§Ò thi chän häc sinh giái cÊp côm s¬n ®éng

M«n thi: Ho¸ häc Líp 12 - N¨m häc 2007-2008

Ngµy thi:….. th¸ng …. N¨m 2007
Thêi gian lµm bµi: 120 phót
C©u I: ( … ®iÓm)
1- ViÕt c¸c ®ång ph©n rîu bËc hai cã c«ng thøc ph©n tö lµ C5H12O. Gäi
tªn c¸c hîp chÊt ®ã.
2- BiÕt c«ng thøc thùc nghiÖm cña mét an®ehit no (A) lµ (C2H3O)n.
a/ H·y biÖn luËn x¸c ®Þnh c«ng thøc ph©n tö cña A.
b/ Trong c¸c ®ång ph©n cña A cã ®ång ph©n X m¹ch cacbon kh«ng
ph©n nh¸nh. ViÕt c«ng thøc cÊu t¹o cña X, gäi tªn X vµ viÕt c¸c ph¬ng tr×nh
ph¶n øng ®iÒu chÕ cao su Buna tõ X. (C¸c chÊt v« c¬ vµ c¸c ®iÒu kiÖn cÇn
thiÕt kh¸c coi nh cã ®ñ).
3- ViÕt c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng (ghi râ ®iÒu kiÖn, nÕu cã):
a/ Tõ benzen ®iÒu chÕ axit picric (2,4,6- trinitrophenol), o – clo - p-
nitrophenol.
b/ p- crezol t¸c dông víi NaOH.
c/ Rîu benzylic t¸c dông lÇn lît víi: Na, CuO nung nãng (t¹o ra an®ehit),
CH3COOH.
d/ So s¸nh ®é linh ®éng cña nguyªn tö H trong nhãm – OH cña ph©n
tö c¸c hîp chÊt sau: H2O, C2H5OH, C6H5OH, CH3COOH. Gi¶i thÝch?
C©u II: ( … ®iÓm)
1- a/ Tõ tinh bét cã thÓ ®iÒu chÕ ®îc rîu etylic. Rîu etylic lµ nguyªn liÖu
®Ó ®iÒu chÕ axit axetic, ®ietyl ete, etyl axetat, cao su tæng hîp Buna. ViÕt
c¸c ph¬ng tr×nh ph¶n øng x¶y ra vµ ghi râ c¸c ®iÒu kiÖn ph¶n øng (nÕu
cã).
b/ Mét häc sinh lµm thÝ nghiÖm ®iÒu chÕ etyl axetat b»ng c¸ch ®un
nãng rîu etylic víi giÊm ¨n cã axit sunfuric lµm xóc t¸c. LiÖu thÝ nghiÖm ®ã
cã thµnh c«ng hay kh«ng? V× sao?
2- Cho s¬ ®å ph¶n øng sau:
+Br2 +dd NaOH +CuO, t
o
+Cu(OH)2 +dd H2SO4
C3H6 A B C D E
(tØ lÖ mol NaOH, to
BiÕt 1:1)
E lµ axit ®a chøc . X¸c ®Þnh c¸c chÊt A, B, C, D, E vµ viÕt c¸c ph¬ng
tr×nh ph¶n øng díi d¹ng c«ng thøc cÊu t¹o.
3- a/ ViÕt c«ng thøc cÊu t¹o vµ gäi tªn c¸c chÊt cã c«ng thøc ph©n tö
C2H7O2N. BiÕt mçi chÊt ®Òu dÔ dµng t¸c dông víi dung dÞch HCl vµ víi dung
dÞch NaOH.
b/ ViÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng trùc tiÕp ®Ó t¹o ra tõng chÊt ë (a).
c/ Cho biÕt ph¬ng ph¸p ho¸ häc ®Ó ph©n biÖt c¸c chÊt ë (a) víi nhau.
C©u III (…..®iÓm): Cho hai dd axit H2SO4 A vµ B .
1) TÝnh C% cña A cµ B biÕt nång ®é % cña B lín h¬n A 2,5 lÇn vµ khi trén A
víi B theo tû lÖ khèi lîng 7 : 3 th× ta thu ®îc dd C víi nång ®é 29%.
2) LÊy 50 ml dd C (d=1,27 g/ml) t¸c dông víi 200 ml dd BaCl2 1M . Läc vµ t¸ch
kÕt tña.
a) TÝnh CM cña axit HCl cã trong dd níc läc . Gi¶ thiÕt thÓ tÝch dd thay
®æi kh«ng ®¸ng kÓ.
b) NÕu cho 21,2 gam Na2CO3 t¸c dông víi dd níc läc cã kÕt tña t¹o ra
kh«ng? NÕu cã, khèi lîng lµ bao nhiªu?
C©u IV: ( …. ®iÓm) Cho hçn hîp hai este ®¬n chøc (t¹o bëi hai axit lµ
®ång ®¼ng kÕ tiÕp nhau) t¸c dông hoµn toµn víi 1,5 lÝt dung dÞch NaOH
2,4M, thu ®îc dung dÞch A vµ mét rîu bËc mét B. C« c¹n dung dÞch A thu ®îc
211,2 gam chÊt r¾n khan. Oxi ho¸ B b»ng O2 (cã xóc t¸c) thu ®îc hçn hîp X.
Chia X thµnh ba phÇn b»ng nhau.
-PhÇn 1: cho t¸c dông víi Ag2O (d) trong dung dÞch amoniac thu ®îc 21,6
gam Ag.
-PhÇn hai: cho t¸c dông víi NaHCO3 d, thu ®îc 4,48 lÝt khÝ (ë ®ktc).
-PhÇn ba: cho t¸c dông víi Na (võa ®ñ) thu ®îc 8,96 lÝt khÝ (®ktc) vµ hçn
hîp Y. Cho Y bay h¬i th× cßn l¹i 48,8 gam chÊt r¾n.
X¸c ®Þnh c«ng thøc cÊu t¹o vµ tÝnh thµnh phÇn phÇn tr¨m khèi lîng mçi
este trong hçn hîp ban ®Çu.
Cho: H = 1; C =12; N = 14; O =16; Na = 23; Al = 27; S =32; Fe = 56; Cu =
64.

