Lịch sử Viêt Nam từ nguồn gốc đến hiện đại

Thi dng nc (2879 (?) - 207 tr.
CN)
I. Nc Vn Lang - H Hng Bng (2879 (?) - 258 tr.CN)
y l gi!i "#$n %!ng t&nh ch't n(! l)ch *( n(! th+n th#$i ,hi c#n ngi -i.t
c/ c0n ch! c1 ch2 3i4t. 5)ch *( ch6 "7c ghi nh l$i 89! tr9y:n ,h;9 % th<i.
=! 3# tr9y:n th9y4t> *?ch i Vit S K Ton Th c@! Ng< AB 5iCn 3i4t
rDngE 5Fc TGc lCn l% 39! 3Hng "'t Ih&! N!% nJi NgK 5inh (L9Mng <ng) 3#
nN% 2879 trc C<ng Ng9yCn. 5Fc TGc l'y hi.9 l Oinh =Png -Png> "Qt
89Rc hi.9 l S&ch L9T. CPng 3c S&ch L9T ,h? rFng ln> Ih&! UVc l nJi NgK
5inh> Ih&! N!% gi?I nc WX T<n (*!9 ny l 3Png 89Rc Ch!%I!)> Ih&! Ty
gi?I U! ThGc (TY S9yCn) 3 Ih&! <ng l Zi[n N!% WMi.
Oinh =Png -Png l'y nng Th+n 5#ng> c#n g?i c@! chJ! hX Fng \nh *inh
"7c %Ft ngi c#n l AHng 5]%. AHng 5]% lCn l% 39! th!y Oinh =Png
-Png l'y hi.9 l 5$c 5#ng L9n. TPng tr9y:n rDng 5$c 5#ng L9n c1 gRc
rXng t^ d0ng h_ c@! %` nCn thng a di "Fng nc. Ohi ngi dn c1 3i.c
c+n giMi 89y4t> thng "4n trc "Fng nc ,C9 t# lCnE bUR Pi> a "9? W]y "4n
3i t!b. Th4 l 5$c 5#ng L9n li:n lCn c$n giMi 89y4t %_i 3i.c ,h1 ,hNn ch#
dn chJng.
5$c 5#ng L9n gQI "7c c9 CP 3 l'y nng l% 37. W_ *inh r! %Ft trN%
ngi c#n tr!i (h#Qc d00 trYng).
eFt h<%> ,hi c?c ngi c#n tr!i "] trang thnh 5$c 5#ng L9n n1i 3i nng
c9 CPE bT! l giRng rXng> *Rng di nc> nng l tiCn> *Rng trCn c$n. Th@y
hf! ,hVc nh!9> ,h<ng *Rng l9 Z:n 3i nh!9 "7cb.
Th4 l h!i ngi chi! t!y. NN% %Pi ngi c#n a l$i 3i ch! di "Fng nc.
NN% %Pi ngi c#n ,i! thg# %` lCn c$n. W_ "4n *Rng a "'t hh#ng Ch9
1
(-Bnh hhJ)> t<n ngi c#n cM lCn l% 39! 3 cHng nh!9 iy dng cP "X. CKng
t^ tr9y:n th9y4t ny % ngi -i.t 3jn ch# rDng t/ tiCn c@! %\nh l tiCn rXng.
Ngi c#n cM lCn l% th@ lBnh 3Hng "'t %i. 1 l WHng -Png thY nh't. UVt
"+9 %Ft thi "$i % *( *?ch g_i l thi "$i WHng -Png. WHng -Png "Qt tCn
nc l -Nn 5!ng> "1ng "< a U$ch W$c (-i.t Tr\> -Bnh hhJ). -9! chi! nc r!
l% d5 ZF. ! *R c?c g% c@! 39! c!i tr) c?c ZF ny. W_ "7c g_i l 5$c tng
3 c1 89y:n ch! tr9y:n c#n nRi.
=i c?c ZF l c?c c<ng i] n<ng th<n c1 c?c UR ch&nh tYc l c?c gi lng "Yng
"+9. -9! c1 %Ft hng ngK 89!n chYc "[ giJI %\nh tr) nc. C?c 89!n 'y "7c
g_i l 5$c h+9. C?c c#n tr!i c@! 39! g_i l L9!n l!ng c0n c#n g?i th\ g_i l e)
NPng (%.). 1 l t/ chYc nh nc *P ,h!i "+9 tiCn c@! dn tFc 5$c -i.t.
II. Nc u Lc v Thc Phn An Dng Vng (258-207)
C1 nhi:9 giM th9y4t 3: trng h7I kn =Png -Png lCn l% 39! nc c9 5$c.
Thg# %Ft *R *?ch *( nh i Vit S K Ton Th (Ng< AB 5iCn)> Vit S Tiu
n (Ng< Thi Al)> kn =Png -Png tCn l ThGc hh?n> ng9yCn l th@ lBnh iY
ThGc (hi.n n!y ch! i?c ")nh "7c iY ThGc a "9). -# nN% 257 trc C<ng
Ng9yCn> ThGc hh?n "g% 89n "?nh WHng -Png thY ei T?%. WHng -Png
cmy %\nh c1 Zinh hHng tng %$nh> ,h<ng l# Ih0ng Z)> ch6 ngy "C% 9Rng
r79> "n h?t. L9n ThGc hh?n t'n c<ng Z't ng> WHng -Png ,h<ng chRng c
"7c> IhMi nhMy i9Rng gi4ng t t(.
Nhng> l$i c1 giM th9y4t ch# rDng ThGc hh?n l th@ lBnh ngi Ty c9> c trJ
trCn ")! Zn Ih&! UVc nc -Nn 5!ng. -# nN% 2dn tr. CN. T+n Th@y W#ng
(W#ng 4 Tr9ng W#!) *!i tng l X Th *!ng "?nh "'t U?ch -i.t. Ngi
Ty c9 3 ngi 5$c -i.t cHng nh!9 "Yng lCn chRng 89n T+n. A!9 ,hi thnh
c<ng "9/i "7c 89n i% lNng> WHng -Png thY ei T?% nhng ng nhng t't cM
":9 c<ng nhmn * 3i.c ThGc hh?n h7I nh't 3Hng "'t c@! %\nh 3# -Nn 5!ng
% lmI nCn nc c9 5$c.
Thi kn =Png -Png "7c chpI l$i 3jn nhi:9 t&nh ch't h#!ng "ng> tr9y:n
th9y4t. Nh tr9y:n th9y4t th+n Oi% L9y giJI 39! iy thnh C/ 5#! 3 tQng
chi4c nf th+n "[ gi2 cP "X.
Tri.9 l 89!n Jy 89mn N!% WMi> ch# 89n ti4n "?nh c9 5$c nhi:9 l+n nhng
,h<ng thnh 3\ c9 5$c c1 thnh C/ 5#! hi[% y49 cHng chi4c nf th+n di.9 tr'n
gi2. Tri.9 Zqn h0! h#]n> c+9 h<n c#n g?i c@! kn =Png -Png ch# c#n tr!i
2
c@! %\nh l Tr_ng Th@y. kn =Png -Png "Xng r. Tr_ng Th@y a r[ t$i c9 5$c
Z! nN% "[ d# th?% 3 "?nh tr?# "7c nf. -\ th4 ,hi 89n Tri.9 ,p# "4n th\
nf th+n %'t hi.9 nghi.%. L9n c9 5$c t!n 3s. kn =Png -Png "g% e) Ch9
lCn ng! ch$y l#$n. 4n nJi eF =$ (Ngh. kn)> th+n Oi% L9y hi.n lCn> lCn ?n
e) Ch9 l giQc. kn =Png -Png li:n chp% ch4t c#n g?i 3 nhMy i9Rng Z[ t
t(. =n -i.t %'t n:n t ch@ t^ "'y ch# "4n ngn nN% *!9.
III. Tng !h" #"nh !$ !h%" H&ng Vng - An Dng Vng
-# thi ,t ny> t9y *inh h#$t *Nn ZVn 3 h?i l7% 3jn c0n gi2 %Ft 3!i tr0 89!n
tr_ng tr#ng "i *Rng ,inh t4 c@! c dn> nhng ngh: chi li 3 ngh: n<ng "]
c1 nh2ng Zc Ih?t tri[n "?ng ,[.
Thi 'y> ng dn 3jn thng h!y Z) nh2ng l#i c? d2 *?t h$i. -9! WHng Zqn d$y
ch# dn c?ch i% trCn %\nh h\nh Mnh nh2ng c#n c? *'9 "[ th@y 89?i tang l+%
l "Xng l#$i % ,h<ng *?t h$i n2!. T^ "1 dn 5$c -i.t c1 tGc i% %\nh. TGc
ny ,p# di "4n "i 39! Tr+n knh T<ng (d29u-dudn) %i dYt.
Ngh: "?nh c? "] Ih?t tri[n 3i c?c dGng cG "?nh ZVt nh li c1 ch\ li ZDng
"'t n9ng> lsi c9 ZDng "Xng th!9> %Ki l!# c1 ng$nh ZDng iPng.
-9! WHng l$i ch6 ch# dn c?ch trXng lJ! 3 ch&nh ZMn thn 39! 3jn hng nN%
lCn nJi c+9 tri "'t ch# "7c trJng %H!. Chv nJi 39! lCn ,h'n 3?i lJ! 3: *!9
"7c g_i l nJi WHng (th9Fc i] Wy CPng> h9y.n hh#ng Ch9> -Bnh hhJ).
Th9a 'y -Nn 5!ng c1 r9Fng l$c> tYc l r9Fng a chv trKng nD% 3gn *<ng WXng>
*<ng e]. =n thg# th@y tri:9 lCn i9Rng % l% r9Fng> "7c g_i l 5$c dn.
5$c dn dHng IhPng Ih?I th@y nm9 "[ c'y lJ! ZDng c?ch l'y chn "$I ch# cf
*Gt ZHn rXi %i l'y c'y lJ! lCn. Th#$t tiCn "1 l nh2ng giRng lJ! h#!ng. -: *!9
"7c 5$c dn th9+n dsng "[ tra thnh h$t g$# n4I thP% dw#. Nhng dn 5$c
,h<ng ch6 "Fc c!nh cy lJ! % c0n trXng c?c l#$i r!9 c@> cy tr?i n2!. L9! c?c
* t&ch t! th'y "] c1 tr+9 c!9> d! h'9. Ng#i r! c0n c1 ,h#!i "m9> trXng d9>
n9 c dn 5$c -i.t "] Zi4t l% r! nh2ng c<ng
cG *Mn i9't ZDng ,i% l#$i nh r\9 "Xng 3 89!n tr_ng nh't l cy "Xng 3 lsi
h?i ZDng "Xng Mnh hang %$nh "4n *inh h#$t n<ng nghi.I. 5si cy thi 'y c1
h\nh c?nh Z% h#Qc h\nh t!% gi?c. - i9't *Vc "Qc Zi.t l dn 5$c -i.t "] "Jc
nCn nh2ng chi4c "Xng IhYc t$I "0i hfi %Ft tr\nh "F ,l th9mt 3Nn h1! c!#.
Nh2ng dGng cG *inh h#$t nh %% "Xng> "Gc> ,i% d!#> lsi c9> ch9<ng 3 "X
tr!ng *Yc cKng "7c *Mn i9't 3i *R l7ng "?ng ,[. Ng#i r!> "] c1 ngh: l9y.n
*Vt (di t&ch x0 Chi:n -my) 3 ngh: gR%.
3
IV. '%" ()ng vn h*a
+. Vn h*a v,! ch-!
+.+. . !/
Nh "7c dng thg# ,i[9 nh *n. Ng9yCn li.9 l gv> trg> nY!> l?. Nh c1 %?i
c#ng h\nh th9y:n h#Qc %?i tr0n 3 *n th'I. Nh ch! c1 3?ch> "9 "6nh g0> chn nJi> n49 g+n *<ng
*9Ri th\ nD% trCn c?c giMi "'t c!# "[ tr?nh lGt lFi.
+.0 Tang 1hc
* u tc: c 3 kiu chnh
CVt ngVn ng!ng 3!i dHng ch# cM n!% ljn n2
UJi t1c ZJi lCn "6nh "+9> c1 trng h7I ch&t ,hNn lCn ZJi t1c. 5#$i ,i[9
t1c ny cKng "7c cM n!% ljn n2 *( dGng. -: n2> c1 trng h7I ch&t
,hNn lCn ZJi t1c.
5#$i ,i[9 t1c ,4t "9 thn "[ tr+n> "i
chn "'t. -?y c1 h!i ,i[9 l ,&n 3 %a> ngVn "4n "+9 gRi> c1 ,hi c1 ".% 3?y.
hhG n2 gi9 c1 Nn %Qc c1 Ih+n chMi ch9Rt hPn> ,hNn ch1I nh_n trH% lCn ZJi
t1c> "@ cM 3?y> ?# 3 y4%> ?# c?nh iw ngc> thVt lng c1 tr!ng tr&. -?y ,&n c1
tr!ng tr&> Z9<ng chHng "4n g1t chn> ".% 3?y c1 h\nh ch2 nhmt cKng c1 tr!ng tr&>
thM trc ZGng h!y *!9 %<ng.
N!% "i chn ,h<ng> a tr+n> %Qc ,hR. OhR c1 h!i ,i[9> ,i[9 89'n %Ft 30ng 3
,i[9 89'n h!i 30ng. C1 "9<i thM "ng *!9.
Tr!ng IhGc ly hFi ,h<ng Ihn Zi.t n!% n2. Thng l 3?y ,4t ZDng l? h!y ZDng
l<ng 3K. eK ,4t ZDng l<ng chi% c1 cV% thC% Z<ng l!9 a Ih&! trCn h#Qc Ih&!
trc.
X tr!ng *YcE ngi thi WHng -Png cM n!% ljn n2 ":9 r't ! th&ch dHng
dHng "X tr!ng *Yc. N!% cKng nh n2 ":9 "g# 30ng t!i. Ng#i r!> c?c tr!ng *Yc
h$t ch9vi> nhjn 3 30ng t!y r't Ih/ Zi4n.
4
W\nh d?ng c@! 30ng t!y r't "! d$ngE h\nh 3nh ,hNn> h\nh tr0n> h\nh tr0n c1
%'9. W$t ch9vi c1 h\nh trG> h\nh tr?i i#!n> h\nh tr0n. -0ng nhjn h\nh tr0n h#Qc
h\nh Z.n th^ng. -0ng t!y c1 ti4t di.n ch2 nhmt> h\nh Rng> h#Qc c1 c?nh.
Ch't li.9 c@! c?c "X tr!ng *Yc l nh2ng ,i% l#$i c!# c'I nh 3ng Z$c. Thng
l ZDng "?> "Xng th!9> r't &t ,hi ZDng ng_c nhng "7c t$# thnh 3i ,hi49 th;%
%l c!#.
+.2 3n u)ng
ThYc Nn ch&nh l g$# n4I tw> "] c1 dGng cG Z4I nJc nh nXi> cho. A?ch 5Bnh
N!% Ch&ch L9?i ghi l$i l dn 5$c "] Zi4t l% %V%E b5'y c+% thJ> c?> Z! Z!
l% %V%b. W_ cKng Zi4t l% r79> l% Z?nh.
ThYc Nn thng l c?> g> 3)t> chi%> hg#> ch1> tr9> hP9> n!i> c?#> ,h6> Z! Z!>
rH!> c9! Rc... 3i c?c hPng li.9E g^ng %9Ri> tr+9 c!9> "'t h9n.
0. Vn h*a 45 h6"
0.+ H7n nh8n
C1 %Ft *R tGc l. nh l'y g1i "'t> g1i %9Ri t7ng trng ch# t\nh nghB! 37 chXng.
-\ th4 c1 c9E bTGc h<n nhn l'y g1i "'t (h#Qc l'y g1i %9Ri) l% "+9b. eFt *R
nghi thYc ,h?c tr#ng hFi ly ghi nhmn "7c l np% ZHn> np% "'t 3 h#! 89M 3#
ngi chng r[. Nghi thYc ch@ y49 nh't l h!i 37 chXng %i Nn ch9ng Z?t cP%
n4I. A!9 ,hi Nn Z?t cP% n4I> h_ "7c cFng "Xng c<ng nhmn l 37 chXng.
0.0 Tang 9a
Ohi tr#ng nh c1 ngi ch4t> ngi t! gi] 3# cRi> "1 l t&n hi.9 th<ng tin ch#
hng i1%> l?ng gi:ng Zi4t "[ "4n giJI "s.
Ngi ch4t c1 89y:n "g% thg# %Ft *R ti *Mn "[ *( dGng tr#ng c9Fc *Rng ,h?c.
C?c "X tHy t?ng l nh2ng "X dHng hng ngy 3 "X tr!ng *Yc.
Thi 'y ngi ch4t "7c hf! t?ng h!y "7c ch<n c't. C?c nh ,hM# c/ h_c "]
"# "7c c?c 89!n ti "Fc %Fc. 1 l %Ft thn cy ,h#pt rvng c1 h\nh d?ng
giRng nh chi4c th9y:n "Fc %Fc.
0.2 Ph:ng !c #hc
Ohi trw *P *inh r! "i> dn 5$c c1 tGc l. l1t / ch# trw ZDng l? ch9Ri tPi. Ohi trw
ln lCn "7c l% ly thnh "inh> 5y thnh "inh %!ng t&nh th( th?ch nNng lc c@!
5
c?c th!nh niCn> thng "7c t/ chYc nh2ng Z9/i thi ti tr#ng c?c ngy hFi. A!9
ly thnh "inh> th!nh niCn tra thnh thnh 3iCn l!# "Fng %i c@! i] hFi.
2. Vn h*a !"nh !h;n
u.d -zE Ngh. th9mt 3z "] r't Ih/ Zi4n 3i c?c h#! 3Nn "! d$ng trCn c?c "X gR%>
trCn c?c trRng "Xng. Oh<ng nh2ng th4 c dn -Nn 5!ng "] Zi4t dHng %9 "[ 3z.
TGc iN% %\nh l %Ft %inh chYng 3: ngh. th9mt 3z %9 c@! ngi -Nn 5!ng.
: ti ch&nh c@! ngh. th9mt ny l c#n ngi "!ng h#$t "Fng> "!ng *Rng hXn
nhiCn. 1 l 89!ng cMnh nhMy %J!> th/i ,hqn> gi] cRi... h#Qc l 89!n h. gi2!
c#n ngi 3 thiCn nhiCn. eQt trRng "Xng nh %Ft 3K trG % tr9ng t% l %Qt
tri. W#$t "Fng c@! c#n ngi 89y tr0n ch9ng 89!nh %Qt tri "!ng tf! *?ng.
u.2. Ngh. th9mtE ngh. th9mt t$# t7ng Ih?t tri[n r't c!#. Ch't li.9 l "'t n9ng>
"Xng th!9> "?... nh2ng ZYc t7ng %!ng d?ng 3w r't hXn nhiCn> *inh "Fng> 3& dG
nh ZYc t7ng ngi ngXi th/i ,hqn> t7ng ngi cong nh!9 nhMy %J! th/i
,hqn ch# th'y * th#Mi %?i> th!nh nhn tr#ng c9Fc *Rng "Pn giMn. UCn c$nh ":
ti l c#n ngi c0n c1 c?c "Fng 3mt g+n tr#ng *inh h#$t c@! c#n ngiE g> ch1>
chi%...
u.u c% nh$c
L9! c?c hi.n 3mt ,hM# c/ t\% "7c 89! h\nh Mnh trCn c?c trRng "Xng> t! th'y c
dn -Nn 5!ng r't ! c! h?t> nhMy %J!. W_ h?t "Ri "?I> "?nh trRng> "?nh cXng
h#Qc h0! t'9 cHng nh!9 3i "@ c?c dGng cG % nh$c % h_ "] *?ng t$# "7c
nh *!9E
TrRng "Xng c1 % th!nh dKng %]nh-trRng d!-CXng chiCng (%vi gin chiCng c1
t^ { "4n 8 chi4c)-Ch9<ng nh$c-hh?ch-Ohqn...
u.n WFi ly
WFi ly l %Ft Ih+n tr#ng c9Fc *Rng c@! dn 5$c. Tr#ng c?c Z9/i ly hFi c1 nh2ng
*inh h#$t nh *!9E
TGc l. "?nh trRng "XngE h#Qc d# %Ft ngi "?nh h#Qc h0! t'9 t^ng cQI trRng
"c c?i> ngi "?nh trRng Zmn ly IhGc h\nh chi% a t th4 ngXi h!y "Yng.
eJ! nhMy c! h?tE Ngi tr\nh diyn cKng Zmn ly IhGc h\nh chi%> c1 %J! h1!
tr!ng> %J! 3K tr!ng> %J! h?t gi!# d9yCn n!% n2. eJ! h1! tr!ng thng "Fi %K
c1 gVn l<ng chi%> c1 t^ Z! "4n ZMy ngi> c1 ngi c+% 3K ,h&> c+% ,hqn.
6
WFi gi] cRiE t^ng " %Ki
c#ng> "9 gi1 h0!> %#ng "7c %H!> %#ng *inh *Mn "7c nhi:9.
u.5 T&n ngsngE dn 5$c th c?c lc l7ng thiCn nhiCn (th+n nJi> th+n *<ng>
th+n "'t)| th c?c 3mt thiCng (th+n rXng> chi%> h/)| th !nh hHng (hhH /ng).
u.{. Tr9y.n ,[E thi "$i WHng -Png - kn =Png -Png "[ l$i tr#ng n:n 3Nn
h1! dn tFc %Ft ,h# tng tr9y.n ,[ Ih#ng IhJ> giJI t! h\nh d9ng "7c Ih+n
n# c?ch *Rng c@! ngi thi 'y. Tr9y.n Tr+9 C!9 n1i 3: ng9Xn gRc c@! th1i
89gn Nn tr+9. Tr9y.n U?nh Chng U?nh =y giMi th&ch 89!n ni.% tri tr0n "'t
39<ng cHng tGc n'9 Z?nh chng c@! ngi -i.t 3# c?c d)I T4t. Tr9y.n kn
TiC% ch# Zi4t thi 'y c#n ngi "] Zi4t trXng tr_t. Tr9y.n APn Tinh-Th@y Tinh
l c?ch giMi th&ch %Fc %$c nhng r't tr2 t\nh 3: n$n lGt lFi hng nN% a %i:n
89!nh nJi U! -\. eRi t\nh thP %Fng gi2! TiCn =9ng 3 Ch( Xng T( "7c cG
th[ h1! ZDng h\nh Mnh "+% =$ Tr$ch 3 Z]i T NhiCn. Tinh th+n yC9 nc "7c
*% t9yCn dPng 89! h\nh Mnh c@! hhH /ng ThiCn -Png. C?c tr9y:n th9y4t
th+n th#$i 'y "] "7c ,[ t^ th4 h. ny "4n th4 h. ,h?c> tr9y:n %]i "4n n!y> 89!
Zi4t Z!# thi gi!n % 3jn gi2 "7c t&nh tang t7ng dXi d# c@! ngi -Nn
5!ng } c9 5$c i!.
V. D" !<ch !"=u >"?u
Thi gi!n "] tn Ih? h+9 h4t di t&ch c@! thi WHng -Png> t! ch6 c1 %Ft *R d'9
t&ch "7c iy dng 3# c?c th4 ,T *!9 3i %Gc "&ch tang nh thi dng nc.
1 l trng h7I :n WHng. C0n tr#ng trng h7I thnh C/ 5#!> "] IhMi nh
"4n ,hM# c/ h_c "[ 3$ch l$i %Ft *R "ng npt c@! d'9 34t i!.
'@n H&ng
Ng_n nJi WHng t_! l$c a th<n C/ T&ch> i] Wy CPng> h9y.n hh#ng Ch9> t6nh
-Bnh hhJ. NPi "y 3# ngy d9.9.d95n> Ch@ t)ch WX Ch& einh "] "4n thN% 3
Ih?t Zi[9 cHng c?c chi4n *B.
bC?c 39! WHng "] c1 c<ng dng nc> U?c ch?9 t! IhMi cHng nh!9 gi2 l'y
ncb
7
NJi WHng c!# d75% 3 c1 ,h#Mng d50 l#i thc 3mt. ~Mi t^ chn nJi lCn "4n
"6nh l cG% di t&ch l)ch *(> 3Nn h1! :n WHng> gX% c1 Z! cG% ,i4n thYc> t&nh
t^ di lCn l ":n W$> ":n Tr9ng 3 ":n Th7ng> nD% c?ch nh!9 thg# c!# "F.
-0% c/ng 3# ":n nD% a chn nJi Ih&! Ty. W!i ZCn cFt c1 h!i c9 "Ri 3i r
nghB! nh *!9E
bea lRi "VI n:n> ZRn %Qt n#n *<ng 89i %Ft %Ri. 5Cn c!# nh\n rFng> ngh\n
trHng "Xi nJi t! "n c#nb (d)ch t^ ch2 W?n).
T^ c/ng lg# lCn 225 Zmc th:% t! "4n "7c ":n W$. :n ny "7c iy 3#
,h#Mng th4 ,T S- thg# ,i[9 ch2 nh)> l nPi % thg# tr9y:n th9y4t> c9 CP "]
"Qt c?i Z_c trN% trYng c+9 ,h;n ch# na thnh trN% ngi c#n tr!i. Ng#i ":n W$
c0n c1 g?c ch9<ng 3 chH! ThiCng L9!ng> "7c iy 3# thi 5C (th4 ,T thY
S-). Trc c(! chH! c1 cy thiCn t94.
:n Tr9ng nD% c!# c?ch ":n W$ d{8 Zmc th:%. y l ng 3# ,h#Mng th4 ,T S-. A!9 "1 ":n Z)
h h$i "4n th4 ,T S- th\ "7c trHng t9 l$i 3 tXn t$i ch# "4n n!y. :n "7c
iy thg# ,i[9 ch2 nh't. TPng tr9y:n nPi "y ngy i! c?c 39! WHng Zn 3i.c
nc 3i c?c 5$c h+9> 5$c tng 3 cKng l nPi 5!ng 5iC9 dng Z?nh chng>
Z?nh d+y lCn 39! WHng thY *?9.
:n Th7ng "7c iy dng t^ th4 ,T S-> "4n "+9 th4 ,T SS> ":n "7c trHng
t9 l$i. :n a g+n "6nh nJi> c?ch ":n Tr9ng d02 Zmc th:%> l nPi ngy i! c?c
39! WHng cHng c?c Z< l]# l% ly t4 tri> ,h'n th+n lJ!> 3 l nPi 39! WHng thY
A?9 lmI ":n th Th?nh xi1ng *!9 ,hi thVng giQc cn. eF T/ (lNng WHng-Png)
nD% g+n ":n Th7ng. Trc "y> %F T/ ch6 l %Ft %< "'t. -# nN% d87n %F
"7c iy dng l$i nh ,i[9 d?ng ngy n!y. TPng tr9y:n "'y l %F c@! 39!
WHng thY A?9.
A!9 nJi> 3: Ih&! <ng N!% c0n c1 ":n xi4ng 3i gi4ng Ng_c> "7c iy dng
3# ,h#Mng th4 ,T thY S-> l nPi c?c c#n g?i 39! WHng i! thng *#i Z1ng
chMi t1c.
Wi.n n!y t$i ,h9 di t&ch ny c0n "7c iy dng thC% nhi:9 c<ng tr\nh IhG>
tr#ng "1 "?ng ,[ l ZM# tng WHng -Png> giJI ch# t! h\nh d9ng "7c %Ft
Ih+n n# c9Fc *Rng> *inh h#$t c@! c dn 5$c -i.t.
evi nN%> 3# %H! i9n> dn chJng t^ %_i %i:n ,p# 3: "y l% giv T/ thg#
c9 c! d!# c/ nhVc nhaE
8
"D ai i ngc v xui
!h" ng# gi$ T% &'ng &(i thng )a"
5y WFi ":n WHng "7c ,p# di tr#ng ZRn ngy> t^ %Xng 8 "4n dd th?ng Z! %
l)ch> 3 ngy ch&nh hFi> nh c9 c! nhVc nha> l ngy %Xng %i. <ng "M#
dn chJng t^ ngy %Xng 8 "] ,p# "4n thN% 3 dng hPng t$i cM Z! ":n. -#
ngy ch&nh hFi> Z9/i 89Rc ly "7c c( hnh "[ nhVc nha %_i ngi "4n cFi
ng9Xn c@! %\nh. 5y 3mt "[ cJng ,h<ng th[ thi49 l Z?nh chng> Z?nh dy> "[
nh "4n c<ng Pn 39! WHng "] d$y dn trXng lJ! cHng * t&ch 5!ng 5iC9. Ng#i
r! c0n c1 cv t!% *inh gX% l7n> Z0> dC ng9yCn c#n> c$# l<ng. 57n "[ *Rng> %s
chi Ih@ ,&n t#n thn> c0n Z0 3 dC th\ "7c th9i 3ng> cFng 3i i
t&%> "f> thmt "@ %9 *Vc.
A!9 Z9/i 89Rc ly l c?c ti4t %Gc tr9y:n thRng nh "?% ly rc> %J! h?t i#!n>
c! trH> np% c0n> "9 tiCn> ch% th!9> "% "9Rng> ZVn nf> "'9 3mt. ?% rc c1
3#i n!n> ng! gv> ,i.9> l_ng> c i&. Ngi rc "i t^ng Zc %Ft tr#ng nh)I
chiCng trRng. 4n ":n W$> nh2ng ngi 3?c c ch$y 89!nh ":n> c0n c?c chi4c
,i.9 l$i rmI r\nh l% "Fng t?c ,i.9 Z!y.
eJ! h?t i#!n (i#!n l i9n) l dn c! -Bnh hhJ> c1 %Ft ,pI "?nh trRng 3 ZRn
c< "# h?t thP 3 dng hPng.
Tr0 bnp% c0nb c0n "7c g_i l tr0 bt9ng c0n t\% Z$n t\nhb> l %Ft tr0 chPi h#
hYng tr#ng c?c d)I ly hFi dn gi!n. bC0nb l %Ft tr?i ZDng 3Mi> c1 h\nh 39<ng
t?% %Ji> ZCn tr#ng lqn chQt c?c h$t Z<ng. C?c g1c c@! tr?i bc0nb "7c "&nh
thC% c?i giMi 3Mi %9 *Qc *s. eFt *7i dy chVc> di> "7c gVn 3# %Ft g1c
bc0nb. =y ny cKng "7c ,4t 3Mi ngK *Vc> dHng "[ c+% 3 89!y tr?i c0n lCn
c!# t&t. Ohi chPi> h!i ZCn n!% n2 "Yng c?ch nh!9> t9ng bc0nb 89! %Ft 30ng tr0n
ZDng trg trg# trCn %Ft cy trg trXng a gi2!. ki t9ng "7c %Ft "ng bc0nb 9Rn
l7n rXi ch9i 89! 30ng th\ *z "7c nhi:9 "i:9 %!y %Vn. Chng tr!i thPng %Ft
c< g?i n# th\ t9ng thng bc0nb 3# c< 'y. N49 c< g?i ZVt l'y 3 t9ng tra l$i ch#
chng tr!i> 'y l c< g?i "Xng r. T9ng 89!> np% l$i> t$# nCn nh2ng "ng c0n lM
lt l d'9 hi.9 c@! h$nh IhJc *z ti.
Tr0 "9 tiCn thng "7c diyn r! a *n ":n W$. T^ng " ?# 3?y *Qc *s>
tr!ng "i[% iinh tPi> "$I chn ch# Zn "9 89!y. ?# 3?y Z!y Ih't Ihi tr#ng
ti4ng h?tE
!# *n+ n# *n+ n# *n
,n non -% T.ch+ *n n /ng V0ng
n n# c1 th( T% !a& 2h0ng
9
U! l+n bNy lCnb tPng Yng 3i Z! "F c!# ,h?c nh!9 c@! Z! ng
Tr9ng> Th7ng
WFi ":n WHng cng rFng rng tr#ng ti4ng bch% th!9b ("?nh trRng "Xng) dKng
%]nh c@! c?c chng tr!i> ti4ng b"% "9Rngb (gi] g$#) nh)I nhng c@! c?c c<
g?i> "! ngi thang l]% tra 3: %Ft ,h<ng gi!n i] hFi i! i!> Z\nh d) nhng
*Rng "Fng c@! ngi -i.t.
Thnh .A L:a
Ohi lCn l% 39!> kn =Png -Png h7I nh't h!i nh1% dn tFc Ty c9 3 5$c
-i.t> lmI r! nc c9 5$c. A!9 "1> nh 39! ch# di "< t^ hh#ng Ch9 3: hh#ng
OhC 3 h$ l.nh iy thnh C/ 5#! "[ ZM# 3. ,inh "<. Thnh C/ 5#! i! t_! l$c
t$i ")! "i[% i] 5#! ngy n!y> th9Fc h9y.n <ng knh> ng#$i thnh W NFi.
Bi cnh a l, x hi
-# thi c9 5$c> C/ 5#! nD% 3# 3) tr& tr9ng t%
c@! "'t nc 3 l nPi gi!# l9 89!n tr_ng c@!
"ng th@y. 1 l %Ft ,h9 "'t "Xi c!# r?# nD% a tM
ng$n *<ng WXng. C#n *<ng ny 89! nhi:9 th4 ,T Z)
IhH *! ZXi "VI 3 n!y "] tra thnh %Ft c#n l$ch nhf>
nhng i! ,i! *<ng W#ng l %Ft c#n *<ng nh?nh
ln 89!n tr_ng c@! *<ng WXng> nRi li:n *<ng WXng
3i *<ng C+9> c#n *<ng ln nh't tr#ng h. thRng *<ng
Th?i U\nh. Nh 3my> 3: IhPng di.n gi!# th<ng
"ng th@y> C/ 5#! c1 %Ft 3) tr& 3< cHng th9mn l7i
hPn Z't ,t a "9 t$i "Xng ZDng UVc ZF 3# thi 'y.
1 l 3) tr& nRi li:n %$ng li "ng th@y c@! *<ng WXng cHng 3i %$ng li
"ng th@y c@! *<ng Th?i U\nh. W!i %$ng li "ng th@y ny chi IhRi t#n
ZF h. thRng "ng th@y t$i UVc ZF. L9! c#n *<ng W#ng> th9y:n Zq c1 th[ tf!
"i ,hVI nPi> n49 ng7c lCn *<ng WXng l c1 th[ th% nhmI 3# 3Hng UVc h!y
Ty UVc c@! UVc UF> n49 i9 th9y:n c1 th[ r! "4n Zi[n cM> c0n n49
%9Rn "4n 3Hng Ih&! <ng UVc ZF th\ dHng *<ng C+9 "[ th% nhmI 3# h.
thRng *<ng Th?i U\nh "4n tmn *<ng ThPng 3 *<ng 5Gc N!%.
hh#ng OhC hXi 'y l %Ft 3Hng "Xng ZDng trH IhJ c1 i1% lng> dn chJng "<ng
"Jc> *Rng ZDng ngh: l% r9Fng> "?nh c? 3 *Nn ZVn. -i.c di "< t^ hh#ng Ch9
3: "y c1 r nghB! l)ch *( 89!n tr_ng> "?nh d'9 %Ft gi!i "#$n Ih?t tri[n c@! dn
-i.t> "?nh d'9 gi!i "#$n ngi -i.t thiCn c t^ 3Hng Tr9ng d9> r^ng nJi 3: ")nh
c t$i 3Hng "Xng ZDng. -i.c ")nh c t$i "Xng ZDng chYng tf %Ft Zc ti4n ln
tr#ng c?c l]nh 3c i] hFi> ,inh t4 tr#ng gi!# ti4I> tr!# "/i c#n ngi dy dng "i
10
l$i ZDng "ng ZF h!y ZDng "ng th@y| tr#ng n<ng nghi.I c?c c?nh "Xng ZDng
Ihng "] "7c ,h!i th?c c1 89y %<| tr#ng c<ng nghi.I * *Mn i9't c?c c<ng cG
nh c9Rc> cy> h?i ZDng *Vt "] tNng ti4n.
K thu!t x"# th$nh
Thg# *( cK> thnh "7c iy 89!nh c# ch&n lI> ch9 3i ch&n dQ%> *9 ngh\n
tr7ng> i#?y tr0n nh h\nh Rc> ch# nCn "7c g_i l 5#! Thnh (bl#!b c1 nghB!
l c#n Rc). Thnh c0n c1 tCn n<% l Ch$ Ch@ 3 nhi:9 tCn ,h?c nh OhM 5K
(blKb c1 nghB! l 89!nh c# nhi:9 lI)> C<n 5<n thnh (r n1i thnh c!# nh nJi
C<n 5<n ZCn Tr9ng L9Rc) h#Qc -i.t -Png thnh (thnh c@! 39! iY -i.t)> dn
")! IhPng g_i ZDng tCn n<% l thnh Ch@.
[ c1 "'t iy thnh> kn =Png -Png IhMi ch# di dn t$i chv "i nPi ,h?c.
Thg# tr9y:n th9y4t th\ lng L9my hi.n n!y ng9yCn 3Rn a t$i C/ 5#! "] IhMi di
i9Rng 3Hng "'t trKng c9Ri d0ng *<ng W#ng "[ kn =Png -Png iy thnh.
Thnh C/ 5#! "7c c?c nh ,hM# c/ h_c "?nh gi? l bt0! thnh c/ nh't> 89y %<
ln 3# Zmc nh't> c'9 trJc cKng th9Fc l#$i "Fc "?# nh't tr#ng l)ch *( iy dng
thnh lKy c@! nc t!b
-# thi c9 5$c> c#n ngi ch6 %i l% 89gn 3i %Ft &t ,l th9mt *P ,h!i> c<ng
cG l!# "Fng c0n r't th< thi[n> &t hi.9 89M> t't cM c<ng 3i.c ":9 d# Zn t!y ngi
% r!. e9Rn iy "7c c<ng tr\nh 3i b89y %< ln 3# Zmc nh'tb ny> IhMi c1
%Ft *R l7ng ,h/ng lX "'t "# "VI> "? ,q 3 gR% rMi> nh 3my> nh nc c9
5$c hn "] IhMi "i:9 "Fng %Ft *R nhn c<ng r't ln "[ l!# "Fng tr#ng %Ft thi
gi!n r't di %i c1 th[ h#n thnh "7c. C?c nh ,hM# c/ h_c ch# rDng "] IhMi
c1 "4n hng 3$n ngi l% 3i.c hng nN% ch# c<ng tr\nh ny.
Ohi iy thnh> ngi i! "] Zi4t l7i dGng tRi "! 3 ,hp# lp# c?c ")! h\nh t
nhiCn. W_ tmn dGng chi:9 c!# c@! c?c "Xi> g0> "VI thC% "'t ch# c!# hPn "[ iy
nCn h!i ZYc tng thnh Ih&! ng#i> 3\ th4 h!i ZYc tng thnh ny c1 "ng
npt 9Rn l7n thg# ")! h\nh chY ,h<ng ZNng thg# "ng thng nh ZYc tng
thnh tr9ng t%. Ngi i! l$i iy thnh ZCn c$nh c#n *<ng W#ng "[ dHng
*<ng ny 3^! l% h# ZM# 3. thnh 3^! l ng9Xn c9ng c'I nc ch# t#n ZF h.
thRng h# 3^! l "ng th@y 89!n tr_ng. Chi4c +% CM rFng ln nD% a Ih&!
<ng cKng "7c tmn dGng Zi4n thnh Z4n cMng l% nPi tG h_I ch# "4n cM hng
trN% th9y:n Zq.
Ch't li.9 ch@ y49 dHng "[ iy thnh l "'t> *!9 "1 l "? 3 gR% 3s. ? "7c
dHng "[ ,q ch# chn thnh "7c 32ng chVc. C?c "#$n thnh 3gn *<ng> 3gn "+%
"7c ,q nhi:9 "? hPn c?c "#$n ,h?c. ? ,q l l#$i "? tMng ln 3 "? c9Fi "7c
11
cha ti t^ c?c %i:n nJi. Sgn gi2! "?% "'t "? l nh2ng lI gR% "7c rMi dy
%fng ,h?c nh!9> nhi:9 nh't l a chn thnh 3 r\! thnh "[ chRng *Gt la. C?c
c9Fc ,h!i 89mt ,hM# c/ h_c "] t\% th'y %Ft *R l7ng gR% ,h/ng lX gX% ng1i
Rng> ng1i ZMn> "+9 ng1i> "inh ng1i. Ng1i c1 nhi:9 l#$i 3i "F n9ng ,h?c nh!9.
C1 c?i "7c n9ng a nhi.t "F th'I> c1 c?i "7c n9ng r't c!# g+n nh *nh. Ng1i
"7c tr!ng tr& nhi:9 l#$i h#! 3Nn a %Ft %Qt h!y h!i %Qt.
Tng thnh Ih&! ng#i "7c iy dng "Yng "[ gy ,h1 ,hNn ch# "Ri IhPng>
c0n %Qt tr#ng th\ "7c iy th#!i th#Mi "[ dy dng lCn i9Rng.
Ba %&n' th$nh () *+a
Wi.n n!y thnh C/ 5#! c1 Z! 30ng thnh> %vi
30ng thnh "7c g_i ZDng tCn tPng "Png 3i
3) tr& c@! thnhE thnh a tr9ng t% "7c g_i l
thnh NFi (h#Qc thnh Tr#ng)> Z!# ng#i thnh
NFi l thnh Tr9ng (h#Qc thnh xi2!). -0ng
ng#i cKng "7c g_i l thnh Ng#$i (thnh
Ng#i).
Thnh NFi c1 h\nh ch2 nhmt 39<ng 3Yc 3 cn
"Ri> nD% thg# ch&nh hng <ng-Ty> N!%-UVc> ch9 3i d{50%. Thnh c!#
tr9ng Z\nh ,h#Mng 5%> %Qt thnh rFng t^ {% "4n d2%> chn thnh rFng t^ 20%
"4n u0%.
TrCn %Qt thnh c1 "VI c?c G "'t nh< r! ng#i r\! thnh. C?c G "'t ny "7c g_i
l hf! hXi. C1 t't cM d2 hf! hXi "Ri iYng 3i nh!9. evi c$nh ngVn c@! thnh c1
h!i hf! hXi giRng nh!9> %vi c$nh di c1 ZRn hf! hXi di ngVn ,h?c nh!9. C?c
hf! hXi di "7c ZR tr& nD% a g+n g1c> a gi2! l h!i hf! hXi ngVn hPn.
Thnh NFi ch6 c1 %Ft c(! tr/ ng!y ch&nh gi2! tng thnh Ih&! N!%> Vt hn l
"[ ,i[% *#?t ch# chQt chz 3i.c i9't thnh nhmI thnh.
Thnh NFi dHng "[ ZM# 3. ,h9 c9ng c'% c@! kn =Png -Png. Oh9 ny ngy
n!y l "'t S1% ChH!> th<n C/ 5#!. NPi "y c1 ":n th kn =Png -Png 3
"\nh C/ 5#!.
Thnh Tr9ng Z!# Z_c Thnh NFi> ,h<ng c1 h\nh d?ng ro r.t 3\ ngi i! "] tmn
dGng ")! h\nh thiCn nhiCn ZDng c?ch "VI nRi c?c g0 "'t c!# h#Qc "VI %gn thg#
Z c@! c?c "+% hX. Ch9 3i ,h#Mng {.500%. Chi:9 c!# c@! thnh tr9ng Z\nh t^
{% "4n d2%. #$n c!# nh't l x0 ng -#i a 3# g1c <ng-UVc. eQt thnh
rFng ,h<ng ":9> tr9ng Z\nh l d0%. Chn thnh rFng g'I h!i %Qt thnh.
12
Thnh Tr9ng c1 nN% c(!E c(! UVc> c(! Ty> c(! Ty-N!%> c(! <ng> c(!
<ng 3 c(! N!%.
C(! <ng c0n g_i l c(! CRng A#ng> "1 l %Ft c#n "ng th@y nRi +% CM
3i nN% c#n r$ch Ih&! tr#ng thnh Tr9ng "[ c9ng c'I nc ch# 30ng h# c@!
thnh NFi.
Qc Zi.t c(! N!% l c(! ch9ng c@! cM h!i thnh Tr9ng 3 thnh Ng#$i. W!i ZYc
thnh ny> ,hi ch$y 3: Ih&! N!% th\ "7c "VI g+n nh!9 3 "i[% gQI nh!9 c@!
h!i thnh "7c ZR tr& thnh c(! ch9ng. y l %Ft "i:9 hi4% c1 tr#ng l)ch *(
iy thnh c@! -i.t N!%. C(! N!% c0n "7c g_i l Tr'n N!% e<n> l c(!
ch&nh 3 l %Qt ti:n c@! thnh C/ 5#! nCn c1 h!i %i49 th th+n tr'n c(! a ng!y
trCn %Qt thnh h!i ZCn c(!.
Oh9 "'t nD% gi2! thnh Tr9ng 3 thnh Ng#$i "7c dHng l% chv a ch# 89!n
l$i. Nh 3my nh 39! "7c ZM# 3. r't ,l cng.
Thnh Ng#$i cKng ,h<ng c1 h\nh d?ng ro r.t nh thnh Tr9ng. y l 30ng
thnh di nh't> 3# ,h#Mng 8.000%. C!# t^ u% "4n n%. #$n c!# nh't "4n 8%>
g_i l x0 CFt C. Chn thnh rFng t^ d2% "4n 20%
Ng#i c(! N!% l c(! ch9ng 3i thnh Tr9ng> thnh Ng#i c0n c1 c(! UVc (c0n
g_i l c(! Oh9)> c(! Ty N!% 3 c(! <ng. C?c c(! ny "7c ZR tr& chp# 3i
c?c c(! thnh Tr9ng "[ gy thC% Ih+n trVc tra ch# 3i.c nhmI thnh.
C(! <ng l c#n "ng nc nRi *<ng W#nh 3i c(! CRng A#ng "[ chMy 3#
thnh NFi.
Oh9 "'t gii h$n gi2! thnh Tr9ng 3 thnh Ng#$i l nPi d#!nh tr$i c@! 89n
"Fi.
,- thn' h$+ n./c
evi 30ng thnh ":9 c1 h# nc Z!# 89!nh ZCn ng#i> h# rFng tr9ng Z\nh t^
d0% "4n u0%> c1 chv c0n rFng hPn. C?c 30ng h# ":9 th<ng 3i nh!9 3 th<ng
3i *<ng W#ng.
A<ng W#ng "7c dHng l% h# thiCn nhiCn ch# thnh Ng#$i a 3: Ih&! Ty
N!% 3 N!%. hh+n h# c0n l$i "7c "# *?t chn tng thnh t^ g0 CFt C "4n
+% CM. C#n h# ny nRi 3i h# c@! thnh Tr9ng a +% CM 3 S1% e&t>
chMy 89! c(! CRng A#ng nRi 3i nN% c#n l$ch c1 h\nh d?ng nh Zn t!y i0g> 3
3i %Ft nh?nh c@! c#n l$ch ny> nc chMy th<ng 3# 30ng h# c@! thnh NFi.
13
Th9y:n Zq "i l$i dy dng trCn Z! 30ng h# "[ "4n trJ "m9 a +% CM h#Qc r!
*<ng W#ng 3 t^ "1 c1 th[ tf! "i ,hVI nPi. Thg# tr9y:n th9y4t> kn =Png
-Png thng dHng th9y:n "i ,hVI c?c h# rXi r! *<ng W#ng.
0, l1#
Tr#ng c'9 trJc ch9ng c@! thnh C/ 5#! c0n c1 %Ft y49 tR ,h?c l% Ih#ng IhJ
thC% t/ng th[ ,i4n trJc ny. 1 l nh2ng g0 "'t di h_Qc tr0n "7c "VI rMi r?c
gi2! c?c 30ng thnh h#Qc nD% ng#i thnh Ng#$i. T! ,h<ng Zi4t "7c c1 Z!#
nhiC9 G> lKy nh th4> nhng %Ft *R "7c dn chJng g_i l Rng =n> Rng
Ch9<ng> Rng UVn... C?c G> lKy ny "7c dHng l% c<ng *> c1 nhi.% 3G c@!
nh2ng Ih?# "i ti:n 3.> IhRi h7I 3i thnh> h# tr#ng 3i.c ZM# 3. 3 chi4n "'9.
y cKng l %Ft "i[% "Qc Zi.t c@! thnh C/ 5#!.
-: %Qt 89n *> thnh C/ 5#! th[ hi.n * *?ng t$# "Fc "?# c@! ngi -i.t c/
tr#ng c<ng c9Fc gi2 nc 3 chRng ng#$i i%. -i c?c ZYc thnh ,iCn cR> 3i
h# *9 rFng cHng c?c G> lKy> C/ 5#! l %Ft cNn cY Ih0ng th@ 32ng chVc "[ ZM#
3. 39!> tri:9 "\nh 3 ,inh "<. Xng thi l %Ft cNn cY9 ,4t h7I hi h0! th@y
Zinh cHng ZF Zinh. Nh Z! 30ng h# th<ng nh!9 dy dng> th@y Zinh c1 th[ IhRi
h7I cHng ZF Zinh "[ 3mn "Fng trCn ZF cKng nh trCn nc ,hi t?c chi4n.
-: %Qt i] hFi> 3i * Ihn ZR t^ng ,h9 c trJ ch# 39!> 89!n> Zinh l&nh> thnh
C/ 5#! l %Ft chYng cY 3: * Ihn h1! c@! i] hFi thi 'y. Oh<ng nh Z9/i "+9
c@! thi "$i WHng -Png ,hi nh 39! 3 dn c0n cHng nh!9 "i cy> cHng nh!9
39i chPi| thi ,t ny 39! 89!n ,h<ng nh2ng "] t?ch ,hfi dn chJng % c0n
IhMi "7c ZM# 3. chQt chz> *Rng g+n nh c< lmI hn 3i c9Fc *Rng Z\nh thng.
S] hFi "] c1 gi!i c'I ro rng 3 Vt hn cKng "] IhMi c1 * Ihn Zi.t gi9 nghq#>
*!ng hqn.
-: %Qt 3Nn h1!> l %Ft t0! thnh c/ nh't c0n "[ l$i
d'9 t&ch> C/ 5#! tra thnh %Ft di *Mn 3Nn h1! 3<
cHng 89y Z?9> %Ft ZDng chYng 3: 1c *?ng t$#> 3:
tr\nh "F ,l th9mt cKng nh 3Nn h1! c@! ngi -i.t
C/. ? ,q chn thnh> gR% rMi r\! thnh> h# nc
89!nh c#> G lKy IhYc t$I> hf! hXi chVc chVn 3 nh't
l ")! h\nh hi[% tra ng#Dn ng#q#> t't cM nh2ng "i:9 ny l% ch# thnh Rc iYng
"?ng l Zi[9 t7ng linh "Fng ch# tinh h#! tr9y:n thRng c@! dn tFc -i.t N!%.
Wng nN%> 3# ngy { th?ng giCng % l)ch> c dn thnh Rc t/ chYc %Ft ly
tr!ng tr_ng "[ tang nh "4n nh2ng ngi "] c1 c<ng iy thnh> 3 nh't l "[
ghi Pn kn =Png -Png. Tr#ng dn gi!n thng l9 tr9y:n c9 c!E
14
3i v 4ua hu#n ng 3nh
5h6 x7& 2hong c8nh ,oa thnh Th9c V0ng
-% ,oa thnh :c ;hc th(ng+
T<8i )ao n=& thng >?u thnh c@n A#B
Thi UVc Th9Fc B0CD !..N - ECFG
I. .c ch H7 h6 1hng BIc - cc cu6c #hJ" nghKa
+. Nh T"Lu B0CD-+++ !..NG
A!9 ,hi chi4% "7c c9 5$c> Tri.9 (207-du7 tr.CN) "g% "'t c9 5$c *?I
nhmI 3# 89mn N!% WMi c@! %\nh> lmI nCn %Ft 89Rc gi! t tr) 3i 89Rc hi.9 l
N!% -i.t. Tri.9 t ing l Tri.9 -K -Png 3 ,h<ng ch)9 th+n IhGc Tr9ng
W#!. Nc Tr9ng W#!> *!9 %Ft thi gi!n nFi l#$n> "] "7c /n ")nh tra l$i di
Tri:9 Ty W?n. -9! W?n %9Rn N!% -i.t tra thnh ch h+9> *!i ngi *!ng
Ih#ng 3Png ch# Tri.9 . Trc *Yc %$nh c@! thiCn tri:9> Tri.9 "nh ch'I
nhmn 3) tr& ti[9 89Rc. Nhng *!9 ,hi W?n C!# T/ ch4t> l7i dGng t\nh h\nh tr!nh
ch'I 89y:n hnh tr#ng nFi ZF W?n Tri:9> Tri.9 l'y c 3i.c W?n tri:9 c'%
,h<ng ch# ngi W?n gi!# thPng 3i N!% -i.t> ch# 89n "Fi *!ng 89'y nhiy9
89mn Trng A! (*!9 ny l WX N!%) 3 "Xng thi t ing l W#ng 4 (d8u
tr.CN). W?n tri:9 ch# 89n *!ng "?nh N!% -i.t nhng th't Z$i> IhMi rJt 89n 3:
nc (d8d tr.CN)
Ohi Tr9ng W#! "] /n ")nh> W?n tri:9 l$i ch# ngi *!ng chiC9 dG Tri.9 t^ Zf
"4 hi.9 % th+n IhGc nh W?n nh cK. Tri.9 ch'I nhmn 3 h!i ZCn l$i th<ng
hi49.
Thg# %Ft *R *?ch *(> Tri.9 l% 39! hPn 70 nN%> th_ "4n d2d t9/i (du7
tr.CN)
Ch?9 "&ch t<n c@! Tri.9 lCn nRi ng l'y hi.9 l Tri.9 -Nn -Png> l% 39!
"7c d2 nN% (du7-d25 tr.CN). Tr#ng thi gi!n 'y> N!% -i.t y49 "i. =i ?I lc
c@! nh W?n> Tri.9 -Nn -Png IhMi ch# c#n tr!i l knh T: *!ng l% c#n tin t$i
W?n Tri:9. knh T: a "'y %i nN%. Ohi Tri.9 -Nn -Png %'t> knh T: %i
"7c 3: nc "[ nRi ng<i.
knh T: l% 39! d2 nN% (du7-d25 tr.CN) th\ %'t> ngi c#n thY (%` l ngi
W?n) "7c lCn nRi ng<i. 1 l Tri.9 ki -Png. Tri.9 ki -Png 3 %` c1 r ")nh
*!ng ch+9 39! W?n th\ Z) 89!n "$i th+n l 52 xi! gi4t ch4t. Ngi !nh (%` l
15
ngi N!% -i.t) lCn ng
Z) 89n W?n gi4t ch4t. N!% -i.t Z) nhmI 3# Nh W?n (dd tr.CN)
0. Nh T8M Hn (c0n g_i l Ti:n W?n> 20{ tr.CN-Th4 ,T thY d8)
Nh Ty W?n l'y "7c N!% -i.t 3# nN% ddd tr.CN> "/i tCn N!% -i.t thnh
xi!# Ch6 UF rXi chi! r! 89mn 3 h9y.n "[ c!i tr). C1 t't cM ch&n 89mn lE
N!% WMi (L9Mng <ng)
't 5% (L9Mng Ty)
ThPng Ng< (L9Mng Ty)
W7I hhR (L9Mng <ng)
xi!# Ch6 (Ih+n "'t UVc ZF ch# "4n Ninh U\nh-th@ Ih@ l h9y.n 5iCn
59)
C(9 Chn (t^ Ninh U\nh "4n W#nh APn)
Nhmt N!% (t^ W#nh APn "4n nJi $i 5]nh tYc l "q# CM)
Ch9 Nh!i ("q# WMi N!%)
$% NhB ("M# WMi N!%)
Yng "+9 %vi 89mn l chYc Th?i ThJ 3 %Ft < Jy c#i 3i.c 89n *> ng#i r!
c0n c1 89!n ThY *( "[ gi?% *?t c?c 89mn.
T$i c?c h9y.n> nh Ty W?n 3jn ch# c?c l$c tng tr) dn 3 c1 89y:n th4 tmI
nh cK.
=n -i.t IhMi nFI ch# ch&nh 89y:n "< hF nh2ng c@! 89r> 3mt l$ nh "Xi %Xi>
ng_c tr!i> *^ng tC> ng 3#i> l<ng chi% trM> c?c thY th94 %9Ri> th94 *Vt.
2. Nh '7ng Hn (c0n g_i l Wm9 W?n> 25-220)- C9Fc ,hai nghB! c@! W!i U
Trng (n0-nu)
Trc nh <ng W?n c0n c1 nh Tn> nhng tri:9 "$i ny r't ngVn ng@i> ,h<ng
"[ l$i d'9 'n g\ ro r.t trCn "'t -i.t. Nh <ng W?n lCn th!y th4 nh T+n 3#
nN% 25 *!9 C<ng Ng9yCn. Ch&nh di tri:9 "$i ny "] n/ r! c9Fc ,hai nghB!
c@! W!i U Trng (n0-nu)
W!i U l c#n g?i 5$c tng h9y.n eC 5inh (3Hng U! -\ - T!% M#). TPng
tr9y:n rDng Z e!n Thi.n> %` c@! Trng TrVc 3 Trng Nh) 3Rn d0ng doi WHng
-Png. W!i Z %X c "7c %` n9 c#n tr!i
5$c tng h9y.n Ch9 =iCn.
16
5Jc Z'y gi nh <ng W?n "!ng c!i tr) h ,hVc nc -i.t> 3iCn Th?i thJ T<
)nh l ngi Z$# ng7c> th!% l!% bth'y ti:n giPng %Vt lCnb. W!i Z cHng Thi
A?ch chiC9 %F nghB! 89n> ch9;n Z) ,hai nghB!> nhng Thi A?ch Z) T< )nh
gi4t ch4t.
Th?ng Z! nN% n0 *!9 C<ng Ng9yCn> Trng TrVc 3 Trng Nh) ti4I tGc *
nghi.I> dng c ,hai nghB! a W?t e<n> trCn 3Hng "'t eC 5inh 3i li th:E
"CDt xin <a Ech th nh
/ai xin 7& *i nghi2 xa hF /ng
Ga ;Ho oan Ic *@ng ch'ng
G:n xin vJn vJn EK cng *nh n#"
(ThiCn N!% ng2 lGc)
C9Fc ,hai nghB! eC 5inh lmI tYc "7c * hang Yng a ,hVI c?c 89mn xi!#
Ch6> C(9 Chn> Nhmt N!%> W7I hhR. C?c c9Fc ,hai nghB! ")! IhPng "7c
89y tG 3: "y thRng nh't l$i thnh %Ft Ih#ng tr# rFng ln t^ %i:n i9
Th?nh ThiCn> U?t Nn> Nng T&!> M TVc> M =i... T^ eC 5inh> nghB! 89n "?nh
chi4% l$i thnh C/ 5#! rXi X $t ti4n "?nh thnh 59y 59. W#Mng *7 trc ,h&
th4 c@! nghB! 89n> 89!n l$i c@! nh <ng W?n Zf ch$y. T< )nh Zf cM 'n
,i4%> cVt t1c> c$# r9 trRn ch$y 3: nc. Ch6 tr#ng %Ft thi gi!n ngVn> h!i U
Trng "] th9 IhGc {5 h9y.n thnh> nghB! l t#n ZF l]nh th/ nc -i.t hXi "1.
C9Fc ,hai nghB! thnh c<ng> "'t nc "7c h#n t#n "Fc lmI. W!i Z lCn l%
39!> "1ng "< a eC 5inh.
" ;L 1ng cMi C ,inh
,Nnh !a& <ing &Dt t<iu Onh n"c ta"
($i N!% 89Rc *( diyn c!)
NN% n2> nh W?n c( hhGc U! tng 89n e] -i.n "g% h!i 3$n 89n cHng h!i
ngn th9y:n> ig *!ng i% l7c nc -i.t. W!i Z "g% 89n "4n "?nh 89n W?n
a 5]ng U$c nhng 3\ lc l7ng y49 hPn nCn Z) th9!. W!i Z IhMi l9i 3: C'%
OhC (-Bnh Cn> -Bnh hhJ) 3 c+% c g+n %Ft nN%. U) Z$i trmn> h!i Z ch$y 3:
W?t e<n gig# %\nh i9Rng *<ng W?t t 3mn (nu). Wng nN% dn gi!n l'y ngy
{.2 c% l)ch l% ngy ,T ni.% h!i U Trng.
A!9 ,hi "n ?I thnh c<ng c9Fc ,hai nghB! c@! h!i U Trng> e] -i.n "g% "'t
xi!# Ch6 3: l. th9Fc l$i nh <ng W?n nh cK "1ng Ih@ tr) tr$i 5#ng UiCn. [
"n ?I tinh th+n 89mt ,hai c@! dn -i.t> e] -i.n ch# dng %Ft cFt "Xng a chv
Ihn ")! gii. TrCn cFt "Xng c1 ,hVc *?9 ch2E bXng trG chi4t> xi!# Ch6 di.tb>
17
c1 nghB! l n49 cy trG "Xng ny "/ th\ dn xi!# Ch6 Z) di.t 3#ng. C1 th9y4t
ch# rDng> d# dn -i.t cY %vi l+n "i ng!ng 89!> ":9 Zf 3# chn cFt %Ft h0n "?>
3\ th4 trG "Xng Z) l'I d+n "i. -: *!9 ,h<ng c0n Zi4t 3) tr& c@! chi4c trG "Xng n2!
l 3\ 3my.
C?c chYc Th?i thJ> ThY *( 3jn "7c d9y tr\ nhng ch4 "F l$c tng ch! tr9y:n
c#n nRi Z) Z]i Zf. Ch&nh *?ch c!i tr) c@! ngi W?n ngy cng h ,hVc> 89!n c!i
tr) th!% nhKng tn ?c. =n -i.t cc ,h/ "iC9 "Yng> lCn r^ng ,i4% ch9 Z?9>
i9Rng Z[ %0 ng_c tr!i "[ c9ng IhGng ch# ch&nh 89y:n "< hF. =n 89mn W7I
hhR ch)9 nQng n: cMnh %0 ng_c nCn Zf iY "i iiC9 t?n r't nhi:9.
Nh W?n ch@ trPng "Xng h1! dn -i.t. W_ ch# di dn W?n *!ng a ljn 3i dn
-i.t> l'y 37 -i.t. T9y th4 ngi -i.t 3jn gi2 "7c ZMn *Vc dn tFc %\nh. 4n
"+9 th4 ,T thY Z!> xi!# Ch6 c1 Th?i thJ AB Nhi4I> l ngi t<n tr_ng Nh# h_c>
giJI dn gi2 ly nghB! 3 gi2 g\n "7c !n ninh i] hFi. -# nN% 20u> AB Nhi4I
dng * lCn 39! nh <ng W?n> iin "/i xi!# Ch6 thnh xi!# Ch9. T^ "'y c1
tCn xi!# Ch9.
N. Nh '7ng Ng7 (thi T!% L9Rc> 229-280)- .u6c #hJ" nghKa cOa T"Lu
T"nh Nng (2n8)
Nh <ng W?n %'t ng gX% c1 Z! nc l UVc NgGy> Ty ThGc 3 <ng Ng<. 't
xi!# Ch9 th9Fc 3: <ng Ng<. Ch&nh di ch4 "F ny "] iMy r! c9Fc ,hai
nghB! Zinh c@! Tri.9 Trinh NPng (2n8).
W!i th4 ,T *!9 c9Fc ,hai nghB! c@! h!i U Trng l c9Fc ,hai nghB! c@! Tri.9
Trinh NPng (c0n g_i l Tri.9 Th) Trinh) cHng ngi !nh l Tri.9 L9Rc $t>
%Ft h# trang ln a %i:n nJi th9Fc 89mn C(9 Chn.
Tri.9 Th) Trinh l ngi c1 *Yc ,hfg> g!n d$ 3 c1 ch& ,h&> U 3jn thng n1iE
bT chp% c? trng ,\nh a Zi[n
<ng> 89pt *$ch Z coi cY9 dn r! ,hfi nPi "V% "9Ri> chY ,h<ng thq% ZVt
chc ngi "i cJi "+9 c#ng lng l% t\ thi4I ngi t!b. U thg# !nh ,hai
nghB! lJc %i d9 t9/i> lmI cY t$i 3Hng Th!nh W1! ngy n!y.
NN% 2n8> nghB! 89n t'n c<ng 89n Ng<> U Tri.9 "g% 89n r! trmn csi 3#i>
%Qc ?# gi?I 3ng t ing l NhGy Oi:9 tng 89n. NghB! 89n "?nh Ih?
nhi:9 thnh 89?ch l% "Ri IhPng IhMi ,hi4I *7. ThY *( xi!# Ch9 l 5Gc =mn
"g% 89n "n ?I. ?nh nh!9 tr#ng *?9 th?ng> nghB! 89n %!i %Ft d+n. U
Tri.9 "g% tn 89n "4n nJi THng (Th!nh W1!) 3 t *?t a "'y.
18
-# nN% 2{n> nh Ng< chi! "'t xi!# Ch9 r!> l'y N!% WMi> ThPng Ng< 3
't 5% l% L9Mng Ch9> l'y "'t W7I hhR> xi!# Ch6> C(9 Chn 3 Nhmt N!%
l% xi!# Ch9> "Qt tr) *a a 5#ng UiCn. 't xi!# Ch9 ny l l]nh th/ c@! -i.t
N!% 3: *!9.
P. Nh T-n (2{5-n{0) v Na9 T"@u (TRng> T:> 5Png> n20-588)
Nh T'n l %Ft tri:9 "$i ,h<ng "7c /n ")nh 3\ nhi:9 thn 3Png c?t cY t$i c?c
")! IhPng "?nh nh!9 liCn tGc. L9!n l$i *!ng c!i tr) xi!# Ch9 Ih+n nhi:9 l
ngi th!% l!%> cFng 3# "1 l * ,i[% *#?t lfng lw# c@! ch&nh 89y:n tr9ng
Png> t$# nCn cMnh tr!nh ginh 89y:n lc ,h<ng ngt. hh&! N!% l$i c1 nc
5% 'I thng *!ng 89'y nhiy9. 't xi!# Ch9 l#$n l$c ,h<ng dYt.
A!9 thi nh T'n> Tr9ng W#! l$i Ihn li.t r! thnh UVc tri:9 3 N!% tri:9. xi!#
Ch9 IhG th9Fc 3# N!% tri:9 trMi 89! c?c nh TRng> T:> 5Png. T\nh h\nh
xi!# Ch9 di c?c tri:9 3jn giRng nh di thi nh T'n. C9Fc ,hai nghB! 5r
U<n iMy r! di "i nh 5Png> lmI nCn nc -$n S9n> cVt "Yt ?ch "< hF
IhPng UVc tr#ng thi gi!n hPn n(! th4 ,T (5n5-{02).
F. LQ Na9 '$ - Nc Vn Ru8n (5nn-{02)
-# n(! "+9 th4 ,T thY {> "'t xi!# Ch9 nD% di * thRng tr) c@! nh 5Png.
ThY *( xi!# Ch9 l TiC9 T> n/i ti4ng th!% l!%> tn ?c. C1 "7c %Ft cy d9
c!# %Ft thc> ngi dn cKng IhMi "1ng th94. Thm% ch& c1 ngi nghq# ,h/>
IhMi Z?n 37> "7 c#n> nhng cKng IhMi "1ng th94.
5r U&> %Ft ngi 89C a h9y.n Th?i U\nh (,h<ng IhMi th9Fc t6nh Th?i U\nh ngy
n!y) "Yng lCn chiC9 tmI dn chJng. ng "] t^ng gi2 %Ft chYc 89!n nhf 3i nh
5Png> cR gVng giJI "s nh2ng !i Z) h hi4I> nhng ,h<ng l% "7c 3i.c g\
"?ng ,[> Zqn Zf 89!n tra 3: 89C nh 3 cHng ngi !nh l 5r ThiCn UM# %9
,hai nghB!. ng "7c nhi:9 ngi thg#. Tr#ng "1 c1 Th@ lBnh "'t Ch9 =iCn
(3Hng !n hh7ng-T^ 5iC%> th9Fc W Ty 3 ng#$i thnh W NFi) l Tri.9 TJc
3 c#n l Tri.9 L9!ng hhGc (?-57d) "g% lc l7ng c@! %\nh thg# 3:. Ng#i r!
c0n c1 nh2ng nhn 3mt n/i ti4ng ,h?c cKng ,p# "4n giJI *Yc nh Tinh Thi:9>
hh$% T9> 5r hhGc e!n..
eH! i9n nN% 5n2> 5r U& ti4n 89n 3!y thnh 5#ng UiCn. L9n 5Png "+9
hng c0n TiC9 T th\ trRn th#?t 3: "7c Tr9ng W#!. C9Fc ,hai nghB! thnh
c<ng. -9! nh 5Png 3Fi "! 89n *!ng nhng Z) "?nh Z$i.
NN% 5nn> 5r U& lCn ng ing l 5r N!% 4> "Qt 89Rc hi.9 l -$n
S9n> l'y niCn hi.9 l ThiCn Yc> 5r N!% 4 "Qt ,inh "< a %i:n c(! *<ng T<
19
5)ch> dng "i.n -$n S9n "[ 39! 89!n c1 nPi hFi h_I. Nh 39! c0n ch# dng
chH! Oh!i L9Rc (*!9 ny l chH! Tr'n L9Rc a WX Ty> W NFi).
NN% 5n5> nh 5Png *!i %Ft tng ti l Tr+n U? TiCn "g% 89n *!ng i%
l7c -$n S9n. 5r N!% 4 cHng c?c tng *B chRng ,h<ng "7c> IhMi 3: 3Hng
r^ng nJi -Bnh hhJ cR th@ l'y hX i:n Tri.t (i] TY Cn> h9y.n 5mI Th$ch> t6nh
-Bnh hhJ) l% nPi th!# l9y.n 89n l&nh. Chng Z!# l9> lc l7ng tra nCn %$nh
%z. Tr+n U? TiCn nhi:9 l+n "g% 89n "?nh Ih? nhng ,h<ng "7c. -: *!9>
nhn %Ft cPn lK d2 dFi trn 3# 3Hng cNn cY> Tr+n U? TiCn thg# d0ng lK> thJc
89n ti4n "?nh> 5r N!% 4 IhMi rJt 3: "Fng Oh9't 5]# (c0n g_i l "Fng Oh9't
5iC9> l tCn %Ft ,h9 "Xi hi.n nD% ZCn h29 ng$n *<ng WXng> a gi2! h!i i] -Nn
5!ng 3 C/ T9y4t th9Fc h9y.n T!% N<ng> t6nh -Bnh hhJ). A!9 nhi:9 nN% l!#
lc> 5r N!% 4 Z) Z.nh %H %Vt> gi!# Zinh 89y:n l$i ch# Tri.9 L9!ng hhGc 3
%'t 3# nN% 5n8.
Tri.9 L9!ng hhGc "?nh nh!9 %'y l+n 3i Tr+n U? TiCn nhng ":9 th't Z$i> Zqn
l'y "+% =$ Tr$ch (WMi Wng) l% cNn cY. +% =$ Tr$ch nD% 3gn *<ng WXng>
ch9 3i ,h<ng Zi4t l Z!# nhiC9 dQ%. xi2! "+% c1 %Ft Z]i "'t cYng. Ng#i r!>
ZRn Z: l ZHn l+y> ngi ng! ,h<ng th[ n# "i "7c> ch6 c1 th[ dHng th9y:n
"Fc %Fc> l'y *# ";y trCn cf> nc % di ch9y[n. Tri.9 L9!ng hhGc "1ng 89n
a Z]i "'t n/i 3 ?I dGng ,4 btr\ c(9b> tYc l "?nh l9 di l% tiC9 h!# lc l7ng
c@! ")ch 89n. CNn cY ")! "7c gi2 h#n t#n Z& %mt> Z!n ngy i% hPi> ,h<ng
n'9 nng> Z!n "C% "Ft ,&ch r! "?nh Ih? tr$i ")ch. -\ th4 dn chJng t<n ing
<ng l =$ Tr$ch -Png.
A!9 ,hi 5r N!% 4 %'t> Tri.9 L9!ng hhGc ing l Tri.9 -i.t -Png> NN%
550> nhn lJc nh 5Png *9y y49> Tri.9 L9!ng hhGc ,p# 89n 3: chi4% thnh
5#ng UiCn> l% ch@ "7c "'t nc.
4n nN% 557> 5r hhmt T(> %Ft ngi cHng h_ 3i 5r N!% 4> "g% 89n "?nh
3 "0i chi! h!i "'t nc cHng Tri.9 -i.t -Png. [ tr?nh cMnh chi4n tr!nh>
Tri.9 -i.t -Png "nh ch'I th9mn> nhng Z't ng Z) 5r hhmt T( "?nh JI> ch$y
"4n c(! Zi[n $i Nh! (W N!% Ninh) gig# %\nh i9Rng Zi[n t t(. NN% 57d|
5r hhmt T( chi4% cM nc.
A!9 ,hi l'y "7c thnh 5#ng UiCn> 5r hhmt T( ing "4 hi.9 l 5r N!% 4. [
Ihn Zi.t 5r hhmt T( 3i 5r U&> *( *?ch g_i 5r hhmt T( l Wm9 5r N!% 4
(57d-{02). Tr#ng ,hi 'y nh THy (589-{d8) "] thRng nh't 3 /n ")nh "7c nc
Tr9ng W#!. -9! nh THy *!i 59 hhPng "g% 89n *!ng "?nh -$n S9n. 59
hhPng ,h<ng c+n dGng Zinh> ch# ngi "i chiC9 hng "7c 5r hhmt T(. T^
"'y -$n S9n tra thnh xi!# Ch9 c@! nh THy.
20
D. Nh '%ng ({d8-907)-.u6c #hJ" nghKa cOa Sa" Th/c L:an (722) v cOa
Ph&ng Hng (tr#ng ,h#Mng 7{{-779)
Nh THy l% ch@ nc Tr9ng W#! ch6 "7c 28 nN% th\ Z) nh ng lmt "/ 3#
nN% {d8. Nh ng c!i tr) xi!# Ch9 c!y nghi.t nh't tr#ng c?c ch&nh 89y:n
"< hF. Nh2ng *Mn 3mt 89r gi? c@! xi!# Ch9 Z) 3P 3pt "! 3: IhPng UVc.
Tr#ng *R "1> c1 89M 3Mi l l$i tr?i cy % gii 89y:n 89r nh ng r't !
ch9Fng. -: %Qt ch&nh tr)> nh ng *(! l$i t#n ZF ch4 "F hnh ch&nh> Ihn
chi! l$i ch9 89mn> "/i xi!# Ch9 thnh kn N!% "< hF Ih@> chi! r! l% d2
ch9> 59 h9y.n.
=i "i nh ng> dn -i.t liCn ti4I n/i dmy> h!i c9Fc ,hai nghB! c1 t&nh ch't
rFng ln nh't l c@! e!i ThJc 5#!n 3 c@! hhHng Wng.
e!i ThJc 5#!n 89C a lng %9Ri e!i hhG> th9Fc h9y.n ThiCn 5Fc> Ch9 W#!n
(W TBnh ngy n!y). Th9a nhf> nh nghq#> e!i ThJc 5#!n thg# %` *Rng a lng
Ng_c Tr^ng> h9y.n N!% n. ng l ngi %$nh ,hfg> c1 nc d! "gn Z1ng.
NN% 722> nhn d)I dn Ih9 g?nh 3Mi *!ng cRng ch# nh ng> Z) hnh h$>
nhi:9 ngi Zf i?c d_c "ng> l0ng #?n th?n dng c!#> e!i ThJc 5#!n ,C9 g_i
nh2ng ngi dn Ih9 g?nh 89M 3Mi n/i lCn gi4t 89!n 89n ?I tMi 3 cHng <ng
Ih't c ,hai nghB!. e!i ThJc 5#!n ch_n 3Hng A! N!% (Ngh. kn)> %Ft 3Hng
hi[% tra c1 *<ng 5!% rFng 3 nJi Gn chg# lg# l% cNn cY. T$i "y <ng ch#
iy thnh -$n kn> gX% nhi:9 "Xn lKy> di cM ngn %pt. ng ing "4> l'y thnh
-$n kn l% Oinh "<. ng thng "7c g_i l e!i WVc 4 (39! gn h_ e!i) 3\
nc d! "gn c@! <ng.
[ lmI thnh %Ft %Qt trmn liCn h#n chRng 89n ng> e!i WVc 4 liCn ,4t
3i c?c nc Ch!%I!> Chn 5$I 3 cM e!l!y*i!. A!9 ,hi 89y tG "7c nhi:9 lc
l7ng> e!i WVc 4 ch# 89n ti4n r! "Xng ZDng UVc ZF> 3y "?nh thnh TRng
U\nh (W NFi). L9!n "< hF l L9!ng Aa Oh?ch chRng ,h<ng l$i> Zf thnh ch$y
trRn. e!i WVc 4 ginh l$i "Fc lmI ch# "'t nc. Nhng "7c &t l9> nh ng
*!i =Png T9 WJc "g% d0 3$n 89n> thg# lF tr\nh i! c@! e] -i.n> chI
nh#?ng ti4n 3# "'t -i.t th\nh l\nh t'n c<ng ZMn d#!nh c@! e!i WVc 4. e!i
WVc 4 chRng ,h<ng l$i> IhMi 3# r^ng cR th@. ng Z) Z.nh 3 ch4t a "'y. L9n
ng> *!9 ,hi thVng trmn> "g% dn -i.t r! gi4t 3< *R. Thy ngi ,h<ng ,)I
ch<n> ch't c!# thnh g0.
T9y thVng "7c e!i WVc 4 3 3jn c0n h!% th&ch 89M 3Mi c@! "'t -i.t> nhng
nh ng ,h<ng c0n d?% ZVt dn -i.t cRng 89M 3Mi n2!. [ nh Pn c@! e!i
WVc 4> dn gi!n c1 c9 t9y[n tGngE
21
"-:ng v8i tP na# (ng 2h8i >It
DAn n"c (i (i hKng 2h"c chung"B
WPn n0 nN% *!9 c9Fc ,hai nghB! c@! e!i WVc 4 l c9Fc ,hai nghB! c@! hhHng
Wng.
hhHng Wng 3Rn gi! "\nh gi9 c1 a i] ng 5% (th) i] APn Ty> t6nh W
Ty)> th9Fc d0ng doi L9!n 5!ng. Thg# tr9y:n th9y4t> hhHng Wng c1 h!i ngi
g% cHng *inh Z! l hhHng WMi 3 hhHng =Bnh. CM Z! !nh g% ":9 c1 *Yc ,hfg
hPn ngi> t!y ,h<ng ZVt "7c h/.
-# ,h#Mng nN% 7{7> !nh g% h_ hhHng Ih't c ,hai nghB!. hhHng Wng ing
l < L9n> hhHng WMi ing l < UM# c0n hhHng =Bnh ing l < T/ng. W_
"Qt "$i ZMn d#!nh t$i ng 5%. W# ,i.t thg# 3: r't "<ng. W_ l% ch@ cM
%i:n tr9ng d9 3 %i:n nJi UVc UF. -i nN% *!9> th'y lc l7ng "] %$nh>
hhHng Wng ch# 89n ti4n 3y thnh TRng U\nh. Thg# ,4 c@! v knh Wn>
cKng ngi i] ng 5%> hhHng Wng ch# ngi "i ,hVI nPi> Ih!# lCn l *VI
l'y "7c thnh TRng U\nh> "Xng thi ti4n hnh 3y thnh r't ngQt. CY "!ng
"C%> 89n ,hai nghB! n/i l(!> "?nh chiCng> "?nh trRng> rg# h0 +% B "[ 9y hi4I
tinh th+n "Ri IhPng. L9!n < hF l C!# Ch&nh U\nh l# *7 "/ Z.nh rXi ch4t.
hhHng Wng chi4% "7c thnh> "g% l$i "Fc lmI ch# "'t nc.
hhHng Wng c!i tr) "'t nc tr#ng ZMy nN% th\ %'t. =n chJng 3< cHng thPng
ti4c> t<n <ng l d!nh hi.9 l UR C?i $i -Png. bURb c1 nghB! l ch!> bC?ib c1
nghB! l %`> 3& c<ng Pn c@! hhHng Wng "Ri 3i T/ 89Rc nh c<ng Pn c@! ch!
%` "Ri 3i c#n c?i. =n chJng lmI ":n th <ng a ng!y i] ng 5%. Oh<ng
nh2ng "7c th a 89C nh> UR C?i $i -Png c0n "7c th lng Tri:9 OhJc. a
"y <ng "7c th l% Thnh h#ng t$i ng nFi ZF thn th9Fc c@! <ng ,h<ng gi2 "7c * "#n
,4t. =n chJng %9Rn t<n hhHng WMi lCn nRi nghi.I> nhng c1 %Ft tng l UX
hh? 5$c> l ngi 3K dKng 3 c1 nhi:9 th9Fc h$> ,h<ng "Xng r> %9Rn lmI c#n
c@! hhHng Wng l hhHng kn lCn. UX hh? 5$c "g% 89n chRng l$i hhHng WMi.
hhHng WMi tr?nh gi!# tr!nh> l9i 3: 3Hng r^ng nJi> rXi *!9 "1 "i "9> chng !i ro>
hhHng kn lCn nRi nghi.I. Chng Z!# l9> nh ng *!i Tri.9 SPng "g% 89n
*!ng> 3^! "?nh 3^! chiC9 dG. Th'y th4 ,h<ng chRng "7c> hhHng kn IhMi "+9
hng. SY xi!# Ch9 l$i l. th9Fc nh ng l+n n2!.
T^ "1 ch# "4n ,hi OhJc Th^! =G (?-907) t ing l Ti4t F *Y> t\nh tr$ng c@!
dn -i.t 3< cHng "gn tRi> nh't l 3# gi2! th4 ,T thY 9. L9n N!% Chi49 l7i
dGng * Z't lc c@! nh ng *!ng 89'y nhiy9 cI Z1c "'t xi!# Ch9. N!%
22
Chi49 l %Ft 89Rc gi! t tr) nD% Ih&! Ty UVc xi!# Ch9. -# th4 ,T thY 9>
N!% Chi49 tra nCn cng th)nh 3 ZVt "+9 t^ "'y "i i% l'n c?c nc ln cmn.
xi!# Ch9 Z) 89n N!% Chi49 *!ng "?nh Ih? t^ nN% 8n{ "4n 8{{ %i ch'%
dYt. ~iCng h!i nN% 8{2 3 8{u> N!% Chi49 "?nh "4n Ih@ thnh xi!# Ch9> gi4t
ch4t hPn d5 3$n ngi dn -i.t. 4n nN% 8{5> nh ng *!i %Ft tng ti l
C!# Ui:n *!ng "?nh dÌ. W!i ZCn "?nh nh!9 *9Rt h!i nN% tri trCn "'t xi!#
Ch9> C!# Ui:n %i di.t "7c 89n N!% Chi49.
A!9 l#$n N!% Chi49> nh ng "/i tCn kn N!% "< hF Ih@ thnh TBnh WMi
L9n (8{{)> Ih#ng ch# C!# Ui:n l% Ti4t "F *Y. Ch&nh C!# Ui:n l ngi "]
ch# iy thnh $i 5! a ZCn Z *<ng T< 5)ch.
4n c9Ri "i nh ng> t\nh h\nh i?# trFn c@! Tr9ng W#! t$# thi cP ch#
OhJc Th^! =G iy n:n t ch@ (90{)> "! "'t nc th#?t ,hfi 30ng n< l. ,p# di
cM ngn nN%.
II. D" (Tn vn h*a !"=u >"?u
Tr#ng *9Rt thi ,t UVc th9Fc> "'t nc nD% tr#ng cMnh Z) "< hF nCn ,h<ng "[
l$i c<ng tr\nh ,i4n trJc "X *F n#. -: Ih&! nh c+% 89y:n IhPng UVc> "?ng ,[
nh't l 3i.c iy thnh $i 5! a Z *<ng T< 5)ch. -: Ih&! dn tFc -i.t N!%>
thg# *( li.9> e!i ThJc 5#!n c1 iy thnh -$n kn ZCn *<ng 5!% l% ,inh "<>
nhng hi.n n!y ,h<ng c0n d'9 t&ch g\. Ch6 c1 chH! Tr'n L9Rc> t9y "] trMi 89!
nhi:9 th!y "/i nhng dH *!# cKng c1 ng9Xn gRc t^ thi "'t nc %!ng tCn l
-$n S9n.
Ng#i r!> c1 %Ft "i:9 thJ 3) l d'9 34t c@! c9Fc ,hai nghB! hhHng Wng "7c
gi2 g\n %Ft c?ch chi ti4t. A l9 gi2 'y ,h<ng th<ng 89! ,i4n trJc h!y ZDng c?c
*( li.9 ch&nh thRng % 89! %Ft ly hFi 3jn "7c tr9y:n tGng tr#ng dn gi!n. 1
l ly hFi Tri:9 OhJc.
.h&a T-n Uu)c
A!9 ,hi "?nh thVng 89n 5Png> lCn ng 5r N!% 4 ch# iy %Ft ng "Qt tCn l chH! Oh!i L9Rc (c1
nghB! l %a nc). TrMi 89! nhi:9 "i> chH! 3jn
tXn t$i. 4n tri:9 39! 5C Th?nh T<ng (dn{0-
dn97)> chH! "7c "/i tCn l chH! kn L9Rc. -#
"i 39! 5C O&nh T<ng (d599-d{d9)> Z]i "'t chH!
Z) la> dn chJng Zqn di chH! "! 3# "M# C? -ng a gi2! WX Ty. ChH! "7c
23
"/i tCn %Ft l+n n2! di "i 39! 5C Wy T<ng (d{75-d705) l Tr'n L9Rc (gi2
nc). TCn g_i ny "7c gi2 ch# "4n n!y.
O4t c'9 chH! thg# thY t t^ ng#i 3# l nh U?i ng> nh T!% UM# 3 Ih&!
*!9 l h!i d]y hnh l!ng thmI "i.n 3 g?c ch9<ng. Tr#ng chH! c1 nhi:9 t7ng
"Ì> "Qc Zi.t ZYc t7ng Th&ch C! nhmI Ni4t Un c1 gi? tr) ngh. th9mt c!#. ChH!
c1 nhi:9 Zi! c/> tr#ng "1 "?ng chJ r l Zi! dng 3# nN% d{u9 d# Tr$ng
ng9yCn Ng9yyn S9n Chinh *#$n. Ui! ny ghi l$i l)ch *( iy dng chH!.
CMnh 89!n 9 t)ch trc "y c@! chH! Tr'n L9Rc th&ch h7I ch# * tBnh t%>
nhng ngy n!y npt lVng "_ng 'y ,h<ng c0n n2!. Nh2ng ,i4n trJc %i> nh2ng
*inh h#$t n?# nhi.t ,h<ng i! chH! Z!# nhiC9 "] Ih? 3s Ih+n n# 3w h9y:n di.9>
th% 9 c@! c(! thi:n.
