T

T
u
u
y
y

n
n
T
T

p
p

D
D

N
N
C
C
H
H

I
I

Thng Mi Hai 2010
U DNG TH BI DIM BI TN
ON VIT TRUNG PHNG NAM
NAM HI H S PHU H. T. THCH QUNG
HONG MINH CHNH HONG XUN
I JACKY BONG WRIGHT KHI 8406
L CNG NH L TH CNG NHN L
QUC QUN NG NHN DNG NGUYN
CAO QUYN NGUYN CHNH KT
NGUYN AN QU NGUYN GIA KING
NGUYN H NGUYN MINH CN
NGUYN XUN PHC NGUYN T
CNG NGUYN THANH GIANG
NGUYN VN I NGUYN VN TRN
NGUYN V BNH PHAN THANH TM
PHAN VN SONG TN THT LONG
TRN TRN NGC SN TRN
THANH HIP V TH HIN


Copyrights 2010 by the authors.
Design and composition by Hp Mt Dn Ch.

Published simultaneously in the United States of America, France,
Poland, and Germany.

Library Cataloging Data:
Hp Mt Dn Ch, date
Tuyn Tp Dn Ch I (A Collection of Human Rights and
Democracy Essays in Vietnamese 1986-2010 Volume I)
ISBN.0-9799345-390000.psd
1. Hp Mt Dn Ch 2. Vietnamese Human Rights and Democracy
MovementsVietnam Civil SocietyVietnam DissidentsVietnam
Independent Labor UnionDoi Moi.

MC LC
LI NI U.................................... 1
U DNG TH............................... 6
Sch Lc u Tranh Nhn Quyn Trong Thi i Internet v
Ton Cu Ha.....................................................................................6
BI DIM........................................ 24
Vit Nam c Bu Lm Thnh vin Khng Thng trc Ti Hi
ng Bo an LHQ...........................................................................24
BI TN........................................... 29
ng Cng Sn Vit Nam Sau Khi Hi Nhp Quc T ..................29
i mi Vit nam v Trung quc So snh v Nhn nh S La
chn Ti u Cho VN.........................................................................36
ng CS ang T Xo B Tnh Chnh ng Trc Nhn Dn.....52
ON VIT TRUNG ....................... 56
Ba lan ti Vit nam? .........................................................................56
PHNG NAM NAM HI ...... 60
Pht biu ti Hp mt Dn ch 2006 .............................................60
H S PHU....................................... 63
Dt Tay Nhau i Di Tm Bin Ch ng ca Tr tu.63
H.T. THCH QUNG ................. 84
Li Ku gi Cho Dn ch Vit nam................................................84
HONG MINH CHNH .................... 90
BN TUYN B Khi phc Sinh hot ng Dn ch Vit nam...90
HONG XUN I ........................ 98
Dn ch v Pht trin.......................................................................98
JACKIE BONG WRIGHT ............... 121
Pht trin X hi Dn s Ti Vit nam .........................................121
KHI 8406 ..................................... 135
Tuyn ngn T do Dn ch cho Vit nam 2006 ............................135
Cng lnh Khi 8406 Khi 8406 L G? ....................................142
L CNG NH............................. 147
Tm Vc Thuyn Trng Tm Vc Dn Tc.................................147
Chun Mc Vn Minh Cn Tn Trng.........................................150
Ti Sao Khng Nn S a Nguyn ............................................153
Nh nc Php quyn hay Nh nc Php tr? ......................158
L TH CNG NHN .................... 162
Kha cnh Php l V nh cng V Yu cu Cn C H thng
Cng on c lp Ti Vit nam ..................................................162
L QUC QUN............................ 171
Vit nam Gia Cc Cng quc...................................................171
Tam Sa v Tm Ch Cho Vit nam................................................175
Tr thnh Mt Nh Chnh tr cho Vit nam.............................179
NG NHN DNG ........................ 181
Dn ch Vi Nhiu M thc Xa hi...............................................181
NGUYN CAO QUYN ................. 198
Vit nam C hi v Hng i ........................................................198
NGUYN CHNH KT................... 209
u tranh Dn ch: Nn Cng khai Hay m thm? ...................209
NGUYN AN QU ...................... 218
Li Ku Gi Ca Cao Tro Nhn Bn ..........................................218
L trnh 9 im Dn ch ho Vit nam..................................220
Tuyn b Thnh lp Tp hp v Nn Dn ch..............................222
Lm G C Thay i Vit nam? ...........................................224
NGUYN GIA KING ....................233
Cuc Chin u Thc s ................................................................233
Ch Ngha Cng Sn n Vit Nam Nh Th No?.....................245
NGUYN H..................................250
Quan im v Cuc Sng My li ca tc gi .............................250
Quan im v cuc sng nh Hng Chin Lc......................258
NGUYN MINH CN.....................263
Ngn C Dn ch ...........................................................................263
Mt S Vn Ca Phong tro Dn ch .....................................271
Ton Dn Nghe Chng? Sn H Nguy Bin (Vi li tm s vi
cc bn tr) .....................................................................................285
NGUYN XUN PHC ...............288
Gi tr Php l v Tnh Chnh thng Ca Hin php Vit nam Hin
nay T C s Php l Ca Hin php 1946..................................288
Tn mn V Hai Ch T php Phi Chng n Lc Cn
Phi Thay i Mt Thi quen Dng Ch.......................................297
NGUYN T CNG ....................303
Vai tr Ca X hi Dn s Trong Tin trnh Dn ch ha Ti Vit
nam..................................................................................................303
NGUYN THANH GIANG..............313
Nhn quyn Kht vng Ngn i ..............................................313
C Nn Kin nh Con ng X hi ch ngha?.........................330
NGUYN VN I ........................345
Quyn T do Thnh lp ng Vit nam.....................................345
T tng, o c H Ch Minh C G Hc? ........................350
Dn tr v Ch Dn ch Vit nam..........................................353
NGUYN VN TRN ....................356
Khuynh hng v c tnh ca Phong tro Dn ch v nhng
ngi Bt ng chnh kin Vit nam ngy nay.........................356
Ln d li h s c C i iu cn c li v H Ch Minh ......367
NGUYN V BNH ....................... 373
Vit nam v Con ng Phc hng t nc..............................373
n Xin Thnh Lp ng T Do - Dn ch................................384
V Vn Bin gii VitTrung ....................................................385
V Tnh trng Nhn quyn Ti Vit nam.......................................388
PHAN THANH TM ...................... 393
Vit nam Sau Ba Mi Nm Xa cch ...........................................393
PHAN VN SONG ......................... 401
Tnh hnh Mi Mt trn Mi .........................................................401
Vit nam Trc Cn lc Ton cu ha Hay Nhng Ni nhc Thng
t .....................................................................................................407
TN THT LONG.......................... 413
Tnh Dn ch V Bn Vn bn Hin php Vit nam ....................413
TRN ....................................... 424
Kch bn Cho Th k 21.................................................................424
ng Cng sn v Dn ch Vit nam.......................................428
TRN NGC SN ......................... 443
ng phi L Phng tin T quc L Cu cnh ........................443
TRN THANH HIP ...................... 449
Chnh Thng Dn Ch ...................................................................449
Tin Ti Mt Nh Nc Php Tr.................................................458
V TH HIN ............................... 472
Vi Suy ngh V Phong tro Dn ch Vit nam............................472
H Ch Minh v Ci Cht Ca Nng Th Xun.............................482
Li Ni u Min Th u.............................................................486
DANH MC (Index) ........................ 493

Tuyn Tp DN CH I 1
LI NI U
Nm 1985 ng Mikhail Gorbachev ln lm Tng B Th ng Cng Sn
Lin X. Ch cha y 5 nm sau ton b khi Cng Sn ng u sp .
V cui cng ch Cng Sn cng tan r ngay ti Lin X: ngy 26
thng 12 nm 1991 Lin Bang X Vit chnh thc gii th.
Nhng bin ng ti Lin X v ng u tc ng mnh m n
Vit Nam. Nguyn Vn Linh c a ln lm Tng b th ng Cng
Sn Vit Nam (CSVN) nm 1986 v bt u thay i v mt kinh t. Di
p lc ca tnh hnh mi Vit Nam rt qun khi Campuchia, ban lnh o
ng CSVN ci tri phn no cho vn ngh s, nhng khng i theo
ng li dn ch a ng ca Lin X v khi ng u, c th v lc
h thy khi ny bt u qu trnh tan r. Trong khi ti Si Gn Cu
lc b nhng ngi khng chin c do ng Nguyn H lnh o hot
ng cng khai, ra bo Truyn Thng Khng Chin, t chc i hi 800
ngi ti Hi trng Qun Ba Si Gn yu cu ng b iu 4 Hin Php,
chp nhn dn ch a ng. ng Trn Xun Bch, nhn vt th 5 trong B
Chnh Tr, sau khi thm Lin X v M tr v, cng i khp nc ni
chuyn, cng khai ng h dn ch. Kh th u tranh i dn ch ln cao
ti min Nam, nht l ti Si Gn, nhng ti min Bc phe bo th trong
ng, ng u l L c Th, vn nm vng quyn lnh o. H chun
b quay li cu ha vi Trung Quc. Hi ngh trung ng ca ng CSVN
ngy 27/3/1990 cui cng quyt nh thng tay trn p phong tro i
dn ch, khi u bng vic loi Trn Xun Bch ra khi B Chnh tr,
tc ht mi quyn hnh. Sau , thng 4 nm 1990, bt gi ton b ban
lnh o Cu lc b cu khng chin. t trn p tip tc nhm vo cc
nhm u tranh ca tr thc min Nam: thng 5, lut s on Thanh Lim
v cc bn ng b bt; thng 6, n lt bc s Nguyn an Qu v cc
thnh vin Cao Tro Nhn Bn; thng 11, gio s on Vit Hot v ban
ch trng Din n T Do. t trn p nm 1990 chm dt giai an
vn ng i thay i chnh tr theo chiu hng Lin X v ng u.
Sau khi dp c cc phong tro chng i, phe bo th a
Mi ln lm Tng b th vi ch trng i mi nhng khng i mu,
ngha l thay i v kinh t nhng gi vng ch chuyn ch, c quyn,
Tuyn Tp DN CH I 2
c ng. Ch trng ny, cng vi bo lc cng an tr, khng ngn chn
c cuc vn ng i i mi th ch chnh tr, i dn ch, ln ny bi
nhng cn b cng sn min Bc, tip ni cuc vn ng va b dp tt
ca nhng ngi cu khng chin pha Nam, v nhng tr thc VNCH
trc y. Ngi m u cho t vn ng mi chnh l Trn , nguyn
Trng Ban Vn Ha-Vn Ngh Trung ng. Khi cn lm Trng ban
ng ch trng chnh sch ci tri cho vn hc ngh thut. Khi phe bo
th cm quyn tr li ng khng c tin dng v v ng ngy cng vn
ng tch cc cho vic t do ha cc hot ng vn ha t tng v chnh
tr, nn cui cng ng b khai tr ra khi ng CS nm 1999. Mt nhn vt
khc, ng Hong Minh Chnh, nguyn Vin trng Vin Trit hc, sau
thi gian di b cm t v qun ch vi ti danh "xt li chng ng", t
u nm 1990 li tch cc i hi t do dn ch, v nm 1995 li b kt n
1 nm t giam.
Cng vi cc cn b cao cp ca ng CS nh Trn , Hong Minh
Chnh, L Hng H, Nguyn vn Trn... cuc vn ng i thay i c ch
chnh tr v i dn ch, t cui thp nin 1980 v u thp nin 1990, c
s tham gia ngy cng ng o ca gii tr thc xut thn t min Bc.
Khi u l nhng tr thc khoa bng c v th x hi, tng i c
tui, nh H S Phu, Phan nh Diu, Nguyn Thanh GiangT gia thp
nin 1990, mt t i khng mi ra i, c t chc hn, c s tham gia
ca ng o qun chng, v nht l cc tr thc tr tui hn. Tiu biu
cho c gng i vo t chc l Khi 8406, do mt tu s cng gio khI
xng, LM Nguyn Vn L. T chc ny thu ht c c ngn ngi
tham gia mt cch t nguyn, cng khai, ghi r tn h v ni c tr. Mt
s t chc khc cng ra i, d khng tn tai c lu, nhng nh du
mt giai an u tranh mi, giai an cng khai v c t chc.
im ng ch l t gia thp nin 1990 tr i ngy cng c nhiu
tr thc tr tham gia vo cuc vn ng i dn ch --cc lut s, gio s,
bc s. H bit cng khai vn dng chnh cc c ch v lut php ca ch
vn ng ngi dn ch ng dnh ly cc quyn t do cn bn ca
mnh, k c quyn thnh lp cc t chc dn s v chnh tr. D a s
nhng ngi tr thc tr can trng dn thn ny u b bt gi, b kt n
t giam v qun ch, nhng nhng cuc vn ng cng khai, tch cc ca
h gip a cuc u tranh vo giai on mi giai an tr ha v t
chc ha. V quan trng hn, xut hin c cc t chc dn s i nhn
Tuyn Tp DN CH I 3
quyn, i quyn lao ng, v cc t chc chnh tr, cc chnh ng. Bt
chp iu 4 Hin php v s n p thng tay ca an ninh CS, vi chnh
ng, hoc xut pht ngay trong nc, hoc t hi ngai v hot ng
trong nc, cng tm mi cch ph bin rng ri ting ni i khng ca
mnh, thch thc c quyn chnh tr ca ng CS. Nm 2010 ny, nm
Thng Long 1000 tui, c th coi nh nm m u cho s ra i ca mt
tng lp lnh o chnh tr mi cho Vit Nam, khng phi t trong h
thng chnh tr ca ng CS, m t trong x hi, trong nhn dn. Nhng
Nam Hi, Nguyn Vn i, L Th Cng Nhn, L Quc Qun, L
Cng nh, Trn Hunh Duy Thc, Nguyn Bc Truyns tip tc xut
hin, s ln mnh ln sc lnh o cuc u tranh va dnh dn ch,
va bo v t quc, ngn chn bnh trng phng bc, v cc mu toan
tha hip t bn trong ng CS.
t mt du mc lch s cho cuc vn ng n ha bt bo ng
i nhn quyn v dn ch ti Vit Nam, Hp Mt Dn Ch (*) quyt
nh tp hp trong Tuyn Tp Dn Ch I ny cc bi vit, bi pht biu ca
nhng nh hot ng trong nc v hi ngoi t cui thp nin 1980 n
nay. D xut pht t c ch chnh tr khc nhau, quc gia hay cng sn, d
hot ng ngay trong lng ch cng sn trong nc hay trong x hi
dn ch t do hi ngai, d cn tr hay tui cao, nhng ngi u
tranh th hin trong Tuyn Tp Dn Ch I ny u v mc tiu t do dn
ch cho mi ngi Vit, u c chung mt c m sm c thy mt
nc Vit trng tn trong thi bnh thnh vng v ton vn lnh th. Tt
c u thy rng ch cng sn b nhn lai o thi, sp ngay
ti qu hng quc t ca n, v gy tai ha cho t nc. Tt c u
biu l ch cng quyt thit lp ch dn ch cho Vit Nam, ng
thi bo v t quc, chng li bnh trng Trung quc v mi mu toan
tha hip v nhn nhng vi Trung quc ca ban lnh o cng sn. Vit
Nam phi trng tn, pht trin v dn ch. l ting ni chung ca
nhng ngi Vit yu nc, yu dn ch trong nc v hi ngai, th hin
trong Tuyn Tp Dn Ch I ny.
Thc hin quyt nh ca Hp Mt Dn Ch 2009, ban ch bin
chng ti c gng cung cp cho nhng ngi quan tm theo di tnh hnh
Vit nam mt tuyn tp nhng bi vit ca nhng khun mt tiu biu cho
phong tro dn ch Vit nam k t cui thp nin 1980 n nay. Tt nhin
Tuyn tp I cha tp hp ht c nhng thnh tu ca tt c nhng ngi
Tuyn Tp DN CH I 4
v ang ng gp cho tin trnh chuyn ha Vit Nam sang mt x hi
nhn bn tin b hn hin naynhng thnh tu trong mi lnh vc, t vn
hc ngh thut, gio dc, truyn thng n vn ha t tng v chnh tr-
x hi. Tuyn Tp li cng khng phn nh c cuc vn ng lch s
ko di t na th k nay cho mt nc Vit yn bnh, t do v hnh phc
cuc vn ng nhiu gian kh, cht chc, y mu v nc mt, ca
hng triu ngi dn bnh thng, m thm, v danh, trn chin trng,
trong ngc ti, trong cc tri lao cng cng bc, trong rng su, di y
bin. Trong nhng thp nin gn y, cuc vn ng lch s ny chuyn
thnh mt phong tro phn khng rng ln, cng khai, n ha bt bo
ng, ca mi tng lp nhn dn trong nc. Lch s mai sau chc chn s
ghi nhn tnh cht phong ph v a dng ca phong tro phn khng x hi
ny trong giai an chuyn mnh ca t nc hin nay. ng v nh nc
cng sn, d c gng kim sot v kim ta bc tin ca x hi v qun
chng bng bo lc cng an, nhng trong thc t h v ang b vt
qua bi phong tro qun chng . Qun chng y tng ang rng rc
vn ln, d cn nhiu bt cp v t pht, nhng chnh l ngun ng
lc pht trin ca t nc. Trc sc mnh nh sng y ngm ca qun
chng ang quyt tm ng tin v pha trc, ng v nh nc cng
sn ngy cng phi li bc, tp trung chn th nhng khu vc trng yu
bo v c quyn c li. S xut hin nhng ting ni v hot ng
c lp ca mi gii qun chng trong hai thp nin qua va thch thc
quyn lnh o v tnh chnh thng ca ng v nh nc cng sn, va l
nhng cuc thao dt cho mt cao tro tng tin cng dnh li quyn t
quyt cho ton dn v cho dn tc, s bng dy trong thi gian khng xa
na. Tuyn Tp Dn Ch I tt nhin ch phn nh c mt phn nh, rt
nh, cn sng y tin cch mng ny.
Ban ch bin Tuyn Tp xin chn thnh cm n nhng tc gi c bi
trong Tuyn tp ny cho php trch ng mt phn nhng tc phm tm
huyt ca qu v. i vi nhng tc gi trong nc, v iu kin an ninh
khng cho php lin lc xin php, chng ti xin gi li cm n ng
thi mong qu v lng th v thng cm. Tuyn Tp I ny l mt ghi nhn
thnh qa ca phong tro dn ch m cng l mt ng gp nh b ca cc
thnh vin HMDC vo cuc vn ng chnh tr chung hin nay trong
nc v hi ngai. Mi khim khuyt l trch nhim ca ban ch bin v
chng ti mong c n nhn nhng ph bnh v gp Tuyn Tp II
c hon ho hn.
Tuyn Tp DN CH I 5

Vit Nam hi ngai
Ma ng 2010
Ban ch bin

on Vit Hot
Nguyn Ngc Bch
Trn Bnh Nam
Trn Trung Vit
V Thin Hn









___________________
(*) Hp Mt Dn Ch tp hp nhng ngi Vit trn ton th gii
hot ng trong nhiu t chc v lnh vc khc nhau --vn ha, gio
dc, truyn thng, x hi, chnh tr v.v-- nhm cng mc tiu thc
y tin trnh chuyn ha dn ch ti Vit Nam. HMDC t chc Tnh
Hi thng nin ti mt a im tnh mch nhng ngi Vit quan
tm n tnh hnh Vit Nam t khp ni trn th gii c c hi gp
g, trao i hiu bit, k nng v kinh nghim hot ng, trong tnh
thn i, ci m gia nhng con ngi t do. Tnh hi HMDC u tin
c t chc ti Moehnsee, c quc, nm 2002. Nhng tnh hi sau
ln lt c t chc ti Normandie, Php (2003),
Emmitsburg, MD, Hoa K (2004), Running Springs, CA, Hoa K
(2005), Emmitsburg, MD, Hoa K (2006), Warsaw, Ba Lan (2007),
Paris, Php (2008), San Jose, Hoa K (2009) v Hanover, c
(2010).
Mi lin lc vi Ban ch bin TTDC I xin email v
dv2010@gmail.com.
Tuyn Tp DN CH I 6
U DNG TH
Sch Lc u Tranh Nhn
Quyn Trong Thi i
Internet v Ton Cu Ha
CH C TI MNH HAY YU?
Ch hin nay Vit Nam l mt ch ton tr v ch p nhn quyn
tn bo nht, t nm 1954 min Bc v ton Vit Nam t 1975. Ch
ton tr l mt ch yu nht trong lch s cn i. Vic h phi s dng
b my cng an trong cc ngnh thay v t s tn nhim vo ngi dn
minh chng s lo s v thiu t tin ca h. Ch ny ch tr c chng
no n bt mt, bt tai v bt ming c ngi dn v ch chng no n
qun ch c d dy, s i li ca ngi dn. Mt khi bc tng ngn
cch t tng v lin h kinh t, thng mi v chnh tr vi bn ngoi b
ph v th k t thi im ch ny khng cn tng lai, bt k nhng
tuyn truyn theo cch t hng ca h, bt k c b my cng an lc
lng. Khi ngi dn t to c cuc sng n nh, m no bng chnh
sc lc v ti tr ca mnh, khng cn l thuc vo ch tem phiu, h
khu th khi cng l lc uy quyn ca ch bt u lung lay.
S tan r ca cc ch c ti phong kin ngy xa nh th v
s tan r ca cc ch c ti ton tr ngy nay cng s kinh qua con
ng ny. Ch c ti ton tr c th nhanh khng? Xin tha: N
c th cn nm ra rt lu, nhng cng c th rt nhanh, nhanh hn
ngoi c s tng tng ca nhiu ngi, mt khi tm ra c phng
php chng n hu hiu.
Th d, cc ch c ti ton tr Lin x v cc nc ng u
b sp t u thp nin 90 ch sau cha y hai thp nin thc hin sch
lc hp tc bin i do cc nc dn ch phng Ty ch trng.
Tuyn Tp DN CH I 7
Tri li, u sch lc ty chay c thi hnh th ch ton tr cn
c cng c. in hnh nh trng hp Cuba, nm st Hoa k v b M
phong ta kinh t, qun s...sut gn na th k, nhng cho ti nay n vn
nm ra, nay Washington phi thay i sch lc. Ch c ti ton tr
Trung hoa (TH), mi sau hn hai thp nin b min cng phi ci cch v
m ca, ang ng trc nguy c t gii th hay b gii th. Vic gia nhp
WTO t cui nm 2001 cho thy Bc kinh chnh thc nhn nhn nhng
qui lut ca kinh t th trng v phi hi nhp vo th gii, trong cc
nc dn ch v t bn ang nm phn ch ng. Giang Trch dn,
nguyn Ch tch CSTH v cu Ch tch nc CHNDTH, ti l k nim
80 nm thnh lp CSTH cng khai tuyn b v thuyt Ba i din.
Theo , CSTH cn phi mi cc thnh phn t sn gia nhp ng ny,
bn cnh hai thnh phn hin c l cng-nng. Nh vy gii lnh o CSH
cng khai ph nhn hc thuyt Marx-Lenin v vai tr c tn ca giai
cp lao ng trong vic th tiu giai cp t sn ca ch t bn.
S sp ca Lin x v cc nc CS ng u bt ngun t u?
Ngoi nhng l do ni ti ca cc x hi ny - p dng mt m hnh
XHCN khng ph hp vi nhu cu ca con ngi- cn c cc nguyn
nhn tc ng t bn ngoi. T cui thp nin 60 nhiu chnh khch Ty
u thy rng chnh sch ty chay v ngn e, khng nhng khng
ngn chn c ch ton tr, ngc li cn gip n c nhng c tng
cng cc bin php h khc n p i vi ngi dn trong nc v
thi hiu chin i vi bn ngoi.
Nhiu chnh khch u chu nhn ra c nhng im rt yu ca
ch ny, n ch tn ti v ngi dn khng c dp bit c i
sng ca ngi dn bnh thng trong cc x hi dn ch. V th sch lc
Bin i qua tham gia (Wandel durch Annherung), trong ni r nht
l chnh sch Ost-Politik ca Willy Brandt, c Th tng c v nguyn
Ch tch ng Dn ch x hi c (SPD) ch trng t cui thp k 60.
Ct li ca ch thuyt ny l, trong k nguyn v kh ht nhn, thay i ch
c ti ton tr khng th bng chin tranh v ty chay, phong ta, m
ch c th qua vic gia tng cc lin h thng mi, kinh t, khoa hc, k
thut v c nhng lnh vc khc nh chnh tr, ngoi giao, thng tin v du
lch.
Cuc vn ng t n cao im l Hi ngh thng nh Helsinki
1975 (th Phn lan) v An ninh v Hp tc chu u, trong TT M
Ford v Ch tch CSLX v Ch tch nc LX Breshenew cng vi cc
Tuyn Tp DN CH I 8
nguyn th ca 33 nc khc ca u chu v Gia n i tham d. Hi
ngh t c nhng c s ng thun ln trong nhiu lnh vc v ti
binh, thay ch trng i u bng ha bnh, cng nhn bin gii sau Th
chin hai gia cc nc u chu, hp tc trong kinh t, thng mi v
khoa hc k thut. ng k na l Hi ngh cng thng qua quyt nh
nhn nhn cc hot ng nhn quyn theo cc Cng c ca LHQ l cc
quyn chnh ng ca cc cng dn v chnh quyn cc nc tham d hi
ngh phi tn trng. Bn cnh cn c vic tha thun gia tng trao i
thng tin, du lch gia ngi dn v cc on th thuc hai khi ng -Ty
lc y.
Ni chung, i vi phng Ty, y l ch trng mun bt cp th
khng th ng ngoi m phi vo hang ca n. Phi hiu c nhng
cng thng v an ninh v chnh tr u chu, v nht l c sau Th
chin th hai, mi thy r c tm mc quan trng v kt qu ca hi
ngh Helsinki. Cn lu , trong mt s nm Washington rt nghi k ch
trng ny, coi y c th l k hoch li tn ca Mc t khoa nhm tch
Ty u khi lin minh vi M hoc t ra Ty u s ng trung lp gia
Nga v M.
Sau Hi ngh Helsinki, khng kh cng thng ca chin tranh lnh
u chu tng bc c thay th bng s hp tc a din cng c li
v tn cy gia hai bn. Chnh nh m cc phong tro u tranh cho t
do, dn ch v nhn quyn Lin x v nhiu nc ng u tri dy
rt nhanh v rt mnh. ng k nh nh hot ng nhn quyn Sacharow
Lin x (c), Nghip on Solidarnosc v Gio hi Cng gio Ba lan v
nhm Hin chng 77 ca nh vn Havel Tip khc...
Vi nm sau mt s cc phong tro ny i tin phong thay i
b mt chnh tr Lin x, Ba lan v Tip v m ng cho cuc cch
mng nhung hu nh khng mu chuyn bin cc ch dc ti ton
tr sang dn ch a nguyn, c li cho nhn dn cc nc v ngay c cc
ng CS. V hu nh tt c cc ng CS trong cc nc ny vn c t
do hot ng, mt vi nc qua nhng cuc bu c dn ch h tr li
nm chnh quyn mt cch hp php.
Vo cui thp nin 80 v u thp nin 90 khi nhng bin ng dn
dp din ra ng u v Lin x, t cc TT Reagan (M), Mitterand
(Php) ti th tng Kohl (c) khng ai tin liu c c th din ra
nhanh chng vi mc ln lao nh vy v li khng mu. Ngay c
cu th tng c v l tc gi ca Ost Politik, c TT Willy Brandt
Tuyn Tp DN CH I 9
cng khng lng c!
X HI KN V X HI M - IU KIN
CHO MT X HI TAN TR TN TI
Ngoi vic nm vng bi cnh quc t, trong vic hoch nh chin lc
u tranh nhn quyn chng ta cng cn phi hiu r nhng c th ca x
hi VN hin nay, nm vng nhng mt mnh cng nh mt yu ca ch
c ti.
X hi c ti l mt x hi kn, trong tng lp cm quyn t cho
mnh ci quyn bit hn, bit ht v thng minh hn mi ngi. T h
cng t cho mnh ci quyn c hng quyn v li u tin v ti a. H
mong mun ngi dn trong cc x hi ch lm cng vic ngoan ngon
nghe theo li ca lnh o. Nhng lnh o cng tha bit y khng phi
vic d, nn suy ngh ra trm phng ngn k nhm ti mc tiu lm
cho mi ngi trong x hi phi phc tng tuyt i ngi c quyn hnh
(ngi thng minh nht!).
Phng thc t chc ca x hi kn (ton tr) c nm (5) c im
chnh:
1. Ch c mt thc h duy nht c coi l nh cao ca tr tu v
khoa hc nht.
2. Ch c mt ng duy nht c coi l thnh phn thc nht i
din chn chnh cho ton dn, l t chc c k lut nht v c sc mnh
vn nng.
3. Tt c cc hot ng trong x hi t chnh tr, kinh t, gio dc,
vn ha, tn gio... u t di s ton tr duy nht ca mt ng.
4. Cc sinh hot ca ngi dn trong nc t i li, sinh sng, suy
t, tn ngng, gio dc u c ch t chc theo nhng khun kh v
mc nh trc.
5. Cc lin h vi th gii bn ngi, ngay c vi nhng nc ng
minh, u phi theo nhng qui nh ca ng cm quyn. V th nhng
cuc tip xc gia ngi dn vi ngi ngoi quc ngay trn t nc
mnh hu nh khng c, nhng chuyn i ra nc ngoi cho cc cng dn
li cng hi hu hn, ngoi tr nhng phi on i tuyn truyn.
y l nm (5) c im cn bn trong cch t chc ca mt x hi
Tuyn Tp DN CH I 10
c ti ton tr t Ty sang ng. Mun thay i ch ton tr th phi
loi b c nm yu t ny. Loi b n nh th no s c trnh by
phn sau.
thc hin c mt x hi kn, cch vn hnh trong nc l
ng c ti phi tm mi cch lm cho ngi dn l thuc hon ton vo
nh nc, kim sot d dy qua ch tem phiu, hn ch i li qua chnh
sch h khu v kim sot t tng qua bin php ch c c sch bo
ca ng... Ngoi ra, h cn lp ln nhng bc tng hu hnh v v hnh
ngn cm mi thng tin t bn ngoi vo trong nc v cng cn tr
mi tin tc t trong nc ra bn ngoi. Trong mt x hi kn, ngi cng
dn khng c c tnh, khng c b mt khc nhau, khng c ngn ng v
suy t khc nhau, tt c ging nhau nh mt ci my. Trung ng m mt
ci th tt c cc my u chy, khi trung ng tt th mi my u ngng!
Nh vy x hi kn hon ton i lp vi x hi cng dn, x hi dn
s, m chng ta, nhng ngi u tranh nhn quyn, ang nhm ti. X
hi cng dn hay x hi dn s l mt x hi m v c nhng c tnh:
Mi ngi bnh ng trong cc sinh hot ca x hi, c t do hnh
ng nhng cng t thc trch nhim v nhng hnh ng t do ca
mnh.
Trong mt x hi cng dn, mi ngi l mt nhn cch c lp, cho
nn h t t chc ring cuc sng hng ngy, t quyt nh v i sng.
H c quyn t do i li, t do pht biu trc nhng vn chung
ca cng ng v t do kt hp vi nhng ngi khc.
X hi cng dn l mt x hi a nguyn v t chc. Cc t chc
c t do thnh lp. Quyn i lp c tha nhn. ng cm quyn
cng b rng buc cht ch bi hin php v cc lut php, ngoi ra cn b
kim sot ca cc c quan lp php, t php v bo ch.
X hi cng dn l mt x hi a nguyn v thc h. Khng c mt
h no c c quyn, mi t tng c t do ph bin theo hin
php v lut php.
Nh vy, x hi cng dn l mt x hi m, cc chnh ng, cc t
chc ngh nghip v quyn li c t do thnh lp v hot ng, cc
cng dn c t do quyt nh v cuc sng ring ca mnh v t do
tham gia vo i sng cng ng.
Tuyn Tp DN CH I 11
X HI VIT NAM ANG BIN I V TR
THNH MT X HI BN M
Trc y gn 20 nm, di nhng iu kin v cng bt li v bc bch,
ng Cng sn Vit Nam (CSVN) phi ban b mt s i mi cu
ch trc nguy c sp . H thc hin mt ng li i mi na
chng, trong ch thc hin mt s ci cch kinh t, nhng trong chnh
tr v t chc x hi h vn c duy tr ch c ng. Trong i ngoi, v
a nghi v khng t tin, nn h cng ch cho m h ca m thi. Ngha l
ch mun cho Dollar chy vo, nhng li tm mi cch ngn cn nhng
lung t tng dn ch t do, m h gi l nhng rui mui v kh c.
H t cho chnh sch i mi ca h l Kinh t th trng nh hng
x hi ch ngha. y l ch trng rt c tnh ton ca h: Lm sao di
nhng hon cnh quc t mi v cng bt li, ch thay i rt gii hn v
theo mt tc trong vng kim sot gi mc tiu trc sau l phi duy
tr ch c ng. l phng chm: Bt bin, vn bin
Nhng sau 17 nm i mi, trong x hi VN hin nay ngi ta thy
rt r s mu thun gia dn v ng, c th hn l gia i a s nhn
dn b n p v bc lt vi mt thiu s rt nh l thnh phn cai tr bt
ti v tham nhng. Trong khi nhn dn mong mun v i hi phi i
mi nhanh v i mi ton b x hi th gii cm quyn nht nh chng
li, h mi ch nhng b mt phn rt nh. Tuy nhin trong 17 nm qua,
mc du chnh sch i mi ca ch cn rt hn ch, nhng nhn dn
Vit Nam cng bit nm c nhng c hi mi v ang lm x hi
thay da i tht. Nhiu khu cng ngh mi ra i, nhng li in c
truyn ti c v cc nng thn, nhiu h tng c s nh ng x, nhng
cao c v nhiu trung tm du lch mi ra i. Nhng dch v in t thng
tin tn k nh in thoi, Internet... cng ang bt d rt nhanh VN trong
vi nm gn y. Quan trng hn na l c nhng thnh cng rt ln v
rt nhanh trong nng nghip v t doanh. Nh VN t mt nc phi
nhp cng go hng nm ln ti 1-2 triu tn trong thp nin 80, nay tr
thnh mt nc xut cng go ng hng th hai trn th gii, mc xut
cng hin nay ln ti khong 4 triu tn. Ch mi ba nm gn y, khi Lut
doanh nghip t nhn ra i, th cc x nghip v ca hng ca t nhn
ang mc ln rt nhanh, lm n hiu qu v cnh tranh vi cc doanh
nghip nh nc ch lm n thua l.
Nhng thnh cng ny l sng kin, sc lao ng v cng lao tranh
u ca nhn dn VN ch khng phi l ti cn g ca ch . Bi v
Tuyn Tp DN CH I 12
chnh ch trong nhiu thp nin chng li nhng i hi ny ca
nhn dn, khng khng thc hin m hnh XHCN s cng lm thui cht
mi sng kin, ti nng v sc lc ca nhn dn v t nc, lm cho
hng triu ngi phi ri vo nn i v t nc tt hu, tr thnh mt
trong nhng nc ngho nht trn th gii vo cui th k 20.
Nhng thnh cng trong nng nghip, kinh doanh v mt s nhng
cng trnh mi chng t tinh thn sng to cao, lng kin nhn v c
tnh chm ch ca nng dn, doanh gia, chuyn vin v cng nhn VN.
ng ra nhng tng trng v thnh cng chc chn s cao hn v ln hn
nu s i mi c thc hin ng b v ton din. Mt khc, nhng
thnh qu to ln bc u cng chng minh rng, chnh m hnh CNXH
trc y ph hy mi sng kin v nhit tm ca ngi dn v a
VN vo ngho i, lc hu. V nu khng nh th th chc chn VN ngy
nay cng mc pht trin t nht l ngang nga vi mt s nc trong khu
vc nh Thi lan, Nam Hn hay i loan!
Nhng thnh qu trong kinh t ci thin mt phn i sng vt
cht ca ngi dn, cng t to cho ngi dn t tin hn mnh, t l
thuc hn vo ng v trong mt s lnh vc dnh c t ch hn
trong cuc sng, trong t duy. Tht vy, thi v tm l ca ngi dn
VN i vi ch v nhm cm quyn thay i rt nhiu k t sau
1975. T tm l n s phe chin thng, coi nhng ngi lnh o ch
nh nhng bc thnh ton nng, mau chng chuyn sang thi khinh
thng cn b v th vi ch , v s tham nhng ca nhng cn b c
quyn lc v s v ti v bt lc ca lnh o trong vic gii quyt nhng
nhu cu thc t ca nhn dn v nhng vn nn ca t nc.
Hin nay thi t ch v chn ght ca ngi dn i vi ch ,
i vi lnh o cn i xa hn: T ch hn trong cuc sng, c lp hn
trong suy ngh v hnh ng. M nghe cc i ngoi quc pht thanh ting
Vit nh BBC, RFA, RFI, VOA...mt cch cng khai khng cn phi l
mt chuyn hn hu m ang ph bin trong nhiu gia nh t thnh ph
ti nng thn. Trong nhng qun c ph, tim ph... Ngi ta dm trao
i vi nhau v nhng chuyn thi s trong nc hay a phng. c
nhng cuc biu tnh mt s a phng v ngay th H ni. Thm
ch cn c c nhng cuc biu tnh vi hng ngn ngi i chim cc tr
s ng v chnh quyn Thi bnh ca nng dn, Ty nguyn ca ng
bo sc tc v c nhng cuc i hnh hng hay bui l tn gio vi hng
chc ngn tn tham d.
Tuyn Tp DN CH I 13
Tn hiu rt ng mng na l s ng ln ca cc gii chuyn vin,
tr thc, nhn s v vn ngh s. Trong cha ng nhiu dn chng c
o:
1. Mt s nhn vt cng khai ln ting i dn ch v chng c ti
li chnh l nhng cn b cp cao v trung cp tng gi nhng chc v
quan trng trong ng, chnh quyn hay cc t chc qun chng ca ch
nh c trung tng Trn , cu Vin trng Vin Trit hc Hong Minh
Chnh, GS Nguyn Thanh Giang, i t Phm Qu Dng, ng vin lo
thnh Nguyn H, Nguyn Vn Trn ( mt).
2. Nhiu ngi l nhng tr thc, vn ngh s tn tui nh thi s Bi
Minh Quc, n vn s Dng Thu Hng, Tiu Dao Bo C, H S Phu,
GS Trn Khu...
3. Nhiu ngi xut thn t min Nam: GS Nguyn nh Huy, BS
Nguyn an Qu, GS Nguyn Ngc Lan, cc HT Thch Huyn Quang,
Qung , cc LM Nguyn Vn L, Phan Vn Li, Chn Tn, L Quang
Lim (Ha Ho)...
4. T nhng hot ng i khng c tnh cch c nhn, ring r v ri
rc nay ang chuyn thnh nhng hot ng mang tnh cch t nhiu c kt
hp. Nh cuc vn ng chng ch nhng t cho Trung hoa vi
s tham gia ca nhiu ngi t Nam ra Bc, hay vic lp Hi chng tham
nhng, Nhm Dn ch...
5. ng lu na l, gn y mt s tr thc tr cng nhp cuc
trong phong tro u tranh nhn quyn v dn ch, ni ting nh LS L
Ch Quang, BS Phm Hng Sn, nh bo Nguyn V Bnh...
Ni tm li, tuy nhng i mi cn rt hn ch v qu qut, nhng
ch sau 17 nm ang t mt x hi kn, VN tr thnh mt x hi bn
m. Do nhim v ca nhng ngi hot ng Nhn quyn v nhng
ngi Dn ch phi l lm sao thc y tin trnh x hi m ra nhanh hn
na, cui cng VN s tin ti mt x hi m thc s v ton din.
SCH LC DN CH HA VIT NAM
TRONG IU KIN TON CU HA
Trong vic chuyn t nc t c ti sang dn ch, chng ta c mt c
may rt him l cng mt lc din ra ba s kin rt quan trng trn th
gii. l s tan r ca th gii CS, k nguyn Internet v tro lu ton
Tuyn Tp DN CH I 14
cu h-a trn nhiu bnh din. Cc din bin chnh tr, kinh t v k thut
vi tm vc ton cu ang a li cho VN nhng c hi rt thun tin
chng ta, nhng ngi dn ch, nu c mt sch lc u tranh khn kho
th c th chuyn ha t nc t c ti sang dn ch mau hn v gn
gng hn. Mt s iu kin v cng thun tin trong thi i hin nay l:
1. Ch ngha Marx-Lenin mt sc thuyt phc, chng cn ai tin
na.
2. T nhng m hnh xy dng x hi theo mt ch c ti ton
tr di s chuyn ch ca mt ng, kinh t tp trung bao cp tr thnh
nhng lc cn trong x hi.
3. Tin trnh ton cu ha v ti chnh, kinh t, khoa hc k thut v
thng tin in t to ra nhng iu kin mi, gy nn nhng sc p rt
mnh v c hiu lc cao, buc mt s ch c ti cn st li phi i n
chn la, hoc nhp cuc cng chi tc l t gii th, hoc b gii th.
Nhng ngi hot ng nhn quyn cn nm vng nhng c im
tnh hnh trong nc v nhng din bin trn th gii bit khai thc
cc thun li, hy tch cc v ch ng tm ra mt sch lc u tranh
thch hp tng bc a x hi bn m VN thnh mt x hi m.
Nh trnh by trn, tnh hnh c trng ca x hi VN vo u
th k 21 l ang c mu thun rt gt gao gia th lc cm quyn vn
mun tm mi cch ko di ch c ti hng c quyn c li, v
ng khc l i a s nhn dn ang mong mun v quyt u tranh loi
b nn c ti, tham nhng xy dng mt nc Vit Nam mi dn ch,
t do v ph cng mau chng snh vai cng vi nhng dn tc vn
minh khc! Ngoi ra, trong nhng iu kin quc t ang v cng bt li,
nn kh nng chng ca cc th lc c ti ngy cng b thu hp v cc
b my cng bin php n p ca h ang b mt hiu nng.
Nhim v c bn ca chng ta l tm nhng bc i vng chc v
nhng hnh thc tranh u thch hp thc y tin trnh hnh thnh mt
x hi cng dn ngy mt vng chc v m rng. Nh phn trn trnh
by, x hi c ti ton tr VN c nm (5) c im, trong c hai
im u tin l hai im mu cht, l 1. Ch c mt thc h duy nht
c coi l nh cao ca tr tu v khoa hc nht. y l ch ngha
Marx-Lenin. 2. Ch c mt ng duy nht c coi l thnh phn thc
nht i din chn chnh cho ton dn, l t chc c k lut nht v c sc
mnh vn nng. l CSVN. Cho ti cui thp k 80 (th k trc) cc
Tuyn Tp DN CH I 15
ch c ti ton tr t Ty sang ng ng vng trn hai ci chn
ny!
Nhng c th gii chng kin vo u thp nin 90, Lin x, ci
ni ca thnh tr XHCN, t sp v ko theo s tan v ca cc nc
CS ng u. V th ch ngha Marx v cch t chc x hi theo m hnh
Lenin-Stalin chng minh l mt s khng tng v l mt s ph
phm nhn mng v ti sn rt to ln cho nhiu dn tc. Do iu kin
u tin cho s tn ti ca ch c ti tan tr b thc t ph nhn.
Tc l mt vi ch c ti ton tr cn st li, trong c ch
CSVN, ch ng khp khing mt chn! l vai tr c tn ca ng
Cng sn.
Nhng ngi lc quan tu, nhng t chc c hnh ng mng lung
phiu lu s c xy hay xi by l by gi ch cn tp trung sc mnh vo
tp on c ti nh mt ci rp l xong. Trong thc t, khi cc phe nhm
c ti cn nm trong tay chnh quyn, qun i v cng an th ch l
nhng ch trng thiu thn khng i n u. Chng nhng th, n cn
a ti nhng hu qu v cng khc hi cho nhn dn v t nc, mt
cuc ni chin s li tip din vi hng triu sinh mng li phi hi sinh, cc
cng trnh xy dng s b tn ph. Hu qu dn ti l hn th, ngho i v
tt hu. l kt qu thm khc ca cc cuc chin VN t h bn th k
20 m ton dn tc VN, trong c chng ta va l nn nhn v nhn
chng. Ngoi ra, trong thi i ton cu ha gii php chin tranh khng
c sc thuyt phc cc nc dn ch.
Mt sch lc khn ngoan v kh thi phi lm sao tng bc v hiu
ha nhng mng vut v lm t lit sc mnh ca c ti (qun i, cng
an, mt v, ta n...), t to nhng iu kin cn thit nhn dn t
tin, t hng ng ha cui cng c lp c cc phe nhm c ti cc
oan cn st li. Trong hon cnh ca VN v chiu hng ton cu ha
ang pht trin nh hin nay th y l sch lc rt kh thi. C ngha l,
trong thc t chng ta s khng ch trng nh ngay vo trung tm ca
ch , nhng tm cch bao vy v c lp v hiu ha nhng b my v
sc mnh ca n. Cui cng ch c ti s ri vo tnh trng nh mt
chic xe hi khng cn xng nht, khi y nhm lnh o c ti bo th
cui cng ng ngnh nht d mun cho my n cng s b bt lc. Nhn
dn v cc lc lng dn ch s thu li ci xe mt cch nguyn vn v
ton b, ch cn xng v du l xe s chy bnh thng!
thc hin sch lc gii th ch ton tr, chng ta cn phi i
Tuyn Tp DN CH I 16
theo mt tin trnh ngc li so vi vic xy dng ch c ti ton tr.
Ngha l chng ta phi thc y nhng tin trnh:
Lm cho ngi dn trong nc c t ch v c lp hn i vi
ch trong cuc sng hng ngy.
Lm cho nhng lin h ca VN vi th gii bn ngoi, nht l vi M
v EU, cng m rng v su hn.
Tin ti giai on nhn dn t hng ng ha trong cc hot ng
kinh t, gio dc, x hi, tn gio v cui cng c trong chinh tr na.
Khi ba lnh vc ny t c nhng thnh qu nht nh (khng
nht thit phi hon ton hay tan th) th b my n p ca ch s b
bt lc v tr nn v hiu. Khi y, nhm bo th cc oan s phi chn la
hoc l t gii th hoc l b gii th. Tu chung li, sch lc ny i t h
tng ln thng tng, trong pht trin sc xy ca nhn dn cng ng
thi l pht trin sc chng ca nhn dn i vi ch .
MC TIU V PHNG PHP: PHNG
PHP PHI PH HP MC TIU
Mc tiu l hng nhm ti, iu c mong. Nhng liu n c t c
hay khng ty thuc vo phng php p dng. C nhng mc tiu
c ra c 10 nm, 50 nm, thm ch c khi c th k m vn khng t
c, nu cc phng php u tranh khng ph hp. Ph hp y bao
hm mt ngha rng: ph hp vi nhng iu kin c th (lch s, tm l,
chnh tr v kinh t,) ni ti ca x hi y; ng thi cng phi ph hp vi
mi trng bn ngoi, tc l hon cnh quc t, trong c nhng tng
quan lc lng trn th gii v tro lu ca thi i.
S tng quan gia mc tiu v phng php v cng quan trng, n
cho bit nhn thc v tm nhn ca nhng ngi u tranh. Nu mt t
chc nhn quyn ra mc tiu thc hin mt x hi tn trng nhn quyn
vi dn ch, t do, nhng li ch trng hp tc vi cc t chc bo lc
sn sng n p i th bng t y, tra tn, k c th tiu th phng php
ny i ngc hon ton vi mc tiu. Mc tiu bin minh cho phng
tin ch l mt cch ngy bin v la o nguy him. X hi VN ngy
nay l hu qu ca vic ny v hu ht chng ta u l nn nhn ca n.
Nhn li chng ta c th thm nh c cng v sc b ra cho mc tiu c
b khng, hay l qu cao, hoc qu thp, c t c khng? Ni cch
Tuyn Tp DN CH I 17
khc, nu hiu c tng quan gia mc tiu v phng php th c th
thy trc hiu nng v kt qu ca cng vic. Nu khng c nh thn
trng v cn nhc, rt c th cng b ra qu ln m mc tiu vn ngoi
tm tay! Th d rt r rng nh cuc u tranh v cng gian kh sut gn
th k va qua ca nhn dn ta cho c lp, t do v hnh phc, nhng
cui cng vn tay trng!
Tr li vi trng tm ca bi ny l sch lc u tranh nhn quyn
nh th no thch hp cho VN v kh thi trong iu kin quc t hin nay
t mc tiu thay i ch chnh tr VN t c ti sang dn ch vo
thi im u th k 21?
L nhng ngi u tranh cho nhn quyn, ng trc cnh i
ngho ca ngi dn, tt hu ca t nc, b n p ca nhng tu s v
nhn s dn ch, s tham nhng trng trn v bc lt cng khai ca nhng
ngi c quyn lc- khng ai trong chng ta c th lm ng c. Chng
ta cng khng th tng tng c, chnh nhng ngi lnh o ch
ang nhn danh nhn dn, nhn danh t quc, nhn danh t do v hnh
phc ca con ngi li c th v trch nhim n nh th, li c th tham
lam v tn c vi nhn dn n nh vy! Cho nn, nu c thc v nhn
quyn th vic ng ln u tranh -bt c cng v no, t ngi dn
bnh thng ti chuyn vin, tr thc, tu s, t cc on th chnh tr ti cc
tn gio, vn ha, x hi v nhn quyn- l chuyn t nhin phi lm, rt
hp tnh hp l.
Nhng lm nh th no tng bc y li c th lc c ti v
cui cng loi n ra khi i sng chnh tr thay th vo mt ch
dn ch? mi l cu hi trung tm ca nhng u tranh c tinh thn
trch nhim. Khng phi mc tiu ng (chng c ti) th phng php
no cng hp l, cng dng c. Nh ni trn, cch gii thch mc
tiu bin minh phng tin b lm dng qu nhiu VN v chng t
nhng sai lm v cng nguy hi cho t nc.
Hin nay vn c mt s ngi v vi t chc ch trng v i hi
ty chay chnh tr v ngoi giao, ku gi M v u chu khng thit lp
ngoi giao vi ch CSVN. Nhng kt qu nh th no th ai cng bit,
hu ht cc nc trn th gii u c quan h ngoi giao vi VN. Tuy
nhin, qua khng nn hiu mt cch n gin hay tht vng (v cng
khng nn nghe tuyn truyn ca ch ) rng, cc nc dn ch nhn
nhn ch c ti. Cng nhn ngoi giao y phi hiu v mt quc t
cng php, nhn nhn mt ch th chnh tr trong bang giao quc t m
Tuyn Tp DN CH I 18
thi.
Trong thi gian gn y, vn cn mt s ngi ku gi ty chay
khng v thm nh, khng gi tin v cho thn nhn VN, khng u t
trong nc, khng mua hng VN... Ngoi ra, h cn yu cu cc nc M
v Lin minh u chu khng bun bn vi VN. H a ra lp lun coi y
l sch lc hu hiu nht phong ta ti tin ca ch c ti, v lm
nh th th ch ny s mau sp !
Nhng thc t li ang din ra hon ton khc. S kiu bo v thm
nh nm sau ng hn nm trc.Trong dp Tt vo cc nm gn y c
hng trm ngn ngi v thm gia nh, bn b hay ni qu cha t t,
nhng ni thn thng ngy trc. S tin ca kiu bo gi v gip
thn nhn, u t kinh t, ng h cc c quan gio dc, y t v x hi..
cng gia tng t nm ny sang nm khc, Ch ring tin gi v cho thn
nhn trong nc hin ln ti trn hai t M kim hng nm. Mt s tin
rt ln, khong 8% tng sn lng quc gia ca VN hin nay. Ngoi ra, tt
c cc nc dn ch phng Ty u c mu dch vi VN. Hoa k cng
k Hip nh Thng mi vi VN, hp thc ha nhng hot ng thng
mi gia hai nc. Kim ngch ngoi thng gia M v VN gia tng rt
ln trong hai nm gn y.
Nhng s gip v ng h ca kiu bo cho thn nhn, hay nhng
hot ng u u t, thng mi ca cc nc ngoi ti VN khng nn v
khng th gii thch mt cch qu gin lc ty tin l mt s tip tay cho
ch c ti. Ngc li, phi nhn nhng hot ng ny mt cch a din
v cc hiu qu ca n v trung hn v trng k. Phi nhn r nhng mt
mnh v mt yu ca mi gii php.
V mt tnh cm v nhn o, vic gip cc ngi thn, ng h
cc tn gio, hc sinh, cc c quan x hi... l mt tnh cm t nhin ca
con ngi cn c khuyn khch trong bt c thi i no v ch no.
Ngn cn n cng v ch. y khng ch ring VN hin nay m ang
din ra Cuba, Trung hoa v ti nhiu nc cu CS ng u v Lin
x. Trc y hng triu ngi Ty c, Ba lan, Hung (sng Hoa k)
cng gi tin gip ngi thn v bn hu ng c, Ba lan...i
loan l mt trong nhng nc u t ln nht lc a Trung hoa. Hng
triu Hoa kiu M v nhiu nc chu hng nm gi hng t M kim v
gip cc thn nhn, hoc u t Trung hoa. Hn chnh quyn i loan,
mt ch chng Cng rt cc oan, khng ngu di cho cc cng ti v
t nhn i loan lm nh vy. Hng triu Hoa kiu nc ngoi cng
Tuyn Tp DN CH I 19
khng phi l kh di. H c nhng nhu cu chnh ng v nhiu ngi,
on th c nhng sch lc lu di.
Mt nghch l khc l, mt s ngi ku gi ty chay giao thng vi
VN v cho l cch ng h hiu qu v tch cc cho cc phong tro dn
ch trong nc. Nhng h khng lu , chnh nhng ngi ang
ng ln pht ng i dn ch trong nc li hoan nghnh vic k kt
Hip nh thng mi Vit-M mnh m nht. T cc nhn s dn ch Bc
h ni ting nh c tng Trn , GS Hong Minh Chnh, TS Nguyn
Thanh Giang, n vn s Dng Thu Hng, ti cc nh u tranh cho nhn
quyn min Nam nh BS Nguyn an Qu, GS Nguyn nh Huy, GS
Nguyn Ngc Lan v c nhng nh lnh o Pht gio nh cc HT Thch
Huyn Quang, Thch Qung , TT Tu S, cc linh mc c uy tn trong
gio hi Cng gio nh Chn Tn, Nguyn Vn L, Phan Vn Li... cng
ln ting ng h c iu kin cho Hip nh thng mi Vit -M ni
ring v m rng s hi nhp quc t ca VN ni chung.
Chnh cc v ny ang sng trong nc, hiu r nhng hon cnh
kh khn v thy c nhng c hi tt, bit r c nhng ch yu ca
ch ... H nhn thy rng, tin trnh dn ch ha VN trong iu kin
nght ngho di ch c ti h khc nht th gii, ch c th tim tin,
mc t c mau hay chm ty thuc rt nhiu vo mc hi nhp
ca VN vo nh ch quc t trong tt c cc lnh vc. M ca cng ln,
hi nhp cng nhanh th tin trnh dn ch ca VN cng s thnh cng
chc chn v nhanh hn.
S m rng giao thng v hi nhp quc t s ci thin cuc sng
vt cht v tinh thn cho ngi dn VN trong nc. y l nhng iu
kin c bn thot khi s l thuc vo ch v thit lp mt s t ch
cho mnh t cuc sng hng ngy ti nhng suy t ca mi ngi. y l
nhng iu kin cn bn hnh thnh mt x hi cng dn, nh ni
trn. Mt khc, mt khi chp nhn m ca v hi nhp quc t th ch
CSVN, d mun d khng, khng sm th mun phi chp nhn lut chi
dn ch, qui lut cnh tranh quc t tin ln hay tt hu. V th, tin trnh
dn ch ha VN ng thun vi tin trnh ton cu ha!
Nu quan st x hi VN t cui thp k 80 tr v y, th khng ai
ph nhn c rng, cuc i mi bt c d v rt qu qut ca ch ,
nhng n cng ang m cho t nc ta nhng c hi mi, cuc sng ca
nhn dn d th hn, cc cuc vn ng dn ch, nhn quyn v nhng
ngi tham gia ngy cng ng, vi nhng kh th mi, t ch mi
Tuyn Tp DN CH I 20
ngy tr nn b ng hn v ni b phn ha mnh hn!
T khi phi i mi min cng, nn ch ny ang rt vo th th,
b trng nhiu a bn hot ng m trc y h vn c quyn thao
tng. Nhiu ngi dn ch trong v ngoi nc nhn r c thi c
v ang tng bc nhy vo cc a bn ny u tranh trc din v
dnh c mt s nhng thng li ban u. Nhim v chung ca chng ta
lc ny khng nn h ho ty chay, ngc li cn phi tip tay v gip
tch cc cho nhng ngi dn ch v cc tn gio trong nc ang mnh
bo v can m u tranh bng nhng phng thc v phng tin ph
hp vi tng a phng v mi trng! Gi thi tch cc v chn th
u tranh ch ng s y li c bng ti c ti v m rng nh sng
dn ch ti VN!
Cng vi cc dn tc khc, t nc chng ta ang chuyn vo th k
21 v ang giai on u ca k nguyn ton cu ha v thng tin, kinh
t, khoa hc v k thut. Tin trnh ny s khng dng li m s m ra
mnh hn c v tc v khng gian, khng ch gii hn trong cc nc
k ngh v tn k ngh m ang trn ti cc nc ang pht trin. N cng
khng gii hn trong cc nc dn ch m ang vn ti c nhng x hi
c ti. N s khng dng trong thng tin in t, ti chnh, thng mi,
khoa hc v k thut m s m rng sang cc lnh vc nhn quyn, chnh
tr. Trong k nguyn ton cu ha s lin i gia cc nc cng mt thit
v a dng hn.
Trong tin trnh ny, mt s x hi c ti, trong c VN, d mun
d khng cng phi hi nhp ch khng th sng trong hoang o hay c
o sa mc! Cn thy r tt c mt mnh v mt yu ca tin trnh ny
chuyn bin t nc t c ti sang dn ch v hi nhp th no c
li ch ti a cho t nc.
Nhng ngi u tranh nhn quyn cn phi lu , tan cu ha t n
khng thay i c ch chnh tr mt nc, m n ch to ra mi
trng v cc iu kin thun tin cho vic thay i i sng chnh tr. C
thay i hay khng v thay i nhanh hay chm, iu ny nm h ti
ngay cc nc lin h. Liu cc lc lng dn ch cc nc ny c bit
hng ng ha v bit ng ln vit ln trang s dn ch hay khng. M,
Nht, hay EU s khng lm thay chng ta, v y khng phi l nhu cu
trc tip i vi h, khng phi l quyn li sng cn ca h.
Xt v nhiu phng din trong bi cnh ton cu, vic nhy vo trc
tip ca cc nc ny cha chc a n thnh cng, m rt c th s
Tuyn Tp DN CH I 21
to ra nhng khng hong ln v an ninh v kinh t khng ring trong khu
vc m c th gii. (Th d nh trng hp Irak hin nay!). V th, y
l cng vic v nhim v ca chnh ngi dn cc nc ang sng trong
cc ch c ti. H phi t ng ln, phi t hng ng ha u tranh
cho cc quyn chnh ng ca c nhn mnh v dn tc mnh. Nu t
chng t mnh c thc lc v kh nng th cc t chc dn ch t nhn v
chnh quyn ca cc nc dn ch s gip v tip sc! Kinh nghim
Ba lan, Tip khc, Lin x v ng c trc y chng minh vic
ny!
Mt phn bin na a ra chng li cc quan h thng mi, kinh t...
vi ch H ni, l cc nc Ty phng ch lo li nhun ch khng
g n nhn quyn, dn ch... y ch l suy ngh theo cm tnh, ph
nhn nhng thc t. Ai chu kh c bn Hip nh Thng mi Vit M
th s thy, tuy khng c iu khon no ni trc tip v nhn quyn,
nhng c nhiu iu rng buc i hi nh cm quyn CSVN phi cho
cc doanh nghip t nhn trong nc c hot ng bnh ng vi cc
doanh nghip quc doanh, tc l khuyn khch vai tr ca t nhn, mt
iu kin cn bn hnh thnh mt x hi dn s thay th mt x hi ton
tr. Nhng phi nh, dn ch cho VN, dn ch cho ng bo ta l chuyn
trc tin v cui cng phi l vic ca chnh ngi Vit Nam, ca tng
cng dn c thc, ca tng t chc hiu bit trch nhim. Ngi M v
u chu cch xa VN hng chc ngn dm khng cm thy nhu cu bc
bi trc tip nh hng triu dn VN.
Trong thi i ton cu ha, ty chay l phng php tranh u th
ng, n nh ngi nh n lc iu, khng c ai nghe, v khng c
nhn dn trong nc hng ng v khng c quc t ng h, cho nn
khng ng gp thc tin vo vic chuyn ha t nc. Nu khng mun
ngi chi mt mnh th hy nn c thi tch cc, sch lc ch ng
gip nhng ngi thn, cc ngi i khng dn ch v cc phong tro
i dn ch trong nc sm hnh hnh mt x hi cng dn ngay
chnh trong lng ch c ti. Hy khai trin tht khn ngoan nhng li
im ca tin trnh hon cu ha v nhng th b ca ch trong vic hi
nhp quc t a tim nng v sc mnh t ch trong i sng v suy
t ca ngi dn ngy mt nng cao. T s dy ln mt phong tro dn
ch, nhn quyn rng ri v v bo p o c cc th lc c ti!
Tuyn Tp DN CH I 22
VAI TR QUAN TRNG CA MNG LI
NHN QUYN HM NAY V NGY MAI
Mi ra i c su nm, thi gian tng i cn ngn, nhng Mng Li
Nhn quyn Vit Nam lm c nhiu vic rt hu ch trong vic chng
li cc hnh ng ch np nhn quyn ca ch ton tr VN. Nhng
ngi theo di s hot ng ca MLNQ phi ghi nhn nhng c gng v
thnh cng sau y:
qui t c nhiu ngi bit cch hot ng nhn quyn. C th
nh trong thi gian u ch ln ting ng h nhng ngi v cc t chc
dn ch trong nc min Nam. Nhng nay MLNQ ng h tch cc c
nhng ngi dn ch min Bc, trong c c nhng ngi tng l
ng vin CS. Chnh nhn thc mi ny ang to thm uy tn v sc mnh
cho MLNQ.
Ngay t bc u bit kt hp vi cc t chc quc t khc cng
hot ng v nhn quyn hp tc bo v nhn quyn VN. ng k l
vi T chc Theo di Nhn quyn ca M (Human Rights Watch) c tr s
New York, T chc n x Quc t c tr s London, Hi K Gi
Khng Bin gii v y ban Nhn quyn LHQ.
Trong thi gian gn y mt s thnh vin ca MLNQ ang hot
ng mt cch m thm, nhng rt hiu qu, trong mt s t chc trn
ym tr li nhng hot ng ca cc T chc ny. Nh s lin i hai
chiu ny to thm sc mnh v uy tn cho MLNQ trong mi trng
quc t, nht l M.
Trong thi gian gn y, mt s ngi c trch nhim ca MLNQ
cng tm cch phi hp vi mt s t chc v chuyn vin trong cc
Cng ng VN Hoa k, u chu v c chu phn cng v hp tc
trong cc hot ng nhn quyn v dn ch. iu ny tit kim c nhn
lc, ti lc cho nhau, khng nhng th cn trnh c s dm chn ln
nhau. Mt khc, nhng s hp tc ny lm gia tng tnh thn hu v tn
nhim ln nhau gia nhng t chc ca ngi Vit dn ch.
Nhng s thnh cng ban u rt tch cc ny l nh MLNQ qui t
c cc th h khc nhau, t cc v cao nin nhiu kinh nghim v uy tn
ti nhng ngi trung nin nhiu nhit huyt, kt hp c c mt s ph
n tch cc v c uy tn trong cng ng. iu ng ch nht v cng l
im son ca MLNQ l c s tp hp ca nhiu khuynh hng khc nhau,
Tuyn Tp DN CH I 23
nhng trong khi lm vic u gi tinh thn lm vic dn ch v c hiu
nng.
Cch hot ng ca MLNQ trong nhng nm qua ang em li
nhng li ch rt c th trong vic tranh u cho nhn quyn VN. T
vic t co trc d lun quc t v nhng hnh ng ch p nhn quyn
ca CSVN cng nh vic vn ng chnh gii M v cc Cng ng ngi
Vit trong vic tr t do cho cc tu s v nhng ngi Dn ch b giam gi
trong nc.
Nh chng ta thy, cc hot ng nhn quyn khng ch quan trng
trong giai on hin nay, m n cn gi mt vai tr quan trng v rt thit
thc trong giai on chuyn tip t c ti sang dn ch trong nc. V
hin nay v trong mt tng lai gn VN cn vng bng mt vi chnh ng
dn ch c uy tn v bn lnh, cho nn trong giai on giao thi, cc tn
gio, cc t chc chuyn vin, tr thc v cc t chc hot ng nhn
quyn s c th ng vai tr va h tr v trung gian hnh thnh mt x
hi dn ch VN. Rt mong MLNQ s tip tc vn ln m nhn
nhng vai tr quan trng trong thi gian trc mt!
(Thuyt t r nh t i i hi k 6 ca
Mng l i Nhn quyn Vi t Nam)