C¸n bé coi thi kh«ng gi¶i thÝch g× thªm.

Së GD & §T b¾c giang K× thi chän häc sinh giái cÊp côm s¬n
®éng
Côm s¬n ®éng N¨m häc 2007-2008
Híng dÉn chÊm M«n thi: Ho¸ häc Líp 12
B¶n híng dÉn chÊm cã 06 trang.

C© Néi dung §iÓm

u
C©
u

I
1– C«ng thøc cÊu t¹o rîu bËc 2 cña C5H12O:
1. CH3CH2CH2CH(OH)CH3 pentanol - 2
2. (CH3)2CH – CH(OH)CH3 3 – metyl butanol - 2
2 – A lµ (C2H3O)n hay (CH2CHO)n hay CnH2n(CHO)n lµ an®ehit no
a/
=> 2n = 2. n + 2 – n = n + 2 => n = 2
=> an®ehit A cã c«ng thøc ph©n tö lµ: C2H4(CHO)2
X lµ ®ång ph©n cña A, cã m¹ch kh«ng ph©n nh¸nh => CTCT
cña A lµ:
b/ OHC – CH2 – CH2 – CHO butadial – 1,4
C¸c ptp:
0
1. OHC – (CH2 )2 – CHO + H2  N i,t → HOH2C – (CH2)2 – CH2OH
0
2. HOH2C – (CH2)2 – CH2OH  Al O ,t→ CH2= CH– CH = CH2 + 2H2O
2 3

0
3. nCH2= CH– CH = CH2  Na, p,t → (- CH2- CH = CH – CH2 -)n
3- a/ §iÒu chÕ axit picric:
NO2 NO2
H2SO4 ®Æc
1, +3HNO3 ®Æc +3H2O