LV h6" T"@u Wh/c
Tri:9 OhJc trc nN% d9n5 l %Ft i] th9Fc t/ng Th7ng
Th!nh !i> h9y.n Th!nh !i> t6nh W <ng> *!9 ny cHng
th<n Cn S? h7I thnh i] Tn Tri:9. TCn n<% c@! h!i th<n
l Ow P> ng#i r! Tri:9 OhJc c0n c1 %Ft tCn n<% ,h?c l
P Th!#. P Th!# l nPi c1 tr9y:n thRng d.t 89!i th!# n/i
ti4ng. Ng9yCn li.9 d.t l nh2ng *7i tP Ih4 Ih;%> *+n *Hi>
c1 n/i cGc> ,h<ng th[ dHng "[ d.t lG!> "7c ch9y[n 3: d.t
t$i "y "[ l% "Ì ch# c?c c< g?i lng Tri:9 OhJc.
Tri:9 OhJc c1 h!i ng l "\nh AVc> nPi l9 gi2 *Vc Ih#ng c@! Tri:9 "\nh>
3 "\nh 5n> nPi th UR C?i $i -Png l% Thnh h#ng. \nh 5n "7c i4I
h$ng ZM# 89Mn th9Fc di.n 89Mn lr c@! thnh IhR W NFi.
Tri:9 OhJc nh a ")! "i[% nD% *?t ,inh thnh> tra thnh chYng nhn c@! nhi:9
* ,i.n 89!n tr_ng c@! l)ch *(. Tr#ng c?c * ,i.n ln l!# 'y> Tri:9 OhJc ,h<ng
Z!# gi 89Cn trmn 3y thnh TRng U\nh c@! hhHng Wng. Wng nN%> dn chJng
%a hFi diyn l$i chi4n thVng 'y. 5y hFi Tri:9 OhJc> 3i npt "Fc "?#> 89y4t rK c@!
riCng %\nh> "] l t^ ngy %Xng d0 "4n d2 th?ng
xiCng. Ngy %Xng %i l ngy hhHng Wng ,hai Zinh 3y thnh> "7c ch_n
l% ngy ch&nh hFi 3i Z9/i ly rc tri:9 IhGc> l#ng Z# c@! hhHng Wng t^
"\nh AVc 3: "\nh 5n. i[% "Fc "?# c@! Z9/i ly rc l a "Fng t?c di ch9y[n
c@! hng 89n rc. W_ *VI thnh h!i hng> "Ri %Qt nh!9 3 rmI r\nh "i ng!ng
chY ,h<ng "i thng Z\nh thng. Chi ti4t 'y tNng thC% 3w ,t Z& ch# ly hFi.
24
Tr#ng ,hi a "\nh tr#ng ti4n hnh nghi ly cJng Z?i> "qn nh!ng> hPng ,h1i nghi
ngJt tr#ng ,h<ng ,h& tr!ng nghiC% th\ a "\nh ng#i l$i rFn rng 3i ti4t %Gc
%J! bc< g?i "?nh ZXngb. W!i chng tr!i giM g?i 3i ?# 89+n th! thc "@ %9>
nhi:9 lI> % rNng "gn h$t h9y:n> %Vt lJng li4ng. OhNn %f 89$>
tr<ng iinh "Ì chng ,h?c g\ c?c c< th<n n2. W_ nh& nh! nh& nhMnh> 3^! 3v
trRng ZXng "g# trc ZGng> 3^! nhJn nh;y 89!y c9Xng> l% ch# "?% hFi thC%
Ih+n linh "Fng.
A!9 nghi ly l "4n c?c tr0 chPi nh %J! ln> %J! rXng> *i 3mt> "Rt Ih?# thi> h?t
chq#. Ai 3mt c@! Tri:9 OhJc th9 hJt nhi:9 chng "< 3mt a c?c 3Hng n/i ti4ng
nh UVc Ninh> e!i Fng "4n thi ti. Ngh. th9mt %J! rXng c@! dn Tri:9 OhJc
r't n/i ti4ng 3i c?c ti4t %Gc rXng dng gy th?n IhGc ch# ngi ig%. Nh2ng
chng tr!i ,hfg %$nh> nh!nh nh`n> "Yng chXng lCn 3!i nh!9 %J! rXng thg#
ti4ng trRng ZmI ZHng r't l9 % ,h<ng "/. Nh 3my % "Fi rXng Tri:9 OhJc
thng "7c c?c nPi ,h?c %i 3: tr\nh diyn. A!9 h4t l ln "i.9 chq# C% M>
tr#ng 3Jt> c9Fn 3# l0ng ngi> ,hi4n ,h<ng !i %9Rn ri "?% hFi> dH "C% "]
,h9y!> trNng "] %.
Ngy d2 l t!n hFi> "7c "?nh d'9 ZDng tr0 %J! c. Tr0 %J! ny ,[ l$i * t&ch
hhHng Wng t9y[n 89n Z/ *9ng "[ 3y thnh TRng U\nh. xi2! *n "\nh> %Ft l?
c "$i Ih+n Ihmt lFng gi1. T^ng chng tr!i Zmn 89n IhGc thg# ,i[9 c/> t!y c+%
i %9> %] t'9> gi?# %?c> n% n7I r! %Vt hhHng Wng. ~Xi ti4ng th!nh l!>
ti4ng trRng "Xng l#$t 3!ng lCn. r l lJc hhHng Wng> thg# ,4 c@! v knh Wn>
Ih< trPng lc l7ng> 9y hi4I tinh th+n C!# Ch&nh U\nh> rXi> thg# hi.9 trRng>
c?c chng tr!i # # ch$y 89! c/ng "\nh> tf! thnh h!i t#?n 89n> ch$y thg#
"ng r9Fng> l% thnh %Ft 30ng tr0n ,hpI ,&n. 1 l lJc 89n l&nh c@! hhHng
Wng 3y thnh 3i ti4ng chiCng> ti4ng trRng> ti4ng tH 3 inh fi. C9Fc 3y thnh
ch'% dYt tr#ng ti4ng rg# h0 c/ 3K c@! ngi ig%.
Trc ,hi t!n hFi> %Ft Z2! ti.c 3i "+y "@ r79 tr+9> c/ Zn Zy chmt cM Z! gi!n
"\nh "[ thang ch# nh2ng ngi chi4n thVng 3 ngi d l]%. e_i ngi nng
chpn> chJc tGng nh!9 3 cHng h`n gQI l$i 3# ,t ly hFi nN% *!9. Chi4n t&ch c@!
UR C?i $i -Png> ngi c#n c@! ng 5%> *Rng %]i tr#ng ,r Yc c@! dn
tFc.
25
Uc "+9 n:n "Fc lmI t ch@E OhJc - Ng< - inh - 5C (90{-d009)
I. H Wh/c HX! n@n 9*ng !Y !Z (90{-92u)
OhJc Th^! =G 90{-907
OhJc W$# 907-9d7
OhJc Th^! el 9d7-9u0
=Png \nh Ngh. 9ud-9u7
-# "+9 th4 ,T thY d0> nh ng tra nCn *9y y49. 57i dGng thi cP ny> OhJc
Th^! =G (?-907)> %Ft h# trang c trJ l9 "i a WXng Ch9 (WMi Wng) n/i
lCn> t ing l Ti4t "F *Y (90{). Nh ng ZVt Z9Fc IhMi c<ng nhmn * 3i.c 'y
3 c0n Ih#ng thC% tc bXng Zinh ChPng *b ch# <ng n2!. A( cK chpI rDng
OhJc Th^! =G t&nh t\nh ,h#! h0!> nhn ?i nCn "7c nhi:9 ngi thg# 3:.
Nh ng> dH trCn d!nh nghB!> Ih#ng tc 3 c<ng nhmn OhJc Th^! =G>
nhng thc ch't l ,h<ng th[ ,i[% *#?t "7c "'t xi!# Ch9 n2!. OhJc Th^!
=G l% ch@ "'t nc> iy dng ch&nh 89y:n t ch@> ,hai "+9 ch# n:n "Fc lmI
c@! nc nh.
OhJc Th^! =G l% Ti4t "F *Y %Ft nN% th\ %'t> c#n l OhJc W$# lCn nRi nghi.I
ch! "7c %i nN% (907-9d7). Tr#ng %i nN% ny> OhJc Th^! W$# ch# *(!
"/i c?c ,h9 3c hnh ch&nh> cVt "Qt ngi tr<ng c#i %_i 3i.c ch# "4n tmn "Pn 3)
i]> ")nh l$i %Yc th94 r9Fng "'t 3 %iyn Zf c?c l!# d)ch nQng n:.
Tr#ng ,hi 'y> t$i Tr9ng W#!> %Ft Ti4t "F *Y h_ 59 chi4% l'y 3Hng L9Mng
Ch9> lmI nCn nc N!% W?n.
NN% 9d7> OhJc W$# %'t> c#n l OhJc Th^! el lCn nRi chYc Ti4t "F *Y. OhJc
Th^! el gi!# hM# cHng nh 5Png ("] th!y nh ng l% ch@ Tr9ng W#!).
-9! N!% W?n l'y c 'y ch# 89n *!ng "?nh h_ OhJc. OhJc Th^! el ,h<ng
chRng c "7c> Z) ZVt "! 3: L9Mng Ch9 (9u0). L9n N!% W?n chi4% "1ng
thnh $i 5!.
O4 tGc * nghi.I c@! h_ OhJc l =Png \nh Ngh. (?-9u7)> %Ft ngi l%
89!n di "i OhJc Th^! el.
A!9 ,hi OhJc Th^! el Z) ZVt> =Png \nh Ngh. d'y Zinh a lng ~ng (=Png
i?> Th!nh W1!)> 3Rn l 89C c@! <ng. C?c h# trang nh Ng< L9y:n> inh
C<ng TrY "g% lc l7ng c@! %\nh gi! nhmI hng ngK c@! =Png \nh Ngh..
NN% 9ud> =Png \nh Ngh. ti4n 89n "?nh thnh $i 5!> ThY *( xi!# Ch9 l
5r Ti4n chRng ,h<ng l$i> ch$y 3: L9Mng Ch9 (Tr9ng W#!) th\ Z) 39! N!% W?n
26
gi4t ch4t. eFt t#?n 89n N!% W?n "7c c( *!ng "[ "n ?I 89n c@! =Png
\nh Ngh.> nhng Z) "?nh t!n> IhMi Zf ch$y 3: Tr9ng W#!. ThVng l7i> =Png
\nh Ngh. t ing l Ti4t "F *Y.
C!i 89Mn "'t nc "7c *?9 nN% th\ =Png \nh Ngh. Z) %Ft th9Fc tng l
Oi:9 C<ng Tiyn *?t h$i. Ng< L9y:n (897-9nn)> tng ti 3 "Xng thi l r[ c@!
=Png \nh Ngh.> "!ng c!i 89Mn Ch9 ?i> "g% 89n "i tr^ng Ih$t Oi:9 C<ng
Tiyn.
Ng< L9y:n l ngi cHng 89C 3i hhHng Wng> i] ng 5% (n!y th9Fc th)
i] APn Ty> t6nh W Ty)> "] t^ng thg# =Png \nh Ngh. t^ Z9/i Z!n "+9 3 c1
9y t&n ln 3i dn chJng.
Trc * ti4n c<ng c@! Ng< L9y:n> Oi:9 C<ng Tiyn l# *7> 3Fi 3ng "i c+9 cY9
nh N!% W?n. -9! N!% W?n nV% cP hFi thc hi.n %Fng i% lNng> Zqn Ih#ng
ch# c#n l W#Dng Th?# l% TBnh WMi L9n Ti4t "F *Y> *!i "g% th@y 89n "i
trc c0n ZMn thn %\nh *z thg# "ng ZF ti4I Yng.
NN% 9u8. Ng< L9y:n chi4% "7c thnh $i 5!> ZVt "7c Oi:9 C<ng Tiyn 3
"g% ZC9 "+9 trCn thnh. =H Zi4t tin Oi:9 C<ng Tiyn "] Z) gi4t ch4t> 3 Ng<
L9y:n "] l% ch@ thnh $i 5!> 89n N!% W?n 3jn ti4n c<ng. Ng< L9y:n Zqn
Zy th4 trmn th@y chi4n> ch# cV% c_c trCn *<ng U$ch Dng> cha ")ch. Th?ng d2
nN% 'y> W#Dng Th?# "g% th@y Zinh ti4n X $t 3# *<ng U$ch Dng. Nhn lJc
tri:9 cng> Ng< L9y:n ch# th9y:n nh` r! "?nh> nh( 89n W#Dng Th?# l_t 89!
trmn ")! c_c ng+%. Ohi th@y tri:9 i9Rng %$nh> trmn ")! c_c ng+% n/i lCn> Ng<
L9y:n thJc "$i 89n r! "?nh. Chi4n th9y:n c@! N!% W?n nQng n:> ,h<ng th#?t
"7c> Z) c_c "% 3s r't nhi:9. W#Dng Th?# Z) gi4t t$i trmn> t#n ZF "Fi th@y
89n Z) tiC9 di.t. -9! N!% W?n nghg tin Z$i trmn 3 tin W#Dng Th?# Z) gi4t ch4t>
thPng ,h1c thM% thi4t rXi rJt 3: nc.
II. .c nh Ng7 - '"nh - L= (9u9-d009)
+. Nh Ng7 (9u9-9{5)
Ng< -Png 9u8-9nn
=Png U\nh -Png 9n5-950
Wm9 Ng< -Png 95d-9{5
?nh "9/i 89n N!% W?n> Ng< L9y:n ing 3Png (9u9)> "1ng "< a C/ 5#!.
Ng< -Png "Qt r! c?c chYc 89!n 3Nn 3o> 89i ")nh tri:9 nghi> lmI ZF %?y ch&nh
89y:n %!ng t&nh ch't tmI 89y:n.
27
Ng< L9y:n ch6 a ng Ng< L9y:n "g% c#n l Ng<
SPng NgmI @y th?c ch# ngi g% 37 l =Png T!% Oh!. =Png T!% Oh! l
c#n c@! =Png \nh Ngh.> g% c@! Z =Png Wm9. Nhng ,hi Ng< L9y:n %'t
rXi. =Png T!% Oh! IhMn ZFi l0ng tin c@! Ng< L9y:n> cI l'y ng t ing
l U\nh -Png (9n5-950). Ng< SPng NgmI IhMi ch$y trRn 3# nJi. =Png
T!% Oh! Zqn ZVt ngi c#n thY c@! Ng< L9y:n l Ng< SPng -Nn l% c#n
n9<i. Ng< SPng -Nn> tr#ng %Ft d)I "i hnh 89n dÌ l#$n> "g% 89n tra
ng7c l$i ZVt "7c =Png T!% Oh!> gi?ng Oh! i9Rng Zmc c<ng.
Ng< SPng -Nn ing 3Png 3 ch# ngi "i rc !nh 3: cHng l% 39!. Oh<ng
Z!# l9 Ng< SPng NgmI Z.nh ch4t (95n). Th4 lc nh Ng< ngy %Ft y49 ,p%>
,hVI nPi l#$n l$c. Tr#ng %Ft ch9y4n "i dÌ l#$n (9{5)> SPng -Nn Z) trJng tCn
ch4t. O[ t^ "'y> nh Ng< ,h<ng c0n l %Ft th4 lc tr9ng t% c@! "'t nc n2!.
C#n c@! SPng -Nn l Ng< SPng S& tra thnh %Ft tr#ng d2 *Y 89n.
T^ "1 "'t nc trMi 89! %Ft thi ,t nFi chi4n tr!nh 89y:n ,hRc li.t % *( *?ch
g_i l l#$n d2 *Y 89n. A!9 nh inh UF 5Bnh (92n-979) "?nh thVng t't cM c?c
*Y 89n> "'t nc %i th#?t cMnh nFi chi4n.
0. Nh '"nh (9{8-980) - '" . V"L!
inh TiCn W#ng 9{8-979
inh T9. 980
A!9 ,hi dÌ t!n l#$n *Y 89n> inh UF 5Bnh lCn ng "Qt tCn nc l $i CX -i.t> "1ng "< a W#! 5 (t6nh Ninh U\nh)
Xng thi 3i gi!n "#$n ny> a Tr9ng W#!> nh TRng l% ch@ "'t nc 3 tiC9
di.t nc N!% W?n (970). inh TiCn W#ng *!i *Y *!ng th<ng hi49. 4n nN%
972 nh 39! *!i inh 5iyn "g% 89 *!ng cRng. -9! TRng Zqn Ih#ng ch# inh
TiCn W#ng l% kn N!% L9mn 3Png 3 inh 5iyn l% TBnh WMi L9n Ti4t "F
*Y.
inh TiCn W#ng "Qt r! nh2ng l9mt l. h\nh Ih$t nQng n: nh Zf Ih$% nhn 3#
d+9 h!y ch# h/ Z?# ip i?c.
L9n "Fi di thi inh TiCn W#ng "] "7c t/ chYc chQt chz> Ihn r! l% c?c
"Pn 3) nh *!9E
o Q RS 4uAn
TuAn Q RS *U
,U Q RS t:t
T:t Q RS ngV
28
!gV Q RS ng(iB
NN% 979> nhn lJc inh TiCn W#ng 3 inh 5iyn *!y r79> nD% a *n "i.n>
%Ft tCn 89!n h+9 l v Th&ch gi4t ch4t cM h!i.
inh TiCn W#ng l% 39! "7c d2 nN%> th_ 5{ t9/i
A!9 ,hi inh TiCn W#ng Z) v Th&ch gi4t ch4t> "\nh th+n t\% ZVt "7c v
Th&ch 3 "g% gi4t ch4t "i rXi t<n ngi c#n nhf l inh T9.> %i *?9 t9/i lCn
l% 39!. L9y:n Z&nh a cM tr#ng t!y ThmI $# Tng 89n 5C W#n. 5C W#n
l$i c1 89!n h. chQt chz 3i ngi 37 g1! c@! inh TiCn W#ng l =Png Th?i
Wm9 nCn 9y th4 r't l^ng ljy. C?c c<ng th+n cK c@! inh UF 5Bnh nh Ng9yyn
UQc> inh i:n "g% 89n 3y "?nh 5C W#n nhng Z) 5C W#n tiC9 di.t 3 gi4t
cM.
Nh T"@n L= (980-d009)
5C $i Wnh 980-d005
5C 5#ng -i.t d005
5C 5#ng Bnh d005-d009
Nh TRng l7i dGng * rRi rgn tr#ng tri:9 nh inh> ch9;n Z) ch# 89n *!ng i%
l7c $i CX -i.t. Th?i hm9 =Png -n Ng! tr!# l#ng c/n (?# Z# c@! 39! inh
TiCn W#ng - t7ng trng ch# 9y 89y:n c@! nh 39!) ch# 5C W#n 3 cHng
89!n l$i> 89n l&nh t<n 5C W#n lCn l% 39!.
5C W#n lCn ng l'y hi.9 l 5C $i Wnh> lmI nCn nh Ti:n 5C. [ c1 thi gi!n
ch9;n Z)> nh 39! Ih?i *Y giM 89! iin h0! h#]n cHng nh TRng. Xng thi nh
39! g'I rJt Zy Zinh ZR trmn. +9 nN% 98d> 89n TRng thg# h!i "ng th@y ZF>
3# "?nh $i CX -i.t. 5C $i Wnh %Ft %Qt ch# 89n chmn t#?n 89n ZF a Chi
5Nng (5$ng APn). Tng W+9 Nhn UM#> c+% "+9 t#?n 89n ZF> %Vc %9 tr?
hng c@! 5C W#n> Z) chp% ch4t. T#?n 89n ZF Z) di.t 89? n(!> t!n r]. T#?n
89n th@y Z) chQn a U$ch Dng> nghg tin th't Z$i> Zqn th?# ch$y 3: nc.
=H chi4n thVng> 5C $i Wnh 3jn gi2 "ng lRi h0! h#]n> ch# thM c?c tH Zinh
3: nc> "Xng thi ch# ngi *!ng nh TRng iin tri:9 cRng. Th'y th4 ,h<ng
thVng "7c 5C $i Wnh> 39! TRng "nh ch'I th9mn> Ih#ng ch# 5C $i Wnh
l% Ti4t "F *Y.
Oh<ng c0n l# lVng 3i.c chRng TRng n2!> 5C $i Wnh *(! *!ng %_i 3i.c tr#ng
nc. ng %a %!ng ,inh "< W#! 5> c@ng cR ZF %?y ch&nh 89y:n tr9ng Png>
*VI i4I c?c "Pn 3) hnh ch&nh. [ ,h9y4n ,h&ch h#$t "Fng n<ng nghi.I> 5C $i
Wnh l% ly cy r9Fng T)ch "i:n> %a "+9 ch# tGc l. ny a "'t nc. -: "Ri
29
ng#$i> nh 39! t9y th+n IhGc nh TRng 3 ch)9 l. cRng> nhng h#n t#n ,h<ng
l. th9Fc g\ cM.
5C W#n l% 39! "7c 2n nN%> %'t nN% d005> th_ {5 t9/i.
A!9 ,hi 5C $i Wnh %'t> Th?i T( 5#ng -i.t lCn ng<i "7c Z! ngy th\ Z) 5#ng
Bnh *!i ngi gi4t ch4t. C?c h#ng t( "?nh nh!9 tr#ng 8 th?ng "[ tr!nh ng<i.
C9Ri cHng 5C 5#ng Bnh di.t "7c c?c h#ng t( ,h?c 3 lCn ng ,h<ng thi4t g\ 3i.c iy dng "'t nc> ch6
chJ tr#ng "4n 3i.c Nn chPi. =# Z) Z.nh h#$n> %vi ,hi thi4t tri:9> 5C 5#ng Bnh
,h<ng th[ ngXi "7c % IhMi nD%> nCn *( *?ch g_i <ng t l 5C Ng_! Tri:9. 5C
5#ng Bnh l$i r't tn ?c> "Qt r! nhi:9 h\nh Ih$t d] %!n "[ %9! 39i. 5C 5#ng
Bnh a ng<i n nN% (d005-d009) th\ ch4t. Tri:9 "\nh "! ngi d0ng h_ ,h?c l
5r C<ng ;n lCn ng nFI
th94 3 "i l&nh ch# nh 39!. Ohi c1 nh2ng c<ng tr\nh iy dng ln nh iy
c9ng "i.n> iy thnh> l% "ng th\ h_ IhMi th!% gi!. C?c 39! r't chJ r ,h9y4n
,h&ch n<ng nghi.I. 5C W#n l 39! -i.t N!% "+9 tiCn c( hnh ly cy t)ch "i:n
3# %H! i9n hng nN%. T^ "1> c?c 39! thi *!9 ":9 gi2 l. 'y.
A#ng *#ng 3i n<ng nghi.I> 3'n ": th@y l7i cKng "7c c?c 39! chJ r ,Cnh ng0i
"7c "# 3pt nhi:9 nPi 3^! "[ ti r9Fng 3^! "[ ti.n l7i gi!# th<ng ZDng
th9y:n Zq. TrCn nh2ng Z4n "0 89!n tr_ng> nh nc ch# th9y:n cha ngi 89!
l$i. W. thRng gi!# th<ng "ng ZF "7c %a %!ng. Nh2ng "ng gi!# th<ng
ch&nh ":9 c1 "Qt c?c tr$% i?.
C?c ngh: th@ c<ng nh ngh: gR%> ngh: d.t> ,h!i %f> l9y.n *Vt> "Jc "Xng... ":9
"7c Ih?t tri[n. Nh ngnh th@ c<ng ngh. Ih?t tri[n c!# nCn 5C $i Wnh iy
"7c %Ft c9ng "i.n l% nPi c#i ch+9> cFt nh "7c th4I 3ng> ng1i ZDng Z$c.
C9Fc *Rng 3mt ch't c@! dn chJng "] "7c tra l$i th!nh nhn hPn trc. A?ch
*( ghi l$i rDng 3# nN% 987 cM nc "7c %H! t#. Nh2ng *inh h#$t ly hFi> ngh.
th9mt "] tra 3: l$i 3i ngi dn -i.t. C! h?t nhMy %J! "7c tri:9 "\nh ,h9y4n
,h&ch. inh TiCn W#ng "Qt r! chYc 9 Z "[ d$y %J! h?t ch# 89n "Fi. 5C $i
Wnh ,i4n t$# l$i tr0 chPi "9! th9y:n> cY 3# th?ng ZMy l th?ng *inh nhmt c@!
39!> 39! ch# thM th9y:n a gi2! *<ng> l'y trg ,4t l% nJi giM trCn th9y:n> g_i l
30
N!% *Pn rXi ch# "9! th9y:n. 5y hFi ny cKng "7c tri:9 nh 5r ,4 tGc. 5C $i
Wnh c0n t/ chYc hFi h#! "Nng> hFi "?nh c?.
3h!t 'i4+E eFt "i[% "Qc Zi.t c@! thi Ng< - inh - 5C l * hng th)nh c@!
Ihmt gi?#. C?c nh 39! "] l'y lr th9y4t hhmt gi?# l% t tang ch@ "$# ch# 3i.c
tr) dn 3 3i.c giMi h1! Mnh hang c@! nh W?n *!9 ngn nN% UVc th9Fc.
hhmt gi?# "] "7c th% nhmI 3# "'t nc t^ th4 ,T thY nh't> trc Nh# gi?#.
Nh2ng ngi "+9 tiCn %!ng t<n gi?# ny "4n ,h<ng IhMi l nh2ng nh tr9y:n
gi?# h!y l nh2ng Zmc chn t9 % l nh2ng nh Z9<n Z?n ngi 'n F thg# "$#
Ihmt> h_ "4n Z9<n Z?n 3 tr#ng thi gi!n l9 trJ> h_ Nn ch!y ni.% hhmt cJng Z?i
thg# nghi ly hhmt gi?#> c1 ngi l$i l'y 37 -i.t 3 d+n d nh2ng *inh h#$t t<n
gi?# c@! h_ l!n "4n ngi -i.t. 5r th9y4t "$# Ihmt ch# rDng "i l Z[ ,h/> c#n
ngi Z) rDng Z9Fc tr#ng ,i4I l9n hXi> %9Rn th#?t ,hfi cMnh 'y> c#n ngi
IhMi di.t dGc> IhMi di.t l0ng h!% %9Rn "[ ti4n ti ni4t Zn. 5r th9y4t 'y IhH
h7I 3i t% tr$ng c@! ngi -i.t "!ng a tr#ng cMnh "< hF.
-# th4 ,T thY h!i th\ c?c tNng *B thg# Ih?i $i th^! "4n tr9y:n giMng "$# Ihmt.
4n nN% 580> Ih?i thi:n "+9 tiCn c@! -i.t N!% "7c -init!r9ci (Tt Ni ! 59
Chi) thnh lmI (Thi:n h_c l d# U#dhidh!r%!> ngi 'n> *?ng t$#. Thg# <ng>
ng9Xn gRc ZMn ch't c@! c#n ngi l thi.n 3 c#n ngi c1 ,hM nNng gi!# ti4I
trc ti4I 3i hhmt ZDng tr?i ti% chn thnh> b,h<ng Zi4t g\ l Zi4t h4t t't cMb).
-init!r9ci l ngi d0ng doi U 5! e<n> gRc a Ih&! N!% ThiCn TrJc. A!9 ,hi
th'% nh9+n gi?# lr c@! hhmt> <ng "4n Tr9ng W#! 3 *!9 "1 i9 t?c Ih;% "+9 tiCn l ,inh bT7ng "+9 tinh i?b %!ng t&nh ch't thi:n
h_c> n1i 3: * gi?c ngF nh %Ft c?i g\ ,h<ng th[ dHng li n1i 3 ch2 3i4t "[
diyn tM "7c> t9. gi?c "7c tr9y:n thng 3# t% ngi> th'y "7c nhn t% 3
thnh ch&nh 89M. Thi:n Ih?i ny tr9y:n "7c d9 "i "4n nN% d2du %i dYt.
Nh2ng ngi n/i ti4ng nh't tr#ng Ih?i thi:n ny l T^ $# W$nh> -$n W$nh.
hh?i thi:n thY h!i c@! -i.t N!% d# nh * -< Ng<n Th<ng thnh lmI 3# th4 ,T
thY ch&n. -< Ng<n Th<ng gRc ngi L9Mng <ng "4n xi!# Ch9 3# nN% 820
3# trG tr\ t$i ng lng hhH /ng (UVc Ninh). -< Ng<n Th<ng
t&nh t\nh tr+% lQng &t n1i> nhng l$i hi[9 Zi4t %!9 ch1ng ch# nCn "7c ngi
"i tQng ch# d!nh hi.9 l -< Ng<n Th<ng. ng l ngi Ih?t tri[n IhPng
Ih?I Z&ch 89!n (thi:n t_! ZDng c?ch iy %Qt 3# 3?ch). ng Ih@ nhmn 3i.c "i
t\% chn lr> ni4t Zn 89! c?c ,inh "i[n % ch6 ZDng thi:n t$i t%> <ng ch@
trPng c#n ngi c1 th[ tr#ng gi'y l?t "$t "4n gi?c ngF tYc ,hVc> ,hfi c+n 89!
nhi:9 gi!i "#$n ti.% ti4n Zai 3\ bhhmt t$i t%b
31
-# thi Ng< - inh - 5C> *!9 ,hi "'t nc ginh l$i "7c "Fc lmI> nh2ng nh
nh# "7c "# t$# thg# ,i[9 Tr9ng W#! Z) g$t r! ng#i c9Fc *Rng ch&nh tr)> nh
nc tr_ng dGng c?c nh * 3 ch&nh h_ "] c1 %Ft 3!i tr0 89!n tr_ng tr#ng 3i.c
c!i tr) "'t nc.
inh TiCn W#ng l ngi r't *Hng "$# hhmt. NN% 97u nh 39! Ihn ")nh gi!i
c'I ch# gii tNng *B> lmI r! %Ft h4 thRng tNng l2> "Yng "+9 l nh * Ng< Chn
59> %Ft 3) T/ th9Fc th4 h. thY nN% c@! Ih?i thi:n -< Ng<n Th<ng. W. thRng
tNng l2 ny "Yng ZCn c$nh 39!> giJI 39! tr#ng 3i.c c!i tr). inh TiCn W#ng
Ih#ng ch# Ng< Chn 59 d!nh hi.9 Oh9<ng -i.t "$i * (nghB! l giJI nc
-i.t) c!i 89Mn t#n ZF h. thRng tNng gi? tr#ng nc.
Tr#ng nc> chH! th?I "7c iy dng. NN 97u inh 5iyn ch# dng t$i W#! 5
d00 cFt "? ,hVc ,inh hhmt> g_i l ,inh trng. C?c nh * t$# thnh %Ft t+ng lI
c1 h_c thYc 3 c1 9y t&n tr#ng i] hFi. C?c t?c Ih;% 3Nn h1! c@! thi 'y Ih+n
nhi:9 l c@! c?c nh * nh v Th9mn> Ng< Chn 59> -$n W$nh.
-# thi Ti:n 5C> c?c nh * ti4I tGc "7c tr_ng dGng Oh9<ng -i.t 3jn "7c
5C $i Wnh 9 "]i. A?ch Thi:n 9y[n tmI !nh chpI rDng 39! 5C $i Wnh r't
,&nh tr_ng Oh9<ng -i.t "$i *> bIh% nh2ng 3i.c 89n 89Rc tr#ng tri:9 "\nh
":9 "! ch# ngi cMb. Nh 39! l$i c0n %i c?c thi:n * hh?I Th9mn (tYc l v
Th9mn) 3 -$n W$nh c@! Ih?i thi:n Tt Ni ! 59 Chi l% cR 3'n ch&nh tr).
IV. D" (Tn vn h*a !"=u >"?u
U9/i "+9 c@! thi ,t iy dng n:n t ch@ ,h<ng c1 nhi:9 c<ng tr\nh ,i4n trJc
"X *F> nhng "[ l$i ch# chJng t! %Ft *R di *Mn 3< cHng c1 r nghB!. 1 l 3Hng
"'t bW!i 39! %Ft hm9b ng 5%> t9y a "y ,h<ng c1 ,i4n trJc c@! "'t nc
3# thi ,t "+9 iy dng n:n "Fc lmI t ch@> nhng l$i l 89C hPng c@! Ng<
L9y:n> hhHng Wng. y cKng l ")! "i[% 89i tG nhi:9 ":n th> %i49 %$#
tang nh "4n c?c ngi i!> tr#ng "1 c1 lNng Ng< L9y:n 3 ":n th hhHng
Wng. Ng#i r!> 3: ,i4n trJc> c1 di t&ch W#! 5> ,inh thnh "+9 tiCn c@! thi ,t
"Fc lmI> %Ft tCn g_i gVn Z1 3i c?c ch9y.n ,[ 3: cm9 Zp chNn tr9 inh UF 5Bnh
l'y h#! l!9 l% c.
V&ng cA !<ch '%ng L89
ng 5% l 3Hng "'t c/> %!ng gi? tr) l)ch *(> 3Nn h1! c!#. -Hng c/ t&ch ny
th9Fc th) i] APn Ty> t6nh W Ty> 3i di.n t&ch ch6 ch^ng n,%
2
> gX% 7 th<n l
C!% 5%> #i xi?I> <ng Ang> W Tn> Wng Th)nh> e<ng hhG 3 hhG
Oh!ng. ng 5% 3Rn n/i ti4ng l %Ft 3Hng "'t "? #ng. 9 "9 cKng th'y
"? #ng> t^ c?i gi4ng ch# "4n c/ng nh> cFt "\nh> ng nh th h_. Oh<ng
32
gi!n trn ngmI %9 *Vc "? #ng "g% "4n ch# ng 5% %Ft 3w c/ ,&nh ,h<ng
nPi n# c1 "7c. ng 5% c0n "7c Zi4t "4n l %Ft 3Hng trXng %&!> l%
"ng n/i ti4ng. -\ th4 c1 nh2ng ")! d!nh liCn 89!n "4n c?c h#$t "Fng ny nh
ng 5%> chH! e&!> IhR e&!> t/ng e&!. 1 cKng l h\nh Mnh %&!> %mt>
"ng 89! c9 c! 3& 3#n nh *!9E
",n 2h: C.a+
5W2 c hng &Xt+
!Y& *?# ta# hZi (ng"
Thg# c?c t li.9 ,hM# c/ h_c th\ c?ch "y u.500 nN%> ng 5% l nPi tG c
c@! ngi -i.t C/. - "y l 89C hPng c@! h!i 3) n2 tng c@! h!i Z Trng l
ChiC9 Trng 3 v 5r> l cNn cY c@! Z e!n Thi.n> %` c@! Trng TrVc 3
Trng Nh). ng 5% "7c g_i l "'t bW!i 39! %Ft hm9b 3\ "y l 89C hPng
c@! h!i 3) !nh hHng dn tFc hhHng Wng> Ng< L9y:n 3 c@! Z Ng9yyn Th)
~#ng> 89r Ihi chJ! Tr)nh Tr?ng (c1 ti li.9 ch# l Ng< Th) Ng_c =i.9). -Hng
")! linh nhn ,i.t ny> 3\ th4> chY! ch't nhi:9 di t&ch l)ch *(> 3Nn h1!. C1 nhi:9
"\nh> chH!> %i49 "7c iy dng t^ nhi:9 th4 ,T. Tr#ng "1> c1 ":n hhHng Wng>
lNng Ng< L9y:n> %i49 th Z 5C Th) 5!n (n2 tng c@! h!i U Trng)> chH!
e&!> chH! eqn (th Z e!n Thi.n)> "\nh e<ng hhG... 3 c?c ")! d!nh liCn 89!n
"4n c?c 3) !nh hHng nh "Xi WX x'%> nPi hhHng Wng ngy i! tmI l9y.n>
h#Qc rQng dY! c/ thG> nPi Z9Fc 3#i c@! Ng< L9y:n. Qc Zi.t> ng 5% c0n
c1 gi4ng Sin A2!> t9y nhf nhng ,hi n# cKng "+y nc tr#ng ng_t ng#> l nPi
c?c Z %` "4n 9Rng nc "[ c+9 %#ng c1 nhi:9 *2! ch# c#n ZJ.
Ph&ng Hng (UR C?i $i -Png) l ngi th<n C!% 5% (%Ft tr#ng ZMy th<n
c@! i] ng 5%)> "] cHng h!i g% tmI h7I dn lng ng 5% cHng dn
chJng a %_i %i:n "Yng lCn ,hai nghB!> l'y ng 5% l% cNn cY chRng 89n
nh ng> t^ "'y tf! r! ,hVI nc> ginh "7c "Fc lmI (7{7) hhHng Wng lCn
l% 39! "7c ZMy nN% th\ %'t. Nhn dn ng 5% lmI ":n th tang nh
<ng. :n th hhHng Wng t_! l$c ng!y t$i i] C!% 5%> ":n nhf nhng "Ì>
c0n gi2 "7c npt d?ng c/ i!.
Ng7 UuM@n> ngi chi4n thVng trmn U$ch Dng #!nh li.t> cKng l ngi th<n
C!% 5%. 5Nng Ng< L9y:n c?ch ":n hhHng Wng u00%. 5Nng hi.n n!y l
,i4n trJc c@! l+n trHng t9 nN% d82d c1 Zi! ghi ZRn ch2 bTi:n Ng< -Png lNngb.
A!9 lng ng nPi !n ngh6 c@! thn i?c ngi !nh hHng l ng
%Ft "#n hnh hPng ch^ng d50 ngi> Nn %Qc thg# ,i[9 ly hFi 3i "@ "X t4 ly
3 Z!n nh$c dn tFc> t^ hFi ":n i] Dng WMi> WMi hh0ng> nPi iMy r! chi4n thVng
U$ch Dng l)ch *(> ,p# "4n ng 5% cHng d ly hFi.
33
Uun ]^> %Ft ng li.t *B. L9?n AY 3i %?i ng1i dy nQng c1 c?c cFt 39<ng ZDng "? #ng
chRng "s. -0% %?i 9Rn c#ng nh h\nh trNng ,h9y4t. )! "i[% ny liCn 89!n
"4n %Ft nhn 3mt % nhn dn ng 5% hDng tang nh. 1 l Th?% W#!
xi!ng -Nn einh. Nh 5C *!9 ,hi tr9ng hng> *!i Th?% W#! xi!ng -Nn einh "i
*Y *!ng nh einh iin c+9 Ih#ng (d{7u). ng einh 3Rn l ngi ti4t th?#> l9<n
l9<n gi2 g\n 89Rc th[. eFt h<% 39! einh r! ch# <ng %Ft c9 "Ri c1 r ,hinh rw
ngi -i.t ZDng c?ch nhVc l$i ch9y.n e] -i.n dng cFt "Xng c1 *?9 ch2 bXng
trG chi4t> xi!# Ch6 di.tbE
"'ng -% ch. ;i& i >N *9c"
NghB! l "-Dt 'ng [n na# o h'ng"
NghB! lE "Sng Gch ]ng tP xa &u v_n c@n Z"
-9! einh tYc gimn *!i %/ ZGng *Y th+n rXi ch# I i?c "! 3: nc. Thi hi
"7c rc "i 89! lng ng 5%. =n lng r! "1n i?c 3 iin 39! ch# "7c
ch<n *Y th+n t$i 89C lng ng 5%. -9! Ih#ng ch# <ng tc bC<ng ZF th)
l!ng %inh L9mn c<ngb 3 ,hgn rDngE bi *Y ,h<ng l% nhGc %.nh nc> thc
l !nh hHng thiCn c/b 3 ch9;n y ch# r ng9y.n c@! dn lng. Thi hi c@! Th?%
W#! "7c 89n t$i ng nh L9?n AY c0n "7c dHng l% nPi
89n c?c chi4n *B trmn 3#ng.
.h&a S<a a <ng Ang> c1 tCn ch2 l AHng NghiC% t (c1 nghB! l t<n ,&nh *
nghiC% tr!ng). ChH! e&! l %Ft c<ng tr\nh c1 gi? tr) ngh. th9mt t$# h\nh c!#.
ChH! "7c iy dng 3# nN d{u2 d# Z Ng9yyn Th) ~#ng> 37 chJ! Tr)nh Tr?ng
3 l c#n g?i lng e&! (d!nh ing ,h?c c@! ng 5%) hng c<ng. ChH! c1
Z! ,h9> c?ch nh!9 ZDng h!i ,h#Mng *n. Trc chH! c1 %Ft cy c/ thG rH% r0!
th9Fc 3# l#$i l9 "i. x?c ch9<ng h!i t+ng> t?% %?i c1 hng l!n c!n c#n ti.n.
Oh9 thY h!i l nh T/ 3 nh tNng. A!9 cKng l nh Z?i "ng> chH! h$> chH!
tr#ng 3 th7ng "i.n. T$i nh Z?i "ng c1 t'% Zi! ,hVc ,[ c<ng Pn l% chH!
c@! Z ~#ng. CFt ,q# c@! chH! ZDng gv ":9 "7c ch$% tr/ c<ng Ih9. Tr#ng
chH! c1 287 Ih# t7ng ZDng gv h!y ZDng "'t l9y.n 3i ry cy *i> gi'y ZMn 3
%mt. C?c Ih# U?t ZF Oi% CPng> T9y4t APn> L9!n c% tRng t( l nh2ng t9y.t
t?c ngh. th9mt t$# h\nh. U?t ZF Oi% CPng l 8 Ih# t7ng c!# ,h#Mng 2%>
"Yng h!i ZCn tM h29 c@! chH! tr#ng. hh# t7ng T9y4t APn n/i ti4ng 3i nh2ng
npt ch$% ,hVc *Rng "Fng> "+y ch't bth+nb c@! c#n ngi. hh# L9!n c% tRng t(
l t7ng Th) Oinh % c#n> npt %Qt hi:n t^> IhJc hm9. Ng#i r!> g+n "y> dn
34
ng 5% "] cHng nh!9 "1ng g1I> iy %Ft chi4c th?I 9 t+ng> c!# du>5%. a
t+ng 7 c@! th?I c1 chi4c ,h?nh niCn hi.9 CMnh Wng (d7n0-d78{)> a t+ng 8 trg#
%Ft chi4c ch9<ng nQng n00 ,g> niCn hi.9 CMnh Th)nh (d792-d802). ChH! e&!
"] "7c UF -Nn h1! Th<ng tin c<ng nhmn l di t&ch l)ch *( 3 3Nn h1!.
S] ng 5%> 3i Z: dy l)ch *( c@! %\nh *9Rt t^ 2.000 nN% l %Ft 3Hng c/
t&ch> %Ft 3Hng 3Nn h1! "?ng "7c th!% 89!n 3 t<n t$#.
Thnh H:a L
Thnh W#! 5 "7c iy t^ "i inh TiCn W#ng 3 "4n "i 5C $i Wnh th\
"7c t9 Z/ l$i. Thnh W#! 5 a i] Trng Cn> W9y.n xi! Oh?nh> t6nh Ninh
U\nh> c?ch W NFi ,h#Mng d00,% 3: Ih&! N!%> c?ch th) i] ,h#Mng d0,% 3:
Ih&! Ty UVc.
Thnh nD% trCn %Ft ,h9 "'t "7c nJi "? 3 N!%>
<ng. hh&! UVc 3 <ng UVc c1 c#n *<ng W#ng 5#ng chMy ng!ng. A<ng
W#ng 5#ng ZVt ng9Xn t^ 3Hng r^ng nJi W0! U\nh Nh# L9!n 3 chMy 3# *<ng
?y t$# nCn c#n "ng th@y UVc - N!% ti.n l7i.
CKng giRng nh ,hi iy thnh C/ 5#!> dn -i.t "] tmn dGng ")! h\nh thiCn
nhiCn> dHng chi:9 c!# c@! d]y nJi "? 3 nRi nh2ng ng_n nJi
l$i. #$n di nh't 500%. #$n ngVn nh't {5%> c!# ,h#Mng d0%> rFng ch^ng
d5%.
Thnh W#! 5 gX% h!i 30ng thnh riCng Zi.t> nD% c$nh nh!9. -0ng thnh a
Ih&! <ng "7c g_i l thnh Ng#i> 30ng thnh a Ih&! Ty "7c g_i l thnh
Tr#ng.
Thnh Ng#i Z!# 89!nh %Ft ,h9 "'t c1 di.n t&ch ch^ng dn0h!> gX% h!i th<n
Cn Th7ng 3 Cn Thnh c@! i] Trng Cn> l nPi c1 c9ng "i.n> l+9 g?c c@!
39!. Thnh Tr#ng c1 di.n t&ch tPng "Png 3i thnh Ng#i> Z!# gX% ,h9 "'t
n!y l th<n Chi hh#ng> i] Trng Cn.
W!i t0! thnh ch$y g+n nh!9 a ng?ch nJi L9:n -0ng (Ih&! Ty c@! thnh Ng#i
3 Ih&! <ng c@! thnh Tr#ng). Ng?ch nJi L9:n -0ng cKng l nPi th<ng
thPng c@! h!i 30ng thnh.
-\ d! thg# th4 nJi "[ iy nCn> ch# nCn cM h!i t0! nh thnh ":9 ,h<ng c1 h\nh
d?ng ro r.t> giRng nh!9 a "i[% l h\nh di 3 g# l$i a ch&nh gi2!. - ch&nh a
chv g# ny l ZYc tng 3+9> ngNn %vi thnh r! h!i Ih+n> l% tNng thC% %Yc
"F 89!nh c# hi[% h1c ch# t0! thnh.
35
CM h!i thnh ":9 c1 nh?nh c@! A<ng W#ng 5#ng chMy 3#> nh 3my 3i.c
ch9y[n r! 3# thnh ":9 dy dng.
a nh2ng chv "'t dy lJn> %1ng tng "7c ch<n *9 "4n 2 %pt> ch't li.9 l t^ng
lI cnh cy ljn cHng "'t. C?c lI "'t ny c1 c_c "1ng *9 i9Rng "[ gi2 ch#
%1ng ,hfi tr<i. C_c th\ c1 c_c ,pI 3 c_c chi4c. C_c ,pI gX% h!i th!nh gv nRi
3i nh!9 ZDng " ng!ng 89! lv %Fng> trCn " l$i c0n c1 nhi:9 th!nh gv di. Nh
c?ch iy %1ng c;n thmn th4 nCn c?c "#$n thnh iy ZCn trCn tXn t$i ch# "4n
ngy n!y.
Thn tng ZCn tr#ng "7c iy ZDng g$ch chVc chVn dy ,h#Mng 0>n5%. Chn
tng c1 ,q "? tMng 3 c_c gv ch0ng chp#.
Oinh "< W#! 5> %Ft Oinh "< "7c iy dng *!9 %Ft ngn nN% UVc th9Fc "]
IhMn ?nh Ih+n n# t&nh dn tFc c@! ngi -i.t. Tr#ng ,hi t$i Tr9ng L9Rc>
nh2ng thnh lKy thi W?n ":9 c1 h\nh d?ng ":9 "Qn h\nh h_c> "ng ng!ng lRi
d_c ng!y hnh thng lRi th\ W#! 5 l$i ng#Dn ng#q# ,h<ng thg# ,h9<n %j9 c@!
nh W?n % thg# ")! th4 thiCn nhiCn. L9! "1 t! th'y "7c t&nh "Fc lmI ng!y cM
tr#ng ,i4n trJc c@! dn tFc.
Nh 5r (d0d0-d225)
5r Th?i T/ 0dd0-d028
5r Th?i T<ng d028-d05n
5r Th?nh T<ng d05n-d072
5r Nhn T<ng d072-dd27
5r Th+n T<ng dd27-ddu8
5r knh T<ng ddu8-dd75
5r C!# T<ng dd7{-d2d0
5r W9. T<ng d2dd-d225
5r ChiC9 W#ng d225
I. LQ B! '$
NN% d009> *!9 ,hi 5C 5#ng Bnh ch4t> Tri:9 "\nh t<n 5r C<ng ;n> %Ft ngi
c1 9y t&n 3 th4 lc tr#ng tri:9 lCn l% 39!.
5r C<ng ;n ngi lng C/ hh?I (TiCn APn> W UVc) ,h<ng c1 ch!> %` h_
hh$%. Thi niCn thi49 c@! 5r C<ng ;n trMi 89! tr#ng % 5r C<ng ;n l% c#n n9 5r C<ng ;n "7c gi2 %Ft chYc nhf tr#ng "Fi c'% 89n c@! 39! 5C
$i Wnh. ng n/i ti4ng l ngi liC% ,hi4t 3 "7c gii hhmt gi?# @ng hF.
NN% d005> *!9 ,hi 5C $i Wnh %'t> c?c h#ng t( tr!nh ng Th?i t( 5#ng
-i.t lCn ng <% i?c ngi 39! %i % ,h1c. 5C 5#ng Bnh> 5r C<ng ;n l%
TM thn 3. i.n ti:n ch6 h9y *Y> thRng lBnh t#n th[ 89n tJc 3..
5C 5#ng Bnh ch4t 3# nN% d009 *!9 %Ft thi gi!n tr) 3\ tn Z$#. 5Jc Z'y gi
gii hhmt gi?# 3i c?c 3) c!# tNng d!nh ti4ng nh * -$n W$nh "!ng c1 9y t&n
tr#ng i] hFi 3 tr#ng tri:9 "\nh. W_ cHng 89!n "$i th+n l # C!% eFc "!
5r C<ng ;n lCn l% 39!.
5r C<ng ;n lCn ng l'y hi.9 l 5r Th?i T/> lmI nCn nh 5r. Nh 5r tr9y:n
"7c t?% "i nCn *( *?ch thng g_i l 5r U?t 4 (,h<ng ,[ "i 5r ChiC9
W#ng)
5r Th?i T/ l %Ft 3) 39! hi:n t^> r't l# ch# dn. -9! a ng %'t
3# nN% d028. -i.c t!ng ly ch! ,)I h#n t't th\ c?c h#ng t( tr!nh nh!9 ng l'y hi.9 l 5r Th?i
T<ng. C?c h#ng t( "] t^ng tr!nh ng 3i tinh
th+n t^ Zi h6 iM c@! "$# hhmt> nh 39! th! tFi 3 IhGc chYc ch# h_ l$i nh cK.
5r Th?i T<ng cKng l %Ft 3) 39! nhn t^. Nh 39! thng th! th94 ch# dn
chJng %vi ,hi tr#ng nc gQI n$n %'t %H! h#Qc 3^! c1 chi4n tr!nh. Ng!y "Ri
3i ,w l% nFi l#$n> nh 39! cKng dHng ch2 nhn "[ "Ri i(. Nh trng h7I
NHng Tr& C!#> *!9 ,hi n/i lCn c?t cY> Z) ZVt> 39! Th?i T<ng ,h<ng nh2ng th! tFi
l% l#$n % c0n Ih#ng tc ch# n2!. -9! 5r Th?i T<ng l% 39! "7c 27 nN%
th\ %'t.
5r Th?nh T<ng lCn ng yC9 dn nh yC9 c#n. Nh
39! c0n thPng "4n cM nh2ng ngi Z) tH tFi> c'I ch# h_ chNn chi49 "[ "VI> ch#
cP% Nn ngy h!i Z2!. -\ th4> di tri:9 ny> tr#ng nc &t c1 nFi l#$n> c9Fc
*Rng tPng "Ri th!nh Z\nh. Ng9yCn Ihi c@! 39! l Z T 5!n> n/i ti4ng gifi 3i.c
tr) nc th!y 39! ,hi 39! Zmn "i "?nh Ch!%I!. U'y gi> cPng 3c c@! $i
-i.t c1 thC% Ih+n "'t L9Mng U\nh> L9Mng Tr) ngy n!y.
37
-9! Th?nh T<ng %'t 3# nN% d072> Th?i T( Cn Yc> l c#n c@! 39! 5r
Th?nh T<ng cHng Z T 5!n> %i 7 t9/i> lCn l% 39!> l'y hi.9 l 5r Nhn T<ng.
L9!n Th?i * l 5r $# Thnh l% IhG ch&nh. Qc Zi.t di tri:9 5r Nhn
T<ng c1 c9Fc Ih? TRng c@! 5r Thng Oi.t.
5r Nhn T<ng %'t nN% dd27> l% 39! "7c 5{ nN%. -\ 39! Nhn T<ng ,h<ng
c#n nCn "] lmI c#n c@! ngi g% lCn l% th?i t(. 1 l 5r Th+n T<ng> lJc 'y
%i c1 du t9/i. T9y 39! nhf t9/i nhng c?c 89!n "$i th+n h4t l0ng giJI "s> nCn
tr#ng nc cKng "7c yCn /n> &t c1 l#$n l$c. 5r Th+n T<ng ch6 l% 39! "7c
%i nN% th\ %'t. C#n l 5r knh T<ng %i Z! t9/i "] l% 39!> "7c T< Wi4n
Thnh IhG t? "Vc lc nCn 3i.c tri:9 ch&nh 3jn /n ")nh.
5r C!# T<ng lCn nRi ng T< Wi4n Thnh c0n l% IhG t? 3i nN% th\
%'t> tri:9 th+n 3jn c0n gi2 "7c n:n n4I c@! c?c tri:9 trc nCn cKng t$% /n.
Nhng ,hi ln lCn> 5r C!# T<ng h!% chPi Zi> *Nn ZVn> ZC try 3i.c nc l$i
thC% tiC9 h#!ng Ih9ng Ih&> ch# iy c9ng "i.n ZVt dn chJng IhMi IhGc d)ch.
L9!n l$i th\ nhKng nhiy9 nCn tr#ng nc l#$n l$c n/i lCn nh #ng.
Nh2ng c9Fc n/i l#$n ln nh't 3 c1 Mnh hang "4n ng!i 3ng c@! h_ 5r l l#$n
hh$% =9 3 l#$n L9?ch URc.
NN% d208> hh$% =9 n/i lCn l% l#$n a Ngh. kn> 39! *!i 89!n IhGng ng l
hh$% U6nh xi "i "?nh dÌ. U6nh xi "?nh "9/i "7c hh$% =9> t)ch ZiCn c@! cMi
3 "Rt Ih? c(! c@! hh$% =9. hh$% =9 ch# ngi 3: ,inh "<> "g% 3ng Z$c "Jt
l1t ch# c?c 89!n l$i "[ 39 ch# U6nh xi tFi gi4t ngi 3< tFi. 5r C!# T<ng nghg
li> ch# ZVt U6nh xi. Th9Fc tng c@! U6nh xi l L9?ch URc n/i lCn> ti4n "?nh
"4n tmn ,inh thnh. 5r C!# T<ng ch# gi4t U6nh xi rXi cHng gi! 89y4n ch$y trRn.
Th?i T( A!% ch$y "4n nPng n?9 t$i nh Tr+n 5r> trang h_ %Ft gi! "\nh "?nh
c? gi9 c1 3 c1 th4 lc a lng TYc eQc> t6nh N!% )nh. T$i "y> th?i t( A!%
th'y c#n g?i c@! Tr+n 5r l Tr+n Th) =9ng iinh "Ì nCn ci l% 37. xi! "\nh
h_ Tr+n "g% c@! cMi r! %F 89n dÌ l#$n 3 hF tRng "7c nh 39! 3: ThNng
5#ng.
-: ,inh "7c %Ft nN% th\ 39! %'t> th?i t( A!% lCn nRi ng "1 l 5r W9.
T<ng> Tr+n Th) =9ng l% h#ng hm9.
T^ "'y h_ Tr+n 9y th4 nh't tri:9> h!i ngi !nh c@! h#ng hm9 l Tr+n Th^! 3
Tr+n T Oh?nh cHng ngi g% h_ l Tr+n Th@ F gi2 c?c chYc 3G ch@ chRt
tr#ng tri:9. Tr+n Th^! l% NFi th) Ih?n th@> Tr+n T Oh?nh l% hhG ch&nh>
Tr+n Th@ F l% i.n ti:n ch6 h9y *Y. L9y:n hnh a tr#ng tri:9 nD% cM tr#ng
38
t!y c@! Tr+n T Oh?nh> ,hi Tr+n T Oh?nh ch4t rXi th\ Tr+n Th@ F nV%
89y:n.
5r W9. T<ng ,h<ng c1 c#n tr!i> ch6 c1 h!i ngi c#n g?i cHng Tr+n Th) =9ng.
C<ng chJ! Th9mn ThiCn> gM ch# Tr+n 5iy9> c#n trang c@! Tr+n Th^!. Ngi
c#n g?i thY h!i l ChiC9 Th?nh> r't "7c 5r W9. T<ng yC9 %4n 3 lmI l% Th?i
t(. NN% d22n> 5r W9. T<ng nhng ng 5r ChiC9 W#ng l'y c#n tr!i thY c@! Tr+n
Th^! l Tr+n CMnh l% chXng 3 *!9 "1 nhng ng tri:9 5r
ch'% dYt> tri:9 Tr+n th!y th4. eFt c9Fc "M# ch?nh ,h<ng "/ %?9 "] thnh
c<ng.
II. .h<nh _uM@n Nh LQ
A!9 ,hi lCn l% 39!> 5r Th?i T/ th'y "'t W#! 5 chmt hÌ nCn ch# di "< 3:
$i 5! (d0d0) 3 "/i tCn $i 5! thnh ThNng 5#ng (W NFi). ThNng 5#ng Z'y
gi nD% 3# 3) tr& tr9ng t% c@! "'t nc> l nPi hFi tG c@! "ng ZF> "ng
*<ng. Thg# 89!n ni.% c@! ngi i!> ThNng 5#ng c1 b"7c c?i th4 rXng c9Fn
h/ ngXi| 3) tr& a gi2! ZRn IhPng <ng Ty N!% UVc| ti.n h\nh th4 nJi r^ng
*!9 trc... Sg% ,hVI nc -i.t t! chv 'y l nPi hPn cM> thmt l chv hFi h_I c@!
ZRn IhPng> l nPi "< thnh Zmc nh't c@! "4 3Png %9<n "ib (Chi49 di "<).
Thi nh 5r> c?c h#ng t( ":9 "7c nh 39! Ih#ng tc 3Png 3 ":9 c1 Z/n
Ihmn "i "?nh dÌ c?c c9Fc nFi l#$n> nCn !i cKng gifi 3i.c 89n *. C?c c<ng
chJ! th\ "7c Ihn c<ng tr<ng c#i 3i.c trng th9 c?c thY th94. AR hm9 Ihi 3
c9ng n2 "7c ")nh ro rng di tri:9 39! 5r Th?nh T<ngE h#ng hm9 3 Ihi du
ngi> ng n2 d8 ngi> nh$c ,l d00 ngi.
CP c'9 hnh ch&nh tr#ng nc "7c 39! 5r Th?i T/ cMi t/. T#n 89Rc "7c chi!
r! l% 2n lF> Ih@ d# 89!n l$i c!i tr). =i lF> Ih@ l h9y.n 3 hPng. 5ng i] t
Z+9 ngi 89Mn lr 3 c1 Z/n Ihmn "1ng th94 ch# Nh nc.
UF l9mt "+9 tiCn c@! nc t! "7c 3i4t r! di tri:9 5r Th?i T<ng (d0n2). 1 l
ZF W\nh th> nhng hi.n n!y 3Nn ZMn c@! ZF l9mt ny "] th't tr9y:n. C?c *?ch
*( ch6 ghi l$i rDng nh 39! ")nh c?c Zmc h\nh Ih$t> c?c c?ch tr! hfi 3 ch# IhpI
nh2ng ngi gi h#Qc 3) thnh niCn "7c l'y ti:n % ch9Fc tFi ,hi Ih$% IhMi
tFi nQng. C1 "i:9 l. c'% ,h<ng ch# %9! Z?n h#ng n!% (tYc l "n <ng t^ d8
t9/i tra lCn) l% n< t\ 3 c'% %/ tr9 Z0 Nn th)t
Th94 "7c ")nh r! *?9 l#$iE
39
Th94 r9Fng> "+%> !#
Th94 "'t trXng d9 3 Z]i IhH *!
Th94 *Mn 3mt a nJi
Th94 %V% %9Ri "i 89! Mi 89!n
Th94 *Mn 3mt 89r nh *^ng tC> ng 3#i hPng tr+%
Th94 trg> gv> h#!> 89M.
L9n "Fi nh 5r "7c t/ chYc c1 89y %<. =i "i 5r Th?nh T<ng> t/ chYc
89n "Fi "7c chi! l% ZRn lF l tM> h29> ti:n> hm9. T't cM gX% c1 d00 "Fi> %vi
"Fi c1 l&nh ,?3 l&nh ZVn "?. Uinh Ih?I nh 5r r't n/i ti4ng> nh TRng ZCn
Tr9ng W#! "] t^ng ZVt chc> ?I dGng Zinh Ih?I ny ch# 89n "Fi c@! %\nh.
4n thi 5r Th+n T<ng c1 %Ft &t th!y "/i tr#ng cP ch4 89n "Fi. L9n l&nh
"7c *?9 th?ng %Ft l+n "/i IhiCn nh!9 3: l% r9Fng. Nh th4> nhn lc ch# n:n
n<ng nghi.I 3jn "7c ZM# "M%.
III. Ph! !"?n #"nh !$
+. N7ng ngh"L1
$i ZF Ihmn r9Fng "'t tr#ng nc l r9Fng "'t c@! c<ng i]. C<ng i] c1 "7c
9y 89y:n t tr) rFng r]i. ~9Fng "'t c@! c<ng i] n# l d# c<ng i] 'y 89Mn lr.
T9y th4> nh 39! 3jn c1 89y:n *a h29 tRi c!# tCn r9Fng "'t> nCn n<ng dn cy
r9Fng c<ng i] 3jn IhMi nFI t< th94> l!# d)ch 3 "i l&nh ch# nh 39!. eYc th94
"7c ")nh l d00 thNng %vi %j9.
Ng#i r! c0n c1 r9Fng c'I ch# 89r tFc 89!n l$i c1 c<ng 3 "7c g_i l th?c "!#
"i:n (r9Fng np% "!#> t^ * t&ch 5C hhGng Wi[9). T^ "1 h\nh thnh th?i 'I c@!
%Ft *R 89r tFc 3 89!n l$i c!# c'I. N<ng dn tr#ng th?i 'I ,h<ng c1 nghB! 3G
"1ng th94 ch# nh nc % ch6 "1ng ch# ch@ th?i 'I. Ch@ th?i 'I "1ng th94 ch#
nh nc tPng "Png 3i %Yc th94 c@! r9Fng "'t c<ng i].
Nh nc c1 r9Fng riCng c@! nh nc g_i l r9Fng 89Rc ,hR> ngi cy r9Fng
l tH Zinh h!y Ih$% nhn. T< th94 r9Fng 89Rc ,hR nQng hPn *# 3i c?c l#$i
r9Fng trCn.
Nh 5r c#i tr_ng ngh: n<ng 3 ": r! nhi:9 ch&nh *?ch ,h9y4n ,h&ch n<ng
nghi.I. AYc l!# "Fng 3 *Yc ,p# "7c ZM# 3.. L9n l&nh th!y IhiCn nh!9 l%
r9Fng> nh2ng ngi "i IhiC9 Z$t "7c tra 3: 89C hPng nhmn r9Fng cy c'y.
Tr9 Z0 "7c ZM# 3.. Oh<ng nh2ng 3i.c trF% tr9 Z) tr^ng Ih$t nQng % ng!y
cM 3i.c gi4t tr9 *a h29 c@! %\nh cKng Z) ngNn c'%. Nh nc 89y ")nh cY Z!
nh h7I thnh %Ft bZM#b "[ ,i[% *#?t ljn nh!9 3 cHng liCn "i ch)9 tr?ch
nhi.% 3: tFi gi4t tr9 Z0.
40
-'n ": th@y l7i "7c ti4n hnh 3i 89i %< ln. C CP S? "7c "VI 3# tri:9
5r Nhn T<ng "] giJI chRng "7c lGt c@! *<ng WXng. N<ng nghi.I di thi
nh 5r nh 3my "] "7c Ih?t tri[n 3 n9 *Mn i9't "@ l#$i t^ g'% "#$n> lG! ch# "4n 3Mi
*7i. NN% d0n0> 5r Th?i T<ng 89y4t ")nh dHng g'% 31c tr#ng nc "[ %!y ly
IhGc ch# 39! 89!n % ,h<ng IhMi %9! g'% 31c c@! nc ng#i n2!.
Ngh: gR% ti4n %Ft Zc ,h? di 3 "$t "7c tr\nh "F c!# 3: *Mn i9't cKng nh
3: ngh. th9mt. Ng1i g$ch "7c *Mn i9't "+y "@ "[ IhGc 3G ch# 3i.c iy dng
nh c(! cHng l9 "i> c9ng "i.n. C1 l#$i ng1i tr?ng %gn> ng1i ZDng *Y trVng>
g$ch cs ln c1 tr!ng tr& h#! 3Nn 3 c1 ,hVc niCn hi.9 nh 5r. C?c "X dHng ZDng
*nh *Y "7c ch4 t$# tinh iM# 3i c?c lI %gn n9> %gn ng_c> %gn trVng ng
cHng nh2ng h#! 3Nn tr!ng nh] h#Qc ,hVc ch\%> n/i r't c<ng Ih9.
Ngh: ,hVc ZMn in "] i9't hi.n> ch@ y49 dHng "[ in c?c ,inh hhmt.
xi!# th<ng 3 Z9<n Z?n cKng "7c Ih?t tri[n. C?c c#n "ng gi!# th<ng th@y
ZF "7c %a %!ng. T^ ThNng 5#ng c1 nh2ng c#n "ng th@y "i "4n tmn ZiCn
gii Ih&! UVc 3 Ih&! N!%. =_c c?c "ng ZF 89!n tr_ng c1 nh tr$% 3 c?c G
"'t cV% Zi[n gv a trCn "[ ch6 IhPng hng.
-i.c Z9<n Z?n 3i nc ng#i r't Ih?t tri[n. CMng -n Xn (L9Mng Ninh) l
nPi t9 th9y:n nc ng#i t'I nmI "4n tr!# "/i.
IV. Ph! !"?n vn h*a - 45 h6"
5h+ 'i4+: Nh 5r ZVt "+9 chN% l# 3i.c %a %!ng h_c tmI 3 thi c( "[ t9y[n l!
nhn ti r! l% 89!n. NN% d070> 5r Th?nh T<ng ch# dng -Nn %i49 (th
Oh/ng T(> Ch9 T( 3 72 3) ti:n hi:n) 3 %a L9Rc T( xi?%. N:n "$i h_c -i.t
N!% ZVt "+9 t^ "'y. NN% d075 tri:9 "\nh %a ,h#! thi "+9 tiCn "[ ch_n nhn
ti. y l ,h#! thi t!% trng gX% c1 "@ hhmt> 5]#> Nh#. -) Tr$ng ng9yCn "+9
tiCn c@! nc t! l 5C -Nn Th)nh "m9 a ,h#! thi ny.
T+ng lI nh# *B th'% nh9+n r thYc Nh# gi?# ZVt "+9 i9't hi.n. Trc "y t+ng
lI c1 h_c tr#ng i] hFi h+9 h4t l c?c nh *. T^ "i 5r> Nh# gi?# ZVt "+9 c1
")! 3) tr#ng i] hFi. T9y th4> ch4 "F gi?# dGc 3 thi c( thg# tinh th+n Nh# gi?#
cKng ch6 %i ZVt "+9. AR nh# *B "7c t$# r! h]y c0n 89? &t> hhmt gi?# 3jn chi4%
9 th4 3 c?c nh * 3jn gi2 3!i tr0 89!n tr_ng tr#ng i] hFi.
41
3h!t 'i4+: hhmt gi?# "7c tr9y:n Z? rFng r]i tr#ng 89+n chJng 3 c1 d'9 'n lCn
%_i *inh h#$t 3Nn h1!. Nh 39! 3 t+ng lI 89r tFc r't t<n *Hng "$# hhmt. T't
cM t?% "i 39! nh 5r> 39! n# cKng *Hng t&n "$# Ihmt. 5r Th?i T/ ZMn thn l
c#n n9 5r Th?nh T<ng l T/ thY h!i c@! Ih?i thi:n ThM#
ng.
hh?i thi:n ThM# ng l Ih?i thi:n thY Z! "7c thnh lmI t$i -i.t N!% 3#
nN% d0{8. -i.c hi.n di.n c@! 3) thi:n * ny t$i "'t $i C/ -i.t l %Ft * t\nh
c. ThM# ng 3Rn ngi Tr9ng W#! "!ng hnh "$# t$i Ch!%I!> th\ 3# nN%
d0{9 Z) 89n $i -i.t ZVt tr#ng ch9y4n 39! 5r Th?nh T<ng "i chinh Ih$t. ng
Z) "! 3: ThNng 5#ng. T$i "y> <ng giJI 3i.c ch# %Ft 3) tNng lGc 3 ZFc lF r!
,i4n thYc thi:n h_c c@! %\nh. -9! Zi4t "4n> 3i <ng l% 89Rc * 3 ch# <ng trG
tr\ t$i chH! Oh!i L9Rc a ThNng 5#ng. hh?i thi:n ny tr9y:n *?9 th4 h.. O[ cM
thi:n * ThM# i:n> c1 t't cM d9 thi:n *. 5r Th?nh T<ng l 3) T/ thY h!i> 5r
knh T<ng th9Fc th4 h. thY t> 5r C!# T<ng th9Fc th4 h. thY *?9.
W. thRng tNng gi (*!ngh!) "7c d9y tr\> 89Rc * c1 3!i tr0 nh ngi cR 3'n
tRi c!#. Nh 39! ch# c?c nh * "7c Zmn ly IhGc riCng c@! h_. L9r tFc> 89!n
l$i thi nh!9 cJng ti:n Z$c ch# nh chH!. C?c nh * "7c c'I Ih?t ZDng> "7c
%iyn th94 3 l!# d)ch cHng "i l&nh. ChH! chi:n %_c lCn ,hVI nPi> ,h<ng nN%
n# % ,h<ng c1 iy chH! %i> tri:9 "\nh l$i %iyn th94 ch# dn chJng. NN%
d0d8> 5r Th?i T/ ch# ngi "i th6nh ,inh T!% T$ng (TriIit!,!) 3: *!# l$i 3 c't
3# ,h# $i Wng.
-9! 5r Th?i T<ng ch# iy ng l9 "i> thnh 89?ch 3 chH! th?I "7c iy dng 3i 89i
%< ln. Thnh ThNng 5#ng l %Ft c<ng tr\nh iy dng ln tr#ng c?c tri:9 "$i
Ih#ng ,i4n. Thnh gX% h!i 30ng di ,h#Mng 25 ,%. Tr#ng h#ng thnh c1
nh2ng c9ng "i.n c!# "4n ZRn t+ng. -i.c iy dng c?c chH! th?I r't "7c c#i
tr_ng. NN% d0ud 5r Th?i T<ng ch# iy 950 ng 5r Th?nh
T<ng lmI chH! AHng Oh?nh a Ihng U?# ThiCn> IhMi dHng dd ngn cn "Xng
"[ "Jc ch9<ng chH!> nN% *!9 l$i dng T ThiCn UM# th?I trc chH! U?#
ThiCn> c!# 3i chGc tr7ng (,h#Mng 50-{0%) 3 c1 u0 t+ng. Ng#i r! c0n c1
nhi:9 chH! th?I ,h?c cKng "X *F 3 h9y h#ng ,h<ng ,p%.
i8u kh9c "i 5r "Fc "?#> ch@ y49 trCn gR% 3 trCn "?. : ti thng l thiCn
nhiCn nh %y> nc> h#! *gn> h#! cJc 3 "Qc Zi.t l h\nh t7ng c#n rXng 3i
42
nhi:9 n4I c#ng %:% %$i t7ng trng ch# ng9Xn nc> ni:% %P c c@! c
dn trXng lJ!.
W\nh t7ng c#n rXng c@! tri:9 "$i ny ,h<ng ljn "7c 3i c?c tri:9 "$i ,h?c.
Nh2ng h\nh "iC9 ,hVc a chH! hhmt T&ch ch# t! th'y rDng ngh. th9mt "iC9 ,hVc
thi 5r ,h<ng nh2ng ti4I th9 ngh. th9mt Tr9ng W#! % c0n c@! Ch!%I! n2!E
Nh$c c<ng 3 3K n2> h\nh t7ng th+n "i:9 x!r9d!.
(a h4t nh# :7a l nh2ng *inh h#$t Ih/ cmI tr#ng dn chJng. W?t M "# "]
i9't hi.n. CMnh 3K n2 %J! dn h#! h!y 3K c<ng 3^! %J! 3^! *( dGng nh$c cG
"7c ,hVc trCn c?c IhH "iC9. 9! th9y:n> %J! rRi nc l *inh h#$t ly hFi
,h<ng th[ thi49 "7c tr#ng c9Fc *Rng 3Nn h1! c@! ngi dn "i 5r.
T! c1 th[ n1i "i 5r l %Ft gi!i "#$n Ih?t tri[n rc rs c@! n:n 3Nn h1! dn tFc.
V. Nh8n v,! !"=u >"?u
Ng#i nh2ng <ng 39! lvi l$c c@! nh 5r nh 5r Th?i T/> 5r Th?i T<ng> 5r
Th?nh T<ng> 5r Nhn T<ng> nc -i.t thi 5r c0n c1 nh2ng nhn 3mt n/i ti4ng
nh 5C hhGng Wi[9> 5r $# Thnh> 5C -Nn Th)nh... "Qc Zi.t c1 5r Thng
Oi.t> %Ft nh 89n * ti Z! 3 T 5!n Ng9yCn Ihi> %Ft ngi IhG n2 "] Ih?t
h9y "7c ,hM nNng tr#ng 3i.c c!i tr) "'t nc.
` Lan nguM=n 1h"
T 5!n 89C a lng Th/ 5vi (Th9mn Thnh> W UVc). NN% d0{2 39! 5r Th?nh
T<ng "] n0 t9/i % ,h<ng c1 c#n nCn thng "i c?c nPi "[ c+9 t. eFt h<%
39! 89! lng Th/ 5vi> tr#ng ,hi %_i ngi "/ r! "ng ig% i! gi? th\ Z "!ng
h?i d9> ch6 "Yng d! cy l!n % nh\n. -9! th'y th4 l% l$> ch# g_i "4n "[ hfi.
Th'y Z iinh "Ì> "Ri "?I d)9 dng l$i th<ng %inh *Vc *M#> 39! "! 3: c9ng 3
Ih#ng l% T 5!n Ih9 nhn. NN% d0{{ Z *inh Th?i t( Cn Yc 3 "7c Ih#ng
l Ng9yCn Ihi.
5Jc Z'y gi gi2! $i -i.t 3 Ch!%I! "!ng iMy r! chi4n tr!nh ZiCn gii. -9! 5r
Th?nh T<ng IhMi thn chinh "i "?nh (d0{9). -9! gi!# ch# Z 89y:n gi?% 89Rc.
A!9 nhi:9 trmn ,h<ng thnh c<ng> 5r Th?nh T<ng rJt 89n 3: nc. TrCn "ng
3: ,inh "<> nghg Z?# l Z T 5!n th!y 39! tr) nc "7c yCn 39i> Th?nh T<ng
nghBE bNgi "n Z tr) nc c0n "7c nh th4> t! "i "?nh ChiC% Thnh ,h<ng
thnh c<ng> th4 r! "n <ng hqn lV% -9! "g% 89n tra l$i 3 l+n ny chi4n
thVng.
NN% d072> 5r Th?nh T<ng %'t> Th?i t( Cn Yc %i ZMy t9/i lCn nRi ng<i. U
"7c Ih#ng l% Th?i Ihi. C1 ti li.9 ghi rDng lJc Z'y gi Th?i hm9 h_ =Png
43
Z9<ng rq% l# 3i.c tri:9 ch&nh. T 5!n lCn l% W#ng Th?i Wm9 (tYc 5inh Nhn
Th?i Wm9) giJI 39! tr) nc. Trc h_! nh TRng lN% lg i% lNng $i -i.t> Z
"] nghg thg# li 5r Thng Oi.t g_i 5r $# Thnh tra l$i gi2 chYc Th?i Ih1
U\nh ChPng 89n 89Rc tr_ng * "[ l# 3i.c tri:9 ch&nh. y l lJc tri:9 "\nh
nh 5r t/ chYc thVng l7i c9Fc ,h?ng chi4n chRng 89n TRng. 5r Thng Oi.t
"] "g% 89n "?nh *!ng tmn ng Ch9> 5iC% Ch9> nN% *!9 chmn "Yng 89n
i% lNng a *<ng Nh Ng9y.t Z9Fc chJng IhMi rJt 3: nc. Tr#ng 3i.c tr) nc>
Th?i hm9 c#i tr_ng 3i.c Ih?t tri[n n<ng nghi.I> ZM# 3. tr9 Z0 dHng l% *Yc
,p#. ThPng nh2ng IhG n2 nghq# ,h/ IhMi "g% thn th4 n7> ,h<ng th[ lmI gi!
"\nh> Z ch# i9't ti:n ch9Fc h_ 3 t\% ngi gM chXng ch#. Th?i hm9 cKng chJ r
%a %!ng "$# hhmt. TPng tr9y:n Z "] ch# iy dng "4n d00 ng t l Thng Oi.t> 89C a lng kn S?>
h9y.n L9Mng Yc (CP S?> xi! 5%> W NFi). T^ nhf <ng "] h!% ch9Fng cM
3Nn ljn 3o> th&ch "_c *?ch 3 tmI l9y.n 3o ngh.. NN% 20 t9/i> <ng "7c Z/ l%
%Ft chYc 89!n nhf tr#ng "Fi ,?Zinh. A!9 thg# li ,h9yCn c@! 39! 5r Th?i
T<ng> <ng t h#$n "[ 3# l% 89!n tr#ng c9ng. ng "7c thNng d+n lCn "4n
chYc < tri nFi th) *Mnh> tr<ng c#i %_i 3i.c tr#ng c9ng 39!. 4n nN% d0{9> <ng
"7c c( l% $i tng thg# 39! 5r Th?nh T<ng ti4n c<ng Ch!%I!. 5r Thng
Oi.t ZVt "7c Ch4 C@ tr#ng d)I ny ,hi ti4n 89n "4n tmn ZiCn gii Chn 5$I
(3Hng hh!n ~!ng> hh!n Thi4t ngy n!y). Chi4n thVng tra 3:> <ng "7c Ih#ng
l% hhG 89Rc Th?i Ih1> tc Oh!i 89Rc c<ng 3 "7c 39! 5r nhmn l% c#n
n9 3\ th4 <ng "/i *!ng h_ 5r 3 c1 tCn l 5r Thng Oi.t.
NN% d072> 5r Th?nh T<ng %'t> Th?i t( Cn Yc (7 t9/i> c#n c@! T 5!n
Ng9yCn Ihi) lCn nRi ng tYc l 5r Nhn T<ng> Th?i hm9 Th7ng =Png cHng
Th?i * 5r $# Thnh l IhG ch&nh nhng 5r Thng Oi.t giJI T 5!n ("] tra
thnh 5inh Nhn Th?i hm9) tr9't 89y:n IhG ch&nh c@! Th?i hm9 Th7ng =Png>
gi?ng 5r $# Thnh i9Rng l% TM gi?n ngh) $i Ih9 3 "/i "i tr'n nhm% a
Ngh. kn. T 5!n lCn l% hhG ch&nh c0n 5r Thng Oi.t l% T[ tng.
5Jc Z'y gi a Tr9ng L9Rc> nh TRng "!ng gQI ,h1 ,hNn 3: %_i %Qt. T[ tang
c@! nh TRng l -Png kn Th$ch "! r! Tn Ih?I "[ giMi 89y4t nh2ng Z4 tVc
c@! Tr9ng L9Rc. eFt tr#ng nh2ng Zi.n Ih?I c@! Tn Ih?I -Png kn Th$ch l
IhMi t$# nCn 9y d!nh ch# nh TRng ZDng c?ch Znh trng i9Rng Ih&! N!%>
i% lNng $i -i.t. =# 3my nh TRng ch# t&ch tr2 lPng thM#> 89n dGng t$i c?c
thnh ng Ch9 (L9Mng Ty)> Oh% Ch9 3 5iC% Ch9 (L9Mng <ng) "[
ch9;n Z) ch# c9Fc i% lNng. Trc t\nh th4 "1 5r Thng Oi.t ch@ trPng nh
*!9E bNgXi yCn "7i giQc ,h<ng ZDng "g% 89n r! "?nh trc "[ chQn %Ki nh_n
44
c@! giQcb. Trc h4t "[ c@ng cR nFi ZF> <ng ": ngh) cHng T 5!n %i 5r $#
Thnh 3: l$i tri:9 "\nh gi2 chYc Th?i Ih1 tr<ng c#i 3i.c tri:9 ch&nh. Trc h_!
nc> 5r $# Thnh h7I lc cHng 5r Thng Oi.t t&ch cc ch9;n Z) 3i.c "Ri
Ih1.
C9Ri nN% d075> 5r Thng Oi.t "g% d0 3$n 89n ti4n *!ng "'t TRng "?nh 3#
Oh% Ch9> 5iC% Ch9 3 ng Ch9. A!9 n2 ngy 3y h]% 89n -i.t chi4%
"7c thnh ng Ch9. A!9 ,hi Ih? h@y Ih+n ln cNn cY hm9 c+n c@! 89n TRng>
th?ng n.d07{> 5r Thng Oi.t ch# rJt 89n 3:. C9Ri nN% 'y> nh TRng c(
tng L9?ch L9t "g% u0 3$n 89n thg# h!i "ng th@y ZF *!ng i% l7c $i
-i.t. 5r Thng Oi.t ch# lmI Ih0ng t9y4n ,iCn cR d_c thg# *<ng Nh Ng9y.t
"[ chQn ")ch. Xng thi <ng cKng ch# 89n "1n "?nh th@y Zinh ")ch 3 "] ngNn
"7c h!i c?nh 89n th@y ZF c@! ")ch IhRi h7I 3i nh!9. TrCn Ih0ng t9y4n Nh
Ng9y.t> chi4n trmn diyn r! ?c li.t. [ c/ 3K 89n *B> <ng l% nCn Zi thP 3 ch#
ngi "C% ,h9y! 3# ":n th TrPng W?t a Z N!% *<ng Nh Ng9y.t giM th+n
nhn "_c 3!ng lCnE
!a& 4u:c E0n h !a& [ c
Tit nhin `nh 2hXn ti thin th
!h h ngh`ch *$ *ai xA& 2h&
!hU ang hnh ;han thb )i hB
cSng ndi n"c !a& vua !a& K
enh <nh `nh 2hXn K Ech t<(i
-" Eao *V giWc Eang xA& 2h&
-hdng )a# Ef )` nh t0i )(ig
Nh th4 tinh th+n 89n *B thC% hNng h?i. A!9 hPn Z! th?ng "?nh ,h<ng thVng
lc l7ng ZF Zinh> ,h<ng th[ *!ng *<ng 3\ thi49 th@y Zinh hv tr7> 89n TRng Z)
ch4t %'t 89? n(! l$i thC% Z.nh tmt "g d_!> L9?ch L9t l% 3# th4 89jn Z?ch.
5r Thng Oi.t ch@ "Fng ": ngh) h0! "[ %a lRi th#?t ch# 89n ")ch nhD% *%
ch'% dYt chi4n tr!nh. 4n th?ng Z! nN% d077 L9?ch L9t rJt 89n 3: nc. T^
"'y 89n TRng t^ Zf r ")nh i% l7c $i -i.t.
VI. D" (Tn vn h*a !"=u >"?u
Nh 5r "[ l$i nhi:9 c<ng tr\nh ,i4n trJc c1 t&nh ch't hhmt gi?# nh th?I U?#
ThiCn (W NFi) c!# 3i %Pi tr7ng (trCn {0%)> th?I AHng Thi.n =iCn 5inh
(chH! _i) c!# du t+ng... Qc Zi.t c1 chH! eFt CFt> t9y ,h<ng c!# ln> "X *F
nhng l$i th!nh th#?t nh` nhng> Zi[9 trng chi:9 *9 3Nn h1!. [ tang nh
tri:9 5r> ngi "i *!9 c1 iy :n < (c0n g_i l ":n 5r U?t 4) t$i "'t Ih?t
45
t&ch c@! nh 5r. :n <> t9y ,h<ng "7c iy dng 3# thi nh 5r> nhng 3jn
%!ng nh2ng "ng npt c@! thi 'y 3i h\nh t7ng nh2ng c#n rXng> h#! *gn> l?
*gn... Ng#i r!> nh 5r c0n tr9y:n l$i nhi:9 l#$i h\nh ngh. th9mt "Fc "?# nh
%J! ,hiCn> "?nh c+9 3 "Qc Zi.t l %J! rRi nc.
+. .h&a S6! .6!
ChH! "7c iy dng 3# nN% d0n9. ChH! c1 tCn l =iCn W9> nghB! l IhJc
lnh di l9. TGc tr9y:n rDng %Ft "C% 39! 5r Th?i T<ng nD% %Ft th'y hhmt U
L9!n c% djn "i thN% %Ft t0! *gn. -9! "g% gi'c %Fng ,[ l$i ch# Z? 89!n 3Nn
3o nghg. Tri:9 th+n ch# l "i:% gs> ,h9yCn 39! nCn iy %Ft ng<i chH! "[ c+9
IhJc.
ChH! c1 h\nh d?ng nh %Ft h#! *gn %_c trCn nc. T0!n ZF ng<i chH! "7c "Qt
trCn %Ft cFt "? c!# ch^ng 20%. C?c cFt gv "s %?i "7c ZR tr& 9Rn l7n chXng
chp# t$# nCn "ng npt c@! c?nh *gn. UCn di l !# 39<ng t7ng trng ch#
"'t. Ch9ng 89!nh l cy cRi i9% i9C. T/ng th[ ,h9 ,i4n trJc t$# nCn "7c
,h<ng ,h& th!nh t)nh c@! ch2 Thi:n.
ChH! eFt CFt ngy n!y c1 89y %< nhf hPn chH! ng9yCn th@y 3\ Z) tn Ih? 3
trHng t9 l$i nhi:9 l+n> nhng 3jn c0n %!ng d?n d'I "Fc "?# c@! ng n!y th9Fc lng \nh UMng (h9y.n TiCn APn> t6nh W UVc)>
89C hPng c@! 5r Th?i T/> l nPi hFi tG nhi:9 ,i4n trJc c/. Tr#ng "1 c1 ":n 5r
U?t 4 th t?% 3) 39! c@! tri:9 5r. :n c0n g_i l ":n < 3\ d# < ng9yCn
*#?i -K Ot Al iy nCn 3# nN% d{00-d{02.
T^ ,hi "7c iy 3# th4 ,T S-> ":n trMi 89! nhi:9 thi ,t Z) h h!# nQng. -
"4n nN% d952 ":n l$i Z) 89n hh?I Ih? h#$i "[ tr9y ,&ch d9 ,&ch \nh UMng.
-# nN% d989> "[ ,T ni.% 980 nN% lCn ng ":n "7c trHng t9
l$i y nh cK. -\ th4> d# 89! nhi:9 l+n trHng t9> ng t9y nhiCn> "y l nPi c/
,&nh %!ng d?ng d'I tri:9 5r> %Ft tri:9 "$i "] "Qt n:n %1ng 32ng chVc ch# 3Nn
h1! dn tFc.
Trc ,hi Zc 3# ":n l hX Z?n ng9y.t 3 th@y "\nh> nPi "y hng nN%> 3#
d)I hFi ":n < th?ng Z! % l)ch 3jn thng "7c t/ chYc Zi[9 diyn %J! rRi
nc. C/ng t!% 89!n c1 nN% c(! rFng. An rFng c1 l?t "? "[ "i "4n nh ti:n t4
3 "i.n th tr9ng t%. C1 h!i c#n 3#i ln ZDng 3 3o ch6> nh hi.9> nh "[ ,i.9> nh ch@ t4. W\nh t7ng c#n rXng
46
9Rn l7n> ;n tr#ng %y> tr#ng l? *gn "7c tr!ng tr& trCn gv h!y trCn "? g7i nh
"4n thi $i 5! tra thnh ThNng 5#ng.
