ha ta c th chia ra lm hai phn: - Phn tiu ha trn c: ming, hng, thc qun. Phn di gm c: hu mn v trc trng. Mi b phn trong phn ny i hi c mt cch khm ring. - Phn tiu ha gia gm c: d dy, rut non, rut kt, gan, mt v tu tng: tt c u nm trong bng, i hi mt phng php thm khm chung, khm bng. 1. Khm PHN TIU HA TRN V DI - Khm mi: Bnh thng: Mi mu hng cn xng vi cc b phn khc. Bnh l: + Mu sc: mi tm trong suy tim, suy h hp (hen, gin ph nang...). Mi nht trong bnh thiu mu. + Khi lng: mi to ra trong bnh to cc vin cc: niu cc cng hoc si trong cc bnh u lnh hoc c tnh. + Nhng tn thng khc do mn phng nh mng nc hai mp: chc mp: nt k mp ging hnh chn ngng: giang mai bm sinh. Mi trn tch i bm sinh. - Khm h ming: Cch khm: ngi bnh h ming, dng n pin hoc n chiu chiu sng nu khng bo ngi bnh quay ra pha sng, ta dng li khm thnh bn, hai bn v nn ming, ch l ng Stenon ( mt trong m cnh rng hm trn s 6 - 7). Bnh thng: nim mc h mu hng, nhn hi t. Bnh l, ta c th thy. + Mu sc: c mng en trong bnh Addison: c nhng chm xut huyt, bnh chy mu. Nhng vt lot, lot: trong cc bnh nhim khun, bch cu cp: cam tu m: vt lot pht trin rt nhanh, mu en v rt thi, lot do thiu Vitamin A, C hay PP. + Nhng mn mng nc: do cc bnh nhim khun ton thn. + Nhng khi u: u nang ca tuyn nc bt: nhng d dng bm sinh: vm ming tch i. + Ht Koplik: mu gia hi xanh hoc trng, to bng u ghim, mt trong m, gp trong bnh si. + L ng Stenon v sng trong bnh quai b. - Khm li. Xem li v cc phng in mu sc, nim mc, gai li v hnh th. Bnh thng: li mu hng, hi t, cc gai li r. Bnh l ta c th thy: + Mu sc v tnh trng nim mc: * Trng bn hoc v kh trong nhng bnh nhim khun. * en trong cc bnh Addisson thiu Vitamin PP, ure mu cao. * Vng (nht l mt di li) trong nhng bnh gy vng da. * Nht nht, mt gai trong thiu mu. * Bng , mt gai v au trong thiu mu hng cu to Biermer (vim li kiu Hunter). * Lot v nt k li: c bit lot phanh di li, gp trong bnh ho g. * Nhng mng trng dy v cng: tnh trng tin ung th ca li. + Khi lng: * To u trong bnh to cc vin cc, bnh suy gip trng. * Teo mt bn li do lit dy thn kinh di li. * Cc khi u bt thng ca li (lnh tnh v c tnh). - Khm li v rng: Li: + Bnh thng li mu hng, bng t, v bm vo chn rng, ging nh nim mc ming. + Bnh l: * C mng en trong bnh Addisson. * Lot trong nhim c mn tnh ch, thu ngn, thiu Vitamin C, A, PP lot c th chy mu trong thiu Vitamin C. * Chy m chn rng: ng lin vo chn rng, m s chy ra m chn rng c th ng thnh nhng ti nm su gia li v rng. * Li sng to: do vim c m: khi u ca li, rng hoc xng hm. Rng: Khi khm ch v s lng, hnh thi v tn thng ca rng. + Bnh thng s lng ca rng ph thuc vo tui: * Su thng mc t hai n bn rng. * T 2 n 5 tui c 20 rng sa. * T 11 tui thay ton b rng sa. * T 12 n 18 tui c 28 rng. * T 18 tui tr ln c 32 rng. V hnh thi rng mc u n: men trng bng v khng au khi nhai v khi g. Bnh l: cc bnh v rng c nhiu lin quan n bnh ca b my tiu ha v ton thn. + Rng mc chm, khng s lng, trong bnh ci xng. + Rng rng nhiu v d