u Dng Th
Tin s ngnh chnh tr hc, i hc Ty
B linh, 1978. Hin ging dy v nghin
cu ti cc i hc c v cc ti Vit
nam v bang giao quc t.
- Ch tch Hip hi Dn ch v Pht
trin Vit Nam
- Ch bt tp ch Dn ch & Pht
trin.
Sch in:
- Chnh sch Vit nam ca Hoa k t hc thuyt
Johnson ti ch thuyt Nixon-Kissinger Hay s thay i
chnh sch ngoi giao ca M (Lun n Tin s, ting c,
1978)
- Tnh hnh chnh tr tn Vit Nam t 1975-1982: c
vng v thc t! (ting c, 1975)
Tuyn Tp DN CH I 24
BI DIM
Vit Nam c Bu Lm
Thnh vin Khng Thng
trc Ti Hi ng Bo an LHQ
T trc ti nay, ch trng v chnh sch ca nh cm quyn Cng sn
Vit Nam n p tn gio v nhng ngi tranh u cho nhn quyn v t
do, dn ch trong nc lm cho Vit Nam mt uy tn v gp nhiu
kh khn trn chnh trng quc t, c bit l i vi Hoa k v cc nc
thuc Lin bang u chu. Nu tm t sang mt bn thc t ny c mt
nhn nh chung, nhn vo mt s din bin v quan h i ngoi ca Vit
Nam th mt cch khch quan ai cng nhn nhn l chnh ph H ni thi
gian gn y c c mt s iu kin thun li trn con ng hi
nhp vi th gii bn ngoi. Trc ht, l nh vo s tip tay ca Hoa k
vo mt thi im Hoa k ang c thi d di i vi H ni, Vit Nam
c nhn vo T chc Mu dch Th gii (WTO) ngay u nm 2007.
Ri n ngy 16 thng 10 mi y, nh vo hon cnh thun li ti Lin
hip quc, t chc quc t ny nm nay cn bu li mt s thnh vin
khng thng trc ti Hi ng Bo an v theo nguyn tc lun phin dnh
cho khu vc chu mt gh, Vit Nam c bu lm thnh vin khng
thng trc ca Hi ng.
Nhng din bin trn y, du l do cng cuc vn ng ca nh cm
quyn ng thi VN hay do hon cnh thun li ca th gii bn ngoi
a li, th cng l nhng bc tin ca Vit Nam trn ng hi nhp vo
cng ng quc t.
vo thi i ton cu ha ngy nay, t th c lp ca mt nc ch
cn l tng i v th lin lp tr thnh quy lut chung, do m hi
nhp phi c coi nh iu kin tt yu cho tin trnh pht trin ca bt
k nc no. Vit Nam, mt nc nh cn ang trong tnh trng km
Tuyn Tp DN CH I 25
pht trin chc chn khng th no l mt trng hp ngoi l. Nhng
hi nhp khng nht thit c ngha l s mang li ton nhng iu tt
p, trong nhiu trng hp hi nhp cn l mt th thch c th mang
li ri ro. i vi tng lai di hn ca Vit Nam ni chung chng hn th
t nhiu, nh hng ca hi nhp cng s c tnh cch tch cc v du sao
Vit Nam cng s c c hi tip thu c nhng iu mi m tin b,
trong khi th i vi ch Cng Sn hin ang l nh cm quyn
Vit Nam, mt ch ton tr i ngc li vi tro lu tin ha ca nhn
loi, sc p ca nhng phong tro dn ch bn ngoi c th s khng
phi l nhng iu m ch mong mun.
V trng hp Vit Nam c nhn vo WTO th ai cng r l Vit
Nam ri y s c c hi n nhn nhiu hn trc tin u t trc tip t
nhng ngun u t ngoi quc. Th trng xut khu sn phm ca
Vit Nam s khng cn b hn ch nh trc, nhng ng thi Vit Nam
cng s phi sa i lut l ca mnh theo tiu chun quc t ci thin
mi trng u t v n nhn trn mt cn bn cng bng sn phm ca
nhng nc khc. y l c mt tin trnh chuyn ha i hi Vit Nam
phi ln ln t b ch trng kinh t theo nh hng x hi ch ngha
m nh cm quyn Cng Sn vn theo ui t trc n nay. Nng v
phn kinh t nhiu hn l chnh tr, tin trnh ny tuy nhin s c nh
hng gin tip v chnh tr theo chiu hng ci m c th a ti mt x
hi dn s khuyn khch ngi dn i hi t do, dn ch. chnh l loi
ri ro m ch gi l din bin ha bnh v mun ngn nga.
V vic Vit Nam c bu vo Hi ng Bo an Lin hip quc th
trng hp li khc. Trc ht v l mt thnh vin khng thng trc, s
c mt ca Vit Nam ti Hi ng ch c hai nm. c bu vo mt c
quan c thm quyn ln ti Lin hip quc, uy tn trn chnh trng quc
t ca Vit Nam tt nhin c gia tng, nhng ni nh ng Nguyn Tn
Dng, Th tng Chnh ph ca ch y l mt vinh d ln lao, mt
trch nhim nng n th qu thc l ng thi phng ln qu cao thnh
tch vn ng ngoi giao ca chnh ph do ng lnh o. Thc ra nm nay
Vit Nam c bu cng vi mt s nc nh nh Libya, Burkina Faso,
Costa Rica v Croatia. Libya l nc ca nh c ti Khadafi Phi Chu,
Costa Rica l mt nc nh Trung M khng thy my ai ni ti,
Croatia l mt nc mi c ra gn y sau khi t Nam t
(Yougoslavia) c phn ra lm nhiu mnh, cn Burkina Faso th c ai
bit nc ny nm u khng? Phi chng ng u nhm nm nc
ny l mt vinh d ln lao cho Vit Nam?
Tuyn Tp DN CH I 26
Hi ng Bo an ca Lin hip quc l c quan c thm quyn gii
quyt nhng vn ton cu, nhng cuc khng hong trn th gii, hay
ni mt cch rng ra hn, phi lo lm sao bo m c ha bnh v an
ninh trn th gii v cng bi trch nhim ln nh vy m cc quyt nh
ca t chc u c tnh cch b buc i vi ton th cc thnh vin. Lin
hip quc c thnh lp ngay sau Th chin th 2 vi s thng trn ca
nhng nc ln nh Anh, Php, Lin bang S vit (nay l Lin bang Nga),
Hoa k v Trung quc. C ch ngy nay ca Hi ng l do quyt nh
ca nm nc thng trn ny. Hi ng gm c 15 thnh vin nhng ch
c nm nc k trn, gi l thnh vin thng trc, c quyn ph quyt
(veto) i vi nhng quyt ngh ca Hi ng, cn 10 nc khc th ch l
thnh vin khng thng trc, khng c quyn ph quyt, vi nhim k
ngn hn l hai nm v phi c lun phin bu theo khu vc. C ch c
bit ny vn thng b ch trch l qu thin lch, c li cho nhng nc
ln, nhng cho n nay nhng ngh sa i u khng a n kt qu
no, do m vai tr ca nhng thnh vin khng thng trc (nh Vit
Nam vo u nm ti) nhiu khi ch c xem nh lm cnh, ngoi tr
trng hp nhng quyt ngh khng b ph quyt bi mt trong s nm
nc k trn, lc th quyt ngh s c ly theo a s v l phiu ca
h mi thc s c hiu lc.
Cc din hin nay trn th gii tuy khng c chin tranh ln nhng
vn cn nhiu im nng c th e da ha bnh, do khng hong c
th t nhin lm cho tnh trng mt ni no tr nn cng thng, Hi
ng Bo an lc s phi th l tm gii php bo v ha bnh v
an ninh chung trn th gii, Vit Nam vi t cch l hi vin khng
thng trc ca Hi ng s phi lm g gi ng vai tr ca mnh? Rt
c th l Vit Nam s b t vo nhng hon cnh kh x, bt buc phi
chn la mt thi trong trng hp cn phi b phiu. Chn la lm
sao chng t Vit Nam l mt thnh vin hiu bit trch nhim ca mnh
i vi cng ng quc t, i vi quyn li chn chnh ca dn tc Vit
Nam. i vi mt nc sng di th ch dn ch th vic chn la thi
tng i cng khng qu kh khn v nhng tiu chun chn la
thng ph hp vi nhng gi tr ph cp ca nhn loi tin b. Nhng i
vi mt ch Cng sn nh ch H ni, s chn la nhiu khi khng
phi l d. Vit Nam l mt nc trung thnh vi x hi ch ngha, nu
mt nc khc, nh Trung quc (nc n anh ca H ni) chng hn, v
nhng hnh vi e da ha bnh, b Hi ng Bo an ln n, lc Vit
Nam s b phiu ra sao? Vit Nam k vo nhng bn Cng c Quc t
Tuyn Tp DN CH I 27
v Nhn quyn v Dn quyn, nhn nhn nhng quyn t do cn bn ca
con ngi, Bc Hn hay Cuba chng hn r rng l nhng ch c ti vi
phm trng trn nhn quyn, nu hai nc ny b ln n bi Hi ng Bo
an th Vit Nam liu c b phiu tn thnh khng? Trng hp Min in
(Myanmar) gn y c th l mt t d in hnh. Hi ng Bo an trong
mt bn quyt ngh thng 11 va qua ln n ch qun phit ca Min
in. Pht biu kin v bn quyt ngh ny, ng Nguyn Minh Trit, Ch
tch Nh nc Vit Nam a ra li tuyn b Vit Nam khng ng h
vic trng pht Min in bng nhng bin php kinh t do Hoa k v Lin
hip u chu ngh v l do l nhng bin php s lm cho ngi dn
Min in thm kh. May m Vit Nam cha phi l thnh vin ca Hi
ng vo thi im ny, nu Vit Nam l thnh vin ri th Vit Nam
b phiu ra sao? D nhin nc no cng c trn quyn la chn thi
theo khuynh hng v ch trng ca mnh, tuy nhin mt khi c mt
ti mt din n quc t quan trng nh Lin hip quc, cng khai b
phiu thun hay khng thun mt quyt ngh no ca Hi ng Bo an
th s chn la phi th hin mt tinh thn trch nhim v l phiu ca
mnh cng vi nhng hu qu ca s la chn. y chnh l trng hp c
hi hai chiu mt khi Vit Nam ngi vo gh thnh vin khng chnh thc
ca Hi ng Bo an: Trc ht l c hi nng cao uy tn ca Vit Nam
trn chnh trng quc t bng mt thi ph hp vi quyn li chn
chnh ca dn tc cng nh vi trch nhim ca mt quc gia hiu r
ngha v quc t v sau l c hi ngc li, t t mnh vo hng ng
nhng nc c ti ton tr, trung thnh vi thc h ch ngha x hi,
mt thc h hon ton sp trong mt mi trng quc t m
khuynh hng ngy mt lan rng l dn ch.
Vng tin vo tng lai ca dn tc, vng tin vo chnh ngha ca
cng cuc tranh u cho nhn quyn, t do, dn ch v cng bng x hi
Vit Nam, nhng ngi dn ch Vit Nam trong nc cng nh ngoi
nc c th nhn nh rng, c hi s n vi nhng ngi c thin ch.
Mc du nh cm quyn Cng Sn ang lm ch trn ba min t nc,
i din ca h c mt ti Lin hip quc v trong nht thi ln ting l
c cng vn ng v mt ngoi giao, nhng trn con ng di ca tin
trnh hi nhp vi th gii bn ngoi, cng i su vo con ng hi nhp,
h cng phi i ph vi nhng mu thun gia mt bn l nhu cu phi
trung thnh vi x hi ch ngha v mt bn l nhu cu phi c st vi
nhng khuynh hng tin b bn ngoi. iu ch c li cho Vit Nam
trong tng lai v ng thi cng l c hi cho nhng nh dn ch nhc
Tuyn Tp DN CH I 28
nh d lun quc t v thc cht ca ch Vit Nam v trnh by vi
d lun ngi Vit ngoi nc cng nh trong nc quan im: Nu
l i din cho Vit Nam trn chnh trng quc t th phi i din cho
quyn li lu di v ti thng ca dn tc ch khng phi l i din cho
mt ng, du l ng ang cm quyn. Ngoi ra mun c knh trng v
bn vng, chnh sch ngoi giao ca Vit Nam phi c da trn ht vo
s tn nhim ca khi hn 80 triu ngi dn trong nc. C chnh ngha
v c sc mnh ca ngi dn lm hu thun, Vit Nam lc mi
kh nng trnh khi c nhng trng hp b li dng bi nhng th lc
hay cng quc bn ngoi.
Hoa Th nh n
ngy 3 t hng 12, 2007
(Tp ch Dn ch & Pht t ri n (bn i n),
s 35 pht hnh t hng 1. 2008)