Wng nN% hFi ":n "7c t/ chYc tr_ng th[ t^ ngy dn "4n ngy d{ th?ng Z! %
l)ch. C?c nghi thYc c@! hFi ny gX% c1 ly dng hPng> ly t4 bhi4n *inhb 3 ly
rc. 5y hi4n *inh "7c c( hnh tr#ng cM Z! ngy ly. -mt t4 l %Ft c#n tr9 th9i.
5. t4 tr9 th9i i9't Ih?t t^ 3i.c 39! 5r Th+n T<ng ":n Pn ch# * einh Oh<ng.
Ng9yCn 39! 5r Th+n T<ng Z) Z.nh %_c l<ng "+y ngi> tr<ng giRng h/. Nh *
einh Oh<ng tr) "7c ch# 39!. -\ th4> ,hi <ng %'t> 39! Ih? l. c'% gi4t tr9>
ch# IhpI gi4t %Ft c#n tr9 "[ t4 ch# <ng. 5y rc th\ "7c ti4n hnh t^ ":n 5r
U?t 4 "4n chH! C/ hh?I. AR ,i.9 "7c rc l t?% chi4c> t7ng trng ch# t?%
<ng 39! c@! tri:9 5r. A!9 "1 l c?c tr0 chPi nh "'9 3mt> "9 dy> ch_i g> c
ngi. Nh2ng tr0 chPi ny t7ng trng ch# * "'9 tr&> thi ti chi4n l7c c@! c?c
chinh nhn thi 5r.
Tr#ng *R c#n ch?9 nh 5r c0n *1t l$i> "Qc Zi.t c1 hm9 d9. c@! W#ng t( 5r
5#ng Tng> hi.n "!ng *inh *Rng t$i Wn L9Rc. Ng9yCn 3# nN% d22{> *!9 ,hi
nh Tr+n lmt "/ nh 5r> W#ng t( 5r 5#ng Tng> c#n thY h!i c@! 39! 5r knh
T<ng> g% c@! 39! 5r C!# T<ng> cHng th9Fc h$ 37t Zi[n ch$y trRn> Z) Z]# "?nh
d$t 3# l]nh th/ C!# 5y (Wn L9Rc ngy n!y). T$i "y W#ng t( "] c1 c<ng
giJI nc C!# 5y chi4n thVng 89n i% l7c Ng9yCn e<ng 3# nN% d25u 3
"7c 39! C!# 5y 9 "]i> Ih#ng tc l W#! APn Tng L9n> ng#i r! c0n c'I
ch# th?i 'I u0 lr> nhn ,h;9 20 hF. C#n ch?9 c@! <ng cKng t^ng gi2 nhi:9 chYc
3G 89!n tr_ng tr#ng c?c 3Png tri:9 C!# 5y> Tri:9 TiCn. Wi.n n!y hm9 d9. c@!
W#ng t( gX% c1 ch^ng 200 gi! "\nh> "!ng *inh *Rng t$i Th@ "< Ag#9l 3
#9d#-d#ng 3 "] tr9y:n "4n "i thY ud. W_ 3jn gi2 "7c gi! IhM c@! %\nh 3
l9<n l9<n hng 3: "'t 89C T/.
5r SPng CNn> ngi ch?9 thY 2{ c@! W#ng t( "] tra 3: 89C hPng 3 "] "4n
":n < thVI hPng tang nh "4n T/ tiCn #!nh li.t c@! %\nh (d99n). eFt hFi
thM# ,h#! h_c 3i ": tiE b5y hFi ,T ni.% W#ng t( 5#ng Tngb "7c bWi.I
hFi W7I t?c Ih?t tri[n -Nn h1! Oinh t4 Wn--i.tb t/ chYc t^ d7 "4n 22 th?ng d0
nN% d99n t$i h!i ")! "i[% Ag#9l 3 tr'n W#! APn (t6nh W#ng WMi) c1 * th!%
gi! c@! nhi:9 nh *( h_c -i.t N!% 3 Wn L9Rc. Ng#i r!> %Ft c9Fc hnh tr\nh
c@! c?c "$i Zi[9 d0ng h_ 3: 3i4ng "'t T/ "7c t/ chYc 3# d)I ,T ni.% ngy 5r
Th?i T/ lCn ng cM "#n "4n ":n < d ly hFi. C9Fc tra 3: c@! di d9. h_ 5r a
Wn L9Rc cng thVt chQt %Ri 89!n h. gi!# l9 gi2! h!i nc -i.t N!%-Wn
L9Rc.
2. S/a )" nc
47
-# thi 5r> c?c l#$i h\nh 3Nn ngh. "] tra nCn "! d$ng. 5r Th?i T/ c1 "Qt chYc
b89!n gi?Ib "[ tr<ng c#i ngi c! %J!. 5r Nhn T<ng ch# iy nh %J! (3K
")nh). C?c tr0 tiC9 ,hi[n nh %J! ,hiCn> "?nh c+9 r't Ih/ Zi4n tr#ng gii 89r
tFc cKng nh tr#ng dn gi!n. eJ! rRi nc> %Ft ngh. th9mt dn gi!n "Fc "?#
c@! -i.t N!%> "] "7c Ih th[ l#$i ngh. th9mt ny tra nCn tinh iM# 3 t^ "1 tr9y:n "4n
Zy gi. C1 ti li.9 i?c ")nh nN% dd2d l %Rc % %J! rRi nc tra thnh %Ft
ngh. th9mt Ih/ Zi4n. 1 l Zi! "? AHng Thi.n =iCn 5inh (chH! Ch_i> =9y TiCn>
N!% W)> ghi l$i 3i.c diyn rRi nc nh %Ft nghi ly %!ng t&nh ngh. th9mt "[
%^ng th_ nh 39!. Wi.n n!y> a trc c(! chH! Th+y (Ai APn> L9Rc !i> W
Ty)> trCn hX 5#ng Tr\> c0n l$i %Ft di t&ch g+n nh ng9yCn 3`n c@! %Ft *n
,h'9 rRi nc "7c iy c't t^ thi 5C.
eJ! rRi nc l %Ft ngh. th9mt Zi[9 diyn ZDng c#n rRi trCn %Qt nc> ,4t h7I
%Ft c?ch ,t M# h!i y49 tR rRi 3 nc. An ,h'9 c@! rRi nc l !#> hX c@! lng
%$c th<n 89C. Oh?n "i l Z]i cf 89!nh "'y. ~'t th9mn ti.n ch# dn chJng "4n
thang l]%.
TrCn nc l %Ft t0! th@y "\nh h!i t+ng> t+ng trCn dHng "[ th T/> t+ng di l
hm9 trng c1 %nh chg. Oh?c 3i c?c l#$i h\nh Zi[9 diyn ,h?c> ngh. nhn c@!
tr0 %J! rRi nc ,h<ng i9't hi.n trCn *n ,h'9. W_ "Yng tr#ng nc> nJI *!9
ZYc %nh trg> "i:9 ,hi[n c?c c#n rRi ZDng %Ft h. thRng 89g> dy IhYc t$I> "0i
hfi tr\nh "F ,l th9mt> ngh. th9mt tinh iM#.
C?c c#n rRi "7c l% ZDng gv> thng l gv *9ng> 3\ gv *9ng nh`> n/i trCn nc
"7c. ~Ri c!# ,h<ng 89? 50c% 3 "7c "iC9 ,hVc %Ft c?ch tinh iM#. ChJng
"7c *Pn Ih4t lFng ljy ZDng *Pn t! "[ ,h<ng Z) "/i %9 ,hi i9Rng nc 3
,h<ng th'% nc. evi c#n rRi l %Ft t?c Ih;% "iC9 ,hVc c@! c?c ngh. nhn.
W_ IhMi nghiCn cY9 ,)ch ZMn> Ih?c r! trCn gi'y %Ft h\nh t7ng rRi 3i "@ t&nh
ch't> th+n *Vc cHng 31c d?ng> tr!ng IhGc IhH h7I 3i nhn 3mt> *!9 "1 %i "4n
gi!i "#$n "Gc ,hVc trCn gv. xv *9ng IhMi c1 *R t9/i t^ n "4n 5 nN% %i th&ch
h7I> 3\ n49 gv n#n 89? th\ dy Z) %Gc. =# nc h@y h#$i> c?c c#n rRi ch6 "7c
*( dGng nhi:9 lV% l d00 Z9/i diyn. W\nh t7ng c?c c#n rRi thng l nh2ng
c#n ngi> c#n 3mt 89gn th9Fc c@! c9Fc *Rng -i.t N!% nh n<ng dn> <ng c9>
c#n c?> 4ch> nh?i> rH!...
Trc "y> %J! rRi nc Zi[9 diyn ,h<ng li> ch6 dHng "Fng t?c "[ diyn tM. -:
*!9> %J! rRi tra nCn Ih#ng IhJ hPn> ,h<ng nh2ng c1 li % c0n "7c tNng
cng thC% nh$c 3 cM Ih?# Z<ng n2!. ea "+9 Z9/i diyn thng c1 tr0 Zmt c.
A!9 hXi chiCng trRng inh fi Ih?# n/ d0n t!n> t^ng chi4c c *Qc *s "Ft nhiCn t^
di nc Ih1ng lCn> t$# nCn %Ft Z+9 ,h<ng ,h& h?# hYc. A!9 "1 l c?c %n
diyn. NFi d9ng c@! c?c 3s diyn l nh2ng c9 ch9y.n th+n tiCn h!y ch9y.n "i
48
thng r nh). C?c c#n rRi i9't hi.n Z't ng th#Vt ;n> th#Vn trCn ln nc l9ng
linh> r't th+n di.9. 1 l cMnh " nhMy 3n> %i.ng Ih9
nc> Zvng nhiCn lQn i9Rng> Zi4n %'t> rXi Z't ch7t Ih1ng lCn> Ih9n "+y l(!
,h1i. W#Qc c1 ,hi l cMnh n<ng dn> tr9 cy lFi ch\% tr#ng nc. Trw c#n ZPi
lFi> n< "H!> 4ch nh?i nhMy t9ng tNng. eFt chJ chXn ZVt "7c 3)t c#n> Ih1ng t9Rt
lCn c!#. C1 chng nP% c?. CM "n c? c#n nRi "9 th4 % chng
chi ,h<ng nP% "7c> l$i chFI trJng 3# %Ft c< th<n n2 "!ng Z\ Zo% lFi. W#Qc
"'y l cMnh h!i "< 3mt "!ng tr!nh ti. W_ i<ng 3# nh!9> <% gh\ l'y nh!9> l^!
%i4ng> ";y> chRng> thi.n ngh. chng ,h?c g\ "< 3mt thmt. Qc Zi.t> rRi nc c1
nhn 3mt chJ Ty9> %Ft chng tr!i c1 thn h\nh lc lsng> npt %Qt 39i tPi>
ch9yCn "1ng 3!i h: nh tr#ng h?t chq#. Ng#i r! c0n c1 c?c 3s diyn c1 nFi
d9ng l nh2ng tr9y.n c/ -i.t N!% nh bT'% C?%b> bTh$ch A!nhb.
eJ! rRi nc thng "7c Zi[9 diyn t$i c?c ly hFi> nh hFi xi1ng hhH /ng>
hFi chH! Th+y> hFi chH! TrN% xi!n... Qc Zi.t lng Ng9yyn a i] Ng9yCn S?>
h9y.n <ng Wng> t6nh Th?i U\nh l c1 tr9y:n thRng> c0n *?ng t?c thC% c?c 3a
hi.n "$i nh bU\nh dn h_c 3Gb> bChi4n thVng *<ng 5<b.
eJ! rRi nc l *Mn Ih;% tinh th+n "Fc "?# c@! c dn lJ! nc 3Hng "Xng
ZDng *<ng WXng. Wi.n n!y %J! rRi nc "] Ih?t tri[n ,hVI nc 3 cng ,hng
")nh gi? tr) ngh. th9mt c@! %\nh. eJ! rRi nc ,h<ng nh2ng ch6 chinh IhGc
l0ng ngsng %F c@! ngi -i.t N!% % c0n c@! th4 gii n2!. C?c c9Fc l9
diyn nc ng#i "] gii thi.9 thnh c<ng th[ l#$i 3Nn h1! t9y.t di.9 ny> l%
thnh %Ft nh)I c+9 gi!# l9 gi2! -i.t N!% 3 c?c nc Z$n.
N. H[nh !ang c:n ng V"L! Na9
C#n rXng l %Ft h\nh t7ng c1 3) tr& "Qc Zi.t tr#ng 3Nn h1!> t&n ngsng c@! dn
tFc -i.t N!% 3 "] t^ng l Zi[9 t7ng linh thiCng liCn 89!n "4n tr9y:n th9y4t
c#n rXng ch?9 tiCn c@! ngi -i.t. ~Xng l h\nh Mnh % c?c 39! -i.t N!% IhMi
iN% lCn "Hi %\nh "[ gi2 tr9y:n thRng c@! c dn 3gn Zi[n. 4n "i 39! Tr+n
knh T<ng (d29u-dudn) %i ch'% dYt tGc iN% rXng trCn "Hi c@! c?c 39!. ~Xng
l t7ng trng ch# 89y:n 9y t9y.t "Ri c@! c?c "'ng thiCn t( (Z. rXng> %\nh
rXng). ~Xng l h\nh t7ng c@! %! th9mn gi1 h0!> l 3mt linh "Yng 3# hng Zmc
nh't tr#ng tY linh bl#ng> ln> 89y> IhGngb. -\ th4> h\nh t7ng c#n rXng -i.t N!%
tPng IhMn 3i h\nh t7ng c#n rXng "Fc ?c> t7ng trng ch# c?i i'9 c@! c?c
nc IhPng Ty.
W\nh t7ng rXng "] "7c h\nh d9ng lCn t^ thi "$i WHng -Png 89! c#n 3mt
thn di c1 3;y nh c? *'9 "7c ch$% trCn c?c "X "Xng thi 'y.
49
L9! thi ,t UVc th9Fc di "Dng "ng> c#n rXng -i.t N!% i9't hi.n ro npt di
thi 5r. W\nh Mnh brXng Z!y lCnb ThNng 5#ng t7ng trng ch# ,h& th4 3Pn lCn
c@! dn tFc> "7c "g% "Qt ch# "'t "4 "<. ~Xng thi 5r t7ng trng ch# %P c
c@! c dn trXng lJ! nc nCn l9<n l9<n "7c t$# tr#ng ,h9ng cMnh c@! nc>
c@! %y c9Fn. ~Xng thi 5r l c#n 3mt %\nh di nh rVn> thn trPn n49 l c#n
nhf> c0n c#n ln th\ thn c1 3;y 3 lng c1 3y. Thn rXng 9Rng c#ng nhi:9
30ng 9y[n ch9y[n thg# h\nh b%gg!b> %:% %$i 3 th#Mi nhf d+n 3: Ih&! "9<i.
~Xng c1 ZRn chn> %vi chn c1 Z! %1ng c#ng nh_n. +9 rXng ng;ng c!#> h?
%i.ng rFng 3i h!i h% rNng nhf "!ng 3n "I 3iCn ng_c 89r. T^ %Ki th#?t r!
%# rXng c1 d$ng ng_n l(!> 3\ th4 "7c g_i l %# l(!. TrCn tr?n rXng c1 %Ft
h#! 3Nn giRng h\nh ch2 bAb> c/ t c@! ch2 bl<ib> t7ng trng ch# *'% *pt> %y
%!.
W\nh t7ng c#n rXng thi Tr+n c1 nhi:9 Zi4n "/i *# 3i thi 5r. ~Xng thi Tr+n
,h<ng c0n %!ng nQng r nghB! %P c ng9Xn nc n2!. =$ng t ch2 bAb d+n
d+n %'t "i h#Qc Zi4n d$ng thnh h\nh c#n> "Xng thi i9't hi.n thC% h!i chi ti4t
l cQI *^ng 3 " %mI %$I> nhf d+n 3: Ih&! "9 9Rn ,hJc nh`> lng
3ong h\nh yCn ng!. 9 ,hi th\ "9 ,hi
th\ i#Vn Rc. C?c 3My cKng "! d$ng. C1 3;y nh nh2ng n(! h\nh h#! tr0n nhi:9
c?nh ":9 "Qn> c1 3;y ch6 l nh2ng npt c#ng nh` nhng.
~Xng thi 5C (th4 ,T S-) th!y "/i hn. ~Xng ,h<ng nh't thi4t l %Ft c#n 3mt
%\nh di rVn 9Rn l7n ":9 "Qn n2! % a tr#ng nhi:9 t th4 ,h?c nh!9. +9
rXng t#> Z% ln ng7c r! *!9> %# l(! %'t hn> th!y 3# "1 l %Ft chi4c %Ki
t#. Thn rXng l7n h!i ,hJc ln. Chn c1 nN% %1ng *Vc nh_n 89VI l$i d2 t7n.
~Xng thi 5C t7ng trng ch# 89y:n 9y Ih#ng ,i4n. CKng ch&nh ZVt "+9 t^ thi
"$i ny i9't hi.n 89!n ni.% tY linh (ZRn c#n 3mt thiCng) t7ng trng ch# 9y
89y:n c@! 3Png tri:9 ~Xng "Yng "+9 tr#ng tY linh. U! 3mt thiCng ,i! l ln
(t7ng trng ch# * th?i Z\nh 3 %inh chJ!)> 89i (c#n rH! - t7ng trng * Z:n
32ng c@! i] tVc) 3 IhGng (t7ng trng ch# * th)nh 37ng c@! tri:9 "$i).
~Xng thi Tr)nh Ng9yyn 3jn c0n "Yng "+9 tr#ng ZF tY linh nhng "] "7c nhn
c?ch h1!> "7c "! 3# "i thng nh h\nh rXng %` c1 Z+y rXng c#n 89y
89+n> rXng "9/i ZVt %Xi> rXng tr#ng cMnh lY! "<i.
C#n rXng thi Ng9yyn tra l$i 3w 9y nghi t7ng trng ch# *Yc %$nh thiCng liCng.
~Xng "7c th[ hi.n a nhi:9 t th4> ;n %\nh tr#ng "?% %y> h#Qc ngm% ch2 th_>
h!i rXng ch+9 %Qt tri> ch+9 h#! cJc> ch+9 ch2 th_... hh+n ln %\nh rXng ,h<ng
di ng#Dn % 9Rn l7n 3i l+n 3i "F c#ng ln. +9 rXng t#> *^ng giRng *^ng
hP9 chB! ng7c r! *!9. eVt rXng lF t#> %Ki * t(> %i.ng h? lF rNng n!nh. -my
trCn lng rXng c1 ti!> Ihn ZR di ngVn ":9 "Qn. ~9 rXng 9Rn *1ng t^ di %Vt
50
ch\! r! cn iYng h!i ZCn. W\nh t7ng rXng dHng ch# 39! c1 nN% %1ng> c0n l$i
l ZRn %1ng.
Wi.n n!y h\nh t7ng c#n rXng t9y ,h<ng c0n t&nh ch't thiCng liCng> tRi th7ng
nhng 3jn "7c "! 3# tr!ng tr& ch# c?c c<ng tr\nh ,i4n trJc> hFi h_!> ch$%>
,hVc ngh. th9mt... Tr#ng %_i thi "i[% n#> c#n rXng 3jn l %Ft Ih+n tr#ng
c9Fc *Rng 3Nn h1! c@! ngi -i.t.
Nh T;n (d225-dn00)
.c vua !"@u T;n
Tr+n Th?i T<ngE d225-d258
Tr+n Th?nh T<ngE d258-d278
Tr+n Nhn T<ngE d279-d29u
Tr+n knh T<ngE d29u-dudn
Tr+n einh T<ngE dudn-du29
Tr+n Wi[n T<ngE du29-dund
Tr+n =G T<ngE dund-du{9
Tr+n Ngh. T<ngE du70-du72
Tr+n =9. T<ngE du72-du77
Tr+n hh4 4E du77-du88
Tr+n Th9mn T<ngE du88-du98
Tr+n Thi49 4E du98-dn00
I. b"a" H:n hng !hZnh cOa nh T;n
Tr+n CMnh (d2d8-d277) lCn l% 39! l'y hi.9 l Tr+n Th?i T<ng> ch! l Tr+n
Th^! l% Th7ng h#ng> chJ l Tr+n Th@ F l% L9Rc Th7ng Ih@. T^ "1> 3\
Tr+n Th?i T<ng c0n nhf> Tr+n Th@ F "] chi IhRi r't nhi:9 "4n c<ng 3i.c ch&nh
tr) nh 3i.c ZYc t( Th7ng h#ng 5r W9. T<ng (d22{)> 3i.c iy dng l$i thnh
ThNng 5#ng (d2u0)> 3i.c thM% *?t tmI th[ t<n th't nh 5r (d2u2).
Ohi ln lCn> Tr+n Th?i T<ng tf ro r! c1 ZMn lBnh> "! "7c i] hFi "] Z) rRi l#$n
c9Ri tri:9 5r tra l$i /n ")nh. [ *(! l$i ,T cPng "] 89? lfng lw# c9Ri tri:9 5r>
nh 39! ")nh r! Ih?I l9mt ,h? nghiC% ,hVc. Nh2ng ngi Ih$% tFi trF% cVI
":9 IhMi chQt chn> chQt t!y> thm% ch& Z) 3#i giy.
Oh?c 3i c?c 39! nh 5r> c?c 39! Tr+n c1 l. nhng ng<i *% ch# c#n "[ lCn
l% Th?i Th7ng h#ng. Th?i Th7ng h#ng cHng 39! tr<ng n#% 3i.c nc.
Thc ch't "y l gi!i "#$n thc tmI th9mt tr) nc ch# 3) 39! %i.
51
W. thRng 89!n l$i cKng "7c ")nh ch4 l$i di tri:9 39! Tr+n Th?i T<ng. C!#
hPn h4t l T!% C<ng> T!% Thi49> Th?i Jy> T e]> T X> T Oh<ng. a di l
c?c 89!n 3Nn 3o chi! l% h!i chYcE nFi chYc (89!n t$i tri:9 a c?c ZF) 3 ng#$i
chYc (89!n ")! IhPng). CY d0 nN% th\ c?c 89!n "7c thNng thC% %Ft h% 3
d5 nN% th\ lCn %Ft chYc. ki c1 89!n tc th\ c#n "7c th^! '% l% 89!n> c0n
nh2ng ngi ,h?c Z't ,[ gi9 nghq# ":9 IhMi "i l&nh. T9y th4> nh2ng ngi c1
h_c 3jn c1 th[ th!% ch&nh 89! c#n "ng thi c(.
C?c 39! Tr+n r't chJ r "4n 3i.c chiC9 hi:n "]i *B. T^ nN% d2u2 39! Tr+n Th?i
T<ng "] %a ,h#! thi Th?i h_c *inh> "4n nN% d2n7 l$i "Qt r! T!% ,h<iE Tr$ng
ng9yCn> UMng nh]n> Th?% h#!. Ch&nh tr#ng ,t thi ny "] i9't hi.n nhi:9 ,t ti
nh Tr$ng ng9yCn du t9/i Ng9yyn Wi:n> UMng nh]n 3 3: *!9 l *( gi! 5C -Nn
W9.
Tri:9 Tr+n Ihn r! h!i l#$i r9Fng c<ngE r9Fng 89Rc ,hR 3 r9Fng th?c "i:n.
~9Fng th?c "i:n l r9Fng thang c<ng ch# c?c 89!n> "1ng th94 r't &t. Th94 thn
th\ cNn cY 3# *R r9Fng c1 "7c % "1ng ZDng ti:n c0n th94 r9Fng th\ "1ng
ZDng th1c.
Tr#ng nc c1 %Ft *R th!y "/i 3: hnh ch&nh. NN% d2n2> Tr+n Th?i T<ng chi!
nc r! l% d2 lF> %vi lF c1 kn hh@ *Y ch?nh 3 Ih1 c!i tr) 3 c1 */ dn t)ch
riCng. =i lF l Ih@> ch9 h9y.n d# c?c $i T i] h!y Ti[9 T i] tr<ng c#i>
Pn 3) *!9 cHng l lng i]. S] 89!n d# dn Z+9> "7c g_i l ch?nh *( gi?%.
Ngi tr#ng nc "7c Ihn r! t^ng h$ngE c#n tr!i 3# d8 t9/i th\ g_i l ti[9
h#ng n!%> t^ 20 t9/i l "$i h#ng n!%> {0 t9/i tra lCn l l]# h$ng.
=i tri:9 39! Tr+n Th?i T<ng> 3# nN% d258> 89n e<ng C/ *!ng i% l7c
$i -i.t. Nh 39! l]nh "$# t#n dn> ";y l9i "7c c9Fc i% lNng ny. A!9 chi4n
thVng> 39! nhng ng lmI c9ng TrHng L9!ng "[ a> dnh th\ gi "i ng!# d9 *Pn
th@y 3 nghiCn cY9 Thi:n h_c. Ngi trc t?c %Ft *R t?c Ih;% 89!n tr_ng nh
bOi4n tr9ng thng l.b (nN% 89y[n)> bL9Rc tri:9 th<ng ch4b> %Ft *R thi 3Nn 3
89!n tr_ng nh't l c9Rn cM# l9mn tri4t h_c Oh1! h lGcb. Ngi l% Th?i Th7ng
h#ng d9 nN% th\ %'t (d277).
Tr+n Th?nh T<ng l %Ft <ng 39! nhn t^. =i tri:9 c@! nh 39!> tr#ng nc
Z\nh yCn ,h<ng c1 nFi l#$n h#Qc ng#$i i%. Nh 39! chJ tr_ng "4n n<ng
nghi.I> ZVt c?c 3Png h+9 c<ng chJ! chiC9 tmI nh2ng ngi nghq# "1i l9 l$c
"[ ,h!i ,h;n "'t h#!ng. i:n tr!ng c@! 3Png h+9 ZVt "+9 c1 t^ "'y.
52
NN% d278 39! Tr+n Th?nh T<ng nhng ng l'y hi.9 l Tr+n Nhn T<ng.
=i thi Tr+n Nhn T<ng> ch2 N<% ZVt "+9 "7c tr_ng dGng. Ng9yyn
Th9yCn> 89!n W\nh ZF Th7ng th "] l% thP IhJ ZDng ch2 N<%> 3: *!9 nhi:9
ngi l% thg# 3 g_i "1 l Wn l9mt.
eFt "i[% *#n ,h?c c@! thi ny l c<ng c9Fc "?nh "9/i 89n Ng9yCn. 4 89Rc
Ng9yCn e<ng Znh trng th4 lc> di.t "7c nh TRng> Ih?t "Fng h!i l+n i%
l7c $i -i.t t^ d28n "4n d288. Nhng 39! Tr+n Nhn T<ng cHng c?c ,i.t
tng Tr+n Wng $#> Tr+n L9!ng OhMi> Tr+n Nhmt =9mt> Tr+n Oh?nh => Tr+n
U\nh Tr_ng> hh$% NgK 5]#> Tr+n L9Rc T#Mn... "] #!nh li.t "?nh Z$i t#?n 89n
"7c %.nh d!nh Z?ch chi4n Z?ch thVng ny.
NN% d29u> ,hi 3i.c nc "] /n ")nh> 39! Nhn T<ng nhng ng c?c %<n ". t<n <ng l . nh't
T/ Ih?i TrJc 5%.
Th?i t( Tr+n Th9yCn lCn ng 'y l Tr+n knh T<ng. y l %Ft Zmc %inh 89n
Zi4t tr_ng "]i t thang Ih$t Ihn %inh 3 c1 %Ft ch&nh *?ch c!i tr)
32ng 3ng.
-9! knh T<ng ,h<ng ,[ g\ "4n thn h!y *P tr#ng 3i.c dHng ngi> nh 39! ch6
cNn cY 3# ti nNng % ch# ch'I ch?nh chY ,h<ng cY IhMi l ngi h_ Tr+n. -\
th4 nh 39! "7c nhi:9 nhn ti giJI *Yc nh #n Nh2 Wi> TrPng W?n AiC9>
hh$% NgK 5]#.
eFt nhn 3mt ,h? "Qc Zi.t 3 ti Z! l e$c Bnh Chi> ngi h_c tr0 thi "v Tr$ng
Ng9yCn 3# nN% du0n> "] giJI 39! t&ch cc tr#ng 3i.c ng#$i gi!# 3i nh
Ng9yCn. Tr#ng ch9y4n "i *Y 3# nN% du08> 3i ti nNng Yng "Ri linh "Fng <ng
"] th9 IhGc "7c * ,&nh n[ c@! 39! Ng9yCn 3 "7c 39! Ng9yCn Ih#ng d!nh
hi.9 b5sng 89Rc Tr$ng ng9yCnb.
#n Nh2 Wi l %Ft ngi h_c tr0 c1 ti "] giJI 39! /n ")nh "7c h!i ch9
3 5r. TrPng W?n AiC9 3Rn l %$c ,h?ch c@! Tr+n Wng $#> "7c Tr+n
Wng $# ti4n c( lCn 39!. -9! tr_ng dGng <ng> *!i <ng *#$n nCn nh2ng ZF *?ch
89!n tr_ng 3: t/ chYc ch&nh 89y:n 3 3: l9mt Ih?I nh bW#ng Tri:9 $i
i[nb> bW\nh 59mt Thb.
53
=i thi Tr+n knh T<ng> $i -i.t c1 thC% "7c "'t h!i ch9 3 5r (3Hng
"'t U\nh Tr) ThiCn ngy n!y) d# c9Fc h<n nhn gi2! c<ng chJ! W9y:n Trn> g%
39! 3i Ch4 en> 39! Ch!%I!. [ ci "7c c<ng chJ! W9y:n Trn> Ch4 en
(Ahinh!3!r%!n ) l'y h!i ch9 'y l% ly djn ci. eFt nN% *!9 ,hi gM W9y:n
Trn> 3# nN% du07> 39! knh T<ng ch# th9 nhmn h!i Ch9 3 5r> "/i tCn l$i
l W1! Ch9 3 Th9mn Ch9> *!i #n Nh2 Wi 3# ,inh lr 3 "Qt 89!n c!i tr).
=i thi knh T<ng> tGc l. -i.t N!% c1 nhi:9 th!y "/i nh tGc i% %\nh c@!
c?c 39! "7c Z]i Zf. T^ thi WHng -Png ch# "4n Z'y gi> c?c 39! -i.t c1 tGc
l. l'y ch% 3z rXng 3# "Hi nhng knh T<ng t^ chRi thc hi.n tGc l. 'y. -\ th4
c?c 39! thi *!9 cKng ,h<ng thg# n2!. eFt h@ tGc ,h?c cKng "7c Zf d+n> "1 l
tGc h<n nhn cmn h9y4t c@! h_ Tr+n. =H ch! "7c ch'% dYt hn nhng h<n
nhn tr#ng h_ "] d+n d+n &t "i.
-9! Tr+n knh T<ng l% 39! "4n nN% dudn th\ nhng ng th^! hang "7c * th)nh tr) c@! c?c
tri:9 39! trc. C?c 89!n "$i th+n ti nNng trc nh #n Nh2 Wi> TrPng
W?n AiC9 ti4I tGc giJI 39! c!i tr) "'t nc. Ng#i r! c0n c1 c?c nhn 3mt ,h?c
n/i lCn nh e$c Bnh Chi> Ch9 kn g1I Ih+n 3# 3i.c ch'I ch?nh.
=i thi 39! einh T<ng> c?c 89n *B ,h<ng IhMi 3z %\nh nh trc n2!
(du2u) 3 t^ "'y nc t! Zf l. 3z %\nh. [ ": c!# t\nh gi! tFc> nh 39! r! l.nh
c'% ngi tr#ng h_ "i ,i.n nh!9. =!nh nh# Ch9 kn "v Th?i h_c *inh nN%
dudn> nhng ,h<ng r! l% 89!n. e]i *!9> nghg d!nh ti4ng c@! <ng> 39! einh
T<ng %i <ng r! Z/ nhi.% l% T nghi.I L9Rc T( xi?% 3 d$y h_c ch# Th?i
t( Tr+n W$#.
0. .7ng cu6c ch"$n H-u ch)ng NguM=n S7ng (d258-d288)
0.+ .h"$n !hIng _u8n S7ng .A c;n !h^ nh-! B+0PdG
Chi4n c<ng "+9 tiCn iMy r! di thi 39! Tr+n Th?i T<ng 3# nN% d258. -#
"+9 th4 ,T S 89Rc gi! e<ng C/ "7c thnh lmI di 89y:n 9y c@! Thnh C?t
T W]n (Thi4t eFc Chn)> t9ng h#nh 31 ng! i% l7c ,hVI c9 ? 3 thnh
lmI "7c %Ft "4 89Rc rFng ln t^ Z Th?i U\nh =Png ch# "4n Z Zi[n WVc
WMi.
-# nN% d258> ChJ! e<ng C/ Z'y gi l e#ng-,p (e<ng Oh!> ch?9 nFi c@!
Thnh C?t T W]n) *!i g% l WRt T't 5i.t (O9Zil!y) "?nh l'y nc $i 5r
(-n N!% Zy gi) 3 ch9;n Z) "?nh nh TRng. [ dHng $i -i.t l% Zn "$I
t'n c<ng nh TRng t^ Ih&! N!%> WRt T't 5i.t ch# *Y *!ng ZM# 39! Tr+n IhMi
54
th+n IhGc. -9! Tr+n Th?i T<ng ch# gi!% "#n *Y giM l$i rXi *!i Tr+n Wng $#
"g% 89n lCn gi2 Ih&! UVc.
Oh<ng th'y "#n *Y giM tra 3:> 89n e<ng C/ d# NgFt 5Png W7I Th!i
(#9lg!ng#t!i) trn i9Rng *<ng Th!#> i% l'n $i -i.t. Tr+n Th?i T<ng thn
chinh r! c ")ch nhng ,h<ng thVng IhMi rJt 3: ThNng 5#ng. Trc *Yc 9y hi4I
c@! Z! 3$n 89n e<ng thi.n chi4n> nh 39! l$i IhMi rJt ,hfi Oinh thnh 3:
"1ng a *<ng ThiCn e$c (<ng kn> Wng Cn).
L9n e<ng C/ chi4% "7c thnh ThNng 5#ng> t\% th'y "#n *Y giM Z) tr1i
tr#ng ngGc> l$i c1 %Ft ngi "] ch4t nCn 3< cHng tYc gimn> r! *Yc chp% gi4t dn
chJng tr#ng thnh.
Tr#ng t\nh th4 ng9y n!n 'y 39! Tr+n Th?i T<ng hfi ,4 tri:9 th+n. Ngi g%
r9Ft c@! 39! l Tr+n Nhmt Wi.9 ,h9yCn nCn bnhmI TRngb nhngTh?i * Tr+n
Th@ F ,hMng ,h?i trM liE b+9 t iin Z. h$ "^ng l#b.
7c ,h&ch l.> Tr+n Th?i T<ng yCn t% ch9;n Z) lc l7ng.
Oh<ng 89? %i ngy *!9 ,hi chi4% thnh ThNng 5#ng> 89n e<ng C/ "] gQI
,h1 ,hNn 3\ ,h<ng ,i4% r! "7c lPng thc l$i thC% ,h<ng Ih@ h7I th@y th/>
nCn Z) R% Z.nh r't nhi:9. Tr+n Th?i t<ng li:n IhMn c<ng> ch# ti4n 89n ng7c
d0ng *<ng WXng "?nh l'y <ng UF +9 (Z4n *<ng WXng a W NFi) 3 "9/i Zmt
89n e<ng C/ r! ,hfi ThNng 5#ng. L9n e<ng C/ th9!> ch$y rJt 3: -n
N!%> trCn "ng th?# ch$y> 3\ 89? %fi %.t 3 ,hi4I *7 nCn ,h<ng 89'y nhiy9
dn chJng> d# "1 "7c g_i l giQc hhmt.
Ngy %Xng %Ft T4t nN% em9 Ng_ (d258)> 39! Tr+n Th?i T<ng ng tri:9 l% ly
Ih#ng thang ch# c?c ngi c1 c<ng. eFt th?ng *!9 "1> nh 39! tr9y:n ng nhng 89!n h. ng#$i gi!# gi2! $i -i.t 3
e<ng C/ gQI nhi:9 rVc rRi. Nhn d)I 39! Tr+n Th?i T<ng nhng ng 39! e<ng C/ *!i *Y *!ng Ih#ng 3Png 3 "Qt "i:9 l. l Z!
nN% IhMi cRng %Ft l+n. 5. cRng gX% c1 nh# *B> th+y th9Rc> th+y Z1i> th+y t#?n
*R 3 th7 th9y:n. evi thnh Ih+n Z! ngi> cHng 3i c?c *Mn 3mt 89r nh *^ng
tC> ng 3#i> "Xi %Xi... Ng#i r!> 39! e<ng C/ c0n "Qt 89!n gi?% tr) ($t lv h#!
i&ch) "[ ,i[% tr! c?c ch9 89mn c@! $i -i.t.
T9y Z: ng#i th+n IhGc e<ng C/ nhng 39! Tr+n Th?nh T<ng chJ tr_ng 3i.c
89n * "[ Ih0ng Z). -9! ch# t9y[n "inh tr?ng a c?c lF l% l&nh> Ihn 89n "Fi
r! l% 89n 3 "<> %vi 89n c1 u0 "<> %vi "< c1 80 ngi.
55
NN% d2{{> 39! *!i *Y *!ng e<ng C/ thPng l7ng "[ ,h<ng IhMi cRng ngi
n2!. -9! e<ng C/ "Xng r nhng r! { "i:9 ,h#Mn ,h?cE
d. -9! Tr+n IhMi 89! e<ng C/ ch+9
2. -9! Tr+n IhMi ch# c#n h!y g% *!ng e<ng C/ l% c#n tin
u. $i -i.t IhMi n$I *R dn tr#ng nc ch# e<ng C/
n. $i -i.t IhMi ch)9 3i.c Zinh d)ch
5. $i -i.t IhMi nFI th94
{. e<ng C/ 3jn d9y tr\ ch4 "F 89!n gi?% tr).
-9! Th?nh T<ng cY l+n l2! ,h<ng ch'I nhmn. U'y gi WRt T't 5i.t "] lCn l%
39! e<ng C/ (d2{0)> ch# *Y *!ng dG 39! Tr+n *!ng ch+9. -9! Tr+n Th?nh T<ng
c?# Z.nh ,h<ng "i.
NN% *!9> WRt T't 5i.t l$i ch# *Y *!ng i?c ")nh 3) tr& c@! cFt "Xng e] -i.n. -9!
Th?nh T<ng ch# trM li l cFt 'y l9 ngy %'t "i rXi> ,h<ng t\% r!.
4n nN% d275 39! Th?nh T<ng ch# *Y *!ng nh Ng9yCn (WRt T't 5i.t "/i 89Rc
hi.9 thnh $i Ng9yCn 3# nN% d27d) iin %iyn chYc gi?% tr) "i> % th!y 3#
%Ft l#$i c1 t c?ch nh *Y th+n. Nh Ng9yCn ,h<ng ch)9> cY ZVt $i -i.t IhMi
t9n th@ { "i:9 l. nh "] ")nh. -9! Tr+n Th?nh T<ng cKng ,h<ng nh7ng ZF.
NN% d279 nh Ng9yCn "?nh Z$i nh TRng> l% ch@ Tr9ng W#!. T^ "1 nh
Ng9yCn ti4I tGc %a rFng "'t "!i 3: Ih&! N!%. $i -i.t tra thnh %Gc tiC9 c@!
"$i 89n tinh nh9. nh Ng9yCn.
Nghg tin 39! Tr+n Nhn T<ng lCn ng l'y cY 39! Tr+n d?% t lmI l% 39! ,h<ng iin IhpI tri:9 "\nh
nh Ng9yCn. Ai Th9ng Z9Fc 39! Nhn T<ng IhMi *!ng ch+9 Ng9yCn ch@ "[
ch9Fc lvi nhng 39! t^ chRi.
NN% d282> nh Ng9yCn l$i ch# *Y *!ng dG 39! 89! ch+9> 39! c( ngi chJ l
Tr+n =i ?i "i th!y %\nh. -9! Ng9yCn ,h<ng ZDng l0ng> lmI r! bt9yCn Ih@ tyb "[
gi?% tr) $i -i.t. Ohi Ih?i "#n nh Ng9yCn "4n "[ ti4n hnh 3i.c gi?% tr)> 39!
nhn T<ng ch# "9/i 3:.
WRt T't 5i.t Zqn %9! ch9Fc Tr+n =i ?i> Ih#ng ?i l% kn N!% 89Rc 3Png 3
*!i Ai Th9ng djn d.000 89n hF tRng 3: nc. -9! Tr+n ch# 89n "1n "?nh a
Mi N!% L9!n> Ai Th9ng Z) ZVn %H %Ft %Vt IhMi th?# ch$y 3: nc c0n Tr+n
=i ?i th\ Z) ZVt> Z) tFi "X l% l&nh.
0.0 .h"$n !hIng _u8n S7ng .A c;n !h^ ha" B+0dPG
56
NN% d282. Ng9yCn ch@ *!i c#n l Th#?t W#!n l% Tr'n N!% -Png> cHng T#!
< 3 e] Nhi djn 50 3$n 89n giM l'y ti4ng %7n "ng *!ng Ch!%I!.
~iCng T#! < ch6 h9y %Ft t#?n th@y Zinh> ti4n "?nh Ch!%I! ZDng "ng Zi[n.
Trc %9 t#!n i% l7c c@! 89n Ng9yCn> 39! Tr+n tri.9 tmI c<ng h+9> 89!n
l$i t$i U\nh Th!n (WMi Wng) Zn ,4 Ih0ng "?nh 3 chi! 89n "1ng gi2 c?c nPi
hi[% y49. Tr+n Wng $# "7c Ih#ng l% ti4t ch4 thRng lBnh t#n 89n> Tr+n
L9!ng OhMi l% th7ng tng> Tr+n Oh?nh = l% Ih1 < tng 89n.
[ ,h&ch l. %_i ngi "Yng lCn chi4n "'9 3\ "$i nghB! Tr+n Wng $# 3i4t 3
tr9y:n Zi h)ch n/i ti4ng bW&ch Tng ABb.
Tr#ng h)ch c1 "#$n th! thi4tE "BBB /u:ng chi ta cng cc ng(i+ Einh <a vo *dc
<:i <7n+ *"n *n vo )u%i hon nn+ th?# EI gi8 cba giWc 4ua *i >Fc ngang
ngoi (ng+ ;hua t?t *hi cd vF & ;hinh <H t<iu Onh+ 7& ci thAn > ch1
& ngo &n ti t"ngBBB Ta th(ng t"i )Ua 4un =n+ na & v$ g:i+ n"c &Yt
j& Oa+ <uDt nh nh cYt+ chk giXn ;hng c =n th`t n]& >a+ :t gan u:ng
&u th+ >_u cho t<=& thAn n# 2h0i ngoi nDi cZ+ nghOn xc n# g1i t<ong >a
ngâ+ ta cVng ca& *@ngBBB"
Tng *B "7c ,h&ch l.> !i n'y %Ft l0ng di.t giQc. W_ l'y %c i% lCn t!y h!i
ch2 b*?t ?tb "[ tf l0ng 89y4t t% c@! %\nh.
Tr+n Wng $# Ihn c<ng Tr+n Oh?nh = "g% 89n r! tr'n gi2 cMng -n Xn>
c0n Tr+n U\nh Tr_ng th\ "i "1ng "Xn trCn *<ng U\nh Th!n. hh$% NgK 5]# "1ng
t^ ZiCn gii ch# "4n Chi 5Nng> Tr+n Nhmt =9mt "1ng a T9yCn L9!ng "4n T!%
?i (N!% hhJ Th_> <ng UVc -Bnh Cn). C?c tng ,h?c cKng "g% 89n "1ng
gi2 c?c nPi 89!n y49. ~iCng Tr+n Wng $# "1ng a NFi Ung (3Hng i] U\nh
NFi> UVc xi!ng)> trCn c#n "ng "i 3: -$n Oi4I (WMi =Png) "[ ti4I Yng ch#
c?c nPi. Tr#ng ,hi 'y> 39! Nhn T<ng ch# ngi %!ng ly 3mt *!ng iin nh
Ng9yCn h#]n Zinh nhng nh Ng9yCn ,h<ng ch'I nhmn. Th#?t W#!n "7c l.nh
ti4n 89n. -9! Nhn T<ng Zqn tri.9 tmI hFi ngh) =iCn WXng "[ Zn ig% nCn
h0! h!y nCn "?nh. C?c Z< l]# ":9 "Xng th!nh iin "?nh (d.d285).
Th?ng d.d285> "$i 89n d# Th#?t W#!n ch6 h9y # $t ti4n 89! 5$ng APn> nhD%
"4n NFi Ung. TrCn "ng "i> t9y Z) 89n c@! $i -i.t chmn "?nh ,)ch li.t> "$i
89n c@! Th#?t W#!n 3jn ,p# "4n "7c NFi Ung 3 Z!# 3y 89n $i -i.t t$i
"y. Ngy 2.2.d285> %Ft trmn chi4n ?c li.t n/ r!. Th'y th4 89n Ng9yCn 89?
%$nh> Tr+n Wng $# ch# 89n rJt 3: -$n Oi4I. Th#?t W#!n l$i ch# 89n tr9y
"9/i> dHng lc l7ng ,?Zinh hHng hm9 Z!# 3y -$n Oi4I. eFt l+n n2!> Tr+n
Wng $# l$i ch# rJt 89n. eFt ZF Ihmn "4n "1ng a WMi <ng (WMi =Png)>
%Ft ZF Ihmn ,h?c ti4n 3: 5$ng APn> c0n "$i ZF Ihmn rJt 3: gi2 N!% ng$n *<ng
57
WXng. C+% c %Ft thi gi!n> "$i 89n rJt 3: ThiCn Trng (N!% )nh). -9! 3
tri:9 "\nh cHng ri Zf ThNng 5#ng 3: tG t$i "y.
L9n Ng9yCn 3# thnh ThNng 5#ng> gQI IhMi cMnh bnh ,h<ng 3n trRngb>
%Ft chi4n th9mt c@! nh Tr+n "7c nhn dn hang Yng. Th#?t W#!n ch# %Ft
t#?n 89n tr9y "9/i 89n Tr+n Wng $# "4n ThiCn Trng. [ chQn Zc ti4n
c@! ")ch> Tr+n Wng $# ch# "?nh %Ft trmn a *<ng ThiCn e$c (Wng Cn). T$i
"y Tr+n U\nh Tr_ng Z) ZVt 3 t( ti4t 3i li n1i Z't h@E bTa th *& 4ul n"c
!a& c@n h0n *& v0ng ?t GYc"BU'y gi d00.000 89n c@! T#! < ,h<ng
"?nh thVng "7c Ch!%I!> Zqn ,p# 89n thg# "ng ZF r! "?nh Ngh. kn "[ h7I
89n 3i Th#?t W#!n. Th#?t W#!n li:n *!i e] Nhi "g% 89n thg# "ng Z[
ti4I Yng. Tr+n Wng $# ch# Tr+n L9!ng OhMi "! Zinh 3# "1ng a Ngh. kn
chmn "ng T#! <. T#! < li:n dHng th9y:n nhf "! 89n thg# "ng Zi[n r!
Trng Cn (Ninh U\nh ngy n!y).
T\nh h\nh h4t *Yc ng9y c'I. L9n ")ch h!i g_ng t^ Ih&! UVc 3 di Ih&! N!%>
cHng "?nh thRc "[ h7I 89n. Tr+n Wng $# IhMi "! 39! ch$y "4n WMi
=Png> *!9 "1 "4n L9Mng Cn rXi l$i thg# "ng *<ng tra 3: l$i Th!nh W1!.
Tr#ng h#ng tFc h_ Tr+n c1 ngi r! "+9 hng % "i[n h\nh l Tr+n &ch TVc>
c#n thY nN% c@! Tr+n Th?i T<ng.
[ chQn ,h<ng ch# T#! F hFi 89n cHng Th#?t W#!n> Tr+n Wng $# "i:9
"Fng Tr+n Nhmt =9mt cHng Tr+n L9Rc T#Mn "1n "?nh T#! < a Z4n W% T(
(Wng Cn). T#! < th9! t# IhMi rJt 3: chRng gi2. Xng thi Tr+n Wng $#
Ih?i Tr+n L9!ng OhMi cHng hh$% NgK 5]# 3 Tr+n L9Rc T#Mn "i 30ng "ng
Z[> "?nh thng 3# 89n Ng9yCn a ChPng =Png 3 ti4n *?t thnh ThNng
5#ng. Th#?t W#!n "g% 89n r! chRng c ,h<ng l$i IhMi Zf thnh ThNng 5#ng
ch$y 3: UVc Ninh. L9n $i -i.t chi4% l$i "7c thnh ThNng 5#ng. [ "?nh
d'9 chi4n thVng ny> Tr+n L9!ng OhMi l% Zi thP bTGng gi? h#n ,inh *b.
Tr#ng ,hi 'y> Tr+n Wng $# ch# ti4n 89n "?nh T#! < 3 e] Nhi a Ty
O4t. T#! < Z) trJng tCn ch4t c0n e] Nhi th\ ch$y trRn 3: nc.
Nghg tin T#! < t( trmn> Th#?t W#!n 3Fi "g% 89n ch$y> ")nh rJt 3:> nhng
Tr+n Wng $# "] "#?n "7c r "X 'y> ch# hh$% NgK 5]# "7i a -$n Oi4I> ,hi
89n Ng9yCn ch$y *!ng th\ "/ r! "?nh. L9n Ng9yCn th9! t#> %'t h4t n(! 89n
*R c0n Th#?t W#!n th\ IhMi ch9n 3# Rng "Xng ch# 89n ";y ch$y 3:. L9n $i
-i.t "$i thVng.
0.2. .h"$n !hIng _u8n NguM=n S7ng c;n !h^ >a B+0dD-+0ddG
Th't Z$i nQng n: 'y l% WRt T't 5i.t h4t *Yc tYc gimn> 89y4t ")nh "\nh 3i.c "i
"?nh Nhmt UMn 3 *!i "1ng thC% chi4n th9y:n> ch9;n Z) *!ng "?nh l$i $i -i.t.
58
A!ng nN% d287 89n Ng9yCn X $t ,p# *!ng. L9n ZF 3jn d# Th#?t W#!n ch6
h9y> 37t ZiCn gii> "?nh 3# 5$ng APn rXi ti4n i9Rng Ih&! N!% 3 "1ng t$i
-$n Oi4I. L9n th@y gX% {00 chi4n th9y:n ln> d# e] Nhi ch6 h9y> ti4n 3#
$i -i.t ZDng "ng Zi[n 3 hFi 89n cHng Th#?t W#!n a -$n Oi4I.
Ui4t "$i 89n nh th4 t't IhMi c1 nh9 c+9 c!# 3: lPng thc> Tr+n Wng $#
Ihn c<ng Tr+n Oh?nh = "g% 89n chQn "?nh "ng 3mn lPng c@! 89n
Ng9yCn. Tr+n Oh?nh = tmI ,&ch ")ch a -n Xn> Ih? "7c th9y:n lPng c@!
")ch. 7i %]i ,h<ng th'y th9y:n lPng> Th#?t W#!n i9! 89n ti4n "4n ThNng
5#ng. Tri:9 "\nh nh Tr+n IhMi rJt 3: Th!nh W1!. Th#?t W#!n "Rt Ih? ,inh
thnh rXi rJt 89n 3: -$n Oi4I. Nhng Th#?t W#! ,h<ng th[ a "y "7c l9.
Thi49 lPng thc tr+% tr_ng> Th#?t W#!n IhMi rJt 89n. TrCn "ng th?# ch$y>
"4n *<ng U$ch Dng> 89n c@! Th#?t W#!n l_t 3# trmn ")! c_c ng+% d# Tr+n
Wng $# ZR tr& *n. e] Nhi Z) ZVt> Th#?t W#!n th#?t "7c 3: nc (d288).
T9y thVng trmn> nhng trc *Yc %$nh c@! 89n Ng9yCn 39! Tr+n Nhn T<ng
ch# ngi *!ng iin giMng h0!. -9! Ng9yCn cKng "nh ZDng l0ng.
-9! Tr+n ")nh c<ng tFi ch# 89!n l$i> ghi chpI c<ng tr$ng c@! tng *B 3# *?ch
g_i l Tr9ng Wng thc lGc. C0n nh2ng ngi tr#ng h#ng tFc "] "+9 hng 3
h7I t?c 3i 89n Ng9yCn th\ Z) ZVt Z9Fc IhMi "/i h_ ,h?c. Ng#i r! "[ yCn l0ng
dn chJng> 39! 3 Th?i Th7ng h#ng ch# "Rt h4t t't cM hng Zi[9 "i. T^ "1
dn chJng yCn t% iy dng l$i "'t nc.
A nghi.I c@ng cR "'t nc> * nghi.I chRng i% lNng c@! tri:9 Tr+n "] "[ l$i
tr#ng l0ng dn chJng %Ft ni:% %4n IhGc *9 i!. Ch# nCn ,hi WX L9r 5y ginh
ng dH c1 nhi:9 cMi c?ch 89!n tr_ng 3 t&ch cc> nhng l0ng ngi
3jn c0n nh "4n c?c 39! Tr+n.
II. b"a" H:n (uM v:ng
NFi ZF h_ Tr+n %'t "#n ,4t 3# ,h#Mng c9Ri thi tr) 3\ c@! 39! einh T<ng.
Nh 39! 3\ nghg li dq% Ih!> gi4t h$i Tr+n L9Rc Chn> %Ft c<ng th+n 3 "Xng
thi l ch! c@! W#ng hm9. T^ "1 %+% %Rng chi! rz n/i lCn.
-9! einh T<ng nhng ng<i ch# Th?i T( 3# nN% du29 lCn l% Th7ng
h#ng. Thmt r! Th7ng h#ng 3jn nV% tr_n 89y:n hnh 3\ Tr+n Wi[n T<ng ,hi
l% 39! ch6 c1 d0 t9/i 3 "4n nN% 2u t9/i th\ ch4t. eFt ngi c#n ,h?c c@!
einh T<ng lCn l% 39! l Tr+n =G T<ng.
UVt "+9 t^ "y tri:9 "$i nh Tr+n *9y y49 d+n. -9! =G T<ng l ngi r79 chq>
h#!ng Ih&> h!y iy c9ng "i.n 3 "?nh Z$c. C?c ngi ti gifi c@! thi trc th\
"] 89! "i> th4 h. ti4I ch! c1 !i> ch6 c0n l$i Ch9 kn. Th'y tri:9 "\nh ch&nh
59
nghiCng ngM> Ch9 kn dng *Y iin chp% 7 n)nh th+n (3jn thng "7c g_i l
bTh't trM% *b) nhng 39! ,h<ng nghg> Ch9 kn Zqn t^ 89!n 3: a ;n.
Tr#ng nc l#$n l$c ,hVI nPi. Ng#i r!> ngi ChN%> di * l]nh "$# c@! 3)
39! ti Z! Ch4 UXng Ng!> "0i l$i "'t W1! Ch9 3 Th9mn Ch9.
T^ "'y ch# "4n ,hi Z) WX L9r 5y cI ng tri:9 Tr+n l% 3# cMnh rRi l#$n.
L9n ChN% "?nh Ih? liCn tGc. C?c <ng 39! ,h<ng "@ *Yc ZM# 3. "'t nc. eFt
<ng 39! Z) gi4t t$i trmn chi4n (39! Tr+n =9. T<ng) c0n 89n ChN% th\ br! 3#
$i -i.t nh chv ,h<ng ngib. Tr#ng c?c nN% du77> du78 89n ChN% 3#
"?nh tmn ThNng 5#ng> 39! Tr+n IhMi Zf thnh % ch$y. e]i "4n du89. Tr#ng
%Ft trmn 89y4t chi4n> Tr+n Oh?t Chn gi4t "7c Ch4 UXng Ng!> "'t nc %i
t$% yCn 3: %Qt "Ri ng#$i> nhng tr#ng nFi ZF th\ th4 lc c@! nh Tr+n "] h4t.
eFt th4 lc ,h?c n/i lCn chi IhRi t#n ZF 3i.c tri:9 ch&nh> "1 l c@! 5C L9r 5y.
5C L9r 5y 3Rn c1 t/ tiCn h_ WX> ngi Chi4t xi!ng (Tr9ng L9Rc) *!ng *inh
*Rng a L9tnh 59. 4n <ng t/ ZRn "i c@! L9r 5y l$i di r! Th!nh W1! l%
c#n n9 %Ft ngi l %` c@! 39! Tr+n Ngh. T<ng> ngi ,i!
l %` c@! Tr+n =9. T<ng. =i tri:9 39! Tr+n Ngh. T<ng (du70-du72)> 5C L9r
5y l% "4n chYc Oh9 emt "$i *Y 3 r't "7c Ngh. T<ng tin dHng. -# "i Tr+n
=9. T<ng (du72-du77)> ng#i 3i.c ZMn thn 39! l c#n ngi c< c@! L9r 5y> th\
h#ng hm9 cKng l g% h_ c@! L9r 5y. y 89y:n c@! L9r 5y 3\ th4 nghiCng tri
l.ch "'t.
A!9 ,hi 39! Tr+n =9. T<ng ch4t tr#ng trmn "?nh 3i 89n ChN%> c#n l Tr+n
Nghi.n lCn nRi ng *( *?ch thng g_i l 4 Wi[n (du77-du88). Nh 39! th'y
5C LJy 5y 89? ch9yCn 89y:n %9Rn tr^ "i nhng % %9 Z$i lF. L9r 5y Zqn
t9 3i Th7ng h#ng Ngh. T<ng rDng 4 Wi[n ch6 l ch?9 c@! Ngh. T<ng %
l$i "7c l% 39!> i! n!y thiCn h$ Zf ch?9 n9 gi?ng Tr+n Nghi.n i9Rng rXi ZVt thVt c/ ch4t 3 lmI
c#n Jt c@! %\nh lCn l% 39!> "1 l Tr+n Th9mt T<ng (du88-du98).
L9r 5y "g% c#n g?i gM ch# Th9mt T<ng c0n ZMn thn th\ gi2 chYc hhG ch&nh
Th?i *. -# nN% du97 L9r 5y ch# iy dng ,inh "< %i a Th!nh W1!> g_i l
Ty < (tYc l thnh ) rXi pI 39! IhMi 3# "'y a.
NN% *!9> L9r 5y l$i pI Tr+n Th9mn T<ng IhMi nhng ng lCn l% 39! l Tr+n Thi49 4. L9r 5y ing l L9Rc t/
ChPng h#ng "4> %Qc ?# %9 ZX h#ng> a c9ng Nhn th_> l$% dGng nghi 3.
c@! thiCn t(> r! 3# dHng "4n d2 chi4c l_ng 3ng. eFt *R 89!n "$i th+n %9
l#$i tr^ L9r 5y nhng Z't thnh> Z) L9r 5y trM thH> gi4t "4n u70 ngi> tr#ng *R
'y c1 tng Tr+n Oh?t Chn.
-# nN% dn00> L9r 5y Ih4 Tr+n ?n 3 t ing l% 39! th!y ch# nh Tr+n. Nh
Tr+n ch'% dYt *!9 d75 nN% tr) 3\> trMi 89! d2 "i 39!.
III. W"nh !$ - R5 h6" e" H%" T;n
=i thi Tr+n "] i9't hi.n nh2ng *a h29 "'t "!i r't ln> "1 l nh2ng "i:n
tr!ng c@! 89r tFc 3 89!n l$i. Nh Tr+n ,h9y4n ,h&ch 3i.c ,h;n h#!ng> "Qt r!
chYc Xn "i:n ch?nh *Y 3 Ih1 *Y "[ IhG tr?ch 3i.c ,h;n h#!ng. -9! Tr+n
Th?nh T<ng ch@ trPng ch# c?c 3Png h+9> c<ng chJ!> Ih0 %] chiC9 tmI dn
nghq# "i ,h!i ,h;n c?c 3Hng "'t 3gn Zi[n. Nh 3my % nh2ng "i:n tr!ng h#Qc
th?i 'I rFng ln "] i9't hi.n. Nh th?i 'I c@! Tr+n Wng $# a N!% )nh
h#Qc "i:n tr!ng c@! nh * hh?I 5#!> ". nh) t/ Ih?i thi:n TrJc 5%. Nh * ny
c1 "4n ,h#Mng d5.000 ". t(> d.000 t? "i:n 3 g+n 2000 %j9 r9Fng.
C<ng 3i.c "C "i:9 cKng "7c c?c 39! "+9 "i Tr+n chN% *1c> c?c chYc W "C
Ih1 ch?nh *Y "7c "Qt r! di tri:9 39! Tr+n Th?i T<ng "] "! c<ng 3i.c ZM#
3. "C "i:9 3# 89y c@. NN% d2nn> "C Bnh NhB ("C L9!i -$c) "7c "VI d_c
thg# h!i ZCn Z *<ng WXng> ngNn "7c nc lK ch# c?c "Xn "i:n 3gn *<ng. Nh
Tr+n c0n r! l.nh ZXi thng ch# n<ng dn n49 "C "VI l'n 3# r9Fng c@! dn.
Wng nN%> 3# th?ng giCng 89!n W "C IhMi "Rc thJc 3i.c ZXi "VI c?c "C "mI
ch# "4n %H! hq th\ IhMi i#ng. -# %H! %! la> 89!n IhMi thn hnh "i ,i[%
tr! t\nh h\nh "C "i:9 3 ,hi h29 * th\ Z't Ihn gi9 nghq#> gi trw !i !i ":9 IhMi
th!% gi! 3i.c ZM# 3. "C.
C<ng thPng nghi.I "] c1 nh2ng Zc Ih?t tri[n %i. Oinh "< ThNng 5#ng c1
3Hng IhG cmn> c1 ch7> c1 IhR i? 3 c?c Ihng th@ c<ng. U9<n Z?n "7c %a
rFng tr!# "/i 3i nc ng#i. WMi cMng ch# t9 Z9<n nc ng#i "4n l -n
Xn> c?c t9 Z9<n t^ Tr9ng L9Rc 3 c?c nc <ng N!% ? t'I nmI r! 3#
thPng cMng ny.
Tr#ng c9Fc chi4n tr!nh chRng Ng9yCn e<ng> n:n ,inh t4 nc nh Z) chng
l$i. Oinh thnh ThNng 5#ng Z) 89n thH chi4% "1ng Z! l+n. Nhi:9 c<ng tr\nh
,i4n trJc Z) thiC9 h@y> nhi:9 lng i1% Z) Ih? h#$i. A!9 chi4n tr!nh> n:n ,inh t4
"7c IhGc hXi nh!nh ch1ng. Oinh thnh "7c iy dng l$i> chH! chi:n %_c lCn.
IV. Ph! !"?n vn h*a
61
Vn hc
-# thi Tr+n> "Fi ngK tr& thYc ti4I th9 t tang t9> t:> tr)> Z\nh c@! Nh# gi?#
Ih?t tri[n %$nh. T tang ny h0! ljn 3i l0ng yC9 nc> 3i h0! ,h& c@! dn
tFc "] "7c Ih?t h9y c!# "F 89! Z! c9Fc ,h?ng chi4n chRng Ng9yCn e<ng. ?ng
3Nn tiC9 Zi[9 nh't ch# h# ,h& ny l bW)ch tng *Bb c@! Tr+n Wng $#. Ui
h)ch "] 3i4t t^ 700 nN% trc nhng tinh th+n bcM% t( "[ ch# T/ 89Rc 89y4t
*inhb 3jn c0n l% r9ng "Fng ngi ngy n!y.
UCn c$nh Zi h)ch Z't t( 'y> c0n c1 nhi:9 t?c Ih;% ZFc lF ,h& Ih?ch dn tFc
nh Zi thP Yng ,h;9 bTGng gi? h#n ,inh *b c@! Tr+n L9!ng OhMi *!9 ,hi
thVng trmn ChPng =Png> "9/i 89n Ng9yCn r! ,hfi thnh ThNng 5#ng.
#$t *?# ChPng =Png "F>
C+% WX W% T( 89!n
Th?i Z\nh t9 nv lc
-$n c/ th( gi!ng *Pn
cChPng =Png cI gi?# giQc>
W% T( ZVt 89n WX
Th?i Z\nh nCn gVng *Yc
N#n nc 'y ngh\n th9).
W#Qc Zi bThuXt hoib c@! hh$% NgK 5]#E
W#nh *?# gi!ng *Pn ,h?I ,T th9>
T!% 89n tt h/ ,h& th<n Ng9
N!% nhi 3i liy9 c<ng d!nh tr?i
T9 th&nh nhn gi!n th9y4t -K h+9
c!gang gio non Eng t<8i &?# thu
Ga 4uAn hng >Vng ;h. thn !guBBBg
C?c 39! 89!n 3 3Nn nhn "] *?ng t?c r't nhi:9E c?c 39! Th?i T<ng> Th?nh
T<ng> Nhn T<ng> Th?nh T<ng> Ngh. T<ng ":9 c1 l% thP> 39! knh T<ng *#$n
bTh@y -n tHy ZJtb> Tr+n L9!ng OhMi c1 b5$c $# TmIb> Ch9 kn c1 bTi:9 ;n
thi tmIb> Tr+n Ng9yCn ?n c1 bUNng WX Ng_c W?n tmIb> Ng9yyn hhi Oh!nh c1
bNh) OhC tmIb> * W9y:n L9!ng c1 bNg_c TiCn tmIb.
62
TrPng W?n AiC9 l ngi c1 ti 3Nn chPng 3 ch@ trPng Zi i&ch t. %C t&n d)
"#!n> <ng thng dHng 3Nn chPng "[ "M ,&ch c?c t. h$i trCn. Ui IhJ U$ch
Dng xi!ng c@! <ng l %Ft ,i.t t?c c! ng7i r ch& t cng c@! dn tFc 3Hng 3w
"Ì c@! gi!ng *Pn g'% 31c.
Wh:a hc cZch (f "] c1 %Ft Zc ti4n "?ng ,[. Trc h4t l ZF b$i -i.t *( ,rb
c@! 5C -Nn W9 (d2u0-du22)> "7c *#$n i#ng 3# nN% d272 *!9 "1 l c?c t?c
Ih;% b-i.t N!% th4 ch&b 3 b-i.t A( cPng %Gcb c@! WX T<ng ThRc (th4 ,T
dn)| bkn N!% ch& l7cb c@! 5C TVc| b-i.t *( l7cb c@! t?c giM ,h9y4n d!nh
(du77). Ng#i r! c0n c1 c?c 3Nn ,i.n 89!n tr_ng nh bU\nh Th y49 l7cb>
b-$n ,i4I Z& tr9y:nb> bW)ch tng *Bb c@! Tr+n Wng $#> bTh't trM% *b c@!
Ch9 kn> bNg_c TBnh liCn IhJb c@! e$c Bnh Chi bU$ch Dng xi!ng IhJb c@!
TrPng W?n AiC9> b-i.t "i.n 9 linh tmIb c@! 5r T4 S9yCn> bOh1! h lGcb c@!
Tr+n Th?i T<ng> bThi:n 9y[n tmI !nhb c@! t?c giM ,h9y4n d!nh... T't cM ":9 l
nh2ng t9y.t t?c c1 gi? tr) 3< cHng t# ln ch# ,h# *( li.9 c@! nc nh.
W"$n !/c thi Tr+n ,h<ng h9y h#ng nh thi 5r nhng cKng c1 nh2ng c<ng
tr\nh 89!n tr_ng nh th?I %F c@! 39! Tr+n Nhn T<ng trc chH! hh/ einh a
TYc eQc (N!% )nh) iy nN% dud0> thnh a Th!nh W1! (du97).
9 nhc thi Tr+n c1 ch)9 Mnh hang c@! Ch!%I!. Chi4c trRng cP% r't th)nh
hnh thi 'y ng9yCn l nh$c ,h& c@! Ch!%I!. 1 l l#$i "7c d?n h!i "+9 ZDng
cP% nghi:n> "7c dHng "[ h0! cHng 3i dn nh$c tr#ng c?c d)I ly T4t.
NghL !hu,! h! chg: "] %!nh nh! t^ thi ny. Thg# hh$% \nh W/ tr#ng b-K
Tr9ng THy ZJtb th\ 3# nh2ng lJc c1 89Rc t!ng> ngi iJ% "gn ig% chmt n&ch
,h<ng th[ rc t!ng "7c> nCn %i *inh r! %Ft nh1% ngi ch9yCn "i dÌ
"ng. [ l nh1% ngi c1 Z/n Ihmn "i %a
"ng Zqn "i h?t diyn trCn "ng> %_i ngi "/ i< ti ig%. Nh th4 %i c1 th[
rc "?% t!ng "i. T^ "1> nh2ng Zi h?t c@! nh2ng ngi ny Ih#ng IhJ hPn 3
"7c g_i l bIhng chq#b.
T7n g":
-# "i Tr+n> Nh# gi?# Ih?t tri[n *#ng *#ng cHng Ihmt gi?# 3 "Xng thi 5]#
gi?# cKng "7c ! ch9Fng.
3h!t 'i4+ A!9 ,hi th!y nh 5r> tri:9 Tr+n ti4I tGc tr9y:n thRng *Hng t&n "$#
hhmt 3 "Xng thi Ih?t h9y lr th9y4t Nh# gi?# nh l %Ft h. tri4t lr ch&nh tr)
c+n thi4t "[ c!i tr) "'t nc. hhmt gi?# 3jn l %Ft t<n gi?# c1 th4 lc nh't tr#ng
t't cM c?c l#$i t<n gi?# thi 'y 3 c1 Mnh hang *9 "m% tr#ng %_i t+ng lI
cKng nh %_i l]nh 3c.
63
-9! Tr+n Th?i T<ng l %Ft nh nghiCn cY9 9yCn th% 3: hhmt h_c> ,hi l%
Th?i Th7ng h#ng> "] chJ t% nghiCn cY9 lr th9y4t nh hhmt 3 l t?c giM c@!
t?c Ih;% cM# l9mn Thi:n h_c bOh1! h lGcb.
T?c Ih;% bOh1! h lGcb 3jn c0n l9 tr9y:n ch# "4n ngy n!y 3 "] "7c d)ch
r! ch2 L9Rc ng2. Tr#ng t?c Ih;% ny Tr+n Th?i T<ng nC9 lCn th9y4t t9 hnh l
"[ di.t ,h/ chY ,h<ng IhMi 3't Zf c9Fc "i "[ "i t9.
Ngi *?ng lmI r! Ih?i TrJc 5% Cn T(> Ih?i thi:n t c@! -i.t N!% l 3) 39!
thY Z! c@! nh Tr+n tYc l Tr+n Nhn T<ng. 5 ngi "] #!nh li.t thRng lBnh
t#n 89n 3 dn "?nh thVng h!i l+n i% l7c c@! nh Ng9yCn> "] ?I dGng
nh2ng ch&nh *?ch bni *Yc dnb ,hi c0n t$i 3)> "4n ,hi nhng ng!i 3ng ch#
c#n tr!i> ngi "] "i ch9 d9 ,hVI nPi rXi lCn a t9 hn trCn nJi Cn T(> l'y Ih?I
d!nh l TrJc 5% "$i "+9 ". Nhn T<ng 3i4t r't nhi:9 t?c Ih;% Ihmt h_c
nhng Ih+n nhi:9 "] th't tr9y:n. -i lr th9y4t ": c!# th?i "F hng t%> "i t\%
* gi?c ngF ZDng c?i t% tBnh lQng c@! ch&nh %\nh> l bhhmt t$i t%b chY ,h<ng
c+n g0 Z1 ,h ,h thg# ,h9<n IhpI gi?# "i:9 n#> nh 39! "] "[ l$i %Ft Mnh
hang r't ln tr#ng 3i.c Ih?t tri[n "$# hhmt 3 thi Tr+n. ChH! "7c iy dng
lCn 3< ,[> c?c hFi hq hhmt gi?# "7c t/ chYc ,h<ng ng^ng.
T/ thY h!i c@! Ih?i thi:n TrJc 5% l Thi:n * hh?I 5#!. Nhn 3mt ny c1 %Ft
9y 89y:n "Qc Zi.t> c1 cM hng ngn ". t(> *a h29 g+n h!i ngn %j9 r9Fng 3 "]
ch# "Jc Z! ngn ZYc t7ng hhmt. 1 l %Ft hi.n t7ng ,h<ng Z\nh thng %
ch6 c1 th[ giMi th&ch "7c ZDng * cc th)nh c@! hhmt gi?#.
T! c1 th[ n1i> di Mnh hang c@! c?c 3) 39! Ihmt t( 3 c?c nh thi:n * thi 'y>
hhmt gi?# "] "$t "4n %Yc Ih?t tri[n h9y h#ng c@! %Ft t<n gi?#> n49 ,h<ng
%9Rn n1i rDng hhmt gi?# "] tra thnh nh 89Rc gi?# 3my.
Nhng "4n c9Ri "i Tr+n> hhmt gi?# Z) l$% dGng 3 Z) IhYc t$I nhi:9 y49 tR %C
t&n> d) "#!n. Xng thi> *R tNng *B th't h_c tNng lCn> nhi:9 t. n$n iMy r!. C?c 39!
Tr+n Wi[n T<ng 3 Tr+n Th9mn T<ng IhMi %a c?c ,t thi *?t h$ch ,i4n thYc hhmt
h_c cHng h_> "[ ZVt c?c tNng *B th't h_c> giM d!nh> IhMi h#n tGc.
Tr#ng ,hi 'y th\ gii nh# *B l$i "7c "# t$# thg# trng lI> th!% ch&nh 89!
"ng thi c( gi!n n!n> ZVt "+9 t'n c<ng nh2ng t. n$n tr#ng gii hhmt gi?#. i[n
h\nh l TrPng W?n AiC9> ch@ trPng Zi i&ch %C t&n d) "#!n. Th'y c?c chH!
th?I %_c lCn ,hVI nPi> <ng 3i4t Zi ,r ch% Zi4%E Tr#ng thiCn h$ Z! Ih+n>
chH! chi4% a %Ft Ih+n> Zf rYt l9n thng> h!# t/n c@! Z?9> ngy ngy %
chPi> ng;n ng;n % thg#...b
64
Nh th4> 3# c9Ri "i Tr+n> hhmt gi?# ,h<ng nh2ng t ZMn thn Z) *9y y49 "i
% c0n Nh# gi?# t'n c<ng "[ chi4% ")! 3) 9 th4 tr#ng i] hFi.
5h+ 'i4+: Oh?c hn 3i hhmt gi?# c1 lr th9y4t thiCn 3: nFi t%> 3: * gi?c ngF>
3: * giMi th#?t c#n ngi r! ,hfi Z[ ,h/ l c9Fc "i> Nh# gi?# "0i hfi c#n
ngi IhMi nhmI th4. 5r th9y4t c@! Nh# gi?# dHng l% ,h9<n %j9 ch# 3i.c tr)
nc> ch# 3i.c t/ chYc gi! "\nh 3 ch# 3i.c t9 thn> "] gQI % %Ft i] hFi "!ng Ih?t tri[n "0i hfi %Ft
th?i "F nhmI th4 thi4t thc.
Ng!y t^ di thi nh 5r> Nh# gi?# "] "7c Zc "+9 Ih?t tri[n. C?c 39! 5r
"] %a c?c ,h#! thi nh# h_c. -9! 5r Th?nh T<ng cKng "] lmI -Nn %i49 "[ th
Oh/ng T(> Ch9 C<ng 3 72 3) ti:n hi:n. 4n thi nh Tr+n c?c ,h#! thi "7c
%a ":9 "Qn 3 89i c@ hPn. Nh Tr+n %a r! L9Rc *( 3i.n "[ d$y tY th ngK ,inh
ch# c#n ch?9 c?c nh 89r tFc> L9Rc h_c 3i.n "[ ch# c?c nh nh# c1 nPi rqn
l9y.n 3i.c h_c hnh. Ng#i r! c?c trng t cKng "7c ,h9y4n ,h&ch> nh
trng t c@! Ch9 kn> nPi "] "# t$# nCn c?c nh nh# n/i ti4ng nh hh$% A
e$nh> 5C L9?t> h#Qc trng c@! Tr+n &ch TVc giJI c?c 3Nn nhn a i! "4n h_c
3 c'I cP% ?# ch# c?c hn *B.
T+ng lI nh nh# "7c "# t$# 89! c?c trng> c?c ,t thi cng ngy cng "<ng
t( *B. Wng ngK h_ ngy cng c1 9y t&n tr#ng 89!n trng. T! c1 th[ ,[ nh2ng
tCn t9/i n/i ti4ng nh 5C -Nn W9> Ch9 kn> e$c Bnh Chi> Wn Th9yCn>
Trng W?n AiC9> hh$% A e$nh> 5C L9?t> WX T<ng ThRc... W_ l+n l+n chi4%
l'y 3!i tr0 l]nh "$# c@! c?c nh * tr#ng "i *Rng ch&nh tr) 3 "Xng thi c<ng
,&ch c?c nh * h!% %C nh c(! lFng ljy> 3n iinh cMnh "Ì> Ih9ng Ih& c@!
c<ng 3# 3i.c iy dng chH! chi:n 89? nhi:9 3 89? t#> % l$i trRn tr?nh l!#
"Fng tr#ng chi4c ?# t9 hnh.
-# c9Ri "i Tr+n> Nh# gi?# chi4% 9 th4 3 ";y Ihmt gi?# r! ,hfi diyn "n
ch&nh tr). T^ "1> c?c tri:9 "$i nRi ti4I cKng ch6 dHng Nh# gi?# nh ,h9<n %j9
ch# 3i.c tr) nc chNn dn.
V. Nh8n v,!\ e" !<ch !"=u >"?u
Nh Tr+n "] "[ l$i %Ft d'9 'n ln tr#ng l)ch *( -i.t N!% 3i * na rF "?ng ,[
3: *R l7ng d!nh nhn. T! c1 th[ Ihn Zi.t c?c d!nh nhn di tri:9 Tr+n r! l%
h!iE =!nh nhn th9Fc h_ Tr+n 3 d!nh nhn ng#i d0ng h_ Tr+n. Tr#ng h_ Tr+n>
"1 l Tr+n Th?i T<ng (Tr+n CMnh> d2d8-d277)> Tr+n Th?nh T<ng (Tr+n W#Mng>
d2n0-d290)> Tr+n Nhn T<ng (Tr+n Oh%> d258-du08)> Tr+n Wng $# (d2??-
du00)> Tr+n L9!ng OhMi (d2nd-d29n)> Tr+n Oh?nh = (?-d285)> Tr+n Th@ F
(dd9n-d2{n)> Tr+n W9y:n Trn> Tr+n Oh?t Chn (?-du99)> Tr+n L9Rc T#Mn...
65
Nh2ng d!nh nhn ng#i d0ng h_ Tr+n c1 th[ ,[ nh *!9E 5C -Nn W9 (d2u0-
du22)> Ng9yyn Th9yCn> Ch9 kn (d292-du70)> e$c Bnh Chi (d272-dun{)>
hh$% NgK 5]# (d255-du20)> 4t OiC9> =] T7ng> Ng9yyn Wi:n> TrPng W?n
AiC9 (?-du5n)> hh$% A e$nh> WX T<ng ThRc... Tr#ng *R c?c d!nh nhn 'y> iin
gii thi.9 %Ft ngi tr#ng d0ng h_ Tr+n l thi49 niCn !nh hHng Tr+n L9Rc T#Mn
3 %Ft nhn 3mt ng#i d0ng h_ Tr+n l 5C -Nn W9> *( gi! "+9 tiCn c@! "'t
nc.
T;n Uu)c T:Tn (d2{{-?)
WFi ngh) U\nh Th!n l %Ft hFi ngh) gi2! nh 39! cHng c?c 3Png h+9> 89!n l$i>
tng *#?i c!# c'I c@! nh Tr+n "[ Zn *?ch l7c chRng l$i * i% lNng c@!
Ng9yCn e<ng. Tr#ng ,h<ng ,h& Z^ng Z^ng 'y> %Ft thi49 niCn t<n th't nh Tr+n
l Tr+n L9Rc T#Mn c1 thg# "4n nhng 3\ c0n nhf (d{ t9/i) nCn ,h<ng "7c d
Zn. L9Rc T#Mn 9't Yc> t!y "Png c+% 89M c!% Z1I ZÌ r! lJc n# ,h<ng Zi4t.
Ohi t!n hFi> c?c 3Png h+9 !i n'y r! 3:> l# 3i.c *V% *(! Zinh th9y:n "[ c ")ch.
Tr+n L9Rc T#Mn cKng th4> 3: nh ch# %!y %Ft l? c t# 3i *?9 ch2 b3h4 c.;n'
ch, <4+ h+$n' "nb (Ih? giQc %$nh> Z?# Pn 39!). ng tG h_I "7c hPn ngh\n
ngi thn th9Fc> cHng nh!9 ch9;n Z) 3K ,h& "[ chRng giQc. 4n ,hi i9't trmn>
L9Rc T#Mn l9<n "i trc> ,h& th4 dKng %]nh> "?nh chv n# 89n ")ch cKng IhMi
lHi.
Tr#ng h!i c9Fc chi4n thVng chRng 89n Ng9yCn (d28n-d288)> Tr+n L9Rc T#Mn
":9 lmI "7c c<ng ln. Tr#ng trmn W% T( (d28n)> L9Rc T#Mn "7c c( l% Ih1
tng ch# Tr+n Nhmt =9mt> thVng trmn> L9Rc T#Mn "7c hn h$nh l ngi "!
tin 3: ch# Tr+n Wng $#. 4n trmn ChPng =Png> L9Rc T#Mn "] cHng Tr+n
L9!ng OhMi> hh$% NgK 5]# "Rc 89n t( Th!nh W1! "i 30ng "ng Z[ "4n t'n
c<ng Z't ng 3# 89n Ng9yCn a ChPng =Png. Tr#ng trmn "9/i 89n Th#?t
W#!n r! ,hfi thnh ThNng 5#ng> L9Rc T#Mn cKng g1I Ih+n "?ng ,[.
Oh<ng ro 3) dKng tng thi49 niCn ny hy *inh tr#ng trmn n# 3 3# nN% n#.
Ch6 Zi4t %Ft chi ti4t l ,hi L9Rc T#Mn ch4t trmn> 39! Tr+n Nhn T<ng thPng
,h1c l% Zi 3Nn t4 c1 nFi d9ng nh *!9E
-( Eu chU gi8i h(n n#
,=n *1c &un 4uAn v_n nh Ea#
-ng thYng 4uAn !gu#n chYc t<"c+
TP ;hi ca& nt K t<ong ta# (ZMn d)ch)
L= Vn Hu (d2u0-du22)
66
5C -Nn W9 l %Ft h_c giM i9't *Vc c@! "i Tr+n> 3 l ngi hm9 th4 ig% l *(
gi! "+9 tiCn c@! -i.t N!%. ng 89C lng hhJ 5r (th<n hh@ 5r N!%> i] Thi.9
Tr9ng)> h9y.n <ng APn> t6nh Th!nh W1!. ng n/i ti4ng l ngi th<ng %inh
3 h_c gifi t^ nhf. NN% d2n7 nh Tr+n %a ,h#! thi "+9 tiCn l'y t!% ,h UMng nhn> Th?% h#!)> 5C -Nn W9 "m9 UMng Nh]n> lJc "1
<ng %i d7 t9/i> ng "7c Z/ l% Oi[% Ih?I 89!n (%Ft chYc 89!n 3: h\nh
l9mt)> *!9 l$i "7c *9ng chYc Wn l% 3i.n W_c *B ,iC% L9Rc *Y 3i.n T9 gi?%.
Thi gi!n ny 5C -Nn W9 "7c 39! Tr+n Th?i T<ng *!i *#$n ZF b$i -i.t *(
,rb 3i4t 3: l)ch *( -i.t N!% t^ "i Tri.9 (207 trc C<ng ng9yCn) "4n "i
5r ChiC9 W#ng. Oh<ng ro 5C -Nn W9 *#$n ZF ny t^ lJc n#> ch6 Zi4t "4n
nN% d272 th\ h#n t't. UF *( gX% t't cM Z! %Pi 89y[n> "7c "! lCn ch# 39!
Tr+n Th?nh T<ng ig% 3 "7c nh 39! ,hgn ng7i.
5C -Nn W9 c1 thi gi!n l% "4n Th7ng Th ZF Zinh 3 l Ih1 c@! Th7ng
tng Tr+n L9!ng OhMi> "7c Ih#ng tc Nhn yCn h+9. ng %'t ngy 2u.u
nN% Nh% T9't (duu22) th_ 92 t9/i> !n t?ng t$i iY eM xi0%> n!y th9Fc th<n
hh@ 5r N!% i] Tri.9 Tr9ng> h9y.n <ng APn> Th!nh W1!.
T?c Ih;% c@! 5C -Nn W9 "7c Zi4t d9y nh't ch6 c1 ZF b$i -i.t *( ,rb nhng
n!y "] th't tr9y:n. T9y th4> ch&nh t^ cP *a ch@ y49 c@! ZF *( ny % Ng< AB
5iCn> %Ft *( gi! "i 5C "] *#$n "7c ZF b$i -i.t *( ,r t#n thb c1 gi? tr) "[
ngi "i *!9 hi[9 3: cFi ng9Xn c@! dn tFc.
.h&a PhA S"nh
ChH! hh/ einh t_! l$c trCn 89C hPng c@! h_ Tr+n a th<n TYc eQc> i] 5Fc
-7ng> h9y.n el 5Fc> c?ch thnh IhR N!% )nh ,h#Mng ch^ng u ,% 3: Ih&!
UVc.
C?c 39! nh Tr+n> dH Zmn 3i.c tri:9 ch&nh a ThNng 5#ng nhng l9<n hng 3:
89C hPng> 3 ,hi lCn l% Th?i Th7ng h#ng th\ thng 3: *Rng a "'y. -9!
Tr+n Th?i T<ng> *!9 ,hi "9/i 89n e<ng C/ r! ,hfi "'t nc> li:n nhng ng 3: *Rng a TYc eQc> ch# iy c9ng TrHng L9!ng a "y 3 thNng
lng TYc eQc lCn l% Ih@ ThiCn Trng. ChH! hh/ einh "7c iy 3# Z9/i
"+9 c@! 3Png tri:9 (d2{2) nCn c1 89y %< ,h? t# ln. ChH! nD% 3: Ih&! Ty
c@! c9ng TrHng L9!ng. ChH! hh/ einh c0n "7c g_i l chH! TYc eQc h!y
chH! Th?I. Oh<ng Zi4t chH! "7c iy t^ nN% n#> nhng ,i4n trJc 89!n tr_ng
nh't c@! chH! l chi4c th?I th\ "7c h#n thnh 3# nN% du05.
C'9 trJc c@! chH! d! thg# trGc cn iYng t^ c/ng T!% L9!n 89! nh Zi!> th?I
3 ":n t#n T!% UM#. Tr#ng t#n T!% UM# c1 nhi:9 t7ng "Ì 3 *inh "Fng
nh t7ng bhhmt nhmI Ni4t Unb> b-Nn ThH UX T?tb> bhh/ Wi:n UX T?tb.