dng, trong bnh i tho ng. + Su rng: Rng c vt en v au... + Rng Hutchinson trong giang mai bm sinh: hai rng ca trn chch hng, b lm hnh bn nguyt, b di hp (hnh anh vt). - Khm hng: Hng l ng ba ng gia h hp v tiu ho, thng vi tai qua vi Eustache. Khi hng c tn thng bnh l c th nh hng n nut th v nghe. Cch khm hng: ngi bnh h ming, chiu sng hng bng en pin hay n chiu, dng li nh nhnhn li xung, ta quan st hnh thi nim mc ca hng. Bnh thng: (hnh 59) phn trn l li g v mn hu. Hai bn l tuyn hnh nhn nm gia hai ct trc v sau. Pha sau l thnh sau hng. Li g v mn hu s ko ln bt phn sau ca mi khi ta nut. Tuyn hnh nhn bnh thng nh nhn nm np sua cc ct. Ni chung nim mc ca hu cng hng, t v nhn. Bnh l: + Mn hu b lit mt hay hai bn, khi nut khng ko ln c v gy sc ln mi (du hiu vn mn). + Li g b tch i trong d dng bm sinh. + Tuyn hnh nhn sng to, cng hc, c m, gi mc khi b vim cp v mn tnh. + Thnh sau ca hng c th lot, c m, khi u, gi mc. + Muc quan st phn trn ca vm hng v t ca vi Eutache, cn phi ng gng v n chiu, ta c th thy si vm hng (VA) phn trn caa vm hng v nhng tn thng ca l vi Eustache. - Khm thc qun. Thc qun l ni tng nm trong su khng th khm lm sng trc tip c. Cho nn ngoi vic hi nhng du hiu chc nng nh nut au, nut kh, tr... C tnh cht gi , cn phi s dng cc phng php cn lm sng nh: soi thc qun v chp thc qun c thuc cn quang chn on nhng bnh v thc qun. - Khm hu mn v trc trng. Nhng tn thng hu mn v trc trng thng thy nhng du hiu chc nng nh au rt hu mn khi i tin, i tin kh, mt rn, i tin ra mu ra mi. Khm hu mn: + T th ngi bnh: Nm ph phc, hai chn qy hing, mng cao u thp, vai thp, mc qun thng t, hay tt qun qua i. Thy thuc ng i din quan st, dng tay banh cc np nhn ca hu mn v bo ngi bnh rn gin c vng, quan st phn nim mc bn trong. + Bnh thng: phn d ca hu mn nhn, cc vt nhn mm v u n, nim mc bn trong hng v t. + Bnh l: ta thy c th: * Gia cc np nhn c l r: l r thng rt nh, phi quan st k mi thy, nu nn c th chy ra m. Hoc c th thy cc vt xc gia cc np nhn, c khi thy giun kim. * Tr ngoi: ta thy tnh mch ni to v ngon ngoo c khi thnh tng bi chy mu v sng au. * Sa trc trng: khi mt on trc trng tut qua hu mn ra ngoi. V c xt nn on trc trng ny thng kh v xy st. C khi bnh thng khng thy nhng khi rn mnh mi li ra. - Khm trc trng: l mt ng tc cn thit v bt buc trong qu trnh thm khm tiu ho, v c th pht hin nhng tn thng quan trng nh ung th trc trng, tr hoc tnh trng cp cu nh vim mng bng cha ngoi d con b v... M nu b qua c th gy nguy him n tnh mng ngi bnh. T th ngi bnh: + Nm ph phc nh khm hu mn. + Nm nga hai chn co v dng rng (t th sn khoa) thy thuc ng bn phi ngi bnh. + Nm nghing chn di dui, chn trn co. Thy thuc dng ngn tay tr c bao cao su thm su nhn (du Parafin) cho trn, a nh nhng v t t vo hu mn ngi bnh, thm s cha ng bn trong trc trng, tnh trng nim mc v thnh trc, sau v hai bn trc trng. Bnh thng: + Trc trng rng, khng au khin vo cc ti cng mng bng (ti cng Dougia), nim mc mm mi trn, khi rt tay ra khng c