnh Bc b, bin ng-Nam b v vnh Thi lan thng dng loi ging ch
mm ny. Nu nn y kh cng, g gh, lm chm th dng ging ch cng chng
mi mn, chng hn mt vi vng ca bin Trung b.
Thng thng, i vi ging ch mm, bn trong c li ging bng cp thp, th bn
ngoi trc ht c qun mt lp ch li c, sau qun dy thng mm (H 5.10a, b,
c).
147/250
148/250
149/250
Gn y c nhiu li khng dng que ngng. Cu trc li khng dng que ngng
thng c m cao rt ln, thng p dng cho khai thc c tng y v tng gia.
+ Dy cp ko
Dy cp ko dng ko v a li n su cn thit phc v cho vic nh bt.
Dy cp ko c th lm bng thng hoc cp thp. Tu thuc vo cng sut ca tu, tc
dt li v sc cn ca h thng li m c th khc nhau. di ca dy cp
ko phi m bo a li n su cn thit v c vng thch hp sao cho li
v vn lm vic n nh, ng thi phi c chiu di d tr thch hp c qun sn
trong tang ti li ko.
+ Dy i
Tc dng ca dy i (ging trng) ngoi vic a vn li ra xa cnh, n cn c tc
dng la c. Dy i thng c ng knh ln hn dy cp ko (do c bc thm dy
si thc vt bn ngoi), nhng lc t nh hn dy cp ko. Trong qu trnh lm vic
nh vt qut st y ca vn dc theo h thng dy i m hnh thnh nn bc tng
bi v hnh lm cho c khng dm chui qua h thng dy i ra ngoi ming li.
150/250
+ Vn li
Vn li c nhim v to m ngang cho ming li, n nh din tch la qut ca
li ko. Vn li c b tr hai bn u cnh li. Ngoi ra hin nay tng m
cao cho ming li, th ngoi phao, ngi ta cn lp vn vin phao, gi l diu. Vn
li c rt nhiu dng, gm: vn cha nht phng; vn cha nht cong; vn bu dc
phng (1 khe, 2 khe, 3 khe); vn chm cu; vn l sch,... (H 5.12).
Vn li ko thng lm bng g c np thp gi bc li, trong mt s vn chm cu
ch dng ton bng thp. Gn y ngi ta s dng nhiu vn cc loi vn bu dc v
chm cu, bi m ca n ln hn rt nhiu so vi vn phng.
Lc m ca vn (R) l tng ca lc cn ma st (Rx) v lc bng thy ng (Ry).
R = R x+ R y
Ry
Rx
Cy.
Cx.
V2
.S
2
2
V
2
.S
Cy
Cx
151/250
152/250
153/250
S b tr tu li ko ui
154/250
155/250
156/250
Tu b cng phi c xem xt li v nhin liu cho chuyn bin chun b y . tuy
hin, nu c th b sung nhin liu c ngoi bin th vic chun b nhin liu cng
tng i va phi.
Lng thc, thc phm cng cn phi chun b chu o nu khai thc xa b v di ngy.
Sau khi chun b tng i y cc th cn thit th cho tu hng n ng trng
d nh s nh bt sau .
+ Th li
m bo cho vic khai thc c thun li, ta phi theo qui trnh k thut thao tc
th li Ko nh sau (Hnh 5.16):
157/250
Thi gian dt li thng thng t (0,5 3,0) gi. Thi gian dt li ngn hay di l ty
thuc vo ng trng rng hay hp, mt c nhiu hay t. Nu thi gian dt li qu
t c s khng vo nhiu, rt tn cng lao ng v nhin liu cho phi ti thu th li b
vic thu th li qu nhiu ln, nhng nu thi gian dt li qu di c th gy qu ti
cho vic ko li, mt khc c cng b h hi nhiu. Do vy, nu ch l khai thc thm
d ng trng th thi gian dt li thm d c th t 0,4-1,0 gi. Cn khi khai thc n
nh th thi gian dt cho mt m li c th l 3 gi.
Trong qu trnh dt li cn bm st ng trng hoc n c, b n c c th ch xut
hin trong mt vng nh hoc nm lung lch hp. Do vy, cn thay i phng dt
li, chy ti ri quay u li theo hng song song vi hng trc , c th m chy
i, ri quay li nhiu ln. Trong thi gian ny cng cn theo di, n din bin tnh
hnh cc tu b i li hoc cc phng tin, ngh khai thc khc xung quanh khu vc
tu ta ang hot ng nhm trnh gy s c va ng tu thuyn khc hoc li ko ca
ta c th chy ct ngang ng c khc nh l li r, ngh cu,...
+ Thu li
Ta c qui trnh k thut thao tc thu li Ko nh sau (Hnh 5.17):
159/250
160/250
161/250
5.2.6. Li ko tu i
c im khc bit ca li co i l khng s dng vn li. Do vy trnh c s
c vn cm bn nh trong li co n. Nhng ming li m ra i hi hai tu phi
i song song nhau khong cch nht nh.
u im ca li co i l khng cn tu phi c cng sut ln, nhng c th ko c
ming li ln hn so vi tu li ko n, nu so cng tng cng sut.
Nhc im ca li co i l i hi hai tu phi phi hp nhp nhng. iu ny
khng d thc hin trong iu kin sng to, gi ln, hai tu c th va vo nhau, hot
ng ming li khng n nh nu tc dt li khng nh nhau.
162/250
5.2.7. Cc tai nn ch yu ca li ko
Li b bin hnh
B lt li
t dy cp ko v dy i
Bi cho vn hoc vn cm bn
B vng chng ngi vt di nn y.