67
Wi.n 3mt t7ng trng ch# ngh. th9mt ,hVc gv c@! "i Tr+n c0n l9 l$i "?ng chJ
r nh't l ZRn c?nh c(! ZDng gv li% ln (%vi t'% c!# d%92> rFng 0%79) "7c
lVI r?I a nh U?i ng> ng!y a lRi "i 3# ch&nh gi2! c@! chH!. URn c?nh c(!
ny hi.n n!y 3jn c0n chVc chVn 3 ng9yCn 3`n dH "] trMi 89! 700 nN%. evi
c?nh c(! "7c ch$% rXng c<ng Ih9 3 tinh iM#> c#n rXng 9Rn l7n thg# h\nh l?
": r't 9y[n ch9y[n. T't cM h#! 3Nn 'y "7c ZR tr& cn iYng nh!9> ch# nCn ,hi
"1ng l$i t$# nCn %Ft ,h<ng gi!n tr!ng tr& h#n ch6nh. Ng#i ZRn c?nh c(! li%
'y r! th\ chH! ,h<ng c0n "X gv n# ,h?c c@! th4 ,T 'y.
C0n chi4c th?I> 3\ l cFt ,4t c'9 ZDng g$ch "? nCn 3jn c0n tXn t$i. Th?I "7c
iy %9Fn hPn chH! g+n n(! th4 ,T (du05). Th?I 89!y %Qt 3: hng N!%> c1
h\nh ch1I> c!# 2d% gX% dn t+ng. Th?I "7c iy trCn %Ft hX c$n> 39<ng. WX c1
hnh l!ng Z!# Z_c> ZRn Ih&! c1 c(!. [ th?I h\nh 39<ng %vi c$nh 5>2%. T+ng
"4 th?I c!# 2>2% iy ZDng "? i!nh> c1 h\nh d?ng Z<ng *gn na i0! %vi c$nh
":9 c1 c(!. C?c t+ng th?I ":9 c1 %?i c#ng a ZRn Ih&! 3 ZRn c$nh cKng ":9 c1
c(! t0 30> t+ng trCn nhf hPn t+ng di 3 cY th4 3Jt lCn t$# nCn d?ng 3w c?ch
"i.9 3 c l. c@! %Ft chi4c h#! *gn ,h/ng lX "!ng hp na. hh&! c!# trCn "6nh
th?I l %Ft chf% nh_n c1 h\nh Z+9 r79.
-# nN% d987 chH! 3 th?I ":9 "7c trHng t9 l$i "[ ZM# t#n di t&ch ,i4n trJc
ny ch# hm9 th4.
nh hX - gi!i "#$n Th9Fc einh (dn00-dn28)
I. Nh H B+NCC-+NCDG
+. Nhhng h:! H6ng cOa H UuQ LM +NCC H Hn Thng +NC+
L9r 5y lCn l% 39!> l'y l$i h_ WX c@! T/ tiCn> "/i tCn nc l $i Ng9 (3\ h_
WX 3Rn d0ng doi nh Ng9 ZCn Tr9ng W#!). Ch! "+y %Ft nN% th\ ZVt chc
nh Tr+n> WX L9r 5y nhng ng lCn l% Th?i th7ng h#ng. T9y
th4> WX L9r 5y 3jn nV% 89y:n tr) nc.
C#n thY c@! L9r 5y l WX W?n ThPng lCn l% 39!. WX W?n ThPng c1 %` l
c<ng chJ! W9y Ninh> c#n c@! 39! Tr+n einh T<ng. -\ th4> ,hi *!i *Y *!ng c?#
3i nh einh> L9r 5y l'y c l nh Tr+n "] t9y.t t nCn IhMi ch# ch?9 ng#$i
lCn th!y> t$% gi2 89y:n "i:9 hnh 89Rc *. Nh einh Ih#ng ch# W?n ThPng
l% kn N!% L9Rc 3Png. L9r 5y thc hi.n "7c nhi:9 c<ng tr\nh "?ng ,[ dH
thi gi!n nV% 89y:n c@! h_ WX ,h<ng Z!# nhiC9 (7 nN%).
68
Trc h4t IhMi ,[ "4n 3i.c cMi c?ch dHng ti:n gi'y c@! . C?ch dHng ti:n gi'y "]
"7c WX L9r 5y ch# ?I dGng t^ nN% du9{. A#ng *#ng 3i 3i.c Ih?t hnh ti:n
gi'y l h@y Zf 3i.c dHng ti:n "Xng. y l l+n "+9 tiCn tr#ng l)ch *( -i.t N!%
c1 3i.c dHng ti:n gi'y. A( li.9 ch# t! Zi4t chi ti4t 3: ti:n gi'y c@! nh *!9E
T %i "XngE c1 h\nh cy rC9 Zi[n
U! %Pi "XngE *1ng
eFt ti:nE "?% %y
W!i ti:nE rH!
U! ti:nE ln
NN% ti:nE Ih7ng
eFt 89!nE rXng
-: 3i.c gi?# dGc> c1 %Ft *R cMi c?ch. Ng!y *!9 ,hi lCn ng WX
L9r 5y "] ch# t/ chYc ,t thi Th?i h_c *inh> ch_n "7c 20 ngi "v> tr#ng "1
c1 Ng9yyn Tr]i.
U! nN% *!9> nh WX 'n ")nh c?ch thYc thi c(. 5. thi ti4n hnh li:n tr#ng Z!
nN%> 3# th?ng 8 hng nN%. Th& *inh "m9 thi hPng rXi th\ "7c %iyn l!# d)ch
nhng nN% *!9 IhMi thi l$i a ZF 5y> !i "v "7c Z/ dGng. L9! nN% thY Z! %i
thi hFi> n49 "m9> %i "7c g_i l Th?i h_c *inh. Tr#ng chPng tr\nh thi c1 %<n
t#?n 3 3i4t tmI. Ng#i r! c0n c1 thi 5$i 3iCn "[ t9y[n ngi l% 3i.c tr#ng c?c
l]nh 3c * 3G> hnh ch&nh. L9n nhn> Ihng chq#> ngi c1 tFi ,h<ng "7c
d thi.
a c?c ch9 Ih@ ":9 c1 89!n gi?# thG tr<ng c#i 3i.c h_c hnh. xii nh gi?#
"7c 89!n t% %Ft c?ch thi4t thc. C?c 89!n l% gi?# chYc ":9 "7c c'I
r9Fng t^ d0 %j9 tra lCn. evi c9Ri nN% IhMi ch_n ,w h_c gifi ti4n 3# tri:9 "[
nh 39! *?t h$ch Z/ *9ng.
Ch&nh *?ch ,h9y4n h_c c@! nh WX "] "! "4n ,4t 89M "?ng ,[. NN% dn05 c1
"4n d70 ngi thi "v 3 "7c Z/ dGng 3# ZF %?y 89!n chYc c@! nh WX.
Ch4 "F th94 %?E C?c th9y:n Z9<n Z?n ":9 IhMi ch)9 th94 tHy thg# h$ng. W$ng
nh't IhMi "1ng 5 89!n> h$ng nh\ n 89!n> h$ng Z! u 89!n.
Nh WX Z!n hnh ch&nh *?ch h$n "i:n> 89y ")nh *R r9Fng "'t % c?c 3Png
h+9> 89!n l$i cHng ")! ch@ "7c IhpI c1. Oh<ng !i c1 89y:n *s h29 trCn d0
%j9 r9Fng. N49 89? c#n *R 'y th\ Zi4n thnh ti *Mn c@! nh nc. Ch4 "F h$n
n< cKng "7c Z!n hnh> 89y ")nh %vi h$ng ngi ch6 c1 "7c %Ft *R n< tt nh't
")nh.
69
Th94 "inh cNn cY 3# *R r9Fng. ki c1 2 %j9 { *# tra lCn th\ "1ng u 89!n> !i c1
&t hPn *R 'y th\ "1ng &t hPn> !i ,h<ng c1 r9Fng th\ "7c %iyn. Th94 r9Fng "7c
")nh nh *!9E t "i:n "1ng %vi %j9 5 thNng. ~9Fng d9 cKng chi! l% Z! h$ng
"[ "1ng th94.
WF t)chE [ tNng 89n *R h0ng chRng gi2 3i nh einh> nh WX ZVt t't cM %_i
ngi t^ h!i t9/i tra lCn ":9 IhMi ghi 3# */ hF t)ch. Nh th4 89n *R tNng thC%.
Nh WX lmI r! ZRn ,h# 3 trng tmI c?c th7 th@ c<ng gifi 3# l% a "'y.
Nh WX c0n cMi c?ch "1ng chi4n th9y:n. Th9y:n c1 *n> trCn *n dHng "[ "i l$i>
di *n l nPi "[ chq# chRng.
CPng 3c c@! $i -i.t di thi nh WX "7c %a rFng 3: IhPng N!%. NN%
d0n2. WX W?n ThPng thn chinh "i "?nh Ch!%I!. -9! ChN% dng "'t ChiC%
Fng "[ iin hng. WX L9r 5y ZVt 39! ChN% IhMi nhng thC% "'t C/ 5Ky> gFI
l$i thnh ZRn ch9 ThNng> W#!> T> NghB! (*!9 ny ghpI tCn l$i thnh ThNng
W#! 3 T NghB!> tPng Yng 3i 3Hng L9Mng N!%> Nng ngy n!y).
0. Th-! >" cOa nh H
Tr#ng lJc nh WX "!ng r! *Yc iy dng "'t nc th\ l$i c1 %Ft th4 lc ,h?c l$i
3mn "Fng "[ lmt "/ nh WX. C1 ngi tCn l Tr+n ThiC% U\nh> t ing l c#n
c@! 39! Tr+n Ngh. T<ng> 37t ZiCn gii *!ng Tr9ng W#!> tR c?# 3i nh einh
3i.c h_ WX cI ng W NFi)> "1ng c_c gv tr#ng l0ng *<ng U$ch W$c 3 chi! 89n "i tr'n gi2 c?c
nPi hi[% y49.
NN% dn0{> nh einh *!i tng cHng 5.000 89n "! Tr+n ThiC% U\nh 3: nc.
WX L9r 5y ch# 89n chmn "?nh 89n einh a Chi 5Nng> ZVt "7c ThiC% U\nh>
"g% gi4t "i rXi %Ft %Qt *!i *Y *!ng nh einh Zi.n Z$ch 3i.c ThiC% U\nh n1i
dRi> iin thg# l. ti4n c<ng nh cK> %Ft %Qt ch# tNng cng Ih0ng th@> %F thC%
l&nh> "1ng c a Ih&! N!% *<ng Nh) W di "4n hPn 700 dQ%.
Nh einh c( c?c d!nh tng nh eFc Th$nh> TrPng hhG> 5r Un "g% h!i
"$# 89n *!ng "?nh nh WX. W!i "$# 89n 'y 37t ZiCn gii ti "1ng a Z UVc
*<ng U$ch W$c. Ui4t rDng l0ng dn c0n l9y4n ti4c nh Tr+n> tng nh einh *!i
3i4t ,)ch ,[ tFi nh WX> t9yCn tr9y:n l 89n einh *!ng "[ lmI nh Tr+n lCn l%
39!. W)ch "7c ,hVc 3# c?c t'% 3?n nhf 3 thM tr
l0ng chi4n "'9 t!n r]> 3\ th4 89n einh "i "4n "9 thVng "4n "'y. WX L9r 5y
70
IhMi 3# cR th@ tr#ng thnh ! U!ng (U! -\> W NFi)> nhng ,h<ng Z!# l9
*!9> TrPng hhG 3# eFc Th$nh Ih? "7c thnh ! U!ng> WX L9r 5y IhMi
ch$y lCn W#ng xi!ng rXi 3: Ngh. kn> "4n c(! Ot 5! (C(! Nh7ng> W TBnh)
th\ Z) 89n einh ZVt "7c. WX L9r 5y> WX W?n ThPng cHng gi! 89y4n Z) "!
3: Oi% 5Nng (Tr9ng W#!> dn07).
Tr#ng *R ngi Z) ZVt> c1 c#n trang c@! WX L9r 5y l WX Ng9yCn Tr^ng> %Ft
nh *?ng ch4 r! *Jng th+n c<ng 3 l t?c giM c@! t?c Ih;% bN!% ng eFc
5Gcb> 3i4t 3: ud nhn 3mt n/i ti4ng tr#ng l)ch *( c@! $i -i.t. A!9 ny> nh WX
Ng9yCn Tr^ng dng lCn ch# W#ng "4 nh einh c?ch thYc ch4 *Jng th+n c<ng>
% ch! c#n WX L9r 5y "7c thM 3 *inh *Rng t$i Tr9ng W#! ch# "4n ch4t. Tri:9
WX "] th't Z$i dH c1 nhi:9 cMi c?ch ti4n ZF. Nh2ng cMi c?ch c@! WX L9r 5y
"Gng ch$% "4n h+9 h4t c?c gi!i t+ng i] hFi> nh't l t+ng lI 89r tFc 3i c?c
IhpI h$n "i:n> h$n n<. -\ th4 IhMn Yng c@! t+ng lI ny r't 89y4t li.t. Nh2ng
Zi.n Ih?I ,inh t4 c@! WX L9r 5y l$i ch! c1 thi gi!n "[ tra thnh hi.n thc
nCn ch! l 3i.c cI ng c9Fc chi4n chRng
einh 3\ th4 th't Z$i.
2. Thnh nh H
Nh WX t9y nV% 89y:n tr#ng thi gi!n ngVn ng@i nhng "] ,)I "[ l$i %Ft c<ng
tr\nh ,i4n trJc 89!n tr_ng. 1 l thnh nh WX.
T0! thnh ny "7c WX L9r 5y ch# iy t^ trc ,hi "#$t ng WX L9r 5y *!i Th7ng th 5$i ZF l v T6nh "4n "Fng
kn T<n (Th!nh W1!) ,hM# *?t thc ")! rXi iy thnh 3 c9ng "i.n. Thnh iy
trCn ")! Ihmn 'y nCn "7c g_i l thnh kn T<n. Ngy n!y> thnh nh WX th9Fc
h!i i] -inh 5#ng 3 -inh Ti4n> h9y.n -Bnh 5Fc> Th!nh W1!.
Thnh iy i#ng> WX L9r 5y ch# "/i tr'n Th!nh W1! thnh tr'n Th!nh < 3
ZYc 39! Tr+n Th9mn T<ng Zf ThNng 5#ng di "< 3: "'y (du97). NN% *!9> WX
L9r 5y pI 39! IhMi nhng ng %i Z! t9/i. Tr+n ?n lCn
ng *!9 ,hi Ih4 Tr+n ?n> lCn l% 39!> WX L9r 5y cKng "1ng "< a
"'y. Ty < "7c "/i tCn thnh L9Rc <. CKng t^ "y WX L9r 5y "i:9 hnh
"'t nc> "! r! nh2ng chPng tr\nh cMi c?ch c@! %\nh. C?c ,h#! thi nN% C!nh
Th\n (dn00)> nN% 't =m9 (dn00) ":9 "7c t/ chYc t$i "y. CKng t^ "y> WX W?n
71
ThPng c+% "+9 "$i Zinh i9't Ih?t t^ c(! ch&nh N!% lCn "ng t'n c<ng
Ch!%I!> l'y "7c h!i "'t ChiC% Fng 3 C/ 5Ky (dn02).
C9Fc chi4n ,h?ng einh c@! nh WX th't Z$i> 89n einh 3# chi4% l'y L9Rc
<> "/i tCn L9Rc < thnh Ih@ Th!nh W1!. 4n *!9 ,hi 5C 57i chi4n thVng
89n einh> lCn ng "1ng "< t$i <ng Oinh (ThNng 5#ng)> thnh Th!nh
W1! "7c tra l$i tCn cK c@! thi nh Tr+n l Ty <. -# th nh Ng9yyn>
nhi:9 ")! d!nh t6nh> h9y.n> thnh> l?*a "7c th!y "/i "[ IhH h7I 3i ch4 "F
ch&nh tr) c@! tri:9 Ng9yyn. Thnh ThNng 5#ng "7c "/i thnh t6nh W NFi>
thnh Ty < l'y tCn c@! lng a Ih&! c(! Ty c@! thnh l Ty Nh!i. 4n "i
einh e$ng (d820-d8n0) l$i "/i thnh Ty xi!i.
TCn thnh nh WX %i i9't hi.n *!9 ny> t^ ,hi tri:9 "$i nh WX "7c ig% l
tri:9 "$i ch&nh thRng tr#ng l)ch *(.
Thg# %< tM c@! c?c *?ch *( cK th\ tr#ng thnh nh WX "] t^ng c1 nhi:9 c<ng
tr\nh ,i4n trJc nh "i.n W#ng Ng9yCn> c9ng =iCn Th_> c9ng hhH Cc> Th?i
ei49... Nhng hi.n n!y ,h<ng c0n %Ft d'9 t&ch g\ "?ng ,[. Ch6 c0n tXn t$i ZYc
tng thnh "X *F> ch9 3i di ti hPn u ,%> c!# tr9ng Z\nh 5-{%.
Thnh nh WX "7c iy 3i %Ft Z\nh "X g+n 39<ng. Chi:9 di (UVc 3 N!%)
c1 90%> chi:9 rFng (<ng 3 Ty) hPn 700%. URn %Qt thnh ":9 c0n tPng "Ri
"@. eQt ng#i RI "?> Ih&! tr#ng l tng "'t "VI th#Mi i9Rng "[ 89n l&nh di
ch9y[n dy dng. Npt "Qc *Vc c@! c?c ZYc tng thnh ny l Ih+n RI ZDng
nh2ng ,hRi "? i!nh a ZCn ng#i. C?c ,hRi "? "7c "z# 39<ng 3Yc> Ih+n nhi:9
c1 chi:9 di l d>n%> rFng 0>7% 3 dy d%. ~iCng a c(! Ty c1 nh2ng ,hRi "?
r't t#> di "4n 5>d%> c!# 3 dy d>2%> nQng hPn d5 t'n. C?c ,hRi "? "7c i4I
thg# h\nh ch2 c<ng chXng lCn nh!9> t$# nCn "F dRc thng "Yng a %Qt ng#i> gy
tra ng$i "4n %Yc tRi "! ch# ,w ")ch %9Rn 37t thnh.
? "7c l'y a d]y nJi "? c?ch thnh 3: Ih&! N!% ch^ng 3i cy *R. ? "7c
ch4 t?c> "z# g_t t$i "y rXi %i "7c 3mn ch9y[n 3: thnh.
Ngi i! "] 3mn ch9y[n 3 chXng nh2ng ,hRi "? t# ln 3 nQng n: 'y nh th4
n#? C?c nh ,hM# c/ h_c "] t\% th'y nh2ng h0n Zi ZDng "? a 89!nh thnh 3
"! r! giM th9y4t l ngi i! c1 th[ *( dGng c?c h0n Zi "? ny "[ di ch9y[n
"?. OhRi "? "7c "Qt trCn c?c h0n Zi "?> ngi 3mn ch9y[n dHng "0n Z;y "[ Z;y
ch# "? tr7t trCn c?c h0n Zi 'y. A!9 ,hi "] tr7t 89! %Ft *R h0n> ngi t! l$i
"g% Zi "Qt "1n Ih&! trc ch# ,hRi "? ti4I tGc tr7t 89!. - cY th4> ,hRi "?
nh&ch l+n l+n "4n nPi. Ng#i r! c0n c1 giM th9y4t ch# l "? "7c 3mn ch9y[n
ZDng nh2ng chi4c cF> tYc l l#$i ig ZRn Z?nh ZDng gv> ZCn trCn c1 *n "[ hng
h1!.
72
C0n 3i.c i4I chXng c?c ,hRi "? lCn nh!9 thg# h\nh ch2 c<ng l$i "7c IhRi h7I
3i 3i.c "VI tng "'t ZCn tr#ng. Tng "'t "7c "VI thnh nh2ng c#n "ng
th#!i th#Mi "[ Z;y "? lCn "7c dy dng> *!9 "1 c?c ,hRi "? "7c i4I> lI *!9
chXng lCn lI trc. C<ng 3i.c ny r't nQng nh_c 3 "] gy r! t!i n$n. Ngi t!
"] t\% th'y %Ft ZF iPng ngi a %Ft chv tng "? la. Wn l ngi i'9 *R 'y
Z) "q gi2! h!i ,hRi % "Xng "Fi ,h<ng th[ n# l'y thy r! "7c 3\ ,hRi "? 89?
nQng.
Trc ,i!> trCn %Qt thnh c1 Ih+n g$ch iy lCn ZCn trCn %Qt "? thg# l.nh c@!
WX W?n ThPng (dn0d)> nhng ngy n!y ,h<ng c0n n2!. Nhi:9 "#$n %Qt thnh
Z) Ih? l'y "?> chi:9 c!# ch6 c0n 0>5%. C1 "#$n %'t hn.
Thnh c1 ZRn c(! <ng> Ty> N!%> UVc. evi c(! ":9 a 3) tr& ch&nh gi2! c?c
%Qt thnh 3 "7c iy thnh 30% c9Rn ZDng "? ,hRi> ,&ch thc r't ln. ~iCng
c(! N!% l c(! ch&nh> l$i c1 "4n Z! 30% c9Rn> 30% gi2! t# hPn h!i 30% h!i
ZCn. C(! N!% l c(! ln nh't> rFng u8%> c#! hPn d0%> iy nh< r! ng#i tng
thnh n%. CM Z! 30% c9Rn ":9 rFng 5>8%. -0% c(! gi2! c!# 8>5%> h!i 30%
ZCn c!# 7>8%. hh&! trCn c(! N!% c1 l?t "? ZDng Ihng> ng9yCn l n:n c@! l+9
c(!> nPi 39! ng "[ d9y.t Zinh h#Qc ch@ tr\ c?c nghi ly.
C?c c(! <ng> Ty 3 UVc rFng 5>8%> *9 ,h#Mng hPn du%> c!# 5>n%. evi
30% c9Rn ":9 c1 h!i c?nh c(! gv nQng> d+y 3 chVc. ='9 34t c@! c?c c?nh c(!
'y l nh2ng lv "Gc 3# "? 3 nh2ng lv cRi lVI ngsng c(!.
C1 th[ giMi th&ch c?ch iy c?c 30% c9Rn nh *!9E Trc h4t> "'t "7c "VI thnh
h\nh 30% c(!> *!9 "1 "? %i "7c i4I lCn. ? ghpI 30% "7c "z# thg# h\nh
%Ji Zai. C?c ch't ,4t d&nh "7c %i4t 3# c?c ,hg ha. Sy i#ng> Ih+n "'t ZCn
tr#ng "7c %#i r! "[ lF 30% c9Rn.
Thnh "7c Z!# 89!nh ZRn %Qt Zai %Ft c#n h# rFng "4n 50%> nhng ngy
n!y nhi:9 chv "] Z) l'I. ng 89! h# ch$y thng 3# ZRn c(! thnh "7c iy
cRng g$ch. Wi.n n!y a c(! Ty c0n l#$i cRng g$ch ny.
Thnh c0n c1 %Ft 30ng trg g!i Z!# 89!nh 3: Ih&! Ty 3 Ih&! UVc> c0n Ih&!
N!% 3 <ng c1 %Ft lKy "'t c?ch 30ng h# ,h#Mng d,%. 5Ky ,h? ln> ch$y
*9Rt h!i Ih&! %Qt thnh. T't cM t$# thnh %Ft h. thRng t9y4n Ih0ng ng ti:n
d9yCn> ZM# 3. ch# thnh.
Thnh nh WX "7c nh nc c<ng nhmn l di t&ch l)ch *( 3Nn h1! 3# "7t "+9
tiCn> nN% d9{2. Thnh "7c 89y ")nh l% h!i ,h9 3cE Oh9 3c Z't ,hM i%
Ih$% l t#n ZF ZYc thnh. T9y "] "7c 89y ")nh ZDng 3Nn ZMn> nhng ,h9 t&ch
73
ny 3jn Z) i% Ih$%. C+n thi4t IhMi c1 Zi.n Ih?I ZM# 3. di *Mn 3Nn h1! ny
t&ch cc hPn.
II. b"a" H:n !hu6c S"nh (dn07-dn27)
L9n einh chi4% "7c $i -i.t rXi chi! r! l% d7 Ih@ 3 "Qt ch&nh *?ch c!i tr).
C#n ch?9 nh Tr+n n/i lCn (xiMn )nh 4> Tr+n L9r Oh#?ch) chRng c nhng
,h<ng thnh c<ng.
C9Fc "< hF c@! nh einh c1 ngVn ng@i nhng cKng "[ l$i nh2ng hm9 89M t!i h$i
ch# $i -i.t. T! c1 th[ "Pn c(E
A!9 ,hi thVng "7c nh WX> 89n einh "] ZVt r't nhi:9 IhG n2> trw g%> th+y
th9Rc> th7 gifi 3: Tr9ng L9Rc. ChJng Ih? nhi:9 c<ng tr\nh 3Nn h1! nh ch9<ng
L9y i:n> 3$c hh/ einh...
CHng 3i 3i.c trCn> 89n einh "g% r't nhi:9 *?ch 3a c@! $i -i.t 3: Oi% 5Nng
3 thiC9 h@y. eFt *R tr#ng nh2ng *?ch c@! t! Z) th't tr9y:n ch# "4n ngy n!y c1
th[ ,[E
W\nh Th c@! 5r Th?i T<ng> W\nh 59mt c@! Tr+n Th?i T<ng> Oh1! W 5Gc c@!
Tr+n Th?i T<ng> Uinh xi! 49 57c 3 -$n Oi4I U& tr9y:n c@! Tr+n Wng
$#> Ti[9 ;n Thi c@! Ch9 kn 5$c> $# TmI c@! Tr+n L9!ng OhMi> UNng WX
Ng_c W?n tmI c@! Tr+n Ng9yCn ?n> $i -i.t A( Or (u0 89y[n) c@! 5C -Nn
W9> Nh) OhC thi tmI c@! Ng9yyn hhi Oh!nh> hhi A! tmI c@! Wn Th9yCn.
III. .u6c #hng ch"$n ch)ng S"nh (dnd8-dn27)
+9 nN% dnd{ t$i 5Kng Nh!i th9Fc 3Hng r^ng nJi 5!% APn (h9y.n Th_ S9n>
t6nh Th!nh W1!)> 5C 57i 3 d8 ngi cHng ch& hng l% ly Nn th: ng9y.n cHng
*Rng ch4t "[ "?nh "9/i 89n einh d# e] Ot c+% "+9 ti4n "?nh 5!% APn. A!9
,hi IhGc Zinh "?nh thVng trmn "+9> nghB! 89n h]y c0n y49 *Yc> ch! 89? 2000
ngi> ,h<ng chRng c n/i. U\nh )nh -Png IhMi Zf cM 37 c#n ch# ")ch ZVt>
cHng nghB! 89n rJt lCn nJi Ch& 5inh. Ohi 89n einh rJt "i> nghB! 89n l$i tra
3: 5!% APn> iy dng cNn cY> lc l7ng ch6 c0n ,h#Mng d00 ngi.
Th?ng n nN% dnd9> 5C 57i "g% 89n "?nh chi4% "Xn Ng! 5$c (Ng! APn>
Th!nh W1!). L9n einh "g% lc l7ng "4n "?nh nghB! 89n IhMi rJt lCn nJi
Ch& 5inh l+n thY h!i 3 Z) 89n einh 3y chQt. Tr#ng t\nh h\nh ng9y c'I "1> 5C
5!i "] t\nh ng9y.t %Qc ng Z#> giM l% 5C 57i csi 3#i i<ng trmn "[ Z) giQc
ZVt. xi4t i#ng 5C 5!i> tang l "] tr^ "7c 5C 57i> 89n einh rJt "i. NghB!
89n ch9y[n 3: 5 APn (Ih&! Ty h9y.n L9!ng W1!) "[ iy dng cNn cY ,h?c.
74
NN% dn20> *!9 ,hi "?nh thVng 89n einh %Ft trmn ln a Thi 5!ng> U\nh )nh
-Png ch# "1ng ZMn d#!nh t$i 5vi xi!ng (tCn c@! %Ft "#$n *<ng e]). T$i "y>
Ng9yyn Tr]i "] "4n y4t ,i4n 5C 57i 3 dng tmI U\nh Ng< *?ch (ZMn chi4n l7c
"?nh "9/i 89n einh). 5C 57i Ih#ng Ng9yyn Tr]i l% th!% %9.
C9Ri nN% dn22> 89n einh ti4n "?nh nghB! 89n a L9!n xi! (c1 nPi ghi l
L9!n =9). 5C 57i IhMi rJt 89n 3: Ch& 5inh l+n thY Z!. NghB! 89n thi49 lPng
thc> 5C 57i IhMi gi4t cM c#n ng! "!ng csi "[ n9 "[ c@ng cR lc l7ng> 5C 57i iin h0! 3i 89n einh. : ngh) 'y "7c
89n einh ch'I nhmn 3\ "] "?nh nh!9 3i nghB! 89n %]i % 3jn ,h<ng tiC9
di.t "7c (th?ng 5.dn2u).
Lu" v@ 1h<a Na9
L9! nN% dn2n> *!9 nhi:9 l+n %9! ch9Fc dG dv nghB! 89n Z't thnh> 89n
einh ch9;n Z) dHng 3o lc "n ?I. Thg# li Zn c@! Ng9yyn Ch&ch> U\nh )nh
-Png ti4n 3# Ngh. kn "[ iy dng cNn cY %i. Th?ng d0 nN% dn2n> 5C 57i
ch# 89n "i "?nh chi4% "Xn ! CNng (Th!nh W1!). NghB! 89n "?nh t!n 89n
einh a UX 5i.I 3 Tr)nh APn (Ngh. kn).
+9 nN% dn25 tng nh einh l Tr+n Tr& h9y "Fng lc l7ng a Ngh. kn chQn
"?nh nghB! 89n l% ch@ cM 3Hng Ngh. kn. U\nh )nh -Png %Ft %Qt *!i inh
5y "g% 89n "?nh =iyn Ch9 rXi ti4n r! 3y thnh Ty <> %Ft %Qt *!i Tr+n
Ng9yCn W]n> 5C Nv "g% 89n 3# N!% giMi Ih1ng h!i ch9 Tn U\nh> Th9mn
W1!> 9y th4 c@! U\nh )nh -Png ngy cng ln> dn chJng gi! nhmI nghB!
89n cng nhi:9. C?c tng g_i <ng l $i ThiCn Wnh W1! (th!y tri l% %_i
3i.c).
Nh Wm9 5C (dn28-d527)
I. .h<nh !Z - 45 h6" H" v"L! e" H%" cc vua
+. L= Th" TA B+2dP - +N22G
5C 57i *!9 ,hi thVng 89n einh> lCn ng l'y l$i
89Rc hi.9 l $i -i.t. Thi gi!n l% 39! c@! <ng ngVn ng@i> ch6 c1 *?9 nN%.
T9y th4> <ng 3jn thc hi.n "7c %Ft *R 3i.c> "Qt n:n tMng c!i tr) c?c 39! ,4 3).
[ tr?nh chi4n tr!nh> 5C Th?i T/ *!i *Y *!ng c+9 Ih#ng nh einh 3 th9mn thg#
yC9 *?ch c@! nh einh l cY Z! nN% l$i c<ng h!i ngi 3ng g_i l b$i thn
75
,i% nhnb "[ th!y th4 ch# 5iy9 ThNng 3 5Png einh> "] Z) gi4t tr#ng c9Fc
chi4n 3^! 89!.
[ ZF %?y nh nc th&ch Yng 3i t\nh h\nh "'t nc tr#ng thi ,t iy dng>
39! 5C Th?i T/ Z9Fc c?c 89!n l$i t^ tY Ih;% tra i9Rng ":9 IhMi thi l$i ,h#!
einh Oinh. Oh#! thi ny c0n dnh ch# c?c ngi ;n dmt r! thi "[ 39! ch_n nhn
ti. Nh2ng tNng *B> "$# *B c@! hhmt gi?# 3 5]# gi?# ":9 #hMi thi l$i ,inh "i[n
c@! t<n gi?# %\nh> n49 "m9 %i ch# ti4I tGc 3i.c t9 hnh> c0n rt th\ IhMi h#n
tGc l% Nn *inh *Rng nh ngi thng.
-9! ch# lmI trng L9Rc T( xi?% t$i Oinh "< "[ ch# c#n ch?9 c?c 89!n l$i 3
cM c#n c?i thng dn 3# h_c.
-9! chi! nc r! l% 5 "$#. evi "$# c1 89!n Wnh ,hi[n gi2 */ *?ch 3: 89n
3 dn. C?c i] hPn d00 ngi th\ g_i l "$i i] c1 Z! i] 89!n tr<ng c#i. S] c1
hPn 50 ngi "7c g_i l tr9ng i]> c1 h!i i] 89!n. C0n ti[9 i] th\ c1 d0 ngi
tra lCn 3 ch6 c1 %Ft i] 89!n.
L9n "Fi cKng "7c 39! IhiCn ch4 l$i. Tr#ng c<ng c9Fc ,h?ng chi4n chRng
einh> *R 89n c@! U\nh )nh -Png lCn "4n 25 3$n. 4n n!y 39! ch# d5 3$n
3: l$i n<ng th<n l% Nn. AR c0n l$i th\ chi! l% nN% IhiCn> %Ft IhiCn a l$i l%
l&nh c0n ZRn IhiCn ,i! cKng ch# 3: l% r9Fng 3 cY th4 th!y IhiCn nh!9.
0. L= Th" T7ng B+N02 - +NN0G
5C Th?i T<ng lCn nRi ng c1 89!n IhG ch&nh 3 l c<ng
th+n 5C A?t 89y4t ")nh h4t %_i 3i.c. Nhng ,hi ln lCn> th'y 5C A?t 89? ch9yCn
89y:n> 39! 5C Th?i T<ng Zqn gi4t "i 3 thn ch&nh.
-9! ch6nh "Rn l$i 3i.c thi c(> ")nh l. l cY 5 nN% th\ %Ft l+n thi hPng> { nN%
%Ft l+n thi hFi. T^ nN% dnn2 39! ch# ,hVc tCn c?c ti4n *B 3# Zi! "?. T^ "'y
$i -i.t c1 tGc l. ny.
xi2! nN% dnn2> *!9 ch9y4n "i d9y.t 89!n a Ch& 5inh 3 ghp thN% Ng9yyn Tr]i
t$i C<n APn> 39! %'t th\nh l\nh t$i hnh c9ng a 5. chi 3iCn (W UVc)> ZCn c$nh
Ng9yyn Th) 5F> ngi thi4I c@! Ng9yyn Tr]i. Tri:9 "\nh "/ ch# Ng9yyn Tr]i
3 Ng9yyn Th) 5F gi4t 39! 3 ch# tr9 di t!% tFc d0ng h_ c@! Ng9yyn Tr]i.
2. L= Nh8n T7ng B+NN+ - +NPEG
5C Nhn T<ng lCn l% 39! ,hi %i h!i t9/i nCn Z Th?i Wm9 l% nhi4I ch&nh>
nhng "4n nN% dn59 th\ 39! Z) ngi !nh l Nghi =n gi4t "i "[ cI ng<i.
76
Nghi =n a ng<i 8 th?ng l$i Z) tri:9 "\nh gi4t. Ngi c#n thY t c@! 39! 5C
Th?i T<ng "7c t<n lCn l% 39!. 1 l 5C Th?nh T<ng.
N. L= Thnh T7ng B+NN0 - +NEDG
5C Th?nh T<ng l %Ft 3) %inh 89n 3# hng Zmc nh't c@! l)ch *( -i.t N!%.
Tri:9 "$i c@! nh 39! "] "[ l$i d'9 'n ro r.t ch# n:n 3Nn h1! dn tFc. C?c thnh
t9 c1 "7c di tri:9 c@! nh 39! ,h<ng ch6 th[ hi.n a %Ft *R lBnh 3c> %
tr?i l$i r't t#n di.n> t/ng h7I cM 3: ch&nh tr)> ,inh t4> 89n * ljn 3Nn h1!> i]
hFi.
-: c'9 trJc hnh ch&nh> cP c'9 ch&nh 89y:n "7c nh 39! cMi t/ t^ tr9ng Png
i9Rng "4n tmn i]. CP ch4 *?9 ZF> *?9 ,h#! (5$i> WF> 5y> Uinh> W\nh> C<ng) "]
"7c lmI r! t^ thi Nghi =n> "7c gi2 l$i 3 "Xng thi thC% *?9 Zmc (lc t).
C?c *B Ih9 Nh# gi?# "7c th!% ch&nh rFng r]i. W_ "7c t9y[n 89! c#n "ng
thi c(. C?c 89!n l$i c1 c9Fc *Rng 3mt ch't tPng "Ri ZM# "M%> "7c c'I r9Fng
"'t 3 t94 Z/ng.
CM nc "7c chi! l% d2 "$#> l Th!nh W1!> Ngh. kn> Th9mn W1!> ThiCn
Trng> N!% A?ch> L9Rc !i> UVc xi!ng> kn U!n> Wng W1!> T9yCn
L9!ng>Th?i Ng9yCn 3 5$ng APn. -: *!9 c1 thC% "$# L9Mng N!%. -9! 5C
Th?nh T<ng ch# 3z ZMn "X t#n 89Rc> "7c g_i l WXng Yc ZMn "X. y l ZMn
"X t#n 89Rc "+9 tiCn c@! "'t nc> "7c h\nh thnh ZDng c?ch tmI h_I t't cM
ZMn "X c?c "$# % thnh. Xng thi> %Ft ZF *?ch 89!n tr_ng 3: l)ch *( c@!
nc nh "7c ZiCn *#$n. 1 l ZF b$i -i.t *( ,r t#n thb c@! Ng< AB 5iCn.
T?c Ih;% ny d! trCn cP *a c@! c9Rn b$i -i.t *( ,rb c@! 5C -Nn W9> 3i4t
t^ thi WXng Ung ch# "4n "i 39! 5C Th?i T/. UF *( ny hi.n 3jn c0n "7c
ZM# tXn> chY ,h<ng th't tr9y:n nh ZF b$i -i.t *( ,rb c@! 5C -Nn W9. 5C
Th?nh T<ng chN% l# "4n n:n n<ng nghi.I 3 c?c c<ng tr\nh th@y l7i. C#n "C
l'n Zi[n c0n d'9 34t a W N!% Ninh l hm9 thn c@! c#n "C "7c "VI di "i
c@! nh 39!> nCn "7c g_i l 5C WXng Yc.
NN% dn7d> 5C Th?nh T<ng "&ch thn c+% 89n "i "?nh Ch!%I!> l'y thC% "'t
ch# "4n nJi Th$ch Ui> "Qt r! "$# L9Mng N!%. Nh 39! c0n *!i 89n "i "?nh>
Z9Fc 5]# 89! 3 UXn e!n IhMi 89y IhGc (dn79). a ZiCn gii Ih&! UVc> 5C
Th?nh T<ng ch# Ih0ng gi2 chVc chVn.
NN% dn8u> nh 39! ch# *#$n %Ft ZF l9mt %i> "1 l ZF b5C Tri:9 h\nh l9mtb> 3jn
thng "7c g_i l b59mt WXng Ycb Z!# gX% nhi:9 lBnh 3c 3: l9mt h\nh> l9mt
h<n nhn> l9mt hnh ch&nh> l9mt dn *> l9mt tR tGng... UF l9mt c1 %Qt ti4n ZF
"?ng chJ r l 89!n t% "4n ngi nghq#> "Ri i( tPng "Ri c<ng ZDng 3i IhG
n2 hPn *# 3i thi trc.
77
NN% dn9n> 5C Th?nh T<ng lmI r! hFi T!# n gX% c1 39! 3 25 3Nn th+n. Nh
39! ing l T!# n Ng9yCn *#?i> cHng nh!9 ing h_!. WFi T!# n chYng tf
*inh h#$t 3Nn h1! th!nh c!# c@! thi 'y. Nh2ng Zi thP ing h_! gi2! c?c t!#
nhn %Qc ,h?ch 'y "7c tmI h7I thnh tmI bL9ynh y[n c(9 c!b> gX% u00 Zi
c! tGng thiCn nhiCn> c9Fc *Rng> c#n ngi> t\nh thPng. WFi T!# n ngng
h#$t "Fng 3# nN% dn97> lJc ngi Ng9yCn A#?i %'t. UMn thn nh 39! cKng
*?ng t?c nhi:9 thP 3Nn. 1 l c1 bWXng Yc 89Rc % thi tmIb> bThmI gii c<
hXn 89Rc ng2 3Nnb> 3i4t ZDng ch2 N<%> b5i.t tr9y.n t$I ch&b> bChinh Ty ,T
hnhb> beinh 5Png c;% tJb> b-Nn %inh c/ iJyb> bS9n -n thi tmIb... 3i4t
ZDng ch2 W?n.
Tri:9 "$i 5C Th?nh T<ng ,p# di u8 nN% 3i h!i niCn hi.9 l L9!ng Th9mn
(dn{0 - dn9{) 3 WXng Yc (dn{9 -dn97). y l gi!i "#$n cng th)nh c@!
nc $i -i.t.
C?c 39! *!9 5C Th?nh T<ng> tr^ 5C Wi[n T<ng l ngi hi:n lnh> Zi4t l# ch#
dn> c0n l$i th\ *Rng i! i6> Z$# ng7c 3 lPi lfng 3i.c tri:9 "\nh. -\ th4 h_ e$c
%i n/i lCn "7c.
II. W"nh !$
-# Z9/i "+9 c@! tri:9 "$i %\nh> nh 5C "] ,h c<ng
"i:n c<ng th/ "7c "g% chi! ch# %_i ngi> t^ 89!n l$i th+n ch# "4n ngi gi
y49 c< 89M ":9 c1 Ih+n r9Fng l% ch# ,h#Mng c?ch gi2! ngi gi9 3 nghq#
,h<ng chCnh l.ch lV%. hhpI 89n "i:n ny d9y tr\ 3 Ih?t tri[n 3# c?c "i *!9.
Nh2ng r9Fng Zf h#!ng "7c nhmI 3# r9Fng c<ng lng i] "[ chi! ch# n<ng
dn. -: *!9> 3i.c chi! r9Fng "7c thc hi.n *?9 nN% %Ft l+n. C?c cP 89!n IhG
tr?ch c?c 3'n ": liCn 89!n "4n n<ng nghi.I "7c "Qt r!E
Oh9y4n n<ngE CP 89!n ny chiC9 tmI c?c n<ng dn iiC9 t?n th! IhPng c+9
thc> "! h_ tra 3: 89C 89?n l% Nn.
Xn "i:nE ! n<ng dn "4n "'t %i a ,h!i h#!ng
W "CE ANn *1c h. thRng "C "i:9.
Ainh h#$t thPng %$i *+% 9't. ThNng 5#ng 3i u{ IhR Ihng "7c h\nh
thnh. Nhi:9 lng th@ c<ng ch9yCn nghi.I i9't hi.n nh gR% U?t Trng> "Jc
"Xng $i U?i. C?c ch7 "7c nh nc ,h9y4n ,h&ch thnh lmI> hy chv n# c1
78
dn l c1 ch7. -i.c Z9<n Z?n 3i nc ng#i t$i -n Xn t9y c1 h$n ch4 nhng
3jn Ih?t tri[n. C?c %f "Xng> 3ng ZVt "+9 "7c ,h!i th?c.
III. Ph! !"?n vn h*a
+. T !Jng
Nh 5C l'y th9y4t Nh# gi?# c@! Ch9 T( l% %j9 %c ch# c?ch c!i tr) c@! tri:9
"$i. Nh# gi?# tra thnh h. t tang ch&nh thRng c@! thi "$i. C1 th[ n1i rDng
Nh# gi?# "] tra thnh 89Rc gi?# "Fc t<n tr#ng tri:9 "\nh cKng nh tr#ng dn
gi!n. Nh# gi?# ZVt %_i ngi IhMi t9y.t "Ri IhGc tHng 89y:n hnh tRi th7ng
c@! nh 39!> th+n th?nh h1! nh 39! 3 Ihn Zi.t r$ch r0i r!nh gii gi2! 39!>
89!n> dn.
C?c nh# *B "7c "# t$# Zai h_c th9y4t Oh/ng e$nh tNng lCn g'I ZFi 3 th!y
th4 h#n t#n c?c tNng *B tr#ng c9Fc *Rng ch&nh tr)> ,inh t4 3Nn h1!. C<ng 3i.c
gi?# dGc Nh# h_c tra thnh 89y c@. Nh nc ,h9y4n ,h&ch h_c "[ l% 89!n>
giJI 39! tr) nc. Nh 5C t<n 3inh 3i.c h_c ZDng c?c c9Fc ly iPng d!nh (ly
"_c tCn ngi thi "m9)> ly 3inh 89y (ly "1n rc ngi thi "m9 3: lng) 3 nh't
l l. ,hVc tCn 3 lr l)ch ti4n *B 3# Zi! "? -Nn ei49 (ZVt "+9 t^ dn22). -\ th4 !i
n'y "9! nh!9 h_c hnh "[ t<n t9/i "7c ghi 3# ZMng 3ng> "[ gi! %<n "7c
%a %Qt 3 "[ lng 89C "7c 3inh hi[n.
Nh th4 c<ng 3i.c gi?# dGc Nh# h_c "] tra thnh 89y c@. Ng#i trng L9Rc
T( xi?% r! c0n c1 c?c trng h_c a c?c "$#> Ih@ 3i r't "<ng h_c tr0. C?c ,t
thi "7c c?c *B t( ,hVI nPi hang Yng. -& dG nh ,t thi hFi nN% dn75 c1 C4n
u.000 th& *inh Nh# xi?# "] ?I "M# t9y.t "Ri hhmt gi?# ljn $# gi?#.
0. Vn hc
-Nn h_c thi 5C c1 nFi d9ng yC9 nc> tiC9 Zi[9 l c?c t?c Ih;% c@! Ng9yyn
Tr]i nh bL9n tr9ng t^ %.nh tmIb> bU\nh Ng< "$i c?#b. Nh1% T!# n t7ng
trng ch# n:n 3Nn h_c c9ng "\nh> c! ng7i Ih#ng cMnh 3 cKng lXng 3# "'y
l0ng yC9 nc> yC9 thiCn nhiCn. C1 nh2ng t?c Ih;% ,h#! h_c 89!n tr_ng nh
bT#?n Ih?I "$i thnhb c@! 5Png Th4 -inh> b$i -i.t *( ,r t#n thb c@! Ng<
AB 5iCn> b= ")! ch&b c@! Ng9yyn Tr]i> bUMn thM# thc 3mt t#?t y49b c@! hh!n
hh9 TiCn.
-Nn h_c ch2 N<% ti4I tGc Ih?t tri[n. 5C Th?nh T<ng *?ng t?c thP 3Nn N<% 3
,h9y4n ,h&ch tri:9 th+n *?ng t?c thg#. i[n h\nh l bWXng Yc 89Rc % thi tmIb
d# nhi:9 t?c giM 3i4t chYng tf "] c1 %Ft Ih#ng tr# trc t?c ZDng thP ch2 N<%
3# thi 'y. UCn c$nh bWXng Yc 89Rc % thi tmIb c0n c1 bThmI gii c< hXn
89Rc ng2 3Nnb (ei "i:9 rNn c< hXn 3i4t ZDng ng<n ng2 nc t!). T?c Ih;%
79
ny c1 nFi d9ng rNn %i gii tr#ng i] hFi thi 'y. 1 l thi:n tNng> "$# *B>
89!n l$i> nh# *B> thiCn 3Nn ")! lr> th+y th9Rc> tng 3o> h#! nPng> Z9<n Z?n 3
"]ng t(. L9! %i "i:9 rNn ny> t?c Ih;% IhMn Mnh "7c h#$t "Fng c@! t^ng
h$ng ngi tr#ng ,h9ng cMnh i] hFi thi 'y.
IV. Nh8n v,! !"=u >"?u
Tri:9 "$i nh 5C ghi 3# *( *?ch nh2ng nhn 3mt !nh hHng> lvi l$c "Fc "?# nh
5C 57i> l]nh tG c9Fc ,hai nghB! 5!% APn| 5C 5!i (?-dnd9) li:9 %\nh cY9 chJ!|
Ng9yyn Ch&ch (du82 -dnn8)> d!nh tng "] "! r! chi4n l7c l'y Ngh. kn l%
hm9 IhPng ln ch# c9Fc ,hai nghB! 5!% APn| Ng9yyn S& (du98 - dn{5)> 3)
tng trw "] ZVt *Rng "7c h!i tng einh l W#ng hhJc 3 Th ngi chi4n thVng trmn SPng xi!ng| 5C Th?nh T<ng>
Zmc %inh 89n c@! l)ch *( -i.t N!%| nh t#?n h_c Tr$ng ng9yCn 5Png Th4
-inh (dnnd-?)| *( gi! Ng< AB 5iCn> t?c giM c9Rn $i -i.t *( ,r t#n th| T/
ngh: in> nh 3Nn Th?% h#! 5Png Nh2 W_c... 3 "Qc Zi.t l Ng9yyn Tr]i> %Ft
c#n ngi t#n ti> "] "7c NAC Ih#ng l% d!nh nhn 3Nn h1! th4 gii.
Ng9yyn Tr]i ,h<ng nh2ng gifi thP IhJ> 3Nn chPng % c0n l %Ft nh ch&nh tr)
9yCn Z?c "Xng thi l$i tinh th<ng l9mt Ih?I> ")! lr> l)ch *(... ThC% 3# "1> <ng
"] cRng hi4n h4t %\nh ch# * nghi.I giMi Ih1ng dn tFc> ch# c<ng c9Fc iy
dng "'t nc 3 "# t$# c?c th4 h. ti4I nRi. C9Fc "i c@! c#n ngi *Rng 3\ lr
tang &ch 89Rc l7i dn 'y> p# lg th!y> l$i gQI IhMi thM% cMnh btr9 di t!% tFcb.
Ng9yyn Tr]i 3Rn l d0ng doi Tr+n L9!ng OhMi 3: Ih&! %`> l ch?9 ng#$i c@!
Tr+n Ng9yCn ?n> T "X di thi Tr+n Ngh. T<ng. hh&! nFi c@! Ng9yyn Tr]i
l$i l nh ,h#! ZMng. Ch! l Ng9yyn hhi Oh!nh> "/ UMng nh]n 3# nN% du7n.
Tr#ng c9Fc ,h?ng chi4n chRng einh> Ng9yyn Tr]i "g% h4t ti nNng> *Yc lc
Ih0 tr7 ch# 5C 57i. Nh2ng chi4n th9mt chi4n l7c c@! <ng "] "7c 5C 57i *(
dGng thnh c<ng tr#ng c<ng c9Fc "?nh "9/i 89n einh. T tang ln c@! <ng
bl'y "$i nghB! "[ thVng h9ng tn> "g% ch& nhn "[ th!y cng Z$#b l "ng lRi
c@! c9Fc ,h?ng chi4n. ?ng 3Nn Z't h@ bU\nh Ng< "$i c?#b l ZMn t9yCn ng<n 3:
* "Fc lmI> t cng c@! dn tFc.
C9Fc ,h?ng chi4n thnh c<ng> l ngi c1 c<ng ln> Ng9yyn Tr]i "7c 39! 5C
Th?i T/ Ih#ng tc h+9 3 Z!n ch# 89Rc t&nh. ng "Yng "+9 hng ngK 89!n
3Nn> nhmn tr_ng tr?ch *#$n thM# c?c chi49> ch6 c@! 39!. -: *!9> <ng IhG tr?ch
c?c ,t thi ti4n *B. -G ?n 5. chi 3iCn iMy r!> <ng Z) gi4t #!n. W!i %Pi h!i nN%
*!9> nN% dn{n> di tri:9 Zmc %inh 89n 5C Th?nh T<ng> <ng %i "7c %inh
#!n.
80
Ng9yyn Tr]i "[ l$i ch# hm9 th4 nhi:9 t?c Ih;% Z't h@. Ng#i bU\nh ng< "$i
c?#b> <ng l t?c giM c@! c<ng tr\nh 5!% APn thc lGc> 3i4t 3: l)ch *( c9Fc ,hai
nghB! 5!% APn| 59mt th> n:n tMng ch# Ih?I ch4 thi 5C| = ")! ch&> ghi chpI
3: ")! lr $i -i.t| UNng WX di * lGc> 3i4t 3: Tr+n Ng9yCn ?n> Jc Tr!i thi
tmI...
NN% d980> ghi nhmn 3: gi? tr) c@! c9Fc "i 3 * nghi.I c@! Ng9yyn Tr]i> t/
chYc NAC c<ng nhmn Ng9yyn Tr]i l d!nh nhn 3Nn h1! th4 gii.
V. D" (Tn vn h*a !"=u >"?u
Tri:9 5C l tri:9 Ih#ng ,i4n "+9 tiCn tr#ng l)ch *( -i.t N!% "] ?I dGng chQt
chz h_c th9y4t Nh# gi?# 3# 3i.c tr) nc. Mnh hang Nh# gi?# Z!# trH% lCn
%_i hnh 3i> hnh "Fng c@! c#n ngi. xii nh# *B i9't hi.n 3 "1ng %Ft 3!i
tr0 89y4t ")nh tr#ng i] hFi. A ,i.n th#?t ,hfi Mnh hang c@! hhmt gi?# cKng
"Qt d'9 'n lCn ,i4n trJc c@! nh 5C. Oh<ng nh nh2ng tri:9 "$i trc> nh2ng
c<ng tr\nh 89!n tr_ng c@! thi ny ,h<ng IhMi l chH! chi4n n2! % l c9ng
"\nh> lNng t;%> nPi t7ng trng ch# 89y:n 9y thiCn *(. Thnh ThNng 5#ng (tCn
g_i ch&nh thYc c@! thi ny l <ng Oinh)> "7c iy thC% h!i 30ng thnh Ih&!
tr#ng l W#ng Thnh 3 C9ng thnh. UCn c$nh c?c ,i4n trJc c9ng "\nh> c0n c1
%Ft ,i4n trJc t7ng trPng ch# t tang Nh# gi?#> ch# t% hXn> t% h9y4t c@!
,w *B thi 'y l -Nn ei49.
Vn 9"$u - _u)c !f g"9
-Nn %i49 t$i W NFi> nPi t7ng trng ch# Nh# h_c -i.t N!%> "7c iy dng
di "i 39! 5r Th?nh T<ng 3# %H! th9> th?ng t?%> nN% C!nh T9't (d070).
Xng thi t7ng c@! Oh/ng T( 3 72 "X ". cKng "7c t$c 3 th t$i "y. A?9
nN% *!9 (d07{)> 39! 5r Nhn T<ng l$i lmI thC% L9Rc T( xi?% "[ l% nPi d$y
h_c. Th#$t "+9 "'y ch6 l nPi h_c tmI c@! c?c h#ng t(> d+n d+n 3: *!9 %a rFng
r! "4n c#n 89!n 3 c#n dn. A!ng "i nh Tr+n> 3# nN% d2un> -Nn ei49 3
L9Rc T( xi?% "7c *(! *!ng l$i. 4n "i nh 5C> l %Ft nh nc tr_ng Nh#>
ig% Nh# gi?# nh l 89Rc gi?#> th\ -Nn ei49 3 L9Rc T( xi?% l$i cng "7c
chJ tr_ng hPn n2!. Oi4n trJc ny "7c trHng t9 cM thMy n l+n 3# c?c nN% d5dd>
d5{7> d7{2 3 d785> nhi:9 c<ng tr\nh %i "7c thc hi.n nh Zi! "? ": tCn ti4n
*B. L9! "4n "i nh Ng9yyn> -Nn ei49 - L9Rc T( xi?% cKng "7c trHng t9 3
Z/ *9ng thC% Oh9C -Nn C?c> "i.n OhMi Th?nh.
Wi.n tr$ng ,h9 di t&ch ngy n!y "] 89! nhi:9 l+n trHng t9 nhng 3jn gi2 "7c
3w c/ ,&nh> th% nghiC% 3i di.n t&ch l 2n.000%2. Tng Z!# 89!nh -Nn
ei49 cKng nh c?c ZYc tng ngNn chi! t^ng ,h9 ZCn tr#ng ":9 "7c iy ZDng
81
g$ch U?t Trng. e_i ,i4n trJc a "y ":9 "7c i4I "Qt cn iYng thg# trGc UVc
N!%. N49 ,h<ng t&nh Ih+n Ti:n ?n> th\ c1 t't cM nN% ,h9.
hh+n Ti:n ?n l t^ TY trG ch# "4n tng ng#i Z!# 89!nh c?c ,i4n trJc ZCn
tr#ng. Thmt r!> trc "y> TY trG "7c nRi li:n 3: Ih&! trc 3i %Ft ZRi cMnh
thiCn nhiCn l Th?i hX 3 g0 Oi% Ch9 a gi2!. Nhng 3: *!9> 3\ nh9 c+9 gi!#
th<ng> ngi t! ,h<ng "[ r "4n 3i.c d9y tr\ di t&ch 3Nn h1!> "] Ih1ng %Ft c#n
"ng> t?ch Th?i hX 3i t#n cGc c@! -Nn ei49 - L9Rc T( xi?%.
A!9 TY trG l "4n c/ng T!% 89!n 3i ch2 b-Nn ei49 e<nb. C/ng T!% 89!n c1
%Ft c'9 trJc Z: th4> gX% h!i t+ng> c(! c9Rn tr0n cHng c(! th<ng gi1 h\nh ch2
th_> ,4t h7I 3i l!n c!n 3 c?c h#! 3Nn t$# nCn %Ft gi? tr) ngh. th9mt c!#.
C/ng b$i Tr9ng %<nb ZVt "+9 ,h9 thY h!i. 6nh %?i "7c tr!ng tr& ZDng "i[n
t&ch c? 37t 3K %<n. W!i ZCn $i Tr9ng %<n c1 h!i c/ng nhf ": ch2 bThnh
Ycb 3 b$t Tib. Thg# c/ng $i Tr9ng %<n "i thng 3# l bOh9C -Nn C?cb
(x?c "Ì c@! A!# Oh9C> t7ng trng ch# 3Nn h_c). W!i ZCn Oh9C -Nn C?c cKng
c1 h!i c/ng nhf c1 tCn l bAJc 3Nnb (3Nn ch9ng h% *Jc) 3 bU6 3Nnb (3Nn
chPng *?ng "Ì). Oh9C -Nn C?c "7c iy dng 3# thi nh Ng9yyn nN%
d805. Oh9C -Nn C?c ZDng gv> nh` nhng t! trCn ZRn cFt g$ch ln> c1 t?% %?i
c#ng> n %Qt c1 ZRn c(! */ h\nh tr0n> d?ng d'I r't th!nh th#?t.
Ti4I "4n l bThiCn L9!ng T6nhb (xi4ng tri tr#ng *?ng). ThiCn L9!ng T6nh l
%Ft chi4c hX h\nh 39<ng> %vi c$nh 28%. WX lFng Z1ng Oh9C -Nn C?c 3i c?c
c(! */ tr0n> n1i lCn 89!n ni.% tri tr0n> "'t 39<ng> % dPng h0! h7I c@!
ngi i!. W!i ZCn hX l ,h9 3n Zi! "? ti4n *B. Nh2ng Zi! ny "7c dng
di thi nh 5C> "[ Zi[9 dPng nh2ng ngi thi "m9. T't cM Zi! ":9 dng trCn
lng rH!> t7ng trng ch# * 3Bnh c(9. Wi.n n!y c0n 82 Zi! ghi tCn c?c ti4n *B
thi 5C t^ nN% dnn2 "4n d779 (3: *!9> nh Ng9yyn ch# iy -Nn ei49 t$i W94>
nD% g+n chH! ThiCn eG). 82 t'% Zi! ghi tCn du05 nhn 3mt> tr#ng "1 c1 d7
tr$ng ng9yCn> d9 ZMng nh]n> n7 th?% h#!> 28n h#ng gi?I 3 9u8 ti4n *B. C?c
t'% Zi!> "7c ,hVc l+n l7t thg# nN% th?ng *9Rt t^ "+9 "i 5C (dn28 - dn58)>
89! "i e$c (d528 - d529)> "4n thi Tr)nh Ng9yyn (d{00 - d77d) l %Ft chYng
li.9 89r Z?9 c@! l)ch *(. C?c Zi! c@! th4 ,T d5 c1 nh2ng npt ch$% ,hVc "Pn *P
3i nh2ng h#! 3Nn 3i:n Zi! l nh2ng ch9vi h\nh c#ng> th'I th#?ng %Ft *R npt
c@! h#!> l?. C?c Zi! c@! th4 ,T d7 l$i "7c tr!ng tr& thC% c?c %< t&I %i nh
h#! *gn> h#! IhH d9ng> l> Ih7ng> ,h6. C?c t'% Zi! c@! th4 ,T d8 th\ cng
Ih#ng IhJ hPn> c1 %y h1! rXng> c? h1! rXng> lsng l#ng ch+9 ng9y.t...
Oh9 ti4I nRi l nh Z?i "ng cHng h29 39 3 tM 39. Nh Z?i "ng l nPi th
Oh/ng T(> h!i d]y nh tM 39 h29 39 a h!i ZCn dHng l% nPi th 72 3) ti:n hi:n.
C?c Zmc d!nh nh# -i.t N!% nh Ng9yyn Tr]i> TrPng W?n AiC9... cKng "7c
82
th a "'y. Ng#i r!> a ZCn tr?i> c0n c1 chi4c ch9<ng ln tCn l bU&ch ng "$i
ch9ngb (ch9<ng ln c@! nh xi?%). Ch9<ng ny d# S9n L9mn c<ng Ng9yyn
Nghiy% (Thn IhG c@! thi h# Ng9yyn =9) "Yng r$ "i:9 hnh "Jc 3# nN%
d7{8. UCn IhMi l %Ft t'% ,h?nh ZDng "? h!i %Qt ":9 ,hVc ch2. eFt %Qt c1 h!i
ch2 Th_ SPng> %Qt ,i! l %Ft Zi %inh.
A!9 cHng l L9Rc T( xi?%. L9Rc T( xi?% "7c "/i thnh ":n OhMi Th?nh
di tri:9 Ng9yyn 3\ 3# thi ny L9Rc T( xi?% "7c di 3# h94. Oh9 ny
"] Z) tn Ih? t^ thi chi4n tr!nh> ,h<ng c0n l9 l$i g\.
-Nn ei49 - L9Rc T( xi?% hi.n n!y "!ng "7c t<n t$# l$i. C?c Zi! ti4n *B 3Rn
trc "y "7c "[ ng#i tri> "] "7c l% nh chg "[ chRng l$i * tn Ih? c@!
thi gi!n. C?c nh chg Zi! "] "7c ,h?nh thnh 3# ngy 28.d0.d99n. xi2! c?c
,h9 nh chg Zi! c1 nh "\nh Zi!> ZCn tr#ng dng h!i t'% Zi! c/ nh't c@! nN%
dnn2 3 dnn8.
=# yC9 c+9 hi h0! 3i cMnh 89!n c/ ,&nh c@! ,h9 3n Zi!> nh chg Zi! "7c
t$# dng 3i d?ng 3w ,i4n trJc "i 5C> "Xng thi l$i thiCn 3: thi Ng9yyn "[
IhRi h0! 3i Oh9C -Nn C?c 3 ThiCn L9!ng T6nh.
-Nn %i49 - L9Rc T( xi?% l trng $i h_c "+9 tiCn c@! -i.t N!%> t$i "y>
hng ngK tr& thYc> brng cFtb c@! "'t nc "7c "# t$# t^ th4 ,T ny *!ng th4
,T ,h?c> nh2ng nhn ti "] i9't thn t^ "'y. Nh2ng nhn 3mt 'y "] cRng hi4n
ch# T/ 89Rc nh c?c nh *( h_c Ng< AB 5iCn> hh!n W9y &ch> nh Z?c h_c 5C
L9r <n> hhHng OhVc Oh#!n> nh ch&nh tr) Ng< Th\ Nhm%> hh$% C<ng TrY...
-Nn ei49 - L9Rc T( xi?% thmt l %Ft Zi[9 t7ng *9 *Vc ch# tinh h#! c@! l)ch
*( 3 3Nn h1! -i.t N!%.
eFt di t&ch ,h?c> cKng ,h<ng ,p% Ih+n 89!n tr_ng 3: %Qt l)ch *( 3Nn h1! c@!
tri:9 5C l 5!% Oinh> ,inh "< thY h!i c@! tri:9 5C 3 "Xng thi l nPi !n ngh6
thn i?c c@! c?c 3) 39! 5C.
5!% Oinh nD% ZCn c$nh *<ng Ch9> a i] S9n 5!%> h9y.n Th_ S9n> t6nh
Th!nh W1!> c?ch tr9ng t% thnh IhR 50 ,% 3: Ih&! Ty. y l "'t ,hai nghB!
5!% APn i!. =0ng Ng_c OhC (tCn g_i c@! *<ng Ch9 a "#$n chMy 89! 5!%
Oinh) 9Rng c#ng di chn nJi eGc APn> %Ft ng_n nJi "? 3 3Rn l ti:n "Xn
i! c@! nghB! 89n 5!% APn.
5!% Oinh "7c iy dng *!9 ,hi 5C 57i %'t. Thg# di chJc c@! ngi !nh hHng
5!% APn %9Rn "7c !n t?ng t$i 89C hPng> 39! 5C Th?i T<ng "! ngi 3:
ch<n c't t$i "y (dnuu) 3 ch# iy dng nhi:9 c9ng "i.n "[ c1 chv ngh6 ngPi 3
thi4t tri:9 %vi ,hi 3: thN% %F 3 l% ly. C?c 39! *!9 ti4I tGc iy c't thC% l+9
83
"i> thnh 89?ch> lNng %F. du "i 39! 3 h#ng hm9 tri:9 5C ":9 "7c !n t?ng
t$i "y t$# nCn %Ft 89+n th[ ,i4n trJc c1 89y %< ln.Thg# d'9 t&ch c0n *1t l$i>
th\ 5!% Oinh gX% h!i Ih+n ch&nh> ,h9 c9ng "i.n a Ih&! tr#ng tng thnh 3
,h9 lNng %F nD% ng#i tng thnh. Oh9 c9ng "i.n i! c1 nghi %<n> hX Z?n
ng9y.t> Z$ch ,i:9> ch&nh "i.n h\nh ch2 c<ng> tM 39> h29 39> *n ch+9> nh hm9
t;%> 30ng tng Z!# 89!nh ZDng "? ch9 3i 9n0%> c!# 2>5%. T't cM l+9 "i> c9ng
"i.n ":9 "] Z) *GI "/ h#!ng tn ch6 c0n l$i nh2ng Zmc th:% ZDng "? ch$% tr/
%y> rXng cHng hPn 50 3iCn "? tMng> "ng ,&nh ch^ng 80c%> nD% rMi r?c trCn
%Ft %Qt ZDng rFng ln> giJI t! h\nh d9ng "7c Ih+n n# h\nh Mnh c@! %Ft
c9ng "i.n i! i!.
Oh9 Zi! %F nD% ng#i 30ng tng thnh th\ l$i "7c ZM# 89Mn g+n nh ng9yCn
3`n. 1 l Zi! %F -Bnh 5Nng (5C Th?i T/)> iy 3# nN% dnuu| Zi! ChiC9 5Nng
(5C Th?nh T<ng - dn98)| Zi! =9 5Nng (5C Wi[n T<ng - d505)| Zi! W#ng hm9
Ng< Th) Ng_c =!#... C?c %F ":9 c1 tng g$ch h\nh 39<ng Z!# 89!nh> %vi
c$nh n>uu%> Ih&! trCn %F l "'t Ih@ cf "Pn giMn. W!i ZCn %F c1 t7ng 89!n
h+9> * t(> tC gi?c... evi %F ":9 c1 Zi! ghi c<ng t&ch> "Qt c?ch i! %F ,h#Mng
d00%. Tr#ng c?c Zi!> Zi! -Bnh 5Nng l t# 3 Z: th4 nh't. Ui! ZDng "?> c!#
2>97%> rFng 2>n%> dy 0>27%. Ui! "7c "Qt trCn %Ft c#n rH! ZDng "? ng9yCn
,hRi> di u%. 6nh Zi! t$c thg# h\nh 30ng c9ng d20
#
. U! cQI rXng "Ri iYng
nh!9 30ng thg# "6nh Zi!. W!i ZCn thnh Zi! cKng t$c rXng ;n %y. 4 Zi! l
nh2ng h_! ti4t h\nh *1ng nc. Ui! gX% u00 ch2> d# Ng9yyn Tr]i *#$n> ghi l$i
thn th4 3 * nghi.I c@! 39! 5C Th?i T/. Npt ch2 ,hVc *Vc *M# chYng tf tr\nh
"F tinh 3i c@! ngh. nhn. eFt ng ch&nh Ih@ "] IhC ch9;n d ?n IhGc
hng> trHng t9> t<n t$# ,h9 di t&ch ny t^ nN% d995 "4n nN% 2005. ~iCng nN%
d995> "] c1 trHng t9 %Ft *R di t&ch 89!n tr_ng nh Zi! -Bnh 5Nng> %F 39! 5C
Th?i T/> nh Zi! 3 %F 39! 5C Th?nh T<ng> %F c@! W#ng hm9 Ng< Th) Ng_c
=!#...
Wng nN%> 3# ngy 22 th?ng 8 % l)ch> dn chJng tG tmI 3: 5!% Oinh "[
tang nh "4n 39! 5C Th?i T/ cHng c?c %inh 89n c@! tri:9 5C. eFt ly hFi
tng Z^ng "7c t/ chYc 3# d)I ny> thng "7c g_i l WFi ":n 39! 5C. U9/i
ly> thc r!> "] "7c c( hnh 3# ngy 2d 3\ trc ,hi %'t> 5C Th?i T/ c1 dQn d0
c#n ch?9 IhMi l% giv ch# 5C 5!i> ngi "] hy *inh thn %\nh "[ cY9 5C 57i
tr#ng l+n Z) 3y ,h/n trCn nJi Ch& 5inh 3# nN% dnd9. C#n ch?9 3 "i *!9
thc hi.n li n1i 'y> nCn tr#ng dn gi!n c1 c9E bW!i %Rt 5C 5!i> hN% h!i 5C
57ib.
84
hhG h_! ch# Z9/i t4 ly l c?c "i.9 h?t> %J! h9C t\nh> "Qc Zi.t c1 l. "?nh trRng
"Xng. TrRng "7c "Qt JI trCn %i.ng %Ft hR nhf> ti4ng trRng "?nh r!> 3\ th4> tra
nCn % 3!ng 3 dKng %]nh.
Nhn d)I ny> dn chJng %i:n nJi "g% c?c *Mn 3mt ")! IhPng "4n> t$# thnh r!
%Ft IhiCn ch7 "Fc "?#> c1 "@ c?c l#$i 89r hi4% nh %mt #ng r^ng> tr+%> 894>
nh9ng h9> n!i> l nh2ng thY % dn %i:n i9 ngy hFi "] l cM %i:n i9<i ljn %i:n ng7c.
Nh e$c - N!% UVc Tri:9 B+P0D - +PE0G
+. Nh Sc Hac !hnh c,1
e$c Nng =9ngE d527 - d529
e$c Nng =#!nhE d529 - d5u9
e$c hhJc WMiE d5u9 - d5n7
e$c hhJc Ng9yCnE d5n7 - d5{2
e$c em9 W7IE d5{2 - d592
-# "+9 th4 ,T d{> nh 5C *9y y49 d+n. =i tri:9 39! 5C TPng =c (d5d0 -
d5d{) 3i.c tri:9 ch&nh h4t *Yc rRi rgn. -9! h!% chPi Zi Zf ZC 3i.c nc> ZCn
ng#i giQc gi] n/i lCn ,hVI nPi. Tr#ng "?% giQc 'y c1 Tr+n C!# l %$nh nh't.
Tr+n C!# tG tmI "7c nhi:9 ngi> lmI thnh 89n "Fi> c1 ,hi "4n "?nh tmn *<ng
Nh) W> *9rt chi4% thnh ThNng 5#ng.
T\nh h\nh cNng thng "4n th4 % 5C TPng =c ,h<ng %ng "[ r "4n. eFt
th9Fc tng l Tr)nh =9y AMn Z't %]n> "!ng "C% "gn 89n 3# gi4t 5C TPng
=c "i "[ lmI 39! ,h?c (d5d{). A!9 "1> cM tri:9 "\nh ljn Tr)nh =9y AMn "! lCn
rXi gi4t "i %'y l+n 39!. Oinh "< rRi l#$n> c1 ,hi ,h<ng Zi4t !i l 39! n2!.
C9Ri cHng> 5C ChiC9 T<ng "7c "! lCn ng nhng 3\ nFi l#$n IhMi 3# trJ a
Ty Oinh (d5d{). L9! nN% d5d9> "$i th+n e$c Nng =9ng rc "7c 39! 3:
l$i Oinh thnh rXi t1% th9 %_i 89y:n hnh 3 l#$i tr^ d+n d+n c?c "$i th+n c1
th4 lc ,h?c.
e$c Nng =9ng (dn8u - d5nd) 3Rn ngi C/ Tr!i> h9y.n Nghi =Png (WMi
hh0ng)> l ch?9 ZMy "i c@! e$c 6nh Chi. 5Jc c0n nhf> gi! "\nh r't nghq#>
l% ngh: "?nh c?. A!9 ny nh *Yc %$nh hPn ngi> thi "v < lc *B> l% "4n
chYc < ch6 h9y *Y di tri:9 5C y eGc.
85
A!9 ,hi giJI 39! 5C ChiC9 T<ng tra 3: l$i "7c Oinh thnh th\ 9y 89y:n c@!
e$c Nng =9ng r't ln> l'n ?t cM 39!> hRng h?ch r! 3# c9ng c'%> c?c 89!n c1
!i c!n gi?n th\ *!i ngi gi4t "i.
-9! 5C ChiC9 T<ng th'y th4 l# *7> t\% c?ch gi4t e$c Nng =9ng> nhng %
%9 ,h<ng thnh> 39! IhMi Zf ch$y trRn lCn APn Ty (d522). T$i "y 5C ChiC9
T<ng l$i Z) %Ft th9Fc tng Z9Fc IhMi 3: Th!nh W1!. a Oinh thnh> e$c Nng
=9ng lmI h#ng ". S9n lCn ng "1 l 5C C9ng W#ng. /n ")nh i#ng 3i.c a
Oinh thnh> 3# nN% d52n e$c Nng =9ng "g% 89n 3# "?nh Th!nh W1!> ZVt
"7c 39! ChiC9 T<ng 3 gi4t "i.
U! nN% *!9 (d527)> e$c Nng =9ng pI tri:9 th+n thM# Zi chi49 tr9y:n ng lmI tri:9 "$i %i> "Qt niCn hi.9 l einh Yc.
[ tr^ hm9 l#$n> e$c Nng =9ng ch# gi4t 39! 5C 3 Z Th?i hm9 "i. C?c 89!n
tr#ng tri:9> c?c Zmc ,h#! gi?I t t( "[ gi2 ch2 tr9ng c@! Nh# gi?# r't nhi:9.
[ 3/ yCn l0ng ngi> e$c Nng =9ng gi2 l$i h+9 h4t l9mt l. c@! nh 5C. C<ng
3i.c g\ cKng thg# l. trc % giMi 89y4t.
e$c Nng =9ng c0n tr9y tQng ch# nh2ng ngi t9jn ti4t 3\ nh 5C> "Xng thi
t\% c#n ch?9 c@! c?c 89!n "$i th+n cK %i r! Ih#ng 89!n tc> %#ng h_ 3:
giJI %\nh.
5% 39! "7c &t l9> "4n nN% d529 e$c Nng =9ng tr9y:n ng "g% 89n "4n "1ng g+n c(! N!%
L9!n> tr9y:n h)ch hY! *z thang 89!n tc 3 h!i 3$n Z$c ch# !i ZVt "7c ch!
c#n e$c Nng =9ng "Xng thi *!i ngi *!ng ZM# e$c Nng =9ng 3Fi 3ng
*!i *Y *!ng hng.
NN% d5n0> 89n einh ti4n "4n Mi N!% L9!n> e$c Nng =9ng *7 h]i> Zqn cHng
c?c 89!n l$i cM thMy hPn n0 ngi t tr1i %\nh "4n Mi N!% L9!ng l$y IhGc
i9Rng "'t> nFI "/ "i:n th/ 3 */ dn "inh> rXi l$i iin dNng "'t nN% "Fng "[ *?I
nhmI 3# "'t Oh% Ch9 c@! Tr9ng L9Rc. Ng#i r!> h_ e$c c0n "g% 3ng Z$c
tQng riCng ch# 89!n nh einh n2!. Nh th4> nh einh Ih#ng ch# e$c Nng
=9ng chYc < thRng *Y> h% 89!n nh) Ih;% nh einh.
0. .u6c nA" e,M cOa nh*9 Ph& L=
Tr#ng *9Rt thi ,t tr) 3\> nh e$c IhMi "Ri Ih1 3't 3M chRng c?c nh1% IhH 5C.
Tri:9 th+n nh 5C> Ih+n t t( thg# 39!> Ih+n 3: %!i d!nh ;n t&ch. hh+n c0n l$i
86
t&ch cc chiC9 tmI ngi "Yng lCn IhH 5C. C9Fc IhH 5C lJc "+9 gQI nhi:9 th't
Z$i> nhi:9 t<n th't nh 5C Z) gi4t ch4t. C9Ri cHng Ih#ng tr# IhH 5C di *
l]nh "$# c@! Ng9yyn Oi%> "1ng "7c cNn cY t$i A+% Ch9 (5#) 3 Ih?t tri[n
lc l7ng
Ng9yyn Oi% l ngi lng xi! eiC9> Ih@ W Tr9ng> tr'n Th!nh W1!. ng l
c#n tr!i c@! Ng9yyn W#Dng =G> "$i tng c@! nh 5C> "] c1 c<ng ZM# 3. thnh
ThNng 5#ng ,hi l#$n Tr+n C!# n/i lCn.
Ng9yyn Oi% "7c 39! 5# ch# nPng n?9 a A+% Ch9. ng chiC9 %F h# ,i.t
rXi ch# ngi t\% r! c#n Jt c@! 39! 5C ChiC9 T<ng 3 t<n lCn l% 39!. 1 l 5C
Tr!ng T<ng (d5uu). W_ a chi4n ,h9 A+% Ch9 t?% nN% trng> "4n nN% d5n0
%i "@ thc lc 3 thi cP "[ tra 3:> ti4n "?nh l'y "7c Ngh. !n rXi th9 IhGc
"7c Ty < (Th!nh W1! - d5nu).
Nh1% IhH 5C l% ch@ "7c Ih&! N!%> "7c *?ch *( g_i l N!% tri:9 (t^ Th!nh
W1! tra 3#). Tr#ng ,hi 'y nh e$c 3jn c+% 89y:n a ThNng 5#ng> 3 "7c g_i
l UVc Tri:9.
C?c h# ,i.t ,p# 3: N!% hang Yng r't "<ng nh hhHng OhVc Oh#!n> 5Png
W29 Oh?nh> Tr)nh Oi[%... th!nh th4 c@! N!% tri:9 ngy cng ln> ch6 ch cP
hFi l trn r! "?nh UVc tri:9.
2. Th$ cu6c Na9 BIc !"@u
Tr#ng ,hi lc l7ng c@! N!% tri:9 "!ng Ih?t tri[n th\ Ng9yyn Oi% Z) %Ft hng
tng nh e$c l =Png Ch'I Nh't "?nh th9<c "Fc ch4t tr#ng %Ft c9Fc hnh
89n ti4n "?nh UVc tri:9. T't cM Zinh 89y:n l_t 3# t!y ngi c#n r[ l$ Tr)nh
Oi[%.
Tr)nh Oi[% li:n t/ chYc hm9 cY 32ng %$nh> lmI hnh "i.n t$i "Xn -$n 5$i
(Th!nh W1!) "[ ch# 39! 5C a rXi l# ch'n ch6nh lc l7ng> gi2 th4 th@ a Th!nh
W1!. Tr#ng nFi ZF N!% tri:9 c1 nhi:9 th!y "/i. -9! 5C Tr!ng T<ng %'t 3#
nN% d5n8> Th?i t( =9y W9yCn "7c Tr)nh Oi[% lmI lCn l% 39! ch6 8 th?ng> th\
cKng %'t. Tr)nh Oi[% ,i4% %Ft ngi ch?9 h_ i! c@! 5C Th?i T/ lmI lCn l%
39!. Ngi ny a ng "1 l 5C
Th4 T<ng.
Tr#ng ,hi 'y> 3: Ih&! nh e$c th\ cKng trMi 89! %'y l+n "/i ng<i. 4n "i e$c
hhJc Ng9yCn> lc l7ng c@! Ihg ny "] tPng "Ri /n ")nh l$i thC% c1 e$c
O&nh i[n> chJ c@! e$c hhJc Ng9yCn l %Ft 3) tng th!# l7c. -\ th4 nh
e$c t#!n t&nh 3i.c "?nh N!% tri:9> "Xng thi N!% tri:9 cKng ch9;n Z) t'n c<ng
87
r! UVc. hh&! UVc tri:9 "?nh 3# Th!nh W1! d0 l+n. hh&! N!% tri:9 ti4n r! UVc
"?nh cM thMy *?9 l+n> nhng h!i ZCn Z't Ihn thVng Z$i.
C?n cn lc l7ng h!i ZCn th!y "/i t^ *!9 ,hi e$c O&nh i[n ch4t (d580).
L9n N!% tri:9 l$i cng ngy cng %$nh di * l]nh "$# c@! Tr)nh THng.
Tr)nh THng nhi:9 l+n "g% 89n r! "?nh UVc tri:9 3 "4n nN% d592 th\ ZVt "7c
39! e$c l e$c ea9 W7I> "g% gi4t "i rXi rc 39! 5C Th4 T<ng 3: ThNng
5#ng.
Tn 89n nh e$c ch$y lCn %$n UVc 3 "7c * @ng hF c@! nh einh nCn tmI
h7I "7c lc l7ng 3 hHng cY a "'t C!# UDng. T^ "'y> t9y Ih&! h_ Tr)nh "]
l% ch@ ThNng 5#ng nhng ,h<ng th[ n# ,i[% *#?t "7c 3Hng C!# UDng.
$i -i.t
Th%" #i 1h8n c"L! - TZnh - NguMVn B+FCC - +DDDG
H TZnhj
Tr)nh THng E d570 - d{2u
Tr)nh Tr?ngE d{2u - d{57
Tr)nh T$cE d{57 - d{82
Tr)nh CNnE d{82 - d709
Tr)nh CPngE d709 - d729
Tr)nh xi!ngE d729 - d7n0
Tr)nh =#!nhE d7n0 - d7{7
Tr)nh A%E d7{7 - d782
Tr)nh C?nE d782 - d78u
Tr)nh OhMiE d78u-d78{
H NguMVnj
Ng9yyn W#ngE d{00 - d{du
Ng9yyn hhJc Ng9yCnE d{du - d{u5
Ng9yyn hhJc 5!nE d{u5-d{n8
Ng9yyn hhJc T+nE d{n8-d{87
Ng9yyn hhJc TrNnE d{87-d{9d
Ng9yyn hhJc Ch9E d{9d-d725
Ng9yyn hhJc TrJE d725-d7u8
Ng9yyn hhJc Oh#?tE d7u8-d7{5
Ng9yyn hhJc Th9+nE d7{5-d777.
88
I. Uu ![nh 1h8n cM ha" Hng
Tr#ng lJc h_ Tr)nh l#!y h#!y tmI tr9ng *Yc lc h0ng tiC9 di.t h_ e$c th\ %Ft
th4 lc ,h?c n/i lCn 3 l+n l+n t?ch ly ,hfi 89l "$# c@! h_ Tr)nh. 1 l h_
Ng9yyn> % ,hai "+9 l Ng9yyn W#ng> c#n c@! Ng9yyn Oi%.
A!9 ,hi Ng9yyn Oi% Z) h$i ch4t> 89y:n hnh ":9 a tr#ng t!y c@! Tr)nh Oi[%>
Tr)nh Oi[% nV% h4t 89y:n l]nh "$# nhng 3jn l# *7 c?c c#n c@! Ng9yyn Oi%
tr!nh ginh nCn "] gi4t ngi c#n ln c@! Ng9yyn Oi% l Ng9yyn <ng> Ngi
c#n ,h?c c@! Ng9yyn Oi% l Ng9yyn W#ng giM Z) Z.nh t% th+n "[ tr?nh ng9y
hi[% 3 ch# ngi "4n hfi ,4 Tr$ng Tr\nh Ng9yyn U6nh OhiC%. Tr$nh Tr\nh trM
liE bW#nh *Pn nh't "?i> 3$n "$i d9ng thnb (%Ft d]y W#nh APn ,i! c1 th[
yCn thn "7c %9<n "i). Ng9yyn W#ng Zqn nh ch) l Ng_c UM# iin cHng
Tr)nh Oi[% ch# <ng 3# tr'n "'t Th9mn W1!.
NN% d558 Ng9yyn W#ng "7c IhpI 3# N!%> Zqn "g% thg# h_ hng c@! %\nh
cHng nhi:9 89n *B> nhn ti gRc Th!nh Ngh.. ng "1ng t$i i] i T(> h9y.n -K
SPng> thnh lmI ZF %?y hnh ch&nh trCn 3Hng "'t %i 3 tmI tr9ng 3# 3i.c
,h!i Ih? "'t "!i. C<ng 3i.c c@! <ng "$t "7c nhi:9 ,4t 89M. NN% d5{9> <ng
"7c 39! 5C ch# tr'n nhm% l9<n cM "'t L9Mng N!%.
A!9 ,hi Tr)nh THng "7c h_ e$c lCn e$n UVc 3 "! 39! 5C 3: thnh ThNng
5#ng 3# nN% d592> Ng9yyn W#ng r! ch+9 39! 3 a l$i "'y tr#ng t?% nN% "[
giJI Tr)nh THng "?nh h_ e$c. ng "] "?nh thVng nhi:9 trmn t# a APn N!%> WMi
=Png> -o Nh!i... h!i l+n hF gi? 39! 5C "4n N!% L9!n hFi ,i4n cHng *Y nh
einh.
-# nN% d{00> Zi4t Tr)nh THng ,h<ng tin tang %\nh> nhn c "i dÌ l#$n>
Ng9yyn W#ng "g% Zinh tng thng 3: N!% 3 a l$i "'y l9<n. Ng9yyn W#ng
3jn gi2 h0! ,h& 3i Tr)nh THng> "g% c#n g?i l Ng_c TJ gM ch# Tr)nh Tr?ng>
c#n c@! Tr)nh THng. Xng thi> Ng9yyn W#ng r! *Yc iy dng cP "X> chJ
tr_ng "Qc Zi.t "4n 3i.c Ih?t tri[n n<ng nghi.I 3 tr_ng dGng nhn ti. Thg#
*?ch *( cK th\ <ng l ngi ,h#!n h0! 3 c<ng ZDng> "7c dn h!i tr'n Th9mn
W1! 3 L9Mng N!% yC9 %4n. C9Fc *Rng c@! dn chJng a "'y tPng "Ri *9ng
tJc 3 Z\nh yCn> ch7 ,h<ng h!i gi?> nhi:9 nN% "7c %H!.
Ng9yyn W#ng l ngi %F "$# hhmt. ng ch# iy dng nhi:9 chH!> tr#ng "1
c1 chH! ThiCn eG iy c't 3# nN% d{0d.
NN% d{du> Ng9yyn W#ng %'t> ngi c#n thY *?9 l Ng9yyn hhJc Ng9yCn lCn
nRi nghi.I> "7c g_i l chJ! A]i.
