KHÁI NIỆM NHÀ Ở TRONG ĐÔ THỊ

Trần Đình Hiếu

Khoa Kiến trúc-ĐH Khoa học Huế

Nhà ở được xây dựng trong các đô thị, hình thức tổ chức nhà
ở là theo dạng tập trung dân cư thành các khu ở (thường gọi là
chung cư hoặc nhà ở riêng lẻ), có hệ thống kỹ thuật hạ tầng đô
thị hoàn chỉnh như cấp, thoát nước; cấp điện; cấp năng lượng;
thông tin liên lạc; truyền thanh truyền hình; hệ thống đường
giao thông; môi trường và hệ thống các công trình dịch vụ-phục
vụ các nhu cầu về cuộc sống vật chất và văn hoá, tinh thần của
con người.
Do tính chất của đô thị khác với nông thôn, nên khái niệm
và tổ chức không gian nhà ở hoàn toàn khác.
Dưới đây là một số thể loại điển hình:
1. Nhà ở kiểu biệt thự: có hai loại đó là: Biệt thự phố và
Biệt thự ngoại ô
Là ngôi nhà được xây dựng trên một khuôn viên sân vườn riêng
biệt, biệt thự có phòng khách lớn, nhiều phòng ngủ, có phòng
nghe và chơi nhạc, thư viện, có nhà ăn lớn tụ tập hàng trăm
khách. Biệt thự còn là sự kết tinh của khoa học về xây dựng và
trang trí nội ngoại thất. Thường mỗi biệt thự có một tên riêng
và luôn được nhắc tới trong lịch sử. Biệt thự thường được xây
trên những diện tích lớn, ở thung lũng, trên đồi, ven suối hay
thị trấn, thành phố....
Nhà biệt thự dành cho những gia đình có điều kiện thu nhập
kinh tế cao, những người có điều kiện sống cao như các quan chức
cao cấp, các thương nhân giàu hay các trí thức lớn, có tiềm năng
trang bị những tiện dụng gia đình không hạn chế. Vì vậy từ nội
dung không gian, diện tích sử dụng cũng như điều kiện, tiêu
chuẩn trang trí thẩm mỹ đến chất lượng các hình thức bên ngoài
của ngôi nhà đều rất cao. Ngôi nhà có nhiều khả năng đóng góp vẻ
đẹp mỹ quan cho đô thị, cho đường phố. Nhà ở biệt thự hơn bất cứ
loại hình nhà ở nào khác là nó có thể thể hiện được thị hiếu
thẩm mỹ của chủ nhân nhiều nhất.
2. Nhà ở liên kế (nhà khối ghép)
Đây là loại nhà mà các căn được đặt cạnh nhau, xếp thành từng
dãy và có thể xây dựng hàng loạt và khai thác không gian từ mặt
đất trở lên, nhưng những lô đất hẹp được ghép sát nhau khiến
ngôi nhà chính cũng là từng khối ghép liền nhau chỉ còn khả năng
tạo sân vườn ở trước mặt và sau lưng.
Loại nhà này còn được gọi là nhà ở khối ghép, nhà hàng phố, nhà
kiểu dãy, kiểu băng. Đây cũng là loại nhà ở gần như biệt thự đơn
lập, song lập nhưng với tiêu chuẩn ở thấp hơn biệt thự thường
chỉ gặp xây dựng tại ngoại vi thành phố lớn, đặc biệt ở các
thành phố nhỏ và vừa rất được phát triển. Xây dựng nhà khối ghép
ở đô thị được xem là thích hợp hơn, kinh tế hơn so với loại nhà
ở xây dựng riêng biệt vì cũng có đủ sân vườn, cổng ngõ riêng
nhưng rẻ hơn nhiều. Đây là loại nhà gồm các căn (appartemen) đặt
cạnh nhau xếp thành từng dãy, cho phép có thể xây dựng hàng
loạt, tiết kiệm đất xây dựng. Loại nhà khối ghép này, mỗi căn
nhà thường chỉ có hai hướng, có thể có lối vào phía trước và
phía sau, có hai mặt tương tiếp xúc hoặc chung với hai căn bên
cạnh
– Đối với biệt thự liên kế
– Đối với nhà liên kế (hay nhà khối ghép) bao gồm
Nhà hàng phố (chỉ có sân sau, sân trong)
Đây là loại nhà đồng thời có thể sử dụng để ở và để kinh
doanh vì nhà ở gắn liền với hè phố tạo nên những mặt phố. Nhìn