Bi Dim
i s Vit Nam Cng Ha M 1967-
1972, i s lu ng cho n 1975.
Hin l Ch tch BCH T ca i Vit
Cch Mng ng, thnh vin Ban C vn
ca Ngh hi Ton quc ngi Vit ti Hoa
k (NCVA, National Congress of
Vietnamese).
Tc phm:
In The Jaws of History, Indiana University Press, April
1999
Hi k chnh tr Gng km lch s. (Bn ting Vit ca
In The Jaws of History)
Vietnamese Economy and Its Transformation to an
Open Market System, M.E. Sharpe, October 2004.
Tuyn Tp DN CH I 29
BI TN
ng Cng Sn Vit Nam Sau
Khi Hi Nhp Quc T
Vic hi nhp quc t l mt s kin su sc nht ca ng CS VN cng
nh ca nc VN ta trong lch s hin i.
S hi nhp c t ra sau khi phe x hi ch ngha tan v ri tan
r, t khi bc tng Berlin sp cui nm 1989, cc nc XHCN ng
u bin mt.
S hi nhp quc t c nh du bng vic nc Vit nam tr
thnh thnh vin ca Lin Hp Quc t thng 9-1977, k vn bn Cng
c Quc t v Nhn quyn (1948) vo nm 1982. Cuc hi nhp c
thc y mnh sau khi ng CS Lin x v Lin bang X vit tan r thng
8 nm 1991; VN bnh thng ha quan h vi Trung quc thng 11-1991;
bnh thng ha quan h vi Hoa k thng 7-1995 v k hip nh thng
mi Vit - M BTA thng 7-2000. C th ni vic hi nhp quc t ca
VN c coi l su sc, hon thin sau khi gia nhp T chc thng mi
quc t WTO vo cui nm 2006.
Cuc hi nhp vo cng ng quc t t ra cho ng CS VN nhng
i hi to ln, mi m, nhng trch nhim v ngha v trng yu i vi
nhn dn cng nh i vi cng ng quc t. Cho n nay, ng CS
p ng nhng yu cu y ra sao?
Nhng yu cu quan trng nht i vi chnh quyn CSVN sau khi
ha nhp l g? l:
- thc hin y cc cam kt quc t, k c cc cam kt i vi
nhn dn Vit Nam mnh, khng c th trnh n sau bc mn ch quyn
quc gia, nh h thng vin ra trc ;
- cc nc l bnh ng, u b rng buc nh nhau, d to, nh, ch
Tuyn Tp DN CH I 30
chnh tr, trnh kinh t, php ch, vn ha, khng c trng hp
ngoi l, min tr
- c i c li, c trch nhim vi nhau, khng th mt chiu, v l,
bt cng, bt bnh ng, ch i iu c li, khng lm y trch nhim,
ngha v, cam kt vi nc khc, ch thc hin theo la chn nhng cam
kt v iu khon c li.
- ton b cc cam kt quc t l mt th thng nht v chnh tr, kinh
t, ti chnh, vn ha, php l, an ninh khng th tch ri, khng th ch
thc hin nhng mt ny m b qua nhng mt khc.
Nhng li v bt li ca chnh quyn CS VN
sau khi hi nhp
Nhng iu li ch yu l:
- c ngun u t ln khi phc v xy dng kinh t sau chin
tranh, sau khi phe XHCN tan v v tr ct l Lin x gy gc; c iu kin
xy dng li ton b h tng c s, khai thc ti nguyn, bo v mi
trng, thc hin cng nghip ha, hin i ha t nc, pht trin t
nc vi tc kh cao;
- thot khi th b c lp v chnh tr sau khi gia nhp t chc
ASEAN v vo Lin Hp Quc, nay li vo WTO; c iu kin nng
cao uy tn quc t.
- tng thm cc nc bn b, m rng giao thng, hp tc hu ho
nhm gi vng ha bnh n nh cho t nc sau chin tranh lu di.
Nhng iu bt li cho chnh quyn c ng:
- vic hi nhp quc t l vic lm min cng ca ng CS VN v h
hiu rng n e da ngy cng ln n nn thng tr c ng kiu chuyn
chnh ton tr ca h.
- gia nhp sn chi quc t gm phn ln l cc nc dn ch a
ng theo ch dn ch i ngh, vi nhng lut chi dn ch, cng khai,
minh bch, thng tn lut php, chng li c on v chuyn ch, VN s
hoc l buc phi thch nghi, buc phi thc hin dn ch ha ha nhp
trn vn v thun li, hoc vn gi nguyn bn cht c on cng li
n np chung, b c lp v gp nhiu vp vp tr ngi, tn tht, thua
thit v tht bi cho t nc.
Tuyn Tp DN CH I 31
- nhng bt li v mu thun ch yu nht l: nhng gi tr c cng
nhn v thc hin ph bin trn sn chi quc t l dn ch a nguyn a
ng, nhn quyn, bnh ng, cc quyn t do rng ri ca cng dn nh
t do t tng v ngn lun, t do bo ch v xut bn, t do bu c v tn
ngng, ba quyn lp php, hnh php, t php tch ri, c lp vi nhau
kim sot, cn bng quyn lc, tnh cng khai, minh bch mu thun
vi ch c quyn chuyn ch ca ng CS, vi bn cht ton tr ca
ch n p mi s bt ng chnh kin, vi b my tuyn truyn kiu
cng p, nhi s v la di m dn, vi ch lp php, hnh php v t
php u l cng c ca ng phc v ng.
Va qua lnh o ng khn ngoan kiu khn vt, lm ra v tn
trng v thc thi nhng cam kt quc t theo lut chi chung, bng cch p
dng chin lc chn lc select approach - thc hin nhng cam kt kinh
t, ti chnh trc nhng cam kt lin quan n chnh tr, nhng cam kt
vi quc t trc nhng cam kt lin quan trc tip n ngi dn trong
nc.
Do h khn trng sa cha b sung cc lut l lin quan n
tip nhn vn u t ODA v FDI, thu ht thm vn nc ngoi vo cc
cng trnh chung, n thu xut nhp khu, ci cch hnh chnh, nhng c
tr hon nhng thay i v chnh tr lin quan n s lnh o duy nht c
on ca ng CS, t chi quyn cng dn l t nhn ra bo v xut bn,
trao i bnh ng cc vn ha phm H lm ra v khn ngoan chn
n nhng mn ngon ngt trc, li nhng mn cay ng kh nut sau,
vi thi gian h cng gp nhng tr tru gay gt, tin lui u kh.
Khi u, cui nm 2006, h trng ra nhng n ci c lm ra v
chn thnh v m , bt tay kh cht, cn lc ln lc xung vi ln, gi
nhau l bn thn thit, nhng trong ni b th cn dn nhau phi cnh
gic, thc cht Hoa k v cc nc t bn phng Ty vn l th, khng
phi l i tc - partner - g ht, v nguy c cht ngi din bin ha
bnh n t y. H m hi, c qut trng kn, chiu i linh nh, o
gm sc s li qu 2 mn qu ln ca Nh trng l g b ci m la
CPC xu x v cp cho ci PNTR bo b.
H cn mng rn khi ng Bush n tn Hni xoa u cc quan chc
chp bu, phong cho x hi ch ngha VN l ch h con, t ci danh
hiu y chnh quyn CS rp tm thc thi ci bn cht h bo ca mnh
nhm lm le xi tht mt lot cc chin s dn ch ngay sau .
H ngh sai lm rng khi t bn u t su, quen mi li nhun th
Tuyn Tp DN CH I 32
s cn cu khng th nh mi theo li dy ca Marx, do h mc sc
thc hin mt lot phin ta bt ming thi trung c, khng hiu rng
cc nc dn ch cn c ngnh lp php, cng lun, ngnh truyn thng v
cc c quan nhn quyn lm i trng trong cn cn quyn lc.
Theo ch quan v ty hng, h lm mt s vic qu ng, lm trn
ly, nh ngoi trng Khim ha hn vi ngoi trng Rice tr t do cho
anh Nguyn V Bnh ri l tt, nh cc phin ta bt ming nhc
Hu, Sign, Hni, nh ng Trit hn i M ri li thay i hnh trnh
sang Bc kinh trc, nh cng an gy s kiu mt dy vi cc b Vit nam
v Hoa k, Na uy ngay trc ta i s M, ri bo cng an Hni dng
nhng t ng xc xc vi cc dn biu v nh ngoi giao M
Vic hi nhp th gii s thun bum sui gi nu nh CS nhn ra
su sc nhng c im v gi tr c bn ca th gii ngy nay, nhn ra
nhng bt cp ca mnh thay i tn gc cch ngh ca mnh, thay i
tn gc no trng c ca mnh cho thch hp, ly li ch nhn dn lm mc
ch ti cao, t b nhng t duy b phi, ch k, ly li ch ring ca ng
CS lm trng. Th nhng ng CS b lnh o theo mt hng khc
hn, gi nguyn no trng chnh tr c, ly c quyn lnh o ca CS
lm mc tiu duy tr c li, nn vic hi nhp gp v vn tr ngi v
v, vp phi b tc v tht bi tt yu.
V l y, chnh quyn c ng ton tr ang hc nhng bi hc v
lng su sc ngay sau khi va hi nhp vo cng ng quc t. Nhng bi
hc v sc p nh th s ngy cng nhiu, thm su sc v phong ph, n
t mi pha:
1- trc ht t cc chin s dn ch tiu biu cho kht vng t do vn
c ca x hi, tiu biu cho lng tm thi i, hng ng ngy cng ng
o, dy dn v ngoan cng, m nhng cuc n p tn bo ca cng
quyn ch thc y mnh m thm; nhn dn hiu r thm v cc chin s
dn ch v thm qu mn cc anh ch em dn ch.
2- t x hi cng dn vn b bp ngt cht ang ngy cng c iu
kin ny n v ln ln nhanh trong qu trnh m ca, m rng giao lu,
thng thng, t do thng tin, t do ngn lun v t do bo ch cng nh
bc u t do xut ngoi du lch v du hc, m ng phi buc lng m
ra theo mc , lan vo c trong quc hi v b my chnh quyn cng
nh trong cc on th v c vo ng cng sn. Vn ngh s, tr thc, tui
tr, lao ng, nng dn, ng vin thng c s v cng dn bnh thng
khng cn s bo quyn nh xa, ang v s i quyn t do nhiu hn,
Tuyn Tp DN CH I 33
i quyn li, i cng bng, bnh ng cho n c t do bu c, ng c
v a nguyn a ng
3- sc p t bn ngoi, trc ht t cng ng ngi Vit ngy cng
giu kinh nghim, giu ch v quyt tm, tip sc mnh m cho trong
nc v vn ng quc t c hiu qu, t Bc M, chu u n c chu
v cc nc khc;
4- sc p t ngay cc nh u t quc t v cc t chc kinh t ti
chnh ca th gii nh WB, IMF, ADB Ngn hng pht trin chu ; h
i hi qun l vn u t cht ch, gii ngn gn ng th tc, chng
tham nhng nghim, c lut php minh bch v ngnh t php c lp, x
n cng bng ph hp lut quc t. Nhng thng bo nh k xp th bc
v tham nhng, v t do bo ch, v tnh cng khai minh bch, v t php
cng bng, v hnh chnh thun li, v ri ro trong kinh doanh, v mi
trng kinh doanh c tc dng phi by thc trng VN ra cng lun m
b my tuyn truyn trong nc khng c cch g che du. N to nn sc
p quc t v trong nc kh mnh trong i mi tht s.
5- ngay trong ng CS s rn nt l khng trnh khi, s chia r l
tt yu, vi nhiu nhn thc khc nhau, i lp nhau khng th iu ha,
v c l lun v thc tin trn hu ht cc vn ca cuc sng.
[V thnh tch lch s ca CS; v sai lm ca ng; v cc nh lnh
o; v vai tr l lun Mc Lnin; v i mi; v chng tham nhng; v
quan h quc t, quan h vit Trung, Vit - M; v xy dng vn ha; v
hi nhp quc t... ]
Nhng ngi bo th gio iu thng hng ng quan chc trung
cao cp c quyn chc bng lc nhiu, ngh nhiu n danh d, vinh hnh,
thnh tch, li ch c nhn, thng t mn, t chu hc tp, suy ngh, t rn
luyn, li a dy d ngi khc. Cha c khuynh hng hay phe cp tin
trong lnh o (trong trung ng v b chnh tr).
Nhng ngi c cch nhn thc thi, cp tin, phng khong, dn
ch thng l ngi c t duy c lp, ham tm hiu th gii, lng m n
ci mi, c phng php hoi nghi khoa hc t tm ra s tht l phi, t
vt ln hiu bit c ca chnh mnh, cu tin b, khng chu km ngi,
khng chu dn mnh hn km dn tc khc. Nhiu nh vn ha, gio
dc, vn ngh s, tr thc c t nhiu phm cht nh th. Sinh vin, hc
sinh trung hc, du sinh c hng dn tt cng c phm cht y. ng
vin thng, khng quyn lc, v hu v dn thng, vi tnh bn thin,
Tuyn Tp DN CH I 34
vi bn nng trong sng, hin hu cng c nhn thc nh th tuy n gin,
cn t pht. Khng t nh kinh doanh chn chnh mun lm n lng thin,
lm giu bng ti tr bn thn, gii ngoi giao tip xc nhiu vi th gii
v tip thu c nhng thnh tu ca nn vn minh quc t cng c t
nhiu phm cht ny.
Gia 2 loi ngi ny l ng o ng vin b rp khun, thc dng,
cuc sng d chu, khm kh sau gian kh thiu thn ko di, va lng vi
vi ci thin trong i mi, c thi ty thi, cha thc tnh dn thn
lm ch x hi, lm ch cuc i mnh v gia nh. y l i khi cn
tip cn v thc tnh dn, khi c thi c, h c th bng dy v dn thn
hng lot, thnh phong tro, cao tro.
Trong chnh sch i ngoi, ng CS vn ang b chi phi bi 2
hng: ng theo TQ hay ng theo cc gi tr ph qut ca thi i l dn
ch, nhn quyn v pht trin bn vng [Hi k ca Trn Quang C -
nguyn th trng ngoi giao, tng chun b ln b trng, cho thy cuc
u tranh gay gt ny].
T i hi VII /1991, CS ng theo TQ nhng c lm ra v thng
bng, i trn dy, lm cho hi nhp y mu thun, trng tro; tin ln li
li li, khng nht qun, va tin va gh ln chn mnh,. TQ tn dng
ln t, ln bin, kim ch kim li.
Mu thun ni b v s la chn chnh sch i ngoi trong thi hi
nhp cng thm gay gt, biu hin ngy cng cng khai v i hi gii
quyt r rng v li ch lu di ca dn tc. c kin trong ng CS l
thi ph thuc TQ ch c hi cho t nc, b khinh thng v uy hip,
mt t mt bin mt ti nguyn. Thi i mi, thuyt a l chnh tr -
geo politic khng cn tc dng, nn da hn vo cc gi tr v lc lng
dn ch ca thi i, vo Lin Hp Quc v php lut quc t trong khi
vn gi quan h lng ging tt vi TQ.
Tr ngi nguy him nht cho qu trnh hi nhp quc t l mt th lc
cc k nham him c Bc kinh nui dng theo bn cht b quyn nc
ln, biu hin qua uy quyn cn tn ti ca 2 v thi thng hong Mi
v Anh, vi tay trong hin nay l vin tng b th Nng c Mnh, v
nhng ngi thc s cm u ngnh cnh st + an ninh+ bo v ng CS +
bo v qun i+ tnh bo + phn gin. Chnh th lc ny cn ph, tr
hon vic bnh thng ha v k Hip nh bun bn vi Hoa k, tr hon
Vit nam vo WTO, p ng Trit phi bi yt Bc triu trc chuyn i
M... Tnh hnh i mi v hi nhp ty thuc s lng hnh ca th lc
Tuyn Tp DN CH I 35
nguy him ny v kh nng y li i n loi b.
ng CS ang trn qu trnh i xung v l lun b tc, i mi
chng cho khng ng b, nhn thc ca x hi ang thc tnh kh nhanh
thi m ca, giao lu quc t v Internet; v h cng b quc t thc p i
vo nhng gi tr thi i.
Kh khn ca CS l i v tri khi c bo v ci khng th bo
v (l lun CS), duy tr ci khng th duy tr (ch chuyn ch c on
c ng). Mt cn b CS lo thnh nht ng gn 20 nm, va b
ng, tm s: ta nn c cht lng thng hi cho bn quan chc chp bu
ang c m n xi, xi li hng; h bit r l ch ngha Mc Lnin
ht thing, h bit tng c H ca h v o c n u, h thy r ang
b dn khinh v dn chi, h cng tha bit ch ngha CS hin thc b c
th gii nguyn ra v ti c chng cht tht s ra sao, nhng h khng c
dng kh tha nhn s tht. H ang c bo v nhng iu m chnh
h khng cn my may tin tng. Bi kch ng thng m cng ng
trch, v ng i!
Li thot duy nht ca CS l tr v vi dn tc, thc hin mt cuc
t ph chin lc ng b theo 4 hng:
i mi mi mt (trng yu nht l v chnh tr),
tr li y mi quyn t do cho nhn dn,
ha gii vi cng ng ta nc ngoi trn c s bnh ng,
gn b vi th gii dn ch, vn minh.
Thi gian ng h chng ta. VN hi nhp hon ton vo th gii mi
l thi c him qu cha tng c. C gng kin tr theo phng hng u
tranh ng, phi hp cht ch trong ngoi nc, phong tro dn ch trong
nc s cn pht trin mnh, nhng ht ging ny mm, thnh ht,
thnh cy, thnh vn cy xanh, ang thnh rng. V nhng hot ng
kin tr c hiu qu theo ch trng ng li ng n ca chng ta thch
hp hon ton vi thi k hi nhp trn vn ca VN vo cng ng th
gii v ang bin thnh hin thc sinh ng hng ngy.
HMDC2007
Bal an t hng 6-2007
Tuyn Tp DN CH I 36
i mi Vit nam
v Trung quc
So snh v Nhn nh
S La chn Ti u Cho VN
I. T phe XHCN hng mnh mt thi
VN v TQ c nhiu nt tng ng
- cng vn l nc nng nghip lc hu, chu nh hng lu i ca
nn vn ha Nho gio ca o Khng, theo ch qun ch phong kin
t xa xa, trc y l na thuc a v thuc a ca cc nc quc
phng Ty, va ginh li c lp trong th k 20;
- VN (t 1945 i vi min Bc, t 1975 i vi c nc) v TQ (t
1949), ng CS ginh chnh quyn v xy dng ch dn ch nhn dn
do ng CS c quyn lnh o, v sau xy dng ch ngha x hi. Cn
ch khi nim dn ch nhn dn l sng to ngn t ca J.Danov v
Staline, chng c g l nhn dn, cng khng c g l dn ch, tng
lm m hoc khng t tr thc cnh t phng Ty. Khi nim XHCN
cng m h v gi di khng km, v s hu ton dn, cc c s quc
doanh, ch bao cp trn thc t ch l chia u s thiu thn cho dn
thng, bn tng lp quan chc nomenclatura hng th c bit.
Phe XHCN - m VN v TQ l 2 nc thnh vin - c hnh thnh t
sau th chin 2 c thi cng thnh, nht l t cui nhng nm 50 v
trong nhng nm 60, do cng lao ng p t nghim ngt, k hoch
cht ch cho ton x hi nh trong tri lnh. Phe y gm nc rng ln
nht th gii (Lin X, mt khi lin minh 16 nc) cng vi nc ng
dn nht th gii (Trung Quc), tng lp k cng khoa hc k thut nh:
phng v tinh nhn to u tin Spoutnik; phng nh du hnh v tr u
tin Gagarine; n du hnh v tr u tin Terechcova; a dng c khoa
hc u tin ln mt trng v ln Sao Kim; to ra tu ph bng u tin
chy bng sc nguyn t Lnine; xy dng nn sc mnh qun s tin
cng chin lc xp x vi Hoa K. c lc phe XHCN c mt b
Tuyn Tp DN CH I 37
phn tr thc cnh t Ty u, Hoa k v th gii sng bi l mang tng
lai ca loi ngi tin b, vn minh, vi hnh nh mt lc s tr trn sinh
lc sp b xa pha sau i th gi nua bnh tt; nhc im ch l sinh sau
mun, vo vng ua sau i th ca mnh.
Nhng iu phi n n. Phe XHCN lm vo khng hong v
tan v, vi bc tng Berlin sp , do bn cht phi nhn, c on ca
n, i ngc vi nhng gi tr ph cp ca thi i, m nhng th on
tuyn truyn tinh vi v xo quyt khng sao che du ni Thi k bnh
trng rng nht ca phe XHCN do cc ng CS lnh o l vo cui thp
k 70, sau khi VN c thng nht (1975), nc Lo thng nht (1975),
VN tin cng chim ng Cambt (1978 1988), Lin X tin cng chim
ng Apghanistan (t cui 1979), hng vn qun Cuba b chin u
Angola, Ethiopia,, cc nc Cuba, Nicaragoa chu M, cc nc
Modmbich, Madagasca chu Phi, nc Nam Ymen Trung ng
u c coi l thnh vin chnh thc hay d b ca phe XHCN, cng
vi gn mt chc nc XHCN Trung v ng u. Thi k hong kim
ca phong tro CS lc y cn c nh du bi th lc kh mnh ca cc
ng CS ln Php, , Nht Bn, Nam Dng (trc 1965) vi s
phi hp, lnh o y quyn uy v hiu qu ca CS LX.
Phe XHCN tan v cui th k 20 - nh du s kt thc ca chin
tranh lnh - l s kin ln nht tc ng n s phn ca mi nc, dn tc
v con ngi trn hnh tinh ny. Cn ri rt li ca phe XHCN l: TQ,
VN, Bc Hn v Cuba, nhng nc cn t nhn l theo ch ngha Mc
Lnin v xy dng CNXH.
Bn nc XHCN tn d ca phe XHCN hng mnh mt thi y ang
c cng li s phn him ngho tn ti.
S phn ca Cuba chng my sng sa sau khi ngun cung cp nhin
liu, v kh, ngoi t t Lin X cn kit, vi lnh t c ti Fidel Castro
m yu, khi mt lot nhn vt quc t c gii Nobel tng h: Cuba si,
Yankee no xoay chiu h ln: Cuba si, Fidel no. Dn Cuba v d lun
th gii ang bn nhiu n thi k hu Fidel ca Cuba.
S phn ca Bc Hn cn bi t hn. Ch CS kiu phong kin cha
truyn con ni, vi nn i trin min, cc tri tp trung t chnh tr khng
khip, li ang b cc nc chiu tng xt nt, cnh co, da trng pht
v sn xut bom nguyn t; d lun bn n thi k hu h Kim ca
Bc Hn.
Tuyn Tp DN CH I 38
Tr 2 nc trn, ch cn TQ v VN, 2 nc XHCN ri rt li, ang
c sng st tn ti bng con ng i Mi. Vic so snh, i chiu
cuc i mi 2 nc rt ra nhng nhn xt v kt lun l cn thit, th
v v b ch.
II. Nhng nt tng ng trong i mi ca
2 nc TQ v VN
T u thp k 80 ton phe XHCN lm vo khng hong ngy cng trm
trng Lin X bt tay vo i mi vi perestroika ri glasnot, nhng
tt c u v v ch c on phi nhn khng th sa i c na,
theo cch nhn trung thc ca Gorbachov.
Lin X tri qua cuc t xt mnh tuy au n nhng trit gii
th ng CS LX, gii th Lin bang x vit, xy dng nn dn ch a
nguyn v nn kinh t th trng, ha nhp vi th gii hin i vi mun
vn kh khn ca bc i ln mi m. Thun li ln nht ca nc Nga v
cc nc c ca Lin X l d sao nay cng thuc mt nn vn ha
chnh tr cao hn Lin X c mt tng cao u vit.
ng CS TQ v VN v mt mc theo mt hc thuyt xa l, v ch coi
trng quyn li nh hp ca phe ng, i mi c chng mc v tnh
ton nhm vt qua khng hong m vn duy tr c quyn lnh o ca
ng CS. Cng chung lung suy ngh y, i mi 2 nc c chung
nhng nt sau:
- duy tr quyn lnh o c quyn ca ng CS; kin quyt phn i
nn chnh tr a nguyn, khc t ch dn ch, bp ngt v hn ch t
do t tng, t do bu c, t do bo ch v t do tn gio (vi nhng mn
ha m v nhng quy nh, sc lnh v dn ch c s!)
- ch i mi v kinh t vi nhng bc i thn trng, cho php t
nhn kinh doanh thng nghip, cng nghip nh, dch v; cho nng dn
chuyn nhng quyn s dng t; cho php cng dn t do i li, ni
lng xut nhp cnh, lm cho cuc sng x hi d th hn, khng kh lm
n si ng nhng vn coi cc c s quc doanh l nng ct.
- ra sc thu ht u t t nc ngoi, m rng giao thng quc t,
tranh th s tr lc ca WB (Ngn hng th gii), IMF (Qu tin t quc
t), gia nhp WTO (T chc mu dch th gii), m rng du lch quc t.
- trong quan h quc t, tuy 2 nc u cng b ch trng kt bn
Tuyn Tp DN CH I 39
vi mi quc gia trn th gii, nhng trong ni b ng li quy nh
m nht khc hn nhau: m vi cc nc cng chung ch chnh
tr, gn gi v bn cht vi mnh (cng theo c ng, cng bn cht
chuyn ch), thn trng gi th th vi cc nc dn ch phng Ty,
c bit nghi k d dt vi Hoa K, tng l k th chnh ca phe XHCN,
ni xut pht mu din bin ha bnh, tng - theo nh gi ca h
- lm tan tnh phe XHCN, lm tan v Lin X v nay li ang nui
lm thay i ch cc nc XHCN cn rt li. Do TQ v VN lun c
2 ging ni khi cp n hu ngh, hp tc v ha nhp vi th gii (mt
ging ngoi giao, tuyn truyn v mt ging r tai trong ni b ng)
- mc d b my thng tin, vn ha, t tng, gio dc chnh
trnhc i nhc li: trung thnh vi ch ngha Marx-Lnine, vi t tng
Mao Trch ng, vi t tng H Ch Minh, vi ch ngha quc t v sn,
xy dng CNXH, theo nh hng XHCN, tin ln xy dng CNCS th
trong thm tm ca h, nhng khi nim y chng cn ni dung vn c;
ch l nhng danh t o, nhc li theo qun tnh, gi mt th n nh
no v chnh tr v tm l;
- trong khi , nhng ngi lnh o khng ni ra nhng li cng
hiu ngm rng: ch ngha Marx chng cn sc sng, phong tro CS
vo thi thoi tro kh lng phc hi, ch c on v c ng ngy
cng b c lp, ln n; h cng nhn ra rng qu kh u tranh v cm
quyn ca h c nhng k tch oai hng c ngha lch s, nhng ng
thi cng phm khng t sai lm to ln v ng li v ch trng, gy tn
tht v sinh mng, ti sn, thi gian ca t nc, nhn dn. H cm thy
th, nhng khng dng kh lm mt cuc t ph bnh nghim chnh,
su sc, do thiu t tin v cng khng tin nhn dn c th tha th, e rng
s mt ht tnh chnh ng, b gt b th mt ht. Lng tham chc quyn,
tham c li lm h m qung nhu nhc (lp trng m qung ca h
khc hn vi thi phc thin, ngay tht ca ng o ng vin thng,
ng vin v hu, c lng tri, gn b vi nhn dn, x hi).
- hiu r nhng gnh nng ca gia ti tinh thn trong qu kh, h lng
l t gi n, khng kn khng trng, c min cng chy theo nhng
gi tr ca thi i, chnh nhng gi tr m trc y h xa lnh, d bu v
ph phn. C th ni l cuc tho chy ra pha trc, y bi kch, t bit
con ng c, c t tn mt cch p kiu qung co th trng l
i Mi. Cc khi nim: dn ch, th trng, cnh tranh, qung co, li
nhun, quyn s hu, quyn t hu, ngn hng c phn, li sut, hi oi,
Tuyn Tp DN CH I 40
u t, hn vn, chng khon, cho n quan h vi WB, IMF, ADB
(Ngn hng pht trin chu), Lin Hp Quc, ASEAN u mang ni
dung rng ln khc hn trc; hng trm o lut loi c khn
trng xy dng trong khi quc hi tp bi hc v lng v dn ch ngh
trng: cht vn t cht vi b trng, lc u vi vi cuc b nhim
thnh vin chnh ph
III. u v khuyt im chung ca i Mi
2 nc TQ v VN
1.- u im chung:
- do i mi m kinh t pht trin vi t l cao, chm dt tnh trng
thiu lng thc, hng tiu dng trin min thi trc; nn kinh t nng
ng, kinh doanh tp np; nng nghip pht trin, nng sn di do; i
sng nng thn v thnh th u khm kh;
- qua cuc tan v ca phe XHCN rng ln, qua sp ca bc tng
Berlin, qua s tan bin ca ng CSLX v Lin bang X vit hng mnh
mt thi - tc ng nh mt cuc ng t chnh tr c Richter cao nht
- ng CS TQ v VN git mnh hong s, c cng nhau tr li, thc y
i mi, coi l bin php c bn tn ti v pht trin. H buc phi
m ca, thc hin chnh sch ngoai giao ha bnh hu ngh v hp tc vi
th gii. Cho n nay, 2 nc ci thin ng k quan h quc t.
- do i mi nh trn, v tr ca ng CS 2 nc c tng i n
nh, trnh c nguy c b mt quyn nh Lin X v ng u, nhng
nhiu bt trc him ngho cn pha trc.
2.- Khuyt im v nhc im chung:
- trong thc hin i mi, duy tr ch c ng, tc l duy tr ch
c on cc quyn, phn dn ch - mt mnh mt chiu -, TQ v VN
vn c tnh duy tr t nc trong mt tng vn ha chnh tr thp, thp
hn ca mc trung bnh ca th gii hin ti. y l khuyt im v nhc
im c bn, cht ngi. Vn ny v ang t ch chnh tr 2
nc v 2 ng CS ngy cng i lp vi nhn dn tng nc - vi dn tr
ngy mi c nng cao trong thi m ca -, ng thi i lp vi cng
lun th gii ngy cng bn nhy vi nhn quyn, quyn sng t do ca
con ng mi ni.
- do ch c ng nn tt nhin quyn dn ch trong x hi ca
Tuyn Tp DN CH I 41
mi cng dn b hn ch, cm on, nhng quyn t do t tng, ngn
lun, bo ch, t chc, tn gio ghi trn hin php ch l gi di v khiu
khch l phi; vic xy dng nh nc php quyn b ngng tr do ng d
mun hay khng vn cao hn lut php; do ng CS c quyn lnh o,
cc ng vin quyn cao chc trng mc sc thao tng, bnh che nhau,
thiu th lc chnh tr cn bng, ganh ua v gim st, nn cc quc nn
tham nhng, quan liu khng sao ch ng c (cc v x t hnh k tham
nhng ch nh mui b b, l nhng vt t thn khng xoa du ni lng dn
thc tnh); khu hiu xy dng x hi cng bng, vn minh d c thin
ch mi mi ch l khu hiu sung, lm tr ci cho thin h.
- mt khi nhn s tin u t cc ln t bn ngoi, c WB v
IMF vin tr, cho vay vi li sut thp nhng khan tin ln, chun b
hoc gia nhp WTO (T chc thng mi quc t), k nhng hip nh
thng mi tay i vi cc nc th bt buc TQ v VN phi tn trng
lut php quc t, c x theo lut vn minh i vi quc t cng nh i
vi dn nc mnh, khng th theo lut rng, h hip dn nc ngoi hay
cng dn nc mnh, ri leo lo rng khng ai c can thip vo tnh
hnh ni b, vo ch quyn ca nc mnh. Nu khng, quan h quc t s
lun b trc tr, cng thng, b ng, khng bnh thng, thm ch b rn
e, cnh co hoc trng pht; lc y, mi s c th b ngng tr mt
cch nguy him.
- trong thi k u ca i mi, t l pht trin kinh t c th t kh
cao, do mc khi u thp v d tr pht trin cn di do; vi thi gian,
t l pht trin s chng li; do tham nhng v quan liu khng th chn
li, khong cch giu ngho m rng thm, trong x hi ngi lao ng
cn c lm cho bn tham quan li sng xa hoa; di ch c on ca
nh nc CS mang tnh cht cnh st, cc mu thun dn tc, tn gio (cc
dn tc thiu s, cc tn gio, tr thc v tui tr am hiu thi cuc) ngy
cng cng thng, c th i n bng n quyt lit chng li bo quyn th
bo. i mi s mt , ht hi; x hi lm vo khng hong. Chnh quyn
c on d i vo thi k mt n nh, bp bnh, nguy him cho ch .
- do cha quen vi khi nim trong sng (transparency), theo np
c p ph ra, xu xa y li nhm tuyn truyn, nhng con s thng
k v thnh tich i mi ca 2 nc u c v cao hn s tht. Tt c cn
c r sot k. Nhng con s sai lch c th c phn tc dng, khng c
thc cht, lm cho lnh o v cng lun lm ln v nh gi, ch trng
v bin php hnh ng.
Tuyn Tp DN CH I 42
IV. Nhng nt khc nhau trong i mi ca
TQ v VN
1. i mi ca TQ bt u sm hn VN n gn mt chc nm. TQ
bt u t cui nm 1978; VN t gia nm 1986.
2. TQ c h thng t tng i mi do ng Tiu Bnh xy dng v
phc ha, nhm chn chnh tnh hnh chnh tr v kinh t b tn ph v nh
n do cuc Cch mng vn ha v sn gy nn, sau khi loi b l 4 tn
v tn d ca chng.
3. VN i mi trong khi gn b vi Lin X bi Hip c Lin minh
Hu ngh k nm 1978 v sau cuc chin tranh bin gii vi TQ u nm
1979; bt u bi i hi ng ln th 6, thng 12 nm 1986, gia cuc
khng hongtrm trng.
4. Do TQ c nh kin trc s i mi ca mnh: ng Tiu
Bnh, vi nhng phc ha chin lc: t b gio iu, tr v kinh t th
trng, ch ngha thc dng: mo en hay mo trng, min l bt c
chut; khai thc tim nng quc gia v tng a phng, t ph vng ven
bin. i mi VN t 1986 l phc ha theo phng n Perestroika ca
Lin X, theo ni dung: t b bnh duy ch, ch quan, nng vi, bung
lng qun l; chng c t v hu khuynh; sau khi Lin X tan v
cui nm 1991, VN li quay sang suy tn TQ lm thy, vi li ni tr danh
ca tng b th L Kh Phiu cui nm 1997: nhng kinh nghim i mi
ca TQ c ngha quyt nh i vi s i mi VN; TQ thnh cng th
VN cng thnh cng. Cc nh bo v hc gi nc ngoi thng hi: ai l
nh kin trc s, nh t tng ca i mi VN? H Ni rt lng tng,
thng p: tp th! (ngha l khng c ai c!)
5. TQ, sau ng, Giang Trch Dn c suy tn l nh l lun tip
ni ca i mi, sng to ra hc thuyt Ba i biu, m rng khi nim
nhn dn, ng lc cch mng bao gm cng nhn cng lao ng chn tay,
tr thc v nh qun l kinh doanh (trc kia thng gi l t sn, i
tng cn loi b ca ng CS); sau Giang, nay n lt H Cm o
cng n Gia Bo cng tr thnh nh t tng hin ti ca i mi, t
ph vo vn cng nhn quyn t hu trong x hi, v nh nc bo m
nhn quyn, vi vic Quc hi thng 3/2004 sa Hin php nm 1982;
VN, tri li, qua 4 i hi ng, 18 nm i mi, nhng cha c ai trong
b chnh tr c coi l nh t tng hay nh l lun, hay l nh lnh o
tr ct, hoc ch t cng l ngi cm u ca i mi! C lc VN mi ng
Tuyn Tp DN CH I 43
L Quang Diu sang lm c vn v i mi, nhng ng ta b d cuc sau
khi n VN ln th 3, v thy r b my lnh o, qun l, hnh chnh v
h thng ngn hng, ti chnh, hi quan, k hoch, u t cng nh t php
v ta n nng n, chng cho n ri rm, hn lon, va tha va thiu,
khng ging ai, VN.
6. Gn y TQ ng chun b tng bc cho nn dn ch a nguyn,
a ng; Nhn dn Nht bo Bc kinh u thng 3/2004 k ra tn 8 ng
v t chc chnh tr v s c hot ng, l: y ban Cch mng
Quc dn ng Trung hoa; Lin minh v dn ch Trung hoa; Lin minh
Dn tc Xy dng dn ch Trung hoa; Lin hip Trung hoa Xin dng
dn ch; ng Cng nng Dn ch Trung hoa; ng Cng ch Trung hoa;
Hip hi mng 3 thng 9; Lin minh Dn ch T qun i loan (cn xem
xt cc t chc ny c do ng CS t chc ra hay chu s chi phi n mc
no ca ng CS, v hin ng Dn ch Trung quc mi thnh lp phi
vo b mt v cc ng vin b t, b truy lng).
7. V mt tm l, i mi TQ c tin hnh sau mt thi gian di
b tn ph bi tc ng v hu qu cuc i nhy vt v CM vn ha v
sn do Mao xng trong sut 2 thp k 60 v 70. Thm na nhng
ngi xng i mi, nh phe ng ng Tiu Bnh, tng b trut
ph, ci to lao ng ri mi c phc hi chc v v bt, cho
nn h c ch cao v i mi, hiu su nhu cu bc bch thay i cho t
nc, d dng thng cm vi nhng tng lp ngho kh b b ri. VN
nhm lnh o hin ti ln nh cao quyn lc c phn d di, thun bum
xui gi; thm na h vn cn tm l say sa dai dng v chin thng lch
s chng Php, chng M v c chng TQ, cho nn cn bnh t mn, ch
quan n gin trong i mi cn kh nng, kh lng c nhng kh
khn tr ngi, d b bt ng.
V. Lng nh v i mi TQ
Nhn tng qut, i mi TQ c nhiu thun li hn VN; c tin
hnh sm hn gn mt chc nm; c bi bn, t tng, l lun pht trin
tng bc; c nhn vt cm u b li c xe i mi, ng thi c nhn
vt chun b tip ni v xc nh th h lnh o hin l th h th t;
Mt u th i mi TQ l nhn kh xa, dm sm t ph vo cc
khu gay go, c ngha chin lc, nh: cng nhn tng lp kinh doanh l
thnh phn tham gia cch mng, c la chn kt np vo ng CS,
thm ch c tuyn chn vo c quan lnh o cc cp ca ng v nh
Tuyn Tp DN CH I 44
nc; cng nhn quyn s hu t nhn, c hin php v lut php che
ch; cng nhn nhn quyn theo t tng i vi thi i (tuy nhin cn
theo di tip vic c th ha thnh php lut v quy nh p dng vo
cuc sng, v d nh nhn quyn c bao hm quyn hot ng chnh tr
theo quan im a nguyn, a ng khng)
TQ cn nhiu vn chin lc gay gt trc mt. Sau th k
i mi, t l pht trin kh cao v lin tc, thu nhp theo u ngi hin
mi ch t hn 1000 USD /nm, gp 3 ln khi xut pht cui thp k 70,
trong khi cc nc pht trin cao t mc trn 30.000 USD. Do TQ
cn chng 20 nm gi pht trin trong n nh trong nc cng nh
trn trng quc t -, nn th qua sng, quyt ch b li hnh nh mt
ngi nng dn khng l bn hn, lc hu, ch tho nh du kch, thnh
mt cng quc hin i v mi mt.
TQ phi lun phng mt lot qu bom n chm rt nguy him trn
con ng i mi; l: - nn tht nghip lan rng c nng thn v
thnh th, phnh to vi vic gii th, thu hp, c phn ha hng chc nghn
c s quc doanh thua l, s tht nghip ln n 40 triu m vn cn tng;
- khong cch v sn xut v mc sng gia thnh th v nng thn, gia
vng ven bin v ni a, vng ng bng vi vng ni, vng su, vng
xa; - khong cch giu ngho m rng (t mc gn nh bnh qun 30 nm
trc, nay 20% h giu c ti sn gp 20 ln h ngho nht, cha k hng
lot triu ph la, c t ph la!); - nn tham nhng, quan liu, xa hoa,
mc ngoc, cho n mafia honh hnh bt tr, phung ph ti n quc gia,
mc d c hng trm v x t hnh, lm phn ut cng lun; - v n p
Php lun cng c n 60 triu tn gy nn cng phn dai dng trong
gii tn ngng, trong khi nhng gia nh nn nhn v Thin An Mn vn
bn b i cng l; - v chim ng v ng ha theo kiu Hn ha cng
bc Ty Tng vn l vn u tranh ln ca ngi dn Ty Tng bt
khut trc cng quyn, c th gii Pht gio v dn ch ng h; -
mng li Internet ngy cng ba rng, ti i nhng thng tin cc nhanh,
cc phong ph, bt chp s ngn chn, cm on, ph phch ca nh nc
cnh st, c tr thc v tui tr dng rng ri cho hc tp, kinh doanh
cng nh u tranh cho dn ch v tin b x hi.
Trong khi quan h Bc Kinh vi Hong kong theo ni dung mt
nc hai ch l mt thch gay gt, mt a sn ho hi v c cha
thuc c i vi ch c on, v qua con ng ha hp dn tc, con
virus dn ch vi tp qun t do ngn lun, bo ch, xut bn, tn gio,
Tuyn Tp DN CH I 45
bu c ang thm nhp su vo lc a chm tin v chnh tr, to nn
nhiu nguy c mi cho ch . Mi v t do c sc hp dn mnh hn bt
c th gy nghin no; c hng t do dn ch ri, ai cng mong v
i c hng nhiu hn na, khng ai di g li t nguyn dng li cho
ng cm quyn! Bc kinh x s khi cng khi mm, Hong kong vn c l
a con h, kh dy!
i loan l mt thch ln hn. Ngun u t t o quc ny vo
lc a ln n hn 100 t USD, vt s u t ca gn 40 triu Hoa kiu
v ngi gc Hoa tri khp ni. Hng triu Hoa kiu v ngi i loan v
thm lc a hng nm, kinh doanh, du lch, ving qu c, a v np sng
mi, t duy mi theo hng vn minh, a nguyn, c lut php nghim
minh l nhng t sng ngm lm xi mn nn mng ca ch c
ng cc quyn.
Trong quan h quc t, TQ c coi trng bi tim nng kinh t hng
hu, c bit l bi th trng tiu th hng ha hn 1 t dn; bi sc lao
ng kho lo li cc r so vi cc nc khc; ng thi do tham vng
bnh trng v mu tr thnh cng quc hng u, thm ch cng
quc hng mnh s 1 ca th gii trong trn di 20 nm, nn TQ va l
i tc cc ln trong quan h kinh t thng mi th gii, va l i th, l
ch th nguy him cn kim ch gt gao ca cc cng quc khc. Ch
khi no TQ tr thnh nc tht s dn ch th lc y TQ mi pht trin hi
ha vi tc cao v tr thnh nhn t ha bnh, hp tc, hu ngh trong
vng tay cc dn tc trn ton cu.
Nhn chung li, i mi ca TQ tuy t nhiu kt qu r rt, nhng
vn cha ng nhng nhn t bp bnh, khng vng chc, thm ch cn
tim n nhiu nguy c v, m 2 nguy c ln nht l i ngc li nhng
gi tr m loi ngi t n l t do v dn ch, v i ngc li s thc
tnh ca nhn dn - nht l ca tui tr Trung hoa - v nguyn vng xy
dng mt x hi cng dn, c c bnh m (hay cm go) v hoa hng (t
do), m ng CS long trng ha hn nhng tht ha, ch em li
nhng mt mt, au thng, n p, bt cng.
Thng li tt p ca i mi TQ ty thuc s thc tnh v chnh
tr ca nhn dn TQ, nht l ca tui tr Trung hoa trong thi i mi,
ng thi ban lnh lnh o ca nhm lnh o ng CS TQ c tht lng
i vi thi i nh h ni hay khng, c tht s t li ch ca dn tc
Trung Hoa ln cao nht, ln trn quyn li hp hi ca phe, ng hay
khng.
Tuyn Tp DN CH I 46
VI. Lng nh v i mi VN
Vi tinh thn trch nhim, thc s cu th, nhn thng vo s tht, c th
nhn nh nh sau
1. Nh i mi, VN vt qua khng hong nng n gia thp k 80,
pht trin kinh t, nng cao i sng cc tng lp nhn dn; sn xut nng
ngip, cng nghip v dch v, nhp khu v xut khu u pht trin vi
t l kh cao; thu ht ngun u t v gip quc t kh ln;
2. So vi TQ, i mi VN c nhng mt yu hn: thiu t tng, l
lun lm c s cho i mi; thiu hn nh lnh o chnh, nh kin trc s
ca i mi; thiu chun b cc th h k tip, cc nhm lnh o k tip;
do c phi b ng, ht theo kinh nghim Lin X li ch hc theo TQ.
3. Chng tham nhng, chng quan liu h hip dn, chng lng ph
qu yu, t kt qu, ngh quyt nhiu, h khu hiu nhiu m t hnh ng;
4. H thng kim st, thanh tra, kim tra ca nh nc v ng u
yu km, khng ngang tm nhim v; ch trch nhim tp th v c
nhn u rt yu; chng l trong hng chc ngn cn b cp cao khng
tuyn ra c vi trm cn b c cng tm, c ch, mt lng mt d dit
gic tham nhng nh dit ngoi xm! chng l trong hng my trm cn b
thanh tra, kim st, x n khng pht hin, bi dng c vi ng Bao
Cng mi, am tng cng l, yu nc, thng dn, lng d thng bng,
giao cho cc v y nhim v cao qu v nng n t chc vic trng pht
tht nghim, khng cht bung lng, mi tn tham quan li, bt k cp
no. TQ nm ngoi x t hnh hn mt vn tn trng ti, m x hi
vn cn coi l cn qu nng tay! VN, bo ch nu c trn 37 ngn ti
phm b kt n t vn ung dung sng gia x hi, m cc v cm quyn vn
thn nhin!
5. Nhm lnh o i mi VN c v khng thc ra nguy c v
kh nng b nhn dn v mt b phn trong ng ch trch v ln n do h
bt lc v l trong chng tham nhng v quan liu, v kh nng ng b
mt uy tn trm trng v c th mt c quyn lnh o trc s khinh b v
bc tc ca qun chng, nh TQ H Cm o tng ln ting cnh bo;
cn nhn ra nguy c y mi c ch i mi nghim chnh. C ngi VN
yu nc no khng cm thy h thn v xc phm khi mi u nm, VN
li c bu ln l nc ng u hoc th nh v tham nhng chu .
6. Cc v lnh o trong nc thng bin bch: nc no ch c
Tuyn Tp DN CH I 47
tham nhng, tiu cc! h che du thm trng v mi mt u t bo
ng cao nht; tn ph, chia chc ti sn quc gia cng khai mi cp; c
ngn gio s, tin s dm; bun bn chc tc ln n hng t ng mt
chc khi c chc li v vt b li Cha bao gi, cha u chnh
quyn li b rc n th ny! k chng bun lu th tha h bun lu! k bt
thuc phin th thnh ng dy tiu th thuc phin! ngnh cng an th
kt ngha vi mafia! ngnh hi quan chuyn nhp hng cm! k phm php
nhn nh, ngi yu nc xt xa ln ting th vo t!
7. Nhm lnh o VN cng cha nhn ra iu rt bt li cho h v
t nc khi cho cc t chc nhn quyn quc t, cc nhn s dn ch
c uy tn ton th gii, cc nhn vt c gii Nobel, cc chnh ph, tng
thng, thng ngh s, cc bo, tp ch, i pht thanh ln lun bnh vc
cc chin s dn ch, cc nh lnh o cc tn gio trong nc b h bc
i, t y, x ti mt cch tn c, ch p ln lt t tng hnh s do
chnh h thng qua; h cha nhn ra tht r rng khng c g phi l hn
khi h khng bo v c nhn dn li cho ngi nc ngoi bo v
quyn t do ca ng bo b chnh h bc i! iu ny TQ, H Cm
o c v nhn ra, ra quyt nh: khi dn i khiu kin c nhn hay tp
th th c quan ng v chnh quyn phi tip n chu o, tip nhn
nghim chnh, tr li minh bch, cng bng; VN cho n nay dn i
khiu kin do b bn cng ho mi h hip vn b xua ui, trng pht,
tr th; nhng thanh nin thng dn, trng cng l gip dn khiu kin
vn b cng an chm v ni hnh h rt bt nhn.
VII. Kt lun: mt la chn ti u v i
mi cho VN ta
i mi thnh hay bi c tc ng quyt nh n vn mnh dn tc,
tng lai t nc. Sau khi nhn li gn 20 nm i mi, nhng u,
khuyt, nhc im, so snh i chiu vi nc lng ging ln, c th
nhn ra nhng thay i v b sung cn thit nh sau:
1. Nn c cuc s kt su sc v i mi VN, thu lm kin mt
s tr thc, nh nghin cu, nh trit hc, kinh t, s hc, x hi hc, mt
s ng vin v hu, mt s thanh nin, ph n c trnh sng lc, la
chn lnh o c c s suy ngh, cn nhc. Nn ly kin ca mt s tr
thc Vit kiu c trnh v thin ch xy dng; cao tinh thn t ph
bnh su sc, n nhn nhng kin mi m cn nhc v nu hay th
chp nhn;
Tuyn Tp DN CH I 48
2. Nn c nim t tin t ho dn tc; t b thi theo chn TQ, ch
i lm theo h mt cch b ng; thm ch nn c thi t tin, i
mi nhanh hn TQ, i tt v n u, vt nhanh ra pha trc; nc ta
tuy nh, c im thun li, nh ngi ta b nh, dng mu mo c th vt
ng i th to ln, nng n;
3. Vn cng nhn quyn s hu t nhn v tn trng nhn quyn,
ta ang chm hn TQ, cn suy ngh khi chm qu lu, rt bt li; v 2
vn ny c gii quyt s to nn phn khi trong nhn dn, thc y
kinh doanh v sn xut, to nim tin mi, ng thi ci thin ng k quan
h vi th gii; iu quan trng l sau khi chp nhn v nguyn tc, ghi
trong hin php v lut, sc lnh, vic thc hin tri chy, sng phng hn
nc lng ging (nh tr t do cho tt c t chnh tr, k c cc v tu hnh
thuc mi tn gio).
4. Nn sm chp nhn a nguyn a ng theo lut chi dn ch p
dng rng ri trn th gii, kt thc sm hn TQ cnh lc lng mt mnh
mt chiu, mt mnh mt ch; ng CS ch c li, nng ng hn, c
sc sng hn do c ganh ua, vi cng lun, nhn dn, c tri lm trng ti.
Theo lut bu c, cc ng u phi tun theo lut php, bnh ng, cm
vu khng, dng sc p, dng tin mua chuc c tring CS vn c kh
nng c a s dn tn nhim, d khng t 98%, hay 85% nh trc th
c t 70%, hay 60% th vn l qu v c thc cht, qua ganh ua trung
thc;
5. i cng vi thc hin tn trng nhn quyn, a nguyn a ng,
nn ganh ua vi TQ trong sm thc hin mt x hi cng dn ci m,
vn minh tin b, c cc t do t tng, ngn lun, bo ch, xut bn, t
do tn gio (tr li cho gio hi cc c s vt cht b chim dng, quyn c
cc chc sc tn gio, vic m cc trng o to gio chc)
6. i vi nhn vt lch s H Ch Minh, nn c cch nhn thu o
hn; t b kiu sng bi, gio iu c; nn tham kho cch nhn ca lnh
o ng CS TQ gn y i vi ng Mao. l vn ghi t tng Mao
trong iu l, Cng lnh ca ng, trong Hin Php, vn gi lng Mao,
nhng khng cn dn ra lu b nhng li dy ca Mao, khng cn in sch
ba ca Mao cho thanh nin, vin chc hc; h gii thch Mao sng
trong thi i qua, thuc th h th nht, nay sang th h th t v
chun b th h th 5; th h th nht khng c iu kin dng my tnh c
nhn, in thai di ng, th in t e-mail, website, Paltalk, my bay
siu m, khng d on ra kt thc ca chin tranh lnh cng nh tc
Tuyn Tp DN CH I 49
ton cu ha Ngi th h no phi t tin t tm ra ng i nc bc,
gii php cho th h mnh (ngi ang sng, mang t tng sng mi gii
quyt c cuc sng ca th h mnh), ngi khut ch c th nhiu
lm l gi tham kho, ch khng th soi ng, ch li cho th h
chu, cht... VN, cn pht hin, bi dng gp mt hay vi nh lnh o
c hiu bit, ti nng, bn lnh, cm u s nghip i mi. Mt nh bo
M nhn xt rng: VN khng thy ai trong b chnh tr c th tr li
phng vn mt cch sinh ng, mi m, chng t b c ang lm vic,
ang suy ngh tm ti; ch l nhng cuc tr li v v, theo cng thc c
sn, hc thuc lng! Mt anh bn nh bo Thi lan th l: tht kh hiu,
khi c 3 v triumvirat vietnamien tng b th, ch tch nc, th tng,
khi cm t bo Washington Post hay Le Monde u khng cn hiu mt
dng tt no, gia thi m ca v ha nhp! Tht ng bun cho nc VN,
dn ni ting l thng minh hiu hc, tng t khen ra ng gp anh hng,
ngi ti gii thi no cng khng him!
7. Mt hng i mi quan trng na l nn suy ngh tht k la
chn mt ng li i ngoi mi m, hp thi i, to thm iu kin cho
i mi trong nc, t b ng li i ngoi c li thi. l gn b
ngy cng cht ch, tht lng, khng e d, nghi ngi vi th gii dn ch
hin ti, vi Hoa k, Lin minh chu u, c, Nht Bn Khng phi ta
v li, thy k giu sang v qung lm h; cng khng phi ta h mnh
thn phc nhng nc vn l th ch; cng khng phi l nc c nguy
him, quay li chng ngi bn ln lng ging, vi hu qu kh lng; ta
khng chng TQ; ch mong sng vi tnh bn lng ging. Cc nc dn
ch ln nht u t mong mun kt bn thn vi VN ch v v tr chin
lc h trng ca ta, mong mun dn ta tn hng mt ch dn ch tin
b (khng theo khun mu c sn no, m do dn ta sng to ly, min l
c nhng gi tr ph cp ca thi i l: t do t tng, ngn lun, bo ch,
tn gio, t chc v bu c, tht ra u ghi trn hin php nc ta
nhng cha c thi hnh); cc nc dn ch ln rt qu trng nhng c
tnh c sc ca nhn dn ta: thng minh, kho lo, cn c, ci m; hn
mt chc chuyn thm Hoa k, thm 12 trng i hc, vin nghin cu,
tm hiu hot ng ca Quc hi M, trao i vi rt nhiu nh bo, gio
s, thng ngh s ti cho rng Hoa K tuy khng phi l mu mc
hon thin nht ca nn dn ch, nhng vn l mt nc dn ch tiu biu,
vi rt nhiu nt u vit; ch ring vic tng thng Nixon nh cao quyn
lc mt bng chc v t chc nghe ln, vi phm mt iu lut, hay tng
thng Clinton phi ra y ban c bit sut my tun l khai t m v
Tuyn Tp DN CH I 50
mt hnh vi lin quan n o c c nhn thuc i t cng cho
thy nn dn ch vn hnh tt ra sao. TQ ch mong c Hoa k t lng
u i kt bn thn m khng c, sao VN ang c cc nc dn ch t
tnh kt ngha m li e ngi, quay i!
8. Cn hiu r mt iu l cc v trong b chnh tr, trung ng ng,
chnh ph, ch tch tnh hin u cho con chu sang M hc, tht lng
tin nn gio dc M, ch chnh tr x hi M, sao h li cn tr vic
kt thn ca dn ta, thanh nin ta vi nc M? H ch k chng? Nu h
ng ra xng, lobby vic kt thn y th qu ha bao nhiu! M
ang khng thiu nhng chnh khch, gio s, nh bo, nh hot ng x
hi, cu chin binh, nam n thanh nin vn ng, lobby cho vic kt thn
M - Vit. H dn chng Nht bn v M tng l t th ca nhau, Php v
c tng coi nhau l th truyn kip, nay c kt thnh bn ch thit. Cc
bn M Vin American Enterprise Institute, mt think tank, c quan
nghin cu chnh sch hng u Hoa k c tnh khi kt thn ch thit,
Hoa k c th u t cc ln, t chnh ph, cc cng ty ln nh, WB, IMF,
cc hi on ca c 50 bang v lin bang d sc a vo 50 n 60 t
USD trong ch 5 nm, cha k EU, Nht, c cng s u t gp bi hin
nay; lc y VN mi c th xy dng li ton b h tng c s v thu hp
rt nhanh khong cch vi cc nc lng ging, l 2 vn b tc hin
nay.
9. i mi tht s t nc vi 2 mi t ph: dn ch ha trong
nc v ha nhp vi th gii dn ch rng ln l 2 bc qu on tin ln
pha trc s a i mi nc ta ln mt tm cao vn ha chnh tr mi,
lm cho VN vt ln trc trong cuc ganh ua ha bnh vi TQ. Do
VN c t th vng vng, c nc lng ging ln n trng hn; h khng
th n hip ta v cc vn bin gii, hi o nh c; th quc t ca VN
c tn cao ng k. Tnh hu ngh vi cc nc ng Nam vn hu
ht l ng minh ca Hoa k cng c cht ch hn. y l mt nc c
chin lc c sc mang li li ch v k, hnh phc bn lu cho dn ta.
10. Dn ch ha v ha nhp nh vy s t nhin dn n gn b
ngi Vit trong v ngoi nc, to nn ha thun dn tc (ti thy khi
nim ny hay hn, p hn l ha gii ha hp dn tc), anh ch em rut
tht nhn ra nhau.
11. nc c ny c chp nhn, nn c mt cuc vn ng su
rng, ly cc bn tr VN, nam v n trong v ngoi nc lm nng ct, ly
Internet lm mt phng tin thng tin vn ng. Vic ny l kh, rt kh,
Tuyn Tp DN CH I 51
nhng s nghip u tranh to ln no khng cn n ch dn thn, lng
qu cm v tr thng minh ca nhng ngi con yu qu tinh hoa ca T
quc? Cuc vn ng cho i mi cn v c th to thnh mt ng thun
su rng, gn b ngi trong v ngoi nc, ngi thuc cc th h, tui
tc khc nhau, k c nhng ngi cn lng thin, trong sch trong ng
CS v trong b my chnh quyn cc cp, anh ch em cu chin binh, cc
v cao nin ngh hu, gii kinh doanh ngay tht cn cng l.
Mi ngi Vit xin hy tham gia vo vic nc, ch li vo ai khc,
hy suy ngh tm ti bng u c tnh to minh mn ca chnh mnh, chung
sc tm ra gii php ti u i mi t nc v tn lc vn ng cho gii
php y.
Nc VN dn ch v ha nhp vi th gii dn ch, pht trin hi
ha vi tc cao, anh ch em khp ni ha thun yu thng nhau l
nim hnh phc v tn m khng vng bc chu bu no trn th gian c
th mua c.
Xin gi cc bn v cc v nim qu yu v nim tin su m nht.
Cng xin gi cc bn quc t ng h VN dn ch ha v ha nhp
lng qu mn v bit n chn thnh.
Bi T n
Pari s t hng 3-2004