89
ChJ! A]i c1 nhi:9 nhn ti giJI *Yc nh Ng9yyn W29 =mt> Ng9yyn W29 Ti4n>
# =9y T^. # =9y T^ lmI "Xn Trng =Gc a h9y.n hh#ng 5Fc (L9Mng
U\nh) 3 iy %Ft c?i lKy di a c(! Nhmt 5. (Xng Wi). 5Ky ny 3jn thng
"7c g_i l lKy Th+y. A!9 ,hi c1 "7c "Xn lKy chg cha> chJ! A]i r! %Qt ,h<ng
IhGc tHng h_ Tr)nh n2! 3 ch# tng r! l'n "'t ch# "4n Ih&! N!% *<ng xi!nh.
T^ "1 h!i ZCn "?nh nh!9. $i -i.t Z) chi! l% h!i> Ih&! UVc t^ *<ng xi!nh tra
r! th9Fc 3: chJ! Tr)nh> "7c g_i l ng Ng#i. hh&! N!% t^ *<ng xi!nh tra
3# th9Fc 89y:n h_ Ng9yyn. TrCn d!nh nghB!> cM h!i h_ Tr)nh Ng9yyn 3jn t<n
ing 39! 5C> nhng a ng Ng#i> 89y:n hnh nD% tr#ng t!y chJ! Tr)nh> c0n
a ng Tr#ng> *!9 nhi:9 l+n %9Rn thG Ih#ng kn N!% 89Rc 3Png ,h<ng thnh
th\ "4n nN% d7nn Ng9yyn hhJc Oh#?t t ing 3Png.
W!i nh Tr)nh - Ng9yyn "?nh nh!9 ZMy l+n t^ d{27 "4n d{72 Z't Ihn thVng
Z$i. Th'y ,h<ng th[ ?I "M# "7c nh!9> c9Ri cHng cM h!i l'y *<ng xi!nh l%
gii h$n. T^ "'y dn chJng ,h<ng th[ 37t 89! *<ng xi!nh "[ Z9<n Z?n 3i
nh!9 n2!.
II. .c v-n H@ ch<nh !Z - #"nh !$
+. 'ng Ng:"
a. V-n H@ nh Sc
ChJ! Tr)nh a ng Ng#i dH "] "nh "9/i "7c h_ e$c r! ,hfi ThNng 5#ng
nhng ,h<ng tiC9 di.t "7c lc l7ng ny % c9Ri cHng IhMi ch'I nhmn ch# h_
e$c hHng cY a "'t C!# UDng. W_ e$c th6nh th#Mng l$i "g% 89n 89'y nhiy9
l% ch# 89n Tr)nh IhMi 3't 3M "i "?nh dÌ.
U'y gi a Tr9ng W#!> nh Th!nh "9/i "7c nh einh "[ chi4% ng h_ e$c tr9y:n "4n "7c Z! "i
n2! l e$c O&nh C9ng> e$c O&nh Oh#!n 3 e$c O&nh -K. -: *!9> h_ e$c
thg# Ng< T!% L94> %Ft IhMn th+n c@! nh Th!nh c!i tr) -n N!% 3 L9Mng
Ty. A!9 ,hi Ng< T!% L94 ch4t> h_ Tr)nh li:n ch# 89n t'n c<ng C!# UDng
(d{{7)> e$c O&nh -K cHng tHy tHng ch$y *!ng "'t Tr9ng W#!> nhng Z) nh
Th!nh ZVt 3 "g% tr!# ch# h_ Tr)nh. T^ "1 %i dYt hn nh e$c.
>. TA ch^c ca" !Z Hng Ng:"
-9! 5C "7c t<n ing nhng thc ch't ch6 l% 3\ % th<i. U!# nhiC9 89y:n
hnh ":9 a tr#ng t!y chJ! Tr)nh cM. hh&! 39! 5C 3jn "7c g_i l Tri:9 "\nh c0n
Ih@ chJ! Tr)nh th\ g_i l hh@ 5iC9. e_i 89y4t ")nh ":9 t^ hh@ 5iC9 % r!> thm%
90
ch& Z/ng lFc 3 3i.c th4 tmI c@! 39! cKng d# hh@ 5iC9 89y4t ")nh. ChJ! Tr)nh
l$i h!y lmI c?c 39! trw c#n> Ih+n ln "7c n9 5C O&nh
T<ng (d{d9)> 5C =9y hhPng (d7u2)
Tr#ng ZF %?y 89!n chYc c@! h_ Tr)nh> ng#i 89!n 3Nn 3 89!n 3o> c0n c1 thC%
89!n gi?%. L9!n gi?% "7c chJ! Tr)nh tin dHng 3 ch# th!% d 3# 3i.c ch&nh
tr). 1 l "i[% ,h?c Zi.t c@! "i chJ! Tr)nh *# 3i c?c tri:9 trc. -i.c ny
"7c d9y tr\ ch# "4n "i Tr)nh =#!nh th\ Zf (d7n0).
L9!n l$i "7c t9y[n l! 89! c?c ,t thi 3Nn> 3o> h#Qc "7c ti4n c(. CY 3i nN%>
hh@ 5iC9 l$i t/ chYc %Ft l+n ,hM# h$ch ,hM nNng c@! c?c 89!n. ki ,h<ng "$t th\
Z) tr9't chYc. [ tr?nh 3i.c Yc hi4I> th!% nhKng c@! 89!n l$i> chJ! Tr)nh c'%
c?c 89!n ,h<ng "7c lmI tr!ng tr$i t$i ")! IhPng c!i tr) c@! %\nh. T9y th4> 3:
*!9 l9mt l. c@! chJ! ,h<ng c0n nghiC% %inh n2!. T. n$n %9! 89!n Z?n tc ZVt
"+9 t^ thi Tr)nh xi!ng 3 cY Znh trng lCn %]i. T^ "1> hy c1 ti:n l c1 th[
l% 89!n> ,h<ng c+n th<ng 89! h_c 3'n.
c. V@ #"nh !$
N<ng nghi.IE =i thi ny> r9Fng "'t c<ng ngy cng Z) th9 hÌ> c0n r9Fng
"'t t ngy cng Ih?t tri[n. Chi4n tr!nh> n$n cng h# l% ch# n<ng dn iiC9
t?n> "[ "'t l$i ch# cng h# chi4% "#$t. C?c tr!ng tr$i d# c?c nh 89y:n th4
%9! rw l$i c@! n<ng dn "7c thnh lmI 3 l'n chi4% "'t c<ng. -\ r9Fng "'t
c<ng ,h<ng c0n nhi:9 nCn IhpI lFc "i:n cKng ,h<ng thc hi.n "7c. Nh nc
ch6 Z!n r't &t "'t ch# %Ft *R 89!n l$i h$n ch4. C?c 89!n t$i chYc "7c 'I ti:n
g$# th9 c@! dn chY ,h<ng c1 lFc "i:n.
AMn i9't n<ng nghi.I c1 Ih?t tri[n 3# "+9 th4 ,T d7. C1 c9 c! d!# n1i lCn
3i.c 'yE bThi 39! -Bnh TF (d{d9-d{28) lCn ng<i. CP% th/i "+y nXi> trw chng
thq% Nnb. Nhng 3: *!9> n<ng nghi.I cng ngng tr.> "C "i:9 ,h<ng "7c t9
Z/. C 3s> h$n h?n thng iMy r! l% ch# n:n *Mn i9't n<ng nghi.I *9y *GI.
Th@ c<ng nghi.IE Tr#ng ,hi n<ng nghi.I ,h<ng c1 nh2ng Zc th9mn l7i th\ th@
c<ng nghi.I l$i Ih?t tri[n ":9 "Qn. Nhi:9 lng th@ c<ng n/i ti4ng i9't hi.n nh
lng gR% U?t Trng (W NFi)> Th/ W (UVc Ninh)> WPng C!nh> \nh Tr9ng
(-Bnh Cn) lng tP Th!nh !i> lng *! lBnh 5! CM> 5! OhC (W <ng) lng
nh9F% W9C C+9> c?c lng d.t 3Mi a WMi =Png... nh * Ih?t tri[n %$nh c@!
th@ c<ng nghi.I % ng Ng#i "] %Ft thi IhXn th)nh tr#ng 3i.c Z9<n Z?n
3i nc ng#i.
91
Ngh: ,h!i %f cKng Ih?t tri[n r't %$nh d# nh9 c+9 ,i% l#$i c@! nh nc. 1 l
c?c %f 3ng> "Xng> ,z%> thi4c a t$i c?c 3Hng T9yCn L9!ng> Wng W1!> Th?i
Ng9yCn> 5$ng APn. AMn l7ng ,h!i th?c ,h? ln> 3& dG nh %f "Xng TG 5#ng a
T9yCn L9!ng nFI th94 3# nN% d77u "4n %Ft 3$n cn "Xng.
W#$t "Fng thPng %$i tr#ng nc 3 "Ri 3i nc ng#i Ih?t tri[n "?ng ,[.
C?c tr9ng t% Z9<n Z?n th9 hJt ,h?ch ng#$i 89Rc l Ow Ch7 (ThNng 5#ng) 3
hhR Wi4n.
0. 'ng T:ng
a. Wha" !hc H-! 1hng Na9
A!9 ,hi ly ,h!i ,hfi ng Ng#i> "Ri 3i chJ! Ng9yyn> 3i.c %a %!ng l]nh th/
tra thnh %Ft nh9 c+9 ZYc thi4t h0ng c1 "@ thc lc % cn ZDng h#Qc ?I "M#
chJ! Tr)nh. -\ th4 c?c chJ! Ng9yyn t&ch cc ";y %$nh c9Fc N!% ti4n.
NN% d{dd> c1 c l ngi ChN% i% l'n ZiCn gii> Ng9yyn W#ng *!i %Ft
tng ti l -Nn hh#ng "g% 89n "i "?nh l'y Ih+n "'t Ih&! UVc c@! Ch!%I! 3
lmI r! Ih@ hhJ Cn. A!9 "1> chJ! ch# chiC9 tmI l9 dn "4n ")nh c a "'y 3
,h!i th?c "'t "!i. NN% d{5u> nhn ngi ChN% h!y "?nh "0i l$i hhJ Cn> 89n
chJ! Ng9yyn l$i t'n c<ng i9Rng "4n tmn Z UVc *Fng hh!n ~!ng. -9! ChN% l
U Th'% IhMi iin hng. ChJ! Ng9yyn l'y Ih+n "'t %i chi4% lmI thnh dinh
Th?i Oh!ng.
A!9 ,hi ch'% dYt c9Fc chi4n 3i h_ Tr)nh (d727 - d772)> h_ Ng9yyn t&ch cc
";y 3i.c %a rFng l]nh th/ 3: IhPng N!%. NN% d{9u> l'y c 39! ChN% "?nh
Ih? Ih@ =iCn Ninh> chJ! Ng9yyn hhJc Ch9 c( Ng9yyn CMnh "g% 89n "i "?nh
Ch!%I!> ZVt "7c 39! ChN% l U Tr!nh cHng c?c cmn th+n tr#ng "1 c1 O4 U
T(. -9! ChN% cHng th9Fc tng Z) "! 3: gi!% gi2 a Ng_c TrMn (Th^! ThiCn).
ChJ! Ng9yyn nhmI Ih+n "'t c9Ri cHng c@! Ch!%I! 3# ng Tr#ng lmI nCn
tr'n Th9mn Thnh rXi "! O4 U T( 3: "'y l% hhiCn -Png> hng nN% IhMi
nFI cRng.
-Hng "Xng ZDng *<ng C(9 5#ng "7c c?c chJ! Ng9yyn ,h9y4n ,h&ch ,h!i
h#!ng.
NN% d{59> nh * hv tr7 c@! chJ! Ng9yyn> U!tt#% ~g!chg!> %Ft h#ng thn
Chn 5$I lCn nV% 89y:n 3 "4n nN% d{{u th\ tYc 3)> tra thnh h!r!%!r!! -.
-\ th4> U!t#% ~g!chg! ch'I nhmn 3i.c tri:9 cRng ch# chJ! Ng9yyn> "Xng thi
ch# IhpI ngi -i.t "7c ")nh c trCn l]nh th/ Chn 5$I> "7c 89y:n *a h29
"'t "!i % h_ "] ,h!i th?c cHng nh2ng 89y:n l7i ,h?c giRng nh %Ft c<ng dn
Oh%gr 3my.
92
U!t#% Z) ngi c#n r[ ?% *?t 3# nN% d{72> h#ng gi! Chn 5$I l% 3# h#n
cMnh cc ,t rRi rgn. hh1 -Png d!y A9ri3!n* (tYc l kng T!n) cHng ngi
ch?9 l kng N#n ch$y *!ng nPng nh chJ! Ng9yyn> tr#ng ,hi t$i ,inh "<
9d#ng c9Fc tr!nh ng "1ng 89n a
hrgy N#,#r.
NN% d{79> %Ft nh1% ngi Tr9ng L9Rc c+% "+9 l =Png Ng$n )ch 3 Tr+n
Th7ng S9yCn ,h<ng ch)9 th+n IhGc nh Th!nh> "] Zf iY> "g% 50 chi4c
th9y:n "4n "+9 chJ! Ng9yyn. ChJ! Ng9yyn th9 nhmn 3 Ih#ng tc ch# h_ rXi
*!i 89n "! h_ 3# "'t <ng IhR (xi! )nh) 3 el Th# "[ ,h!i ,h;n "'t
h#!ng> l% Nn Z9<n Z?n. W_ lmI "7c h!i tr9ng t% Z9<n Z?n n/i ti4ng l N<ng
N$i "$i IhR 3 el Th# "$i IhR.
4n thmI niCn 90 t\nh tr$ng Z't /n c@! W#ng gi! Chn 5$I 3jn ,p# di. C9Ri
cHng %Ft ngi c#n c@! U!t#% ~g!chg! lCn ng<i 39!. 1 l !y!gtth! %
*?ch *( -i.t N!% g_i l NQc Th9.
L9!n h. gi2! !y!gtth! cHng chJ! Ng9yyn tra nCn cNng thng ,hi !y!gtth!
ch# giNng i&ch *Vt ng!ng *<ng e#ng. ChJ! Ng9yyn h$ l.nh ch# 89n ti4n
Ih? i&ch *Vt 'y "i (d{89) 3 nng "s h#ng thn kng N#n> ,hi 'y "!ng "1ng t$i
hgy N#,#r. Th#$t tiCn !y*gtth! ii nh SiC% chRng kng N#n> nhng *!9 l$i
IhMi rc kng N#n 3: l% hh1 3Png. A!9 ,hi kng N#n ch4t (d{97)> <ng l$i g]
c#n g?i c@! %\nh ch# c#n tr!i c@! kng N#n l kng % (NQc C%). -# nN%
d{98 *!i Ng9yyn W29 CMnh 3# ,inh l7c "'t Xng N!i> "Qc n:n %1ng hnh
ch&nh c@! ng Tr#ng t$i "y Ng9yyn W29 CMnh thi4t lmI c?c i]> th<n> Ihng>
'I> ")nh th94> lmI */ "inh> */ "i:n. Ng#i r! <ng c0n lmI h!i i] Th!nh W 3
einh WPng "[ 89y tG nh2ng ngi W#!. T't cM nh2ng c<ng 3i.c ny "7c ti4n
hnh nh!nh ch1ng 3 h0! Z\nh di * c<ng nhmn %Qc nhiCn c@! !y!gtth! .
-# "+9 th4 ,T d8> l]nh th/ c@! ng Tr#ng "7c %a rFng thC% nh 3i.c *?I
nhmI c@! "'t W TiCn. Ng9yCn W TiCn d# %Ft ngi Tr9ng W#! l e$c C(9
%a %!ng> lmI "7c 7 th<n nhng thng Z) 89n SiC% 89'y nhiy9. -\ th4 nN%
d708>e$c C(9 "4n Th9mn W1! iin 89y IhGc. ChJ! Ng9yyn hhJc Ch9 Zqn lmI
e$c C(9 l% T/ng Zinh W TiCn 3 "/i "'t W TiCn thnh tr'n.
NN% d7u2> NQc Th9 ch&nh thYc nhng ch# chJ! Ng9yyn "'t el Th# 3 5#ng
WX.
NN% d75{ 39! Chn l$I lJc Z'y gi l NQc Ng9yCn nhng ti4I h!i Ih@ T+%
U<n 3 5<i 5$I (tYc l 5#ng kn 3 x0 C<ng ngy n!y - d75{). eFt c9Fc
nh7ng "'t ,h?c iMy r! 3# nN% d7{d *!9 ,hi chJ! Ng9yyn giJI NQc T<n lCn
93
l% 39!. L9 t$ Pn c@! NQc T<n "Ri 3i chJ! Ng9yyn l "'t T+% hh#ng 5#ng
(A1c TrNng> Tr -inh). A!9 "1 NQc T<n c0n tQng ch# e$c ThiCn TY ("] th!y
ch! c!i 89Mn "'t W TiCn) nN% Ih@ ,h?c "[ t$ Pn "] giJI %\nh tr#ng ,hi c0n
Z<n Z!. e$c ThiCn TY *?I nhmI nN% IhH ny 3# "'t W TiCn.
Nh th4> tr#ng %Ft th4 ,T> chJ! Ng9yyn "] ti4n "4n %Ki C e!9> l% ch@ "7c
%Ft 3Hng rFng ln t^ *<ng xi!nh ch# "4n 3)nh Th?i 5!n.
>. TA ch^c ca" !Z
T/ chYc ZF %?y c!i tr) c@! chJ! Ng9yyn ch9y[n d+n thg# 89? tr\nh Ihn ly c@!
%\nh> t^ ZF %?y c@! %Ft ch&nh 89y:n ")! IhPng d+n d+n tra thnh ZF %?y
ch&nh 89y:n c@! %Ft nc riCng Zi.t> ,h<ng nh2ng "Fc lmI % c0n c1 IhiCn
89Rc n2!.
Thi Ng9yyn W#ng ZF %?y c!i tr) 3jn l ZF %?y ch&nh 89y:n ")! IhPng d#
tri:9 "\nh 39! 5C c( 3#. Ng9yyn hhJc Ng9yCn lCn th!y ch! (d{du) "] *(! "/i
t/ chYc c!i tr)> <ng Z/ nhm% l$i 89!n l$i th!y ch# nh2ng ngi "] "7c chJ!
Tr)nh c( 3# trc "y.
Ng9yyn hhJc Ng9yCn "/i bdinhb Th9mn W1! thnh bIh@b Th9mn W1!. Yng "+9
tri:9 th+n l tY trG "$i th+n gX% NFi tM> Ng#$i tM> NFi h29> Ng#$i h29.
C?c t/ chYc ")! IhPng 3jn "7c g_i l! dinh. Ch# "4n "i Ng9yyn hhJc Oh#?t
th\ ng Tr#ng c1 t't cM d2 dinh 3 %Ft tr'nE
d. =inh UR Ch&nh (dinh Ng1i)
2. =inh L9Mng U\nh (dinh Tr$%)
u. =inh C9 (dinh C?t> dinh ?i T()
n. Ch&nh dinh (dinh hhJ S9n)
5. =inh 59 Xn (dinh ei)
{. =inh L9Mng N!%
7. =inh hhJ Cn
8. =inh U\nh Oh!ng
9. =inh U\nh Th9mn
d0.=inh Tr'n UiCn
dd. =inh hhiCn Tr'n
d2.=inh 5#ng WX
du.Tr+n W TiCn
Yng "+9 c?c dinh l Tr'n Th@> C!i Z$> Or lGc. a c'I Ih@> h9y.n c1 tri Ih@> tri
h9y.n. Ng#i r! c0n c1 %Ft ng$ch 89!n riCng g_i l UMn "ng 89!n> ch9yCn
tr?ch 3i.c th9 th94.
94
L9!n l$i ,h<ng c1 lPng % "7c c'I lFc "i:n 3 th9 th94 c@! dn l% ngG lFc.
5Jc "+9 89!n l$i "7c Z/ nhi.% thg# c?ch ti4n c( nhng 3: *!9 thg# thi c(.
-i.c Z/ nhi.% 89!n l$i ,h<ng ti4n hnh thng i9yCn % tHy thg# nh9 c+9 c@!
ZF %?y.
-# c9Ri thi ,t chJ! Ng9yyn> t. n$n %9! 89!n Z?n tc cKng Znh trng
nh a ng Ng#i 3my. C?c 89!n cKng "7c thNng chYc n49 nFI %Ft *R ti:n
ln.
c. W"nh !$
TrCn 3Hng "'t %i %a> ng#i %Ft *R 3Hng "] "7c dn ")! IhPng ,h!i Ih?>
c0n l$i l "'t h#!ng ngJt ngn. ChJ! Ng9yyn t&ch cc ,h9y4n ,h&ch 3i.c "!
l9 dn 3# ,h!i th?c c?c 3Hng "'t %i ny. C?c "Xn "i:n "7c thnh lmI l%
ch# *Yc *Mn i9't tNng c!#> nh't l "'t xi! )nh br9Fng ,h<ng c+n cy> Ih?t cf
rXi c'y> c'y %Ft hFt th1c> gQt "7c u00 hFtb (5C L9r <n> hh@ ZiCn t$I lGc> ZMn
d)ch> W NFi> d9{n).
Wv tr7 ch# 3i.c ,h!i h#!ng t$i N!% UF 3 t$# th9mn ti.n tr#ng 3i.c di ch9y[n>
Z9<n Z?n> c?c chJ! Ng9yyn "] ch# "# c?c c#n ,Cnh 89!n tr_ng. NN% d705>
%Ft c#n ,Cnh "7c "#> nRi li:n h!i ng9Xn c@! h!i c#n *<ng -Kng CH 3 el
Th#. Ng9yCn a h!i ng9Xn *<ng ny c1 h!i "i[% "< hFi l ch7 Th) C!i 3 ch7
5Png hhJ. C#n ,Cnh "# "] nRi "7c h!i "i[% 'y l$i. T9y th4> c#n ,Cnh ny
c1 gi?I nc (nPi gQI nh!9 c@! h!i d0ng th@y tri:9) nCn ZHn cf h!y Z) t&ch tG>
IhMi "M# 3pt l9<n. L9! "4n "+9 nh Ng9yyn> ,Cnh "7c "# 3pt 89y %< hPn 3
"7c "Qt tCn l *<ng UM# )nh. eFt c#n ,Cnh ,h?c "7c "# 3# nN% d972 ,p#
di *<ng C?t r! Ih&! UVc (Ch7 5n hi.n n!y). OCnh c1 h\nh thng nCn "7c
%!ng tCn l ,Cnh ~9Ft Ng!. T9y th4> 3\ "?y ,Cnh c$n nCn th9y:n Zq ch6 "i l$i
"7c ,hi nc lCn % th<i. 4n "+9 "i nh Ng9yyn> ,Cnh cKng "7c "# 3pt
rFng r!. =H 3i.c "# ,Cnh t$i N!% UF 3# th4 ,T S-> S- ch! c1 89y %<
ln> nhng n1 "] t$# "7c ti:n ": ch# * Ih?t tri[n %$nh %z 3# th4 ,T SS.
W#$t "Fng th@ c<ng cKng Ih?t tri[n> nh2ng lng th@ c<ng n/i ti4ng nh i] hhJ
Tr$ch> h9y.n WPng Tr ch9yCn d.t chi49 l?t> i] $i hhc 3 i] T9y 5Fc
(h9y.n 5. Th@y) ch9yCn d.t chi49 c1i. Qc Zi.t ngh: l% "ng r't th)nh
37ng. ng "] t^ng l %1n hng th9 hJt ,h?ch nc ng#i 3 tra thnh
IhPng ti.n ch# c?c chJ! Ng9yyn "/i l'y 3K ,h& c@! Ty IhPng. Ng#i r!> c0n
c1 nh2ng ngh: th@ c<ng %i h\nh thnh nh 3# * gi!# l9 3i ngi Ty
IhPng nh ngh: l% "Xng hX> ngh: "Jc "Xng. C1 ngi th7 "Xng hX n/i ti4ng
Ng9yyn -Nn TJ "] t^ng thg# h_c h!i nN% t$i W 5!n 3 "] tr9y:n ngh: l$i ch#
gi! "\nh. T!y ngh: c@! h_ "] l% ch# ngi ng#i IhMi th?n IhGc. Ngh: "Jc
"Xng c1 "7c nh2ng Zc Ih?t tri[n ,l th9mt Ty IhPng> nh't l tr#ng l]nh
95
3c "Jc *Jng th+n c<ng nh c1 * cFng t?c c@! ngi th7 "Jc UX # Nh! #!#
=! Cr9.
W#$t "Fng ,h!i %f c@! ng Tr#ng ,h<ng "7c * i] i[n hhJc th9Fc UR Ch&nh. ef 3ng th\ a nhi:9 nPi nhng n/i
ti4ng nh't l c?c %f a L9Mng N!%. T$i "y *<ng cKng c1 3ng % nJi cKng c1
3ng. eFt ngy r(! "]i "'t c1 th[ t\% "+y cM Z#ng Z1ng tr9. -ng cKng nh
"ng "] l% ch# ,h?ch Z9<n nc ng#i "/ i< "4n WFi kn "[ t\% %9!.
U9<n Z?n cKng "7c Ih?t tri[n. Nh2ng tr9ng t% Z9<n Z?n ln %_c r! nh
N<ng N$i $i hhR> h TiCn... 3 nh't l WFi kn.
C?c chJ! Ng9yyn ,h<ng d9y tr\ "7c t\nh tr$ng IhXn th)nh ny 3# c9Ri th4 ,T
d8. Th!% nhKng> cng h# "] l nh2ng ng9yCn nhn ch@ y49 "! t+ng lI
n<ng dn 3# c9Fc ,hai nghB! Ty APn.
2. V"Lc g"a: !h"L1 v" cc nc 1hng T8M
CM h!i chJ! Tr)nh 3 Ng9yyn ":9 %a c(! gi!# thi.I 3i nc ng#i nh't l 3i
c?c ngi IhPng Ty. W!i thnh IhR 89!n tr_ng tr#ng 3i.c ng#$i thPng thi
'y l hhR Wi4n a ng Ng#i 3 WFi kn a ng Tr#ng. C?c ngi ng#$i 89Rc
c1 89y:n lmI thPng "i4% t$i h!i thnh IhR trCn. C?c hng h1! i9't ,h;9 l tP>
lG!> ,t n!%> tr+% hPng> tiC9> 894> "ng> 3ng> t/ chi% y4n...
Wng nhmI ch@ y49 l 3K ,h& 3 c?c "X th@ c<ng tinh iM# c@! Ty hhPng.
-# "+9 th4 ,T d7> Z$n hng 89!n tr_ng c@! cM h!i ng l Tr9ng L9Rc 3 Nhmt
UMn. CM h!i ng ":9 cR gVng chi4% "Fc 89y:n %Ri 89!n h. 3i Nhmt UMn>
nhng ngi Nhmt 3jn d9y tr\ c9Fc tr!# "/i t!% IhPng> c9ng c'I 3K ,hi ch#
chJ! Tr)nh ljn chJ! Ng9yyn. ThPng Z9<n Nhmt nh "1 l% gi9 nh!nh ch1ng.
-i.c Z9<n Z?n ny ,p# di ch# "4n nN% d{u{ ,hi nh c+% 89y:n Nhmt UMn c'%
ngi Nhmt i9't dPng th\ ch'% dYt.
Ngi Ty hhPng "+9 tiCn "4n lmI 89!n h. Z9<n Z?n 3i $i -i.t l ngi UX
# Nh!. h_ "4n WFi kn 3# ,h#Mng gi2! th4 ,T d{ 3 thc hi.n thPng %$i 'n
- 'n (tYc l 3i.c Z9<n Z?n "7c thc hi.n tr#ng 3Hng t^ 'n F "4n <ng ? 3
ng7c l$i). 4n "+9 th4 ,T d7> tYc l ,hi chJ! Ng9yyn W#ng "] ly ,h!i 3i
ng Ng#i rXi> c<ng c9Fc Z9<n Z?n c@! ngi UX t$i WFi kn r't Ih?t "$t 3
g+n nh "Fc 89y:n. -# nN% d{d5 c?c ch! cR ThiCn ChJ! gi?# thg# thPng
nhn "4n giMng "$# t$i ng Tr#ng 3 ZVt "+9 3i.c IhiCn ti4ng -i.t r! ch2
L9Rc Ng2. -# nN% d{2{> ngi UX r! ng Ng#i "Qt 89!n h. Z9<n Z?n 3
96
"7c chJ! Tr)nh ti4I "]i ni:% na. T^ "'y h_ Z9<n Z?n 3i cM h!i ng> nhng
ch@ y49 l 3i ng Tr#ng.
NN% d{u{> ngi W 5!n "4n Z9<n Z?n t$i WFi kn> %Ft thi gi!n *!9> h_ cVt
"Yt 3i chJ! Ng9yyn % ch6 Z9<n Z?n 3i ng Ng#i> 3 tra thnh "Xng %inh
c@! chJ! Tr)nh tr#ng 3i.c "?nh Ih? ng Tr#ng. NN% d{nn> h_ "g% Z! chi4n
th9y:n ")nh ,4t h7I cHng 89n Tr)nh "?nh 89n Ng9yyn. Ng9yyn hhJc T+n> lJc
'y l Th4 t(> "] "?nh "V% "7c chi4c th9y:n ch6 h9y cHng 3iCn th9y:n trang.
Ngi hh?I "4n $i -i.t 3# thmI ,T {0. 1 l nh2ng th^! *!i th9Fc WFi Th^!
A!i h!ri*. Nhng nh2ng th^! *!i ny %!ng d!nh nghB! c@! W]ng <ng 'n th9Fc
hh?I> "4n ng Ng#i di ZF ?# thPng Z9<n> c0n "4n ng Tr#ng th\ IhMi
lpn lJt 3\ Z'y gi c?c chJ! "] c1 ch@ trPng c'% "$#. W_ thc hi.n 3i.c tr9y:n
"$# tr#ng Z& %mt.
Ngi knh "4n $i -i.t 3# nN% d7{2 t$i hhR Wi4n. Nhng c9Fc Z9<n Z?n c@!
ngi knh t$i "y ,h<ng l9 Z:n. Th) trng ng Ng#i ,h<ng "g% l$i nhi:9
%Ri l7i ch# thPng nhn n2!. Ngi knh ri th) trng ny 3# d{97. U! nN%
*!9 ngi W 5!n cKng ng^ng Z9<n Z?n 3i ng Ng#i. Ngi UX cKng ri Zf
ng Ng#i> "Xng thi c<ng 3i.c Z9<n Z?n c@! h_ 3i ng Tr#ng cKng tra nCn
ri r$c.
L9! th4 ,T d8> h#$t "Fng ng#$i thPng c@! $i -i.t ngng tr.. Ch6 c0n a ng
Ng#i l c?c th^! *!i di d!nh nghB! thPng nhn> h_ l% nh2ng c<ng 3i.c lQt
3Qt nh *(! "Xng hX> *(! c?c dGng cG thiCn 3Nn> t#?n h_c. a ng Tr#ng th\
th6nh th#Mng %i c1 t9 Z9<n c@! UX # Nh! "4n.
III. .c v-n H@ 45 h6" - vn h*a
+. T7n g":
Ti4I thg# thi 5C> Nh# gi?# 3jn "7c chJ! Tr)nh 3 chJ! Ng9yyn d9y tr\. C?c
,t thi nh# h_c ":9 "7c t/ chYc a cM h!i %i:n. Nhng chi4n tr!nh> 3i.c th!y
39! "/i chJ! iMy r! liCn tGc l% ch# ,T cPng Nh# gi?# ,h<ng c0n cYng nhVc
nh trc n2!. eFt *R nh nh# ig% h_ e$c> h_ Tr)nh> h_ Ng9yyn ":9 l nh2ng
ngi thg# Z? "$# nhng %Ft *R ,h?c l$i ch'I nhmn * th!y "/i ch@> ,hi thg#
e$c> ,hi thg# Tr)nh> lJc "!ng a 3i Tr)nh l$i 3: Ng9yyn> ,h<ng lCn ?n nh2ng
l+n th& 39! c@! h_ Tr)nh. Ng9yCn tVc c@! Nh# gi?# ,h<ng c0n "7c ig% nh
%j9 %c ch# 3i.c i( th4 n2!.
m nhXt gio
97
hhmt gi?# d+n d+n hng th)nh tra l$i. C?c chJ! Tr)nh nng "s 3i.c Ih?t tri[n c@!
hhmt gi?# 3 ch# iy c't cHng *(! ch2! nhi:9 chH! chi:n. CY %vi l+n c1 chH!
h#Qc ch9<ng "7c h#n thnh l dn chJng 89!nh c?c 3Hng 'y "7c %iyn th94
3\ "] g1I Ih+n iy chH!. ChJ! Tr)nh xi!ng ch# ngi *!ng Tr9ng L9Rc th6nh
Oi% C!ng h0! th7ng *!ng giMng thi:n h_c ch# %\nh 3 ch# dn chJng.
eFt *R Ih?i Thi:n %i i9't hi.n. -# c9Ri th4 ,T d{> Ih?i Thi:n T# eFng c@!
Tr9ng W#! "7c tr9y:n 3# ng Ng#i d# nh * Th@y Ng9y.t. -) thi:n *
ny "] thg# h_c 3i 3) t/ thY u5 c@! Ih?i T# Fng t$i Tr9ng W#!. Ohi 3: nc>
<ng lmI nCn Ih?i T# Fng -i.t N!%. Nhi:9 chH! c@! gi?# Ih?i ny "7c iy
lCn a ThNng 5#ng nh chH! W0! xi!#> W% 5#ng> Tr'n L9Rc...
eFt Ih?i Thi:n ,h?c - Ih?i 5iCn T<n i9't hi.n 3# c9Ri th4 ,T d7 d# thi:n *
Chn Ng9yCn. hh?i ny l t?i *inh c@! Ih?i thi:n TrJc 5% nh Tr+n. Thi:n *
Chn Ng9yCn ngi 89C a WMi =Png> *inh nN% d{dn> i9't gi! nN% d9 t9/i> t9
t$i nJi Cn T(... Chn Ng9yCn c1 %Ft ". t( l 3Png c<ng Tr)nh ThmI> 3
ch&nh 3) 3Png c<ng ny> *!9 ,hi i9't gi!> "] Zi4n nh riCng c@! %\nh thnh
chH!> "1 l chH! 5iCn hh?i (a "ng U$ch e!i> W NFi).Thi:n * 3 c?c ". t(
h4t %\nh ,h "] ch# ,hVc l$i t?c Ih;%
bOh1! W 5Gcb> bThi:n 9y[n tmI !nhb> bT!% t/ thc lcb... c@! "i Tr+n. C?c
t?c Ih;% ny "] %!y %Vn th#?t ,h#Mi 3i.c t)ch th9 c@! nh einh nh "7c c't
gi'9 t$i c?c chH! i! i h_ Ng9yyn nng "s hhmt gi?#. T^ nN% d{0d> ,hi %i t?ch
ly r! ,hfi ch&nh 89y:n tr9ng Png a ThNng 5#ng> Ng9yyn W#ng "] ch# iy
ngXi chH! ThiCn eG d!nh ti4ng a W94. Ng9yyn W#ng ch# Ih/ Zi4n ng9yCn
nhn 3i.c iy chH! ThiCn eG nh *!9E =n chJng gQI ZCn Z *<ng WPng %Ft
Z l]# %Qc ?# "f ngXi trCn g0 "'t (hi.n n!y l nPi t_! l$c c@! chH!). U n1i ch#
dn chJng Zi4t rDng *z c1 %inh ch@ i9't hi.n "[ iy dng cP "X Z:n 32ng t$i
"'y. -\ th4> "[ ghi nh "4n 3i.c ny> chJ! ch# iy chH! 3 "Qt tCn l ThiCn eG
(ngi IhG n2 linh thiCng a trCn tri). ChH! ny "7c trHng t9 nhi:9 l+n 3 tra
nCn %Ft d!nh thVng c@! W94.
hh?i thi:n 5% T4 -i.t N!% i9't hi.n di thi chJ! Ng9yyn d# T$ Ng9yCn
Thi:9> %Ft thi:n * Tr9ng L9Rc IhMi l9 3#ng 3\ Zi4n cR nh einh Z) nh
Th!nh lmt "/. Nh * ny "4n L9y NhPn 3# nN% d{{5> t$i "y> <ng iy chH!
3 tr9y:n Z? "$# hhmt. -# nh2ng nN% 80 <ng "4n W94 th9y4t Ih?I 3 iy ng "] c1 c<ng lmI nhi:9 chH!
89!n tr_ng nh9 chH! Thi:n T<n a nJi ThiCn Th!i> chH! -iCn Th<ng a nJi Ng
U\nh (W94).
eFt tr#ng *R thi:n tNng "7c T$ Ng9yCnThi:9 %i 3: l W0! th7ng Th$ch
5iC%> tYc l Th&ch $i A?n> t?c giM c@! t?c Ih;% /8i ngoi ;l E^. T?c Ih;%
ny l %Ft *( li.9 89r Z?9> ,h<ng nh2ng ch6 ch# t! Zi4t "7c %Yc "F *Hng "$#
hhmt c@! c?c chJ! Ng9yyn % c0n th[ hi.n *Rng "Fng c9Fc *Rng> tmI tGc c@! i]
hFi ng Tr#ng thi 'y.
Ch&nh Th&ch $i A?n "] d9 nhmI gi?# Ih?i T# Fng 3# ng Tr#ng> 3 nh9
nhmn chJ! Ng9yyn hhJc Ch9 l% ". t( thY 29 c@! gi?# Ih?i ny.
eQc d+9 "7c ,h9y4n ,h&ch> hhmt gi?# di thi ,t Ihn li.t ny 3jn ,h<ng
t\% l$i "7c 3w h9y h#ng c@! thi 5r 3 Tr+n> thm% ch& c1 nh2ng lJc 3\ nh9
c+9 chi4n tr!nh> chJ! Tr)nh t)ch th9 ch9<ng chH! "[ l'y "Xng "Jc *Jng 3 ti:n.
L9!ng ni.% T!% gi?# "Xng ng9yCn Ih?t tri[n. Thg# 89!n ni.% ny> cM Z! t hhmt> 5]# ":9 c1 cHng %Ft ng9Xn gRc "Fc nh't. T^ "1> t tang ny
th'% *9 3# dn chJng "[ Zi4n thnh %Ft d$ng t<n gi?# hvn h7I> 3!y %7n t^
%vi t<n gi?# %Ft *R ly nghi "[ th cJng.
m Thin chda gio
eFt t<n gi?# %i i9't hi.n t$i -i.t N!% 3# thi 'y l ThiCn ChJ! gi?#. Trc
thi ,t ny "] c1 %Ft *R gi?# *B $i -i.t tr9y:n gi?#> nhng nh2ng h#$t "Fng
c@! h_ ,h<ng "[ l$i d'9 t&ch g\ 89!n tr_ng. C<ng c9Fc tr9y:n gi?# thmt * tra
nCn c1 h. thRng ch6 t^ nN% d{d5. NN% 'y> %Ft *R gi?# *B th9Fc d0ng TCn "4n
ng Tr#ng iin giMng "$# 3 "7c chJ! Ng9yyn ch# IhpI c ngG t$i WFi kn.
ei nN% *!9> th'y c<ng c9Fc tr9y:n gi?I gQI "7c th9mn l7i a ng Tr#ng>
c?c gi?# *B d0ng TCn "4n ng Ng#i (d{2{) 3 cKng "7c ti4I "1n ni:% na.
Tr#ng *R ny c1 klgi!ndrg dg ~h#dg*.
T9y th4> 3i.c hnh "$# c@! t<n gi?# %i ny "i tr?i l$i 3i %Ft *R Ih#ng tGc c/
tr9y:n chng h$n nh ,h<ng ch'I nhmn 3i.c th cJng T/ tiCn> 89!n ni.% t<n
89n 3 c?c "$# lr c@! Nh# gi?#> 3Rn "] Nn *9 tr#ng i] hFi $i -i.t. A 89y tG
c?c gi?# dn 3 * IhGc tHng tr9y.t "Ri c@! h_ 3# nh2ng ngi ng#$i 89Rc l%
ch# cM h!i h_ Tr)nh Ng9yyn l# *7. -\ th4 h!i nh chJ! "] h$n ch4 3i.c tr9y:n
"$# 3 d+n d+n "i "4n 3i.c c'% "$#.
klgi!ndrg dg ~h#dg* Z) trGc i9't 3# nN% d{u0. -# nN% d{nu> Tr)nh Tr?ng r!
l.nh c'% "$#. NN% d{{u> Tr)nh T$c Z!n ZR nh2ng "i:9 gi?# h1! Ih#ng tGc ch#
99
t#n dn> tr#ng "1 c1 nhVc "4n 3i.c c'% bt "$#b. NN% d{9{> Tr)nh CNn l$i
nhVc "4n l.nh c'% "$# % <ng g_i l "$# W#! 5!ng.
a ng Tr#ng> chJ! Ng9yyn cKng c'% "$#. ChJ! Ng9yyn c1 3i l+n trGc i9't
c?c nh tr9y:n gi?#> nhng ,h<ng "4n nvi ,hVc ,hg 3\ ch&nh c?c chJ! "] dHng
c?c nh tr9y:n gi?# l% th+y th9Rc riCng> h#Qc l% nh thiCn 3Nn> nh t#?n h_c
ch# %\nh. =# "1> 3i.c c'% "$# t$i ng Tr#ng ,h<ng 89? nghiCn ,hVc nh
ng Ng#i.
=H gQI IhMi nhi:9 ,h1 ,hNn tr#ng 3i.c tr9y:n "$i> c?c gi?# *B 3jn ,iCn tr\ h#$t
"Fng 3 l+n hXi "$# ThiCn chJ! tra thnh %Ft tr#ng nh2ng t<n gi?# 89!n tr_ng
c@! -i.t N!%.
0. Vn hc
-# thi ny dH c1 nhi:9 cMnh chi4n tr!nh> nhng n:n 3Nn h_c 3jn Ih?t tri[n.
C?c t?c Ih;% "7c 3i4t ZDng ch2 W?n ljn ch2 N<%. Qc Zi.t ch2 N<% ,h<ng
nh2ng nhi:9 3: *R l7ng % c0n Ih#ng IhJ 3: nFi d9ng 3 h\nh thYc. eFt *R
thi i] "7c h\nh thnh nh thi i] U$ch -n 3i Ng9yyn U6nh OhiC% a WMi
=Png 3# c9Ri th4 ,T d{> ChiC9 knh C?c 3i e$c ThiCn TY a W TiCn 3# th4
,T d7.
Thi ny c1 %Ft ,h9ynh hng 3Nn h_c r't t&ch cc l 3i.c *9 t+% 3 chpI l$i
h#Qc ZDng ch2 N<% h#Qc ZDng ch2 W?n c?c ch9y.n tr9y:n ,h;9 tr#ng dn gi!n>
nh th4 %Ft *R tr9y.n dn gi!n "7c chpI 3# thi 'y c0n tr9y:n "4n ngy n!y
nh tr9y.n bTh$ch A!nhb> bTr9y:n ,t %$n lGcb> bTr9y:n ,t tn IhMb...
-Nn h_c ch2 W?n r't Ih#ng IhJ 3i c?c t?c Ih;% Gch VAn a& tX2 c@! Ng9yyn
U6nh OhiC%> nhng cng thi tX2> Cai *Nnh EI hoa thi tX2 c@! hhHng OhVc
Oh#!n> T<u#n ;L &n *9c c@! Ng9yyn =2> -hinh nh9 ngA& c@! Qng Tr+n
C<n> !gF nhongv=n tX2 c@! Ng< Th\ AB> -ng > ti2 ; c@! -K hhPng :>
T9c T<u#n ;L c@! #n Th) i[%> /ong , nh?t th:ng ch. c@! Ng< xi! 3Nn
Ih?i> Dao Onh EI tmI c@! WX =B Rng> Thng ;inh ; E^ c@! 5C W29 Tr?c>
/ Tin thX2 v`nh c@! e$c ThiCn TY 3 nh't l t?c Ih;% 89!n tr_ng c@! 5C
L9r <n nh nhb )in t2 *9c+ VAn i ,oi ng+ Ki[n v=n tiiu *9cBBB
C?c t?c Ih;% ZDng ch2 N<% cKng ,h<ng ,p% Ih+n Ih#ng IhJ> "Qc Zi.t l "]
i9't hi.n nh2ng tr9y.n di ch2 N<%. C1 th[ ,[ %Ft *R t?c Ih;% ZDng ch2 N<%
thi 'y nh !gFa ,ong c0ng c@! # =9y T^> -hinh 2h9 ngA& c@! #n Th)
i[%> -ung on ngX& ;hdc c@! Ng9yyn xi! Thi:9> -ung on thi c@! Ng9yyn
W29 Ch&nh> /oa tin t<u#n c@! Ng9yyn W9y T... Ng#i r! c0n c1 nhi:9 t?c
Ih;% ,h9y4n d!nh ZDng ch2 N<% r't c1 gi? tr) nh T< c1c+ T<inh th+ Thch
100
Sanh+ nh& T !gFc /oa+ nh& -ng -dc hoa+ T:ng T<An -dc /oa+ Tuan
on& th` ;.nh+ nhan T<jn+ !h` D &ai+ Gch Vin Tn -cBBB
C?c c! d!# tGc ng2> Zi 3q> ch9y.n ,h ch% Zi4% chi4%%Ft *R l7ng
89!n tr_ng tr#ng ,h# tng 3Nn h_c dn gi!n. C?c 39! 89!n> th+y t9 ,h<ng chn
ch&nh> th+y Z1i... ":9 l nh2ng "Ri t7ng "[ ch% Zi4% "M ,&ch... nh tr#ng c?c
tr9y.n Tr$ng L9tnh> Tr$ng 57n...
eFt *R *?ch *( 89!n tr_ng "7c r! "i. NN% d{{u> Tr)nh T$c ch# 3i4t ti4I c9Rn
b$i -i.t *( ,rb c@! 5C -Nn W9 3 5C L9r <n t^ d5uu "4n d{{2. A!9 "1
Tr)nh CNn l$i ch# *#$n ti4I ch# "4n d{75. UF *( tGc ZiCn ny "7c ,hVc in 3#
nN% Ch&nh W0! thY d8 (d{97). 4n "i Tr)nh A%> c9Rn *( ny l$i "7c ti4I
tGc t^ d{7{ ch# "4n d775. Ng#i r! c0n c1 %Ft *R *?ch *( nh /ong , ngFc
2h%+ T<`nh gia th[ 2h8 dHng "[ "Rn chi49 c?c niCn "$i> i Vit Thng E c@!
5C L9r <n> i Vit *`ch t<iu =ng ;hoa *9c c@! Ng9yyn W#n> Vit E )` *\&
c@! Ng9yyn Nghiy%> Vit E tiu n c@! Ng< Th\ AB... Qc Zi.t c9Rn Thin !a&
ngU *9c l 89y[n *( "+9 tiCn 3i4t ZDng thP N<% gX% hPn 8.000 c9 lGc Z?t
"7c *?ng t?c di "i Tr)nh CNn.
eFt * ,i.n "?ng chJ r di thi ny l * r! "i c@! ch2 L9Rc ng2. Ch2 L9Rc
ng2 r! "i ch# %Ft *R gi?# *B "$# ThiCn ChJ! %9Rn ch# 3i.c tr9y:n gi?# "$t
"7c ,4t 89M> "] IhiCn ti4ng -i.t ZDng %j9 t 5!tin 89gn th9Fc c@! h_. C<ng
IhiCn ch2 89Rc ng2 ny l c@! nhi:9 gi?# *B> tr#ng "1 "?ng ,[ l klgi!ndrg dg
~h#dg* "] h#n thnh ZF t "i[n b-i.t - UX - 5!b 3# nN% d{5d.
2. NghL !hu,!
CKng nh 3Nn h_c> ngh. th9mt thi ny Ih?t tri[n %$nh %z dH ZRi cMnh chi4n
tr!nh l9<n l9<n *n *ng Ih? h#$i nh2ng t?c Ih;% ti h#!.
Ngh. th9mt "Jc "Xng ti4n ti 3i.c "Jc nh2ng t?c Ih;% c1 ,&ch thc t# ln.
T7ng Tr'n -o ZDng "Xng "gn "7c chJ! Tr)nh ch# "Jc 3# nN% d{92 c!# "4n
u>28%> nQng g+n n t'n. a ng Tr#ng chJ! Ng9yyn cKng ch# "Jc nhi:9 3$c
"Xng ln> tr#ng *R 3$c "Xng ny c1 chi4c nQng "4n d.588,g> "ng ,&nh 2>2%>
c!# d>n8. TrCn 3$c c1 nhi:9 h\nh ch$% n/i h#! l? "ng npt tinh 3i Ih1ng
,h#?ng.
Ngh. th9mt ch$% ,hVc r't "iC9 l9y.n 3i c?c ": ti %!ng "m% t&nh dn gi!n nh
c?c cMnh *inh h#$t hng ngy> chq# th9y:n> h?i h#!> g?nh c#n> Z/ c@i> l%
ii4c... (a "\nh Ty Dng> W NFi). 4n gi2! th4 ,T d8> cHng 3i 3i.c iy dng
chH! chi4n> ngh: ch$% ,hVc cng Ih?t tri[n 3 cng "$t "4n "6nh c!# c@! ngh.
th9mt. Ch$% ,hVc "? cKng c<ng Ih9> tinh iM# nh a chH! Ninh hhc> Zi! 5!%
101
APn> Zi! N!% xi?#. a lNng c@! Ng9yyn i:n (UVc Ninh) iy nN% d7{9 th\
nh2ng "ng npt tr!ng tr& l$i %!ng t&nh ch't ,l h h_c> nh2ng "ng c#ng
trc "y "7c th!y th4 ZDng nh2ng "ng thng. C?c ch2> c?c cMnh ":9 "7c
"1ng ,h9<ng tr#ng nh2ng < 39<ng cn "Ri.
Ngh. th9mt ,i4n trJc 3 "iC9 ,hVc "] c1 nh2ng c<ng tr\nh %!ng t&nh *?ng t$#
"Fc "?#. -# nh2ng nN% Ch&nh W0! (d{80 - d705) chH! WPng T&ch "7c iy
dng. Nh 3# * hi h0! gi2! ,i4n trJc 3 Ih#ng cMnh thiCn nhiCn % chH!
WPng T&ch "7c %.nh d!nh l bN!% ThiCn ". nh't "Fngb ("Fng "Ì nh't tri
N!%). eFt *R chH! ,h?c "7c iy dng 3i 89i %< ln c1 gi? tr) 3: ngh. th9mt
,i4n trJc nh chH! UJt Th?I (iy nN% d{n{) chH! Og# (th4 ,T d{)> chH! Ty
hhPng...
IV. D" !<ch\ Danh !hIng !"=u >"?u
k .h&a Hng T<ch
ChH! WPng T&ch t_! l$c t$ ")! Ihmn i] WPng APn> h9y.n el Yc (W Ty)>
c?ch th@ "< W NFi ch^ng {0,% 3: Ih&! Ty N!%. ChH! WPng T&ch c0n "7c
g_i l chH! WPng APn> h#Qc %Ft c?ch ngVn g_n l chH! WPng. a "y c1 *Pn
th@y h29 t\nh> ,h<ng gi!n ,h#?ng "$t 3 l nPi chY! "ng nhi:9 tr9y:n th9y4t>
h9y:n th#$i.
Wng nN% cY 3# ti4t th?ng h!i> th?ng Z! % l)ch nPi "y l$i diyn r! hFi ln.
Nh2ng Ihmt t( 3? chn "'t> nh2ng t!# nhn %Qc ,h?ch> nh2ng d!nh nhn 3Nn
h1!> nh2ng Zmc "4 3Png... ":9 "4n WPng APn. C?c thi *B c@! c?c thi "$i "]
Z!# l+n iJc "Fng trc 3w "Ì ,t di.9 c@! WPng T&ch> "] "[ l$i nh2ng 3+n thP
c! ng7i d!nh thVng ny.
-# nN% C!nh =+n d770> TBnh < -Png Tr)nh A% 3ong l_ng "4n "y 3 "[
l$i nh2ng Zi thP trCn 3?ch "?> tr#ng "1 c1 c9 Z't h@ bN!% thiCn ". nh't "Fngb
("Fng "Ì nh't tri N!%). L9! nhi:9 "i> ngi t! ,h1 % thRng ,C h4t "7c
Z!# nhi:9 di thP c! ng7i 3: 3w "Ì WPng APn. Thc dn hh?I cKng IhMi c<ng
nhmn gi? tr) 3Nn h1! c@! di t&ch ny. -# nN% d925> hh@ T#n 89y:n hh?I a
<ng =Png "] ,r 3Nn ZMn li.t h$ng di t&ch ch# WPng APn. Ohi %i:n UVc
"7c giMi Ih1ng (d95n)> WPng APn "7c Nh nc i4I h$ng ng!y t^ "7t "+9.
Ngy 2d th?ng 2 nN% d99d> Nh nc "] r! 89y4t ")nh ch# UF -Nn W1! -
Th<ng tin cHng c?c ngnh h29 89!n> t6nh W Ty> @y U!n L9Rc gi! NAC
c@! -i.t N!% l% hX *P "Nng ,r di t&ch WPng APn (cHng W$ 5#ng> W94> W#!
5> -n 89Rc gi! CJc hhPng) 3# d!nh %Gc di *Mn th4 gii.
102
[ "i chH! WPng> d9 ,h?ch c1 th[ "i t^ W NFi 89! th) i] W <ng ti -n
\nh 3 3# U4n Gc rXi th% nhmI 3# cMnh 89!n c@! d!nh thVngE
KOa non non+ n"c n"c+ &A# &A#
" nh?t Dng" hZi * A# c1 2h8ip
cTh0 cba -hu Cnh T<inhg
T^ Z4n Gc "4n WPng APn c1 h!i "ng th@y ZF. i th9y:n thg# "ng th@y>
d_c thg# *9Ri 4n> h!i ZCn Z l Ih#ng cMnh M# %FngE
e6o <Yt Eu:i a 4uanh
V7n )( ngFn ndi xanh
D`2 cju xa nho nhZ
-8nh J2 gjn nh t<anhB
c-ha /0ng cba !gu#qn !hc nh2g
T^ di th9y:n d9 ,h?ch c1 th[ th'y ;n hi.n nJi n#n % ngi i! "] "Qt tCn
Ihfng thg# h\nh d?ngE nJi ng A> nJi U -]i> nJi e% S nJi -#i hhGc> nJi
TrRng> nJi ChiCng...
Sau ndi r8n+ 5+ si
Gao nhiu * ;hk ng'i
T"i ndi con voi 2h9c
-1 b c8 ju uiB
c!gu#qn !hc nh2g
Trc ,hi 3# chH! Ch&nh> th9y:n ghp "4n ":n Tr\nh "[ ,h?ch thmI IhPng
thVI hPng tr\nh 3i APn th+n. ~Xi t^ ":n Tr\nh l$i i9Rng th9y:n lgn lfi thg#
d0ng *9Ri "[ ti h!ng U. Trc h!ng l %Ft thM% thc 3mt gX% cy> cf> h#! 3
"Qc Zi.t l r!9 "Vng ng_t ng#.
~i h!ng U> th9y:n "! ,h?ch thmI IhPng "i ti4I thg# d0ng *9Ri "4n chH!
ThiCn trH (Z4I nh tri)> chH! c0n "7c g_i l chH! Ng#i h!y chH! Tr0. T$i
"y> ,h?ch ri th9y:n lCn Z 3# chH! l% ly. ChH! ThiCn TrH c1 %Ft %o% "?
%_c ng7c nh h\nh cy th?I "7c g_i l th?I ThPng Th@y. L9!nh chH! ZRn
Z: nJi c!# *^ng *2ng 3 hng trN% ng_n th?I iy t^ c?c tri:9 "$i trc "] Z) "/
n?t Zai thi gi!n. Ti ThiCn TrH> ,h?ch c1 th[ d^ng chn> 3Nn cMnh ngh6 ngPi
%Ft h!i ngy 3\ "y c1 nh nghB> *!9 "1 ti4I tGc c9Fc hnh hPng 3# chH!
Tr#ng ("Fng WPng T&ch)
103
-hng hai & Z h'ng
Ku v"i th]ng tiiu 'ng
Cang tdi th0 )ju i9Rng
th'I 89!nh c# l7n thg# c?c tri:n nJi "?. URn Z: 3Vng lQng> hPng h#! r^ng
thP% ng?t. =9 h?ch "7c h&t tha ,h& tri tr#ng *$ch c@! cf cy h#! l?.
Fng WPng APn nD% tr#ng %Ft h!ng nJi. Ch&nh t$i c(! "Fng ny c1 ,hVc
d0ng ch2 c@! Tr)nh A%E bN!% ThiCn ". nh't "Fngb. Thg# tr9y:n th9y4t> "Fng
ny "7c t\% c?ch "y hPn h!i ngh\n nN% nhng %]i "4n nN% d575 %i "7c
dn chJng dng chH! 3 lmI Zn th hhmt. Tr#ng "Fng c1 r't nhi:9 nhK "? t$#
thnh nh2ng h\nh thH "Fc "?# nhE nJi Cy x$#> Cy -ng> U9Xng TD%> N#ng
Opn> NJi C<> nJi Ca9 (xX% nh2ng h0n "? giRng h.t nh "+9 trw g%. Thg# 89!n
ni.% c@! ngi i!> c?c Z> c?c ch) hi4% c#n thng "4n "y 39Rt 3g> i#! "+9
bc+9 tb %#ng "Yc hhmt Z!n ch# %Ft bcm9b). Ng#i r!> "Fng c0n c1 c?c t7ng
-9! Ch!> W#ng Wm9> hhmt L9!n %> Oi% Xng> Ng_c N2... "Qc Zi.t l t0!
C(9 5#ng l nh2ng nh@ "] ln l#ng l!nh h\nh ch&n c#n rXng t^ Ih&! trCn ch+9
i9Rng.
WPng APn c0n c1 nhi:9 ":n> chJ!> h!ng "Fng h'I djn ,h?c nh 5#ng -n>
T9y4t APn> Winh UXng... Nh't l h!ng ng UMy. W!ng ny l nPi c trJ c@!
ngi c/ c?ch "y hng chGc ngh\n nN%.
Ti WPng APn> d9 ,h?ch c1 th[ %9! %P WPng T&ch 3 r!9 "Vng "[ l% 89.
Tr?i %P a "y c1 hPng 3) ,t l$ ,h<ng ni n# c1 "7cE di cHi> nhf h$t> ,hi
ch&n c1 3) ng_t ch9! ch9! % ,h<ng ch?t.
WPng T&ch 3i 3w "Ì ,t M# 89M l %Ft d!nh thVng "Fc "?#> l ni:% t h# c@!
dn tFc.
k Lng g)9 B! Tng
5ng U?t Trng nD% 3gn *<ng WXng> c?ch th@
"< W NFi d5,% 3: Ih&! <ng N!%. 5ng
gR% n/i ti4ng ny "] i9't hi.n t^ l9 3 tra
nCn ro npt l %Ft lng ngh: t^ thi nh 5C.
4n c9Ri th4 ,T S- d!nh ti4ng U?t Trng
104
l^ng ljy ,hi Zc 3# 89? tr\nh ch9yCn %<n h1! 3i 3i.c *Mn i9't gR% *nh
trVng h#! l!%.
AMn Ih;% gR% h#! l!% c@! th4 ,T ny tmI tr9ng 3# c?c 3mt dGng "[ Nn 9Rng 3
th cJng. C?c 3mt dGng ny c1 d?ng 3Pn lCn thg# chi:9 c!#> ng!y cM Z?t> dB!
cKng c1 chn c!#. Ch't li.9 th9Fc l#$i *nh trVng c1 "F n9ng c!# 3 ,l th9mt
h#n ng9yCn tRt.
AMn Ih;% c@! U?t Trng c1 ch't l7ng c!# 3 n/i ti4ng "] c1 %Qt trCn "'t nc
Nhmt t^ th4 ,T d{. Ngi Nhmt thi Z'y gi "] *Mn i9't Ihfng thg# gR% U?t
Trng. 5#$i gR% ny "7c %!ng tCn l gX% O#tchi (xi!# Ch6). Ngy n!y> tr#ng
ZM# tng T#,9g!! 3jn c0n l9 gi2 %Ft *R gR% U?t Trng d# thPng th9y:n
Nhmt "g% 3: t^ th4 ,T ny.
xR% U?t Trng> 3i ,l th9mt "iC9 l9y.n "] ,h<ng h: %!i %Ft thg# thi gi!n> %
tr?i l$i ngy cng Ih?t tri[n ch# "4n h<% n!y.
Ch't li.9 ch&nh c@! *Y U?t Trng l "'t c!# l!nh c1 *Yc ch)9 nhi.t c!# (du5#C).
Nh n9ng di nhi.t "F c!# nh th4 nCn *Mn Ih;% U?t Trng r't Z:n 3 chVc.
egn gR% U?t Trng ngy n!y ,h<ng ch6 th9+n l h#! l!% % c1 l#$i %gn giM
c/> %gn r$n t!% th?i> %gn r$n ch%> *Y t?I l(!> *Y trFn *Pn...
AY %gn giM c/ c1 %9 trVng Z1ng 3 ch6 dHng %9 l!% "[ tr!ng tr&> %< Ihfng
thg# c?c "X *Y thi Oh!ng Wy> Cn 5#ng c@! nh Th!nh i!.
AY %gn r$n c1 nh2ng 34t r$n nh nh2ng h#! 3Nn t nhiCn 3 thng dHng Z!
%9 "[ tr!nh tr& nCn g_i l %gn r$n t!% th?i. AY %gn r$n ch% cKng giRng *Y
t!% th?i nhng ch6 dHng %Ft %9 tr#ng tr!ng tr&.
AY t?I l(! thng ,h<ng tr?ng %gn> "7c "[ trc ti4I trCn ng_n l(! ,hi n9ng
nCn c1 %9 *Vc t nhiCn> thng l %9 n9 "f ngM *!ng n9 "gn. AY t?I l(!
nQng 3 Z:n> %< Ihfng thg# *Y "i TRng.
AY trFn *Pn "7c l% ZDng c?ch trFn ZFt "? %9 3i "'t c!# l!nh. THy thg# tT l.
Ih! trFn % %9 *Y th!y "/i t^ n9 "f> th% "f *!ng "f c!%... AY trFn *Pn
,h<ng c1 tr!ng tr& ZDng nh2ng l#$i %gn %9 ,h?c nCn %!ng d?ng 3w c/ ,&nh.
1 l *Mn Ih;% "Qc Zi.t c@! U?t Trng.
Ch@ ": *?ng t?c c@! gR% U?t Trng "! d$ng n1i lCn c9Fc *Rng 3 thiCn nhiCn.
1 l c?c c#n giRng nh c#n g> c#n l7n> c#n %q#... h#Qc <ng c9> c< tiCn> th?I>
chH!> "4n c?c "X th nh chn "qn> l hPng> Z?t nh!ng> Z\nh h#! h#Qc c?c 3mt
dGng hng ngy nh l_> chpn> dB!> hFI...
105
5ng 3jn d9y tr\ c?ch *Mn i9't th@ c<ng t^
3i.c ch9;n Z) "'t ch# "4n ,hi r! l0. U& 89y4t
nh ngh: "7c tr9y:n t^ "i ny *!ng "i
,h?c 3 hi.n 3jn "7c l9 gi2 tr#ng c?c gi!
"\nh ngh. nhn U?t Trng. Wv9 h4t c?c ,h9
":9 l% ZDng t!y t^ l9y.n "'t ch# "4n 3z
tr!ng tr& 3 n9ng. A!9 ,hi l9y.n "'t %Ft c?ch
c<ng Ih9> ngh. nhn 3i Zn t!y ,hp# lp# t$#
d?ng ch# "'t thg# Zn i#!y. A!9 "1 l tr!ng
tr&> Ih9n %9> Ih9n %gn 3 c9Ri cHng l n9ng tr#ng l0.
Wi.n n!y c1 ,h#Mng d500 l0 n9ng gR% *Y c@! c?c hF gi! "\nh. Ng#i r!> c0n c1
%Ft *R "Pn 3) d#!nh nghi.I nh nc> h7I t?c i]> c<ng ty tr?ch nhi.% h29 h$n.
1 l % nhng hi.n n!y U?t Trng "!ng gQI IhMi
%Ft *R ,h1 ,hNn> tr#ng "1 nghiC% tr_ng nh't l cP *a h$ t+ng y49 ,p% cHng 3'n
": < nhiy% % dRc> Z) cy ii thng
i9yCn Zai nh2ng chi4c ig cha hng nQng n:> l+y lFi 3# %H! %!> ZGi ZQ% 3#
%H! nVng. CFng 3# "1 l ,h1i c@! hng ngn l0 n9ng ln> nhf> l% ch# % 9ng th Ih/i.
Wi.n n!y U?t Trng "!ng cR gVng cMi t$# % trXng thC%
nhi:9 cy i!nh> cMi t$# %Ft *R c#n "ng> nhng ,4t 89M ch! "?ng ,[.
xR% U?t Trng hi.n n!y r't c1 gi? tr) trCn th) trng 89Rc t4 3\ t&nh tr9y:n
thRng 3 th@ c<ng c@! n1. 5ng U?t Trng th9 hJt nhi:9 ,h?ch d9 l)ch. =9
,h?ch "4n c1 th[ tmn %Vt nh\n ngV% c?c ngh. nhn "!ng l!# "Fng *?ng t$#> tmn
t!y %9! *Mn Ih;% 3 c0n c1 th[ "Qt hng thg# r %9Rn c@! %\nh n2!. Ng#i r!>
t$i U?t Trng c0n c1 nhi:9 di t&ch 3Nn h1! l)ch *( nh chH! TiC9 =!#> chH! Oi%
TrJc> "\nh xi!ng C!#> chH! UM# einh... l% ch# U?t Trng thC% "! d$ng> l 3Hng "'t "7c hng Z!# th4 h. l9 dn t<n t$# a cc N!%
c@! T/ 89Rc.
106
W TiCn i! c1 tCn l e!ng OhM% 3Rn l nPi h#!ng 39> "4n th4 ,T S- %i
ZVt "+9 "7c ,h!i Ih?. Ngi c1 c<ng "?ng ,[ nh't tr#ng 3i.c Zi4n 3Hng "'t
hw# l?nh ny thnh nPi "< hFi l e$c C(9 (d{52-d7u5).
e$c C(9 3Rn l thPng gi! ngi t6nh L9Mng <ng (Tr9ng L9Rc)> c1 th9y:n "i
l$i Z9<n Z?n gi2! Tr9ng W#! 3 c?c nc hhiliIIing*> U!t!3i! (nd#ng*i!). A!9
,hi nh einh *GI "/> nh Th!nh nV% 89y:n> e$c C(9 ,h<ng th+n IhGc nh
Th!nh> ri iY "4n iin 39! Chn 5$I ch# ,h!i Ih? 3 %a %!ng "'t e!ng OhM%.
e$c C(9 lmI nCn ZMy i] th<n a 3Hng 3gn 3)nh Th?i 5!n. Nhng "4n nN% d{88
89n SiC% "4n cI Ih? 3 e$c C(9 Z) ZVt "! 3: SiC% %]i "4n nN% d700
%i "7c thM tra l$i W TiCn.
[ c1 %Ft ch2 d! 32ng chVc> e$c C(9 iin 89y IhGc ch&nh 89y:n ng Tr#ng
(d708). ChJ! Ng9yyn hhJc Ch9 li:n ch'I nhmn> "/i 3Hng ny thnh W TiCn
tr'n 3 Ih#ng ch# e$c C(9 l% T/ng Zinh tr'n. Ngi -i.t 3 ngi W#! "i
"4n "'y *inh *Rng lmI nCn r9Fng "Xng Ih\ nhiC9> IhR i? trH IhJ.
W TiCn l nPi %Ft nPi n#n *<ng ,t tJ. Thg# tr9y:n th9y4t> W TiCn c1 tCn g_i
nh th4 3\ 3# %'y thiCn niCn ,T %i> tr#ng %Ft "C% trNng *?ng l9ng linh> %Ft
Z+y tiCn n2 gi?ng tr+n "4n "'y 39i chPi> %J! h?t rXi cHng nh!9 i9Rng tV% %?t
di <ng WX. C?c nng tiCn 3: tri> "[ l$i h\nh Mnh c@! %\nh 89! tCn g_i bW
TiCnb.
CMnh *Vc thiCn nhiCn c@! W TiCn "] "7c ngi "Png thi c! tGng 3 cKng
ch&nh nPi "y i9't hi.n nh1% T!# n ChiC9 knh C?c d# e$c ThiCn TY (c#n
c@! e$c C(9) lmI. ChiC9 knh C?c gX% nhi:9 nh thP -i.t N!% 3 W#! cHng
hFi l$i 3i nh!9 "[ *?ng t?c> ng% 3)nh> "% l9mn. C1 t?c Ih;% "7c chJ r hPn
cM l bW TiCn thmI 3)nhb tM %i cMnh "Ì c@! W TiCn lXng tr#ng *inh h#$t
c@! c dn "[ t$# dng lCn ZYc tr!nh ng ti:9 c!nh %GcE
d. Oi% =2 l!n "# (M# -ng chVn *1ng)
2. U\nh APn "i.I thJy (nJi U\nh APn i!nh Zi4c)
u. TiC9 T th+n ch9ng (Ti4ng ch9<ng chH! TiC9 T)
n. xi!ng Thnh d$ c/ (Ti4ng trRng "C% a xi!ng Thnh)
5. Th$ch Fng th<n 3n (%y l9Xn Th$ch Fng)
{. Ch9 Nh!% l$c lF (Ch9 Nh!% c0 "m9)
7. <ng WX 'I ng9y.t (<ng WX trNng *#i)
8. N!% hhR tr^ng Z! (A1ng tr#ng N!% hhR)
9. 5Fc TrB th<n c (S1% dn a 5Fc TrB)
d0.5 ,hC ng Z$c (CMnh chi c? a 5 OhC)
107
bTh$ch Fng th<n 3nb c?ch th) i] W TiCn ,h#Mng u,% c$nh 89Rc lF d7. C1
"ng ig "i "4n tmn c(! h!ng. W!ng a c!# "F ch^ng 50%> nD% tr#ng %Ft h0n
nJi "? i!nh trP tr_i trCn %Ft 3Hng ZDng Ihng. W!ng Th$ch Fng *9 h9n hJt
3 ,h? rFng. T$i "y> %y 3 %y. ey Z!# trH% cMnh 3mt> %y tr %y IhiC9 l]ng l9Xn 3# "Fng. eFt chRn tr2 t\nh.
<ng WX> nPi hn h$nh "7c c?c nng tiCn i9Rng tV% l %Ft hX nc ,h? rFng
nD% Ih&! <ng th) i] W TiCn> chi:9 ng!ng c@! hX ,h#Mng ch^ng 2,%> chi:9
di ,h#Mng ch^ng u,%. Ch9ng 89!nh hX c1 nJi NgK W/> nJi T< Ch9 chg chVn.
?y hX Ih@ "+y c?t trVng %)n %ng> nc i!nh tr#ng 3Vt. Nh2ng "C% trNng tf>
?nh trNng i9yCn tmn "?y hX 89! ln nc l9ng linh t$# nCn %Ft cMnh h9y:n M#>
th+n tiCn l% *!y "V% Z!# thi nhn.
N!% hhR l %Ft 3Hng Z]i Zi[n c1 h!i Z]i c?t l Z]i Wg# 3 Z]i t. y l nh2ng
Z]i tV% lr tang> nh't l Z]i t 89!nh nN% tri yCn Zi[n lQng. Trc nN% d9n5
c1 %Ft *R ngi hh?I "] "4n "y lmI "Xn "i:n trXng c IhC> n<ng tr$i n9 trM thiCn nhiCn tra 3: thnh cK.
Ng#i r! c0n c1 Z]i =Png 3i nh2ng hng dPng lM lt thg# gi1> W0n Tr`%>
%Ft 89M "Xi nhf nh< r! Zi[n. C?ch h0n Tr`% ch^ng %Ft cy *R l h0n hhG T(>
nD% gi2! Zi[n c?ch Z ch^ng 200%. Ngy trc> h0n hhG t( c1 tCn l ThR "M#
("M# C#n Thf) 3\ ngi i! nh\n th'y l h\nh Mnh c#n thf "!ng gisn nc> ,h?c
3i * tang t7ng c@! c?c th4 h. *!9> 89! h\nh d?ng 32ng chVc c@! c?c cFt "?
% gVn ch# t\nh ch! c#n. W!i trG "? c!#> nghiCn *#ng *#ng 3Hng chi:9> a gi2!
h!i trG "? c!# 'y l %Ft tMng "? th'I> cM Z! tMng ":9 d&nh li:n nh!9. TrG "? Ih&!
trc l ch!> c#n a gi2!> *!9 lng c#n l %`. Thmt iYng "?ng l ". nh't thVng
cMnh c@! N!% UF.
CKng nh %_i %i:n "'t nc> W TiCn c0n c1 c?c cMnh chH! th!nh 9 nh chH!
5Kng Ot d# e$c C(9 iy nCn 3# nN% d7d5> chH! )! T$ng tr#ng nJi )!
T$ng> chH! W!ng a ,h<ng ig h0n Tr`%. Nh2ng ")! "i[% 'y Z/ *9ng ch# *
h#n thi.n c@! d!nh thVng W TiCn. UCn c$nh 3w "Ì thiCn nhiCn "Fc "?#> W
TiCn c0n l %Ft %i:n ,inh t4 "Qc *Vc 3i %i.t 3n tiC9 ngJt ngn 3 cKng l
nPi *inh *Rng c@! giRng "Xi %Xi> g1I Ih+n l% nCn npt riCng c@! W TiCn.
Nh Ty APn (d77d - d802)
Bi8n ni8n c4c => ki-n:
- d77dE knh g% Ty APn n/i dmy
- d77{E Ng9yyn Nh$c ing l Ty APn 3Png
- d777E Ng9yyn W9. tiC9 di.t chJ! Ng9yyn t$i xi! )nh
108
- d778E Ng9yyn Nh$c ing "4> "Qt tCn hi.9 l Th?i Yc
- d780E Ng9yyn ?nh ing 3Png t$i xi! )nh
- d782E Ng9yyn ?nh Z) 89n Ty APn "9/i> ch$y r! hhJ L9Rc.
- d78uE Ng9yyn ?nh l?nh n$n t$i C<n APn.
- d785E Ng9yyn W9. "?nh Z$i 89n SiC% t$i ~$ch x+% - S#i eJt.
Ng9yyn ?nh ch$y *!ng SiC%.
- d78{E Ng9yyn W9. lmt "/ chJ! Tr)nh
- d787E Ng9yyn ?nh tra 3: l$i 5#ng S9yCn
- d788E Ng9yyn W9. lCn ng<i W#ng "4
- d789E Ng9yyn W9. "$i Ih? 89n Th!nh Ng9yyn ?nh l'y thnh xi! )nh
- d792E -9! L9!ng Tr9ng %'t - d79uE Ng9yyn Nh$c %'t
- d799E Ng9yyn ?nh chi4% thnh L9i NhPn
- d80dE Ng9yyn ?nh l'y "7c hhJ S9n
I. T[nh h[nh '" V"L! !:ng >a !h,1 n"=n cu)" !h$ #l RVIII
+. B)" cTnh 45 h6" 'ng T:ng
-# nh2ng nN% {0> 70 c@! th4 ,T d8> ch4 "F chJ! Ng9yyn a ng Tr#ng ZVt
"+9 Z9/i th#?i tr#. UCn tr#ng nFi ZF ch&nh 89y:n l@ng c@ng c0n ng#i i] hFi
th\ giQc gi]> th't %H! 3 "1i ,p%.
=i thi chJ! Ng9yyn hhJc Oh#?t> 89y:n th+n TrPng hhJc 5#!n ZVt "+9 lF
di.n. TrPng hhJc 5#!n 3Rn c1 ch) r9Ft l Ng9yCn Ihi c@! chJ! Ng9yyn hhJc
ChJ. U ny l %` c@! chJ! Ng9yyn hhJc Oh#?t. Ohi Ng9yyn hhJc Oh#?t lCn
l% chJ!> TrPng hhJc 5#!n "7c Ih#ng "4n Ng#$i tM $t L9mn c<ng. Ohi
chJ! Ng9yyn hhJc Oh#?t ch4t> thg# di chi49> "?ng lz ngi c#n thY h!i l
Ng9yyn hhJc 59n lCn nRi ng c#n c@! Th4 t( c0n nhf) nhng
hhJc 5#!n Ih4 hhJc 59n "i 3 ZVt gi!% rXi gi4t ngi th+y h_c c@! Ng9yyn
hhJc 59n 3 C!i cP TrPng -Nn W$nh. y hi4I "7c nh2ng ngi @ng hF
Ng9yyn hhJc Oh#?t l Ng9yyn hhJc Th9+n> %i d2 t9/i lCn ng c+% "+9 ZF WF 3 ,iC% %Ft chYc 3G
Zp# Za thi "1 l C!i T9 3G> ch9yCn tr?ch 3i.c th9 3 "?nh th94 c?c t9 Z9<n.
W!i ngi c#n tr!i c@! 5#!n l'y h!i C<ng n2 c@! chJ! Ng9yyn hhJc Oh#?t> ":9
gi2 chYc Chang Zinh> C!i cP. Th4 lc c@! gi! "\nh 5#!n Z!# trH% lCn ng %vi nN%
5#!n th9 3# ,h<ng di u>n 3Nn 89!n. 5#!n l$i ch# chn t!y gi2 nh2ng c(!
*<ng> c(! Zi[n tr_ng y49 "[ th9 th94 *Mn 3mt a c?c ng9Xn Xng WPng> Tr
-n> Tr APn %vi nN% "4n n>5 3$n 89!n. ThC% 3# "1> 5#!n c0n Z?n 89!n>
Z9<n ngGc. 5#!n gi9 c1 ln l$i th!% l!%> "Qt r! nhi:9 thY th94 nQng n:> nhi:9
h\nh Ih$t ?c "Fng nCn dn chJng g_i 5#!n l TrPng T'n CRi.
109
UCn c$nh n$n th!% nhKng> ngi dn ng Tr#ng c0n IhMi ch)9 cMnh thiCn t!i
nh "Fng "'t> nJi la> nc "f. N$n "1i iMy r!> t# nh't l n$n "1i 3# nN% d77n
a Th9mn W1!. 5C L9r <n ghi l$i tr#ng hh@ ZiCn t$I lGc nh *!9E bU'y gi
Th9mn W1! %'y nN% %'t %H! "1i ,p%> l$i IhMi "?nh trmn ZVt l&nh ,h<ng th
89n dn l\! l0ng> *Hng *Gc %#ng l% l#$nb.
T\nh h\nh nh th4 "] l% n/ r! nFi l#$n nh c9Fc n/i dmy c@! dn tFc ? -?ch
a L9Mng Ng]i 3# nN% d770 h#Qc c@! Chng 5&! a U\nh )nh. C9Fc n/i dmy
ny "] "[ l$i d'9 'n *9 *Vc tr#ng dn gi!n 89! c9 c! d!#E
"-hiu chiu 6n *ing T<ung CA#
-8& th0ng chng ,.a )` vA# t<ong thnh"
0. BuA" >an H;u cOa 1h:ng !: T8M ]n
NN% d77d> !nh g% Ng9yyn Nh$c> Ng9yyn 52 3 Ng9yyn W9. n/i lCn lmI "Xn Mi
a "'t Ty APn> t6nh U\nh )nh. knh g% Ty APn tr9y:n h)ch "i ,hVI nPi t9yCn
c?# %Gc "&ch c@! c9Fc n/i dmy l "?nh "/ 89y:n th+n TrPng hhJc 5#!n 3 IhH
lmI W#ng t<n Ng9yyn hhJc =Png> c#n c@! Th4 t( "] %'t. -\ th4 c1 c9 ng$n
ng2E
"Ginh T<iu+ )inh Tu:c 2h1+
Ginh 1+ )inh /ong tn"B
(Uinh 1 l ?% ch6 89n Ty APn 3\ 89n Ty APn ,hi l% trmn th\ l! 1 lCn l'y
,h& th4> c0n W#ng t <ng c9ng c@! ChJ! Ng9yyn
hhJc Th9+n).
Th!nh th4 c@! !nh g% Ty APn ngy cng ln> h_ "7c * hang Yng ,h<ng
nh2ng c@! ngi nghq# % c0n c@! c?c ngi gi9 c1> c?c th/ h# n2!. 4n
nN% d77u 89n Ty APn ti4n l'y thnh L9i NhPn. A!9 "1> 89n Ty APn chi4%
thC% L9Mng Ng]i rXi l'y l9<n h!i Ih@ =iCn Oh?nh 3 U\nh Oh!ng.
ChJ! Tr)nh l7i dGng t\nh h\nh rRi rgn c@! ng Tr#ng> Ih?i 3) "$i tng l]#
l9y.n c@! %\nh l W#ng NgK hhJc djn 89n 37t *<ng xi!nh> ti4n 3# N!%>
l'y d!nh nghB! l giJI chJ! Ng9yyn tr^ TrPng hhJc 5#!n. ChJ! Ng9yyn th'y
th4 89n c@! W#ng NgK hhJc 89? %$nh nCn "nh ZVt TrPng hhJc 5#!n "g%
nFI ch# 89n Th)nh. C1 "7c TrPng hhJc 5#!n rXi> nhng W#ng NgK hhJc
3jn ch# 89n ti4n "?nh hhJ S9n. Trc t\nh th4 ng9y c'I> chJ! Ng9yyn IhMi
Zf Th9mn W1! ch$y 3# L9Mng N!%. T$i "y> chJ! lmI ch?9 l Ng9yyn hhJc
=Png l% <ng c9ng. Nhng chJ! Ng9yyn ,h<ng trG "7c l9 t$i "'y> %
IhMi ch$y ti4I 3# xi! )nh> <ng c9ng =Png a l$i tr'n gi2 L9Mng N!%.
Chng Z!# l9> <ng c9ng =Png Z) Ng9yyn Nh$c ZVt.
110
Ng9yyn Nh$c ch# ngi "g% ly 3mt "4n th+n IhGc W#ng NgK hhJc> iin c#i gi2
Z! Ih@ L9Mng Ng]i> L9i NhPn 3 hhJ Cn. W#ng NgK hhJc Zqn liCn ,4t 3i
Ng9yyn Nh$c> dng Zi[9 lCn chJ! Tr)nh> iin Ih#ng ch# Ng9yyn Nh$c l% TiCn
Ih#ng Tng 89n> Ty APn hi.9 trang. S#ng 3i.c> W#ng NgK hhJc ,p#
89n tra r! UVc> "i n(! ch^ng th\ ch4t. T^ "'y 3: *!9> h_ Tr)nh ,h<ng c0n c!n
thi.I 3# ch&nh * ng Tr#ng n2! 3\ ch&nh ZMn thn nFi ZF h_ Tr)nh cKng
,h<ng 32ng chVc g\.
2. NguMVn Nhc 4ng vng " 4ng H$
A!9 ,hi W#ng NgK hhJc ,p# 89n "i rXi> Ng9yyn Nh$c l# iy dng lc l7ng.
ng ch# "VI thnh X Un c!# hPn 3 chVc chVcn hPn. UCn tr#ng thnh X
Un> Ng9yyn Nh$c ch# iy lCn nh2ng t0! c9ng "i.n ZDng "? #ng. Ng#i r! <ng
c0n ch# t&ch tr2 lPng thc> l9y.n tmI Zinh l&nh> "i[% d9y.t tng *B> th9 dHng
"@ h$ng ngi t^ nh2ng ngi IhiC9 Z$t ch# "4n c?c h# ,i.t Z't "Vc ch&. Nh
th4 Ng9yyn Nh$c "7c r't nhi:9 ngi Ih0 thg#.
L9! nN% d77{ Ng9yyn Nh$c t ing l Ty APn -Png> l'y X Un l% Oinh
< 3 "Jc 'n 3ng. Ng9yyn W9. "7c Ih#ng l% hhG ch&nh> Ng9yyn 52 l%
Thi49 Ih1. Ng9yyn Nh$c c0n *!i ngi th<ng hi49 cHng ChJ! Tr)nh> "7c chJ!
Tr)nh Ih#ng ch# L9Mng N!% Tr'n th@> T9yCn Jy $i *Y> C9ng 89Rc c<ng.
Thc lc c@! Ty APn ngy cng ln> Ng9yyn Nh$c t&nh "4n 3i.c chi4% "?nh
"'t xi! )nh> tr9y "9/i chJ! Ng9yyn. Ng9yyn W9. 3 Ng9yyn 52 "7c l.nh
djn h!i "$# 89n th@y ZF 3# "?nh l'y xi! )nh. W_ "9/i "7c chJ! Ng9yyn 3
<ng c9ng =Png ("] trRn "7c 3# xi! )nh t^ trc) "4n 5#ng S9yCn th\
ZVt "7c 3 gi4t ch4t cM h!i t$i "1. Ch6 c1 Ng9yyn ?nh> c#n c@! Ng9yyn hhJc
59n l ch$y th#?t.
=Ì "7c chJ! Ng9yyn a ng Tr#ng> Ng9yyn Nh$c lCn ng "/i tCn Oinh "< X Un thnh W#ng "4 thnh> Ih#ng
Ng9yyn W9. l 5#ng Nh7ng Tng 89n (d778).
Ng9yyn W9. l ngi c1 thiCn ti 3: 89n *> Zinh cP c@! <ng th+n tRc> hi.9
l.nh r't nghiC% %inh. ng t9ng h#nh t^ N!% r! UVc> Ih? 3s h!i th4 lc c?t cY
l h_ Ng9yyn 3 h_ Tr)nh> t$# ti:n ": ch# * thRng nh't c@! "'t nc 3: *!9.
N. T8M ]n HuA" h NguMVn
N1i 3: Ng9yyn ?nh> lJc 'y %i d7 t9/i> l;n lJt trRn tr#ng 3Hng "Xng ZDng *<ng
C(9 l#ng "Xng thi chiC9 tmI l$i tri:9 th+n cK> c@ng cR lc l7ng. A!9 ,hi
Ng9yyn W9. 3 Ng9yyn 52 rJt tra 3: L9i NhPn> Ng9yyn ?nh 3i * hv tr7 c@!
v Thnh Nhn> "g% 89n "i "?nh "9/i "7c lc l7ng Ty APn "!ng "1ng gi2
111
t$i "'y rXi lCn l% $i ng9yCn *#?i> Nhi4I 89Rc ch&nh> lmI nCn ZF %?y 89!n l$i>
c!i 89Mn "'t xi! )nh. L9! "4n nN% d780> Ng9yyn ?nh ing 3Png> Ih#ng ch#
v Thnh Nhn l% chYc Ng#$i h29 hhG ch&nh> Th7ng tng c<ng 3 thNng
thang ch# c?c Zinh *B.
Ng9yyn ?nh l$i "Qt "7c 89!n h. tRt "Ì 3i nc SiC%. Ng9yCn d# l Ng9yyn
-Nn Th#$i> $i tng c@! Ng9yyn ?nh c1 gi!# ,4t ZDng h29> th: cY9 nh!9 tr#ng
cPn h#$n n$n 3i Ch't Tri> %Ft tng SiC% *!9 ny Ch't Tri lCn ng lmI
r! tri:9 "$i Ch!,,ri. -\ th4 Ng9yyn?nh c1 %Ft chv * 32ng chVc ch# nh2ng
Z9/i l9 3#ng.