chung các ngôi nhà này chỉ có thể lấy ánh sáng tự nhiên từ một
hướng đó là từ đường phố để cải tạo điều kiện khí hậu cho các
phòng ở và phòng sinh hoạt trong từng gia đình thì mỗi nhà
thường có từ một đến hai sân trong để có thể lấy ánh sáng bổ
sung từ những sân trong kiểu giếng ánh sáng - sân trong nhỏ này.
Nhà liên kế có sân vườn (có vườn trước sâu sau).
Đây là loại nhà biệt thự có sân vườn có tiêu chuẩn mức sống
trên trung bình. Để đảm bảo có sân vườn trước và sau nhà nên yêu
cầu mật độ xây dựng trên lô đất phải bảo đảm 50-60%. Mặt tiền
của ngôi nhà bắt buộc phải lùi lại so với hàng rào một khoảng ít
nhất là 2,5m.
1. Nhà ở ghép hộ
Là loại nhà ở được tổ hợp một hoặc nhiều căn hộ trong tổng thể
công trình thống nhất. Nhà ở ghép hộ giải quyết được nhu cầu ở
độc lập cho từng căn hộ nhưng vẫn đảm bảo sự thống nhất về hình
thức kiến trúc và khối tích của toà nhà.
 Nhìn chung, cấu trúc nhà ở ghép hộ có những ưu điểm là thay
đổi toàn bộ các yếu tố đô thị: diện tích chiếm đất nhỏ, nhu cầu
phục vụ tiện nghi tương đối cao, tăng khả năng tiếp xúc thiên
nhiên, khả năng giao tiếp, tiết kiệm chi phí trong xây dựng cũng
như đầu tư hạ tầng, điển hình hoá và cho phép tạo các giải pháp
tổ hợp phong phú mang tính thẩm mỹ, sinh động, đặc thù với các
khả năng linh hoạt hình khối, tạo không gian đa chiều với cấu
trúc mạng (khi nằm trong quần thể khu ở cao tầng kết hợp hợp
thấp tầng).
2. Nhà ở kiểu khách sạn
Đây là loại nhà ở bao gồm những căn hộ nhỏ (chủ yếu từ 1-2 phòng
ở). Khu phụ trong căn hộ của nhà ở kiểu khách sạn tương đối đơn
giản hơn ở chung cư nhưng trang thiết bị phục vụ cho những gia
đình ít nhân khẩu (chỉ có hai vợ chồng không có con hoặc có một
con, người độc thân, những cặp vợ chồng trẻ chưa có con). Nội
dung của căn nhà kiểu này nằm ở giữa hai loại hình nhà ở chung
cư và khách sạn. Các gia đình thường là quy mô nhỏ, sống trong
đó phải sử dụng chung các hành lang cầu thang như ở chung cư
nhưng lại có bộ phận dịch vụ kiểu khách sạn
3. Nhà ở ký túc xá
Thành phần tạo nên ngôi nhà là các buồng ở tập thể cho cá nhân
(người độc thân) chỉ bố trí giường ngủ là chủ yếu, với các phòng
bố trí 1-3 giường nếu là giường một tầng hay 6-8 giường nếu là
giường hai tầng. Các khu vực WC, bếp được tập trung để phục vụ
cho một loại phòng. Các phòng sang cũng chỉ trang bị một vòi tắm
bông sen, một vòi rửa mặt cho tập thể từ ba đến sáu phòng.
4. Nhà ở nhiều căn hộ (nhà chung cư)
Các chung cư nhiều tầng là các loại nhà ở phục vụ nhiều gia đình
với số tầng từ bốn tầng trở lên.
Nhà ở nhiều căn hộ là loại nhà phổ biến nhất trong thành phố
và được xây dựng với khối lượng tương đối lớn, loại này gồm một
số kiểu căn hộ nhất định tương ứng với các kiểu gia đình khác
nhau, mỗi căn hộ là một tổ hợp của các phòng chính, phòng phụ
trong một căn hộ.
 Loại nhà này được thiết lập dự trên tế bào của nó là căn nhà.
Mỗi căn nhà là một chuỗi tập hợp các không gian, diện tích phục
vụ đời sống sinh hoạt độc lập khép kín của một gia đình.
Căn cứ vào cách tổ hợp những căn hộ mà người ta có thể phân
loại các chung cư nhiều tầng thành các dạng sau
+ Chung cư kiểu đơn nguyên.
+ Chung cư kiểu hành lang
+ Chung cư vượt tầng.
+ Chung cư có sân trong
+ Chung cư lệch tầng.