You are on page 1of 119

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá OÂN TAÄP ÑAÀU NAÊM (Tieát 1)


t
1
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc: OÂn taäp, cuûng coá, heä thoáng hoaù caùc chöông hoaù hoïc ñaïi cöông vaø voâ cô (söï ñieän li,
nitô-photpho, cacbon-silic).
2. Kó naêng:
- Reøn luyeän kó naêng döïa vaøo caáu taïo cuûa chaát ñeå suy ra tính chaát vaø öùng duïng cuûa chaát. Ngöôïc laïi,
döïa vaøo tính chaát cuûa chaát ñeå döï ñoaùn coâng thöùc cuûa chaát.
- Kó naêng giaûi baøi taäp xaùc ñònh CTPT cuûa hôïp chaát.
3. Thaùi ñoä: Thoâng qua vieäc reøn luyeän tö duy bieän chöùng trong vieäc xeùt moái quan heä giöõa caáu taïo vaø
tính chaát cuûa chaát, laøm cho HS höùng thuù hoïc taäp vaø yeâu thích moân Hoaù hoïc hôn.
II. CHUAÅN BÒ:
- Yeâu caàu HS laäp baûng toång keát kieán thöùc cuûa töøng chöông theo söï höôùng daãn cuûa GV tröôùc khi
hoïc tieát oân taäp ñaàu naêm.
- GV laäp baûng kieán thöùc vaøo giaáy khoå lôùn hoaëc baûng phuï.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 I – SÖÏ ÑIEÄN LI
 GV löu yù HS: 1. Söï ñieän li
- ÔÛ ñaây chæ xeùt dung moâi laø nöôùc. Q uaùtrình phaân li caùc chaát trong
- Söï ñieän li coøn laø quaù trình phaân li caùc chaát nöôùc ra ion laøsöïñieän li
thaønh ion khi noùng chaûy.
- Chaát ñieän li laø chaát khi noùng chaûy phaân li
thaønh ion. Nhöõn g chaát khi tan trong nöôùc phaân li
- Khoâng noùi chaát ñieän li maïnh laø chaát khi tan ra ion laønhöõn g chaát ñieän li
vaøo nöôùc phaân li hoaøn toaøn thaønh ion.
Thí duï: H2SO4 laø chaát ñieän li maïnh, nhöng:
H2SO4 → H+ + HSO-4
Chaát ñieän li maïn h laøchaát khi Chaát ñieän li yeáu laøchaát khi tan
tan trong nöôùc, caùc phaân töû trong nuôùc chæcoùmoät phaàn soá
HSO-4 ↔ H+ + SO 24 - hoaøtan ñeàu phaân li ra ion. phaân töûhoaøtan phaân li ra ion,
phaàn coøn laïi vaãn toàn taïi döôùi daïn g
phaân töûtrong dung dòch.

2. Axit, bazô vaø muoái


Axit, bazô, muoái
Hoaït ñoäng 2
 HS nhaéc laïi caùc khaùi nieäm axit, bazô, muoái, Axit laøchaát khi tan trong Bazô laøchaát khi tan trong Muoái laøhôïp chaát khi tan
hiñroxit löôõng tính. nöôùc phaân li ra ion H + nöôùc phaân li ra ion OH - trong nöôùc phaân li ra cation
 GV coù theå laáy moät soá thí duï neáu caàn thieát. kim loaïi (hoaëc NH 4 + ) vaø

Hiñroxit löôõn g tính laøhiñroxit anion goác axit


tan trong nöôùc vöøa coùtheå
phaân li nhö axit vöøa coùtheå
phaân li nhö bazô

3. Phaûn öùng trao ñoåi ion trong dung dòch caùc


chaát ñieän li
Phaûn öùng trao ñoåi ion trong
dung dòch caùc chaát ñieän li
chæxaûy ra khi coùít nhaát moät
Baûn chaát laølaøm giaûm
trong caùc ñieàu kieän sau:
Hoaït ñoäng 3 - Taïo thaønh chaát keát tuûa.
soáion trong dung dòch.
 HS nhaéc laïi ñieàu kieän ñeå xaûy ra phaûn öùng trao - Taïo thaønh chaát ñieän li yeáu
ñoåi ion.
- Taïo thaønh chaát khí
 GV ?: Baûn chaát cuûa phaûn öùng trao ñoåi ion laø
gì ?
Hoaït ñoäng 4: GV laäp baûng sau vaø yeâu caàu HS II – NITÔ – PHOTPHO

1
ñieàn vaøo.
NITÔ PHOTPHO
Caáu hình electron: 1s22s22p3 Caáu hình electron: 1s22s22p63s23p3
Ñoä aâm ñieän: 3,04 Ñoä aâm ñieän: 2,19
Caáu taïo phaân töû: N ≡ N (N2) Caáu taïo phaân töû: P4 (photpho traéng); Pn (photpho
Caùc soá oxi hoaù: -3, 0, +1, +2, +3, +4, +5 ñoû)
-3 thu e 0 nhöôø
ng e +5 Caùc soá oxi hoaù: -3, 0, +3, +5
NH3 N2 HNO3 -3 thu e 0 nhöôø
ng e +5
+5 O PH3 P4 H3PO4
Axit HNO 3: H O N H O
+5
O
Axit H 3PO4: H O P O
HNO3 laø axit maïnh, coù tính oxi hoaù maïnh.
H O
H3PO4 laø axit 3 naác, ñoä maïnh trung bình, khoâng coù
tính oxi hoaù nhö HNO3.
III – CACBON-SILIC
CACBON SILIC
Caáu hình electron: 1s22s22p2 Caáu hình electron: 1s22s22p63s23p2
Caùc daïng thuø hình: Kim cöông, than chì, fuleren Caùc daïng toàn taïi: Silic tinh theå vaø silic voâ ñònh
Ñôn chaát: Cacbon theå hieän tính khöû laø chuû yeáu, hình.
ngoaøi ra coøn theå hieän tính oxi hoaù. Ñôn chaát: Silic vöøa theå hieän tính khöû, vöøa theå
Hôïp chaát: CO, CO2, axit cacbonic, muoái cacbonat. hieän tính oxi hoaù.
 CO: Laø oxit trung tính, coù tính khöû maïnh. Hôïp chaát: SiO2, H2SiO3, muoái silicat.
 CO2: Laø oxit axit, coù tính oxi hoaù.  SiO2: Laø oxit axit, khoâng tan trong nöôùc.
 H2CO3: Laø axit raát yeáu, khoâng beàn, chæ toàn taïi  H2SiO3: Laø axit, ít tan trong nöôùc (keát tuûa keo),
trong dung dòch. yeáu hôn caû axit cacbonic
V. CUÛNG COÁ:
1. Vì sao khoâng neân noùi chaát ñieän li maïnh laø chaát khi tan trong nöôùc phaân li hoaøn toaøn thaønh ion ?
2. Döïa vaøo caáu hình electron nguyeân töû cuûa nitô haõy döï ñoaùn caùc soá oxi hoaù cuûa nitô.
VI. DAËN DOØ: Xem laïi phaàn Ñaïi cöông veà hôïp chaát höõu cô, hiñrocacbon, daãn xuaát halogen – ancol –
phenol; anñehit – xeton – axit cacboxylic.

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá OÂN TAÄP ÑAÀU NAÊM (Tieát 2)


t
2
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc: OÂn taäp, cuûng coá, heä thoáng hoaù caùc chöông veà hoaù hoïc höõu cô (Ñaïi cöông veà hoaù
hoïc höõu cô, hiñrocacbon, daãn xuaát halogen –ancol – phenol , anñehit – xeton – axit cacboxylic).
2. Kó naêng:
- Reøn luyeän kó naêng döïa vaøo caáu taïo cuûa chaát ñeå suy ra tính chaát vaø öùng duïng cuûa chaát. Ngöôïc laïi,
döïa vaøo tính chaát cuûa chaát ñeå döï ñoaùn coâng thöùc cuûa chaát.
- Kó naêng giaûi baøi taäp xaùc ñònh CTPT cuûa hôïp chaát.
3. Thaùi ñoä: Thoâng qua vieäc reøn luyeän tö duy bieän chöùng trong vieäc xeùt moái quan heä giöõa caáu taïo vaø
tính chaát cuûa chaát, laøm cho HS höùng thuù hoïc taäp vaø yeâu thích moân Hoaù hoïc hôn.
2
II. CHUAÅN BÒ:
- Yeâu caàu HS laäp baûng toång keát kieán thöùc cuûa töøng chöông theo söï höôùng daãn cuûa GV tröôùc khi
hoïc tieát oân taäp ñaàu naêm.
- GV laäp baûng kieán thöùc vaøo giaáy khoå lôùn hoaëc baûng phuï.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1: GV yeâu caàu HS cho bieát caùc loaïi IV – ÑAÏI CÖÔNG HOAÙ HÖÕU CÔ
hôïp chaát höõu cô ñaõ ñöôïc hoïc.
Hôïp chaát höõu cô

Hiñrocacbon Daãn xuaát cuûa hiñrocacbon

Hiñrocacbon Hiñrocacbon Hiñrocacbon Daãn xuaát Ancol, Anñehit, Amino axit Axit
no khoân g no thôm halogen phenol, Xeton cacboxylic, Este
Este
- Ñoàng ñaúng: Nhöõng hôïp chaát höõu cô coù thaønh phaàn phaân töû hôn keùm nhau moät hay nhieàu nhoùm
CH2 nhöng coù tính chaát hoaù hoïc töông töï nhau laø nhöõng chaát ñoàng ñaúng, chuùng hôïp thaønh daõy ñoàng
ñaúng.
- Ñoàng phaân: Nhöõng hôïp chaát höõu cô khaùc nhau coù cuøng CTPT goïi laø caùc chaát ñoàng phaân.
V – HIÑROCACBON
ANKAN ANKEN ANKIN ANKAÑIEN ANKYLBEZE
N
Coâng CnH2n+2 (n ≥ 1) CnH2n (n ≥ 2) CnH2n-2 (n ≥ 2) CnH2n-2 (n ≥ 3) CnH2n-6 (n ≥ 6)
thöùc
chung

- Chæ coù lieân - Coù 1 lieân keát - Coù 1 lieân keát - Coù 2 lieân keát - Coù voøng
Ñaëc keát ñôn chöùc, ñoâi, maïch hôû ba, maïch hôû ñoâi, maïch hôû benzen
Ñieåm maïch hôû - Coù ñf maïch
caáu taïo - Coù ñoàng cacbon, ñf vò trí - Coù ñoàng
phaân maïch lieân keát ñoâi phaân maïch - Coù ñoàng
cacbon vaø ñoàng phaân cacbon vaø ñoàng phaân vò trí
hình hoïc phaân vò trí lieân töông ñoái cuûa
keát ba. nhaùnh ankyl

ANKAN ANKEN ANKIN ANKAÑIEN ANKYLBEZE


N
Tính - Phaûn öùng theá - Phaûn öùng - Phaûn öùng - Phaûn öùng - Phaûn öùng
chaát halogen. coäng. coäng. coäng. theá (halogen,
hoaù hoïc - Phaûn öùng - Phaûn öùng - Phaûn öùng theá - Phaûn öùng nitro).
taùch hiñro. truøng hôïp. H ôû cacbon ñaàu truøng hôïp. - Phaûn öùng
- Khoâng laøm maïch coù lieân - Taùc duïng vôùi coäng.
maát maøu dung - Taùc duïng vôùi keát ba. chaát oxi hoaù.
dòch KMnO4 chaát oxi hoaù. - Taùc duïng vôùi
chaát oxi hoaù.
VI – DAÃN XUAÁT HALOGEN – ANCOL -
PHENOL
DAÃN XUAÁT ANCOL NO, ÑÔN PHENOL
HALOGEN CHÖÙC,
MAÏCH HÔÛ
Coâng thöùc CxHyX CnH2n+1OH (n ≥ 1) C6H5OH
chung
3
- Phaûn öùng theá X baèng - Phaûn öùng vôùi kim loaïi - Phaûn öùng vôùi kim loaïi
nhoùm OH. kieàm. kieàm.
Tính chaát hoaù - Phaûn öùng taùch - Phaûn öùng theá nhoùm OH - Phaûn öùng vôùi dung dòch
hoïc hiñrohalogenua. - Phaûn öùng taùch nöôùc. kieàm.
- Phaûn öùng oxi hoaù - Phaûn öùng theá nguyeân
khoâng hoaøn toaøn. töû H cuûa voøng benzen.
- Phaûn öùng chaùy.
- Theá H cuûa hiñrocacbon baèng Töø daãn xuaát halogen Töø benzen hay cumen.
X. hoaëc anken.
Ñieàu cheá
- Coäng HX hoaëc X2 vaøo anken,
ankin.
VII – ANÑEHIT – XETON – AXIT CACBOXYLIC
ANÑEHIT NO, ÑÔN XETON NO, ÑÔN AXIT CACBOXYLIC
CHÖÙC, MAÏCH HÔÛ CHÖÙC, MAÏCH HÔÛ NO, ÑÔN CHÖÙC,
MAÏCH HÔÛ
CnH2n+1−CHO (n ≥ 0) CnH2n+1 C CmH2m+1 CnH2n+1−COOH (n ≥ 0)
CTCT O
(n ≥ 1, m ≥ 1)
- Tính oxi hoaù - Tính oxi hoaù - Coù tính chaát chung
- Tính khöû cuûa axit (taùc duïng vôùi
Tính chaát hoaù hoïc bazô, oxit bazô, kim loaïi
hoaït ñoäng)
- Taùc duïng vôùi ancol
- Oxi hoaù ancol baäc I - Oxi hoaù ancol baäc II - Oxi hoaù anñehit
- Oxi hoaù etilen ñeå ñieàu - Oxi hoaù caét maïch
cheá anñehit axetic cacbon.
Ñieàu cheá
- Saûn xuaát CH3COOH
+ Leân men giaám.
+ Töø CH3OH.
V. CUÛNG COÁ:
1. Thöïc nghieäm cho bieát phenol laøm maát maøu dung dòch nöôùc brom coøn toluen thì khoâng. Töø keát quaû
thöïc nghieäm treân ruùt ra keát luaän gì ?
2. Coù theå duøng Na ñeå phaân bieät caùc ancol: CH 3OH, C2H5OH, C3H7OH ñöôïc khoâng ? Neáu ñöôïc, haõy trình
baøy caùch laøm.
VI. DAËN DOØ: Xem laïi phaûn öùng giöõa axit cacboxylic vaø ancol.

 Ngaøy soaïn:............/............
CHÖÔNG 1: ESTE - LIPIT

Tieá ESTE
t
3 TIEÂU:
I. MUÏC
1. Kieán thöùc:
- HS bieát: Khaùi nieäm, tính chaát cuûa este.
- HS hieåu: Nguyeân nhaân este khoâng tan trong nöôùc vaø coù nhieät ñoä soái thaáp hôn axit ñoàng phaân.
2. Kó naêng: Vaän duïng kieán thöùc veà lieân keát hiñro ñeå giaûi thích nguyeân nhaân este khoâng tan trong nöôùc
vaø coù nhieät ñoä soâi thaáp hôn axit ñoàng phaân.
3. Thaùi ñoä:
II. CHUAÅN BÒ: Duïng cuï, hoaù chaát: Moät vaøi maãu daàu aên, môõ ñoäng vaät, dung dòch axit H 2SO4, dung
dòch NaOH, oáng nghieäm, ñeøn coàn,…
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
4
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
I – KHAÙI NIEÄM, DANH PHAÙP
Hoaït ñoäng 1 H2SO4 ñaëc, t0
C2H5OH + CH 3COOH CH3COOC2H5 + H2O
 GV yeâu caàu HS vieát phöông trình phaûn öùng este etyl axetat
hoaù cuûa axit axetic vôùi ancon etylic vaø isoamylic. H2SO4 ñaëc, t0
 GV cho HS bieát caùc saûn phaåm taïo thaønh sau 2 CH3COOH + HO [CH2]2 CH CH3
phaûn öùng treân thuoäc loaïi hôïp chaát este ? Vaäy este CH3
laø gì ? CH3COO [CH3]2 CH CH3 + H2O
Hoaëc: CH3
 GV yeâu caàu HS so saùnh CTCT cuûa 2 chaát sau isoamyl axetat
ñaây, töø ñoù ruùt ra nhaän xeùt veà caáu taïo phaân töû Toång quaùt:
cuûa este. H2SO4 ñaëc, t0
RCOOH + R'OH RCOOR' + H2O
CH3 C OH CH3 C O CH2 CH3
 Khi thay theá nhoùm OH ôû nhoùm cacboxyl cuûa
O O axit cacboxylic baèng nhoùm OR’ thì ñöôïc este.
axit axetic etyl axetat CTCT cuûa este ñôn chöùc: RCOOR’
R: goác hiñrocacbon cuûa axit hoaëc H.
R’: goác hiñrocacbon cuûa ancol (R # H)
CTCT chung cuûa este no ñôn chöùc:
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát caùch phaân loaïi este, - CnH2n+1COOCmH2m+1 (n ≥ 0, m ≥ 1)
vaän duïng ñeå phaân bieät moät vaøi este no, ñôn chöùc - CxH2xO2 (x ≥ 2)
ñôn giaûn. Teân goïi: Teân goác hiñrocacbon cuûa ancol + teân
 GV giôùi thieäu caùch goïi teân este, goïi 1 este ñeå goác axit.
minh hoaï, sau ñoù laáy tieáp thí duï vaø yeâu caàu HS - Teân goác axit: Xuaát phaùt töø teân cuûa axit töông
goïi teân. öùng, thay ñuoâi ic→at.
Thí duï:
CH3COOCH2CH2CH3: propyl axetat
HCOOCH3: metyl fomat
II – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ
- Caùc este laø chaát loûng hoaëc chaát raén trong
Hoaït ñoäng 2 ñieàu kieän thöôøng, haàu nhö khoâng tan trong nöôùc.
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát moät vaøi tính chaát - Coù nhieät ñoä soâi thaáp hôn haún so vôùi caùc axit
vaät lí cuûa este. ñoàng phaân hoaëc caùc ancol coù cuøng khoái löôïng
mol phaân töû hoaëc coù cuøng soá nguyeân töû
cacbon.
 GV ?: Vì sao este laïi coù nhieät ñoä soâi thaáp hôn
haún vôùi caùc axit ñoàng phaân hoaëc caùc ancol coù Thí duï:
cuøng khoái löôïng mol phaân töû hoaëc coù cuøng soá CH3CH2CH2CO CH3[CH2]3CH2 CH3COOC2H5
nguyeân töû cacbon ? OH OH 0
(M = 88), t s =
 GV daãn daét HS traû lôøi döïa vaøo kieán thöùc veà 0
(M = 88) t s 0
(M = 88), t s = 770C
lieân keát hiñro.
=163,50C 1320C Khoâng tan
 GV cho HS ngöûi muøi cuûa moät soá este (etyl axetat,
Tan nhieàu Tan ít trong trong nöôùc
isoamyl axeta), yeâu caàu HS nhaän xeùt veà muøi cuûa
trong nöôùc nöôùc
este.
Nguyeân nhaân: Do giöõa caùc phaân töû este
 GV giôùi thieäu theâm moät soá tính chaát vaät lí khaùc
khoâng taïo ñöôïc lieân keát hiñro vôùi nhau vaø lieân
cuûa este ?
keát hiñro giöõa caùc phaân töû este vôùi nöôùc raát
keùm.
- Caùc este thöôøng coù muøi ñaëc tröng: isoamyl
axetat coù muøi chuoái chín, etyl butirat vaø etyl
propionat coù muøi döùa; geranyl axetat coù muøi hoa
hoàng…
Hoaït ñoäng 3 III. TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC
 GV yeâu caàu HS nhaän xeùt veà phaûn öùng este hoaù 1. Thuyû phaân trong moâi tröôøng axit
ôû 2 thí duï ñaàu tieân ? Phaûn öùng este hoaù coù ñaëc H2SO4 ñaëc, t0
CH3COOC2H5 + H2O C2H5OH + CH3COOH
ñieåm gì ?
 GV ñaët vaán ñeà: Trong ñieàu kieän cuûa phaûn öùng * Ñaëc ñieåm cuûa phaûn öùng: Thuaän nghòch vaø
este hoaù thì moät phaàn este taïo thaønh seõ bò thuyû xaûy ra chaäm.
phaân. 2. Thuyû phaân trong moâi tröôøng bazô (Phaûn
5
 GV yeâu caàu HS vieát phöông trình hoaù hoïc cuûa öùng xaø phoøng hoaù)
phaûn öùng thuyû phaân este trong moâi tröôøng axit. t0
 GV höôùng daãn HS vieát phöông trình phaûn öùng CH3COOC 2H5 + NaOH CH3COONa + C2H5OH
thuyû phaân este trong moâi tröôøng kieàm. * Ñaëc ñieåm cuûa phaûn öùng: Phaûn öùng chæ xaûy
ra 1 chieàu.
Hoaït ñoäng 4 IV. ÑIEÀU CHEÁ
1. Phöông phaùp chung: Baèng phaûn öùng este hoaù
giöõa axit cacboxylic vaø ancol.
 GV ?: Em haõy cho bieát phöông phaùp chung ñeå H2SO4 ñaëc, t0
RCOOH + R'OH RCOOR' + H2O
ñieàu cheá este ?
 GV giôùi thieäu phöông phaùp rieâng ñeå ñieàu cheá 2. Phöông phaùp rieâng: Ñieàu cheá este cuûa anol
este cuûa caùc ancol khoâng beàn. khoâng beàn baèng phaûn öùng giöõa axit cacboxylic
vaø ancol töông öùng.
t0, xt
CH3COOH + CH CH CH3COOCH=CH2
V. ÖÙNG DUÏNG
- Duøng laøm dung moâi ñeå taùch, chieát chaát höõu
 HS tìm hieåu SGK ñeå bieát moät soá öùng duïng cuûa cô (etyl axetat), pha sôn (butyl axetat),...
este. - Moät soá polime cuûa este ñöôïc duøng ñeå saûn
 GV ?: Nhöõng öùng duïng cuûa este ñöôïc döïa treân xuaát chaát deûo nhö poli(vinyl axetat), poli (metyl
nhöõng tính chaát naøo cuûa este ? metacrylat),.. hoaëc duøng laøm keo daùn.
- Moät soá este coù muøi thôm, khoâng ñoäc, ñöôïc
duøng laøm chaát taïo höông trong coâng nghieäp thöïc
phaåm (benzyl fomat, etyl fomat,..), mó phaåm (linalyl
axetat, geranyl axetat,…),…
V. CUÛNG COÁ: Baøi taäp 1 vaø 6 trang 7 (SGK)
VI. DAËN DOØ:
- Baøi taäp veà nhaø: 1 → 6 trang 7 (SGK)
- Xem tröôùc baøi LIPIT

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá LIPIT
t
4
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
- HS bieát: Lipit laø gì ? Caùc loaïi lipit. Tính chaát hoaù hoïc cuûa chaát beùo.
- HS hieåu nguyeân nhaân taïo neân caùc tính chaát cuûa chaát beùo.
2. Kó naêng: Vaän duïng moái quan heä “caáu taïo – tính chaát” vieát caùc PTHH minh hoaï tính chaát este cho
chaát beùo.
3. Thaùi ñoä: Bieát quyù troïng vaø söû duïng hôïp lí caùc nguoàn chaát beùo trong töï nhieân.
II. CHUAÅN BÒ:
- GV: Môõ daàu aên hoaëc môõ lôïn, coác, nöôùc, etanol,..ñeå laøm thí nghieäm xaø phoøng hoaù chaát beùo.
- HS: Chuaån bò tö lieäu veà öùng duïng cuûa chaát beùo.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: ÖÙng vôùi CTPT C4H8O2 coù bao nhieâu ñoàng phaân laø este ? Choïn moät CTCT cuûa
este vaø trình baøy tính chaát hoaù hoïc cuûa chuùng. Minh hoaï baèng phöông trình phaûn öùng.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 I – KHAÙI NIEÄM
 HS nghieân cöùu SGK ñeå naém khaùi nieäm cuûa Lipit laø nhöõng hôïp chaát höõu cô coù trong teá
lipit. baøo soáng, khoâng hoaø tan trong nöôùc nhöng tan
6
 GV giôùi thieäu thaønh phaàn cuûa chaát beùo. nhieàu trong caùc dung moâi höõu cô khoâng cöïc.
 GV ñaët vaán ñeà: Lipit laø caùc este phöùc taïp. Sau Caáu taïo: Phaàn lôùn lipit laø caùc este phöùc taïp,
ñaây chuùng ta chæ xeùt veà chaát beùo. bao goàm chaát beùo (triglixerit), saùp, steroit vaø
photpholipit,…
II – CHAÁT BEÙO
1. Khaùi nieäm
Chaát beùo laø trieste cuûa glixerol vôùi axit beùo,
 HS nghieân cöùu SGK ñeå naém khaùi nieäm cuûa goïi chung laø triglixerit hay laø triaxylglixerol.
chaát beùo. Caùc axit beùo hay gaëp:
C17H35COOH hay CH3[CH2]16COOH: axit stearic
 GV giôùi thieäu ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa caùc axit C17H33COOH hay cis-CH3[CH2]7CH=CH[CH2]7COOH:
beùo hay gaëp, nhaän xeùt nhöõng ñieåm gioáng nhau veà axit oleic
maët caáu taïo cuûa caùc axit beùo. C15H31COOH hay CH3[CH2]14COOH: axit panmitic
 Axit beùo laø nhöõng axit ñôn chöùc coù maïch
cacbon daøi, khoâng phaân nhaùnh, coù theå no hoaëc
khoâng no.
CTCT chung cuûa chaát beùo:
 GV giôùi thieäu CTCT chung cuûa axit beùo, giaûi R1COO CH2
thích caùc kí hieäu trong coâng thöùc.
R2COO CH
R3COO CH2
R1, R2, R3 laø goác hiñrocacbon cuûa axit beùo, coù
theå gioáng hoaëc khaùc nhau.
Thí duï:
 HS laáy moät soá thí duï veà CTCT cuûa caùc trieste (C17H35COO)3C3H5: tristearoylglixerol (tristearin)
cuûa glixerol vaø moät soá axit beùo maø GV ñaõ gôùi (C17H33COO)3C3H5: trioleoylglixerol (triolein)
thieäu. (C15H31COO)3C3H5: tripanmitoylglixerol (tripanmitin)
Hoaït ñoäng 2 2. Tính chaát vaät lí
 GV ?: Lieân heä thöïc teá, em haõy cho bieát trong ÔÛ ñieàu kieän thöôøng: Laø chaát loûng hoaëc
ñieàu kieän thöôøng daàu, môõ ñoäng thöïc vaät coù theå chaát raén.
toàn taïi ôû traïng thaùi naøo ? - R1, R2, R3: Chuû yeáu laø goác hiñrocacbon no thì
 GV lí giaûi cho HS bieát khi naøo thì chaát beùo toàn chaát beùo laø chaát raén.
taïi ôû traïng thaùi loûng, khi naøo thì chaát beùo toàn taïi - R1, R2, R3: Chuû yeáu laø goác hiñrocacbon khoâng
ôû traïng thaùi raén. no thì chaát beùo laø chaát loûng.
 GV ? Em haõy cho bieát daàu môõ ñoäng thöïc vaät Khoâng tan trong nöôùc nhöng tan nhieàu trong
coù tan trong nöôùc hay khoâng ? Naëng hay nheï hôn caùc dung moâi höõu cô khoâng cöïc: benzen,
nöôùc ? Ñeå taåy veát daàu môõ ñoäng thöïc vaät baùm clorofom,…
leân aùo quaàn, ngoaøi xaø phoøng thì ta coù theå söû Nheï hôn nöôùc, khoâng tan trong nöôùc.
duïng chaát naøo ñeå giaët röûa ?
Hoaït ñoäng 3 3. Tính chaát hoaù hoïc
 GV ?: Treân sôû sôû ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa este, a. Phaûn öùng thuyû phaân
em haõy cho bieát este coù theå tham gia ñöôïc nhöõng (CH3[CH2]16COO)3C3H5 + 3H2O
H+, t0
3CH3[CH2]16COOH + C3H5(OH)3
phaûn öùng hoaù hoïc naøo ? tristearin axit stearic glixerol
 HS vieát PTHH thuyû phaân este trong moâi tröôøng b. Phaûn öùng xaø phoøng hoaù
axit vaø phaûn öùng xaø phoøng hoaù. (CH3[CH2]16COO)3C3H5 + 3NaOH
t0
3CH3[CH2]16COONa + C3H5(OH)3
 GV bieåu dieãn thí nghieäm veà phaûn öùng thuyû tristearin natri stearat glixerol
phaân vaø phaûn öùng xaø phoøng hoaù. HS quan saùt
hieän töôïng.
 GV ?: Ñoái vôùi chaát beùo loûng coøn tham gia ñöôïc c. Phaûn öùng coäng hiñro cuûa chaát beùo loûng
Ni
phaûn öùng coäng H2, vì sao ? (C17H33COO) 3C3H5 + 3H 2 (C17H35COO)3C3H5
175 - 1900C
(loûng) (raén)
Hoaït ñoäng 4 4. ÖÙng duïng
- Thöùc aên cho ngöôøi, laø nguoàn dinh döôõng quan
 GV lieân heä ñeán vieäc söû duïng chaát beùo trong troïng vaø cung caáp phaàn lôùn naêng löôïng cho cô
naáu aên, söû duïng ñeå naáu xaø phoøng. Töø ñoù HS theå hoaït ñoäng.
ruùt ra nhöõng öùng duïng cuûa chaát beùo. - Laø nguyeân lieäu ñeå toång hôïp moät soá chaát
khaùc caàn thieát cho cô theå. Baûo ñaûm söï vaän
chuyeån vaø haáp thuï ñöôïc caùc chaát hoaø tan ñöôïc
trong chaát beùo.
- Trong coâng nghieäp, moät löôïng lôùn chaát beùo
duøng ñeå saûn xuaát xaø phoøng vaø glixerol. Saûn

7
xuaát moät soá thöïc phaåm khaùc nhö mì sôïi, ñoà
hoäp,…
V. CUÛNG COÁ
1. Chaát beùo laø gì ? Daàu aên vaø môõ ñoäng vaät coù ñieåm gì khaùc nhau veà caáu taïo vaø tính chaát vaät lí ?
Cho thí duï minh hoaï.
2. Phaùt bieåu naøo sau ñaây khoâng ñuùng ?
A. Chaát beùo khoâng tan trong nöôùc.
B. Chaát beùo khoâng tan trong nöôùc, nheï hôn nöôùc nhöng tan nhieàu trong dung moâi höõu cô.
C. Daàu aên vaø môõ boâi trôn coù cuøng thaønh phaàn nguyeân toá. 
D. Chaát beùo laø este cuûa glixerol vaø caùc axit cacboxylic maïch daøi, khoâng phaân nhaùnh.
3. Trong thaønh phaàn cuûa moät loaïi sôn coù trieste cuûa glixerol vôùi axit linoleic C 17H31COOH vaø axit linolenic
C17H29COOH. Vieát CTCT thu goïn cuûa caùc trieste coù theå cuûa hai axit treân vôùi glixerol.
VI. DAËN DOØ
1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 5 trang 11-12 (SGK).
2. Xem tröôùc baøi KHAÙI NIEÄM VEÀ XAØ PHOØNG VAØ CHAÁT GIAËT RÖÛA TOÅNG HÔÏP

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá KHAÙI NIEÄM VEÀ XAØ PHOØNG


t VAØ CHAÁT GIAËT RÖÛA TOÅNG HÔÏP
5
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
- Bieát khaùi nieäm veà xaø phoøng, chaát giaët röûa toång hôïp.
- Hieåu ñöôïc nguyeân nhaân taïo neân ñaëc tính giaët röûa cuûa xaø phoøng vaø chaát giaët röûa toång hôïp.
2. Kó naêng: Söû duïng hôïp lí xaø phoøng vaø chaát giaët röûa toång hôïp.
3. Thaùi ñoä:
- Coù yù thöùc söû duïng hôïp lí coù hieäu quaû xaø phoøng vaø chaát giaët röûa toång hôïp.
- Baûo veä taøi nguyeân moâi tröôøng.
II. CHUAÅN BÒ:
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ:
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
I – XAØ PHOØNG
Hoaït ñoäng 1 1. Khaùi nieäm
 HS nghieân cöùu SGK ñeå ruùt ra khaùi nieäm veà Xaø phoøng thöôøng duøng laø hoãn hôïp muoái natri
xaø phoøng. hoaëc muoái kali cuûa axit beùo, coù theâm moät soá
 GV ?: Treân cô sôû khaùi nieäm veà xaø phoøng, em chaát phuï gia.
haõy cho bieát thaønh phaàn chính cuûa xaø phoøng laø Thaønh phaàn chuû yeáu cuûa xaø phoøng thöôøng:
gì ? Laø muoái natri cuûa axit panmitic hoaëc axit stearic.
 GV giôùi thieäu theâm moät soá thaønh phaàn khaùc Ngoaøi ra trong xaø phoøng coøn coù chaát ñoän (laøm
cuûa xaø phoøng ? taêng ñoä cöùng ñeå ñuùc baùnh), chaát taåy maøu, chaát
dieät khuaån vaø chaát taïo höông,…
Hoaït ñoäng 2 2. Phöông phaùp saûn xuaát
 GV ?: Döïa vaøo khaùi nieäm veà xaø phoøng, em t0
haõy cho bieát ñeå saûn xuaát xaø phoøng ta coù theå (RCOO) 3 C 3 H 5 + 3NaOH 3RCOONa + C3H5(OH)3
söû duïng phaûn öùng hoaù hoïc naøo ? chaá
t beùo xaøphoøng
Xaø phoøng coøn ñöôïc saûn xuaát theo sô ñoà sau:
8
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát caùc giai ñoaïn cuûa Ankan axit cacboxylic muoái natri cuûa axit cacboxylic
quy trình naáu xaø phoøng.
 GV cho HS bieát maët haïn cheá cuûa quaù trình saûn Thí duï:
O2, t0, xt
xuaát xaø phoøng töø chaát beùo: khai thaùc daãn ñeán 2CH3[CH 2]14CH2CH2[CH 2]14CH3 4CH3[CH2]14COOH
caïn kieät taøi nguyeân. Töø ñoù giôùi thieäu cho HS 2CH3[CH2]14COOH + Na 2CO3 2CH3[CH2]14COONa + CO2 + H2O
bieát phöông phaùp hieän ñaïi ngaøy nay ñöôïc duøng
ñeå saûn xuaát xaø phoøng laø ñi töø ankan.
Hoaït ñoäng 3 II – CHAÁT GIAËT RÖÛA TOÅNG HÔÏP
 GV ñaët vaán ñeà: Xaø phoøng thoâng thöôøng seõ 1. Khaùi nieäm
maát ít nhieàu taùc duïng taåy röûa trong nöôùc cöùng Nhöõng hôïp chaát khoâng phaûi laø muoái natri cuûa
neân hieän nay ngöôøi ta duøng chaát giaët röûa toång axit cacboxylic nhöng coù tính naêng giaët röûa nhö xaø
hôïp. phoøng ñöôïc goïi laø chaát giaët röûa toång hôïp.
 HS tìm hieåu SGK ñeå bieát khaùi nieäm veà chaát
giaët röûa toång hôïp vaø nhöõng öu ñieåm khaùc cuûa
noù so vôùi xaø phoøng.
 HS nghieân cöùu phöông phaùp saûn xuaát chaát giaët 2. Phöông phaùp saûn xuaát
röûa toång hôïp töø nguyeân lieäu laø daàu moû. Ñöôïc toång hôïp töø caùc chaát laáy töø daàu moû.
Daàu moû axit ñoñexylbenzensunfonic natri ñoñexylbenzensunfonat
Na 2CO3
C12H25-C6H4SO3H C12H25-C6H4SO3Na
axit ñoñexylbenzensunfonic natri ñoñexylbenzensunfonat
3. TAÙC DUÏNG TAÅY RÖÛA CUÛA XAØ
 GV treo moâ hình Sô ñoà quaù trình laøm saïch veát PHOØNG VAØ CHAÁT GIAËT RÖÛA TOÅNG
baån cuûa xaø phoøng vaø giaûi thích cho HS roû taùc HÔÏP
duïng taåy röûa cuûa xaø phoøng vaø chaát giaët röûa - Muoái natri trong xaø phoøng hay trong chaát giaët
toång hôïp. röûa toång hôïp coù khaû naêng laøm giaûm söùc caêng
beà maët cuûa caùc chaát baån baùm treân vaûi, da,… do
ñoù veá baån ñöôïc phaân taùn thaønh nhieàu phaàn
nhoû hôn vaø ñöôïc phaân taùn vaøo nöôùc.
- Caùc muoái panmitat hay stearat cuûa caùc kim loaïi
hoaù trò II thöôøng khoù tan trong nöôùc, do ñoù khoâng
neân duøng xaø phoøng ñeå giaët röûa trong nöôùc
cöùng (nöôùc coù chöùa nhieàu ion Ca2+, Mg2+). Caùc
muoái cuûa axit ñoñexylbenzensunfonic laïi tan ñöôïc
trong nöôùc cöùng, do ñoù chaát giaët röûa coù öu ñieåm
hôn xaø phoøng laø coù theå giaët röûa caû trong nöôùc
cöùng.
V. CUÛNG COÁ:
1. Xaø phoøng laø gì ?
2. Haõy ñieàn chöõ Ñ (ñuùng) hoaëc S (sai) vaøo oâ troáng ôû caùc phaùt bieåu sau:
a) Xaø phoøng laø saûn phaåm cuûa phaûn öùng xaø phoøng hoaù. Ñ
b) Muoái natri hoaëc kali cuûa axit höõu cô laø thaønh phaàn chính cuûa xaø phoøng S
c) Khi ñun noùng chaát beùo vôùi dung dòch NaOH hoaëc KOH ta ñöôïc xaø Ñ
phoøng.
d) Töø daàu moû coù theå saûn xuaát ñöôïc chaát giaët röûa toång hôïp. Ñ
VI. DAËN DOØ
1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 5 trang 15-16 (SGK).
2. Xem tröôùc baøi LUYEÄN TAÄP.

9
Ngaøy soaïn:............/............

Tieá LUYEÄN TAÄP: ESTE – CHAÁT BEÙO


t
6
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc: Cuûng coá kieán thöùc veà este vaø lipit
2. Kó naêng: Giaûi baøi taäp veà este.
3. Thaùi ñoä:
II. CHUAÅN BÒ: Caùc baøi taäp.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ:
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 Baøi 1: So saùnh chaát beùo vaø este veà: Thaønh
phaàn nguyeân toá, ñaëc ñieåm caáu taïo phaân töû
vaø tính chaát hoaù hoïc.
Chaát beùo Este
Thaønh phaàn nguyeân Chöùa C, H, O
toá
Ñaëc ñieåm caáu taïo Laø hôïp chaát este
phaân töû Trieste cuûa glixerol vôùi axit beùo. Laø este cuûa ancol vaø axit
Tính chaát hoaù hoïc - Phaûn öùng thuyû phaân trong moâi - Phaûn öùng thuyû phaân trong moâi
tröôøng axit tröôøng axit
- Phaûn öùng xaø phoøng hoaù - Phaûn öùng xaø phoøng hoaù
Baøi 2: Khi ñun hoãn hôïp 2 axit cacboxylic ñôn
Hoaït ñoäng 2 chöùc vôùi glixerol (xt H2SO4 ñaëc) coù theå thu ñöôïc
maáy trieste ? Vieát CTCT cuûa caùc chaát naøy.
 GV höôùng daãn HS vieát taát caû caùc CTCT cuûa Giaûi
este. Coù theå thu ñöôïc 6 trieste.
 HS vieát döôùi söï höôùng daãn cuûa GV. RCOO CH2 RCOO CH2 R'COO CH2
RCOO CH R'COO CH R'COO CH
R'COO CH2 RCOO CH 2 RCOO CH2
R'COO CH2 RCOO CH2 R'COO CH2
RCOO CH RCOO CH R'COO CH
R'COO CH2 RCOO CH2 R'COO CH2
Baøi 3: Khi thuyû phaân (xt axit) moät este thu ñöôïc
Hoaït ñoäng 3 hoãn hôïp axit stearic (C17H35COOH) vaø axit panmitic
(C15H31COOH) theo tæ leä mol 2:1.
 GV ?: Este coù theå coù CTCT naøo sau ñaây ?

10
- Em haõy cho bieát CTCT cuûa caùc este ôû 4 ñaùp aùn A. C17H35COO CH2 B. C17H35COO CH2
coù ñieåm gì gioáng nhau ?
C17H35COO CH C15H31COO CH
- Töø tæ leä soá mol nC17H35COOH : nC15H31COOH = 2:1,
em haõy cho bieát soá löôïng caùc goác stearat vaø C17H35COO CH2 C17H35COO CH2
panmitat coù trong este ? C17H35COO CH2 C17H35COO CH2
 Moät HS choïn ñaùp aùn, moät HS khaùc nhaän xeùt C17H33COO CH C15H31COO CH
veà keát quaû baøi laøm.
C. C15H31COO CH2 D. C15H31COO CH2
Baøi 4: Laøm bay hôi 7,4g moät este A no, ñôn chöùc,
maïch hôû thu ñöôïc theå tích hôi ñuùng baèng theå
tích cuûa 3,2g O2 (ño ôû cuøng ñieàu kieän t0, p).
a) Xaùc ñònh CTPT cuûa A.
b) Thöïc hieän phaûn öùng xaø phoøng hoaù 7,4g A
vôùi dung dòch NaOH ñeán khi phaûn öùng hoaøn
toaøn thu ñöôïc 6,8g muoái. Xaùc ñònh CTCT vaø
teân goïi cuûa A.
Hoaït ñoäng 4 Giaûi
 GV ?: Trong soá caùc CTCT cuûa este no, ñôn chöùc, a) CTPT cuûa A
maïch hôû, theo em neân choïn coâng thöùc naøo ñeå 3,2 74
giaûi quyeát baøi toaùn ngaén goïn ? nA = nO2 = = 0,1 (mol)  MA = = 74
32 0,1
 HS xaùc ñònh Meste, sau ñoù döïa vaøo CTCT chung
Ñaët coâng thöùc cuûa A: CnH2nO2  14n + 32 = 74 
cuûa este ñeå giaûi quyeát baøi toaùn.
n = 3.
 GV höôùng daãn HS xaùc ñònh CTCT cuûa este. HS
CTPT cuûa A: C3H6O2.
töï goïi teân este sau khi coù CTCT.
b) CTCT vaø teân cuûa A
Ñaët coâng thöùc cuûa A: RCOOR’ (R: goác
hiñrocacbon no hoaëc H; R’: goác hiñrocacbon no).
RCOOR’ + NaOH → RCOONa + R’OH
0,1→ 0,1
 mRCOONa = (R + 67).0,1 = 6,8  R = 1  R laø
H
CTCT cuûa A: HCOOC2H5: etyl fomat
Baøi 5: Khi thuyû phaân a gam este X thu ñöôïc 0,92g
Hoaït ñoäng 5 glixerol, 3,02g natri linoleat C17H31COONa vaø m gam
 GV höôùng daãn HS giaûi quyeát baøi toaùn. natri oleat C17H33COONa. Tính giaù trò a, m. Vieát
 HS giaûi quyeát baøi toaùn treân cô sôû höôùng daãn CTCT coù theå cuûa X.
cuûa GV. Giaûi
nC3H5(OH)3 = 0,01 (mol); nC17H31COONa = 0,01
(mol)
 nC17H33COONa = 0,02 (mol)  m = 0,02.304 =
6,08g
X laø C17H31COO−C3H5(C17H33COO)2
nX = nC3H5(OH)3 = 0,01 (mol)  a = 0,01.882 = 8,82g
Baøi 6: Thuyû phaân hoaøn toaøn 8,8g este ñôn,
Hoaït ñoäng 6 maïch hôû X vôùi 100 ml dung dòch KOH 1M (vöøa
 HS xaùc ñònh CTCT cuûa este döïa vaøo 2 döõ kieän: ñuû) thu ñöôïc 4,6g moät ancol Y. Teân cuûa X laø
khoái löôïng cuûa este vaø khoái löôïng cuûa ancol thu A. etyl fomat B. etyl propionat
ñöôïc. C. etyl axetat  D. propyl axetat
 HS khaùc xaùc ñònh teân goïi cuûa este.
Hoaït ñoäng 7 Baøi 7: Ñoát chaùy hoaøn toaøn 3,7g moät este ñôn
 HS xaùc ñònh nCO2 vaø nH2O. chöùc X thu ñöôïc 3,36 lít CO2 (ñkc) vaø 2,7g H2O.
 Nhaän xeùt veà soá mol CO2 vaø H2O thu ñöôïc  este CTPT cuûa X laø:
no ñôn chöùc. A. C2H4O2 B. C3H6O2 
C. C4H8O2 D. C5H8O2
Hoaït ñoäng 8 Baøi 8: 10,4g hoãn hôïp X goàm axit axetic vaø etyl
 GV ?: Vôùi NaOH thì coù bao nhieâu phaûn öùng axetat taùc duïng vöøa ñuû vôùi 150 g dung dòch
xaûy ra ? NaOH 4%. % khoái löôïng cuûa etyl axetat trong hoãn
 HS xaùc ñònh soá mol cuûa etyl axetat, töø ñoù suy ra hôïp laø
% khoái löôïng. A. 22% B. 42,3% C. 57,7% D.
88%

11
V. CUÛNG COÁ: Trong tieát luyeän taäp
VI. DAËN DOØ: Xem laïi kieán thöùc ñaõ hoïc veà baøi glucozô.

Ngaøy soaïn:............/............
CHÖÔNG 2: CACBOHIÑRAT
MÔÛ ÑAÀU
I – KHAÙI NIEÄM: Cacbohiñrat laø nhöõng hôïp chaát höõu cô taïp chöùa vaø thöôøng coù coâng thöùc chung laø
Cn(H2O)m.
Thí duï:
Tinh boät: (C6H10O5)n hay [C6(H2O)5]n hay C6n(H2O)5n
Glucozô: C6H12O6 hay C6(H2O)6
II – PHAÂN LOAÏI
Monosaccarit: Laø nhoùm cacbohiñrat ñôn chöùc giaûn nhaát, khoâng theå thuyû phaân ñöôïc.
Thí duï: Glucozô, fructozô.
Ñisaccarit: Laø nhoùm cacbohiñrat maø khi thuyû phaân moãi phaân töû sinh ra hai phaân töû monosaccarit
Thí duï: Saccarozô, mantozô.
Polisaccarit: Laø nhoùm cacbohiñrat phöùc taïp, khi thuyû phaân ñeán cuøng moãi phaân töû ñeàu sinh ra nhieàu
phaân töû monosaccarit.
Thí duï: Tinh boät, xenlulzô

Tieá GLUCOZÔ
t
7
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
 HS bieát:
- Caáu truùc daïng maïch hôû cuûa glucozô.
- Tính chaát caùc nhoùm chöùc cuûa glucozô ñeå giaûi thích caùc hieän töôïng hoaù hoïc.
 HS hieåu ñöôïc phöông phaùp ñieàu cheá, öùng duïng cuûa glucozô vaø fructozô.
2. Kó naêng:
- Khai thaùc moái quan heä giöõa caáu truùc phaân töû vaø tính chaát hoaù hoïc.
- Reøn luyeän kó naêng quan saùt, phaân tích caùc keát quaû thí nghieäm.
- Giaûi caùc bì taäp coù lieân quan ñeán hôïp chaát glucozô vaø fructozô.
3. Thaùi ñoä: Vai troø quan troïng cuûa glucozô vaø fructozô trong ñôøi soáng vaø saûn xuaát, töø ñoù taïo höùng
thuù cho HS muoán nghieân cöùu, tìm toøi veà hôïp chaát glucozô, fructozô.
II. CHUAÅN BÒ:
1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, keïp goã, oáng huùt nhoû gioït, ñeøn coàn.
2. Hoaù chaát: Glucozô, caùc dung dòch AgNO3, NH3, CuSO4, NaOH.
3. Caùc moâ hình phaân töû glucozô, fructozô, hình veõ, tranh aûnh coù lieân quan ñeán baøi hoïc.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + tröïc quan + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 I – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ – TRAÏNG THAÙI TÖÏ
 GV cho HS quan saùt maãu glucozô. Nhaän xeùt veà NHIEÂN
traïng thaùi maøu saéc ? - Chaát raén, tinh theå khoâng maøu, deã tan trong
 HS tham khaûo theâm SGK ñeå bieát ñöôïc moät soá nöôùc, coù vò ngoït nhöng khoâng ngoït baèng ñöôøng
tính chaát vaät lí khaùc cuûa glucozô cuõng nhö traïng mía.
thaùi thieân nhieân cuûa glucozô. - Coù trong haàu heát caùc boä phaän cuûa cô theå thöïc
vaät nhö hoa, laù, reã,… vaø nhaát laø trong quaû chín

12
(quaû nho), trong maùu ngöôøi (0,1%).
II – CAÁU TAÏO PHAÂN TÖÛ
CTPT: C6H12O6
- Glucozô coù phaûn öùng traùng baïc, bò oxi hoaù bôûi
Hoaït ñoäng 2 nöôùc brom taïo thaønh axit gluconic → Phaân töû
 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát: Ñeå xaùc ñònh glucozô coù nhoùm -CHO.
CTCT cuûa glucozô, ngöôøi ta caên cöù vaøo keát quaû - Glucozô taùc duïng vôùi Cu(OH)2 → dung dòch maøu
thöïc nghieäm naøo ? xanh lam → Phaân töû glucozô coù nhieàu nhoùm -OH
 Töø caùc keát quaû thí nghieäm treân, HS ruùt ra keà nhau.
nhöõng ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa glucozô. - Glucozô taïo este chöùa 5 goác axit CH3COO →
 HS neân CTCT cuûa glucozô: caùch ñaùnh soá Phaân töû glucozô coù 5 nhoùm –OH.
maïch cacbon. - Khöû hoaøn toaøn glucozô thu ñöôïc hexan → Trong
phaân töû glucozô coù 6 nguyeân töû C vaø coù maïch C
khoâng phaân nhaùnh.
Keát luaän: Glucozô laø hôïp chaát taïp chöùa, ôû
daïng maïch hôû phaân töû coù caáu taïo cuûa anñehit
ñôn chöùc vaø ancol 5 chöùc.
CTCT:
6 5 4 3 2 1
CH2OH CHOH CHOH CHOH CHOH CH O
Hay CH2OH[CHOH]4CHO
Hoaït ñoäng 3 III – TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC
 GV ?: Töø ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa glucozô, em 1. Tính chaát cuûa ancol ña chöùc
haõy cho bieát glucozô coù theå tham gia ñöôïc nhöõng a) Taùc duïng vôùi Cu(OH)2 → dung dòch maøu xanh
phaûn öùng hoaù hoïc naøo ? lam.
 GV bieåu dieãn thí nghieäm dung dòch glucozô +
Cu(OH)2. Hs quan saùt hieän töôïng, giaûi thích vaø
keát luaän veà phaûn öùng cuûa glucozô vôùi Cu(OH)2.
 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieùt coâng thöùc b) Phaûn öùng taïo este
este cuûa glucozô maø phaân töû cho chöùa 5 goác Glucozô + (CH CO) O piriñin Este chöùa 5 goác CH COO
3 2 3
axetat. Töø CTCT naøy ruùt ra keát luaän gì veà
glucozô ?
2. Tính chaát cuûa anñehit ñôn chöùc
Hoaït ñoäng 4 a) Oxi hoaù glucozô baèng dung dòch AgNO3/NH3
 GV bieåu dieãn thí nghieäm dung dòch glucozô + dd CH2OH[CHOH] 4CHO + 2AgNO3 + 3NH3 + H2O
t0

AgNO3/NH3, vôùi Cu(OH)2 ñun noùng. Hs quan saùt


CH2OH[CHOH]4COONH4 + 2Ag + NH4NO3
hieän töôïng, giaûi thích vaø vieát PTHH cuûa phaûn amoni gluconat
öùng.
b) Oxi hoaù baèng Cu(OH)2
t0
CH 2OH[CHOH] 4CHO + 2Cu(OH) 2 + NaOH
CH2OH[CHOH]4COONa + 2Cu2O(ñoûgaïch) + 3H2O
natri gluconat
 HS vieát PTTT cuûa phaûn öùng khöû glucozô baèng c) Khöû glucozô baèng hiñro
H2. Ni, t0
CH2OH[CHOH]4CHO + H2 CH2OH[CHOH]4CH2OH
sobitol
 GV giôùi thieäu phaûn öùng leân men. 3. Phaûn öùng leân men
enzim
C6H12O6 2C2H5OH + 2CO2
30-350C
IV – ÑIEÀU CHEÁ VAØ ÖÙNG DUÏNG
Hoaït ñoäng 5 1. Ñieàu cheá
 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát phöông phaùp Thuyû phaân tinh boät nhôø xuùc taùc axit HCl
ñieàu cheá glucozô trong coâng nghieäp. loaõng hoaëc enzim.
Thuyû phaân xenlulozô (voû baøo, muøn cöa) nhôø
xuùc taùc axit HCl ñaëc.
 HS nghieân cöùu SGK ñ bieát nhöõng öùng duïng 2. ÖÙng duïng: Duøng laøm thuoác taêng löïc, traùng
cuûa glucozô. göông ruoät phích, laø saûn phaåm trung gian ñ saûn
xuaát etanol töø caùc nguyeân lieäu coù chöùa tinh boät
hoaëc xenlulozô.
Hoaït ñoäng 6 V – ÑOÀNG PHAÂN CUÛA GLUCOZÔ –
 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát: CTCT cuûa FRUCTOZÔ
fructozô vaø nhöõng ñaëc ñieån caáu taïo cuûa noù. CTCT daïng maïch hôû
13
6 5 4 3 2 1
CH2OH CHOH CHOH CHOH CO CH2OH
 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát nhöõng tính Hay CH2OH[CHOH]3COCH2OH
chaát lí hoïc, hoaù hoïc ñaëc tröng cuûa fructozô. Laø chaát keát tinh, khoâng maøu, deã tan trong
nöôùc, coù vò ngoït hôn ñöôøng mía, coù nhieàu trong
 GV yeâu caàu HS giaûi thích nguyeân nhaân fructozô quaû ngoït nhö döùa, xoaøi,..Ñaëc bieät trong maät ong
tham gia phaûn öùng oxi hoaù bôùi dd AgNO3/NH3, coù tôùi 40% fructozô.
maëc duø khoâng coù nhoùm chöùc anñehit. Tính chaát hoaù hoïc:
- Tính chaát cuûa ancol ña chöùc: Töông töï glucozô.
CHO CH OH CH2OH - Phaûn öùng coäng H2
Ni, t0
H OH C OH C O CH2OH[CHOH]3COCH2OH + H2 CH2OH[CHOH]4CH2OH
- - sobitol
HO H OH HO H OH HO H
Trong moâi tröôøng bazô fructozô bò oxi hoaù bôûi
H OH H OH H OH
dung dòch AgNO3/NH3 do trong moâi tröôøng bazô
H OH H OH H OH fructozô chuyeån thaønh glucozô.
CH2OH CH2OH CH2OH OH-
Fructozô Glucozô
glucozô enñiol fructozô
V. CUÛNG COÁ:
1. Phaùt bieåu naøo sau ñaây khoâng ñuùng ?
A. Glucozô vaø fructozô laø ñoàng phaân caáu taïo cuûa nhau.
B. Coù theå phaân bieät glucozô vaø fructozô baèng phaûn öùng traùng baïc.
C. Trong dung dòch, glucozô toàn taïi ôû daïng maïch voøng öu tieân hôn daïng maïch hôû.
D. Metyl α-glicozit khoâng theå chuyeån sang daïng maïch hôû.
2.
a) Haõy cho bieát coâng thöùc daïng maïch hôû cuûa glucozô vaø nhaän xeùt veà caùc nhoùm chöùc cuûa noù (teân
nhoùm chöùc, soá löôïng , baäc neáu coù). Nhöõng thí nghieäm naøo chöùng minh ñöôïc glucozô toàn taïi ôû daïng
maïch voøng ?
b) Haõy cho bieát coâng thöùc daïng maïch voøng cuûa glucozô vaø nhaän xeùt veà caùc nhoùm chöùc cuûa noù
(teân, soá löôïng, baäc vaø vò trí töông ñoái trong khoâng gian). Nhöõng thí nghieäm naøo chöùng minh ñöôïc
glucozô toàn taïi ôû daïng maïch voøng ?
c) Trong dung dòch, glucozô toàn taïi ôû nhöõng daïng naøo (vieát coâng thöùc vaø goïi teân) ?
VI. DAËN DOØ
1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 8 trang 32 - 33 (SGK).
2. Xem tröôùc baøi SACCAROZÔ

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá SACCAROZÔ, TINH BOÄT VAØ XENLULOZÔ (Tieát 1)


t
8

14
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc: Giuùp HS bieát caáu taïo vaø tính chaát ñieån hình cuûa saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô.
2. Kó naêng:
- So saùnh nhaän daïng saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô.
- Vieát caùc PTHH minh hoaï cho tính chaát hoaù hoïc cuûa caùc hôïp chaát treân.
- Giaûi caùc baøi taäp veà saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô.
3. Thaùi ñoä: HS nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô trong cuoäc soáng.
II. CHUAÅN BÒ:
1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, oáng nhoû gioït.
2. Hoaù chaát: Dung dòch I2, caùc maãu saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô.
3. Caùc sô ñoà, hình veû, tranh aûnh coù lieân quan ñeán noäi dung baøi hoïc.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Trình baøy ñaëc ñieåm caáu taïo daïng maïch hôû cuûa glucozô. Vieát PTHH minh hoaïï cho
caùc ñaëc ñieåm caáu taïo ñoù.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
I – SACCAROZÔ
Saccarozô laø loaïi ñöôøng phoå bieán nhaát, coù trong
Hoaït ñoäng 1 nhieàu loaøi thöïc vaät, coù nhieàu nhaát trong caây
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc tính chaát vaät mía, cuû caûi ñöôøng, hoa thoát noát.
lí, traïnh thaùi thieân nhieân cuûa ñöôïc saccarozô. 1. Tính chaát vaät lí
- Chaát raén, keát tinh, khoâng maøu, khoâng muøi,
coù vò ngoït, noùng chaûy ôû 1850C.
- Tan toát trong nöôùc, ñoä tan taêng nhanh theo nhieät
ñoä.
Hoaït ñoäng 2 2. Coâng thöùc caáu taïo
- Saccarozô khoâng coù phaûn öùng traùng baïc,
 HS nghieân cöùu SGK vaøcho bieát ñeå xaùc ñònh khoâng laøm maát maøu nöôùc Br2  phaân töû
CTCT cuûa saccarozô, ngöôøi ta caên cöù vaøo nhöõng saccarozô khoâng coù nhoùm –CHO.
keát quaû thí nghieäm naøo ? - Ñun noùng dd saccarozô vôùi H2SO4 loaõng thu
ñöôïc dd coù phaûn öùng traùng baïc (dd naøy coù
chöùa glucozô vaø fructozô).
Keát luaän: Saccarozô laø moät ñisaccarit ñöôïc caáu
taïo töø moät goác glucozô vaø moät goác fructozô
 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát CTCT cuûa lieân keát vôùi nhau qua nguyeân töû oxi.
saccarozô, phaân tích vaø ruùt ra ñaëc ñieåm caáu taïo 6
CH2OH
1
ñoù. H
5 O H CH2OH O H
H 1
4
OH H 2 H OH 5
O
OH 3 2 3 4 CH2OH
H OH OH H 6
Gäúc Â-glucozå Gäúc Ã-fructozå
 Trong phaân töû saccarozô khoâng coù nhoùm
anñehit, chæ coù caùc nhoùm OH ancol.
Hoaït ñoäng 3 3. Tính chaát hoaù hoïc
 HS nghieân cöùu SGK vaøcho bieát hieän töôïng phaûn a. Phaûn öùng vôùi Cu(OH)2
öùng khi cho dung dòch saccarozô taùc duïng vôùi Dung dòch saccarozô + Cu(OH)2 → dung dòch ñoàng
Cu(OH)2. Giaûi thích hieän töôïng treân. saccarat maøu xanh lam.
 HS nghieân cöùu SGK vaø vieát PTHH cuûa phaûn b. Phaûn öùng thuyû phaân
öùng thuyû phaân dung dòch saccarozô vaø ñieàu kieän H+, t0
C12H22O11 + H2O C6H12O6 + C6H12O6
cuûa phaûn öùng naøy. glucozô fructozô
4. Saûn xuaát vaø öùng duïng
a. Saûn xuaát saccarozô
Saûn xuaát töø caây mía, cuû caûi ñöôøng hoaëc hoa
thoát noát
Hoaït ñoäng 4 Quy trình saûn xuaát ñöôøng saccarozô töø caây mía

 HS xem SGK vaø nghieân cöùu caùc coâng ñoaïn cuûa


quaù trình saûn xuaát ñöôøng saccarozô.