Nhng Ng9yyn ?nh ,h<ng a yCn "7c t$i "'t xi! )nh 89! Z! nN% 89!> nN%
d782 Ng9yyn Nh$c 3 Ng9yyn W9. "g% hPn d00 chi4n th9y:n 3# c^! C+n
xi ti4n "?nh 89n Ng9yyn ?nh> 9y hi4I xi! )nh. Ng9yyn ?nh IhMi Zf thnh
Ai x0n ch$y 3: U! xiXng rXi r! hhJ L9Rc.
knh g% Ty APn "9/i "7c Ng9yyn ?nh rXi> ,h<ng a l$i gi2 xi! )nh % ch6
"[ l$i %Ft hng tng tr<ng c#i rXi ,p# 3: Tr9ng. hhg Ng9yyn ?nh l$i n/i lCn
3i * hv tr7 c@! %]nh tng Ch9 -Nn Ti4I> chi4% l$i "7c thnh xi! )nh
3 "1n Ng9yyn ?nh 3:.
Ng9yyn ?nh ch! ,)I ch6nh "Rn lc l7ng th\ nN% *!9 (d78u) Ng9yyn 52 3
Ng9yyn W9. ,p# 89n 3# 89y4t t% tiC9 di.t ch# ZDng "7c Ng9yyn ?nh.
Oh<ng chRng c n/i> Ng9yyn ?nh l$i %Ft l+n n2! ch$y r! IhJ L9Rc. T$i "y> Z)
tr9y n] ti4I> Ng9yyn ?nh l$i ch$y "4n C<n M#. L9n Ty APn "4n 3y nhng
Z) l]# "V% th9y:n> nh th4 Ng9yyn ?nh th#?t ,hfi trHng 3y> l$i ch$y 3: hhJ
L9Rc.
T9y th#?t "7c cMnh tr9y "9/i nhng Ng9yyn ?nh ,h<ng c0n Z!# nhiC9 lc
l7ng. Ch&nh tr#ng thi "i[% ny> Ng9yyn ?nh %1c nRi 3i xi?% %Gc U? !
5Fc th9Fc WFi Tr9y:n xi?# h!ri*> gi!# ch# <ng ny t#n 89y:n th!y %\nh "i
c+9 cY9 3i ch&nh Ih@ hh?I. Ng9yyn ?nh c0n ch# ngi c#n trang c@! %\nh
%i n t9/i l W#ng t( CMnh thg# U? ! 5Fc "[ l% tin. U? ! 5Fc hNng h?i
nhmn li.
Xng thi 3i ,4 h#$ch c+9 cY9 nc hh?I> Ng9yyn ?nh thn hnh *!ng SiC%
c+9 3i.n. -9! SiC% *!i h!i tng l ChiC9 TNng 3 ChiC9 APng "g% 20.000
89n cHng u00 chi4n th9y:n thg# Ng9yyn ?nh 3: "?nh l'y ~$ch xi?> U! TrVc>
Tr n...
Tng Ty APn "!ng gi2 thnh xi! )nh 3Fi Ihi Z?# 3: L9i NhPn. Ng9yyn
W9. %Ft l+n n2! "7c l.nh 3# "?nh Ng9yyn ?nh. Ng9yyn h9. cM Ih? i9n
112
SiC% a ~$ch x+% - S#i eJt (d785). L9n SiC% ch6 c0n 3i ngh\n ngi thg#
"ng nJi ch$y 3: nc. T^ "'y> 89n SiC% *7 89n Ty APn nh b*7 c_Ib.
C0n Ng9yyn ?nh l$i ch$y thg# "ng Zi[n 89! SiC% l?nh n$n 3 "7c 39!
SiC% tr_ng "]i 3 ch# trJ ngG t$i Ng#$i < c@! -_ng C?c (U!ng,#,).
P. T8M ]n e^! h TZnh
U'y gi a ng ng#i> 3i.c ch&nh * 3< cHng rRi rgn. ChJ! Tr)nh l Tr)nh A%
Zf trng lmI thY l% ch# 89!n l$i chi! r! h!i Ihg. eFt ZCn @ng hF Tr)nh OhMi>
ngi c#n trang. UCn ,i! @ng hF Tr)nh C?n> ngi c#n thY %i Z! t9/i> c#n
c@! 37 yC9 c@! chJ! l Qng Th) W9.. NN% d782 Tr)nh A% Z.nh ch4t> tr9y:n
ng c1 89!n "$i th+n W#ng \nh UM# l% IhG ch&nh.
?% 89n T!% Ih@ Z't %]n> t "Fng n/i lCn t<n IhH Tr)nh OhMi> gi4t W#ng
\nh UM# 3 Ih4 Tr)nh C?n "i.
T^ ,hi "! "7c Tr)nh OhMi lCn ng 89n T!% Ih@ %vi ngy %Ft ,iC9
cNng> ,p# nh!9 "i cI Ih? c?c lng. C?c 89!n c1 !i ,h<ng 3^! l0ng chJng l
chJng gi4t ch4t. C1 %Ft *R 89!n %9Rn rc Tr)nh OhMi lCn APn Ty rXi tiy9 tr^
89n 'y "i. Nhng chJng h!y "7c> li:n c!nh gi2 c?c c(! "< 3 3y Ih@ chJ!
,h<ng ch# Tr)nh OhMi i9't thnh. -\ th4 chJng "7c %.nh d!nh l OiC9 Zinh.
T\nh th4 cng rRi l#$n hPn.
Tr#ng t\nh h\nh 'y %9 *B UVc W l Ng9yyn W29 Ch6nh l$# Zf ng Ng#i
3# th+n IhGc Ng9yyn Nh$c. Ng9yyn W29 Ch6nh ngi Ngh. kn> "/ WPng
cRng ,hi ch6 %i d{ t9/i nCn "7c g_i l CRng Ch6nh. Ng9yCn Ch6nh 3Rn l
ngi Ihg W#ng UM# Z) gi4t> Ch6nh Zqn thg# Ty APn> r't "7c Ng9yyn Nh$c
tin dHng. Ch6nh h4t l0ng Zy %9 ch6 ,4. eFt tr#ng nh2ng %9 ,4 c@! Ch6nh
"7c Nh$c ch'I nhmn l 3i.c ti4n chi4% Th9mn W1!> ni rFng l]nh th/ ch# Ty
APn.
't Th9'n W0! t^ ,hi W#ng NgK hhJc %'t nD% di 89y:n c!i tr) c@! hh$%
Ng< C+9. hh$% Ng< C+9 l ngi th!% l% % l$i ,h<ng Ih0ng Z)> nCn Th9mn
W1! thnh %i4ng %Xi ng#n ch# Ty APn. Ng9yyn Nh$c nghg li ,h9yCn c@!
Ch6nh> r! l.nh ch# Ng9yyn W9. ,p# 89n r! "?nh Th9mn W1!. Ng9yyn W9. l%
ti4t ch4> Ch6nh l% W29 89n < "Rc> c0n TM 89n < "Rc l d# -K -Nn Nhm%>
r[ c@! Ng9yyn Nh$c "M% nhi.%. L9n Ty APn chi4% l'y Th9mn W1! %Ft c?ch
dy dng. Ng9yyn W9. ZVt "7c hh$% Ng< C+9 ch# ngi giMi 3: L9i NhPn
chp% "i (d78{).
5'y i#ng Th9mn W1!> Ng9yyn W29 Ch6nh l$i ,h9yCn Ng9yyn W9. "?nh r! l9<n
UVc W dYt h_ Tr)nh. Ng9yyn W9. nghg li> ch# Ng9yyn W29 Ch6nh "g% th@y
Zinh "i trc c0n %\nh "g% ZF Zinh "i *!9. L9n Ty APn dy dng h$ "7c
113
Ngh. kn rXi l'y d!nh nghB! l IhH 5C di.t Tr)nh ,p# t9Rt r! ThNng 5#ng. Tr)nh
OhMi lCn 3#i thJc 89n r! chQn> nhng ")ch ,h<ng l$i IhMi ch$y lCn APn Ty th\
Z) ZVt. TrCn "ng Z) giMi 3:> Tr)nh OhMi l'y gP% cVt c/ t t(. Ng9yyn h9. ch#
l'y 3Png ly tRng t?ng Tr)nh OhMi.
Ng9yyn W9. 3# ThNng l#ng y4t ,i4n 39! 5C. -9! 5C lJc Z'y gi l Wi[n T<ng>
"] gi 3 "!9 y49. -9! Ih#ng ch# Ng9yyn W9. l Ng9yCn *#?i y 89Rc c<ng 3
gM c<ng chJ! Ng_c Wn ch# W9.. Ch6 3i h<% *!9 l 39! %'t> W#ng t<n 5C
=9y Ot lCn nRi ng "Qt niCn hi.9 l ChiC9 ThRng.
Nghg tin Ng9yyn W9. l'y thnh ThNng l#ng> Ng9yyn Nh$c ,h<ng ZDng l0ng>
tYc tRc ,p# 89n r! UVc W. A!9 ly t7ng ,i4n cHng 39! ChiC9 ThRng> !nh g%
Ty APn l$i Z't th+n ,p# 89n 3: N!%> ,h<ng Z?# ch# Ng9yyn W29 Ch6nh thg#.
Ng9yyn W29 Ch6nh h#Mng hRt lCn th9y:n c#n ch$y thg# "4n Ngh. kn th\ Z't
gQI "7c. Ng9yyn Nh$c ch# Ch6nh gi2 "'t Ngh. kn.
=H chJ! Tr)nh "] ch4t nhng Ihg Ih?i nh Tr)nh 3jn c0n. A!9 ,hi 89n Ty
APn ,p# "i> h_ Tr)nh l$i n/i lCn> 39! 5C IhMi lmI l$i Ih@ chJ! nhng ng+% ch#
ngi 3# Ngh. kn nh Ch6nh r! tr^ h_ Tr)nh. Ch6nh "g% hPn %Ft 3$n 89n r!
giJI 39! 5C "9/i "7c h_ Tr)nh. Ch6nh a l$i l9<n ThNng 5#ng 3 t^ "1 nV%
%_i 89y:n hnh.
-: Ih&! !nh g% Ty APn> *!9 ,hi ,p# 89n t^ UVc W 3:> Ng9yyn Nh$c t ing
l Tr9ng Png W#ng "4> "1ng "< a L9y nhPn> Ih#ng ch# Ng9yyn 52 l%
<ng )nh -Png> "1ng a xi! )nh> Ih#ng ch# Ng9yyn W9. l UVc U\nh
-Png> "1ng a Th9mn W1!. Nhng ,h<ng "7c Z!# l9> nFi ZF !nh g% Ty APn
%'t "#n ,4t. Ng9yyn W9. "g% 89n 3y thnh L9i NhPn> t'n c<ng Ng9yyn
Nh$c. Trc cMnh h9ynh ". tPng tn> c?c 89!n cmn th+n ,h9yCn ZM# Ng9yyn
h9. nCn giMng h0! cHng !nh> Ng9yyn W9. nghg thg#> ,h<ng t'n c<ng n2!>
nhng cKng ,h<ng c0n IhGc tHng nh i!.
xiMng h0! i#ng> Ng9yyn W9. tra l$i Th9mn W1!> Zi4t tin Ng9yyn W29 CMnh
"!ng l^ng ljy a UVc W 3 "!ng %9Rn "0i l$i "'t Ngh. kn> Ng9yyn h9. Zqn *!i
-K -Nn Nhm% r! ZVt Ch6nh.
NN% d787> Nhm% "g% 89n r! UVc gi4t Ch6nh "i> 39! lC ChiC9 ThRng h#Mng *7
ch$y trRn. -K -Nn nhm% Zqn "! %Ft h#ng thn lCn l% xi?% 89Rc nhng
thc ch't Nhm% l$i gi2 h4t 89y:n hnh> l'n ?I cM 3) xi?% 89Rc. Ng9yyn W9.
"7c th<ng Z?# 3Fi ,p# 89n ,?ngy "C% "i g'I r! ThNng 5#ng> n(! "C% th\
"4n dinh Nhm%> mI 3# ch# 89n gi4t Nhm% tYc th\.
114
Tr^ i#ng -K -Nn Nhm%> Ng9yyn W9. *VI "Qt l$i 89!n 89n> d9y tr\ xi?% "Rc>
ch# Ng< Thi Nhi.%l 5$i ZF TM th) l!ng 3 "[ th9Fc tng tin c;n l Ng< -Nn
Aa P l$i gi2 UVc W rXi tra l$i hhJ S9n.
F. Uuang Tung H:ang '$ H" !hIng _u8n Thanh.
-9! Th!nh Cn 5#ng l'y c giJI 39! ChiC9 ThRng> c( T/ng "Rc %i:n 5sng
L9Mng l T<n AB Ngh) ch9;n Z) h!i h!i 3$n 89n %] c@! ZRn t6nh L9Mng <ng>
L9Mng Ty> L9& Ch9 3 -n N!% *n *ng ,p# *!ng $i -i.t.
T<n *B Ngh) ch@ trPngE bN!y h_ *!ng c+9 cY9> ZMn tri:9 thg# nghB! IhMi cY9
giJI. -M chNng kn N!% 3Rn l "'t cK c@! Tr9ng L9Rc. N49 *!9 ,hi ,h nhn "1 l$i c1 89n "1ng gi2 nh th4 l ZM# tXn nh 5C> "Xng thi l$i
chi4% "7c kn N!%> %Ft c<ng % "7c cM h!i 3i.c 'yb.
Ngy 25.dd.d788> 89n T<n AB Ngh) 37t ZiCn gii> c1 gQI 3i * ,h?ng c lw tw
c@! 89n Ty APn nhng ":9 37t 89! 3 3# ngy d0.d2 th\ "4n "7c Z UVc
*<ng ThPng. Ng< -Nn Aa 3 Ng< Thi Nhi.% ch@ trPng rJt 89n 3: N!% "[
ZM# t#n lc l7ng 3 "7i "$i 89n c@! Ng9yyn W9.. -\ th4 %Ft %Qt h_ Ih?i
ngi 3: hhJ S9n c'I Z?#> %Ft %Qt ch# 89n rJt 3+ T!% i.I.
Ngy d7.d2 89n T!hhn ti4n 3# ThNng 5#ng. T<n AB Ngh) ch# "$i 89n "1ng
d_c h!i ZCn *<ng WXng. L9n c@! A+% Nghi Rng "1ng a 3Hng OhPng
Th7ng ZM# 3. Ih&! Ty N!% thnh ThNng 5#ng. Ng#i r! c0n c1 h!i "$# 89n
chRt gi2 APn Ty 3 WMi =Png. T<n AB Ngh) l$i ch# ZVc c+9 Ih!# 89! *<ng
WXng "[ ti.n 3i.c "i l$i.
-9! 5C ChiC9 ThRng thg# 3: 3i 89n Th!nh> "7c T<n AB ngh) t9yCn "_c t
*Vc c@! Cn l#ng Ih#ng ch# ChiC9 ThRng l% kn N!% 89Rc 3Png.
Ng9yyn W9. "7c tin c'I Z?#> li:n hFi h_I c?c 89!n l$i. ki n'y ":9 "Xng th!nh
"! r ,i4n l Ng9yyn W9. nCn lCn ng lmI "n xi!# a Ih&! N!% nJi Ng
U\nh (W94) 3 l% ly "Nng 89!ng 3# ngy 25 th?ng dd nN% em9 Thn (d788)>
ing l W#ng "4n L9!ng Tr9ng. 5% ly i#ng ngi thn hnh thRng lBnh l$i
89n r! UVc. Ch6 %'y ngy *!9 l "$i 89n "] r! "4n Ngh. kn. T$i "y L9!ng
Tr9ng Ng9yyn W9. ch# ngh6 %i ngy "[ l'y thC% 89n rXi ,p# r! T!% i.I
hFi cHng Ng< -Nn Aa.
L9n *R Ty APn lCn "4n "7c d00.000 ngi. L9!ng Tr9ng ch! 89n r! l%
nN% lF.
115
5F thY nh't l "Fi 89n ch@ lc d# Ch&nh ngi trc ti4I ch6 h9y> c1 Ng<
-Nn Aa> hh!n -Nn 5% l% tiCn Ih#ng> %Gc tiC9 l Ih&! N!% thnh
ThNng 5#ng.
5F thY h!i l th@y Zinh d# Ng9yyn -Nn T9y4t ch6 h9y> *z thg# "ng Zi[n
3# *<ng 5Gc +9 3i hng %Gc tiC9 l WMi =Png.
5F thY Z! d# < "Rc 5Fc ch6 h9y gX% ZF Zinh> ,?Zinh> th@y Zinh cKng
37t Zi[n nh trCn nhng 3i %Gc tiC9 l Cn Th4.
5F thY t l t7ng Zinh> ,?Zinh 3 Ih?# Zinh d# < "Rc UM# ch6 h9y 3i
%Gc tiC9 l 89! Ty N!% Ng_c WXi "[ ti4n 3# N!% ThNng 5#ng.
5F thY nN% l ZF Zinh> t7ng Zinh> ,?Zinh d# < "Rc 5#ng ch6 h9y thg#
"ng nJi "[ "?nh 3# ThNng 5#ng.
T9y 89n Ty APn rFn rng t&ch cc ch9;n Z) Zinh %] nhng tin tYc ,h<ng r!
"4n ThNng 5#ng 3\ Ng< -Nn Aa ch# 89n dnt^ nJi T!% i.I r! "4n Zi[n> chmn
gi2 ,l cng c?c "ng gi!# th<ng> Zng Z&t %_i tin tYc. L9n Th!nh 3\ th4
ngy cng ch[ng %Mnh> ti.c tHng liCn tGc. ~iCng T<n AB Ngh) l$i c1 ,4 h#$ch
ch# 89n Nn T4t rXi "4n %Hng *?9 %i i9't 89n "?nh Ng< -Nn Aa.
L9!ng Tr9ng Ng9yyn W9. hFi Z! 89n Nn T4t Ng9yCn ?n trc> h`n ngy
%Xng 7 th?ng xiCng *z 3# ThNng 5#ng %a ti.c ln Nn %^ng. e_i ngi ":9
hNng h?i. - th4 l 3# "C% u0 T4t tYc l ngy 25.d.d789> ly i9't 89n diyn r!
rFn rng.
5F thY nh't Z& %mt 37t *<ng "?nh 3# xi?n Oh;9 c?ch ThNng 5#ng 80 ,% 3:
Ih&! N!% rXi l+n l7t h$ c?c "Xn ti:n tiC9 c@! ")ch> ti4n ?I *?t 3# thnh ThNng
5#ng % T<n AB Ngh) 3jn ch! h!y. N(! "C% 28.d.d789 89n c@! Ng9yyn W9.
ti4n "4n 9y hi4I 3n "Xn W NFi> "Xn "+9 tiCn c1 89n ch@ lc c@! nh Th!nh
"1ng. L9n Th!nh "+9 hng %Ft c?ch %!9 l`.
L9! h<% *!9 Ng9yyn h9. ch# 3y thnh Ng_c WXi. hh1 tng 89n Th!nh l
WY! Th4 W!nh 3Fi 3ng Ihi Z?# ch# T<n AB Ngh) 3i.c W WXi th't th@ 3 Ng_c
WXi Zi 3my. Nhmn "7c tin T<n AB Ngh) h#Mng hRt ,C9 lCn bA!# % th+n tRc "4n
th4?b "#$n 3Fi 3ng ch# 89n "i th?% th&nh (%Xng ZRn T4t).
Tr#ng ,hi 'y lF 89n thY nN% d# < "Rc 5#ng ch6 h9y "] "4n lng Nhn eGc
3 3# r$ng ngy %Xng nN% T4t ,hi c0n "!ng "C% tRi "gn> 89n Ty APn 3y
3 c<ng Ih? d2 dFi "Xn OhPng Th7ng. -#i chi4n cHng ZF Zinh Ih? 3s "Xn>
tng Th!nh l A+% Nghi Rng t t( ng!y trCn "Xi 5#! APn (n!y l g0 Rng
!)> %'y 3$n 89n Th!nh Z) tiC9 di.t> thy nD% ng/n ng!ng. < "Rc 5#ng ch#
89n ti4n 3: ThNng 5#ng 3 "4n c!nh t th\ 9y hi4I "$i ZMn d#!nh c@! T<n AB
Ngh).
116
T<n AB Ngh) h#Mng hRt cc "F> "!ng "C% ,h<ng ,)I %Qc gi?I> "1ng yCn ng!>
3Fi 3ng 37t c+9 Ih!# ch$y 3: hng UVc. U'y gi 89n Th!nh hvn l#$n> dj%
"$I lCn nh!9 cR ch$y th#?t thn l% c+9 Ih!# "Yt> rPi i9Rng *<ng ch4t ,h<ng
Zi4t Z!# nhiC9 % ,[.
CKng % *?ng %Xng nN% 'y Ng9yyn W9. c<ng Ih? thnh Ng_c WXi> rXi Ih? 3s
liCn ti4I c?c "Xn ,4 ti4I. hh1 tng WY! Th4 W!nh 3 nhi:9 d!nh tng ,h?c t(
trmn. 4n chi:9 cHng ngy> L9!ng Tr9ng cHng 80 tht 3#i 3 "$i Zinh ,p# 3#
ThNng 5#ng> ?# chi4n Z# %9 "f c@! 39! "] nh9F% "gn th9Rc *Jng.
L9n Th!nh rJt ch$y 3: Ih&! UVc> "i "4n "9 gQI IhGc Zinh c@! "< "Rc 5Fc 3
"< "Rc T9y4t "4n "'y. T<n AB Ngh) IhMi 3Yt Zf cM c> 'n> *Vc> th "[ ch$y th#?t
thn. -9! 5C ChiC9 ThRng cKng ch$y trRn *!ng Tr9ng L9Rc cHng T<n AB Ngh).
UVt "7c 'n t&n c@! T<n AB Ngh) 3't l$i> tr#ng "1 c1 %mt dG c@! Cn 5#ng ZFc
lF % %9 i% chi4% $i -i.t> Ng9yyn W9. Zqn ZM# 3i Ng< Thi nhm% 3i4t
th ch# nhn dn cHng trM t't cM tH Zinh ch# nh Th!nh. AVI "Qt "9 "1 i#ng
i9 L9!ng Tr9ng gi!# UVc W ch# Ng< -Nn Aa> hh!n -Nn 5n 3 Ng< Thi
Nhi.% tr<ng c#i c0n %\nh l$i ,p# 89n tra 3: hhJ S9n.
Cn 5#ng nh Th!nh "7c tin Z$i trmn tYc gimn> *!i 89!n nFi c?c l hhJc Oh!ng
kn th!y T<n AB ngh) l% T/ng gi?% "Rc 5sng L9Mng "[ ch9;n Z) Zinh %]
*!ng "?nh $i -i.t. hhJc Oh!ng !n "] "7c 39! L9!ng Tr9ng *!i ngi *!ng
tQng 3ng Z$c r't hm9> nCn cR ,h9yCn Cn 5#ng "^ng ti4n Zinh> "Xng thi c!
tGng ti Z?ch chi4n Z?ch thVng c@! L9!ng Tr9ng. Cn l#ng nghg thg#> Ih#ng
ch# L9!ng Tr9ng l% kn N!% 89Rc 3Png> nhng Z9Fc IhMi *!ng ch+9 3 IhMi
lmI ":n th WY! Th4 W!nh.
L9!ng Tr9ng Zqn ch_n ngi ch?9 "i th!y %\nh. xiM 3Png "7c Cn 5#ng
ti4I "1n tr_ng gm9> ch# l% ly <% gRi> ch# Nn y4n nh c?c thn 3Png ,h?c.
Tr#ng ,hi 'y> 5C ChiC9 ThRng cR ch$y ch_t "[ nh Th!nh Ih?i 89n "i "?nh l$i
Ty APn> nhng ,h<ng "7c % l$i c0n Z) "! 3: L94 5%. hhJc Oh!ng kn l^!
ch# 5C ChiC9 ThRng 3 "#n tHy tHng g_t "+9> "/i c?ch Nn %Qc thg# ngi
Th!nh rXi t9 lCn Cn l#ng l ChiC9 ThRng "] yCn t% *Rng t$i "'t Tr9ng W#!
rXi. Cn 5#ng tin thg#. ChiC9 ThRng ,h<ng th[ n# ,C9 c! "7c> ch)9 nhGc %
*Rng ly l't 3i nN% rXi ch4t (d79u).
II. T"@u H" Uuang Tung
+. T[nh h[nh chung
117
Chi4n thVng #!nh li.t c@! L9!ng Tr9ng Ng9yyn W9. cHng ch&nh *?ch %:% dw#
c@! nh 39! "Ri 3i Tri:9 Th!nh tr?nh ch# "'t nc cMnh l. th9Fc 3 h_! chi4n
tr!nh. C?c c9Fc n/i dmy c@! n<ng dn trc ,hi c1 Ih#ng tr# Ty APn cKng t
tri.t tiC9. 't nc Zc 3# %Ft tri:9 "$i %i.
T9y th4> Ih#ng tr# Ty APn l$i gQI IhMi nh2ng thc t4 ,h1 ,hNn ,h?c. 1 l *
,h<ng "#n ,4t gi2! L9!ng Tr9ng 3 Tr9ng Png W#ng "4 Ng9yyn Nh$c 3 *
89mt ,hai c@! th4 lc Ng9yyn ?nh.
Ng9yyn Nh$c t^ *!9 ,hi Z't h0! 3i Ng9yyn W9.> t< thn Ihmn 3i Ih+n "'t c@!
%\nh nhng l$i IhMi l9<n t!y "Ri Ih1 3i th4 lc c@! Ng9yyn ?nh "!ng trCn "
Ih?t tri[n.
N1i 3: Ng9yyn ?nh> *!9 %Ft thigi!n a trCn "'t SiC%> d0 ipt Zi4t "7c nFi ZF
c@! !nh g% nh Ty APn Z't h0! 3 89n c@! Ng9yyn 52 a xi! )nh y49 ,p%>
Zqn ri SiC% "! gi! 89y4n tra 3: "M# IhJ L9Rc 3# nN% d787> c0n %\nh ,p#
89n 3: 5#ng S9yCn> ti4n "?nh xi! )nh. <ng )nh -Png ,hi4I *7 Zf ch$y
3: L9i nhPn> "[ thnh xi! )nh ch# tng hh$% -Nn Th!% chRng gi2. Oh<ng
,\nh "7c 3i Ng9yyn ?nh> hh$% -N% Th!% chRng gi2. Oh<ng ,\nh "7c 3i
Ng9yyn ?nh> hh$% -Nn Th!% "+9 hng. -# nN% d789> ,hi L9!ng Tr9ng
Ng9yyn W9. "!ng ch6 h9y 89n dn chRng l$i hi[% h_! Z) i% lng th\ Ng9yyn
?nh ti4n Zinh chi4% 3 l% ch@ t#n ZF "'t xi! )nh (tYc l N!% ZF).
0. .h<nh _uM@n Uuang Tung
-9! L9!ng Tr9ng lmI Z Ng_c Wn l% UVc c9ng W#ng hm9> tmI c#n trang l
L9!ng T#Mn l% Th?i t(> c#n thY l L9!ng ThHy l% Oh!nh c<ng lBnh UVc
thnh> c#n thY Z! l L9!ng Un l% T9yCn c<ng> lBnh Th!nh W1! Rc tr'n.
Ngi l$i 89y4t ")nh "1ng "< a Ngh. kn l 3Hng "'t nD% 3# gi2! c@! 3Hng
%\nh c!i tr). hh7ng W#ng Tr9ng "< "7c ti4n hnh iy dng di chn nJi
Ot 5n a Ngh. kn. hh7ng W#ng Tr9ng "< "7c iy dng ZDng "? #ng> c1
5#ng l9 Z! t+ng> "i.n Th?i W0! h!i hnh l!ng c1 Ih0ng tri:9 h$.
,$nh chnh
L9!ng Tr9ng thnh lmI %Ft ZF %?y 89!n l$i gX% nh2ng ngi "] thg# Ih#ng
tr# Ty APn t^ trc cHng c?c d!nh *B UVc h> ,h<ng Ihn Zi.t> ,t th) g\. ~iCng
"Ri 3i d!nh *B Ng9yyn Thi4I th\ L9!ng Tr9ng "Qc Zi.t ,&nh tr_ng. Ng9yyn
Thi4I "7c c( gi2 %Ft chYc 89!n tr_ng tPng "Png 3i c'I Zmc> Th7ng th
ZF W_c> c!i 89Mn AHng Ch&nh 3i.n "[ d)ch *?ch> ch6nh "Rn 3i.c h_c 3 thi c(
tr#ng nc.
118
-: h. thRng 89!n l$i th\ ,h<ng c1 t li.9 h#n ch6nh nhng c1 th[ Zi4t %Ft *R
chYc th T!% Thi49> $i ch@ng t[> $i t "X> $i t ,h'9> $i t %]> $i t
,h<ng> Tr9ng th *Mng> Tr9ng th l.nh> $i h_c *B> Wi.I Zi.n "$i h_c *B> Th)
l!ng> Wn l%...
UVc thnh di thi L9!ng Tr9ng gX% c1 { nFi tr'n 3 { ng#$i tr'n. A?9 nFi
tr'n l Th!nh W1!> APn N!% Th7ng> APn N!% W$> Oinh UVc> WMi =Png 3
hhGng ThiCn. A?9 ng#$i tr'n l 5$ng APn> C!# UDng> T9yCn L9!ng> Wng W1!>
Th?i Ng9yCn> Cn L9Mng. C0n Ow Ch7 th\ gX% c1 %Ft Ih@> h!i h9y.n> %i
t?% Ihng.
Yng "+9 %vi tr'n l 89!n Tr'n th@ 3 Wi.I tr'n. T$i %vi h9y.n c1 89!n 3Nn l
hhn tri "[ l# 3i.c hnh ch?nh c0n 89!n 3o hhn i9't "[ l# 3i.c Zinh lPng.
=i h9y.n c1 t/ng> i] d# t/ng trang 3 i] trang "Yng "+9.
?u"n =>
-9! L9!ng Tr9ng r't chJ r "4n 3i.c 89n *. [ t9y[n 89n> 39! r! l.nh cY Z!
"inh th\ ch_n %Ft l% l&nh. Uinh l&nh "7c chi! thnh "$# cP> "Fi 3 c1 t't cM 5
l#$i Zinh ch@ngE ZF Zinh> th@y Zinh> ,?Zinh> t7ng Zinh 3 Ih?# Zinh. -#i trmn
c1 gVn cM "$i Z?c trCn lng> c0n th9y:n th\ c1 th[ cha t^ 500 "4n 700 l&nh 3
,h#Mng trCn di 50 ,h;9 "$i Z?c h$ng 3^!.
L9!ng Tr9ng ch# lmI */ "inh "i:n> chi! c?c "inh r! l% ZRn h$ngE
- -) cmI *?ch (tPng "Png 3i 3) thnh niCn ngy n!yE t^ 2 "4n 7 t9/i)| - tr?ng
h$ngE t^ d8 "4n 55 t9/i| - l]# h$ngE t^ 5{ "4n {0| - l]# nhiC9E t^ {d tra lCn.
[ tr?nh * ;n lm9> Ng9yyn W9. l$i *!i chi49 thg# hF t)ch % Ih?t ch# %vi
ngi %Ft c?i thw g_i l bt&n Zib> trCn t&n Zi c1 in ZRn ch2 bThi.n h$ "$i t&nb
ghi tCn t9/i> 89C 89?n 3 d'9 ng1n t!y tM c@! ngi %!ng thw "[ l% tin. ki
cKng IhMi %!ng t&n Zi 'y> !i ,h<ng c1 th\ Z) ig% l dn lm9 *z Z) ZVt *9ng 89n.
WF t)ch l% i#ng> cY Z! *9't "inh th\ l'y %Ft i9't l&nh.
2. Ph! !"?n #"nh !$.
[ ,h9y4n ,h&ch n<ng nghi.I> 39! L9!ng Tr9ng Z!n ZR chi49 ,h9y4n n<ng.
Nh2ng dn iiC9 t?n n49 "] ngG c t^ Z! "i tra lCn thi ch# a> c0n ,h<ng> IhMi
tra l$i ZMn 89?n "[ nhmn "'t> nhmn r9Fng cy "'y. Nh2ng r9Fng c<ng h!y t Zf
h#!ng IhMi "7c Ihn chi! ch# nh2ng ngi iiC9 t?n tra 3:. C?c i] IhMi ,h!i
ro *R r9Fng thc ,h;n 3 *R r9Fng h#!ng cHng 3i *R "inh thc t$i 3 *R dn
IhiC9 Z$t %i 3: "[ tri:9 "\nh c1 cP *a % "?nh th94. S] n# c1 "'t h#!ng th\
chYc 3< ")ch "] 'y IhMi ch)9 "1ng th94 ch# *R "'t h#!ng 'y. -\ th4> c?c chY!
119
d)ch IhMi t\% c?ch ,h9y4n dG dn IhiC9 t?n 89!y 3: ,h!i ,h;n "'t h#!ng. Th94
r9Fng th\ tHy th9Fc thg# t&nh ch't i'9 tRt c@! r9Fng % "?nh th94. ~9Fng c<ng
3 r9Fng t ":9 chi! r! Z! h$ng nhng *R l7ng nFI th94 ,h?c nh!9. ~9Fng
c<ng nFI %vi %j9 t^ 50 "4n d50 Z?t th1c> r9Fng th nFI t^ 20 "4n n0 Z?t th1c.
Nh 39! ,h9y4n ,h&ch 3i.c Z9<n Z?n 3i nc ng#i> ": ngh) nh Th!nh %a
c(! Mi> th<ng ch7 ZJ!. Nh 39! c0n ": ngh) nh Th!nh ch# %a %Ft c(! hng a
N!% Ninh 3 "] "7c nh Th!nh ch'I nhmn.
N. Ph! !"?n vn h*a
-9! L9!ng Tr9ng r't 89!n t% "4n 3i.c gi?# dGc. Ngi ch# lmI nh i] h_c t$i
c?c i]> l! ngi c1 h_c "Qt l% chYc i] giMng dG "[ d$y ngi tr#ng i]. C?c
":n t^ a Ih@ h9y.n "7c dHng l% trng h_c. Ohi thi hPng> !i "m9 9 "7c
3# 89Rc h_c> !i "m9 thY "7c 3# Ih@ h_c. 5#$i *inh "X %9! ZDng Z! 89!n thi
5C %$t th\ Z) l#$i r! l% dn
-9! chJ tr_ng "4n 3i.c d)ch *?ch ch2 W?n r! ch2 N<%. Ngi chP dng AHng
Ch&nh 3i.n t$i Ngh. kn 3 c( Ng9yyn Thi4I l%3i.n trang l# 3i.c ch9y[n
ng2.
-i.c cMi c?ch 89!n tr_ng nh't l ": c!# ch2 N<%. C?c *Vc dGc@! 39! Ih+n
nhi:9 "7c 3i4t ZDng ch2 N<%. Ohi "i ti> *B t( IhMi l% thP IhJ ZDng ch2 N<%.
Nh th4 3Nn thP N<% thi Ty APn r't "7c Ih?t tri[n. eFt *R t?c Ih;% c0n
l9 tr9y:n "4n ngy n!y nh Zi bki c 3]nb c@! Ng_c Wn c<ng chJ!> bTGng
Ty WX IhJb c@! Ng9yyn W9y 57ng> bChi4n tGng Ty WX IhJb> bAP ,&nh tn
tr!ngb> c@! hh$% Th?i.
III. .u6c H)" H;u T8M ]n - NguMVn ?nh
+. N6" >6 cOng cOng cOa nh T8M ]n
-9! L9!ng Tr9ng l% 39! "7c ZRn nN% th\ %'t (d792)> c#n l L9!ng T#Mn
%i d0 t9/i lCn nRi ng l'y niCn hi.9 l CMnh Th)nh. -9! CMnh Th)nh c0n nhf
nCn ,h<ng "@ *Yc g?nh 3?c 3i.c tri:9 "\nh. e_i 3i.c ":9 d#Th?i * UHi Vc
T9yCn 89y4t "#?n. UHi UVc T9yCn l !nh r9Ft c@! Z Th?i hm9> cng ngy cng
ch9yCn 89y:n. C?c 89!n tr#ng tri:9 ,w thg# T9yCn> ,w chRng l$i nCn %'t "#n
,4t. 4n nN% d795> %9 th9jn ZHng n/> -K -Nn =Kng "g% 89n 3y ZVt cM nh
T9yCn rXi d\% i9Rng *<ng ch# ch4t. Tr+n L9!ng =i.9 "!ng 3y thnh =iCn
Oh?nh chRng 89n Ng9yyn ?nh> nghg tin li:n giMi 3y ,p# 89n 3: hhJ S9n>
"1ng 89n a Z N!% *<ng WPng. -K -Nn =Kng "g% 89n "1ng a Z UVc
chRng c l$i. -9! CMnh Th)nh IhMi "Yng r! ,h9yCn giMi> c?c tng %i giMng
h0! 3i nh!9. Nhng chng Z!# l9 *!9> Tr+n L9!ng =i.9 l$i Z) th9 h4t Zinh
120
89y:n> ch6 c0n gi2 "7c chYc t$i tri:9 % th<i. T^ "'y tri:9 "\nh Ty APn cng
n?t> 39! ,h<ng "@ 9y "[ "i:9 ,hi[n c?c 89!n> tng t? th\ g!nh ghpt i9 ip ljn
nh!9 tr#ng ,hi th4 lc c@! Ng9yyn ?nh ngy %Ft %$nh a xi! )nh.
0. ]Y hng #hJ" cOa NguMVn nh
- NguMVn nh !J c" b"a 'Znh
Th4 lc c@! Ng9yyn ?nh> tr#ng ,hi 'y> "!ng d+n d+n ln %$nh t$i xi! )nh.
Ng9yyn ?nh ch6nh "Rn l$i i] hFi t$i "y 3: %_i lBnh 3c t^ 89n * "4n ,inh t4>
Ih#ng tGc> l9mt Ih?I.
Ng9yyn?nh,h<ng ch# dn chJng "?nh c Z$c> ,h<ng i% Ih$% "4n t&n ngsng
c@! dn chJng nhng nghiC% c'% IhH th@y "Xng Z1ng.
Ng9yyn ?nh r't chJ tr_ng "4n 3i.c Ih?t tri[n n<ng nghi.I. ng Ih?t tr9 Z0 3
c<ng cG ch# n<ng dn. Ng#i r!> c0n c1 c?c 89!n "i:n t9'n tr<ng c#i c?c 3i.c
liCn 89!n "4n n<ng nghi.I. Nh th4> Ng9yyn ?nh "] "Qt "7c n:n %1ng ,inh t4
32ng chVc ch# 3Hng l]nh th/ c@! %\nh.
Xng thi 3i c?c h#$t "Fng ,inh t4> Ng9yyn ?nh tNng cng c?c h#$t "Fng
89n *. ng t&ch cc ch# "1ng chi4n th9y:n> th!# l9y.n 89n *B. U? ! 5Fc
,h<ng iin "7c 3i.n tr7 c@! tri:9 "\nh hh?I> nhng l$i %F "7c g+n 20 *B 89!n>
,l * ngi hh?I 3: giJI ch# Ng9yyn ?nh. T^ "1 th4 lc c@! Ng9yyn ?nh %vi
ngy %Ft %$nh ch6 ch cP hFi r! "?nh Ih? Ty APn.
- NguMVn nh !-n c7ng a 1h<a BIc
T^ nN% d790 Ng9yyn ?nh ZVt "+9 ch# 89n "i "?nh Ih? Ty APn a hh!n ~&>
U\nh Th9mn 3 Nh) N$i
NN% d79u> *!9 ,hi L9!ng Tr9ng Ng9yyn W9. t^ tr+n> 3i.c "?nh Ih? nh Ty
APn c@! Ng9yyn ?nh tra nCn 89i %< hPn. Ng9yyn ?nh "&ch thn "g% 89n "?nh
l'y Ih@ =iCn Oh?nh 3 Ih@ U\nh Oh!ng rXi ti4n "?nh L9y nhPn l+n thY nh't.
Ng9yyn Nh$c ch# ngi r! hhJ S9n c+9 3i.n. L9n c@! 39! CMnh Th)nh 3#
cY9. Ng9yyn ?nh l$i ch$y 3: xi! )nh. Tr#ng ,hi 'y> thnh =iCn Oh?nh 3jn d#
-o T?nh> tng Ng9yyn ?nh chRng gi2. Tr+n L9!ng =i.9 ti4n c<ng 3y thnh
=iCn Oh?nh.
Nhn d)I giJI Ng9yyn Nh$c "?nh "9/i "7c Ng9yyn ?nh> 89n c@! CMnh Th)nh
chi4% l9<n thnh L9i NhPn. Tr#ng ,hi 'y Ng9yyn Nh$c l$i ch4t> nFi ZF nh
Ty APn 3< cHng rRi l#$n. Ng9yyn UM#> c#n c@! Ng9yyn Nh$c Z't %]n 3\ CMnh
Th)nh ch6 ch# UM# hang lFc %Ft h9y.n % th ch# ngi gi4t UM# "i. Th4 l nh Ty APn ch6 c0n
c1 CMnh Th)nh.
- "y cKng l$i l thi "i[% % nFi ZF Ty APn chi! rz *9 *Vc 3i c?c 3G -K
-Nn =Kng gi4t h$i UHi Vc T9yCn> 3i.c Tr+n L9!ng =i.9 Zf 3y thnh =iCn
Oh?nh % 3: hhJ S9n. C?c 89!n "$i th+n Ty APn l$i gi4t h$i ljn nh!9. Nhi:9
tng *B c@! Ty APn ch?n nMn Zf thg# hng Ng9yyn ?nh ":9 "7c tr_ng dGng.
A!9 l+n rJt l9i ,hfi L9i NhPn 3# nN% d79u> Ng9yyn ?nh t&ch cc ch9;n Z)
89n %]. -# nN% d797> <ng l$i "g% 89n "?nh L9i NhPn %Ft l+n n2! nhng
,h<ng "7c. e]i "4n l+n "?nh thY Z!> 3# nN% d799 %i thnh c<ng.
Ng9yyn ?nh chi4% thnh L9i NhPn. [ "?nh d'9 * ,i.n ny> Ng9yyn ?nh "/i
tCn L9i NhPn thnh U\nh )nh> *!i -o T?nh 3 Ng< THng Ch9 a l$i tr'n gi2.
eH! "<ng nN% 'y> h!i d!nh tng Ty APn l Tr+n L9!ng =i.9 3 -o -Nn
=Kng "g% "$i 89n 3y U\nh )nh. C9Fc 3y h]% ,p# di g+n h!i nN%.
Ng9yyn ?nh "g% 89n cY9 3i.n> nhnh -o T?nh ng+% liCn l$c> ,h9yCn Ng9yyn
?nh nCn th^! lJc "$i 89n Ty APn Z) c+% chn t$i U\nh )nh "[ "?nh hhJ
S9n (d80d). Ng9yyn ?nh nghg thg#> ,h<ng giMi 3y ch# U\nh )nh n2! %
"g% 89n "?nh Th) N$i> thiC9 h@y t#n ZF lc l7ng chi4n h$% c@! Ty APn t$i
"y. Ng9yyn ?nh l$i ti4n r! "?nh JI hhJ S9n 3 chi4% "7c ,inh thnh. L9!
nN% d802> Ng9yyn ?nh ti4I tGc ti4n r! UVc. -9! CMnh Th)nh IhMi Zf ch$y.
Tr#ng ,hi 'y> tng Tr+n L9!ng =i.9 "] chi4% "7c thnh U\nh )nh> nghg tin
li:n thg# "ng th7ng "$# r! UVc cY9 3i.n> nhng ,h<ng ,)I. CM <ng ljn 39!
CMnh Th)nh ":9 Z) ZVt.
Th4 l nh Ty APn t^ %Ft tr#ng tr# n<ng dn> lmI nCn "7c %Ft tri:9 "$i hi[n
h?ch nhng 3\ %'t "#n ,4t> ,h@ng h#Mng l]nh "$#> "] IhMi t!n r] ch6 *!9 dn
nN% c+% 89y:n.
IV. D" !<ch !"=u >"?u
Tri:9 "$i Ty APn ,h<ng ,p# di> ch6 tr#ng 30ng dn nN% th\ t!n r]> nCn c?c ,i4n
trJc t7ng trng ch# thi "$i ny ,h<ng nhi:9. ChH! Ty hhPng "7c ch6nh
tr!nh 89y %< 3# thi ny> nCn t! c1 th[ ig% ng h9y.n Th$ch Th't>
c?ch W NFi u7,% 3: hng Ty. NN% d79n chH! "7c iy dng l$i h#n t#n
%i nCn niCn "$i r! "i "7c t&nh t^ nN% 'y. Nhng trc thi "i[% Zy> trCn
122
nJi C9 5a9 "] c1 ng ChH! c1 Z! t0! nh ch&nh. T^
trc 3# l t0! U?i "ng> "4n gi2! l Ch&nh "i.n 3 *!9 cHng l Wm9 c9ng.
T0! U?i "ng 3 Wm9 c9ng c1 chi:9 di ln hPn Ch&nh "i.n nhng chi:9
ng!ng l$i nhf hPn.
Nh iy ,i[9 h!i t+ng t?% %?i c1 ,h9ng gv ch)9 lc> tng ng#i iy g$ch U?t
Trng. Ng1i l7I gX% h!i lI - lI ng1i l1t h\nh 39<ng a di 3 lI ng1i %Ki
hi a trCn. CFt nh cng c!# th\ "ng ,&nh cng ln> h7I lr 3: ch)9 lc> hi
h0! 3: ,i4n trJc. T't cM cFt ":9 "Qt lCn c?c tMng "? i!nh.
Chi ti4t tr!nh tr& "Qc Zi.t nh't l nh2ng "+9 "!# tYc l nh2ng "+9 %?i c#ng c0n
g_i l nh2ng b"1! h#! "!# "\nhb> nh2ng "1! h#! ny ,h<ng "X *F> ,h<ng "7c
"! r! thmt i! nhng l$i 3Pn 3Jt c!# lCn> ti 2>2% nCn %!ng t&nh Ih1ng
,h#?ng r't %$nh. C?c 3\ i> "i[% %?i ch$% ,hVc chi% %9<ng> h#! l?> tri.n
c9Rn "Qc Zi.t c<ng Ih9> c?c c(! */ h\nh tr0n.
W. thRng c(! gv l'y ?nh *?ng r't "Fc "?#> l% Ihn t?n 3 l_c "F %$nh c@! ?nh
*?ng th<ng thng ZDng 3i.c dHng ?nh *?ng IhMn i$ hVt t^ %Qt "'t lCn "[ ch6
*#i tf c?c t7ng hhmt 3 chi ti4t ,i4n trJc ZCn tr#ng.
Tr#ng chH! c1 trCn {0 Ih# t7ng> tr#ng "1 c1 nhi:9 t?c Ih;% 89!n tr_ng c@!
"iC9 ,hVc -i.t N!% 3# c9Ri th4 ,T d8 nh t7ng T9y4t APn> t7ng 5! Wv9 5!>
c?c 3) 5! W?n...
ChH! Ty hhPng l ZYc th<ng "i.I ,h? "+y "@ ch# chJng t!> nh2ng c#n ngi
c@! h!i th4 ,T *!9> hi[9 "7c tr\nh "F> ,l iM#> 89!n ni.% *Rng c@! ngi -i.t
N!% 3# c9Ri th4 ,T S-.
Nh Ng9yyn (d802 - d858)
xi! 5#ngE d802 - d820
einh e$ngE d820 - d8n0
Thi.9 Tr)E d8nd - d8n7
T YcE d8n7 - d88u
I. .h<nh _uM@n nh NguMVn
+. .h<nh _uM@n !ung ng
123
NN% d802 Ng9yyn ?nh lCn l% 39!> "1ng "< t$i hhJ S9n (W94)> l'y niCn hi.9
l xi! 5#ng> "Qt 89Rc hi.9 l -i.t N!%. A!9 ny 39! einh e$ng "/i 89Rc hi.9
thnh $i N!%.
-: 3i.c tri:9 ch&nh> 39! xi! l#ng ")nh cY ngy rD% 3 ngy %Xng %Ft th\ thi4t
"$i tri:9> c?c ngy %Xng 5> d0> 20> 25 thi4t tri[9 tri:9.
xiJI 3i.c ch# 39! c1 { ZF lE
UF 5$iE hhG tr?ch h. thRng 89!n l$i 3 chi49 ch6> UF WFE IhG tr?ch ti ch&nh>
th94> UF 5yE thi c(> t4 ly...> UF UinhE 3i.c 89n "Fi> UF W\nhE hhG tr?ch 3i.c t
Ih?I> UF C<ngE 3i.c iy dng> c+9 "ng> "1ng t9.
UCn c$nh lGc ZF < A?t 3i.n c1 nhi.% 3G ,h9yCn 39!> ,i[% tr!> th;% *?t> ,C
h$ch c?c 89!n "[ "^ng *! 3# nh2ng hnh "<ng *!i IhpI nc.
A!9 ny 39! einh e$ng "Qt thC% h!i cP 89!n 89!n tr_ng l NFi c?c 3 CP %mt
3i.n "[ giJI 39! tr#ng c?c 3i.c tr_ng y49 nh Z/ nhi.% 89!n l$i> Ihn chYc>
ch9 t#n ZM# 'n> 3Nn ZM#. -9! c0n "Qt r! T<n nhn Ih@ tr<ng c#i %_i 3i.c tr#ng
gii t<n th't 3 ")nh l$i 89!n ch4.
Ng#i r! c0n c1 U9 ch&nh ty l# *Nn *1c h. thRng tr$% d)ch> T# ch&nh ty l#
3i.c gi!# th<ng "ng *<ng> Wf! Ih?# ty ch9yCn *Mn i9't 3K ,h& c1 ch't n/>
Th?i y 3i.n l# 3i.c y t4 ch# 39! l h#ng gi!> Oh% thiCn gi?% ig% thiCn 3Nn>
l% l)ch> L9Rc t( gi?% l# 3i.c h_c hnh 3 c?c ,h#! thi.
0. .h<nh _uM@n HZa 1hng
-9! xi! 5#ng chi! nc r! l% 2u tr'n> n dinh> di tr'n l Ih@> h9y.n> ch9>
t/ng> i]. UVc thnh c1 dd tr'n> xi! )nh thnh c1 5 tr'n> %i:n Tr9ng c1 7 tr'n
c0n Oinh ,t th\ thRng 89Mn n dinh. UVc Thnh 3 xi! )nh thnh c1 T/ng tr'n
3 Wi.I> hh1 T/ng tr'n "Yng "+9. T/ng tr'n c1 t#n 89y:n giMi 89y4t %_i 3i.c
th!y 39!.
Nhng ,hi 39! einh e$ng lCn th!y> c1 ch@ trPng tmI 89y:n ZCn Z]i Zf chYc
t/ng tr'n>"/i tr'n thnh t6nh 3 "Qt r! c?c chYc 3G "[ "i:9 hnh c?c t6nh 'y.
T/ng "Rc IhG tr?ch 3i.c 89n * 3 dn * tr#ng h$t> T9+n Ih@ IhG tr?ch 3i.c
ch&nh tr)> gi?# dGc 3 Ih#ng tGc> UR ch&nh *Y IhG tr?ch 3i.c th94> ?n *?t *Y c#i
3i.c h\nh 3 tr$% d)ch> 5]nh Zinh c#i 3i.c Zinh l&nh.
Nh\n ch9ng> h. thRng ch&nh 89y:n nh Ng9yyn l %Ft h. thRng 89n ch@ tmI
tr9ng> nh't l di thi 39! einh e$ng. Nh 39! trc ti4I giMi 89y4t %_i 3i.c>
%_i t * "! lCn ":9 "7c 3!y d9y.t 3 IhC 3# 89y4t ")nh c@! %\nh.
124
2. Ph1 cu,!
-9! xi! 5#ng *!i c?c 89!n d! 3# ZF l9mt WXng Yc cHng ZF l9mt c@! nh
Th!nh "[ *#$n l$i %Ft ZF l9mt %i ch# -i.t N!%. L9!n "$i th+n Ng9yyn -Nn
Thnh "7c gi!# nhi.% 3G l% t/ng ti 3i.c ZiCn *#$n. C<ng 3i.c "7c ZVt "+9
3# nN% d8dd 3 "4n nN% d8d5 l h#n thnh> cM thMy 22 89y[n gX% u98 "i:9.
UF l9mt ny c1 tCn l bW#ng tri:9 l9mt l.b 3 3jn thng "7c g_i l ZF l9mt
xi! 5#ng.
A# 3i l9mt WXng Yc th\ l9mt xi! 5#ng ,hVt ,hg hPn> 89y:n l7i c@! IhG n2
,h<ng "7c c#i tr_ng> Ih$% 3i tr^ng tr) Z) %a rFng ch# "4n 3i cM Z c#n thn
th9mt c@! Ih$% nhn. C?c h\nh Ih$t d] %!n nh lNng tr\ (iw# th)t ch# ch4t d+n)>
trM% ,hiC9 (chp% ZC9 "+9)> Ih!nh thy... "7c d9y tr\.
N. V"Lc >ang g"a:
k V" Tung Uu)c
A!9 ,hi lCn ng thg# "ng lRi ng#$i gi!# c@! c?c tri:9 trc "Ri 3i Tr9ng
L9Rc> xi! 5#ng Ih?i *Y ZF *!ng nh Th!nh. C1 h!i *Y ZF "7c Ih?i "i. eFt d#
Tr)nh W#i Yc l% ch?nh *Y "g% nFI *Vc 'n c@! nh Th!nh "] Z!n ch# nh
Ty APn trc "y cHng ?I tMi %Ft *R giQc Zi[n ngi Tr9ng L9Rc *!ng tr!# ch#
T/ng "Rc L9Mng <ng "[ Th!nh tri:9 giMi 89y4t. AY ZF ,i! d# 5C L9!ng )nh
l% ch?nh *Y c1 nhi.% 3G *!ng c+9 Ih#ng ch# 39! xi! 5#ng cHng 3i.c "/i
89Rc hi.9 l$i l N!% -i.t.
CM h!i "#n *Y ZF ":9 "7c 3i "4n Oinh < y4t ,i4n W#ng "4 Th!nh tri:9 3
"7c ti4I "]i ni:% na. 4n "+9 nN% d80n nh Th!nh *!i *Y *!ng Ih#ng 39! l%
kn N!% L9Rc 3Png 3 nhmn "/i 89Rc hi.9 l -i.t N!% chY ,h<ng IhMi N!%
-i.t. T^ "'y cY ZRn nN% %Ft l+n> -i.t N!% c( Ih?i ZF %!ng Ih;% 3mt *!ng
Zi49 tQng nh Th!nh. Xng thi nh Th!nh cKng gai tQng Ih;% l$i ch# 39!
Ng9yyn. 5: lRi ng#$i gi!# ny "7c d9y tr\ ch# "4n thi ,t th9Fc ")!.
k V" R"=9
C1 lz tr#ng l)ch *( Z!ng gi!# -i.t - SiC% ,h<ng c1 lJc n# thV% thi4t ZDng thi
gi!n "+9 "i 39! Ng9yyn. =# "] t^ng "7c SiC% giJI "s tr#ng ,hi c0n Z<n Z!>
39! xi! 5#ng c1 ch&nh *?ch h4t *Yc th9mn thM# 3i SiC%. Ng!y cM tr#ng thi
gi!n c0n "Ri "+9 3i nh Ty APn> dH ri "'t SiC% ,h<ng c1 * thf! th9mn c@!
39! SiC%> Ng9yyn ?nh 3jn ig% SiC% l %Ft "Xng %inh h29 &ch. Ng9yyn ?nh
3jn nh 3my SiC% ,hi c+n 3 *n *ng giJI "s SiC% chRng l$i ei4n i.n h#Qc
c9ng c'I g$# th1c ,hi SiC% gQI n$n "1i. Nh2ng l+n thVng c?c trmn thg# chRt
nh trmn "?nh l'y L9i nhPn nN% d799> trmn Ih? "7c th@y Zinh Ty APn t$i Th)
125
N$i nN% d80d Ng9yyn ?nh ":9 th<ng Z?# ch# 39! SiC% Zi4t. ?I l$i 39! SiC%
tQng Ng9yyn ?nh nh2ng thY c+n thi4t ch# chi4n tr!nh nh 3#i "c> th1c.
A!9 ,hi lCn ng 39! xi! 5#ng 3jn gi2 ch&nh *?ch h0! hi49 'y 3i SiC% dH cM
h!i ZCn ":9 n9<i th!% 3_ng t$# Mnh hang trCn "'t Chn 5$I. e9 th9jn ch6
i9't hi.n 3# nN% d8dd ,hi 89n SiC% chi4% "1ng U!tt!%Z!ng 3 39! Chn
5$I IhMi ch$y *!ng c+9 cY9 nh Ng9yyn. Nhi:9 trmn "Gng "F gi2! 89n Ng9yyn
3 89n SiC% iMy r! trCn "'t Chn 5$I. C9Ri cHng 89n Ng9yyn iy thnh
N!% -!ng 3 Th#$i Ng_c Wv9 "g% 89n "1ng gi2> ZM# hF "'t Chn 5$I. NN%
d8u5> nh Ng9yyn "/i tCn nc Chn 5$I thnh Tr'n Ty Thnh> chi! l u2 Ih@
3 2 h9y.n. Nhng ,h<ng Z!# l9> gQI * chRng c c@! dn chJng Chn 5$I>
39! Thi.9 Tr) IhMi ch# 89n rJt 3: (d8nd). Nhng "4n nN% d8n5> Chn 5$I
i9ng "Ft cHng SiC%> l$i nh nh Ng9yyn c!n thi.I. -^ "1 Chn 5$I l$i th+n
IhGc nh Ng9yyn.
k V" cc nc ch8u u.
Nc knh 3 hh?I ":9 c1 c( Ih?i ZF "4n "Qt 89!n h.> iin %a cMng Z9<n Z?n.
T't cM ":9 "7c nh Ng9yyn ti4I "1n ni:% na nhng ,h<ng "! r! nh2ng c!%
,4t n#. ~iCng "Ri 3i hh?I th\ 3i.c 89!n h. c1 Ih+n "Qc Zi.t. -9! xi! 5#ng
3jn 9 "Mi c?c ngi hh?I "] t^ng thg# giJI nh 39! tr#ng c9Fc chi4n chRng
Ty APn. 4n thi 39! einh %$ng> *!9 ,hi h!i ngi hh?I c9Ri cHng tr#ng
tri:9 -i.t n!% tra 3: nc th\ 89!n h. gi2! nh Ng9yyn 3 ch&nh Ih@ hh?I
ch'% dYt. Nc hh?I gai "Q *Y "4n ch&nh thYc "Qt 89!n h. ng#$i gi!# 3i 39!
einh %$ng nhng Z) ,hc t^. Ch6 "4n ,hi th'y c?c cng 89Rc i9 ip Tr9ng
W#!> nh 39! %i gai Ih?i ZF "i "Qt 89!n h.> nhng 3i.c ch! thnh th\ nh 39!
t^ tr+n.
=i thi 39! Thi.9 Tr) 3 39! T Yc> c?c cng 89Rc ch9 c9 Znh trng
th9Fc ")! "4n 3Hng ch9 ?. NN% d8n7 Ch&nh Ih@ hh?# g(i tRi hm9 th "4n 39!
Thi.9 Tr) "0i h9T Zf c?c ch6 dG c'% "$#. T^ "1 89!n h. -i.t - hh?I cNng thng
ch# "4n ,hi hh?I n/ *Jng i% l7c -i.t N!% 3# nN% d858.
II. Ph! !"?n #"nh !$ - 45 h6"
CKng nh c?c 3Png tri:9 Ih#ng ,i4n ,h?c c@! -i.t N!%> nh Ng9yyn chJ
tr_ng "4n n<ng nghi.I. Qc "i[% n<ng nghi.I n/i Zmt c@! nh Ng9yyn l c<ng
c9Fc ,h!i h#!ng. Ng9yyn ?nh "] ti4n hnh c<ng c9Fc ny t$i "Xng ZDng *<ng
C(9 5#ng ng!y cM tr#ng thi ,t chRng Ty APn. A!9 ,hi lCn ng <ng tri[n
,h!i 3i.c ,h!i h#!ng trCn 89y %< cM nc. C<ng 3i.c ny "7c ti4I tGc t&ch cc
di tri:9 c?c 39! einh e$ng> Thi.9 Tr).
C1 h!i h\nh thYc ch&nh tr#ng 3i.c ,h!i h#!ng. 1 l d#!nh "i:n 3 "Xn "i:n.
126
=#!nh "i:n l %Ft h\nh thYc ,h!i h#!ng lmI 'I. Nh nc ch# ngi c1 ti:n
c@! "Yng r! %F ngi "i ,h!i h#!ng. 't ,h!i h#!ng "7c %iyn th94 ch# "4n
Z! h#Qc nN% nN%> c1 ,hi "4n d0 nN%. =n "i ,h!i h#!ng "7c Nh nc c'I
ti:n l% nh> tr9 cy 3 "i:n ,h&. Ngi tiCn Ih#ng thc hi.n h\nh thYc ,h!i
h#!ng ny l Ng9yyn C<ng TrY 3 *!9 "1 l TrPng einh xiMng.
Xn "i:nE W\nh thYc ny "] "7c Ng9yyn ?nh ?I dGng t^ *!9 ,hi l'y l$i xi!
)nh. Tr#ng h\nh thYc ny> ngi trc ti4I ,h!i h#!ng ,h<ng IhMi l n<ng dn
% l Zinh l&nh h!y tH Ih$%. Uinh l&nh "7c chi! r! IhiCn> IhiCn ny tmI l9y.n
th\ IhiCn ,i! l% r9Fng. W#! l7i c1 "7c th\ l&nh "7c hang. A!9 ,hi "'t Zi4n
thnh r9Fng th\ %i IhMi "1ng th94. TH nhn cKng "7c "i ,h!i h#!ng 3 c1 th[
tra thnh l&nh "Xn "i:n> ,hi %]n h$n "7c chi! "'t "[ *inh *Rng.
C<ng c9Fc ,h!i h#!ng di tri:9 Ng9yyn "] "$t "7c nhi:9 ,4t 89M 89!n tr_ng>
nh't l t$i "Xng ZDng *<ng C(9 5#ng. =i.n t&ch c!nh t?c tNng lCn "?ng ,[> cMnh
89!n h#!ng 3Vng c@! "Xng ZDng "] ch9y[n thnh %Ft 3Hng c dn *+% 9't.
UCn c$nh 3i.c ,h!i h#!ng lmI 'I> %Ft c<ng c9Fc ,h?c cKng ,h<ng ,p% 89!n
tr_ng l 3i.c "# ,Cnh> 3$ch h. thRng djn nc 3# c?c "Xng r9Fng "Xng thi
t$# nh2ng c#n "ng th@y th9mn ti.n ch# 3i.c di ch9y[n> Z9<n Z?n t$i "Xng
ZDng *<ng C(9 l#ng. Tr#ng h. thRng chDng ch)t c?c ,Cnh r$ch "# ZDng t!y 'y>
t! c1 th[ ,[ c?c c#n ,Cnh c1 t+% 31c nh *!9E
OCnh <ng S9yCn - OiCn xi!ng "# nN% d8d8> "y l c#n ,Cnh di "+9 tiCn
"7c thc hi.n di tri:9 Ng9yyn> d# Th#$i Ng_c Wv9 IhG tr?ch. Ng9yCn "y
l %Ft c#n l$ch c$n> 89!nh nN% ZHn cf "_ng l'I. OCnh "7c "# thg# l$ch nc
cK tr#ng 30ng %Ft th?ng th\ h#ng thnh. [ nC9 c<ng Th#$i Ng_c Wv9> 39!
xi! 5#ng l'y tCn c@! <ng "Qt ch# c#n ,Cnh %i % *?ch *( 3jn g_i l <ng ThGy
W
OCnh -Bnh T4 "7c ,hai c<ng 3# nN% d8d9> di d00,% nRi Ch9 Rc 3 W
TiCn
OCnh hhGng Wi.I di d50,% chMy 89! C+n ThP> ~$ch xi? 3 U$c 5iC9> ,Cnh
kn Th<ng a xi! )nh "# nN% d820.
# 3pt 3 ni rFng r! %Ft *R c#n ,Cnh "] h\nh thnh t^ th4 ,T trc nh
,Cnh UM# )nh a el Th# (d8d9)> ,Cnh ~9Ft Ng! a Ch7 ln.
L9! * cMi t$# %$nh %z c@! nh Ng9yyn> "Xng ZDng *<ng C(9 5#ng "] tra
thnh 3! lJ! c@! -i.t N!%. T! c1 th[ n1i> l)ch *( tri:9 Ng9yyn gVn li:n 3i
c<ng c9Fc ,h!i h#!ng> cMi t$# "'t.
127
0. .c h:! H6ng #hc
Ti4I tGc Zc "ng c@! thi trc> th@ c<ng nghi.I di thi nh Ng9yyn *Mn
i9't %$nh c?c %Qt hng d.t> l% "ng Nn> "1ng t9. Qc Zi.t ngnh "1ng t9
"] "7c Ih?t tri[n %$nh %z 3# c9Ri th4 ,T S-> n!y 3jn "7c c?c 39!
Ng9yyn l9 r d9y tr\> eFt *R th9y:n "7c "1ng thg# ,i[9 Ty hhPng %
Ng9yyn ?nh "] th9 l7% "7c IhPng c?ch tr#ng thi chRng Ty APn. ng
%9! %Ft chi4c th9y:n ch9 c9 r/i ch# th?# ri t^ng %Mnh. Th7 th9y:n *z ch4
t$# thg# t^ng %Mnh 'y rXi "1ng l$i. A!9 ny> di thi xi! 5#ng> c1 r't nhi:9
iang "1ng t9> "Qc Zi.t iang Ch9 A nD% d_c Z *<ng Tn U\nh (xi! )nh)>
di "4n Z! dQ%.
-i.c ,h!i %f cKng "7c nh Ng9yyn 89!n t%. 1 l c?c l#$i %f 3ng> %f *Vt>
%f Z$c> "Xng> diC% tiC9> ,z%... Nh nc 89Mn lr ,h!i th?c %Ft *R> ng#i r!
ch# t nhn lBnh trng %iyn l c1 3Rn 3 "1ng th94 "+y "@.
Ti4I thg# tr9y:n thRng c@! c?c th4 ,T trc> c?c cMng Zi[n -i.t N!% 3jn "7c
c?c th9y:n Z9<n nc ng#i "4n Z9<n Z?n> tr!# "/i nhng l9 l7ng hng h1!
,h<ng c0n Ih#ng IhJ nh trc. Th9y:n Z9<n IhPng Ty cKng th4> th6nh
th#Mng "4n %9! c?c th/ *Mn nhng ,h<ng th[ lmI thPng "i4% nh nh2ng th4
,T trc n2!. Nh Ng9yyn cKng c1 Ih?i %Ft *R th9y:n "i %9! hng nc ng#i>
t9y nhiCn> "1 ch6 l nh2ng ch9y4n "i lw tw> ,h<ng "1ng g1I g\ "?ng ,[ ch# n:n
,inh t4 c@! "'t nc.
III. .c v-n H@ ! !Jng - vn h*a
Nh: g":
CKng giRng nh tri:9 5C> c?c 39! Ng9yyn l'y Nh# gi?# l% ,h9<n 3ng thc
ng_c ch# 3i.c c!i tr) 3 gi?# dGc. T tang ch&nh thRng "7c h% chY! tr#ng
NgK ,inhE =)ch> 5y> Thi> Th> S9n Th9 3 *!9 "1 l TY thE 59mn ng2> e$nh
T(> $i h_c 3 Tr9ng d9ng
T tang Oh/ng gi?% c0n "7c 39! einh e$ng "g% ?I dGng ch# dn gi!n 89!
b%i "i:9 h9'n dGb. Tr#ng "1 ": c!# nh2ng ng9yCn tVc c@! Nh# gi?# nh t!%
cPng ngK thng cHng ,h9yCn dn chJng *Rng ti4t ,i.%> gi2 g\n Ih#ng tGc>
l% "i:9 lnh... W9'n dG ny "7c ch9y[n "4n c?c lng i] ")! IhPng "[ t^ "'y
tr9y:n Z? tr#ng dn chJng.
-9! xi! 5#ng ch# lmI 3Nn %i49 t$i c?c tr'n "[ th Oh/ng T(> lmI L9Rc T(
gi?% a Oinh "< "[ d$y ch# c?c c#n 89!n 3 *B t(. Nh 39! ch# %a c?c ,h#! thi
"[ ch_n ngi ti r! l% 89!n. T't cM %_i th+n dn ":9 "7c th!% d c?c c9Fc
thi. Oh#! thi hPng "+9 tiCn "7c t/ chYc a UVc Thnh 3# nN% d807. 4n "i
128
einh e$nh th\ ,h#! thi hFi "7c t/ chYc> cY Z! nN% %Ft l+n. ChPng tr\nh h_c
nQng n: t tang Nh# gi?#> 3Nn chPng thP IhJ "7c ": c!# % nh2ng 3'n ":
thc t4 &ch 89Rc l7i dn th\ ,h<ng "7c ": cmI.
Ph,! g":
C?c 39! c@! tri:9 Ng9yyn t<n tr_ng "$# hhmt. NN% d8d5> 39! xi! 5#ng ch# t9
Z/ l$i chH! ThiCn eG. NN% d82{ 39! einh e$ng ch# dng l$i chH! Thnh
=9yCn. ChH! ny a c(! Zi[n T Wi:n (Th^! ThiCn)> "7c lmI nCn di thi
chJ! Ng9yyn hhJc Ch9 3 Z) Ih? h@y tr#ng thi ,t chi4n tr!nh. NN% d8u0> 39!
einh e$ng tri.9 tmI c?c c!# tNng 3: ,inh "< "[ ,i[% tr! "$# h_c. Nh 39! cHng
ZF 5y ch_n "7c 5u 3) chn t9 rXi c'I ch# h_ gii "!# 3 "F "i.I. NN% d8nn>
39! Thi.9 Tr)> thg# di chJc c@! 39! einh e$ng ch# dng %Ft ng "Qt tCn l T^ Nhn Th?I (*!9 ny "/i thnh hhc
=9yCn UM# Th?I). CKng tr#ng nN% 'y ng xi?c W#ng ":9 c1 c!# tNng trG tr\> "7c g_i l tNng cPng. -) ny
c1 lPng Z/ng c@! tri:9 "\nh 3 c1 nhi.% 3G d$y ch# tNng chJng 3i.c t9 h_c.
Nh 39! c0n Z!n r9Fng "'t ch# c?c chH! ln "[ cy c'y tNng gi!.
Ng#i r!> c?c 39! tri:9 Ng9yyn cKng chJ r t9 Z/ l$i c?c lNng t;% ":n "i i!
nh ":n WHng -Png a -Bnh hhJ> ":n th kn =Png -Png a C/ 5#!> 5Nng
3 %i49 th 39! inh TiCn W#ng a Ninh U\nh...
': Th"=n .h/a
$# ThiCn ChJ! di thi Ng9yyn Z) h$n ch4 nQng n:. -9! xi! 5#ng ,h<ng
"n ?I t<n gi?# ny> nhng c?c 39! *!9 th\ c'% "$I cPng 89y4t. Th^! *!i 3
t&n "F Z) gi4t ,h<ng &t. WMi 89n hh?I l'y c 'y> th) 9y a c(! Zi[n Nng Z!
l+n di thi 39! Thi.9 Tr)> nhng ,h<ng l% th!y "/i "7c ch&nh *?ch c'%
"$# c@! c?c 39! Ng9yyn.
Vn hc
Thi Ng9yyn "] "[ l$i %Ft ,hRi l7ng ,h/ng lX 3: 3Nn h_c cM c@! Tri:9 "\nh
ljn c@! dn gi!n nh't l di thi einh e$ng> Thi.9 Tr) 3 T Yc *!9 ,hi "]
thnh lmI L9Rc *( 89?n.
Nh2ng t?c Ih;% 89!n tr_ng c1 th[ ,[ nh *!9E
!h?t th:ng à > ch. h#n t't 3# nN% d80{> c1 t't cM d0 89y[n 3i4t 3: ")! lr
t nhiCn> t/ *Mn> "ng *?> Ih#ng tGc> ch7 ZJ! c@! t't cM c?c tr'n t^ 5$ng APn
"4n W TiCn. T?c Ih;% "X *F nh t !a& Thc *9c tin )in v ch.nh vin d#
129
L9Rc *( 89?n ZiCn *#$n> ,C ,h!i thg# ,i[9 ZiCn niCn c?c * ,i.n t^ thi c?c
chJ! Ng9yyn ch# "4n c?c 39! Ng9yyn. i !a& *it t<u#n 3i4t 3: c?c nhn 3mt
n/i ti4ng c@! thi Ng9yyn> i !a& nh?t th:ng ch. 3i4t 3: Ih#ng tGc> *Mn 3mt>
")! lr c@! t't cM c?c t6nh (d8{5)> i !a& hDi iin E * gX% 2{2 89y[n ghi l$i
t't cM c<ng 3i.c c@! *?9 ZF (d85d)> ZF Cinh Cng ch.nh #[u h#n thnh nN%
d88n> ZF Vit E thng gi8& c0ng &9c (l)ch *( -i.t N!%) cKng 3i4t i#ng nN%
d88n...
AR l7ng *?ng t?c tr#ng dn chJng cKng r't "?ng ,[. a "'t ThNng 5#ng ngh\n
nN% 3Nn 3mt c1 Ng9yyn =9> WX S9n WPng> Ng9yyn -Nn AiC9> C!# U? L9?t...
T! t^ng Zi4t t?c Ih;% Z't h@ on t<(ng tAn thanh c@! Ng9yyn =9E
bT<=& n=& t<ong cMi ng(i ta
-hU ti chU &nh ;h6o * gh6t nhau
T<8i 4ua &Dt cuDc )i >Au
!hUng iu t<ng th?# & au "n *@ngBBB"
W#Qc WX S9n WPng> %Ft nh thP n2 3i c?c Zi thP ch% Zi4%E
b3nh ' tknh+ anh ' Ea#p
Sao anh ghJo ngu#t giUa )an ng#
!# n# ch` )8o cho & )i[t
-h:n ?# hang h& ch" &1 ta#B
Ng9yyn -Nn AiC9 3 C!# U? L9?t "7c ngi "i c! tGng nh *!9E
V=n nh Siu+ Tut v tin /n
Thi o Tng+ Tu# th?t th`nh (ngB
cV=n ti cba !gu#qn V=n Siu v -ao G Tut h0n th(i tin /n+ th0 cba Tng
Thin V0ng v Tu# , V0ng *?n t c8 th0 th(i th`nh (nggB
a %i:n Tr9ng c1 nh1% be$c Thi 3n i]b c@! nh# *B 89r tFc nh THng Thi.n
-Png> T9y 5r -Png> tmI h7I 3Nn ti c@! "'t Th+n ,inh c1 "4n 50 ngi th!%
gi!.
a %i:n cc n!% c@! "'t nc c1 bChiC9 knh c?cb t$i W TiCn. a xi! )nh c1
nh1% bxi! )nh T!% gi!bE Tr)nh W#i Yc> 5C L9!ng )nh> Ng< Nhn T6nh.
U! nhn 3mt ny> ng#i ti thP 3Nn c0n 3i4t nh2ng t?c Ih;% ch9yCn ,hM# c1 gi?
tr) *( li.9 3< cHng 89r gi? nh xi! )nh thnh th<ng ch& c@! Tr)nh W#i Yc
3i4t 3: *Mn 3mt> Ih#ng tGc> nhn 3mt> di t&ch c@! *?9 t6nh N!% UF thi 'y> W#ng
-i.t nh't thRng ")! d ch& c@! 5C L9!ng )nh %< tM Ih#ng tGc> cMnh tr&> ")! d>
th/ *Mn c@! t#n nc -i.t N!%.
130
Ng#i r! tr#ng dn gi!n c0n c1 c?c t?c Ih;% 3< d!nh nhng 3< cHng gi? tr)> l9
l$i ch# "4n ngy n!y nh b5r C<ng> hh$% TMi - Ng_c W#!b> bTRng Trn-Ng_c
W#!b...
IV. D" !<ch !"=u >"?u
Tri:9 "$i nh Ng9yyn tXn t$i c?ch t! ,h<ng l9> ch6 %i thc * %'t hn 3#
gi2! th4 ,T SS> ch# nCn nh2ng di t&ch> nh2ng d!nh thVng d# c#n ngi "Png
thi l% r! c0n tXn t$i "4n n!y ,h? nhi:9 3 rMi r?c trCn "'t cM c?c %i:n UVc
Tr9ng N!%. Tr#ng gi! ti t# ln 3: ,i4n trJc> iy dng 'y> Oinh thnh W94 c1
th[ tiC9 Zi[9 ch# ,i4n trJc c9ng "\nh 3 ,Cnh -Bnh T4 tiC9 Zi[9 ch# h. thRng
,Cnh "# t$i N!% ZF.
k W"nh !hnh Hu$
Nh Ng9yyn "] d! 3# th4 nJi Ng U\nh 3 d0ng WPng xi!ng "[ iy dng
W94 3 3Hng 3gn thnh %Ft h. thRng h#n ch6nh gX% thnh tr\> lNng t;%> c9ng
"i.n> "\nh chH!> IhR Ihng... c1 gi? tr) ngh. th9mt 3 nhn 3Nn c!#.
T/ng th[ ,i4n trJc W94 "7c ,hai c<ng iy t^ thi 39! xi! 5#ng (d802-d8d9)
3 "7c ti4I tGc di c?c tri:9 39! *!9> ng!y cM di thi hh?I th9Fc. T! c1 th[
chi! t/ng th[ ,i4n trJc W94 r! c?c Ih+n l ,inh thnh> lNng t;%> "\nh chH!.
?ng chJ r nh't l Oinh Thnh> nPi g#% tG nhi:9 *Yc lc> t% h9y4t 3 ti h#!
c@! c?c 39! Ng9yyn cKng nh c@! c?c ngh. nhn "Png thi.
Oinh Thnh l t0! thnh "X *F nD% trCn ,h9 "'t ZDng Ihng a Z UVc *<ng
WPng> Ih&! trc c1 nJi Ng U\nh ?n ng2. Oinh Thnh gX% Z! 30ng thnh
,hpI ,&n lXng 3# nh!9> ,h<ng "Xng t% nhng nD% trCn trGc ch&nh Ty-UVc 3
<ng-N!%.
-0ng thnh t# ln a ng#i g_i l hh0ng Thnh> h\nh 39<ng> %Qt i#!y 3: hng
N!% ch9 3i 9.950%> c!# {>5%> dy 2d%> c1 h# Z!# 89!nh th<ng 3i nc *<ng
WPng. Thnh c1 %Qt ng#i iy ZDng g$ch 3X r't cYng> Ih&! tr#ng iy ZDng
"'t> "7c c'9 t$# di Mnh hang c@! ,i[9 -!9Z!n c@! hh?I %!ng nQng t&nh
ch't Ih0ng ng 3i 2n Ih?# "i ?n ng2 a ZRn g1c 3 ZRn c$nh trCn %Qt thnh.
x1c thnh Ih&! UVc hng r! Zi[n c1 %Ft ZYc thnh IhG iy 3# nN% d8u{ c1
h\nh d?ng giRng nh chi4c %!ng c?> "7c g_i l Tr'n U\nh "i h#Qc "Xn e!ng
C?. Ng!y trCn c$nh thnh Ih&! N!% c1 Ot i Z! t+ng> c!# d7>5% a trCn c1 cFt
c c!# u7%. Ot i "7c iy dng 3# nN% d807 3i chi4c cFt c ZDng gv.
4n nN% d92n chi4c cFt gv Z) g]y> "7c th!y ZDng %Ft chi4c ,h?c ZDng g!ng
nhng l$i Z) 89n hh?I ZVn g]y 3# nN% d9n7. L9! nN% *!9> cFt c "7c iy
l$i ZDng ii %Nng cRt thpI 3 tXn t$i ch# "4n ngy n!y. T^ trCn cFt c ny c1 th[
89!n *?t r! tmn c(! Th9mn kn c?ch h94 du,%. hh0ng Thnh c1 d0 c(! r! 3#>
131
tr/ r! d0 chi4c c+9 ZVc 89! h# nc. TrCn c(! thnh ":9 c1 3_ng l9 h\nh
39<ng> c1 trg# ch9<ng. evi ngy h!i Ih?t *Jng hi.9 l.nh %a 3 "1ng c(! thnh
"7c ZVn r! t^ 3_ng l9 (5 gi *?ng 3 9 gi tRi).
hh&! tr#ng hh0ng Thnh i! l trG *a c@! c?c cP 89!n tri:9 "\nh nh T!% T0!>
5Gc UF> T<n nhn Ih@> L9Rc T( xi?%> l+9 Nng ThP... 3 c?c nPi thang
ng#$n c@! nh 39! nh hX TBnh T%> 3n Th7ng y[n> *<ng Ng W...
Ti4I thg# l W#ng Thnh c0n g_i l W#ng C9ng h!y l $i NFi> ,hai c<ng
iy 3# nN% d80n. Thnh c1 h\nh g+n 39<ng> h!i c$nh UVc N!% di {22%> h!i
c$nh <ng Ty di {0{%> c!# n%> tng ZDng g$ch dy d%> ch9ng 89!nh c1
h# nc ZM# 3.. evi c$nh thnh ":9 c1 %Ft c(! a ng!y ch&nh gi2!. C(! ch&nh
l Ng_ e<n> 89!y 3: hng N!%> c(! W0! U\nh a hng UVc> c(! Wi[n NhPn
dnh ch# N!% 3 c(! ChPng Yc dnh ch# n2.
evi c(! l %Ft c<ng tr\nh ngh. th9mt "Qc *Vc> %9 *Vc hi h0!> "iC9 ,hVc h#n
%l> "ng npt %!ng "m% %9 *Vc dn tFc. ~iCng c(! Ng_ e<n (iy nN%
d8uu) c1 %Ft c'9 trJc gX% "i 3 l+9 r't "Fc "?#. i l n:n "4 c@! l+9> c1 h\nh
ch2 > c!# hPn 5%. eQt ch&nh iy ZDng "?> c1 Z! c(! h\nh ch2 nhmt c!# n>08%.
C(! gi2! rFng u>{u% ch6 dnh riCng ch# 39!> c(! h!i ZCn rFng 2>55% dnh ch#
"#n ng "$#. W!i c?nh c@! ch2 iy ZDng g$ch gi c1 c(! 30% c9Rn dnh
ch# l&nh g?c. TrCn n:n "il l+9 NgK hhGng c1 h!i t+ng> nN% d]y tPng Yng 3i
nN% h\nh t7ng chi% IhGng "!ng i0g c?nh. T+ng di ,h<ng c1 tng chg> "[
lF d00 cy cFt c!# %Mnh nh chn Ih7ng h#ng. T+ng trCn rFng th#?ng %?t.
5+9 NgK hhGng l7I ng1i %gn 3ng a gi2!> ng1i %gn i!nh a h!i ZCn. TrCn c?c
g1c %?i> Z %1c ":9 "7c tr!ng tr& c?c h\nh rXng> %y> hP9... 3 c?c l#$i cy>
h#!. -i ,i[9 d?ng "Qc Zi.t 'y> c(! Ng_ e<n l9<n l9<n l Zi[9 trng ch# ,i4n
trJc W94.
Tr#ng W#ng Thnh c1 "4n trCn d00 c<ng tr\nh ,i4n trJc ,h?c nh!9. C?c c<ng
tr\nh ny "7c *VI i4I cn "Ri 3 liCn tGc> "Ri iYng 3i nh!9 89! trGc N!%
UVc.T&nh t^ Ng_ e<n 3: Ih&! UVc c1 *n $i Tri:9> hX Th?i =)ch> "i.n Th?i
W0!. W!i ZCn l ,h9 dnh ch# 3i.c th cJng> ZCnt r?i th c?c chJ! Ng9yyn
(Th?i %i49) 3 Ng9yyn Oi% (Tri.9 %i49)> ZCn tr?i th c?c 39! Ng9yyn 3 ch!
c@! 39! xi! 5#ng l Th4 %i49 3 Wng %i49. Ng#i r! c1n c1 c9ng =iCn Th_ l
chv a c@! %` 39!> c9ng Trng A!nh dnh ch# Z nFi c@! 39!.
Qc Zi.t tr#ng Th4 ei49 c1 Wi[n 5% C?c> %Ft ,i4n trJc c!# d7%> c!# nh't
tr#ng t/ng th[ ,i4n trJc c@! W#ng Thnh. Wi[n 5% C?c "7c iy dng 3#
nN% d82d> c1 Z! t+ng> h\nh d?nh nh Z<ng h#! i#q d2 c?nh (tPng Yng 3i d2
%?i). T+ng %Ft Z! gi!n h!i ch?i c1 c/ng i9yCn ng!ng t^ trc r! *!9. T+ng h!i
c0n l$i h!i gi!n c1 l!n c!n c#n ti.n ch$y 89!nh. 5Cn "4n t+ng Z! ch6 c0n %Ft
132
gi!n giMn d) 3i c(! a h!i %Qt trc *!9. Wi[n 5% C?c> nPi dHng "[ tang nh
ti:n nhn> t#?t r! %Ft 3w th!nh th#?t nh` nhng.
=n ng!ng trc Wi[n 5% C?c l d]y C(9 6nh> t?c Ih;% c@! c?c ngh. nhn
"Jc "Xng. Ch&n c?i "6nh "Xng "X *F> "ng Z.> "7c ch$% n/i %Ft c?ch c<ng
Ih9 3 "iC9 l9y.n nh2ng h\nh Mnh c@! thiCn nhiCn -i.t N!%. evi chi4c "6nh
%!ng tCn tPng Yng 3i %i49 hi.9 c@! c?c 39! Ng9yynE C!#> Nhn> ChPng>
knh> Ngh)> Th9+n> T9yCn> =G> W9y:n.
Tr9ng t% c@! W#ng Thnh l T( C'% Thnh> h\nh d?ng g+n 39<ng> ch9 3i
d228%. Tr#ng T( C'% Thnh l nPi 39! a cHng l% 3i.c> ,h<ng !i c1 th[ 3#
"7c tr^ c?c 37 39! 3 c?c h#$n 89!n. y l th4 gii c@! l+9 *#n g?c t&!> l
t!% c9ng lGc 3i.n> %Ft th4 gii c?ch Zi.t 3i "i *Rng thng.
Oinh Thnh W94 hi.n n!y 3jn tXn t$i 3i nh2ng npt c/ ,&nh "Qc trng ch# 3Nn
h1! -i.t N!% 3 "!ng "7c c?c nh *( h_c nghiCn cY9 ,4t h7I cHng c?c ngh.
nhn tr#ng 3i.c ZM# tXn 3 t<n t$# di t&ch.
k W=nh VKnh T$
eFt tr#ng nh2ng npt "Qc trng c@! %i:n Ty N!% ZF l h. thRng ,Cnh "# chDng
ch)t> cVt iw Z: %Qt ch9 th/ thnh nh2ng < 39<ng> t$# th9mn ti.n ch# gi!# th<ng
"ng th@y> "Xng thi ti tiC9 ch# c?c c?nh "Xng> 3n cy. Wi.n n!y t/ng cFng
chi:9 di c?c ,Cnh "# lCn "4n n900,%> tr#ng "1 c1 d575,% l c?c c#n ,Cnh c1
l0ng rFng d8-{0%> n80,% c1 l0ng rFng 8-d{%> Ih+n c0n l$i l nh2ng c#n ,Cnh
di 8%.