Tuyn Tp DN CH I 52
ng CS ang T Xo B
Tnh Chnh ng Trc Nhn
Dn
Va qua, t H Ni , nh bo Aude Genet gi m c Thng
t n x Php AFP Vi t Nam phng vn qua ghi m nh
bo t do Bi T n Pari s. Di y l t m t t ni dung
cuc phng vn, c chuyn ng t t i ng Php.
A. Genet: Cho ng Bi Tn. Nh cm quyn trong nc ang c
nhng cuc hp k nim ngy thnh lp ng Cng sn Vit Nam (ngy
3-2), xin ng cho bit vi cm tng.
Bi Tn:Cho c. Ti cng bit H Ni c nhng cuc hp k
nim, mt cuc hi tho, v xut bn sch v 80 nm ng CSVN, hi u
mang tn ng Cng sn ng Dng. Nhng din vn di, nng v cng
thc, nng tnh gio iu, v ch ngha Mc - Lnin, v giai cp v sn, v
ch ngha x hi, v qu t ch ngha t bn qu ln ch ngha x
hi trn phm vi ton th gii..., nhng ti tin rng nhng ngi vit ra,
c ln v c nhng ngi ngi nghe, khng c ai cn tin iu mnh vit,
c v nghe. H ang l nhng nh t sn, t bn mi, c nh t, c c
phn, chng khon, kh nhiu cn hn hp vi cc triu ph, t ph quc
t. H ch gi li ca l lun cng sn ci phn xu nht l nn chuyn
chnh c ng bo v ti sn ring bt chnh.
A. Genet:Theo ng vai tr v v tr ca ng CSVN trong lch s
Vit Nam l g?
Bi Tn:ng CSVN c vai tr lnh o cuc u tranh dnh c
lp, lnh o thng li cuc khng chin chng thc dn Php, thc
hin thng nht t nc, nhng mt khc - mt ny t c ch v b h
che du k - l buc nhn dn phi tr bng ci gi qu cao bng sinh
mng, hng triu ngi cht (phn ln l thanh nin cng trng tui hoa
nin), v hng vn ng bo ngi Vit yu nc trong cc ng phi
chnh tr khc b h th tiu.
Tuyn Tp DN CH I 53
vy, sau ho bnh v thng nht, ng CS b qua c hi ho
hp ho gii dn tc xy dng t nc phn vinh. y l tht bi nng
n nht, bi thm nht, t hi lu di nht. H nhn danh cc tri ci
to, tr th, b t y o 20 vn s quan vin chc ch c, phn bit
i x theo t duy hn th, to nn bi kch hng triu thuyn nhn, vi
khng bit bao nhiu ngi cht th thm trong bin c.
H cn dit tr t sn cng thng nghip, dit tr nng dn c th,
cng bc tp th ho, tn ph tn gc nn sn xut x hi, ri mi buc
phi i mi. Chnh nhng sai lm to ln v ch trng, ng li, chin
lc y lm gim st nng n uy tn ca ng CS trc x hi v nhn
dn.
n nay uy tn ca ng cn gim st nng n hn do h ang tht
bi trong xy dng mt x hi cng bng, bnh ng v phn vinh; hin
nay bt cng, tham nhng, hi l, bt lng, phi php, ch k, v o c
ang lan trn khng c cch g km hm; gio dc xung cp, y t b rc
ang l c im ca ch .
Genet: Vy theo ng tnh chnh ng (lgitimit) ca ng CSVN
hin nay ra sao?
Bi Tn:Vn ny ang nng bng. Phe x hi ch ngha m ng
CS t nhn Vit Nam l mt tin n tiu tan cng vi s tan r ca
Lin X ng u phong trn CS quc t t ng CSVN vo cuc
khng hong chin lc v bn cht ca ng, v l lun cng nh v thc
tin. Khng hong cc ln ny ang dn ng CS n b tc ton din.
ng CS thuc v qu kh, mt qu kh khng chu ra i!
Do , ngay trong ng ang c yu cu i tn ng, l ng Lao
ng VN nh trc, hay l ng Dn ch, hay ng Dn ch X hi. Cng
c kin nn l ng Nhn dn, ng Dn tc, hay ng Cng dn. Tn
gi ng CS l khng thch hp, khng c ngha v ch ngha x hi
thc tin qua phe x hi ch ngha (t 1945 n 1991) do phong tro CS
sinh ra cht. N c cc nh l lun v chnh tr th gii nh gi l
sai lm lch s ln nht, cng l ti c ln nht trong ca th k 20, gn
lin vi ci cht ca 100 triu sinh mng con ngi, qua cc cuc u
tranh giai cp, thanh trng, tri tp trung, i nhy vt, cch mng vn ho
v sn, tn dit a ch t sn, ph nng, tr thc tiu t sn.
A. Genet: Nhn dp ny, xin ng nhn nh ng CS hin ang ng
trc thch thc g?
Tuyn Tp DN CH I 54
Bi Tn:Thch thc ln nht i vi B Chnh tr CS hin nay l h
phi tr li minh bch vi nhn dn l v sao h li t ra yu ui, n hn,
tha hip vi bnh trng Bc Kinh. Ci bng Bc Kinh c l l sau
nhng s kin mt t, mt bin, mt o, rc cng ty v cng nhn TQ
vo Ty nguyn khai thc bxt, tn st ng dn Vit trn vng bin VN,
x n t rt nng nhng tr thc, sinh vin, lut s ln ting t co s n
hn ca h trc ha xm lng.
Thch thc ln l i hi h phi sm t b c quyn ng tr rt t
hi, tr li cho x hi quyn cng dn y , trc ht l quyn t do bu
c v ng c, t b kiu ng chn dn bu phi php tr trn ko di
qu lu. H ch c mt li ra danh d l tr li quyn cng dn y cho
mi cng dn, tn trng tht s nhn dn Vit Nam trng thnh trong
thi hi nhp, cho cng dn Vit Nam thc hin quyn lp hi, quyn
t do bo ch, ng CS khng cn mt mnh mt chiu trong khng kh
chnh tr cng bc, ngt th. Lc y, ng CS - d i hay khng i tn
- s ganh ua bnh ng v cng bng vi cc ng khc (nn coi nhau l
ng bn) trong khun kh php lut, ly nhn dn lm trng ti, vi l
phiu t do lm phng tin la chn ngi thay mt mnh cm quyn,
mang li t do, m no v hnh phc tht s cho ton dn. Lc y nn chnh
tr nc ta s no nc, lnh mnh sinh ng, th v bit bao! Trc y
ng CSVN vin c l VN mang c th chu , theo Nho gio, Khng
gio, khng hp nn dn ch phng Ty! Nhng nay h tr li ra sao, khi
cc nc chu khc t b c quyn ng tr: ch Suharto, ch
Marcos, ch Phc Chnh Hy, ch Tng Gii Thch... u b thay
th bi ch a ng trong n nh, tin b v pht trin...
Khng phi ngu nhin m Nhm chuyn gia Harvard VN, nhng
think tank ca Vin IDS H Ni, cc tr thc tm huyt nh nh ton hc
Hong Tu, nh vn ho Nguyn Ngc, nhm Vit Nam Minh Trit
Nguyn Hu Chi, cho n trung tng ng Quc Bo v gio s V
Minh Khng Singapore... u cho rng vn ca VN hin ti khng
phi l i mi b phn, thay chnh sch ny, lut l kia, m l phi thay
i hn ton b h thng, t h thng c on sang h thng dn ch, t
h thng c ng sang h thng a ng trong lut php, t h thng chn
dt cht ch bo ch, khng ch Internet sang h thng ci m, t do thng
tin nhiu chiu, t do i thoi, t do tranh bin, phn bin, nh tuyt i
a s cc x hi bnh thng, vn minh khc.
Khng thay h thng th ch l xoa bp, thuc cm cm ca lang bm
Tuyn Tp DN CH I 55
h lu trc nhng cn bnh him ngho e do cht ngi, dn n thm
ha chung, trc ht l thm ho cho ng CS.
Aude Genet: Cm n nh bo Bi Tn rt nhiu v chc ng nm
2010 v nm m lch con H nhiu may mn.
Nhn d p 80 nm ng CSVN 3-2-1930 - 3-2-2010
Bi T n vi t ri ng cho VOA
1

- Th Hai , 01 t hng 2 2010

Bi Tn
Nh bo bt ng chnh kin. ng tng l
ph tng bin tp ca bo Nhn Dn, i
t Qun i Nhn dn Vit Nam.
Nm 1990 ng sang Php d hi ngh
ca bo l'Humanit ri xin t nn.
L cng s vin cho nhiu c quan
truyn thng ting Vit hi ngoi. Vit blog
thng trc cho VOA (ting Vit).
ng thng ph phn ng li ng CSVN, i sch
qu gi vi Trung quc, t nn x hi v tham nhng, ku
gi chnh quyn c chnh sch ha thun dn tc v dn ch
ha Vit nam.
Tc phm vit sau khi ra nc ngoi:
Hoa xuyn tuyt, Mt tht.
From Enemy To Friend: A North Vietnamese
Perspective on the War, US Naval Institute Press (May 17,
2002)
Following Ho Chi Minh: The Memoirs of a North
Vietnamese Colonel, University of Hawaii Press (January
1999)


1
Ngun:http://www1.voanews.com/vietnamese/blogs/tin/ngay-lap-dang-cs-
02012010-83276422.html
Tuyn Tp DN CH I 56
ON VIT TRUNG
Ba lan ti Vit nam?
Trong my nm qua, hng trm ngn ngi nh cng Vit Nam, do
c l nhiu c gi ca BNS T Do Ngn Lun t hi: Ba Lan c
s xy ra ti VN khng? , hoc: Khi no Ba Lan s xy ra ti Vit
Nam?
Di dng C s.. khng, hoc Khi no s.. ny, th cc cu hi
thuc dng tin on. V chng ta khng phi l nh tin tri nn, tm cu
tr li, ta hy th t li cu hi di dng phn tch, sau y:
BA LAN V VN KHC & GING NHAU RA
SAO?
Mt cch tm cu tr li cho cu hi trn, l lit k nhng g Ba Lan v
VN ging nhau, nhng g Ba Lan thun li hn VN, v nhng g VN thun
li hn.
Hai nc ging nhau ch nh: ngi lao ng c 2 nc b nh
nc n p v bc lt, v hng trm ngn ngi ng ln nh cng,
v.v. Ba Lan th thun li hn ch Ba Lan c c Gio Hong h tr, v
c Gorbachev lm ng, v.v. Vit Nam th thun li hn ch VN nay
trong thi i ton cu ho, c Internet v nhiu ngi ra vo nc, v.v.
Sau khi lit k ri th ta hi, nhng ci thun li ca VN quan trng
hn nhng ci thun li ca Ba Lan bao nhiu, v ngc li. V chu
o, ta cng nn hi, nhng g gi l ging nhau trn y, ging ti mc
no. Th d, n nay th cc cuc nh cng VN vn cha phi hp nh
cc cuc nh cng Ba Lan.
Th nhng cc cu hi ny, ch c th tr li bng l lun hoc quan
im ch quan, ch khng th bng s o lng khch quan, khoa hc
(Th d, lm sao bit l s h tr ca c Gio Hong th quan trng
hn, hay t quan trng hn vic ton cu ho). M nu cu tr li khng
Tuyn Tp DN CH I 57
khch quan th ch thuyt phc c ngi tin n ch khng thuyt phc
c ngi cha tin. Do , dng BL khc v ging VN ra sao? ny ca
cu hi khng hu ch cho lm. Vy th ta hy th t cu hi di dng
khc, thc t hn:
PHONG TRO L C GIP DN CH HO
KHNG?
Cu tr li l C, phong tro lao ng c th thc y tin trnh dn ch
ho. Lch s Ba Lan l bng chng hng hn cho iu ny.
Trn y ni l phong tro lao ng thay v cng on, v thc ra
khong 24 nm trc khi Cng on on Kt thnh lp nm 1980 Ba
Lan, mt cuc nh cng ln ti Poznan ngay sau i Hi ng CS th 20,
ngy 25/2/1956, p ng CS phi xoa du s bt mn bng cch cho
ngi mi, Vladyslaw Gomulka, ra lnh o.
Nhng ngoi vic dn ch ho, cn vic cng bng x hi. Phong tro
L c th gip x hi c cng bng khng?
Tuy dn ch ho l nn tng cn bn cho tng lai ca dn tc Vit
Nam, nhng mi ch l iu kin cn, cha phi l iu kin , x
hi c cng bng. Ngay c trong ch dn ch, x hi vn c th thiu
tnh cng bng. Ngy nay, Ba Lan, nu khng c cng on th ch nhn
tham lam vn c th bc lt nhn vin. Ngy nay, c, chnh quyn va
lm ra lut WorkChoices chn cng on, p cng nhn. Canberra lm
vy c v hin ang khng c qun bnh cn cn trong Quc Hi, h
nm c H Vin ln Thng Vin. Lm quyn s lm quyn, l mt
thc t chng minh bi lch s.
X hi s ch c s cng bng nu c s qun bnh gia cc th lc
km ch ln nhau. Trong vn lao ng, th 3 th lc l: chnh quyn,
ch, v nhn vin. Bng cch hp qun trong cng on t do, ngi lao
ng to ra c sc mnh gii ch khng c thng tay bc lt, v
nh nc khng c thng tay n p. Nh vy, phong tro lao ng
khng nhng c th ng gp cho tin trnh dn ch ho, m cn gp phn
to ra v duy tr cng bng x hi.
Nhng ng 2 vai tr dn ch ho, v cng bng x hi th
phong tro lao ng phi mnh mi c th qun bnh sc mnh vi hai th
lc kia. V v bit l nu cho phong tro lao ng mnh th s khng
cn c thng tay bc lt v n p ngi dn Vit Nam, nn nh cm
Tuyn Tp DN CH I 58
quyn c ti thi nt H Ni thng tay n p 2 cng on t do
thnh lp t thng 10 nm ngoi, l Hip Hi on Kt Cng Nng
VN v Cng on c Lp VN. Vy, cu hi k tip, v y chnh l
mu cht ca vn , l:
LM CCH NO TI GIP PHONG TRO
L MNH LN?
Nu bn c l ngi Vit trong nc, cch tt nht gip cho phong
tro lao ng mnh ln, l bn hy tm hiu v cc cng on t do, hin
nay l HHKCN, v CL. Bn c th tm hiu v h qua website
baovelaodong.com ca UBBV (y Ban Bo V Ngi Lao ng Vit
Nam) hoc gi email n baovelaodong@gmail.com.
Trong thi gian ny, khi cc cng on t do ang b nh nc n
p, th UBBV gip h bng mt s cch: Nu bn mun c bn Cng
Lnh ca cc ctd, UBBV s gi n bn. Nu bn mun gia nhp cc ctd
khi h hot ng li, UBBV s xin bn cho 2 chi tit, l: i ch email no
ca bn, v tn hay danh hiu m bn t ra cho mnh. Sau , cc ctd
s vit email n bn gii p thc mc.
Khi con s thnh vin cc ctd ln n vi trm, hoc mt vi ngn
ngi, th nh nc H Ni s khng cn c th n p, v git dy s
ng rng trong vic mua bn vi th gii. bi khi qu di, mt bi
khc trong tng lai s gii thch iu ny chi tit hn.
Nu bn l ngi Vit hi ngoi, th bn hy khuyn khch thn nhn,
bng hu ca mnh trong nc tm hiu v cc cng on t do. Bn cng
hy cho h bit rng nu h mun tham gia nh cng nhng ngn ngi b
mt lng ca ngy nh cng, th bn s b tin lng. Nu khng c thn
nhn trong nc gip, th UBBV c th gii thiu bn n ngi cn
c gip . Hin nay, mt s thnh vin sng lp ca HHKCN ang b
t ti, v thn nhn ca h cn c gip . Ngoi ra, mt thnh vin ca
CK, sau khi cng b rng mnh l thnh vin, b nh nc lm cho
mt vic. Trong nhng trng hp nh vy, bn c th gip ti chnh
hoc vit th, in thoi thm hi.
V UBBV
Nhng cch thc tin nh trn, cng mt s cch khc, v nhiu tin tc,
bi v (th d, lot bi v quyn ca ngi lao ng theo lut L quc t,
Tuyn Tp DN CH I 59
v lut L VN), v.v., c
y trn website www.
baovelaodong. com ca
UBBV. Website ny cng
c mt vi dch v min ph,
nh c bc s gii p
thc mc ca bn v sc
kho qua email. Website
ny song ng Vit-Anh, do
bn c th gii thiu bn
hu ngi ngoi quc, hoc
con em khng c rnh
ting Vit n y tm
hiu v t trng n p bc
lt lao ng VN. V
baovelaodong.com c ring mt ho s chuyn v h ho, nh bc h ho
v s thiu qun bnh a n thiu cng bng, trong Hnh 2.
UBBV c thnh lp cui thng 10 nm 2006 ti Ba Lan trong mt
hi ngh mang ch Cm, o, T Do, h tr cho nhng ai mun hnh
x quyn t do thnh lp cng on, v nhng ai mun pht huy quyn lao
ng ca mnh.
Nu bn khng mun lin lc qua Internet, xin hy gi in thoi cho
mt s thnh vin ca UBBV, nh: ng on Vit Trung c (Nu gi t
VN, th bm s 00 61 400 466 848, sau khi cho s in thoi, chng ti s
gi li bn ngay. Gi t c th bm s 0400 466 848), cc ng Nguyn
Ngc Bch (00 1 703 971 9178), Nguyn Thanh Trang (00 1 858 484
1428) v Ng Ch Thing (00 1 714 414 6626) M, v ng Trn Ngc
Thnh (00 48 22 859 7274) Ba Lan. Nu mun gi th, xin gi n i
ch trung ng Ba Lan ca UBBV, l: UL. Waryskiego 3-00-
Warszawa, Poland.
y Ban Bo V Ngi Lao ng VN (UBBV)
Thng Nm, 2007
on Vit Trung l nh hot ng cng ng, cu
Ch tch Cng ng ngi Vit T do c chu.
Hin ng l Tng Th K ca y ban Bo v Ngi Lao
ng Vit nam (http://www.baovelaodong.com/).

HNH 2: Lm quyn th lm quyn.
Nu khng c s qun bnh gia
cc th lc trong x hi, s khng
c cng bng x hi
Tuyn Tp DN CH I 60
PHNG NAM NAM HI
Pht biu ti
Hp mt Dn ch 2006
Ti l Phng Nam - Nam Hi, ang pht biu t thnh ph Si Gn -
Vit Nam.
Trc ht, cho php ti c by t s bit n chn thnh i vi
Ban t chc cho ti c hi c pht biu hm nay, trn din n ny.
Qua Ban t chc, ti c bit cuc gp mt dn ch ln ny s din ra
trong 3 ngy, t 9 n 11/6/2006, ti bang Maryland ca M. Cuc gp
mt s quy t cc i biu n t cc nc Anh, c, Php, Ba Lan, Tip,
c, Canaa v nhiu bang trn khp nc M.
Nhng ni dung chnh ca n l: nhn nh tnh hnh x hi v tnh
hnh phong tro u tranh ginh t do, dn ch trong nc; nh gi
nhng kinh nghim, nhng phng thc v nhng m hnh tp hp cc lc
lng dn ch trong ngoi nc. T s to c s tt cho vic xut
xy dng mt lc lng dn ch Vit Nam thng nht. Ti hon ton ng
h nhng ni dung trn v xin knh chc cc qu v i biu lun mnh
khe. Knh chc cuc gp mt dn ch - 2006 thnh cng tt p!
Cuc u tranh ginh t do, dn ch cho Vit Nam trong nm 2006
c nhng bc pht trin mi rt tch cc, c v lng v cht. y l
cuc u tranh ginh li nhng quyn chnh ng ca con ngi, m dn
tc ta b cc th lc bo th, nm thc quyn trong ng cng sn Vit
Nam ngang nhin tc ot trong sut 61 nm qua, t 1945 n nay. y
l cuc u tranh ca ci thin chng li ci c, ci chnh ngha chng li
ci phi ngha, ci tin b chng li ci lc hu, v khi cuc u tranh y
cng pht trin mnh m th d nhin s n p ca chnh quyn s li cng
gia tng.
Nhng theo ti, tnh hnh nay khc trc theo hng ngy cng
Tuyn Tp DN CH I 61
thun li cho cng cuc u tranh v bt li cho s n p. Bi l: nhn
dn dn vt qua c ni s hi eo ng h sut bao nm qua v h
mnh dn vng ln, quyt khng chu sng nh trc na. Cn chnh
quyn, thng qua b my chuyn chnh v sn cng khng th n p nhn
dn nh trc c na. Mc d, xt v mt bn cht th h rt mun v
lun tm mi th on thm c, tn c v hn h n p nhn dn.
Nhng mong mun l mt chuyn, cn vic h c thc hin c mong
mun n p hay khng li l chuyn hon ton khc.
Trong bc th vit ngy 23/5/2006, gi i t Praha ca 50 v thuc
nhm Hin Chng 77 - Tip Khc ng h cho Tuyn ngn dn ch
Vit Nam, ngy 8/4/2006 c on vit: Chng ti khng th trc
vn mnh ca t nc Vit Nam. Chng ti tin rng ting ni ca cc bn
s khng b bp nght.
Trong bc th ca 50 dn biu M, vit ngy 30/5/2006 ng h
Tuyn ngn dn ch Vit Nam ni trn, cng c on: Chng ti hy
vng l th ny s nhc nh cho nhng ai c mun bp nght nhng
ting ni i t do hoc toan tnh e da hay n p nhng ngi dn
by t quan im ca h mt cch bt bo ng, l mt s vi phm nhn
quyn v mu thun vi hnh nh n nh, tin b m chnh quyn Vit
Nam ang mun c. y l iu ton th gii ang theo di. () Chng
ti cam kt s st cnh cng qu v trong cuc u tranh ny.
Ngoi ra, cn rt nhiu ting ni ng h cng cuc u tranh ginh li
t do, dn ch ca ng bo ta c trong v ngoi nc cng bn b quc
t ang hng ngy, hng gi tn cng vo dinh ly cui cng ca cc th
lc thng tr cc k bo th v l lm trong ng cng sn Vit Nam.
R rng, trong iu kin ngy nay th kh nng bo v cho nhng con
ngi dm dng cm ng ln u tranh i li cc quyn sng, quyn t
do v quyn mu cu hnh phc cho dn tc v cho chnh h tt hn
trc rt nhiu. Chnh iu ny li cng khuyn khch nhiu ngi khc
vng ln u tranh. V mt khi m c dn tc cng vng ln th nht nh
ci th ch chnh tr c ng lc hu, phn dn ch v phn dn tc kia t
phi gc xung! Thay th vo s l th ch chnh tr a nguyn, a ng
tin b. y chnh l quy lut, l xu th tin b ca thi i mi v cng l
ch, nguyn vng ca i b phn dn tc ta hm nay. Trong bao gm
rt nhiu ng vin cng sn, k c nhng ngi v ang phc v trong
2 lc lng qun i v cng an. Bi v chnh h lc ny, hoc do t
nguyn hoc do b la m, p buc, cng thuc giai cp b tr ri.
Tuyn Tp DN CH I 62
Ti hon ton tin tng rng: mt cuc Trng Cu Dn vi ngha
nhn dn c thc hin Quyn dn tc t quyt ca mnh, thng qua
vic la chn th ch chnh tr nu n din ra Vit Nam s khng nh
iu ny. Mt ln na, xin knh chc cc qu v i biu lun mnh khe.
Knh chc cuc gp mt dn ch - 2006 thnh cng tt p!
(Thng 6/ 2006)

Nam Hi
Phng Nam l bt hiu ca Nam Hi
cho nhng bi vit v dn ch, trng cu
dn , v.v. trong thi gian du hc c t
1994.
Sau khi tr li Vit nam, ng vn tip
tc vit v bt u tip xc vi nhng nh
hot ng dn ch trong nc. V vy, ng
b cng an tm gi vo thng 8 nm 2004.
ng l mt trong nhng sng lp vin ca Nhm 8406.
Cng nh nhng nh bt ng chnh kin v hot ng
dn ch, nhn quyn Vit nam, cuc sng c nhn, v c gia
nh, ng thng xuyn b cng an sch nhiu, p lc, v e
da.

Tuyn Tp DN CH I 63
H S PHU
Dt Tay Nhau i Di Tm
Bin Ch ng ca Tr tu
My l i phi l : Quc gi a hng vong, t ht phu hu t rch.
Nh l i dy y ca cha ng, t i bng qun i s qu hn
hp v hi u bi t ca m nh m c gan l m bn chuyn quc
gi a i s. Nhng bi t u ni bc xc ny l i chng l
chung ca nhi u ngi .
Xi n c t i p cn vn t gc nh n qua nhng quy
l ut khoa hc, t rc ht l khoa hc t nhi n. Bi vi t ch
c t nh cht gi m, cung cp mt s nhn t hc c bn
suy ngh , cha gi i quyt vn g c t h, t rn vn. Nu t
bi vi t c t h l c ra mt cht g gi c l ci ht
nhn hp l t h i vi ngi vi t l i u may mn l m
ri , nn xi n mi n phi l di dng v nhng sai st kh
t rnh khi . Tuy vy ngi vi t khng t h gi u ni m hy vng
c ngi c quan t m hng ng m ch bo t hm, v
c nhn ngi vi t xi n nhn t rch nhi m t rc mi s phn
xt .
Nhng i u ny ni ra hm nay l qu mun.

T Xun H S PHU
Ngy 2 t hng 9 nm 1988
Tuyn Tp DN CH I 64
Th gii bi ton lgic x hi Mi ngun
rc ri bt ngun t u?
Hy th cho Tr tu c vi pht hon ton t do, xem n c th mch
bo ta iu g. Sau , nu khng thy c g ch li th xin mi ngi c
coi y nh nhng li nhm nh m loi n ra khi b nh, tng cng
chng tn km l bao. t ra iu cng chng t rng chng ta c s
trao i dn ch thc s.
Chng ta hy cng nhau tham gia vo vic gii th bi ton lgic ln
ca x hi m by lu nay c trong tnh trng va nh rt n gin va
nh qu thn b khng c li gii: Mi iu rc ri bt ngun t u?
By gi ta lm theo cch cng khai v dn ch. Mi ngi hy tm
thi thot ly khi nhng np suy ngh m ta ang c, k c nhng t duy
ang c gi l i mi, tm thi thot ly khi nhng iu ang gn
cht vi quyn v li ca ta hng ngy, cng ngi ln chic xe ca t
duy lgic. Trong th gii ca t duy th khng c vng no l vng cm.
Mi hin tng, mi phm tr, mi nhn vt, mi ch ngha... u l
nhng d kin ca bi ton, khng hn m cng khng c km.
i mt vng quan st ton b bc tranh, ta c nhn xt tng qut
rng h thng m ta ang kho st cha ng qu nhiu nghch l, nu
cha mun ni l cu thnh bi ton nhng nghch l:
H thng dn ch gp triu ln li vng mc chnh vn dn
ch.
H thng tiu biu cho S tht (c cc nh xut bn S tht, v chng
ta thng ni ch chng ta mi c dng cm ni s tht) th ang phi
c cha cho c bnh ni di.
H thng tiu biu cho trit hc duy vt th li l in hnh ca bnh
duy ch.
H thng u vit (tc l tt vt hn ln), tiu biu cho s gii phng
Con ngi th li khng u vit v Quyn Con ngi, lun b ch trch
v Quyn Con ngi.
H thng tiu biu cho s cao nhng gi tr tinh thn th li xung
cp nhng gi tr o c, ang cn lm lnh mnh tr li nhng
quan h x hi v gia nh.
H thng tiu biu cho tnh nhn loi, tnh tp th th li xut hin
Tuyn Tp DN CH I 65
rt nhiu v d v t sng bi c nhn, tp trung quyn lc vo tay
mt ngi, ly mt ngi trm ln tt c.
H thng tiu biu cho sc sng to ca tr thc (xem nh ngha ca
Lnin v ch ngha Cng sn v ngi Cng sn) th vn tr thc
li c cm ln nh mt ht nhn ca ton b ci hin thc cn phi
ci t.
Chng ta vn ni s thng thua gia cc ch rt cuc l nng
sut lao ng. Ta lun ni v nhng thng li to ln nhng chnh
v nng sut lao ng th ta li thua qu xa.
H thng X hi ch ngha c m t l y sc sng, cn ch ngha
T bn th ang giy cht. Vy m, trong tt c nhng trng hp
quc gia b chia ct lm hai th d chia theo kiu no, na thuc pha
giy cht cng c nng sut lao ng v cht lng sn phm tt
hn na kia!...vv...
Trc thc t y, nhiu lun im v ang c chng ta a ra
gii thch. V d:
Ta c ng li ng n nhng khi thc hin th c sai lm. Trn
th ng n nhng cn b trung gian qu yu. Ch ngha th ng
n nhng con ng qu mi m nn ta cha c kinh nghim.
y l kh khn tm thi do chin tranh li. B l quc v bn
Thc dn, Phong kin phi chu trch nhim v tnh hnh kh khn
ny.
Do c nhng c nhn khng chu tu dng rn luyn nn thoi ha
bin cht. Chung qui ch ti ci ch ngha C nhn!
Do ch quan liu bao cp. Do thiu st v nhng t duy c th
nh t duy kinh t, t duy i ngoi...vv...
Trc mt thc t x hi y nhng nghch l ln lao k trn
th nhng lun im gii thch ny du c phn nh c phn no hin
thc cng khng tm bao qut c mt thi k ca lch s nhn loi.
N khc no nh em du xoa, thuc cm cha ung th vy.
T khi c cuc Ci t, i mi trong ton h thng X hi ch ngha
th gii n nay, chng ta lm c mt vic l em by ra cng khai
trc mt mi ngi mt s t liu chng ta nhn cho ng chn dung
ca mnh, mt chn dung m t mnh cng thy khng chp nhn c.
Tuyn Tp DN CH I 66
Nhng hin tng tiu cc rt cn c phi by, nhng phi by mi
cng khng bao gi ht, v nu c sa cha theo kiu th vn sai u
s y th s chng khc no chi tr trn tm vng quanh. iu quan
trng l nhng hin tng tiu cc nu cn phi c h thng ha li,
tm mi lin h nhn qu gia chng, ri theo mch lgic m tm ti
nguyn nhn gc r. Ci mch lgic t nhin y chng chng th chy s t
ng din ra trong u mi ngi nn du ta c s cng khng cn li
c. Vn mnh lu di ca hng nghn triu ngi cng i hi phi lm
nh vy, nu khng mi s sa cha u ch l s i ph nht thi.
Nhng thng tin, nht l thng tin t cng cuc Ci t Lin x,
bc l dn mt vi hng suy ngh. Chng hn:
Cn xem li mt s lun im c bn ca ch ngha Mc-Lnin, hay
t ra l xem li cch hiu v nhng lun im c bn y ( ngh ny
chng c g mi l v chnh Mc v Lnin cng khuyn nh th v
cng tng lm nh th).
Ch ngha quc c tht l giai on tt cng ca ch ngha T
bn hay ch l mt trong nhng bc i ban u ca ch ngha T
bn? V mt khi ch ngha T bn cha giai on tt yu phi co
chung th iu c ngha l lch s cha i hi v do cha h
to tin c mt cuc cch mng X hi ch ngha ch thc...
Cha ni nguyn nhn no l ng, nguyn nhn no l sai, nhng t
ra nguyn nhn cng phi tm c nh vy mi c th c sc chi phi gh
gm i vi x hi nh chng ta v ang thy.
Song ta cng khng cn ni theo ai c. Hy dng hiu bit ca chnh
mnh m r sot li ton b vn xem c t pht hin c iu g
khng?
iu u tin hiu mt ch ngha l xem xt MC CH v
PHNG TIN m ch ngha y cp ti. L tng Cng sn l mt l
tng ht sc tt p, v gi l l tng th l tng no chng hng
ti hnh phc ca con ngi, gii phng con ngi khi nhng bt hnh v
vt cht, tinh thn v nhng bt cng x hi? L tng Cng sn nhn
mnh tnh x hi ca con ngi cng nh ca t liu sn xut, iu l
khoa hc, l xu hng tin ha tt yu ca x hi loi ngi, nhng s x
hi ha s din ra c th th no l thun quy lut th s bn sau.
Mt x hi khng cn ngi bc lt ngi, chnh iu ny cn gy
tranh lun, v nu hiu mt cch chung chung l khng cn p bc bt
Tuyn Tp DN CH I 67
cng th chng c g tranh lun, nhng nu hiu ch bc lt y nh
mt thut ng chnh tr-kinh t hc, l bc lt gi tr thng d , th vn
li khng n gin cht no. Tuy vy vn ny cng xin tm xp sang
mt bn, v t n cng cha th gy ra mi chuyn.
iu quan trng c ngha quyt nh i vi mt l tng khng
phi l l tng y c vng iu g m li l i ti c vng bng cch
no, bng phng tin hay cng c g. Lun im v con ng u tranh
giai cp v cng c chuyn chnh v sn chnh l hn tng ca ch
ngha X hi khoa hc! Do tm quan trng nh vy m ta hy dng li
lu hn mt cht trn hn tng ny xem xt cho k, khng th vi
v cho qua c.
GIAI CP L G, V NGHA CA N
TRONG X HI NH TH NO?
phn nh iu phi tri v quyt nh thi cng nh hnh ng ca
mnh, con ngi c ba th cn c: tri thc, lng tin, v quyn li.
Lun ly tri thc, ly khoa hc lm cn c, l ch ngha DUY
L
1
, ci g tri vi nhng quy lut khch quan m mnh nhn thc c
th khng chp nhn. Lun ly lng tin lm cn c l ch ngha DUY
TN
2
, ci g tri vi nhng iu mnh tin, mnh cho l thing ling th
khng chp nhn. Lun ly li ch lm cn c l ch ngha DUY LI
3
, ci
g tri vi nhng li ch ca mnh hay ca nhng ngi chung li ch vi
mnh th khng chp nhn.
Theo mc duy l, con ngi chia thnh tr thc v khng tr thc.
Theo mc duy tn th chia thnh c tn ngng v khng c tn ngng.
Ngi thc s duy l hay thc s duy tn th t thn khng c tnh giai cp
r rt, v s phn chia thnh giai cp ch l s phn chia theo quyn li, ch
thch hp vi nhng ngi duy li. (Giai cp l nhng tp on ngi
c phn chia theo s chim hu i vi t liu sn xut, theo vai tr