15
Caây mía
(1) EÙ
p (hoaëc ngaâm, chieát)

Nöôùc mía (12-15% ñöôøng)


(2) + Voâi söõa, loïc boûtaïp chaát

Dung dòch ñöôøng coùcanxi saccarat


(3) + CO2, loïc boûCO2

Dung dòch ñöôøng (coùmaøu)


(4) + SO2 (taåy maøu)

Dung dòch ñöôøng (khoâng maøu)


(5) Coâñaëc ñeåkeát tinh, loïc

Ñöôøng kính Nöôùc ræñöôøng


b. ÖÙng duïng
- Laø thöïc phaåm quan troïng cho ngöôøi.
 HS tìm hieåu SGK vaø cho bieát nhöõng öùng duïng - Trong coâng nghieäp thöïc phaåm, saccarozô laø
cuûa saccarozô. nguyeân lieäu ñeå saûn xuaát baùnh keïo, nöôùc gaûi
khaùt, ñoà hoäp.
- Trong coâng nghieäp döôïc phaåm, saccarozô laø
nguyeân lieäu duøng ñeå pha thuoác. Saccarozô coøn
laø nguyeân lieäu ñeå thuyû phaân thaønh glucozô vaø
fructozô duøng trong kó thuaät traùng göông, traùng
ruoät phích.
V. CUÛNG COÁ:
1. Ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa saccarozô ?
2. Tính chaát hoaù hoïc cuûa saccarozô ?
VI. DAËN DOØ:
- Caùc baøi taäp trong SGK coù lieân quan ñeán phaàn glucozô vaø fructozô.
- Xem tröôùc phaàn XENLULOZÔ

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá SACCAROZÔ, TINH BOÄT VAØ XENLULOZÔ (Tieát 2)


t
9
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc: Giuùp HS bieát caáu taïo vaø tính chaát ñieån hình cuûa saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô.
2. Kó naêng:
- So saùnh nhaän daïng saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô.
- Vieát caùc PTHH minh hoaï cho tính chaát hoaù hoïc cuûa caùc hôïp chaát treân.
- Giaûi caùc baøi taäp veà saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô.
16
3. Thaùi ñoä: HS nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô trong cuoäc soáng.
II. CHUAÅN BÒ:
1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, oáng nhoû gioït.
2. Hoaù chaát: Dung dòch I2, caùc maãu saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô.
3. Caùc sô ñoà, hình veû, tranh aûnh coù lieân quan ñeán noäi dung baøi hoïc.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Trình baøy tính chaát hoaù hoïc cuûa saccarozô. Vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 II – TINH BOÄT
 GV cho HS quan saùt maãu tinh boät. 1. Tính chaát vaät lí: Chaát raén, ôû daïng boät, voâ
 HS quan saùt, lieân heä thöïc teá, nghieân cöùu SGK ñònh hình, maøu traéng, khoâng tan trong nöôùc lanh.
cho bieát tính chaát vaät lí cuûa tinh boät. Trong nöôùc noùng, haït tinh boät seõ ngaäm nöôùc
vaø tröông phoàng leân taïo thaønh dung dòch keo, goïi
laø hoà tinh boät.
Hoaït ñoäng 2 2. Caáu taïo phaân töû
Thuoäc loaïi polisaccarit, phaân töû goàm nhieàu
maét xích C6H10O5 lieân keát vôùi nhau.
 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát caáu truùc phaân CTPT : (C6H10O5)n
töû cuûa tinh boät. Caùc maét xích lieân keát vôùi nhau taïo thaønh 2
daïng:
- Amilozô: Goàm caùc goác α-glucozô lieân keát vôùi
nhau taïo thaønh maïch daøi, xoaén laïi coù phaân töû
khoái lôùn (~200.000).
- Amilopectin: Goàm caùc goác α-glucozô lieân keát
vôùi nhau taïo thaønh maïng khoâng gian phaân
nhaùnh.
Tinh boät ñöôïc taïo thaønh trong caây xanh nhôø
quaù trình quang hôïp.
H2O, as
CO2 C6H12O6 (C6H10O5)n
dieäp luïc
glucozô tinh boät
Hoaït ñoäng 3 3. Tính chaát hoaù hoïc
 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñieàu kieän xaûy a. Phaûn öùng thuyû phaân
ra phaûn öùng thuyû phaân tinh boät. Vieát PTHH cuûa H+, t0
phaûn öùng. (C6H10O5)n + nH2O nC6H12O6
 GV bieåu dieãn thí nghieäm hoà tinh boät + dung dòch b. Phaûn öùng maøu vôùi iot
I2. Hoà tinh boät + dd I2 → hôïp chaát maøu xanh.
 HS quan saùt hieän töôïng, nhaän xeùt. → nhaän bieát hoà tinh boät
 GV coù theå giaûi thích theâm söï taïo thaønh hôïp Giaûi thích: Do caáu taïo ôû daïng xoaén, coù loã
chaát a\maøu xanh. roãng, tinh boät haáp thuï iot cho maøu xanh luïc.
Hoaït ñoäng 4 4. ÖÙng duïng
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát caùc öùng duïng cuûa - Laø chaát dinh döôõng cô baûn cho ngöôøi vaø moät
tinh boät cuõng nhö söï chuyeån hoaù tinh boät trong cô soá ñoäng vaät.
theå ngöôøi. - Trong coâng nghieäp, tinh boät ñöôïc duøng ñeå saûn
xuaát baùnh keïo vaø hoà daùn.
- Trong cô theå ngöôøi, tinh boät bò thuyû phaân
thaønh glucozô nhôø caùc enzim trong nöôùc boït vaø
ruoät non. Phaàn lôùn glucozô ñöôïc haáp thuï tröïc
tieáp qua thaønh ruoät vaø ñi vaøo maùu nuoâi cô theå ;
phaàn coøn dö ñöôïc chuyeån veà gan. ÔÛ gan,
glucozô ñöôïc toång hôïp lai nhôø enzim thaønh
glicogen döï tröõ cho cô theå.
V. CUÛNG COÁ:
1. Mieáng chuoái xanh taùc duïng vôùi dung dòch I2 cho maøu xanh. Nöôùc eùp quaû chuoái chín cho phaûn öùng
traùng baïc. Haõy giaûi thích 2 hieän töôïng noùi treân ?
2. Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng thöïc hieän daõy chuyeån hoaù sau :
Khí cacbonic → Tinh boät → Glucozô → Ancol etylic
Goïi teân caùc phaûn öùng.
VI. DAËN DOØ
17
1. Baøi taäp veà nhaø: Caùc baøi taäp trong SGK coù lieân quan ñeán phaàn tinh boät.
2. Xem tröôùc phaàn XENLULOZO

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá SACCAROZÔ, TINH BOÄT VAØ XENLULOZÔ (Tieát 3)


t
10
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc: Giuùp HS bieát caáu taïo vaø tính chaát ñieån hình cuûa saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô.
2. Kó naêng:
- So saùnh nhaän daïng saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô.
- Vieát caùc PTHH minh hoaï cho tính chaát hoaù hoïc cuûa caùc hôïp chaát treân.
- Giaûi caùc baøi taäp veà saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô.
3. Thaùi ñoä: HS nhaän thöùc ñöôïc taàm quan troïng cuûa saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô trong cuoäc soáng.
II. CHUAÅN BÒ:
1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, oáng nhoû gioït.
2. Hoaù chaát: Dung dòch I2, caùc maãu saccarozô, tinh boät vaø xenlulozô.
3. Caùc sô ñoà, hình veû, tranh aûnh coù lieân quan ñeán noäi dung baøi hoïc.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Trình baøy tính chaát hoaù hoïc cuûa saccarozô. Vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
III – XENLULOZÔ
Hoaït ñoäng 1 1. Tính chaát vaät lí, traïng thaùi thieân nhieân

18
 GV cho HS quan saùt moät maãu boâng noõn. - Xenlulozô laø chaát raén daïng sôïi, maøu traéng,
 HS quan saùt + nghieân cöùu SGK vaø cho bieát tính khoâng muøi vò. Khoâng tan trong nöôùc vaø nhieàu
chaát vaät lí cuõng nhö traïng thaùi thieân nhieân cuûa dung moâi höõu cô nhö etanol, ete, benzen,.. nhöng tan
xenlulozô. ñöôïc trong nöôùc Svayde laø dung dòch Cu(OH)2/dd
NH3.
- Laø thaønh phaàn chính taïo neân maøng teá baøo
thöïc vaät, taïo neân boä khung cuûa caây coái.
2. Caáu taïo phaân töû
Hoaït ñoäng 2 - Laø moät polisaccarit, phaân töû goàm nhieàu goác β-
 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñaëc ñieåm caáu glucozô lieân keát vôùi nhau taïo thaønh maïch daøi, coù
taïo cuûa phaân töû xenlulozô ? khoái löôïng phaân töû raát lôùn (2.000.000). Nhieàu
 GV ?: Giöõa tinh boät vaø xenlulozô coù ñieåm gì maïch xenlulozô gheùp laïi vôùi nhau thaønh sôïi
gioáng vaø khaùc nhau veà maët caáu taïo ? xenlulozô.
- Xenlulozô chæ coù caáu taïo maïch khoâng phaân
nhaùnh, moãi goác C6H10O5 coù 3 nhoùm OH.
C6H10O5)n hay [C6H7O2(OH)3]n
Hoaït ñoäng 3 3. Tính chaát hoaù hoïc
 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñieàu kieän a. Phaûn öùng thuyû phaân
cuûa phaûn öùng thuyû phaân xenlulozô vaø vieát H+, t0
PTHH cuûa phaûn öùng. (C H O
6 10 5 n) + nH 2 O nC6H12O6
 GV cho HS bieát caùc nhoùm OH trong phaân töû b. Phaûn öùng vôùi axit nitric
xenlulozô coù khaû naêng tham gia phaûn öùng vôùi
H2SO4 ñaëc
axit HNO3 coù H2SO4 ñaëc laøm xuùc taùc töông töï [C6H7O2(OH) 3] + 3HNO3 [C6H7O2(ONO2)3]n + 3H2O
nhö ancol ña chöùc. t0
 HS tham khaûo SGK vaø vieát PTHH cuûa phaûn
öùng.
 GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát 4. ÖÙng duïng
nhöõng öùng duïng cuûa xenlulozô. - Nhöõng nguyeân lieäu chöùa xenlulozô (boâng, ñay,
 GV coù theå lieân heä ñeán caùc söï kieän lòch söû goã,…) thöôøng ñöôïc duøng tröïc tieáp (keùo sôïi deät
nhö: chieán thaéng Baïch Ñaèng,… vaûi, trong xaây döïng, laøm ñoà goã,…) hoaëc cheá
bieán thaønh giaáy.
- Xenlulozô laø nguyeân lieäu ñeå saûn xuaát tô nhaân
taïo nhö tô visco, tô axetat, cheá taïo thuoác suùng
khoâng khoùi vaø cheá taïo phim aûnh.
V. CUÛNG COÁ
1. So saùnh söï gioáng nhau vaøkhaùc nhau veà CTPT cuûa xenlulozô vaø tinh boät.
2. Khoái löôïng phaân töû trung bình cuûa xenlulozô trong sôïi boâng laø 1.750.000 cuûa xenlulozô trong sôïi gai laø
5.900.000. Tính soá goác glucozô (C6H10O5) trong moãi loaïi xenlulozô neâu treân.
VI. DAËN DOØ
1. Baøi taäp veà nhaø: Caùc caâu hoûi vaø baøi taäp coù lieân quan ñeán xenlulozô trong SGK.
2. Xem tröôùc baøi noäi dung cuûa phaàn KIEÁN THÖÙC CAÀN NHÔÙ trongbaøi LUYEÄN TAÄP: CAÁU
TAÏO VAØ TÍNH CHAÁT CUÛA CACBOHIÑRAT vaø ghi vaøo vôû baøi taäp theo baûng sau:
Hôïp chaát Monosaccarit Ñisaccarit Polisaccarit
cacbohiñrat Glucozô Fructozô Saccarozô Tinhboät Xenlulozô
CTPT
Ñaëc ñieåm caáu taïo
Tính chaát hoaù hoïc

19
Ngaøy soaïn:............/............

Tieá LUYEÄN TAÄP


t CAÁU TAÏO VAØ TÍNH CHAÁT CUÛA CACBOHIÑRAT
11
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
- Caáu taïo cuûa caùc loaïi cacbohiñrat ñieån hình.
- Caùc tính chaát hoaù hoïc ñaëc tröng cuûa caùc loaïi cacbohiñrat vaø moát quan heä giöõa caùc loaïi hôïp chaát
ñoù.
2. Kó naêng:
- Reøn luyeän cho HS phöông phaùp tö duy tröøu töôïng, töø caáu taïo phöùc taïp cuûa caùc loaïi cacbohiñrat, ñaëc
bieät laø caùc nhoùm chöùc suy ra tính chaát hoaù hoïc thoâng qua giaûi caùc baøi taäp luyeän taäp.
- Giaûi caùc baøi taäp hoaù hoïc veà hôïp chaát cacbohiñrat.
3. Thaùi ñoä:
II. CHUAÅN BÒ:
- HS chuaån bò baûng toång keát veà caùc hôïp chaát cacbohiñrat theo maãu ñaõ cho saün.
- Moät soá baøi taäp hoaù hoïc trong SGK.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 Baøi 1: Ñeå phaân bieät caùc dung dòch glucozô,
 GV ? Caùc chaát glucozô, saccarozô vaø anñehit axetic saccarozô vaø anñehit axetic coù theå duøng daõy chaát
coù ñieåm gì gioáng vaø khaùc nhau veà maët caáu tao ? naøo sau ñaây laøm thuoác thöû ?
 HS phaân bieät 3 dung dòch treân döïa vaøo caùc A. Cu(OH)2 & AgNO3/NH3
phaûn öùng hoaù hoïc ñaëc tröng cuûa moãi chaát. B. Nöôùc Br2 & NaOH
C. HNO3 & AgNO3/NH3
D. AgNO3/NH3 & NaOH
Baøi 2: Khi ñoát chaùy moät hôïp chaát höõu cô thu
Hoaït ñoäng 2 ñöôïc hoãn hôïp khí CO2 vaø hôi nöôùc coù tæ leä mol
 HS döïa vaøo tæ leä mol CO2 vaø H2O cuõng nhö bieát 1:1. Chaát naøy coù theå leân men röôïu. Chaát ñoù laø
chaát X coù theå leân men röôïu → Ñaùp aùn B chaát naøo trong soá caùc chaát sau ñaây ?
A. Axit axetic B. Glucozô 

20
C. Saccarozô D. Fructozô
Hoaït ñoäng 3 Baøi 3: Trình baøy phöông phaùp hoaù hoïc ñeå phaân
 HS döïa vaøo tính chaát rieâng ñaëc tröng cuûa moãi bieät caùc dung dòch rieâng bieät trong moãi nhoùm
chaá ñeå phaân bieät caùc dung dòch rieâng bieät. chaát sau ñaây:
 GV höôùng daãn HS giaûi quyeát neáu HS khoâng töï a) Glucozô, glixerol, anñehit axetic
giaûi quyeát ñöôïc. b) Glucozô, saccarozô, glixerol
c) Saccarozô, anñehit axetic, hoà tinh boät
Hoaït ñoäng 4 Baøi 4: Töø 1 taán tinh boät chöùa 20% taïp chaát trô
 HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng thuyû phaân tinh coù theå saûn xuaát ñöôïc bao nhieâu kg glucozô, neáu
boät vaècn cöù vaøo hieäu suaát phaûn öùng ñeå tính hieäu suaát cuûa quaù trình saûn xuaát laø 75%.
khoái löôïng glucozô thu ñöôïc. Ñaùp aùn
666,67kg
Hoaït ñoäng 5 Baøi 5: Tính khoái löôïng glucozô thu ñöôïc khi thuyû
 HS tính khoái löôïng cuûa tinh boät vaø xenlulozô. phaân:
 Vieát PTHH thuyû phaân caùc hôïp chaát, töø phöông a) 1 kg boät gaïo coù chöùa 80% tinh boät.
trình phaûn öùng tính khoái löôïng caùc chaát coù lieân b) 1 kg muøn cöa coù chöùa 50% xenlulozô, coøn laïi
quan. laø taïp chaát trô.
c) 1 kg saccarozô.
Giaû thieát caùc phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn.
Ñaùp soá
a) 0,8889 kg b) 0,556 kg c) 0,5263kg
Hoaït ñoäng 6 Baøi 6: Ñoát chaùy hoaøn toaøn 16,2g moät
 Caâu a HS töï giaûi quyeát ñöôïc treân cô sôû cuûa cacbohiñrat thu ñöôïc 13,44 lít CO2 (ñkc) vaø 9g H2O.
baøi toaùn xaùc ñònh CTPT hôïp chaát höõu cô. a) Xaùc ñònh CTÑGN cuûa X. X thuoäc loaïi
 Caâu b HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng vaø tính cacbohiñrat ñaõ hoïc.
khoái löôïng Ag thu ñöôïc döïa vaøo phöông trình phaûn b) Ñun 16,2g X trong dung dòch axit thu ñöôïc dung
öùng ñoù. dòch Y. Cho Y taùc duïng vôùi löôïng dö dd
AgNO3/NH3 thu ñöôïc bao nhieâu gam Ag ? Giaû söû
hieäu suaát cuûa quaù trình laø 80%.
Ñaùp aùn
a) CTÑGN laø C6H10O5 → CTPT laø (C6H10O5)n, X laø
polisaccarit.
b) mAg = 17,28g
V. CUÛNG COÁ
1. Xenlulozô khoâng thuoäc loaïi
A. cacbohiñrat B. gluxit C. polisaccarit D. ñisaccarit
2. Cho m gam tinh boät leân men thaønh ancol etylic vôùi hieäu suaát 81%. Toaøn boä löôïng khí CO 2 sinh ra ñöôïc
haáp thuï hoaøn toaøn vaøo dung dòch Ca(OH)2 dö, thu ñöôïc 75g keát tuûa. Giaù trò m laø:
A. 75 B. 65 C. 8 D. 55
3. Xenlulozô trinitrat ñöôïc ñieàu cheá xenlulozô vaø axit HNO 3 ñaëc coù xuùc taùc laø H2SO4 ñaëc, noùng. Ñeå coù
ñöôïc 29,7kg xenlulozô trinitrat, caàn duøng dung dòch chöùa m kg axit HNO 3 (hieäu suaát phaûn öùng 90%). Giaù
trò m laø:
A. 30 B. 21 C. 42 D. 10
4. Cho sô ñoà chuyeån hoaù sau: Tinh boät → X → Y → Axit axetic. X, Y laàn löôït laø:
A. glucozô, ancol etylic  B. mantozô, glucozô
C. glucozô, etyl axetat D. ancol etylic, anñehit axetic
5. Chaát loûng hoaø tan ñöôïc xenlulozô laø
A. benzen B. ete C. etanol D. nöôùc Svayde
VI. DAËN DOØ
1. Baøi taäp veà nhaø: Caùc caâu hoûi vaø baøi taäp coù lieân quan ñeán xenlulozô trong SGK.
2. Xem tröôùc baøi noäi dung cuûa baøi thöïc haønh: ÑIEÀU CHEÁ, TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC CUÛA ESTE
VAØ GLUXIT

21
Ngaøy soaïn:............/............

Tieá THÖÏC HAØNH: ÑIEÀU CHEÁ, TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC


t CUÛA ESTE VAØ CABOHIÑRAT
12
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
- Cuûng coá nhöõng kieán thöùc quan troïng cuûa este, gluxit nhö phaûn öùng xaø phoøng hoùa, phaûn öùng vôùi
dung dòch Cu(OH)2 cuûa glucozô, phaûn öùng vôùi dung dòch I 2 cuûa tinh boät, khaùi nieäm veà phaûn öùng ñieàu
cheá este, xaø phoøng.
- Tieán haønh moät soá thí nghieäm:
+ Ñieàu cheá etyl axetat + Phaûn öùng xaø phoøng hoaù chaát beùo
+ Phaûn öùng cuûa glucozô vôùi Cu(OH)2 + Phaûn öùng maøu cuûa hoà tinh boät vôùi
dung dòch iot
2. Kó naêng:
- Reøn luyeän kó naêng thöïc hieän caùc phaûn öùng hoaù hoïc höõu cô nhö: vöøa ñun noùng hoãn hôïp lieân tuïc,
vöøa khuaáy ñeàu hoãn hôïp, laøm laïnh saûn phaåm phaûn öùng,…
- Reøn luyeän kó naêng laép raùp duïng cuï thí nghieäm, kó naêng thöïc hieän vaø quan saùt caùc hieän töôïng thí
nghieäm xaûy ra.
3. Thaùi ñoä:
II. CHUAÅN BÒ:
1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, baùt söù nhoû, ñuõa thuyû tinh, oáng thuyû tinh, nuùt cao su, giaù thí nghieäm, giaù
ñeå oáng nghieäm, ñeøn coàn, kieàng saét.
2. Hoaù chaát: C2H5OH, CH3COOH nguyeân chaát; dung dòch: NaOH 4%, CuSO 4 5%; glucozô 1%; NaCl baõo
hoaø; môõ hoaëc daàu thöïc vaät; nöôùc ñaù.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Caùc nhoùm HS tieán haønh thí nghieäm vaø vieát baûn töôøng trình theo maãu.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1
 GV neâu muïc tieâu, yeâu caàu, nhaán maïnh nhöõng
ñieåm caàn chuù yù trong tieát thöïc haønh.
 GV höôùng daãn HS laép raùp thieát bò ñieàu cheá
etyl axetat, thao taùc duøng ñuõa thuyû tinh khuaáy ñeàu
trong thí nghieäm veà phaûn öùng xaø phoøng hoaù.
Hoaït ñoäng 2 Thí nghieäm 1: Ñieàu cheá etyl axetat
 HS tieán haønh thí nghieäm nhö höôùng daãn trong
SGK.
 GV höôùng daãn HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra
trong quaù trình thí nghieäm. HS quan saùt muøi vaø tính
tan cuûa este ñieàu cheá ñöôïc.
Hoaït ñoäng 3 Thí nghieäm 2: Phaûn öùng xaø phoøng hoaù.
 HS tieán haønh thí nghieäm nhö höôùng daãn trong
SGK.
 GV höôùng daãn HS quan saùt lôùp chaát raén, traéng
nheï noåi treân beà maët baùt söù, ñoù laø muoái natri
cuûa axit beùo.
 Caàn löu yù phaøi duøng ñuõa thuyû tinh khuaáy ñeàu
hoãn hôïp trong baùt söù coù theâm vaøi gioït nöôùc ñeå

22
hoãn hôïp khoâng caïn ñi.
Hoaït ñoäng 4 Thí nghieäm 3: Phaûn öùng cuûa glucozô vôùi
 HS tieán haønh thí nghieäm nhö höôùng daãn trong Cu(OH)2
SGK.
 GV höôùng daãn HS quan saùt thaáy maøu cuûa dung
dòch chuyeån thaønh maøu xanh thaãm, trong suoát. Sau
ñoù duøng caëp goã caëp oáng nghieäm, ñun noùng nheï,
dung dòch chuyeån sang maøu ñoû gaïch cuûa Cu2O.
Hoaït ñoäng 5 Thí nghieäm 4: Phaûn öùng cuûa tinh boät vôùi iot
 HS tieán haønh thí nghieäm nhö höôùng daãn trong
SGK.
Hoaït ñoäng 6
- GV nhaän xeùt, ñaùnh giaù buoåi thöïc haønh.
- HS thu doïn duïng cuï, hoaù chaát, veä sinh phoøng thí
nghieäm, lôùp hoïc, vieát baûn töôøng trình.
V. CUÛNG COÁ: Khoâng

Maãu baùo caùo thí nghieäm:


Hoï vaø teân hoïc sinh: Teân baøi thöïc haønh:
TT TEÂN TN CAÙCH TIEÁN HIEÄN TÖÔÏNG GIAÛI THÍCH
HAØNH TN
1
2
3
4

VI. DAËN DOØ: Tieát sau kieåm tra vieát 1 tieát.

23
Ngaøy soaïn:............/............
CHÖÔNG 3: AMIN, AMINOAXIT VAØ PROTEIN

Tieá AMIN (Tieát 1)


t
14
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
- HS bieát: Ñònh nghóa, phaân loaïi vaø goïi teân amin
- HS hieåu: Caùc tính chaát ñieån hình cuûa amin.
2. Kó naêng:
- Nhaän daïng caùc hôïp chaát amin.
- Vieát chính xaùc caùc PTHH cuûa amin
- Quan saùt, phaân tích caùc thí nghieäm chöùng minh cuûa amin.
3. Thaùi ñoä: Thaáy ñöôïc taàm quan troïng cuûa caùc hôïp chaát amin trong ñôøi soáng vaø saûn xuaát, cuøng vôùi
hieåu bieát veà caáu taïo, tính chaát hoaù hoïc cuûa caùc hôïp chaát amin.
II. CHUAÅN BÒ:
- Duïng cuï: OÁng nghieäm, ñuõa thuyû tinh, oáng nhoû gioït, keïp thí nghieäm.
- Hoaù chaát : metylamin, quyø tím, anilin, nöôùc brom.
- Hình veõ tranh aûnh lieân quan ñeán baøi hoïc.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 I – KHAÙI NIEÄM, PHAÂN LOAÏI VAØ DANH
 GV laáy thí duï veà CTCT cuûa amoniac vaø moät PHAÙP
soá amin nhö beân vaø yeâu caàu HS so saùnh CTCT 1. Khaùi nieäm, phaân loaïi
cuûa amoniac vôùi amin. a. Khaùi nieäm: Khi thay theá nguyeân töû H trong
 HS nghieân cöùu SGK vaø neâu ñònh nghóa amin phaân töû NH3 baèng goác hiñrocacbon ta thu ñöôïc hôïp
treân cô sôû so saùnh caáu taïo cuûa NH3 vaø amin. chaát amin.
Thí duï
NH3 CH3NH2 C6H5-NH2 CH3-NH-CH3 NH2
 GV giôùi thieäu caùch tính baäc cuûa amin vaø yeâu
caàu HS xaùc ñònh baäc cuûa caùc amin treân. amoniac metylamin phenylamin ñimetylamin xiclohexylamin
BI BI B II BI
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc caùc loaïi Baäc cuûa amin: Baèng soá nguyeân töû hiñro trong
ñoàng phaân cuûa amin. phaân töû NH3 bò thay theá bôûi goác hiñrocacbon.
 GV laáy moät soá thí duï beân vaø yeâu caàu HS Amin thöôøng coù ñoàng phaân veà maïch cacbon, veà
xaùc ñònh loaïi ñoàng phaân cuûa amin. vò trí nhoùm chöùc vaø veà baäc cuûa amin.
Thí duï:
CH3 CH2 CH2 CH2 NH2
CH3 CH CH2 NH2 Ñoàng phaân veàmaïch cacbon
CH3

CH3 CH2 CH2 NH2


CH3 CH CH3 Ñoàng phaân veàvò trí nhoùm chöùc
NH2
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc caùch phaân CH3 CH2 NH2
Ñoàng phaân veàbaäc cuûa amin
loaïi amin thoâng duïng nhaát. CH3 NH CH3
b. Phaân loaïi
Theo goác hiñrocacbon: Amin beùo nhö CH3NH2,
C2H5NH2,…, amin thôm nhö C6H5NH2, CH3C6H4NH2,…
Theo baäc cuûa amin: Amin baäc I, amin baäc II, amin
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát caùch goïi teân baäc
amin. 2. Danh phaùp: Goïi teân theo teân goác chöùc (teân goác

24
 HS vaän duïng goïi teân caùc amin beân. hiñrocacbon + amin) vaø teân thay theá.
Thí duï: SGK
CTCT Teân goác – Teân thay theá
chöùc
CH3NH2 metylamin metanamin
CH3CH2 NH2 etylamin etanmin
CH3NHCH3 ñimetylamin N-metylmetanmin
CH3CH2CH2 propylamin propan-1-amin
NH2
(CH3)3N trimetylamin N,N-
ñimetylmetanmin
CH3[CH2]3 NH2 butylamin butan-1-amin
C2H5NHC2H5 ñietylamin N-etyletanmin
C6H5NH2 phenylamin Benzenamin
H2N[CH2]6NH2 hexametylenñia Hexan-1,6-ñimin
min
II – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ
 HS nghieân cöùu SGK vaøcho bieát tính chaát vaät lí - Metylamin, ñimetylamin, trimetylamin, etylamin laø
cuûa amin. nhöõng chaát khí, muøi khai, khoù chòu, tan nhieàu trong
 GV löu yù HS laø caùc amin ñeàu raát ñoäc, thí duï nöôùc. Caùc amin coù phaân töû khoái cao hôn laø
nicotin coù trong thaønh phaàn cuûa thuoác laù. nhöõng chaát loûng hoaëc raén, ñoä tan trong nöôùc
giaûm daàn theo chieàu taêng cuûa phaân töû khoái.
- Anilin laø chaát loûng, khoâng maøu, ít tan trong nöôùc
vaø naëng hôn nöôùc.
- Caùc amin ñeàu raát ñoäc.
V. CUÛNG COÁ:
1. Khaùi nieäm veà amin. Baäc cuûa amin. Teân goïi cuûa amin.
2. Vieát taát caû caùc ñoàng phaân cuûa amin coù CTPT C 4H11N. Goïi teân.
VI. DAËN DOØ
1. Baøi taäp veà nhaø:
2. Xem tröôùc phaàn coøn laïi cuûa baøi AMIN

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá AMIN(Tieát 2)
t
I. MUÏC
15 TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
25
- HS bieát: Ñònh nghóa, phaân loaïi vaø goïi teân amin
- HS hieåu: Caùc tính chaát ñieån hình cuûa amin.
2. Kó naêng:
- Nhaän daïng caùc hôïp chaát amin.
- Vieát chính xaùc caùc PTHH cuûa amin
- Quan saùt, phaân tích caùc thí nghieäm chöùng minh cuûa amin.
3. Thaùi ñoä: Thaáy ñöôïc taàm quan troïng cuûa caùc hôïp chaát amin trong ñôøi soáng vaø saûn xuaát, cuøng vôùi
hieåu bieát veà caáu taïo, tính chaát hoaù hoïc cuûa caùc hôïp chaát amin.
II. CHUAÅN BÒ:
- Duïng cuï: OÁng nghieäm, ñuõa thuyû tinh, oáng nhoû gioït, keïp thí nghieäm.
- Hoaù chaát : metylamin, quyø tím, anilin, nöôùc brom.
- Hình veõ tranh aûnh lieân quan ñeán baøi hoïc.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Vieát taát caû caùc ñoàng phaân cuûa amin C 3H9N. Chæ roõ baäc cuûa caùc amin vaø goïi
teân.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
III – CAÁU TAÏO PHAÂN TÖÛ VAØ TÍNH CHAÁT
Hoaït ñoäng 1 HOAÙ HOÏC
 GV ? Phaân töû amin vaø amoniac coù ñieåm gì 1. Caáu taïo phaân töû
gioáng nhau veà maët caáu taïo ? - Tuyø thuoäc vaøo soá lieân keát vaø nguyeân töû N taïo
 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñaëc ñieåm ra vôùi nguyeân töû cacbon maø ta coù amin baäc I, baäc
caáu taïo cuûa phaân töû amin. II, baäc III.
R-NH2 R NH R1 R N R1
R2
Baäc I Baäc II Baäc III
- Phaân töû amin coù nguyeân töû nitô töông töï trong
phaân töû NH3 neân caùc amin coù tinh bazô. Ngoaøi ra
amin coøn coù tính chaát cuûa goác hiñrocacbon.
2. Tính chaát hoaù hoïc
Hoaït ñoäng 2 a. Tính bazô
 GV bieåu dieãn 2 thí nghieäm sau ñeå HS quan saùt: Taùc duïng vôùi nöôùc: Dung dòch caùc amin maïch
- Thí nghieäm 1: Cho maãu giaáy quyø ñaõ thaám hôû trong nöôùc laøm quyø tím hoaù xanh, phenolphtalein
nöôùc leân mieäng loï ñöïng CH3NH2. hoaù hoàng.
- Ñöa ñaàu ñuõa thuyû tinh ñaõ nhuùng dung dòch HCl CH3NH2 + H2O [CH3NH3]+ + OH-
ñaëc leân mieäng loï ñöïng CH3NH2. Anilin vaø caùc amin thôm phaûn öùng raát keùm vôùi
 HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra, giaûi thích. nöôùc.
 HS nghieân cöùu SGK so saùnh tính bazô cuûa Taùc duïng vôùi axit
CH3NH2, NH3, C6H5NH2. Giaûi thích nguyeân nhaân. C6H5NH2 + HCl → [C6H5NH3]+Cl−
anilin phenylamoni clorua
Nhaän xeùt:
- Caùc amin tan nhieàu trong nöôùc nhö metylamin,
etylamin,…coù khaû naêng laøm xanh giaáy quyø tím
hoaëc laøm hoàng phenolphtalein, coù tính bazô maïnh
hôn amoniac nhôø aûnh höôûng cuûa nhoùm ankyl.
- Anilin coù tính bazô, nhöng dung dòch cuûa noù khoâng
laøm xanh giaáy quyø tím, cuõng khoâng laøm hoàng
phenolphtalein vì tính bazô cuûa noù raát yeáu vaø yeáu
hôn amoniac. Ñoù laø aûnh höôûng cuûa goác phenyl
(töông töï phenol).
Tính bazô: CH3NH2 > NH3 > C6H5NH2
Hoaït ñoäng 3 b. Phaûn öùng theá ôû nhaân thôm cuûa anilin
 GV bieåu dieãn thí nghieäm khi nhoû vaøi gioït :NH2 NH2
dung dòch Br2 baõo hoaø vaøo oáng nghieäm ñöïng Br Br
dung dòch anilin. H2O
+ 3Br2 + 3HBr
 HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra, giaûi thích
nguyeân nhaân, vieát PTHH cuûa phaûn öùng.
Br
(2,4,6-tribromanilin)
26
 Nhaän bieát anilin
V. CUÛNG COÁ:
1. Coù 3 hoaù chaát sau ñaây: Etylamin, phenylamin vaø amoniac. Thöù töï taêng daàn löïc bazô ñöôïc saép xeáp theo
daõy
A. amoniac < etylamin < phenylamin B. etylamin < amoniac < phenylamin
C. phenylamin < amoniac < etylamin D. phenylamin < etylamin < amoniac
2. Coù theå nhaän bieát loï ñöïng dung dòch CH3NH2 baèng caùch naøo trong caùc caùch sau ?
A. Nhaän bieát baèng muøi.
B. Theâm vaøi gioït dung dòch H2SO4
C. Theâm vaøi gioït dung dòch Na2CO3
D. Ñöa ñuõa thuyû tinh ñaõ nhuùng ddHCl ñaëc leân phía treân mieäng loï ñöïng dd CH 3NH2 ñaëc.
3. Trình baøy phöông phaùp hoaù hoïc ñeå taùch rieâng töøng chaát trong moãi hoãn hôïp sau ñaây:
a) Hoãn hôïp khí: CH4 vaø CH3NH2 b) Hoãn hôïp loûng: C6H6, C6H5OH vaø C6H5NH2
VI. DAËN DOØ
1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 6 trang 44 (SGK).
2. Xem tröôùc baøi AMINOAXIT

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá AMINOAXIT
t
16
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
- HS bieát: Khaùi nieäm veà amino axit
- HS hieåu: Nhöõng tính chaát hoaù hoïc ñieån hình cuûa amino axit.
2. Kó naêng:
- Nhaän daïng caùc hôïp chaát amino axit.
- Vieát chính xaùc caùc PTHH cuûa amino axit
3. Thaùi ñoä: Amino axit coù taàm quan troïng trong vieäc toång hôïp ra protein, quyeát ñònh söï soáng, khi naém
ñöôïc baûn chaát cuûa noù (ñònh nghóa, danh phaùp vaø caùc tính chaát ñaëc tröng cuûa noù) seõ taïo höùng thuù cho
HS khi hoïc baøi naøy.
II. CHUAÅN BÒ:
- Hình veõ, tranh aûnh lieân quan ñeán baøi hoïc.
- Heä thoáng caùc caâu hoûi cuûa baøi hoïc.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
27
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Cho caùc chaát sau: dd HCl, NaCl, quyø tím, dd Br 2. Chaát naøo phaûn öùng ñöôïc vôùi
anilin. Vieát PTHH cuûa phaûn öùng.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
I – KHAÙI NIEÄM
Hoaït ñoäng 1 1. Khaùi nieäm
 GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát Thí duï:
ñònh nghóa veà hôïp chaát amino axit. Cho thí duï. CH3 CH COOH H2N CH2[CH2]3 CH COOH
NH2 NH2
alanin lysin
Aminoaxit laø nhöõng hôïp chaát höõu cô taïp chöùc,
phaân töû chöùa ñoàng thôøi nhoùm amino (NH2) vaø
nhoùm cacboxyl (COOH).
CTTQ: (H2N)x−R−(COOH)y (x ≥ 1, y ≥ 1)
2. Danh phaùp
 GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát - Xuaát phaùt töø teân axit töông öùng (teân heä
caùch goïi teân amino axit. Cho thí duï. thoáng, teân thöôøng) coù theâm tieáp ñaàu ngöõ amino
vaø soá hoaëc chöõ caùi Hi Laïp (α, β…) chæ vò trí
cuûa nhoùm NH2 trong maïch laø teân thay theá, teân
baùn heä thoáng
- Caùc α-amino axit coù trong thieân nhieân thöôøng
ñöôïc goïi baèng teân rieâng.
Teân goïi cuûa moät soá amino axit (SGK)

II – CAÁU TAÏO PHAÂN TÖÛ VAØ TÍNH CHAÁT


Hoaït ñoäng 2 HOAÙ HOÏC
 GV vieát CTCT cuûa axit amino axetic vaø yeâu caàu 1. Caáu taïo phaân töû: Toàn taïi döôùi hai daïng:
HS nhaän xeùt veà ñaëc ñieåm caáu taïo. Phaân töû vaø ion löôõng cöïc.
 GV khaéc saâu ñaëc ñieåm caáu taïo (1 nhoùm COOH +
H2N-CH2-COOH H3N-CH2-COO-
vaø 1 nhoùm NH2), caùc nhoùm naøy mang tính chaát
daïng phaân töû ion löôõng cöïc
khaùc nhau, chuùng coù theå taùc duïng vôùi nhau, töø
ñoù yeâu caàu HS vieát döôùi daïng ion löôõng cöïc.  Caùc amino axit laø nhöõng hôïp chaát ion neân ôû
 GV thoâng baùo cho HS moät soá tính chaát vaät lí ñieàu kieän thöôøng laø chaát raén keát tinh, töông ñoái
ñaëc tröng cuûa amino axit. deã tan trong nöôùc vaø coù nhieät ñoä noùng chaûy cao
(phaân huyû khi ñun noùng).
2. Tính chaát hoaù hoïc
 GV ? Töø ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa amino axit, em Caùc amino axit laø nhöõng hôïp chaát löôõng tính, tính
haõy cho bieát amino axit coù theå theå hieän nhöõng chaát rieâng cuûa moãi nhoùm chöùc vaø coù phaûn
tính chaát gì ? öùng truøng ngöng.
 GV yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng giöõa a. Tính chaát löôõng tính
+
glyxin vôùi dung dòch HCl, dung dòch NaOH. HOOC-CH -NH + HCl HOOC-CH -NH Cl-
2 2 2 3
H2N-CH2-COOH + NaOH H2N-CH2-COONa + H2O
 GV neâu vaán ñeà: Tuyø thuoäc vaøo soá löôïng b. Tính axit – bazô cuûa dung dòch amino axit
nhoùm COOH vaø NH2 trong moãi amino axit seõ cho - Dung dòch glyxin khoâng laøm ñoåi maøu quyø tím.
+
moâi tröôøng nhaát ñònh. H2N CH2 COOH H3N-CH 2-COO-
 GV bieåu dieãn thí nghieäm nhuùng giaáy quyø tím
- Dung dòch axit glutamic laøm quyø tím hoaù hoàng
vaøo dung dòch glyxin, axit glutamic, lysin. HOOC-CH2CH2CHCOOH -
OOC-CH2CH2CHCOO-
 HS nhaän xeùt hieän töôïng, vieát phöông trình ñieän +
NH2 NH3
li vaø giaûi thích.
- Dung dòch lysin laøm quyø tím hoaù xanh.
H N[CH ] CH COOH + H O H N[CH ] CH COO- + OH
-
2 2 4 2 3 2 4
NH2 +NH
3
c. Phaûn öùng rieâng cuûa nhoùm –COOH: phaûn
 GV yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng este öùng este hoaù
HCl khí
hoaù giöõa glyxin vôùi etanol (xt khí HCl) H2N-CH2-COOH + C2H5OH H2N-CH2-COOC2H5 + H2O
Thöïc ra este hình thaønh döôùi daïng muoái.
H2N-CH2-COOC2H5 +HCl →
Cl  H 3 N  CH 2 COOC 2 H 5

28
d. Phaûn öùng truøng ngöng
 GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ...+ H NH [CH2]5 CO OH + H NH [CH2]5 CO OH + H NH [CH2]5 CO OH + ...
t0

ñieàu kieän ñeå caùc amino axit tham gia phaûn öùng ... NH [CH 2]5 CO NH [CH 2]5 CO NH [CH 2]5 CO ... + nH2O
truøng ngöng taïo ra polime loaïi poliamit. t0
hay nH2N-[CH 2]5COOH ( NH [CH 2]5 CO )n + nH2O
 GV yeâu caàu HS neâu ñaëc ñieåm cuûa loaïi phaûn
öùng naøy. Vieát PTHH truøng ngöng ε-aminocaproic axit ε-aminocaproic policaproamit
III – ÖÙNG DUÏNG
Hoaït ñoäng 3 - Caùc amino axit thieân nhieân (haàu heát laø caùc α-
 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát caùc öùng duïng amino axit) laø nhöõng hôïp chaát cô sôû ñeå kieán taïo
cuûa aminoaxit. neân caùc loaïi protein cuûa cô theå soáng.
- Muoái mononatri cuûa axit glutamic duøng laøm gia
vò thöùc aên (mì chính hay boät ngoït), axit glutamic laø
thuoác hoã trôï thaàn kinh, methionin laø thuoác boå gan.
- Caùc axit 6-aminohexanoic (ω-aminocaproic) vaø 7-
aminoheptanoic (ε-aminoenantoic) laø nguyeân lieäu ñeå
saûn xuaát tô nilon nhö nilon-6, nilon-7,…
V. CUÛNG COÁ
1. ÖÙng vôùi CTPT C4H9NO2 coù bao nhieâu amino axit laø ñoàng phaân caáu taïo cuûa nhau ?
A. 3 B. 4 C. 5 D. 6
2. Coù 3 chaát höõu cô: H2NCH2COOH, CH3CH2COOH vaø CH3[CH2]3NH2.
Ñeå nhaän ra dung dòch cuûa caùc hôïp chaát treân, chæ caàn duøng thuoác thöû naøo sau ñaây ?
A. NaOH B. HCl C. CH3OH/HCl D. Quyø tím
VI. DAËN DOØ
1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 6 trang 48 (SGK).
2. Xem tröôùc baøi PEPTIT VAØ PROTEIN

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá PEPTIT VAØ PROTEIN (Tieát 1)


t
17
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc: HS bieát:
- Peptit, protein, axit nucleic laø gì vaø vai troø cuûa chuùng trong cô theå sinh vaät.
- Bieát sô löôïc veà caáu truùc vaø tính chaát cuûa protein.
2. Kó naêng:
- Nhaän daïng maïch peptit.
- Vieát caùc PTHH cuûa peptit vaø protein.
- Giaùi caùc baøi taäp hoaù hoïc phaàn peptit vaø protein.
3. Thaùi ñoä: Coù theå khaùm phaù ñöôïc nhöõng hôïp chaát caáu taïo neân cô theå soáng vaø theá giôùi xung
quanh.
II. CHUAÅN BÒ:
- Hình veõ, tranh aûnh coù lieân quan ñeán baøi hoïc.
- Heä thoáng caâu hoûi cho baøi daïy.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ:
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
I – PEPTIT
Hoaït ñoäng 1 1. Khaùi nieäm
 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñònh nghóa veà * Peptit laø hôïp chaát chöùa töø 2 ñeán 50 goác α-amino
peptit. axit lieân keát vôùi nhau bôûi caùc lieân keát peptit.

29
 GV yeâu caàu HS chæ ra lieân keát peptit trong coâng * Lieân keát peptit laø lieân keát -CO-NH- giöõa hai ñôn vò
thöùc sau: Â-aminoaxit. Nhoùm C NH giöõa hai ñôn vò
lieân keát peptit O
Â-aminoaxit ñöôïc goïi laønhoùm peptit
... NH CH C N CH C ...
lieân keát peptit
R1 O H R2 O
... NH CH C N CH C ...
R1 O H R 2 O
* Phaân töû peptit hôïp thaønh töø caùc goác α-amino
axit baèng lieân keát peptit theo moät traät töï nhaát
ñònh. Amino axit ñaàu N coøn nhoùm NH2, amino axit
 GV ghi coâng thöùc cuûa amino axit vaø yeâu caàu ñaàu C coøn nhoùm COOH.
HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc amino axit ñaàu Thí duï: H2N CH2CO NH CH COOH
N vaø ñaàu C. CH3
 GV yeâu caàu HS cho bieát caùch phaân loaïi peptit ñaàu N
qua nghieân cöùu SGK. ñaàu C
* Nhöõng phaân töû peptit chöùa 2, 3, 4,…goác α-amino
axit ñöôïc goïi laø ñi, tri, tetrapeptit. Nhöõng phaân töû
peptit chöùa nhieàu goác α-amino axit (treân 10) hôïp
thaønh ñöôïc goïi laø polipeptit.
* CTCT cuûa caùc peptit coù theå bieåu dieãn baèng
caùch gheùp töø teân vieát taét cuûa caùc goác α-amino
axit theo traät töï cuûa chuùng.
Thí duï: Hai ñipeptit töø alanin vaø glyxin laø: Ala-Gly
vaø Gly-Ala.
2. Tính chaát hoaù hoïc
 HS nghieân cöùu SGK vaø vieát PTHH thuyû phaân a. Phaûn öùng thuyû phaân
maïch peptit goàm 3 goác α-amino axit. ...H2N CH CO NH CH CO NH CH CO ...NH CHCOOH + (n - 1)H2O
1 2 3 n
R R R R
H+ hoaëc OH-
H2NCHCOOH + H2NCHCOOH + H2NCHCOOH + ... + H2NCHCOOH
 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát hieän töôïng R1 R2 R3 Rn
CuSO4 taùc duïng vôùi caùc peptit trong moâi tröôøng b. Phaûn öùng maøu biure
OH−. Giaûi thích hieän töôïng. Trong moâi tröôøng kieàm, Cu(OH)2 taùc duïng vôùi
GV neâu vaán ñeà: Ñaây laø thuoác thöû duøng nhaän peptit cho maøu tím (maøu cuûa hôïp chaát phöùc ñoàng
ra peptit ñöôïc aùp duïng trong caùc baøi taäp nhaän vôùi peptit coù töø 2 lieân keát peptit trôû leân).
bieát.
II – PROTEIN
Hoaït ñoäng 2 1. Khaùi nieäm: Protein laø nhöõng polipeptit cao
 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñònh nghóa veà phaân töû coù khoái löôïng phaân töû töø vaøi chuïc
protein. nghìn ñeán vaøi trieäu.
Phaân loaïi:
 GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK vaøcho bieát * Protein ñôn giaûn: Laø loaïi protein maø khi thuûy
caùc loaïi protein vaø ñaëc ñieåm cuûa caùc loaïi protein. phaân chæ cho hoãn hôïp caùc α-amino axit.
Thí duï: anbumin cuûa loøng traéêng tröùng, fibroin cuûa
tô taèm,…
* Protein phöùc taïp: Ñöôïc taïo thaønh töø protein ñôn
giaûn coäng vôùi thaønh phaàn “phi protein”.
Thí duï: nucleoprotein chöùa axit nucleic, lipoprotein
chöùa chaát beùo,…
2. Caáu taïo phaân töû
 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát nhöõng ñaëc Ñöôïc taïo neân bôûi nhieàu goác α-amino axit noái vôùi
ñieåm chính veà caáu truùc phaân töû cuûa protein. nhau baèng lieân keát peptit.
... NH CH C N CH C NH CH C ... hay NH CH C
R 1 O H R2 O R3 O Ri O n
(n ≥ 50)
V. CUÛNG COÁ
1. Peptit laø gì ? Lieân keát peptit laø gì ? Coù bao nhieâu lieân keát peptit trong moät phaân töû tripeptit ?
Vieát CTCT vaø goïi teân caùc tripeptit coù theå ñöôïc hình thaønh töø glyxin, alanin vaø phenylalanin
(C6H5CH2−CH(NH2)−COOH, vieát taét laø Phe)
2. Hôïp chaát naøo sau ñaây thuoäc loaïi ñipeptit ?
A. H2N−CH2−CONH−CH2CONH−CH2COOH B. H2N−CH2CONH−CH(CH3)−COOH
C. H2N−CH2CH2−CONH−CH2CH2COOH D. H2N−CH2CH2CONH−CH2COOH

30
3. Thuoác thöû naøo sau ñaây duøng ñeå phaân bieät caùc dung dòch glucozô, glixerol, etanol vaø loøng traéng
tröùng ?
A. NaOH B. AgNO3/NH3 C. Cu(OH)2 D. HNO3

VI. DAËN DOØ


1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 3 trang 55 (SGK).
2. Xem tröôùc phaàn coøn laïi cuûa baøi baøi PEPTIT VAØ PROTEIN

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá PEPTIT VAØ PROTEIN (Tieát 2)


t
18
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc: HS bieát:
- Peptit, protein, axit nucleic laø gì vaø vai troø cuûa chuùng trong cô theå sinh vaät.
- Bieát sô löôïc veà caáu truùc vaø tính chaát cuûa protein.
2. Kó naêng:
- Nhaän daïng maïch peptit.
- Vieát caùc PTHH cuûa peptit vaø protein.
- Giaùi caùc baøi taäp hoaù hoïc phaàn peptit vaø protein.
3. Thaùi ñoä: Coù theå khaùm phaù ñöôïc nhöõng hôïp chaát caáu taïo neân cô theå soáng vaø theá giôùi xung
quanh.
II. CHUAÅN BÒ:
- Hình veõ, tranh aûnh coù lieân quan ñeán baøi hoïc.
- Heä thoáng caâu hoûi cho baøi daïy.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ:
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 3. Tính chaát
 GV bieåu dieãn thí nghieäm veà söï hoaø tan vaø a. Tính chaát vaät lí:
ñoâng tuï cuûa loøng traéng tröùng. - Nhieàu protein hình caàu tan ñöôïc trong nöôùc taïo
 HS quan saùt hieän töôïng, nhaän xeùt. thaønh dung dòch keo vaø ñoâng tuï laïi khi ñun noùng.
 GV toùm taét laïi moät soá tính chaát vaät lí ñaëc Thí duï: Hoaø tan loøng traéng tröùng vaøo nöôùc, sau
tröng cuûa protein. ñoù ñun soâi, loøng traéng tröùng seõ ñoâng tuï laïi.
- Söï ñoâng tuï vaø keát tuûa protein cuõng xaûy ra khi
cho axit, bazô vaø moät soá muoái vaøo dung dòch
protein.
 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát nhöõng tính b. Tính chaát hoaù hoïc
chaát hoaù hoïc ñaëc tröng cuûa protein. - Bò thuyû phaân nhôø xt axit, bazô hoaëc enzim
 GV bieåu dieãn thí nghieäm phaûn öùng maøu biure. Protein → chuoãi polipeptit → α-amino axit
HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra, nhaän xeùt. - Coù phaûn öùng maøu biure vôùi Cu(OH)2 → maøu
 GV ?: Vì sao protein coù tính chaát hoaù hoïc töông tím

31
töï peptit.
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc taàm quan 4. Vai troø cuûa protein ñoái vôùi söï soáng
troïng cuûa protein. (SGK)
III – KHAÙI NIEÄM VEÀ ENZIM VAØ AXIT
NUCLEIC
1. Enzim
Hoaït ñoäng 2 a. Khaùi nieäm: Laø nhöõng chaát haàu heát coù baûn
 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñònh nghóa veà chaát protein, coù khaû naêng xuùc taùc cho caùc quaù
enzim. trình hoaù hoïc, ñaëc bieät trong cô theå sinh vaät.
 GV yeâu caàu HS cho bieát: * Teân cuûa enzim: Xuaát phaùt töø teân cuûa phaûn
- Teân goïi cuûa caùc enzim. öùng hay chaát phaûn öùng theâm ñuoâi aza.
- Ñaëc ñieåm cuûa xuùc taùc enzim. Thí duï: enzim amilazaõt cho quaù trình thuyû phaân tinh
- Nhöõng ñaëc ñieåm cuûa xuùc taùc enzim. boät (amylum) thaønh matozô.
b. Ñaëc ñieåm cuûa enzim
- Hoaït ñoäng xt cuûa enzim coù tính choïn loïc raát
cao: moãi enzim chæ xuc taùc cho moät söï chuyeån
hoaù nhaát ñònh.
- Toác ñoä phaûn öùng nhôø xuùc taùc enzim raát lôùn,
thöôøng lôùn gaáp töø 109 ñeán 1011 laàn toác ñoä cuûa
cuøng phaûn öùng nhôø xuùc taùc hoaù hoïc.
2. Axit nucleic
 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát: a. Khaùi nieäm: Axit nucleic laø polieste cuûa axit
- Ñònh nghóa chung veà axit nucleic. photphoric vaø pentozô (monosaccarit coù 5C); moãi
- Nhöõng ñaëc ñieåm cuûa axit nucleic. pentozô laïi lieân keát vôùi moät bazô nitô (ñoù laø caùc
hôïp chaát dò voøng chöùa nitô ñöôïc kí hieäu laø A, C,
G, T, U).
* Axit nucleic thöôøng toâng taïi döôùi daïng keát hôïp
vôùi protein goïi laø nucleoprotein. Axit nucleic coù hai
loaïi ñöôïc kí hieäu laø AND vaø ARN.
b. Vai troø
 GV thoâng baùo cho HS bieát vai troø quan troïng - Axit nucleic coù vai troø quan troïng baäc nhaát trong
cuûa axit nucleic trong hoaït ñoäng soáng cuûa cô theå. caùc hoaït ñoäng cuûa cô theå, nhö söï toång hôïp
protein, söï chuyeån caùc thoâng tin di truyeàn.
- AND chöùa caùc thoâng tinh di truyeàn. Noù laø vaät
lieäu di truyeàn ôû caáp ñoä phaân töû mang thoâng tinh
di truyeàn maõ hoaù cho hoaït ñoäng sinh tröôûng vaø
phaùt trieån cuûa caùc cô theå soáng.
- ARN chuû yeáu naèm trong teá baøo chaát, noù tham
gia vaøo quaù trình giaûi maõ thoâng tinh di truyeàn.
V. CUÛNG COÁ
1. Phaân bieät caùc khaùi nieäm:
a) Peptit vaø protein
b) Protein phöùc taïp vaø protein ñôn chöùc giaûn.
2. Xaùc ñònh phaân töû khoái gaàn ñuùng cuûa moät hemoglobin (huyeát caàu toá) chöùa 0,4% Fe veà khoái löôïng
(moãi phaân töû hemoglobin chæ chöùa 1 nguyeân töû saét).
VI. DAËN DOØ
1. Baøi taäp veà nhaø: 3 → 6 trang 55 (SGK).
2. HS veà nhaø giaûi quyeát baøi taäp sau:

Chaát Amin baäc 1 Amino axit Protein


Vaán ñeà
Coâng thöùc R CH COOH ... HN CH CO NH CH CO ...
chung RNH2 NH2 NH2 R1 R2
Tính chaát hoaù hoïc
+ HCl
+ NaOH
+ R’OH/khí
HCl
+ Br2 (dd)/H2O
Truøng ngöng

32
Phaûn öùng
biure
+ Cu(OH)2
3. Xem tröôùc baøi LUYEÄN TAÄP: CAÁU TAÏO VAØ TÍNH CHAÁT CUÛA AMIN, AMINO AXIT VAØ
PROTEIN

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá LUYEÄN TAÄP: CAÁU TAÏO VAØ TÍNH CHAÁT CUÛA


t AMIN,
19
I. MUÏC TIEÂU: AMINO AXIT VAØ PROTEIN
1. Kieán thöùc: So saùnh, cuûng coá kieán thöùc veà caáu taïo cuõng nhö tính chaát cuûa amin, amino axit vaø
protein.
2. Kó naêng:
- Laøm baûng toång keát veà caùc hôïp chaát quan troïng trong chöông.
- Vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng döôùi daïng toång quaùt cho caùc hôïp chaát amin, amino axit.
- Giaûi caùc baøi taäp hoaù hoïc phaàn amin, amino axit vaø protein.
3. Thaùi ñoä: Coù theå khaùm phaù ñöôïc nhöõng hôïp chaát caáu taïo neân cô theå soáng vaø theá giôùi xung
quanh.
II. CHUAÅN BÒ:
- Baûng toång keát moät soá hôïp chaát quan troïng cuûa amin, amino axit.
- Heä thoáng caâu hoûi cho baøi daïy.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Phaân bieät caùc khaùi nieäm:
a) Peptit vaø protein
b) Protein phöùc taïp vaø protein ñôn chöùc giaûn.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Baøi 1: Dung dòch naøo döôùi ñaây laøm quyø tím
Hoaït ñoäng 1 hoaù xanh ?
 HS 1 choïn ñaùp aùn phuø hôïp. A. CH3CH2CH2NH2 B. H2N−CH2−COOH
 HS 2 nhaän xeùt veà ñaùp aùn HS 1 choïn. C. C6H5NH2 D.
 GV nhaän xeùt keát quaû. H2NCH(COOH)CH2CH2COOH
Baøi 2: C2H5NH2 tan trong nöôùc khoâng phaûn öùng
vôùi chaát naøo trong soá caùc chaát sau ?
A. HCl B. H2SO4 C. NaOH D. Quyø tím
Baøi 3: Vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng giöõa
tirozin

HO CH2 CH COOH
NH2
Hoaït ñoäng 2 Vôùi caùc chaát sau ñaây:
 GV ?: tirozin thuoäc loaïi hôïp chaát gì ? a) HCl b) Nöôùc brom
 HS vaän duïng caùc kieán thöùc ñaõ hoïc veà amino c) NaOH d) CH3OH/HCl (hôi baõo
axit ñeå hoaøn thaønh PTHH cuûa phaûn öùng. hoaø)
Giaûi
a) HO-C6H4-CH2-CH(NH2)-COOH + HCl →
HO-C6H4-CH2-CH(NH3Cl)-COOH
b) HO-C6H4-CH2-CH(NH2)-COOH + 2Br2 →
33
HO-C6H2Br2-CH2-CH(NH2)-COOH + 2HBr
c) HO-C6H4-CH2-CH(NH2)-COOH + 2NaOH →
NaO-C6H4-CH2-CH(NH2)-COONa + 2H2O
HCl baõo hoaø
d) HO-C6H4-CH2-CH(NH2)-COOH + CH3OH
HO-C6H4-CH2-CH(NH2)-COOCH3 + H2O
Baøi 4: Trình baøy phöông phaùp hoaù hoïc phaân
 HS döïa treân tính chaát hoaù hoïc ñaëc tröng cuûa caùc bieät dung dòch töøng chaát trong caùc nhoùm chaát
chaát ñeå giaûi quyeát baøi taäp. sau:
a) CH3NH2, H2N-CH2-COOH, CH3COONa
b) C6H5NH2, CH3-CH(NH2)-COOH, C3H5(OH)3,
CH3CHO
Giaûi
a)
CH3NH2 H2N-CH2-COOH CH3COONa
Quyø tím −
Xanh (1) Xanh (2)
(nhaän ra glyxin)
Dd HCl khoùi −
traéng
(1) CH3NH2 + H2O CH3NH+3 + OH-
- -
(2) CH3COO + H2O CH3COOH + OH
b)
CH3 CH COOH CH2 CH CH2
C6H5NH2 CH3CHO
NH2 OH OH OH
Cu(OH)2, laéc nheï Dd trong suoát maøu
− − ↓ ñoû gaïch (2)
xanh lam (1)
Cu(OH)2, t0 − −
Dung dòch Br2 ↓ traéng (3) −
Baøi 5: Cho 0,01 mol amino axit A taùc duïng vöøa
ñuû vôùi 80 ml dung dòch HCl 0,125M; sau phaûn
öùng ñem coâ caïn thì thu ñöôïc 1,815g muoái. Neáu
trung hoaø A baèng moät löôïng vöøa ñuû NaOH thì
thaáy tæ leä mol giöõa A vaø NaOH laø 1:1.
a) Xaùc ñònh CTPT vaø CTCT cuûa A, bieát raèng
phaân töû cuûa A coù maïch cacbon khoâng phaân
nhaùnh vaø A thuoäc loaïi
Hoaït ñoäng 3 α- amino axit
 GV daãn daét HS giaûi quyeát baøi toaùn. b) Vieát CTCT caùc ñoàng phaân coù theå cuûa A
 HS töï giaûi quyeát döôùi söï höôùng daãn cuûa GV. vaøgoïi teân chuùng theo danh phaùp theá, khi
- thay ñoåi vò trí nhoùm amino.
- thay ñoåi caáu taïo goác hiñrocacbon vaø nhoùm
amino vaãn ôû vò trí α.
Giaûi
a) CTCT cuûa A
CH3 CH2 CH2 CH2 CH2 CH COOH
NH2
b)
- Thay ñoåi vò trí nhoùm amino

7 6 5 4 3 2 1
CH3 CH2 CH2 CH2 CH CH2 COOH
NH2
axit 3-aminoheptanoic

V. CUÛNG COÁ: Trong tieát luyeän taäp.
VI. DAËN DOØ: Xem tröôùc baøi ÑAÏI CÖÔNG VEÀ POLIME

34
Ngaøy soaïn:............/............
CHÖÔNG 4: POLIME VAØ VAÄT LIEÄU POLIME

Tieá ÑAÏI CÖÔNG VEÀ POLIME(Tieát 1)


t
20
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
- HS bieát: Ñònh nghóa, ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa polime.
- HS hieåu: Phaûn öùng truøng hôïp vaø phaûn öùng truøng ngöng.
2. Kó naêng:
- Phaân loaïi vaø goïi teân polime.
- So saùnh phaûn öùng truøng hôïp vôùi phaûn öùng truøng ngöng.
- Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng toång hôïp ra caùc polime.
3. Thaùi ñoä: Moät soá hôïp chaát polime laø nhöõng loaïi vaät lieäu gaàn guõi trong cuoäc soáng.
II. CHUAÅN BÒ: Caùc baûng toång keát, sô ñoà, hình veõ lieân quan ñeán baøi hoïc.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Vieát phöông trình phaûn öùng taïo polime töø caùc monome sau: CH 2=CH2,
H2N[CH2]5COOH vaø cho bieát teân cuûa caùc phaûn öùng ñoù.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
I – KHAÙI NIEÄM: Polime laø nhöõng hôïp chaát coù
phaân töû khoái lôùn do nhieàu ñôn vò cô sôû goïi laø
Hoaït ñoäng 1 maét xích lieân keát vôùi nhau taïo neân.
 GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát Thí duï:polietilen ( CH2 CH2 )n, nilon-6 ( NH [CH 2]5 CO )n
ñònh nghóa veà polime. - n: Heä soá polime hoaù hay ñoä polime hoaù.
 HS cho thí duï. Giaûi thích caùc khaùi nieäm nhö: heä - Caùc phaân töû nhö CH2=CH2, H2N[CH2]5COOH:
soá polime hoaù, monome. monome
 HS ñoïc SGK vaø cho bieát caùch goïi teân polime. * Teân goïi: Gheùp töø poli tröôùc teân monome. Neáu
Vaän duïng vaøo moät soá thí duï cuï theå. (Vieát PTHH, teân cuûa monome goàm hai cuïm töø trôû leân thì ñöôïc
chæ roõ monome, heä soá truøng hôïp). ñaët trong daáu ngoaëc ñôn.
Thí duï:
polietilen ( CH2 CH2 )n ; poli(vinyl clorua) ( CH2 CHCl )n
* Moät soá polime coù teân rieâng:
Thí duï:
Teflon: CF2 CF2 n
Nilon-6:
NH [CH2]5 CO n
Xenlulozô: (C6H10O5)n
Hoaït ñoäng 2 II – ÑAËC ÑIEÅM CAÁU TRUÙC
 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñaëc ñieåm caáu  Maïch khoâng phaân nhaùnh: amilozô, tinh boät,…
truùc phaân töû polime. Cho thí duï.  Maïch phaân nhaùnh: amilopectin, glicogen,…
 GV söû duïng moâ hình caùc kieåu maïch polime ñeå  Maïng khoâng gian: cao su löu hoaù, nhöïa bakelit,…
minh hoaï cho HS.
oooooooooooo
a) ooooooooooooooo ooooo
oooo
oo
o oooo oo oooooo
b) oooooooooooooo ooooo
oo ooooooo a) maïng khoâng phaân nhaùnh
o
ooo o ooooooooo b) maïng phaân nhaùnh
c) ooooooooooooooooo o
oo ooooooo c) maïng khoâng gian
oo ooooooooooooooooooo
oo
oooooooo oo ooooooooo
ooooooooooooooooooooooooooooooooooooo

Hoaït ñoäng 3 III – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ


35
 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát moät soá tính Caùc polime haàu heát laø nhöõng chaát raén, khoâng
chaát vaät lí cuûa polime. bay hôi, khoâng coù nhieät ñoä noùng chaûy xaùc ñònh.
 GV laáy moät soá taùc duïng veà caùc saûn phaåm Polime khi noùng chaûy cho chaát loûng nhôùt, ñeå
polime trong ñôøi soáng vaø saûn xuaát ñeå chöùng nguoäi raén laïi goïi laø chaát nhieät deûo. Polime
minh theâm cho tính chaát vaät lí cuûa caùc saûn phaåm khoâng noùng chaûy, khi ñun bò phaân huyû goïi laø
polime. chaát nhieät raén.
IV – TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC
1. Phaûn öùng phaân caét maïch cacbon
 Polime coù nhoùm chöùc trong maïch deã bò thuyû
phaân
H+, t0
Thí duï: (C6H10O5)n + nH2O nC6H12O6
Tinh boät Glucozô
 Polime truøng hôïp bò nhieät phaân ôû nhieät ñoä
thích hôïp taïo thaønh caùc ñoaïn ngaén, cuoái cuøng
thaønh monome ban ñaàu (phaûn öùng giaûi truøng hôïp
hay phaûn öùng ñepolime hoaù)
0
300 C
Thí duï: CH CH2 n CH CH2
C6 H 5 n C6H5
polistiren stiren
 GV giôùi thieäu caùc phaûn öùng hoaù hoïc cuûa
2. Phaûn öùng giöõ nguyeân maïch cacbon
polime.
Cl
 HS nghieân cöùu SGK vaø vieát caùc PTHH ñeå
CH2 CH C CH2 +nHCl CH2 CH2 C CH2
minh hoaï.
CH3 n CH3 n
poliisopren poliisopren hiñroclo hoaù
3. Phaûn öùng taêng maïch polime
 Phaûn öùng löu hoaù chuyeån cao su thaønh cao su
löu hoaù.
 Phaûn öùng chuyeån nhöïa rezol thaønh nhöïa rezit.
OH OH

CH2 CH2

CH2OH n CH2
t0
+ + nH2O

CH2
CH2
OH n
OH n
V. CUÛNG COÁ: Heä soá polime hoaù laø gì ? Coù theå xaùc ñònh chính xaùc heä soá polime hoaù ñöôïc khoâng ?
Tính heä soá polime hoaù cuûa PE, PVC vaø xenlulozô, bieát raèng phaân töû khoái trung bình cuûa chuùng laàn löôït
laø: 420.000, 250.000 vaø 1.620.000.
VI. DAËN DOØ
1. Baøi taäp veà nhaø: 1, 6 trang 64 (SGK).
2. Xem tröôùc phaàn coøn laïi cuûa baøi baøi ÑAÏI CÖÔNG VEÀ POLIME

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá ÑAÏI CÖÔNG VEÀ POLIME(Tieát 2)


t
21
I. MUÏC TIEÂU:

36
1. Kieán thöùc:
- HS bieát: Ñònh nghóa, ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa polime.
- HS hieåu: Phaûn öùng truøng hôïp vaø phaûn öùng truøng ngöng.
2. Kó naêng:
- Phaân loaïi vaø goïi teân polime.
- So saùnh phaûn öùng truøng hôïp vôùi phaûn öùng truøng ngöng.
- Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng toång hôïp ra caùc polime.
3. Thaùi ñoä: Moät soá hôïp chaát polime laø nhöõng loaïi vaät lieäu gaàn guõi trong cuoäc soáng.
II. CHUAÅN BÒ: Caùc baûng toång keát, sô ñoà, hình veõ lieân quan ñeán baøi hoïc.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Heä soá polime hoaù laø gì ? Coù theå xaùc ñònh chính xaùc heä soá polime hoaù ñöôïc
khoâng ?
Tính heä soá polime hoaù cuûa PE, PVC vaø xenlulozô, bieát raèng phaân töû khoái trung bình cuûa chuùng laàn löôït
laø: 420.000, 250.000 vaø 1.620.000.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
V – PHÖÔNG PHAÙP ÑIEÀU CHEÁ
1. Phaûn öùng truøng hôïp: Truøng hôïp laø quaù
Hoaït ñoäng 1 trình keát hôïp nhieàu phaân töû nhoû (monome)
 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñònh nghóa veà gioáng nhau hay töông töï nhau thaønh phaân töû lôùn
phaûn öùng truøng hôïp ? (polime).
 GV ?: Qua moät soá phaûn öùng truøng hôïp maø  Ñieàu kieän caàn veà caáu taïo cuûa monome tham
chuùng ta ñaõ ñöôïc hoïc. Em haõy cho bieát moät gia phaûn öùng truøng hôïp laø trong phaân töû phaûi
monome muoán tham gia ñöôïc phaûn öùng truøng hôïp coù lieân keát boäi (CH2=CH2, CH2=CH-Cl, CH2=CH-
thì veà ñaëc ñieåm caáu taïo, phaân töû monome ñoù CH-CH2,…) hoaëc laø voøng keùm beàn coù theå môû
phaûi thoaõ maõn ñaëc ñieåm caáu taïo nhö theá naøo ? ra nhö:
 GV boå sung theâm ñieàu kieän neáu HS neâu ra chöa CH2 CH2 C O
ñaày ñuû vaø laáy moät soá thí duï ñeå chöùng minh. CH2 CH2, H2C
O CH2 CH2 NH,...
Thí duï:
xt, t0, p
nCH2 CH CH2 CH
Cl Cl n
vinyl clorua poli(vinyl clorua)
CH2 CH2 C O
t0, xt
H2 C NH[CH 2]5CO n
CH2 CH2 NH
caprolactam capron
2. Phaûn öùng truøng ngöng
 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñònh nghóa veà CH2 CH2 C O 0
t , xt
phaûn öùng truøng ngöng ? H2 C NH[CH 2]5CO n
 GV ?: Qua moät soá phaûn öùng truøng ngöng maø
CH2 CH2 NH
chuùng ta ñaõ ñöôïc hoïc. Em haõy cho bieát moät caprolactam capron
monome muoán tham gia ñöôïc phaûn öùng truøng ngöng
t0
thì veà ñaëc ñieåm caáu taïo, phaân töû monome ñoù nHOOC-C 6H4-COOH + nHOCH 2-CH2OH
phaûi thoaõ maõn ñaëc ñieåm caáu taïo nhö theá naøo ? CO C6H4-CO OC2H4 O n + 2nH2O
 GV boå sung theâm ñieàu kieän neáu HS neâu ra chöa
ñaày ñuû vaø laáy moät soá thí duï ñeå chöùng minh.  Truøng ngöng laø quaù trình keát hôïp nhieàu
phaân töû nhoû (monome) thaønh phaân töû lôùn
(polime) ñoàng thôøi giaûi phoùng nhöõng phaân töû
nhoû khaùc (thí duï H2O).
 Ñieàu kieän caàn veà caáu taïo cuûa monome tham
gia phaûn öùng truøng ngöng laø trong phaân töû
phaûi coù ít nhaát hai nhoùm chöùc coù khaû naêng
phaûn öùng.
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc moät soá öùng VI – ÖÙNG DUÏNG: Vaät lieäu polime phuïc vuï cho
duïng quan troïng cuûa caùc polime. saûn xuaát vaø ñôøi soáng: Chaát deûo, tô sôïi, cao su,
keo daùn.
V. CUÛNG COÁ
37
1. Polime naøo sau ñaây ñöôïc toång hôïp baèng phaûn öùng truøng hôïp ?
A. Poli(vinyl clorua)  B. Polisaccarit C. Protein D. Nilon-6,6
2. Polime naøo sau ñaây ñöôïc toång hôïp baèng phaûn öùng truøng ngöng ?
A. Nilon-6,6  B. Polistiren C. Poli(vinyl clorua) D. Polipropilen
3. Töø caùc saûn phaåm hoaù daàu (C6H6 vaø CH2=CH2) coù theå toång hôïp ñöôïc polistiren, chaát ñöôïc duøng ñeû
saûn xuaát nhöïa trao ñoåi ion. Haõy vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng xaûy ra (coù theå duøng theâm caùc hôïp
chaát voâ cô caàn thieát).
VI. DAËN DOØ
1. Baøi taäp veà nhaø: 2 → 5 trang 64 (SGK).
2. Xem tröôùc baøi VAÄT LIEÄU POLIME

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá VAÄT LIEÄU POLIME (Tieát 1)


t
22
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
- Khaùi nieäm veà moät soá vaät lieäu: Chaát deûo, sao su, tô, keo daùn.
- Thaønh phaàn, tính chaát vaø öùng duïng cuûa chuùng.
2. Kó naêng:
- So saùnh caùc loaïi vaät lieäu.
- Vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng toång hôïp ra moät soá polime duøng laøm chaát deûo, cao su vaø tô toång
hôïp.
- Giaûi caùc baøi taäp polime.

38
3. Thaùi ñoä: HS thaáy ñöôïc nhöõng öu ñieåm vaø taàm quan troïng cuûa caùc vaät lieäu polime trong ñôøi soáng
vaø saûn xuaát.
II. CHUAÅN BÒ:
- Caùc maãu polime, cao su, tô, keo daùn,…
- Caùc tranh aûnh, hình veõ, tö lieäu lieân quan ñeán baøi giaûng.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Phaân bieät söï truøng hôïp vaø truøng ngöng veà caùc maët: phaûn öùng, monome vaø
phaân töû khoái cuûa polime so vôùi monome. Laáy thí duï minh hoaï.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
 GV neâu vaán ñeà: Hieän nay do taùc duïng cuûa I – CHAÁT DEÛO
moâi tröôøng xung quanh (khoâng khí, nöôùc, khí thaûi, 1. Khaùi nieäm veà chaát deûo vaø vaät lieäu
…) kim loaïi vaø hôïp kim bò aên moøn raát nhieàu, compozit
trong khi ñoù caùc khoaùng saûn naøy nagyø caøng caïn - Chaát deûo laø vaät lieäu polime coù tính deûo.
kieät. Vì vaäy vieäc ñi tìm caùc nguyeân lieäu môùi laø - Vaät lieäu compozit laø vaät lieäu hoãn hôïp goàm ít
caàn thieát. Moät trong caùc gaûi phaùp laø ñieàu cheá nhaát hai thaønh phaàn phaân taùn vaøo nhau vaø
vaät lieäu polime. khoâng tan vaøo nhau.
 Gv yeâu caàu HS ñoïc SGK vaø cho bieát ñònh nghóa Thaønh phaàn cuûa vaät lieäu compozit goàm chaát neàn
veà chaát deûo, vaät lieäu compozit. Theá naøo laø tính (polime) vaø caùc chaát phuï gia khaùc. Caùc chaát neàn
deûo ? Cho thí duï khi nghieân cöùu SGK. coù theå laø nhöïa nhieät deûo hay nhöïa nhieät raén.
Chaát ñoän coù theå laø sôïi (boâng, ñay, poliamit,
amiaêng,…) hoaëc boät (silicat, boät nheï (CaCO 3), boät
tan (3MgO.4SiO2.2H2O),…
 GV yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng 2. Moät soá polime duøng laøm chaát deûo
truøng hôïp PE. a) Polietilen (PE): CH2 CH2 n
 HS neâu nhöõng tính chaát lí hoaù ñaëc tröng, öùng
PE laø chaát deûo meàm, noùng chaûy ôû nhieät ñoä
duïng cuûa PE, ñaëc ñieåm cuûa PE.
treân 1100C, coù tính “trô töông ñoái” cuûa ankan maïch
khoâng phaân nhaùnh, ñöôïc duøng laøm maøng moûng,
vaät lieäu ñieän, bình chöùa,…
 GV yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng b) Poli (vinyl clorua) (PVC): CH2 CH
truøng hôïp PVC.
Cl n
 HS neâu nhöõng tính chaát lí hoaù ñaëc tröng, öùng
PVC laø chaát raén voâ ñònh hình, caùch ñieän toát, beàn
duïng cuûa PVC, ñaëc ñieåm cuûa PVC.
vôùi axit, ñöôïc duøng laøm vaät lieäu caùch ñieän, oáng
daãn nöôùc, vaûi che möa.
 GV yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng CH3
truøng hôïp PMM. c) Poli (metyl metacylat) : CH2 C
 HS neâu nhöõng tính chaát lí hoaù ñaëc tröng, öùng
duïng cuûa PMM, ñaëc ñieåm cuûa PMM. COOCH 3 n
Laø chaát raén trong suoát cho aùnh saùng truyeàn qua
toát (gaàn 90%) neân ñöôïc duøng cheá taïo thuyû tinh
höõu cô plexiglat.
d) Poli (phenol fomanñehit) (PPF)
 GV yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng Coù 3 daïng: Nhöïa novolac, nhöïa rezol vaø nhöïa rezit
truøng hôïp PPF.
 HS neâu nhöõng tính chaát lí hoaù ñaëc tröng, öùng - Sô ñoà ñieàu cheá nhöïa novolac:
duïng cuûa PPF, ñaëc ñieåm cuûa PPF. OH OH OH
+ 0
+nCH2O CH2OH H , 75 C CH2
n n
-nH2O n
ancol o-hiñroxibenzylic nhöïa novolac
- Ñieàu cheá nhöïa rezol: Ñun noùng hoãn hôïp phenol
OH OH OH vaø fomanñehit theo tæ leä mol 1:1,2 (xt kieàm), thu
...
ñöôïc nhöïa rezol.
CH2 OH CH2 CH2
- Ñieàu cheá nhöïa rezit:
CH2 OH 0
CH2 OH > 140 C
Nhöïa rezol Nhöïa rezit
nhöïa novolac ñeånguoäi

39
OH OH OH
OH OH OH
OHCH 2 CH2 CH2 CH2 ... CH2OH
CH2 CH2 CH2
OH
CH2OH
N höïa re z it
CH2OH
Moät ñoaïn maïc h phaân töûnhöïa rezol

OH OH OH
CH2 CH2 CH2

CH2 CH2

CH2 CH2 CH2


Moät ñoaïn maïc h phaân töûnhöïa rezit

Hoaït ñoäng 2 II – TÔ
 HS ñoïc SGK vaø cho bieát ñònh nghóa veà tô, caùc 1. Khaùi nieäm
ñaëc ñieåm tô. - Tô laø nhöõng polime hình sôïi daøi vaø maûnh vôùi
ñoä beàn nhaát ñònh.
- Trong tô, nhöõng phaân töû polime coù maïch khoâng
phaân nhaùnh, saép xeáp song song vôùi nhau.
2. Phaân loaïi
a) Tô thieân nhieân (saün coù trong thieân nhieân) nhö
boâng, len, tô taèm.
b) Tô hoaù hoïc (cheá taïo baèng phöông phaùp hoaù
 GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát hoïc)
caùc loaïi tô vaø ñaëc ñieåm cuûa noù. - Tô toång hôïp (cheá taïo töø polime toång hôïp): tô
poliamit (nilon, capron), tô vinylic theá (vinilon, nitron,
…)
- Tô baùn toång hôïp hay tô nhaân taïo (xuaát phaùt töø
polime thieân nhieân nhöng ñöôïc cheá bieán theâm
baèng con ñöôøng hoaù hoïc): tô visco, tô xenlulozô
axetat,…
3. Moät soá loaïi tô toång hôïp thöôøng gaëp
a) Tô nilon-6,6
 HS ñoïc SGK, sau ñoù vieát PTHH cuûa phaûn öùng t0
nH2N CH2]6 NH2 + nHOOC-[CH2]4-COOH
toång hôïp tô nilon-6,6 vaø neâu nhöõng ñaëc ñieåm
cuûa loaïi tô naøy. NH [CH2]6 NHCO [CH2]4 CO n + 2nH2O
poli(hexametylen añipamit) hay nilon-6,6
- Tính chaát: Tô nilon-6,6 dai, beàn, meàm maïi, oùng
möôït, ít thaám nöôùc, giaët mau khoâ nhöng keùm beàn
vôùi nhieät, vôùi axit vaø kieàm.
- ÖÙng duïng: Deät vaûi may maëc, vaûi loùt saêm loáp
xe, deät bít taát, beän laøm daây caùp, daây duø, ñan
löôùi,…
b) Tô nitron (hay olon)
 HS ñoïc SGK, sau ñoù vieát PTHH cuûa phaûn öùng RCOOR', t0
toång hôïp tô nitron vaø neâu nhöõng ñaëc ñieåm cuûa n CH2 CH CH2 CH
loaïi tô naøy. CN CN n
acrilonitrin poliacrilonitrin
- Tính chaát: Dai, beàn vôùi nhieät vaø giöõ nhieät toát.
- ÖÙng duïng: Deät vaûi, may quaàn aùo aám, beän len
ñan aùo reùt.
V. CUÛNG COÁ:
1. Trong caùc nhaän xeùt döôùi ñaây, nhaän xeùt naøo khoâng ñuùng ?
A. Moät soá chaát deûo laø polime nguyeân chaát.
B. Ña soá chaát deûo, ngoaøi thaønh phaàn cô baûn laø polime coøn coù caùc thaønh phaàn khaùc.
C. Moät soá vaät lieäu compozit chæ laø polime. 
D. Vaät lieäu compozit chöùa polime vaø caùc thaønh phaàn khaùc.
40
2. Tô nilon-6,6 thuoäc loaïi
A. tô nhaân taïo B. tô baùn toång hôïp C. tô thieân nhieân D. tô toång hôïp
3. Tô visco khoâng thuoäc loaïi
A. tô hoaù hoïc B. tô toång hôïp C. tô baùn toång hôïp D. tô nhaân
taïo
4. Nhöïa phenol-fomanñehit ñöôïc ñieàu cheá baèng caùch ñun noùng phenol vôùi dung dòch
A. CH3COOH trong moâi tröôøng axit. B. CH3CHO trong moâi tröôøng axit.
C. HCOOH trong moâi tröôøng axit. D. HCHO trong moâi tröôøng axit. 
5. Khi clo hoaù PVC, tính trung bình cöù k maét xích trong maïch PVC phaûn öùng vôùi moät phaân töû clo. Sau khi
clo hoaù, thu ñöôïc moät polime chöùa 63,96% clo veà khoái löôïng. Giaù trò cuûa k laø
A. 3 B. 4 C. 5 D. 6
6. Trong caùc yù kieán döôùi ñaây, yù kieán naøo ñuùng ?
A. Ñaát seùt nhaøo vôùi nöôùc raát deûo, coù theå eùp thaønh gaïch, ngoùi; vaäy ñaát seùt nhaøo vôùi nöôùc
laø chaát deûo.
B. Thaïch cao nhaøo vôùi nöôùc raát deûo, coù theå naën thaønh töôïng; vaäy ñoù laø moät chaát deûo.
C. Thuyû tinh höõu cô (plexiglas) raát cöùng vaø beàn ñoái vôùi nhieät; vaäy ñoù khoâng phaûi laø chaát
deûo.
D. Tính deûo cuûa chaát deûo chæ theå hieän trong nhöõng ñieàu kieän nhaát ñònh; ôû caùc ñieàu kieän
khaùc, chaát deûo coù theå khoâng deûo.
VI. DAËN DOØ
1. Baøi taäp veà nhaø: 2, 4 trang 72 SGK
2. Xem tröôùc phaàn coøn laïi cuûa baøi VAÄT LIEÄU POLIME.

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá VAÄT LIEÄU POLIME(Tieát 2)


t
23
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
- Khaùi nieäm veà moät soá vaät lieäu: Chaát deûo, sao su, tô, keo daùn.
- Thaønh phaàn, tính chaát vaø öùng duïng cuûa chuùng.
2. Kó naêng:
- So saùnh caùc loaïi vaät lieäu.
- Vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng toång hôïp ra moät soá polime duøng laøm chaát deûo, cao su vaø tô toång
hôïp.
- Giaûi caùc baøi taäp polime.
3. Thaùi ñoä: HS thaáy ñöôïc nhöõng öu ñieåm vaø taàm quan troïng cuûa caùc vaät lieäu polime trong ñôøi soáng
vaø saûn xuaát.
II. CHUAÅN BÒ:
- Caùc maãu polime, cao su, tô, keo daùn,…
- Caùc tranh aûnh, hình veõ, tö lieäu lieân quan ñeán baøi giaûng.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
41
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ:
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 III – CAO SU
 HS ñoïc SGK vaø quan saùt sôïi daây sao su laøm 1. Khaùi nieäm: Cao su laø vaät lieäu coù tính ñaøn
maãu cuûa GV, cho bieát ñònh nghóa cao su, phaân loaïi hoài.
cao su.
2. Phaân loaïi: Coù hai loaïi cao su: Cao su thieân
 GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát nhieân vaø cao su toång hôïp.
caáu truùc phaân töû cuûa sao su thieân nhieân. a) Cao su thieân nhieân
 Caáu taïo:
0
Cao su thieân nhieân 250-300 C isopren
 Cao su thieân nhieân laø polime cuûa isopren:
CH2 C CH CH2 n~~ 1.500 - 15.000
CH3 n
 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát tính chaát cuûa  Tính chaát vaø öùng duïng
cao su thieân nhieân vaø tính chaát cuûa noù. - Cao su thieân nhieân coù tính ñaøn hoài, khoâng daãn
 GV lieân heä nöôùc ta do ñieàu kieän ñaát ñai vaø khí ñieän vaø nhieät, khoâng thaám khí vaø nöôùc, khoâng
haäu raát thuaän tieän cho vieäc troàng caây sao su, caây tan trong nöôùc, etanol, axeton,…nhöng tan trong xaêng,
coâng nghieäp coù giaù trò cao. benzen.
- Cao su thieân nhieân tham gia ñöôïc phaûn öùng coäng
(H2, HCl, Cl2,…) do trong phaân töû coù chöùa lieân keát
ñoâi. Taùc duïng ñöôïc vôùi löu huyønh cho cao su löu
hoaù coù tính ñaøn hoài, chòu nhieät, laâu moøn, khoù
hoaø tan trong caùc dung moâi hôn so vôùi cao su
thöôøng.
- Baûn chaát cuûa quaù trình löu hoaù cao su (ñun
noùng ôû 1500C hoãn hôïp cao su vaø löu huyønh vôùi
tæ leä khoaûng 97:3 veà khoái löôïng) laø taïo caàu noái
−S−S− giöõa caùc maïch cao su taïo thaønh maïng löôùi.

0
nS
 ,t

 HS nghieân cöùu SGK vaø cho bieát ñònh nghóa cao b) Cao su toång hôïp: Laø loaïi vaät lieäu polime töông
su toång hôïp. töï cao su thieân nhieân, thöôøng ñöôïc ñieàu cheá töø
caùc ankañien baèng phaûn öùng truøng hôïp.
 Cao su buna
 HS nghieân cöùu SGK, sau ñoù vieát PTHH cuûa nCH2 CH CH CH2 0
Na
CH2 CH CH CH2 n
phaûn öùng toång hôïp cao su buna vaø cho bieát nhöõng t , xt
ñaëc ñieåm cuûa loaïi cao su naøy. buta-1,3-ñien polibuta-1,3-ñien
Cao su buna coù tính ñaøn hoài vaø ñoä beàn keùm cao
su thieân nhieân.
 HS nghieân cöùu SGK, sau ñoù vieát PTHH cuûa  Cao su buna-S vaø buna-N
phaûn öùng toång hôïp cao su buna-S vaø buna-N vaø t0
nCH2 CH CH CH2 + nCH CH2 xt CH2 CH CH CH2 CH CH2
cho bieát nhöõng ñaëc ñieåm cuûa loaïi cao su naøy. C6 H 5 C 6H 5 n
buta-1,3-ñien stiren cao su buna-S
t0,p
nCH2 CH CH CH2 + nCH2 CH xt CH2 CH CH CH2 CH CH2
CN CN n
buta-1,3-ñien acrilonitrin cao su buna-N
IV – KEO DAÙN TOÅNG HÔÏP
 HS nghieân cöùu SGK, sau ñoù cho bieát ñònh nghóa 1. Khaùi nieäm: Keo daùn laø vaät lieäu coù khaû
keo daùn vaø neâu baûn chaát cuûa keo daùn. naêng keát dính hai maûnh vaät lieäu raén gioáng hoaëc
khaùc nhau maø khoâng laøm bieán ñoåi baûn chaát

42
cuûa caùc vaät lieäu ñöôïc keát dính.
 HS nghieân cöùu SGK vaø lieân heä thöïc teá sau ñoù 2. Moät soá loaïi keo daùn toång hôïp thoâng duïng
cho bieát ñònh nghóa nhöïa vaù xaêm vaø caùch duøng a) Nhöïa vaù saêm: Laø dung dòch ñaëc cuûa cao su
noù. trong dung moâi höõu cô.
 GV yeâu caàu HS neâu nhöõng ñaëc ñieåm caáu taïo b) Keo daùn epoxi: Laøm töø polime coù chöùa nhoùm
cuûa keo daùn epoxi, sau khi nghieân cöùu SGK. epoxi
CH2 CH
 GV yeâu caàu HS nghieân cöùu SGK, sau ñoù vieát O
PTHH cuûa phaûn öùng toång hôïp keo daùn ure- c) Keo daùn ure-fomanñehit
fomañehit vaø neâu ñaëc ñieåm cuûa loaïi keo daùn t0, xt
naøy. nH2N-CO-NH2 + nCH2=O HN CO NH CH2 n + nH2O
+ 0
H ,t
nH2N-CO-NH2 + nCH2O nH2N-CO-NH-CH2OH
ure fomanñehit monomemetylolure
V. CUÛNG COÁ
1. Keát luaän naøo sau ñaây khoâng hoaøn toaøn ñuùng ?
A. Cao su laø nhöõng polime coù tính ñaøn hoài.
B. Vaät lieäu compozit coù thaønh phaàn chính laø polime.
C. Nilon-6,6 thuoäc loaïi tô toång hôïp.
D. Tô taèm thuoäc loaïi tô thieân nhieân.
2. Tô taèm vaø nilon-6,6 ñeàu
A. coù cuøng phaân töû khoái. B. thuoäc loaïi tô toång hôïp.
C. thuoäc loaïi tô thieän nhieân. D. chöùa caùc loaïi nguyeân toá gioáng nhau trong phaân töû.
3. Phaân töû khoái trung bình cuûa poli(hexametylen añipamit) laø 30.000, cuûa sao su töï nhieân laø 105.000.
Haõy tính soá maét xích (trò soá n) gaàn ñuùng trong CTPT moãi loaïi polime treân.
VI. DAËN DOØ
1. Baøi taäp veà nhaø: 1, 3, 5, 6 trang 72-73 (SGK).
2. Xem tröôùc baøi LUYEÄN TAÄP POLIME VAØ VAÄT LIEÄU POLIME.

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá LUYEÄN TAÄP: POLIME VAØ VAÄT LIEÄU POLIME


t
24
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
- Cuûng coá nhöõng hieåu bieát veà caùc phöông phaùp ñieàu cheá polime.
- Cuûng coá kieán thöùc veà caáu taïo maïch polime.
2. Kó naêng:
- So saùnh hai phaûn öùng truøng hôïp vaø truøng ngöng ñeå ñieàu cheá polime (ñònh nghóa, saûn phaåm, ñieàu
kieän).
- Giaûi caùc baøi taäp veà hôïp chaát polime.
3. Thaùi ñoä: HS khaúng ñònh taàm quan troïng cuûa hôïp chaát polime trong cuoäc soáng, saûn xuaát vaø bieát aùp
duïng söï hieåu bieát veà caùc hôïp chaát polime trong thöïc teá.
II. CHUAÅN BÒ: Heä thoáng caâu hoûi veà lí thuyeát vaø choïn caùc baøi taäp tieâu bieåu cho baøi hoïc.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng toång hôïp PVC, PVA töø etilen.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Baøi 1: Phaùt bieåu naøo sau ñaây khoâng ñuùng ?
A. Polime laø hôïp chaát coù phaân töû khoái lôùn do
Hoaït ñoäng 1 nhieàu maét xích lieân keát vôùi nhau taïo neân.
B. Nhöõng phaân töû nhoû coù lieân keát ñoâi hoaëc
43
voøng keùm beàn goïi laø monome. 
 HS caên cöù vaøo caùc kieán thöùc ñaõ hoïc veà C. Heä soá n maét xích trong coâng thöùc polime goïi laø
polime vaø vaät lieäu polime ñeå choïn ñaùp aùn phuø heä soá truøng hôïp.
hôïp. D. Polime toång hôïp ñöôïc taïo thaønh nhôø phaûn öùng
truøng hôïp hoaëc phaûn öùng truøng ngöng.
Baøi 2: Nhoùm vaät lieäu naøo ñöôïc cheá taïo töø
polime thieân nhieân ?
A. Tô visco, tô taèm, sao su buna, keo daùn goã.
B. Tô visco, tô taèm, phim aûnh. 
C. Cao su isopren, tô visco, nilon-6, keo daùn goã.
D. Nhöïa bakelit, tô taèm, tô axetat.
Baøi 3: Cho bieát caùc monome ñöôïc duøng ñeå ñieàu
cheá caùc polime sau:
a) ... CH2 CH CH2 CH ...
Cl Cl
b) ... CF CF CF CF ...
2 2 2 2
c) CH2 C CH CH2
CH3 n
d) NH [CH2]6 CO
n

e) CO COOCH2 CH2 O
n
Hoaït ñoäng 2
g) NH [CH2]6 NH CO [CH2]4 CO
 HS phaân tích ñaëc ñieåm caáu taïo cuûa moãi polime n
ñeå tìm ra coâng thöùc cuûa monome töông öùng. Giaûi
 HS vieát CTCT cuûa caùc monome. GV quan saùt HS a) CH2=CH−Cl b) CF2=CF2
laøm vaø höôùng daãn. c) CH2=C(CH3)−CH=CH2 d) H2N-[CH2]6-COOH

e) HOOC COOH g) H2N-[CH2]6-NH2

HOCH2 CH2OH HOOC-[CH2]4COOH


Hoaït ñoäng 3 Caâu 4: Trình baøy caùch phaân bieät caùc maãu vaät
 GV ?: Em haõy cho bieát thaønh phaàn nguyeân toá lieäu sau:
cuûa da thaät vaø da giaû khaùc nhau nhö theá naøo ? a) PVC (laøm giaû da) vaø da thaät.
 GV giôùi thieäu caùch phaân bieät. b) Tô taèm vaø tô axetat.
Giaûi
Trong caû hai tröôøng hôïp (a), (b), laáy moät ít maãu
ñoát, neáu coù muøi kheùt ñoù laø da thaät hoaëc tô
taèm.
Caâu 5:
a) Vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng ñieàu cheá caùc
chaát theo sô ñoà sau:
- Stiren → polistiren
- Axit ω-aminoenantoic (H2N-[CH2]6-COOH) →
polienantamit (nilon-7)
b) Ñeå ñieàu cheá 1 taán moãi loaïi polime treân caàn
Hoaït ñoäng 4 bao nhieâu taán monome moãi loaïi, bieát raèng hieäu
 HS vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng. suaát cuûa caû 2 quaù trình ñieàu cheá laø 90%.
 GV höôùng daãn HS giaûi quyeát baøi toaùn. Giaûi
a) PTHH
CH CH2 CH CH2
t0, p, xt
(1)
n

xt, t0
n H2N-[CH2]6-COOH NH [CH2]6 CO + nH2O
n
b) Khoái löôïng monome moãi loaïi
44
Theo (1), muoán ñieàu cheá 1 taán polistiren caàn
1.100
 1,11 (taán) stiren (H = 90%)
90
Theo (2), 145 taán H2N-[CH2]-COOH ñieàu cheá 127
taán polime.
145
mH2N[CH2]6COOH =  1,14 (taán)
127
Vì H=90%→mH2N[CH2]6COOH thöïc teá =1,14.
100
 1,27 (taán)
90

V. CUÛNG COÁ: Trong tieát luyeän taäp


VI. DAËN DOØ: Xem tröôùc baøi thöïc haønh MOÄT SOÁ TÍNH CHAÁT CUÛA POLIME VAØ VAÄT
LIEÄU POLIME.

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá THÖÏC HAØNH: MOÄT SOÁ TÍNH CHAÁT CUÛA POLIME


t VAØ VAÄT LIEÄU POLIME
24
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
- Cuûng coá nhöõng tính chaát ñaëc tröng cuûa protein vaø vaät lieäu polime.
- Tieán haønh moät soá thí nghieäm.
+ Söï ñoâng tuï cuûa protein khi ñun noùng.
+Phaûn öùng maøu cuûa protein (phaûn öùng biure).
+ Tính chaát cuûa PE, PVC, sôïi len, sôïi xenlulozô khi ñun noùng (tính chaát cuûa moät vaøi vaät lieïu polime khi
ñun noùng).
+ Phaûn öùng cuûa PE, PVC, sôïi len, sôïi xenlulozô vôùi kieàm (phaûn öùng cuûa vaät lieäu polime vôùi kieàm).
2. Kó naêng: Söû duïng duïng cuï, hoaù chaát ñeå tieán haønh thaønh coâng moät soá thí nghieäm veà tính chaát
cuûa polime vaø vaät lieäu polime thöôøng gaëp.
3. Thaùi ñoä: Bieát ñöôïc tính chaát cuûa polime ñeå baûo veä caùc vaät lieäu polime trong cuoäc soáng.
II. CHUAÅN BÒ:
1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, oáng nhoû gioït, ñeøn coàn, keïp goã, giaù ñeå oáng nghieäm, keïp saét (hoaëc panh
saét).
2. Hoaù chaát: Dung dòch protein (loøng traéng tröùng) 10%, dung dòch NaOH 30%, CuSO4 2%, AgNO3 1%, HNO3
20%, maãu nhoû PVC, PE, sôïi len, sôïi xenlulozô (hoaëc sôïi boâng). Duïng cuï, hoaù chaát ñuû cho HS thöïc hieän
thí nghieäm theo nhoùm hoaëc caù nhaân.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1. Coâng vieäc ñaàu buoåi thöïc haønh.
 GV: Neâu muïc tieâu, yeâu caàu, nhaán maïnh
nhöõng löu yù trong buoåi thöïc haønh, nhaán maïnh
yeâu caàu an toaøn trong khi laøm thí nghieäm vôùi dd
axit, dd xuùt.
- OÂn taäp moät soá kieán thöùc cô baûn veà protein
vaø polime.
- Höôùng daãn moät soá thao taùc nhö duøng keïp saét
45
(hoaëc panh saét) keïp caùc maãu PE, PVC, sôïi tô gaàn
ngoïn löûa ñeøn coàn, quan saùt hieän töôïng. Sau ñoù
môùi ñoát caùc vaät lieäu treân ñeå quan saùt.
 HS: Theo doõi, laéng nghe.
Hoaït ñoäng 2 Thí nghieäm 1: Söï ñoâng tuï cuûa protein khi ñun
 HS: Tieán haønh thí nghieäm nhö höôùng daãn cuûa noùng
SGK.
 GV: Quan saùt, höôùng daãn HS thöïc hieän thí
nghieäm, quan saùt söï ñoâng tuï cuûa protein khi ñun
noùng.
Hoaït ñoäng 3 Thí nghieäm 2: Phaûn öùng maøu biure
 HS: Tieán haønh thí nghieäm nhö höôùng daãn cuûa
SGK.
 GV: Höôùng daãn HS giaûi thích.
Cu(OH)2 taïo thaønh theo phaûn öùng:
CuSO4 + 2NaOH → Cu(OH)2↓ + Na2SO4
Coù phaûn öùng giöõa Cu(OH)2 vôùi caùc nhoùm peptit
−CO−NH− taïo saûn phaåm maøu tím.
Hoaït ñoäng 4 Thí nghieäm 3: Tính chaát cuûa moät vaøi vaät lieäu
 HS: Tieán haønh thí nghieäm vôùi töøng vaät lieäu polime khi ñun noùng
polime.
- Hô noùng gaàn ngoïn löûa ñeøn coàn: PE, PVC, sôïi
xenlulozô.
- Ñoát caùc vaät lieäu treân ngoïn löûa.
Quan saùt hieän töôïng xaûy ra, giaûi thích.
 GV: Theo doõi, höôùng daãn HS quan saùt ñeå phaân
bieät hieän töôïng khi hô noùng caùc vaät lieäu gaàn
ngoïn löûa ñeøn coàn vaø khi ñoát chaùy caùc vaät lieäu
ñoù. Töø ñoù coù nhaän xeùt chính xaùc veà caùc hieän
töôïng xaûy ra.
 HS: Tieán haønh thí nghieäm nhö höôùng daãn cuûa Thí nghieäm 4: Phaûn öùng cuûa moät vaøi vaät lieäu
SGK. polime vôùi kieàm.
 GV: Höôùng daãn HS thöïc hieän caùc thí nghieäm.
Hoaït ñoäng 6: Coâng vieäc sau buoåi thöïc haønh.
 GV: Nhaän xeùt, ñaùnh giaù veà tieát thöïc haønh.
 HS: Thu doïn duïng cuï, hoaù chaát, veä sinh PTN.
Vieát töôøng trình theo maãu sau.
V. CUÛNG COÁ:
VI. DAËN DOØ:
1. Vieát baûn töôøng trình thí nghieäm 3, 4 theo maãu sau:
Hieän töôïng quan saùt ñöôïc töø thí nghieäm vôùi vaät lieäu
Thí nghieäm
PE (1) PVC (2) Sôïi len (3) Sôïi xenlulozô (4)
Hô noùng gaàn ngoïn
löûa ñeøn coàn
Ñoát vaät lieäu treân
ngoïn löûa ñeøn coàn
Dung dòch 1’, 2’ taùc
duïng vôùi dd AgNO3
Dung dòch 3’, 4’ taùc
duïng vôùi dd CuSO4
2. Tieát sau kieåm tra vieát.