NO2
§iÒu chÕ o – clo - p- nitrophenol:
Br
1, Fe, t0
+Br2 +HBr

Br OH
2, to, P cao
+NaOH ®Æc +NaBr

OH
OH
3, to, P cao
+HNO 3 ®
Æc +H 2O

NO2
 OH OH

Cl
Fe, t 0
4, +Cl 2 +
HCl

NO 2 NO 2
OH ONa

t0
1, +NaOH +1/2H 2
b/

CH3 CH3
p - Crezol
CH2OH
CH2ONa
1,
+ NaOH +1/2H2
c/

CH2OH
CHO
2, t0
+CuO +Cu +H2O

CH 2OH CH 2OCOCH 3
3, H2SO 4 ®
Æc
+CH 3COOH
t0 +H 2O

§é linh ®éng cña nguyªn tö H trong nhãm – OH cña c¸c hîp

d/ chÊt ®îc xÕp theo chiÒu t¨ng dÇn nh sau:
C2H5OH < H2O < C6H5OH < CH3COOH
* Gi¶i thÝch: §é linh ®éng cña nguyªn tö H trong nhãm – OH
phô thuéc vµo ®é ph©n cùc cña liªn kÕt O – H.
Nhãm cã hiÖu øng ®Èy electron lµm gi¶m ®é ph©n cùc cña
liªn kÕt
O – H; Nhãm cã hiÖu øng hót electron lµm t¨ng ®é ph©n cùc
cña liªn kÕt O – H.
Nhãm – C2H5 cã hiÖu øng ®Èy electron; nhãm – C 6H5 cã hiÖu
øng hót eletron do vßng th¬m; Ph©n tö CH3COOH cã nhãm C
= O cã hiÖu øng hót electron m¹nh. Do vËy thø tù ®é linh
®éng ®îc xÕp theo chiÒu nh trªn.
C©u + §iÒu chÕ C2H5OH tõ tinh bét: 5,5
II
1,(C6H10O5)n + n H2O  H , t→ n C6H12O6
+ 0

1-
a/ Tinh bét Glucoz¬
2, C6H12O6 m en
  → 2C2H5OH + CO2
Rîu etylic
 + Tõ rîu etylic ®iÒu chÕ axit axetic,®ietyl ete, etyl 0,5
axetat,polibuta®ien.
1, C2H5OH + O2 men   → CH3COOH
giÊm
+ H 2O
(HoÆc: 2 C2H5OH + O2  Cu,t→ 2 CH3CHO + 2 H2O
0

2 CH3CHO + O2  → 2 CH3COOH)
Mn ,t

2+ 0

2, 2 C2H5OH  → C2H5- O - C2H5 + H2O

0
H SO dÆc
,140 C

2 4

0
1,0
ct
H2SO4 ®Æ
3, CH3COOH + C2H5OH CH3COOC2H5 + H2O
4, 2 C2H5OH  xtd →b C4H6 + 2H2O + H2
5, nCH2 = CH – CH = CH2 Na → (- CH2 – CH = CH -
, p, t
 
0

CH2-)n
b/ ThÝ nghiÖm kh«ng thµnh c«ng. V× trong giÊm, nång ®é axit
axetic qu¸ nhá (2-5%), nång ®é níc qu¸ lín (95- 98%), ph¶n
øng este ho¸ hÇu nh kh«ng x¶y ra, ph¶n øng thuû ph©n este
chiÕm u thÕ.
2/ E lµ axit ®a chøc, vËy C3H6 lµ xiclopropan. C¸c ptp:
1, C3H6 + Br2  1:1→ Br - CH2 - CH2 - CH2 - Br
(A)
2, Br-CH2-CH2-CH2-Br+ 2NaOH  → HO-CH2-CH2-CH2-OH + 2NaBr
(B)
3, HO-CH2-CH2-CH2-OH + CuO   → OHC - CH2 -CHO + Cu+H2O
0
t

(C)
4, OHC - CH2 - CHO+ 4Cu(OH)2 + 2NaOH   → NaOOC- CH 2-
t 0

COONa
(D)
+ 2Cu2O↓+6H2O
5, NaOOC-CH2-COONa + H2SO4  t → HOOC- CH2 - COOH+ Na2SO4
0

(E)
C«ng thøc cÊu t¹o cña C2H7O2N:
CTCT c¸c chÊt: CH3COONH4 vµ HCOONH3 - CH3
3- a/
C¸c ptp:
- T¸c dông víi dung dÞch HCl:
1, CH3COONH4 + HCl → CH3COOH + NH4Cl
2, HCOOH3N-CH3 + HCl → HCOOH + CH3-NH3Cl
- T¸c dông víi dung dịch NaOH:
1, CH3COONH4 + NaOH → CH3COONa + NH3 + H2O
2, HCOOH3N-CH3 + NaOH → HCOONa + CH3-NH2 + H2O

C¸c ptp ®iÒu chÕ C2H7O2N:

b/ 1, CH3COOH + NH3 → CH3COONH4
2, HCOOH + CH3-NH2 → HCOOH3N-CH3

NhËn biÕt: LÇn lît cho c¸c chÊt t¸c dông víi dung dÞch NaOH,
c/ sau ®ã cho c¸c s¶n phÈm t¬ng øng cho tham gia ph¶n øng
tr¸ng g¬ng, s¶n phÈm nµo cã ph¶n øng t¹o Ag lµ HCOONa, t-
¬ng øng chÊt ban ®Çu lµ HCOONH3-CH3 ; ChÊt cßn l¹i lµ
CH3COONH4.
C¸c ptp:
1, CH3COONH4 + NaOH → CH3COONa + NH3 + H2O
2, HCOOCH3N-CH3 + NaOH → HCOONa + CH3-NH2 + H2O
NH
3, HCOONa + Ag2O   3 → NaHCO3 + 2Ag↓
C©u Gäi nång ®é % cña hai dung dÞch A vµ B lÇn lît lµ: CA vµ CB
III
Ta cã CB = 2,5. CA
1–
Trén A víi B theo tû lÖ khèi lîng 7 : 3 ®îc dung dÞch C nång
®é 29%
3 10
mdd C = mdd A + mdd B = mdd A + mdd A = mdd A
7 7
3
C A .mdd A + CB .mdd B C A .mddA + 2,5C A . mddA
7
 29 = mddC .100 = 10
mddA
7
 CA = 20% => CB = 2,5.CA = 50%
Sè mol H2SO4 trong 50 ml dung dÞch C (d = 1,27 g/ml) nång
2 – ®é 29%:
a/ 29.50.1,27
nH 2 SO4 = = 0,188(mol); nBaCl = 0,2. 1 = 0,2 mol
100.98 2

Ptp:
1, H2SO4 + BaCl2  → BaSO4 + 2HCl
Theo ptp: nBaCl2 p­ = nH2SO4 = 0,188 mol < nBaCl2 bd = 0,2 mol
=> BaCl2 cßn d sau ph¶n øng (1)
nBaCl2 d­ = 0,2 – 0,188 = 0,012 mol

 nHCl = 2. nH2SO4 = 2. 0,188 = 0,376 mol

0,376
 CM (HCl) = 0,25
= 1,504 M
Dung dÞch níc läc cã: HCl (0.376 mol); BaCl2(0,012 mol)
21,2
Sè mol Na2CO3: nNa2CO3 = = 0,2 mol
106
C¸c ptp cã thÓ x¶y ra khi cho Na2CO3 vµo dung dÞch níc läc
lÇn lît lµ:
1, Na2CO3 + 2HCl  → 2NaCl + CO2 + H2O
2, Na2CO3 + BaCl2  → BaCO3 + 2NaCl
nNa2CO3 p­ (1) = 1 nHCl = 0,188 mol < nNa2CO3 bd = 0,2 mol
2
=> Na2CO3 cßn d sau ph¶n øng (1), nNa2CO3 d­ = 0,2 – 0,188 =
0,012 mol.
Na2CO3 tiÕp tôc tham gia ph¶n øng (2). Theo (2) nNa2CO3 =
nBaCl2

=> Hai chÊt ph¶n øng võa ®ñ, s¶n phÈm t¹o kÕt tña BaCO3
nBaCO3 = nNa2CO3 = 0,012 mol => mBaCO3 = 0,012. 197 = 2,364
gam
C©u Khi cho hçn hîp hai este ®¬n chøc (cña hai axit kÕ tiÕp trong
IV d·y ®ång ®¼ng) t¸c dông víi dung dịch NaOH thu ®îc mét rîu
®¬n chøc, bËc 1=> Hçn hîp gåm hai este cña cïng mét rîu
®¬n chøc, bËc 1 víi 2 axit ®¬n chøc.
=> §Æt c«ng thøc chung cña hai este lµ: RCOOH 2CR '
Ptp:
1, RCOOH 2CR ' + NaOH  → RCOONa + R’CH2OH
nNaOH = 1,5. 2,4 = 3,6 (mol)
B lµ R’CH2OH. Oxi ho¸ B b»ng oxi kh«ng khÝ:
Ptp:
2, R’CH2OH + 1/2O2  x →t R’CHO + H2O
3, R’CH2OH + O2  x →t R’COOH + H2O
Hçn hîp X thu ®îc gåm:
R’CHO (a mol); R’COOH (b mol); H2O (a + b)mol; R’CH2OHd
(c mol)
Chia X thµnh 3 phÇn b»ng nhau:
PhÇn 1: T¸c dông víi Ag2O/NH3: ChØ cã R’CHO ph¶n øng
4, R’CHO + Ag2O  N H3→ R’COOH + 2Ag
1 1 21,6 1
=> nR’CHO = nAg = . = 0,1 mol = a => a = 0,3
2 2 108 3
(mol)
PhÇn 2: T¸c dông víi NaHCO3: chØ cã R’COOH ph¶n øng
5, R’COOH + NaHCO3  → R’COONa + CO2 + H2O
4,48 1
=> nR’COOH = nCO2 = = 0,2 mol = b => b = 0,6 (mol)
22,4 3
PhÇn 3: T¸c dông víi Na: C¶ R’COOH; H2O vµ R’CH2OHd ®Òu
ph¶n øng
1
6, R’COOH + Na  → R’COONa + H2
2
1
7, H2O + Na  → NaOH + H2
2
1
8, R’CH2OH +  → R’CH2ONa + H2
2
KhÝ tho¸t ra lµ H2; Hçn hîp r¾n thu ®îc sau khi cho Y bay h¬i
gåm R’COONa, NaOH vµ R’CH2ONa
8,96 1
=> nH2 = = 0,4 mol = ( nR’COOH + nH 2O + nR'CH2OH d­ )
22,4 2
1 1 1 1
<=> [ b + (a + b) + c] = 0,4 mol
2 3 3 3
(*)
Thay a vµ b vµo (*) ta ®îc: c = 0,9 (mol)
VËy:
nR'CH2OH (1) = (a + b + c ) = 0,3 + 0,6 + 0,9 = 1,8 mol <
nNaOH(1)= 3,6 mol
 => NaOH cßn d sau khi ph¶n øng víi hçn hîp hai este
nNaOH d = 3,6 – 1,8 = 1,8 mol.
=> C« c¹n dung dÞch A thu ®îc hçn hîp r¾n gåm: R COONa vµ
NaOH d
* T×m Axit:
Theo (1): nRCOONa = nR'CH OH (1) = 1,8 mol
2