1
Khi nim Duy l y khng hon ton trng vi khi nim Duy l ca
Descartes. Nhng ch Duy l, Duy tn, Duy li l nhng thut ng ring
ca tc gi.
2
Xem 1
3
Xem 1
Tuyn Tp DN CH I 68
trong t chc sn xut v theo s phn phi ca ci x hi; c ba tiu
chun ny u l quyn v li). Hiu theo ngha th ngi mang tnh
giai cp r rt l ngi duy li (tc l ly li ch lm chun, k c li ch
chn chnh, li ch ca mt giai cp).
V vy, s phn chia con ngi theo giai cp tuy c nhng ngha
nht nh nhng khng th l s phn chia c ngha tng qut, khng bao
hm c ht mi ngi trong x hi. Tuyt i ha l thuyt giai cp l
ri vo thuyt giai cp cc oan. em ci nhn giai cp trm ln mi hin
tng ca con ngi v x hi s khng trnh khi lm mo m x hi, s
gp lng tng khi gii quyt vn tri thc, vn tn gio cng nh
nhiu vn x hi khc.
V quan nim rng ngi no cng phi c mt thnh phn giai cp
nn ta gp lng tng khi khng bit xp nhng ngi tr thc vo giai cp
no, v gn lun cho h ci bn cht lng khng, khng kin quyt cch
mng(!) Ni v tnh kin quyt th thc t cho thy ngi duy tn cng
c th t v o, ngi duy li c th cht cho quyn li no , v nh
bc hc cng c th kin quyt ln gin la bo v chn l khoa hc,
nh khoa hc cng c th kin quyt cch mng n mc tr thnh lnh
t cch mng khi nhn thc rng s vn ng ph hp vi quy lut, ph
hp vi cn c duy l ca mnh.
Duy l, duy tn v duy li tuy khc nhau xut pht im nhng
mun cho hnh ng t kt qu tt th li cn s h tr ca nhau; v th
nu pht trin n hon ho th li gp nhau, thng nht vi nhau. Tuy
vy thc t kh c s hon ho; mt phm vi xc nh, mt con ngi
c th th ba cn c y kh t c s thng nht hon thin m thng
c tnh trng mt trong ba cn c y ni ln chim vai tr ch o dn
dt hnh vi ca con ngi. Ba yu t y an vo nhau, chuyn ha ln
nhau trong mi quan h tay ba va thng nht li va mu thun, nn tch
bch ba yu t y trong mt con ngi, trong mt vic lm khng phi l
iu d dng, v l ngun gc ca bit bao hin tng ri rm, nan gii
ca x hi v ca mi con ngi. Nhiu ngi tuyn b ch trng kt
hp chn l khoa hc vi li ch ca giai cp cng nhn, ni cch khc l
ch trng chung sng hi ha gia duy l v duy li. Nhng ri trong
thc t tro lu Cng sn th s cn bng l thuyt ny c b chuyn dch
ci duy li thn tnh dn ci duy l.
Cc-Mc rt coi trng vn li ch v mt nh khoa hc th y
l mt iu ng qu. Nhng l nh khoa hc, Mc ng gc duy l m
Tuyn Tp DN CH I 69
tip cn sang duy li. Nhiu ngi khc i theo ch ngha Mc nhng li
t gc duy li m tip cn sang duy l. Ngi cng t hiu bit th tnh duy
l cng t (nhn bt hc, bt tri l), d thnh duy li cc oan, hoc li bin
ch ngha Mc thnh mt th duy tn, mt th tn gio.
Trong ba cn c y th Duy l tiu biu cho khoa hc, cho quy lut
khch quan nn l cn c ng n nht, n bao dung c ci Duy li v
Duy tn hp l. Ngc li, khi ch ngha Duy li hay Duy tn m nm vai
tr dn dt x hi th n rt d tin n cc oan m khng chp nhn ni
ci Duy l. Gio hi La m ngy trc thiu sng nhiu nh bc hc ch
v h pht hin nhng nh lut khoa hc. Nhng tn vua Trung quc no
v bin t hc th phn th khanh nho (t sch, git nh nho). Nhng
hng v binh nng dn m ch Trung quc v nhng tn lnh m ch
Cmpuchia hnh h nhng tr thc u t ca dn tc mnh. Phong tro
X vit Ngh tnh nm 1930 t tr thc ln hng u trong khu hiu
Tr ph a ho, o tn gc, trc tn r!. Nhiu danh nhn vn ha ca
Lin x l nn nhn in hnh ca nhng s i x tng t...
Nhn rng ra na th lch s tin ha ca nhn loi thc cht l g?
Do bit s dng cng c nn, khc vi mi sinh vt, con ngi khng
tin ha bng cch bin i nhng cu to ca c th m bng cch hon
thin khng ngng cng c lao ng. Cng vi s ci tin cng c l ci
tin qui trnh sn xut, hon thin k nng... dn n tng nng sut lao
ng v cht lng sn phm. Tt c nhng bin i c bn y u l biu
hin ca s gia tng tri thc ca con ngi v cc quy lut t nhin v cc
quy lut qun l, t chc x hi.
Vy th, ci li bn trong ca dng tin ha l dng pht trin ca tri
thc nhn loi, cn s u tranh gia tp on ngi ny vi tp on
ngi khc, tc s u tranh giai cp, ch l ci v, l nhng hin tng x
hi km theo m thi. Dng gia tng tri thc ca x hi l ci li, n phn
nh bn cht ca s tin ha nn khng th thiu v tn ti xuyn sut t
u n cui lch s loi ngi. Cn s u tranh giai cp ch l ci v bn
ngoi, l mt trong nhng hin tng x hi km theo nn c tnh cht tm
thi, lun thay i mu sc, v con ngi c kh nng s dng n, hoc
gim nh hay loi tr n i trong nhiu giai on ca dng tin ha bt tn.
Khi ni: Trong phng thc sn xut, lc lng sn xut l yu t
nng ng nht (so vi quan h sn xut) th s l thiu st nu khng tip
tc ni:Trong lc lng sn xut th s nng ng y nm yu t con
ngi, trong con ngi th s nng ng y nm b c tc phn lao
Tuyn Tp DN CH I 70
ng tr tu.
Bn cht ca s tin ha l nh vy. Tinh thn khoa hc quan trng
nht trong mt hc thuyt tin ha x hi ng l phi l nh vy. Nhng
di lng knh giai cp nhiu cun sch li c li m t dng tin ha
ca x hi nh sau: ...Giai cp b tr v giai cp thng tr lun i khng
nhau v quyn li nn sinh ra u tranh giai cp. N l chng ch n lm
ch chim hu n l tan r. Nng dn chng a ch phong kin lm
ch phong kin tan r. Giai cp cng nhn chng giai cp t sn lm
ch ngha t bn sp ... Li m t y xut pht t nhn thc sai lm coi
dng tin ha l dng u tranh ca nhng giai cp b tr lt cc giai cp
thng tr, nn mi khi giai cp b tr khng nm c quyn lnh o trong
x hi mi th chng ta coi l cng lao ca h b li dng. Th th lch s l
mt chui ton nhng bt cng v l, trong nhng k xu bng i li
dng cng lao ngi khc li c c lch s cho k tip nhau iu khin
x hi. n khi c cch mng v sn th mi pht sinh mt ngoi l, giai
cp cng nhn l giai cp b tr ln lnh o x hi, v ngoi l ny mi
chnh l nim m c ca nhn loi (?!)
Khng, lch s c quy lut ch khng ty tin. Mi cuc bin i
c gi l cch mng x hi bao gi cng l s cnh tranh ca hai th
lc lnh o x hi, tiu biu cho hai bc thang v trnh t chc x hi,
ng vi hai trnh khc nhau ca khoa hc-k thut, ca tri thc con
ngi thi y. Th lc lnh o mi s thng v c trnh cao hn (th
lc c trnh cao hn ny khng bao gi nm giai cp b tr, d giai cp
b tr c tm thi ot c quyn bnh th trc sau h cng ri vo qu
o ca nhng th lc kia). S u tranh ca giai cp b tr cng nh ca
qun chng ni chung ch c tc dng to ra p lc to ln ca x hi gip
cho chnh quyn mau chuyn t tay th lc lnh o c sang tay th lc
lnh o mi, iu ny p ng yu cu pht trin chung ca ton x hi.
(iu ny ph hp vi quy lut cnh tranh sinh tn ch khng ph hp vi
thuyt u tranh giai cp Mcxt). Lgic ca lch s vn l nh vy, bt
chp chng ta va lng hay khng va lng. Vic a giai cp cng nhn
vo v tr giai cp lnh o trong x hi mi l mt vic lm ch mang tnh
o c, lm nc lng s ng ang cng phn nn c sc mnh tp hp
to ln trong thi k u, nhng khng theo quy lut nn s t pht sinh
mu thun trong nhng giai on sau.
Nhiu ngi nhn xt rng cng v sau vic thc thi ch ngha Mc
cng c xu hng khng ng vi nhng tinh thn nguyn l ban u ca
Tuyn Tp DN CH I 71
Mc v chiu hng ca nhng sai lch dng nh c tnh lgic, tnh quy
lut.
Thc t cng bc l mt nhn thc sai lch ca nhiu ngi hiu tinh
thn chnh ca ch cch mng l ngha lt , lt ngi giu ly
ca chia cho ngi ngho nh cc anh hng ho hn ngy xa vn lm.
y l biu hin ch ngha bnh qun ca nng dn. Ch ngha bnh qun
gn cht vi t tng lt . Khi mnh cha c th mun lt co
bng, co bng c ri li mun mnh giu hn ngi khc, lt vua
nhng ri mnh li thnh vua. Ch ngha Cng sn ging ngn c Cng
Nng khng th no trnh c vt xe .
Mun lm gim tn gc bt cng x hi v tng hnh phc ca nhn
dn th s cng bng phi t trn c s nng cao c nn sn xut ca x
hi. ng tc chnh ca Cch mng l ng tc nng cao ch khng phi
ng tc co bng. Co bng l ng tc ca bo lc, nng cao l ng tc
ca tri thc khoa hc, ca nng lc t chc sn xut v t chc x hi.
Chng ta u tranh cho cng bng ch khng chp nhn s co bng v
co bng lm cho x hi thp i v to ra s bt cng mi khc lit hn.
Kim im li, nu ta mi ch t nhng thng li to ln trong nhng
vic mang tnh lt v co bng m cha c nhng thng li to ln trong
vic nng cao mt cch vng chc th thc cht l cha c cch mng!
Cch mng x hi khng ng ngha vi cp chnh quyn, cng khng
ng ngha vi gii phng dn tc... mc d tt c nhng hnh thc u
tranh chng p bc, i cng bng x hi (trong c nhng cuc u
tranh giai cp) u rt cn thit, v cn lun lun cn thit trong x hi loi
ngi, u l nhng biu hin ca u tranh sinh tn, u c gi tr ring
ca n v c lin quan mt thit vi nhau.
Giai cp b tr trong x hi c khng th tr thnh giai cp thng tr
trong x hi mi v bn thn giai cp b tr khng th tiu biu cho trnh
tin tin nht ca tri thc con ngi thi y. Chnh v th m khi mun a
giai cp cng nhn thnh giai cp lnh o Mc phi t ra mt iu
kin rng phi l giai cp cng nhn i cng nghip c th tiu biu
cho nn sn xut hin i cng nhn ng thi l tr thc. Nhng th
nhn vo cc nc t bn c nn i cng nghip hin nay th ta thy
tng lp tiu biu cho khoa hc, cho tri thc tin tin ca cc nc y
khng th no li l cng nhn ca cc nc y c, mc d trnh
cng nhn ca h cao hn ca cc nc khc rt nhiu. X hi cng pht
trin th s chuyn ha gia cng nhn v tr thc li cng cn thit, v
Tuyn Tp DN CH I 72
hnh nh khi trnh ca nhng cng nhn y c nng cao ln (nh
Hoa k, Nht bn...) th h li gim u tranh i, tc l gim s gic ng
giai cp, tc l gim kh nng tr thnh lnh o cch mng, tc l cng
i ngc li iu kin c mong ca Mc! Nh vy chnh yu cu ca
Mc ra cng cn bt cp, hung chi nhng ngi Cng sn Nga v
ng u th li bt chp c yu cu ti thiu y, ch trng lm cch
mng ngay trong khi giai cp cng nhn nc mnh cn cch rt xa yu
cu ca Mc. Cha k trng hp m s lnh o thc cht cn nm trong
qu o nng dn th ng nhin cn tai hi hn.
Phi chng do thc c ci l hng ny m Lnin yu cu
ngi cng sn phi cp tc trau gii tri thc, v t Lnin nu mt tm
gng v s dng tr thc, k c tr thc ca ch c. Lnin ni: Ch c
em ton b kho tri thc ca nhn loi lm giu cho b c ca mnh,
chng ta mi c th tr thnh ngi cng sn. Ci nh ngha tuyt vi v
ngi cng sn y c th coi chnh l nh ngha v ngi tr thc, tc l
cht Cng sn v cht Tr thc phi trng lm mt! Nu mi ng vin
cng sn u c kt np trn tinh thn y ca Lnin th ng Cng sn
chnh l ng ca tr thc -tr thc cch mng!
Nhng trong thc t th li gio hun y c th thc hin c
khng?
Xin k ra y mt tnh trng c tht v kh ph bin: Chng ti l
nhng con em cng nhn v nng dn. Nu chng ti ch hc khong ht
cp 1 v li a phng sn xut th vi lng hng say m chng ti vn
c, dm chc rng chng ti thnh ng vin t lu ri. Nhng chng
ti li ham hc. Sau my chc nm c nh trng x hi ch ngha trau
di bao nhiu tri thc v khoa hc t nhin, v trit hc Mc-L, v chnh
tr... th by gi cc chi b li khng cn coi chng ti l thnh phn cng
nng gn ng na m chuyn thnh tng lp tr thc tiu t sn bp bnh!
Tr thnh k s, tin s, gio s... th li xa ng hn lc cha i hc!...
Ngha l trn thc t th cht ng ngc chiu vi cht tr thc!
l iu nghch l. Nhng nghch l ny li l nguyn nhn ca
mt lot cc nghch l tip theo.
Kt qu trc tip nht v cng c bn nht l sn xut khng pht
trin, sn phm hng ha t, i sng kh khn. i sng tinh thn cng b
h thp do phi li bc trc nhng nhu cu sinh tn ti thiu. Tnh km
hiu qu ca t chc x hi gy nn ci iu rt v l (thc ra chng
c g l v l c) l mun xy dng mt h thng pht trin nht trong lch
Tuyn Tp DN CH I 73
s loi ngi th li thu c mt h thng khng pht trin, thm ch
chng li s pht trin.
Con ngi mt khi khng tri thc c iu kin huy ng s
thng minh v tnh kin quyt tnh ci li xa th n huy ng s thng
minh v tnh kin quyt tnh ci li gn. Khng tng c sn xut
gia tng ca ci chung ca x hi th ci tin cch phn phi chim
c phn hn trong ci tng s cn t i. S u tin c bit ny gn cht
vi chc quyn. V li m phi chim quyn (vn t ci gc duy li m
ra)! C chc c quyn th c li! Ngi ta x nhau chim chc quyn lm
cho b my chnh quyn vn t hiu qu li c phnh to ra mi. S bao
cp n mc thnh c quyn c li c cht mi gnh nng ln vai nh
nc, ln vai nhn dn. n mc khng chu ni na th nh nc buc
phi chng bao cp nhng li bung khi tay mnh nhng b phn vn
cn c bao cp chu o phc v nhng nhu cu cng ch v chin
lc lu di. iu u tr ny lm cho nh nc yu i, nh nc yu i th
khng cn ch ng iu khin c s chng bao cp. Nn bao cp
khng thc s mt i m tn ti mt cch khng chnh thc th li cng
nguy him hn, n mang tnh bao cp tr hnh, bao cp nhng li pha mu
t do cnh tranh v chp git.
Gim bin ch l mt nhu cu sng cn nhng nu tin hnh gim
bin ch trong iu kin cn b khung cha c trong sch t trn xung
(m iu ny th khng th thc hin c) v bn di th qun chng
khng c thc s lm ch th mi t gim bin ch cng to iu kin
nhng con k sinh trng bm cht thm vo rut nh nc m sinh
thm v y nhng ngi trung thc ra ra, thm ch c th dn n tnh
trng t hu ha c c quan nh nc.
Khi ngi ch huy khng tri thc iu hnh cng vic v thuyt
phc qun chng th h b ging co gia hai ng c: mt mt rt mun
dng nhng ngi tr thc, mt mt li s tr thc. c th che giu s
km ci ca mnh, c yn thn ta hng gia ni mp m bng
nhng h khng dm thc s nng cao dn tr, khng dm cho dn pht
trin dn ch, t do. nh sng tr tu i vi h lc ny li l iu bt li
(v ci chm ngn kt hp chn l khoa hc vi li ch ca giai cp lc
ny ch cn l khu hiu trn giy thi, chn l khoa hc khng c tn
trng nh, m li ch cng khng cn l li ch ca giai cp).
C ham mun, c quyt tm m thiu tri thc th t sa vo vng duy
ch. Ngi ch huy s tr thnh k c ti d t gic hay khng t gic.
Tuyn Tp DN CH I 74
Cng bt lc trc quy lut cng phi ngy bin v p t. V th m xut
hin ci iu tng nh rt v l l mun xy dng mt h thng giu
Nhn tnh nht th li thu c mt h thng mu thun vi quyn Con
ngi. Chng ta khng qun rng Mc v Lnin tng ph phn kch lit
th x hi ch ngha kiu tri lnh, kiu ny l sn phm chung ca mi
th x hi ch ngha khng tng(!)
Vic xy dng Chuyn chnh v sn nh cc nc x hi ch ngha
chng ta lm t phi dn n s SNG BI C NHN. Ti sao vy?
T trc ti nay con ngi bao gi cng coi gi tr Nhn o l gi tr
cao nht, l thc o cao nht, thc o cui cng. Nhng ng mt ci
xut hin v lu hnh lun im rng: Khng c s nhn o chung
chung! Trong x hi c giai cp th s nhn o cng mang tnh giai cp(!)
V th, trc ht phi trung thnh vi li ch ca giai cp cng nhn. Giai
cp cng nhn l giai cp tiu biu cho thi i nn li ch ca giai cp ny
cng ph hp vi li ch chn chnh ca cc giai cp khc. Th l tnh
Nhn o c thay th bng tnh Giai cp. Ci gi tr tinh thn cao qu
nht m con ngi bao i dng dy bo nhau sng cho nn ngi
bng b o chnh rt gn thay bng mt gi tr c gi l mi, l cao
hn, nhng cha qua th thch ca lch s (v ngay v phng php lun
n t ra khng n, ly ci ring thn tnh ci chung). Nhng ngay c s
cao giai cp cng nhn y cng ch l s nhn danh mt cch hnh
thc, v vn khng dng ch ny. Giai cp phi c i din bi i
tin phong ca mnh l ng, tnh Giai cp c nng thnh tnh ng.
ng theo nguyn tc tp trung dn ch (m iu qui l l trong thc
tin th tnh dn ch c thng xuyn b vi phm, cn tnh tp trung th bt
kh vi phm). ng tp trung vo Trung ng ng, Trung ng ng
tp trung vo B Chnh tr... v cui cng tp trung vo mt ngi nm
quyn cao nht. Ai chng li ngi ny thc t s d dng b qui l chng
Trung ng, chng Trung ng s b qui l chng ng, chng ng qui
thnh chng giai cp, m chng ng vo ci giai cp tiu biu ca thi
i v ca dn tc th hin nhin l chng dn tc, hoc chng c nhn loi
ri cn g! Rt cuc, tnh cm thing ling i vi dn tc hay i vi ton
nhn loi li c o mt cch n gin bng s trung thnh i vi mt
con ngi c th. Chuyn Stalin, Mao trch ng... d dng qui nhiu
ng ch ca mnh trong B Chnh tr thnh phn ng chng l
nhng v d in hnh sao?
V th m tn ti ci iu rt v l(?) l mun xy dng mt h
Tuyn Tp DN CH I 75
thng c trng bi tnh tp th, tnh th gii i ng, tnh ton nhn loi,
li thu c mt h thng rt d ny sinh ch ngha c nhn cc oan,
ngc vi tnh Nhn loi.
Tin ha cng l qu trnh trong tnh NHN tng bc ln dn
tnh TH. Khi yu t NHN khng c pht huy th yu t TH s vng
dy. Bit bao v n au lng l biu hin lng pht ca th tnh. Con ngi
dng bo lc thng tr nhau, ly vic hnh h ngi khc lm iu thch
th, sinh sng bng cch chim ot nhng gi tr c sn ch khng sng
to...
Con ngi l mt sinh vt x hi nn s pht trin tnh NHN cng
ng thi l s pht trin tnh X HI, tnh c t chc ca n. Tnh X
HI l mt biu hin cao ca NHN TNH, cn ch ngha QUN PHIT,
CHUYN CHNH v sn hay mi th chuyn chnh v mi biu hin mt
dn ch v bn cht l di chng ca th tnh, nn hai th phi c xem
l i lp nhau nh nc vi la, ch ti sao li dng CHUYN CHNH
thc hin mt ch ngha mang tnh X HI?
Chng ta c trong tay mnh mt x hi khng theo mun, thm ch
ln ngc; ln ngc so vi thit k, ln ngc so vi ci t nhin,
trong khng c ci g c ng v tr ca n c (tc l mt h thng
c khuyt tt cu trc) nn c ngi n th phi lm vic ca ngi kia.
V th m khng mt quy lut chnh thng no ca t nhin cng nh
ca x hi c th pht huy c tc dng. V nh trong mt vng phn vt
cht th nhng quy lut ca th gii vt cht thng thng khng cn tc
dng vy. Trong mt khng gian phn quy lut th nhng nghch l s
hot ng: ci tinh thua ci th, ci trt t thua ci ln xn, ci tch cc
thua ci tiu cc, ci o c thua ci v lim s... v con ngi i git li!
C phi rng by lu nay chng ta lng tng mun ct ngha cho
mnh m khng sao ct ngha c? V, hin thc x hi tuy c th tht
nhng l tng ca chng ta th khng th no l khng cao p. V, thc
t khch quan tuy c th tht nhng ch quan th ai mun nh th? V, hin
nay tuy c th tht, nhng trc y u c nh th? V, tuy c nhng k
i bi tht nhng cn bao tm gng tuyt vi trong sng th sao? V, tm
thi tuy c th tht nhng ri x hi vn phi tin ln ch?... Vng, ng
nh vy, khng c g l b tc c. Khi chng ta g c ci im nt
cui cng trong m bng bong y th mi iu rc ri tri ngc u c
gii p thch ng, trn l vn tnh. C tch bch c tn gc ci sai mi
bo v c cc gi tr chn chnh. Cn cc li gii na chng th tm thi
Tuyn Tp DN CH I 76
c th d dung ha nhng ri s li tip tc b tc.
Ch cn chng ta thc s phc thin. Nhng chng ta s thc s l
nhng ngi b tc nu chng ta c th. Mt bn l l thuyt tt p, mt
bn l thc t khng chp nhn c. Chng ta b nht gia, lng tng
i ph, m bc tng hai bn c khp dn li di sc p ca nhu cu i
mi.
Xut pht t lng tm trong sng, nhiu ngi bo th trc y nay
dng cm t phn bc mnh thnh mt chin s trong mt trn i
mi. Nhng nhiu ngi c th th i ph vi thc tin bng cch
CHIM HU CHC QUYN cho chc, ming th NI DI, tm mi
cch NGY BIN, NGY TRANG.
Chim hu quyn lc l bin tng ca ch chim hu, n khn
ngoan v trit hn nhiu so vi chim hu trc tip t liu sn xut.
Cn mun dung ha gia hai th khng th dung ha l l l tng
c tt p v thc t c xu th c cch g khc m khng phi ni di,
ngy trang? Ngy trang v chng ngy trang l cc din c bit ca
nhng cuc u tranh chnh tr, x hi, kinh t, vn ha... ngy nay. Nhng
tnh cch vn l u im nh nhn hu, chn chn, c quan im lch s,
bit ch i nhau, c thi thc t, bit thch nghi... nhiu khi li c s
dng mt cch rt bnh hon che y nhng biu hin khc nhau ca
ch ngha c hi nh: thi bc nhc, quay mt i mt cch v trch
nhim, ngm ming n tin, tr hon, thm ch c c, l lm, c th... Mt
b phn ca gii tr thc b phn ha ri khi s duy l chn thc m
ng hn sang pha duy li cc oan (nh vy th v thc cht h khng
cn l tr thc) gp phn rt c lc vo s ni di, ngy bin ny.
Trong bc tranh chung v s tha ha, ci bnh ni di c nh con bch
tuc m gh ly ton x hi, chng cho ai thoy ra.
Nhng khng, nht nh chng ta phi thot ra!
Tt c nhng iu trnh by trn c th s ha bng mt s
di y. Xin theo ri s theo th t nh s, theo chiu nhng mi
tn; gc mi tn ch nguyn nhn, u mi tn ch kt qu. (xem s ).
Sau cng, nhn bao qut ton s thy mt iu mu cht l
dng phng tin ( s 2) khng thch ng th khng ti c mc ch
( s 1).
Ta tng tng nh c anh li xe n phi n mt min rt xa
kim lng thc v cho mi ngi trong c anh ta. Nhng chng ta li
Tuyn Tp DN CH I 77
trao cho anh ta mt phng tin qu c bit, mt chic xe m trn c
lng thc n mc anh ta n c i khng ht, th ch cn i mt
qung l anh ta bt u thay i nh (s thay i tt yu m chng ta gi
l thoi ha bin cht): c ngi l trn xe m ta hng, ch di g xng
pha ma gi n ni xa xi n! Du c n ni th ci phn m anh s
c chia chc g bng ci phn m anh ang c s s trn chic xe
ny? Th l anh li xe bin lun ci PHNG TIN chung kia thnh
MC CH. Anh ta n ch mt mnh, n thin ng rt sm, cn
mi ngi th chng ai c x mi g c. Khi chic xe ch n my, cha
my gia ng m khng i na th ngi li xe u cn phi bit li xe!
Ci anh ta cn bit by gi l k thut gy o gic v lm t lit kh nng
phn ng ca mi ngi.
Tuyn Tp DN CH I 78
S V Quan h Nhn qu
Gia cc Hin tng TIU CC Trong X hi
MC CH
(1) L TNG
NHNG U IM CA H THNG GI NH
Khng cn chim hu bc lt; nng xut lao ng cao, x
hi pht trin. Dn ch t do. Tnh tp th, tnh quc
t, tnh duy vt, tnh khoa hc, tnh chn thc...


(7) Phn ng i ph vi thc tin
CHIM HU QUYN LC, NI DI, NGY TRANG


(8) M ca v
kinh t,
nhng i
mi gi, dn
ch gi v
chnh tr, t
tng

THC T X HI
Mu thun vi
tinh NHN LAI
(6)
SNG BI
C NHN
Mu thun vi
NHN QUYN
(5)
Duy ch, lm ngc quy
lut. S tr thc. Mu
thun vi dn tr. Mu
thun vi dn ch t do.
Mu thun vi s
PHT TRIN
(4)
Nng sut lao
ng thp. X hi
km pht trin
Con ng
TP
TRUNG

DUY LI CC OAN
(Mu thun vi duy l)


(3) CHUYN CHNH V SN
Lin minh Cng Nng



PHNG TIN
(Cng c)
(2) U TRANH GIAI CP CC OAN
Tuyn Tp DN CH I 79
Ngy bc H ra i tm ng cu nc th cu nc mu hnh phc
cho dn l mc ch. Ch ngha Mc-Lnin c bc coi l con ng,
tc l phng tin gip dn ta i n ch . Nhng ri dn dn li pht
sinh ci tn ngng dng tt c tn th Ch ngha(!) L nh vy y,
ch ngha vi t cch l con ng, l phng tin th n l ci ta
dng ch sao li l ci ta th? ng c y lc u hn l do ta thnh
tm v u tr qu thi... Nhng d do g i na th hu qu nguy him
vn l ch: Khi ci phng tin thnh ci mc ch th t nhin ci
mc ch ( y l dn tc) phi i ch thnh ci phng tin(!) Nh
trong cu chuyn khi hi ngy trc: khi i giy c nh bng v
kp bn nch th i bn chn phi thay i giy m ng u vi gai
gc. Lc vp ng, chn te mu ra, ai cng tng phen ny anh ta phi tnh
ng, b giy xung m i vo chn. No ng y chnh l dp anh ta t
ho v s thng minh ca mnh, rng nu anh khng kin nh th c
vp va ri hn lm st mt i giy qu. Nghe chuyn khi hi m a
nc mt! Nhng anh ta c ci l ca anh ta y v i vi anh ta th ci
anh hy vng tr nn sang trng chnh l i giy bng, ch u phi i
chn! C gi ly i giy cng phi!
c mt thi, v thi cn tip n ngy nay, chng ta mun
ging ngn c giai cp lm tm h chiu qu cnh, vt qua mi bin
gii dn tc thng nht ton th gii. Nhng thc tin lch s chng
t rng mun y ch l ch quan (nn chng ging ngn c dn tc
khc phc dn mu thun giai cp!) C mt quy lut c chim
nghim l nu thng nht vi nhau ch yu bng ting gi ca li quyn
th trc sau g cng li chia ly chnh do li quyn. Ch c mt th thc s
l ca chung ca nhn loi, khng th chim hu, khng th c quyn,
mt th m ngy nay c xut hin u l c quc t ha ngay, l tr
tu, l khoa hc, l s pht hin nhng quy lut khch quan. Ci ti sn
chung qu bu ny lun c i mi, b sung. Cn ni v ch ngha th
sc m c ci loi ngi bt dit c l ch c v ch cn mt ch ngha,
ci ch ngha chng c g mi nhng bt dit m ta rt nn tn th, l
CH NGHA NHN O! Mi ch ngha khc chng qua ch l nhng
h phng php ng x ta s dng linh hot trong nhng hon cnh lch
s c th m thi!
C hnh ng ng theo quy lut th mi vic mi xui c. Hin
tng x hi ln ngc vi nhng nghch l ni trn ch c th gii
thch rng ngay t nhng im xut pht chng ta ngh v lm khng
ng vi nhng quy lut khch quan nn cng v sau cng chu s chng
Tuyn Tp DN CH I 80
tr quyt lit ca quy lut. Mun lm ch nh chng ta thng ni, trc
ht phi lm ch c cc quy lut. Mun vy, con ngi trc ht phi
c s hc hnh y tip thu nhng tri thc c ca nhn loi, phi
c suy ngh hon ton t do, v c bit phi bit ly thc tin kim
chng mi iu ngh, k c nhng iu m mt thi nhng tng
ng anh vo lch s. Chnh Mc khuyn mi ngi Hy hoi nghi
tt c!. Tht l nhn cch mt nh khoa hc ln! Chnh Mc nu tm
gng v s t hoi nghi, t xt li mnh th ng nhin Mc khng th
chp nhn danh hiu Mcxt cho nhng ai mun bin Mc thnh mt thn
tng bt kh xm phm, quy ti xt li cho tt c nhng ai khng
chu rm rp nghe theo mnh! Mt khi chnh Mc khng chp nhn
mi ngi coi mnh l thn tng th cn hc tr no ca Mc c
php chp nhn iu ? T khi Mc mt n nay hn mt th k, con
ngi ln ln nh v bo, khoa hc k thut lm thay i hn b mt
loi ngi, k thut tin hc ngy cng gn c loi ngi thnh mt chnh
th. Nu chng ta khng nhn nhn x hi v lch s tinh tng hn thi k
ca Mc th sao xng ng l nhng lp con chu ca Mc? Vic nhn
nhn li mt s im trong hc thuyt ca Mc khng lm gim i s tn
knh ca ta i vi Mc, tri li ta c th t ho c Mc l mt ngi
khng l nhn t cho ta c ng ln vai.
Nhng hoi nghi mi l iu kin cn, cha phi iu kin !
Hoi nghi c th dn ng hn, cng c th dn n sai hn. Nu ly c
hoi nghi Mc b sung, nng cao, thm ch ... cu hc
thuyt Mc khi ri vo s tm thng (Lnin), m a thm vo nhng
quan im thiu khoa hc, thiu thc t, y ch ch quan ca mnh th
li cng tai hi hn.
Vn t ra qu ln, tm suy ngh ca mt ngi li qu nh, khun
kh mt bi vit li cng nh hn, thiu st l iu khng trnh khi.
Nhng chng ti thit ngh s khng phi l v ch nu chng ta chn
thnh, nu chng ta ni tht. Nhiu ngi ni tht s dn n s tht. iu
quan trng l tm c ci gc ca nhng sai lm. Tuy t n ch xc
nh c cch i ng n cng khng d dng (v vic ny khng phi
l ni dung cp ca bi vit ny), nhng khi ci gc ca sai lm c
phi by th ci hng ng cng t nhin l ra ri.
Alexandr Bovin, nh phn tch chnh tr ca t Izvestia (Lin x), sau
khi ni r quan im kin quyt chi b loi x hi ch ngha quan liu,
thiu thn trin min, xung cp nhng gi tr o c, thay t do bng s
Tuyn Tp DN CH I 81
trn p dt nt... nu kin v cch sa cha l: Tt c cc on trn
con du ton hc cn phi i ngc li!. (Tun tin THANH NIN 8-8-
1988).
V nu nh trn trang giy i ngc cc du ton hc th trn
ng i l no khng phi quay ngc cc tm bin ch ng?
Nhn loi, nh lch s tng chng minh, rt cuc vn dt tay nhau,
i chung trn mt con ng, con ng tin ha, thnh thang, di nhng
tm bin ch ng ca Tr tu!

Ngy 2 t hng 9 nm1988
Li ch thch: DT TAY NHAU TRONG
MT CUC TRANH LUN K L
Sau khi bo Nhn dn (ngy 25&26/7/1990), bo Qun i nhn dn (ngy
9 & 10/7/1990) v bo Tui tr (ngy 30/6 & 5/7/1990) ng bi ca cc
tc gi Thun Thnh v Lu vn Kin ph phn bi Dt tay nhau, i di
nhng tm bin ch ng ca Tr tu (mt bi cha c ng u c),
nhiu dng ch cn b v s quan qun i bit, yu cu ti cho mn
bi vit y tham kho, i chiu. V cha c bo no ng nn ti nh
sao bi ny ra mt s bn p ng yu cu nghin cu v i thoi (nh
tc gi Thun Thnh xut) ca mt s bn b ng thi l c gi
ca cc bo ni trn. Nu tnh n gia nm 1991 th tng s cc bi v
cc ti liu ph phn bi Dt tay nhau... vt qu con s ba mi!.
C l cha c cuc tranh lun no k l nh cuc tranh lun quanh
bi Dt tay nhau, i di nhng tm bin ch ng ca Tr tu ca ti
(mc d trong ngh mi mi vit c mt). Sut nt nm ri tri
cc gio s trit hc, cc nh chnh tr, tuyn hun... ca Vin Trit, trng
ng Nguyn i Quc, ban Vn ha t tng trung ng, bo Nhn dn,
bo Qun i nhn dn... vit lin my chc bi v sch, tp trung ph
phn mt bi tiu lun m bi ny ch c chuyn tay ch khng c
php in u c. My chc v s ra sn khu, u rt si ni vi mt ch
th ch c php bn trong hu trng. Trong cun Nu cao tnh
chin u, chng mi hot ng ph hoi v t tng, ban Vn ha t

Ngun: www.hasiphu.com/ll1.html
Tuyn Tp DN CH I 82
tng trung ng dnh hu ht cc trang ch trch nhng ni dung
c trch mt cch ri rc t bi Dt tay nhau... Thm ch trong cun
Gii thiu D tho Cng lnh ca i hi VII, y vin B Chnh tr
o Duy Tng cng cp ti bi nh mt v d c th duy nht lm
i trng! C tc gi gi ti l k pht ngn trong bng ti, cao ngo
hn c Duhring, c tc gi da s c bin php i x vi ti mt cch
ng mc, theo nh yu cu i hi ca quy lut u tranh giai cp(!)
V thc t th bi Dt tay nhau... khng phi khng gy phin phc
cho ti v nh vn Dng Thu Hng trong nhng ngy c tip kin
B Ni v!
y l mt khng vui. Nhng cu chuyn li c mt vui ca n. Bi
y ti vit hai nm trc khi c nhng s c ng u v Lin x, thc
tin th gii sau chng thc cho d on ca ti, cc tm bin ch
ng ln nh c quay ngc li ht. Vic i hi VII ly Tr tu
lm khu hiu hng u (mc d ngay trc nhiu nh l lun vn cn
khng nh rng ch ngha Mc L chnh l Tr tu ti cao ca nhn loi
ri, ni Tr tu na l tha!) v khng ni n Chuyn chnh V sn na
th iu y thc s ph hp vi ni dung chnh trong bi vit ca ti.
Ti ly lm vui lm, v tin rng nhng ni dung khc ca bi vit cng s
chuyn rt nhanh t trng thi gy d ng, phi chng n cng, sang trng
thi mc nhin t ti - bit ri, kh lm, ni mi.
L ngi lm cng tc khoa hc, dt v chnh tr, ti ch ni nhng
iu v nhn thc khoa hc, nhng vn c tnh nguyn l. Trong khoa
hc t nhin, Mc duy vt v bin chng bao nhiu th khi vn dng
vo x hi Mc li duy tm v siu hnh by nhiu. Ai c th ph nh
ch ngha Mc nu khng phi l phn ny ca t tng Mc t xung
t vi phn kia ca t tng Mc! Nh duy vt bin chng tr danh trong
khoa hc y li ng thi l i biu cui cng v c sc nht ca tro lu
x hi ch ngha khng tng m ng kch lit ph phn v k tha.
Nhn loi phi tr gi cho s khng tng ca mnh v hm nay
vt c qua n, l mt iu v i. Nhng, vt ln trn nhng
mu v nc mt, cui cng th -ni theo cch hm hnh ca Mc- nhn
loi vn mun t gi qu kh ca mnh mt cch vui v. Ch c iu l
trong mn hi kch ln ny, lch s s chn ai lm tn lnh h cui cng rt
lui khi sn khu?
Thng 2 nm 1993
Tuyn Tp DN CH I 83

H S Phu
Tn tht Nguyn Xun T, l mt nh
khoa hc t nhin, tng lm Ph gim
c Phn vin Khoa hc lt.
ng hin sng lt.
ng l y vin ca Ban C Vn Hi
i hu t nhn chnh tr v Tn gio Vit
Nam.
ng ni ting vi cc tiu lun Dt tay nhau i di
tm bin ch ng ca tr tu (1988), i iu suy ngh
ca mt cng dn (1993), Chia tay thc h (1995).
Nhng bi vit ny lm ng tht nghip v a n
nhiu tr dp c nhn t pha chnh quyn.
Nm 1995, khi bi vit Chia tay thc h c truyn
c trong v ngoi nc, ng b bt giam mt nm vi ti
"c hnh vi tit l b mt nh nc".
Nhng bi vit ca ng c tp trung mng
hasiphu.com do mt s thn hu qun tr.

Tuyn Tp DN CH I 84
H.T. THCH QUNG
Li Ku gi
Cho Dn ch Vit nam
o Pht ra i cu kh cho mun loi. y l bc tin v i trong t
tng cng nh trong hnh ng ti x hi n ni ring, v cho loi
ngi ni chung, cch y 2544 nm. Gii phng con ngi khi v minh,
khi s s hi v n l thn linh hay cc lung thc h cung tn, gii
phng con ngi khi s h khc v bt cng ca mi h thng x hi.
Vo thi c Pht ti th, gio l o Pht nh mi hc phi thn
quyn, mi ch ngha h v, duy vt, hoi nghi, nh mnh, a Con
Ngi vo v th trung tm gia tri t gii thot t thn v gii phng
tha nhn. Khng h c nhng yu t phi x hi trong gio l o Pht, v
th ngi Pht t lun tn trng v ng u bo v con ngi, chng li
nhng bt cng hay bt bnh ng x hi, vn l nguyn nhn ch p
quyn sng ca lng dn, ngn cn hnh nguyn tu hc tin th, ngn
cn s thc hnh T, Bi, Tr, Lc, theo ch nguyn B tt cu i, ngn
cn s hin thc Gic ng.
T nguyn tc ch o cu kh y, o Pht Vit Nam pht trin
thm nhiu nhn t tch cc trong cuc dn thn bo v nhn dn v t
nc. Lch s Pht gio Vit, lng trong lch s dn tc trn hai nghn nm
qua, bao ln minh chng rng H Dn, H Quc v H Php ha quyn
trong nhau lm kim ch nam cho np sng v hnh ng ca ngi Pht t
Vit Nam. Mt trong nhng b kinh ca Pht gio do v Cao tng Vit
Nam Khng Tng Hi phin dch rt sm, l Lc tp kinh, xut hin
vo th k II Ty lch, c nhng cu vit th hin tinh thn ny: B tt
thy dn ku ca, do vy gt l xng vo ni chnh tr h khc cu dn
khi nn lm than. i vi nhng chnh quyn h khc, p bc dn, th
Lc tp kinh cnh bo: Loi lang si khng th nui, ngi c khng
th lm vua. Mu T, tc gi sch L hoc lun, hon thnh ti Giao chu
cui th k II Ty lch, cao o Pht Vit, chng li cc lung vn ha
Tuyn Tp DN CH I 85
n dch ca phng Bc, khng nh: Bn cht o Pht l nh c
th em m th cha m, gip nc c th em m gio ha dn, sng mt
mnh c th em m tr thn.
Nhn thc trn y vn l t tng ch o cc cuc khng chin
chng ngoi xm, chng cc lung thc h ngoi lai, bo v ch
quyn v vn ha dn tc, bo v t do, no m v hnh phc cho nhn dn,
m s sch cn ghi danh Hai B Trng (nm 40 TL.); 9 cuc khng chin
ca Khu Lin, Chu t, Lng Long, Khng Chi v Tr thin tng qun
(sut th k II TL.); anh em b Triu Th Trinh (nm 248 TL.); L Nam
dng ln nh nc c lp Vn Xun (nm 544 TL.), v.v... to tin
cho s kin lp huy hong ca quc gia Vit Nam qua cc triu i inh,
L, L, Trn, L.
Th m ngy nay, trong khi cc nc trong th gii ra cng pht trin
ngy cng cng thnh, t do, dn ch, th nc ta ngy cng bi lit,
ngho khn, nhn dn b bc bch, ch p. Thng ip Xun Di Lc nm
nay ca i lo Ha thng Thch Huyn Quang, X l Thng v Vin
Tng thng, tng kt ngn gn hin trng ny trong mt cu: Tri qua
35 nm chin tranh, ri 25 nm khng c nhn quyn v t do tn gio!
Th l 60 nm tang thng, u m, b tc khng li ra. Thm ha y c
ko di, nui dng bi ba s trng: 1. Mt chnh quyn t th, bt chp
kin ca ngi khc, a ti xu th c ng chuyn quyn; 2. Mt chnh
quyn ly khai dn, bt chp nhng i hi thit tha cho nhn quyn v dn
quyn, a ti ch c ti c lit; 3. Mt chnh quyn l thuc nc
ngoi, t thc h n c cu t chc b my nh nc, lm o ln x
hi v nhn vn Vit, m hu qu y dn vo trng ch n l tinh thn v
vt cht, lm suy thoi o c v suy lit quc gia.
Gio hi Pht gio Vit Nam Thng nht k tha truyn thng gio l
v phng php hnh ng ca o Pht Vit Nam, mt truyn thng tri
di qua hn hai mi th k dng nc v gi nc, khng th t th bng
quan trc thi cuc nhiu nhng, khng hong trm trng, nhn dn lm
than, mt t do, mt quyn lm ngi. Nn tm thnh ct li ku gi ch
v thc gi, ng bo cc gii, khng phn bit chnh kin hay tn gio,
cc cp Gio hi v nam n C s Pht t vn dng mi kh nng hin c
ca mnh - kt on li - thay i hin trng ti tm v nguy kch ca
t nc.
Gio hi Pht gio Vit Nam Thng nht nhn nh rng: i tr
xu th c ng v chuyn quyn, cn hnh thnh mt lin minh dn tc
Tuyn Tp DN CH I 86
bao gm mi khuynh hng chnh tr, v tn gio lm nn tng cho mt
chnh quyn dn ch a nguyn. C th l b iu 4 trn Hin php hu
xc nh v tr ti thng ca vn ha v t tng Vit khi pht t thi
i cc Vua Hng, ng lc to c s cho s hnh thnh v ra i ca lin
minh dn tc ny; i tr ch c ti ton tr, cn thc thi ton vn
nhng cng c quc t lin h n nhn quyn, n cc quyn dn s v
chnh tr, m Vit Nam k kt, tham gia. C th l ban hnh t do lp
hi khng thng qua Mt trn T quc, mt cng c tay sai ca ng Cng
sn; t do ngn lun khng thng qua l lun hay t duy ton thng Mc -
L; t do bo ch do t nhn iu hnh v c lp vi ng Cng sn; t
do nghip on bo v quyn li ngi lao ng. Cc t do cn bn ny
l nn tng bo m cho s pht biu cc ngng vng v quyn sng ca
nhn dn. i tr xu hng vng ngoi, t thc h n cc c cu t
chc x hi, cn pht huy nn vn minh truyn thng Vit Nam, mt nn
vn minh bit tip thu v dung ha tinh hoa ca cc lung vn ha nhn
loi.
T ba nhn nh v ba phng php i tr trn y, Gio hi Pht
gio Vit Nam Thng nht mong cu, vn ng, v hu thun cho bt c
c nhn, on th no thc hin c sch lc 8 im cu nguy t nc
sau y:
1. Xy dng mt x hi khoan dung, an lc, a nguyn, bnh ng,
khng ch chin gy th, iu hnh bng th ch dn ch a ng.
2. Xa b mi c ch phn dn ch nh l lch, h khu, cng an khu
vc. Bu li mt Quc hi thc s i din quc dn, di quyn
gim st ca Lin Hip Quc, vi s t do bu c ca ton dn, v
tham gia ng c ca mi c nhn, ng phi thuc mi khuynh hng
ngoi ng Cng sn. Thit lp mt Nh nc tam quyn phn lp,
mt Nh nc php quyn theo tinh thn bn Tuyn ngn Quc t
Nhn quyn v Cng c Quc t v cc Quyn Dn s v Chnh tr;
3. ng ca vnh vin cc Tri tp trung ci to. Tr t do cho tt c t
nhn chnh tr v t nhn v lng thc, b giam gi ti min Bc sau
Hip nh Genve nm 1954, ti min Nam sau nm 1975. Thnh mi
cc nhn ti, chuyn vin trong s t nhn ny tham gia kin quc.
ng lc thnh mi gii chuyn gia k thut, tr thc, hc gi, mi c
nhn, on th hi ngoi, vt bin ra i sau nm 1975, em cc
kinh nghim v hc thut thu thi cc nc tin tin v xy dng
qu hng. Hy b cc o lut hay ngh nh c tnh khng b trn
Tuyn Tp DN CH I 87
lnh vc tn gio v qun ch hnh chnh;
4. Bo m quyn t hu; bo m quyn t do kinh doanh; bo m
quyn t do nghip on. Ban hnh chnh sch khn trng gip
cng nghip ha canh tc v nng cao i sng nng dn, l tim lc
ca i khi dn tc. Chm dt nn kinh t th trng theo nh
hng X hi ch ngha. V nn kinh t th trng theo nh hng
x hi ch ngha li thi v bt lc hnh thnh mt gii php cho
nhn sinh sau 74 nm th nghim ca Nh nc Lin bang X Vit,
mt nh nc th ch vi qung i nhn dn nn b xa b u
thp nin 90. Xy dng nn kinh t th trng ph hp vi x hi Vit
Nam v pht huy theo ng hng ca nn kinh t tri thc v kinh
t sinh thi. Lin h vi cng cuc ton-cu-ha theo xu th vn minh
ca nhn loi pht trin k thut, bo v ha bnh v an ninh th
gii, chng li cc thch thc nghim trng ca khuynh hng ton-
cu-ha n l do gii ti phit lin lc a ch sy. Tn lc xa b h
ngn cch giu ngho ang tha ha con ngi v phn lit x hi
nc ta;
5. Bo v ton vn lnh th quc gia. Tch la chnh tr khi qun i v
cc c quan cng an, mt v. Gii gii binh s xung mc quc phng
bnh thng theo tiu chun cc quc gia thi bnh, chia st
ngn qu quc phng thi qu cho ngn qu gio dc v ngn qu y
t quc dn. V gio dc, cp tc o to nhn ti v chuyn gia phc
hng x s, o luyn mt th h tr chuyn tip ang b mai mt, v
th h lnh o gi th mit mi ch chin, gy th theo ch trng
vng ngoi u-tranh-giai-cp lm phn ha v t lit cng ng dn
tc, th h ang ln th b cun ht theo ch ngha kim tin v sinh k
bc bch. V y t, gii quyt u tin nn thiu nhi suy dinh dng v
bin php phng bnh nng thn;
6. Bi tr vn ha ngoi lai i try hoc cc thc h phi dn tc lm
xo trn tnh ngha v o l Vit Nam. Pht huy nn vn ha truyn
thng Vit trong tinh thn khai phng, sng to v dung ha vi mi
nn vn minh nhn loi. cao ba gi tr tinh thn Nhn, Tr, Dng
ca t tin. Thc hin cng bng x hi, nam n bnh quyn, bnh
ng tn gio, tn trng quyn t tr v c th vn ha ca cc dn
tc t ngi c ng trn lnh th nc ta. Bo v quyn li ngoi kiu
sinh sng lm n Vit Nam theo lut nh v tinh thn h tng
quc t. Bo m quyn li v nhn phm ca ngi Vit sng hi
Tuyn Tp DN CH I 88
ngoi;
7. Tn trng lnh th cc nc lng ging. Ch trng ha thn, i
thoi v cng tc bnh ng vi cc nc ln bang trn mi lnh vc
kinh t, vn ha, tn gio, x hi. Chung sc bo v ha bnh, an ninh
v thnh vng ti cc quc gia ng Nam . Chung sc vi cc
quc gia trong vng pht huy tnh nhn vn ng phng, nh mt
o trng, hu ngn chn cc Th trng bin ngi lao ng thnh
n cng, hng ha;
8. Th hin tinh thn ha hiu truyn thng v sch lc tm cng trong
chnh sch ngoi giao vi mi quc gia trn th gii, to th i
thoi, cng tc, tng tr, i bn cng c li nhng khng nh mt
quc th v ch quyn quc gia. Bng phng lc ny, to c hi v
iu kin y nhanh cng cuc pht trin kinh t, pht trin cng
nghip song song vi thng tin x hi, hu kp bc theo xu th vn
minh, tin tin, cng thnh ti cc quc gia dn ch, giu mnh trong
th gii vo u th k XX!
to iu kin v c s cho ba nhn nh, ba phng php i tr,
v sch lc tm im cu nguy dn tc trn y bin thnh thc ti, Gio
hi Pht gio Vit Nam Thng Nht xin ku gi ch v thc gi, ng bo
cc gii, khng phn bit chnh kin hay tn gio, c bit ch Tn gio
phm, cc cp Gio hi trong v ngoi nc, qu nam n C s Pht t,
hy kt lin vi Gio hi trong n lc hi thoi v bin tm t thnh hnh
ng cho m di kh ch Vit Nam chm dt, rng ng ca k
nguyn mi chiu sng trn di t hnh ch S ny. Gio hi Pht gio
Vit Nam Thng nht cng thit tha ku gi nhn dn yu chung cng l,
dn ch trn a cu, cc Chnh ph, cc Trung tm quyn lc quc t, cc
t chc Nhn quyn, Dn ch, cc t chc Cng on khp nm chu h
tr v hu thun cho k hoch Dn ch ha trn y sm hin thc ti Vit
Nam.
Tha lnh Hi ng Lng Vin Gio hi Pht gio Vit Nam Thng
Nht, nay tuyn co.
Si Gn ngy 21 t hng 2 nm 2001
Sa mn Th ch Qung (Pht l ch 2544)
Tuyn Tp DN CH I 89

Thch Qung
Ha thng l Tng thng th nm ca
GHPGVNTN v l mt nhn vt bt ng
chnh kin Vit Nam v cc hot ng u
tranh t do tn gio v nhn quyn.
H.T. c trao Gii Nhn quyn
Thorolf Rafto nm 2006 v c c
gii Nobel Ha bnh nhiu ln.
K t 1975, ng lin tc b chnh
quyn sch nhiu, giam cm, qun ch.
Hin nay ng ang b qun thc ti Thanh Minh Thin
Vin Si gn.