163/250
165/250
Rtk = SR.Ralignl
(6.2)
166/250
S
R
(6.3)
S
R
S
K.S.V2
1
K.V2
K2.V2
2
K1.V2
1
167/250
m1
m2
K2
K1
(6.5)
168/250
6.2. L thuyt nh bt li ko
Li ko l mt loi ng c nh c ch ng, cho nn ngi ta thng nghin cu
nhng c tnh sinh hc ca c m li ko nh khai thc. Quan st trng thi c khi
tip xc ng c c ba biu hin sau:
S hi v tm mi cch bi ra khi li.
i thng vo t li mt cch bnh thng.
Khi gp li th bi song song vi li
Do vy, ty tng kiu phn ng ca c trc ming li m ta thit k li ko cho ph
hp vi tp tnh sinh l ca n. Lu l i vi li ko tng gia, c c th thot ra
mi pha; cn i vi li ko tng y, c thot ra khi li ch yu l hai bn cnh,
ta cn nm vng tp tnh ny thit k li cho ph hp.
i vi li ko, ngi ta cho rng nh c c cn phi c tu c cng sut mnh,
nhng tht ra th khng nht thit cn phi c tc dt di ln hn tc c, m ch
cn xc nh cho c tc ph hp vi tc di chuyn ca c phn ng trc s
vy qut ca li, tc dt li nh th gi l tc dt li ti u. Kt lun y
l: i vi tng loi c, hoc tm, th lun tn ti mt tc dt li ti u cho n, tc
ny khng nht thit l phi ln hn tc c.
Trong l thuyt nh bt, khi nghin cu v hiu sut nh bt li c lin quan n tc
dt li ti u. Baranov a ra mt h s gi h s kh nng nh bt ca li
ko (). H s ny ph thuc vo s lng c (n) c trong vng m li ko qut qua v
s lng c thot thot khi li ko (n1), c xc nh nh sau:
=
n n1
n
(6.6)
169/250
r
r0
Vc.t
r0
Vc L
r0 . Vdl
L Vc
r0 . Vdl
n1
n
=1
L.Vc
r0.n.Vdl
m
Vdl
L.Vc
r0.n
=m
(6.10)
171/250
=1
1.Vc.r2
C. .S.V
dl
(6.13)
S.Vdl
C..r2.Vc
gia c i vi li ko.
Phng trnh (6.13) c th vit li nh sau: = 1
1
U
(6.14)
B
S.Vdl
(6.15)
B
S.Vdl )..S.Vdl.
172/250
S.V dl B = 0
tc l, khi c trng dt li bng vi c trng tp tnh sinh l c th sn lng = 0.
Nu gi c trng ca dt li khi sn lng = 0 l: S0.V0dl v thay i lng ny vo
phng trnh (6.16), ta c:
ny = (S.Vdl S0.V0dl).t (6.17)
S0.V0dl
S.Vdl
(6.18)
V0dl
Vdl
(6.19)
B
S0 ,
hay ni khc i tc dt li
173/250
6.3. Tc dt li ti u
Trong thc t, i vi mt loi c ng vi mt loi tu v li c th th lun tn ti mt
tc dt li ti u cho n. Vn l lm sao xc nh c tc dt li ti u ny.
C nhiu phng php xc nh tc dt li ti u, nhng p dng nhiu nht l
phng php ca Pozenstin, l s kt hp gia l thuyt v thc nghim.
Theo Pozenstin th sn lng ca m li ko c biu th theo cng thc:
Q = C1 . . S . V . t (6.20)
y: Q - l sn lng nh bt; C1l mt c; - l h s kh nng nh bt tuyt
i ca li ko; S - l din tch ming li ko; V - l tc dt li; t - l thi gian
dt li.
Trong (6.20) th c v S u l mt hm ca vn tc, = f1(v) v S= f2(v), do :
Q = C 1 . f 1 (v). f 2 (v). V. t
T y ta c th tnh c sn lng khai thc trong mt n v thi gian s l:
q=
Q
t
= C1.f1(v).f2(v).V
Nu ta o hm dq
dv v cho gi tr ny bng 0, ta s tm ra tc dt li ti u. Nhng
iu quan trng l lm sao xc nh c cc hm ca vn tc f(v).
xc nh tc dt li ti u, ta gi nh nh sau: ti ng trng khai thc s dng
hai tu hon ton ging nhau v kch thc v cng sut, u ko cng mt c, loi li,
ko cng hng song song v lun phn xen k nhau. C mt tu ko vi tc khng
i V0, cn tu kia ko vi tc thay i Vi. Sau mi t dt li th cc cp thng
s v sn lng (Q0 v Qi); vn tc (V0 v Vi); thi gian (t0 v ti); din tch ming li
ko (S0 v Si) u c ghi nhn li.
Khi sn lng ca tu c vn tc khng i Q0 s l: Q0 = C1. 0. S0. V0. t0hay
hiu sut nh bt l:
0 =
Q0
C1.S0.V0.t0
(6.21)
174/250
i =
Qi
C1.Si.Vi.ti
(6.22)
i
0
Qi.S0.V0.t0
Qi.Si.Vi.ti
= f(v) (6.23)
1033+26,7.V
1 + 14,4.V2
= f2(v) (6.26)
1 + 14,4.V2
(6.27)
175/250
Thc t ngi ta thng khng biu din ht hnh dng li ko, m ch biu din mt
vi s c trng ca ming li ko, l: m ngang (L); m ng (H); din
tch ming li (S) v h s y () ca li ko (H 6.3).
H s y c xc nh nh sau:
=
F
L.H
(6.28)
y: L - l m ngang ca ming li ko; H - l m cao ca ming li ko; S l tit din ca ming li ko.