mu v m theo ra. + Nam gii pha trc, ta s thy tuyn tin lit nh, bng ht o, gia c mt rnh dc nng, mt hi chc v khng au, pha trn l ti cng hai bn l ti tinh v niu quni, nhng khng s thy. + N gii, qua thm trc trng phi hp vi tay n pha bng ta c th thy mt phn t cung. Bnh l ta c th thy: + Nhng cc phn cng ln nhn c th y ln hoc mc ra theo tay. + Tr ni: Thy tng bi cng phng v ngon ngoo di nim mc khi rt tay ra c th chy mu. + Tuyn tin lit to hn bnh thng v cng: u lnh hay c tnh ca tuyn tin lit. + Thnh ca trc trng c th thy nhng khi u to nh, hoc nhng mng cng v rt d chy mu khi khm: thng l ung th trc trng. + Ngoi ra c th s thy nhng khi u hoc hch nm gn trc trng, vng y chu. + c bit khi thm trc trng ta thy ti cng Dougia cng phng v rt au trong vim mng bng m, chy mu bng do cha ngoi d con b v. Nhng ng tc khm hu mn v trc trng trn y bt buc ngi bnh phi b qun, thy thuc cn c thi tn trng ngi bnh, khm nh nhng, kn o, trnh th bo s sng, nht l i vi ph n. 2. Khm PHN TIU ha GIATrong bng c rt nhiu ni tng thuc cc b my khc nhau, mun thm khm cn phi bit cc v tr ca cc phn trong bng, v nht l hnh chiu ca chng ln thnh bng, do cn phi nm c s phn khu ca vng bng. 2.1. Phn Khu Vng Bng - Gii hn ca bng: pha trn l c honh, pha di l hai cnh chu, pha sau l ct sng v c lng, hai bn l c v cn thnh bng. - Phn khu bng: (hnh 60) a. Pha trc: k hai ng ngang. - K ng trn qua b di sn (im thp nht). - ng di qua hai gan chu trc trn. K hai ng thng ng qua gia cung i phi v tri. Kt qu chia bng lm ba tng, 9 vng, mi tng c 3 vng. Tng trn: gia l vng thng v (1); hai bn l vng h sn phi v h sn tri. (3). Tng gia: gia l vng rn (4); hai bn l vng mng m phi (5) v tri (6). Tngi: gia l vng h v (7); hai bn l vng h chu phi (8) v tri (9). b. Pha sau: l h tht lng gii hn bi ct sng gia, xng sn 1 trn, mo chu i. 2.2. Hnh chiu ca cc c quan trong bng ln tng vng. 2.2.1. Thng v: - Thy tri gan. - Mt phn mt trc d dy, tm v, mn v. - Mc ni gan - d dy, trong mc ni c mch mu v ng mt. - T trng. - Tu tng. - m ri thing. - ng mch ch bng (on u). - Tnh mch ch bng (on u). 2.2.2. Vng h sn phi. - Thy gan phi. - Ti mt. - Gc i trng phi. - Tuyn thng thn phi v cc trn thn phi. 2.2.3. Vng h sn tri: - Lch. - D dy. - Gc i trng tri. - ui tu. - Tuyn thng thn tri v ca trn thn tri. 2.2.4. Vng rn. - Mc ni ln. - i trng ngang. - Rut non. - Mc treo rut v bch mc treo rut. - Hai niu qun dc hai bn ct sng. - ng mch ch bng v tnh mch ch bng. 2.2.5. Vng mng m phi. - i trng ln v rut non. - Thn tri. 2.2.6. Vng mng m tri - i trng xung v rut non. - Thn tri. 2.2.7. Vng h v. - Mc ni ln. - Rut non. - Bng quang. - on cui ca niu qun. 2.2.8. Vng h chu phi. - Manh trng. - Rut non. - Rut tha. - Bung trng phi. 2.2.9. H chu tri. - i trng sch ma. - Rut non. - Bung trng tri. 2.2.10. Vng h tht lng - Thn v niu qun. 3. CCH Khm BNG 3.1. Nguyn tc. - Phi khm tht nh nhng t nng ti su, ch lnh trc ch au sau. - Phi t st c hai bn tay vo thnh bng, khng nn chng nm u