Tuyn Tp DN CH I 90
HONG MINH CHNH
BN TUYN B
Khi phc Sinh hot
ng Dn ch Vit nam
Knh tha quc dn ng bo trong nc v hi ngoi,
Knh tha nhn loi t do dn ch ton cu,
Ti l Hong Minh Chnh, cng dn nc Vit Nam, cu Tng Th
k ng Dn Ch Vit Nam, xin c knh bo s kin trng i ca t
nc.
Nc Vit Nam tng c bn ngn nm vn hin rng r. Dn tc Vit
Nam lun sng on kt, thng yu m bc nhau bt k thi th thng
trm. Ngi Vit tng c nh gi l thng minh, cn mn, hin ho v
hiu khch. Non sng Vit ni ting phong ph ti nguyn, c nhiu k
quan th gii cng nhiu di tch lch s huy hong.
Th chin II kt thc, Nht u hng v iu kin ngy 14-8-1945 m
ra thi k tuyt vi cho cc thuc a ginh t ch, gii phng dn tc.
Nhn dn Vit Nam chp ly thi c Vng ny ra li Tuyn Ngn c
Lp nc Vit Nam Dn ch Cng ho ngy 2-9-1945.Ri sau Tng
tuyn c t do bu Quc hi u tin a ng, lp chnh ph Lin hip
Quc gia nm ng phi. Tt c biu hin mt chnh th dn ch a
nguyn. Nh vy, ngi dn Vit ng c hng cuc i m no, t do,
hnh phc trong ho bnh. ng tic thay! Sut hn na th k nay, ng
cng sn em p t ch ngha Mc-Lnin hoang tng, dng chuyn
chnh v sn, u tranh giai cp thc hin ch ngha x hi c hi ti
Vit Nam. ng CSVN t tin a iu 4 vo Hin php nhm hp php
ho quyn c ng, c ti, ton tr ca h. H c quyn bo ch c
quyn pht ngn, la di nhn dn. H dng cng an v qun i n
Tuyn Tp DN CH I 91
p c nguyn c hng t do dn ch ca nhn dn. H n p dn
oan i u tranh i li t ai, ti sn b cc quan tham cp ot. H
bin nhn dn thnh thn dn n l, gieo rc s hi cho mi ngi, mi gia
nh, gy chia r k trong nhn dn d b cai tr. Thm ch h gy ra
cnh ni da xo tht, huynh tng tn v h thc cng sn. H cam
tm bn phn t ai mu tht v vng bin chin lc cho Bc triu
c h tr tr v trong nc h lm tt c nhng iu xu xa, tn bo
nhm mc tiu duy nht l cng c quyn lc chnh tr ng v vt y ti
tham, hng sung sng an nhn trn m hi, xng mu nhn dn.
Ngy hm nay x hi Vit nam ang trong tnh trng bi thm, o
c b bng hoi suy i, tham nhng trn ngp t c s ln tn b my
hnh php, chp php trung ng ngy cng trm trng, v phng cu
cha. Lng dn thn, gii tr mt nim tin vo tng lai tin , ti
nhc trc th gii vn minh.
Nguyn nhn ca mi nguyn nhn, ci ngun ca mi ci ngun tt
c tnh cnh bi thm l do c ng CSVN thon quyn nhn dn, thit
lp nn c ti, tp quyn, chuyn ch, ton tr, ngi trn u trn c quc
dn, ng bo.
Nhng iu khi qut nh trn khng c g mi l. l cnh ng
ca nhiu ngi dn, nhiu gia nh ang bc xc lu nay. Cc t ri thay
bo ch t do ngn lun tng ln ting ba thp k nay, nhng ng
CSVN khng h quan tm, khng h i thoi. H khng th phn bc
c s tht hin nhin, phi nhn tnh, phi php, tn bo ang phi by
khp chn, khp ni trc mt bn dn thin h.
Cc nhn s tr thc, cc v lo thnh cch mng, cc cu chin binh
lo u, bn lun si ni, ln ting ph phn cng khai. Cc chnh khch v
cc v chc sc cc tn gio khc khoi cho nhn quyn v t do tn gio
khng ngng ln ting quyt lit, ra cc l trnh 7, 8, 9 im nh nhng
cng lnh hnh ng c d lun rng ri nhit lit hoan nghnh. Cc
phong tro dn ch v hi on ng phi lin kt nhau thnh mt trn
rng ln, si sc tm ng cu nc bng cc cng lnh chnh tr v bin
php u tranh ha bnh, bt bo ng. Dn oan t nam ch bc hng ngn,
hng vn ngi l lt ko nhau ti th m n khiu kin ti cc c
quan trung ng nh nc, ng thi gi cho LHQ v a ln Internet.
Cng nhn u tranh nh cng, bi cng hng trm ngn ngi, i tng
ng lng thp km, i bo him x hi, i lp cng on t do. Tiu
thng nhiu ch bi th, i khiu kin; sinh vin, hc sinh ln ting i
Tuyn Tp DN CH I 92
ci thin chng trnh, phng php ging dy-hc tp-thi c, yu cu c
cng n vic lm sau khi tt nghip. Nng dn l tng lp chim tuyt i
dn s, nhiu ni b chim ot rung nng, vn tc, nh ca lm cc
d n sn gn, khu ch xut, khu vui chi gii tr, v.v... lm cho h tht
nghip v b mt rung t, hoc khng c n b tho ng, tp hp ti
thn xm qu hng, chng li quyt lit vic gii to, thm ch dn ti x
xt mu vi cng an v qun i iu ti n p.
Mt bu khng kh phn n, sc si u tranh i t do dn ch, i
ci thin dn sinh, chng p bc bc lt, ang nh ni sp-de khng c
van x thot s pht n bt k lc no.
ng CS v nh nc XHCN ang lm vo mt nn chnh tr b tc,
mt ng hm khng li thot. Chnh v ng CS vn ngoan c duy tr
ch ngha Mc-Lnin lm h t tng ch o xy dng ch ngha x
hi - mt hnh mu x hi hoang tng v man r, chng li loi ngi -
nh Ngh Quyt s 1481 ca Quc hi u chu ngy 25-1-2006 ln n
Ch ngha Cng sn l ti c chng nhn loi. thc thi ci hnh thi x
hi phi nhn tnh, i nghch vi nguyn vng v quyn li ca quc dn,
ng CS phi dng nhng chnh sch la phnh kt hp vi n p khc
lit nhn dn--l con ng t st ca chnh mnh. Nguyn l ny chnh
ngi sng lp ra ch ngha Mc-Lnin khng nh v thc tin tan r
ca h thng XHCN u chu l minh chng hng hn.
ng Dn Ch Vit Nam, ra i ngy 30 thng 6 nm 1944, xut thn
t Phong tro sinh vin yu t do dn ch thi Php thuc i tm ng
cu nc. ng Dn Ch Vit Nam (ng DC) lin kt ngay t ngy u
vi cc tr thc bo Thanh Ngh thnh ng ca gii tr thc dn ch cp
tin. ng DC ng trong hng ng Vit Minh, tham gia tng tuyn c t
do bu Quc hi u tin a ng ngy 6-1-1946, tham gia Chnh ph Lin
hip Quc gia gm 5 ng phi chia nhau 12 b, ri tham gia khng chin
chng thc dn Php cng ng CS v ng X hi.
Chng ng chin u cho c lp dn tc gn b chin hu gia
hai ng Dn Ch v Cng Sn gn na th k tng chng keo sn. Ng
u nm 1988 ng DC b ngi anh kt ngha l ng CS la mua chuc
c ng Tng Th k cui cng ca ng DC (ng NXY - Ks Nng hc)
v mt nhm ng vin DC ng ra tuyn b ng DC t gii th (nm
1988) vi l do hon thnh nhim v lch s.
Tuy nhin ngay hi by gi c mt s cn b ng vin dn ch, k
c vi cn b cp cao CS cp tin, bit trc m mu gii th en ti
Tuyn Tp DN CH I 93
nn ln ting cng khai tuyn b chng gii th ng DC. D lun
rng ri by gi u bit r l ch trng ca trung ng CS. Trong
s ng vin dn ch cng quyt chng gii th gm c ph Tng Th
k ng DC lut gia c Dc, b th thnh u Dn Ch ng H Ni
bc s Trn Nam Tin, cu Tng Th k ng DC Hong Minh Chnh, v
mt s kh ng cn b ng vin DC khc u l nhng tr thc tn tui
ti H Ni.
Ngy nay, ti th k 21 thin nin k mi, xt trn cc bnh din thc
tin, tri thc, php l v o l nhn vn, nhn dn Vit Nam trng
thnh. Ton quc ton dn si ni, thit tha mong mi nn dn ch t do,
khng chp nhn s chn dt p t, ti h, bi thm nh sut 60 nm qua.
Vi nhng ting ni anh thp nh v nguyn thm phn to n Nhn
dn Ti cao, lut s lo thnh k cu Trn Lm, 80 nm tui i v 59
nm tui ng trong bc tm th gn hai chc trang gi cho i hi X
ni ln nhng iu bc xc nht cht lc t i chng quc dn. ng khi
qut v nhn mnh: Suy cho cng, c ng s a n c quyn, mi
c quyn u a n tha ho, l cn bnh mn tnh, l bnh him
ngho vi v b ngoi nh n nh, yn bnh nhng ci cht c bo
trc... Ti tin rng khng c php mu no c... Vic thit lp th ch a
ng, l vic lm khng th dng c... Khng c con ng no khc.
C th gii mt ng, mt mnh ta mt ng th tht l qu l, m ci
hng ca ta li m m... Thit lp th ch a ng l vic lm sng sut,
mt s la chn ng n. L lun v a nguyn l tr tu ca nhn loi, l
thnh qu s pht trin ca loi ngi. Ta hc l bi hc ca nhn loi...
Lut s Nguyn Vn i (Thin n Law Office - 10 on Trn
Nghip, H Ni) trong bi Quyn t do thnh lp ng Vit Nam bin
lun vng vng trn cc bnh din lch s tng c Vit Nam. Cn trn
bnh din Hin php v lut php Quyn t do thnh lp ng Vit
Nam cng rt hp hin v hp php ng nh cc dn chng ca Ls. i.
ng bo hi ngoi ln ting quyt lit, kp thi ph phn su sc
ng li phn dn hi nc ca chnh quyn CS H Ni v ym tr mnh
m, rt hu hiu l tr lc v gi cho phong tro u tranh gian lao quc
ni.
D lun quc t khng ngng ln n chnh quyn H Ni vi phm
nghim trng nhn quyn v t do tn gio. Hoa K l nc nhit tnh
nht. Nhiu ngh quyt ca Quc hi, B Ngoi giao Hoa K yu cu
chnh quyn CSVN tn trng cc cng c quc t v cc k kt gia Vit
Tuyn Tp DN CH I 94
Nam vi M v nhn quyn. in hnh nh nm 1994, Lng Vin Quc
Hi Hoa K thng qua Ngh Quyt Chung ly ngy 11 thng 5 mi nm l
Ngy Nhn Quyn cho Vit Nam. Ngh quyt ny c Tng thng
Hoa K ph chun v ban hnh tr thnh Lut Cng Php ngy 25-5-
1994 (s 103.258) vi ni dung yu cu chnh ph H ni thc thi nhn
quyn, t do tn ngng, phng thch cc t nhn chnh tr, bi b ch
c ng, tng tuyn c t do, cng bng, c gim st ca LHQ, theo
chun mc cng php quc t.
Ngoi Hoa K th Quc Hi Lin Hip u Chu cng rt nhit tnh
ng h cc u tranh i t do dn ch Vit Nam trong nhiu dp. in
hnh nh Quc hi EU ph phn mnh m chnh quyn cng sn H Ni,
v ln n CNCS l ti c chng nhn loi (Ngh Quyt Quc hi EU,
1481, ngy 25-1-2006). Ting ni ca cc t chc nhn quyn quc t, cc
t chc phi chnh ph (NGO), cc t chc bo ch quc t khng bin gii,
v nhiu t chc quc t khc lun ln ting ng h cc cuc u tranh i
t do dn ch Vit Nam.
i hi Dn ch Th gii ln th T hp bn ngy t mng 2 ti 5-4-
2006 ti Istanbul th Th Nh K, c 600 chin s dn ch t 125 nc
ti d. i hi chia 4 tiu ban bn tt c cc ch v nhn quyn, t do
tn gio, cc vn kinh t, vn hc, gio dc, y t, x hi v.v ca cc
nc ang pht trin. i hi ngy cui cng vinh danh 2 chin s
dn ch Vit Nam kin cng l Ho thng Thch Qung v ng
Hong Minh Chnh. Qua i hi Dn ch Th gii xc tn, ca ngi
nhn dn Vit nam u tranh kin tr anh dng sut na th k qua v t do
dn ch ho t nc.
Tt c nhng c ch quc t v t, cao qu nu trn l sc mnh v
gi h tr cho s nghip u tranh v Dn Ch Ho, a Nguyn a ng
Vit Nam.
- Nay cn c ton b tnh hnh thc tin v kht vng chy bng ca
quc dn ng bo trong nc v hi ngoi;
- Chiu theo Hin php Vit Nam nm 1946 cc iu lut c bn:
iu th 1, iu th 6, iu th 7, iu th 10 ghi r Cng dn Vit
Nam c quyn t do t chc v hi hp;
- Chiu theo Hin Chng Lin Hp Quc - Lut Quc T Nhn
Quyn bao gm nhng iu khon nhn quyn trong Hin Chng Lin
Hp Quc (1945); Tuyn Ngn Quc T Nhn Quyn (1948) v Ph nh
Tuyn Tp DN CH I 95
Tuyn Ngn Quc T Nhn Quyn (1998); Cng c Quc T v Nhng
Quyn Dn S v Chnh Tr (1966) v Cng c Quc T v Nhng
Quyn Kinh T, X Hi v Vn Ho (1966).
- Chiu theo Hin Chng Lin Hp Quc iu 2.2 quy nh Tt c
cc nc thnh vin Lin Hp Quc phi lm trn nhng ngha v m h
m nhn chiu theo Hin Chng ny. Vit Nam l mt thnh vin LHQ
c ngha v phi tn trng v thc thi.
- Chiu theo Bn Ph nh Tuyn Ngn Quc T Nhn Quyn
(LHQ-1998) c nhn mnh Quyn T Do Hi Hp v T Do Lp Hi
(Right of Assembly and Freedom of Association).
Nhn dn Vit nam tng c danh ngn: dn l tri! dn l
thit lp nn Dn ch a nguyn, Nh nc Ca Dn Do Dn V Dn
ch thc t nay!!!
Trc tt c nhng dn chng php l v o l anh thp k trn,
Ti cng dn Vit Nam Hong Minh Chnh, vi t cch cu Tng Th K
ng Dn Ch Vit Nam trnh trng tuyn b
Khi phc sinh hot ng Dn Ch Vit Nam t ngy hm nay, Th
Nm, mng 1 thng 6 nm 2006, Th k XXI, Thin Nin K Mi.
Tn gi tt: ng Dn Ch (XXI) - ly ct mc th k XXI lm du
son lch s ca ng.
Knh tha quc dn ng bo,
Knh tha nhn loi t do dn ch ton cu,
ng Dn Ch (XXI) l ng DC kiu mi Th K XXI, coi ton
th quc dn ng bo l lc lng c bn nht, l sc mnh v ch ca
mnh thc thi mc ch ti thng T DO DN CH HO T
NC. Cc mc tiu c th, l: Thc thi tt c cc quyn t do dn ch
m Hin Chng LHQ v cc Cng c Quc T cng b; thc thi y
nn dn ch i ngh, a nguyn a ng, t do bo ch, xut bn t
nhn, t do t tng, t do tn ngng tn gio, tam quyn phn lp, s
hu t nhn, kinh t th trng t do, t do xut nhp cnh, t do i li c
tr, bo m gio dc hin i, an sinh ton dn. l kht vng khn
ngui ca sut 60 nm qua ton dn ch i.
ng Dn Ch (XXI) khi ngun sc mnh ca mnh t nhng
bng n cch mng khoa hc k thut tin hc, vi tnh-vin thng, sinh hc,
khoa hc v phc tp; tro lu t do dn ch ho mnh m ton nhn loi,
Tuyn Tp DN CH I 96
ton cu ho thng mi v trn tt c cc bnh din i sng x hi loi
ngi.
Phng php u tranh ca ng l bt bo ng, ho bnh i
thoi, bnh ng, bao dung, cng nhau xy dng x hi t do dn ch, an
bnh, hnh phc, ch thc Ca Dn-Do Dn-V Dn. Lin kt ton th
quc dn ng bo trong nc v hi ngoi, tt c cc ng phi hi on,
cc phong tro dn ch, cc tn gio, cc sc tc thnh mt mt trn rng
ln nht, mt sc mnh tng hp ho gii mi lc cn chn hng t
nc.
ng Dn Ch (XXI) mang tnh nhn bn, nhn dn, i
chng, t do dn ch trit . V vy ng kt np ng vin l tt c
nhng ngi Vit no tn thnh mc ch ti thng T Do Dn Ch v
cc mc tiu c th k trn; nht thit khng phn bit dn tc, tn gio,
gii tnh, thnh phn x hi, chnh kin ring (ngoi tr t tng tuyn
truyn chin tranh, hn th dn tc), bt k nhng ai c c tnh trung
thc, minh bch v trong sng vi l tng T Do Dn Ch, v c dn
chng gim st. Ngoi ra khng c mt iu kin no khc c.
Knh tha ng bo trong nc v hi ngoi,
Knh tha nhn loi t do dn ch ton cu,
ng Dn Ch (XXI) tha thit ku gi s ng h mnh m ca qu
V!
Chng ti cu mong s kim tra thng xuyn ca qu V i chiu
li ni vi vic lm ca tng ng vin chng ti, cng nh ca ton ng
Dn Ch (XXI) v thng thn ph bnh ch bo cho!
Chng ti xin ha em ht lng thnh, tm sc thc thi l tng cao
qu:
TT C V T DO, DN CH, HNH PHC CA TON
DN!!!
Xin trn trng cm n.

H Ni, ngy 1 thng 6 nm 2006

Tuyn Tp DN CH I 97
HONG MINH CHNH
Cu Tng Th k NG DN CH VIT NAM

Hong Minh Chnh
(1920-2008)
ng tn tht l Trn Ngc Nghim, vo
ng Cng sn ng Dng nm 1939.
ng tng nm nhiu nhim v quan
trng ch min Bc trc y: Tng
th k ng Dn ch Vit nam, Ph ch
nhim Trng ng Nguyn i Quc, Vin
trng Vin Trit hc Mc-Lnin.
Nm 1967, ng b ng Cng sn
(ng v pha Trung Quc) khai tr, v b
cho rng thuc vo thnh phn xt li
thn Lin X, v ci to cho n nm
1973.
Nm 2006, ng tuyn b phc hot ng Dn ch vi
tn mi l ng Dn ch (XXI).
i ng l mt in hnh ca nhiu ng vin ng
Cng sn lo thnh: V yu nc nn vo ng CS
chng thc dn, thy ng c ti nn ln ting a n t
ti, khi ng khng cn phc v cho quyn li dn tc na
th cng khai tranh u cho dn ch.