176/250
v t = 0 t2 t1 t3 = 0 (6.30)
trong : t1 = r1. tg (i); t3 = r3. tg (ii);
r2 = m. r1 (iii); t2 = n. r1 (iv)
y: m v n l hai i lng ph thuc vo cht lng vn khi lm vic trong nc.
T 4 cng thc trn ta c th tnh ra khong cch gia hai u cnh li (2X), nh sau:
T (6.24) ta c: r3 = r1 + r2 = r1 + m.r1 = (1+m).r1 (6.31)
T (6.25), ta c: t2 t1 t3 = 0 <=> n.r1 r1. tg (m+1). r1. tg = 0 (6.32)
tg = n (m+1). tg = 0 (6.33)
Bi: sin =
X
L
<< tg =
Mt khc: tg =
l2 X2
X
L
do : tg = n (m + 1). XL
nn
l2 + X2
= n (m + 1) L (6.34)
Khi :
l2 X2
= n => X =
n.l
1 + n2
Th gi tr X vo (6.26) ta c:
n1.l
n1 = n (m + 1) L => X1 =
1 + n21
X1
n2 = n1 (m + 1) L => X2 =
n2.l
1 + n22
+X
= n (m + 1) L
t: y =
l2 + X2
v cng t: y = n (m + 1) XL
Da vo h phng trnh ny ta xc nh c X. Nu da vo ha th X chnh l
giao im ca hai ng cong v ng thng.
178/250
Cng t cng thc tng qut (6.34) cho thy m ngang ca vn th ph thuc vo
cht lng ca vn (m v n), c th l ph thuc vo lc m ngang Ry, ngoi ra cn ph
thuc vo kch thc li v h thng li ko.
Cng cn lu , cng thc (6.34) ca Baranov tnh cho m ngang ca ming li
nu xt v mt nh tnh th hon ton ng, nhng v nh lng th khng c chnh
xc cao lm, bi lc ni ca phao v lc chm ca ch cha c xem xt n. Tuy
vy, qua th nghim kim nh cho thy s khc bit l khng ln nn vn c th chp
nhn c.
N.l = 0 => H2 =
2.N.l
R
N.l
R
(6.36)
179/250
2.N.l
R
(6.37)
4.N.l
R
(6.38)
H
(m)
V (hi l/
gi)
4,7
3,0
10
4,1
3,0
13
3,3
3,0
L
Lvp
180/250
m ngang ca li ko s c mt gi tr cc i khi vn tc dt li tng
ln. Ngi ta xc nh c ng cong biu th m ngang ca ming
li ko vi cc vn tc dt li khc nhau, bng cch cho li lm vic vi
tng vn tc khc nhau ri quan st kch thc m ngang ca ming li
ko. Ri sau v ra th biu th s ph thuc ca m ngang vo vn tc
dt li cho nhiu kiu li ko khc nhau, chng to thnh nhng ng cong
theo tng loi li, L= f(V), (H 6.7).
T y ta thy rng d tc dt li lun tng ln nhng m ngang ca ming li
khng th tng ln mi theo tc tng ln nh th m chng c mt gi tr cc i.
- Khi , tc dt li m m ngang t cc i c gi l tc dt li
ti u (Vt.). Do vy, trong qu trnh dt li ko ta ch nn cho li c ko vi tc
dt li ti u ny, khi ta s tit kim nhin liu m vn m bo ming li m
ngang ht kh nng ca n.
Tuy nhin, ta bit rng i vi tng loi c s c tc dt ti u ring cho chng (tc
ti u theo sinh hc c). V th, nu ch quan tm n tc dt li ti u cho
m ngang ming li (ti u theo c hc) th cha chc tha mn ti u sinh hc c.
Do vy, sau khi ta xc nh c tc dt li ti u theo sinh hc c ri th khi
thit k li ko ta cn phi iu chnh cc nguyn vt liu sao cho li ko thit k
t c tc ti u c hc ( m ngang ti a) gn bng vi tc dt li ti u
sinh hc ca loi c m ta d nh nh bt.
Cc th nghim trn li ko ch c trang b thun l phao thy tnh, ngi ta
nhn thy, th m ng ca ming li ko th t l nghch vi vn tc dt
li, ngha l, khi vn tc dt li tng ln th m cao ca ming li s
gim xung. Tng t, din tch ming li ko cng t l nghch vi tc dt
li, ngha l, khi tc dt li tng ln th din tch ming li ko cng
gim xung (H 6.7).
181/250
182/250
183/250
6.5. Xc nh cc c tnh ca nn li ko
Khi chn kch thc cnh mt li cho cc phn ca li ko cn phi tha mn hai yu
cu tri ngc nhau nh sau:
Kch thc cnh mt li sao cho c khng thot qua, cng khng ng vo
mt li.
Kch thc cnh mt li phi gim thiu sc cn cho li khi vn ng trong
nc.
xc nh kch thc cnh mt li ta cn phi chia li ko ra thnh 3 phn:
Phn uy hip c: bao gm c cnh li v li chn.
Phn hng c: thn li.
Phn gi v bt c: t li.
xc nh ng, trc ht cn phi tnh cnh mt li cho phn t li trc sao cho
tha mn hai yu cu trn. T mi bt u tnh kch thc cnh mt li cho tng
phn thn, ri mi tnh cho li chn v cnh li.
Cc quan st ca Korotkov v Kirsina p dng cho li ko cho thy nu phn ming c
kch thc cnh mt li a = 300-600 mm; phn thn c kch thc cnh mt li a =
45-60 mm th c thot ra ming li t hn 3-4 ln so vi thn li. Ta c th biu
th t l % c thot khi mt li cc phn nh (H 6.10) v (H 6.11):
184/250
Hnh 6.10 v Hnh 6.11 l hai biu c trng cho c ni v c y thot chui qua mt
li cc phn ca li ko. T hai biu ny ta thy:
C ni thng thot ra phn cui thn, cn c y th thot ra phn nhiu
gn ming li.