Ngi -i.t "] ZVt t!y "# ,inh t$i ch9 th/ *<ng C(9 l#ng ng!y t^ th4 ,T S-
di thi c?c chJ! Ng9yyn 3 c<ng 3i.c ny tra thnh 89i %< nh nc 3# thi
c?c 39! Ng9yyn. Ch&nh h. thRng ,Cnh c@! nh Ng9yyn l n:n tMng ln nh't 3
cP ZMn nh't c@! h. thRng ,Cnh "# %i:n Ty N!% ZF ngy n!y.
Tr#ng *R c?c c#n ,Cnh "# 'y> "Qc Zi.t c1 c#n ,Cnh %!ng tCn %Ft IhG n2 *Rng
3# "+9 th4 ,T SS. 1 l ,Cnh -Bnh T4> l'y tCn c@! Z Ch9 -Bnh T4> 37 c@!
Th#$i Ng_c W+9 (Ng9yyn -Nn Th#$i) 3\ Z "] c1 c<ng giJI chXng "Rc *Yc dn
Zinh "# 3pt.
OCnh -Bnh T4 di ch^ng d00,%> ch$y %gn thg# ZiCn gii -i.t - C!%I9chi!> nRi
li:n Ch9 Rc 3 W TiCn.
[ ti4n hnh 3i.c "# c#n ,Cnh ny> nh Ng9yyn "] "[ r! hPn h!i nN% ch# 3i.c
ch9;n Z)> Ng9yCn 3# nN% d8d7> *!9 ,hi "Qt Z:n ZM# hF trCn "'t Chn 5$I> 39!
xi! 5#ng %9Rn c@ng cR %Qt *!9 c@! N!% -!ng> ch# tNng cng> *(! *!n "Xn
133
Ch9 Rc. Nhng "ng t^ Ch9 Rc "4n W TiCn l$i ,h<ng th<ng> nh 39!
i9Rng chi49 "i:9 "Fng ngi -i.t cHng ngi Oh%gr "n chQt g!i g1c cy cRi
"[ ,h!i th<ng d0ng *<ng. e_i 3i.c chi Ih& d# xi! )nh ch9 c'I. C<ng 3i.c ti4n
hnh ch! Z!# l9 th\ 89! nN% *!9 nh 39! ch6nh lr l$i ,4 h#$ch "# ,Cnh. Nh
39! ch# "# "$c l$i c;n hmn c?c "#$n c+n IhMi "#> lCn d!nh *?ch r$ch r0i chi:9
di c@! %vi "#$n> 3$ch c#n "ng ,Cnh ti4I gi?I 3i *<ng xi!ng Thnh th<ng
r! 3)nh Th?i 5!n.
-9! gi!# ch# Ng9yyn -Nn Th#$i (d7{2-d829) ch6 h9y c<ng tr\nh ny. U'y gi
Ng9yyn -Nn Th#$i "!ng gi2 chYc Tr'n th@ )nh Tng> "Xng thi l% UM# hF
Chn 5$I.ng cKng 3^! h#n thnh c<ng tr\nh "# *<ng T!% OhC (d8d8) nRi
cMng <ng S9yCn "4n *<ng OiCn xi!ng. C<ng tr\nh ny "7c h#n thnh ch6
tr#ng 30ng %Ft th?ng 3i hPn d500 dn -i.t 3 Oh%gr thi c<ng. xhi c<ng ch#
<ng> 39! xi! 5#ng "] "Qt tCn ch# c#n *<ng "# ny l Th#$i W.
CHng thi c<ng trCn c<ng tr\nh "# ,Cnh Ch9 Rc - W TiCn> c0n c1 h!i IhG t?
c@! Ng9yyn -Nn Th#$i l Chang cP Ng9yyn -Nn T9yCn 3 i:9 Z?t Ng9yyn
-Nn TXn. C<ng tr\nh "7c chi! l% nhi:9 "7t> ZVt "+9 ZDng 3i.c Ih?t cf 3#
nN% d8d8 chi49 thg# "X ZMn "] "7c 3$ch t^ trc. ei chi4c th9y:n "7c
Ih?i "i ,hM# *?t thc t4 c?c l0ng *<ng> ig% "#$n n# c$n hÌ> "#$n n# cy cf
"] "7c cVt Ih?t cHng ZiCn chpI c?c ch4 "F th@y tri:9> ")nh 3) c?c nPi gi?I nc
(l nPi h!i d0ng th@y tri:9 gi?I nh!9> nc "Yng ,h<ng chMy> IhMi "7i ,hi nc
r0ng %i di ch9y[n "7c).
C<ng 3i.c "# 3pt "7c ,hai c<ng 3# ch?ng Ch$I nN% Ol e]# (d8d9) ZVt "+9
t^ *!9 "Xn Ch9 Rc ,p# di 3: Ih&! N!% u2{5 tr7ng (u2{5 i u.2 d0.nn8%).
=n a t6nh -Bnh 5#ng "7c chi! thnh IhiCn> %vi IhiCn 5.000 ngi> Zinh l&nh
"!ng "Xn trJ a "Xn y -iyn cHng "Xn Ch9 Rc c1 500 ngi "7c trng dGng
ch# 3i.c "# ,Cnh. Ng#i r! 39! Chn 5$I cKng IhMi ch# dn %\nh th!% gi!
3# 3i.c "# 3pt> c( %vi IhiCn l 5.000 ngi> c1 d00 89!n Chn 5$I IhG tr?ch
*R ngi ny. evi IhiCn l% 3i.c tr#ng %Ft th?ng 3 h$n ")nh l Z! th?ng th\
h#n t't "#$n c<ng tr\nh ny. #$n c<ng tr\nh "7c chi! l% h!i Ih+n. hh+n
ngVn ,h#Mng hPn u000% nhng "'t cYng d# ngi -i.t "# Ih+n c0n l$i di
hPn gVI h!i nhng "'t %:%> d[ "# hPn th\ gi!# ch# ngi Oh%gr. =n l%
i9 hng th?ng "7c l]nh *?9 89!n ti:n 3 %Ft 39<ng g$#
A( li.9 ghi l$i rDng "[ ch# "ng ,Cnh "7c thng Ng9yyn -Nn Th#$i ch# "Rt
"9Rc trCn nh2ng cy *# di> 3: Z!n "C% nh2ng cy *# l(! 'y l nh2ng c_c
tiC9 "[ nhV% "ng ,Cnh ch# ng!y thng.
#$n c<ng tr\nh ny "7c h#n thnh *!9 "1 Z! th?ng. Nh 39! i9Rng ch6 "Qt
tCn ch# d0ng *<ng %i ,h!i ny l -Bnh T4.
134
4n "i einh e$ng> c<ng tr\nh "# ,Cnh -Bnh T4 "7c nh 39! "Qc Zi.t chJ r
ng!y t^ nN% "+9 %i lCn ng
%#ng ch# ch1ng i#ng 3i.c *<ng> ch# yCn c<ng trcb> ch# ti4I tGc c<ng 3i.c.
T9y nhiCn> trc nvi cc nh_c c@! dn chJng> *!9 u th?ng d5 ngy "i:9 "Fng>
39! einh e$ng ch# dn Ih9 "7c ngh6 3i.c.
C<ng 3i.c "7c ti4I tGc 3# c?c nN% *!9 "1. Qc Zi.t nN% d822 *R dn Ih9
ngi -i.t trng dGng lCn "4n u9.000 ngi c0n dn Ih9 ngi Oh%gr hPn
d{.000. T't cM chi! l% Z! IhiCn. 7t ny "!ng "7c thi c<ng n(! ch^ng l$i
ngng 3\ n$n h$n h?n.
L9! "4n nN% d825> c0n l$i "#$n ,Cnh ch! "# l d070 tr7ng (un2n). -#
th?ng h!i % l)ch> c<ng 3i.c l$i "7c ti4I tGc 3i c?c dn Ih9 c@! nN% tr'n
hhiCn kn> UiCn W0!> -Bnh 5#ng> )nh Tng> W TiCn cHng Zinh l&nh c?c "Xn.
C1 t't cM Z! IhiCn> %Ft th?ng l+n l7t th!y "/i.
# th<ng ,Cnh i#ng l$i tra 89! 3i.c ni rFng l0ng ,Cnh t^ { tr7ng lCn "4n
d2>5 tr7ng (n0%)
Th4 l r0ng r] tr#ng hPn nN% nN% > c#n ,Cnh -Bnh T4 nRi Ch9 Rc 3i W
TiCn "] "7c th<ng. C#n ,Cnh ny ,h<ng ch6 l IhPng ti.n gi!# th<ng> l h.
thRng ti tiC9 % c0n l %Ft "ng ZiCn cPng ZDng nc "] "7c "1ng c_c
nhi:9 l+n tr#ng c?c c9Fc gi!# tr!nh. Ch6 ZDng *Yc ngi> c#n ,Cnh -Bnh T4 rFng
thCnh th!ng 3 di d00,% "] h#n thnh. C1 Zi4t Z!# c#n ngi "] hy *inh> "]
ch4t ch# c#n ,Cnh i!nh chi4n l7c ny? A!9 ,hi h#n t't c#n ,Cnh> Ng9yyn
-Nn Th#$i l'y cRt c?c dn Zinh "] ch4t> ch<n rMi r?c d_c c#n ,Cnh> "! 3: cMi
t?n t$i %i:n nJi A!% (Ch9 Rc) 3 "y cKng l nPi !n ngh6 c@! Ng9yyn -Nn
Th#$i 3 hh9 nhn Ch9 -Bnh T4 (d82{).
OCnh -Bnh T4> thnh 89M l!# "Fng t# ln c@! ngi -i.t cKng nh ngi Oh%gr
"] "7c nh Ng9yyn ghi l$i h\nh Mnh trCn C!# "6nh> %Ft tr#ng ZF c(9 "6nh d!nh
ti4ng c@! tri:9 Ng9yyn.
xi!i "#$n trc th4 chi4n thY nh't
Bi8n ni8n
135
d858E L9n hh?I "?nh 3# Nng.
d859E L9n hh?I "?nh 3# C+n xi> Ih? thnh xi! )nh> Ng9yyn Tri
hhPng iy "$i "Xn Ch& W0!.
d8{dE Xn Ch& W0! th't th@.
d8{2E L9n hh?I "?nh el Th#> UiCn W0!. Wi.I c nhng Z! t6nh
%i:n <ng N!% Ot (UiCn W0!> xi! )nh> )nh Tng).C?c c9Fc ,h?ng
chi4n c@! TrPng )nh> -o =9y =Png. Tri:9 "\nh c( Ih?i "#n "i
ch9Fc "'t.
d8{7E L9n hh?I chi4% Z! t6nh %i:n Ty. hh!n Th!nh xiMn 9Rng th9Rc
"Fc t t(. Ohai nghB! c@! Ng9yyn Tr9ng Trc> Ng9yyn W29 W9n.
Nh2ng ": ngh) c!nh tn.
d87uE hh?I "?nh chi4% W NFi. .=9I9i* 3 .x!rnigr. Ng9yyn Tri
hhPng t( ti4t> .x!rnigr Z) gi4t a C+9 xi'y> W0! c xi?I T9't d87n.
d882E Wgnri ~i3iqr! chi4% W NFi. W#ng =i.9 t( ti4t. W.~i3iqrg Z) gi4t
a C+9 xi'y.
d88uE L9n hh?# t'n c<ng Th9mn kn. -9! T Yc %'t.
d88nE Wi.I c xi?I thn. -9! W% Nghi i9't Z<n.
I. ThYc e8n Ph1 489 cac V"L! Na9.
A. Na9 #i >Z " v: !aM !hYc e8n Ph1.
+. b"a" H:n >an H;u cOa cu6c 489 cac.
Trc ,hi ch# 89n "i "?nh Ih? Nng 3# nN% d858> nc hh?I "] l %Ft
"4 89Rc hHng %$nh c1 nhi:9 th9Fc ")! rMi r?c a nhi:9 nPi> a ch9 el c1
e!rtini89g> =#%ini89g...> a ch9 hhi c1 Apnpg!l> A!int 5#9i*> T!hiti> klgprig...
C0n a ch9 ? th\ ch6 %i l'y "7c %Ft *R thnh IhR hMi cMng 3 C!lpd#nig.
A!9 ,hi l'y C!lpd#nig 3# nN% d85u> hh?I thc * ti4n hnh c9Fc i% chi4%
-i.t N!%.
-# ngy ud8d858> l'y c IhMn "Ri ch&nh *?ch c'% "$# c@! tri:9 "\nh W94>
liCn 89n hh?I-Ty U!n Nh! n/ *Jng ZVn Ih? hMi cMng Nng "[ ti4n ti t'n
c<ng ,inh thnh hhJ S9n. L9n tri:9 "\nh chRng trM ,)ch li.t> l% ch# < "Rc
c@! 89n hh?I l ~ig!9lt dg xgn#9illy th!y "/i ,4 h#$ch> "! 89n 3# "?nh
c(! C+n xi. L9n hh?I tri.t h$ l+n l7t 2 "Xn t^ C+n xi "4n xi! )nh> 3
ngy d72d859 th\ c<ng Ih? thnh xi! )nh. L9n Ng9yyn Z) th9! t#> 89!n
Rc th+n -K Ninh =9y 3 ?n *?t 5C T^ t 3jn> 89n l&nh th?# ch$y. xi! )nh
th't th@. tr#ng d)I ny 89n hh?I ch# %\n gimt *mI thnh xi! )nh.
Ng9yyn Tri hhPng "7c tri:9 "\nh c( 3# IhG tr?ch %Qt trmn ny. <ng ch# "VI
"$i "Xn Ch& W0! di u000%> ng!ng d000%> c!# u%5 "[ chRng gi2 3i 89n
136
hh?I. Tr#ng thi gi!n ny> Ih&! hh?I c1 * th!y "/i. < "Rc Ch!rngr *!ng th!y
~. dg xgn#9illy ch6 h9y t#?n 89n 3iyn chinh.
0. S-! >a !mnh 9"@n '7ng Na9 Wi
Ngy 2u2d8{d> 89n hh?I c<ng Ih? "$i "Xn Ch& W0!> gQI * ,h?ng c 89y4t
li.t c@! 89n Ng9yyn. A!9 h!i ngy chi4n * ?c li.t> 89n Ng9yyn Z) t/n th't
nQng. Ng9yyn Tri hhPng Z) thPng> c0n g% l Ng9yyn =9y th\ t( trmn. L9n
Ng9yyn IhMi Zf "$i "Xn Ch& W0!> rJt 3: UiCn W0!.
A!9 ,hi Ih? "7c "$i "Xn Ch& W0!> 89n hh?I chi4% "?nh l'y )nh Tng (el
Th#)> "Qt "Xn lKy ,hVI nPi "[ ,i[% *#?t. Tng U#nn!rd *!ng th!y Ch!rngr>
tri[n ,h!i 3i.c "?nh chi4% UiCn W0! (d8{d) 3 -Bnh 5#ng (d8{2). Tri:9 "\nh
W94 c( Ih?i ZF d# hh!n Th!nh xiMn c+% "+9 3# ngh) h0! cHng U#nn!rd 3 ,r
hi.I c Nh% T9't (d8{2) nhng Z! t6nh %i:n <ng ch# hh?I.
2. Bc H;u cOa 1h:ng !: ch)ng Ph1
Tr#ng ,hi tri:9 "\nh W94 nhng t^ng Zc trc 89n hh?I 3 *!9 "1 l cVt
"'t ch# hh?I th\ Ih#ng tr# chRng hh?I n/i dmy %$nh %z tr#ng dn chJng. tiC9
Zi[9 c@! Z9/i ,hai "+9 chRng hh?I l c9Fc ,hai nghB! c@! TrPng )nh 3 -o
=9y =Png.
TrPng )nh (d820-d8{n) l% hh1 l]nh Zinh t$i xi! )nh. NN% d8{d> *!9 th't
Z$i c@! 89n Ng9yyn a "$i "Xn Ch& W0!> TrPng )nh ,p# 89n 3: x0 C<ng>
iy dng cNn cY> 89y tmI nh2ng ngi yC9 nc cHng "Yng lCn chRng hh?I.
C9Fc ,hai nghB! n/ r! trc ,hi Tri:9 "\nh W94 ch)9 ,r nhng Z! t6nh %i:n
<ng ch# hh?I. T^ x0 C<ng> Ih#ng tr# chRng hh?I l!n rFng r! ,hVI nPi.
NghB! 89n "?nh Ih? 89n hh?I t$i el Th#> UiCn W0!> Tn kn> C+n xi9Fc>
Ch7 5n. L9n hh?I ,h<ng tiC9 di.t "7c> nhng *!9 "1 nh %9! ch9Fc -i.t
gi!n> t\% r! "7c ZMn d#!nh c@! TrPng )nh t$i lng Oi[ng hhc (x0 C<ng)>
89n hh?I 3y "?nh 89y4t li.t. Tr#ng ,hi chRng trM> TrPng )nh Z) ZVn g]y
iPng *Rng 3 hy *inh (d8{n).
hh#ng tr# chRng hh?I ,h<ng 3\ th4 % d^ng l$i> ti4I thg# TrPng )nh l c?c
c9Fc ,hai nghB! ,h?c> tiC9 Zi[9 nh't l c@! -o =9y =Png (? - d88{).
)! Zn h#$t "Fng c@! -o =9y =Png l a Xng Th?I ei. ng "] t^ng
th!% gi! Ih#ng tr# ,hai nghB! c@! TrPng )nh> "7c Ih#ng chYc ThiCn hF>
nCn thng "7c g_i l ThiCn hF =Png. A!9 ,hi TrPng )nh hy *inh> ThiCn
hF =Png r! lmI cNn cY a UDng 5Nng> "Qt T/ng hnh dinh tr#ng 3Hng "+% l+y
Xng Th?I ei> dHng chi4n th9mt d9 ,&ch "[ "?nh 89n hh?I. Chi4n th9mt ny
"] l% "M# "iCn 89n hh?I. Ch&nh 89n c@! -o =9y =Png "] c1 *?ng ,i4n
137
dHng #ng 30 3z chRng l$i nh2ng trmn cn c@! ")ch. L9n hh?I ch# 89n l&nh "i
tiy9 tr^ %'y Ihgn ,h<ng "7c> c9Ri cHng IhMi h9y "Fng "$i 89n t'n c<ng ZMn
d#!nh Th?I ei. -o =9y =Png IhMi ch$y 3: -% Cf Ty rXi Z) Z.nh
thPng hn 3 hy *inh t$i "y.
N. S-! >a !mnh 9"@n T8M
Tr#ng ,hi nhn dn %i:n <ng "Yng lCn chRng hh?I th\ tri:9 "\nh W94 cKng
%9Rn "0i l$i Z! t6nh "] %'t> Zqn c( %Ft Ih?i ZF d# hh!n Th!nh xiMn l%
Ch?nh *Y> hh$% hhJ ThY l% Ih1 *Y *!ng hh?I iin ch9Fc. -i.c thPng th9y4t
ch! ng] ngK th\ 89n hh?I ti4n hnh c9Fc "?nh chi4% Z! t6nh %i:n Ty
({.d8{7). hh!n Th!nh xiMn lJc 'y "] tra 3: *!9 ch9y4n "i *Y ,h<ng ,4t 89M>
"!ng l% Oinh l7c *Y a "'y. NghB rDng 89n Ng9yyn ,h<ng th[ n# chRng n/i
3i 89n i% l7c> hh!n Th!nh xiMn dng thnh ch# "Ri IhPng rXi 9Rng
th9Rc "Fc t t(. t^ "'y N!% Ot tra thnh th9Fc ")! c@! hh?I.
P. Ph:ng !: ch)ng Ph1 J 9"@n T8M
A!9 ,hi %'t Z! t6nh %i:n Ty> 89n tri:9 "\nh rJt ,hfi N!% Ot> chi4n trng a
"y ch6 c0n c1 nhn dn 3 89n hh?I. Ti4I Zc thg# %i:n <ng> nhn dn
%i:n Ty "Yng lCn chRng hh?I % "i[n h\nh l c?c c9Fc ,hai nghB! c@!
Ng9yyn Tr9ng Trc 3 Th@ Oh#! W9n.
Ng9yyn Tr9ng Trc (d8u8-d8{8) 3Rn a tr#ng hng ngK c@! TrPng )nh ng!y
t^ Z9/i "+9 tiCn. ng "] ti Z!> %9 tr& ch6 h9y "?nh "V% chi4c t9 *Ipr!ncg
c@! th@y 89n hh?I trCn *<ng -% Cf 3# nN% d8{d. A!9 "1 <ng "7c tri:9
"\nh c( 3: l% Thnh th@ Jy W TiCn. Ohi hh?I chi4% Z! t6nh %i:n Ty> <ng
"7c l.nh c@! tri:9 "\nh W94 r! tr'n nhm% hhJ Cn> nhng Ng9yyn Tr9ng Trc
,h<ng t9n l.nh> a l$i %a %Qt trmn chRng hh?I> lmI cNn cY a W0n Ch<ng. Th?ng
{.d8{8> <ng ti4n 89n chi4% "7c ~$ch xi? nhng ,h<ng gi2 "7c l9> IhMi
ch$y r! "M# hhJ L9Rc. Trc *Yc %$ng ngy cng ln c@! nghB! 89n> 89n
hh?I Zqn ZVt gi!% %` c@! Ng9yyn Tr9ng Trc "[ Z9Fc <ng IhMi r! hng. -\
hi49> Ng9yyn Tr9ng Trc r! nFI %\nh 3 Z) hnh 89y4t (d8{8).
)! Zn h#$t "Fng ch&nh c@! Th@ Oh#! W9n (tCn thmt l Ng9yyn W29 W9n
d8u0-d875) l a kn xi!ng. Th@ Oh#! W9n 3Rn "] t^ng th!% gi! c9Fc ,hai
nghB! c@! TrPng )nh 3 c@! ThiCn WF =Png. -# nN% d8{u> <ng Z) 89!n
t6nh kn xi!ng ZVt nFI ch# 89n hh?I. ng Z) hh?I "y "i N!% el nhng "4n
nN% d870 l$i "7c "! 3: l$i Ai x0n. Th@ Oh#! W9n l$i trRn 3: kn xi!ng>
lmI cNn cY chRng hh?I. 4n nN% d875> Th@ Oh#! W9n Z) 89n hh?I ZVt "!
3: hnh 89y4t t$i 89C nh (h9y.n Ch7 x$#> Ti:n xi!ng- d875).
B. Ph1 ch"$9 BIc Wi.
138
T^ *!9 ,hi %'t N!% Ot> c1 nhi:9 nh nh# t% h9y4t> %9Rn c!nh tn iY *a "[
thg# ,)I 3i thi "$i. W_ ": ngh) nh2ng Zi.n Ih?I c?ch tn cHng 39! T Yc 3
tri:9 "\nh W94. eFt *R 89!n l$i ,h9yCn 39! h@y Zf ch&nh *?ch Z4 89!n tf! cMng>
%a c(! "1n th9y:n Z9<n nc ng#i> nhng IhPng ?n ny ,h<ng "7c ch'I
th9mn.
N/i Zmt nh't tr#ng c?c ": ngh) c?ch tn c1 ": ngh) c@! Ng9yyn Trng TF
(d828-d87d). Tr#ng *9Rt 9 nN% li:n t^ d8{u "4n d87d Ng9yyn Trng TF dng
lCn 39! T Yc r't nhi:9 ZMn "i:9 tr+n> ,i4n ngh) c?ch tn 3: %_i l]nh 3c "[
,)I thi "Ri Ih1 3i t\nh th4 nhng ,h<ng "7c tri:9 th+n ch'I nhmn.
Tr#ng ,hi Tri:9 "\nh W94 ch! 89y4t "7c %Ft Zi.n Ih?I cY9 nc h29 hi.9>
th\ 89n hh?I thc hi.n 3i.c "?nh chi4% UVc ,t.
+. Nc Ph1 v ch<nh (ch >nh !ng.
-# thmI ,T 70 c@! th4 ,T d9> nc hh?I Z) th9! trmn trc nc hh/ 3 Zc
3# n:n . T!% CFng W0!. -\ th't trmn nCn nc hh?I IhMi trM chi4n Ih& ch#
hh/. [ ":n ZH l$i lv h/ng th% th@ng ngn *?ch> hh?I tri[n ,h!i %$nh %z
ch&nh *?ch thc dn c@! %\nh Zai 3\ ,i4% "7c th9Fc ")! l t$# nCn "7c th)
trng ng#i ZiCn gii. Th) trng Ch9 c9 th\ nh . grry> Th@ tng c@!
hh?I t9yCn ZR lE b%Yc tiC9 thG "] c$n ,i.t. C+n IhMi t\% ng9Xn tiC9 thG %i t$i
chv ,h?c trCn th4 gii... Ch&nh *?ch thc dn l c#n "w c@! ch&nh *?ch c<ng
nghi.Ib (. grry> 5g T#n,in gt l! %qrg-I!trig> h. d890> I. n0-n2).
UVc Ot 3i dn *R "<ng "Jc l$i nD% ,: th) trng Tr9ng L9Rc "?I Yng "7c
nh9 c+9 c+n nhn c<ng rw> c+n th) trng tiC9 thG *Mn Ih;% c<ng nghi.I c@!
hh?I. ThC% n2! ch&nh nh2ng ,hM nNng ,inh t4 t c1 c@! UVc Ot cKng "7c
thc dn hh?I "?nh gi? c!#. =i %Vt h_> c1 nh2ng h!i UVc OtE bUVc Ot lJ!
g$#b ?% ch6 nh2ng 3Hng "Xng r9Fng> 3 bUVc Ot %fb l nh2ng 3Hng c1 ,h#?ng
*Mn 89r gi? nh %f th!n "?> %f Z$c> %f 3ng... Chi4% "7c UVc Ot l %Gc
tiC9 c@! n:n . T!% CFng W0! hh?I.
0. Ph1 9J cu6c 489 cac BIc Wi c;n !h^ nh-! B+dD2G.
eFt l?i Z9<n ngi hh?I l g!n =9I9i* (X hh/ NghB!) t$# c "[ hh?I c!n
thi.I 3# UVc Ot. . =9I9i* l% l?i Z9<n t$i Tr9ng L9Rc> "] ,h<ng iin IhpI
nh c+% 89y:n -i.t N!%> t ti.n 3mn ch9y[n %9Ri thg# *<ng WXng "[ *!ng -n
N!%. L9n nh Ng9yyn ngNn tra ,h<ng ch# "i> . =9I9i* li:n ZVt 89!n Ih0ng
thnh W NFi 3 89!n h9y.n Th_ SPng i9Rng th9y:n gi!% l$i. hh&! 89n
Ng9yyn cKng ZVt %Ft *R ,h?ch Z9<n c@! . =9I9i*. Tri:9 "\nh W94 th<ng Z?#
ch# ThRng "Rc N!% Ot l =9Irp 3 yC9 c+9 giMi 89y4t. =9Irp Ih?i Tr9ng Jy
hMi 89n r!nci* x!rnigr l'y c giMi 89y4t ch9y.n . =9I9i*> "g% l&nh 3 %Ft
139
h$% "Fi nhf r! UVc Ot. ~! "4n UVc> . x!rnigr "0i Ng9yyn Tri hhPng> "!ng
c<ng c?n t$i "'y> IhMi ,h!i Ih1ng *<ng WXng. Ng9yyn Tri hhPng ,h<ng "Xng
r 3i yC9 *?ch 'y> cPng 89y4t "0i . =9I9i* IhMi ri ,hfi *<ng WXng.
Ngy d9.dd.d87u . x!rnigr Z't th+n ch# n] *Jng t'n c<ng thnh W NFi.
Ng9yyn Tri hhPng cHng c#n l hh0 %] Ng9yyn 5% r! *Yc ch6 h9y 89n l&nh
chRng c. Nhng ch6 n#n %Ft gi th\ thnh W NFi Z) 3s. hh0 %] Ng9yyn 5%
t( trmn> Ng9yyn Tri hhPng Z) thPng nQng. L9n hh?I ZVt "7c <ng 3 chiC9
dG nhng Ng9yyn Tri hhPng ,h<ng ch)9 "[ ch# 89n hh?I *Nn *1c 34t thPng>
nh)n Nn % ch4t.
2. n. ban"o >Z g"$! J .;u b"-M - Hpa c b"1 Tu-! +dDN.
. x!rnigr chi4% "7c thnh W NFi nhng lc l7ng 89n * c@! Tri:9 "\nh
3jn c0n> d# W#ng T? -iC% c+% "+9. L9n c@! W#ng T? -iC% IhRi h7I 3i
89n C gn c@! 59 -Bnh hhJc 3y W NFi. . x!rnigr IhMi "g% 89n "i "?nh
th\ Z) IhGc ,&ch gi4t ch4t t$i C+9 xi'y.
Trc c?i ch4t c@! . x!rnigr> Ih&! hh?I "Xng r ngh) h0! Ng9yyn -Nn Tng
th!y %Qt ch# Tri:9 "\nh W94 ,r hi.I c xi?I T9't (d87n)> c<ng nhmn N!% Ot
l th9Fc ")! c@! hh?I> hh?I "Xng r trM l$i W NFi 3 c?c t6nh "] Z) chi4% a UVc
Ot. eFt "i[% %P hX tr#ng h0! c ny l %Ft %Qt hh?I c<ng nhmn * "Fc lmI
c@! -i.t N!% "Ri 3i c?c nc ,h?c ("i:9 2) nhng "Xng thi l$i "0i ch&nh *?ch
ng#$i gi!# c@! -i.t N!% IhMi th&ch Yng 3i ch&nh *?ch ng#$i gi!# c@! hh?I
("i:9 u). Thmt * r!> thi "i[% ny> nc hh?I 3^! %i th#?t r! ,hfi c9Fc chi4n
hh?I-hh/> ,h<ng IhMi l thi cP th9mn l7i ch# %Ft c9Fc 3iyn chinh l9 di. -\
th4 hh?I "Xng r h0! giMi nhng 3jn gi2 ch# %\nh %Ft 3i c ch# c?c c9Fc c!n
thi.I 3: *!9 ny.
N. Ph1 9J cu6c 489 cac BIc Wi c;n !h^ ha".
N:n . T!% CFng W0! hh?I 37t 89! nh2ng thi "i[% ,h1 ,hNn c@! nh2ng
nN% 70> "4n thmI ,T 80 th\ "] IhGc hXi "7c n:n ,inh t4 cKng nh /n ")nh
ch&nh tr). C?c nh l]nh "$# nh . grry. 5p#n x!%Zgtt!> Ch!rlg* rgycingt
,h<ng ch6 l nh2ng ngi thg# ch@ nghB! thc dn % c0n l nh2ng lr th9y4t
gi! 3: ch@ nghB! ny. N:n t ZMn ti ch&nh c@! hh?I Ih?t tri[n %$nh %z. hh?I
tra thnh ch@ n7 c@! Ch9 c9. Tr#ng ,hi 'y> Tri:9 "\nh W94 Zf ng#i t!i t't cM
"i:9 tr+n c?ch tn "'t nc 3 cKng ,h<ng thi hnh %Ft Zi.n Ih?I n# nhD%
chQn "Yng c9Fc i% l7c c@! hh?I.
Ngy 2{.u.d882 Wgnri ~i3iqrg "g% h!i Ih?# th9y:n cHng nhi:9 t9 chi4n r!
"1ng g+n W NFi rXi "4n *?ng ngy 25.n> W. ~i3iqrg g(i tRi hm9 th ch# T/ng
"Rc W NFi l W#ng =i.9> "0i IhMi nFI thnh. W#ng =i.9 ,h<ng "+9 hng.
140
L9n hh?I c<ng Ih? thnh ,)ch li.t. eFt ,h# ch?y. L9n -i.t t!n 3s. W#ng
=i.9 3i4t Zi[9 t$ tFi 3i 39! rXi thVt c/ t t(.
A!9 ,hi chi4% "7c W NFi> W. ~i3iqrg ch# 89n ti4I tGc "i chi4% c?c t6nh W0n
x!i> C;% hhM (tYc l %Ft Ih+n c@! bUVc Ot %fb) 3 N!% )nh. -9! T Yc
,C9 cY9 3i nh Th!nh. Oh#Mng d0.000 89n Tr9ng W#! t^ 5sng L9Mng "7c
"i:9 "Fng "4n ZiCn gii. Th'y 3my> T#n 89y:n hh?I t$i N!% Ot g(i thC% 89n
ch# W. ~i3iqrg.
P. H.q"v"go >Z g"$! J .;u b"-M - H"L1 c UuQ S&" B+dd2G - H"L1 c b"1 Th8nB+ddNG.
Nhmn "7c tin 89n Th!nh c!n thi.I> W. ~i3iqrg tra 3: l$i W NFi. L9n Tri:9
"\nh c@! W#ng T? -iC% IhRi h7I cHng t#?n 89n a UVc Ninh 3y thnh W
NFi. W. ~i3iqrg "g% 89n ch@ lc ")nh 37c C+9 xi'y Ih? 30ng 3y nhng Z)
Ih?# n] chmn l$i. L9n -i.t i9ng Ih#ng lCn c+9 gi4t ch4t "7c W. ~i3iqrg
(d9.5.d88u).
C?i ch4t c@! W. ~i3iqrg ,h<ng l% chHn Zc i% lNng c@! thc dn hh?I> %
tr?i l$i> . grry giPng c!# ng_n c trM thH ch# W. ~i3iqrg 3 "7c L9Rc hFi
hh?I IhC ch9;n %Ft ngn *?ch ln ch# 3i.c "?nh chi4% UVc Ot.
Tr#ng ,hi %_i 3i.c ch! ng] ngK th\ 39! T Yc %'t (7.d88u). Tri:9 thn chi!
rz nh!9> %Ft ZCn l Ihg ch@ chi4n> %Ft ZCn l Ihg ch@ h0!. Ch6 tr#ng 3i th?ng
% c1 "4n Z! l+n th!y 3!9. Tri:9 "\nh ,h<ng Zi4t "4n nh2ng thVng l7i % 89n
dn "$t "7c a UVc Ot.
57i dGng t\nh h\nh 'y> 89n hh?I d# < "Rc C#9rZgt c+% "+9> ti4n 3# "?nh
Nng 3 t'n c<ng c(! Th9mn kn. Ngy d8.8.d88u> 89n Ih?I g(i tRi hm9 th
ch# 39! Wi.I W0! "Xng thi c<ng Ih? thnh "Xn Th9mn WMi. Xn 3s> c?c 89!n
gi2 thnh ,w t( trmn> ,w t t( ch4t. -9! Wi.I W0! ch# ngi "i gQI 89n hh?I
iin ngh) h0! 3 ch'I nhmn nh2ng "i:9 ,i.n c@! 89n hh?I. Wi.I c L9r eHi
"7c ,r ,4t 3# ngy 25.8.d88u th^! nhmn 89y:n ZM# 3. c@! nc hh?I trCn "'t
-i.t N!%.
Tr#ng Tri:9 "\nh> Ihg ch@ chi4n "Yng "+9 l T<n Th't Th9y4t 3 Ng9yyn -Nn
Tng Ih4 39! Wi.I W0! "i 3 t9yCn ZR Ih@ nhmn gi? tr) c@! hi.I c L9r eHi
d88u.
Ng!y *!9 ,hi hi.I c "7c ,r ,4t> Ih#ng tr# chRng hh?I n/i lCn %$nh %z a
UVc Ot. C?c tng c@! Tri:9 "\nh nh W#ng T? -iC%> TrPng L9!n Mn
,h<ng ch'I nhmn 3i.c "+9 hng> liCn ti4I t'n c<ng c?c "Xn tr$i c@! hh?I a UVc
Ot. Chi4n * iMy r! ?c li.t 3i * hv tr7 c@! 89n "Fi ch&nh 89y Tr9ng W#!.
141
. grry l$i iin thC% "7c chi4n Ih&> g(i thC% 89n l&nh tNng 3i.n ch# C#9rZgt.
C#9rZgt ti4n "?nh h$ thnh APn Ty> UVc Ninh> T9yCn L9!ng. W#ng T? -iC%
th't trmn IhMi thg# "ng th7ng "$# tra 3: W94. Tri:9 "\nh W94 %Ft l+n n2!
IhMi ,r hi.I c. 1 l hi.I c c9Ri cHng> 3jn thng "7c g_i l hi.I c
xi?I Thn (d88n)> c<ng nhmn * "< hF c@! hh?I> chi! -i.t N!% l% Z! Ih+n.
N!% Ot l th9Fc ")!> UVc Ot n(! th9Fc ")! c0n Tr9ng Ot l "'t ZM# hF.
T^ "'y n/ ZHng c9Fc chi4n ,iCn cng c@! dn -i.t N!% "[ ginh l$i "Fc lmI.
II. B6 9M ca" !Z cOa !hYc e8n Ph1.
+. TA ch^c ch<nh !Z\ hnh ch<nh.
C<ng 3i.c "+9 tiCn c@! thc dn hh?I *!9 ,hi chi4% "7c -i.t N!% l ?I "Qt
trCn th9Fc ")! %i ny %Ft h. thRng hnh ch&nh c1 ,hM nNng thc hi.n c?c
ch&nh *?ch> ch@ trPng c@! %\nh.
?I dGng ch&nh *?ch chi! "[ tr)> thc dn hh?I Ihn -i.t N!% r! l% Z! %i:n.
Tr9ng Ot> nPi tri:9 "\nh W94 3jn c0n tXn t$i> "/i tCn thnh kn N!%> %Ft d!nh
ing % ch&nh 89y:n "< hF Tr9ng L9Rc "] "Qt ch# -i.t N!%| h!i %i:n UVc Ot
3 N!% Ot 3jn gi2 tCn cK. evi %i:n c1 %Ft 3iCn thRng *Y "Yng "+9 3 ":9
IhG th9Fc trc ti4I 3# c?i g_i l <ng =Png th9Fc hh?I. <ng =Png th9Fc
hh?I Z!# gX% cM 5# 3 C!%Z#dgg 3 "Yng "+9 l T#n 89y:n <ng =Png.
xiJI 3i.c ch# T#n 89y:n <ng =Png l %Ft WFi "Xng TRi c!# gX% c?c
ThRng *Y 3 c?c gi?% "Rc c?c cP 89!n 89!n tr_ng.
Tri:9 "\nh nh Ng9yyn ch6 c0n l h\nh thYc. Oh% *Y hh?I ch@ t_! cM NFi c?c
nh Ng9yyn> c0n c?c ZF ":9 c1 %Ft cR 3'n ngi hh?I ch6 h9y. Oh% *Y hh?I
c0n ch@ t_! ng!y cM c?c hFi "Xng h#ng tFc.
0. HL !h)ng g": ec v vn h*a.
Ch&nh *?ch gi?# dGc - 3Nn h1! c@! thc dn hh?I ,h<ng chJ r "4n 3i.c nng
c!# dn tr& % ch@ y49 "# t$# r! %Ft hng ngK ngi -i.t c1 th[ giJI 3i.c "Vc
lc ch# c<ng c9Fc Z\nh ")nh 3 c!i tr). Ch2 L9Rc ng2 "] "7c dHng t$i N!% Ot
t^ nN% d8{2 3 l+n l+n l!n trn r! cM nc. 4n nN% d89{> ch&nh 89y:n thc
dn hh?I "! ch2 L9Rc ng2 3# c?c c9Fc thi t9y[n 89!n l$i. NN% d90u "4n
l7c %<n hh?I 3Nn "7c "! 3#. C?c c9Fc thi hPng tr9y:n thRng Z) Z]i Zf
3# "+9 th4 ,T d9 (nN% d9d5 a UVc Ot> nN% d9d8 a Tr9ng Ot). Th!y th4 3#
"1 l %Ft n:n gi?# dGc g_i l hh?I - -i.t "7c lmI r!. Ti4ng hh?I thnh ch9y[n
ng2 ch&nh. ChPng tr\nh h_c l+n l+n i! ri 3Nn h1! tr9y:n thRng -i.t N!% %
l$i chJ tr_ng 3Nn h_c hh?I. Trc "y> di thi nh Ng9yyn> c?c i]> lng ":9
c1 trng h_c. 4n n!y> ,hi h@y Zf 3i.c h_c ch2 W?n th\ %Qc nhiCn h. thRng
142
trng lng ,h<ng c0n n2!. C<ng 3i.c gi?# dGc ch6 tmI tr9ng t$i c?c "< th) ln.
NN% d908 %Ft trng $i h_c "7c thnh lmI> c0n tr#ng cM nc th\ ch6 c1 Z!
trng tr9ng h_c. Ng#i r!> "[ IhGc 3G ch# ZF %?y c!i tr)> thc dn lmI r! c?c
cP 89!n nghiCn cY9 nh trng -iyn <ng U?c C/ (c#lg r!nc!i*gditrC%g-
rignt) *a )! ch't> *a )! lr> *a Oi[% l%... Ngi -i.t ,h<ng "7c l% 3i.c
tr#ng c?c cP *a ny.
Ch2 L9Rc ng2 l+n l+n chi4% 3) tr& 89!n tr_ng. U?# ch& 3 *?ch 3a ZDng ch2
L9Rc ng2 i9't hi.n l% tr9y:n Z? cng nh!nh c?ch 3i4t ny. - cM Ih#ng tr#
chRng hh?I cKng dHng ch2 ny "[ tr9y:n Z? t tang "Fc lmI t ch@ tr#ng dn
chJng.
2. 'a! #ha" !hc c;n !h^ nh-!.
Tr9ng thnh 3i ch@ trPng Zi4n th9Fc ")! thnh ng9Xn c9ng c'I ti ng9yCn ch#
n:n c<ng nghi.I c@! %\nh 3 "Xng thi l th) trng tiC9 thG c?c *Mn Ih;% c@!
n:n c<ng nghi.I "1> thc dn hh?I chJ tr_ng "4n 3i.c ch# i9't ,h;9 nh2ng *Mn
Ih;% th< nh c!# *9> 89Qng %f "Xng thi nhmI nh2ng hng h1! c@! hh?I. eFt
h. thRng 89!n th94 "7c thnh lmI "[ chQn ng9Xn nhmI c@! c?c nc ,h?c>
ginh "Fc 89y:n th) trng ch# c?c *Mn Ih;% c@! %j9 89Rc. C?c c<ng ty c@!
hh?I "7c hang 9 tiCn> "1ng th94 r't nh`> c1 ,hi "7c %iyn th94.
+9 th4 ,T SS> th!n "? a L9Mng Cn cKng nh c?c thY 89Qng ,h?c nh 3ng>
!nti%#ing ":9 "7c i9't *!ng hh?I. C<ng ngh. t$i chv ,h<ng "7c chJ r. Ch6
%Ft *R r't &t "7c thnh lmI nh c?c h]ng i!y i?t lJ! t$i N!% Ot> %Ft 3i h]ng
d.t a UVc Ot. C<ng ty "i.n nc "7c thnh lmI 3# nN% d990> rXi *!9 "1 l
c?c c<ng ty ,h?c r! "i nh c<ng ty ii %Nng WMi hh0ng> nh %?y gi'y ?I
C+9> nh %?y th9Rc l? W NFi. T't cM nh2ng cP *a *Mn i9't trCn ":9 th9Fc h$ng
nhf c0n l7i nh9mn c1 "7c ":9 "7c ch9y[n 3: hh?I.
Tr#ng lBnh 3c c<ng nghi.I> ch&nh 89y:n th9Fc ")! dnh c?c "'t %+9 %s ch#
c?c hh?I ,i:9 h#Qc c?c c<ng ty. T^ nN% d897 "4n d9du c?c hh?I ,i:9 3 c?c
c<ng ty chi4% "7c n70.000 hgct! "'t. T9y th4> ,l th9mt ,h!i th?c r9Fng "'t
,h<ng "7c "/i %i. C#n tr9 3 c?i cy cHng *Yc ngi 3jn l nh2ng c<ng cG
*Mn i9't trCn nh2ng c?nh "Xng % ch@ nhn <ng l hh?I ,i:9.
-: IhPng di.n thPng %]i> hng h1! c@! hh?I ng tr) th) trng 3\ "7c %iyn
th94 nhmI. Wng h1! -i.t N!% i9't th\ IhMi Z?n 3i gi? h$. T't cM l7i nh9mn c@!
n:n ng#$i thPng ":9 l_t 3# %Ft 3i c<ng ty nh .C..k.> =gni* rqrg...
=H *!#> trCn IhPng di.n gi!# th<ng> thc dn hh?I cKng chJ r iy dng %Ft
h. thRng gi!# th<ng nh!nh hPn> lmI "ng ig l(! nRi li:n nhi:9 t6nh l$i 3i
nh!9 nh W NFi - 5$ng APn> W NFi - -inh> W94 - Nng> Ai x0n - Nh!
143
Tr!ng... Ng#i r! t$i N!% Ot h. thRng ,Cnh r$ch cKng "7c t9 Z/ l$i. e$ng
li gi!# th<ng c1 "7c %Ft ZF %Qt %i.
III. Ph:ng !: M=u nc.
+. Ph:ng !: .;n Vng.
W0! c xi?I Thn d88n %a "+9 %Ft gi!i "#$n rRi l#$n ch# Tri:9 "\nh W94.
A!9 ,hi 39! Wi.I W0! Z) lmt "/ rXi Z) gi4t ch4t> Oi4n hhJc lCn th!y nhng ch6
*?9 th?ng l$i ch4t. Ng9yyn -Nn Tng 3 T<n Th't Th9y4t "! ng 5)ch> %i
du t9/i lCn l% 39!> tYc l 39! W% Nghi.
e9 th9jn ng#$i gi!# gi2! Tri:9 "\nh W94 3 Ih&! hh?I n/ r! ,hi T#n 89y:n
=g C#9rcy "0i l% ly Ih#ng 3Png ch# 39! W% Nghi 3 "0i IhMi "7c cHng
"#n tHy tHng "i 89! c/ng ch&nh l c/ng ch6 dnh riCng ch# c?c 39! Ng9yyn
(7.d885). Tri:9 "\nh W94 ,h<ng ch'I nhmn 3 ch# 89n t'n c<ng 3# t0! Oh%
*Y> tr$i l&nh hh?I a W94. C9Fc t'n c<ng th't Z$i. -9! W% nghi IhMi i9't Z<n.
T<n Th't Th9y4t "! 39! r! L9Mng Tr) rXi "4n Ngh. kn 3 "1ng ZMn d#!nh t$i
"'y. T^ ZMn d#!nh> 39! W% Nghi i9Rng chi49 C+n -Png> ,C9 g_i nhn dn
,hVI nPi n/i lCn chRng hh?I. Thc dn hh?I "! 89n "i cn 89pt nJi r^ng
L9Mng U\nh> Ngh. kn h0ng ZVt 39! ch# "7c. Xng thi> t$i W94> thc dn
hh?I "! Xng Oh?nh lCn l% 39!. Xng Oh?nh IhMi thn hnh *!ng Oh% *Y
hh?I "[ l% ly thG Ih#ng.
4n th?ng dd.d88{ 89n hh?I %9! ch9Fc "7c TrPng L9!ng Ng_c> ch6 "$#
"Fi 89n ngi eng c1 nhi.% 3G ZM# 3. 39!. TrPng L9!ng Ng_c ZVt 39!
dng ch# hh?I. -9! Z) thc dn hh?I ZVt "i "y a klgprig.
Chi49 C+n -Png c@! 39! W% Nghi "7c * hang Yng %$nh %z ,hVI nPi>
nh't l tr#ng gii *B Ih9 3 ng!y cM *!9 ,hi 39! "] Z) ZVt "i "y rXi.
Tr9ng Ot> tiC9 Zi[9 ch# Ih#ng tr# C+n -Png l c9Fc ,hai nghB! c@! e!i
S9n Thang (d8{0-d887). -Rn l ngi thi "m9 c( nhn> e!i S9n Thang
89y tG "7c nhi:9 nh nh# tCn t9/i a L9Mng Ng]i> U\nh )nh. W_ cHng nh!9 lmI
cNn cY a U\nh )nh. NghB! 89n c@! e!i S9n Thang chRng ch_i c@! 89n
hh?I tr#ng Z! nN% r0ng. L9n hh?I nhi:9 l+n 3i4t th dG hng nhng ":9 Z)
<ng t^ chRi. C9Ri cHng 89n hh?I "i:9 Tr+n U? 5Fc> %Ft ,w cFng t?c "Vc lc
3i hh?I> t^ N!% Ot r! "Png "+9 cHng nghB! 89n ,hai nghB!. A!9 nhi:9 l+n
gi!# tr!nh ":9 th't Z$i> Tr+n U? 5Fc "nh dHng l$i Zi.n Ih?I % 89n hh?I "]
dHng 3i Ng9yyn Tr9ng TrcE ch# ZVt %` c@! e!i S9n Thang "[ Z9Fc <ng
IhMi r! hng. e!i S9n Thang r! nFI %\nh "[ cY9 %`. ng ,h<ng ch'I nhmn
3i.c 89y hng 3 Z) "! r! hnh 89y4t t$i 89C nh (U\nh )nh).
144
eFt c9Fc n/i dmy hang Yng chi49 C+n -Png t$i Th!nh W1! l c@! inh C<ng
Tr?ng (?-d887).inh C<ng Tr?ng ng9yCn l tHy tng c@! W#ng T? -iC%. Ohi
39! W% Nghi i9Rng chi49 C+n -Png> <ng cHng c?c nh# *B n/i ti4ng nh Rc
h_c hh$% Unh> Ti4n *B TRng =9y Tn... iy dng cNn cY ")! U! \nh t$i
Th!nh W1!. NghB! 89n thng "i "?nh Ih? c?c "Xn Z1t c@! 89n hh?I. A!9 Z!
nN% chi4n "'9> cNn cY c@! nghB! 89n Z) 89n hh?I Ih? "7c. TrCn "ng rJt
lCn nJi> inh C<ng Tr?ng Z) t( thPng.
W TBnh> c9Fc ,hai nghB! c@! hh!n \nh hhHng (d8n7-d895) 3 C!# ThVng
(d8{n-d89u) cKng "] "[ l$i d'9 'n *9 *Vc tr#ng l)ch *( dn tFc. hh!n \nh
hhHng "] Z?i y4t 39! W% Nghi *!9 ,hi 39! i9't Z<n 3 nhmn nhi.% 3G l]nh
"$# Ih#ng tr# C+n -Png t$i Ngh. kn> W TBnh. ng iy dng "Xn tr$i> lmI
iang c<ng Zinh ch4 t$# 3K ,h&. L9n hh?I 3i * giJI *Yc "Vc lc c@! W#ng
C!# OhMi> nhi:9 l+n dG <ng r! hng nhng ,h<ng "7c Zqn ch# 89mt %X t/ tiCn
<ng. C9Fc chi4n "'9 c@! hh!n \nh hhHng ,p# di "4n hPn d0 nN%. Tr#ng %Ft
l+n Z) Z!# 3y> <ng Z) Z.nh ,i4t(?) 3 ch4t.
L9n hh?I l$i IhMi "Ri Ih1 3i Ih#ng tr# C+n -Png a UVc Ot. Ng9yyn
Thi.n Th9mt (d8nn-d92{) lmI chi4n ,h9 a U]i Amy> dHng chi4n th9mt d9 ,&ch t'n
c<ng tiC9 di.t c?c t#?n 89n t9+n tiy9> c?c "Xn Z1t c@! hh?I. Ln hh?I Z) thi.t
h$i nhi:9 trmn nQng n:> dXn lc l7ng cn 89pt nhi:9 l+n ,h<ng "7c> "nh IhMi
"! W#ng C!# OhMi r! tr'n ?I 3 dG hng. 5c l7ng nghB! 89n Z) thi.t h$i
nQng. Ng9yyn Thi.n Th9mt gi!# 89y:n ch6 h9y l$i ch# g%> lCn "ng *!ng
Tr9ng L9Rc t\% T<n Th't Th9y4t "[ Zn c?ch IhGc hng. Nhng 3i.c ,h<ng
thnh. <ng "nh nPng n?9 t$i "'y.
eFt c9Fc ,hai nghB! l^ng ljy ,h?c l t$i Cn Th4 d# W#ng W#! Th?% ch6 h9y
(d858-d9du) ch6 h9y. C9Fc ,hai nghB! ny l% tiC9 h!# lc l7ng c@! 89n
hh?I> ,h<ng "[ chJng yCn /n ?I dGng ch&nh *?ch c!i tr) c@! %\nh t$i UVc Ninh>
Th?i Ng9yCn. L9n hh?I IhMi r! *Yc "n ?I "4n nN% d9du %i di.t "7c.
0. Ph:ng !: M=u nc v: H;u !h$ #l 0C
L9! "+9 th4 ,T 20> Ih#ng tr# yC9 nc c@! dn tFc -i.t N!% ,h<ng c0n %!ng
th9+n %9 *Vc 89n * n2!. C?c c9Fc "'9 tr!nh ch&nh tr) ZVt "+9 i9't hi.n %
"i[n h\nh l Ih#ng tr# <ng =9 d# hh!n UFi Ch9 c+% "+9.
5 %Ft nh# *B n/i ti4ng> hh!n UFi Ch9 tmI h7I l$i c?c *B Ih9 c@! Ih#ng tr#
C+n -Png *!9 ,hi Ih#ng tr# ny th't Z$i 3 thnh lmI %Ft t/ chYc %i l
Ih#ng tr# =9y Tn. hh#ng tr# =9y T n ch@ trPng "! ngi r! nc ng#i
% cG th[ l nc Nhmt "[ h_c hfi nh2ng ti4n ZF c@! thi "$i> ch9;n Z) ch# lc
l7ng 3: *!9. Ot Ng#$i h+9 Cng [ "7c "! *!ng Nhmt "[ %1c nRi trc
145
3i nh c+% 89y:n Nhmt UMn. -# nN% d908> 200 th!nh niCn "7c g(i *!ng
"'y. Nhng Nhmt ,h<ng *n l0ng giJI. hh!n UFi Ch9 3 Cng [ IhMi *!ng
trRn tr?nh a Tr9ng L9Rc.
tr#ng nc> c?c *B Ih9 ch9y[n hng ,h?c. =i * ch6 "$# c@! 5Png -Nn
C!n> trng <ng Oinh NghB! ThGc "7c thnh lmI 3i %Gc "&ch tr9y:n Z? c?c
t tang tn ti4n> ": ing Ih#ng tr# tn h_c 3i %Gc "&ch "# t$# nh2ng
th!nh niCn 9 tJ "[ thc hi.n c<ng c9Fc "0i l$i ch@ 89y:n 89Rc gi!. =H h#$t
"Fng ch6 "7c %Ft nN%> nhng <ng Oinh NghB! ThGc "] "?nh d'9 3i.c
ch9y[n hng 89!n tr_ng c@! gii tr& thYc -i.t N!%.
Oh?c 3i ch@ trPng %9Rn dHng Z$# lc "[ chRng hh?I c@! hh!n UFi Ch9>
hh!n Ch9 Trinh (d872-d92{) ch@ trPng cY9 nc ZDng "ng lRi cMi lPng>
%a %!ng dn tr& 3 tr!nh th@ "0i hfi a ch&nh 89y:n 89y:n dn *inh dn ch@.
ng Z) hh?I ZVt 3 "y "i C<n M# 3# nN% d908. =# hFi Nhn 89y:n L9Rc t4
c!n thi.I> <ng "7c thM r! 3 Z) 89Mn thJc t$i el Th#. NN% d9dn> hh!n Ch9
Trinh l$i Z) ZVt 3\ Z) nghi ng l "] liCn l$c 3i Cng [. NN% d922> <ng *!ng
hh?I ti4I tGc h#$t "Fng c@! %\nh. A!9 "1 l$i 3: nc 3 %'t nN% d92{. ?%
t!ng c@! <ng "7c c?c nh yC9 nc t/ chYc ,hVI cM Z! ,t.
xi!i "#$n *!9 th4 chi4n thY nh't (d9d9-d9n5)
I. 'a! #ha" !hc c;n !h^ ha" cOa Ph1
A!9 th4 chi4n thY nh't> dH thVng trmn> hh?I 3jn Z) thi.t h$i nQng n:. [ cY9 3]n
n:n ,inh t4> hh?I r! *Yc 3P 3pt c?c th9Fc ")!.
hh?I tNng cng "+9 t 3# -i.t N!%. T/ng *R 3Rn "7c "+9 t 3# -i.t N!%
t^ d9d9 "4n d929 lCn "4n 8 tT . Ngn Wng <ng =Png % Z!n xi?% "Rc
Z!# gX% c?c nh ,l ngh.> c?c nh ti Ihi.t thc * c!i tr) -i.t N!%. W#$t "Fng
"+9 t chJ tr_ng 3# 3i.c ,h!i th?c %f> "Xn "i:n c!# *9. T't cM l7i nh9mn ":9
"7c "! 3: hh?I.
C?c "Xn "i:n c!# *9 "7c %a rFng. =i.n t&ch trXng c!# *9 t^ d5.000 hgct! 3#
nN% d92n lCn "4n d20.000 hgct! 3# nN% d9u0.
W#$t "Fng %f cKng Ih?t tri[n tNng 3_t. -# nN% d92u c1 n9{ %f "7c ,h!i
th?c th\ "4n nN% d929 c1 "4n d7.{85 %f. ! *R c?c %f 'y tmI tr9ng a UVc Ot.
Nhng tr?i l$i> ngnh *Mn i9't ch4 Zi4n th\ ,h<ng c1 Ih?t tri[n g\ nhi:9> 3\ hh?I
%9Rn d9y tr\ * "Fc 89y:n c@! %\nh tr#ng *Mn i9't cKng nh tr#ng 3i.c tiC9 thG
hng h1!.
146
II. ]Y 1h8n h*a !:ng 45 h6" V"L! Na9
C9Fc ,h!i th?c l+n thY h!i c@! hh?I "] t$# r! * Ihn h1! *9 *Vc tr#ng i] hFi
-i.t N!%.
xi!i c'I ")! ch@ "7c * nng "s c@! Ih&! hh?I tra thnh chv d! ch# ch@
nghB! "4 89Rc. xi!i c'I n<ng dn Z) Z+n cHng h1! 3 Z) ,h!i th?c l!# "Fng tri.t
"[. xi!i c'I t *Mn ngy cng thC% "<ng. 1 l nh2ng ngi t Zf 3Rn r! ,inh
d#!nh 3 "] thnh c<ng tr#ng thPng trng cKng nh tr#ng c<ng ngh..
xi!i c'I ti[9 t *Mn r! "i d# * Ih?t tri[n c@! c?c ngnh ,inh t4> * Ih/ Zi4n
c?c cP 89!n hnh ch&nh> gi?# dGc> 3Nn h1!. xi!i c'I c<ng nhn r! "i t^ "7t
,h!i th?c thY nh't cng Ih?t tri[n %$nh tr#ng "7t ,h!i th?c th h!i ny. xi!i
c'I ny "] nh!nh ch1ng ti4I th9 t tang c@! C?ch e$ng Th?ng ei Ng! 3
t$# "7c %Ft lc l7ng 32ng 3ng ch# c9Fc chi4n "'9 3\ "Fc lmI t d#.
III. Ph:ng !: ch)ng Ph1
+. Ph:ng !: >: ch<
hh#ng tr# chRng hh?I gi!i "#$n *!9 th4 chi4n thY nh't ti4I tGc Ih?t tri[n.
hh#ng tr# tf! rFng r! %_i t+ng lI nhn dn. N/i Zmt nh't l Ih#ng tr# c@!
c<ng nhn 3 gii ti[9 t *Mn tr& thYc. h_ "] ch# r! nh2ng t Z?# ZDng ti4ng
hh?I h#Qc ZDng ch2 L9Rc ng2 ,C9 g_i l0ng yC9 nc c@! t#n dn "Xng thi
%a r! IhPng c?ch "'9 tr!nh. Ng9yyn kn Ninh ch# r! t b5! Cl#chg Clpgb
(Ch9<ng rq) a N!% Ot 3# ngy d0d2d92u ,h<ng nh2ng c<ng ,&ch gii 89!n
l$i thRi n?t % c0n lCn ?n thc dn hh?I. Nh2ng c9Fc diyn th9y4t> 3mn "Fng
89+n chJng c@! Ng9yyn kn Ninh "] l ti4ng 3!ng ln tr#ng 89+n chJng> t$#
th9mn l7i ch# * r! "i c@! bMng Th!nh NiCn C!# -_ngb. Mng ny "7c *
@ng hF c@! gii tr& thYc N!% Ot. [ "q ZÌ Ih#ng tr# ny> thc dn hh?I ch#
ZVt Ng9yyn kn Ninh> ,4t tFi <ng 3i4t tr9y:n "Pn> 3i4t Z?# iJi giGc dn chJng
Ih? rRi trmt t !n ninh. A!9 ,hi r! tH> Ng9yyn kn Ninh l$i lmI hFi ,&n> hFi ny
Ih?t tri[n ch@ y49 a Ai x0n> xi! )nh 3 c1 Mnh hang "4n c?c ")! IhPng
,h?c. UCn c$nh c?c h#$t "Fng c@! Ng9yyn kn Ninh c0n c1 Ng< Yc O4 3i t
Z?# bW29 Th!nhb> W9tnh thJc Oh?ng 3i t bTi4ng =nb. W!i t ny 3i4t ZDng
ch2 89Rc ng2 3 r't Ih/ Zi4n.
0. .c cu6c >"?u eng !"nh !h;n ch)ng Ph1
W!i * ,i.n ch&nh tr) ln "] n/ r! 3 gy d'9 'n *9 *Vc lCn c9Fc *Rng ch&nh tr)
c@! dn chJng. A ,i.n thY nh't l c9Fc "'9 tr!nh c@! nhn dn tr#ng cM nc
3 c@! -i.t ,i:9 a nc ng#i "0i n i? ch# nh c?ch %$ng hh!n UFi Ch9
Ng9yCn 3# ngy u0.{.d925> thc dn t/ chYc ZVt c1c hh!n UFiCh9 t$i
147
Th7ng WMi ,hi <ng "!ng h#$t "Fng a "'y. ChJng "g% <ng 3: -i.t N!% 3 "!
r! t0! "[ h\nh i( ,4t ?nn ch9ng thn. UMn ?n ny gQI IhMi * IhMn ,h?ng %$nh
%z c@! dn chJng. C?c c9Fc Z]i c<ng> Z]i th) iMy r! ,hVI nPi "0i th! Z/ng ch#
hh!n UFi Ch9. T#n 89y:n Z'y gi l -!rgnng IhMi t9yCn ZR th! Z/ng hh!n
UFi Ch9 nhng l$i "! <ng 3: gi!% lfng a W94.
Tr#ng c9Fc 3mn "Fng ny c1 3!i tr0 89!n tr_ng c@! %Ft t/ chYc yC9 nc %i
thnh lmI. 1 l hFi hhGc -i.t. WFi ny ,4t h7I h#$t "Fng cHng b-i.t N!%
Th!nh NiCn C?ch e$ng Xng Ch& WFib. A!9 %Ft thi gi!n h#$t "Fng> Zi 5lF>
hFi "/i tCn nhi:9 l+n> c9Ri cHng 89y4t ")nh l'y tCn l bTn -i.t C?ch e$ng
Mngb .
A ,i.n thY h!i l "?% t!ng c@! hh!n Ch9 Trinh. A!9 nh2ng nN% th?ng lNn lFn
h#$t "Fng ch&nh tr)> hh!n Ch9 Trinh l% Z.nh 3 %'t ngy 2n.u.d92{. ?% t!ng
c@! <ng "7c t/ chYc rFng ,hVI Z! ,t 3 tra thnh %Ft d)I Zi[9 dPng ln tinh
th+n yC9 nc 3 r ch& ,h?ng hh?I c@! dn tFc -i.t N!%.
2. .c !A ch^c ch)ng Ph1 J nc ng:"
hh#ng tr# "'9 tr!nh chRng hh?I ,h<ng ch6 c1 a tr#ng nc> % cKng Ih?t tri[n
r't %$nh %z a nc ng#i. bWFi 5iCn hi.I c?c =n t<c Th9Fc )!b d# Ng9yyn
?i L9Rc cHng %Ft *R ngi yC9 nc thnh lmI t$i hh?I 3# nN% d92d. T/ chYc
ny Ih/ Zi4n ch@ nghB! e?c-5Cnin "4n c?c dn tFc th9Fc ")!. Ng9yyn ?i L9Rc
ch# r! t b5g h!ri!b (Ngi CHng Oh/) lCn ?n ch&nh *?ch Z1c lFt d] %!n c@!
thc dn hh?I> ,C9 g_i c?c dn tFc Z) tr) 3Hng lCn chRng ch@ nghB! thc dn. =H
Z) ,i[% *#?t chQt chz> t b5g h!ri!b cKng 3jn "7c ch9y[n 3: tr#ng nc 3 t?c
"Fng ln "4n Ih#ng tr# chRng hh?I t$i "y.
eFt t/ chYc hMi ng#$i ,h?c l nh1% bTn T% S]b r! "i a L9Mng Ch9 gX%
nh2ng th!nh niCn trw t9/i "+y nhi.t h9y4t t^ t/ chYc b-i.t N!% L9!ng hhGc
WFib % r!. NN% d92n> Zi4t tin T#n 89y:n <ng =Png l egrlin trCn "ng
*!ng Nhmt *z ghp Tr9ng 89Rc> bT% T% S]b 89y4t ")nh ?% *?t y "[ gy ti4ng
3!ng ch# Ih#ng tr# "?nh "9/i thc dn. Nhi.% 3G ny "7c gi!# ch# hh$%
WXng Th?i. C% d9.{.d92n egrlin d ti.c chiC9 "]i a ,h?ch *$n -ict#ri! t$i A!
.n nD% tr#ng t< gii c@! knh. hh$% WXng Th?i cMi tr!ng thnh Ih1ng 3iCn
l_t "7c 3# 3 np% Z#% lCn Zn ti.c c@! egrlin. U#% n/ nhng ch6 l%
egrlin Z) thPng. Wnh "Fng i#ng> hh$% WXng Th?i Z) cMnh Zinh r7t "9/i g'I
IhMi nhMy i9Rng Ch9 xi!ng tr+% %\nh. Ti4ng Z#% *! i.n "] c1 Mnh hang
tr#ng 3 ng#i nc> g1I Ih+n thJc ";y Ih#ng tr# chRng hh?I tNng c!#.
A!9 ti4ng Z#% A! =i.n> Ng9yyn i L9Rc "4n L9Mng Ch9. T$i "y> t^ h$t nhn
c@! bT% T% S]b> <ng thnh lmI r! t/ chYc b-i.t N!% Th!nh NiCn C?ch
148
e$ng Xng Ch& WFib> tr#ng "1 c1 t/ chYc bCFng *Mn "#nb l% n0ng cRt
({.d925). b-i.t N!% Th!nh NiCn C?ch e$ng Xng Ch& WFib t\% c?ch t9yCn
tr9y:n ch@ nghB! e?c } 5CNin 3# -i.t N!%> t$# ti:n ": ch# c<ng c9Fc giMi
Ih1ng dn tFc 3 gi!i c'I tr#ng nc.
N. .u6c #hJ" nghKa r=n B"
Th?ng d2 nN% d927> Ng9yyn Th?i W_c cHng %Ft *R ngi yC9 nc thnh lmI
t/ chYc -i.t N!% L9Rc =n Mng. Ng9yyn Th?i W_c "7c Z+9 l% Ch@ t)ch
Mng. -i.t N!% L9Rc =n Mng ch@ trPng liCn ,4t l$i %_i t+ng lI nhn dn>
,h<ng Ihn Zi.t gi!i c'I h!y t<n gi?#| dHng 3K lc "[ l'y l$i 89y:n "Fc lmI t
ch@ c@! "'t nc 3 lmI %Ft ch&nh th[ cFng h0! thg# ch@ nghB! dn ch@ i] hFi.
-i.t N!% L9Rc =n Mng Ih?t tri[n %$nh a c?c t6nh UVc Ninh> UVc xi!ng> hhJ
Th_> Th?i U\nh> Wng Cn> WMi =Png... Th?ng 2-d929 -i.t N!% L9Rc =n
Mng ch# ngi ?% *?t U!in> trH% %F Ih9 ch# c?c "Xn "i:n c!# *9 c@! hh?I a
N!% Ot. emt th?% hh?I r! t!y ,h@ng ZR. Nhi:9 Mng 3iCn Z) ZVt. Nhi:9 cP *a
Mng Z) t!n 3s. Ng9yyn Th?i W_c 89y4t ")nh dRc h4t lc l7ng %a c9Fc t/ng
,hai nghB! nhng th't Z$i. Ng9yyn Th?i W_c Z) ZVt 3 Z) t( h\nh cHng d2 "Xng
ch& c@! %\nh. T/ chYc -i.t N!% L9Rc =n Mng t!n 3s.
IV .7ng cu6c g"T" 1h*ng e8n !6c
+. 'Tng .6ng ]Tn V"L! Na9 a H%"
Trc * Ih?t tri[n c@! c?c c9Fc "'9 tr!nh chRng hh?I 3 *!9 th't Z$i c@! c9Fc
,hai nghB! Cn U?i> c?c nh l]nh "$#
b-i.t N!% Th!nh NiCn C?ch e$ng Xng Ch& WFib nhmn th'y IhMi thnh lmI
%Ft ch&nh "Mng c1 ,hM nNng "#n ,4t t#n dn "[ l]nh "$# c<ng c9Fc giMi
Ih1ng c@! dn tFc. -# th?ng u.d929 chi ZF CFng *Mn "+9 tiCn gX% c1 ZMy
ngi r! "i t$i W NFi.
Ngy d7{d929 Mng CFng AMn <ng =Png "7c thnh lmI> Z?# bUJ! 5i:%b
l% cP 89!n ng<n l9mn ch# Mng. A!9 "1 U!n ch'I hnh tr9ng Png c@! b-i.t
N!% Th!nh NiCn C?ch e$ng Xng Ch& WFib thnh lmI bkn N!% CFng AMn
Mngb. Xng thi bTn -i.t C?ch %$ng Mngb cKng "Yng r! thnh lmI b<ng
=Png CFng AMn 5iCn #nb.
[ "#n ,4t l$i c?c lc l7ng chRng hh?I> Z! Mng g_n l$i t$i C(9 5#ng (g+n
WXng O<ng) "[ "i "4n h7I nh't 3i * ch@ t_! c@! Ng9yyn ?i L9Rc (2.d9u0).
bMng CFng AMn -i.t N!%b r! "i cHng cPng lBnh "+9 tiCn c@! Mng. CPng
lBnh 3$ch ro h!i gi!i "#$n c@! C?ch %$ng -i.t N!% lE C?ch %$ng t *Mn dn
89y:n tYc l c?ch %$ng dn tFc dn c@ nhn dn 3 C?ch %$ng i] hFi
149
ch@nghB!. CPng lBnh "Xng thi ,hng ")nh 3!i tr0 l]nh "$# c@! Mng tr#ng
c<ng c9Fc c?ch %$ng.
0. Ph:ng !: R7 V"$! NghL TKnh
=i * l]nh "$# c@! Mng> Ih#ng tr# c?ch %$ng tr#ng" nc Ih?t tri[n %_i
nPi 3 tr#ng nhi:9 lBnh 3c. Mng ch@ trPng t/ chYc l$i hng ngK c<ng nhn "[
l]nh "$# c9Fc "'9 tr!nh. -# nN% d9u0 c?c c<ng "#n Z& %mt "7c thnh lmI c1
ti d0.000 thnh 3iCn. C?c c9Fc "\nh c<ng> Z]i c<ng n/ r! ,hVI nPi nh c9Fc
Z]i c<ng c@! u.000 c<ng nhn "Xn "i:n c!# *9 hhJ ~i:ng> c9Fc Z]i c<ng c@!
n.000 c<ng nhn nh %?y *7i N!% )nh> c@! c<ng nhn nh %?y diC% U4n
Th@y> h]ng d+9 Nh Uq (Ai x0n)> nh %?y ii %Nng WMi hh0ng...
C9Fc "+9 tr!nh c@! nhn dn h!i t6nh Ngh. kn 3 W TBnh l "i[% c!# c@!
Ih#ng tr# c?ch %$ng tr#ng gi!i "#$n ny. Ngy d5d9u0 c<ng nhn 3 n<ng
dn ln cmn th) i] -inh r+% rF Zi[9 t\nh> nC9 ,h;9 hi.9 "0i thi hnh l9mt l!#
"Fng> Zt gi l%> tNng ti:n lPng. #n Zi[9 t\nh Z) 89n hh?I iM *Jng ZVn
l% 7 ngi ch4t> d8 ngi Z) thPng. A "n ?I ny ,h<ng dmI tVt "7c Ih#ng
tr# % tr?i l$i> c?c c9Fc Zi[9 t\nh 3i c ZJ! li:% n/ r! liCn ti4I di 89y %<
cng ngy cng ln.
hh#ng tr# Ih?t tri[n cc "F 3# th?ng ch&n. Ngy d2.9 g+n th) i] -inh> 20.000
n<ng dn Zi[9 t\nh 3 Z) "n ?I d] %!n ZDng %?y Z!y np% Z#%. 2d7 ngi ch4t
3 d2{ ngi Z) thPng. Nhn dn li:n 3K tr!ng n/i dmy> Ih? h9y.n l? nh g!>
Z9 "i.n> nh gi!%> t "Yng r! lmI ch&nh 89y:n c?ch %$ng. Ch&nh 89y:n c?ch
%$ng thi hnh ng!y c?c ch@ trPng dn *inh dn ch@ c@! Mng> Z]i Zf h. thRng
th94 c@! thc dn> l'y r9Fng c<ng chi! ch# n<ng dn> giM% t<> i1! n7> ,h9y4n
,h&ch 3i.c h_c ch2 L9Rc ng2...
Tr#ng *9Rt thi gi!n tXn t$i ngVn ng@i c@! %\nh> S< -i4t Ngh. TBnh "] IhMi "Ri
Ih1 3i * chRng trM c@! thc dn hh?I. ChJng lmI "Xn Z1t> i9! 89n "i ZVn
gi4t dn chJng> "Rt Ih? lng %$c... Nhi:9 t/ chYc c@! Mng Z) Ih? 3s. hh#ng
tr# lVng i9Rng 3# gi2! nN% d9ud. eQc dH Z) t!n r]> Ih#ng tr# S< -i4t Ngh.
TBnh l "i[% c!# c@! c?ch %$ng 3 l ti:n ": ch# c9Fc C?ch e$ng Th?ng T?%
*!9 ny.
Thi ,t *!9 S< -i4t Ngh. TBnh> Ih#ng tr# c?ch %$ng gQI IhMi * ,h@ng ZR
cc "i[% c@! thc dn hh?I. C#n *R ngi Z) ZVt> Z) "y lCn r't c!#> c?c nh tH
":9 chmt n&ch c?c ngi yC9 nc. Tr+n hhJ> T/ng U& th "+9 tiCn c@! Mng Z)
ZVt> Z) tr! t'n "4n ch4t (n.d9ud). Yng trc t\nh th4 ,h1 ,hNn 'y> Mng 3jn
,iCn tr\ h#$t "Fng 3i * @ng hF rFng r]i c@! nhn dn ,hVI nc. Nh th4
Ih#ng tr# "'9 tr!nh 3jn "7c ti4I tGc di nhi:9 h\nh thc ,h?c nh!9. C?c
150
c9Fc Z]i c<ng> Z]i th)> Z]i ,h1! 3jn ti4I tGc n/ r!> "Qc Zi.t 3# ngy L9Rc t4
5!# "Fng nN% d9u8> %Ft c9Fc Zi[9 t\nh ,h/ng lX hPn h!i 3$n rsi ngi n/ r!
a 89Mng trng nh '9 SM# W NFi "0i "7c t d# lmI hFi> "0i thi hnh l9mt
l!# "Fng.
2. WhJ" nghKa BIc ]n BE.+ENCG
Chi4n tr!nh th4 gii thY h!i ZHng n/ 3# th?ng 9d9u9> nc hh?I Z) Ih?t i&t
Yc chi4% "1ng> nh nc hh?I "+9 hng. Tr#ng ,hi 'y t$i ch9 ? hh?t i&t
Nhmt Znh trng th4 lc c@! %\nh> %9Rn h't cng hh?I r! ,hfi <ng =Png.
hh?t i&t Nhmt ch# 89n "?nh 3# 5$ng APn (9d9n0). Nhn d)I 89n hh?I "!ng
ZRi rRi> nhn dn UVc APn cI ,h& gii c@! 89n hh?I> "Yng lCn thnh lmI
ch&nh 89y:n c?ch %$ng t$i UVc APn. Ch&nh 89y:n c?ch %$ng t)ch th9 c@! cMi
c@! thc dn hh?I "g% chi! ch# ngi nghq#. L9+n chJng gi! nhmI lc lng
89n "Fi r't "<ng 3 thnh lmI "7c "Fi 89n d9 ,&ch UVc APn. Nhng thc dn
hh?I thf! hi.I cHng Nhmt> c@ng cR lc l7ng. Thc dn hh?I "7c Nhmt tr!# l$i
5$ng APn> thng t!y "n ?I> gi4t ch4t hng l#$t ngi dn. T9y th4 "Fi d9 ,&ch
UVc APn 3jn tXn t$i "[ rXi *!9 "1 h7I 3i c?c "Fi d9 ,&ch ,h?c % tra thnh "Fi
d9 ,&ch "+9 tiCn c@! -i.t einh.
N. WhJ" nghKa Na9 Wi B02s++s+ENCG
Thc dn hh?I i9ng "Ft 3i 89n Ihi.t SiC% t$i ZiCn gii 5# - C!%I9chi!>
Zqn ZVt Zinh l&nh -i.t N!% "i "?nh trmn th!y ch# chJng a %Qt trmn ny. Mng ZF
N!% Ot 89y4t ")nh ch# ,hai nghB!. C9Fc ,hai nghB! n/ r! 3# "C%
2uddd9n0> tri.t h$ "7c nhi:9 "Xn Z1t> thnh lmI "7c ch&nh 89y:n nhn dn>
l!n rFng "4n 8 t6nh N!% UF. Thc dn hh?I l$i "n ?I d] %!n> tri.t h$ lng
i1%> ZVn 3 gi4t ch4t hPn 20.000 ngi. eFt *R c?n ZF ch@ chRt c@! Mng l
Ng9yyn Th) einh Oh!i> Ng9yyn -Nn C^ Z) ZVt 3 Z) i( ZVn.
P. SX! !,n V"L! S"nh
Tr#ng thi ,t th4 chi4n thY h!i> nhn dn -i.t N!% 3^! Z) hh?I "< hF> 3^! Z)
Nhmt Z1c lFt> "1 l t\nh tr$ng % c?c nh 3i4t *( thng g_i l b%Ft c/ h!i
tr0ngb. Trc t\nh h\nh ,h;n trPng "1> Ng9yyn ?i L9Rc 3: nc tri.9 tmI hFi
ngh) Tr9ng Png Mng t$i h?c U1 "[ h$ 89y4t t% giMi Ih1ng ch# "7c c?c dn
tFc <ng =Png ,hfi ?ch hh?I Nhmt. -i.t N!% Fc 5mI Xng einh (tYc l
-i.t einh) "7c thnh lmI (d9nd). Fi CY9 L9Rc L9n c@! eQt trmn -i.t einh
Ih?t "Fng chi4n tr!nh d9 ,&ch t#n 89Rc. WFi cY9 89Rc "7c thnh lmI a nhi:9
nPi. C?c t Z?# c@! Mng nh t xiMi hh1ng> CY9 L9Rc> -i.t N!% Fc lmI...
Ih/ Zi4n ch@ trPng chRng hh?I Nhmt> th9 hJt "<ng "M# 89+n chJng th!% gi!
chi4n "'9. eQt trmn -i.t einh "] t$# "7c chn r4t trCn ,hVI l]nh th/.
151
Ngy 22d2d9nn -i.t N!% T9yCn Tr9y:n xiMi hh1ng L9n r! "i di ch6 th)
c@! l]nh tG WX Ch& einh> ";y %$nh Ih#ng tr# "'9 tr!nh ch&nh tr) ,4t h7I 3i
3o tr!ng.
Oh9 xiMi Ih1ng -i.t UVc r! "i 3# ngy n{d9n5 "?nh d'9 %Ft Zc Ih?t
tri[n %i. 1 l cNn cY ")! ch&nh c@! Ih#ng tr# giMi Ih1ng dn tFc> nRi c?c lc
l7ng c@! c?c t6nh %i:n th7ng d9 UVc -i.t 3i c?c t6nh %i:n tr9ng d9.
F. .ch Sng Thng T9
Th?ng 5d9n5 hh?t i&t Yc th9! trmn. Nhmt "+9 hng 89n "Xng %inh 3< "i:9
,i.n. T\nh h\nh Zi4n ch9y[n c1 l7i ch# c?ch %$ng -i.t N!%. Mng h_I hFi ngh)
t#n 89Rc 3# ngy du8d9n5 a Tn Tr# (T9yCn L9!ng) 89y4t ")nh T/ng ,hai
nghB!. A!9 "1> L9Rc dn $i hFi "7c tri.9 tmI> cKng h_I a "y. $i hFi t?n
thnh 89y4t ")nh T/ng ,hai nghB! 3 c( r! b@y U!n =n TFc xiMi hh1ng -i.t
N!%b (tYc Ch&nh hh@ 5% Thi c@! nc -i.t N!% =cn Ch@ CFng W0! *!9
ny). 5]nh tG WX Ch& einh "7c Z+9 l% ch@ t)ch. Ngi 3i4t bTh ,C9 g_i
T/ng ,hai nghB!b g(i "4n t#n dn.
Ngy d{8 %a "+9 c<ng c9Fc t/ng ,hai nghB!> "Fi 89n giMi Ih1ng d# -o
Ng9yCn xi?I ch6 h9y ti4n 3: giMi Ih1ng Th?i Ng9yCn. C?c ")! IhPng ,h?c
nh UVc xi!ng> WMi =Png> W TBnh... nRi ti4I nh!9 "7c giMi Ih1ng.
Ngy d78> c9Fc Zi[9 t\nh @ng hF -i.t einh n/ r! t$i W NFi. Ti4I *!9 "1 l
W94 3 Ai x0n. Ch6 tr#ng 30ng d5 ngy c9Fc ,hai nghB! Ih?t tri[n trCn Ih$%
3i t#n 89Rc.
Ngy 29> t$i 89Mng trng U! \nh - W NFi> trc hPn 50 3$n nhn dn> Ch@
t)ch WX Ch& einh "_c ZMn bT9yCn ng<n "Fc lmIb> ,h!i *inh r! nc -i.t N!%
%i> nc -i.t N!% =cn Ch@ CFng W0!. UMn T9yCn Ng<n ZVt "+9 ZDng c9E
bT't cM %_i ngi ":9 *inh r! c1 89y:n Z\nh "ng. T$# h1! ch# h_ nh2ng
89y:n ,h<ng !i c1 th[ i% Ih$% "7c| tr#ng nh2ng 89y:n 'y> c1 89y:n "7c
*Rng> 89y:n *9ng *ng 3 89y:n t d#b.
[ dnh "7c thVng l7i trCn> dn tFc -i.t N!% "] hy *inh ,h<ng Z Z4n t^ th4
h. ny nRi ti4I th4 h. ,h?c> "] dHng nhi:9 Zi.n Ih?I t^ <n h0! "4n Z$# lc.
C9Ri cHng di * l]nh "$# c@! %Ft ch&nh "Mng c1 *Yc "#n ,4t t#n dn> -i.t
N!% "] th#?t "7c ?ch "< hF> tra l$i %Ft nc "Fc lmI t ch@.
.. Nh8n v,!\ e" !<ch !"=u >"?u
Tr#ng thi ,t hh?I th9Fc> ngi -i.t N!% liCn ti4I "Yng lCn tr!nh "'9 ch# n:n
"Fc lmI> t ch@. Nhi:9> r't nhi:9 ngi c#n 9 tJ c@! "'t nc "] ng] i9Rng
152
tr#ng c?c t\nh h9Rng ,h?c nh!9. Tr#ng *R 'y c1 nh2ng nhn 3mt n/i Zmt nh
W% Nghi> T<n Th't Th9y4t l nh2ng ngi Ih?t "Fng Ih#ng tr# C+n -Png.
1 c0n l e!i S9n Thang> inh C<ng Tr?ng> hh!n \nh hhHng> C!# ThVng>
Ng9yyn Thi.n Th9mt> W#ng W#! Th?%... l nh2ng ngi trCn %_i %i:n c@! t/
89Rc "] hang Yng Ih#ng tr# C+n -Png. W_ cKng l nh2ng nh yC9 nc c@!
c?c thmI ,T "+9 th4 ,T SSE hh!n UFi Ch9> 5Png -Nn C!n> hh!n Ch9 Trinh>
hh$% WXng Th?i> Ng9yyn Th?i W_c> Ng9yyn kn Ninh| l c?c nh l]nh tG c@!
Ih#ng tr# CFng *MnE Ng9yyn ?i L9Rc> Tr+n hhJ> Ng9yyn -Nn C^> Ng9yyn Th)
einh Oh!i> 5C WXng hh#ng> W#ng -Nn ThG... TmI *?ch ny "Pn c( nhn 3mt
hh!n Ch9 Trinh> t7ng trng ch# %Ft ,h&! c$nh nhf tr#ng Ih#ng tr# chRng
hh?I rFng ln c@! nhn dn -i.t N!% 3 ei T?% Th<n -n Tr+9> %Ft
tr#ng nh2ng ")! Zn c?ch %$ng -i.t N!%.
k Phan .hu T"nh B+dD0 - +E0FG
hh!n Ch9 Trinh l nh yC9 nc 3 cKng l nh thP. ng c1 t l T( C?n> hi.9
Ty WX> Zi.t hi.9 Wy e]> *inh ngy 9 th?ng 9 nN% d872 t$i lng Ty 5Fc>
h9y.n W <ng> t6nh L9Mng N!%. Th9a nhf <ng thg# lRi h_c c( nghi.I. NN%
27 t9/i <ng "7c 3# trng t6nh> n/i ti4ng h_c gifi cHng 3i Tr+n L9r C?I 3
W9tnh TrJc Oh?ng. NN% C!nh Tr (d900) <ng "m9 c( nhn a trng Th^!
ThiCn> nN% *!9 l$i "m9 hh1 ZMng 3 "7c Z/ l% Th^! Zi.n ZF 5y.
A% nhmn r! 89!n trng l bTJi cP% gi? ?# l#ng i#ng| xRi t lng t cHng 3i Tr+n L9r C?I 3 W9tnh TrJc
Oh?ch "i ch9 d9 3: N!%. 4n U\nh )nh th'y c1 ,h#! thi> <ng 3 c?c Z$n cHng
3# d thi> l'y tCn ch9ng l # eFng xi?c. Ui thP ,C9 g_i l0ng yC9 nc
bCh& thnh th<ng th?nhb c@! <ng l% ch# c?c 89!n trng thi ZRi rRi> IhMi Z?#
c?# 3: tri:9 "\nh.