Ngun: http://www.ddcvn.info/
Tuyn Tp DN CH I 98
HONG XUN I
Dn ch v Pht trin
Pht trin-trc, dn ch-sau hay dn ch-
trc, pht trin-sau?
T gn na th k nay, trng phi pht trin-trc, dn ch-sau c phn
c nhiu tn v h cho rng pht trin s to cc iu kin cho dn
ch, s gip gia tng s ngi bit c bit vit, thnh hnh mt gii trung
lu, v nui dng nhng cch c x c tnh ton cu (cosmopolitan),
nhng tin cho dn ch. Ngoi ra, ch trng ny thch hp vi nhng
i hi ca tnh th--Chin tranh Lnh--cc nc giu mnh phng Ty
ng h v vin tr cc quc gia chuyn quyn v khng mun cc nc
ny ri vo qu o ca Lin bang X vit.
Ch trng ny c tip tc cao khi khng cn Chin tranh Lnh
v cc thnh tu kinh t ti cc nc chuyn quyn ti chu nh
Singapore, Nam Dng, i Hn, i Loan v gn y hn Trung Quc.
Gio s Jnos Kornai, chuyn gia v chuyn i kinh t t h thng
x hi ch ngha sang t bn ch ngha, vi nhng kinh nghim sng trong
qu trnh chuyn i ti cc nc cu cng sn ng u, l ngi bo
cha cho ch trng Pht trin-trc, dn ch-sau. Phn mt ca bi vit
s trnh by quan im ca Kornai.
Amartya Sen, gii Nobel kinh t hc, l trng s rt nhit thnh vi
ch trng dn ch-trc, pht trin-sau. Phn hai ca bi vit trnh by
quan im ca Amartya Sen cng nhng d kin thng k bin h cho ch
trng dn ch-trc, pht trin-sau ca Joseph T. Siegle, gio s i
hc Maryland, Michael M. Weinstein, gim c Policy Planning and
Research ti Robin Hood Foundation, Morton H. Halperin, gim c Open
Society Policy Center v ph ch tch Center for American Progress, ng
tc gi cun How Democraties promote Prosperity and Peace.
Tuyn Tp DN CH I 99
Vit Nam hin nay l mt ngi hc tr ca gio s Jnos Kornai, vi
mt s thnh tu, nhng s gp kh khn. Phn ba ca bi vit trnh by
mt s quan im gii thch tnh trng ny.
1. Pht trin-trc, dn ch-sau
Gio s Jnos Kornai sinh ti Budapest, tt nghip hai bng tin s
kinh t nm 1961 v khoa hc nm 1965. Sau khi c mi ging dy ti
mt s trng i hc ti chu u v M, ng l gio s kinh t hc ti i
hc Harvard t nm 1986.
Kornai c gii chuyn mn v kinh t chuyn tip (t x hi ch
ngha sang t bn ch ngha) bit n rt nhiu. Khng mt cun sch no
cp n vn ny m khng quy chiu v nhng ng gp ng k
ca Kornai. ng vit v xut bn khong 15 cun sch, c dch ra
nhiu th ting. Gn y, cun Road to a Free Economy c dch ra
ting Vit [1]. Nu ngi ta c th xem nn kinh t chuyn tip l mt mn
hc ring bit, th Jnos Kornai c coi nh l ngi sng lp.
t nht c hai l do khin cho nhng tc phm ca Jnos Kornai lm
ngi ta ch , ngoi l do l nhng sch c bt buc cho nhng nh
nghin cu, c vn cho cc chnh ph v lm vic v kinh t chuyn i.
L do th nht l nhiu chuyn gia dng nh hiu nhng mc tiu ca
cc nc mun chuyn i, nhng iu cn thit phi lm thit lp mt
nn kinh t t do, nhng h khng nhn thc thy mt cch y tnh
trng xut pht ca cc nc ny. Jnos Kornai, d sao, rt hiu bit h
thng x hi ch ngha t bn trong, nh nhan ca mt s sch ca ng
ta minh ho. Vo nm 1959, ng cho xut bn cun 'Siu trung ng
tp quyn trong qun tr kinh t (Overcentralization in Economic
Administration), c ti bn ln th hai vo nm 1994. Nm 1980, ng
hon thnh cun ' Kinh t thiu ht (Economics of shortage). Hai cun
sch ny nm bt c nhng nt c trng ca h thng x hi ch ngha,
v sau , vo nm 1992, son tho cun 'H thng X hi ch ngha (The
Socialist System) [2].
Cc cun sch ca Kornai cho php tm hiu mt cch r rng v thu
o qu trnh chuyn i. T khi s chuyn i bt u ti cc nc Trung
v ng u, v ngay c trc , nhng phn tch ca Kornai lm sng
t mt iu: s chuyn i l mt qu trnh thay i th ch, c bit
khuyn khch s pht trin hu c ca khu vc t. Gn vi ba ch trng
'gii t, t do ho v n nh (privatization, liberalization, stabilization)'
Tuyn Tp DN CH I 100
ca IMF trong khuyn co cho cc nc ang pht trin mun c IMF
h tr, Kornai nhn mnh tm quan trng ch yu ca ng li 'cng rn
ho s kim ch ngn sch (hardening the budget constraints)' ca cc
cng ty. Bn b vc ca cuc cch mng nhung ti Trung v ng u,
Kornai cho ra cun sch 'Con ng i ti nn kinh t t do, Thay i
t mt h thng x hi ch ngha (The road to a Free Economy- Shifting
from a Socialist System). Cc chuyn gia UNDP Vit Nam cho rng, c l
iu quan trng nht l nhng cun sch ca Kornai khng nhng ch dy
cho cc c vn kinh t th trng v nhng chuyn i t kinh t x hi
ch ngha sang kinh t th trng, m cn c gi tr rt ln cho cc nh
hoch nh chnh sch ca cc nc x hi ch ngha.
Kornai hiu r nhng c trng n su vo ch ngha x hi cng
nh quen thuc vi thut ng ca n, do ng ta l c vn u t v ngi
tranh lun th v trong phm tr ny i vi cc nc x hi ch ngha
mun i vo con ng chuyn i, nh Vit Nam chng hn.
Trong bi vit 'Chuyn i h thng t x hi ch ngha sang t bn
ch ngha c ngha g v khng c ngha g' [3], Kornai a ra mt s
im rt ng quan tm.
Hai ch ngha ny c xem nh ng tr th gii trong sut th k
20. Tuy nhin, nhn nh ny t n khng hin nhin v thng chm trn
vi ba l lun chng i.
Chng i th nht cho rng cp n x hi ch ngha dc theo, v
hu nh song song vi t bn ch ngha l qu ng v khng bin h
c. Nhn di gc lch s th gii, x hi ch ngha ch hin din
trong mt thi gian chuyn tip rt ngn, nh mt lm lc giai on trong
tin trnh nhng bin c lch s. Quan im ny c th xem l ng i vi
cc s gia trong khong 200 nm v sau, nhng y khng phi l cch
nhn ca nhng ngi sng trong th k 20. S thnh lp, s tn ti v s
sp ton b ca ch ngha x hi li nhng vt nh, nhng au
kh su m v kinh hong trong th k ny. H thng x hi ch ngha
sng dai dng trong mt thi gian kh di v s cn dai dng trn mt quy
m rng ln ti Trung Quc, mt quc gia ng dn nht th gii. Lin
bang X vit c xem nh l mt siu cng, vi mt sc mnh qun
s khng khip. H thng x hi ch ngha nng khng nhng trn
hng trm triu ngi di quyn thng tr ca n, m cn nh hng
trn phn cn li ca nhn loi.
Quan im chng i th hai: ti sao ch c hai h thng? C th ni
Tuyn Tp DN CH I 101
n mt h thng th ba, khng x hi cng khng t bn? y Kornai
khng t cu hi c nn ao c thit lp mt loi h thng th ba. Th k
21 hay 22 c th s em n mt ci g, nhng iu chc chn l th k 20
khng thy s xut hin r rng ca mt h thng th ba.
Quan im chng i th ba o su hn quan im th hai, nhng
theo mt chiu hng khc. Ti sao ch c mt h thng x hi ch ngha?
Tht vy, h thng x hi ch ngha ti Lin bang X vit di thi Stalin
khc vi thi Khrushchev, c hai u khc x hi ch ngha Hung di
thi Jnos Kdr hoc x hi ch ngha Ba Lan di thi Gomulka, Gierek
v Jaruzelski. Cng tng t, ti sao ch ni n mt h thng t bn bao
gm nhng chnh hp hin ti ti Hoa K v Thu in?
Nhng cu hi trn y xut nhng vn cn bn v gii thch v
phn loi. Kornai ngh dng t h thng nh mt khi nim c tnh
bao hm ton din v ton th, v chp nhn mi h thng tn ti nh l s
biu l c tnh c trng lch s ca nhiu loi khc nhau.
Ci khun kh ca quan nim h thng trn c coi l chp nhn
c khi tho mn c ba iu:
a/ Nhng biu l c tnh lch s ca ch ngha t bn vi nhng c
th chung, do chng c th hiu mt cch hp l nh l nhng bin th
ca cng mt h thng. Mt cch tng t, ch ngha x hi cng c th
xem nh vy.
b/ Nhng thuc tnh c-bn-c-tnh-c-trng-h-thng (basic
system-specific attributes) vi tm quan trng nh hng mt cch
su m trn thc ti x hi, chnh tr, kinh t, vn ho v i sng hng
ngy.
c/ Nhng thuc tnh c-bn-c-tnh-c-trng-h-thng cung cp cc
tiu chun ch yu phn bit hai h thng ln.
Sau nhng ro n trn, Kornai nh ngha nhng thuc tnh c-bn-
c-tnh c-trng-h-thng ca hai ch ngha x hi v t bn theo hai m
hnh sau y:
Trong cc m hnh ny, phn loi nhng c tnh ch yu ca hai
h thng, cch tip cn ca Kornai mang tnh xc thc ch khng tiu
chun. Cm t 'x hi ch ngha' khng phi l mt t chc x hi tng
tng m nhng ngi tin tng vo h t tng ny mong mun p dng.
l s hnh thnh c tnh lch s tn ti trn 26 nc t gi l x hi
ch ngha, c xem l x hi ch ngha hin hu. Mt cch tng t,
Tuyn Tp DN CH I 102
ng l cng li tt c nhng c tnh m cc ngi binh vc cho ch
ngha t bn tng rng ng kht khao, phn th hai ca m hnh a ra
nhng nt chnh c th nhn thy c trong t bn ch ngha hin hu.
Mt cch c tnh, Kornai khng mun dng nhng m t chi tit, tht
ri mu chy ca tng h thng, m ch mun m t c im ti thiu c
th xem l cn v cho nhng h thng hin i v c th quan st c
trong lch s thao tc ca x hi hay t bn ch ngha. Kornai ch trng
n nhng thuc tnh c-bn-c-tnh c-trng-h-thng phn bit hai
h thng.
Ba khi u ca m hnh tng kt nhng im c trng c bn ca
mi h thng: nhng biu th c im ca quyn lc chnh tr, s phn
phi quyn t hu v nhng c ch iu phi p o ca h thng. Khi cc
khi ny nh v, chng s quyt nh mt cch mnh m n n
nhng quyn li, ng c v cc ng x ca nhng ngi tham gia (dn
c, x nghip, c quan chnh ph,...), v nhng c trng mang tnh c
th h thng ny c m t trong khi 4. Khi 5, tng nng nht ca h
thng, m t nhng tnh u n c th h thng v cc hin tng kinh
t c hu nh l kt qu ca cc tng tc ca cc tng su hn (cc khi
4, 3, 2, v 1).
S cu xt nhng im c-trng-c-bn-h-thng c th tr li cu
hi c t ra mt cch thng xuyn l s chuyn i h thng bt u
v kt thc u? Qu trnh chuyn i bt u khi x hi thay i v tr
t cc c-trng-c-bn ca h thng x hi ch ngha c m t trong
cc khi 1, 2 v 3 v kt thc khi x hi t n hnh th ca cc khi 1, 2
v 3, c trng ca t bn ch ngha. Ngoi ra, tnh trng thay i phi
c bm r v khng th o ngc li.
Cn phi quan tm n mt s khc bit v bn cht v mc . C
nhng chuyn i nh nhng quan trng v l nhng chuyn i c tnh
h thng, trong khi nhiu chuyn i ln nhng khng c tnh h thng,
tm nh hng s khng quan trng. Chng hn, ph gi ng bc khng
c tnh h thng, nhng vic a ng bc tr thnh i c (convertible)
trn th trng quc t c tnh h thng. S gim thiu mt s ging bnh
ti nh thng khng c tnh h thng, tri li cho php y s hnh ngh nh
l y s gia nh l mt s thay i c tnh h thng.
Ngoi ra, cn phi phn bit bn cht ca hai s chuyn i. S
chuyn i sang x hi ch ngha do ng cng sn p t ln x hi vi
bo lc, khi cp c chnh quyn. N thanh ton nhng i lp chnh tr
Tuyn Tp DN CH I 103
v n p chng i. Cc ng cng sn khi nm quyn c mt ci nhn
v x hi, kinh t v vn ho m h mun to dng: mt h thng loi tr
quyn t hu v th trng, thay vo l s hu nh nc v k hoch
ho. Ci nhn ny mang nng tnh c quyn t tng, do mi tnh
trng thn ch ngha t bn s b n p. l mt chng trnh gen
(genetic program) ca x hi ch ngha c cy vo c th sng ca
x hi, nhng lc t pht s thao tc trong x hi. H thng s t hon
thnh v loi b nhng c ch v t chc k vi n. N c s kh ln k i
theo, ra v thi hnh cc mnh lnh thc hin nhng cng v i.
Tri li, t bn ch ngha khng cn c p t trn x hi. Ch cn
tho g mt s ro cn i n t bn chng hn bi b nhng nh ch cm
quyn t hu, cm t doanh, cm gii t... th sm mun g t bn s c
th bt u pht trin, tuy rng s chm hn s chuyn i sang x hi ch
ngha.
Mt th d in hnh din t s khc bit gia hai chuyn i. Di
thi Stalin, chnh sch tp th ho nng nghip c p t trn nng
dn bng bo lc, tri li chnh sch nng nghip ti Trung Quc di thi
ng Tiu Bnh bng cc iu chnh v bin php khuyn khch nng dn
khai thc mt cch c th cc rung t ca cng x, gip chnh sch
ny tr thnh mt sng kin thnh cng trn mt quy m rng ln.
V mt bn cht chnh tr ca cc chuyn i, c ba loi thay i t
x hi ch ngha sang t bn ch ngha:
- Loi 1: Ch c ti cng sn c thay th bng mt ch c
ti chng cng. iu xy ra vo nm 1919, vi s sp ca ch
Cng ho X vit Hung ca Bla Kun v thay vo l ch khng b
trng. Ch x hi ch ngha non yu, na vi ca Allende nc Ch Li
(Chile) b thay i bng mt cuc o chnh qun s bi Pinochet,
p t mt triu i khng b trong nhiu nm trc khi quyn lc chnh
tr phn no c dn ch ho sau khi t bn ch ngha thit lp tr li v
cng c. Mt cch tng t, ch c ti p t bi Lin bang X vit ti
Afghanistan c thay th bng mt ch c ti chng cng v thn
quyn.
- Loi 2: l nhng cuc 'cch mng nhung' xy ra ti nhiu
nc ng u, khng c giai on khng b chng cng. Ch dn ch
c xy dng t nhng v ca ch chnh tr c. Cc nc ny
thnh lp cc c ch dn ch hoc c nhng bc tin ng k trong
vic xy dng dn ch.
Tuyn Tp DN CH I 104
- Loi 3: y l trng hp xy ra ti Trung Quc v c th Vit
Nam. Cc ng cng sn thay i t bn trong, xuyn qua mt chuyn i
t mt lc lng chnh tr chng t bn ch ngha mt cch sc cnh v
tn nhn sang mt lc lng chnh tr thn t bn ch ngha, mt cch che
y nhng nh cha bao gi c thnh kin. C hin tng thm nhp gia
ng cng sn t trung ng v c bit c s v tng lp x hi ch o
ca kinh doanh c th. Ngi ta thng thy nhng cn b ca ng kinh
doanh trong khi vn gi mt chc v trong ng. Hoc c th mt kch bn
khc xy ra: th trng mt cng ty quc doanh hay mt gim c-ch
nhn mt cng ty c th c th thnh b th ca t chc ng. Nu chnh
nhng ngi lnh o ng khng ng ra lm ch nhn mt cng ty c
th, th c th v, anh ch em hoc con c th lm th cho, v quyn lc
chnh tr v thng nghip ng l c gi li trong gia nh. ng li
ny a n mt ng cm quyn tip tc thi hnh quyn lc chnh tr c
ti, vn l cng sn mt cch cng iu, nhng trong thc t thn thin
vi quyn t hu v kinh t th trng khng km g Pinochet hoc cc
nh c ti i Hn.
Nhng theo nh ngha ca m hnh trn, nh vy l khng c chuyn
i h thng g c, v vn nhng ngi c nm nhng vai tr chp bu,
nhng vai tr lnh o x hi, nh trc. Nh cu chuyn ci v cc con
chim u trn cy. Mt pht sng n, chng bay i v u li trn cc cnh
cy, mi con u mt cnh khc, nhng c by chim vn u trn cy nh
c. Tht vy, cu chuyn ci ny c phn no ng. Ci mc thay i
cc thnh phn u t khng phi l mt thay i h thng. Nhng i vi
mt ngi hin nay l ch x nghip, v trc kia l b th ng, cch qun
tr ca ng ta phn nh mt mong mun kim li nhun v pht huy gi tr
ca cng ty, m khng cn hi kin hoc s chp thun ca b th huyn
u hay tnh u. l s khc nhau ca khi 4 trong m hnh h thng x
hi v t bn: mt thnh vin ca tng lp u t kinh t c s hnh s khc
khi i vo kinh t mi. Tnh bn c c th cho php mt cn b c cng n
vic lm trong mt thi gian, nhng nu lm n cu th, khng c hiu
nng, anh ta s b sa thi. Tin trnh ny i hi thi gian. Tuy nhin, kinh
t th trng t nn tng trn t hu s tuyn chn thch hp vi chnh
nhng i hi v nhng lut chi ca n vi mt mc chc chn cao.
C ngi s ly lm ngc nhin khi thy dn ch khng c ng
n trong khi 1 ca m hnh t bn ch ngha. Kornai cho rng, nh l
mt pht biu thc chng, dn ch khng phi l iu kiu cn cho t bn
ch ngha hot ng: t bn ch ngha c th thao tc trong mt ch c
Tuyn Tp DN CH I 105
ti, min l quyn lc chnh tr thn thin vi quyn t hu, kinh doanh t
do v t do kh c gia c nhn. iu kin i hi ti thiu l chnh tr
khng tch cc ng h, nhng hn ch nhng chng i qu mc quyn t
hu v th trng. Ni mt cch khc, quyn lc chnh tr khng c thi
hnh chnh sch sung cng hng lot hay hu hoi t hu, khng c a
ra cc quy ch gy tc hi mt cch nghim trng, rng ri v c h thng
i vi li ch kinh t ca cc tng lp hu sn. N khng c ngn cm
iu phi th trng mt cch lu di hu ht nn kinh t. Nhng li l
cng iu chng c my gi tr y (Hitler chng chi bi ch ti
phit sao?), ci chnh l ng x thc t ca gii cm quyn.
Theo Kornai, c hai cch nh gi dn ch: cng c (instrumental)
v bn cht (intrinsic). V mt cng c, dn ch khng a n t bn.
Kornai cho rng tun th cc quy lut dn ch c th lm kh khn hn
trong vic thc thi cc chnh sch ng mong mi. C cc ch chuyn
quyn c tnh hiu qu cao, nh i Loan, i Hn trong cc thp nin
u sau Chin tranh th gii th 2 hay Singapore ngy nay, v c cc nn
dn ch ch, nh n trong hu ht thi k sau Chin tranh Th gii
th hai. Nh u t c th a s n nh ca mt nn dn ch c
cng c hay s n nh bt lun xut hin trong ch dn ch hay chuyn
ch. Ngc li, Kornai tin tng vo gi tr bn cht ca dn ch nh bo
m t do chnh tr v ngn cn c ti.
2. Dn ch-trc, pht trin-sau
Amartya Sen [5], kinh t gia v trit gia, gii Nobel kinh t nm 1998,
c coi l chuyn gia v kinh t nn i, a ra nhng l gii cho rng
c dn ch tht s mi c kinh t tt, ngha l dn ch l nhn, giu c l
qu. Khng c g gii thch s phn thnh ti i Hn l hu qu ca chnh
sch quyn lc ca L Tha Vn, ca Phc Chnh Hy. Tri li, nhng
nghin cu kinh t nghim tc chng t vi mt sc thuyt phc cao
rng l hu qu ca mt chnh sch tn dng th trng quc t, mt
nn kinh t m cho mi sng kin v cnh tranh, mt chng trnh tch cc
v hu hiu gii quyt nn m ch, ci cch in a, khuyn khch tng
trng kinh t v xut khu.
T do chnh tr khng lm hi nhng thnh tch kinh t. Trn thc t,
nhng lin h cng c cho php nhng quyn t do chnh tr gi mt vai
tr tch cc trong nhng trng hp thiu thn cng cc. Cch ng x ca
nh cm quyn trc cc nhu cu v au kh cao ca qun chng tu
Tuyn Tp DN CH I 106
thuc vo quyn hnh s cc quyn t do chnh tr nh l quyn bu c,
ch trch v biu tnh chng i. Chng hn, dn ch s l mt li kh c
th cho php trnh c cc nn i.
Nhng ngi chng i quan im ny a ra dn chng rng cc
nc t do dn ch vn l nhng nc giu c, do khng bao gi c
nn i. Hin nay, trn th gii, c nhng nc dn ch ngho, in hnh
l n . Nhng ti nc ny, nh c dn ch nn khng c nhng nn
i ln. n b mt nn i kinh khng vo nm 1943, lm cho hai
triu n ba triu ngi cht. Nhng l thi im nc ny cn di
s h ca quc Anh. T ngy c lp vo nm 1947, v s thnh
hnh ca ch chnh tr a ng, n khng b mt nn i no ng
k, tuy rng c nhng nm mt ma hoc nhng nn i nh. Cc d kin
thng k chng t rng khng c mt mu thun nhn qu no gia s
hnh s cc quyn cng dn ti thiu v pht trin kinh t hoc khng c
nn ngho i. Hin tng ny cng d gii thch. Ti cc nc c ti,
nn i ch git hi thng dn, nhng k thp c, b ming, khng bao
gi cc lnh t, cc tng t, b i. Khng c t do bo ch, khng c i
lp cc v lnh o ny khng bao gi b ch trch. Khng c bu c t do,
cc v lnh o ny khng bao gi b bt tn nhim hoc mt chc. H
ng trn lut php, khng bao gi b trng pht. H l mt th hong
tn thi. T hn na, ti mt vi nc nh Bc Triu Tin, cc nh lnh
o dng nn i nh l mt v kh xin vin tr hoc c quc t
tha nhn nh trng hp cc phe phi v trang tranh chp quyn lc ti
Soudan, Liberia, Sierra Leone...Mt th ch dn ch cho php thng tin i
li mt cch d dng s rung chung bo ng nhng nn i trm trng.
Mt th d in hnh l nn i ti Trung Quc vo nhng nm 1958 n
1961 lm cht 30 triu ngi, c th trnh c hoc t ra hn ch hu
qu tn khc ca n nu c t do bo ch, t do thng tin. Khng c t do
ngn lun chnh nh cm quyn Trung Quc t la di mnh v l
nn nhn ca chnh gung my tuyn truyn ca ng Cng sn Trung
Quc, nhng bo co lo t hng ca cc chnh quyn a phng. Ngi
ta bit rng vo cao im ca nn i, chnh ph Trung Quc ngh rng h
cn trn 100 triu tn la so vi s la d tr tht s trong kho. S thiu
thng tin ny khng cho php h ly nhng bin php cn thit kp thi
khi hng triu ngi ln ra cht i nh r. Chnh Mao, ngi a ra chnh
sch Nhy Vt vo cui thp nin 50--nguyn nhn gy ra nn i-- tha
nhn li lm l khng c mt h thng thng tin dn ch. Nm 1962, Mao
tuyn b ti mt hi ngh quy t 7000 cn b cao cp: "Khng c dn
Tuyn Tp DN CH I 107
ch, cc ng ch khng bit nhng g xy ra ti cc c s h tng. Tnh
hnh phc tp, cc ng ch khng c kh nng gp nht tt c cc thng
tin cn thit i ph. Khng c thng tin gia gc v ngn, nhng c
quan lnh o ly nhng quyt nh cc b, ch quan v sai lm..." Sau
khi Mao cht, tnh hnh Trung Quc kh quan hn v mt kinh t nhng
khng ci m v chnh tr. Nhng nc mun theo ng li ny phi coi
chng nhng khng hong ang ch i Trung Quc. Amartya Sen cho
rng "ci m kinh t nhng khng ci m chnh tr" ch c th chp nhn
c khi mi vic u thun bum xui mi, nhng nu c mt sai lm
chnh tr xy ra, s thiu vng nhng quyn dn ch ti thiu s a n
nhng bng n khng khip, khng lng trc c v khng kim sot
ni. Amartya Sen kt lun rng, trong qu trnh tm hiu cc nhu cu kinh
t, tm quan trng ca quyn chnh tr xut pht t ci nhn v con ngi.
Con ngi phi c nhn nh mt c nhn tnh (individuality) th hng
trn vn nhng quyn m n c hnh s tht s, khng nh mt n v
"sc vt" sng mt cch th ng.
Trong bi vit Why Democraties Excel, Joseph T. Siegle, Michael
M. Weinstein, Morton H. Halperin, ng trn Foreign Affairs,
September/October, 2004, a ra nhng d kin thng k chng
minh rng cc nc-dn-ch hn cc nc-chuyn-quyn v nhiu mt.
cuc tranh lun c tnh khoa hc v nghim tc, trc ht phi
da trn nhng tiu chun r rt: tiu chun dn ch v tiu chun kinh t
li-tc-km.
V c nhiu nh ngha cng nh quan nim v dn ch, cc tc gi
ny dng ch s dn ch (democracy index) do Ted Robert Gurr, gio
s i hc Maryland, ngh ra vo nm 1990. Bng ch s hng nm s cho
mt nc trn th gii s im t 0 (dn ch t nht) n 10 (dn ch nhiu
nht) da trn mc nc biu l nhng c trng dn ch c k
khai trong bng ch s dn ch.
V l do mi ngi cho rng cc nc giu c trn th gii l nhng
nc c mt nn dn ch vng mnh, v cuc tranh lun ch c ngha khi
so snh cc nc-dn-ch-li-tc-km v cc nc-chuyn-quyn-li-tc-
km, do cc tc gi ngh chn GDP theo u ngi di 2000USD
(thi gi 1995) lm tiu chun kinh t li-tc-km.
Cc d kin ca Ch bo Pht trin ca Ngn hng Th gii (World
Banks World Development Indicators) t nm 1960 n nay, cho thy
mt s tht n gin: trung bnh, cc nc-dn-ch-li-tc-km tng
Tuyn Tp DN CH I 108
trng bng cc nc cc nc-chuyn-quyn-li-tc-km. Nu khng k
cc nc ng (Singapore, i Hn, i Loan, Trung Quc), GDP theo
u ngi cc nc dn-ch-li-tc-km tng trng 50% cao hn cc
nc-chuyn-quyn-li-tc-km. Cc nc chn con ng dn ch nh
Cng ho Dominican, n , Latvia, Mozambique, Nicaragua v Senegal
qua mt cc nc chuyn quyn tng ng nh Angola, Cng ho
Congo, Syria, Uzbekistan v Zimbabwe. Ngoi ra, 25% cc nc-chuyn-
quyn km nht nh Cuba, Bc Triu Tin, Somalia khng kim k
nghim tc cc thng k, mc tng trng ca cc nc-chuyn-quyn c
th cn km hn cc d kin thng k chnh thc.
Cc nc dn-ch-li-tc-km hn hn cc nc chuyn-quyn-li-
tc-km v ch s pht trin con ngi HDI (Human Development Index),
gi tr trung bnh ca ba ch tiu:
- kh nng sng lu, o bng tui th tnh t khi sinh ra
- trnh gio dc, tnh tng hp t l bit ch ca ngi ln v cc t
l i hc tiu hc, trung hc, i hc
- v mc sng, o bng gi tr GDP theo u ngi, thc t theo sc
mua tng ng.
Ti cc nc-dn-ch-li-tc-km, ngi dn, trung bnh, sng 9 nm
lu hn, c nhiu may mn hc n trung hc cao hn 40% v nng sut
nng nghip cao hn 25% dn cc nc chuyn-quyn-li-tc-km. Con
s v nng sut nng nghip c mt tm quan trng rt ln v phn ng
(70%) dn cc nc-li-tc-km l nng dn. Nng sut nng nghip cao
c ngha l cng n vic lm, vn v lng thc nhiu hn. S t vong tr
con cc nc-dn-ch-li-tc-km t hn 25 %. iu ny cng v cng
quan trng v l hu qu ca chnh sch chm sc sc kho ca ph n
trong lc c thai, dinh dng, phm cht ca nc ung v trnh gio
dc thiu n.
Kh nng trnh c cc tai ho cng cao hn ti cc nc-dn-ch-
li-tc-km. T 1960, cc nc-chuyn-quyn-li-tc-km phi ng
u vi nhng tt hu nng n (gim hn 10% GDP) hai ln nhiu hn cc
nc-dn-ch-li-tc-km. T nm 1980, 70% cc nc-chuyn-quyn-
li-tc-km phi b t nht mt ln nh vy, trong khi ch c 5 trn
80 v kinh t tt hu t hi nht t 40 nm nay xy ra ti cc nc-dn-
ch-li-tc-km.
Nhn di lng knh ny, nhng thi k m cc nc-chuyn-quyn-
Tuyn Tp DN CH I 109
li-tc-km tng trng nhanh, v c cc ngi ch trng pht trin-
trc, thng xuyn cp n, li t hn nhng thi k c gng n
b cc mt mt trong nhng thi k en ti. Chng hn nc Ch Li
(Chile), c thng xuyn ni n nh mt kiu mu pht trin trong 13
nm di ch chuyn quyn 17 nm ca Pinochet, phi chu ng
hai khng hong kinh t trm trng: mt 12% GDP theo u ngi vo
gia thp nin 1970 v 17% trong nhng nm u ca thp nin 1980. Phi
i n gia thp nin 1980, Ch Li mi ly li mc GDP theo u
ngi cao hn mc 1973, nm Pinochet cp chnh quyn.
Lun iu c lp i lp li--dn ch s cm d cc quyn li m
dn lm phng hi kinh t mt cch ton b--l hon ton sai. T 30 nm
qua, trung bnh, cc nc-dn-ch-li-tc-km khng thm thng ngn
sch nhiu hn cc nc-chuyn-quyn-li-tc-km. Mt cch tng t,
c hai u c cng chi ph cho gio dc v y t.
Dn ch cho php i ph mt cch hiu qu hn trnh cc tnh
trng khn cp nhn o: t 20 nm nay, 87 v khng hong trm trng v
t nn v 80% nhng ngi dn b ht ra khi ch trong nm 2003 u
sng trong cc nc-chuyn-quyn-li-tc-km.
C ngi cho rng dn ch ho qu sm trong cc nc-li-tc-km
c th cho php cc chnh tr gia c hi khi ng cc phn ut chia r
min hoc dn tc. Theo quan im ny, mt bn tay st chuyn quyn c
th gi mt x hi rn nt c n nh. Nhng lp lun ny cng khng
ng vng trc s kim tra ca kinh nghim. T 1980, c 5 nm mt ln,
cc nc ngho thng c nhng tranh chp ko di mt nm. Nhng cc
nc-dn-ch khng tranh chp thng xuyn nh cc nc-chuyn-
quyn. Trong vng chu Phi di Sahara, min t xy ra nhiu tranh chp
ni chin gn y, ti nhng nc ang c ci t dn ch, cc cuc tranh
chp bng v lc t hn 50% so vi tiu chun tranh chp trong vng.
Tuy cc d kin cho thy nhng nc-dn-ch-li-tc-km lm vic
gii hn cc nc-chuyn-quyn-li-tc-km, sinh li nhun cho dn
chng, nhng, hin nhin, c nhng bin thin trong mi loi. C nc
dn ch long chong, tri li, mt vi nc-chuyn-quyn, c bit ti
ng , pht trin mnh. Nhng trng hp ny chng t pht trin di
cc ch chuyn quyn l mt iu c th xy ra. Tuy nhin, tng lp cc
nc-chuyn-quyn ny kh c tnh i din cho tt c cc nc-chuyn-
quyn. i Hn, i Loan, Singapore, v Nam Dng khuyn khch
khu vc kinh t c th, theo ui thnh cng chnh sch xut cng, v b
Tuyn Tp DN CH I 110
nh hng mnh ca cc nc dn ch Ty phng khi chp nhn v thc
hin cc nh ch kinh t v chnh tr ca cc nc ny. Hn na, khi
Trung Quc lm cho th gii kinh ngc v cc thnh tu kinh t sng
chi vo nhng nm 1970 nh p dng chnh sch kinh t th trng,
nhng ch-ngha-chuyn-quyn khng phi l im c trng ca s tng
trng ny. y l iu cn c nhn mnh khi so snh vi cc thnh tch
kinh t ti d ca cc nc-chuyn-quyn ng khc nh: Bc Triu
Tin, Min in, Cmpuchia, v Phi Lut Tn di thi Marcos. Nh vy,
tr mt s trng hp ngoi l va k, u th ca kinh nghim s hng
dn cc chnh sch pht trin vi s hin nhin ton b p o: t 40 nm
nay, cc nc-dn-ch-li-tc-km c nhiu thun li pht trin hn cc
nc-chuyn-quyn-li-tc-km.
L lun cho rng pht trin s a n dn ch cng khng c tnh
thuyt phc bao nhiu. Mt cch chnh xc, 6000USD l mc GDP
theo u ngi c cc chuyn gia chp nhn nh l ngng ca dn
chng c th i hi tham gia i sng chnh tr nhiu hn, bc u dn
n mt chuyn i dn ch. Nhng rt kh m trc nghim c gi thit
ny, v s nc-chuyn-quyn t n mc li tc ny rt him. T
1960, ch c 16 nc-chuyn-quyn t n 2000US GDP theo u ngi.
Trong s ny, ch c 6 nc--i Loan, i Hn, Ty ban Nha, B o
Nha, Hy Lp v c th M Ty C--chp nhn v thi hnh dn ch sau khi
pht trin kinh t. Nhng d kin ny khng thit lp mt cn bn
chc chn c tnh thuyt phc cho m hnh pht-trin-trc cho ton th
cc nc ang m mang.
3. Vit Nam: t chuyn i h thng n
chuyn i x hi
T hn thp nin nay, Vit Nam i vo con ng kinh t th trng
v gt hi mt s thnh qu ng k, vi tng trng kinh t trung
bnh 7.4%, ch ng sau Trung quc, v nm 2004, Vit Nam c nhiu
trin vng gi nguyn tng trng ny. Trong nm 2003, u t nc
ngoi chim 8% GDP, mt t s cao hn i vi Trung quc. Ci cch
nng nghip, chia t cho nng dn t do canh tc l yu t tch cc nht
lm cho kinh t Vit Nam pht trin. K sn xut tng nh u t di
do, nhn cng r v gii. Nm 2003 xut cng tng 20% thu v 20 t USD
(bn cnh s tin khim nhng quc t tng l 2 t). Hng ho Vit Nam
xut cng sang Hoa K tng gp i trong nm 2002 sau khi hai nc thi
Tuyn Tp DN CH I 111
hnh bn hip c thng mi song phng, v qua nm 2003 cng tng
ln gp i na. S ngi ngho ti Vit Nam cng ngy cng gim. Theo
Ngn hng Th gii nm 1993 t s ngi ngho ti Vit Nam l 58%, nm
2002 ch cn 29%. Trong ba nm 2001-2003 hng may mc Vit Nam xut
khu sang Hoa K tng t 47 triu USD ln 2.4 t USD. T nm 2000 sau
khi chnh ph H Ni ban hnh lut tiu thng, sinh hot ca ngnh tiu
thng pht trin khch l. Cui nm 2002 ngi ta m c c 50.000
c s tiu thng. [6]
V mt x hi, vi nn kinh t c nhiu thnh phn, vi sinh hot ca
ngnh tiu thng v cc c s kinh doanh ngoi quc, kinh t quc doanh
khng cn gi v th c tn v khng cn l ni duy nht em li cng n
vic lm cho dn chng. i sng dn chng khng cn b buc cht vi
ng v ngi dn khng cn b m nh bi thm cnh kinh hong bao vy
kinh t m nn nhn ni ting l cc nh vn ca nhm Nhn vn-Giai
phm v ng k l nh tr thc Nguyn Mnh Tng phi sa xe p
trn va h H Ni kim sng. Ngi dn d th hn v mt kinh t, c
iu kin c lp v i sng vt cht, do c i sng c lp v tinh
thn v c th thot ly vi ci vng kim c ca h t tng cng sn.
Ngoi ra, ng Cng sn khng cn a bn hot ng c quyn l cc x
nghip quc doanh kt np ng vin v dn chng khng cn nhu cu
vo ng c u tin xin vic ti cc x nghip quc doanh.
Ngoi nhng im tch cc v kinh t v x hi trn, Vit Nam ang
v s phi ng u vi nhiu kh khn.
V mt kinh t
Tuy nhin ci Vit Nam cn nhng thiu l gii kinh doanh
trung cp gia cc c s tiu thng cp gia nh v cc i cng
ty c kh nng xut cng m a s nm trong tay chnh quyn.
Tiu thng Vit Nam kh pht trin v h qu nh c th
mua t ai lp c s v vay tin chnh ph d dng. Cc c s
kinh t trong tay chnh ph vay gn mt na s tin cc ngn
hng cho vay. Mt nghch l l cho d cc ngn hng (cng thuc
chnh ph) mun cho cc c s nh vay, cc c s ny cng
khng iu kin th chp vay. Ca th chp gi tr nht l
t ai th ti Vit Nam t ai--theo lut--thuc s hu ca nh
nc. Ngi nng dn (v gii doanh nhn) ch c quyn thu t
ca chnh ph trong di hn. Trong thi hn ny h c quyn th
chp nhng cc ngn hng khng tin kiu th chp ny. Kt qu
Tuyn Tp DN CH I 112
l trong mt nn gi l kinh t th trng nhng t ai khng phi
l mt phm vt ca th trng t do. Ngoi ra tham nhng lm tr
ngi khng t cho dch v tiu thng. Ti mt s tnh, mt c s
tiu thng hng nm phi tri qua t nht l 15 cuc thanh tra
ca cc c s chnh quyn a phng.
Chnh ph thy nhng tr ngi ny v ni mun gii quyt,
nhng khuynh hng ca chnh ph vn l tin v cp t cho
cc c s quc doanh nht l cc c s c tn rt ku nhng
khng mang li nhiu li lc cho quc gia nh cc nh my lc
du, nh my sn xut thp v c c sn xut phn bn.
Kt qu l s phung ph ti nguyn. Vi u t hin nay,
Vit Nam ng l phi tng trng mnh gp 3 ln mc tng
trng hin nay. Theo ng Robert Glofcheski, kinh t gia thuc
Chng trnh Pht trin Lin hip quc (UNDP) th Vit Nam cn
nhanh chng u t nhiu tin bc vo lnh vc gio dc, y t v
ng do d chuyn ti nguyn (t ai, tin bc) cho t nhn.
l iu cn lm ko nc Vit Nam ra khi danh sch
nhng nc ngho. Tuy nhin lc ny vn "gim ngho" tr
nn kh khn hn v trong nhng nm qua s pht trin khng
cn i lm cho s ngho kh tp trung ti nhng vng xa xi
ho lnh, nht l nhng ni ngi thiu s sinh sng. Lc ny v
kinh t Vit Nam chnh yu l k ngh nn thnh th pht trin v
kh gi hn thn qu nhiu. V chnh quyn Vit Nam khng
th gii quyt vn chnh lch ny tn gc chng no cn ban
c n c hu cho cc c s quc doanh.[6]
V mt gio dc, x hi.
Sau y l nhn nh ca nhng nh gio dc v ang c vai tr v
v th no trong nn gio dc Vit Nam (Nhm Nghin cu Ci cch
Gio dc, H Ni, Vit Nam, Thit k bi: Phng Nghin cu & Pht trin
phn mm - Vin Ton hc), a ra trong 'KIN NGH CHN HNG,
CI CCH, HIN I HO GIO DC (D tho)':
(xin trch dn sau y nhng nt chnh, ton vn bn kin ngh trn
trang WEB chnh thc ca nhm Nghin cu Ci cch Gio dc c tn
'Hng v gio dc' http://www.ncst.ac.vn/HVGD/index.htm)
Bn kin ngh ny gm ba phn. Phn u phn tch thc
trng ca gio dc tm ra ci gc cc kh khn v bt cp hin
nay. Phn th hai xut phng hng hin i ho gio dc
Tuyn Tp DN CH I 113
khc phc cc kh khn v bt cp mt cch c bn. Phn th
ba trnh by mt s gii php cp bch cn thc hin tr li
mi trng hot ng bnh thng cho gio dc, v m ng
chuyn dn sang ci cch ton h thng.
I. Thc trng gio dc
Ai cng bit vai tr quan trng then cht ca gio dc i vi
tin dn tc. Th nhng, t nhiu nm, chng ta cho
gio dc VN tt hu kh xa so vi cc nc trong khu vc v trn
th gii. Cha bao gi tnh hnh gio dc bc xc nh hin nay.
Nhn chung c nc, h thng gio dc cha ra khi trng thi ln
xn bt bnh thng, hot ng khng theo quy lut khoa hc,
hiu qu km, cht lng thp, ang c nguy c b thng mi
ho theo xu hng ngc vi l tng cng bng v dn ch ca
x hi. V c ba phng din dn tr, nhn lc v nhn ti, nhng
bt cp u qu r:
- Dn tr thp, biu hin trn li sng v suy ngh, tp qun,
tc phong, t tng, thc... o c b xi mn, thi gian di,
thiu trung thc ang tc ng nng n n mi mt ca i sng
x hi.
- Nhn lc khng p ng yu cu pht trin kinh t. Yu
kin thc, km k nng thc hnh, t kh nng xoay x, thiu u
c tng tng v nng lc sng to, l nhng c trng cht
lng lao ng khin sc cnh tranh rt thp.
- Nhn ti tuy khng n ni qu thiu nhng pht hin v
bi dng km, thiu c hi v iu kin pht trin. Cht xm b
lng ph nghim trng di nhiu hnh thc khc nhau.
ng nhin, y khng ch l vn ca gio dc, m l
vn ca ton x hi, nhng trong trch nhim v vai tr ca
gio dc rt ln.
Tnh trng sa st ca gio dc l mt thc t kh chp nhn,
nhng cn c nhn thng mi c th thy c ng ra. Hon
ton khng nn so snh vi thi bao cp hay my nm u i
mi d dng bng lng vi bc tin chm chp c, m cn
m tm mt ra th gii bn ngoi, cm nhn r hn s tt hu
ngy cng xa ca chng ta. Cch so snh vi qu kh y kh
khn trc y l liu thuc an thn nhng thiu trch nhim, v
tht ra s st km ca gio dc hon ton khng xng vi tim
nng ca dn tc, c v tinh thn, tr tu, vt cht cng nh vn
Tuyn Tp DN CH I 114
hi.
T 1966 n nay, T c nhiu ngh quyt ng n m
cha c thc hin nghim tc, cho nn tuy chng ta c
nhiu c gng vc gio dc ln, song nhng cn bnh chnh
ca n khng h gim, tri li ngy cng trm trng v ko di
cha bit n bao gi. iu cho thy nguyn nhn tr tr khng
phi ch do nhng sai lm cc b v iu hnh qun l (tuy phn
trch nhim ca b my qun l khng nh), m ch yu l sai
lm t gc, sai lm t nhn thc, quan nim, t duy c bn. Ni
vn tt, l sai lm c tnh cht h thng, sai lm thit k, khng
th khc phc bng nhng bin php iu chnh chp v, sai u
sa , cng sa cng ri, m cn phi cng quyt xy dng li
t gc. l mnh lnh cuc sng, nu chng ta khng mun tt
hu thm na.
II. Con ng ra: ci cch, hin i ho gio
dc
Mun cng nghip ho, hin i ho t nc tt yu phi
bt u bng vic hin i ho gio dc, m s lc hu ca nn
gio dc ca chng ta chung qui l ch n rt xa l vi kinh
nghim lch s ca chng ta v kinh nghim gio dc trn th gii,
trong lc chng ta ang cn hi nhp pht trin. V vy con
ng ra khi nhng kh khn l xy dng li gio dc t gc
tin ti mt nn gio dc ph hp vi truyn thng vn ho ca
dn tc v xu th chung ca th gii, to iu kin cho cuc hi
nhp thnh cng. chnh l nhim v hin i ho gio dc, vi
ni dung v phng hng nh sau.
1. xy dng li gio dc t gc, trc ht cn thay i t
duy gio dc, xc nh li quan nim v mc tiu, yu cu o to
v chc nng ca nh trng, t mi thy r cn thay i cung
cch dy v hc, thay i ni dung, phng php, t chc qun l
gio dc, nh th no t c mc tiu . Nn r sot li
dt khot t b o to nhng mu ngi ch bit ngoan ngon
chp hnh, quen c dn dt, bao cp c v t duy v hnh
ng, hn l bit suy ngh c lp v t chu trch nhim. Cn coi
trng rn luyn cc phm cht o c c bn ca con ngi hin
i c c tnh nhng bao dung, bit giao tip v hp tc, bit lm
vic c hiu qu, c t duy ci m vi ci mi, thch dn thn,
khng ngi ng u vi thch thc, kh khn, sn sng chp
nhn mo him v mc ch ln, v nht l trung thc v c u
Tuyn Tp DN CH I 115
c sng to, l nhng c tnh ti cn thit trong i sng x hi
hin i. ng thi cn quan tm n gio dc thm m, gio dc
cm xc, o to ton din con ngi c tm hn v th cht
kho mnh...
3. Cng bng, dn ch l xu hng ca x hi tin b hin
i, tuy cch hiu v thc thi cn nhiu im khc nhau tu mi
nc. Trong gio dc cng bng, dn ch c ngha l bo m
cho mi cng dn quyn bnh ng v c hi hc tp v c hi
thnh t trong hc vn. Ngy nay, khng ch l mt nguyn
tc o c m cn l iu kin bo m s pht trin ca x
hi. Ch khi c cng bng, dn ch trong gio dc, ch khi mi
ngi, d giu ngho, sang hn, u c c hi hc tp v thnh
t ngang nhau th tim nng tr tu ca x hi mi c khai thc
ht. Hin nay nc ta con em cc tnh min ni, cc vng nng
thn, hay con em nh ngho thnh th, i hc kh m hc ln
cao cng kh hn. Vi ch hc tp buc phi hc thm ngoi
gi rt nhiu, phi ng gp v vn khon tn km ngoi hc ph,
hng nm phi mua sm sch gio khoa mi, vi ch nh gi
v thi c tn km nh hin nay, nh trng ca ta v tnh gt
ra ngoi c mt lp tr thiu may mn v trt sinh ra trong nhng
gia nh ngho hoc khng thnh ph...
6. Trong khi nng cao dn tr, m rng ca nh trng, k c
i hc, cho ng o ngi dn, th gio dc khng th coi nh
nhim v o to, bi dng nhn ti. Tri li, phi rt ch trng
ti nng, khc phc bnh qun v trung bnh ch ngha vn l
nhc im thng thy cc nc ngho nh ta. Trong thi i
k thut s hn bao gi ht, s hng thnh ca cc quc gia mt
phn rt quan trng, nu khng ni quyt nh, l do bi c nhiu
ti nng xut chng c nng niu, nui dng v c to iu
kin pht trin tt . Ti nng quan trng cho x hi hin i n
mc s lng v cht lng ngi ti c o to l tiu chun
hng u nh gi hiu qu gio dc. Cho nn, h thng gio
dc, c bit l i hc, phi c bin php hu hiu o to
nhiu ngi ti, hn na x hi phi c t chc nh th no
ti nng khng tn li sm m c khuyn khch pht trin ngy
cng cao. Kinh nghim cc nc pht trin cho thy gio dc
cng cng bng, dn ch, s ngi c hc cng ng, th trong
s ng cng xut hin nhiu ngi ti xut sc. V vy cng
bng dn ch trong gio dc khng nhng khng mu thun vi
vic ch trng ti nng, m cn l c s o to c nhiu
Tuyn Tp DN CH I 116
nhn ti cho t nc...''
c bn kin ngh ny, ngi ta thy t dn ch c dng n su
ln (tc gi bi vit, HX, in m v gch di). V mt chnh tr, ngi
ta hiu dn ch l g, tuy c nhiu cch hiu khc nhau. Nhng th no l
mt nn gio dc dn ch, nh bn kin ngh a ra nhng khng nh
ngha?
Thng thng, ngc li dn ch l c ti, nh vy, theo tinh thn
bn kin ngh, hin nay nn gio dc Vit Nam khng dn ch vy n
mang tnh c ti v tnh c ti th hin u v nh th no trong
nn gio dc Vit nam?
Tm mi, tc gi bi vit mi l gii c vn nn :
Bn tin t vnn.vn cho bit, theo quyt nh mi nht ca B
Gio dc v o to k ngy 23.2.2004, sinh vin h chnh quy
cc trng Cao ng-i hc ton quc bt buc phi thi tt
nghip ba mn thuc cc phn: Khoa hc Mc - L-nin, T tng
H Ch Minh; Kin thc c s ca ngnh v Kin thc chuyn
mn. Cc mn hc ca b mn khoa hc Mc - L-nin, t tng
H Ch Minh hin ang c ging dy ti tt c cc trng H,
C gm: Trit hc Mc - L-nin, Kinh t Chnh tr, Ch ngha x
hi khoa hc, Lch s ng, T tng H Ch Minh. Quyt nh
ny p dng cho sinh vin t kho tuyn sinh nm 2002 v s c
hiu lc t ngy 09.3.2004, tc sau 15 ngy k t ngy cng b.
Nu chng ta bit rng Lin x c, ngi ta tng c mt
chnh sch bt bt k mt sinh vin no cng phi b ra 4 hc k
hc bng c cc k i hi ng cng sn Lin x, 2 k
hc trit hc Mc-L, 1 k hc kinh t chnh tr Mc-L, 1 k hc
ch ngha cng sn khoa hc, v cui nm th 5 th thi tt nghip
cng vi mn chuyn ngnh. Nu chng ta bit rng k t nm
1989-1990 ngi ta b k thi tt nghip vi nhng mn v
ri g b dn cc mn hc phn lch s kia ra khi trng hc.
Nu chng ta bit rng Lin x khng hong v tan r khng phi
v ngi ta khng thi cc mn hc ny m v ngi ta tng dy
bt buc hng na th k nhng mn hc , nhng mn hc m
ni dung nh l anh em sinh i vi nhng mn hc m B Gio
dc va bt buc con em chng ta phi hc v thi. Th chng ta
ang chng kin mt s quay ngc bnh xe lch s Vit Nam,
mt c gng dn dt th h tr Vit nam hao ph thi gian v sc
lc gim ln vt xe ca nhng o tng duy ch. X hi v
Tuyn Tp DN CH I 117
quc gia cn nhng chuyn gia v nhng cng dn, khng phi l
nhng th k ca mt ng phi chnh tr, mt h t tng li thi,
mt hnh thc phn tch kinh t v x hi v tch s. [7]
Tm li, Vit Nam hin nay vn cn trong tnh trng phc tp v
kinh t v x hi, vn ho, gio dc v.v...
Chng ta c th da trn m hnh ca Kornai gii thch phn no
tnh trng phc tp v kinh t. Vit Nam ch mi i nhng bc u e d
ca khi 1: 'Quyn lc chnh tr thn thin vi s hu t nhn v th
trng' trong m hnh t bn ch ngha Kornai. Nhng khi 1, 2, 3 ca m
hnh x hi ch ngha vn cn ng cht ti v tr c hu:
- Khi 1: Quyn lc khng chia s ca ng Marxt-Lnint
- Khi 2: Hnh thc s hu nh nc v ta-nh nc (quasi-state)
chim u th
- Khi 3: iu phi quan liu chim u th
Nh vy, theo m hnh Kornai, Vit Nam vn cn ln ngp trong
vng ly kinh t x hi ch ngha.
Cho d Vit Nam c hon thnh cc khi khc ca m hnh t bn
ch ngha Kornai, cuc chuyn i h thng (kinh t) khng phi l mt
chuyn i vn ho, gio dc, x hi... Mun th, phi i vo mt cuc
chuyn i x hi m nhng nt chnh c trnh by sau y: [8]
Mun t chc mt x hi nht thit phi da vo h thng
c s l lun hay ni theo kiu hn lm l phi da vo l
thuyt t chc x hi (LTTCXH), mt l thuyt khoa hc, cht ch,
c th ho gii tt c.
Cc khi nim c bn ca LTTCXH:
- M hnh x hi: Khi nim m hnh y rng hn khi
nim m hnh hiu theo li thng thng l nhng g c sn
lm khun mu. M hnh cng r rng c th, c xy dng cht
ch v khoa hc, vi nhng nguyn tc c th chi phi mt cch
hiu qu, th vic t chc x hi cng hanh thng.
- X hi: Con ngi ni chung sng cng vi nhau trong cc
cng ng c t chc, vi cc b lut v tp qun kim sot cch
h i x vi nhau.
- T chc x hi: y l khi nim mi, th hin mt cch
hiu khc v vic xy dng mt x hi. Vic t chc mt x hi
Tuyn Tp DN CH I 118
bao hm t chc b my vn hnh, qun l x hi gm cc thc
th chnh tr (cc thit ch chnh thc); t chc cc thit ch phi
chnh thc; t chc cc thc th phi chnh tr v t chc hot ng
ca ton b cc thc th ny ni ring cng nh ca ton x hi
ni chung. lm c iu ny, l tt nhin LTTCXH phi xy
dng mt h thng cc nh ch lm c s php l, bao gm
Hin php, cc b lut, cc quy nh hnh chnh, cc quy nh
trong qun l trt t x hi, v sinh, an ton thc phm, mi
trng, vn ho phm... Cc quy nh thnh vn v bt thnh vn
v ng x gia con ngi vi con ngi, con ngi vi cng
ng, con ngi vi mi trng x hi, mi trng t nhin.
- Mi trng x hi: Mi trng vt th v phi vt th cng
ton b hot ng ca con ngi. Ni cch khc, l ton b c
s vt cht ca x hi: nh ca, cng s, ng giao thng, cc
phng tin chuyn ch, h thng in nc, thng tin lin lc,
nh vn ho, nh bo tng, rp ht, cng vin, di tch lch s, di
sn thin nhin, di sn vn ho, bnh vin, trng hc... v ton
b cc gi tr vn ho phi vt th cng cc hot ng ca cng
ng.
Cc nhm nguyn tc c bn ca LTTCXH:
- Nhm nguyn tc v quyn con ngi, quyn cng dn.
- Nhm nguyn tc v t chc v vn hnh b my cng
quyn.
- Nhm nguyn tc ng x x hi: ng x vi cng ng, vi
mi trng x hi, mi trng t nhin.
Cc c trng ca LTTCXH:
- Khi qut: L thuyt TCXH c tnh khi qut cao, quyt nh
ht thy mi vn lin quan n vic t chc mt x hi, t
chnh tr - x hi, kinh t, vn ho, php lut, gio dc, mi
trng...
- Cht ch: Thit k mt x hi mt cch y , chi tit;
ng thi quy nh nhng ai xy dng m hnh y v phi xy
dng nh no, vn hnh x hi y ra sao. y l c trng quan
trng quyt nh s khc nhau gia LTTCXH v mt bn thit k
thng thng.
- H thng: Mt x hi l th phc hp m s rng buc kt
ni gia cc thnh t l theo mt h thng cht ch, c bit l
Tuyn Tp DN CH I 119
cc thnh t thuc v chnh tr. L thuyt t chc x hi l h
thng c s l lun v cch thc t chc x hi, n c mt h
thng lut t chc cc thc th chnh tr, kinh t, vn ho, ngh
thut, th thao... v mt tp hp cc b lut qun l cc thc
th ny da vo vn hnh.
Pari s 10/ 9/ 2004
Hong Xun i: Sinh nm 1941. Hc ti Hu v Sign,
du hc Paris nm 1964.
Tham gia cc phong tro sinh vin ti Sign v Paris.
Sau 1975, tham gia cc phong tro dn ch ti hi ngoi.
Hin ngh hu v sng ti Paris.