Mt khc, quan st bng my d c, ngi ta cng nhn thy c ni thng
chui thot qua tm li trn, trong khi c y li chui thot qua tm li y
v hai bn hng li ko.
Qua thc nghim quan st phn ng c nh bt v % sn lng c thot ra khi li,
ngi ta cn nhn thy:
Nu xem nh c 100% c thot ra khi mt li t tm trn th c ti 51% l c
ni v 31% l c y.
Nu xem nh c 100% c thot ra khi mt li t tm di th c ti 69% l
c y.
S lng c y thot ra khi li ko s tng ln khi kch thc mt li tng
ln phn ming li ko tng ln.
Ta c bng sau y cho bit t l % c thot ra khi li (Bng 6.2)
Bng 6.2 - T l % c thot
khi li thay i theo c mt
li
S ln dt li
Sn
Cnh mt li
lng
ming = a (mm)
(tn)
S c i khi li (theo
% sn lng t li)
100
15,7
5,2
200
5,8
7,5
300
3,3
11,0
10
400
4,1
21,0
185/250
186/250
ac = Ki.c . a(6.44)
y: ai.c - l cnh mt li phn th i ca cnh li ko; Ki.c - l h s cho phn cnh
th i, c th chn tng dn t Ki.th = 1,5 20,0; a l cnh mt li t li ko.
Trong thc t sn xut, ngi ta thng chn:
Cnh mt li phn ming li ko tng gia, loi ln, c th t a = (0,6 1,0)
m.
Cnh mt li phn ming li ko tng gia, loi nh, c th t a = (0,4 0,6)
m.
Cnh mt li ming ca li ko tng y, loi ln, khong a = 0,2 m.
Lu rng, nu mi trng nc l kh trong, li d b nhn thy, th ta c th tng
kch thc cnh mt li ln. Chng hn, li ko tng gia c th tng kch thc cnh
mt li ming li ko ln gp 2-3 ln; li ko tng y cnh mt li ko ming
c th tng ln t 1-2 ln so vi nc t bnh thng.
Chn mu sc cho ch li v cc dy ph tr li ko
chn mu sc cho ch li ko, trc tin ta phn bit nhn thy ca ch li ko
trong nc, trn c s l m bo sao cho phn ming li cn c nhn thy ch
li l nh nht (kh thy).
Thc t sn xut cho thy, mt khi trong ca mi trng nc thp, chiu sng
trong nc gim v pht sng ca ch li trong nc t th sn lng khai thc ca
li ko c th tng ln gp 1,5 2,0 ln.
i vi nn ca li ko c mt li cng nh cng cn phi nhn thy i vi
n l nh nht. Tuy nhin, ty theo tng phn ca li ko m nn li ko c th c
cc mu khc nhau ph thuc vo chc nng ca tng phn v phn ng tp tnh ca c
nh bt.
i vi li ko tng gia v tng y th cc dy i, cp ko v diu cn nhn
thy l ln nht, ta c th dng mu pht quang cho cc dy ny.
T cc yu cu trn, i vi mi trng nc bin, ta c th chn mu thch hp cho
li hoc cc dy ph tr khai thc li ko. Trong :
Mu trng c nhn thy l ln nht.
Mu xanh l cy c nhn thy l nh nht.
187/250
L2
S
(6.45)
Trong :L - l kch thc chiu rng (hoc chiu cao) ca vn li ko; S - l din tch
tht s ca vn li ko.
Thng thng, t s hnh dng () ca vn li thng nh hn 1 ( < 1).
i vi li ko tng y v tng gia th = 0,5 0,75.
Tuy nhin, c mt s loi vn ca li ko tng gia c th c = 2 6.
+ Gc tng vn li, l gc hp bi phng di chuyn ti ca vn vi mt phng vn
li. Gc tng vn li s quyt nh m ngang (hoc m cao) cho li ko v
n nh ca vn li. Tuy nhin, nh gi kh nng lm vic ca vn ngi ta quan
tm n cc i lng c tnh quyt nh, nh hng n gc tng ca vn l gc tng
ti hn () v gc xy dng vn ().
188/250
Lc cng ca dy cp ko (R1)
Hp lc ca cc lc thy ng (R2)
Lc cng ca dy i (R3)
Trng lng ca vn trong nc (G)
Lc ma st ca vn vi nn y (Rms)
189/250
190/250
+ Tm p lc ca vn li ko
Tm p lc ca vn l v tr ca lc tng hp tc dng ln vn (H 6.16). Tm p lc l
mt hm ph thuc vo gc tng , khi gc tng thay i th tm p lc s di chuyn
trn trc X. C th l:
Khi vn lm vic vi gc tng = 90o th tm p lc vn nm trn trc X,
nhng ti trung im ca vn.
Khi vn lm vic vi gc tng < 90o th tm p lc vn nm trn trc X,
nhng
dch chuyn v pha trc ca vn.
x
b
= f() (6.49)
191/250
Xt s cn bng i vi trc Z
Khi , iu kin cn bng l:
MZ = 0 (trc Z hng ra ngoi)
Ta thy rng momen i vi trc Z s lm thay i gc tng (H 6.18). C th l:
Momen do R1xy gy ra s lm tng gc tng .
Momen do R3xy gy ra s lm gim gc tng .
192/250
Xt s cn bng i vi truc X
Khi , iu kin cn bng l:
M X = 0
Ta thy rng momen i vi trc X s lm cho vn b nghing (H 6.19). C th l:
Momen do Rms gy ra s lm cho vn nghing v pha trong.