ngn tay. - Phi khm ni nh sng, tri lnh phi khm trong bungm. Xoa tay trc khi khm, gii thch cho ngi bnh yn tm. 3.2. T th ca ngi bnh v thy thuc. - Ngi bnh nm nga, hai tay dui thng chn co, ming h th u v su thnh bng c mm, cio hoc vno ln ngc, ni bt rt qun. - Thy thuc ngi bn phi ngi bnh pha di. 3.3. Nhn Bnh thng: bng thon trn u, thnh bng ngang vi xng c, c ng nhp nhng theo nhp th, rn lm. Ngi bo hay ph n nhiu bng b ra, ngi ph n trn da bng c vt rn da. Bnh l: Nhng thay i v hnh thi: - Bng lm hnh lng thuyn do suy mn, lao mng bng. - Bng cng phnh. + Do c hi: rut, d dy, chng hi. + Do c khi u: u thn, u bung trng, u gan, lch to. + Do c nc: khi nm bng b ra, lc ng bng x xung. - Rn li: do thot v nc hay trong bng c nc. - Thot v ng trng lm cho rut trong thot ra ngoi c thng to qu ng trng di lp da bng Nhng thay i v c ng ca thnh bng: thnh bng co cng khng c ng theo nhp th, cc c ni r gp trong co cng thnh bng do vim phc mc, thng d dy. Nhng triu chng bt thng bng: - Nhng so m, so vt thng c bng c gi tr gi chn on rt tt; vt m ng mt, m d dy, m rut tha, m t cung... - Nhng nhu ng kiu rn b: + vng thc v do tc mn v d dy. + vng rn do tc rut non. + Theo dc khung i trng do tc on cui i trng. + Nhng tnh mch ni r gi l tun hon bng h gp trong tng p lc tnh mch ca, tc tnh mch ca hoc tnh mch ch (xem thm phn c trng). 3.4. S nn: Cn gii thch trc ngi bnh yn tm, khng s au, khng s bun, ch n ng tc khm ca thy thuc (c th va khm va hi nh lc s ch ca ngi bnh). 3.4.1. Cc phng php s nn: - Tm im au: ng mt hay hai ngn tayn vo bng tm v tr chnh xc ca im au v vng au. - Dng hai bn tayp st vo thnh bng day day theo mt vng trn ngc chiu kim ng h. S theo nhp th ngi bnh. Nu thnh bng dy, cng dng hai bn tay chng ln nhau khm. - Dng hai bn tay mc vo vng h sn phi hoc tri ngi bnh, thngng khm b di gan v lch. - y lc: mt bn tay lun xung di mng m ht ln, bn tay trn bngn xung n ly thngng khm gan v thn. Chm bn tay lun di h tht lng, mt bn tay trnn xung khi u chm vo taying pht hin thn to. - Tm du hiu sng v v du hiu cc (xem thm phn c trng). 3.4.2 Bnh thng: khi khm ta thy thnh bng mm mi, khng au, hng s thy lch thn, b di gan (tr mt phn ca thy tri di mi c) khng s thyu hoc cc bt thng bng, n vo cc im c bit khng au. 3.4.3 Bnh l - Nhng thay i thnh bng: + Thnh bng ph n: khm thy dy vn vo c vt lm. + Thnh bng cng: c nc hoc c hi. + Thnh bng li lm, ch rn ch mm: vim dnh mng bng nhiu ch do lao... + Thnh bng co cng v c phn ng: khin vo th thnh bng co li, ng thi ngi bnh ku au, gt tay ta ra khng cho khm. Gp trong vim mng bng do bt c nguyn nhn g (thng d dy, thng rut tha). - Nhng im au cn ch khi khm (hnh 61): + im au ti mt: ch b ngoi c thng to phi gp b sn bn phi. au khi vim ti mt. i vi im ti mt ta cn li nghim php Murphy: n nh ngn tay vo im ti mt ri bo ngi bnh ht vo su, nu au ngi bnh s dng th li t ngt: nghim phpng tnh gp trong ti mt. + im au Mac Burney: im chia 1/3 ngoi v 2/3 trong ca ng gia rn v