46
Ngaøy soaïn:............/............
CHÖÔNG 5: ÑAÏI CÖÔNG VEÀ KIM LOAÏI

Tieá VÒ TRÍ CUÛA KIM LOAÏI TRONG BAÛNG TUAÀN


t HOAØN
27
I. MUÏC TIEÂU:
VAØ CAÁU TAÏO CUÛA KIM LOAÏI
1. Kieán thöùc: HS bieát:
- Vò trí cuûa kim loaïi trong baûng tuaàn hoaøn.
- Caáu taïo cuûa nguyeân töû kim loaïi vaø caáu taïo tinh theå cuûa caùc kim loaïi.
- Lieân keát kim loaïi.
2. Kó naêng: Reøn luyeän kó naêng töø vò trí cuûa kim loaïi suy ra caáu taïo vaø tính chaát, töø tính chaát suy ra
öùng duïng vaø phöông phaùp ñieàu cheá.
3. Thaùi ñoä:
II. CHUAÅN BÒ:
- Baûng tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá hoaù hoïc.
- Baûng phuï veõ sô ñoà caáu taïo nguyeân töû (coù ghi baùn kính nguyeân töû) cuûa caùc nguyeân toá thuoäc chu kì
2.
- Tranh veõ 3 kieåu maïng tinh theå vaø moâ hình tinh theå kim loaïi (maïng tinh theå luïc phöông, laäp phöông taâm
dieän, laäp phöông taâm khoái).
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Vieát caáu hình electron nguyeân töû cuûa caùc nguyeân toá 11Na, 20Ca, 13Al. Xaùc ñònh soá
electron ôû lôùp ngoaøi cuøng vaø cho bieát ñoù laø nguyeân toá kim loaïi hay phi kim ?
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 I – VÒ TRÍ CUÛA KIM LOAÏI TRONG BAÛNG TUAÀN
 GV duøng baûng tuaàn hoaøn vaø yeâu caàu HS HOAØN
xaùc ñònh vò trí cuûa caùc nguyeân toá kim loaïi - Nhoùm IA (tröø H), nhoùm IIA (tröø B) vaø moät phaàn
trong baûng tuaàn hoaøn. cuûa caùc nhoùm IVA, VA, VIA.
 GV gôïi yù ñeå HS töï ruùt ra keát luaän veà vò - Caùc nhoùm B (töø IB ñeán VIIIB).
trí cuûa caùc nguyeân toá kim loaïi trong baûng - Hoï lantan vaø actini.
tuaàn hoaøn.
II – CAÁU TAÏO CUÛA KIM LOAÏI
Hoaït ñoäng 2 1. Caáu taïo nguyeân töû
 GV yeâu caàu HS vieát caáu hình electron cuûa - Nguyeân töû cuûa haàu heát caùc nguyeân toá kim loaïi
caùc nguyeân toá kim loaïi: Na, Mg, Al vaø caùc ñeàu coù ít electron ôû lôùp ngoaøi cuøng (1, 2 hoaëc 3e).
nguyeân toá phi kim P, S, Cl. So saùnh soá electron Thí duï:
ôû lôùp ngoaøi cuøng cuûa caùc nguyeân töû kim Na: [Ne]3s1 Mg: [Ne]3s2 Al: [Ne]3s23p1
loaïi vaø phi kim treân. Nhaän xeùt vaø ruùt ra keát - Trong chu kì, nguyeân töû cuûa nguyeân toá kim loaïi coù
luaän. baùn kính nguyeân töû lôùn hôn vaø ñieän tích haït nhaân
 GV duøng baûng phuï veõ sô ñoà caáu taïo nhoû hôn so vôùi caùc nguyeân töû cuûa nguyeân toá phi kim.
nguyeân töû cuûa caùc nguyeân toá thuoäc chu kì 2 Thí duï:

47
vaø yeâu caàu HS ruùt ra nhaän xeùt veà söï bieán Na
11 Mg
12 Al
13 Si
14 P
15 S
16 Cl
17
thieân cuûa ñieän tích haït nhaân vaø baùn kính 0,157 0,136 0,125 0,117 0,110 0,104 0,099
nguyeân töû.
2. Caáu taïo tinh theå
- ÔÛ nhieät ñoä thöôøng, tröø Hg ôû theå loûng, coøn caùc
kim loaïi khaùc ôû theå raén vaø coù caáu taïo tinh theå.
- Trong tinh theå kim loaïi, nguyeân töû vaø ion kim loaïi
naèm ôû nhöõng nuùt cuûa maïng tinh theå. Caùc electron
hoaù trò lieân keát yeáu vôùi haït nhaân neân deã taùch khoûi
nguyeân töû vaø chuyeån ñoäng töï do trong maïng tinh theå.
a) Maïng tinh theå luïc phöông
- Caùc nguyeân töû, ion kim loaïi naèm treân caùc ñænh vaø
Hoaït ñoäng 3 taâm caùc maët cuûa hình luïc giaùc ñöùng vaø ba nguyeân
 GV thoâng baùo veà caáu taïo cuûa ñôn chaát töû, ion naèm phía trong cuûa hình luïc giaùc.
kim loaïi. - Trong tinh theå, theå tích cuûa caùc nguyeân töû vaø ion
 GV duøng moâ hình thoâng baùo 3 kieåu maïng kim loaïi chieám 74%, coøn laïi 26% laø khoâng gian troáng.
tinh theå cuûa kim loaïi. Ví duï: Be, Mg, Zn.
 HS nhaän xeùt veà söï khaùc nhau cuûa 3 kieåu b) Maïng tinh theå laäp phöông taâm dieän
maïng tinh theå treân. - Caùc nguyeân töû, ion kim loaïi naèm treân caùc ñænh vaø
taâm caùc maët cuûa hình laäp phöông.
- Trong tinh theå, theå tích cuûa caùc nguyeân töû vaø ion
kim loaïi chieám 74%, coøn laïi 26% laø khoâng gian troáng.
Ví duï: Cu, Ag, Au, Al,…
c) Maïng tinh theå laäp phöông taâm khoái
- Caùc nguyeân töû,ion kim loaïi naèm treân caùc ñænh vaø
taâm cuûa hình laäp phöông.
- Trong tinh theå, theå tích cuûa caùc nguyeân töû vaø ion
kim loaïi chieám 68%, coøn laïi 32% laø khoâng gian troáng.
Ví duï: Li, Na, K, V, Mo,…
 GV thoâng baùo veà lieân keát kim loaïi vaø 3. Lieân keát kim loaïi
yeâu caàu HS so saùnh lieân keát kim loaïi vôùi Lieân keát kim loaïi laø lieân keát ñöôïc hình thaønh giöõa
lieân keát coäng hoaù trò vaø lieân keát ion. caùc nguyeân töû vaø ion kim loaïi trong maïng tinh theå do
coù söï tham gia cuûa caùc electron töï do.
V. CUÛNG COÁ:
1. GV treo baûng tuaøn hoaøn vaø yeâu caàu HS xaùc ñònh vò trí cuûa 22 nguyeân toá phi kim. Töø ñoù thaáy phaàn
coøn laïi cuûa baûng tuaàn hoaøn laø goàm caùc nguyeân toá kim loaïi.
2. Phaân bieät caáu taïo cuûa nguyeân töû kim loaïi vaø caáu taïo cuûa ñôn chaát kim loaïi ñeå thaáy trong ñôn chaát,
kim loaïi coù lieân keát kim loaïi.
VI. DAËN DOØ
1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 9 trang 82 (SGK).
2. Xem tröôùc baøi phaàn TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI

48
Ngaøy soaïn:............/............

Tieá TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI


t DAÕY ÑIEÄN HOAÙ CUÛA KIM LOAÏI (Tieát 1)
28
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
- HS bieát: Tính chaát vaät lí chung cuûa kim loaïi.
- HS hieåu: Nguyeân nhaân gaây neân nhöõng tính chaát vaät lí chung cuûa kim loaïi.
2. Kó naêng: Giaûi thích ñöôïc nguyeân nhaân gaây neân moät soá tính chaát vaät lí chung cuûa kim loaïi.
3. Thaùi ñoä:
II. CHUAÅN BÒ:
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Lieân keát kim loaïi laø gì ? So saùnh lieân keát kim loaïi vôùi lieân keát coäng hoaù trò vaø
lieân keát ion.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 I – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ
 GV yeâu caàu HS neâu nhöõng tính chaát vaät lí 1. Tính chaát chung: ÔÛ ñieàu kieän thöôøng, caùc kim
chung cuûa kim loaïi (ñaõ hoïc ôû naêm lôùp 9). loaïi ñeàu ôû traïng thaùi raén (tröø Hg), coù tính deûo,
daãn ñieän, daãn nhieät vaø coù aùnh kim.
2. Giaûi thích
a) Tính deûo
Hoaït ñoäng 2 Kim loaïi coù tính deûo laø vì caùc ion döông trong
 HS nghieân cöùu SGK vaø giaûi thích tính deûo cuûa maïng tinh theå kim loaïi coù theå tröôït leân nhau deã
kim loaïi. daøng maø khoâng taùch rôøi nhau nhôø nhöõng electron
 GV ?: Nhieàu öùng duïng quan troïng cuûa kim loaïi töï do chuyeån ñoäng dính keát chuùng vôùi nhau.
trong cuoäc soáng laø nhôø vaøo tính deûo cuûa kim
loaïi. Em haõy keå teân nhöõng öùng duïng ñoù.

b) Tính daãn ñieän


Hoaït ñoäng 3 - Khi ñaët moät hieäu ñieän theá vaøo hai ñaàu daây kim
 HS nghieân cöùu SGK vaø giaûi thích nguyeân nhaân loaïi, nhöõng electron chuyeån ñoäng töï do trong kim
veà tính daãn ñieän cuûa kim loaïi. loaïi seõ chuyeån ñoäng thaønh doøng coù höôùng töø
 GV daãn daét HS giaûi thích nguyeân nhaân vì sao ôû
cöïc aâm ñeán cöïc döông, taïo thaønh doøng ñieän.
nhieät ñoä cao thì ñoä daãn ñieän cuûa kim loaïi caøng
- ÔÛ nhieät ñoä caøng cao thì tính daãn ñieän cuûa kim
giaûm. loaïi caøng giaûm do ôû nhieät ñoä cao, caùc ion döông
dao ñoäng maïnh caûn trôû doøng electron chuyeån
ñoäng.
c) Tính daãn nhieät
Hoaït ñoäng 4 - Caùc electron trong vuøng nhieät ñoä cao coù ñoäng
 HS nghieân cöùu SGK vaø giaûi thích nguyeân nhaân naêng lôùn, chuyeån ñoäng hoãn loaïn vaø nhanh choùng
veà tính daãn nhieät cuûa kim loaïi. sang vuøng coù nhieät ñoä thaáp hôn, truyeàn naêng
löôïng cho caùc ion döông ôû vuøng naøy neân nhieät
ñoä lan truyeàn ñöôïc töø vuøng naøy ñeán vuøng khaùc
trong khoái kim loaïi.
- Thöôøng caùc kim loaïi daãn ñieän toát cuõng daãn
nhieät toát.
d) AÙnh kim
Caùc electron töï do trong tinh theå kim loaïi phaûn xaï
Hoaït ñoäng 5 haàu heát nhöõng tia saùng nhìn thaáy ñöôïc, do ñoù kim
 HS nghieân cöùu SGK vaø giaûi thích nguyeân loaïi coù veû saùng laáp laùnh goïi laø aùnh kim.
nhaân veà tính aùnh kim cuûa kim loaïi. Keát luaän: Tính chaát vaät lí chung cuûa kim loaïi gaây
49
 GV giôùi thieäu theâm moät soá tính chaát vaät lí neân bôûi söï coù maët cuûa caùc electron töï do trong
khaùc cuûa kim loaïi. maïng tinh theå kim loaïi.
Khoâng nhöõng caùc electron töï do trong tinh theå
kim loaïi, maø ñaëc ñieåm caáu truùc maïng tinh theå kim
loaïi, baùn kính nguyeân töû,…cuõng aûnh höôûng ñeán
tính chaát vaät lí cuûa kim loaïi.
 Ngoaøi moät soá tính chaát vaät lí chung cuûa caùc
kim loaïi, kim loaïi coøn coù moät soá tính chaát vaät lí
khoâng gioáng nhau.
- Khoái löôïng rieâng: Nhoû nhaát: Li (0,5g/cm3); lôùn
nhaát Os (22,6g/cm3).
- Nhieät ñoä noùng chaûy: Thaáp nhaát: Hg (−390C); cao
nhaát W (34100C).
- Tính cöùng: Kim loaïi meàm nhaát laø K, Rb, Cs
(duøng dao caét ñöôïc) vaø cöùng nhaát laø Cr (coù theå
caét ñöôïc kính).
V. CUÛNG COÁ
1. Nguyeân nhaân gaây neân nhöõng tính chaát vaät lí chung cuûa kim loaïi ? Giaûi thích.
2. Em haõy keå teân caùc vaät duïng trong gia ñình ñöôïc laøm baèng kim loaïi. Nhöõng öùng duïng cuûa caùc ñoà
vaät ñoù döïa treân tính chaát vaät lí naøo cuûa kim loaïi ?
VI. DAËN DOØ
1. Baøi taäp veà nhaø: 1, 8 trang 88 (SGK).
2. Xem tröôùc phaàn TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC CHUNG CUÛA KIM LOAÏI

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI


t DAÕY ÑIEÄN HOAÙ CUÛA KIM LOAÏI (Tieát 2)
29
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:

50
- HS bieát tính chaát hoaù hoïc chung cuûa kim loaïi vaø daãn ra ñöôïc caùc PTHH ñeå chöùng minh cho caùc tính
chaát hoaù hoïc chung ñoù.
- HS hieåu ñöôïc nguyeân nhaân gaây neân nhöõng tính chaát hoaù hoïc chung cuûa kim loaïi.
2. Kó naêng: Töø vò trí cuûa kim loaïi trong baûng tuaàn hoaøn, suy ra caáu taïo nguyeân töû vaø töø caáu taïo
nguyeân töû suy ra tính chaát cuûa kim loaïi.
3. Thaùi ñoä:
II. CHUAÅN BÒ:
 Hoaù chaát: Kim loaïi Na, ñinh saét, daây saét, daây ñoàng, daây nhoâm, haït keõm. Dung dòch HCl, H 2SO4
loaõng, dung dòch HNO3 loaõng.
 Duïng cuï: OÁng nghieäm, coác thuyû tinh, ñeøn coàn, giaù thí nghieäm,…
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Tính chaát vaät lí chung cuûa kim loaïi laø gì ? Nguyeân nhaân gaây neân nhöõng tính chaát
vaät lí chung ñoù.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 II. TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC
 GV ?: Caùc electron hoaù trò deã taùch ra khoûi - Trong moät chu kì: Baùn kính nguyeân töû cuûa
nguyeân töû kim loaïi ? Vì sao ? nguyeân toá kim loaïi < baùn kính nguyeân töû cuûa
 GV ?: Vaäy caùc electron hoaù trò deã taùch ra khoûi nguyeân toá phi kim.
nguyeân töû kim loaïi. Vaäy tính chaát hoaù hoïc chung - Soá electron hoaù trò ít, löïc lieân keát vôùi haït nhaân
cuûa kim loaïi laø gì ? töông ñoái yeáu neân chuùng deã taùch khoûi nguyeân
töû.
 Tính chaát hoaù hoïc chung cuûa kim loaïi laø tính
khöû.
M → Mn+ + ne
1. Taùc duïng vôùi phi kim
Hoaït ñoäng 2 a) Taùc duïng vôùi clo
 GV ?: Fe taùc duïng vôùi Cl2 seõ thu ñöôïc saûn 0 0 t0 +3 -1
2Fe + 3Cl2 2FeCl3
phaåm gì ?
 GV bieåu dieãn thí nghieäm ñeå chöùng minh saûn b) Taùc duïng vôùi oxi
phaåm taïo thaønh sau phaûn öùng treân laø muoái saét 0 0 t0 +3 -2
2Al + 3O2 2Al2O3
(III).
0 0 0
 HS vieát caùc PTHH: Al chaùy trong khí O2; Hg taùc t +8/3 -2
3Fe + 2O 2 Fe 3O4
duïng vôùi S; Fe chaùy trong khí O2; Fe + S.
 HS so saùnh soá oxi hoaù cuûa saét trong FeCl3, c) Taùc duïng vôùi löu huyønh
Fe3O4, FeS vaø ruùt ra keát luaän veà söï nhöôøng Vôùi Hg xaûy ra ôû nhieät ñoä thöôøng, caùc kim loaïi
electron cuûa saét. caàn ñun noùng.
0 0 0 +2 -2
t
Fe + S FeS
0 0 +2 -2
Hg + S HgS
2. Taùc duïng vôùi dung dòch axit
 GV yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa kim loaïi Fe vôùi a) Dung dòch HCl, H2SO4 loaõng
dung dòch HCl, nhaän xeùt veà soá oxi hoaù cuûa Fe 0 +1 +2 0
Fe + 2HCl FeCl 2 + H2
trong muoái thu ñöôïc.
 GV thoâng baùo Cu cuõng nhö caùc kim loaïi khaùc b) Dung dòch HNO3, H2SO4 ñaëc: Phaûn öùng vôùi
coù theå khöû N vaø S trong HNO3 vaø H2SO4 loaõng haàu heát caùc kim loaïi (tröø Au, Pt)
+5 +6
0 +5 +2 +2
veà caùc möùc oxi hoaù thaáp hôn. 3Cu + 8HNO3 (loaõng) 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O
 HS vieát caùc PTHH cuûa phaûn öùng. 0 +6 +2 +4
Cu + 2H 2SO4 (ñaëc) CuSO4 + SO2 + 2H2O
3. Taùc duïng vôùi nöôùc
 GV thoâng baùo veà khaû naêng phaûn öùng vôùi - Caùc kim loaïi coù tính khöû maïnh: kim loaïi nhoùm
nöôùc cuûa caùc kim loaïi ôû nhieät ñoä thöôøng vaø IA vaø IIA (tröø Be, Mg) khöû H2O deã daøng ôû nhieät
yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng giöõa Na ñoä thöôøng.
vaø Ca vôùi nöôùc. - Caùc kim loaïi coù tính khöû trung bình chæ khöû
 GV thoâng baøo moät soá kim loaïi taùc duïng vôùi nöôùc ôû nhieät ñoä cao (Fe, Zn,…). Caùc kim loaïi coøn
hôi nöôùc ôû nhieät ñoä cao nhö Mg, Fe,… laïi khoâng khöû ñöôïc H2O.
0 +1 +1 0
2Na + 2H2O 2NaOH + H 2
 GV yeâu caàu HS vieát PTHH khi cho Fe taùc duïng 4. Taùc duïng vôùi dung dòch muoái: Kim loaïi maïnh

51
vôùi dd CuSO4 ôû daïng phaân töû vaø ion thu goïn. hôn coù theå khöû ñöôïc ion cuûa kim loaïi yeáu hôn
Xaùc ñònh vai troø cuûa caùc chaât trong phaûn öùng trong dung dòch muoái thaønh kim loaïi töï do.
treân. 0 +2 +2 0
Fe + CuSO4 FeSO 4 + Cu
 HS neâu ñieàu kieän cuûa phaûn öùng (kim loaïi
maïnh khoâng taùc duïng vôùi nöôùc vaø muoái tan).
V. CUÛNG COÁ:
1. Tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa kim loaïi laø gì vaø vì sao kim loaïi coù nhöõng tính chaát ñoù ?
2. Thuyû ngaân deã bay hôi vaø raát ñoäc. Neáu chaúng may nhieät keá thuyû ngaân bò vôõ thì duøng chaát naøo
trong caùc chaát sau ñeå khöû ñoäc thuyû ngaân ?
A. Boät saét B. Boät löu huyønh C. Boät than D. Nöôùc
3. Dung dòch FeSO4 coù laãn taïp chaát laø CuSO4. Haõy giôùi thieäu phöông phaùp hoaù hoïc ñôn giaûn ñeå coù
theå loaïi ñöôïc taïp chaát. Giaûi thích vieäc laøm vaø vieát PTHH daïng phaân töû vaø ion ruùt goïn.
VI. DAËN DOØ
1. Baøi taäp veà nhaø: 2, 3, 4, 5 trang 88-89 (SGK).
2. Xem tröôùc baøi DAÕY ÑIEÄN HOAÙ CUÛA KIM LOAÏI

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI


t DAÕY ÑIEÄN HOAÙ CUÛA KIM LOAÏI (Tieát 3)
30
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc: HS bieát daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi vaø yù nghóa cuûa noù.
2. Kó naêng: Döï ñoaùn ñöôïc chieàu cuûa phaûn öùng oxi hoaù – khöû döïa vaøo quy taéc α.
3. Thaùi ñoä:
II. CHUAÅN BÒ:
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Hoaøn thaønh caùc PTHH daïng phaân töû vaø ion ruùt goïn cuûa phaûn öùng sau: Cu + dd
AgNO3; Fe + CuSO4. Cho bieát vai troø cuûa caùc chaát trong phaûn öùng.
3. Baøi môùi:
52
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
III – ÑAÕY ÑIEÄN HOAÙ CUÛA KIM LOAÏI
Hoaït ñoäng 1 1. Caëp oxi hoaù – khöû cuûa kim loaïi
 GV thoâng baùo veà caëp oxi hoaù – khöû cuûa kim Ag+ + 1e Ag
loaïi: Daïng oxi hoaù vaø daïng khöû cuûa cuøng moät
Cu2+ + 2e Cu
nguyeân toá kim loaïi taïo thaønh caëp oxi hoaù – khöû
cuûa kim loaïi. Fe 2+ + 2e Fe
 GV ?: Caùch vieát caùc caëp oxi hoaù – khöû cuûa [O] [K]
kim loaïi coù ñieåm gì gioáng nhau ? Daïng oxi hoaù vaø daïng khöû cuûa cuøng moät
nguyeân toá kim loaïi taïo neân caëp oxi hoaù – khöû
cuûa kim loaïi.
Thí duï: Caëp oxi hoaù – khöû Ag+/Ag; Cu2+/Cu; Fe2+/Fe
Hoaït ñoäng 2 2. So saùnh tính chaát cuûa caùc caëp oxi hoaù –
 GV löu yù HS tröôùc khi so saùnh tính chaát cuûa hai khöû
caëp oxi hoaù – khöû Cu2+/Cu vaø Ag+/Ag laø phaûn Thí duï: So saùnh tính chaát cuûa hai caëp oxi hoaù –
öùng khöû Cu2+/Cu vaø Ag+/Ag.
+ 2+
Cu + 2Ag → Cu + 2Ag chæ xaûy ra theo 1 chieàu. Cu + 2Ag+ → Cu2+ + 2Ag
 GV daãn daét HS so saùnh ñeå coù ñöôïc keát quaû Keát luaän: Tính khöû: Cu > Ag
nhö beân. Tính oxi hoaù: Ag+ > Cu2+
Hoaït ñoäng 3: GV giôùi thieäu daõy ñieän hoaù cuûa 3. Daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi
kim loaïi vaø löu yù HS ñaây laø daõy chöùa nhöõng
caëp oxi hoaù – khöû thoâng duïng, ngoaøi nhöõng caëp
oxi hoaù – khöû naøy ra vaãn coøn coù nhöõng caëp
khaùc.
K+ Na + Mg2+ Al3+ Zn2+ Fe 2+ Ni2+ Sn2+ Pb2+ H+ Cu2+ Ag+ Au3+
Tính oxi hoaùcuûa ion kim loaïi taên g

K Na Mg Al Zn Fe Ni Sn Pb H2 Cu Ag Au
Tính khöûcuûa kim loaïi giaûm
4. YÙ nghóa daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi
Döï ñoaùn chieàu cuûa phaûn öùng oxi hoaù – khöû theo
Hoaït ñoäng 4: quy taéc α: Phaûn öùng giöõa hai caëp oxi hoaù – khöû
 GV giôùi thieäu yù nghóa daõy ñieän hoaù cuûa kim seõ xaûy ra theo chieàu chaát oxi hoaù maïnh hôn seõ
loaïi vaø quy taéc α. oxi hoaù chaát khöû maïnh hôn, sinh ra chaát oxi hoaù
 HS vaän duïng quy taéc α ñeå xeùt chieàu cuûa phaûn yeáu hôn vaø chaát khöû yeáu hôn.
öùng oxi hoaù – khöû. Thí duï: Phaûn öùng giöõa hai caëp Fe2+/Fe vaø Cu2+/Cu
xaûy ra theo chieàu ion Cu2+ oxi hoaù Fe taïo ra ion Fe2+
vaø Cu.
Fe 2+ Cu2+

Fe Cu
2+ 2+
Fe + Cu → Fe + Cu
Toång quaùt: Giaû söû coù 2 caëp oxi hoaù – khöû
Xx+/X vaø Yy+/Y (caëp Xx+/X ñöùng tröôùc caëp Yy+/Y).

Xx+ Yy+

X Y

Phöông trình phaûn öùng:


Yy+ + X → Xx+ + Y
V. CUÛNG COÁ
1. Döïa vaøo daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi haõy cho bieát:
- Kim loaïi naøo deã bò oxi hoaù nhaát ?
- Kim loaïi naøo coù tính khöû yeáu nhaát ?
- Ion kim loaïi naøo coù tính oxi hoaù maïnh nhaát.
- Ion kim loaïi naøo khoù bò khöû nhaát.
2.

53
a) Haõy cho bieát vò trí cuûa caëp Mn2+/Mn trong daõy ñieän hoaù. Bieát raèng ion H+ oxi hoaù ñöôïc Mn. Vieát
phöông trình ion ruùt goïn cuûa phaûn öùng.
b) Coù theå döï ñoaùn ñöôïc ñieàu gì xaûy ra khi nhuùng laø Mn vaøo caùc dung dòch muoái: AgNO 3, MnSO4,
CuSO4. Neáu coù, haõy vieát phöông trình ion ruùt goïn cuûa phaûn öùng.
3. So saùnh tính chaát cuûa caùc caëp oxi hoaù – khöû sau: Cu2+/Cu vaø Ag+/Ag; Sn2+/Sn vaø Fe2+/Fe.
4. Kim loaïi ñoàng coù tan ñöôïc trong dung dòch FeCl3 hay khoâng, bieát trong daõy ñieän hoaù caëp Cu 2+/Cu ñöùng
tröôùc caëp Fe3+/Fe. Neáu coù, vieát PTHH daïng phaân töû vaø ion ruùt goïn cuûa phaûn öùng.
5. Haõy saép xeáp theo chieàu giaûm tính khöû vaø chieàu taêng tính oxi hoaù cuûa caùc nguyeân töû vaø ion trong
hai tröôøng hôïp sau ñaây:
a) Fe, Fe2+, Fe3+, Zn, Zn2+, Ni, Ni2+, H, H+, Hg, Hg2+, Ag, Ag+
b) Cl, Cl−, Br, Br−, F, F−, I, I−.
VI. DAËN DOØ
1. Baøi taäp veà nhaø: 6,7 trang 89 (SGK).
2. Xem tröôùc baøi LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI


t
31
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc: Heä thoáng hoaù veà kieán thöùc cuûa kim loaïi qua moät soá baøi taäp lí thuyeát vaø tính toaùn.
2. Kó naêng: Giaûi ñöôïc caùc baøi taäp lieân quan ñeán tính chaát cuûa kim loaïi.
3. Thaùi ñoä:
II. CHUAÅN BÒ:
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Trong tieát luyeän taäp.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 Baøi 1: Daõy caùc kim loaïi ñeàu phaûn öùng vôùi H2O ôû
 HS vaän duïng tính chaát hoaù hoïc chung cuûa kim nhieät ñoä thöôøng laø:
loaïi ñeå giaûi quyeát baøi taäp. A. Fe, Zn, Li, Sn B. Cu, Pb, Rb, Ag
C. K, Na, Ca, Ba D. Al, Hg, Cs, Sr
 Vaän duïng phöông phaùp taêng giaûm khoái löôïng Baøi 2: Ngaâm moät ñinh saét trong 100 ml dung dòch
(nhanh nhaát). CuCl2 1M, giaû söû Cu taïo ra baùm heát vaøo ñinh saét.
Fe + CuCl2 → FeCl2 + Cu Sau khi phaûn öùng xong, laáy ñinh saét ra, saáy khoâ,
56g ←1mol→ 64g  taêng 8g khoái löôïng ñinh saét taêng theâm
0,1 mol  taêng 0,8g. A. 15,5g B. 0,8g C. 2,7g D. 2,4g

54
 Baøi naøy chæ caàn caân baèng söï töông quan Baøi 3: Cho 4,8g kim loaïi R hoaù trò II tan hoaøn toaøn
giöõa kim loaïi R vaø NO trong dung dòch HNO3 loaõng thu ñöôïc 1,12 lít NO duy
3R → 2NO nhaát (ñkc). Kim loaïi R laø:
0,075 ←0,05 A. Zn B. Mg C. Fe D. Cu
 R = 4,8/0,075 = 64
 Töông töï baøi 3, caân baèng söï töông quan giöõa Baøi 4: Cho 3,2g Cu taùc duïng vôùi dung dòch HNO3
Cu vaø NO2 ñaëc, dö thì theå tích khí NO2 thu ñöôïc (ñkc) laø
Cu → 2NO2 A. 1,12 lít B. 2,24 lít C. 3,36 lít D. 4,48
lít
 Fe vaø FeS taùc duïng vôùi HCl ñeàu cho cuøng Baøi 5: Nung noùng 16,8g Fe vôùi 6,4g boät S (khoâng
moät soá mol khí neân theå tích khí thu ñöôïc xem nhö coù khoâng khí) thu ñöôïc saûn phaåm X. Cho X taùc
chæ do moät mình löôïng Fe ban ñaàu phaûn öùng. duïng vôùi dung dòch HCl dö thì coù V lít khí thoaùt ra
Fe → H2 (ñkc). Caùc phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn. Giaù trò V
 nH2 = nFe = 16,8/56 = 0,3  V = 6,72 lít laø
A. 2,24 lít B. 4,48 lít C. 6,72 lít D. 3,36
lít
 nhh oxit = nH2 = nhh kim loaïi = 0,1 (mol) Baøi 6: Ñeå khöû hoaøn toaøn hoãn hôïp goàm FeO vaø
Khi hoãn hôïp kim loaïi taùc duïng vôùi dung dòch ZnO thaønh kim loaïi caàn 2,24 lít H2 (ñkc). Neáu ñem
HCl thì: heát hoãn hôïp thu ñöôïc cho taùc duïng vôùi dung dòch
nH2 = nhh kim loaïi = 0,1 (mol)  V = 2,24 lít HCl thì theå tích khí H2 thu ñöôïc (ñkc) laø
A. 4,48 lít B. 1,12 lít C. 3,36 lít D. 2,24
lít
Baøi 7: Cho 6,72 lít H2 (ñkc) ñi qua oáng söù ñöïng 32g
 Tính soá mol CuO taïo thaønh  nHCl = nCuO  keát CuO ñun noùng thu ñöôïc chaát raén A. Theå tích dung
quaû dòch HCl ñuû ñeå taùc duïng heát vôùi A laø
A. 0,2 lít B. 0,1 lít C. 0,3 lít D. 0,01
lít
Hoaït ñoäng 2 Baøi 8: Cho moät laù saét nhoû vaøo dung dòch chöùa
moät trong nhöõng muoái sau: CuSO4, AlCl3, Pb(NO3)2,
ZnCl2, KNO3, AgNO3. Vieát PTHH daïng phaân töû vaø
ion ruùt goïn cuûa caùc phaûn öùng xaûy ra (neáu coù).
 HS vaän duïng quy luaät phaûn öùng giöõa kim Cho bieát vai troø cuûa caùc chaát tham gia phaûn öùng.
loaïi vaø dung dòch muoái ñeå bieát tröôøng hôïp naøo Giaûi
xaûy ra phaûn öùng vaø vieát PTHH cuûa phaûn öùng.  Fe + CuSO4 → FeSO4 + Cu
 GV löu yù ñeán phaûn öùng cuûa Fe vôùi dung Fe + Cu2+ → Fe2+ + Cu↓
dòch AgNO3, trong tröôøng hôïp AgNO3 thì tieáp tuïc  Fe + Pb(NO3)2 → Fe(NO3)2 + Pb↓
xaûy ra phaûn öùng giöõa dung dòch muoái Fe2+ vaø Fe + Pb2+ → Fe2+ + Pb↓
+
dung dòch muoái Ag .  Fe + 2AgNO3 → Fe(NO3)2 + 2Ag↓
Fe + 2Ag+ → Fe2+ + 2Ag↓
Neáu AgNO3 dö thì: Fe(NO3)2 + AgNO3 → Fe(NO3)3 +
Ag↓
Fe2+ + Ag+ → Fe3+ + Ag↓
Baøi 9: Hoaø tan hoaøn toaøn 1,5g hoãn hôïp boät Al vaø
Mg vaøo dung dòch HCl thu ñöôïc 1,68 lít H2 (ñkc). Tính
% khoái löôïng moãi kim loaïi trong hoãn hôïp.
Giaûi
 Caùch laøm nhanh nhaát laø vaän duïng phöông Goïi a vaø b laàn löôït laø soá mol cuûa Al vaø Mg.
27a  24b  1,5 a  1/30
phaùp baûo toaøn electron.  



3a  2b 
1,68
22,4
.2  0,15 
 b  0,025

27/30
%Al = .100  60%  %Mg = 40%
1,5

V. CUÛNG COÁ
1. Ñoát chaùy heát 1,08g moät kim loaïi hoaù trò III trong khí Cl 2 thu ñöôïc 5,34g muoái clorua cuûa kim loaïi ñoù.
Xaùc ñònh kim loaïi.
2. Khoái löôïng thanh Zn thay ñoåi nhö theá naøo sau khi ngaâm moät thôøi gian trong caùc dung dòch:
a) CuCl2 b) Pb(NO3)2 c) AgNO3 d) NiSO4
3. Cho 8,85g hoãn hôïp Mg, Cu vaø Zn vaøo löôïng dö dung dòch HCl thu ñöôïc 3,36 lít H2 (ñkc). Phaàn chaát raén
khoâng tan trong axit ñöôïc röûa saïch roài ñoát trong khí O 2 thu ñöôïc 4g chaát boät maøu ñen.
Tính % khoái löôïng moãi kim loaïi trong hoãn hôïp.
VI. DAËN DOØXem tröôùc baøi LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI

55
Ngaøy soaïn:............/............

Tieá HÔÏP KIM


t
32
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
 HS bieát:
- Khaùi nieäm veà hôïp kim.
- Tính chaát vaø öùng duïng cuûa hôïp kim trong caùc ngaønh kinh teá quoác daân.
 HS hieåu: Vì sao hôïp kim coù tính chaát cô hoïc öu vieät hôn caùc kim loaïi vaø thaønh phaàn cuûa hôïp kim.
2. Kó naêng:
3. Thaùi ñoä:
II. CHUAÅN BÒ: GV söu taàm moät soá hôïp kim nhö gang, theùp, ñuyra cho HS quan saùt.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
I – KHAÙI NIEÄM: Hôïp kim laø vaät lieäu kim loaïi
Hoaït ñoäng 1 coù chöùa moät soá kim loaïi cô baûn vaø moät soá kim
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát khaùi nieäm veà hôïp loaïi hoaëc phi kim khaùc.
kim. Thí duï:
- Theùp laø hôïp kim cuûa Fe vôùi C vaø moät soá
nguyeân toá khac.
- Ñuyra laø hôïp kim cuûa nhoâm vôùi ñoàng, mangan,
magie, silic.
II – TÍNH CHAÁT
Tính chaát cuûa hôïp kim phuï thuoäc vaøo thaønh phaàn
caùc ñôn chaát tham gia caáu taïo maïng tinh theå hôïp
kim.
 Tính chaát hoaù hoïc: Töông töï tính chaát cuûa caùc
Hoaït ñoäng 2 ñôn chaát tham gia vaøo hôïp kim.
 Hs traû lôøi caùc caâu hoûi sau: Thí duï: Hôïp kim Cu-Zn
- Vì sao hôïp kim daãn ñieän vaø nhieät keùm caùc kim - Taùc duïng vôùi dung dòch NaOH: Chæ coù Zn phaûn
loaïi thaønh phaàn ? öùng
- Vì sao caùc hôïp kim cöùng hôn caùc kim loaïi thaønh Zn + 2NaOH → Na2ZnO2 + H2↑
phaàn ? - Taùc duïng vôùi dung dòch H2SO4 ñaëc, noùng: Caû 2
- Vì sao hôïp kim coù nhieät ñoä noùng chaûy thaáp hôn ñeàu phaûn öùng
caùc kim loaïi thaønh phaàn ? Cu + 2H2SO4 → CuSO4 + SO2 + 2H2O
Zn + 2H2SO4 → ZnSO4 + SO2 + 2H2O
 Tính chaát vaät lí, tính chaát cô hoïc: Khaùc nhieàu so
vôùi tính chaát cuûa caùc ñôn chaát.

56
Thí duï:
- Hôïp kim khoâng bò aên moøn: Fe-Cr-Ni (theùp inoc),

- Hôïp kim sieâu cöùng: W-Co, Co-Cr-W-Fe,…
- Hôïp kim coù nhieät ñoä noùng chaûy thaáp: Sn-Pb
(thieác haøn, tnc = 2100C,…
- Hôïp kim nheï, cöùng vaø beàn: Al-Si, Al-Cu-Mn-Mg.
III – ÖÙNG DUÏNG
- Nhöõng hôïp kim nheï,beàn chòu ñöôïc nhieät ñoä cao
vaø aùp suaát cao duøng ñeå cheá taïo teân löûa, taøu
vuõ truï, maùy bay, oâ toâ,…
Hoaït ñoäng 3 - Nhöõng hôïp kim coù tính beàn hoaù hoïc vaø cô hoïc
 HS nghieân cöùu SGK vaø tìm nhöõng thí duï thöïc cao duøng ñeå cheá taïo caùc thieát bò trong ngaønh daàu
teá veà öùng duïng cuûa hôïp kim. moû vaø coâng nghieäp hoaù chaát.
 GV boå sung theâm moät soá öùng duïng khaùc cuûa - Nhöõng hôïp kim khoâng gæ duøng ñeå cheá taïo caùc
caùc hôïp kim. duïng cuï y teá, duïng cuï laøm beáp,…
- Hôïp kim cuûa vaøng vôùi Ag, Cu (vaøng taây) ñeïp
vaø cöùng duøng ñeå cheá taïo ñoà trang söùc vaø tröôùc
ñaây ôû moät soá nöôùc coøn duøng ñeå ñuùc tieàn.
V. THOÂNG TIN BOÅ SUNG
1. Veà thaønh phaàn cuûa moät soá hôïp kim
- Theùp khoâng gæ (goàm Fe, C, Cr, Ni).
- Ñuyra laø hôïp kim cuûa nhoâm (goàm 8% - 12%Cu), cöùng hôn vaøng, duøng ñeå ñuùc tieàn, laøm ñoà trang
söùc, ngoøi buùt maùy,…
- Hôïp kim Pb-Sn (goàm 80%Pb vaø 20%Sn) cöùng hôn Pb nhieàu, duøng ñuùc chöõ in.
- Hôïp kim cuûa Hg goïi laø hoãn hoáng.
- Ñoàng thau (goàm Cu vaø Zn).
- Ñoàng thieác (goàm Cu, Zn vaø Sn).
- Ñoàng baïch (goàm Cu; 20-30%Ni vaø löôïng nhoû saét vaø mangan)
2. Veà öùng duïng cuûa hôïp kim
- Coù nhöùng hôïp kim trô vôùi axit, bazô vaø caùc hoaù chaát khaùc duøng cheá taïo caùc maùy moùc, thieát bò
duøng trong nhaø maùy saûn xuaát hoaù chaát.
- Coù hôïp kim chòu nhieät cao, chòu ma saùt maïnh duøng laøm oáng xaû trong ñoäng cô phaûn löïc.
- Coù hôïp kim coù nhieät ñoä noùng chaûy raát thaáp duøng ñeå cheá taïo daøn oáng chöõa chaùy töï ñoäng. Trong
caùc kho haøng hoaù, khi coù chaùy, nhieät ñoä taêng laøm hôïp kim noùng chaûy vaø nöôùc phun qua nhöõng loã
ñöôïc haøn baèng hôïp kim naøy.
VI. DAËN DOØ
1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 4 trang 91 (SGK).
2. Xem tröôùc baøi SÖÏ AÊN MOØN KIM LOAÏI

57
Ngaøy soaïn:............/............

Tieá SÖÏ AÊN MOØN KIM LOAÏI (Tieát 1)


t
33
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
 HS bieát:
- Khaùi nieäm veà aên moøn kim loaïi vaø caùc daïng aên moøn chính.
- Caùch baûo veä caùc ñoà duøng baèng kim loaïi vaø maùy moùc khoûi bò aên moøn.
 HS hieåu: Baûn chaát cuûa quaù trình aên moøn kim loaïi laø quaù trình oxi hoaù – khöû trong ñoù kim loaïi bò
oxi hoaù thaønh ion döông.
2. Kó naêng: Vaän duïng nhöõng hieåu bieát veà pin ñieän hoaù ñeå giaûi thích hieän töôïng aên moøn ñieän hoaù
hoïc.
3. Thaùi ñoä: Coù yù thöùc baûo veä kim loaïi, choáng aên moøn kim loaïi do hieåu roõ nguyeân nhaân vaø taùc haïi
cuûa hieän töôïng aên moøn kim loaïi.
II. CHUAÅN BÒ: Baûng phuï veõ hình bieåu dieãn thí nghieäm aên moøn ñieän hoaù vaø cô cheá cuûa söï aên moøn
ñieän hoaù ñoái vôùi saét.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Tính chaát vaät lí chung cuûa kim loaïi bieán ñoåi nhö theá naøo khi chuyeån thaønh hôïp
kim ?
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 I – KHAÙI NIEÄM: Söï aên moøn kim loaïi laø söï
 GV neâu caâu hoûi: Vì sao kim loaïi hay hôïp kim deã phaù huyû kim loaïi hoaëc hôïp kim do taùc duïng cuûa
bò aên moøn ? Baûn chaát cuûa aên moøn kim loaïi laø caùc chaát trong moâi tröôøng xung quanh.
gì ? Heä quaû: Kim loaïi bò oxi hoaù thaønh ion döông
 GV gôïi yù ñeå HS töï neâu ra khaùi nieäm söï aên M → Mn+ + ne
moøn kim loaïi vaø baûn chaát cuûa söï aên moøn kim
loaïi.
II – CAÙC DAÏNG AÊN MOØN
1. AÊn moøn hoaù hoïc:
Hoaït ñoäng 2 Thí duï:
 GV neâu khaùi nieäm veà söï aên moøn hoaù hoïc vaø - Thanh saét trong nhaø maùy saûn xuaát khí Cl2
laáy thí duï minh hoaï. 0 0 +3 -1
2Fe + 3Cl 2 2FeCl3
- Caùc thieát bò cuûa loø ñoát, caùc chi tieát cuûa ñoäng
cô ñoát trong
0 0 t0 +8/3 -2
3Fe + 2O 2 Fe 3O4
0 +1 t0 +8/3 0
3Fe + 2H 2O Fe 3O4 + H2
 AÊn moøn hoaù hoïc laø quaù trình oxi hoaù – khöû,
trong ñoù caùc electron cuûa kim loaïi ñöôïc chuyeån
tröïc tieáp ñeán caùc chaát trong moâi tröôøng.
Hoaït ñoäng 3 2. AÊn moøn ñieän hoaù
 GV treo baûng phuï hình bieåu dieãn thí nghieäm aên a) Khaùi nieäm
moøn ñieän hoaù vaø yeâu caàu HS nghieân cöùu thí  Thí nghieäm: (SGK)
nghieäm veà söï aên moøn ñieän hoaù.  Hieän töôïng:
 GV yeâu caàu HS neâu caùc hieän töôïng vaø giaûi - Kim ñieän keá quay  chöùng toû coù doøng ñieän
thích caùc hieän töôïng ñoù. chaïy qua.
- Thanh Zn bò moøn daàn.
- Boït khí H2 thoaùt ra caû ôû thanh Cu.
 Giaûi thích:
- Ñieän cöïc aâm (anot); Zn bò aên moøn theo phaûn
öùng:
58
Zn → Zn2+ + 2e
2+
Ion Zn ñi vaøo dung dòch, caùc electron theo daây daãn
e
sang ñieän cöïc Cu.
- Ñieän cöïc döông (catot): ion H+ cuûa dung dòch
- H2SO4 nhaän electron bieán thaønh nguyeân töû H roài
--o -------
o o --
o thaønh phaân töû H2 thoaùt ra.
o o o o 2H+ + 2e → H2↑
o o Zn2+ o o
o
o o o
o o H+ o o  AÊn moøn ñieän hoaù laø quaù trình oxi hoaù – khöû,
o o o o
trong ñoù kim loaïi bò aên moøn do taùc duïng cuûa
dung dòch chaát ñieän li vaø taïo neân doøng electron
chuyeån dôøi töø cöïc aâm ñeán cöïc döông.
Hoaït ñoäng 4 b) AÊn moøn ñieän hoaù hoïc hôïp kim saét trong
 GV treo baûng phuï veà söï aên moøn ñieän hoaù hoïc khoâng khí aåm
cuûa hôïp kim saét. Thí duï: Söï aên moøn gang trong khoâng khí aåm.
- Trong khoâng khí aåm, treân beà maët cuûa gang luoân
coù moät lôùp nöôùc raát moûng ñaõ hoaø tan O2 vaø khí
Lôù p dd chaát ñieän li 2+ CO2, taïo thaønh dung dòch chaát ñieän li.
Fe
- - Gang coù thaønh phaàn chính laø Fe vaø C cuøng tieáp
O2 + 2H2O + 4e 4OH
xuùc vôùi dung dòch ñoù taïo neân voâ soá caùc pin
C Fe
nhoû maø saét laø anot vaø cacbon laø catot.
Vaät laøm baèng gang Taïi anot: Fe → Fe2+ + 2e
Caùc electron ñöôïc giaûi phoùng chuyeån dòch ñeán
e catot.
Taïi catot: O2 + 2H2O + 4e → 4OH−
 GV daãn daét HS xeùt cô cheá cuûa quaù trình gæ Ion Fe2+ tan vaøo dung dòch chaát ñieän li coù hoaø tan
saét trong khoâng khí aåm. khí O2, Taïi ñaây, ion Fe2+ tieáp tuïc bò oxi hoaù, döôùi
taùc duïng cuûa ion OH−
taïo ra gæ saét coù thaønh phaàn chuû yeáu laø
Fe2O3.nH2O.
V. CUÛNG COÁ
1. AÊn moøn kim loaïi laø gì ? Coù maáy daïng aên moøn kim loaïi ? Daïng naøo xaûy ra phoå bieán hôn ?
2. Cơ chế của quaù trình aên moøn ñieän hoaù ?
VI. DAËN DOØ
1. Baøi taäp veà nhaø: 1,2 trang 95 (SGK).
2. Xem tröôùc phần II.C cho đến hết baøi SÖÏ AÊN MOØN KIM LOAÏI

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá SÖÏ AÊN MOØN KIM LOAÏI (Tieát 2)


t 59
34
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
 HS bieát:
- Khaùi nieäm veà aên moøn kim loaïi vaø caùc daïng aên moøn chính.
- Caùch baûo veä caùc ñoà duøng baèng kim loaïi vaø maùy moùc khoûi bò aên moøn.
 HS hieåu: Baûn chaát cuûa quaù trình aên moøn kim loaïi laø quaù trình oxi hoaù – khöû trong ñoù kim loaïi bò
oxi hoaù thaønh ion döông.
2. Kó naêng: Vaän duïng nhöõng hieåu bieát veà pin ñieän hoaù ñeå giaûi thích hieän töôïng aên moøn ñieän hoaù
hoïc.
3. Thaùi ñoä: Coù yù thöùc baûo veä kim loaïi, choáng aên moøn kim loaïi do hieåu roõ nguyeân nhaân vaø taùc haïi
cuûa hieän töôïng aên moøn kim loaïi.
II. CHUAÅN BÒ: Baûng phuï veõ hình bieåu dieãn thí nghieäm aên moøn ñieän hoaù vaø cô cheá cuûa söï aên moøn
ñieän hoaù ñoái vôùi saét.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: AÊn moøn kim loaïi laø gì ? Coù maáy daïng aên moøn kim loaïi ? Daïng naøo xaûy ra phoå
bieán hôn ?
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 c) Ñieàu kieän xaûy ra söï aêm moøn ñieän hoaù hoïc
 GV ?: Töø thí nghieäm veà quaù trình aên moøn ñieän  Caùc ñieän cöïc phaûi khaùc nhau veà baûn chaát.
hoaù hoïc, em haõy cho bieát caùc ñieàu kieän ñeå quaù Caëp KL – KL; KL – PK; KL – Hôïp chaát hoaù hoïc
trình aên moøn ñieän hoaù xaûy ra ?  Caùc ñieän cöïc phaûi tieáp xuùc tröïc tieáp hoaëc
 GV löu yù HS laø quaù trình aên moøn ñieän hoaù giaùn tieáp qu daây daãn.
chæ xaûy ra khi thoaõ maõn ñoàng thôøi caû 3 ñieàu  Caùc ñieän cöïc cuøng tieáp xuùc vôùi moät dung
kieän treân, neáu thieáu 1 trong 3 ñieàu kieän treân thì dòch chaát ñieän li.
quaù trình aên moøn ñieän hoaù seõ khoâng xaûy ra.
Hoaït ñoäng 2 III – CHOÁNG AÊN MOØN KIM LOAÏI
 GV giôùi thieäu nguyeân taéc cuûa phöông phaùp 1. Phöông phaùp baûo veä beà maët
baûo veä beà maët. Duøng nhöõng chaát beàn vöõng vôùi moâi tröôøng ñeå
 HS laáy thí duï veà caùc ñoà duøng laøm baèng kim phuû maët ngoaøi nhöõng ñoà vaät baèng kim loaïi nhö
loaïi ñöôïc baûo veä baèng phöông phaùp beà maët. boâi daàu môõ, sôn, maï, traùng men,…
Thí duï: Saét taây laø saét ñöôïc traùng thieác, toân laø
saét ñöôïc traùng keõm. Caùc ñoà vaät laøm baèng saét
ñöôïc maï niken hay crom.
Hoaït ñoäng 2 2. Phöông phaùp ñieän hoaù
 GV giôùi thieäu nguyeân taéc cuûa phöông phaùp Noái kim loaïi caàn baûo veä vôùi moät kim loaïi hoaït
ñieän hoaù. ñoäng hôn ñeå taïo thaønh pin ñieän hoaù vaø kim loaïi
 GV ?: Tính khoa hoïc cuûa phöông phaùp ñieän hoaù hoaït ñoäng hôn seõ bò aên moøn, kim loaïi kia ñöôïc
laø gì? baûo veä.
Thí duï: Baûo veä voû taøu bieån laøm baèng theùp
baèng caùch gaùn vaøo maët ngoaøi cuûa voû taøu
(phaàn chìm döôùi nöôùc) nhöõng khoái Zn, keát quaû
laø Zn bò nöôùc bieån aên moøn thay cho theùp.
V. CUÛNG COÁ
1. Trong hai tröôøng hôïp sau ñaây, tröôøng hôïp naøo voû taøu ñöôïc baûo veä ? Giaûi thích.
- Voû taøu theùp ñöôïc noái vôùi thanh keõm.
- Voû taøu theùp ñöôïc noái vôùi thanh ñoàng.
2. Cho laù saét vaøo
a) dung dòch H2SO4 loaõng.
b) dung dòch H2SO4 loaõng coù theâm vaøi gioït dung dòch CuSO4.
Neâu hieän töôïng xaûy ra, giaûi thích vaø vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng xaûy ra trong moãi tröôøng hôïp.
3. Moät daây phôi quaàn aùo moät moät ñoaïn daây ñoàng noái vôùi moät ñoaïn daây theùp. Hieän töôïng naøo sau
ñaây xaûy ra ôû choå noái 2 ñoaïn daây khi ñeå laâu ngaøy ?
A. Saét bò aên moøn. B. Ñoàng bò aên moøn
C. Saét vaø ñoàng ñeàu bò aên moøn. D. Saét vaø ñoàng ñeàu khoâng bò aên moøn.
4. Söï aên moøn kim loaïi khoâng phaûi laø

60
A. söï khöû kim loaïi
B. söï oxi hoaù kim loaïi.
C. söï phaù huyû kim loaïi hoaëc hôïp kim do taùc duïng cuûa caùc chaát trong moâi tröôøng.
D. söï bieán ñôn chaát kim loaïi thaønh hôïp chaát.
5. Ñinh saét bò aên moøn nhanh nhaát trong tröôøng hôïp naøo sau ñaây ?
A. Ngaâm trong dung dòch HCl.
B. Ngaâm trong dung dòch HgSO4.
C. Ngaâm trong dung dòch H2SO4 loaõng.
D. Ngaâm trong dung dòch H2SO4 loaõng coù theâm vaøi gioït dung dòch CuSO4.
6. Saét taây laø saét traùng thieác. Neáu lôùp thieác bò xöôùc saâu tôùi lôùp saét thì kim loaïi bò aên moøn tröôùc laø
A. thieác B. saét C. caû hai ñeàu bò aên moøn nhö nhau. D. khoâng kim loaïi bò aên
moøn.

VI. DAËN DOØ


1. Baøi taäp veà nhaø: 3→6 trang 95 (SGK).
2. Xem laïi taát caû caùc kieán thöùc veà phaàn hoaù höõu cô ñaõ hoïc vaø heä thoáng laïi vaøo baûng sau, tieát sau
oân taäp HK I (1
tieát)
ESTE – LIPIT

Este Lipit
Khaùi nieäm
Tính chaát hoaù hoïc

CACBOHIÑRAT
Glucozô Saccarozô Tinh boät Xenlulozô
CTPT
CTCT thu goïn
Tính chaát hoaù
hoïc

AMIN – AMINO AXIT – PROTEIN


Amin Amino axit Peptit vaø protein
Khaùi nieäm
CTPT
Tính chaát hoaù hoïc

POLIME VAØ VAÄT LIEÄU POLIME


Polime Vaät lieäu polime
Khaùi nieäm
Tính chaát hoaù hoïc
Ñieàu cheá

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá OÂN TAÄP HOÏC KÌ I


t
35
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc: OÂn taäp, cuûng coá, heä thoáng hoaù kieán thöùc caùc chöông hoaù hoïc höõu cô (Este – lipit;
Cacbohiñrat; Amin, amino axit vaø protein; Polime vaø vaät lieäu polime).
 HS bieát:
2. Kó naêng:
- Phaùt trieån kó naêng döïa vaøo caáu taïo cuûa chaát ñeå suy ra tính chaát vaø öùng duïng cuûa chaát.
- Reøn luyeän kó naêng giaûi baøi taäp traéc nghieäm vaø baøi taäp töï luaän thuoäc caùc chöông hoaù hoïc höõu cô
lôùp 12.
3. Thaùi ñoä:
II. CHUAÅN BÒ:

61
- Yeâu caàu HS laäp baûng toång keát kieán thöùc cuûa caùc chöông hoaù hoïc höõu cô tröôùc khi leân lôùp oân taäp
phaàn hoaù hoïc höõu cô.
- GV laäp baûng toång keát kieán thöùc cuûa caùc chöông vaøo giaáy khoå lôùn hoaëc baûng phuï.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1: GV duøng phöông phaùp ñaøm thoaïi ñeå cuûng coá, heä thoáng hoaù kieán thöùc chöông ESTE –
LIPIT theo baûng sau:
Este Lipit
Khi thay theá nhoùm OH ôû nhoùm cacboxyl - Lipit laø nhöõng hôïp chaát höõu cô coù
cuûa axit cacboxylic baèng nhoùm OR thì trong teá baøo soáng, khoâng hoaø tan trong
ñöôïc este. nöôùc, tan nhieàu trong dung moâi höõu cô
Coâng thöùc chung: RCOOR’ khoâng phaân cöïc. Lipit laø caùc este phöùc
Khaùi nieäm
taïp.
- Chaát beùo laø trieste cuûa glixerol vôùi
axit beùo (axit beùo laø axit ñôn chöùc coù
maïch cacbon daøi, khoâng phaân nhaùnh).
 Phaûn öùng thuyû phaân, xt axit.  Phaûn öùng thuyû phaân
 Phaûn öùng ôû goác hiñrocacbon khoâng  Phaûn öùng xaø phoøng hoaù.
Tính chaát hoaù
no: Phaûn öùng coäng H2 cuûa chaát beùo loûng.
hoïc
- Phaûn öùng coäng.
- Phaûn öùng truøng hôïp.
Hoaït ñoäng 2: GV duøng phöông phaùp ñaøm thoaïi ñeå cuûng coá, heä thoáng hoaù kieán thöùc chöông
CACBOHIÑRAT theo baûng sau:
Glucozô Saccarozô Tinh boät Xenlulozô
CTPT C6H12O6 C12H22O11 (C6H10O5)n (C6H10O5)n
CH2OH[CHOH]4CH C6H11O5-O- C6H11O5 [C6H7O2(OH)3]n
O (saccarozô laø
CTCT thu goïn Glucozô laø poliancol, khoâng
(monoanñehit vaø coù nhoùm CHO)
poliancol)
- Coù phaûn öùng - Coù phaûn öùng - Coù phaûn öùng - Coù phaûn öùng
cuûa chöùc anñehit thuyû phaân nhôø xt thuyû phaân nhôø xt cuûa chöùc
(phaûn öùng traùng H+ hay enzim H+ hay enzim. poliancol.
baïc) - Coù phaûn öùng - Coù phaûn öùng - Coù phaûn öùng
- Coù phaûn öùng cuûa chöùc vôùi iot taïo hôïp vôùi axit HNO3 ñaëc
Tính chaát hoaù hoïc cuûa chöùc poliancol chaát maøu xanh taïo ra
poliancol (phaûn tím. xenlulozôtrinitrat
öùng vôùi Cu(OH)2 - Coù phaûn öùng
cho hôïp chaát tan thuyû phaân nhôø xt
maøu xanh lam. H+ hay enzim

Hoaït ñoäng 3: GV duøng phöông phaùp ñaøm thoaïi ñeå cuûng coá, heä thoáng hoaù kieán thöùc chöông AMIN –
AMINO AXIT - PROTEIN theo baûng sau:
Amin Amino axit Peptit vaø protein
Amin laø hôïp chaát höõu cô Amino axit laø hôïp chaát  Peptit laø hôïp chaát chöùa
coù theå coi nhö ñöôïc taïo höõu cô taïp chöùc, phaân töø 2 – 50 goác α-amino axit
neân khi thay theá moät hay töû chöùa ñoàng thôøi lieân keát vôùi nhau baèng
Khaùi nieäm
nhieàu nguyeân töû H trong nhoùm amino (NH2) vaø caùc lieân
phaân töû NH3 baèng goác nhoùm cacboxyl (COOH) keát peptit C N
hiñrocacbon. O H
CH3NH2; CH3−NH−CH3 H2N−CH2−COOH (Glyxin)  Protein laø loaïi polipeptit
(CH3)3N, C6H5NH2 (anilin) CH3−CH(NH2)−COOH cao phaân töû coù PTK töø
CTPT (alanin) vaøi chuïc nghìn ñeán vaøi
trieäu.
Tính chaát hoaù  Tính bazô  Tính chaát löôõng tính  Phaûn öùng thuyû phaân.
hoïc CH3NH2 + H2O ¾ [CH3NH3]+ H2N-R-COOH + HCl →  Phaûn öùng maøu biure
+ OH− ClH3N-R-COOH
62
RNH2 + HCl → RNH3Cl H2N-R-COOH + NaOH →
H2N-R-COONa + H2O
 Phaûn öùng hoaù este.
 Phaûn öùng truøng ngöng
Hoaït ñoäng 3: GV duøng phöông phaùp ñaøm thoaïi ñeå cuûng coá, heä thoáng hoaù kieán thöùc chöông AMIN –
POLIME VAØ VAÄT LIEÄU POLIME theo baûng sau:
Polime Vaät lieäu polime
Polime hay hôïp chaát cao phaân töû laø A. Chaát deûo laø nhöõng vaät lieäu polime
nhöõng hôïp chaát coù PTK lôùn do nhieàu coù tính deûo.
Khaùi nieäm
ñôn chöùc vò cô sôû goïi laø maét xích lieân Moät soá polime duøng laøm chaát deûo:
keát vôùi nhau taïo neân. 1. PE 2. PVC
Tính chaát hoaù Coù phaûn öùng phaân caét maïch, giöõ 3. Poli(metyl metacrylat)
hoïc nguyeân maïch vaø phaùt trieån maïch. 4. Poli(phenol-fomanñehit)
- Phaûn öùng truøng hôïp: Truøng hôïp laø B. Tô laø nhöõng polime hình sôïi daøi vaø
quaù trình keát hôïp nhieàu phaân töû nhoû maûnh vôùi ñoä beàn nhaát ñònh.
(monome) gioáng nhau hay töông töï nhau 1. Tô nilon-6,6
thaønh phaân töû lôùn (polime). 2. Tô nitron (olon)
- Phaûn öùng truøng ngöng: Truøng ngöng C. Cao su laø loaïi vaät lieâu polime coù tính
laø quaù trình keát hôïp nhieàu phaân töû ñaøn hoài.
Ñieàu cheá nhoû (monome) thaønh phaân töû lôùn 1. Cao su thieân nhieân.
(polime) ñoàng thôøi giaûi phoùng nhöõng 2. Cao su toång hôïp.
phaân töû nhoû khaùc (nhö nöôùc). D. Keo daùn laø loaïi vaät lieäu coù khaùi
nieäm keát dính hai maûnh vaät lieäu raén
khaùc nhau.
1. Nhöïa vaù saêm 2. Keo daùn epxi
3. Keo daùn ure-fomanñehit.
V. CUÛNG COÁ: Trong tieát oân taäp.
VI. DAËN DOØ: TIEÁT SAU THI HOÏC KÌ.