Momen do R1yz gy ra s lm cho vn b nghing ra pha ngoi.
cho vn lun lm vic vi v tr thng ng th cn phi nng cung vn ln trn sao
cho hnh chiu ca im lin kt khi c chiu ln vn s nm pha trn.
Trong thc t, i vi cc li ko c gii th vn rt nng, v trong khi lm vic n hi
nghing vo trng mt cht.
Xt cn bng i vi trc Y
Khi , iu kin cn bng l: MY = 0. Momen ca cc lc i vi trc Y s lm cho
vn khi lm vic trong nc thng ngc u ln hoc chi mi xung. Thng thng
ngi ta thng thit k cho vn hi ngc u ln mt cht vn c th lt bn.
193/250
v Lc cn : Rx = Cx(,,Re). .V2 .F
Trong : Cy v Cx, tng ng, l h s lc m (hoc lc bng) v h s lc cn ca
vn li. Chng l mt hm ca cc i lng , v h s Re.
D ta hon ton c th tnh cc h s Cy v Cx bng phng php ton hc, nhng s
c sai s ln do bi thc t cc gi tr ny chu nh hng bi nhiu yu t ngu nhin
khc trong qu trnh hot ng di bin. V th, thng ngi ta thch chn gi tr ca
n qua thc nghim.
T thc nghim ngi ta v c cc ng cong Cy = f() (H. 21) v Cx = f() (H
6.22) m khng cn xt Cy v Cx ph thuc vo v Re, bi nu ta cho vn li lm
vic trong khu vc m hnh t ng th chng s khng ph thuc vo s Re. Cn i
vi th mi vn t thn chng c mt gi tr xc nh.
Ta c cc th biu din s ph thuc ca Cy v Cx vo i vi mt s loi vn c
khc nhau nh sau:
194/250
Ry
Rx
Cy
Cx
= f() (6.50)
195/250
+ Lc cn ma st ca vn
Trong qu trnh lm vic trong nc vn phi chu lc cn ma st do bn thn trng
lng vn gy ra. Lc cn ma st ca vn c xc nh nh sau:
R ms = f . G
y: f l h s ma st, f = (0,35 0,50); G l trng lng ca vn trong nc.
Trng lng ca vn trong nc G c th c xc nh theo cng thc sau:
G = 0,87.M kl (0,30,4).M g
Trong : Mkl - l trng lng phn kim loi trong khng kh; Mg - l trng lng phn
g trong khng kh.
Hin nay ngi ta thng th phao thy tnh bng phao thy ng, mt dng phao thy
ng l vn nng ming li (diu). Vn nng ming li c lp ti trung im ca
ming li ko. Thng thng vn nng ming li l nhng mnh g ghp li c =
0,5 v c tnh ton tng t nh vn m.
Tnh phao
+ Tnh lc ni ca phao thy tnh
Trong li ko, phao thy tnh c dng hnh cu bng kim loi, hoc thy tinh tng hp,
hoc nha,... Nu gi Q l lc ni trong nc ca phao, khi :
Q=DP
Trong :D - l lc ni ca phao; v P l trng lc ca phao trong nc.
196/250
Lc ni thy
tnh q (Kgs)
1,4
1,6 1,8
2,0
2,2
200
2,8
3,5 4,0
4,9
5,7
250
5,2
6,8
8,9
197/250
Sc cn ca phao thy ng c tnh theo cng thc:
R x = C x.
.V2
2 .F
.V2
2 .F
Q
Rx
P.d
2.
(mm) (6.51)
198/250
20..
d
199/250
200/250
S = f2 +
2.To.f
q
(6.52)
.V2
2 .D.S(6.53)
.V2
2
2 .dS.D.sin
(6.54)
d
2 )
= 0 (6.55)
d
2 )
=0
lnT + C = R
D.cos
(1 +
q2
4K2
) (cos +
q 2
)
2K
(6.57)
.V2
2 .D
cos +
hoc th nht l:
hoc th hai l:
1+
1+
q2
4K2
q2
4K2
cos +
q
2K
202/250
Khi ta t: 1 +
q2
4K
q
2K
= cosgh (6.58)
cos + b
- Sc cng T ti gc no n s l: T = T0.B.( cos
a ) (6.60)
203/250
Chiu di dy cp ko S s l: S =
(6.61)
(6.62)
T0
q
v y =
[B.(
cos + b m
cos a
Trong : m =
1 (6.63)
4K
+q
;a= 1+
q2
4K
q
2K ;
b= 1+
q2
4K
q
2K ;
B=
cos0 a m
cos0 b
(64)
S = c. (0).( 0) +
'(0)
2! (
o) +
''(0)
3! (
Trong :
-C=
T0.B.m.(a + b)
q
- (0) =
(cos0 + b)m 1
(cos0 a)m + 1
(cos0 + b)m 2
(cos0 a)m + 2
(cos0 + b)m 3
(cos0 a)m + 3
(cos0 + b)m 2
(cos0 a)m + 2
X = c. 1(0).( 0) +
'(0)( 0)2
2!
] (6.66)
''(0)( 0)3
...
3!
Trong :
*C=
T0.B.m.(a + b)
;
q
204/250
* 1(0) =
(cos0 + b)m 1
(cos0 a)m + 1
.cos0
'
(cos0 + b)m 2
(cos0 a)m + 2
sin0.
(cos0 + b)m 1
(cos0 a)m + 1
''1 =
(cos0 + b)m 2
(cos0 a)m + 2
cos0.