gai chu trc trn bn phi. au khi vim rut tha. + im cnh mi c bn phi au trong bnh giun chui ng mt. + Vng au i trng hp thnh mt ng dc theo i trng gp trong vim i trng. + Vng u tu v ng dn mt ch: trong gc mt cnh l ng gia bng, mt cnh l ng phn gic ca gc ng gia v ng ngang rn bn phi. Vng ny au trong vim tu, si mt. + im sn lng: gc gia xng sn th 12 v khi c chung tht lng. au trong vim tu cp, vim quanh thn. + Cc im niu qun: xem phn tit niu. Pht hin 1 khi u bng: trong khi thm khm ta c th s thy khi u vng bng, mun bit khi u thuc b phn no? Tn thng ra sao? Cn bit hnh chiu ca n ln thnh bng v tm ln lt nhng c tnh sau y: + V tr: Vng trn rn, h sn, h chu, di rn... + Hnh th v kch thc: th d khi u hnh qu u i gn 10 cm, ngang 5 - 6 cm ngh n thn, cn v li hnh khi u trn giy tin chn on v theo di. + B trn u hay nham nh: nhng khi u c tnh b thng g gh nham nh. + Mt nhn hay g gh: mt li lm cng thng biu hin tnh cht c tnh ca khi u. + Mt cng nhc hay mm: lch to thng c mt chc, ung th gan thng rn, gan mu thng mm. + au hay khng? au thng biu hin vim nhim. + Di ng hoc c nh: nhng khi u ca lch, gan c th di ng theo nhp th. + nng hay su: khi u ca gan, mc treo thng nng, khi u thn su... + C p theo nhp tim khng? Khi u mch mu p theo nhp tim. + ng thi kt hp g xc nh c, trong. 3.5. G: G bng phi hp vi s nn mang li nhiu gi tr chn on. 3.5.1. Bnh thng: g bng ta xc nh c: - Vng c ca gan (xem bi khm gan). - Vng vang trng ca ti hi dy (khong traube): Hnh bn nguyt phn di lng ngc ngay trn b sn tri. - Vng c ca lch (xem bi khm lch). 3.5.2. Bnh l: - G vang ton b: bng chng hi. - G trong vng trc gan: thng d dy, thng rut. Trong y do hi tch gan khi thnh bng. - G c ton b hay c vng thp: bng c nc. - G c mt phn: khi u c nc cc b. 3.6. Nghe. t gi tr nn ch s dng trong mt s trng hp c bit. 3.6.1. Trong tc mn v nc d dy: lc ngi bnh vo lc sng sm lc i nghe thy tingcch ca d dy. 3.6.2. Tc rut c hi nc: s nn ta c th thy ting hi chuynngc trong bng. 3.6.3. Dng ng nghe dc theo ng i ca ng mch, tnh mch trong bng: nghe thy ting thi trong trng hp hp hoc vim tc ng mch ch, ng mch thn... (nghe c pha trc v pha sau). 4. Khm PHN. L ng tc cn thit khng th thiu trong qu trnh thm khm tiu ho. Bnh thng: phn nu vng do, ng thnh khun, khi lng chng 200 - 300g mi ngy. Bt thng: phn c th thay i. - V s lng ln i tin: a chy, to bn. - V khi lng: trong kit l lng phn rt t. - V rn, mm, lng. - V cht phn: + Phn c mu vng m: suy gan, tc mt. + Phn bng, qunh, vng m: suy tu + Phn sng, ln nhn, thiu dch v. + Phn ln mu v mi: hi chng kit l. - V mi: phn c mi khm hoc chua do ri lon qu trnh ln men trong rut. Ngoi nhn xt lm sng ta cn cn xt nghim phn v phng in vi m, ha hc c th gip cho chn on cc bnh v tiu ha nht l cc bnh ca rut, tu tng v gan mt. 5. THNG D DY v T TRNG. - Thng d dy: t ng thng vo d dy ly dch d dy nh gi v s lng v cht lng l mt ng tc cn thit trong vic thm khm d dy. + Dng c: ng Einhornta Cc thu tinh c chn, chia , loi 