=> 211,2 = ( R + 67). 1,8 + 40. 1,8 => R = 10,33

=> R1 = 1 (H).
V× hai axit lµ ®ång ®¼ng kÕ tiÕp => R2 = 15 (- CH3)
Hai axit lµ: HCOOH vµ CH3COOH
* T×m rîu:
1
Theo (6), (7), (8): nR’COONa = nR’COOH = b = 0,2 mol
3
1
nNaOH = nH 2O = (a + b) = 0,3 mol
3

nR'CH2ONa = nR'CH2OH d­ = 1 c = 0,3 mol

3
=> mR’COONa + mNaOH + mR'CH2ONa = 48,8 gam
<=> (R’ + 67). 0,2 + 40. 0,3 + (R’ + 53). 0,3 = 48,8
<=> 0,5. R’ + 41 ,3 = 48,8 => R’ = 15 (- CH3)
* VËy c«ng thøc cña hai este lµ:
HCOOCH2CH3 (x mol)
CH3COOCH2CH3 (y mol)

 nH C O2HO5 + CnC H3C O 2OH5 C= 1,8

Ta cã hÖ: 
 mH C O +OmCN H3aC O O= 2N 1.a2−11,8.4 =01 3,2 9
 x+ y = 1,8  x= 0,6
<=>  Gi¶i hÖ ta ®îc 
 6 x
8 + 8 y
2 = 1 3,29  y= 1,2
74x
% mHCOOC2 H5 = 74x +88y
.100 = 29,6%

% mCH3COOC2H5 = 100 – 29,6 = 70,4%

Híng dÉn chÊm
Lu ý:
Ph¬ng tr×nh ph¶n øng nµo mµ c©n b»ng hÖ sè sai hoÆc thiÕu
®iÒu kiÖn th× trõ ®i nöa sè ®iÓm theo biÓu ®iÓm. Trong mét ph¬ng tr×nh
ph¶n øng, nÕu cã tõ mét c«ng thøc trë lªn viÕt sai th× ph¬ng tr×nh ®ã
kh«ng ®îc tÝnh ®iÓm.
Dïng nh÷ng ph¶n øng ®Æc trng ®Ó nhËn ra c¸c chÊt vµ c¸ch ®iÒu chÕ
c¸c chÊt b»ng nhiÒu ph¬ng ph¸p kh¸c nhau, nÕu ®óng còng cho ®iÓm nh
®· ghi trong biÓu ®iÓm.
Gi¶i bµi to¸n b»ng c¸c ph¬ng ph¸p kh¸c nhau nhng nÕu tÝnh ®óng, lËp luËn
chÆt chÏ vµ dÉn ®Õn kÕt qu¶ ®óng vÉn ®îc tÝnh theo biÓu ®iÓm. Trong khi
tÝnh to¸n nÕu nhÇm lÉn mét c©u hái nµo ®ã dÉn ®Õn kÕt qu¶ sai th× trõ
®i nöa sè ®iÓm dµnh cho c©u hái ®ã. NÕu tiÕp tôc dïng kÕt qu¶ sai ®Ó
gi¶i c¸c vÊn ®Ò tiÕp theo th× kh«ng tÝnh ®iÓm cho c¸c phÇn sau
---------------------------HÕt-------------------------
Ngµy 23/11/2007

-7-