(cos0 + b)m 2
(cos0 a)m + 2
(cos0 + b)m 1
(cos0 a)m + 1
(cos0 + b)m 3
(cos0 a)m + 3
Khi ta dng cng thc (6.65) v (6.66) tnh chiu di dy cp ko trn mt phng nm
ngang ng vi < 0,7.gh th sai s cng khng vt qu 5%.
m bo cho vic tnh cho dy cp ko c < 0,7gh th ta lm nh sau:
Nu u mc < 0,7.gh th ta tnh mt ln (H 6.29).
S = S1 + sin (6.67)
i
X = X1 + yi.cotgi (6.68)
]+
y
sin
v x = y.cotg
0 = arctg 0,5.R
206/250
Trong : Tdk l thnh phn lc thng ng ca dy cp ko. Sau khi tnh xong,
Strelkalova v c hnh dng ca dy cp ko ng vi cc gc tng 0 khc nhau
nh th bn (H 6.31).
Tm li, t nhng phng trnh trn, gii ra s tm c di, su, sc cng, hnh
dng ca dy cp ko,...
Nu nh s dng cng thc ca Strelkalova th ta ng thi cng tnh c cng thc
tnh lc lc cn ca dy cp ko (H 6.32):
Rdk = Tx T0x (6.69)
Trong : T0x = T0 . cos 0
Tx = T. cos
207/250
T = T 0 + q.f
T cng thc (6.60):
T = T0.B.cos
cos + b
( cos
b)
Ta c th rt ra c :
b+
= arccos
T
.a
T0.B
T
1
T0.B
208/250
= C. arctg
L1 L2
.H
)
209/250
Trong :
L1 v L2, tng ng, l na chu vi ca mp trn v mp di ca phn thn
c rt gn. iu kin tnh ton l U1/U2 = 0,5/0,87. Ngha l, khi : L1
= 2a.n1x 0,5; L2 = 2a.n2x 0,5; H = 2a. m x 0,87.
C l h s hiu chnh v thy ng lc; i vi li chn th C = 0,4 0,5; i
vi phn thn th C = 0,8 0,9;
Cn lu l cng thc (6.70a) ch p dng cho si thc vt. Cn i vi si tng hp
th ta phi p dng cng thc thc nghim sau (6.70b):
R = b 1,25+
( da 0,01)125sin].F.V2 (6.70b)
Lc cn ca t li
i vi t li ta xem nh n c dng hnh tr, c gc tng =0o v c tnh theo
cng thc (6.70a) hoc (6.70b).
Lc cn ca cnh li:
Sc cn ca cnh li cng c tnh theo cng thc (6.70a) hoc (6.70b). Nhng i
vi cnh li th gc tng (H 6.35) l:
= 90o .
trong : tg =
L
S
.V2 i = n di
2 .i = 1 ai .F
(6.71)
210/250
H s lc cn Cx ny l mt hm ca (Fy/F):
Fy
Cx = f( F ) (6.72)
v c xc nh theo th H 6.36.
y: Fy - l din tch hnh chiu ca ming li ko ln mt phng trc giao vi
phng di chuyn ca li ko; F - l din tch gi ca ton b nn li ko.
Cng thc (6.72) dng tnh lc cn cho li ko tng y (v Cx ny dng cho li
ko tng y). Nu p dng cho li ko tng gia (loi 4 tm) th Cx c tnh theo
cng thc sau:
Fy
Cx = 0,07+3,6. F
211/250
212/250
Pz = P.
0,55+Z
A
.Z
Ad
(6.76)
Trong : A/Ad - l t s a, ( y: Ad - l din tch hnh trn ngoi tip ca chn vt;
A - l din tch mt dui ca cnh); Z - l s cnh ca chn vt.
+Tnh h s lc y (K1)
tnh c K1 ta cn phi bit: Bc tng i ca chn vt(p) v T s bc ca
lc y bng 0(H1/D).
Bc tng i ca chn vt(p). c th c xc nh da trn biu
Papmel nhm I (H 6.38), hoc c tnh theo cng thc sau:
p =
Vp
n.D
(6.77)
213/250
Vdl
Vdlmax (nmax
nb) (6.80)
Trong : nb - l s vng quay ca chn vt khi buc tu; nmax - l s vng quay ca
chn vt khi chy t do; Vdl - l tc dt li; v Vdlmax - l tc dt li cc i
khi chay t do.
S vng quay ca chn vt khi buc tu (nb) c xc nh theo cng thc
sau:
nb = nmax.
K2
K'
(6.81)
214/250
215/250
H 6.40 - Xc nh Vlvt t vn tc V1 v V2
T giao im ca hai ng cong lc cn Rhtl1 v Rhtl2 vi ng cong lc ko Pp s
c hai tc lm vic V1 v V2 tng ng. T y ta c nhn xt:
- Giao im ca Rhtl1 v Pp cho ta cng sut ko ca tu ln nhng vn tc ko li b
chm li, c c th thot ra ngoi.
- Giao im ca Rhtl2 v Pp s cho ta cng sut ko ca tu s nh nhng vn tc ko
li s nhanh hn, c th bt c nhiu c hn.
Do , iu ho li ch gia cng sut ko ca tu v lc cn ca h thng li, ngi
ta thng c gng chn li sao cho c lc cn ca h thng li ti u nm gia hai
vn tc V1 v V2 l Vlvt.
Khi ny, tnh lc cn li nh theo cng thc (6.73), ta s thay th gi tr Pe bi Rhtlt
v c xc nh bng cng thc sau:
Rl = Rhtltu Rtb 2.Rdk 2.Rv(6.82)
Trong :
Rhtlt l lc cn ca h thng li ti u ng vi vn tc lm vic ti u m ta mun
chn; Rtb l lc cn ca cc thit b (phao, ch, dy, ...); Rv l lc cn ca vn li ko;
v Rdk l lc cn thng ng ca dy cp ko.