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá LUYEÄN TAÄP: SÖÏ AÊN MOØN KIM LOAÏI


t
37
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc: Cuûng coá kieán thöùc veà baûn chaát cuûa söï aên moøn kim loaïi, caùc kieåu aên moøn kim loaïi
vaø choáng aên moøn.
2. Kó naêng: Kó naêng tính toaùn löôïng kim loaïi ñieàu cheá theo caùc phöông phaùp hoaëc caùc ñaïi löôïng coù
lieân quan.
3. Thaùi ñoä: Nhaän thöùc ñöôïc taùc haïi nghieâm troïng cuûa söï aên moøn kim loaïi, nhaát laø nöôùc ta ôû vaøo
vuøng nhieät ñôùi gioù muøa, noùng nhieàu vaø ñoä aåm cao. Töø ñoù, coù yù thöùc vaø haønh ñoäng cuï theå ñeå
baûo veä kim loaïi, tuyeân truyeàn vaø vaän ñoäng moïi ngöôøi cuøng thöïc hieän nhieäm vuï naøy.
II. CHUAÅN BÒ: Caùc baøi taäp.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 Baøi 1: Söï aên moøn kim loaïi khoâng phaûi laø
HS vaän duïng kieán thöùc veà lí thuyeát aên moøn A. söï khöû kim loaïi. 
63
kim loaïi ñeå choïn ñaùp aùn ñuùng. B. söï oxi hoaù kim loaïi
C. söï phaù huyû kim loaïi hoaëc hôïp kim do taùc duïng cuûa
caùc chaát trong moâi tröôøng.
D. söï bieán ñôn chaát kim loaïi thaønh hôïp chaát.
Baøi 2: Ñinh saét bò aên moøn nhanh nhaát trong tröôøng
Hoaït ñoäng 2 hôïp naøo sau ñaây ?
 HS xaùc ñònh trong moãi tröôøng hôïp, tröôøng A. Ngaâm trong dung dòch HCl.
hôïp naøo laø aên moøn hoaù hoïc, tröôøng hôïp B. Ngaâm trong dung dòch HgSO4.
naøo laø aên moøn ñieän hoaù. C. Ngaâm trong dung dòch H2SO4 loaõng.
 GV yeâu caàu HS cho bieát cô cheá cuûa quaù D. Ngaâm trong dung dòch H2SO4 loaõng coù nhoû theâm
trình aên moøn ñieän hoaù ôû ñaùp aùn D. vaøi gioït dung dòch CuSO4. 
Hoaït ñoäng 3 Baøi 3: Saét taây laø saét traùng thieác. Neáu lôùp thieác bò
 HS so saùnh ñoä hoaït ñoäng hoaù hoïc cuûa 2 xöôùc saâu tôùi lôùp saét thì kim loaïi bò aên moøn tröôùc
kim loaïi ñeå bieát ñöôïc khaû naêng aên moøn laø:
cuûa 2 kim loaïi Fe vaø Sn. A. thieác B. saét
C. caû hai bò aên moøn nhö nhau D. khoâng kim loaïi bò aên
moøn
Baøi 4: Sau moät ngaøy lao ñoäng, ngöôøi ta phaûi laøm veä
Hoaït ñoäng 3: HS vaän duïng kieán thöùc veà aên sinh beà maët kim loaïi cuûa caùc thieát bò maùy moùc, duïng
moøn kim loaïi vaø lieân heä ñeán kieán thöùc cuûa cuï lao ñoäng. Vieäc laøm naøy coù muïc ñích chính laø gì ?
cuoäc soáng ñeå choï ñaùp aùn ñuùng nhaát. A. Ñeå kim loaïi saùng boùng ñeïp maét.
B. Ñeå khoâng gaây oâ nhieãm moâi tröôøng.
C. Ñeå khoâng laøm baån quaàn aùo khi lao ñoäng.
D. Ñeå kim loaïi ñôõ bò aên moøn. 
Baøi 5: Moät soá hoaù chaát ñöôïc ñeå treân ngaên tuû coù
Hoaït ñoäng 4 khung laøm baèng kim loaïi. Sau moät thôøi gian, ngöôøi ta
 GV ?: Trong soá caùc hoaù chaát ñaõ cho, hoaù thaáy khung kim loaïi bò gæ. Hoaù chaát naøo sau ñaây coù
chaát naøo coù khaû naêng aên moøn kim loaïi ? khaû naêng gaây ra hieän töôïng treân ?
 HS choïn ñaùp aùn ñuùng vaø giaûi thích. A. Etanol B. Daây nhoâm
C. Daàu hoaû D. Axit clohiñric

Baøi 6: Söï phaù huyû kim loaïi hay hôïp kim do kim loaïi
Hoaït ñoäng 5 taùc duïng tröïc tieáp vôùi caùc chaát oxi hoaù trong moâi
HS vaän duïng ñònh nghóa veà söï aên moøn hoaù tröôøng ñöôïc goïi laø
hoïc vaø aên moøn ñieän hoaù ñeå choïn ñaùp aùn A. söï khöû kim loaïi.
ñuùng. B. söï taùc duïng cuûa kim loaïi vôùi nöôùc.
C. söï aên moøn hoaù hoïc. 
D. söï aên moøn ñieân hoaù hoïc.
Baøi 7: Khi ñieàu cheá H2 töø Zn vaø dung dòch H2SO4
loaõng, neáu theâm moät vaøi gioït dung dòch CuSO4 vaøo
dung dòch axit thì thaáy khí H2 thoaùt ra nhanh hôn haún.
Haõy giaûi thích hieän töôïng treân.
Hoaït ñoäng 6 Giaûi
 GV ?: Ban ñaàu xaûy ra quaù trình aên moøn  Ban ñaàu Zn tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi dung dòch H2SO4
hoaù hoïc hay aên moøn ñieän hoaù ? Vì sao toác loaõng vaø bò aên moøn hoaù hoïc.
ñoä thoaùt khí ra laïi bò chaäm laïi ? Zn + H2SO4 → ZnSO4 + H2↑
 Khi theâm vaøo vaøi gioït dung dòch CuSO4 thì Khí H2 sinh ra baùm vaøo beà maët laù Zn , ngaên caûn söï
coù phaûn öùng hoaù hoïc naøo xaûy ra ? Vaø khi tieáp xuùc giöõa Zn vaø H2SO4 neân phaûn öùng xaûy ra
ñoù xaûy ra quaù trình aên moøn loaïi naøo ? chaäm.
 Khi theâm vaøo vaøi gioït dung dòch CuSO4, coù phaûn
öùng:
Zn + CuSO4 → ZnSO4 + Cu
Cu taïo thaønh baùm vaøo Fe taïo thaønh caëp ñieän cöïc vaø
Fe bò aên moøn ñieän hoaù.
- ÔÛ cöïc aâm (Fe): Keõm bò oxi hoaù.
Zn – 2e → Zn2+
- ÔÛ cöïc döông (Cu): Caùc ion H+ cuûa dung dòch H2SO4
loaõng bò khöû thaønh khí H2.
2H+ + 2e → H2↑
H2 thoaùt ra ôû cöïc ñoàng, neân Zn bò aên moøn nhanh hôn,
phaûn öùng xaûy ra maïnh hôn.

64
Baøi 8: Ngaâm 9g hôïp kim Cu – Zn trong dung dòch HCl dö
Hoaït ñoäng 7 thu ñöôïc 896 ml H2 (ñkc). Xaùc ñònh % khoái löôïng cuûa
 GV ?: Khi ngaâm hôïp kim Cu – Zn trong dung hôïp kim.
dòch HCl thì kim loaïi naøo bò aên moøn ? Giaûi
 HS döïa vaøo löôïng khí H2 thu ñöôïc, tính Ngaâm hôïp kim Cu – Zn trong dung dòch HCl dö, chæ coù
löôïng Zn coù trong hôïp kim vaø töø ñoù xaùc Zn phaûn öùng.
ñònh % khoái löôïng cuûa hôïp kim. Zn + 2HCl → ZnCl2 + H2↑
0,986
 nZn = nH2 =  0,04
22,4
0,04.65
 %Zn = .100  28,89%  %Cu = 71,11%
9
V. CUÛNG COÁ:
1. Coù nhöõng caëp kim loaïi sau ñaây cuøng tieáp xuùc vôùi dung dòch chaát ñieän li: a) Al – Fe; b) Cu – Fe; c) Fe –
Sn.
Cho bieát kim loaïi naøo trong moãi caëp bò aên moøn ñieän hoaù hoïc.
A. Cu, Al, Mg B. Cu, Al, MgO C. Cu, Al2O3, Mg D. Cu, Al2O3, MgO
2. Vì sao khi noái moät sôïi daây ñieän baèng ñoàng vôùi moät sôïi daây ñieän baèng nhoâm thì choå noái trôû neân
mau keùm tieáp xuùc.
VI. DAËN DOØ: Xem tröôùc baøi ÑIEÀU CHEÁ KIM LOAÏI

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá ÑIEÀU CHEÁ KIM LOAÏI


t
38
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
- HS hieåu: Nguyeân taéc chung cuûa vieäc ñieàu cheá kim loaïi.
- HS bieát: Caùc phöông phaùp ñieàu cheá kim loaïi.
2. Kó naêng: Reøn luyeän tö duy: Tính khöû khaùc nhau cuûa caùc kim loaïi vaø bieát caùch choïn phöông phaùp
thích hôïp ñeå ñieàu cheá kim loaïi.
3. Thaùi ñoä:
II. CHUAÅN BÒ:
- Hoaù chaát: dung dòch CuSO4, ñinh saét.
- Duïng cuï: OÁng nghieäm thöôøng, oáng nghieäm hình chöõ U, loõi than laáy töø pin hoûng duøng laøm ñieän
cöïc, daây ñieän, pin hoaëc bình aêcquy.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 I – NGUYEÂN TAÉC ÑIEÀU CHEÁ KIM LOAÏI
 GV ñaët heä thoáng caâu hoûi: Khöû ion kim loaïi thaønh nguyeân töû.
- Trong töï nhieân, ngoaøi vaøng vaø platin coù ôû Mn+ + ne → M
traïng thaùi töï do, haàu heát caùc kim loaïi coøn laïi
ñeàu toàn taïi ôû traïng thaùi naøo ?
- Muoán ñieàu cheá kim loaïi ta phaûi laøm gì ?
- Nguyeân taéc chung cuûa vieäc ñieàu cheá kim loaïi
laø gì ?
II – PHÖÔNG PHAÙP
Hoaït ñoäng 2 1. Phöông phaùp nhieät luyeän

65
 GV giôùi thieäu phöông phaùp nhieät luyeän.  Nguyeân taéc: Khöû ion kim loaïi trong hôïp chaát ôû
 GV yeâu caàu HS vieát PTHH ñieàu cheá Cu vaø Fe nhieät ñoä cao baèng caùc chaát khöû nhö C, CO, H 2 hoaëc
baèng phöông phaùp nhieät luyeän sau: caùc kim loaïi hoaït ñoäng.
CuO + H2→  Phaïm vi aùp duïng: Saûn xuaát caùc kim loaïi coù tính
Fe2O3 + CO → khöt trung bình (Zn, FE, Sn, Pb,…) trong coâng nghieäp.
Fe2O3 + Al → Thí duï:
t0
PbO + H2 Pb + H2O
t0
Fe 3O4 + 4CO 3Fe + 4CO2
0
t
Fe 2O3 + 2Al 2Fe + Al2O3
2. Phöông phaùp thuyû luyeän
Hoaït ñoäng 3  Nguyeân taéc: Duøng nhöõng dung dòch thích hôïp
 GV giôùi thieäu phöông phaùp thuyû luyeän. nhö: H2SO4, NaOH, NaCN,… ñeå hoaø tan kim loaïi hoaëc
 GV bieåu dieãn thí nghieäm Fe + dd CuSO4 vaø caùc hôïp chaát cuûa kim loaïi vaø taùch ra khoûi phaàn
yeâu caàu HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng. khoâng tan coù ôû trong quaëng. Sau ñoù khöû nhöõng ion
 HS tìm theâm moät soá thí duï khaùc veà phöông kim loaïi naøy trong dung dòch baèng nhöõng kim loaïi
phaùp duøng kim loaïi ñeå khöû ion kim loaïi yeâu coù tính khöû maïnh nhö Fe, Zn,…
hôn. Thí duï: Fe + CuSO4 → FeSO4 + Cu↓
Fe + Cu2+ → Fe2+ + Cu↓
 Phaïm vi aùp duïng: Thöôøng söû duïng ñeå ñieàu cheá
caùc kim loaïi coù tính khöû yeáu.
3. Phöông phaùp ñieän phaân
a) Ñieän phaân hôïp chaát noùng chaûy
 Nguyeân taéc: Khöû caùc ion kim loaïi baèng doøng
Hoaït ñoäng 4: ñieän baèng caùch ñieän phaân noùng chaûy hôïp chaát
 GV ?: cuûa kim loaïi.
- Nhöõng kim loaïi coù ñoä hoaït ñoäng hoaù hoïc nhö  Phaïm vi aùp duïng: Ñieàu cheá caùc kim loaïi hoaït
theá naøo phaûi ñieàu cheá baèng phöông phaùp ñieän ñoäng hoaù hoïc maïnh nhö K, Na, Ca, Mg, Al.
phaân noùng chaûy ? Chuùng ñöùng ôû vò trí naøo Thí duï 1: Ñieän phaân Al2O3 noùng chaûy ñeå ñieàu cheá
trong daõy hoaït ñoäng hoaù hoïc cuûa kim loaïi ? Al.
 HS nghieân cöùu SGK vaø vieát PTHH cuûa phaûn K (-) Al2O3 A (+)
3+
öùng xaûy ra ôû caùc ñieän cöïc vaø PTHH chung Al O2-
cuûa söï ñieän phaân khi ñieän phaân noùng chaûy Al3+ + 3e Al 2O2- O2 + 4e
Al2O3, MgCl2. ñpnc
2Al2O3 4Al + 3O2
Thí duï 2: Ñieän phaân MgCl2 noùng chaûy ñeå ñieàu cheá
Mg.
K (-) MgCl 2 A (+)
Mg 2+ Cl -
Mg2+ + 2e Mg 2Cl- Cl2 + 2e
ñpnc
MgCl2 Mg + Cl2
Hoaït ñoäng 5: b) Ñieän phaân dung dòch
 GV ?:  Nguyeân taéc: Ñieän phaân dung dòch muoái cuûa kim
- Nhöõng kim loaïi coù ñoä hoaït ñoäng hoaù hoïc nhö loaïi.
theá naøo phaûi ñieàu cheá baèng phöông phaùp ñieän  Phaïm vi aùp duïng: Ñieàu cheá caùc kim loaïi coù ñoä
phaân dung dòch ? Chuùng ñöùng ôû vò trí naøo trong hoaït ñoäng hoaù hoïc trung bình hoaëc yeáu.
daõy hoaït ñoäng hoaù hoïc cuûa kim loaïi ? Thí duï: Ñieän phaân dung dòch CuCl2 ñeå ñieàu cheá kim
 HS nghieân cöùu SGK vaø vieát PTHH cuûa phaûn loaïi Cu.
öùng xaûy ra ôû caùc ñieän cöïc vaø PTHH chung K (-) CuCl2 A (+)
2+
cuûa söï ñieän phaân khi ñieän phaân dung dòch Cu , H2O (H2O) Cl-, H2O
CuCl2. Cu2+ + 2e Cu 2Cl- Cl2 + 2e
ñpdd
CuCl2 Cu + Cl2
c) Tính löôïng chaát thu ñöôïc ôû caùc ñieän cöïc
Hoaït ñoäng 6 AIt
Döïa vaøo coâng thöùc Farañaây: m = , trong ñoù:
 GV giôùi thieäu coâng thöùc Farañaây duøng ñeå nF
tính löôïng chaát thu ñöôïc ôû caùc ñieän cöïc vaø m: Khoái löôïng chaát thu ñöôïc ôû ñieän cöïc (g).
giaûi thích caùc kí hieäu coù trong coâng thöùc. A: Khoái löôïng mol nguyeân töû cuûa chaát thu ñöôïc ôû

66
ñieän cöïc.
n: Soá electron maø nguyeân töû hoaëc ion ñaõ cho hoaëc
nhaän.
I: Cöôøng ñoä doøng ñieän (ampe)
t: Thôøi gian ñieän phaân (giaáy)
F: Haèng soá Farañaây (F = 96.500).
V. CUÛNG COÁ:
1. Trình baøy caùch ñeå
- Ñieàu cheá Ca töø CaCO3 - ñieàu cheá Cu töø CuSO4
2. Töø Cu(OH)2, MgO, Fe2O3 haõy ñieàu cheá caùc kim loaïi töông öùng baèng moät phöông phaùp thích hôïp. Vieát
PTHH cuûa phaûn öùng.
VI. DAËN DOØ:
1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 5 trang 98 SGK.
2. Xem tröôùc baøi ÑIEÀU CHEÁ KIM LOAÏI

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá LUYEÄN TAÄP: ÑIEÀU CHEÁ KIM LOAÏI


t
39
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc: Cuûng coá kieán thöùc veà nguyeân taéc ñieàu cheá kim loaïi vaø caùc phöông phaùp ñieàu cheá
kim loaïi.
2. Kó naêng: Kó naêng tính toaùn löôïng kim loaïi ñieàu cheá theo caùc phöông phaùp hoaëc caùc ñaïi löôïng coù
lieân quan.
3. Thaùi ñoä:
II. CHUAÅN BÒ: Caùc baøi taäp.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Baøi 1: Baèng nhöõng phöông phaùp naøo coù theå ñieàu
cheá ñöôïc Ag töø dung dòch AgNO3, ñieàu cheá Mg töø dung
Hoaït ñoäng 1 dòch MgCl2 ? Vieát caùc phöông trình hoaù hoïc.
 HS nhaéc laïi caùc phöông phaùp ñieàu cheá kim Giaûi
loaïi vaø phaïm vi aùp duïng cuûa moãi phöông 1. Töø dung dòch AgNO3 ñieàu cheá Ag. Coù 3 caùch:
phaùp.  Duøng kim loaïi coù tính khöû maïnh hôn ñeå khöû ion
 GV ?: Kim loaïi Ag, Mg hoaït ñoäng hoaù hoïc Ag+.
maïnh hay yeáu ? Ta coù theå söû duïng phöông Cu + 2AgNO3 → Cu(NO3)2 + 2Ag↓
phaùp naøo ñeå ñieàu cheá kim loaïi Ag töø dung  Ñieän phaân dung dòch AgNO3:
dòch AgNO3, kim loaïi Mg töø dung dòch MgCl2 ? ñpdd
4AgNO3 + 2H2O 4Ag + O2 + 4HNO3
 HS vaän duïng caùc kieán thöùc coù lieân quan
ñeå giaûi quyeát baøi toaùn.  Coâ caïn dung dòch roài nhieät phaân AgNO3:
t0
2AgNO3 2Ag + 2NO2 + O2
2. Töø dung dòch MgCl2 ñieàu cheá Mg: chæ coù 1 caùch laø
coâ caïn dung dòch roài ñieän phaân noùng chaûy:
ñpnc
MgCl 2 Mg + Cl2
Baøi 2: Ngaâm moät vaät baèng ñoàng coù khoái löôïng 10g
trong 250g dung dòch AgNO3 4%. Khi laáây vaät ra thì khoái
löôïng AgNO3 trong dung dòch giaûm 17%.
a) Vieát phöông trình hoaù hoïc cuûa phaûn öùng vaø cho

67
bieát vai troø cuûa caùc chaát tham gia phaûn öùng.
b) Xaùc ñònh khoái löôïng cuûa vaät sau phaûn öùng.
Hoaït ñoäng 2 Giaûi
 HS a) PTHH
- Vieát PTHH cuûa phaûn öùng. Cu + 2AgNO3 → Cu(NO3)2 + 2Ag↓
- Xaùc ñònh khoái löôïng AgNO3 coù trong 250g b) Xaùc ñònh khoái löôïng cuûa vaät sau phaûn öùng
dung dòch vaø soá mol AgNO3 ñaõ phaûn öùng. 250
Khoái löôïng AgNO3 coù trong 250g dd: .4  10 (g)
 GV phaùt vaán ñeå daãn daét HS tính ñöôïc 100
khoái löôïng cuûa vaät sau phaûn öùng theo coâng Soá mol AgNO3 tham gia phaûn öùng laø:
thöùc: 10.17
 0,01 (mol)
mvaät sau phaûn öùng = mCu(bñ) – mCu(phaûn öùng) + mAg(baùm vaøo) 100.170
Cu + 2AgNO3 → Cu(NO3)2 + 2Ag↓
mol: 0,005 ←0,01→ 0,01
Khoái löôïng vaät sau phaûn öùng laø:
10 + (108.0,01) – (64.0,005+ = 10,76 (g)
Baøi 3: Ñeå khöû hoaøn toaøn 23,2g moät oxit kim loaïi, caàn
duøng 8,96 lít H2 (ñkc). Kim loaïi ñoù laø
A. Mg B. Cu C. Fe D. Cr
Giaûi
Hoaït ñoäng 3 MxOy + yH2 → xM + yH2O
 GV höôùng daãn HS giaûi quyeát baøi taäp. nH2 = 0,4  nO(oxit) = nH2 = 0,4
 mkim loại trong oxit = 23,2 – 0,4.16 = 16,8 (g)
16,8
x:y= : 0,4. Thay giaù trò nguyeân töû khoái cuûa
M
caùc kim loaïi vaøo bieåu thöùc treân ta tìm ñöôïc giaù trò M
baèng 56 laø phuø hôïp vôùi tæ leä x : y.
Hoaït ñoäng 4 Baøi 4: Cho 9,6g boät kim loaïi M vaøo 500 ml dung dòch
 GV ?: HCl 1M, khi phaûn öùng keát thuùc thu ñöôïc 5,376 lít H2
- Trong soá 4 kim loaïi ñaõ cho, kim loaïi naøo (ñkc). Kim loaïi M laø:
phaûn öùng ñöôïc vôùi dung dòch HCl ? Hoaù trò A. Mg B. Ca C. Fe D. Ba
cuûa kim loaïi trong muoái clorua thu ñöôïc coù Giaûi
ñieåm gì gioáng nhau ? nH2 = 5,376/22,4 = 0,24 (mol)
- Sau phaûn öùng giöõa kim loaïi vôùi dd HCl thì nHCl = 0,5.1 = 0,5 (mol)
kim loaïi heát hay khoâng ? M + 2HCl → MCl2 + H2
 HS giaûi quyeát baøi toaùn treân cô sôû höôùng 0,24 0,48 ←0,24
daãn cuûa GV. nHCl(pứ) = 0,48 < nHCl(bđ) = 0,5  Kim loaïi heát, HCl dö
9,6
M=  40  M laø Ca
0,24
Baøi 5: Ñieän phaân noùng chaûy muoái clorua kim loaïi M.
ÔÛ catot thu ñöôïc 6g kim loaïi vaø ôû anot thu ñöôïc 3,36 lít
khí (ñkc) thoaùt ra. Muoái clorua ñoù laø
A. NaCl B. KCl C. BaCl2 D. CaCl2
Hoaït ñoäng 5 Giaûi
 HS laäp 1 phöông trình lieân heä giöõa hoaù trò nCl2 = 0,15
cuûa kim loaïi vaø khoái löôïng mol cuûa kim loaïi. 2MCln → 2M + nCl2
 GV theo doõi, giuùp ñôõ HS giaûi quyeát baøi 0,3
toaùn. ←0,15
n
6
 M = 0,3 = 20n  n = 2 & M = 40 M laø Ca
n
V. CUÛNG COÁ:
1. Cho khí CO dö ñi qua hoãn hôïp goàm CuO, Al2O3 vaø MgO (ñun noùng). Khi phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn
thu ñöôïc chaát raén goàm:
A. Cu, Al, Mg B. Cu, Al, MgO C. Cu, Al2O3, Mg D. Cu, Al2O3, MgO
2. Hoaø tan hoaøn toaøn 28g Fe vaøo dung dòch AgNO 3 dö thì khoái löôïng chaát raén thu ñöôïc laø:
A. 108g B. 162g  C. 216g D. 154g
VI. DAËN DOØ: Xem tröôùc baøi ÑIEÀU CHEÁ KIM LOAÏI

68
Ngaøy soaïn:............/............

Tieá THÖÏC HAØNH: TÍNH CHAÁT, ÑIEÀU CHEÁ VAØ


t SÖÏ AÊN MOØN KIM LOAÏI
40
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
 Cuûng coá kieán thöùc veà: daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi, ñieàu cheá kim loaïi, söï aên moøn kim loaïi.
 Tieán haønh moät soá thí nghieäm:
- So saùnh phaûn öùng cuûa Al, Fe, Cu vôùi ion H+ trong dung dòch HCl (daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi).
- Fe phaûn öùng vôùi Cu2+ trong dung dòch CuSO4 (ñieàu cheá kim loaïi baèng caùch duøng kim loaïi maïnh khöû
kim loaïi yeáu trong dung dòch).
- Zn phaûn öùng vôùi dung dòch H2SO4, dung dòch H2SO4 theâm CuSO4 (söï aên moøn ñieän hoaù hoïc).
2. Kó naêng:
- Tieáp tuïc reøn luyeän caùc kó naêng thöïc haønh hoaù hoïc: laøm vieäc vôùi duïng cuï thí nghieäm, hoaù chaát,
quan saùt hieän töôïng.
- Vaän duïng ñeå giaûi thích caùc vaán ñeà lieân quan ñeán daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi, veà söï aên moøn kim
loaïi, choáng aên moøn kim loaïi.
3. Thaùi ñoä: Caån thaän trong caùc thí nghieäm hoaù hoïc.
II. CHUAÅN BÒ:
1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, giaù ñeå oáng nghieäm, ñeøn coàn, keùo, duõa hoaëc giaáy giaùp.
2. Hoaù chaát: Kim loaïi: Na, Mg, Fe (ñinh saét nhoû hoaëc daây saét); Dung dòch: HCl. H 2SO4, CuSO4
III. PHÖÔNG PHAÙP: HS tieán haønh laøm caùc thí nghieäm döôùi söï höôùng daãn cuûa GV.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän. Nhaéc nhôû noäi quy PTN, nhöõng löu yù tröôùc khi tieán haønh caùc
thí nghieäm hoaù hoïc.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1: Coâng vieäc ñaàu buoåi thöïc haønh
- GV neâu muïc tieâu, yeâu caàu tieát thöïc haønh vaø
moät soá ñieåm caàn löu yù trong buoåi thöïc haønh.
- GV coù theå laøm maãu moät soá thí nghieäm.
Hoaït ñoäng 2: Thí nghieäm 1: Daõy ñieän hoaù cuûa kim loaïi
- HS tieán haønh caùc thí nghieäm nhö yeâu caàu cuûa
SGK
Hoaït ñoäng 3: Thí nghieäm 2: Ñieàu cheá kim loaïi baèng caùch
- HS tieán haønh thí nghieäm nhö SGK. duøng kim loaïi maïnh khöû ion kim loaïi trong dung
- Löu yù laø ñaùnh thaät saïch gæ saét ñeå phaûn öùng dòch.
xaûy ra nhanh vaø roõ hôn.
Hoaït ñoäng 4: Thí nghieäm 3: AÊn moøn ñieän hoaù
- HS tieán haønh thí nghieäm nhö SGK.
- GV höôùng daãn HS quan saùt hieän töôïng.
Hoaït ñoäng 5: Coâng vieäc cuoái buoåi thöïc haønh.
- GV nhaän xeùt, ñaùnh giaù buoåi thöïc haønh.
- HS thu doïn duïng cuï, hoaù chaát, veä sinh PTN, lôùp
hoïc, vieát töôøng trình thí nghieäm theo maãu.
V. CUÛNG COÁ: Trong tieát thöïc haønh.
VI. DAËN DOØ: Xem tröôùc baøi KIM LOAÏI KIEÀM.

69
Ngaøy soaïn:............/............
CHÖÔNG 6: KIM LOAÏI KIEÀM, KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ, NHOÂM

Tieá KIM LOAÏI KIEÀM VAØ HÔÏP CHAÁT


t QUAN TROÏNG CUÛA KIM LOAÏI KIEÀM(Tieát 1)
41
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
 HS bieát.
- Vò trí, caáu taïo nguyeân töû, tính chaát cuûa kim loaïi kieàm.
- Nguyeân taéc vaø phöông phaùp ñieàu cheá moät soá kim loaïi kieàm.
 HS hieåu: Nguyeân nhaân cuûa tính khöû raát maïnh cuûa kim loaïi kieàm.
2. Kó naêng:
- Laøm moät soá thí nghieäm ñôn giaûn veà kim loaïi kieàm.
- Giaûi baøi taäp veà kim loaïi kieàm.
3. Thaùi ñoä: Caån thaän trong caùc thí nghieäm hoaù hoïc.
II. CHUAÅN BÒ:
1. Baûng tuaàn hoaøn, baûng phuï ghi moät soá tính chaát vaät lí cuûa kim loaïi kieàm.
2. Duïng cuï, hoaù chaát: Na kim loaïi, bình khí O2 vaø bình khí Cl2, nöôùc, dao.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 A. KIM LOAÏI KIEÀM
- GV duøng baûng HTTH vaø yeâu caàu HS töï tìm I – VÒ TRÍ TRONG BAÛNG TUAÀN HOAØN,
hieåu vò trí cuûa nhoùm IA vaø caáu hình electron CAÁU HÌNH ELECTRON NGUYEÂN TÖÛ
nguyeân töû cuûa caùc nguyeân toá nhoùm IA - Thuoäc nhoùm IA cuûa baûng tuaàn hoaøn, goàm caùc
nguyeân toá: Li, Na, K, Rb, Cs vaø Fr (nguyeân toá
phoùng xaï).
- Caáu hình electron nguyeân töû:
Li: [He]2s1 Na: [Ne]3s1 K: [Ar]4s1
1 1
Rb: [Kr]5s Cs: [Xe]6s
Hoaït ñoäng 2 II – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ
- GV duøng dao caét moät maãu nhoû kim loaïi Na. - Maøu traéng baïc vaø coù aùnh kim, daãn ñieän toát,
- HS quan saùt beà maët cuûa kim loaïi Na sau khi caét nhieät ñoä noùng chaûy vaø nhieät ñoä soâi thaáp, khoái
vaø nhaän xeùt veà tính cöùng cuûa kim loaïi Na. löôïng rieâng nhoû, ñoä cöùng thaáp.
- GV giaûi thích caùc nguyeân nhaân gaây neân - Nguyeân nhaân: Kim loaïi kieàm coù caáu truùc maïng
nhöõng tính chaát vaät lí chung cuûa caùc kim loaïi tinh theå laäp phöông taâm khoái, caáu truùc töông ñoái
kieàm. roãng. Maët khaùc, trong tinh theå caùc nguyeân töû vaø
- HS döïa vaøo baûng phuï ñeå bieát theâm quy luaät ion lieân keát vôùi nhau baèng lieân keát kim loaïi yeáu.
bieán ñoåi tính chaát vaät lí cuûa kim loaïi kieàm.
III – TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC
Hoaït ñoäng 3 Caùc nguyeân töû kim loaïi kieàm coù naêng löôïng ion
- GV ?: Treân cô sôû caáu hình electron nguyeân töû hoaù nhoû, vì vaäy kim loaïi kieàm coù tính khöû raát
vaø caáu taïo maïng tinh theå cuûa kim loaïi kieàm, em maïnh. Tính khöû taêng daàn töø Li → Cs.
haõy döï ñoaùn tính chaát hoaù hoïc chung cuûa caùc M → M+ + 1e
kim loaïi kieàm. Trong caùc hôïp chaát, caùc kim loaïi kieàm coù soá oxi
hoaù +1.
1. Taùc duïng vôùi phi kim
a. Taùc duïng vôùi oxi
- GV bieåu dieãn caùc thí nghieäm: Na + O 2; K + Cl2; 2Na + O2 → Na2O2 (natri peoxit)
Na + HCl. 4Na + O2 → 2Na2O (natri oxit)
- HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra. Vieát PTHH cuûa b. Taùc duïng vôùi clo
phaûn öùng. Nhaän xeùt veà möùc ñoä phaûn öùng 2K + Cl2 → 2KCl
cuûa caùc kim loaïi kieàm. 2. Taùc duïng vôùi axit

70
2Na + 2HCl → 2NaCl + H2↑
3. Taùc duïng vôùi nöôùc
2K + 2H2O → 2KOH + H2↑
 Ñeå baûo veä kim loaïi kieàm ngöôøi ta ngaâm kim loaïi
kieàm trong daàu hoaû.
IV – ÖÙNG DUÏNG, TRAÏNG THAÙI THIEÂN
NHIEÂN VAØ ÑIEÀU CHEÁ
Hoaït ñoäng 4 1. ÖÙng duïng:
HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc caùc öùng - Duøng cheá taïo hôïp kim coù nhieät ñoä ngoaøi cuøng
duïng quan troïng cuûa kim loaïi kieàm. thaáp.
Thí duï: Hôïp kim Na-K noùng chaûy ôû nhieät ñoä 700C
duøng laøm chaát trao ñoåi nhieät trong caùc loø phaûn
öùng haït nhaân.
- Hôïp kim Li – Al sieâu nheï, ñöôïc duøng trong kó thuaät
haøng khoâng.
- Cs ñöôïc duøng laøm teá baøo quang ñieän.
2. Traïng thaùi thieân nhieân
HS nghieân cöùu SGK. Toàn taïi ôû daïng hôïp chaát: NaCl (nöôùc bieån), moät
soá hôïp chaát cuûa kim loaïi kieàm ôû daïng silicat vaø
aluminat coù ôû trong ñaát.
- GV ? Em haõy cho bieát ñeå ñieàu cheá kim loaïi 3. Ñieàu cheá: Khöû ion cuûa kim loaïi kieàm trong hôïp
kieàm ta coù theå söû duïng phöông phaùp naøo ? chaát baèng caùch ñieän phaân noùng chaûy hôïp chaát
- GV duøng tranh veõ höôùng daãn HS nghieân cöùu cuûa chuùng.
sô ñoà thieát bò ñieän phaân NaCl noùng chaûy trong Thí duï:
coâng nghieäp. ñpnc
2NaCl 2Na + Cl2
V. CUÛNG COÁ:
1. Caáu hình electron lôùp ngoaøi cuøng cuûa nguyeân töû kim loaïi kieàm laø
A. ns1  B. ns2 C. ns2np1 D. (n – 1)dxnsy
2. Cation M coù caáu hình electron lôùp ngoaøi cuøng laø 2s22p6. M+ laø cation naøo sau ñaây ?
+

A. Ag+ B. Cu+ C. Na+  D. K+


3. Noàng ñoä % cuûa dung dòch taïo thaønh khi hoaø tan 39g kali kim loaïi vaøo 362g nöôùc laø keát quaû naøo sau
ñaây ?
A. 15,47% B. 13,97% C. 14%  D. 14,04%
VI. DAËN DOØ:
1. BTVN: 1 → 4 trang 111 (SGK)
2. Xem tröôùc phaàn HÔÏP CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI KIEÀM

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá KIM LOAÏI KIEÀM VAØ HÔÏP CHAÁT


t QUAN TROÏNG CUÛA KIM LOAÏI KIEÀM(Tieát 2)
42
I. MUÏC TIEÂU:
71
1. Kieán thöùc: HS bieát ñöôïc tính chaát vaø öùng duïng moät soá hôïp chaát quan troïng cuûa kim loaïi kieàm.
2. Kó naêng:
- Laøm moät soá thí nghieäm ñôn giaûn veà hôïp chaát cuûa kim loaïi kieàm.
- Giaûi baøi taäp veà hôïp chaát cuûa kim loaïi kieàm.
3. Thaùi ñoä: Caån thaän trong caùc thí nghieäm hoaù hoïc.
II. CHUAÅN BÒ:
1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, keïp goã, oáng huùt.
2. Hoaù chaát: NaOH daïng vieân,…
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
B. MOÄT SOÁ HÔÏP CHAÁT QUAN TROÏNG CUÛA
Hoaït ñoäng 1 KIM LOAÏI KIEÀM
I – NATRI HIÑROXIT
1. Tính chaát
a. Tính chaát vaät lí:
 GV cho HS quan saùt moät maãu NaOH döôùi - Chaát raén, khoâng maøu, deã noùng chaûy (tnc = 3220C),
daïng vieân vaø nghieân cöùu tính tan, tính huùt aåm huùt aåm maïnh (deã chaûy röõa), tan nhieàu trong nöôùc.
cuûa noù. - Khi tan trong nöôùc, NaOH phaân li hoaøn toaøn thaønh
ion:
NaOH → Na+ + OH−
b. Tính chaát hoaù hoïc
 HS vieát PTHH daïng phaân töû vaø ion ruùt goïn  Taùc duïng vôùi axit
cuûa caùc phaûn öùng minh hoaï cho tính chaát cuûa HCl + NaOH → NaCl + H2O
NaOH H+ + OH− → H2O
 Taùc duïng vôùi oxit axit
NaOH + CO2 → NaHCO3 (nNaOH : nCO2 ≤ 1)
2NaOH + CO2 → Na2CO3 (nNaOH : nCO2 ≥ 2)
GV: Giaûi thích caùc tröôøng hôïp xaûy ra phaûn  Taùc duïng vôùi dung dòch muoái
öùng cho muoái axít, trung hoaø hoaëc caû hai. CuSO4 + 2NaOH → Cu(OH)2↓ + Na2SO4
Cu2+ + 2OH− → Cu(OH)2↓
 HS nghieân cöùu SKG ñeå bieát nhöõng öùng duïng 2. ÖÙng duïng: Naáu xaø phoøng, cheá phaåm nhuoäm,
quan troïng cuûa NaOH. tô nhaân taïo, tinh cheá quaëng nhoâm trong coâng nghieäp
luyeän nhoâm vaø duøng trong coâng nghieäp cheá bieán
daàu moû.
Hoaït ñoäng 2 II – NATRI HIÑROCACBONAT
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát nhöõng tính chaát 1. Tính chaát vaät lí: Chaát raén, maøu traéng, ít tan trong
vaät lí cuûa NaHCO3. nöôùc.
2. Tính chaát hoaù hoïc
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát nhöõng tính chaát a. Phaûn öùng phaân huyû
hoaù hoïc cuûa NaHCO3. t0
2NaHCO 3 Na 2CO3 + CO2 + H2O
b. NaHCO3 laø hôïp chaát löôõng tính
 GV ?: Vì sao coù theå noùi NaHCO3 laø hôïp chaát NaHCO3 + HCl → NaCl + CO2↑ + H2O
löôõng tính ? NaHCO3 + NaOH → Na2CO3 + H2O
 HS nghieân cöùu SKG ñeå bieát nhöõng öùng duïng 2. ÖÙng duïng: Duøng trong coâng nghieäp döôïc phaåm
quan troïng cuûa NaHCO3. (cheá thuoác ñau daï daøy,…) vaø coâng nghieäp thöïc
phaåm (laøm boät nôû,…)
III – NATRI CACBONAT
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát nhöõng tính chaát 1. Tính chaát vaät lí: Chaát raén maøu traéng, tan nhieàu
vaät lí cuûa Na2CO3. trong nöôùc. ÔÛ nhieät ñoä thöôøng toàn taïi döôùi daïng
muoái ngaäm nöôùc Na2CO3.10H2O, ôû nhieät ñoä cao
muoái naøy maát daàn nöôùc trôû thaønh Na2CO3 khan,
noùng chaûy ôû 8500C.
2. Tính chaát hoaù hoïc
 HS daãn ra nhöõng phaûn öùng hoaù hoïc minh hoaï  Phaûn öùng vôùi axit, kieàm, muoái
cho tính chaát cuûa Na2CO3. Na2CO3 + 2HCl → 2NaCl + CO2↑ + H2O
Na2CO3 + Ba(OH)2 → BaCO3↓ + 2NaOH
72
 GV giôùi thieäu cho HS bieát moâi tröôøng cuûa Na2CO3 + CaCl2 → CaCO3↓ + 2NaCl
muoái Na2CO3  Muoái cacbonat cuûa kim loaïi kieàm trong dung dòch
nöôùc cho moâi tröôøng kieàm.
 HS nghieân cöùu SKG ñeå bieát nhöõng öùng duïng 3. ÖÙng duïng: Laø hoaù chaát quan troïng trong coâng
quan troïng cuûa Na2CO3. nghieäp thuyû tinh, boät giaët, phaåm nhuoäm, giaáy, sôïi,

IV – KALI NITRAT
Hoaït ñoäng 3 1. Tính chaát vaät lí: Laø nhöõng tinh theå khoâng maøu,
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát nhöõng tính chaát beàn trong khoâng khí, tan nhieàu trong nöôùc.
vaät lí cuûa KNO3.
 GV ?: Em coù nhaän xeùt gì veà saûn phaåm cuûa 2. Tính chaát hoaù hoïc: Bò phaân huyû ôû nhieät ñoä
phaûn öùng phaân huyû KNO3 ? cao
t0
2KNO3 2KNO2 + O2
3. ÖÙng duïng: Duøng laøm phaân boùn (phaân ñaïm,
 ÖÙng duïng thuoác noå cuûa KNO3 döïa treân tính phaân kali) vaø cheá taïo thuoác noå. Thuoác noå thoâng
chaát naøo cuûa muoái KNO3? thöôøng (thuoác suùng) laø hoãn hôïp 68%KNO3, 15%S
vaø 17%C (than)
 Phaûn öùng chaùy cuûa thuoác suùng:
t0
2KNO3 + 3C + S N2 + 3CO2 + K2S
V. CUÛNG COÁ:
1. Trong caùc muoái sau, muoái naøo deã bò nhieät phaân ?
A. LiCl B. NaNO3 C. KHCO3 D. KBr
2. Cho 100g CaCO3 taùc duïng hoaøn toaøn vôùi dung dòch HCl thu ñöôïc moät löôïng khí CO2. Suïc khí CO2 thu
ñöôïc vaøo dung dòch chöùa 60g NaOH. Tính khoái löôïng muoái taïo thaønh.
3. Nung 100g hoãn hôïp Na2CO3 vaø NaHCO3 cho ñeán khi khoái löôïng cuûa hoãn hôïp khoâng thay ñoåi, ñöôïc 69g
chaát raén. Xaùc ñònh % khoái löôïng cuûa moãi chaát raén trong hoãn hôïp ñaàu.
VI. DAËN DOØ:
1. BTVN: 5 → 8 trang 111 (SGK)
2. Xem tröôùc phaàn KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ VAØ HÔÏP CHAÁT


t QUAN TROÏNG CUÛA KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ(Tieát 1)
43
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc: HS bieát:
- Vò trí, caáu taïo nguyeân töû, tính chaát cuûa kim loaïi kieàm thoå.
- Nguyeân taéc vaø phöông phaùp ñieàu cheá kim loaïi kieàm thoå.
2. Kó naêng:
- Töø caáu taïo suy ra tính chaát, töø tính chaát suy ra öùng duïng vaø ñieàu cheá.
- Giaûi baøi taäp veà kim loaïi kieàm thoå..
3. Thaùi ñoä: Caån thaän trong caùc thí nghieäm hoaù hoïc.
II. CHUAÅN BÒ: Baûng tuaàn hoaøn, baûng haèng soá vaät lí cuûa moät soá kim loaïi kieàm thoå.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
73
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Vieát caáu hình electron nguyeân töû cuûa caùc nguyeân toá 4Be, 12Mg, 20Ca. Nhaän xeùt veà
soá electron ôû lôùp ngoaøi cuøng.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
A. KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ
Hoaït ñoäng 1 I – VÒ TRÍ TRONG BAÛNG TUAÀN HOAØN,
 GV duøng baûng tuaàn hoaøn vaø cho HS tìm vò trí CAÁU HÌNH ELECTRON NGUYEÂN TÖÛ
nhoùm IIA. - Kim loaïi kieàm thoå thuoäc nhoùm IIA cuûa baûng tuaàn
 HS vieát caáu hình electron cuûa caùc kim loaïi Be, hoaøn, goàm caùc nguyeân toá beri (Be), magie (Mg),
Mg, Ca,… vaø nhaän xeùt veà soá electron ôû lôùp canxi (Ca), stronti (Sr), bari (Ba) vaø Ra (Ra).
ngoaøi cuøng. - Caáu hình electron lôùp ngoaøi cuøng laø ns2 (n laø soá
thöù töï cuûa lôùp).
Be: [He]2s2; Mg: [Ne]2s2; Ca: [Ar]2s2;
Sr: [Kr]2s2; Ba: [Xe]2s2
Hoaït ñoäng 2 II – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ
 HS döïa nghieân cöùu baûng 6.2. Moät soá haèng - Maøu traéng baïc, coù theå daùt moûng.
soá vaät lí quan troïng vaø kieåu maïng tinh theå cuûa - Nhieät ñoä noùng chaûy vaø nhieät ñoä soâi cuûa caùc
kim loaïi kieàm thoå ñeå ruùt ra caùc keát luaän veà kim loaïi kieàm thoå tuy coù cao hôn caùc kim loaïi kieàm
tính chaát vaät lí cuûa kim loaïi kieàm thoå nhö beân. nhöng vaãn töông ñoái thaáp.
 GV ?: Theo em, vì sao tính chaát vaät lí cuûa caùc - Khoái löôïng rieâng nhoû, nheï hôn nhoâm (tröø Ba). Ñoä
kim loaïi kieàm thoå laïi bieán ñoåi khoâng theo moät cöùng cao hôn caùc kim loaïi kieàm nhöng vaãn töông ñoái
quy luaät nhaát ñònh gioáng nhö kim loaïi kieàm ? meàm.
Hoaït ñoäng 3 III – TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC
 GV ?: Töø caáu hình electron nguyeân töû cuûa - Caùc nguyeân töû kim loaïi kieàm thoå coù naêng löôïng
caùc kim loaïi kieàm thoå, em coù döï ñoaùn gì veà ion hoaù töông ñoái nhoû, vì vaäy kim loaïi kieàm thoå coù
tính chaát hoaù hoïc cuûa caùc kim loaïi kieàm thoå ? tính khöû maïnh. Tính khöû taêng daàn töø Be ñeán Ba.
 HS vieát baùn phaûn öùng daïng toång quaùt bieåu M → M2+ + 2e
dieãn tính khöû cuûa kim loaïi kieàm thoå. - Trong caùc hôïp chaát caùc kim loaïi kieàm thoå coù soá
oxi hoaù +2.
1. Taùc duïng vôùi phi kim
0 0 +2 -2
2Mg + O2 2MgO
2. Taùc duïng vôùi axit
a) Vôùi HCl, H2SO4 loaõng
0 +1 +2 0
2Mg + 2HCl MgCl2 + H2
b) Vôùi HNO3, H2SO4 ñaëc
0 +5 +2 -3
 GV yeâu caàu HS laáy caùc thí duï minh hoaï vaø 4Mg + 10HNO3(loaõng) 4Mg(NO3)2 + NH4NO3 + 3H2O
vieát PTHH ñeå minh hoaï cho tính chaát cuûa kim 0 +6 +2 -2
loaïi nhoùm IIA. 4Mg + 5H 2SO 4(ñaëc) 4MgSO4 + H2S + 4H2O
3. Taùc duïng vôùi nöôùc: ÔÛ nhieät ñoä thöôøng Be
khoâng khöû ñöôïc nöôùc, Mg khöû chaäm. Caùc kim loaïi
coøn laïi khöû maïnh nöôùc giaûi phoùng khí H2.
Ca + 2H2O → Ca(OH)2 + H2↑
Hoaït ñoäng 4 B. MOÄT SOÁ HÔÏP CHAÁT QUAN TROÏNG CUÛA
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc nhöõng tính CANXI
chaát cuûa Ca(OH)2. 1. Canxi hiñroxit
 GV giôùi thieäu theâm moät soá tính chaát cuûa  Ca(OH)2 coøn goïi laø voâi toâi, laø chaát raén maøu
Ca(OH)2 maø HS chöa bieát. traéng, ít tan trong nöôùc. Nöôùc voâi laø dung dòch
Ca(OH)2.
 Haáp thuï deã daøng khí CO2:
CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3↓ + H2O  nhaän bieát khí CO2
 ÖÙng duïng roäng raõi trong nhieàu ngaønh coâng
nghieäp: saûn xuaát NH3, CaOCl2, vaät lieäu xaây döïng,…
 GV bieåu dieãn thí nghieäm suïc khí CO2 töø töø 2. Canxi cacbonat
ñeán dö vaøo dung dòch Ca(OH)2.  Chaát raén maøu traéng, khoâng tan trong nöôùc, bò
 HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra, giaûi thích phaân huyû ôû nhieät ñoä cao.
baèng phöông trình phaûn öùng. t0
CaCO 3 CaO + CO2
 GV höôùng daãn HS döïa vaøo phaûn öùng phaân
huyû Ca(HCO3)2 ñeå giaûi thích caùc hieän töôïng  Bò hoaø tan trong nöôùc coù hoaø tan khí CO2
74
trong töï nhieân nhö caën trong nöôùc ñun nöôùc, CaCO 3 + CO2 + H2O Ca(HCO 3)2
thaïch nhuõ trong caùc hang ñoäng,.. t0
3. Canxi sunfat
Hoaït ñoäng 4  Trong töï nhieân, CaSO4 toàn taïi döôùi daïng muoái
 GV giôùi thieäu veà thaïch cao soáng, thaïch cao ngaäm nöôùc CaSO4.2H2O goïi laø thaïch cao soáng.
nung.  Thaïch cao nung:
 Boå sung nhöõng öùng duïng cuûa CaSO4 maø HS 1600C
CaSO 4.2H2O CaSO4.H2O + H2O
chöa bieát.
thaïc h cao soán g thaïc h cao nung
 Thaïch cao khan laø CaSO4
3500C
CaSO 4.2H2O CaSO4 + 2H2O
thaïc h cao soán g thaïc h cao khan
V. CUÛNG COÁ:
1. Xeáp caùc kim loaïi kieàm thoå theo chieàu taêng cuûa ñieän tích haït nhaân, thì
A. baùn kính nguyeân töû giaûm daàn. B. naêng löôïng ion hoaù giaûm daàn. 
C. tính khöû giaûm daàn. D. khaû naêng taùc duïng vôùi nöôùc giaûm daàn.
2. Cho dung dòch Ca(OH)2 vaøo dung dòch Ca(HCO3)2 seõ
A. Coù keát tuûa traéng.  B. coù boït khí thoaùt ra. C. coù keát tuûa traéng vaø boït khí. D.
khoâng coù hieän töôïng gì.
3. Cho 2,84g hoãn hôïp CaCO3 vaø MgCO3 taùc duïng heát vôùi dung dòch HCl thu ñöôïc 672 ml khí CO2 (ñkc).
Phaàn traêm khoái löôïng cuûa 2 muoái trong hoãn hôïp laàn löôït laø
A. 35,2% & 64,8% B. 70,4% & 26,9% C. 85,49% & 14,51% D.17,6% & 82,4%
4. Cho 2 g moät kim loaïi nhoùm IIA taùc duïng heát vôùi dung dòch HCl taïo ra 5,55g muoái clorua. Kim loaïi ñoù
laø kim loaïi naøo sau ñaây ? A. Be B. Mg C. Ca D. Ba
VI. DAËN DOØ:
1. BTVN: 1 → 7 trang 119 (SGK).
2. Xem tröôùc phaàn NÖÔÙC CÖÙNG.

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ VAØ HÔÏP CHAÁT


t QUAN TROÏNG CUÛA KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ(Tieát 2)
44
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc: HS bieát: Nöôùc cöùng laø gì ? Nguyeân taéc vaø caùc phöông phaùp laøm meàm nöôùc cöùng.
2. Kó naêng: Bieát caùch duøng caùc hoaù chaát ñeå laøm meàm caùc loaïi nöôùc cöùng.
3. Thaùi ñoä:
II. CHUAÅN BÒ:
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Trình baøy hieän töôïng xaûy ra khi cho töø töø khí CO 2 suïc vaøo dung dòch Ca(OH) 2 cho
ñeán dö. Giaûi thích baèng phöông trình phaûn öùng.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
C. NÖÔÙC CÖÙNG
Hoaït ñoäng 1 1. Khaùi nieäm:
 GV ? - Nöôùc chöùa nhieàu ion Ca2+ vaø Mg2+ ñöôïc goïi laø
- Nöôùc coù vai troø nhö theá naøo ñoái vôùi ñôøi nöôùc cöùng.
soáng con ngöôøi vaø saûn xuaát? - Nöôùc chöùa ít hoaëc khoâng chöùa caùc ion Mg 2+ vaø
- Nöôùc sinh hoaït haøng ngaøy laáy töø ñaâu? Laø Ca2+ ñöôïc goïi laø nöôùc meàm.
nguoàn nöùôc gì?  Phaân loaïi:
 GV: thoâng baùo: Nöôùc töï nhieân laáy töø soâng a) Tính cöùng taïm thôøi: Gaây neân bôûi caùc muoái
suoái, ao hoà. nöôùc ngaàm laø nöôùc cöùng, vaäy Ca(HCO3)2 vaø Mg(HCO3)2.
nöôùc cöùng laø gì ? Khi ñun soâi nöôùc, caùc muoái Ca(HCO 3)2 vaø
Nöôùc meàm laø gì? Laáy ví duï. Mg(HCO3)2 bò phaân huyû → tính cöùng bò maát.
 GV ?: Em haõy cho bieát cô sôû cuûa vieäc phaân t0
loaïi tính cöùng laø gì ? Vì sao goïi laø tính cöùng Ca(HCO )
3 2 CaCO3 + CO2 + H2O
75
taïm thôøi ? Tính cöùng vónh cöõu ? t0
Mg(HCO 3)2 MgCO3 + CO2 + H2O
b) Tính cöùng vónh cöõu: Gaây neân bôûi caùc muoái
sunfat, clorua cuûa canxi vaø magie. Khi ñun soâi, caùc
muoái naøy khoâng bò phaân huyû.
c) Tính cöùng toaøn phaàn: Goàm caû tính cöùng taïm
thôøi vaø tính cöùng vónh cöõu.
2. Taùc haïi
- Ñun soâi nöôùc cöùng laâu ngaøy trong noài hôi, noài
seõ bò phuû moät lôùp caën. Lôùp caën daøy 1mm laøm
Hoaït ñoäng 2 toán theâm 5% nhieân lieäu, thaäm chí coù theå gaây noå.
 GV ? Trong thöïc teá em ñaõ bieát nhöõng taùc haïi - Caùc oáng daãn nöôùc cöùng laâu ngaøy coù theå bò
naøo cuûa nöôùc cöùng ? ñoùng caën, laøm giaûm löu löôïng cuûa nöôùc.
 HS: Ñoïc SGK vaø thaûo luaän. - Quaàn aùo giaë baèng nöôùc cöùng thì xaø phoøng
khoâng ra boït, toán xaø phoøng vaø laøm aùo quaàn mau
choùng hö hoûng do nhöõng keát tuûa khoù tan baùm
vaøo quaàn aùo.
- Pha traø baèng nöôùc cöùng seõ laøm giaûm höông vò
cuûa traø. Naáu aên baèng nöôùc cöùng seõ laøm thöïc
phaåm laâu chín vaø giaûm muøi vò.
Hoaït ñoäng 3 3. Caùch laøm meàm nöôùc cöùng
 GVñaët vaán ñeà: Nhö chuùng ta ñaõ bieát nöôùc  Nguyeân taéc: Laøm giaûm noàng ñoä caùc ion Ca2+,
2+ 2+
cöùng coù chöùa caùc ion Ca , Mg , vaäy theo caùc Mg2+ trong nöôùc cöùng.
em nguyeân taéc ñeå laøm meàm nöôùc cöùng laø gì? a) Phöông phaùp keát tuûa
 GV ?: Nöôùc cöùng taïm thôøi coù chöùa nhöõng  Tính cöùng taïm thôøi:
muoái naøo ? khi ñung noùng thì coù nhöõng phaûn - Ñun soâi nöôùc, caùc muoái Ca(HCO3)2 vaø Mg(HCO3)2
öùng hoaù hoïc naøo xaûy ra ? bò phaân huyû taïo ra muoái cacbonat khoâng tan. Loïc
- Coù theå duøng nöôùc voâi trong vöøa ñuû ñeå trung boû keát tuûa → nöôùc meàm.
hoaø muoái axit taønh muoái trung hoaø khoâng tan , - Duøng Ca(OH)2, Na2CO3 (hoaëc Na3PO4).
loïc boû chaát khoâng tan ñöôïc nöùôc meàm. Ca(HCO3)2 + Ca(OH)2 → 2CaCO3↓ + 2H2O
 GV ?: Khi cho dung dòch Na2CO3, Na3PO4 vaøo Ca(HCO3)2 + Na2CO3→ CaCO3↓ + 2NaHCO3
nöôùc cöùng taïm thôøi hoaëc vónh cöûu thì coù hieän  Tính cöùng vónh cöõu: Duøng Na2CO3 (hoaëc Na3PO4).
töôïng gì xaûy ra ? Vieát pö döôùi daïng ion. CaSO4 + Na2CO3 → CaCO3↓ + Na2SO4
 GV ñaët vaán ñeà: Döïa treân khaû naêng coù theå b) Phöông phaùp trao ñoåi ion
trao ñoåi ion cuûa moät soá chaát cao phaân töû töï - Duøng caùc vaät lieäu polime coù khaû naêng trao ñoåi
nhieân hoaëc nhaân taïo ngöôøi ta coù phöông phaùp ion, goïi chung laø nhöïa cationit. Khi ñi qua coät coù
trao ñoåi ion. chöùa chaát trao ñoåi ion, caùc ion Ca2+ vaø Mg2+ coù
 GV ?: Phöông phaùp trao ñoåi ion coù theå laøm trong nöôùc cöùng ñi vaøo caùc loã troáng trong caáu
maát nhöõng loaïi tính cöùng naøo ? truùc polime, theá choã cho caùc ion Na + hoaëc H+ cuûa
cationit ñaõ ñi vaøo dung dòch.
- Caùc zeolit laø caùc vaät lieäu trao ñoåi ion voâ cô
cuõng ñöôïc duøng ñeå laøm meàm nöôùc.
4. Nhaän bieát ion Ca2+, Mg2+ trong dung dòch
Hoaït ñoäng 4 2
 Thuoác thöû: dung dòch muoái CO 3 vaø khí CO2.
- HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc caùch nhaän  Hieän töôïng: Coù keát tuûa, sau ñoù keát tuûa bò hoaø
bieát ion Ca2+ vaø Mg2+. tan trôû laïi.
 Phöông trình phaûn öùng:
2
Ca2+ + CO 3 → CaCO3↓
CaCO 3 + CO2 + H2O Ca(HCO3)2 (tan)
Ca 2+ + 2HCO3-
2
Mg2+ + CO 3 → MgCO3↓
MgCO3 + CO2 + H2O Mg(HCO3)2 (tan)
Mg2+ + 2HCO3-
V. CUÛNG COÁ:
1. Trong moät coác nöôùc coù chöùa 0,01 mol Na+, 0,02 mol Ca2+, 0,01 mol Mg2+, 0,05 mol HCO3−, 0,02 mol Cl−.
Nöôùc trong coác thuoäc loaïi naøo ?
A. Nöôùc cöùng coù tính cöùng taïm thôøi. B. Nöôùc cöùng coù tính cöùng vónh cöõu.
C. Nöôùc cöùng coù tính cöùng toaøn phaàn.  D. Nöôùc meàm.
2. Coù theå duøng chaát naøo sau ñaây ñeå laøm meàm nöôùc coù tính cöùng taïm thôøi ?

76
A. NaCl. B. H2SO4. C. Na2CO3.  D. KNO3.
3. Anion goác axit naøo sau ñaây coù theå laøm meàm nöôùc cöùng ?

A. NO 3 B. SO24  C. ClO 4 D. PO34  
4. Coù theå loaïi boû tính cöùng taïm thôøi cuûa nöôùc baèng caùch ñun soâi vì lí do naøo sau ñaây ?
A. Nöôùc soâi ôû nhieät ñoä cao (ôû 1000C, aùp suaát khí quyeån).
B. Khi ñun soâi ñaõ laøm taêng ñoä tan cuûa caùc chaát keát tuûa.
C. Khi ñun soâi caùc chaát khí hoaø tan trong nöôùc thoaùt ra.
D. Caùc muoái hiñrocacbonat cuûa magie vaø canxi bò phaân huyû bôûi nhieät ñeå taïo ra keát tuûa. 
VI. DAËN DOØ:
1. BTVN: 8 → 9 trang 119 (SGK).
2. Xem tröôùc baøi LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI KIEÀM, KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ
VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA CHUÙNG.