A!9 "1 <ng "/i hng> "i lCn cNn cY ,h?ng chi4n c@! : Th?% a UVc xi!ng "[
89!n *?t t\nh h\nh. NN% d90{ <ng 89! Nhmt gQI hh!n UFi Ch9> tr!# "/i r ,i4n
3 ig% ipt c9Fc d9y tn c@! ngi Nhmt. Oh% IhGc ch& ,h& c@! hh!n UFi
Ch9 nhng ,h<ng "Xng 89!n "i[%> <ng ch@ trPng cY9 nc ZDng "ng lRi
cMi lPng> %a %!ng dn tr& 3 tr!nh th@ "0i hfi ch&nh 89y:n 89y:n dn *inh dn
ch@. -i ch@ trPng "1 <ng 3: nc h#$t "Fng> g(i %Ft ZMn "i:9 tr+n di ch#
T#n 89y:n <ng =Png> diyn th9y4t a trng <ng Oinh NghB! ThGc> 3i4t Zi
bT6nh 89Rc hXn c!b ,C9 g_i d9y tn thg# hng dn ch@ t *Mn.
NN% d908> <ng Z) ZVt 3 Z) "y "i C<n M# 3\ 3!i tr0 89!n tr_ng c@! <ng tr#ng
Ih#ng tr# chRng th94 a Tr9ng Ot. =# WFi Nhn L9y:n L9Rc T4 c!n thi.I>
<ng "7c trM t d# 3 Z) 89Mn thJc a el Th# (d9dd)
153
Tr#ng thi gi!n a el Th#> <ng tmI h7I nh2ng Zi thP c@! %\nh thnh bTy WX
thi tmIb. CHng nN% "1 <ng 89! hh?I. ng IhMi l% ngh: chGI Mnh "[ ,i4%
*Rng. NN% d9dn ch&nh 89y:n hh?I ZVt <ng 3\ ch# l <ng "] liCn l$c 3i Cng
[ "[ chRng hh?I> nhng thi49 ZDng chYng nCn IhMi th! Z/ng <ng *!9 9 th?ng
gi!% gi2. Tr#ng tH <ng l% hPn 200 Zi thP tmI h7I tr#ng bA!ntp thi tmIb. Thi
gi!n a hh?I> hh!n Ch9 Trinh c1 liCn h. %mt thi4t 3i Ng9yyn ?i L9Rc 3 hh!n
-Nn Trng.
NN% d922> OhMi )nh *!ng hh?I d tri[n l]% th9Fc ")! t$i e!r*gillg*> hh!n
Ch9 Trinh 3i4t bTh th't "i:9b ,w ZMy tFi c@! OhMi )nh % tFi ch&nh l l%
nhGc 89Rc th[ 3 39ng Ih& c@! dn.
Oh#Mng nN% d922-d92u <ng 3i4t Zi bT6nh 89Rc hXn c!b %i "[ hi.9 tri.9 nhn
dn -i.t N!% 3 nhn dn hh?I.
Th'y h#$t "Fng a hh?I ,h<ng c1 hi.9 89M ln> <ng 3: nc. T$i Ai x0n> <ng
t/ chYc nhi:9 c9Fc hFi thM# 3: b$# "Yc 3 l9n lr <ng Tyb> bL9n tr) ch@
nghB! 3 dn tr) ch@ nghB!b.
ng %'t t$i Ai x0n 3# ngy 2n.u.d92{. ?% t!ng c@! <ng tra thnh %Ft c9Fc
Zi[9 dPng ch&nh tr) chRng hh?I trCn cM Z! ,t.
5 %Ft ngi yC9 nc nXng nn> c?c h#$t "Fng 3 thP 3Nn c@! hh!n Ch9 Trinh
"] g1I Ih+n 3# 3i.c thYc t6nh nhn dn> d'y lCn %Ft Ih#ng tr# yC9 nc *<i
n/i tr#ng nh2ng thmI ,T "+9 c@! th4 ,T h!i %Pi.
S%" !9 !h7n v%n !;u BPh& Lu V"=nG
ei T?% Th<n -n Tr+9 i! "7c *?ch xi! )nh thnh th<ng ch& g_i thg#
c?ch ch2 W?n 3 hhH 59 -iCn (3n tr+9) "[ ch6 %i.t 3n U i[% - W1c
e<n. =i thi einh e$ng (d820 - d8n0) "'y l c?c th<n th9Fc t/ng =Png
W0! Th7ng> h9y.n U\nh =Png> Ih@ Tn U\nh> t6nh xi! )nh. N!y l -i
tr+9 th9Fc h9y.n W1c e<n> ThWCe.
hhJ 59 -iCn> thg# *?ch xi! )nh thnh th<ng ch& c@! Tr)nh W#i Yc ng9yCn
l %Ft 3Hng hi[% y49> c1 nhi:9 r^ng rm%> %]nh hv thng ZVt ngi> nCn tGc
ng2 c1 c9 bd2 nh c_I -n Tr+9b. T9y th4> a chv th) tY th\ dn c "<ng "Jc>
c1 nhi:9 3n tr+9. evi lJc "i Z?n tr+9> c?c nh 3n thng r@ nh!9 cHng
nhmI t#?n lCn "4n Z!> ZRn %Pi ngi gXng g?nh "g% tr+9 3: Z?n tmn Ai x0n>
U4n Nghp.
ei T?% Th<n -n Tr+9 c0n n/i ti4ng 3i ngh: n9<i ng! "9!E
154
T<8i x7& ThX2 Gt nh Vin7
CDt n0i G ii& ;hun vin &t &iu
!gâ ha# &ua EY& 4u nhiu
C$i ;L ua ngâ th8# u c1 =n
/ai &0i hai ht xa gjn
Ti[ng ngâ G ii& ai )]ng Wng Au
V ngh nui g u
Ti[ng 'n g chn t<0n
Th(i g G ii& *Y& c0& =n tin
ei T?% Th<n -n Tr+9 l 89C hPng 3 "Xng thi l %Ft tr#ng c?c ")! Zn
h#$t "Fng c@! nh c?ch %$ng Ng9yyn kn Ninh> ngi "] lmI nCn t Z?# b5!
Cl#chg Clgpb> b5! 59ttgb c<ng ,&ch gii 89!n l$i thRi n?t 3 lCn ?n thc dn
hh?I.
i[% n/i Zmt nh't c@! ei T?% Th<n -n Tr+9 l tinh th+n "#n ,4t chi4n
"'9> l t&nh c?ch %$ng r't *% ng!y t^ ,hi "'t nc %i *! 3# 30ng l. th9Fc.
hhMn Yng c@! nhn dn ei T?% Th<n -n Tr+9 trc cMnh ?I ZYc lE
C(i t& thn <uDt au nh ch. thYt
DAn /1c Cn t &u:i xt *@ng
eH! i9n nN% d885> n<ng dn W1c e<n 3 Yc W0!> di * ch6 h9y c@! h!i
<ng hh!n C<ng Wn (Ngi U i[%) 3 <ng Ng9yyn -Nn L9? (Ngi Yc
W0! ) "] "Yng lCn ,hai nghB!. Tr'n 89mn W1c e<n lJc Z'y gi l "Rc Ih@ Tr+n
T( C!> n/i ti4ng l tCn t!y *?t ,h?t %?9 3 "Vc lc c@! thc dn hh?IE
s7 Eong &\ E"ng 4u E"ng
DAn )jn tin *@ng ;ia chang tKng
62 *?# >ju+ n2 thi[u thAu a
cVv Tu8n /"ng
C% u0 r$ng %Xng %Ft T4t 't =m9 (d885)> nhn dn W1c e<n n/i lCn chi4%
l'y *a W1c e<nE
5X# tj& vong+ &M :ng vai &ang+
Tua gi( >Xu ot n0i #i& *D
=n W1c e<n ZVn ch4t Rc Ih@ c!> ZC9 "+9 lCn cFt "qn trc ch7 rXi ,p# rRc
3: Ai x0n> nhng ch6 "4n U\nh W0! th\ "Gng IhMi 89n hh?I. C9Fc ,hai nghB!
Z) "n ?I "j% %?9. NghB! 89n th9! trmn.
155
Tinh th+n c@! ei T?% Th<n -n Tr+9 ,h<ng ng^ng l$i a "'y % ti4I tGc
3# c?c gi!i "#$n *!9.
ei T?% Th<n -n Tr+9 3i nh2ng gi! "\nh cP *a c?ch %$ng tr9ng ,iCn ch&
cRt "] "] l ")! Zn h#$t "Fng c@! Tr9ng Png Mng CFng *Mn -i.t N!% ng!y
t^ thmI ,T "+9 c@! Mng. T$i "y "] c1 %Qt c?c nh l]nh "$# c?ch %$ng nh
Ng9yyn Th) einh Oh!i> Ng9yyn -Nn C^> -o -Nn T+n.. cKng t$i "y "] diyn r!
nhi:9 c9Fc h_I 89!n tr_ng 3 89y4t ")nh c@! Tr9ng Png Mng. W!i hFi ngh)
Tr9ng Png l+n thY t 3# nN% d9u7> l+n thY nN% 3# nN% d9u8 ":9 h_I t$i 'I
Ti:n 5n. Qc Zi.t hFi ngh) Tr9ng Png Mng l+n thY *?9 3# nN% d9u9 h_I t$i
'I Ty UVc 5n> c1 c?c nh c?ch %$ng Ng9yyn -Nn C^> 5C =9;n> hh!n Nng
59> -o -Nn T+n th!% d. WFi ngh) "] giMi 89y4t nh2ng 3'n ": chi4n l7c
nhD% "?nh "/ ch&nh 89y:n "4 89Rc 3 t!y *!i ZDng c?ch 3mn dGng thi cP tY
c9Fc chi4n tr!nh th4 gii "[ ginh ch&nh 89y:n.
C9Fc Ohai nghB! N!% Ot ZHng n/ "+9 tiCn t$i W1c e<n 3# r$ng *?ng 2u
th?ng dd nN% d9n0. Ngi dn ei T?% Th<n -n Tr+9 t 3K tr!ng ZDng
gmy gFc> gi?# %?c "?nh 3# c?c cP 89!n hnh ch&nh c@! hh?I. C9Fc ,hai nghB!
Z) "n ?I "j% %?9. C?c nh l]nh "$# ch@ chRt Ng9yyn Th) einh Oh!i> Ng9yyn
-Nn C^> hh!n Nng 59> -o -Nn T+n Z) ZVt 3 i( ZVn ng!y t$i trCn %Mnh "'t
W1c e<n. =H Z) "n ?I> ngi dn ei T?% Th<n -n Tr+9 3jn ,iCn cng
ti4I tGc chi4n "'9> g1I c<ng t# ln ch# * nghi.I giMi Ih1ng 3 thRng nh't c@!
"'t nc.
Ngy n!y ei T?% Th<n -n Tr+9 "!ng nv lc iy dng ,inh t4> tra thnh
3Hng tr_ng "i[% ch9yCn c!nh r!9 c@! Thnh IhR WX Ch& einh. Qc Zi.t tr#ng
thi gi!n g+n "y W1c e<n Ih?t tri[n nh!nh "n Z0 *2! 3 cKng "!ng tra thnh
3Hng tr_ng "i[% 3nh "!i Z0 *2! c@! thnh IhR. eFt l#$t h\nh h7I t?c %i
nhD% giJI nh!9 l% Nn> "1ng g1I ch# * Ih?t tri[n c@! ")! IhPng cKng "!ng
h\nh thnh t$i "y. 1 l * r! "i c@! c?c nh1% l% ,inh t4 gi! "\nh-,h9y4n
n<ng c1 %Gc "&ch hv tPng giJI "s "[ ?I dGng c?c ti4n ZF ,l th9mt 3# n<ng
nghi.I> chNn n9 *9 tmI 3n cy.
=!nh ing ei T?% Th<n -n Tr+9 %]i %]i l 'n t7ng 3: %Ft ")! d!nh
gi9 t&nh tr9y:n thRng 3 c?ch %$ng.
C9Fc ,h?ng chi4n chRng thc dn hh?I (d9n5-d975)
156
I. Nc V"L! Na9 D8n .hO .6ng Hpa a H%"
+. T[nh h[nh V"L! Na9 (au .ch Sng Thng T9
A!9 ,hi C?ch e$ng Th?ng T?% thnh c<ng> Ch&nh Ih@ 5% Thi r! %Vt nhn
dn. -^! "7c thnh lmI l Ch&nh Ih@ 5% Thi "] IhMi "Png "+9 3i nhi:9
,h1 ,hNn 3: c?c %Qt ch&nh tr)> i] hFi> 3Nn h1!> ,inh t4. [ "Ri Ih1 3i t\nh h\nh
'y> Ch&nh Ih@ ": r! *?9 nhi.% 3G c'I Z?ch IhMi giMi 89y4tE chRng n$n "1i>
chRng n$n %H ch2> t/ chYc T/ng t9y[n c(> gi?# dGc nhn dn thc hi.n c+n-
,i.%-liC%-ch&nh> Zf %Ft *R th94> r! t9yCn ZR t d# t&n ngsng 3 "#n ,4t
lPng gi?#. Ch&nh Ih@ Ih?t "Fng chi4n d)ch tNng gi! *Mn i9't> 89yCn g1I g$#
"[ cY9 "1i> Ih?t "Fng Ih#ng tr# Z\nh dn h_c 3G "[ c'I tRc i1! n$n %H ch2
tr#ng nhn dn.
Ch&nh Ih@ c0n IhMi "Ri Ih1 3i c?c %9 "X i% l7c c@! c?c cng 89Rc. T$i
N!% UF> 89n "Fi knh 3# giMi gii 89n Nhmt "] giJI thc dn hh?I tra l$i
"?nh chi4% N!% UF. a %i:n UVc 89n "Fi Tang xii Th$ch 3# giMi gii
89n Nhmt "g% thg# nh2ng t/ chYc t!y *!i c@! chJng 3# -i.t N!% "[ %9 lmt
"/ ch&nh 89y:n c?ch %$ng. Trc t\nh h\nh 'y> Ch&nh Ih@ 5% thi IhMn "Ri
3i.c 89n hh?I ,p# 3# -i.t N!% 3 ,C9 g_i t#n dn *n *ng "7i l.nh Ch&nh
Ih@ "[ chi4n "'9.
Ngy {dd9n{> c9Fc T/ng t9y[n c( thg# ng9yCn tVc Ih/ th<ng "+9 Ihi49 "7c
"/ chYc trCn ,hVI "'t nc. T't cM c<ng dn tr!i g?i t^ d8 t9/i ":9 c1 89y:n
Yng c( 3 Z+9 c(> ,h<ng Ihn Zi.t gi9 nghq#> t<n gi?#> dn tFc> d0ng giRng.
O4t 89M c9Fc T/ng t9y[n c( l uuu "$i Zi[9 "7c Z+9 3# L9Rc hFi ,h1! c@!
nc -i.t N!% =n Ch@ CFng W0!. Ch@ t)ch WX Ch& einh trJng c( 3i *R
Ihi49 c!# nh't l 98>n Ihi49 Z+9. T/ng t9y[n c( thVng l7i Zi[9 dPng *Yc
%$nh c@! ,hRi "#n ,4t t#n dn> 89y4t t% iy dng ch4 "F %i.
A?ng ngy 2ud9n{> L9Rc hFi ,h1! h_I ,t h_I "+9 tiCn t$i Nh h?t thnh IhR
W NFi> g+n u00 "$i Zi[9 "] 3: d. Ch@ t)ch WX Ch& einh "7c L9Rc hFi Z+9
l% ch@ t)ch nc 3 d!nh *?ch ch&nh Ih@ ch&nh thYc "7c th<ng 89!.
0. Na9 >6 #hng ch"$n
eH! hq nN% d9n5> ng!y *!9 ,hi Nhmt "+9 hng Ihg Xng einh> ch&nh Ih@
hh?I dHng nhi:9 Zi.n Ih?I "[ 89!y tra l$i <ng =Png. eFt "$# 89n 3iyn
chinh "7c thnh lmI d# tng 5gclgrc ch6 h9y. < "Rc dkrggnlig9 l% C!# @y
hh?I t$i <ng =Png.
-# nh2ng ngy "+9 c@! th?ng 9 nN% d9n5> 89n knh "/ ZF 3# Ai x0n 3i
d!nh nghB! Xng einh "[ tc ,h& gii Nhmt nhng ,t thmt %a "ng ch#
157
hh?I tra l$i -i.t N!%. Ngy 2u9d9n5 3i * giJI *Yc c@! 89n knh> 89n
hh?I chi4% "7c trG *a UN= N!% UF rXi %a rFng chi4n tr!nh r! t#n N!%
UF> C!%I9chi! 3 %i:n N!% Tr9ng UF. Nhn dn %i:n N!% l$i Zc 3# c9Fc
,h?ng chi4n chRng thc dn hh?I. Ch&nh Ih@ Ih?t "Fng trCn ,hVI cM nc
Ih#ng tr# @ng hF c9Fc ,h?ng chi4n c@! nhn dn %i:n N!%. tr#ng %Ft thi
gi!n ngVn> nh2ng "#n 89n N!% ti4n t^ c?c %i:n c@! "'t nc lCn "ng 3#
N!% chi4n "'9. Chi4n tr!nh d9 ,&ch diyn r! ,hVI N!% UF. L9n hh?I Z) "?nh
Ih? nhi:9 nPi.
2. H"L1 HZnh ] >6 BFs2s+ENFG
A!9 ,hi "g% 89n "?nh chi4% nhi:9 nPi a N!% UF> "[ thc hi.n 3i.c chi4% l$i
t#n coi -i.t N!%> thc dn hh?I ,r 3i Tang xii Th$ch %Ft hi.I c ch#
IhpI 89n hh?I th!y th4 89n Tr9ng L9Rc a UVc UF. T9y th4 89n Tr9ng L9Rc
3jn ch! thi hnh hi.I c ny. Trc t\nh h\nh "1> WFi Ngh) U!n Ch'I hnh
Tr9ng Png Mng nh't tr& ch@ trPng bh0! "[ ti4nb "[ c1 thi gi!n ch9;n Z) lc
l7ng "Ri Ih1> "Xng thi l#$i Zy %Ft ,w thH l 89n Ihi.t Tang xii Th$ch.
Ngy {ud9n{> Ch@ t)ch WX Ch& einh "$i di.n ch# Ch&nh Ih@ -i.t N!% 3
A!intgny> "$i di.n ch# ch&nh Ih@ hh?I> ,r hi.I ")nh AP ZF> c<ng nhmn nc -i.t
N!% =n Ch@ CFng W0! l %Ft 89Rc gi! t d# nD% tr#ng ,hRi 5iCn Wi.I hh?I.
Nc -i.t N!% c1 ch&nh Ih@> ngh) 3i.n> ti ch&nh 3 89n "Fi riCng. A thRng
nh't "'t nc *z d# trng c+9 dn r 89y4t ")nh. Ch&nh Ih@ -i.t N!% "Xng r
ch# d5.000 89n hh?I 3# th!y th4 89n Tang rJt 3: nc. AR 89n hh?I ny
IhMi "1ng a nh2ng nPi 89y ")nh 3 IhMi rJt ,hfi -i.t N!% tr#ng 5 nN%. L9n
"Fi h!i ZCn ng^ng ZVn 3 a ng9yCn 3) tr& "1ng 89n. W!i ZCn thc hi.n ng^ng
ZVn t$i N!% UF.
T9y th4> *!9 ,hi ,r Wi.I c AP ZF> thc dn hh?I 3jn ti4I tGc tNng ?I lc
89n * t$i N!% ZF 3 lmI ch&nh Ih@ N!% Ot t tr) "[ t?ch N!% ZF ,hfi -i.t
N!%. WFi ngh) #nt!ingZlg!9 h_I t$i hh?I t^ th?ng { "4n th?ng 9 nhD% giMi
89y4t 3i.c 89!n h. gi2! h!i nc 3 3'n ": N!% ZF nhng ,h<ng "i "4n ,4t
89M. [ tf thi.n ch& h0! Z\nh c@! -i.t N!% 3 "[ c1 thC% thi gi!n ch9;n Z) lc
l7ng ch# c9Fc ,h?ng chi4n> WX Ch@ t)ch "] dn i4I ,r ZMn T$% c 3# ngy
dn9d9n{. W!i ZCn thf! th9mn "\nh ch6 c?c c9Fc i9ng "Ft| hh?I c!% ,4t thi
hnh c?c 89y:n t d# dn ch@ a N!% UF 3 trM l$i t d# ch# %Ft *R nh yC9
nc| -i.t N!% "M% ZM# ch# hh?I %Ft *R 89y:n l7i ,inh t4 3 3Nn h1! trCn
l]nh th/ -i.t N!%. C?c "i:9 ,h#Mn c@! ZMn T$% c ch6 c1 t&nh c?ch t$% thi.
II. Whng ch"$n !:n _u)c
+. Whng ch"$n !:n _u)c >&ng nA
158
-i.t N!% "] ?I dGng Zi.n Ih?I nhn nh7ng 3i "Ri IhPng ,hi ,r Wi.I c
*P ZF 3 T$% c> nhng thc dn hh?I ,h<ng t<n tr_ng c?c thf! c 'y> ngy
cng l'n ti> r?# ri4t "?nh chi4% nhi:9 nPi. +9 th?ng ddd9n{> Ch@ t)ch WX
Ch& einh r! ch6 th) bC<ng 3i.c ,h;n c'I Zy gib> nC9 ro IhPng hng cP ZMn
3 nhi.% 3G ch@ y49 c@! c9Fc ,h?ng chi4n chRng hh?I. Ngy d8d2d9n{ thc
dn hh?I g(i tRi hm9 th "0i tc 3K ,h& lc l7ng T -. Th@ <. OhM nNng
h0! h#]n 3i thc dn "] ch'% dYt. C% d9d2d9n{ c9Rc ,h?ng chi4n t#n
89Rc ZHng n/. C<ng nhn nh %?y "i.n Cn hhG Ih? %?y> ch# tVt "i.n cM thnh
IhR W NFi l% hi.9 l.nh chi4n "'9 tr#ng t#n thnh. Ch@ t)ch WX Ch& einh
Ih?t b5i ,C9 g_i t#n 89Rc ,h?ng chi4nb "Fng 3iCn t#n th[ "Xng Z# "Yng lCn
"?nh "9/i thc dn cY9 nc.
hhPng ch% chi4n l7c c@! c9Fc ,h?ng chi4n l l9 di> IhMi d! 3# *Yc
%\nh l ch&nh 3 h9y "Fng *Yc %$nh t#n dn. A!9 ,hi tiC9 di.t> tiC9 h!# %Ft
ZF Ihmn 89n hh?I> 89n -i.t N!% rJt r! ,hfi c?c thnh IhR> th) i]> thc hi.n
IhPng ch% ZM# t#n lc l7ng> ,h?ng chi4n l9 di. eFt ZF Ihmn 3K tr!ng
nhf "7c gi l$i "[ l% n0ng cRt ch# chi4n tr!nh d9 ,&ch tr#ng 3Hng t$% chi4%.
Nhn dn tri.t "[ ?I dGng chi4n th9mt b3n ,h<ng nh trRngb 3 iy dng lng
chi4n "'9.
0. .h"$n eZch V"L! BIc B+ENDG
A!9 ,hi c9Fc ,h?ng chi4n t#n 89Rc ZHng n/> Ch&nh Ih@ 3 WX Ch@ t)ch rJt 3:
cNn cY ")! -i.t UVc (C!# UDng> UVc C$n> 5$ng APn> W xi!ng> T9yCn L9!ng>
Th?i Ng9yCn 3 %Ft *R 3Hng th9Fc tr9ng d9 UVc ZF) 3 l]nh "$# c9Fc ,h?ng
chi4n trng ,t. L9n hh?I chi4% "7c c?c thnh IhR> th) tr'n 3 ,i[% *#?t
c?c t9y4n "ng gi!# th<ng 89!n tr_ng. Thc dn hh?I %9Rn ti4n nh!nh> "?nh
nh!nh> nhng gQI IhMi *Yc ,h?ng c c@! nhn dn 3 89n "Fi -i.t N!%> nCn
3jn IhMi ,p# di c9Fc chi4n. Th?ng ud9n7 dkrggnlig9 Z) tri.9 hXi 3: hh?I>
%ilg U#ll!grt th!y th4> iJc ti4n 3i.c lmI ch&nh Ih@ ZH nh\n UM# $i> cVt "Yt
%_i "% Ih?n 3i ch&nh Ih@ -i.t N!% 3 lmI ,4 h#$ch t'n c<ng -i.t UVc.
Th?ng d0d9n7> d2.000 89n hh?I %a c9Fc ti4n c<ng 89i %< 3# 3Hng giMi
Ih1ng -i.t UVc. eFt ZF Ihmn 89n hh?I nhMy dH i9Rng th) i] UVc C$n> Ch7
ei 3# ngy 7d0. Xng thi 89n hh?I ti4n 3y -i.t UVc t^ nhi:9 Ih&!. L9n
dn t! "?nh trM 89y4t li.t. TrCn *<ng 5<> hMi 89n hh?I Z) IhGc ,&ch> nhi:9 t9
chi4n> c! n< Z) "?nh ch\%. L9n nhMy dH i9Rng UVc C$n Z) Z!# 3y> ZVn tw. A!9
h!i th?ng ,)ch chi4n> 89n 3 dn t! l#$i ,hfi 30ng chi4n hPn {.000 ")ch> ZVn
h$ d{ %?y Z!y> hng trN% ig tNng Z) Ih?> dd t9 ch&n 3 c!n< Z) "?nh ch\%. CP
89!n "+9 n]# c@! c9Fc ,h?ng chi4n 3jn "7c !n t#n. UF "Fi ch@ lc ginh
"7c nhi:9 3K ,h& c@! ")ch. L9n hh?I IhMi rJt ,hfi -i.t UVc.
159
2. .h"$n eZch .a: BIc Lng B+EPCG
A!9 ,hi th't Z$i t$i -i.t UVc> thc dn hh?I thc hi.n ch&nh *?ch bdHng ngi
-i.t "?nh ngi -i.t> dHng chi4n tr!nh n9 ti4n hnh cn 89pt c?c 3Hng giMi Ih1ng> *( dGng -i.t
gi!n "[ "?nh Ih? lc l7ng ,h?ng chi4n. T9y th4> cP *a ,h?ng chi4n 3jn Ih?t
tri[n> 3Hng giMi Ih1ng ngy cng "7c %a rFng> c?c Ih#ng tr# chRng "i l&nh>
chRng nFI th94 3jn diyn r! 89y4t li.t. [ "Ri Ih1> 89n hh?I thi4t lmI bhnh
l!ng <ng Tyb nhD% cVt "Yt liCn l$c c@! cNZ cY ")! -i.t UVc 3i "Xng ZDng.
U!n Thng 3G Tr9ng Png Mng 89y4t ")nh Ih?t "Fng chi4n d)ch C!# UVc
5$ng "[ tiC9 di.t %Ft ZF Ihmn 89!n tr_ng *inh lc ")ch 3 c@ng cR cNn cY ")!
-i.t UVc.
+9 th?ng 9 nN% d950 Ch@ t)ch WX Ch& einh r! li ,C9 g_i t#n th[ -. L9Rc
#n> ZF "Fi ")! IhPng> dn 89n d9 ,&ch 3 nhn dn t&ch cc th!% gi! chi4n
d)ch. Ngy d{9> chi4n d)ch ZVt "+9. UF "Fi -i.t N!% "?nh chi4% <ng OhC>
hh?I Z9Fc IhMi Zf C!# UDng "[ %Ft %Qt "g% 89n "?nh chi4% Th?i Ng9yCn
ZDng c9Fc hnh 89n hh#89g> %Qt ,h?c %a c9Fc hnh Zinh Thprq*g t^ 5$ng
APn rJt l9i thg# "ng *R n c@! hh?I Z) Ih? 3s> chi4n d)ch C!# UVc 5$ng ,4t
thJc thVng l7i> ,h nhn dn nhi:9 ,inh nghi.% "[ ti4n ti c?c chi4n thVng 89y4t ")nh *!9
ny.
N. .h"$n eZch '"Ln B"=n PhO B+EPNG
aB K[ hoch !ava<<7
C9Fc ,h?ng chi4n c@! nhn dn -i.t N!% ti4I tGc %Ft c?ch ,iCn cng. 5c
l7ng ,h?ng chi4n cng ngy cng Ih?t tri[n 3\ h9y "Fng "7c *Yc %$nh t#n
dn. C?c 3Hng giMi Ih1ng "7c %a rFng di.n t&ch ,h<ng ng^ng t$# "7c th4
liCn h#n a c?c 3Hng "Xng ZDng 3 tr9ng d9 ZVc ZF. -Hng Ty UVc l$i "7c giMi
Ih1ng 3# nN% d952> Ih? t!n r "X lmI biY Th?i t tr)b c@! hh?I. 4n nN%
d95u> ZF "Fi -i.t N!% "] ln %$nh 3: ch't cKng nh 3: *R l7ng> c1 ,hM nNng
ch@ "Fng trCn chi4n trng.
Tr#ng ,hi 'y lc l7ng 89n hh?I Z) tiC9 h!# ro r.t. TrCn Z! trN% ngh\n 89n
hh?I Z) di.t> 3Hng Z) hh?I chi4% cng ngy cng Z) th9 hÌ l$i. Ch&nh Ih@ hh?I
Zqn d! 3# 3i.n tr7 el "[ "Ri Ih1. Th?ng 5d95u $i tng Wgnri N!3!rrg
"7c ch&nh Ih@ hh?I c( l% T/ng ch6 h9y 89n "Fi 3iyn chinh hh?I t$i <ng
=Png 3i * thf! th9mn c@! el. Wgnri N!3!rrg n/i ti4ng l c1 ti> "] t^ng
"7c "# t$# t$i trng 89n * A!int Cyrg t^ nN% d8 t9/i> l Tr9ng "#n
trang c@! 89n "Fi hh?I tr#ng Th4 chi4n thY h!i 3 l th!% %9 trang 5Gc
160
89n Tr9ng c9 tr#ng ,hRi 89n * UVc $i Ty =Png (NkT). N!3!rrg 3$ch
,4 h#$ch Z\nh ")nh <ng =Png tr#ng 30ng d8 th?ng.
)B TX2 on cI ii& in Gin nhb
Thc hi.n ,4 h#$ch ny> 89n hh?I r! *Yc cn 89pt t$i %i:n N!% 3 iy dng
tmI "#n cY "i[% t$i i.n UiCn hh@ "[ gi2 thC dIh0ng ng t$i %i:n UVc. i.n
UiCn hh@ l %Ft ch9 th9Fc ch9 i.n UiCn> t6nh 5!i Ch9> c?ch W NFi n80,%
3: Ih&! Ty UVc> nD% g+n ZiCn gii -i.t 5#. )! h\nh i.n UiCn hh@ r't hi[%
tra. -Hng nJi c!# c1 di.n t&ch 200.000 h!> chi4% {5 di.n t&ch h9y.n i.n
UiCn hh@ ngy n!y. "6nh c!# nh't l hJ W9Xi (2.d78%). i.n UiCn c1 %Ft l0ng
chM# 3i c?c "Xi nhf Z!# 89!nh. -Hng l0ng chM# ny c1 di.n t&ch 25.700 h!
r9Fng> "Qc Zi.t c1 c?nh "Xng eng Th!nh> n/i ti4ng l 3Hng n<ng nghi.I lJ!
nc gi9 c1 c@! ,h9 Ty UVc.
A!9 ,hi Ih?t hi.n $i "#n ud{ c@! 89n "Fi -i.t N!% hnh 89n lCn Ty UVc>
ngy 20.dd.d95u N!3!rrg %a c9Fc hnh 89n C!*t#r> ch# { ti[9 "#n tinh nh9.
lC dPng nhMy dH chi4% "1ng i.n UiCn. A!9 ZRn th?ng chi4% "1ng> hh?I Zi4n
i.n UiCn thnh %Ft tmI "#n cY "i[% %$nh nh't <ng =Png. 5c l7ng c@!
hh?I a "y c1 "4n d{.000 89n gX% d7 ti[9 "#n ZF Zinh> u ti[9 "#n Ih?#
Zinh 3i n0 ,h;9 Ih?# d05 ly 3 d55 ly> d ti[9 "#n c<ng Zinh> d "$i "Fi ig tNng
d0 chi4c> d "$i "Fi ig 3mn tMi hng trN% chi4c> d Ihi "Fi ,h<ng 89n.
N!3!rrg "! r! nh2ng t9yCn ZR r't l$c 89!nE bi.n UiCn hh@ l %Ft Ih?# "i
,h<ng th[ c<ng Ih?b> h#Qc b-i.c "?nh Z$i -i.t einh> dB nhiCn l "i:9 chVc
chVnb. C0n =g C!*trig*> T l.nh trc ti4I ch6 h9y TmI "#n cY "i[% i.n UiCn
hh@ l$i ch# rMi tr9y:n "Pn th?ch thYc tng -o Ng9yCn xi?I.
cB -c >iqn )i[n cba chi[n >`ch in Gin nhb
Ng!y t^ ,hi 89n hh?I %i lmI cY "i[% i.n UiCn hh@> UF Ch&nh tr) Mng 5!#
"Fng -i.t N!% cHng Ch@ t)ch WX Ch& einh h_I 3# ngy {.d2.d95u 89y4t ")nh
%a chi4n d)ch i.n UiCn hh@> thnh lmI UF ch6 h9y 3 Mng @y %Qt trmn d#
tng -o Ng9yCn xi?I l% Ch6 h9y trang 3 U& th Mng @y %Qt trmn. eFt
WFi "Xng c9ng c'I %Qt trmn cKng "7c thnh lmI> d# hh1 Th@ tng hh$% -Nn
Xng l% ch@ t)ch.
TrCn 200.000 dn c<ng 3i hPn d0 tri.9 ngy c<ng "] "7c h9y "Fng "[ IhGc
3G %Qt trmn i.n UiCn. Wng 3$n th!nh niCn i9ng Ih#ng IhRi h7I 3i c?c "Pn
3) c<ng Zinh "[ %a "ng> Ih? Z#% n/ chm% c@! ")ch trCn c?c t9y4n gi!#
th<ng. Wng 3$n ig "$I thX> ig tr9> ig Z0> ig ng!> th9y:n Zq "] "7c dHng "[
3mn ch9y[n lPng thc 3 3K ,h& r! %Qt trmn.
161
(hi2n @ch i-n Bi8n 3hA 'B: <a Ct tDn cEn' nh. =au:
'a! + (t^ du "4n d7.u.d95n)E W!i tr9ng "#n c@! $i "#n ud2 t'n c<ng 3#
Ih&! UVc> ZVt "+9 ZDng cY "i[% Wi% 5!% (Up!tricg). )ch 89n h#n t#n Z)
Z't ng 3\ chJng ,h<ng th[ tin rDng ZF "Fi c1 th[ ,p# Ih?# lCn tmn c?c %f% nJi
c!# 3 c1 th[ ngGy tr!ng % ,h<ng Z) Ih?t hi.n. Ch6 tr#ng 30ng 3i ti4ng "Xng
hX> cY "i[% Wi% 5!% Z) i1! */. Ngy h<% *!9> cY "i[% Fc 5mI (x!Zrigllg) Z)
tiC9 di.t. Ngy d7 "4n l7t cY "i[% UMn Op# (knng-e!rig) "+9 hng. Nh 3my
l Ihn ,h9 Ih0ng ng hi[% y49 Ih&! UVc 3 Ty UVc "] Z) 3< hi.9 h1!. 2.000
")ch 89n Z) di.t 3 Z) ZVt| 28 %?y Z!y Z) Ih? h@y.
Tr#ng d0 ngy ti4I thg# chi4n thVng "+9 tiCn 'y> di hf! Ih?# ?c li.t c@! "Ri
IhPng> ZF "Fi -i.t N!% "# hPn d00,% gi!# th<ng h# Z!# 89!nh ,h9 tr9ng
t% eng Th!nh "[ ch9;n Z) ch# "7t t'n c<ng thY h!i.
'a! 0 (t^ ngy u0.u "4n 2{.n)E ZF "Fi t'n c<ng c?c cY "i[% Ih&! <ng. 1 l
nh2ng cY "i[% cRt y49 nCn trmn chi4n iMy r! 3< cHng ?c li.t nh't l t$i "Xi k d
(li!ng 2)> t! chi4%> ")ch l$i IhMn c<ng chi4% l$i. 4n gi2! th?ng t> ZF "Fi
ti4n "4n "7c *n Z!y eng Th!nh> cVt "Yt c#n "ng ti4I t4 ZDng hng
,h<ng c@! ")ch. W+9 h4t "$n d7c> thc Ih;% "7c thM dH ti4I t4 ch# 89n
hh?I ":9 rPi 3: Ih&! ZF "Fi.
'a! 2 (t^ ngy d.5 "4n 7.5)E ZF "Fi "?nh chi4% c?c "Xi c0n l$i a Ih&! <ng.
Xi k d 3 C d (li!ng d) Z) tiC9 di.t h#n t#n. 4n chi:9 ngy 7.5 3i "7t t'n
c<ng c9Ri cHng> ZF "Fi ti4n 3# ,h9 tr9ng t%. eFt ti[9 "Fi ZF Zinh th9Fc
Tr9ng "#n 209 t'n c<ng 3# *a ch6 h9y hh?I> =g C!*trig* IhMi "+9 hng.
A!9 55 ny "C% !nh dKng chi4n "'9> ZF "Fi -i.t N!% l% ch@ h#n t#n i.n
UiCn hh@> di.t "7c d{.200 ")ch 89n> tr#ng "1 c1 %Ft tng> d{ t?> d.7n9 *B
89!n 3 h$ *B 89!n> {2 %?y Z!y. Ch&nh Ih@ hh?I 3Fi 3] tri.9 hXi W. N!3!rrg "[
thc hi.n 3i. rJt 89n.
wB /i2 `nh 57nvv7
WFi ngh) xgnq3g ,h!i %$c 3# ngy 2{.n.d95n 3# lJc ZF "Fi -i.t N!% ch9;n
Z) "7t t'n c<ng thY Z! c@! chi4n d)ch i.n UiCn hh@. -# ngy 8.5 Ih?i "#n
-i.t N!% d# <ng hh$% -Nn Xng l% trang "#n "4n hFi ngh) 3i t th4 c@!
,w chi4n thVng. WFi ngh) c1 9 Ih?i "#n th!% d. Ng#i Ih?i "#n c@! nc
-i.t N!% =n ch@ CFng W0!> c0n c1 "$i di.n nc hh?I> 5iCn S< cK> knh>
Tr9ng L9Rc> el> C!%I9chi!> 5# 3 Ch&nh Ih@ UM# $i.
A!9 g+n Z! th?ng "% Ih?n> hi.I ")nh xgnq3g 3: <ng =Png "7c ,r ,4t 3#
ngy 20.7.d95n 3i nFi d9ng ch@ y49 nh *!9E
162
Nc hh?I 3 c?c nc th!% d WFi ngh) c!% ,4t t<n tr_ng "Fc lmI> ch@
89y:n> thRng nh't 3 t#n 3`n l]nh th/ nh -i.t N!%> 5# 3 C!%I9chi!.
Ng^ng ZVn> ng^ng ch9y[n 89n t$i -i.t N!% 3 trCn t#n <ng =Png. 5'y 3B
t9y4n d7 l% gii t9y4n 89n * t$% thi.
hh?I rJt ,hfi <ng =Png 3 %vi nc <ng =Png *z t9y[n c( t d#
-i.t N!% *z thc hi.n * thRng nh't ZDng c9Fc t/ng t9y[n c( t d# t/ chYc 3#
th?ng 7.d95{.
A!9 g+n 9 nN% gi!n ,h/> nhn dn -i.t N!% "] "?nh Z$i "7c c9Fc i% lNng
c@! thc dn hh?I. x+n n(! tri.9 89n i% l7c c@! thc dn Z) tiC9 di.t. Nh
nc hh?I tiC9 tRn 2{88 tT r!nc* 3 2>{ tT "< l! c@! 3i.n tr7 el. T?% t/ng
ch6 h9y 89n "Fi hh?I l+n l7t Z) th9! trmn chi4n trng <ng =Png. Nh Ch@
t)ch WX Ch& einh "] Ih?t Zi[9> "y lE b5+n "+9 tiCn tr#ng l)ch *(> %Ft nc
th9Fc ")! nhf y49 "] "?nh thVng %Ft nc thc dn hHng %$nh. 1 l thVng l7i
3w 3!ng c@! nhn dn -i.t N!%> "Xng thi cKng l thVng l7i c@! c?c lc l7ng
h0! Z\nh> dn ch@ 3 i] hFi ch@ nghB! trCn th4 giib.
C9Fc ,h?ng chi4n chRng "4 L9Rc el (d95n-d975)
I. T[nh h[nh V"L! Na9\ (au h"L1 HZnh bongvo
+. .ch 9ng 45 h6" chO nghKa J 9"@n BIc
A!9 hi.I ")nh xgnq3g> %i:n UVc h#n t#n giMi Ih1ng> ZVt "+9 ch9y[n *!ng gi!i
"#$n c?ch %$ng i] hFi ch@ nghB!. ei:n UVc gQI %Ft *R ,h1 ,hNn nhng "Xng
thi cKng c1 nh2ng th9mn l7i cP ZMn. Oh1 ,hNn ln nh't l n:n ,inh t4 l$c hm9>
l$i Z) tn Ih? nQng n: *!9 g+n trN% nN% l. th9Fc 3 d5 nN% chi4n tr!nh. Th9mn
l7i l ti ng9yCn "'t nc 3jn c0n Ih#ng IhJ> c1 nh nc dn ch@ nhn dn 3
Mng l]nh "$# cHng c?c nc Z$n Zq giJI "s.
Th?ng 9.d95n> WFi ngh) UF ch&nh tr) Tr9ng Png Mng ": r! nhi.% 3G cG th[
nh *!9E Mg l]nh "$# nhndn "'9 tr!nh thc hi.n hi.I ")nh "\nh chi4n| r! *Yc
h#n thnh cMi c?ch r9Fng "'t> IhGc hXi 3 nng c!# *Mn i9't| gi2 32ng 3 ";y
%$nh c9Fc "'9 tr!nh ch&nh tr) c@! nhn dn %i:n N!%> thc hi.n thRng nh't>
h#n thnh "Fc lmI> dn ch@ tr#ng t#n 89Rc.
C9Fc 3mn "Fng cMi c?ch r9Fng "'t "7c Ih?t "Fng rFng r]i 3 ,h;n trPng. 4n
%H! hq d95{ 3i.c cMi c?ch r9Fng "'t "] h#n thnh a "Xng ZDng 3 tr9ng d9 3
"$t "7c ,4t 89M "?ng ,[E "?nh "/ t#n ZF gi!i c'I ")! ch@ Ih#ng ,i4n> i1! Zf
89y:n Ih#ng ,i4n chi4% h29 r9Fng "'t> thc hi.n ,h;9 hi.9 ngi cy c1
163
r9Fng> h#n t#n giMi Ih1ng n<ng dn ,hfi ?ch Ih#ng ,i4n c1 t^ hng ngh\n
nN%> "! gi!i c'I n<ng dn %i:n UVc lCn l% ch@ nhn n<ng th<n.
A#ng *#ng 3i 3i.c cMi c?ch r9Fng "'t l 3i.c IhGc hXi ,inh t4 89Rc dn. Thnh
Ih+n ,inh t4 89Rc d#!nh "7c c@ng cR. AMn l7ng lPng thc "$t trCn
n.000.000 t'n> 37t i! %Yc trc chi4n tr!nh.
TrCn n:n tMng ,4t 89M "$t "7c tr#ng cMi c?ch r9Fng "'t 3 IhGc hXi ,inh t4>
%i:n UVc ti4n lCn thc hi.n ,4 h#$ch Z! nN% 3: 3i.c h7I t?c h1! n<ng nghi.I
3 cMi t$# c<ng thPng nghi.I t ZMn t d#!nh. a n<ng th<n> t^ nN% d959> c9Fc
3mn "Fng h7I t?c h1! n<ng nghi.I "] tra thnh %Ft c!# tr#. 4n c9Ri nN%
d9{0> 3i.c cMi t$# n<ng nghi.I thg# h\nh thYc h7I t?c i] Zmc th'I "] cNn ZMn
h#n thnh. WPn 85 *R n<ng hF "] 3# h7I t?c i] 3i {8>0{ di.n t&ch r9Fng
"'t. a thnh th)> %Ft *R hF t *Mn ln "7c cMi t$# thg# i] hFi ch@ nghB!. C<ng
nhn "7c giMi Ih1ng ,hfi ?ch Z1c lFt c@! gi!i c'I t *Mn. WPn 2{ 3$n th@ c<ng
"] gi! nhmI c?c h\nh thYc h7I t?c i].
O4 h#$ch Z! nN% cMi t$# i] hFi ch@ nghB! "] "$t ,4t 89M ,hM 89!n 3: ,inh t4 3
i] hFi> i?c lmI "7c 89!n h. *Mn i9't i] hFi ch@ nghB!> i1! Zf "7c 3: cP ZMn
ch4 "F ngi Z1c lFt ngi trCn %i:n UVc. Ngy d.d.d9{> ZMn Wi4n Ih?I i] hFi
ch@ nghB! "+9 tiCn c@! -i.t N!% "7c c<ng ZR> ,hng ")nh c#n "ng ti4n lCn
iy dng ch@ nghB! i] hFi a %i:n UVc.
0. S"@n Na9 g"h g[n cYc cang cch 9ng\ !"$n !" cu6c 'ng WhJ" B+EPN-+EFCG
A!9 ,hi 89n hh?I th't Z$i t$i i.n UiCn hh@> Wi.I ")nh xgnq3g "7c ,r ,4t>
"4 89Rc el g$t hn thc dn hh?I r! ,hfi %i:n N!% -i.t N!%> trc ti4I thc
hnh r "X i% l7c c@! %\nh. Th?ng {.d95n "4 89Rc el r?# ri4t ti4n hnh 3i.c
h't cng thc dn hh?I> "! Ng< \nh =i.% t^ el 3: thnh lmI ch&nh Ih@ ZH
nh\n> tri[n ,h!i ,4 h#$ch Ih? h#$i 3i.c thi hnh Wi.I ")nh xgnq3g.
4 89Rc el ,h<ng "$t ZF %?y c!i tr) trc ti4I nh thc dn hh?I trc "y %
3i %Ft h. thRng cR 3'n el> dHng 89y:n lc 3i.n tr7 89n * 3 ,inh t4 "[ "i:9
,hi[n ch&nh 89y:n t!y *!i. -: 89n *> "4 89Rc el trc ti4I iy dng> h9'n
l9y.n> tr!ng Z) 3 ch6 h9y 89n ngGy. -: ,inh t4> %i:n N!% d+n d+n Zi4n thnh
th) trng tiC9 thG c@! el.
eFt ch4 "F "Fc ti> tn Z$# "7c thnh lmI t$i %i:n N!%. el-=i.% r! *Yc "n
?I c?c c9Fc "'9 tr!nh yC9 nc ZDng nhi:9 "7t btR cFng> di.t cFngb. Th?ng
5.d959 chJng r! l9mt d059 "[ c<ng ,h!i chQt "+9 nh2ng ngi yC9 nc 3i
nh2ng h\nh thYc %!n r7 thi tr9ng c/. T^ d95n "4n d959 a %i:n N!% c1 "4n
n{{.000 ngi yC9 nc Z) ZVt> {8.000 ngi Z) gi4t.
164
Nhi.% 3G trc %Vt c@! %i:n N!% lJc 'y l gi2 g\n lc l7ng c?ch %$ng. C?c
t/ chYc yC9 nc rJt 3# Z) %mt. Nh2ng cNn cY c?ch %$ng "7c d9y tr\. Nh2ng
h\nh thYc h7I Ih?I> Z?n h7I Ih?I l% Z\nh Ih#ng ch# h#$t "Fng c?ch %$ng
"7c Ih?t tri[n. Xng thi> Mng l]nh "$# nhn dn ti4n hnh nh2ng c9Fc "'9
tr!nh "0i hi.I thPng t/ng t9y[n c( "[ thRng nh't nc nh.
'9 tr!nh t 3.> tr^ gi!n> di.t ?c cKng "7c Ih?t "Fng. 4n c9Ri nN% d957> t$i
chi4n ,h9 > "Pn 3) 3K tr!ng "+9 tiCn "7c thnh lmI l% n0ng cRt ch# ZF "Fi
ch@ lc N!% UF.
C9Ri nN% d959 c9Fc "'9 tr!nh c@! %i:n N!% ch9y[n hng thnh c9Fc "'9
tr!nh 3K tr!ng. T$i nhi:9 nPi> 89+n chJng 3K tr!ng n/i dmy di.t ?c> Ih? ,\%. U4n
Trg Ih?t "Fng %Ft t9+n ly t#n dn "Xng ,hai nhD% dHng Z$# lc c?ch %$ng
c@! 89+n chJng "[ chRng l$i ?ch ,:% ,Ì c@! ")ch> iy dng ch&nh 89y:n c?ch
%$ng (d9{0). =n chJng nh't t: "Yng dmy di.t ?c <n> "?nh "Xn Z1t> cI *Jng
")ch> Ih? 3s t^ng %Mng ln ZF %?y c!i tr) c@! ")ch a th<n i]. T^ U4n Trg> ln
*1ng Xng Ohai l!n r! c?c t6nh ,h?c a N!% UF> Ty Ng9yCn 3 %Ft *R t6nh a
%i:n Tr9ng.
Tr#ng c!# tr# n/i dmy c@! 89+n chJng %i:n N!%> eQt trmn =n tFc xiMi Ih1ng
%i:n N!% -i.t N!% "7c thnh lmI nhD% "?nh "/> ch4 "F "Fc ti Ng< \nh
=i.%> iy dng %i:n N!% "Fc lmI> dn ch@> h0! Z\nh 3 tr9ng lmI "[ ti4n ti
3i.c thRng nh't nc nh.
2. S"@n BIc !hYc h"Ln #$ h:ch n9 n9 c;n !h^ nh-!\ 9"@n Na9 ch)ng tch"$n !anh
HXc >"L!t
C9Fc cMi t$# i] hFi ch@ nghB! a %i:n UVc thnh c<ng> "! "'t nc 3# %Ft
Zc ti4n ti. Trc yC9 c+9 c@! t\nh h\nh %i. $i hFi t#n 89Rc l+n thY
c@! Mng h_I t$i W NFi 3$ch r! c#n "ng ti4n lCn ch@ nghB! i] hFi a %i:N
UVc 3 c#n "ng "'9 tr!nh giMi Ih1ng %i:n N!%> thRng nh't nc nh.
C9Fc c?ch %$ng i] hFi ch@ nghB! a %i:n UVc ti4n hnh trCn Z! lBnh 3cE c?ch
%$ng 89!n h. *Mn i9't> c?ch %$ng ,h#! h_c ,l th9mt> c?ch %$ng t tang 3
3Nn h1!> "Xng thi i?c ")nh ,h#! h_c ,l th9mt l thgn chRt. Thc hi.n ,4 h#$ch
nN% nN% ch# "4n nN% d9{n %i:n UVc "] ZM# "M% "7c lPng thc cP ZMn 3
t giMi 89y4t "7c 90 hng tiC9 dHng> "Xng thi ZVt "+9 c1 t&ch lKy t^ tr#ng
nc.
Tr#ng ,hi 'y a %i:n N!%> trc * Ih?t tri[n c@! c9Fc c?ch %$ng nhn dn>
el-=i.% gy r! c9Fc bchi4n tr!nh "Qc Zi.tb. 1 l thY chi4n tr!nh bdHng ngi
-i.t "?nh ngi -i.tb ,4t h7I 3K ,h&> ,l th9mt hi.n "$i cHng nh2ng Zi.n Ih?I
,h@ng ZR> "n ?I.
165
[ ti4n hnh bchi4n tr!nh "Qc Zi.tb> el-=i.% ": r! ,4 h#$ch At!lgy-T!yl#r 3i
Z! Zi.n Ih?I chi4n l7cE eFt l> tNng cng 89n ngGy d# cR 3'n el ch6 h9y>
*( dGng nhi:9 %?y Z!y> ig tNng "[ nh!nh ch1ng tiC9 di.t c?c lc l7ng 3K tr!ng
c?ch %$ng. W!i l> gi2 32ng thnh th)> "Xng thi dmI tVt c?ch %$ng a n<ng th<n
ZDng bZ\nh ")nhb 3 lmI b'I chi4n l7cb. U! l> r! *Yc ngNn chQn ZiCn gii ,i[%
*#?t 3gn Zi[n> cVt "Yt ng9Xn chi 3i.n t^ %i:n UVc 3#> c< lmI c?ch %$ng %i:n
N!%.
el-=i.% ig% b89Rc *?ch 'I chi4n l7cb l iPng *Rng c@! bchi4n tr!nh "Qc
Zi.tb. -\ 3my> chJng h9y "Fng %_i lc l7ng "[ cn 89pt> cRt thc hi.n ch#
"7c 89Rc *?ch "1> d t&nh tr#ng %Ft thi gi!n ngVn c1 th[ lmI i#ng d7.000 'I
chi4n l7c> Zi4n %i:n N!% thnh %Ft tr$i tmI tr9ng ,h/ng lX.
Nhng ng!y t^ "+9> 3i.c dXn dn c@! el-ngGy "] gQI IhMi * chRng "Ri. L9n
giMi Ih1ng cHng nhn dn ";y %$nh "'9 tr!nh> n/i dmy ti4n c<ng ZDng cM Z!
%Ki ch&nh tr)> 89n 3 Zinh 3mn. eFt *R b'I chi4n l7cb Z) Ih? h@y> c1 *R Zi4n
thnh lng chi4n "'9 c@! nhn dn.
Chi4n thVng #!nh li.t c@! 89n dn a 'I UVc (C!i 5ay> el Th#) 3# ngy
2.d.d9{u chYng %inh ,hM nNng chi4n thVng c@! lc l7ng c?ch %$ng. 5+n "+9
tiCn 3i *R 89n &t hPn ")ch d0 l+n> 89n 3 dn %i:n N!% "] "?nh thVng trmn
cn 89pt c@! trCn 2.000 tCn ")ch tr!ng Z) hi.n "$i> *( dGng hng chGc %?y Z!y
lCn thng 3 ig Z_c thpI. L9n dn l#$i ,hfi 30ng chi4n "'9 hPn n50 ")ch
(tr#ng "1 c1 d9 ig cR3'n el)> ZVn rPi 8 %?y Z!y> ZVn ch?y u ig Z_c thpI
e.ddu. eQt trmn =n TFc giMi Ih1ng %i:n N!% -i.t N!% Ih?t "Fng Ih#ng tr#
bth9 "9! 'I UVc> di.t giQc lmI c<ngb. Nhn dn Ih? h#n t#n 2.895 b'I chi4n
l7cb tr#ng *R {.d{n 'I d# ")ch lmI r!> *R c0n l$i Z) Ih? "i Ih? l$i cM 5.000 l+n>
3Hng giMi Ih1ng l!n rFng> l% Ih? *Mn chi4n th9mt btrc thNng 3mnb 3 bthi4t i!
3mnb c@! chJng.
A#ng *#ng 3i "'9 tr!nh 89n *> c?c c9Fc "'9 tr!nh ch&nh tr) n/ r! a c?c thnh
th). Th?ng 5.d9{u> tNng ni> Ihmt t( W94 Zi:9 t\nh IhMn "Ri l.nh c'% trg# c
hhmt> gQI * "n ?I c@! ch&nh 89y:n =i.%> "] l!n "4n Nng> Ai x0n %
"6nh c!# l c9Fc Zi[9 t\nh 3# ngy d{.{.d9{u t$i Ai x0n 3i * th!% gi! c@!
70 3$n 89+n chJng.
Trc ,h& th4 "'9 tr!nh c@! nhn dn> "4 89Rc el Z9Fc IhMi l% "M# ch&nh> lmt
"/ Ng< \nh =i.%> "! =Png -Nn einh rXi Ng9yyn Oh?nh lCn th!y. Nhn
lJc =i.% "/> nhn dn a 3Hng n<ng th<n c0n Z) ,:% ,Ì "] 3Hng dmy Ih? hng
l#$t b'I chi4n l7cb.
166
+9 nN% d9{n> "4 89Rc el thc hi.n ,4 h#$ch %i> "1 l ,4 h#$ch #hn*#n-
e!c N!%!r! nhD% Z\nh ")nh %i:n N!% tr#ng 30ng h!i nN% (d9{n-d9{5).
ChJng lmI r! ZF ch6 h9y liCn h7I -i.t el>tNng thC% {.000 cR 3'n el 3 "!
89n el 3# %i:n N!% lCn "4n h!i 3$n rsi 3# c9Ri nN% d9{n.
O4 h#$ch #hn*#n-e!c N!%!r! gQI IhMi *Yc chRng c %]nh li.t c@! 89n dn
% "i[n h\nh l chi4n thVng U\nh xi] (d2.d9{n). NPi "y> l+n "+9 tiCn ch@ lc
89n giMi Ih1ng ("] "7c thnh lmI t^ d5.2.d9{d) ch@ "Fng ti4n c<ng 89n ch@
lc ngGy liCn tGc *?9 ngy "C%> di.t g_n h!i ti[9 "#n cP "Fng 3 %Ft chi "#n
ig Z_c thpI e.ddu> ZVn rPi 3 ZVn hfng u7 %?y Z!y. Chi4n d)ch U\nh xi] l
%Ft thVng l7i c1 r nghB! chi4n l7c 89!n tr_ng l% Ih? *Mn bchi4n tr!nh "Qc
Zi.tb a %i:n N!%.
II. .T nc ch"$n H-u ch)ng H$ _u)c Su 489 cac
+. S"@n Na9 ch)ng tch"$n !anh cc >6t. S"@n BIc Hnh !hIng ch"$n !anh 1h h:"
c;n !h^ I (d9{5-d9{8)
A!9 ,hi th't Z$i tr#ng bchi4n tr!nh "Qc Zi.tb> "4 89Rc el ch9y[n *!ng bchi4n
tr!nh cGc ZFb a %i:n N!% 3 "Xng thi gy r! chi4n tr!nh Ih? h#$i a %i:n UVc.
C9Ri nN% d9{5 *R 89n el 3 ch h+9 "! 3# %i:n N!% lCn "4n hPn 20 3$n
cHng 3i 3K ,h&> IhPng ti.n chi4n tr!nh tRi tn. bChi4n tr!nh cGc ZFb ZVt "+9
t gi2! nN% d9{5> "7c ti4n hnh ZDng lc l7ng c@! 89n 3iyn chinh el>
89n ch h+9 3 89n NgGy> tr#ng "1 89n el gi2 3!i tr0 ch@ "Fng. T$i -$n
Tng (UVc L9Mng Ng]i)> ngy d8.8.d9{5> c9Fc r! 89n "+9 tiCn c@! 8.000
89n el c1 ig tNng> thi4t gi?I> ,h<ng 89n> hMi 89n hv tr7 "] Z) lc l7ng
c?ch %$ng IhMn c<ng 89y4t li.t> l#$i 900 89n el> 22 ig tNng 3 ig Z_c thpI>
du %?y Z!y. Chi4n thVng -$n Tng %a "+9 c!# tr# di.t 89n i% l7c el.
Wng 3$n chi4n dKng *B di.t el lmI chi4n c<ng. OhVI nPi dng c!# ln *1ng t\%
el % "?nh> t\% ngGy % di.t.
el %a c9Fc IhMn c<ng %H! ,h<> ZVt "+9 t^ th?ng d.d9{{ ,p# di tr#ng n th?ng
3i t't cM n50 c9Fc hnh 89n ln nhf> ch@ y49 nhD% "?nh 3# %i:n <ng
N!% UF 3 "Xng ZDng ,h9 -> thc hi.n r "X bZw g]y iPng *Rng -i.t cFngb.
-i th4 trmn chi4n tr!nh nhn dn> 89n dn t! "] chQn "?nh ")ch trCn %_i
hng. A!9 th't Z$i> el-NgGy l$i %a c9Fc IhMn c<ng chi4n l7c %H! ,h< thY
h!i 3# th?ng d0-d9{{ "4n th?ng n.d9{7> tmI tr9ng lc l7ng "?nh 3# %i:n
<ng N!% UF> nhD% tiC9 di.t ZF "Fi ch@ lc 3 cP 89!n "+9 n]# c@! c?ch
%$ng. 5+n ny> c9Fc IhMn c<ng cKng Z) th't Z$i. UF "Fi ch@ lc> ZF "Fi ")!
IhPng> dn 89n t 3. "] cHng t#n dn tiC9 h!# 3 tiC9 di.t ")ch trCn ,hVI
chi4n trng. O4t 89M l 89! h!i %H! ,h<> nhn dn %i:n N!% "] l#$i r! ng#i
167
30ng chi4n d90.000 ")ch 89n tr#ng "1 c1 d28.000 89n el 3 ch h+9> l%
th't Z$i %Ft Ih+n bchi4n tr!nh cGc ZFb c@! "4 89Rc el.
T4t em9 Thn> 3# ngy u0 3 ud.d.d9{8 89n 3 dn %i:n N!% "Xng l#$t ti4n
c<ng 3 n/i dmy a {n thnh IhR 3 th) i]. Ch&nh 89y:n c?ch %$ng "7c thnh
lmI a W94 3 nhi:9 3Hng n<ng th<n %i "7c giMi Ih1ng. Ngy 20.n.d9{8 b5iCn
einh c?c lc l7ng dn tFc> dn ch@ 3 h0! Z\nh -i.t N!%b "7c thnh lmI>
%Qt trmn thRng nh't dn tFc el "7c %a rFng. Nhng lc l7ng c@! ")ch c0n
"<ng 3i hPn n(! tri.9 l&nh el 3 g+n %Ft tri.9 l&nh ngGy. ChJng t/ chYc IhMn
c<ng t$i c?c thnh th) 3 n<ng th<n. 5c l7ng c?ch %$ng Z) t/n th't ln. T9y
th4> c9Fc T/ng ti4n c<ng T4t em9 Thn l% l9ng l!y r ch& i% l7c c@! el>
l% Ih? *Mn chi4n l7c bchi4n tr!nh cGc ZFb Z9Fc chJng IhMi nhmn "% Ih?n
3i lc l7ng c?ch %$ng.
A#ng *#ng 3i 3i.c ti4n hnh bchi4n tr!nh cGc ZFb t$i %i:n N!%> "4 89Rc el
ti4n hnh chi4n tr!nh Ih? h#$i t$i %i:n UVc. T^ th?ng 2.d9{5> "4 89Rc el liCn
tGc dHng ,h<ng 89n 3 hMi 89n tNng cng "?nh Ih? ?c li.t %i:n UVc> nhD%
ngNn chQn * chi 3i.n c@! %i:n UVc ch# %i:n N!% r9Ft th)t. -i %Gc tiC9 b";y
lHi UVc -i.t N!% 3: thi "X "?b> ,h<ng 89n 3 hMi 89n el tmI tr9ng "?nh
3# c?c thnh IhR ln W NFi> WMi hh0ng> N!% )nh> Th?i Ng9yCn> -i.t Tr\>
-inh ":9 Z) "?nh "i "?nh l$i nhi:9 l+n. Oh<ng l#$i tr^ c?c th@ "#$n %!n r7> "4
89Rc el c0n ch# "?nh Z#% c?c "C "i:9> c?c c<ng tr\nh th@y l7i> ZVn Ih? c?c
trng h_c> Z.nh 3i.n> nh th> ":n chH!.. nC9 c!# 89y4t t% "?nh thVng giQc
el i% l7c> WX Ch@ T)ch r! li ,C9 g_iE bChi4n tr!nh c1 th[ ,p# di 5 nN%>
d0 nN%> 20 nN% h#Qc l9 hPn n2!. W NFi> WMi hh0ng 3 %Ft *R thnh IhR> i&
nghi.I c1 th[ Z) tn Ih?> *#ng nhn dn -i.t N!% 89y4t ,h<ng *7 Oh<ng c1 g\
89r hPn "Fc lmI t d#. 4n ngy thVng l7i> nhn dn t! *z iy dng l$i "'t nc
t! "ng h#ng hPn> t# "Ì hPn
[ chRng chi4n tr!nh Ih? h#$i c@! "4 89Rc el> 3i.c 89n * h1! t#n dn "7c
thc hi.n> Ih?t h9y c!# "F *Yc %$nh t/ng h7I c@! chi4n tr!nh nhn dn. ei:n
UVc d'y lCn c!# tr# chRng el cY9 nc> 3^! *Mn i9't 3^! chi4n "'9.
A!9 ZRn nN% chi4n "'9> nhn dn %i:n UVc "] ginh thVng l7i. T&nh "4n ngy
d.dd.d9{8 c1 u2nu %?y Z!y el Z) ZVn rPi> tr#ng "1 c1 *?9 bIh?# "i Z!yb U.52>
hng ngn giQc l?i Z) di.t 3 ZVt *Rng. el IhMi t9yCn ZR np% Z#% h$n ch4 %i:n
UVc 3 IhMi n1i ch9y.n 3i Ch&nh Ih@ nc -i.t N!% =n ch@ CFng h0! t$i
WFi ngh) ZRn ZCn a h!ri*.
0. S"@n Na9 ch)ng ch<nh (ch tV"L! Na9 h*a ch"$n !anht9"@n BIc Hnh !hIng ch"$n
!anh 1h h:" c;n !h^ II B+EFE-+ED2G
168
A!9 c9Fc T/ng ti4n c<ng 3 n/i dmy T4t em9 Thn> "4 89Rc el Z) t'n c<ng t^
nhi:9 Ih&!> ng!y cM tr#ng nFi ZF nc el. hh#ng tr# chRng chi4n tr!nh i%
l7c -i.t N!% d'y lCn ,hVI nc el. W$ ngh) 3i.n el "0i IhMi rJt t't cM 89n
el a -i.t N!% 3: nc tr#ng thi gi!n ngVn nh't. Nii#n IhMi hY! *z ch'% dYt
chi4n tr!nh tr#ng 30ng *?9 th?ng> ch# r! "i c?i g_i l bW_c th9y4t Nii#nb 3
chi4n l7c b-i.t N!% h1! chi4n tr!nhb. Thg# chi4n l7c ny> lJc "+9 89n el
3 89n ngGy 3jn l h!i lc l7ng chi4n l7c rXi *!9 "1 el rJt d+n 89n 3iyn
chinh 3 ch h+9> tNng thC% 89n ngGy "[ thc hi.n 3i.c th!y "/i %9 d! trCn
i?c ch4t. el tNng 3i.n tr7 89n * 3 ,inh t4 3 "Xng thi ti4n hnh chi4n tr!nh
Ih? h#$i %i:n UVc thC% %Ft l+n n2!.
Ngy d.d.d9{9> Ch@ t)ch WX Ch& einh r! li ,C9 g_iE b?nh ch# el cJt> "?nh
ch# ngGy nh#b. Wang Yng li ,C9 g_i> 89n dn a %i:n N!% %a %'y "7t ti4n
c<ng> tiC9 di.t hng chGc 3$n 89n el-ngGy. +9 nN% d97d> *!9 nu ngy chi4n
"'9> 89n 3 dn a %i:n N!% lmI chi4n thVng "ng 9-N!% 5#> "mI t!n r "X
cVt "Yt "ng %0n WX Ch& einh c@! el "[ c< lmI c?ch %$ng %i:n N!%> di.t
trCn 25.000 ")ch> ZVn rPi 3 Ih? h@y g+n 500 %?y Z!y c?c l#$i. 4n nN% d972>
c9Fc ti4n c<ng chi4n l7c c@! 89n dn %i:n N!% ZVt "+9 t^ L9Mng Tr) 3 *!9
"1 l!n r! ,hVI %i:n> cHng 3i trmn bi.n UiCn trCn ,h<ngb c@! 89n dn %i:n
UVc (ZVn rPi 7u5 %?y Z!y el) Z9Fc el IhMi i9Rng th!ng chi4n tr!nh. Wi.I
")nh h!ri* "7c ,r 3# ngy 27.d.d97u c<ng nhmn ch@ 89y:n 3 t#n 3`n l]nh
th/ c@! -i.t n!%> el IhMi rJt h4t 89n 3 ch h+9 r! ,hfi %i:n N!%.
III. .u6c !hIng ca" cu)" c&ng
=H "] ,r Wi.I ")nh h!ri* 3 "] thc hi.n 3i.c rJt 89n> nhng "4 89Rc el 3jn
Z?% l'y -i.t N!%> ti4I tGc dHng ngGy 89y:n Ai x0n l% c<ng cG "[ "! %i:n
N!% thnh th9Fc ")! ,i[% %i c@! el. ChJng r! *Yc iy dng 89n "Fi ngGy
thnh %Ft "Fi 89n b%$nh nh't <ng N!% ?b 3i *R 89n trCn %Ft tri.9 %i
3$n ngi. el "] cJt nhng ngGy ch! nh#> 89n dn -i.t N!% l$i ti4n hnh
chi4n d)ch %H! i9n d975 ZVt "+9 t^ Ty Ng9yCn (d0.u "4n 2n.u.d9n5). A!9
chi4n d)ch Ty Ng9yCn l chi4n d)ch W94- Nng. C?c t6nh %i:n Tr9ng l+n
l7t "7c giMi Ih1ng. C9Ri cHng l chi4n d)ch WX Ch& einh. Ngy u0.n.d975
3i * hi.I "Xng chi4n "'9 c@! c?c lc l7ng tinh nh9.> Zi.t "Fng> t 3. 3Hng
3gn 3 nFi "<> cHng 3i * n/i dmy ":9 ,hVI c@! 89+n chJng> c?c c?nh 89n
c?ch %$ng th+n tRc th_c *9 3# chi4% c?c %Gc tiC9 89!n tr_ng c@! thnh IhR
Ai x0n nh dinh Fc 5mI> ZF T/ng Th!% %9 ngGy> *n Z!y Tn APn Nh't>
ZF L9Rc Ih0ng ngGy.. $i *Y el ch9Xn lCn %?y Z!y trRn ,hfi Ai x0n> T/ng
thRng ngGy l =Png -Nn einh "+9 hng. Chi4n d)ch WX Ch& einh t#n thVng.
169
't nc -i.t N!% th#?t ,hfi 30ng Z) l. th9Fc 3i Z!# nhiC9 hy *inh c@! th4 h.
!nh hHng "] 89!. Th4 h. %!i *!9 %]i %]i n#i g7ng nh2ng ngi "i trc "[
ti4n ti iy dng %Ft i] hFi tRt "Ì> c<ng Z\nh> Ih?t tri[n 3 h$nh IhJc.
IV. Nh8n v,!
C9Fc ,h?ng chi4n chRng thc dn hh?I 3 *!9 "1 l chRng "4 89Rc el ,4t thJc
thVng l7i. C9Fc thVng l7i th+n th?nh 'y %!ng ro d'9 'n c@! l]nh tG lvi l$c WX
Ch& einh. =i * djn dVt c@! Ngi> dn tFc -i.t N!% iYng "?ng l c#n ch?9
c@! c?c !nh hHng Ng< L9y:n> 5C 57i> L9!ng Tr9ng..
H .h< S"nh B+E.P.+dEC - 0.E.+EFEG
Ngi "+9 tiCn tr9y:n Z? ch@ nghB! e?c 5C Nin 3#
-i.t N!%> ngi *?ng lmI r! Mng CFng AMn -i.t
N!%> Ch@ t)ch nc -i.t N!% =n Ch@ CFng W0!
(d9n5-d9{9)> nh 3Nn h1! ln c@! th4 gii> tCn lJc
nhf l Ng9yyn Ainh C9ng *!9 "/i l Ng9yyn T't
Thnh> -Nn U!> Ng9yyn i L9Rc> Chgn -!ng> 5i
NRI> 5r ThGy.. cHng nhi:9 Z& d!nh 3 ZJt d!nh
,h?c> 89C lng Oi% 5iCn> i] Ch9ng C> t/ng 5%
Th)nh> h9y.n N!% n> t6nh Ngh. kn (Oi% 5iCn>
N!% n> Ngh. TBnh) *inh ngy d9.5.d890 t$i 89C ng#$i lng W#ng TrJ (cHng
i] Ch9ng C)> tr#ng %Ft gi! "\nh nh nh# c1 ng9Xn gRc n<ng dn. Thn *inh l
Ng9yyn Ainh AVc (*!9 l'y tCn Ng9yyn Ainh W9y) "v hh1 ZMng nN% Tn A(9
(d90d)> l% Th^! Zi.n ZF 5y tr#ng tri:9 "\nh W94> rXi Tri h9y.n U\nh OhC
(U\nh )nh). NN% d909> Z) Z]i chYc l% thng dn *Rng ZDng ngh: d$y h_c 3
l% th9Rc. Thn %j9 l W#ng Th) 5#!n> c#n %Ft gi! "\nh nh nh#> l% ngh:
n<ng 3 d.t 3Mi.
NN% d895> Ngi cHng 3i gi! "\nh 3# *Rng a W94 3 "7c h_c ch2 W?n a
"y. Ngy d0.2.d90d thn %j9 c@! Ngi 89! "i a W94> Ngi 3: *Rng a 89C
nh 3 ti4I tGc h_c ch2 W?n. C9Ri nN% d90n> Ngi thg# ch! 3# W94 l+n thY
h!i> 3# h_c t$i trng Ti[9 h_c <ng U! (d905-d907)
Th?ng 5.d908> ,hi "!ng h_c trng L9Rc h_c W94> Ngi th!% gi! c9Fc "'9
tr!nh chRng th94 c@! n<ng dn a "y nCn Z) "9/i h_c. Ngi "i 3# c?c t6nh
Ih&! N!%> c1 %Ft thi gi!n 3i tCn g_i l Ng9yyn T't Thnh> Ngi d$y h_c a
trng =Gc Th!nh t$i hh!n Thi4t (d9d0).
NN% *!9 (d9dd)> Ngi 3# Ai x0n. Ngy 5.{.d9dd l'y tCn l -Nn U!> Ngi
ri cMng Nh ~Xng> lCn t9 k%ir!l 5!t#9chg Trp3illg c@! h]ng Ch!rgg9r*
170
~p9nig*. -^! l% IhG Z4I> Ngi tmn dGng %_i thi gi!n "[ h_c hfi> t\% t0i
tr#ng *?ch Z?#. T^ d9dd "4n d9d7> Ngi "] "i 89! nhi:9 nc> *Rng a nhi:9
nPi 3 l% nhi:9 ngh:. A!9 %Ft thi gi!n *Rng a knh (t^ d9dn)> th?ng {.d9d7>
Ngi "4n nc hh?I> th!% gi! WFi Ngi -i.t N!% C9 nc. 4n nN%
d9d9> ZMn bC9 *?ch c@! nhn dn kn N!%b c@! Ngi g(i "4n WFi ngh)
-gr*!illg* "] gy ti4ng 3!ng ln. C9Ri nN% d9d8> Ngi th!% gi! "Mng i] hFi
hh?I. T$i $i hFi d8 c@! Mng S] WFi hh?I h_I a T#9r* 3# th?ng d2.d920>
Ngi Zf Ihi49 t?n thnh L9Rc t4 thY Z!> tra thnh %Ft tr#ng nh2ng ngi *?ng
lmI r! "Mng CFng *Mn hh?I. Ngi th!% gi! *?ng lmI WFi 5iCn hi.I Th9Fc ")!
(th?ng d0.d92d)> *?ng lmI 3 l% ch@ nhi.% ,iC% ch@ ZJt t Z?# bNgi CHng
Oh/b (5g h!ri!)> i9't ZMn a h!ri*. Thi gi!n a hh?I> Ngi 3i4t r't nhi:9 Zi
"Nng trCn c?c Z?# bNhn $#b (5W9%!nitp) 3 bNgi CHng Oh/b "[ tR c?#
ch&nh *?ch c!i tr) 3 Z1c lFt c@! ch@ nghB! "4 89Rc a c?c th9Fc ")!. Qc Zi.t>
%Ft *R Zi 3i4t tr#ng thi gi!n ny *!9 "1 tmI h7I 3 i9't ZMn thnh bZMn ?n ch4
thc dn hh?Ib (d925). T?c Ih;% by C<ng lr c@! thc dn hh?I a <ng
=Pngb 3 3a ,)ch bC#n ~Xng Trgb "] gy "7c ti4ng 3!ng ln.
NN% d92u> Ngi "4n 5iCn S< th!% d $i hFi l+n thY nh't L9Rc t4 N<ng =n
t$i e#*,3! 3 "7c Z+9 3# "#n Ch@ t)ch U!n ch'I hnh L9Rc t4 N<ng =n.
C9Ri nN% "1> Ngi 3# h_c trng $i h_c hhPng <ng.
C9Ri nN% d92n> "7c c( l% @y 3iCn ZF hhPng <ng> IhG tr?ch cGc hhPng
N!% c@! L9Rc t4 CFng *Mn> 3i tCn l 5r ThGy> Ngi "4n L9Mng Ch9 (Tr9ng
L9Rc) ch9;n Z) ch# * thnh lmI ch&nh "Mng c@! gi!i c'I 3< *Mn a -i.t N!%E t/
chYc c?c "#n th[ nh b-i.t N!% Th!nh NiCn C?ch %$ng "Xng ch& WFib
({.d925)> bThi49 niCn Ti:n Ih#ngb> bT/ hhG n2 C?ch %$ngb (d92{). Ngi c0n
th!% gi! *?ng lmI bWFi 5iCn hi.I c?c dn tFc Z) ?I ZYc a ? <ngb (d925) 3
"7c Z+9 l% U& th c@! WFi. Nh2ng Zi giMng tr#ng c?c lI h_c ch&nh tr) c@!
Ngi *!9 ny "7c WFi i9't ZMn di tCn g_i bng O?ch e.nhb (d927).
Th?ng n.d927> Ngi "i 5iCn S<. eH! th9 nN% d928 3i tCn g_i l WX Chin>
Ngi h#$t "Fng nhi:9 nPi trCn "'t Th?i 5!n "[ t9yCn tr9y:n tinh th+n yC9 nc
tr#ng -i.t ,i:9.C9Ri nN% d929> Ngi tra l$i Tr9ng L9Rc ch9;n Z) ch# WFi
ngh) thRng nh't c?c t/ chYc CFng *Mn a -i.t N!%. Ngi thM# bCh&nh chPng
-Vn TVtb> bA?ch 57c -Vn TVtb> bi:9 5. -Vn TVtb c@! Mng CFng AMn -i.t
N!%. T^ ngy u "4n ngy 7 th?ng 2.d9u0> Ngi th!y %Qt L9Rc T4 CFng AMn
ch@ tr\ hFi ngh) thnh lmI Mng CFng *Mn -i.t N!% t$i C(9 5#ng> g+n WXng
O<ng (Tr9ng L9Rc). Ngy {.{.{d9ud> di tCn l TRng -Nn AP> Ngi Z) ch&nh
89y:n knh a WXng O<ng ZVt "4n th?ng d.d9uu %i "7c thM t d# nh * c!n
thi.I c@! L9Rc T4 CY9 T4 f 3 <ng Z l9mt * 5#*gZy.
Ngi "4n 5iCn S< 3# h_c trng L9Rc t4 5Cnin (d0.d9un). Tr#ng h!i nN%
d9u{-d9u7 Ngi l nghiCn cY9 *inh t$i 3i.n NghiCn CY9 C?c 3'n ": =n tFc
171
3 th9Fc ")!. Th?ng d0.d9u8> Ngi tra l$i h#$t "Fng tr#ng U?t 5F 89n Tr9ng
L9Rc a L94 5%> t6nh L9Mng Ty.
Ngy 8.2.d9nd> Ngi tra 3: T/ 89Rc *!9 hPn u0 nN% h#$t "Fng a nc ng#i.
5Jc "+9 Ngi *Rng a h!ng CRc h1> *!9 ch9y[n r! %Ft l?n nhf ZCn *9Ri Oh9/i
Nm%. Ngy d9.5.d9nd> Ngi *?ng lmI r! b-i.t N!% Fc 5mI Xng einhb
(-i.t einh) 3 Z?# b-i.t N!% Fc 5mI b (d.8.d9nd). Ngi 3i4t nhi:9 Zi "Nng
trCn Z?# ny "[ 3mn "Fng 89+n chJng l% c?ch %$ng> tr#ng "1 IhMi ,[ "4n Zi
b5)ch *( nc t!b (2.d9nd) % Ngi tiCn "#?n nN% d9n5 c?ch %$ng -i.t n!%
nh't ")nh thVng l7i. Tr#ng thi gi!n a hVc U1> Ngi l% nh2ng 3+n thP "ÌE
!on xa xa n"c xa xa
!o 2h8i thnh thang &"i gFi *
A# Eu:i , nin+ ;ia ndi Cc+
/ai ta# xA# >^ng &Dt E0n hB
cnYc n1 /ng vNg
Th?ng 8.d9n2> l'y tCn l WX Ch& einh> Ngi *!ng Tr9ng L9Rc liCn l$c 3i
c?ch %$ng a "1> nhng Z) ch&nh 89y:n ")! IhPng c@! Tang xii Th$ch ZVt
gi2 tr#ng hPn %Ft nN%. Tr#ng tH> Ngi *?ng t?c tmI thP ch2 W?n n/i ti4ng
bNhmt Or Tr#ng THb gX% duu Zi thP Ih+n ln l tY t9y.t. URn c9 thP a tr!ng
"+9 Ih+n n# th[ hi.n nFi d9ng ch&nh tr#ng t?c Ih;% c@! NgiE
"ThAn thi K t<ong *ao
Tinh thjn K ngoi *ao
Cu:n nn E^ nghi2 *"n
Tinh thjn cng 2h8i cao"
Th?ng 7.d9nn> Ngi tra 3: hVc U1> ch9;n Z) ch# c9Fc t/ng ,hai nghB! ginh
ch&nh 89y:n. Ngy 22.d2.d9nn> Ngi *?ng lmI Fi -i.t N!% T9yCn Tr9y:n
xiMi Ih1ng 89n. T$i L9Rc =n $i hFi t$i Tn Tr# (T9yCn L9!ng) Ngi
"7c Z+9 l% Ch@ t)ch Ch&nh Ih@ 5% thi 3 3i4t bTh ,C9 g_i T/ng ,hai
nghB!b (8.d9n5)
172
C?ch %$ng th?ng T?% thnh c<ng> ngy 2.9.d9n5> t$i 89Mng trng U! "\nh>
trc hPn 50 3$n nhn dn W NFi> Ngi "_c ZMn bT9yCn ng<n "Fc lmIb d# t
t!y Ngi 3i4t> ,h!i *inh r! nc -i.t N!% %i. Ngi ,r c?c 3Nn ZMn hh?I
nh Wi.I ")nh AP ZF {.u.d9n{ 3 T$% c dn.9.d9n{. Tr#ng c9Fc T/ng t9y[n
c( ngy {.d.d9n{> Ngi r! Yng c( a W NFi 3 trJng c( 3i *R Ihi49 c!# nh'tE
98>n. L9Rc hFi t<n Ngi l bNgi c<ng dn thY nh'tb
Trc % %9 3 hnh "Fng i% l7c c@! thc dn hh?I> Ngi 3i4t b5i ,C9
g_i t#n 89Rc ,h?ng chi4nb (d9.d2.d9n{) ,C9 g_i t#n th[ nhn dn "Yng lCn
chRng hh?I. A!9 "1 Ngi lCn -i.t UVc l]nh "$# c9Fc ,h?ng chi4n chRng hh?I.
Tr#ng 8 nN%> Ngi "] cHng Tr9ng Png Mng 5!# "Fng -i.t N!% l]nh "$#
89n 3 dn "?nh thVng thc dn hh?I tr#ng nhi:9 chi4n d)ch % "6nh c!# l
chi4n thVng i.n UiCn hh@ (du.u "4n 7.5.d95n)> "! "4n 3i.c ,r hi.I ")nh
xgnq3g> lmI l$i h0! Z\nh a <ng =Png
A!9 hi.I ")nh xgnq3g> Ngi tra 3: W NFi> "7c Z+9 l% Ch@ t)ch U!n Ch'I
hnh Tr9ng Png Mng. -i cPng 3) c!# nh't tr#ng Nh nc cKng nh 3:
Mng> Ngi l9<n l9<n *Rng giMn d)> th!nh Z$ch. Ngi ch6 c1 %'y ZF "X ,!,i
"[ dHng tr#ng 3i.c gi!# ti4I ,h?ch> tr#ng c?c ngy ly> ng#i r! Ngi thng
Zmn 89+n ?# n9 giMn d)> chn "i dpI c!# *9> a tr#ng %Ft ng Ngi ,C9 g_i t#n dn> t#n 89n 89y4t t% "?nh thVng "4
89Rc el i% l7c. -\ nh2ng c<ng l!# t# ln "Ri 3i dn tFc> "Ri 3i Ih#ng
tr# "'9 tr!n giMi Ih1ng nhn dn l!# "Fng trCn th4 gii> Ngi "7c 89Rc hFi
nc -i.t N!% =n ch@ CFng W0! 89y4t ")nh tQng W9n chPng A!# -ng>
nhng Ngi ": ngh) "[ "4n ngy %i:n N!% "7c h#n t#n "7c giMi Ih1ng>
T/ 89Rc thRng nh't> N!% UVc %Ft nh> lJc "1 L9Rc hFi *z ch# IhpI "Xng Z#
%i:n N!% tr!# ch# Ngi h9n chPng c!# 89r "1 (d9{u)
-# nh2ng nN% c9Ri "i> %Qc dH t9/i c!#. Ngi 3jn r! *Yc l% 3i.c> %!ng h4t
t% h9y4t r! l]nh "$# c9Fc ,h?ng chi4n chRng el cY9 nc. CM% th'y *Yc
y49> nN% d9{8 Ngi 3i4t di chJc> th[ hi.n * 89!n t% c@! %\nh "4n %_i
ngi 3 ni:% tin 3# thVng l7iE
-@n non+ c@n n"c+ c@n ng(i
ThYng giWc Ct+ ta Ef xA# >^ng h0n &(i ng# na#B
WXi 9 gi n7 IhJt ngy 2.9.d9{9> Ch@ t)ch WX Ch& einh %'t t$i W NFi *!9 %Ft
cPn "!9 ti%> th_ 79 t9/i. Ngy n!y thi hi Ngi "7c ZM# 89Mn tr#ng lXng ,&nh
"Qt tr#ng lNng c@! Ngi a L9Mng trng U! \nh> W NFi. eFt ZM# tng ln
%!ng tCn Ngi "7c iy dng g+n lNng. Thnh IhR Ai x0n 3 nhi:9 "ng
173
IhR trCn th4 gii %!ng tCn WX Ch& einh. Nh2ng t?c Ih;% c@! Ngi "7c tmI
h7I 3 i9't ZMn thnh ZF bWX Ch& einh t#n tmIb (d0 tmI) 3 r't nhi:9 t?c
Ih;% c@! Ngi tr#ng c?c lBnh 3c ,h?c nh!9 "7c i9't ZMn.
Th?ng dd.d987> t/ chYc xi?# =Gc> Oh#! h_c 3 -Nn W1! 5iCn Wi.I L9Rc
(NAC) c<ng nhmn Ch@ t)ch WX Ch& einh l =!nh Nhn -Nn W1! th4 gii.
--------------------WT--------------------
174

Lịch sử Viêt Nam từ nguồn gốc đến hiện đại

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Lịch sử Viêt Nam từ nguồn gốc đến hiện đại

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Thi dng nc (2879 (?) - 207 tr.

You might also like