Trong thit k li, nu nh ta thy rng li m ta nh chn t c h thng lc
cn ti u ny th ta c th dng n nh l li mu. Ngha l, khi lc cn ca li
mu s l:
Rlm = Rhtlm Rtbm 2.Rdkm 2.Rvtm (6.83)
216/250
Rltk
Rlm
(6.85)
217/250
218/250
Phn III. Ng c c nh
Chng 7. Li ng (N)
7.1. Tm tt
Li ng (hay cn gi l N hoc Dn) l ng c c nh thng thy ph bin
nhng vng t thp, ngp nc theo ma, cng nh thng gp dc theo cc sng rch
v vng ven bin. Li ng thng khai thc mang tnh ma v hoc theo con nc
ln, rng.
Ta c th thy s khc bit ca li ng so vi cc loi ngh nh bt khc qua nguyn
l nh bt, cu to ng c v k thut khai thc nh sau.
219/250
7.2. Nguyn l nh bt li ng
Nguyn l nh bt li ng c khi qut nh sau: Li ng t t c nh
chn ngang ng di chuyn ca c, c trn ng i khng th vt qua c
tng li nn phi men theo tng li v b gi li chung li (lp).
220/250
Theo su Theo cu to
Kt hp
Theo vt liu
nh sng
- ng
mng- ng
sng- ng
bin
- ng mng gn
b- ng
khi
- ng
nng
khng
n
- ng c chung- ng
khng chung- ng y
dc c chung ph
- ng tre,
sy- ng
li- ng kt
hp
221/250
7.4. Cu to li ng
Cu to c bn ca li ng gm 3 b phn chnh l: ng li, Chung v Lp.
ng li
ng li l dy li chn ngang ng di chuyn ca c. ng li c th lm bng
tre, sy bn li vi nhau thnh dy ng hnh ch nht (thng thy sng, rch) hoc
bng tm li c lp trn b khung dy ging (c ging phao, ging ch v ging bin)
thng thy bin.
Chiu di tm li ng.
Chiu di ca tm li ng th ty thuc vo rng cho php ca khu vc khai thc,
hoc ph thuc vo mc pht tn ca n c xut hin gn khu vc t li ng nu
khai thc sng ln, bin, m chn chiu di tm ng sao cho chn c nhiu c cng
tt. Tuy nhin, nu khai thc rung hoc vng trng rng th ngi ta thng lp t
chiu di li ng theo ng ngon ngoo tng din tch chn c.
222/250
Chung li ng
Chung li ng l ni gi c, cha c v hng c vo lp . Chung li c dng
hnh ch nht hoc hnh a gic. Yu cu i vi chung li ng l phi c din tch
va , khng c qu nh hoc qu ln, bi v nu qu nh s lm cho c cm thy
cht chi c c th tm cch thot ra ngoi, nu qu ln s kh thu vic thu gom hoc
kh hng c vo lp.
cao ca chung cng tnh t st nn y n b mt nc c d phng t 10-20%
cao khi triu cng cao nht. Ta c cc dng chung sau:
Lp
Lp l ni cha c v bt c. Lp c t cc hng chung hoc cui dy li ng
nu khng chung. Lp li ng thng lm bng tre hoc c bao bc li.
Lp c dng hnh hp, hnh ng hoc hnh tr. Yu cu i vi lp l phi bn, chc,
khng cho c c th ph lp ra ngoi.
223/250
Lp t chung li ng
Do bi li ng khai thc theo ma v, nn trc khi bt u n thi k khai thc,
vic lp t chung li ng u c chun b, tu b, sa cha, lp t li, nhm m
bo hiu sut khai thc cao nht cho li ng . Cng vic lp t li ng gm 2
bc sau:
Bc th nht: Chn ni t ng
Bc th hai: Lp t tm ng dn c v chung
Chn ni t ng
Chn ni t li ng l vic u tin m ngi u t khai thc li ng cn tnh
n trc tin, bi v n quyt nh n hiu qu nh bt li ng v cc quan h kinh
t - x hi xung quanh khu vc khai thc li ng. Do vy yu cu ca ni t ng
cn phi tha mn cc iu kin sau:
Phi c nhiu c qua li theo tng ma v hoc quanh nm.
Nn y phi tng i bng phng, dc nn y phi nh.
Phi t b nh hng bi sng, gi, tc dng chy trung bnh v su
khng qu ln.
Phi thun tin cho vic vn chuyn c v khng gy cn tr cho tu b i li.
Lp t tm ng dn c v chung li ng
Vic u tin l trc ht ta cn lp t tm ng dn c, ri sau mi lp t chung
li ng.
Chn hng v t tm ng dn c
lp t tm ng dn c ta nn lp t trong cn (b) ra su. Trc ht ta cn cm cc
cc nh hng cho tm ng (nu l ng tre, sy) hoc cng nh hng dy ging
phao (nu l tm ng lm bng li). Cc cc cn phi cm su xung t v c cc
dy chng, neo c nh li cho vng chc.
224/250
225/250
226/250
Thu li v bt c.
Sau thi gian nht nh, khi thy c i vo sn chung kh nhiu ta bt u ng chn
ca chung li, nng tm li y sn chung, dn c vo mt gc v tm cch thu
c. Ta c th dng vt xc c (nu c ln) hoc dng bm ht (nu c nh v nhiu).
Nu khng c tm li y sn chung ta phi tm cch xua ui c chy vo lp ri
tho d lp bt c. Sau khi thu c xong, chuyn c ln xung vn chuyn, ri a c vo
b. ng thi chun b m khai thc tip theo.