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT CUÛA KIM LOAÏI KIEÀM,


t KIM LOAÏI KIEÀM THOÅ VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA
45
I. MUÏC TIEÂU: CHUÙNG
1. Kieán thöùc: Cuûng coá, heä thoáng hoaù kieán thöùc veà kim loaïi kieàm, kim loaïi kieàm thoå vaø hôïp chaát
cuûa chuùng.
2. Kó naêng: Reøn luyeän kó naêng giaûi baøi taäp veà kim loaïi kieàm vaø kim loaïi kieàm thoå cuõng nhö hôïp
chaát cuûa chuùng.
3. Thaùi ñoä:
II. CHUAÅN BÒ:
 HS: Ñoïc tröôùc phaàn noäi dung noäi dung KIEÁN THÖÙC CAÀN NHÔÙ.
 GV: Caùc baøi taäp lieân quan ñeán noäi dung luyeän taäp.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Vieát PTHH cuûa phaûn öùng ñeå giaûi thích vieäc duøng Na 3PO4 laøm meàm nöôùc coù
tính cöùng toaøn phaàn.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 Baøi 1: Hoaøn thaønh PTHH cuûa caùc phaûn öùng xaûy
- HS vaän duïng caùc kieán thöùc ñaõ hoïc ñeå giaûi ra theo sô ñoà sau ñaây
quyeát baøi taäp beân. CaO Ca(OH) 2 CaCl 2
- GV quan saùt, höôùng daãn HS giaûi quyeát baøi CaCO 3 CaCO 3 CaCO 3 CaCO 3
taäp.
CO2 KHCO 3 K2CO3
Baøi 2: Cho 3,04g hoãn hôïp NaOH vaø KOH taùc duïng
vôùi axit HCl thu ñöôïc 4,15g hoãn hôïp muoái clorua.
Khoái löôïng moãi hiñroxit trong hoãn hôïp laàn löôït laø
A. 1,17g & 2,98g B. 1,12g & 1,6g
Hoaït ñoäng 2 C. 1,12g & 1,92g D. 0,8g & 2,24g 
- HS giaûi quyeát theo phöông phaùp taêng giaûm Giaûi
khoái löôïng hoaëc phöông phaùp ñaët aån giaûi heä NaOH + HCl → NaCl + H2O
thoâng thöôøng. KOH + HCl → KCl + H2O
- GV quan saùt, höôùng daãn HS giaûi quyeát baøi Goïi a vaø b laàn löôït laø soá mol cuûa NaOH vaø KOH
taäp.  40a + 56b = 3,04 (1)
Töø 2 PTHH treân ta thaáy:
1 mol NaOH → 1 mol NaCl, khoái löôïng taêng 35,5 – 17
= 18,5g.
1 mol NaOH → 1 mol NaCl, khoái löôïng taêng 35,5 – 17
= 18,5g.
 1 mol hoãn hôïp (KOH, NaOH) → 1 mol hoãn hôïp
77
(KCl vaø NaCl), khoái löôïng taêng 18,5g.
Theo baøi cho khoái löôïng hoãn hôïp taêng 4,15 – 3,04 =
1,11g
 a + b = 1,11:18,5 = 0,06 (2)
Töø (1) vaø (2): a = 0,02; b = 0,04
 mKOH = 40.0,02 = 0,8g;  ñaùp aùn D.
Baøi 3: Suïc 6,72 lít CO2 (ñkc) vaøo dung dòch coù chöùa
Hoaït ñoäng 3 0,25 mol Ca(OH)2. Khoái löôïng keát tuûa thu ñöôïc laø
- GV giôùi thieäu cho HS phöông phaùp giaûi toaùn A. 10g B. 15g C. 20g D. 25g
CO2 taùc duïng vôùi dung dòch kieàm. Giaûi
n CO2 0,3
nCO2 = 0,3  1 < = = 1,2 < 2  Phaûn öùng
- HS giaûi quyeát baøi toaùn theo söï höôùng daãn
n NaOH 0,25

cuûa GV. taïo muoái CaCO3 vaø Ca(HCO3)2


Ca(OH)2 + CO2 → CaCO3↓
a→ a a
Ca(OH)2 + 2CO2 → Ca(HCO3)2
b→ 2b
a  b  0,25 a  0,2
  
a  2 b  0,3
 
 b  0,05
 mCaCO3 =
100.0,2 = 20g
- HS vaän duïng phöông phaùp laøm meàm nöôùc Baøi 4: Chaát naøo sau ñaây coù theå laøm meàm nöôùc
cöùng coù tính cöùng vónh cöõu ñeå giaûi quyeát baøi cöùng coù tính cöùng vónh cöõu ?
toaùn. A. NaCl B. H2SO4 C. Na2CO3 D. HCl
Baøi 5: Cho 28,1 g hoãn hôïp MgCO3 vaø BaCO3, trong
ñoù MgCO3 chieám a% khoái löôïng. Cho hoãn hôïp treân
Hoaït ñoäng 4 taùc duïng heát vôùi dung dòch HCl ñeå laáy khí CO2 roài
ñem suïc vaøo dung dòch coù chöùa 0,2 mol Ca(OH)2
HS giaûi quyeát baøi toaùn theo söï höôùng daãn cuûa ñöôïc keát tuûa B. Tính a ñeå keát tuûa B thu ñöôïc laø
GV. lôùn nhaát.
Giaûi
MgCO3 + 2HCl → MgCl2 + CO2 + H2O (1)
CaCO3 + 2HCl → CaCl2 + CO2 + H2O (2)
CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3↓ + H2O (3)
Theo (1), (2) vaø (3): nCO2 = nMgCO3 + nCaCO3 = 0,2
mol thì löôïng keát tuûa thu ñöôïc laø lôùn nhaát.
28,1.a 28,1.(100 - a)
Ta coù: + = 0,2  a = 29,89%
100.84 100.197
Hoaït ñoäng 5 Baøi 6: Caùch naøo sau ñaây thöôøng ñöôïc duøng ñeå
- GV ?: Kim loaïi Ca laø kim loaïi coù tính khöû ñieàu cheá kim loaïi Ca ?
maïnh. Vaäy ñeå ñieàu cheá kim loaïi Ca ta coù theå A. Ñieän phaân dung dòch CaCl2 coù maøng ngaên.
söû duïng phöông phaùp naøo trong soá caùc phöông B. Ñieän phaân CaCl2 noùng chaûy. 
phaùp ñieàu cheá caùc kim loaïi maø ta ñaõ hoïc ? C. Duøng Al ñeå khöû CaO ôû nhieät ñoä cao.
- HS choïn ñaùp aùn phuø hôïp. D. Duøng kim loaïi Ba ñeå ñaåy Ca ra khoûi dung dòch
CaCl2.
Hoaït ñoäng 6 Baøi 7: Suïc a mol khí CO2 vaøo dung dòch Ca(OH)2 thu
- GV ? Vì sao khi ñun noùng dung dòch sau khi ñaõ ñöôïc 3g keát tuûa. Loïc taùch keát tuûa, dung dòch coøn
loïc boû keát tuûa ta laïi thu ñöôïc theâm keát tuûa laïi ñem ñun noùng laïi thu ñöôïc theâm 2g keát tuûa
nöõa ? nöõa. Giaù trò cuûa a laø
- HS: Vieát 2 PTHH vaø döïa vaøo 2 löôïng keát tuûa A. 0,05 mol B. 0,06 mol
ñeå tìm löôïng CO2. C. 0,07 mol D. 0,08 mol
V. CUÛNG COÁ:
Boå tuùc chuoåi phaûn öùng vaø vieát caùc phöông trình A
phaûn öùng (moãi muûi teân laø moät phaûn öùng). Cho
t0
bieát B laø khí duøng ñeå naïp cho caùc bình chöõa löûa E F
(daäp taét löûa). A laø khoaùng saûn thöôøng duøng ñeå B
saûn xuaát voâi soáng. NaOH
C HCl
D
VI. DAËN DOØ: Xem tröôùc baøi: NHOÂM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA NHOÂM.

78
Ngaøy soaïn:............/............

Tieá NHOÂM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA NHOÂM


t
46
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
 HS bieát: Vò trí, caáu taïo nguyeân töû, tính chaát cuûa nhoâm.
 HS hieåu: Nguyeân nhaân gaây neân tính khöû maïnh cuûa nhoâm vaø vì sao nhoâm chæ coù soá oxi hoaù +3
trong caùc hôïp chaát.
2. Kó naêng:
- Tieán haønh moät soá thí nghieäm ñôn giaûn.
- Reøn luyeän kó naêng giaûi baøi taäp veà kim loaïi nhoâm.
3. Thaùi ñoä:
II. CHUAÅN BÒ:
 Baûng tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá hoaù hoïc.
 Duïng cuï, hoaù chaát: haït nhoâm hoaëc laù nhoâm, caùc dung dòch HCl, H 2SO4 loaõng, NaOH, NH3, HgCl2.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Vieát PTHH cuûa phaûn öùng ñeå giaûi thích vieäc duøng Na 3PO4 laøm meàm nöôùc coù
tính cöùng toaøn phaàn.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 I – VÒ TRÍ TRONG BAÛNG TUAÀN HOAØN,
 GV duøng baûng tuaàn hoaøn vaø cho HS xaùc CAÁU HÌNH ELECTRON NGUYEÂN TÖÛ
ñònh vi trí cuûa Al trong baûng tuaàn hoaøn. - OÂ soá 13, nhoùm IIIA, chu kì 3.
 HS vieát caáu hình electron nguyeân töû cuûa Al, - Caáu hình electron: 1s22s22p63s23p1 hay [Ne]3s23p1
suy ra tính khöû maïnh vaø chæ coù soá oxi hoaù duy - Deã nhöôøng caû 3 electron hoaù trò neân coù soá oxi
nhaát laø +3. hoaù +3 trong caùc hôïp chaát.
II – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ
HS töï nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc caùc tính - Maøu traéng baïc, tnc = 6600C, khaù meàm, deã keùo
chaát vaät lí cuûa kim loaïi Al sôïi, deã daùt moûng.
- Laø kim loaïi nheï (d = 2,7g/cm3), daãn ñieän toát vaø
daãn nhieät toát.
Hoaït ñoäng 2 III – TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC
 HS: Cho bieát vò trí caëp oxi hoùa khöû cuûa Nhoâm laø kim loaïi coù tính khöû maïnh, chæ sau kim
nhoâm trong daõy ñieän hoùa, töø ñoù xaùc ñònh tính loaïi kieàm vaø kim loaïi kieàm thoå, neân deã bò oxi hoaù
chaát hoùa hoïc cuûa Al. thaønh ion döông.
 GV bieåu dieãn thí nghieäm Al moïc loâng tô. HS Al  Al3+ + 3e
quan saùt hieän töôïng xaûy ra vaø vieát PTHH cuûa 1. Taùc duïng vôùi phi kim
phaûn öùng. a) Taùc duïng vôùi halogen
2Al + 3Cl2  2AlCl3
 GV ?: Vì sao caùc vaät duïng laøm baèng Al laïi b) Taùc duïng vôùi oxi
raát beàn vöõng trong khoâng khí ôû nhieät ñoä t0
thöôøng ? 4Al + 3O2 2Al2O3
 Al beàn trong khoâng khí ôû nhieät ñoä thöôøng do coù
lôùp maøng oxit Al2O3 raát moûng baûo veä.
2. Taùc duïng vôùi axit
- GV laøm thí nghieäm vôùi oxi, axit HCl, H2SO4ñ,  Khöû deã daøng ion H+ trong dung dòch HCl vaø H2SO4
HNO3. loaõng  H2
- HS quan saùt giaûi thích hieän töôïng vaø vieát 2Al + 6HCl → 2AlCl3 + 3H2
phöông trình phaûn öùng.  Taùc duïng maïnh vôùi dung dòch HNO3 loaõng, HNO3
- Vôùi axit HCl, H2SO4l…. thì Al khöû ion naøo ? ñaëc, noùng vaø H2SO4 ñaëc, noùng.
Saûn phaåm ? t0
- Vôùi axit HNO3, H2SO4ññ…thì Al khöû ion naøo ? Al + 4HNO 3 (loaõng) Al(NO3)3 + NO + 2H2O

79
Vì sao ? t0
2Al + 6H 2SO4 (ñaëc) Al2(SO4)3 + 3SO2 + 6H2O
- Tröôøng hôïp vôùi axit HNO3, H2SO4ñ nguoäi thì
phaûn öùng cho saûn phaåm gì ? Vì sao ?  Nhoâm bò thuï ñoäng hoaù bôûi dung dòch HNO3 ñaëc,
nguoäi hoaëc H2SO4 ñaëc nguoäi.
3. Taùc duïng vôùi oxit kim loaïi
 HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng. t0
2Al + Fe 2O3 Al2O3 + 2Fe
4. Taùc duïng vôùi nöôùc
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc phaûn öùng - Phaù boû lôùp oxit treân beà maët Al (hoaëc taïo thaønh
cuûa Al vôùi nöôùc xaûy ra trong ñieàu kieän naøo. hoãn hoáng Al-Hg thì Al seõ phaûn öùng vôùi nöôùc ôû
 GV ?: Vì sao caùc vaät laøm baèng Al laïi raát beàn nieät ñoä thöôøng)
vöõng vôùi nöôùc ? 2Al + 6H2O → 2Al(OH)3 + 3H2
- Nhoâm khoâng phaûn öùng vôùi nöôùc duø ôû nhieät ñoä
cao laø vì treân beà maët cuûa nhoâm ñöôïc phuû kín moät
lôùp Al2O3 raát moûng, beàn vaø mòn, khoâng cho nöôùc
vaø khí thaám qua.
 GV giôùi thieäu vaø daãn daét HS vieát PTHH cuûa 5. Taùc duïng vôùi dung dòch kieàm
phaûn öùng xaûy ra khi cho kim loaïi Al taùc duïng - Tröôùc heát, lôùp baûo veä Al2O3 bò hoaø tan trong dung
vôùi dung dòch kieàm. dòch kieàm:
Al2O3 + 2NaOH → 2NaAlO2 + H2O (1)
- Al khöû nöôùc:
2Al + 6H2O → 2Al(OH)3 + 3H2 (2)
- Lôùp baûo veä Al(OH)3 bò hoaø tan trong dung dòch
kieàm
Al(OH)3 + NaOH → NaAlO2 + 2H2O (3)
Caùc phaûn öùng (2) vaø (3) xaûy ra xen keõ nhau cho
ñeán khí nhoâm bò hoaø tan heát.
 2Al + 2NaOH + 2H2O  2NaAlO2 + 3H2
V. CUÛNG COÁ: Tính chaát hoùa hoïc cuûa nhoâm laø gì? Laáy caùc phaûn öùng khaùc ñeå minh hoïa.
VI. DAËN DOØ: Xem tröôùc phaàn coøn laïi cuûa baøi: NHOÂM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA NHOÂM.

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá NHOÂM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA NHOÂM (tt)


t
47
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
 HS bieát: ÖÙng duïng vaø traïng thaùi thieân nhieân cuûa Al.
80
 HS hieåu: Cô sôû khoa hoïc cuûa phöông phaùp ñieàu cheá kim loaïi Al.
2. Kó naêng: Vieát ñöôïc caùc quaù trình oxi hoaù – khöû xaûy ra treân beà maët caùc ñieän cöïc trong quaù trình
saûn xuaát nhoâm.
3. Thaùi ñoä:
II. CHUAÅN BÒ: Sô ñoà thuøng ñieän phaân Al2O3 noùng chaûy.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa nhoâm laø gì ? Daãn ra caùc PTHH ñeå minh hoaï.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 IV. ÖÙNG DUÏNG VAØ TRAÏNG THAÙI THIEÂN
 HS trình baøy caùc öùng duïng quan troïng cuûa Al NHIEÂN
vaø cho bieát nhöõng öùng duïng ñoù döïa treân nhöõng 1. ÖÙng duïng
tính chaát vaät lí naøo cuûa nhoâm. - Duøng laøm vaät lieäu cheá taïo oâ toâ, maùy bay, teân
 GV boå sung theâm moät soá öùng duïng khaùc cuûa löûa, taøu vuõ truï.
nhoâm. - Duøng trong xaây döïng nhaø cöûa, trang trí noäi thaát.
- Duøng laøm daây daãn ñieän, duøng laøm duïng cuï
nhaø beáp.
- Hoãn hôïp tecmit (Al + FexOy) ñeå thöïc hieän phaûn
öùng nhieät nhoâm duøng haøn ñöôøng ray.
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc traïng thaùi 2. Traïng thaùi thieân nhieân
thieân nhieân cuûa Al. Ñaát seùt (Al2O3.2SiO2.2H2O), mica (K2O.Al2O3.6SiO2),
boxit (Al2O3.2H2O), criolit (3NaF.AlF3),...
Hoaït ñoäng 2 V. SAÛN XUAÁT NHOÂM
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát Al trong coâng Trong coâng nghieäp, nhoâm ñöôïc saûn xuaát baèng
nghieäp ñöôïc saûn xuaát theo phöông phaùp naøo. phöông phaùp ñieän phaân Al2O3 noùng chaûy.
 GV ?: Vì sao trong coâng nghieäp ñeå saûn xuaát Al
ngöôøi ta laïi söû duïng phöông phaùp ñieän phaân
noùng chaûy maø khoâng söû duïng caùc phöông phaùp
khaùc ?
1. Nguyeân lieäu: Quaëng boxit Al2O3.2H2O coù laãn
 GV ?: Nguyeân lieäu ñöôïc söû duïng ñeå saûn xuaát taïp chaát laø Fe2O3 vaø SiO2. Loaïi boû taïp chaát baèng
Al laø gì ? Nöôùc ta coù saün nguoàn nguyeân lieäu ñoù phöông phaùp hoaù hoïc  Al2O3 gaàn nhö nguyeân
hay khoâng ? chaát.
2. Ñieän phaân nhoâm oxit noùng chaûy
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát vì sao phaûi hoaø tan  Chuaån bò chaát ñieän li noùng chaûy: Hoaø tan
Al2O3 trong criolit noùng chaûy ? Vieäc laøm naøy Al2O3 trong criolit noùng chaûy nhaèm haï nhieät ñoä
nhaèm muïc ñích gì ? noùng chaûy cuûa hoãn hôïp xuoáng 9000 C vaø daãn
 GV giôùi thieäu sô ñoà ñieän phaân Al 2O3 noùng ñieän toát, khoái löôïng rieâng nhoû.
chaûy.  Quaù trình ñieän phaân
Al2O3  2Al3+ + 3O2-
o
t

K (-) Al2O3 (noùng chaûy) A (+)


Al3+ O2-
3+ 2-
Al + 3e Al 2O O2 + 4e
ñpnc
Phöông trình ñieän phaân: 2Al2O3 4Al + 3O2
 GV ?: Vì sao sau moät thôøi gian ñieän phaân, ngöôøi  Khí oxi ôû nhieät ñoä cao ñaõ ñoát chaùy cöïc döông
ta phaûi thay theá ñieän cöïc döông ? laø cacbon, sinh ra hoãn hôïp khí CO vaø CO2. Do vaäy
trong quaù trình ñieän phaân phaûi haï thaáp daàn daàn
cöïc döông.
V. CUÛNG COÁ:
1. Muïc ñích cuûa vieäc chuaån bò chaát ñieän li noùng chaûy laø gì ?
2. Caùc quaù trình xaûy ra treân caùc ñieän cöïc trong quaù trình saûn xuaát nhoâm ? Phöông trình phaûn öùng ?
VI. DAËN DOØ: Xem tröôùc phaàn coøn laïi cuûa baøi: NHOÂM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA NHOÂM.

81
Ngaøy soaïn:............/............

Tieá NHOÂM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA NHOÂM (tt)


t
48
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc: HS bieát tính chaát vaø öùng duïng cuûa moät soá hôïp chaát cuûa nhoâm.
2. Kó naêng: Tieán haønh ñöôïc moät soá thí nghieäm veà hôïp chaát quan trong cuûa nhoâm vaø giaûi ñöôïc moät
soá baøi taäp lieân quan ñeán tính chaát hôïp chaát cuûa nhoâm.
3. Thaùi ñoä:
II. CHUAÅN BÒ: Caùc hoaù chaát vaø duïng cuï thí nghieäm coù lieân quan.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Trình baøy caùc giai ñoaïn saûn xuaát nhoâm. Vieát phöông trình phaûn öùng minh hoaï.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC

82
I – NHOÂM OXIT
Hoaït ñoäng 1 1. Tính chaát
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc moät soá  Tính chaát vaät lí: Chaát raén, maøu traéng, khoâng tan
tính chaát vaät lí cuûa nhoâm oxit. trong nöôùc vaø khoâng taùc duïng vôùi nöôùc, tnc >
20500C.
 Tính chaát hoaù hoïc: Laø oxit löôõng tính.
 HS vieát phöông trình hoaù hoïc cuûa phaûn öùng * Taùc duïng vôùi dung dòch axit
ñeå chöùng minh Al2O3 laø hôïp chaát löôõng tính. Al2O3 + 6HCl  2AlCl3 + 3H2O
Al2O3 + 6H+  2Al3+ + 3H2O
* Taùc duïng vôùi dung dòch kieàm
Al2O3 + 2NaOH  2NaAlO2 + H2O
natri aluminat
Al2O3 + 2OH  2AlO2 + H2O
2. ÖÙng duïng: Nhoâm oxit toàn taïi döôùi daïng ngaäm
nöôùc vaø daïng khan.
 Daïng ngaäm nöôùc laø thaønh phaàn cuûa yeáu cuûa
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc moät soá quaëng boxit (Al2O3.2H2O) duøng ñeå saûn xuaát nhoâm.
öùng duïng cuûa nhoâm oxit.  Daïng oxit khan, coù caáu taïo tinh theå ñaù quyù, hay
gaëp laø:
- Corinñon: Daïng tinh theå trong suoát, khoâng maøu,
raát raén, ñöôïc duøng ñeå cheá taïo ñaù maøi, giaáy
nhaùm,...
- Trong tinh theå Al2O3, neáu moät soá ion Al3+ ñöôïc thay
baèng ion Cr3+ ta coù hoàng ngoïc duøng laøm ñoà trang
söùc, chaân kính ñoàng hoà, duøng trong kó thuaät laze.
- Tinh theå Al2O3 coù laãn taïp chaát Fe2+, Fe3+ vaø Ti4+ ta
coù saphia duøng laøm ñoà trang söùc.
- Boät nhoâm oxit duøng trong coâng nghieäp saûn xuaát
chaát xuùc taùc cho toång hôïp höõu cô.
Hoaït ñoäng 2 II. NHOÂM HIÑROXIT
 HS bieåu dieãn thí nghieäm ñieàu cheá Al(OH)3,  Tính chaát vaät lí: Chaát raén, maøu traéng, keát tuûa
sau ñoù cho HS quan saùt Al(OH)3 vöøa ñieàu cheá ôû daïng keo.
ñöôïc.
 HS nhaän xeùt veà traïng thaùi, maøu saéc cuûa  Tính chaát hoaù hoïc: Laø hiñroxit löôõng tính.
Al(OH)3. * Taùc duïng vôùi dung dòch axit
Al(OH)3 + 3HCl  AlCl3 + 3H2O
 GV bieåu dieãn thí nghieäm hoaø tan Al(OH)3 trong Al(OH)3 + 3H+  Al3+ + 3H2O
dung dòch HCl vaø dung dòch NaOH. * Taùc duïng vôùi dung dòch kieàm
 HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra, vieát phöông Al(OH)3 + NaOH  NaAlO2 + 2H2O
trình phaân töû vaø phöông trình ion cuûa phaûn öùng. natri aluminat
Al(OH)3 + OH  AlO2 + 2H2O
III – NHOÂM SUNFAT
Hoaït ñoäng 3: HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc - Muoái nhoâm sunfat khan tan trong nöôùc vaølaøm dung
moät soá öùng duïng quan troïng cuûa nhoâm sunfat. dòch noùng leân do bò hiñrat hoaù.
- Pheøn chua: K2SO4.Al2(SO4)3.24H2O hay
KAl(SO4)2.12H2O ñöôïc duøng trong ngaønh thuoäc da,
coâng nghieäp giaáy, chaát caàm maøu trong coâng
nghieäp nhuoäm vaûi, chaát laøm trong nöôùc,...
- Pheøn nhoâm: M2SO4.Al2(SO4)3.24H2O (M+ laø Na+; Li+,
NH4+)
IV – CAÙCH NHAÄN BIEÁT ION Al3+ TRONG
 GV ?: Treân sô sôû tính chaát cuûa moät soá hôïp DUNG DÒCH
chaát cuûa nhoâm, theo em ñeå chöùng minh söï coù Cho töø töø dung dòch NaOH vaøo dung dòch thí
maët cuûa ion Al3+ trong moät dung dòch naøo ñoù thì nghieäm, neáu thaáy keát tuûa keo xuaát hieän roài tan
ta coù theå laøm nhö theá naøo ? trong NaOH dö  coù ion Al3+.
Al3+ + 3OH  Al(OH)3
Al(OH)3 + OH (dö)  AlO2 + 2H2O
V. CUÛNG COÁ:
1. Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng thöïc hieän daõy chuyeån ñoåi sau:
(1) (2) (3) (4) (5) (6)
Al AlCl3 Al(OH)3 NaAlO2 Al(OH)3 Al2 O3 Al
83
2. Coù 2 loï khoâng nhaõn ñöïng dung dòch AlCl3 vaø dung dòch NaOH. Khoâng duøng theâm chaát naøo khaùc,
laøm theá naøo ñeå nhaän bieát moãi hoaù chaát ?
3. Phaùt bieåu naøo döôùi ñaây laø ñuùng ?
A. Nhoâm laø moät kim loaïi löôõng tính. B. Al(OH)3 laø moät bazô löôõng tính.
C. Al2O3 laø oxit trung tính. D. Al(OH)3 laø moät hiñroxit löôõng tính. 
4. Trong nhöõng chaát sau, chaát naøo khoâng coù tính löôõng tính ?
A. Al(OH)3 B. Al2O3 C. ZnSO4 D. NaHCO3
5. Coù 4 maãu boät kim loaïi laø Na, Al, Ca, Fe. Chæ duøng nöôùc laøm thuoác thöû thì soá kim loaïi coù theå phaân
bieät ñöôïc toái ña laø bao nhieâu ?
A. 1 B. 2 C. 3 D. 4 
VI. DAËN DOØ: XEM TRÖÔÙC BAØI LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT CUÛA NHOÂM VAØ HÔÏP
CHAÁT CUÛA NHOÂM.

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT CUÛA NHOÂM VAØ


t HÔÏP CHAÁT CUÛA NHOÂM.
49
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc: Cuûng coá heä thoáng hoaù kieán thöùc veà nhoâm vaø hôïp chaát cuûa nhoâm.
2. Kó naêng: Reøn luyeän kó naêng giaûi baøi taäp veà nhoâm vaø hôïp chaát cuûa nhoâm.
3. Thaùi ñoä:
II. CHUAÅN BÒ: Baûng tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá hoaù hoïc. Baûng phuï ghi moät soá haèng soá vaät lí quan
troïng cuûa nhoâm.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Neâu vaán ñeà + ñaøm thoaïi + hoaït ñoäng nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng thöïc hieän daõy chuyeån ñoåi sau:
(1) (2) (3) (4) (5) (6)
Al AlCl3 Al(OH)3 NaAlO2 Al(OH)3 Al2 O3 Al
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 Baøi 1: Nhoâm beàn trong moâi tröôøng khoâng khí vaø
HS döïa vaøo kieán thöùc ñaõ hoïc veà Al, Al2O3 vaø nöôùc laø do
Al(OH)3 ñeå choïn ñaùp aùn phuø hôïp. A. nhoâm laø kim loaïi keùm hoaït ñoäng.
B. coù maøng oxit Al2O3 beàn vöõng baûo veä. 
C. coù maøng oxit Al(OH)3 beàn vöõng baûo veä.
D. Nhoâm coù tính thuï ñoäng vôùi khoâng khí vaø nöôùc.
Hoaït ñoäng 2 Baøi 2: Nhoâm khoâng tan trong dung dòch naøo sau ñaây
HS döïa vaøo kieán thöùc ñaõ hoïc veà Al ñeå choïn ?
ñaùp aùn phuø hôïp. A. HCl B. H2SO4 C. NaHSO4 D. NH3
Baøi 3: Cho 31,2 gam hoãn hôïp boät Al vaø Al2O3 taùc
84
Hoaït ñoäng 3 duïng vôùi dung dòch NaOH dö thu ñöôïc 13,44 lít H2
HS vieát phöông trình hoaù hoïc cuûa phaûn öùng, sau (ñkc). Khoái löôïng moãi chaát trong hoãn hôïp ban ñaàu
ñoù döïa vaøo phöông trình phaûn öùndung dòch ñeå laàn löôït laø
tính löôïng kim loaïi Al coù trong hoãn hôïp (theo A. 16,2g vaø 15g B. 10,8g vaø 20,4g
ñaùp aùn thì chæ caàn tính ñöôïc khoái löôïng cuûa C. 6,4g vaø 24,8g D. 11,2g vaø 20g
moät trong 2 chaát vì khoái löôïng cuûa moãi chaát ôû Giaûi
4 ñaùp aùn laø khaùc nhau) 3
Al  H2
2
2 2 13,44
nAl = nH2 = . = 0,4 mol  mAl = 0,4.27 =
3 3 22,4
10,8g  ñaùp aùn B.
Baøi 4: Chæ duøng theâm moät hoaù chaát haõy phaân
bieät caùc chaát trong nhöõng daõy sau vaø vieát phöông
trình hoaù hoïc ñeå giaûi thích.
Hoaït ñoäng 4: HS vaän duïng nhöõng kieán thöùc a) caùc kim loaïi: Al, Mg, Ca, Na.
ñaõ hoïc veà nhoâm, caùc hôïp chaát cuûa nhoâm b) Caùc dung dòch: NaCl, CaCl2, AlCl3.
cuõng nhö tính chaát cuûa caùc hôïp chaát cuûa kim c) Caùc chaát boät: CaO, MgO, Al2O3.
loaïi nhoùm IA, IIA ñeå giaûi quyeát baøi toaùn. Giaûi
a) H2O
b) dd Na2CO3 hoaëc dd NaOH
c) H2O
Hoaït ñoäng 5: Baøi 5: Vieát phöông trình hoaù hoïc ñeå giaûi thích caùc
 GV höôùng daãn HS vieát PTHH cuûa caùc phaûn hieän töôïng xaûy ra khi
öùng xaûy ra. a) cho dung dòch NH3 dö vaøo dung dòch AlCl3.
 HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng, neâu hieän töôïng b) cho töø töø dung dòch NaOH ñeán dö vaøo dung dòch
xaûy ra. AlCl3.
c) cho töø töø dung dòch Al2(SO4)3 vaøo dung dòch NaOH
vaø ngöôïc laïi.
d) suïc töø töø khí ñeán dö khí CO2 vaøo dung dòch
NaAlO2.
e) cho töø töø ñeán dö dung dòch HCl vaøo dung dòch
NaAlO2.
Baøi 6: Hoãn hôïp X goàm hai kim loaïi K vaø Al coù
khoái löôïng 10,5g. Hoaø tan hoaøn toaøn hoãn hôïp X
trong nöôùc thu ñöôïc dung dòch A. Theâm töø töø dung
dòch HCl 1M vaøo dung dòch A: luùc ñaàu khoâng coù
keát tuûa, khi theâm ñöôïc 100 ml dung dòch HCl 1M thì
Hoaït ñoäng 6: baét ñaàu coù keát tuûa. Tính % soá mol moãi kim loaïi
 GV ñaët heä thoáng caâu hoûi phaùt vaán: trong X.
- Hoãn hôïp X coù tan heát hay khoâng ? Vì sao hoãn Giaûi
hôïp X laïi tan ñöôïc trong nöôùc ? Goïi x vaø y laàn löôït laø soá mol cuûa K vaø Al.
- Vì sao khi theâm dung dòch HCl vaøo dung dòch A  39x + 27y = 10,5 (a)
thì ban ñaàu chöa coù keát tuûa xuaát hieän, nhöng sau 2K + 2H2O → 2KOH + H2 (1)
ñoù keát tuûa laïi xuaát hieän ? x→ x
 HS traû lôøi caùc caâu hoûi vaø giaûi quyeát baøi 2Al + 2KOH + 2H2O → 2KAlO2 + 3H2 (2)
toaùn döôùi söï höôùng daãn cuûa GV. y→ y
Do X tan heát neân Al heát, KOH dö sau phaûn öùng (2).
Khi theâm HCl ban ñaàu chöa coù keát tuûa vì:
HCl + KOHdö → HCl + H2O (3)
x–y ←x – y
Khi HCl trung hoaø heát KOH dö thì baét ñaàu coù keát
tuûa.
KAlO2 + HCl + H2O → Al(OH)3 + KCl (4)
Vaäy ñeå trung hoaø KOH dö caàn 100 ml dung dòch HCl
1M.
Ta coù: nHCl = nKOH(dö sau pöù (2)) = x – y = 0,1.1 = 0,1 (b)
Töø (a) vaø (b): x = 0,2, y = 0,1.
%nK = 0,2 .100 = 66,67%  %nAl = 33,33%
0,3
V. CUÛNG COÁ:
1. Phaùt bieåu naøo sau ñaây laø ñuùng khi noùi veà Al2O3 ?
85
A. Al2O3 ñöôïc sinh ra khi nhieät phaân muoái Al(NO3)3. B. Al2O3 bò khöû bôûi CO ôû nhieät ñoä cao.
C. Al2O3 tan ñöôïc trong dung dòch NH3. D. Al2O3 laø oxit khoâng taïo muoái.
2. Coù caùc dung dòch: KNO3, Cu(NO3)2, FeCl3, AlCl3, NH4Cl. Chæ duøng hoaù chaát naøo sau ñaây coù theå nhaän
bieát ñöôïc taát caû caùc dung dòch treân ?
A. dung dòch NaOH dö. B. dung dòch AgNO3 C. dung dòch Na2SO4 D. dung dòch HCl
3. Hoaø tan hoaøn toaøn m gam boät Al vaøo dung dòch HNO3 dö chæ thu ñöôïc 8,96 lít hoãn hôïp khí X goàm NO
vaø N2O (ñkc) coù tæ leä mol laø 1:3. Giaù trò cuûa m laø
A. 24,3 B. 42,3 C. 25,3 D. 25,7
4. Troän 24g Fe2O3 vôùi 10,8g Al roài nung ôû nhieät ñoä cao (khoâng coù khoâng khí). Hoãn hôïp thu ñöôïc sau
phaûn öùng ñem hoaø tan vaøo dung dòch NaOH dö thu ñöôïc 5,376 lít khí (ñkc). Hieäu suaát cuûa phaûn öùng nhieät
nhoâm laø
A. 12,5% B. 60% C. 80% D. 90%
VI. DAËN DOØ:

Ngaøy soaïn:............/............

Tieá THÖÏC HAØNH: TÍNH CHAÁT CUÛA NATRI, MAGIE,


t NHOÂM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA CHUÙNG
50
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
- Cuûng coá kieán thöùc ñaõ hoïc veà tính chaát hoaù hoïc ñaëc tröng cuûa natri, magie, nhoâm vaø hôïp chaát quan
troïng cuûa chuùng.
- Tieán haønh moät soá thí nghieäm:
+ So saùnh phaûn öùng cuûa Na, Mg, Al vôùi nöôùc.
+ Al taùc duïng vôùi dung dòch kieàm.
+ Al(OH)3 taùc duïng vôùi dung dòch NaOH, H2SO4 loaõng.
2. Kó naêng: Reøn luyeän kó naêng laøm thí nghieäm thöïc haønh nhö laøm vieäc vôùi hoaù chaát, vôùi duïng cuï thí
nghieäm, kó naêng laøm thí nghieäm vôùi löôïng nhoû hoaù chaát.
3. Thaùi ñoä: Nghieâm tuùc khi tieáp xuùc vôùi caùc hoaù chaát ñoäc haïi.
II. CHUAÅN BÒ:
1. Duïng cuï: OÁng ngieäm + giaù ñeå oáng nghieäm + coác thuyû tinh + ñeøn coàn.
2. Hoaù chaát: Caùc kim loaïi: Na, Mg, Al; caùc dung dòch: NaOH, AlCl 3, NH3, phenolphtalein.
III. PHÖÔNG PHAÙP: HS tieán haønh thí nghieäm döôùi söï höôùng daãn cuûa giaùo vieân.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1: Coâng vieäc ñaàu böôùc thöïc haønh.
- GV: Neâu muïc tieâu, yeâu caàu cuûa tieát thöïc
haønh, nhöõng löu yù caàn thieát, thí duï nhö phaûn
öùng giöõa Na vôùi nöôùc, khoâng ñöôïc duøng nhieàu
Na, duøng oáng nghieäm chöùa gaàn ñaày nöôùc.
- GV coù theå tieán haønh moät soá tính chaát maãu
cho HS quan saùt.
Hoaït ñoäng 2 Thí nghieäm 1: So saùnh khaû naêng phaûn öùng cuûa
- Thöïc hieän thí nghieäm nhö SGK. Na, Mg, Al vôùi H2O.
- GV höôùng daãn HS laøm thí nghieäm, quan saùt
hieän töôïng xaûy ra.
Hoaït ñoäng 3 Thí nghieäm 2: Nhoâm taùc duïng vôùi dung dòch

86
- Thöïc hieän thí nghieäm nhö SGK. kieàm.
- GV höôùng daãn HS laøm thí nghieäm, quan saùt
hieän töôïng xaûy ra.
Hoaït ñoäng 4 Thí nghieäm 3: Tính chaát löôõng tính cuûa Al(OH)3.
- Thöïc hieän thí nghieäm nhö SGK.
- GV höôùng daãn HS laøm thí nghieäm, quan saùt
hieän töôïng xaûy ra.
Hoaït ñoäng 5: Coâng vieäc sau buoåi thöïc haønh.
- GV: Nhaän xeùt, ñaùnh giaù buoåi thöïc haønh, yeâu
caàu HS vieát töôøng trình.
- HS: Thu doïn hoaù chaát, veä sinh PTN.
V. CUÛNG COÁ:
VI. DAËN DOØ: Tieát sau kieåm tra vieát.

CHÖÔNG 7: SAÉT VAØ MOÄT SOÁ KIM LOAÏI QUAN TROÏNG


Tiết 52 (27) Bài 31: SAÉT

I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc: Giuùp HS bieát
- Vò trí, caáu taïo nguyeân töû cuûa saét.
- Tính chaát vaät lí vaø hoaù hoïc cuûa saét.
2. Kó naêng:
- Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng minh hoaï tính chaát hoaù hoïc cuûa saét.
- Giaûi ñöôïc caùc baøi taäp veà saét.
3. Thaùi ñoä:
II. CHUAÅN BÒ:
- Baûng tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá hoaù hoïc.
- Duïng cuï, hoaù chaát: bình khí O2 vaø bình khí Cl2 (ñieàu cheá tröôùc), daây saét, ñinh saét, dung dòch H 2SO4
loaõng, dung dòch CuSO4, oáng nghieäm, ñeøn coàn, giaù thí nghieäm, keïp saét,…
87
III. PHÖÔNG PHAÙP: Ñaøm thoaïi + dieãn giaûng + thí nghieäm tröïc quan.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 I – VÒ TRÍ TRONG BAÛNG TUAÀN HOAØN,
- GV duøng baûng HTTH vaø yeâu caàu HS xaùc CAÁU HÌNH ELECTRON NGUYEÂN TÖÛ
ñònh vò trí cuûa Fe trong baûng tuaàn hoaøn. - OÂ thöù 26, nhoùm VIIIB, chu kì 4.
- HS vieát caáu hình electron cuûa Fe, Fe2+, Fe3+; suy ra - Caáu hình electron: 1s22s22p63s23p63d64s2 hay [Ar]3d64s2
tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa saét.  Saét deã nhöôøng 2 electron ôû phaân lôùp 4s trôû
thaønh ion Fe2+ vaø coù theå nhöôøng theâm 1 electron ôû
phaân lôùp 3d ñeå trôû thaønh ion Fe3+.
II – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ: Laø kim loaïi maøu traéng
- HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc nhöõng tính hôi xaùm, coù khoái löôïng rieâng lôùn (d = 8,9 g/cm3),
chaát vaät lí cô baûn cuûa saét. noùng chaûy ôû 15400C. Saét coù tính daãn ñieän, daãn
nhieät toát vaø coù tính nhieãm töø.
Hoaït ñoäng 2 III – TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC
- HS ñaõ bieát ñöôïc tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa Coù tính khöû trung bình.
saét neân GV yeâu caàu HS xaùc ñònh xem khi naøo Vôùi chaát oxi hoaù yeáu: Fe → Fe2+ + 2e
2+
thì saét thò oxi hoaù thaønh Fe , khi naøo thì bò oxi Vôùi chaát oxi hoaù maïnh: Fe → Fe3+ + 3e
3+
hoaù thaønh Fe ?
- HS tìm caùc thí duï ñeå minh hoaï cho tính chaát 1. Taùc duïng vôùi phi kim
hoaù hoïc cô baûn cuûa saét. a) Taùc duïng vôùi löu huyønh
0 0 t0 +2 -2
Fe + S FeS
- GV bieåu dieãn caùc thí nghieäm: b) Taùc duïng vôùi oxi
+ Fe chaùy trong khí O2. 0 0 t0 +8/3 -2 +2 +3
3Fe + 2O2 Fe 3O4 (FeO.Fe 2O3)
+ Fe chaùy trong khí Cl2. c) Taùc duïng vôùi clo
0 0 t0 +3 -1
2Fe + 3Cl2 2FeCl 3
+ Fe taùc duïng vôùi dung dòch HCl vaø H 2SO4 2. Taùc duïng vôùi dung dòch axit
loaõng. a) Vôùi dung dòch HCl, H2SO4 loaõng
- HS quan saùt caùc hieän töôïng xaûy ra. Vieát PTHH 0 +1 +2 0
Fe + H 2SO4 FeSO 4 + H2
cuûa phaûn öùng.
b) Vôùi dung dòch HNO3 vaø H2SO4 ñaëc, noùng
5 6
Fe khöû N hoaëc S trong HNO3 hoaëc H2SO4 ñaëc,
- GV yeâu caàu HS hoaøn thaønh caùc PTHH:
+ Fe + HNO3 (l) → noùng ñeán soá oxi hoaù thaáp hôn, coøn Fe bò oxi hoaù
3
+ Fe + HNO3 (ñ) → thaønh Fe .
+ Fe + H2SO4 (ñ) → 0 +5 +3 +2
Fe + 4HNO 3 (loaõng) Fe(NO3)3 + NO + 2H2O
 Fe bò thuï ñoäng bôûi caùc axit HNO3 ñaëc, nguoäi
hoaëc H2SO4 ñaëc, nguoäi.
- HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng: Fe + CuSO4 → 3. Taùc duïng vôùi dung dòch muoái
0 +2 +2 0
Fe + CuSO 4 FeSO4 + Cu
4. Taùc duïng vôùi nöôùc
- HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc ñieàu kieän t0 < 5700C
ñeå phaûn öùng giöõa Fe vaø H2O xaûy ra. 3Fe + 4H 2O Fe 3O4 + 4H2
0 0
t > 570 C
Fe + H 2O FeO + H2
IV – TRAÏNG THAÙI THIEÂN NHIEÂN
Hoaït ñoäng 3 - Chieám khoaûng 5% khoái löôïng voû traùi ñaát, ñöùng
- HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc traïng thaùi haøng thöù hai trong caùc kim loaïi (sau Al).
thieân nhieân cuûa saét. - Trong töï nhieân saét chuû yeáu toàn taïi döôùi daïng
hôïp chaát coù trong caùc quaëng: quaëng manhetit
(Fe3O4), quaëng hematit ñoû (Fe2O3), quaëng hematit naâu
(Fe2O3.nH2O), quaëng xiñerit (FeCO3), quaëng pirit (FeS2).
- Coù trong hemoglobin (huyeát caàu toá) cuûa maùu.
- Coù trong caùc thieân thaïch.

88
V. CUÛNG COÁ:
1. Caùc kim loaïi naøo sau ñaây ñeàu phaûn öùng vôùi dung dòch CuSO 4 ?
A. Na, Mg, Ag. B. Fe, Na, MgC. Ba, Mg, Hg. D. Na, Ba, Ag
2. Caáu hình electron naøo sau ñaây laø cuûa ion Fe3+ ?
A. [Ar]3d6 B. [Ar]3d5 C. [Ar]3d4 D. [Ar]3d3
3. Cho 2,52g moät kim loaïi taùc duïng heát vôùi dung dòch H2SO4 loaõng, thu ñöôïc 6,84g muoái sunfat. Kim loaïi
ñoù laø
A. Mg B. Zn C. Fe D. Al
4. Ngaâm moät laù kim loaïi coù khoái löôïng 50g trong dung dòch HCl. Sau khi thu ñöôïc 336 ml H2 (ñkc) thi khoái
löôïng laù kim loaïi giaûm 1,68%. Kim loaïi ñoù laø
A. Zn B. Fe C. Al D. Ni
VI. DAËN DOØ:
1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 5 trang 141 (SGK)
2. Xem tröôùc baøi HÔÏP CHAÁT CUÛA SAÉT

Tieát 53(28) Baøi 33:


HÔÏP CHAÁT CUÛA SAÉT

I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
 HS bieát:
- Tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa hôïp chaát saét (II) vaø hôïp chaát saét (III).
- Caùch ñieàu cheá Fe(OH)2 vaø Fe(OH)3.
 HS hieåu: Nguyeân nhaân tính khöû cuûa hôïp chaát saét (II) vaø tính oxi hoaù cuûa hôïp chaát saét (III).
2. Kó naêng:
- Töø caáu taïo nguyeân töû, phaân töû vaø möùc oxi hoaù suy ra tính chaát.
- Giaûi ñöôïc caùc baøi taäp veà hôïp chaát cuûa saét.
3. Thaùi ñoä:
II. CHUAÅN BÒ: Ñinh saét, maåu daây ñoàng, dung dòch HCl, dung dòch NaOH, dung dòch FeCl 3.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Ñaøm thoaïi + dieãn giaûng + thí nghieäm tröïc quan.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa saét laø gì ? Daãn ra caùc PTHH ñeå minh hoaï.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1: I – HÔÏP CHAÁT SAÉT (II)
- GV ?: Em haõy cho bieát tính chaát hoaù hoïc cô Tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa hôïp chaát saét (II) laø
baûn cuûa hôïp chaát saét (II) laø gì ? Vì sao ? tính khöû.
Fe2+ → Fe3+ + 1e
1. Saét (II) oxit
- HS nghieân cöùu tính chaát vaät lí cuûa saét (II) oxit. a. Tính chaát vaät lí: (SGK)
- HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng bieåu dieãn tính b. Tính chaát hoaù hoïc
89
khöû cuûa FeO. +2 +5 t0 +3 +2
3FeO + 10HNO 3 (loaõng) 3Fe(NO3)3 + NO + 5H2O

3FeO + 10H+ + NO 3 → 3Fe3+ + NO + 5H2O
- GV giôùi thieäu caùch ñieàu cheá FeO. c. Ñieàu cheá
t0
Fe 2O3 + CO 2FeO + CO2
2. Saét (II) hiñroxit
- HS nghieân cöùu tính chaát vaät lí cuûa saét (II) a. Tính chaát vaät lí : (SGK)
hiñroxit. b. Tính chaát hoaù hoïc
- GV bieåu dieãn thí nghieäm ñieàu cheá Fe(OH) 2. Thí nghieäm: Cho dung dòch FeCl2 + dung dòch NaOH
- HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra vaø giaûi thích vì FeCl2 + 2NaOH → Fe(OH)2 + 2NaCl
sao keát tuûa thu ñöôïc coù maøu traéng xanh roài 4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O → 4Fe(OH)3
chuyeån daàn sang maøu naâu ñoû. c. Ñieàu cheá: Ñieàu cheá trong ñieàu kieän khoâng coù
khoâng khí.
3. Muoái saét (II)
- HS nghieân cöùu tính chaát vaät lí cuûa muoái saét a. Tính chaát vaät lí : Ña soá caùc muoái saét (II) tan
(II). trong nöôùc, khi keát tinh thöôøng ôû daïng ngaäm nöôùc.
Thí duï: FeSO4.7H2O; FeCl2.4H2O
- HS laáy thí duï ñeå minh hoaï cho tính chaát hoaù b. Tính chaát hoaù hoïc
hoïc cuûa hôïp chaát saét (II). +2 0 +3 -1
2FeCl 2 + Cl2 2FeCl3
- GV giôùi thieäu phöông phaùp ñieàu cheá muoái saét c. Ñieàu cheá: Cho Fe (hoaëc FeO; Fe(OH)2) taùc duïng
(II). vôùi HCl hoaëc H2SO4 loaõng.
Fe + 2HCl → FeCl2 + H2
FeO + H2SO4 → FeSO4 + H2O
- GV ?: Vì sao dung dòch muoái saét (II) ñieàu cheá  Dung dòch muoái saét (II) ñieàu cheá ñöôïc phaûi
ñöôïc phaûi duøng ngay ? duøng ngay vì trong khoâng khí seõ chuyeån daàn thaønh
muoái saét (III).
II – HÔÏP CHAÁT SAÉT (III)
Hoaït ñoäng 2 Tính chaát hoaù hoïc ñaëc tröng cuûa hôïp chaát saét (III)
- GV ?: Tính chaát hoaù hoïc chung cuûa hôïp chaát laø tính oxi hoaù.
saét (III) laø gì ? Vì sao ? Fe3+ + 1e → Fe2+
Fe3+ + 2e → Fe
1. Saét (III) oxit
- HS nghieân cöùu tính chaát vaät lí cuûa Fe2O3. a. Tính chaát vaät lí: (SGK)
b. Tính chaát hoaù hoïc
- HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng ñeå chöùng minh  Fe2O3 laø oxit bazô
Fe2O3 laø moät oxit bazô. Fe2O3 + 6HCl → 2FeCl3 + 3H2O
Fe2O3 + 6H+ → 2Fe3+ + 3H2O
 Taùc duïng vôùi CO, H2
t0
Fe 2O3 + 3CO 2Fe + 3CO2
- GV giôùi thieäu phaûn öùng nhieät phaân Fe(OH) 3 c. Ñieàu cheá
ñeå ñieàu cheá Fe2O3. t0
2Fe(OH)3 Fe 2O3 + 3H2O
 Fe3O3 coù trong töï nhieân döôùi daïng quaëng hematit
duøng ñeå luyeän gang.
2. Saét (III) hiñroxit
- HS tìm hieåu tính chaát vaät lí cuûa Fe(OH) 3 trong  Fe(OH)3 laø chaát raén, maøu naâu ñoû, khoâng tan
SGK. trong nöôùc, deã tan trong dung dòch axit taïo thaønh dung
dòch muoái saét (III).
2Fe(OH)3 + 3H2SO4 → Fe2(SO4)3 + 6H2O
- GV ?: Chuùng ta coù theå ñieàu cheá Fe(OH) 3baèng  Ñieàu cheá: dung dòch kieàm + dung dòch muoái saét
phaûn öùng hoaù hoïc naøo ? (III).
FeCl3 + 3NaOH → Fe(OH)3 + 3NaCl
3. Muoái saét (III)
- HS nghieân cöùu tính chaát vaät lí cuûa muoái saét  Ña soá caùc muoái saét (III) tan trong nöôùc, khi keát
(III). tinh thöôøng ôû daïng ngaäm nöôùc.
Thí duï: FeCl3.6H2O; Fe2(SO4)3.9H2O
- GV bieåu dieãn thí nghieäm:  Muoái saét (III) coù tính oxi hoaù, deã bò khöû thaønh
+ Fe + dung dòch FeCl3. muoái saét (II)
+ Cu + dung dòch FeCl3.
90
- HS quan saùt hieän töôïng xaûy ra. Vieát PTHH cuûa 0 +3 +2
Fe + 2FeCl 3 3FeCl2
phaûn öùng. 0 +3 +2 +2
Cu + 2FeCl 3 CuCl2 + 2FeCl2
V. CUÛNG COÁ:
1. Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng trong quaù trình chuyeån ñoåi sau:
(1) (2) (3) (4) (5) (6) (7)
FeS2 Fe2O3 FeCl3 Fe(OH) 3 Fe2O3 FeO FeSO4 Fe
2. Cho Fe taùc duïng vôùi dung dòch H2SO4 loaõng thu ñöôïc V lít H2 (ñkc), dung dòch thu ñöôïc cho bay hôi ñöôïc
tinh theå FeSO4.7H2O coù khoái löôïng laø 55,6g. Theå tích khí H2 ñaõ giaûi phoùng laø
A. 8,19 B. 7,33 C. 4,48 D. 3,23
3. Khöû hoaøn toaøn 16g Fe2O3 baèng khí CO ôû nhieät ñoä cao. Khi ñi ra sau phaûn öùng ñöôïc daãn vaøo dung
dòch Ca(OH)2 dö. Khoái löôïng (g) keát tuûa thu ñöôïc laø
A. 15 B. 20 C. 25 D. 30
VI. DAËN DOØ:
1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 5 trang 145 (SGK)
2. Xem tröôùc baøi HÔÏP KIM CUÛA SAÉT

Tieát 54(28) Baøi 33:


HÔÏP KIM CUÛA SAÉT

I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc: HS bieát
- Thaønh phaàn, tính chaát vaø öùng duïng cuûa gang, theùp.
- Nguyeân taéc vaø quy trình saûn xuaát gang, theùp.
2. Kó naêng: Giaûi caùc baøi taäp lieân quan ñeán gang, theùp.
3. Thaùi ñoä:
II. CHUAÅN BÒ: Ñinh saét, maåu daây ñoàng, dung dòch HCl, dung dòch NaOH, dung dòch FeCl 3.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Ñaøm thoaïi + dieãn giaûng + thí nghieäm tröïc quan.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa hôïp chaát saét (II) vaø saét (III) laø gì ? Daãn ra caùc
PTHH ñeå minh hoaï.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 I – GANG
 GV ñaët heä thoáng caâu hoûi: 1. Khaùi nieäm: Gang laø hôïp kim cuûa saét vaø cacbon
- Gang laø gì ? trong ñoù coù töø 2 – 5% khoái löôïng cacbon, ngoaøi ra
coøn coù moät löôïng nhoû caùc nguyeân toá Si, Mn, S,…
2. Phaân loaïi: Coù 2 loaïi gang
a) Gang xaùm: Chöùa cacbon ôû daïng than chì. Gaãngms
- Coù maáy loaïi gang ? ñöôïc duøng ñeå ñuùc beä maùy, oáng daãn nöôùc, caùnh
 GV boå sung, söûa chöõa nhöõng choå chöa chính cöûa,…
xaùc trong ñònh nghóa vaø phaân loaïi veà gang cuûa b) Gang traéng
HS. - Gang traéng chöùa ít cacbon hôn vaø chuû yeáu ôû daïng
xementit (Fe3C).
- Gang traéng (coù maøu saùng hôn gang xaùm) ñöôïc
duøng ñeå luyeän theùp.
Hoaït ñoäng 2 3. Saûn xuaát gang
 GV neâu nguyeân taéc saûn xuaát gang. a) Nguyeân taéc: Khöû quaëng saét oxit baèng than coác
trong loø cao.
 GV thoâng baùo caùc quaëng saét thöôøng dung ñeå b) Nguyeân lieäu: Quaëng saét oxit (thöôøng laø hematit
saûn xuaát gang laø: hematit ñoû (Fe 2O3), hematit naâu ñoû Fe2O3), than coác vaø chaát chaûy (CaCO3 hoaëc
(Fe2O3.nH2O) vaø manhetit (Fe3O4). SiO2).
c) Caùc phaûn öùng hoaù hoïc xaûy ra trong quaù trình
luyeäân quaëng thaønh gang
 Phaûn öùng taïo chaát khöû CO
 GV duøng hình veû 7.2 trang 148 ñeå giôùi thieäu t0
C + O2 CO2
veà caùc phaûn öùng hoaù hoïc xaûy ra trong loø cao.
91
 HS vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng xaûy ra trong t0
CO2 + C 2CO
loø cao.
 Phaûn öùng khöû oxit saét
- Phaàn treân thaân loø (4000C)
t0
3Fe 2O3 + CO 2Fe 3O4 + CO2
- Phaàn giöõa thaân loø (500 – 6000C)
t0
Fe 3O4 + CO 3FeO + CO 2
- Phaàn döôùi thaân loø (700 – 8000C)
t0
FeO + CO Fe + CO 2
0
 Phaûn öùng taïo xæ (1000 C)
CaCO3 → CaO + CO2
CaO + SiO2 → CaSiO3
d) Söï taïo thaønh gang
(SGK)
 GV ñaët heä thoáng caâu hoûi: II – THEÙP
- Theùp laø gì ? 1. Khaùi nieäm: Theùp laø hôïp kim cuûa saét chöùa töø
0,01 – 2% khoái löôïng cacbon cuøng vôùi moät soá
nguyeân toá khaùc (Si, Mn, Cr, Ni,…)
2. Phaân loaïi
a) Theùp thöôøng (theùp cacbon)
- Coù maáy loaïi theùp ? - Theùp meàm: Chöùa khoâng quaù 0,1%C. Theùp meàm
 GV boå sung, söûa chöõa nhöõng choå chöa chính deã gia coâng, ñöôïc duøng ñeå keùp sôïi,, caùn thaønh
xaùc trong ñònh nghóa vaø phaân loaïi veà theùp cuûa theùp laù duøng cheá taïo caùc vaät duïng trong ñôøi soáng
HS vaø thoâng baùo theâm: Hieän nay coù tôùi 8000 vaø xaây döïng nhaø cöûa.
chuûng loaïi theùp khaùc nhau. Haøng naêm treân theá - Theùp cöùng: Chöùa treân 0,9%C, ñöôïc duøng ñeå
giôùi tieâu thuï côõ 1 tæ taán gang theùp. cheá taïo caùc coâng cuï, caùc chi tieát maùy nhö caùc
voøng bi, voû xe boïc theùp,…
b) Theùp ñaëc bieät: Ñöa theâm vaøo moät soá nguyeân
toá laøm cho theùp coù nhöõng tính chaát ñaëc bieät.
- Theùp chöùa 13% Mn raát cöùng, ñöôïc duøng ñeå laøm
maùy nghieàn ñaù.
- Theùp chöùa khoaûng 20% Cr vaø 10% Ni raát cöùng
vaø khoâng gæ, ñöôïc duøng laøm duïng cuï gia ñình (thìa,
dao,…), duïng cuï y teá.
- Theùp chöùa khoaûng 18% W vaø 5% Cr raát cöùng,
ñöôïc duøng ñeå cheá taïo maùy caét, goït nhö maùy phay,
maùy nghieàn ñaù,…
3. Saûn xuaát theùp
 GV neâu nguyeân taéc cuûa vieäc saûn xuaát theùp. a) Nguyeân taéc: Giaûm haøm löôïng caùc taïp chaát C,
Si, S, Mn,…coù trong thaønh phaàn gang baèng caùch oxi
hoaù caùc taïp chaát ñoù thaønh oxit roài bieán thaønh xæ
vaø taùch khoûi theùp.
 GV duøng sô ñoà ñeå giôùi thieäu caùc phöông b) Caùc phöông phaùp luyeän gang thaønh theùp
phaùp luyeän theùp, phaân tích öu vaø nhöôïc ñieåm  Phöông phaùp Bet-xô-me
cuûa moãi phöông phaùp.  Phöông phaùp Mac-tanh
 GV cung caáp theâm cho HS: Khu lieân hôïp gang  Phöông phaùp loø ñieän
theùp Thaùi Nguyeân coù 3 loø luyeän gang, 2 loø
Mac-coâp-nhi-coâp-tanh vaø moät soá loø ñieän
luyeän theùp.
V. CUÛNG COÁ:
1. Neâu nhöõng phaûn öùng chính xaûy ra trong loø cao.
2. Neâu caùc phöông phaùp luyeäân theùp vaø öu nhöôïc ñieåm cuûa moãi phöông phaùp.
3. Khöû hoaøn toaøn 17,6g hoãn hôïp goàm Fe, FeO, Fe3O4,Fe2O3 ñeán Fe caàn vöøa ñuû 2,24 lít CO (ñkc). Khoái
löôïng saét thu ñöôïc laø
A. 15 B. 16 C. 17 D. 18
VI. DAËN DOØ:
1. Baøi taäp veà nhaø: 1 → 6 trang 151 (SGK)