200ml. Bm tiu 20ml. Mt s ng nghim. Du Parafin. + Cch tin hnh: sng sm lc i (cha n v ung), ngi bnh ngi thoi mi v c chun b t tng t trc. t nh u ng Einhorn c chm u parafin cho trn qua ming ngi bnh, khi vo n hng, bo ngi bnh th u v nut dn, va nut ta va y nh ng cho n ma 45 cm hay 50 cm th dng li v vo n d dy. Sau ng bm tim htn nc dch d dy hoc t nhin cho chy ra. + Bnh thng: + V s lng: dch d dy lc i khng qu 100ml, trung bnh l 40ml. + Mi: khng c mi. + Mu: khng c mu hoc hi trng c. + trong: trong hoc hi trng c, khng c ln thc n. + Bt thng: + S lng: dch d dy lc i nhiu hn 100ml: d dy a tit, dch t trng tro ln. Hp mn v: dch d dy rt nhiu c ln thc n t chiu hm trc cha tiu. + Mu sc: Vng hay xanh: do dch T trng tro ln. hng: mu mi chy trong d dy. Nu en: mu chy trong d dy lu. Dch d dy c mu thng ni ln tn thng thc th ca d dy: vim lot, ung thy... + chn on cc bnh ca d dy, khi thng d dy ta cn tin hnh lm th nghim: histamin, insulin v cc nc u chu th dng ba n Ewan vi bnh m, sau theo di cc thay i v s lng v sinh ha ca dch d dy (s ni k phn sau). - Thng t trng: cng ging nh thngy, t ng thng vo t trng, ly dch t trng, mt, dch tu, sau nh gi cc thay i v cht lng v s lng chn on cc bnh v gan, mt, tu. + Dng c: ng Einhorn. Mt s ng nghim. Du Parafin. Bm tim 20ml. Dung dch Magi Sunfat 30%: 30ml. Du lc hay du Oliu: 20ml. + Cch tin hnh: Tin hnh ging nh ly nc d dy. Sau khi ng thng vo ny th: ngi bnh nm nghing qua phi, sau 30 pht n 1 gi, u ng Einhorn vo n t trng, xc nh c chc chn bng tnh cht dch ht ra (th vi giy quz) v s ht c mt ra, sau bm thm cht Magi sunfat hoc du lc kch thch tit mt. + Bnh thng: ta ly c 3 loi mt: + Mt A mu vng nht v trong, lng chng 20ml, l mt ng mt. + Mt B xut hin sau khi kch thch bng bm Magi Sunfat hay u lc. Mt B mu xanh hoc vng sm rt qunh, lng t 40 - 60ml: l mt ca ti mt. + Mt C tip theo mt B, mu vng nht hn v t qunh hn mt B, l mt t gan xung. + Bnh l: + Khng ly c mt: hoc ng thng cha vo ti t trng: mun bit c vo n t trng hay cn trong d dy ta kim tra bng giy qy (nu c phn ng kim: vo n t trng; phn ng toan: cn trong d dy), c th kim tra bng Xquang nu c iu kin. Hoc ng thng vo n t trng nhng ng mt b cn tr, mt khng xung c: u u tu, si mt, u ng mt. + Khng c mt B: Ti mt b loi do teo hoc do si lm tc ng ti mt. + Khi ht mt c thy bn mt hoc nhng si nh: gp trong si ng mt. + Bng phng php thng t trng nh pht v cc xt nghim vi m, sinh ha ca nc mt ta chn on c s hot ng chc nng ca ng mt, ti mt v nguyn nhn ca nhng bnh gan mt. B my tiu ha gm rt nhiu b phn khc nhau, nm su trong bng cc triu chng rt phc tp. Mun khm pht hin cc triu chng cn phi hi k v chc nng, thm khm tun t tng phn mt h thng, khm t m cn thn. Bng cch kt hp cc triu chng lm sng ta c th chn on mt s ln bnh v tiu ho, tuy nhin chn on chnh xc v chi tit hn, pht hin trong mt s trng hp kh ta cn kt hp vi cc phng php cn lm sng - See more at: http://yhvn.vn/wiki/kham- thuc-the-he-tieu-hoa#sthash.1fgjeE8n.dpuf