227/250
Chng 8. Ngh li y
8.1. Nguyn l nh bt
Li y nh bt theo nguyn l lc nc bt c. C b la vo li di tc
dng ca dng chy v b gi li t li
228/250
Li y
sng
Li y
bin
Theo cu to
Li
y cc
Li
y neo
Li
y b
Theo i tng
khai thc
Li y c
Li y
tm
Theo s ming li
Li y 1
ming
Li y nhiu
ming
229/250
8.3. Cu to li y
Nhn tng th, li y c cu to gn tng t nh li Ko. Tuy vy, s khc bit
gia li y v li Ko l ch li ko th c thm phn cnh li, cn li y
th khng nht thit phi c cnh li.
Chiu di
Chiu di li y l ch tiu quan trng trong ch to li y, bi li y khng ch
ph thuc vo i tng khai thc, m cn ph thuc vo tc dng chy khu vc
t li y. Do vy khi thit k chiu di li y ngi ta phi d on trc tc
dng chy sao cho di tc ng ca mi tc dng chy no , chiu di li y
phi di mt khi c, tm vo li ri th kh c kh nng thot ngc tr ra
ming li. Thng thng li y c thit k c chiu di t 40-50 m.
Chiu cao
Vic xc nh chiu cao li y ty thuc vo su v dy ca i tng khai
thc hot ng (c, tm,... i st nn y hay lng), m ta chn chiu cao ming li sao
cho hng c tht nhiu c khi chng b nc la vo. Tuy vy vic chn chiu cao
qu ln s nh hng n sc chu lc ca li v cc, d gy s c cho li v cc.
Trong thc t nh bt chiu cao ming li y thng t 2-5m.
m ngang ming li y
230/250
231/250
Cc li y (H.1)
Cc s dng trong li y thng c p dng nhng ni c su tng i nh
(cn), di 10m. Nguyn liu lm Cc li y thng l nhng cy thng, di (thng
bng g D, Cau, Bch n,...) c do cao v chu c nc. i khi ngi ta cn
lm cc bng xi mng dng ct trn hoc ct vung. Yu cu i vi cc xi mng l
phi chu c s ph hy ca nc.
232/250
233/250
234/250
Chn ng trng
Chn ng trng hay cn gi chn ni th y. Ni th li y phi l ni c nhiu
ca, tm qua li, l ni c dng chy tng i mnh v c nhiu thc n cho c. Tuy
nhin vic tm ni th y khng phi d dng, v n lin quan n s i li ca tu b
v ng di chuyn ca c cng thng thay i. Mt khc li y l ng c c nh
nn vic chn ni t li y cn phi tnh ton k v hiu qu kinh t lu di.
Yu cu chung chn ni t li y cn tha mn cc iu kin sau:
235/250
236/250
237/250
238/250
Tham gia ng gp
Ti liu: K thut khai thc thu sn A
Bin tp bi: ThS. H Phc Hng
URL: http://voer.edu.vn/c/126bac12
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 1.1. S pht trin ng c v cc h thng khai thc
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/32154f47
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 1.2.1. Cc c im ca ng c
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/047424de
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 1.2.2.1. Li vy
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/69754e08
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 1.2.2.2. Li rng
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/521b4219
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 1.2.2.3. Li ko
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/8e1a16c2
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 1.2.2.4. Co khung
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/9c674c68
239/250
240/250
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/0a361f85
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 2.1.5. Lc cn thu ng ca ph tng ng c
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/310361cf
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 2.1.6. nh hng ca nn y
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/c8bb4a2b
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 2.1.7. Lc ti do c gy ra
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/9023f942
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 2.2.1. Th hin n gin c th tnh ton
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/b45a36dc
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 2.2.2. c im hnh dng v c lng sc cng ca dy ging
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/a06314f3
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 2.2.3. Tnh ton hnh dng v sc cng dy ging bng phng php m
phng c hc
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/208d1e2c
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 3.1. Gii thiu
Cc tc gi: unknown
242/250
URL: http://www.voer.edu.vn/m/314cf463
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 3.2. Nguyn l kim nh m hnh
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/dd364b39
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 3.3.1. Tm tt
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/fcaff379
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 3.3.2. iu kin ng dng
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/e3cd9b74
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 3.3.3. ng dng hnh hc
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/3e604950
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 3.3.4. iu kin bin
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/0d1647be
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 3.3.5. iu kin ban u ca ng c vn ng
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/ab4a15cc
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 3.3.6. ng dng lc
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/ad49a061
243/250
244/250
245/250
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/05ba8e2a
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 5.2.1. Cu to li ko
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/9cf2bb19
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 5.2.2. Phng php biu th kch thc li ko
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/db791a12
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 5.2.3. Tu nh li ko v k thut khai thc li ko
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/12535173
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 5.2.4. S b tr cc thit b trn tu li ko mn v k thut khai thc li
ko mn
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/8617846a
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 5.2.5. S b tr, trang thit b li ko ui v k thut khai thc li ko ui
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/c62825c2
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 5.2.6. Li ko tu i
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/a8ed3399
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 5.2.7. Cc tai nn ch yu ca li ko
Cc tc gi: unknown
246/250
URL: http://www.voer.edu.vn/m/604a0d96
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 5.3. Li ko tng gia
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/69d3bc7f
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 6.1. Nhim v thit k, la chn v hon thin li mu
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/8c16ada0
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 6.2. L thuyt nh bt li ko
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/fc364aea
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 6.3. Tc dt li ti u
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/4b21f9db
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 6.4. Tnh ton cc thng s cho hnh dng li ko
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/cbba2b64
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 6.5. Xc nh cc c tnh ca nn li ko
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/9ca022cc
Giy php: http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/
Module: 6.6. Thit k cc phng tin nng, m cho li ko
Cc tc gi: unknown
URL: http://www.voer.edu.vn/m/77c74ac0
247/250
248/250
249/250
250/250