92
Tieát 55(29) Baøi 34
CROM VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA CROM

I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc: HS bieát:
- Vò trí, caáu taïo nguyeân töû, tính chaát cuûa crom.
- Tính chaát cuûa caùc hôïp chaát cuûa crom.
2. Kó naêng: Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng bieåu dieãn tính chaát hoaù hoïc cuûa crom vaø hôïp chaát cuûa
crom.
3. Thaùi ñoä:
II. CHUAÅN BÒ:
- Baûng tuaàn hoaøn caùc nguyeân toá hoaù hoïc.
- Duïng cuï, hoaù chaát: Cheùn söù, giaù thí nghieäm, keïp oáng nghieäm, ñeøn coàn.
- Tinh theå K2Cr2O7, dung dòch CrCl3, dung dòch HCl, dung dòch NaOH, tinh theå (NH4)2Cr2O7
III. PHÖÔNG PHAÙP: Ñaøm thoaïi + dieãn giaûng + thí nghieäm tröïc quan.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 I – VÒ TRÍ TRONG BAÛNG TUAÀN HOAØN,
 GV duøng baûng tuaàn hoaøn vaø yeâu caàu HS CAÁU HÌNH ELECTRON NGUYEÂN TÖÛ
xaùc ñònh vò trí cuûa Cr trong baûng tuaàn hoaøn. - OÂ 24, nhoùm VIB, chu kì 4.
 HS vieát caáu hình electron nguyeân töû cuûa Cr. - Caáu hình electron: 1s22s22p63s23p63d54s1 hay [Ar]3d54s1.
II – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ
 HS nghieân cöùu tính chaát vaät lí cuûa Cr trong - Crom laø kim loaïi maøu traéng baïc, coù khoái löôïng
SGK theo söï höôùng daãn cuûa GV. rieâng lôùn (d = 7,2g/cm3), t0nc = 18900C.
- Laø kim loaïi cöùng nhaát, coù theå raïch ñöôïc thuyû
tinh.
Hoaït ñoäng 2 III – TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC
 GV giôùi thieäu veà tính khöû cuûa kim loaïi Cr so - Laø kim loaïi coù tính khöû maïnh hôn saét.
vôùi Fe vaø caùc möùc oxi hoaù hay gaëp cuûa crom. - Trong caùc hôïp chaát crom coù soá oxi hoaù töø +1 →
+6 (hay gaëp +2, +3 vaø +6).
1. Taùc duïng vôùi phi kim
 HS vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng giöõa kim t0
loaïi Cr vôùi caùc phi kim O2, Cl2, S 4Cr + 3O 2 2Cr2O3
t0
2Cr + 3Cl 2 2CrCl3
0
t
2Cr + 3S Cr2S3
2. Taùc duïng vôùi nöôùc
 HS nghieân cöùu SGK ñeå traû lôøi caâu hoûi sau: Cr beàn vôùi nöôùc vaø khoâng khí do coù lôùp maøng
Vì sao Cr laïi beàn vöõng vôùi nöôùc vaø khoâng khí ? oxit raát moûng, beàn baûo veä  maï crom leân saét ñeå
baûo veä saét vaø duøng Cr ñeå cheá taïo theùp khoâng
gæ.
3. Taùc duïng vôùi axit
 HS vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng giöõa kim Cr + 2HCl → CrCl2 + H2
loaïi Cr vôùi caùc axit HCl vaø H2SO4 loaõng. Cr + H2SO4 → CrSO4 + H2
 Cr khoâng taùc duïng vôùi dung dòch HNO3 hoaëc
H2SO4 ñaëc, nguoäi.
Hoaït ñoäng 3 IV – HÔÏP CHAÁT CUÛA CROM
 HS nghieân cöùu SGK ñeå tìm hieåu tính chaát vaät 1. Hôïp chaát crom (III)
lí cuûa Cr2O3. a) Crom (III) oxit – Cr2O3
 Cr2O3 laø chaát raén, maøu luïc thaåm, khoâng tan trong
nöôùc.
93
 Cr2O3 laø oxit löôõng tính
 HS daãn ra caùc PTHH ñeå chöùng minh Cr 2O3 theå Cr2O3 + 2NaOH (ñaëc) → 2NaCrO2 + H2O
hieän tính chaát löôõng tính. Cr2O3 + 6HCl → 2CrCl3 + 3H2
b) Crom (III) hiñroxit – Cr(OH)3
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát tính chaát vaät lí  Cr(OH)3 laø chaát raén, maøu luïc xaùm, khoâng tan
cuûa Cr(OH)3. trong nöôùc.
 Cr(OH)3 laø moät hiñroxit löôõng tính
Cr(OH)3 + NaOH → NaCrO2 + 2H2O
Cr(OH)3+ 3HCl → CrCl3 + 3H2O
 GV ?: Vì sao hôïp chaát Cr 3+ vöøa theå hieän tính  Tính khöû vaø tính oxi hoaù: Do coù soá oxi hoaù trung
khöû, vöøa theå hieän tính oxi hoaù ? gian neân trong dung dòch vöøa coù tính oxi hoaù (moâi
 HS daãn ra caùc PTHH ñeå minh hoaï cho tính tröôøng axit) vöøa coù tính khöû (trong moâi tröôøng
chaát ñoù cuûa hôïp chaát Cr3+. bazô)
2CrCl3 + Zn → 2CrCl2 + ZnCl2
2Cr3+ + Zn → 2Cr2+ + Zn2+
2NaCrO2 + 3Br2 + 8NaOH → 2Na2CrO4 + 6NaBr + 4H2O
2CrO 2 + 3Br2 + 8OH‒ → 2CrO 24 + 6Br‒ + 4H2O
2. Hôïp chaát crom (VI)
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc tính chaát a) Crom (VI) oxit – CrO3
vaät lí cuûa CrO3.  CrO3 laø chaát raén maøu ñoû thaãm.
 Laø moät oxit axit
 HS vieát PTHH cuûa phaûn öùng giöõa CrO3 vôùi CrO3 + H2O → H2CrO4 (axit cromic)
H2O. 2CrO3 + H2O → H2Cr2O7 (axit ñicromic)
 Coù tính oxi hoaù maïnh: Moät soá chaát höõu cô vaø
voâ cô (S, P, C, C2H5OH) boác chaùy khi tieáp xuùc vôùi
CrO3.
b) Muoái crom (VI)
 Laø nhöõng hôïp chaát beàn.
 HS nghieân cöùu SGK ñeå vieát PTHH cuûa phaûn - Na2CrO4 vaø K2CrO4 coù maøu vaøng (maøu cuûa ion
öùng giöõa K2Cr2O7 vôùi FeSO4 trong moâi tröôøng CrO 24 )
axit. - Na2Cr2O7 vaø K2Cr2O7 coù maøu da cam (maøu cuûa ion
Cr2 O 27  )
 Caùc muoái cromat vaø ñicromat coù tính oxi hoaù
maïnh.
+6 +2
K2Cr2O7 + 6FeSO 4 + 7H2SO4
+3 +3
3Fe 2(SO4)3 + Cr2(SO4)3 + K2SO4 + 7H2O
2
 Trong dung dòch cuûa ion Cr2 O 7 luoân coù caû ion
CrO 24 ôû traïng thaùi caân baèng vôùi nhau:
Cr2O72- + H2O 2CrO24- + 2H+
V. CUÛNG COÁ:
1. Viết PTHH cuûa caùc phaûn öùng trong quaù trình chuyeån hoaù sau:
(1) (2) (3) (4)
Cr Cr2O3 Cr2(SO4)3 Cr(OH)3 Cr2O3
2. Khi ñun noùng 2 mol natri ñicromat ngöôøi ta thu ñöôïc 48g O2 vaø 1 mol Cr2O3. Haõy vieát phöông trình phaûn
öùng vaø xem natri ñicromat ñaõ bò nhieät phaân hoaøn toaøn chöa ?
VI. DAËN DOØ: Xem tröôùc baøi ÑOÀNG VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA ÑOÀNG

Tieát 56(29) Baøi 35


ÑOÀNG VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA ÑOÀNG

I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc: HS bieát:
94
- Vò trí, caáu hình electron nguyeân töû tính chaát vaät lí.
- Tính chaát vaø öùng duïng caùc hôïp chaát cuûa ñoàng.
2. Kó naêng: Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng daïng phaân töû vaø ion thu goïn minh hoaï tính chaát hoaù hoïc
cuûa ñoàng.
3. Thaùi ñoä:
II. CHUAÅN BÒ: Ñoàng maûnh (hoaëc daây ñoàng), dd H2SO4 loaõng, dd H2SO4 ñaëc, dd HNO3 loaõng, dd NaOH,
dd CuSO4, ñeøn coàn, baûng tuaàn hoaøn.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Ñaøm thoaïi + dieãn giaûng + thí nghieäm tröïc quan.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Viết PTHH cuûa caùc phaûn öùng trong quaù trình chuyeån hoaù sau:
(1) (2) (3) (4)
Cr Cr2O3 Cr2(SO4)3 Cr(OH)3 Cr2O3
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
I – VÒ TRÍ TRONG BAÛNG TUAÀN HOAØN,
Hoaït ñoäng 1 CAÁU HÌNH ELECTRON NGUYEÂN TÖÛ
 GV duøng baûng tuaàn hoaøn vaø yeâu caàu HS - OÂ thöù 29, nhoùm IB, chu kì 4.
xaùc ñònh vò trí cuûa Cu trong baûng tuaàn hoaøn. - Caáu hình electron: 1s22s22p63s23p63d104s1 hay
 HS vieát caáu hình electron nguyeân töû cuûa Cu. [Ar]3d104s1
Töø caáu hình electron ñoù em haõy döï ñoaùn veà  Trong caùc phaûn öùng hoaù hoïc, Cu deã nhöôøng
caùc möùc oxi hoaù coù theå coù cuûa Cu. electron ôû lôùp ngoaøi cuøng vaø electron cuûa phaân
lôùp 3d
Cu → Cu+ + 1e
Cu → Cu2+ + 2e
→ trong caùc hôïp chaát, ñoàng coù soá oxi hoaù laø +1
vaø +2.
II – TÍNH CHAÁT VAÄT LÍ
 HS nghieân cöùu SGK ñeå tìm hieåu tính chaát vaät Laø kim loaïi maøu ñoû, khoái löôïng rieâng lôùn (d =
lí cuûa kim loaïi Cu. 8,98g/cm3), tnc = 10830C. Ñoàng tinh khieát töông ñoái
meàm, deã keùo daøi vaø daùt moûng, daãn nhieät vaø
daãn ñieän toát, chæ keùm baïc vaø hôn haún caùc kim
loaïi khaùc.
III – TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC: Laø kim loaïi keùm
 HS döïa vaøo vò trí cuûa ñoàng trong daõy ñieän hoaït ñoäng, coù tính khöû yeáu.
hoaù ñeå döï ñoaùn khaû naêng phaûn öùng cuûa kim 1. Taùc duïng vôùi phi kim
loaïi Cu. t0
 GV bieåu dieãn thí nghieäm ñoát sôïi daây ñoàng 2Cu + O 2 2CuO
0
maøu ñoû trong khoâng khí vaø yeâu caàu HS quan t
Cu + Cl2 CuCl2
saùt, vieát PTHH cuûa phaûn öùng.
 GV bieåu dieãn thí nghieäm: Cu + H2SO4 → (nhaän 2. Taùc duïng vôùi axit
bieát SO2 baèng giaáy quyø tím aåm. +6 t0 +4
 HS quan saùt ruùt ra keát luaän vaø vieát PTHH vaø Cu + 2H 2 SO 4 (ñaëc) CuSO 4 + SO2 + 2H2O
+5 +4
phöông trình ion thu goïn cuûa phaûn öùng. Cu + 4HNO (ñaëc) Cu(NO ) + 2NO  + 2H O
3 3 2 2 2
+5 +2
3Cu + 8HNO 3 (loaõng) 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O
Hoaït ñoäng 3 IV – HÔÏP CHAÁT CUÛA ÑOÀNG
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc tính chaát 1. Ñoàng (II) oxit
vaät lí cuûa CuO.  Chaát raén, maøu ñen,, khoâng tan trong nöôùc.
 HS vieát PTHH theå hieän tính chaát cuûa CuO qua  Laø moät oxit bazô
caùc phaûn öùng sau: CuO + H2SO4 → CuSO4 + H2O
- CuO + H2SO4 →  Deã bò khöû bôûi H2, CO, C thaønh Cu kim loaïi khi ñun
- CuO + H2 → noùng
t0
CuO + H2 Cu + H2O
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc tính chaát 2. Ñoàng (II) hiñroxit
vaät lí cuûa Cu(OH)2.  Cu(OH)2 laø chaát raén maøu xanh, khoâng tan trong
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc tính chaát nöôùc.
vaät lí cuûa CuO.  Laø moät bazô
 GV bieåu dieãn thí nghieäm ñieàu cheá Cu(OH) 2 Cu(OH)2 + 2HCl → CuCl2 + H2O
töø dd CuSO4 vaø dd NaOH. Nghieân cöùu tính chaát  Deã bò nhieät phaân
cuûa Cu(OH)2.
95
t0
Cu(OH) 2 CuO + H2O
3. Muoái ñoàng (II)
 Dung dòch muoái ñoàng coù maøu xanh.
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc tính chaát  Thöôøng gaëp laø muoái ñoàng (II): CuCl2, CuSO4,
cuûa muoái ñoàng (II). Cu(NO3)3,…
t0
CuSO4.5H2O CuSO4 + 5H2O
maøu xanh maøu traén g
4. ÖÙng duïng cuûa ñoàng vaø hôïp chaát cuûa ñoàng
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc nhöõng öùng  Treân 50% saûn löôïng Cu duøng laøm daây daãn ñieän
duïng quan troïng cuûa kim loaïi Cu trong ñôøi soáng. vaø treân 30% laøm hôïp kim. Hôïp kim cuûa ñoàng nhö
ñoàng thau (Cu – Zn), ñoàng baïch (Cu – Ni),…Hôïp kim
ñoàng coù nhieàu öùng duïng trong coâng nghieäp vaø
ñôøi soáng nhö duøng ñeå cheá taïo caùc chi tieát maùy,
cheá taïo caùc thieát bò duøng trong coâng nghieäp ñoùng
taøu bieån.
 Hôïp chaát cuûa ñoàng cuõng coù nhieàu öùng duïng.
Dung dòch CuSO4 duøng trong noâng nghieäp ñeå chöõa
beänh moác söông cho caø chua, khoai taây. CuSO4 khan
duøng ñeå phaùt hieän daáu veát cuûa nöôùc trong caùc
chaát loûng. CuCO3.Cu(OH)2 ñöôïc duøng ñeå pha cheá
sôn voâ cô maøu xanh, maøu luïc.
V. CUÛNG COÁ:
1. Vieát caáu hình electron nguyeân töû cuûa ñoàng, ion Cu +, ion Cu2+.
2. Cho 19,2g kim loaïi M taùc duïng vôùi dung dòch HNO3 loaõng, dö thu ñöôïc 4,48 lít khí NO duy nhaát (ñkc). Kim
loaïi M laø
A. Mg B. Cu C. Fe D. Zn
3. Cho 7,68g Cu taùc duïng heát vôùi dung dòch HNO3 loaõng thaáy coù khí NO thoaùt ra. Khoái löôïng muoái nitrat
sinh ra trong dung dòch laø
A. 21,56g B. 21,65g C. 22,56g D. 22,65g
4. Coù caùc dung dòch: HCl, HNO3, NaOH, AgNO3, NaNO3. Chæ duøng theâm chaát naøo sau ñaây ñeå nhaän bieát
caùc dung dòch treân ?
A. Cu B. dd Al2(SO4)3 C. dd BaCl2 D. dd Ca(OH)2
5. Coù 3 hoãn hôïp kim loaïi: (1) Cu – Ag; (2) Cu – Al; (3) Cu – Mg. Duøng dung dòch cuûa caùc caëp chaát naøo
sau ñaây ñeå nhaän bieát caùc hoãn hôïp treân ?
A. HCl vaø AgNO3 B. HCl vaø Al(NO3)3 C. HCl vaø Mg(NO3)2 D. HCl vaø NaOH
6. Cho hoãn hôïp goàm 0,1 mol Ag2O vaø 0,2 mol Cu taùc duïng heát vôùi dung dòch HNO3 loaõng, dö. Coâ caïn
dung dòch sau phaûn öùng thu ñöôïc hoãn hôïp muoái khan A. Nung A ñeán khoái löôïng khoâng ñoåi thu ñöôïc chaát
raén B coù khoái löôïng laø
A. 26,8g B. 13,4g C. 37,6g D. 34,4g

Tieát 57(30) Baøi 36


SÔ LÖÔÏC VEÀ NIKEN, KEÕM, CHÌ, THIEÁC
I. Muïc tieâu baøi hoïc:
1. Kieán thöùc:
* HS bieát:
- Vò trí cuûa Ag, Au, Ni, Zn, Pb, Sn trong baûng tuaàn hoaøn.
- Tính chaát vaø öùng duïng cuûa Ag, Au, Ni, Zn, Pb, Sn.
2. Kó naêng:
- Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng daïng phaân töû vaø ion thu goïn xaûy ra (neáu coù) khi cho töøng kim loaïi Ag,
Au, Ni, Zn, Pb, Sn taùc duïng vôùi caùc dung dòch axit, vôùi caùc phi kim.

96
II. Chuaån bò:
GV: - Caùc maãu kim loaïi: Ag, Ni, Zn, Pb, Sn.
- Dung dòch HCl hoaëc H2SO4 loaõng.
- Baûng HTTH nguyeân toá hoaù hoïc
III. Phöông phaùp daïy hoïc chuû yeáu
- Ñaøm thoaïi + dieãn giaûng + thí nghieäm tröïc quan.
IV. Tieán trình baøi daïy:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra.
3. Baøi môùi:
Hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Noäi dung
Hoaït ñoäng 1 I – BAÏC: Ag
GV: duøng baûng tuaàn hoaøn vaø cho HS xaùc 1. Vò trí trong baûng tuaàn hoaøn
ñònh vò trí cuûa Ag trong baûng tuaàn hoaøn. OÂ soá 47, nhoùm IB, chu kì 5.
2. Tính chaát vaø öùng duïng
GV: Cho HS quan saùt maãu Ag vaø nghieân  Tính chaát vaät lí: Laø kim loaïi maøu traéng , meàm, khoái
cöùu theâm caùc tính chaát vaät lí khaùc ôû löôïng rieâng lôùn (d = 10,5g/cm3). Daãn ñieän, daãn nhieät toát
SGK. nhaát
 Tính chaát hoaù hoïc: Coù tính khöû yeáu:
HS: vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng cuûa Ag - Khoâng bò oxh trong kk, duø ôû nhieät ñoä cao
- Khoâng taùc duïng vôùi axit HCl, H2SO4 loaõng
- Taùc duïng vôùi axit coù tính oxh maïnh nhö axit H2SO4 ñaëc,
HS: nghieân cöùu öùng duïng cuûa Ag trong HNO3:
SGK. Ag + 2HNO3 ñ  AgNO3 + NO2 + H2O
- Ag coù maøu ñen khi tieáp xuùc vôùi kk hoaëc nöôùc coù maët
H2S:
4Ag + 2H2S + O2  2Ag2S + 2H2O
 ÖÙng duïng:
- Cheá taïo ñoà trang söùc, vaät trang trí..
- Cheá taïo hôïp kim
- Ion Ag+ coù khaû naêng saùt truøng, dieät khuaån
Hoaït ñoäng 2 II – VAØNG: Au
GV: duøng baûng tuaàn hoaøn vaø cho HS xaùc 1. Vò trí trong baûng tuaàn hoaøn
ñònh vò trí cuûa Au trong baûng tuaàn hoaøn. OÂ soá 79, nhoùm IB, chu kì 6.
2. Tính chaát vaø öùng duïng
GV: Cho HS quan saùt maãu Au vaø nghieân  Tính chaát vaät lí: Laø kim loaïi maøu vaøng , meàm, khoái
cöùu theâm caùc tính chaát vaät lí khaùc ôû löôïng rieâng lôùn (d = 19,3g/cm3). Daãn ñieän, daãn nhieät toát
SGK. nhaát
 Tính chaát hoaù hoïc: Coù tính khöû raát yeáu:
HS: vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng cuûa Au - Khoâng bò oxh trong kk, duø ôû nhieät ñoä cao
- Khoâng bò hoøa tan trong axit
- Bò hoøa tan trong nöôùc cöôøng toan (hoãn hôïp goàm
HS: nghieân cöùu öùng duïng cuûa Au trong 1VHNO3+ 3VHCl)
SGK. Au + HNO3 + 3HCl AuCl3 + NO + 2H2O
- Coù k/n taïo phöùc vôùi dd muoái xianua cuûa kim loaïi kieàm.
- Taïo hoãn hoáng vôùi Hg
4Ag + 2H2S + O2  2Ag2S + 2H2O
 ÖÙng duïng:
- Cheá taïo ñoà trang söùc, vaät trang trí..
- Cheá taïo hôïp kim

97
Hoaït ñoäng 3 III – NIKEN
GV: duøng baûng tuaàn hoaøn vaø cho HS xaùc 1. Vò trí trong baûng tuaàn hoaøn
ñònh vò trí cuûa Ni trong baûng tuaàn hoaøn. OÂ soá 28, nhoùm VIIIB, chu kì 4.
2. Tính chaát vaø öùng duïng
GV: Cho HS quan saùt maãu Ni vaø nghieân  Tính chaát vaät lí: Laø kim loaïi maøu traéng baïc, raát cöùng,
cöùu theâm caùc tính chaát vaät lí khaùc ôû khoái löôïng rieâng lôùn (d = 8,9g/cm3).
SGK.  Tính chaát hoaù hoïc: Coù tính khöû yeáu hôn Fe, taùc duïng
ñöôïc vôùi nhieàu ñôn chaát vaø hôïp chaát, khoâng taùc duïng
HS: vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng Ni taùc vôùi H2.
duïng vôùi O2 vaø Cl2. 5000C
2Ni + O2 2NiO
0
t
Ni + Cl 2 NiCl 2
 Beàn vôùi khoâng khí vaø nöôùc ôû nhieät ñoä thöôøng.
 ÖÙng duïng:
HS: nghieân cöùu öùng duïng cuûa Ni trong
- Duøng trong ngaønh luyeän kim. Theùp chöùa Ni coù ñoä beàn
SGK.
cao veà maët cô hoïc vaø hoaù hoïc.
- Maï leân saét ñeå choáng gæ cho saét. Trong coâng nghieäp
hoaù chaát, Ni ñöôïc duøng laøm chaát xuùc taùc.

Hoaït ñoäng 4 IV – KEÕM


GV: duøng baûng tuaàn hoaøn vaø cho HS xaùc 1. Vò trí trong baûng tuaàn hoaøn
ñònh vò trí cuûa Zn trong baûng tuaàn hoaøn. OÂ soá 30, nhoùm IIB, chu kì 4.
2. Tính chaát vaø öùng duïng
GV: Cho HS quan saùt maãu Zn vaø nghieân  Tính chaát vaät lí: Laø kim loaïi coù maøu lam nhaït. Trong
cöùu theâm caùc tính chaát vaät lí khaùc ôû khoâng khí aåm, keõm bò phuû moät lôùp oxit moûng neân coù
SGK. maøu xaùm. Khoái löôïng rieâng lôùn (d = 7,13g/cm3), tnc =
419,50C.
 ÔÛ traïng thaùi raén vaø caùc hôïp chaát cuûa Zn khoâng ñoäc.
Rieâng hôi cuûa ZnO thì raát ñoäc.
HS: vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng Zn taùc  Tính chaát hoaù hoïc: Laø kim loaïi hoaït ñoäng, coù tính
duïng vôùi O2 vaø S. khöû maïnh hôn Fe.
t0
2Zn + O2 2ZnO
0
t
Zn + S ZnS
HS: nghieân cöùu öùng duïng cuûa Zn trong  ÖÙng duïng: Duøng ñeå maï (hoaëc traùng) leân saét ñeå baûo
SGK. veä saét khoûi bò gæ. Duøng ñeå cheá taïo hôïp kim nhö hôïp kim
vôùi Cu. Duøng ñeå saûn xuaát pin khoâ.
Moät soá hôïp chaát cuûa keõm duøng trong y hoïc nhö ZnO
duøng laøm thuoác giaûm ñau daây thaàn kinh, chöõa beänh
eczema, beänh ngöùa,…

Hoaït ñoäng 5 V – CHÌ


GV: duøng baûng tuaàn hoaøn vaø cho HS xaùc 1. Vò trí trong baûng tuaàn hoaøn
ñònh vò trí cuûa Pb trong baûng tuaàn hoaøn. OÂ soá 82, nhoùm IVA, chu kì 6.
2. Tính chaát vaø öùng duïng
GV: Cho HS quan saùt maãu Zn vaø nghieân  Tính chaát vaät lí: Laø kim loaïi maøu traéng hôi xanh, khoái
cöùu theâm caùc tính chaát vaät lí khaùc ôû löôïng rieâng lôùn (d = 11,34g/cm3), tnc = 327,40C, meàm.
SGK.  Tính chaát hoaù hoïc:
t0
2Pb + O2 2PbO
0
HS: vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng Pb taùc t
Pb + S PbS
duïng vôùi O2 vaø S.  ÖÙng duïng:
- Chì vaø caùc hôïp chaát cuûa chì ñeàu raát ñoäc.
HS: nghieân cöùu öùng duïng cuûa Pb trong - Cheá taïo caùc baûn cöïc aêcquy, voû daây caùp, ñaàu ñaïn vaø
SGK. duøng ñeå cheá taïo thieát bò baûo veä khoûi tia phoùng xaï.

98
Hoaït ñoäng 6 VI – THIEÁC
GV: duøng baûng tuaàn hoaøn vaø cho HS xaùc 1. Vò trí trong baûng tuaàn hoaøn
ñònh vò trí cuûa Sn trong baûng tuaàn hoaøn. OÂ soá 50, nhoùm IVA, chu kì 5.
2. Tính chaát vaø öùng duïng
GV: Cho HS quan saùt maãu Sn vaø nghieân  Tính chaát vaät lí:
cöùu theâm caùc tính chaát vaät lí khaùc ôû - Laø kim loaïi maøu traéng baïc, khoái löôïng rieâng lôùn (d =
SGK. 7,92g/cm3), meàm, deã daùt moûng, tnc = 2320C.
- Toàn taïi döôùi 2 daïng thuø hình laø thieác traéng vaø thieác
xaùm.
HS: vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng Sn taùc  Tính chaát hoaù hoïc:
duïng vôùi HCl vaø O2. Sn + 2HCl  SnCl2 + H2
t0
Sn + O2 SnO2
 ÖÙng duïng: Phuû leân beà maët cuûa saét ñeå choáng gæ
HS: nghieân cöùu öùng duïng cuûa Sn trong (saét taây) duøng trong coâng nghieäp thöïc phaåm. Laù thieác
SGK. moûng (giaáy thieác) duøng trong tuï ñieän. Hôïp kim Sn – Pb (tnc
= 1800C) duøng ñeå haøn. SnO2 ñöôïc duøng laøm men trong
coâng nghieäp goám söù vaø laøm thuyû tinh môø

Hoaït ñoäng 7: Cuûng coá


1. Daøy kim loaïi naøo sau ñaây saép xeáp caùc kim loaïi ñuùng theo thöù töï tính khöû taêng daàn ?
A. Pb, Ni, Sn, Zn B. Pb, Sn, Ni, Zn C. Ni, Sn, Zn, Pb D. Ni, Zn, Pb, Sn
2. Saét taây laø saét ñöôïc phuû leân beà maët bôûi kim loaïi naøo sau ñaây ?
A. Zn B. Ni C. Sn D. Cr
* BTVN: 5, 6, 7, 8, 9/ 219.

Tieát 58(30) Baøi 37


LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC CUÛA SAÉT
VAØ HÔÏP CHAÁT QUAN TROÏNG CUÛA SAÉT
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc: HS hieåu:
- Vì sao saét thöôøng coù soá oxi hoaù +2 vaø +3.
- Vì sao tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa hôïp chaát saét (II) laø tính khöû, cuûa hôïp chaát saét (III) laø tính oxi
hoaù.
2. Kó naêng: Giaûi caùc baøi taäp veà hôïp chaát cuûa saét.
3. Thaùi ñoä:
II. CHUAÅN BÒ: Caùc baøi taäp coù lieân quan ñeán saét vaø hôïp chaát cuûa saét.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Ñaøm thoaïi + dieãn giaûng + thí nghieäm tröïc quan.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Neâu nhöõng phaûn öùng chính xaûy ra trong loø cao.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
TROØ
Hoaït ñoäng 1: HS traû lôøi caâu hoûi. Baøi 1: Vieát caáu hình electron cuûa Fe, Fe2+ vaø
Fe3+. Töø ñoù haõy cho bieát tính chaát hoaù hoïc cô
baûn cuûa saét laø gì ?
Baøi 2: Hoaøn thaønh caùc PTHH cuûa phaûn öùng
theo sô ñoà sau:
(1) FeCl 2
 HS vaän duïng caùc kieán thöùc ñaõ hoïc
Fe (2) (3) (4)
ñeå hoaøn thaønh PTHH cuûa caùc phaûn (6)
öùng theo sô ñoà beân. (5) FeCl 3
 GV quan saùt, theo doûi, giuùp ñôõ HS
hoaøn thaønh caùc PTHH cuûa phaûn öùng. Giaûi
(1) Fe + 2HCl → FeCl2 + H2
(2) FeCl2 + Mg → MgCl2 + Fe
(3) 2FeCl2 + Cl2 → 2FeCl3
(4) 2FeCl3 + Fe → 3FeCl2
99
(5) 2FeCl3 + 3Mg → 3MgCl2 + 2Fe
(6) 2Fe + 3Cl2 → 2FeCl3
Baøi 3: Ñieàn CTHH cuûa caùc chaát vaøo nhöõng
choå troáng vaø laäp caùc PTHH sau:
a) Fe + H2SO4 (ñaëc) → SO2 + …
b) Fe + HNO3 (ñaëc) → NO2 + …
c) Fe + HNO3 (loaõng) → NO + …
Hoaït ñoäng 2 d) FeS + HNO3 → NO + Fe2(SO4)3 + …
 HS döïa vaøo caùc kieán thöùc ñaõ hoïc Giaûi
ñeå hoaøn thaønh caùc phaûn öùng. a) 2Fe + 6H2SO4 (ñaëc) → Fe2(SO4)3 + 3SO2 + 6H2O
 GV löu yù HS phaûn öùng (d) coù nhieàu b) Fe + 6HNO → Fe(NO ) + 3NO  + 3H O
3 3 3 2 2
phöông trình phaân töû nhöng coù cuøng
c) Fe + 4HNO3 → Fe(NO3)3 + NO + 2H2O
chung phöông trình ion thu goïn.
d) FeS + HNO3 → Fe2(SO4)3 + NO + Fe(NO3)3 + H2O
Baøi 4: Baèng phöông phaùp hoaù hoïc, haõy phaân
 GV ñaët caâu hoûi: Caùc kim loaïi trong bieät 3 maãu hôïp kim sau: Al – Fe, Al – Cu vaø Cu –
moãi caëp coù söï gioáng vaø khaùc nhau Fe.
nhö theá naøo veà maët tính chaát hoaù hoïc Giaûi
?  Cho 3 maãu hôïp kim treân taùc duïng vôùi dung
 HS phaân bieät moãi caëp kim loaïi döïa dòch NaOH, maáu naøo khoâng thaáy suûi boït khí laø
vaøo tính chaát hoaù hoïc cô baûn cuûa maãu Cu – Fe.
chuùng.  Cho 2 maãu coøn laïi vaøo dung dòch HCl dö, maãu
naøo tan heát laø maãu Al – Fe, maãu naøo khoâng tan
heát laø maãu Al – Cu.
Baøi 5: Moät hoãn hôïp boät goàm Al, Fe, Cu. Haõy
trình baøy phöông phaùp hoaù hoïc ñeå taùch rieâng
töøng kim loaïi töø hoãn hôïp ñoù. Vieát PTHH cuûa
caùc phaûn öùng.
Giaûi
 HS döïa vaøo tính chaát hoaù hoïc ñaëc Al, Fe, Cu
tröng rieâng bieät cuûa moãi kim loaïi ñeå dd HCl dö
hoaøn thaønh sô ñoà taùch. Vieát PTHH
cuûa caùc phaûn öùng xaûy ra trong quaù Cu AlCl3, FeCl2, HCl dö
trình taùch. NaOH dö

Fe(OH)2 NaAlO2, NaOH dö


O2 + H2O t0
CO2 dö
Fe(OH)3
Al(OH)3
t0
t0
Fe2O3
Al2O3
CO t0
ñpnc
Fe
Al
Baøi 6: Cho moät ít boät Fe nguyeân chaát taùc duïng
vôùi dung dòch H2SO4 loaõng thu ñöôïc 560 ml moät
chaát khí (ñkc). Neáu cho moät löôïng gaáp ñoâi boät
saét noùi treân taùc duïng heát vôùi dung dòch CuSO4
dö thì thu ñöôïc moät chaát raén. Tính khoái löôïng
cuûa saét ñaõ duøng trong hai tröôøng hôïp treân vaø
khoái löôïng chaát raén thu ñöôïc.
Hoaït ñoäng 3: HS töï giaûi quyeát baøi Giaûi
toaùn.  Fe + dung dòch H2SO4 loaõng:
nFe = nH2 = 0,025 (mol)  mFe = 0,025.56 = 1,4g
 Fe + dung dòch CuSO4
nFe = 0,025.2 = 0,05 (mol)  mFe = 0,05.56 = 2,8g
Fe + CuSO4 → FeSO4 + Cu
 nFe = nCu = 0,05.64 = 3,2g
Baøi 7: Bieát 2,3g hoãn hôïp goàm MgO, CuO vaø
FeO taùc duïng vöøa ñuû vôùi 100 ml dung dòch
H2SO4 0,2M. Khoái löôïng muoái thu ñöôïc laø
 HS töï giaûi quyeát baøi toaùn. A. 3,6g B. 3,7g C. 3,8g D.
100
3,9g
Giaûi
nH2SO4 = 0,02 (mol)
mmuoái = 2,3 + 0,02(96 – 16) = 3,9g
Baøi 8: Nguyeân töû cuûa moät nguyeân toá X coù
toång soá haït proton, nôtron vaø electron laø 82, trong
ñoù soá haït mang ñieän nhieàu hôn soá haït khoâng
mang ñieän laø 22. Nguyeân toá X laø
A. Fe B. Br C. P D. Cr
 HS töï giaûi quyeát baøi toaùn. Giaûi
2Z  N  82
  2Z  N  22  Z = 26  Fe

Tieát 59(31) Baøi 38


LUYEÄN TAÄP: TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC CUÛA CROM, ÑOÀNG
VAØ HÔÏP CHAÁT CUÛA CHUÙNG

I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc: HS bieát:
- Caáu hình electron baát thöôøng cuûa nguyeân töû Cr, Cu.
- Vì sao ñoàng coù soá oxi hoaù +1 vaø +2, coøn crom coù soá oxi hoaù töø +1 ñeán + 6.
2. Kó naêng: Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng daïng phaân töû vaø ion thu goïn cuûa caùc phaûn öùng theå hieän
tính chaát hoaù hoïc cuûa Cr vaø Cu.
3. Thaùi ñoä:
II. CHUAÅN BÒ: Caùc baøi taäp luyeän taäp.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Ñaøm thoaïi + dieãn giaûng + thí nghieäm tröïc quan.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Viết PTHH cuûa caùc phaûn öùng trong quaù trình chuyeån hoaù sau:
(1) (2) (3) (4)
Cu CuO CuSO4 Cu Cu(NO3)2
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
VAØ TROØ
Baøi 1: Hoaøn thaønh phöông trình hoaù hoïc cuûa caùc
Hoaït ñoäng 1 phaûn öùng trong daõy chuyeån ñoåi sau:
 HS döïa vaøo caùc tính chaát hoaù (1) (2) (3) (4) (5)
Cu CuS Cu(NO3)2 Cu(OH)2 CuCl2 Cu
hoïc cuûa Cu vaø hôïp chaát ñeå hoaøn
thaønh caùc PTHH cuûa caùc phaûn Giaûi
t0
öùng trong daõy chuyeån ñoåi beân. Cu + S CuS (1)
CuS + HNO3 (ñaëc) → Cu(NO3)2 + H2SO4 + NO2 + H2O
(2)
Cu(NO3)2 + 2NaOH → Cu(OH)2 + 2NaNO3 (3)
Cu(OH)2+ 2HCl → CuCl2 + 2H2O (4)
CuCl2 + Zn → Cu + ZnCl2 (5)
Baøi 2: Khi cho 100g hôïp kim goàm coù Fe, Cr vaø Al
taùc duïng vôùi dung dòch NaOH dö thu ñöôïc 6,72 lít
khí. Laáy phaàn khoâng tan cho taùc duïng vôùi dung
dòch HCl dö (khoâng coù khoâng khí) thu ñöôïc 38,08 lít
khí. Caùc theå tích khí ño ôû ñkc. Xaùc ñònh % khoái
Hoaït ñoäng 2 löôïng cuûa hôïp kim.

101
Giaûi
 GV ?: Vôùi NaOH thì kim loaïi naøo  Vôùi NaOH dö: Chæ coù Al phaûn öùng
phaûn öùng ? Phaàn khoâng tan sau 3
phaûn öùng giöõa hôïp kim vaø dung Al → H2
2
dòch NaOH coù thaønh phaàn nhö theá
naøo ?
2 2 6, 72
 nAl = nH2 = . = 0,2 (mol)
3 3 22, 4
0, 2.27
 %Al = .100 = 5,4%
100
 Phaàn khoâng tan + dd HCl
 GV ?: Phaàn khoâng tan taùc duïng Fe + 2HCl → FeCl2 + H2
vôùi dung dòch HCl thì coù phaûn öùng a→ a
naøo xaûy ra ?
Cr + 2HCl → CrCl2 + H2
b→ b
 HS hoaøn thaønh caùc phaûn öùng
vaø tính toaùn caùc löôïng chaát coù 56a  52 b  94, 6
 a  1, 55 %Fe = 86,8%
lieân quan.   38,08    
a  b  22, 4
 b  0,15 %Cr = 7,8%

Baøi 3: Hoãn hôïp X goàm Cu vaø Fe, trong ñoù Cu
chieám 43,24% khoái löôïng. Cho 14,8g X taùc duïng
 HS töï giaûi quyeát baøi toaùn. heát vôùi dung dòch HCl thaáy coù V lít khí (ñkc) bay ra.
Giaù trò V laø
A. 1,12 B. 2,24 C. 4,48 D.
3,36
Giaûi
%khoái löôïng cuûa saét = 100% - 43,24% = 56,76%
56, 76 1
 nFe = 14,8. . = 0,15 (mol)
100 56
Fe + 2HCl → FeCl2 + H2
 nFe = nH2 = 0,15  V = 0,15.22,4 = 3,36 lít
Baøi 4: Khöû m gam boät CuO baèng khí H2 ôû nhieät
 HS töï giaûi quyeát baøi toaùn. ñoä cao ñöôïc hoãn hôïp raén X. Ñeå hoaø tan heát X
caàn vöøa ñuû 1 lít dung dòch HNO3 1M, thu ñöôïc 4,48
lít khí NO duy nhaát (ñkc). Hieäu suaát cuûa phaûn öùng
khöû CuO laø
A. 70% B. 75% C. 80% D. 85%
Baøi 5: Nhuùng thanh saét vaøo dung dòch CuSO4, sau
 HS töï giaûi quyeát baøi toaùn. moät thôøi gian laáy thanh saét ra röûa saïch, saáy khoâ
thaáy khoái löôïng taêng 1,2g. Khoái löôïng Cu ñaõ baùm
vaøo thanh saét laø
A. 9,3g B. 9,4g C. 9,5g D.
9,6g
Baøi 6: Cho Cu taùc duïng vôùi dung dòch hoãn hôïp
 HS töï giaûi quyeát baøi toaùn. goàm NaNO3 vaø H2SO4 loaõng seõ giaûi phoùng khí
naøo sau ñaây ?
A. NO2 B. NO C. N2O D. NH3
V. CUÛNG COÁ:
1. Ñeå phaân bieät dung dòch H2SO4 ñaëc, nguoäi vaø dung dòch HNO3 ñaëc, nguoäi coù theå duøng kim loaïi naøo
sau ñaây ?
A. Cr B. Al C. Fe D. Cu
2. Coù hai dung dòch axit laø HCl vaø HNO 3 ñaëc, nguoäi. Kim loaïi naøo sau ñaây coù theå duøng ñeå phaân bieät
hai dung dòch axit noùi treân ?
A. Fe B. Al C. Cr D. Cu
3. Cho kim loaïi X taùc duïng vôùi dung dòch H2SO4 loaõng roài laáy khí thu ñöôïc ñeå khöû oxit kim loaïi Y. X vaø
Y coù theå laø
A. Cu vaø Fe B. Fe vaø Cu C. Cu vaø Ag D. Ag vaø Cu
4. Hoaø tan 9,14g hôïp kim Cu, Mg vaø Al baèng dung dòch HCl dö thu ñöôïc khí X vaø 2,54g chaát raén Y. Trong
hôïp kim, khoái löôïng Al gaáp 4,5 laàn khoái löôïng Mg. Theå tích khí X (ñkc) laø
A. 7,84 lít B. 5,6 lít C. 5,8 lít D. 6,2 lít

102
5. Cho 19,2g Cu vaøo dung dòch loaõng chöùa 0,4 mol HNO3, phaûn öùng xaûy ra hoaøn toaøn thì theå tích khí NO
thu ñöôïc (ñkc) laø
A. 1,12 lít B. 2,24 lít C. 4,48 lít D. 3,36 lít
6. Vieát phöông trình hoaù hoïc cuûa caùc phaûn öùng trong sô ñoà chuyeån hoaù sau
(1) (2) (3) (4)
Cr Cr2O3 Cr2(SO4)3 Cr(OH)3 NaCrO2

Tieát 60(32) Baøi 38

THÖÏC HAØNH:
TÍNH CHAÁT HOAÙ HOÏC CUÛA SAÉT, CROM, ÑOÀNG
VAØ NHÖÕNG HÔÏP CHAÁT CUÛA CHUÙNG
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
- Cuûng coá kieán thöùc veà tính chaát hoaù hoïc quan troïng cuûa saét, crom, ñoàng vaø moät soá hôïp chaát cuûa
chuùng.
- Tieán haønh moät soá thí nghieäm cuï theå:
+ Ñieàu cheá FeCl2, Fe(OH)2.
+ Thöû tính oxi hoaù cuûa K2Cr2O7
+ Cu taùc duïng vôùi dung dòch H2SO4 ñaëc, noùng.
2. Kó naêng: Tieáp tuïc reøn luyeän kó naêng laøm thí nghieäm hoaù hoïc nhö kó naêng laøm vieäc vôùi caùc hoaù
chaát (raén, loûng), vôùi duïng cuï thí nghieäm, ñun noùng dung dòch, kó naêng quan saùt, giaûi thích caùc hieän
töôïng hoaù hoïc,…
3. Thaùi ñoä: Caån thaän vaø nghieâm tuùc.
II. CHUAÅN BÒ:
1. Duïng cuï: OÁng nghieäm, giaù ñeå oáng nghieäm, ñeøn coàn.
2. Hoaù chaát: Kim loaïi: Cu, ñinh saét; Caùc dung dòch: HCl, NaOH, K2Cr2O7; H2SO4ñaëc.
III. PHÖÔNG PHAÙP: HS tieán haønh caùc thí nghieäm theo nhoùm.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän, nhaéc nhôû noäi quy vaø caùc an toaøn khi tieán haønh thí nghieäm.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra.
3. Baøi môùi:
Hoaït ñoäng cuûa thaày vaø troø Noäi dung
Hoaït ñoäng 1: Coâng vieäc ñaàu buoåi thöïc haønh.
GV: neâu muïc tieâu, yeâu caàu cuûa tieát thöïc
haønh, oân taäp nhöõng kieán thöùc cô baûn veà saét,
crom, ñoàng, veà phaûn öùng oxi hoaù – khöû.
- Laøm maãu moät soá thí nghieäm.
HS: laéng nghe, tieáp thu, chuaån bò thöïc haønh.
Hoaït ñoäng 2: Thí nghieäm 1: Tính chaát hoùa hoïc cuûa K2Cr2O7
HS: tieán haønh thí nghieäm nhö SGK. * Tiến hành: (SGK)
GV: quan saùt, höôùng daãn, giuùp ñôõ HS thöïc * Hiện tượng và giải thích:
hieän thí nghieäm.
- Dung dịch lúc đầu có màu gia cam của ion Cr 2O72- sau
chuyển dần sang màu xanh của ion Cr3+.
K2Cr2O7 + 6 FeSO4 + 7 H2SO4
Cr2(SO4)3 +K2SO4 +3 Fe2(SO4)3 + 7 H2O.
* Kết luận: K2Cr2O7 có tính oxi hóa mạnh , đặc biệt trong
môi trường axit, Cr+6 bị khử thành ion Cr3+.

Hoaït ñoäng 3: Thí nghieäm 2: Ñieàu cheá vaø thöû tính chaát cuûa
HS: tieán haønh thí nghieäm nhö SGK. hiñroxit saét
GV: quan saùt, höôùng daãn, giuùp ñôõ HS thöïc * Tiến hành: (SGK)
hieän thí nghieäm.
103
* Hiện tượng và giải thích:
- Trong ống nghiệm (1) xuất hiện kết tủa màu trắng xanh,
ống nghiệm (2) xuất hiện kết tủa màu nâu đỏ.
Pư: FeSO4 + 2 NaOH  Fe(OH)2↓ + Na2SO4
Fe2(SO4)3 + 6 NaOH  2 Fe(OH)3↓ + 3 Na2SO4
- Dùng đũa thuỷ tinh lấy nhanh từng loại kết tủa, sau đó
nhỏ tiếp vào mỗi ống nghiệm vài giọt dung dịch HCl.
- Trong ống nghiệm (1) kết tủa tan dần, thu được dung
dịch có màu lục nhạt của FeCl 2. Trong ống nghiệm (2) kết
tủa tan dần tạo ra dung dịch có màu nâu của FeCl 3.
* Kết luận: Sắt (II) hidroxit và sắt (III) hidroxit có tính
bazơ.

Hoaït ñoäng 4: Thí nghieäm 3: Tính chaát hoùa hoïc cuûa muoái saét
HS: tieán haønh thí nghieäm nhö SGK. * Tiến hành: (SGK)
GV: quan saùt, höôùng daãn, giuùp ñôõ HS thöïc * Dung dịch trong ống nghiệm chuyển dần từ màu vàng
hieän thí nghieäm. sang màu nâu sẫm và cuối cùng xuất hiện kết tủa tím đen.
Pư: 2 FeCl3 + 2 KI  2 FeCl2 + 2 KCl + I2
* Kết luận: Muối Fe3+ có tính oxi hóa.

Hoaït ñoäng 5 Thí nghieäm 4: Tính chaát hoùa hoïc cuûa ñoàng
HS: tieán haønh thí nghieäm nhö SGK. * Tiến hành: (SGK)
GV: quan saùt, höôùng daãn, giuùp ñôõ HS thöïc * Hiện tượng và giải thích:
hieän thí nghieäm.
- Ống nghiệm (1) không có pư xảy ra
- Ống nghiệm (2) pư hóa học cũng không xảy ra.
- Ống nghiệm (3) sau một thời gian miệng ống nghiệm có
khí màu nâu đỏ, dung dịch có màu xanh.

Hoaït ñoäng 6:
HS: Vieát töôøng trình
GV: Nhaän xeùt buoåi thöïc haønh.

V. CUÛNG COÁ:
VI. DAËN DOØ: XEM TRÖÔÙC BAØI: NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ ION TRONG DUNG DÒCH.

CHÖÔNG 8: PHAÂN BIEÄT MOÄT SOÁ CHAÁT VOÂ CÔ

Tieát 62(32) Baøi 39


NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ ION TRONG DUNG DÒCH

I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
- Bieát nguyeân taéc nhaän bieát moät soá ion trong dung dòch.
- Bieát caùch nhaän bieát caùc cation: Na+, NH 4 , Ba2+, Al3+, Fe3+, Fe2+, Cu2+.
- Bieát caùch nhaän bieát caùc anion: NO 3 , SO 24 , Cl‒, CO 3
 2

2. Kó naêng: Coù kó naêng tieán haønh thí nghieäm ñeå nhaän bieát caùc cation vaø anion trong dung dòch.
3. Thaùi ñoä: Caån thaän vaø nghieâm tuùc.
II. CHUAÅN BÒ:
- OÁng nghieäm, caëp oáng nghieäm, giaù ñeå oáng nghieäm, ñeøn coàn.
- Caùc dung dòch: NaCl, BaCl2, AlCl3, NH4Cl, FeCl3, NaNO3, Na2SO4, Na2CO3, CuCl2, NH3, HCl, H2SO4. Caùc kim
loaïi: Fe, Cu.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Dieãn giaûng + tröïc quan.
104
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän, nhaéc nhôû noäi quy vaø caùc an toaøn khi tieán haønh thí nghieäm.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Khoâng kieåm tra.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 I – NGUYEÂN TAÉC NHAÄN BIEÁT MOÄT ION
 GV ?: Baèng maét thöôøng, döïa vaøo ñaâu ta coù TRONG DUNG DÒCH
theå nhaän bieát saûn phaåm cuûa moät phaûn öùng Theâm vaøo dung dòch moät thuoác thöû taïo vôùi ion ñoù
hoaù hoïc ? moät saûn phaåm ñaëc tröng nhö moät keát tuûa, moät
 HS: Töï neâu ra ñöôïc nguyeân taéc chung ñeå hôïp chaát coù maøu hoaëc moät chaát khí khoù tan suûi
nhaän bieát moät ion trong dung dòch. boït hoaëc moät khí bay ra khoûi dung dòch.
Hoaït ñoäng 2 II – NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ CATION TRONG
 GV bieåu dieãn thí nghieäm nhaän bieát cation Na + DUNG DÒCH
baèng caùch thöû maøu ngoïn löûa. 1. Nhaän bieát cation Na+: Thöû maøu ngoïn löûa.
 HS neâu hieän töôïng quan saùt ñöôïc. ngoïn löûa
Cation Na + maøu vaøn g töôi
(dd hoaëc m uoái raén )
2. Nhaän bieát cation NH 4
 Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Nhoû dung dòch  Thuoác thöû: dung dòch kieàm NaOH (hoaëc KOH).
NaOH vaøo oáng nghieäm ñöïng khoaûng 2 ml dung  Hieän töôïng: Coù khí muøi khai thoaùt ra, khí naøy
dòch NH4Cl roài ñun noùng oáng nghieäm. Dung giaáy laøm xanh giaáy quyø tím aåm).
quyø tím aåm ñeå nhaän bieát khí NH3 hoaëc nhaän
+ t0
bieát baèng muøi khai. NH 4 + OH - NH 3  + H 2 O
(laøm quyøtím aåm hoaùxanh)
 Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Nhoû dd H2SO4 3. Nhaän bieát cation Ba2+
loaõng vaøo oáng nghieäm ñöïng khoaûng 1 ml dung  Thuoác thöû: dung dòch H2SO4 loaõng.
dòch BaCl2. Nhoû theâm dd H2SO4 l, laéc oáng  Hieän töôïng: Coù keát tuûa traéng taïo thaønh.
nghieäm ñeå thaáy keát tuûa khoâng tan trong H 2SO4 Ba2+ + SO24 → BaSO4
dö.
4. Nhaän bieát cation Al3+
 Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Nhoû daàn töøng  Thuoác thöû: dung dòch kieàm dö.
gioït dd NaOH vaøo oáng nghieäm ñöïng khoaûng 1ml  Hieän töôïng: Ban ñaàu coù keát tuûa keo traéng, sau
dd AlCl3 ñeå thu ñöôïc keát tuûa traéng döôùi daïng ñoù keát tuûa bò hoaø tan trôû laïi.
keo. Nhoû theâm dd NaOH, laéc oáng nghieäm ñeå Al3+ + 3OH‒ → Al(OH)3
thaáy keát tuûa tan trong dd NaOH dö. Al(OH)3 + OH‒ → AlO2 + 2H2O
5. Nhaän bieát caùc cation Fe2+ vaø Fe3+
a) Nhaän bieát cation Fe2+
 Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Nhoû dd NaOH vaøo  Thuoác thöû: dung dòch kieàm (OH‒) hoaëc dung dòch
oáâng nghieäm chöùa khoaûng 2ml dd FeCl 2 ñeå thu NH3.
ñöôïc keát tuûa maøu traéng xanh Fe(OH) 2. Ñun noùng  Hieän töôïng: Ban ñaàu coù keát tuûa maøu traéng hôi
oáng nghieäm ñeå thaáy keát tuûa traéng xanh chuyeån xanh, sau ñoù chuyeån thaønh keát tuûa maøu vaøng roài
daàn sang maøu vaøng roài cuoái cuøng thaønh maøu cuoái cuøng chuyeån thaønh maøu naâu ñoû.
naâu ñoû. Fe2+ + 2OH‒ → Fe(OH)2
4Fe(OH)2 + O2 + 2H2O → 4Fe(OH)3
b) Nhaän bieát cation Fe3+
 Thuoác thöû: dung dòch kieàm (OH‒) hoaëc dung dòch
 Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Nhoû dd NaOH vaøo NH3.
oáng nghieäm ñöïng khoaûng 2ml dd FeCl 3 ñeå thu  Hieän töôïng: Taïo thaønh keát tuûa maøu naâu ñoû.
ñöôïc keát tuûa naâu ñoû Fe(OH)3. Fe3+ + 3OH‒ → Fe(OH)3
b) Nhaän bieát cation Cu2+
 Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Nhoû dung dòch NH3  Thuoác thöû: dung dòch NH3.
vaøo oáng nghieäm chöùa khoaûng 1 ml dd CuSO 4 ñeå  Hieän töôïng: Ban ñaàu taïo thaønh keát tuûa maøu
thu ñöôïc keát tuûa maøu xanh Cu(OH) 2. Nhoû theâm xanh, sau ñoù keát tuûa bò hoaø tan trong dung dòch
dd NH3 ñeán dö, laéc oáng nghieäm ñeå thaáy keát NH3dö taïo thaønh dung dòch coù maøu xanh lam ñaäm.
tuûa laïi tan ñi do taïo thaønh ion phöùc [Cu(NH 3)4]2+ Cu2+ + 2OH‒ → Cu(OH)2
coù maøu xanh lam ñaäm. Cu(OH)2 + 4NH3 → [Cu(NH3)4]2+ + 2OH‒
Hoaït ñoäng 3 III – NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ ANION TRONG
DUNG DÒCH
 Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Cho vaøo oáng 1. Nhaän bieát anion NO 3
nghieäm khoaûng 2 ml dung dòch NaNO 3, theâm tieáp  Thuoác thöû: Kim loaïi Cu + dd H SO loaõng.
2 4
vaøi gioït dung dòch H2SO4 vaø vaøi laù Cu moûng.
105
Ñun noùng oáng nghieäm chöùa hoãn hôïp caùc chaát  Hieän töôïng: Kim loaïi Cu bòhoaø tan taïo dung dòch
phaûn öùng. maøu xanh lam ñoàng thôøi coù khí maøu naâu ñoû thoaùt
Quan saùt hieän töôïng xaûy ra. Vieát PTHH daïng ra.
phaân töû vaø ion thu goïn cuûa phaûn öùng. 
3Cu + 2 NO 3 + 8H+ → 3Cu2+ + 2NO + 4H2O
2NO + O2 → 2NO2 (naâu ñoû
 Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Nhoû dung dòch 2. Nhaän bieát anion SO42
BaCl2 vaøo oáng nghieäm chöùa 2 ml dd Na 2SO4 →   Thuoác thöû: dung dòch BaCl2/moâi tröôøng axit
traéng BaSO4. Nhoû theâm vaøo oáng nghieäm vaøi loaõng dö (HCl hoaëc HNO3 loaõng)
gioït dd HCl hoaëc H2SO4 loaõng, laéc oáng nghieäm  Hieän töôïng: Coù keát tuûa traéng taïo thaønh.
ñeå thaáy keát tuûa khoâng tan trong axit HCl hoaëc
Ba2+ + SO24 → BaSO4
H2SO4 loaõng.
 Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Roùt vaøo oáng 3. Nhaän bieát anion Cl‒
nghieäm 2 ml dung dòch NaCl vaø theâm vaøi gioït dd  Thuoác thöû: dung dòch AgNO3
HNO3 laøm moâi tröôøng. Nhoû vaøo oáng nghieäm  Hieän töôïng: Coù keát tuûa traéng taïo thaønh.
treân vaøi gòt dung dòch AgNO3 ñeå thu ñöôïc keát Ag+ + Cl‒ → AgCl
tuûa AgCl maøu traéng.
2
4. Nhaän bieát anion CO3
 Nhoùm HS laøm thí nghieäm: Roùt vaøo oáng  Thuoác thöû: dung dòch H+ vaø dung dòch Ca(OH) .
2
nghieäm khoaûng 2 ml dung dòch Na 2CO3. Nhoû tieáp  Hieän töôïng: Coù khí khoâng maøu bay ra, khí naøy
vaøo oáng nghieäm ñoù vaøi gioït dd HCl haëc H 2SO4 laøm dung dòch nöôùc voâi trong bò vaãn ñuïc.
loaõng. Quan saùt hieän töôïng xaûy ra. Vieát PTHH
CO32 + 2H+ → CO2 + H2O
daïng phaân töû vaø ion ruùt goïn cuûa phaûn öùng.
CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3 + H2O
V. CUÛNG COÁ: Baøi taäp soá 1 trang 174 (SGK).
VI. DAËN DOØ: XEM TRÖÔÙC BAØI: NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ CHAÁT KHÍ.

Tieá NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ CHAÁT KHÍ


t
63
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc:
- Bieát nguyeân taéc chung ñeå nhaän bieát moät chaát khí.
- Bieát caùch nhaän bieát caùc chaát khí CO 2, SO2, H2S, NH3.
2. Kó naêng: laøm thí nghieäm thöïc haønh nhaän bieát moät soá chaát khí.
3. Thaùi ñoä: Caån thaän vaø nghieâm tuùc.
II. CHUAÅN BÒ: Duïng cuï thí nghieäm vaø caùc bình khí CO2, SO2, H2S, NH3.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Dieãn giaûng + tröïc quan.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän, nhaéc nhôû noäi quy vaø caùc an toaøn khi tieán haønh thí nghieäm.
2. Kieåm tra baøi cuõ: Coù 3 dung dòch, moãi dung dòch chöùa moät cation sau: Ba2+, Al3+, NH 4 . Trình baøy
caùch nhaän bieát chuùng.
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ TROØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
Hoaït ñoäng 1 I – NGUYEÂN TAÉC CHUNG ÑEÅ NHAÄN BIEÁT
 GV ñaët vaán ñeà: Coù bình khí Cl2 vaø bình khí MOÄT CHAÁT KHÍ
O2. laøm theá naøo ñeå nhaän bieát caùc khí ñoù ? Döïa vaøo tính chaát vaät lí hoaëc tính chaát hoaù hoïc
- Khí Cl2 coù maøu vaøng luïc: Nhaän bieát baèng ñaëc tröng cuûa chaát khí ñoù.
tính chaát vaät lí. Thí duï: Nhaän bieát khí H2S döïa vaøo muøi tröùng thoái,
- Ñöa than hoàng vaøo bình khí O2 noù buøng chaùy: khí NH3 baèng muøi khai ñaëc tröng cuûa noù.
Nhaän bieát baèng tính chaát hoaù hoïc.
 Ruùt ra keát luaän.
II – NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ CHAÁT KHÍ

106
1. Nhaän bieát khí CO2
Hoaït ñoäng 2  Ñaëc ñieåm cuûa khí CO2: Khoâng maøu, khoâng
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc nhöõng ñaëc muøi, naëng hôn khoâng khí, raát ít tan trong nöôùc → Khi
ñieåm cuûa khí CO2. taïo thaønh töø caùc dung dòch nöôùc noù taïo neân söï
 GV ñaët vaán ñeà: Trong thí nghieäm thoåi khí CO suûi boït khaù maïnh vaø ñaëc tröng.
ñi qua oáng söù ñöïng CuO, ñun noùng, ta coù theå CO 32 + 2H+ → CO2 + H2O
nhaän bieát saûn phaåm khí cuûa phaûn öùng baèng
HCO 3 + H+ → CO2 + H2O
caùch naøo ?
 HS choïn thuoác thöû ñeå traû lôøi.  Thuoác thöû: Dung dòch Ca(OH)2 hoaëc Ba(OH)2 dö.
 Hieän töôïng: Coù keát tuûa traéng taïo thaønh, laøm
dung dòch thu ñöôïc bò vaãn ñuïc.
CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3 + H2O
CO2 + Ba(OH)2 → BaCO3 + H2O
 Chuù yù: Caùc khí SO2 vaø SO3 cuõng taïo ñöôïc keát
tuûa traéng vôùi dung dòch Ca(OH)2 vaø dung dòch
Ba(OH)2.
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc nhöõng ñaëc 2. Nhaän bieát khí SO2
ñieåm cuûa khí SO2.  Ñaëc ñieåm cuûa khí SO2
 GV ñaët vaán ñeà: Laøm theá naøo ñeå phaân bieät - Khí SO2 khoâng maøu, naëng hôn khoâng khí, gaây ngaït
khí SO2vôùi khí CO2 ? Coù theå duøng dung dòch vaø ñoäc.
Ca(OH)2hay khoâng ? - Khí SO2 cuõng laøm ñuïc nöôùc voâi trong nhö khí CO2.
Keát luaän: Thuoác thöû toát nhaát ñeå nhaän bieát khí  Thuoác thöû: Dung dòch nöôùc Br2 dö.
SO2 laø dung dòch nöôùc Br2.  Hieän töôïng: Nöôùc Br2 bò nhaït maøu.
SO2 + Br2 + 2H2O → H2SO4 + 2HBr
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc nhöõng ñaëc 3. Nhaän bieát khí H2S
ñieåm cuûa khí H2S.  Ñaëc ñieåm cuûa khí H2S: Khí H2S khoâng maøu,
naëng hôn khoâng khí, coù muøi tröùng thoái vaø raát
 GV ñaët vaán ñeà: Coù theå nhaän bieát khí H2S ñoäc.
döïa vaøo tính chaát vaät lí vaø tính chaát hoaù hoïc  Thuoác thöû: Dung dòch muoái Cu2+ hoaëc Pb2+.
naøo ?  Hieän töôïng: Coù keát tuûa maøu ñen taïo thaønh.
- Tính chaát vaät lí: Muøi tröùng thoái. H2S + Cu2+ → CuS + 2H+
- Tính chaát hoaù hoïc: Taïo ñöôïc keát tuûa ñen vôùi maøu ñen
ion Cu2+ vaø Pb2+. H2S + Pb2+ → PbS + 2H+
maøu ñen
 HS nghieân cöùu SGK ñeå bieát ñöôïc nhöõng ñaëc 4. Nhaän bieát khí NH3
ñieåm cuûa khí NH3.  Ñaëc ñieåm cuûa khí NH3: Khí H2S khoâng maøu, nheï
 GV ñaët vaán ñeà: Laøm theá naøo nhaän bieát khí hôn khoâng khí, tan nhieàu trong nöôùc, coù muøi khai
NH3 baèng phöông phaùp vaät lí vaø phöông phaùp ñaëc tröng.
hoaù hoïc ?  Thuoác thöû: Ngöûi baèng muøi hoaëc duøng giaáy
- Phöông phaùp vaät lí: Muøi khai. quyø tím aåm.
- Phöông phaùp hoaù hoïc: NH3 laøm giaáy quyø tím  Hieän töôïng: Coù muøi khai, laøm giaáy quyø tím aåm
aåm hoaù xanh. hoaù xanh.
V. CUÛNG COÁ:
1. Coù theå duøng dung dòch nöôùc voâi trong ñeå phaân bieät 2 khí CO 2 vaø SO2 ñöôïc khoâng ? Taïi sao ?
2. Cho 2 bình khí rieâng bieät ñöïng caùc khí CO2 vaø SO2. Haõy trình baøy caùch nhaän bieát töøng khí. Vieát caùc
PTHH.
VI. DAËN DOØ:
1. HS veà nhaø chuaån bò moät soá baûng toång keát theo maãu sau:
a) Nhaän bieát moät soá cation trong dung dòch
Thuoác
dung dòch H2SO4
thöû dung dòch NaOH dung dòch NH3
loaõng
Cation
NH 4
Ba2+
Al3+
Fe3+
Fe2+
Cu2+
b) Nhaän bieát moät soá anion trong dung dòch
Thuoác dung dòch NaOH dung dòch NH3 dung dòch H2SO4
thöû loaõng
107
Anion
NO 3
SO 24
Cl‒
CO 32 
c) Nhaän bieát moät soá chaát khí
Khí Phöông phaùp vaät lí Phöông phaùp hoaù hoïc
CO2
SO2
H2S
NH3
2. XEM TRÖÔÙC BAØI: LUYEÄN TAÄP: NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ ION TRONG DUNG DÒCH.

Tieát LUYEÄN TAÄP: NHAÄN BIEÁT MOÄT SOÁ CHAÁT VOÂ


64 CÔ
I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc: Cuûng coá kieán thöùc nhaän bieát moät soá ion trong dung dòch vaø moät soá chaát khí.
2. Kó naêng: Reøn luyeän kó naêng laøm thí nghieäm nhaän bieát.
3. Thaùi ñoä: Caån thaän vaø nghieâm tuùc.
II. CHUAÅN BÒ: HS chuaån bò baûng toång keát caùch nhaän bieát moät soá ion trong dung dòch vaø moät soá
chaát khí.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Dieãn giaûng + tröïc quan.
IV. TIEÁN TRÌNH BAØY DAÏY:
1. OÅn ñònh lôùp: Chaøo hoûi, kieåm dieän, nhaéc nhôû noäi quy vaø caùc an toaøn khi tieán haønh thí nghieäm.
2. Kieåm tra baøi cuõ:
3. Baøi môùi:
HOAÏT ÑOÄNG CUÛA THAÀY VAØ NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC
TROØ
Baøi 1: Trình baøy caùch nhaän bieát caùc ion trong
caùc dung dòch rieâng reõ sau: Ba2+, Fe3+, Cu2+.
Hoaït ñoäng 1 Giaûi
 HS döïa vaøo phaûn öùng ñaëc tröng duøng 2+ 3+ 2+
Ba , Fe , Cu
ñeå nhaän bieát caùc cation ñeå giaûi quyeát 2-
+ dd SO4
baøi toaùn.  traéng khoâng hieän töôïng
 GV quan saùt, theo doûi, giuùp ñôõ HS
hoaøn thaønh baøi taäp. Ba 2+ Fe 3+, Cu2+
+ dd NH3 dö
 naâu ñoû  xanh, sau ñoù tan
3+ 2+
Fe Cu
Baøi 2: Coù 5 oáng nghieäm khoâng nhaõn, moãi oáng
Hoaït ñoäng 2 ñöïng moät trong caùc dung dòch sau ñaây (noàng ñoä
 GV yeâu caàu HS cho bieát caùc hieän khoaûng 0,1M): NH4Cl, FeCl2, AlCl3, MgCl2, CuCl2.
töôïng xaûy ra khi cho töø töø dung dòch Chæ duøng dung dòch NaOH nhoû töø töø vaøo töøng
NaOH vaøo moãi dung dòch, töø ñoù xem coù dung dòch, coù theå nhaän bieát ñöôïc toái da caùc
theå nhaän bieát ñöôïc toái ña bao nhieâu dung dung dòch naøo sau ñaây ?
dòch. A. Hai dung dòch: NH4Cl, CuCl2.
B. Ba dung dòch: NH4Cl, MgCl2, CuCl2.
C. Boán dung dòch: NH4Cl, AlCl3, MgCl2, CuCl2.
D. Caû 5 dung dòch. 
108
Baøi 3: Coù 4 oáng nghieäm khoâng nhaõn, moãi oáng
Hoaït ñoäng 3 ñöïng moät trong caùc dung dòch sau (noàng ñoä
 GV yeâu caàu HS xaùc ñònh moâi tröôøng khoaûng 0,01M): NaCl, Na2CO3, KHSO4 vaø CH3NH2.
cuûa caùc dung dòch. Chæ duøng giaáy quyø tím laàn löôït nhuùng vaøo 4
 HS giaûi quyeát baøi toaùn. dung dòch, quan saùt söï thay ñoåi maøu saéc cuûa noù
coù theå nhaän bieát ñöôïc daõy caùc dung dòch naøo ?
A. Dung dòch NaCl.
B. Hai dung dòch NaCl vaø KHSO4. 
C. Hai dung dòch KHSO4 vaø CH3NH2.
D. Ba dung dòch NaCl, KHSO4 vaø Na2CO3.
Baøi 4: Haõy phaân bieät hai dung dòch rieâng reõ sau:
Hoaït ñoäng 3 (NH4)2S vaø (NH4)2SO4 baèng moät thuoác thöû.
 HS töï giaûi quyeát baøi toaùn. Giaûi
Cho moät maãu giaáy loïc taåm dung dòch Pb(NO3)2
vaøo 2 dung dòch treân, dung dòch naøo laøm cho
maãu giaáy loïc chuyeån sang maøu ñen laø dung dòch
(NH4)2S.
(NH4)2S + Pb(NO3)2 → PbS + 2NH4NO3
Baøi 5: Coù hoãn hôïp khí goàm SO2, CO2vaø H2.
Haõy chöùng minh trong hoãn hôïp coù maët töøng khí
Hoaït ñoäng 4 ñoù. Vieát PTHH cuûa caùc phaûn öùng.
 GV löu yù HS ñaây laø baøi taäp chöùng Giaûi
toû söï coù maët cuûa caùc chaát neân neáu  Cho hoãn hôïp khí ñi qua nöôùc Br2 dö, thaáy nöôùc
coù n chaát thì ta phaûi chöùng minh ñöôïc söï Br2 bò nhaït maøu chöùng toû coù khí SO2.
coù maët cuûa caû n chaát. Daïng baøi taäp nay SO2 + Br2 + 2H2O → H2SO4 + 2HBr (1)
khaùc so vôùi baøi taäp nhaän bieát (nhaän  Khí ñi ra sau phaûn öùng tieáp tuïc daãn vaøo dung
bieát n chaát thì ta chæ caàn nhaän bieát ñöôïc dòch Ca(OH)2 dö thaáy coù keát tuûa traéng chöùng toû
n – 1 chaát). coù khí CO2.
 HS giaûi quyeát baøi toaùn döôùi söï CO2 + Ca(OH)2 → CaCO3 + H2O (2)
höôùng daãn cuûa GV.  Khí ñi ra sau phaûn öùng (2) daãn qua oáng ñöïng
CuO ñun noùng thaáy taïo ra Cu maøu ñoû chöùng toû
coù khí H2.
t0
CuO + H2 Cu + H2O
V. CUÛNG COÁ:
1. Coù caùc dung dòch khoâng maøu ñöïng trong caùc loï rieâng bieät, khoâng coù nhaõn: ZnSO 4, Mg(NO3),
Al(NO3)3. Ñeå phaân bieät caùc dung dòch treân coù theå duøng
A. quyø tím B. dd NaOH C. dd Ba(OH)2 D. dd BaCl2
2. Ñeå phaân bieät caùc dung dòch trong caùc loï rieâng bieät, khoâng daùn nhaõn: MgCl 2, ZnCl2, AlCl3, FeCl2, KCl
baèng phöông phaùp hoaù hoïc, coù theå duøng
A. dd NaOH B. dd NH3 C. dd Na2CO3 D. quyø tím
3. Ñeå phaân bieät 2 dung dòch Na2CO3 vaø Na2SO3 coù theå chæ caàn duøng
A. dd HCl B. nöôùc Br2 C. dd Ca(OH)2 D. dd H2SO4
4. Khoâng theå nhaän bieát caùc khí CO2, SO2 vaø O2 ñöïng trong caùc bình rieâng bieät neáu chæ duøng
A. nöôùc Br2 vaø taøn ñoùm chaùy dôû. B. nöôùc Br2 vaø dung dòch Ba(OH)2.
C. nöôùc voâi trong vaø nöôùc Br2. D. taøn ñoùm chaùy dôû vaø nöôùc voâi trong.
5. Ñeå phaân bieät caùc khí CO, CO2, O2 vaø SO2 coù theå duøng
A. taøn ñoùm chaùy dôû, nöôùc voâi trong vaø nöôùc Br2.
B. taøn ñoùm chaùy dôû, nöôùc voâi trong vaø dung dòch K2CO3.
C. dung dòch Na2CO3 vaø nöôùc Br2.
D. taøn ñoùm chaùy dôû vaø nöôùc Br2.
6. Phoøng thí nghieäm bò oâ nhieãm baån bôûi khí Cl2. Hoaù chaát naøo sau ñaây coù theå khöû ñöôïc Cl2 moät
caùch töông ñoái an toaøn ?
A. Dung dòch NaOH loaõng. B. Duøng khí NH3 hoaëc dung dòch NH3.
C. Duøng khí H2S. D. Duøng khí CO2.
7. Trình baøy phöông phaùp hoaù hoïc phaân bieät caùc khí: O2, O3, NH3, HCl vaø H2S ñöïng trong caùc bình rieâng
bieät.
8. Ñeå khöû khí H2S trong phoøng thí nghieäm coù theå duøng hoaù chaát naøo ?
9. Trong quaù trình saûn xuaát NH3 thu ñöôïc hoãn hôïp goàm coù 3 khí: H2, N2 vaø NH3. Trình baøy phöông phaùp
hoaù hoïc ñeå chöùng toû söï coù maët cuûa moãi khí trong hoãn hôïp.
VI. DAËN DOØ:

109
Tiết ** Bài 53 LUYỆN TẬP
I. MỤC TIÊU CỦA BÀI LUYỆN TẬP:
1. kiến thức :
* Củng cố cách nhận biết một số cation, anion và chất khí bằng thuốc thử.
* Củng cố nguyên tắc xác định nồng độ muối amoni bằng phương pháp chuẩn độ axit – baz .
2. kĩ năng: * kĩ năng viết phương trinh phản ứng.
* kĩ thuật nhận biết và tách một số chất.
II- CHUẨN BỊ:
 Bảng tóm tắt tính chất của một số cation, anion, chất khí thường gặp và một số thuốc thử .
 Ôn lại các kiến thức đã được học.
 Biên soạn một số câu hỏi để củng cố kiến thức HS.
III- HOẠT ĐỘNG :
 Hoạt động 1: CÁC KIẾN THỨC CẦN GHI NHỚ .
 GV sử dụng bảng câm, cho HS điền các hiện tượng vào ô trống trong bảng.
1. Nhận biết các cation từ dd hỗn hợp đơn giản:

Cation Thuốc thử Hiện tượng Giải thích


2–
SO4 trong H2SO4 ↓ trắng ( không tan
Ba2+ Ba2+ + SO42– → BaSO4 ↓
loãng trong môi trường axit)
Fe2+ OH– ↓ trắng xanh Fe2+ + 2OH– → Fe(OH)2 ↓
Fe3+ OH– ↓ nâu đỏ Fe3+ + 3OH– → Fe(OH)3 ↓
Al3+ OH– dư ↓ keo trắng sau đó tan OH– OH–
Al3+ Al(OH)3 ↓ [Al(OH)4]–

110
↓ xanh sau đó tạo thành
Cu2+ NH3 dư ddNH3 ddNH3
dd xanh lam Cu2+ Cu(OH)2 [ Cu(NH3)4]2+

2. Nhận biết các anion từ một dung dịch hỗn hợp đơn giản:

Anion Thuốc thử Hiện tượng Giải thích


Bột Cu trong Dd màu xanh, khí hóa
NO3– 3Cu + 2NO3– + 8H+→3Cu2++2NO +4H2O
H2SO4 loãng nâu trong không khí
Ba2+ trong H2SO4 ↓ trắng ( không tan
SO42– Ba2+ + SO42– → BaSO4 ↓
loãng trong môi trường axit)
↓ trắng (không tan
Cl– Ag+ trong HNO3 Ag+ + Cl– → AgCl ↓
trong môi trường axit)
Sủi bọt khí(khí này làm
CO32– H+ CO32– + 2H+ → H2O + CO2
vẫn đục nước vôi trong)

3. Nhận biết một số chất khí :

Khí Thuốc thử Hiện tượng Giải thích


CO2 Ba(OH)2 dư ↓ trắng CO2 + Ba(OH)2→ BaCO3 + H2O
SO2
Nước brôm Mất màu nước brom SO2 + Br2 + 2H2O → H2SO4 + 2HBr
(mùi hắc)
Cl2 (mùi
KI + hồ tinh
sốc, màu Chuyển màu xanh tím Cl2 + 2KI → 2KCl + I2
bột
vàng)
H2S(mùi
Cu2+, hoặc Pb2+ ↓ đen H2S + Cu2+ → CuS + 2H+
trứng thối)
NH3(mùi Quỳ tím chuyển thành
Quỳ tím ẫm Dung dịch NH3 có tính baz
khai) màu xanh

4. Xác định nồng độ muối amoni bằng phương pháp trung hòa :
Dựa vào tính chất của ion NH4+ tác dụng với các dung dịch kiềm dư tạo thành khí NH3 có thể bay hơi hoàn toàn
khỏi dung dịch khi đun nóng , người ta xác định nồng độ các muối amoni bằng cách chưng cất nó để hấp thụ khí NH 3
vào một lượng dư nhưng biết chính xác dd HCl . Sau đó chuẩn độ lượng HCl còn dư bằng phương pháp axit – baz ,
thường dùng metyl da cam làm chất chỉ thị.
NH4+ + OH– dư NH3 + H2O
NH3 + HCl NH4Cl
HCl (còn lại) + NaOH NaCl + H2O

Giải bài tập SGK và SBT

111
Chương 8: HÓA HỌC VÀ VẤN ĐỀ KINH TẾ XÃ HỘI MÔI TRƯỜNG
Tiết 65(35)
Bài 46:
HÓA HỌC VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ

I. Mục tiêu của bài học:


1. Kiến thức:
- Biết những vấn đề đặt ra cho nhân loại: Nguồn năng lượng bị cạn kiệt, khan hiếm nhiên liệu, cần
những vật liệu mới đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của con người.
- Biết được hóa học sẽ góp phần giải quyết những vấn đề đó, như tạo ra nguồn năng lượng mới, những
vật liệu mới...
2. Kĩ năng:
- Đọc và tóm tắt thông tin bài học.
- Vận dụng kiến thức đã học trong chương trình phổ thông để minh học
- Tìm thông tin từ các phương tiện khác hoặc từ thực tiễn cuộc sống.
II. Chuẩn bị:
1. Tranh ảng tư liệu có liên quan như nguồn năng lượng cạn kiệt, khan hiếm..
2. Một số thông tin, tư liệu cập nhật như: nhà máy điện nguyên tử, ô tô sử dụng nhiên liệu hidro, vật liệu nano,
cmpozit...
3. Đĩa hình có nội dung về một số quá trình sản xuất hóa học.
III. Tổ chức các hoạt động dạy học

Hoạt động 1: Vấn đề năng lượng và nhiên liệu:


GV yêu cầu học sinh đọc những thông tin trong bài, sử dụng kiến thức đã có...thảo luận và trả lời các câu hỏi sau:
1. Năng lượng và nhiên liệu có vai trò như thế nào đối với sự phát triển nói chung và sự phát triển kinh tế nói
riêng ?
2. Vần đề năng lượng và nhiên liệu đang đặt ra cho nhân loại hiện nay là gì ?
3. Hóa học đã góp phần giải quyết vấn đề năng lượng và nhiên liệu như thế nào trong hiện tại và tương lai ?

 Kết luận:

Nhân loại đang giải quyết vấn đề thiếu năng lượng và khan
hiêm nhiên liệu do tiêu thụ quá nhiều.
Hóa học góp phần giải quyết vấn đề này là:
Sản xuất và sử dụng nguồn nguyên liệu nhân tạo thay thế cho
nguồn nguyên liệu thiên nhiên như than, dầu mỏ..
Sử dụng các nguồn năng lượng mới một cách khoa học.

Hoạt động 2: Vấn đề nguyên liệu cho công nghiệp:


HS nghiên cứu sgk , đọc các thông tin bổ sung sử dụng kiến thức đã có, trả lời các câu hỏi sau:
1. Vấn đề nguyên liệu đang đặt ra cho các ngành kinh tế là gì ?
112
2. Hóa học đã góp phần giải quyết vấn đầ đó như thế nào ?
HS thảo luận để thấy được nguồn nguyên liệu hóa học đang được sử dụng cho công nghiệp hiện nay là :
- Quặng, khoáng sản và các chất có sẵn trong vỏ Trái đất.
- Không khí và nước. đó là nguồn nguyên liệu rất phong phú trong tự nhiên và được sử dụng rộng rãi
trong nhiều nhành công nghiệp hóa học.
- Nguồn nguyên liệu thực vật.
- Dầu mỏ, khí, than đá là nguồn nguyên liệu cho công nghiệp tổng hợp chất dẻo, tơ sợi tổng hợp, cao
su....

 Kết luận:

Nhân loại đang gặp phải vấn đề : Nguồn nguyên liệu tự nhiên đang sử dụng
ngày càng cạn kiệt.
hóa học đã góp phần: sử dụng hợp lí có hiệu quả nguồn nguyên liệu chủ yếu cho
công nghiệp hóa học. sử dụng lại các vật liệu phế thải là hướng tận dụng nguyên
liệu cho công nghiệp hóa học.

Hoạt động 3: Vấn đề vật liệu:


GV: Đưa ra các câu hỏi thảo luận như sau:
1. Vấn đề đang đặt ra về vật liệu cho các ngành kinh tế là gì ?
2. Hóa học đã góp phần giải quyết vấn đầ đó như thế nào ?

Hoạt động 4: Hướng giải quyết vần đề năng lượng và nhiên liệu cho tương lai:
HS quan sát hình ảnh và đọc những thông tin trong bài học, thảo luận và đưa ra những ý kiến .
GV: Hướng dẫn HS thảo luận, hoàn chỉnh và kết luận.

Để giải quyết vấn đề khan hiếm năng lượng và cạn kiệt nguồn nguyên liệu, có 3
phương hướng cơ bản sau đây:
Tìm cách sử dụng một cách có hiệu quả nguồn năng lượng và nhiên liệu hiện có.
Sản xuất và sử dụng nguồn năng lượng và nhiên liệu nhân tạo...
Sử dụng các nguồn năng lượng mới.

Tiết 66(35)
Bài 47: HÓA HỌC VÀ CÁC VẤN ĐỀ XÃ HỘI
I. Mục tiêu của bài học:
1. Kiến thức: Học sinh hiểu được hóa học đã góp phần đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về lương thực, thực
phẩm, may mặc, thuốc chữa bệnh và tăng cường thể lực cho con người, cụ thể như:
- Sản xuất được phân bón, thuốc bảo vệ và phát triên cây trồng...
- Sản xuất tơ sợi tổng hợp để tạo ra vải, len...
- Sản xuất ra các loại thuốc chữa bệnh, thuốc bổ và thuốc chống gây nghiện,....
2. Kĩ năng:
- Phân tích được một vấn đề đang đặt ra cho nhân loại hiện nay về lương thực, thực phẩm, may mặc,
sưc khoẻ.
- Nêu được hướng giải quyết và ví dụ cụ thể về đóng góp của hóa học với từng lĩnh vực đã nêu trên.
II.Chuẩn bị:
1. Tranh ảnh, hình vẽ, các nhà máy sản xuất phân bón, thuốc chữa bệnh...
2. Số liệu thống kê thực tế về lương thực, dược phẩm...
III.Tổ chức các hoạt động dạy học:
113
Hoạt động 1: Hóa học và vấn đề lương thực, thực phẩm.
Tìm hiểu một số vấn đề đang đặt ra cho nhân loại hiện nay về lương thực, thực phẩm.
GV yêu cầu HS trả lời một số câu hỏi. Vấn đề về lương thực thực phẩm đang đặt ra cho nhân loại hiện nay là gì ? Lí
do tại sao ?
 Kết luận: Do sự bùng nổ dân số và nhu cầu của con người ngày càng cao, do đó vấn đề đặt ra đối với lương thực,
thực phẩm là: Không những cần tăng về số lượng mà còn tăng về chất lượng.
GV hỏi: Hóa học đã góp phần đã góp phần giải quyết những vấn đề liên quan đến lương thực, thực phẩm như thế
nào ?
HS: thảo luận các nội dung: ứng dụng của các chất đã học ,đặc biệt là cabohidrat, chất béo, protein....và kiến thức thực
tiên để thảo luận....và rút ra kết luận.
 Kết luận: Hóa học đã góp phần làm tăng số lượng và chất lượng về lương thực, thực phẩm. Nghiên cứu và sản xuất
các chất hóa học có tác dụng bảo vệ và phát triển động thực vật như: phân bón, thuốc trừ sâu, diệt cỏ, kích thích sinh
trưởng.... Bằng phương pháp hóa học, tăng cường chế biến thực phẩm nhân tạo hoặc chế biến thực phẩm theo công
nghệ hóa học tạo ra sản phẩm có chất lượng cao hơn.

Hoạt động 2: Hóa học và vấn đề may mặc:


Học sinh tìm hiểu vấn đề may mặc đã và đang đặt ra cho nhân loại và vai trò của hóa học trong việc giải quyết các vấn
đề trên như thé nào ?
- Nếu con người chỉ dựa vào tơ sợi thiên nhiên như bông, đay, gai,...thì không đủ.
- Ngày nay việc sản xuất ra tơ, sợi hóa học đã đáp ứng được nhu cầu may mặc cho nhân loại.
- So với tơ tự nhiên ( sợi bông, sợi gai, tơ tằm), tơ hóa học như tơ visco, tơ axetat, tơ nilon, ....có nhiều
ưu điểm nổi bật: dai, đàn hồi, mềm mại, nhẹ, xốp, đẹp và rẻ tiền.
- Các loại tơ sợi hóa học được sản xuất bằng phương pháp công nghiệp nên dã đáp ứng được nhu cầu về
số lượng , chất lượng và mĩ thuật.

Hoạt động 3: Hóa học và sức khoẻ con người:


Học sinh đọc thông tin trong bài học, vận dụng kiến thức thực tiễn và các thông tin bổ sung về các loại thuốc và tìm
hiểu thành phần hóa học chính của một số loại thuốc thông dụng. Nêu một số bệnh hiểm nghèo cần phải có thuốc đặc
trị mới có thể chữa được.... Từ đó cho biết vấn đề đã và đang đặt ra đối với ngành dược phẩm và đóng góp của hóa học
giúp giải quyết vấn đề đó như thế nào ?
 Kết luận:
- Nhiều loại bệnh không thể chỉ dùng các loại cây cỏ tự nhiên trực tiếp để chữa trị.
- Ngành Hóa dược đã góp phần tạo ra những loại thuốc tân dược có nhiều ưu thế: sử dụng đơn giản ,
khỏi bệnh nhanh, hiệu quả đặc biệt đối với một số bệnh do virut và một số bệnh hiểm nghèo...
Học sinh tìm hiểu một số chất gây nghiện , ma tuý và có thái độ phòng chống tích cực. Tìm hiểu sách giáo khoa và trả
lòi các câu hỏi:
1. Ma túy là gì ?
2. Vấn đề hiện nay đang đặt ra đối với vấn đề matúy là gì ?
3. Hóa học đã góp phần giải quyết vấn đề đó như thế nào ? nhiệm vụ của hóa học ?
Hoạt động 4: Củng cố và đánh giá. Các bài tập 1,2,3/sgk

Tiết 67(36):
Bài 48: HÓA HỌC VÀ VẤN ĐỀ MÔI TRƯỜNG
I. Mục tiêu bài học:
1. Kiến thức:
- Hỉểu ảnh hưởng của hóa học đối với môi trường sống ( khí quyển, nước, đất)
- Biết và vận dụng một số biện pháp để bảo vệ môi trường trong cuộc sống hàng ngày.
2. Kĩ năng:
- Biết phát hiện một số vấn đề thực tế về môi trường.
- Biết giải quyết vấn đề bằng những thông tin thu thập được từ nội dung bài học, từ các kiến thức đã
biết, qua các phương tiện thông tin đại chúng,...
II. Chuẩn bị:
Tư liệu, tranh ảnh, băng đĩa về ô nhiễm môi trường, một số biện pháp bảo vệ môi trường sống ở Việt Nam và trên thế
giới.
III. Tổ chức các hoạt động dạy học:

Hoạt động 1: Ô nhiêm môi trường không khí:


GV yêu cầu học sinh:
1. Nêu một số hiện tượng ô nhiễm không khí mà em biết ?
2. Đưa ra nhận xét về không khí sạch và không khí bị ô nhiễm và tác hại của nó ?

114
GV: Vậy nguồn nào gây ô nhiễm không khí ?
3. Những chất hóa học nào thường có trong không khí bị ô nhiễm và gây ảnh hưởng tới đời sống của sinh vật
như thế nào ?
HS: Thảo luận nhóm, thảo luận toàn lớp và rút ra kết luận.

Hoạt động 2: Ô nhiễm môi trường nước:


HS: đọc tài liệu , từ các thông tin khác, trả lời các câu hỏi:
1. Nêu một số hiện tượng ô nhiễm nguồn nước ?
2. Đưa ra nhận xét về nước sạch, nước bị ô nhiễm và tác hại của nó .
3. Nguồn gây ô nhiễm nước do đâu mà có ?
4. Những chất hóa học nào thường có trong nguồn nước bị ô nhiễm và gây ảnh hưởng như thế nào đến con người
và sinh vật khác ?

Hoạt động 3: Ô nhiễm môi trường đất:


HS thảo luận với câu hỏi tương tự như trên.

Hoạt động 4: Nhận biết môi trường bị ô nhiễm.


GV: đặt vấn đề: Bằng cách nào có thể xác định được môi trường bị ô nhiễm ?
HS : suy nghĩ, đọc những thông tin trong bài học để trả lời câu hỏi và nêu phương pháp xác định .

Một số cách nhận biết môi trường bị ô nhiễm:


Quan sát màu sắc, mùi.
Dùng một số hóa chất để xác định các ion gây ô nhiễm bằng phương pháp phân
tích hóa học.
Dùng các dụng cụ đo như: nhiệt kế, sắc kí, máy đo pH, ...để xác định nhiệt độ,
các ion và độ pH của đất, nước...

Hoạt động 5: Xử lí chất ô nhiễm như thế nào ?


GV: Nêu tình huống cụ thể và yêu cầu học sinh đưa ra phương pháp giải quyết.
HS: Đọc thêm thông tin trong sách giáo khoa, quan sát hình vẽ thí dụ về xử lí chất thải, khí thải trong công nghiệp.
Tiến hành thảo luận nhóm, phân tích tác dụng của mỗi công đọan và rút ra nhận xét chung về một số biện pháp cụ thể
trong sản xuất, đời sống về:
- Xử lí khí thải.
- Xử lí chất thải rắn.
- Xử lí nước thải.

Kết luận: Để xử lí chất thải theo phương pháp hóa học, cần căn cứ vào tính chất vật lí, tính chất hóa học của mỗi loại
chất thải để chọn phương pháp cho phù hợp.

Tiết 68,69: ÔN TẬP HỌC KÌ VÀ THI HỌC KÌ 2

I. MUÏC TIEÂU:
1. Kieán thöùc: Cuûng coá kieán thöùc hk2
2. Kó naêng: Reøn luyeän kó naêng laøm tn.
3. Thaùi ñoä: Caån thaän vaø nghieâm tuùc.
II. CHUAÅN BÒ: HS ôn tập.
III. PHÖÔNG PHAÙP: Dieãn giaûng + tröïc quan.
Gv: Cho hs chia nhóm giải bt
Gv và hs sau đó nhận xét điều chỉnh
Câu 1 : Nhúng lá sắt nặng 8 gam vào 500 ml dung dịch CuSO 4 2M .Sau một thời gian lấy lá sắt ra cân lại thấy khối
lượng của nó bằng 8,8 gam .Xem thể tích dung dịch không đổi thì nồng độ CuSO 4 sau phản ứng bằng bao nhiêu ?
A. 0,9 M B. 1,8 M C. 1 M D. 1,5 M
115
Câu 2 :Một hỗn hợp X (Al2O3, Fe2O3, SiO2) để tách Fe2O3 ra khỏi hỗn hợp X ,ta cần khuấy X vào dung dịch lấy dư
A . H2SO4 B. HCI C. NaOH D. NaCl
Câu 3 : Có 5 mẫu kim loại: Ba, Mg, Fe, Ag, Al. Nếu chỉ dùng dung dịch H 2SO4 loãng có thể nhận biết được những
kim loại nào ?
A. Ba, Al, Ag B. Ag, Fe, Al C. Ag, Ba D. cả 5 kim loại
Câu 4: Hoà tan hỗn hợp gồm: a mol Na2O và b mol Al2O3 vào nước thì chỉ thu được dung dịch chứa chất tan duy nhất.
khẳng định nào đúng ?
A. a  b B. a = 2b C. a=b D. a  b
Câu 5: Hàm lượng oxi trong một oxit sắt FexOy không lớn hơn 25%. Oxit sắt này có thể là:
A. FeO B. Fe2O3 C. Fe3O4 D. không xác định được
Câu 6: Hỗn hợp X gồm Zn và CuO. X tác dụng với lượng dư dung dịch NaOH sinh ra 4,48 lit khí H 2 (đktc). Để hoà
tan hết X cần 400ml dung dịch HCl 2M. khối lượng X bằng:
A. 21 gam B. 62,5 gam C. 34,5 gam D. 29 gam
Câu 7: Sắt không tác dụng với chất nào sau đây ?
A. dung dịch HCl loãng B. dung dịch H2SO4 đặc nóng
C. dung dịch CuSO4 D. dung dịch Al(NO3)3
Câu 8: Phát biểu nào sau đây không đúng ?
A. ion Ag+ có thể bị oxi hoá thành Ag B. nguyên tử Mg có thể khử được ion Sn2+
C. ion Cu2+ có thể oxi hóa được nguyên tử Al D. CO không thể khử MgO thành Mg
Câu 9: Nhóm mà các kim loại đều phản ứng với dung dịch CuSO4 là:
A. Ba, Mg, Hg B. Na, Al, Fe, Ba
C. Al, Fe, Mg, Ag D. Na, Al, Cu
Câu 10: cho sơ đồ sau: Al  A  Al(OH)3  B  Al(OH)3  C  Al. các kí tự A, B, C lần lượt là:
A. NaAlO2, AlCl3, Al2O3 B. Al2O3, AlCl3, Al2S3
C. KAlO2, Al2(SO4)3, Al2O3 D. A và C đúng
Câu 11: Trong các phương pháp điều chế kim loại sau, phương pháp nào không đúng ?
A. Điều chế nhôm bằng cách điện phân nóng chảy Al2O3
B. Điều chế Ag bằng phản ứng giữa dung dịch AgNO3 với Zn
C. Điều chế Cu bằng phản ứng giữa CuO với CO ở nhiệt độ cao
D. Điều chế Ca bằng cách điện phân dung dịch CaCl2
Câu 12: Hòa tan hết 0,5 gam hỗn hợp gồm: Fe và kim loại hóa trị 2 bằng dung dịch H 2SO4 loãng thu được 1,12 lit khí
H2 (đktc). Kim loại hóa trị 2 đã dùng là:
A. Ni B. Zn C. Mg D. Be
Câu 13: Hòa tan 8 gam hỗn hợp gồm Fe và kim loại M ( hóa trị 2, đứng trước H 2 trong dãy điện hóa) vào dung dịch
HCl dư thu được 4,48 lit H2 (đktc). Mặt khác để hòa tan 4,8 gam kim loại M thì dùng chưa đến 500 ml dung dịch HCl
1M. Kim loại M là:
A. Zn B. Mg C. Ca D. Ba
Câu 14: Một vật bằng hợp kim Cu-Zn được nhúng trong dung dịch H2SO4 loãng, hiện tượng xảy ra là:
A. Zn bị ăn mòn, có khí H2 thóat ra. B. Zn bị ăn mòn, có khí SO2 thoát ra.
C. Cu bị ăn mòn, có khí H2 thoát ra D. Cu bị ăn mòn, có khí SO2 thoát ra.
Câu 15: Một dung dịch chứa a mol NaAlO 2 tác dụng với một dung dịch chứa b mol HCl. Điều kiện để thu được kết
tủa Al(OH)3 sau phản ứng là:
A. a=2b B. b<4a C. a=b . b<5a
Câu 16: Cho 2 cặp oxi hóa khử: Xx+/X đứng trước cặp Yy+/Y trong dãy điện hóa. Phát biểu nào sau đây không dúng ?
A. tính oxi hóa của Yy+ mạnh hơn Xx+ B. X có thể oxi hoá được Yy+đứng trước cặp Yy+/Y
y+
C. Y có thể oxi hóa được X D. tính khử của X mạnh hơn Y
Câu 17: Cho dung dịch NaOH đến dư vào dung dịch hỗn hợp gồm AlCl 3 và FeSO4, thu được kết tủa A. Nung A trong
không khí đến khối lượng không đổi được chất rắn B. cho H2 dư qua B nung nóng , phản ứng hoàn toàn thu được chất
rắn C. C có chứa:
A. Al và Fe B. Al2O3 và Fe C. Al, Al2O3, Fe và FeO D. Fe
Câu 18: Phản ứng nào sau đây thu được Al(OH)3 ?
A. dung dịch AlO2- + dung dịch HCl B. dung dịch AlO2- + dung dịch Al3+
-
C. dung dịch AlO2 + CO2/H2O D. cả A, B, C
Câu 19: Để kết tủa hoàn toàn Al(OH)3 có thể dùng cách nào sau đây ?
A. Cho dung dịch Al2(SO4)3 tác dụng với dung dịch NaOH dư.
B. Cho dung dịch Al2(SO4)3 tác dụng với dung dịch NH3 dư
C. Cho dung dịch NaAlO2 tác dụng với dung dịch HCl dư.
D. Cho dung dịch Al2(SO4)3 tác dụng với dung dịch Ba(OH)2 dư.
Câu 20: Có 3 dung dịch: NaOH, HCl, H2SO4. thuốc thử duy nhất để phân biệt 3 dung dịch trên là:
A. Al B. CaCO3 C. Na2CO3 D. quỳ tím
Câu 21: Khi điện phân nóng chảy Al2O3 sản xuất Al, người ta thêm criolit (Na3AlF6) vào Al2O3 với mục đích
A. tạo lớp màng bảo vệ cho nhôm lỏng B. tăng tính dẫn điện của chất điện phân
116
C. giảm nhiệt độ nóng chảy của chất điện phân D. cả A, B, C đều đúng
Câu 22: Điện phân dung dịch FeCl2 , sản phẩm thu được là:
A. Fe, O2, HCl B. H2, O2, Fe(OH)2 C. Fe, Cl2 D. H2, Fe, HCl
Câu 23: Cho dung dịch chứa các ion: Na+, Ca2+, Mg2+, Ba2+, H+, Cl-+. muốn loại được nhiều cation nhất ra khỏi dung
dịch trên thì nên dùng hóa chất nào sau đây ?
A. dung dịch NaOH B. dung dịch Na2CO3
C. dung dịch KHCO3 D. dung dịch Na2SO4.
Câu 24: Hòa tan hoàn toàn 2,32 gam Fe3O4 trong dung dịch HNO3 đặc nóng thu được V ml khí X ( màu nâu) ở đktc.
V có giá trị là:
A. 336 ml B. 112 ml C. 224 ml D. 448 ml
Câu 25: Trong nước tự nhiên thường có lẫn những lượng nhỏ các muối: Ca(NO 3)2, Mg(NO3)2, Ca(HCO3)2,
Mg(HCO3)2. Có thể dùng một hóa chất nào sau đây để loại đồng thời các cation trong các muối trên ?
A. NaHCO3 B. K2SO4 C. Na2SO4 D. NaOH
Câu 26: cho sơ đồ sau:
Fe +HCl A +Cl2 B + Fe A + dd NH3 D +HNO3 E. Các kí tự A, B, D, E lần lượt là:
A. FeCl3, FeCl2, Fe(OH)2, Fe(NO3)3 B. FeCl2, FeCl3, Fe(OH)2, Fe(NO3)3
C. . FeCl3, FeCl2, Fe(OH)2, Fe(NO3)2 D. . FeCl3, FeCl2, Fe(OH)3, Fe(NO3)3
Câu 27: Điện phân dung dịch NaCl đến hết ( có màng ngăn, điện cực trơ), cường độ dòng địên 1,61A thì hết 60 phút.
Thêm 0,03 mol H2SO4 vào dung dịch sau điện phân thì thu được muối với khối lượng:
A. 4,26 gam B. 8,52 gam C. 6,39 gam D. 2,13 gam
Câu 28: Cho 4 kim loại: Al, Fe, Mg, Cu và bốn dung dịch ZnSO 4, AgNO3, CuCl2, Al2(SO4)3, kim loại nào khử được cả
4 dung dịch muối trên :
A. Mg B. Mg và Al C. Mg và Fe D. Cu
Câu 29: Hỗn hợp X gồm Al và Fe3O4. Thực hiện phản ứng nhiệt nhôm hoàn toàn thu được chất rắn Y. Chia Y làm 2
phần bằng nhau. Phần 1 cho tác dụng với dung dịch NaOh dư thu được 6,72 lit H 2 (đktc). Phần 2 cho tác dụng với
dung dịch HCl dư thu được 26,88 lit khí H2 (đktc). Khối lượng Al và Fe3O4 trong hỗn hợp đầu bằng:
A. 54g; 139,2g B. 29,7g; 69,6g C. 27g; 69,6g D. 59,4;g; 139,2g
Câu 30: Trong quá trình ăn mòn điện hóa, ở điện cực âm xảy ra:
A. quá trình oxi hóa nước trong dd điện li B. quá trình khử kim loại
C. qúa trình oxi hóa kim loại D. quá trình oxi hóa oxi trong dd điện

Tiết 70 THI HỌC KÌ II

I Mục tiêu;
Đánh giá năng lực học tập của học sinh
II. Chuẩn bị
4 mã đề trắc nghiệm
SỞ GD & ĐT CM ĐỀ KIỂM TRA HỌC KỲ II - MÔN HOÁ HỌC 12
TRƯỜNG THPT KHÁNH HƯNG Thời gian làm bài: 60 phút
Mã đề thi 567
(40 câu trắc nghiệm)

Họ, tên học sinh:.......................................................................... Lớp 12C

Câu 1: Số electron lớp ngoài cùng trong nguyên tử của các nguyên tố nhóm IA là
A. 1. B. 3. C. 2. D. 4.
X Y
Câu 2: Cho sơ đồ chuyển hoá: Fe  Fe2(SO4)3   Fe(OH)3 (mỗi mũi tên ứng với một phản ứng). Hai
chất X, Y lần lượt là
A. H2SO4 loãng, NaOH. B. H2SO4 đặc nóng, NaOH.
C. Na2SO4, NaOH. D. H2SO4 đặc nguội, NaOH.
Câu 3: Để bảo vệ vỏ tàu biển người ta có thể dùng phương pháp
A. dùng chất chống ăn mòn. B. mạ một lớp kim loại bền lên vỏ tàu.
C. gắn lá Zn lên vỏ tàu. D. dùng hợp kim không gỉ.
Câu 4: Hoà tan m gam Al bằng dung dịch NaOH dư, sau phản ứng giải phóng 6,72 lít khí H 2 (đktc). Giá trị của V là
(Cho Al = 27)
A. 5,4 gam. B. 4,05 gam. C. 10,8 gam. D. 2,7 gam.
Câu 5: Cho m gam Mg vào dung dịch HCl loãng dư, thu được 3,36 lít khí H2 (đktc), giá trị của m là (Cho Mg = 24)
A. 7,2 gam. B. 4,8 gam. C. 3,6 gam. D. 2,4 gam.
117
Câu 6: Kim loại Al, Fe và Cu đều phản ứng được với
A. dung dịch HCl. B. dung dịch HNO3 đặc nguội.
C. dung dịch NaOH. D. dung dịch HNO3 loãng.
Câu 7: Cho m gam Fe vào dung dịch CuSO4 1M thấy cần dùng hết 100ml, tính giá trị của m là (Cho Fe = 56)
A. 11,2 gam. B. 5,6 gam. C. 16,8 gam. D. 8,4 gam.
Câu 8: Kim loại nào sau đây thuộc loại kim loại kiềm thổ
A. Na. B. Li. C. Mg. D. K.
Câu 9: Kim loại không phản ứng được với dung dịch muối sắt (II) clorua (FeCl 2) là
A. Cu. B. Mg. C. Al. D. Zn.
Câu 10: Hấp thụ hoàn toàn 4,48 lít khí CO2 vào dung dịch chứa 16 gam NaOH thu được dung dịch X. Khối lượng của
muối tan thu được trong dung dịch X là (Cho Na = 23, C = 12, O = 16, H = 1)
A. 42,4 gam. B. 20,8 gam. C. 23,0 gam. D. 21,2 gam.
Câu 11: Trong công nghiệp, người ta điều chế nhôm bằng phương pháp
A. điện phân nóng chảy Al2O3. B. điện phân nóng chảy AlCl3.
C. khử Al2O3 bằng CO. D. cho Mg đẩy Al ra khỏi dung dịch AlCl3.
Câu 12: Cho 7,8 gam kim loại kiềm tác dụng với nước (dư). Sau phản ứng thu được 2,24 lít khí hiđro H 2 (đktc). Kim
loại kiềm là (Cho Li = 7, Na = 23, K = 39, Rb = 85)
A. Li. B. Rb. C. Na. D. K.
Câu 13: Khi cho Fe phản ứng với axit H2SO4 đặc nóng sinh ra
A. FeSO4 và khí SO2. B. Fe2(SO4)3 và khí H2.
C. FeSO4 và khí H2. D. Fe2(SO4)3 và khí SO2.
Câu 14: Để chuyển 11,2 gam Fe thành FeCl2 thì thể tích dung dịch HCl 1M cần dùng là (Cho Fe = 56)
A. 0,2 lít. B. 0,4 lít. C. 0,6 lít. D. 0,8 lít.
Câu 15: Nhận biết hợp chất của natri bằng phương pháp
A. tạo ra bọt khí. B. thử màu ngọn lửa.
C. tạo ra chất kết tủa. D. sự thay đổi màu sắc của các chất.
Câu 16: Các hợp chất Cr2O3, Cr(OH)3, Al2O3, Al(OH)3 đều có
A. đều là oxit là axit. B. tính lưỡng tính. C. đều là oxit bazơ. D. có tính axit.
3+ 2+ 3+ +
Câu 17: Để nhận biết các ion Al , Fe , Fe và NH4 cần dùng một dung dịch duy nhất là
A. NaOH. B. BaCl2. C. Na2SO4. D. NaCl.
Câu 18: Để nhận biết ion SO42- người ta dùng
A. Na+. B. Al3+. C. Cu2+. D. Ba2+.
Câu 19: Các kim loại Al, Fe và Cr đều phản ứng được với
A. HNO3 loãng, H2SO4 loãng. B. HNO3 đặc nguội, H2SO4 đặc nguội.
C. HNO3 loãng, H2SO4 đặc nguội. D. HNO3 đặc nguội, H2SO4 đặc nóng.
Câu 20: Cho phương trình hoá học: aAl + bFe 3O4 → cFe + dAl2O3 (a, b, c, d là các số nguyên, tối giản). Tổng các hệ
số a, b, c, d là
A. 24. B. 6. C. 8. D. 4.
Câu 21: Kim loại Fe phản ứng được với dung dịch
A. MgSO4. B. ZnSO4. C. Al2(SO4)3. D. CuSO4.
Câu 22: Chất phản ứng được với dung dịch NaOH là
A. Ca(OH)2. B. Al(OH)3. C. KOH. D. Mg(OH)2.
Câu 23: Trong phản ứng sau: Ni + Pb2+   Ni2+ + Pb. Chất khử mạnh nhất là
A. Ni2+. B. Pb. C. Pb2+. D. Ni.
Câu 24: Một vật được chế tạo từ hợp kim Zn -Cu để trong không khí. Hãy cho biết vật sẽ bị ăn mòn theo loại nào?
A. ăn mòn vật lý. B. ăn mòn hoá học. C. ăn mòn điện hoá. D. ăn mòn cơ học.
Câu 25: Kim loại không phản ứng với dung dịch H2SO4 loãng là
A. Fe. B. Zn. C. Al. D. Cu.
Câu 26: Khi điều chế kim loại, các ion kim loại đóng vai trò là chất
A. nhường proton. B. bị khử. C. bị oxi hoá. D. nhận proton.
Câu 27: Cấu hình electron nguyên tử của nguyên tố Fe (1s 2s 2p 3s 3p 3d 4s ). Vậy cấu hình của ion Fe3+ là
2 2 6 2 6 6 2

A. 1s22s22p63s23p64s24p6. B. 1s22s22p63s23p63d8.
2 2 6 2 6 5
C. 1s 2s 2p 3s 3p 3d . D. 1s22s22p63s23p63d64s2.
Câu 28: Kim loại Al phản ứng được với chất nào sau đây
A. dung dịch NaCl. B. HNO3 loãng. C. H2SO4 đặc nguội. D. HNO3 đặc nguội.

118
Câu 29: Tính khối lượng kết tủa Fe(OH) 2 khi cho 100ml dung dịch NaOH 1M vào dung dịch FeCl 2 dư (Cho Fe = 56,
O = 16, H = 1)
A. 4,5 gam. B. 9 gam. C. 10 gam. D. 8 gam.
Câu 30: Hoà tan 6,4 gam Cu bằng dung dịch HNO 3 đặc nóng dư, sau phản ứng thấy thoát ra V lít khí NO 2 (đktc). Giá
trị của V là (Cho Cu = 64)
A. 2,24 lít. B. 3,36 lít. C. 1,12 lít. D. 4,48 lít.
Câu 31: Nhiệt phân hoàn toàn 7,8 gam Al(OH) 3, thu được m gam một chất rắn, giá trị của m là (Cho Al = 27, O = 16,
H = 1)
A. 21,4 gam. B. 10,2 gam. C. 5,1 gam. D. 2,55 gam.
Câu 32: Nước cứng là nước có chứa nhiều các ion
A. HCO3-, Cl-. B. Ca2+, Mg2+. C. SO42-, Cl-. D. Na+, K+.
Câu 33: Ở nhiệt độ thường, dung dịch NaOH phản ứng được với kim loại
A. Fe. B. Cu. C. Al. D. Ag.
Câu 34: Dung dịch Fe2+ thể hiện tính chất
A. khử. B. oxi hoá.
C. vừa khử, vừa oxi hoá. D. không khử, không oxi hoá.
Câu 35: Kim loại Cu tác dụng được với dung dịch chất nào sau đây?
A. FeCl2. B. CaCl2. C. MgCl2. D. AgNO3.
Câu 36: Bằng phương pháp thuỷ luyện có thể điều chế được kim loại
A. kali (K). B. nhôm (Al). C. đồng (Cu). D. magie (Mg).
2+ - 2-
Câu 37: Nước cứng có chứa các ion Mg , Cl , SO4 thuộc loại nước cứng
A. tạm thời. B. vĩnh cửu. C. toàn phần. D. một phần.
Câu 38: Trong số các kim loại Na, Mg, Al, Fe, kim loại có tính khử mạnh nhất là
A. Al. B. Mg. C. Fe. D. Na.
Câu 39: Hợp chất sắt (III) hiđroxit có công thức là
A. Fe2(SO4)3. B. Fe2O3. C. Fe(OH)3. D. FeSO4.
Câu 40: Oxit của kim loại kiềm (nhóm IA) là
A. R2O. B. RO. C. RO2. D. R2O3.

119

You might also like