Ch Thch
[1] J. Kornai: Con ng dn ti nn kinh t th trng, Hi Tin hc Vit Nam
2001, NXB Vn ho Thng tin (NXB VHTT) 2002. T sch SOS2, Nguyn
Quang A dch.
T sch SOS2: Cc tc phm xut bn v sp xut bn:
J. Kornai: Con ng dn ti nn kinh t th trng, Hi Tin hc Vit Nam
2001, NXB Vn ho Thng tin (NXB VHTT) 2002.
J. Kornai: H thng X hi ch ngha, NXB Vn ho Thng tin 2002
J. Kornai-K. Eggleston: Chm sc sc kho cng ng, NXB VHTT 2002
G. Soros: Gi kim thut ti chnh, sp xut bn
H. de Soto: S b n ca t bn, sp xut bn (NXB Chnh tr Quc gia,
2004)
J. E. Stiglitz: Ch ngha x hi i v u?, sp xut bn
F.A. Hayek: Con ng dn ti ch nng n, sp xut bn
G. Soros: X hi M, sp xut bn
K. Popper: S khn cng ca Ch ngha lch s, sp xut bn
(a ch lin lc: Tp ch Tin hc v i sng, 54 Hong Ngc Phch H
Ni [25/B7 Nam Thnh Cng], thds@hn.vnn.vn hay nqa@netnam.vn).
Nhng d kin thng tin v dch gi Nguyn Quang A v t sch SOS2
c ban Bin Tp Talawas cho php dng. Tc gi bi vit xin trn trng
Tuyn Tp DN CH I 120
cm n ban Bin Tp Talawas v dch gi Nguyn Quang A.
[2] J. Kornai: H thng X hi ch ngha, NXB Vn ho Thng tin 2002.T sch
SOS2, Nguyn Quang A dch.
[3] Kornai, J. 2000. What the Change of System From Socialism to Capitalism
Does and Does Not Mean" Journal of Economic Perspectives. Vol. 14,
No.1, Winter 2000. Ti liu ly t website UNDP Viet Nam
(http://www.undp.org.vn/undp/fact/kornai/index.htm)
[4] Cc thut ng ting Vit trong bi ny ly t tc phm "H thng x hi ch
ngha. Chnh tr kinh t hc ph phn v Con ng dn n kinh t th
trng" ca Jnos Kornai, nh kinh t hc ngi Hung, gio s Harvard
(M), do Nguyn Quang A dch, Nh xut bn Vn ho Thng tin, H Ni,
va ra mt lp tc c coi l nhng cun sch quan trng nht nm
2002 Vit Nam. bn c c th d dng tip cn vi hn 1000 trang
sch y, Talawas gii thiu trn mng bi vit ca dch gi Nguyn
Quang A vo ngy 27/11/2002. Nguyn Quang A dch cc thut ng rt
hay v chnh xc: chng hn dch "unemployment on the job" ca Kornai ra
"Tht nghip c ch lm" th tuyt, m t ng thc trng ca nn kinh t
bao cp, nhn vin c tr lng khng lm g c.
cng l thc trng m Gio s Hong Ty, nguyn Vin trng Vin
ton hc H Ni, cho bit qua bi phng vn "Gii php cu ngnh gio
dc", do Tp ch Ngy Nay (Vit Nam) thc hin, ng trn website
Talawas ngy 17.11.2003. Ch cn i b phn chng ta ch lm cho nh
nc t 3-4 gi thi, thi gian cn li c ngi y th cng ch suy ngh
chuyn ca mnh hoc i lm chuyn khc."
[5] Sen, Amartya. 2000. Development as Freedom. New York: Anchor Books
[6] Vietnam' s Economy: The Good Pupil (Kinh T Vit Nam: Ngi Hc Tr
Hc Gii) (Trn Bnh Nam dch, June 4, 2004), The Economist s ra ngy
8-14 thng 5 nm 2004.
[7] Quc Vit, V Quyt nh ca B Gio dc v o to ngy 23.2.2004,
www.talawas.org
[8] Nguyn Thc Nhi, L thuyt t chc x hi, www.talawas.org
Tuyn Tp DN CH I 121
JACKIE BONG WRIGHT
Pht trin X hi Dn s
Ti Vit nam
Vai Tr Xy Dng X Hi T Nhn Dn
ng B chng ta c cu Php vua thua l lng. Li ni cho thy r s
thnh hnh v bnh trng ca x hi dn s (XHDS) c t mun thu ti
Vit Nam cng nh cc nc trn th gii.Khi ngi dn thy c mt
nhu cu g cn thit th chnh h t tm phng cch gii quyt vn
v a ra cu cnh c kt qu thc tin.
Nhng sng kin v cng tc ca ngi dn em li li nhun cho c
nhn h, gia nh h, v cho tp th trong x hi m h ang chung sng
tt c c hng li ch chung. H hi hp li, bn lun, gp sc lc
hp tc, chia s kin, v thit k chng trnh theo khun kh php
nh cng khai, minh bch, ri thc hin nhng cng tc cn thit cho n
khi no h t n kt qu mong mun theo mc tiu v s mng vch
ra.
H t chc mt nhm ngi cng c mt ch hng tm phng
tin thc hin nhng chng trnh t h tr tnh, vi tinh thn t nguyn,
bt v li ca mt s ngi hon ton c lp, tch bit ra khng dnh lu
g vi cc cng chc ca mt chnh quyn no.
Nu h thnh lp mt nhm c kh nng t chc quy c, th c th
gi h l mt hi phi chnh ph (non-governmental organization - NGO),
mt hi t nhn, mt hi thin nguyn hay hi tng t.H c th bnh
trng hot ng ca h trn nhiu phng din v thnh lp nhng hi
ng hng, hi gio dc, hi hng o, hay hi on tn gio theo
khun kh php tr.H iu hnh qua tinh thn t nguyn, phn ng c
o to v khch l bi cc t chc tn gio hay vn ha x hi.
ng Trn Hu Quang, trong bi ng trn Tp ch Khoa hc X hi
Tuyn Tp DN CH I 122
nm 2009, tm tt bn khi nim XHDS c thay i quan im v cc
mi quan h gia cc lnh vc chnh tr, kinh t v x hi.ng ni nh
chnh tr ngi Anh Thomas Hobbes l ngi u tin s dng thut ng
XHDS (societas civilis) i lp vi tnh trng t nhin trong quyn De
Cive xut bn nm 1649. [1]
Vy th vo th k XVI-XVIII, Hobbes, cng vi John Locke v Jean
Jacques Rousseau ng ha XHDS vi nh nc/quc gia.Qua th k
XVIII-XIX, cng theo ng Quang, th Bernard Mandeville, Adam
Ferguson v Adam Smith cho quan nim XHDS l x hi th trng.Sau
XHDS c coi nh l x hi t sn vi Georg Hegel, Karl Marx,
Friedrich Engels v Antonio Gramsci vo th k XIX-XX.Qua n th k
XXI, nhng chuyn ha v ni dung nim XHDS phn nh nhng hon
cnh c th cn tn ti c n ngy nay nh th no? Trong nm 2006,
Louis Juste cho l n biu hin tnh hnh u tranh x hi din ra trong
nhng thi c nht nh. [2]
Tm li, XHDS cu thnh t cc t chc x hi v dn s t nguyn
to c s t vn hnh, khc vi cc c cu quyn lc ca nh nc v
cc th ch thng mi ca th trng.C ba mu XHDS: 1) cu t cho
nn nhn chin tranh hay tai ho gy ra, 2) pht trin th ch x hi, kinh
t, vn ha v gio dc, v 3) bnh trng cc sinh hot x hi (social
action) tng quyn li c nhn v pht trin thc h trong cng ng.
Nh th mi hot ng bt v li cng cn c phng tin c th, tin bc
v c s sinh hot.
Trung tm XHDS ca Trng i hc kinh t London nh ngha
XHDS nh sau:
XHDS cp ti cc hot ng tp th t nguyn xung
quanh cc gi tr, mc tiu, thc chung.V l thuyt, cc hnh
thi t chc XHDS khc bit hn vi cc hnh thi t chc nh
nc, gia nh v th trng. Nhng trong thc t th ranh gii
gia nh nc, x hi, gia nh v th trng l kh ln ln, mp
m v khng r rng.XHDS thng bao gm mt s a dng v
phm vi hot ng, cc thnh vin tham gia v cc hnh thi t
chc khc nhau v mc nghi l, t do v quyn lc.XHDS
thng c hnh thnh di dng cc hi t thin, cc hip hi,
cc cng on, cc nhm tng tr, cc phong tro x hi, cc
hip hi kinh doanh, cc lin minh, v cc on lut s. [3]
Tuyn Tp DN CH I 123
X Hi Dn S Ton Cu
S pht trin ca th ch XHDS trong nhng quc gia u Chu t cui
thp nin 1990 em li s hnh thnh ca Phong Tro Tn X Hi (New
Social Movement.) N tr thnh mt khi qun tr th ba xy dng th lc
ton cu khng ranh gii, c tnh cch chnh tr, sinh hot tranh u v
thc h nh chng bo hnh gia nh v cng lc, chng n p tn gio,
chng p o truyn thng bo ch, chng nn bun ngi hay bo v mi
trng. Nhng phong tro to thnh X Hi Chnh Tr lm mi gii
gia nh nc v dn chng. [4]
Khi nim XHDS mi ch c ph bin rng ri trong vng my
chc nm gn y vo th k XX, nhng vo u th k XXI sinh hot a
dng ca XHDS c ph bin rng ln trn khp th gii. Trng hp c
th ca Hi Hng Thp T Quc T t tr s chnh ti Genve, Thy S,
c thit lp trn 150 nm, phi hp vi cc chi nhnh ca tng quc gia
s ti.Rotary Club c chi nhnh lm thin nguyn khp nm chu cng n
mng 150 tui.
Nhng t chc bnh vc nhn quyn nh n X Quc T (Amnesty
International), Theo Di Nhn Quyn (Human Rights Watch), Bc S
Khng Bin Gii (Mdecins Sans Frontire), K Gi Khng Bin Gii
(Reporteurs Sans Frontieres), Bo V Mi Sinh (Green Peace) v Minh
Bch Quc T (Transparency International) cng nh cc t chc tn gio,
y t x hi, vn ha gio dc, hot ng trn ton cu, c qun chng a
chung hn c quan nh nc hay c s thng mi. [5]
Nh Hi Hng o c tr s chnh ti London, Anh quc, l mt
phong tro hng dn sinh hot lnh mnh cho gii thanh thiu nin khp
th gii. Nh ti n c t 1 n 2 triu t chc ln v nh hot ng t
thin, cn bn Nga S th cng c n 277,000 XHDS, phn ng do nh
cm quyn Nga S thng tr.
Ngoi ra, vai tr trong gii i hc (academia) v cc c quan chuyn
nghip v k thut, khoa hc, gio dc, y t, nhng ng gp sng kin
thc tin c nh hng trong gii tr thc cng nh trong qun chng su
rng.Tuy nhin, khng cn phi l mt t chc quy m vi ti chnh di
do mi c th hot ng c. Nhng t chc nh vi ngn sch eo hp
cng hot ng kh hiu qu vi tm vc quan trng.
Ring ti Hoa K, thng k cho thy Foundation Center gm 11 c
quan ti tr cho 1 triu t chc v v li v trn 3 triu nhm nh hot
Tuyn Tp DN CH I 124
ng t nguyn phc v cng ch. Cc t chc ny c hn 60% pht
xut t cc tn gio, phn nh tinh thn phc v hy sinh rt cao, so v s
nhn vin thin nguyn lm vic cho cc t chc ny. Tuy vy, c nhng
nhn vin cc t chc XHDS c tr lng cao vi quyn li i ng
c bo m khng thua cc cng chc nh nc hay cng ti x nghip.
Nh Hi AARP, vi 6 triu thnh vin ngi hu tr (American
Association of Retired Persons) c ngn sch $640 triu v thu c ngn
nhn vin lm vic trong nhng vn phng ton quc Hoa K.H cng
tr tin cho nhiu nhn vin i vn ng (lobby) trn quc hi bnh vc
quyn li cho ngi t 50 tui tr ln. [6]
Thng k cng cho bit ngi M chi ra 250 t m kim cho lnh
vc t thin v c tt c 1.8 triu t chc c chp nhn c min
ph trong nm 2007.Mi nm c t 75,000 n 100,000 t chc XHDS np
n ng k ti Hoa K.[7]
Nhu cu a din ca mt quc gia chng nhn l chnh quyn khng
th no t gii quyt nhiu vn v chnh tr, kinh t hay x hi.V vy,
t chc XHDS b sung ch khng nhm thay th gung my nh nc.H
ch ly cng ca dn lm cn bn gip cho chnh quyn.Theo LS on
Thanh Lim, nhng t chc XHDS ng hai vai tr: va l i tc
(counterpart), va l i trng (counterbalance). [8]
C th nh cc hi Hng Thp T lun hp tc vi nh nc chm
sc cho cc nn nhn thin tai, bo lt.Cn cc hi ph huynh hc sinh
chng hn, th h tr nh trng gip m mang tr tu v sc khe cho cc
con em.V th m cc c quan thin nguyn cn c chnh quyn ti tr
hay cp thm phng tin h thc hin nhiu chng trnh cng ch.
Cn cc hi tn gio (faith-based initiatives) hay nhn quyn th ng
vai tr i trng bnh vc cho nhng nn nhn chng bt cng, tham
nhng, lm dng m nhn vin chnh quyn gy ra. Gii truyn thng bo
ch, i hc v nhng ngi c l tng nh gii tr v sinh vin dm can
m ng ln thc tnh, cnh gic, ph phn sai tri cc nhn vin
chnh quyn hay c quan doanh nghip t nhn gy ra.
Nh c kim sot gi s qun bnh (checks & balance) ca
ngi dn, nn x hi bt c mt phn no s nhng lm v thit thi
cho ngi dn. l mt nhu cu chnh ng, v ngi dn d nh, do
ngi dn thc hin v do ngi dn c hng th nhng li ch.
Nhng bin php gim nhng khng ch, lm quyn, thi nt, em li
Tuyn Tp DN CH I 125
nhng thay i trong x hi nh tn trng quyn ti thiu ca cng dn
sng trong mt quc gia theo th ch php tr.T nhng nh hng t
do ci m, bo trng quyn li cho cng dn, tn trng nhn quyn v dn
ch t ln t hi c phc ha. Nhng phong tro chng n l, bnh vc
quyn li ph n v ngi da mu c quyn b phiu c cao v
gia tng.
Sau th chin th nht, Lin Hip Quc c thnh lp bn lun
v s Gim Qun B trn th gii (World Disarmement). Nm 1950, LHQ
mi 1,000 NGO n tham d v biu quyt chp nhn lm vic chung.H
coi cc hip hi t nhn nh l mt khi t chc quc t International
NGO ph gip h thc hin nhng chng trnh ti cc quc gia trn th
gii.V th m cc NGO cng nhn c nhiu ngun ti tr t c nhn, t
qu ti tr cc foundations, t t chc t nhn v thng mi, t chnh
ph v t cc t chc quc t. [9]
Nm 1970, cc quc gia giu cam kt trch ra 0.7% GNI (li tc
quc gia - gross national income) tng cho NGO thc hin chng trnh
ca h cho cc quc gia ang m mang.Vin i hc John Hopskins
nghin cu trong cc nm 2000-2002 a ra tng s $1, 300 t m kim
(trillion) do 35 quc gia chi ph cho 40,000 ngn nhn vin quc t lm
vic trong khu vc XHDS ny.
Nh th th XHDS c th xp vo hng th 7 trong cc nn kinh t
ln nht ca th gii ngy nay.C th coi XHDS l mt khi th lc th ba
(Third Force) trn th gii v trong gung my ca nhiu quc gia t ng
Ty n u . Quan h quc t v quc gia tr thnh quan h m (open
society) khai thng hai chiu trn nhiu lnh vc v tp tc np sng c
truyn ca quc gia vn c duy tr. V th, nhiu dn tc a dng, tuy
khc bit v ngn ng v truyn thng, cng sng chung vi nhau v chia
s nhng gi tr v np sng trong x hi ci m khng bin gii nh ngy
hm nay. [10]
Trong nm 2007, World Bank trch ra mt t m kim ti tr cho
nhng chng trnh cng ng.Carnegie Endowment for International
Peace cho $20 t trong nm 2007, cn Bill v Melinda Gates tng $38
triu cng vi $30 triu ca ng Warren Buffet chch nga cho 200
triu tr em cng nh ti tr cho nhiu chng trnh gio dc v x hi
khc.Vy th k XXI l th k ca bt v li (the Century of Non-Profit).
Cc nguyn nhn no em n s t ph ca x hi mi m ny
(The New Social Movement)? Trc ht l vn ti nguyn.Cc chnh
Tuyn Tp DN CH I 126
ph Ty u k c M khng ngn sch trang tri mi dch v cho
ngi dn, c bit trong nhng nm 1970, gi du ha t Trung ng
tng cao lm li tc thu nhp quc gia gim nhiu.Do , cc c quan t
nhn gip m trch vai tr m nh nc khng th ph trch ht v
phng din gio dc, vn ha v x hi.
Hai na, qun chng cc nc u M kt hp thnh phong tro
chng chin tranh ht nhn, chng ph hoi mi sinh, chng n p nhn
quyn. Nh s tin b ca khoa hc k thut v lnh vc truyn thng nn
s lin i quc t c kt hp vi tnh cch ton cu v c ph bin
mau l v lin tc.
Ba na l trong thi k Cng sn ti Lin S v cc nc ng u b
suy thoi, v sau bc tng B Linh sp nm 1989, cng cuc phc hi
XHDS c tin hnh mau l dnh cho ngi dn ci quyn t mnh lm
ch vn mnh.Qu trnh chuyn tip dn ch (Democratic transition) ny
ang din ra ti tt c cc quc gia cu Cng sn, tr Cuba, Bc Hn,
Trung Quc v Vit Nam. Nhng kinh nghim cho thy r s thay i l
mt qu trnh khng th no o ngc c na (irreversible process).
Cht na th t chc XHDS cn thu ht nhiu ti nng tr tu xut
sc, cho nn hot ng ca h c nng xut v hiu qu rt cao.Do u c
sng to, lng nhit tm, s hy sinh cho l tng, phng thc n ha bt
bo ng, v hnh ng thit thc nn nhng nhn vin phc v cho dn
chng gt hi thnh qu tt p.
Hn na, tnh cht a nng v a nguyn ca XHDS Hoa K v cc
nc m mang cn nh hng n chnh sch i ni v i ngoi, s pht
huy i sng ton din ca ngi dn t kinh t, x hi, vn ha v tn
gio. N cng bo trng nn dn ch hu hiu t h tng c s nh lng,
x, qun n tnh v thnh th ln n thng tng c s ca chnh quyn
nh lp php, hnh php v t php. l hin tng thay i t di ln
trn, t lng dn ln n chnh quyn, khc vi nhng quc gia chuyn
ch, c ti kim sot quyn hnh t trn xung di.
S nh hng ca XHDS rt quan trng n chnh quyn. Nhn dp
ving thm Trung Quc cui thng Nm nm 2010, Ngoi Trng Hoa K
Hillary Clinton gp cc ph n XHDS (Chinese Women Civil Society) ti
Bc Kinh (Beijing). H chia s nhng vn kh x nh tham nhng, bo
hnh gia nh, n p, hm hip, quyn ph n v nhn quyn. Kt lun tt
c ng l cn c s ng tm v ng thun ca cc ng nam nhi v
chnh quyn mi c th gii quyt v thay i c nhng tnh trng nu
Tuyn Tp DN CH I 127
trn. [11]
X Hi Dn S ti Vit Nam
Sau khi thng nht t nc thnh mt quc gia khng cn chia i nh
trong nm 1975, Vit Nam tri qua nhiu thi k th thch, t s trng
pht b t c trm ngn ngi min Nam cng mu m, cn gy chin vi
Cam Bt, ri cuc chin vi n anh Trung Cng.Vit Nam tr thnh mt
trong nhng nc ngho nht ng th t trn th gii vi li tc u
ngi thp $200 mt nm cho n thp nin 1990.
Nh noi gng i mi ca hai n anh Nga S v Trung Cng nn
sau Vit Nam bt tay lin h vi k th quc M nm 1995 v
tip nhn nn kinh t th trng ci m theo t bn. T nm 2000 tr ln,
nn kinh t Vit Nam c chp nhn trn sn chi quc t v pht
trin trn phng din kinh t ln x hi vi nhng u t ng k t cc
nc phng ty. Nhng tip xc vi bn ngoi v ti chnh, lut l, cc
ngnh chuyn mn k thut vi nhng t tng dn ch lm thay i
tm nhn v trin vng, chng nhng ca cp lnh o nh cm quyn
Cng sn, m cn n a s ngi dn trong nc.
T , mc pht trin kinh t gia tng v vt ln n 6.2 % trong
nm 2008, hn cc quc gia ln cn ti ng Nam , vi li tc u
ngi $1,000 mi nm.Tuy vy, s km kp v t tng v chng trnh
hot ng ca ngi dn vn b B Chnh Tr H Ni kim sot cht
ch.Cng ha X hi Ch ngha Vit nam lp ra nhiu t chc tp on
ca h nng cao danh ngha dn ch ca dn, do dn v v dn.
Hi on ln nht v qun chng ca ch l Mt Trn T Quc
Vit Nam (Mt Trn) a ra chnh sch lin minh v lin kt vi cc t
chc hi on chu s kim sot ca h, c coi nh l t chc XHDS.
Mt trn ph chun cc ng c vin vo danh sch ng c v m nhim
lun vic gim st tt c cc cuc bu c. [12]
Cc t chc ngoi vi ny c thnh lp bi B Chnh tr gm ng
vin ng cng sn VN.44 thnh vin XHDS ca Mt Trn l ng
Cng sn VN, Tng lin on lao ng, Hi nng dn, on thanh nin
cng sn HCM, Hi lin hip ph n VN, Hi cu chin binh, Lin hi
khoa hc k thut, Hi ch thp , Phng thng mi v cng nghip,
Hi Pht Gio, y ban on kt Cng gio, Tng hi thnh Tin lnh, Hi
nh bo, Hi lin lc ngi VN nc ngoi, Hi lut gia cho n Hi
Tuyn Tp DN CH I 128
lm vn
ng Cng sn VN c 3 triu ng vin, chim 3% dn s, ch th
cho cc t chc XHDS ca h phi tun theo qun tr h.c bit
trong Mt Trn c Hi lin hip ph n (VN Womens Union), mt t
chc chnh tr theo h gm 1.5 triu hi vin c nhim v pht trin kinh
t, x hi, an ninh quc phng v xy dng gia nhbo v x hi ch
ngha VN.
Trang nh ca Hi ph n xc nhn l 70% hi vin c tuyn
truyn, ph bin v ch trng ca ng v 100% Ch Tch v Ph CT
Hi t tiu chun chc danh cn b, cng chc theo quy nh. Vy th cc
thnh vin phi vo ng CS mi tr thnh cng chc v c lm vic an
ton.H phi tun lnh do ng ch th. Hi cng a ra con s l 70% ph
n ngho c Hi gip xo i gim ngho.Vy ti sao c quan quc t
UNDP (Development Programme) iu tra v bo co l nhm 20%
nhng ngi giu nht Vit nam hin ang hng ti 40% li ch t cc
chnh sch an sinh x hi ca nh nc; trong khi nhm 20% nhng ngi
ngho nht ch nhn c 7% li ch t ngun ny. [13]
Nh th ta thy r ng Cng sn ng ra t chc, iu ng, bao
trm v lng on tt c cc sinh hot ca lnh vc XHDS ch khng c
gii hn trong phm vi chnh quyn hay lnh vc kinh t m thi.Do
XHDS b chnh tr ha, b cai tr chuyn ch, b cng lc v cng quyn
n p, km kp.Quyn lc nm trn trong tay ng tc l ng s ch
khng phi trong tay ca nhn dn tc dn s.Tht ra th cc XHDS nh
th c gi l GONGO (Government organized NGO) ch khng phi l
NGO (non-government organization).
Theo iu 9 Hin php (1992) quy nh th c on nh sau: Nh
nc chm lo v bo v li ch chnh ng ca nhn dn, ng vin nhn
dn thc hin quyn lm ch, nghim chnh thi hnh Hin php v php
lut, gim st hot ng ca c quan nh nc, i biu dn c v cn b,
vin chc nh nc. Nhng t ng dn ch m miu ny c c nh
nc p dng trung thc hay khng?
Ngoi ra, ngy 26-3-2004, B Chnh tr ban hnh Ngh quyt 36 v
k hoch ton din nhm vn ng ba triu ngi Vit nc ngoi
thnh mt b phn khng th tch ri ca cng ng dn tc. Cn bn
nh th nh nc thng tay n p nhng c nhn hay t chc tranh u
cho dn ch v nhn quyn.Vy th li thot ca s b tc hin nay nh th
no? [14]
Tuyn Tp DN CH I 129
GS Carl Thayer, nh nghin cu v Vit nam thuc i hc New
South Wales Sydney, c, tr li phng vn ca i BBC thng 8 nm
2008 nh sau: Vit Nam, nhng nhm ang i hi c XHDStc i
chnh quyn phi thc thi chnh lut php ca mnh, qua cng nhn c
quyn lp hi, t tp, biu tnh, t do tn gio. Nhng quyn ny khng
c thc thi v nh chc trch lun tm l do ngn cn, th d ly l do
gy ri an ninh trt t ngn khng cho biu tnh.
ng ni tip:Nhng nhm dn s ny gia tng v con s v bt u
lin kt thnh nhng mng li. Nh vy mng li ang ngy cng pht
trin v ti ngh ri s n lc cc nhm ring l khng nhng thnh lp
phong tro m cn gy sc p nhiu ln nh nc thc thi lut php
theo cc tiu chun quc t m Vit Nam cam kt. ng Thayer kt
lun: C mt im chung l nhng ting ni XHDS ny c lng nghe
v tm cch a vo trong gung my. Kch bn kh d nht theo ti l
cui cng h s c php nm gi nhng gh trong quc hi.
Theo TS H B Thm th hin nay c 320 hi hot ng trong phm
vi ton quc Vit nam v hn 2,150 hi hot ng trong phm vi vi tnh,
thnh ph trc thuc Trung ng cng c hng ngn hi cc c s. ng
vit tip: Cc hi cng rt a dng: c hi do t chc thnh lp, c hi do
c nhn, doanh nghip, c hi c c cu cht ch nhng c hi li lng
lo.Trung bnh mi ngi l thnh vin ca 2.33 t chc, cao hn nhiu
nu so vi nhng nc trong khu vc chu , nh Trung Quc (0.39) v
Singapore (0.86).Theo kho st ny, t l nhng ngi thuc t nht mt t
chc l 73.5%, mt t l tng i cao. [15]
Ngoi cc hi hot ng trong nc th c nhng NGO ng k ca
ngi Vit m trch t nc ngoi v Vit nam u t, kinh doanh, hp
tc khoa hc, hot ng ngh nghip, nh c lu di v cu tr. Vai tr
ca nhng t chc cng ng hi ngoi l lc lng ng gp cht xm,
c ti chnh di do, c k thut cao, c kin thc chuyn nghip, v c c
tm lng gip ci thin i sng gia nh, b con v bn b ti qu nh.
Trc tnh cnh tt hu Vit nam, ba triu ngi Vit nam sng ti
hi ngoi c ch gi l Vit Kiu, l mt ngun ti tr quan trng
gi v cho gia nh bn Vit nam, chnh thc hay bn chnh thc mt
ngn khon gn 8 t m kim trong nm 2008. t nht 50 phn trm l phn
ng gp ca cng ng ti Hoa K. Hn na, c li bn trm ngn ngi
Vit i du lch em tin v Vit nam tiu xi hay lm cng tc t thin.
[16]
Tuyn Tp DN CH I 130
TS Nguyn Quang A vit trong t Lao ng Cui Tun 2009:
XHDS u c ng s. Hn hai mi nm tr v truc t ngi dm ni
n c ch th trng, n khu vc kinh t t nhn: nhng iu cm k v
ng s.Ri ngi ta hiu dn, chp nhn v ngy nay chng khng nhng
khng ng s m cn c coi trng [17]
ng vit tip: Ranh gii gia cc t chc (nh nc, XHDS, khu
vc kinh t) khng hon ton rch ri, m c th c s chng ln. C
nhng c quan nh nc lm vic tc trch, c cc doanh nghip gian
ln.Cng th, c cc t chc XHDS ni mt ng lm mt no. Phi c
khung php l cho mi loi t chc hot ng, buc tt c chng
phi minh bch, phi c trch nhim gii trnh vi nhng ngi m chng
c cho l i din, vi nhng ngi cp ti chnh v vi x hi ni
chung, c c ch vn minh cho cc tng tc, cho s hp tc v gii
quyt xung t gia chng. Nhn vn nh th th XHDS u c ng s
m l mt nhn t quan trng cho s pht trin ca t nc.
in hnh, GS L Xun Khoa, nguyn Gim c iu hnh ca c
quan SEARAC, l ngi Vit tin phong c B Ngoi Giao Hoa K ti
tr nhng chng trnh hun luyn ngh nghip v gio dc ti Vit nam
trong cui thp nin 1990. Nm 2004, ng tp hp li hn ba mi hi
thin nguyn ti Hoa k gi l Vietnamese American NGO hay VA-NGO
v thnh lp mt mng li cc hi phi chnh ph ca ngi M gc
Vit.[18]
H chnh thc ghi danh vi y Ban iu Phi Vin Tr nhn dn
(PACCOM) c nh nc chnh thc cng nhn gip gii quyt cc
vn th tc hnh chnh v php l ti Vit nam.H cng nhn c s
ti tr ca cc c quan Ford Foundation, Asia Foundation, USAID v cc
cng ng dng chnh cng nh cng ng ngi M gc Vit.
Trong mng li VA-NGO, Pacific Links do C Dip Vng lm
Ch tch, l ngi u tin t tr s ti Hu Giang dy ngh cho cc
em gi v ph n trong lng, ngn nga h b d d qua bin gii Cao
Min lm ngh mi dm.Tuy vy, c gn 30,000 c gi v 5,000 tr em
Vit t 7 tui tr ln l nn nhn nn bun ngi x cha thp ny
ri.
c bit hn ht, trong nm 2000, TS Phng Lin on, Ch Tch
Qu Khuyn Khch T Lp, v phu nhn l B on Thu L, b tin ti
$750,000 m kim ti tr mt qu cho vay tiu thng (micro-loans) t
$150 n $350 cho 7, 400 gia nh ti nng thn min Trung h c vn
Tuyn Tp DN CH I 131
lm n. H mn tin chn nui heo hay g, hay m tim bn go hay
dng trc ca nh h. [19]
H vay t mt n hai nm v tr hng thng mt cht tin vn ln
mi phn trm tin li cho n khi no ht n, ri s tin c cho
ngi khc vay. Chng trnh t 98 phn trm kt qu m mn cho nn
Lin Hip Quc (UN-Habitat) tng bng tng thng cho Hi Khuyn
Khch T Lp nh l mt XHDS c Sng Kin (Innovation Award).S
hp tc ca cng ng hi ngoi v ngi dn trong nc rt thun li cho
dn ngho gip h pht trin.
Ngoi vic vin tr mi nm mt s ti chnh khng l do cc c
nhn gi v cho gia nh mnh ph h lm n sinh sng v nng cao
i sng, th cng ng hi ngoi cn l mt lc lng i lp ng
k.Vi sc mnh l phiu ca cng ng i vi chnh quyn v quc hi
trong cc quc gia h ang c ng, cng ng hi ngoi c ting ni ln
mnh v c th vn ng thay i chnh sch ca chnh quyn s ti vi
Vit nam.
Mt s ngi trong cng ng th h ho chng ch c ti Cng
sn v i hi chuyn ha hay thay i ch . H xung ng biu tnh
rm r. Mt s khc th nghin cu (think tank) nhng chin lc din
tin n dn ch v pht trin. Cn mt s khc c kh nng vn ng
hnh lang chnh quyn v quc hi cng nh gii tr thc cng ng
ngi M gc v cc ta i s cc nc ASEAN. Nu y mnh nhiu
hn th nhng cuc vn ng ny c th thnh cng, nht l ang c s
tranh chp ch quyn lnh hi Bin ng mong Vit nam thot ra khi
s l thuc vo Trung Quc.
Tuy vy, cng ng hi ngoi nhn thy cn c nhng tr ngi v tm
l v chnh tr cha c thng qua gia cng ng hi ngoi v nh
nc.GS Khoa ni: H trng ch nhng li ni v hnh ng ha gii c
th ca nhng ngi lnh o trong nc thay v nhng li ku gi xa b
hn th ca k thng i vi ngi thua.
ng ni tip Nu nh nc c tip tc nghi ng v ngn cm s hp
tc chnh ng v ha bnh ca ngi Vit trong v ngoi nc th s
khng khi b cng ng quc t ln n v s khng trnh khi s chng
i quyt lit ca cc tng lp nhn dn c th n bo ng.n lc nhu
cu chuyn ha ch c ti sang dn ch t nc c th tn ti v
pht trin trong khung cnh hi nhp ton cu.
Tuyn Tp DN CH I 132
Trong lc ng CS v nh nc lm chm li tin trnh dn ch ha
iu chnh c li cho h th phe dn ch v cng ng hi ngoi thc
y tin cho mau hn. ng Soros, mt mnh thng qun giu c vi
ti sn $11 t nh kinh doanh trn th trng chng khon, dng nhng
bin php xy dng x hi tng mnh mt (piecemeal social
engineering) xy dng X Hi M (open society) v phc hi ch
dn ch cc nc cu Cng sn ti ng u.
Vi tm nhn ton cu (global vision) v tinh thn cu tin, ng
chi $6 t m kim cho cc d n khp th gii nh gip phong tro on
Kt ti Balan, nhm hin chng 77 ti Tip Khc, nh bc hc i khng
Lin S Andrei Sakkarov, gip vic ph bin thng tin ti nhng quc gia
trong khi Cng sn, chng trnh cho i pht thanh ti Mng C, hay
cu tr nn nhn trong cuc chin Bosnia, v cuc ng t Haiti. ng
cng b ra $15 triu trong nm 2004 h b Tng Thng George Bush
cha.
ng Soros c mnh danh l nhn vt tin phong ca phong tro
kin to mt X hi M trn quy m ton cu v tiu biu nh kin trc s
ca XHDS Ton cu (an architect of the Global Civil Society) ang n lc
pht ng Phong tro X hi Mi (The New Social Movement).
Mt khc th GS on Vit Hot c mt l trnh ton din chuyn
ha dn ch, c bit ti Vit nam: L trnh dn ch ha c hai mc tiu:
1) to mi trng v iu kin x hi chn mui cho vic ra i XHDS
ngay trong lng x hi hin nay trong nc v vt khi s ngn chn
ca gii cm quyn; 2) chuyn ha ton din x hi khng gii hn trn
mi lnh vc hot ng ca ngi dn v y mnh cuc vn ng i dn
ch ha chnh quyn, nng vo sc mnh ca XHDS, vo tnh trng
khng th khng do sc p ni ti to ra. [20]
Tm li, d gii lnh o Cng sn c tm cch km hm, cn tr n
my i na, th ti Vit nam hin nay, thc ca ngi dn mi ngy
mt ln cao. Nht l gii tr, h tip thu c kinh nghim pht trin ca
nhiu ni trn th gii, nn ta c th nhn ra l XHDS hin ang c nhng
tim lc phong ph v i. Thi c rt thun li c th pht trin mnh
m hu gp phn xy dng mt th ch dn ch, nhn bn v nhn i, p
ng c nim mong c chnh ng ca ton th gn 90 triu ng bo
Vit nam thn yu ca chng ta. t n mc tiu tng phn hay ton
din cn ty thuc Dn v Tri trong mt thi im chn mui thun
li.
Tuyn Tp DN CH I 133
(Hp Mt Dn Ch, Hannover, c Quc,
ngy 10 n 13 t hng 6, 2010)

Jackie Bong-
Wright
Thc s ngnh Foreign Service, i hc
Georgetown, International Relations.
B l nh hot ng trong cng ng
Vit v ngi M gc trong vng
Washington, DC.
Vit cho t Asian Fortune v nhiu
bo ting Vit.
Nm 1981 U.S.Asian Institute, Washingon D.C., bnh
chn b l mt trong 10 ph n M gc xut sc nht
trong nm.
Tc phm:
Autumn Cloud: From Vietnam War Widow to American
Activist, Capital Books, 2001.
Ti Liu Tham Kho
[1] www.viet-studies.info/kinhte/tranhuquang_xahoidansu.htm
[2] Louis-JusteAnil.2006 . La socit civile hier et aujourdhui, in Alter Presse,
12-1-2006, www.aterpresse.org.
[3]What is civil society?. Centre for Civil Society, London School of
Economics (1 thng 3 nm 2004). Truy cp 30 thng 10 nm 2006.
[4] Global Civil Society (PCDF) www. Pcdf.org/civil society/default.htm
[5]http://en.wikipedia.org/wiki/non-governmental_organization
[6]www.aarp.org/
[7]http:// foundationcenter.org/
[8]on Thanh Lim. http://haydanhthoigian.wordpress.com. 1/7/2010
[9]UN Relations with Civil Society (NGOs)
http://www.un.org/issues/ngo/ngoindex.html
[10]Florini Ann.The Third Force: The Rise of Transnational Civil Society.
CarnegieEndownment for the Peace and Japan Center, 2001
[11]www.state.gov/secretary/rm/2010/05/14288.htm
[12]www.mattran.org.vn/home/tinhoatdong/tinhoatdong.htm
Tuyn Tp DN CH I 134
[13]www.hoilhpn.org.vn/newsdetail.asp? Catld=2&newsld=5&lang=vn
[14] www.bbc.co.uk/vietnamese/vietnam/story/2008/
08/080830_lnvcarlthayer.html
[15]Ts.H B Thm - Vin Nghin Cu Pht Trin tp.hcm, X Hi Dn S, c
th v Vn Vitnam (I&underline)
[16]http:// Diaspora Journey: Vietnam: remittances from Abroad
[17]http://www. Laodong.com, vn/Home/Xa-hoi-dan-su-dau-co-dang-
so/20094/133512. Laodong
[18]www. Nguoi-viet.com/absolutenm/anmviewer.asp? a=37114&z=85
december 16, 2005
[19]www.fesr.org
[20]http://www. vdlc.org/mode/81

Tuyn Tp DN CH I 135
KHI 8406
Tuyn ngn T do Dn
ch cho Vit nam 2006
Vit Nam, 8-4-2006
Knh gi ng bo Vit Nam trong v ngoi Nc,
Chng ti, k tn di y, i din cho hng trm nh u tranh Dn
ch quc ni v tt c mi ngi Dn no ang khao kht mt nn Dn
ch chn chnh cho Qu hng Vit Nam hm nay, ng thanh ln ting:
I. Thc trng ca Vit Nam
1- Trong cuc Cch mng thng 8-1945, s la chn ca ton Dn
tc ta l c lp Dn tc, ch khng phi l ch ngha x hi. Bn Tuyn
Ngn c Lp ngy 2-9-1945 chng nhc n mt t no v ch ngha x
hi hay ch ngha cng sn c. Hai nguyn nhn chnh lm nn thng li
ca cuc Cch mng y l Kht vng c lp Dn tc v Khong trng
quyn lc lc by gi Vit Nam (qun Nht u hng phe ng minh
ngy 15-8-1945 v thc dn Php b qun Nht o chnh cp quyn
t ngy 9-3-1945).
R rng mc tiu ca cuc cch mng y b ng Cng sn Vit
Nam nh tro. V d nhin, Quyn Dn tc t quyt cng hon ton b th
tiu. c t nht 2 c hi lch s rt thun li l nm 1954 min Bc v
nm 1975 trn c nc, Dn tc khng nh Quyn t quyt ca mnh.
Nhng tt c u b ng Cng sn Vit Nam tro tr khng thc hin.
V mt khi nn chuyn chnh v sn c thit lp, th theo Lnin, chc
nng u tin ca n chnh l: bo lc v khng b trn p!
2- Tip n, ngy 2-9-1945 ti H Ni, ng H Ch Minh, Ch tch
Chnh ph lm thi Nc Vit Nam Dn ch Cng ha trnh trng
tuyn b vi Dn tc v vi Th gii rng: Tt c mi ngi u sinh ra
Tuyn Tp DN CH I 136
c quyn bnh ng. To Ha cho h nhng quyn khng ai c th xm
phm c; trong nhng quyn y, c quyn c sng, quyn t do v
quyn mu cu hnh phc. Li ni bt h y trong bn Tuyn ngn c
lp nm 1776 ca nc M. Suy rng ra, cu y c ngha l: mi Dn tc
trn th gii u sinh ra bnh ng, dn tc no cng c quyn sng, quyn
sung sng v quyn t do. Bn Tuyn ngn nhn quyn v dn quyn ca
Cch mng Php nm 1791 cng ni: Ngi ta sinh ra t do v bnh
ng v quyn li; v phi lun lun c t do v bnh ng v quyn
li. l nhng l phi khng ai chi ci c... (trch Tuyn Ngn
c Lp 2-9-1945). Th nhng, tt c nhng quyn thing ling y ca
dn tc u b ch p th bo ngay sau , khi m chnh quyn cng sn
c dng ln.
3- n thng 2-1951 Tuyn ngn ca ng Lao ng Vit Nam (nay
l ng Cng sn Vit Nam) k i hi ln th 2, vit: Ch ngha ca
ng l ch ngha McLnin. V trong iu L, phn Mc ch v Tn
Ch cn khng nh r rng hn: ng Lao ng Vit Nam ly ch ngha
Mc - ngghen - Lnin - Xtalin v t tng Mao Trch ng, kt hp vi
thc tin cch mng Vit Nam lm nn tng t tng v kim ch nam cho
mi hnh ng ca ng....
K t , nht l min Bc sau nm 1954, ri c nc sau ngy 30-
4-1975 th bng ma ca ch ngha cng sn lun m ln u, ln c
ton Dn Vit Nam. Chnh ci bng ma y ch khng phi l ci g khc
trit tiu hu ht nhng quyn con ngi ca Nhn dn Vit Nam. V
hm nay, n vn ang tm h, chim ng ln c 2 mt tinh thn v th
cht ca ton Dn tc Vit Nam.
II. Qui lut ph bin ton cu
1- Lch s minh nh rng mi quyn t do, dn ch bt c mt
ch c ng ton tr no, d cng sn hay khng cng sn, cng u b
ch p khng thng tic, ch khc nhau mc m thi. Bt hnh thay
l cho n nay, Dn tc Vit Nam vn thuc v mt trong s t cc Quc
gia trn th gii cn b cai tr bi ch c ng ton tr cng sn. iu
ny th hin c th ti iu 4 ca Hin php Nc Cng ha X hi Ch
ngha Vit Nam hin hnh, rng: ng cng sn Vit Nam... theo ch
ngha Mc-Lnin v t tng H Ch Minh, l lc lng lnh o nh
nc v x hi. Chnh v iu ny m cc quyn t do, dn ch ca Nhn
dn hon ton b trit tiu, may ra ch cn vi mu vn m thi!
Tuyn Tp DN CH I 137
2- Chnh h thng quyn lc khng h chp nhn cnh tranh v
khng h chp nhn b thay th ny thc y mnh m thoi ho,
bin cht ca ton b h thng y. V chng c qui lut v nguyn tc cnh
tranh cng bng no trn chnh trng, nn sau nhng k bu c th ton
Dn khng th chn c nhng con ngi v nhng lc lng chnh tr
xng ng nht. B my lnh o, qun l v iu hnh do vy ngy cng
h hng, ru r t trung ng xung c s a phng. Hu qu l Vit
Nam hm nay tr thnh Quc gia b tt hu qu xa so vi cc Nc trong
khu vc v th gii. Quc nhc ny v cc quc nn khc kh b ty xa.
Vn ca mi vn , nguyn nhn ca mi nguyn nhn chnh v ng
cng sn Vit Nam l lc lng chnh tr duy nht lnh o t nc!
Thc tin xc minh rng bt k Nc no b ri vo qu o ca ch
ngha cng sn th u iu tn th thm c. Lin X, ci ni cng sn,
cng vi cc Nc x hi ch ngha ng u khc, dng cm vt qua
chnh mnh quay li tm ng i ng cho Dn tc h.
3- Chng ta u hiu rng: khng ai c th sa c lch s, nhng
c th b chiu lch s. V iu quan trng hn l qua nhng bi hc ca
lch s, nh hng tt cho tng lai. Con ng hm qua ca Dn tc ta
b nhng ngi Cng sn Vit Nam chn mt cch vi vng, thiu chn
chn v p t cho c Dn tc mt cch khin cng. Con ng y thc
t chng minh l hon ton sai lc. V vy Dn tc ta hm nay phi
chn li con ng cho mnh. V chc chn c Dn tc cng chn s tt
hn mt ngi hay mt nhm ngi no . ng cng sn Vit Nam cng
ch l mt b phn ca Dn tc, nn khng th mo danh Dn tc chn
thay! Trc Dn tc v lch s sut hn na th k qua (19542006),
ng cm quyn y tim danh ch khng chnh danh cht no! Bi l
cc cuc bu c thc s t do hon ton vng bng Vit Nam.
T thc trng v qui lut trn y, vi thc trch nhim ca Cng
dn trc vn mnh t nc, chng ti xin c php gii by cng ton
th ng bo Vit Nam trong v ngoi Nc:
III. Mc tiu, phng php v ngha cuc
u tranh
1- Mc tiu cao nht trong cuc u tranh ginh t do, dn ch cho
Dn tc hm nay l lm cho th ch chnh tr Vit Nam hin nay phi b
thay th trit , ch khng phi c i mi tng phn hay iu chnh
vt vnh nh ang xy ra. C th l phi chuyn t th ch chnh tr nht
Tuyn Tp DN CH I 138
nguyn, c ng, khng c cnh tranh trn chnh trng hin nay, sang
th ch chnh tr a nguyn, a ng, c cnh tranh lnh mnh, ph hp
vi nhng i hi chnh ng ca t nc, trong h thng tam quyn
Lp php, Hnh php, T php phi c phn lp r rng, ph hp vi
cc tiu chun quc t v tri nghim ca Nhn loi qua nhng nn dn
ch t gi v y thnh tu.
Mc tiu c th l thit lp li cc quyn c bn ca ton Dn sau
y:
Quyn T do Thng tin Ngn lun theo Cng c Quc t v cc
quyn Dn s v Chnh tr ca Lin Hip Quc c biu quyt ngy
16.12.1966, Vit Nam xin tham gia ngy 24-9-1982, iu 19, 2: Mi
ngi c quyn t do ngn lun, quyn ny bao gm c quyn t do
tm kim, nhn v truyn t mi loi tin tc, kin, khng phn bit
ranh gii, hnh thc truyn ming, bng bn vit, bn in, hoc bng
hnh thc ngh thut hoc thng qua bt c phng tin truyn thng
i chng khc tu theo s la chn ca mnh. Ngha l cc ng
phi, t chc, c nhn c quyn thng tin ngn lun qua bo ch, pht
thanh, truyn hnh v cc phng tin truyn thng i chng khc
m khng cn i php ca nh cm quyn.
Quyn T do hi hp, lp hi, lp ng, bu c v ng c theo Cng
c Quc t v cc Quyn Dn s v Chnh tr, iu 21: Mi Cng
dn... u c quyn v c hi (a) tham gia vo vic iu hnh cc
cng vic x hi mt cch trc tip hoc thng qua nhng i din
c h t do la chn; (b) bu c v ng c trong cc cuc bu c
nh k chn thc, bng ph thng u phiu, bnh ng v b phiu
kn nhm m bo cho c tri t do by t nguyn ca mnh. Ngha
l cc ng phi thuc mi khuynh hng cng nhau cnh tranh lnh
mnh trong mt nn dn ch a nguyn, a ng chn chnh.
Quyn T do hot ng Cng on c lp v Quyn nh cng
chnh ng theo Cng c Quc t v cc quyn kinh t, x hi v
vn ha, c Lin Hip Quc biu quyt ngy 16-12-1966, iu 7 v
8: Cc Quc gia thnh vin ca Cng c cng nhn quyn ca mi
ngi c hng nhng iu kin lm vic cng bng v thun
li..., quyn ca mi ngi c thnh lp v gia nhp Cng on m
mnh la chn, ch phi tun theo quy ch ca T chc thc y
v bo v cc li ch kinh t v x hi ca mnh... (vi) quyn nh
cng... Cc cng on ny phi l nhng t chc duy nht hot ng
Tuyn Tp DN CH I 139
c lp, khng c nhng loi Cng on tay sai ca nh cm quyn.
Quyn T do Tn gio theo Cng c Quc t v cc Quyn Dn s
v Chnh tr, iu 18: Mi ngi u c quyn t do t tng, tn
ngng v tn gio. Quyn t do ny bao gm t do c hoc theo mt
Tn gio hoc Tn ngng do mnh la chn, t do by t Tn
ngng hoc Tn gio mt mnh hoc trong tp th vi nhiu ngi
khc, mt cch cng khai hoc thm kn di hnh thc th cng, cu
nguyn, thc hnh v truyn o. Cc Tn gio ny phi hot ng
c lp, ch khng th b bin thnh cng c cho nh cm quyn.
2- Phng php ca cuc u tranh ny l ha bnh, bt bo ng.
V chnh Dn tc Vit Nam ch ng thc hin cuc u tranh ny. Tuy
nhin, chng ta rt cm n s ng h nhit tnh v ngy cng hiu qu ca
tt c nhng bn b trn th gii. Thng qua nhng phng tin thng tin
hin i v qua s giao lu quc t ngy cng rng m, chng ta s tm
mi cch gip ng bo kin ton nhn thc. V mt khi Nhn dn c
nhn thc ng v r th nht nh s bit hnh ng thch hp v hiu
qu.
3- ngha ca cuc u tranh ny l lm cho chnh ngha thng phi
ngha, tin b thng lc hu, cc lc lng dn tc ang vn dng ng
quy lut ca cuc sng v xu th ca thi i thng nhng t lc ang tm
cch i ngc li nhng xu th v quy lut y. ng cng sn Vit Nam
vn cn ng hnh cng Dn tc hay khng l ty mc ng y c
khch quan, cng bng, sng sut v khim tn chp nhn cc nguyn tc
bnh ng ca cuc cnh tranh lnh mnh hay khng, ch c th ch chnh
tr c ng y l dt khot phi b chn tng vnh vin vo qu kh. T
, Dn tc s tm c nhng con ngi tt nh9t, nhng lc lng chnh
tr gii nht sau mi k bu c lnh o t nc. Nguyn tc l phi
ton thng s c thit lp v cuc sng c nhn s tr nn tt hn, x
hi s tr nn nhn bn hn v ng bo s sng vi nhau thn thin hn.
Chng ti mong c Tuyn ngn ny thc y c s ng gp tch
cc ca ng bo trong - ngoi Nc v s ng h ca Bn b Quc t.
Chng ti chn thnh cm n v ku gi cc C quan Lin Hip Quc, cc
Quc hi, Chnh ph, T chc Quc t v Bn b trn ton th gii tip tc
ng h cch nhit tnh v hiu qu cho cuc u tranh y chnh ngha ny,
gp phn a T quc Vit Nam sm snh vai cng cc Nc vn minh,
o c, thnh vng, t do trong cng ng Nhn loi hm nay.

Tuyn Tp DN CH I 140
ng tuyn b ti Vit Nam ngy 08 thng 4 nm 2006
118 Nh u tranh Dn ch quc ni Vit Nam
1. Bs Nguyn Xun An, Hu
2. Gv ng Hoi Anh, Hu
3. Gv ng Vn Anh, Hu
4. Bs. L Hoi Anh, Nha Trang
5. Gs Nguyn Kim Anh, Hu
6. Gs Nguyn Ngc Anh, Nng
7. Nv Trnh Cnh, Vng Tu
8. Lm F.X. L Vn Cao, Hu
9. Gv L Cn, Hu
10. Lm Giuse Hong Cn, Hu
11. Gv Trn Th Minh Cm, Hu
12. Lm Giuse Nguyn Vn Chnh, Hu
13.Gv Nguyn Th Linh Chi, Cn Th
14. Gs Hong Minh Chnh, H Ni
15.Gv Nguyn Vit C, Qung Ngi
16. Ths ng Quc Cng, Hu
17. Nv Nguyn c Cng, Phan Thit
18. Dn H Ngc Dip, Nng
19. Gv Trn Don, Qung Ngi
20. L Th Ph Dung, Si Gn
21. Gv H Anh Dng, Hu
22. Gs Trng Quang Dng, Hu
23. Bs H Xun Dng, Hu
24. Cu i t Phm Qu Dng, H Ni
25. Ls Nguyn Vn i, H Ni
26. Kt Trn Vn n, Phan Thit
27. Bs H ng, Vnh Long
28. Lm Phr Nguyn Hu Gii, Hu
29. Dn Trn Vn Ha, Nng
30. Gv L Th Bch H, Cn Th
31. Bs L Th Ngn H, Hu
32. Gv L Nguyn Xun H, Hu
33. V Thu H, H Ni
34. Ks Nam Hi, Si Gn
35. Gv Trn Thch Hi, Hi Phng
36. Kt Trn Vit Hi, Vng Tu
37. Ks on Th Diu Hnh, Vng Tu
38. Dn Nguyn Th Hnh, Nng
39. Gv Phan Th Minh Hnh, Hu
40. Gs ng Minh Ho, Hu
41. Nv Trn Ho, Vng Tu
42. Nv Trn Mnh Ho, Si Gn
43. Gv L L Hng, Hu
44. Lm Giuse Nguyn c Hiu, Bc Ninh
45. Yt Ch Minh Hong, Nha Trang
46. Gv Vn nh Hong, Hu
47. Gv L Thu Minh Hng, Si Gn
48. Gs Nguyn Minh Hng, Hu
49. Lm Gk Nguyn Vn Hng, Hu
50. Gv Phan Ngc Huy, Hu
51. Gv L Th Thanh Huyn, Hu
52. Gv Th Minh Hng, Hu
53. Ths Mai Thu Hng, Hi Phng
54. Yt Trn Thu Hng, Nng
55. PTs Nguyn Ngc K, Hu
56. Gs Nguyn Chnh Kt, Si Gn
57. Ths Nguyn Quc Khnh, Hu
58. Gv Nguyn ng Khoa, Hu
59. Gs Trn Khu, Si Gn
60. Cu Thiu t V Knh, H Ni
61. Nv Bi Lng, Phan Thit
62. Gv Tn Tht Hong Ln, Si Gn
63. Hi trng PGHHTT L Quang
Lim, Si Gn
64. Bs V Th Hoa Linh, Si Gn
65. Lm G.B. Nguyn Cao Lc, Hu
66. Lm Phr Phan Vn Li, Hu
67. Gv Ma Vn Lu, Hi Phng
Tuyn Tp DN CH I 141
68. Gv Nguyn Vn L, Hi Phng
69. Lm Ta Nguyn Vn L, Hu
70. Gv Ci Th Mai, Hi Phng
71. Gv Cao Th Xun Mai, Hu
72. Gv Nguyn Vn Mai, Si Gn
73. Nv H Vn Mu, Cn Th
74. Gv Phan Vn Mu, Hu
75. Nv L Th Thu Minh, Cn Th
76. Gv Ma Vn Minh, Hu
77. Gv Nguyn Anh Minh, Si Gn
78. Bs Huyn Tn N Phng Nhin,
Nng
79. Bi Kim Ngn, H Ni
80. Ths ng Hoi Ngn, Hu
81. Lm G.B. L Vn Nghim, Hu
82. Gv L Hng Phc, Hi Phng
83. Lm a Minh Phan Phc, Hu
84. Ks V Lm Phc, Si Gn
85. Lm Giuse Ci Hng Phng, Hu
86. Ms Nguyn Hng Quang, Si Gn
87. Ks T Minh Qun, Cn Th
88. Lm Augustin H Vn Qu, Hu
89. Lm Giuse Trn Vn Qu, Hu
90. Bs V Vn Quyn, Vnh Long
91. Bs. Trn Th Sen, Nha Trang
92. C s PGHHTT L Vn Sc, Vnh
Long
93. Ks Hong Sn, Hi Phng
94. Lm Phaol Ng Thanh Sn, Hu
95. Gs Nguyn Anh Ti, Nng
96. Ks Hng Tm, Hi Phng
97. Bs. T Minh Tm, Cn Th
98. Gs Nguyn Thnh Tm, Hu
99. Ms Phm Ngc Thch, Si Gn
100. Gv Nguyn Bnh Thnh, Hu
101. Gv Vn B Thnh, Hu
102. C s PGHHTT Nguyn Vn Th,
ng Thp
103. Ths Trn Mnh Thu, Hi Phng
104. Gs Ts Trn Hng Th, Si Gn
105. Nh vn Hong Tin, H Ni
106. Cu S quan Trn Dng Tin, H
Ni
107. Lm Tphan Chn Tn, Si Gn
108. Gv Nguyn Khc Ton, H Ni
109. Nv Tn N Minh Trang, Phan Thit
100. Gv Ch Th Hng Trinh, Hu
111. Bs Nguyn Anh T, Nng
112. Bs on Minh Tun, Si Gn
113. Gv L Tr Tu, Hi Phng
114. Yt Trn Th Hoi Vn, Nha Trang
115. Gv Ng Th Tng Vi, Qung Ngi
116. Gv Nguyn L Xun Vinh, Cn Th
117. Ths H Ngc Vnh, Nng
118. Ks Lm nh Vnh, Si Gn
o
Tuyn Tp DN CH I 142
Cng lnh Khi 8406
Khi 8406 L G?
1. Tn gi:
Khi 8406 l mt tp hp nhng Cng dn Vit Nam (VN) trong v ngoi
Nc, k c nhng ngi Nc khc, ging ln ting ni lng tri mun
u tranh xy dng mt Nc VN c cc yu t:
- tn trng s tht, l phi, lut cng bng, tnh cng khai minh bch,
- sng vi nhau bng tnh thng, lng nhn i,
- t nc c ho bnh t do, dn ch; quyn t quyt ca ngi
Dn c bo v.
Khi 8406 c khi s hnh thnh da trn Tuyn ngn T do Dn
ch cho Vit Nam 2006 do 118 Cng dn quc ni VN cng ng thanh
cng b ngy 8-4-2006. Tn gi Khi 8406 l cch gi tt pht sinh t
ngy thng nm ny.
2. Mc ch & Phng php:
2.1. Dng li ni n ha, qua cc phng tin thng tin i chng
cng ng bo VN trong - ngoi Nc v cng lun Quc t nhn thc
tht chun xc lch s trung thc ca VN gn 100 nm qua, thc trng ca
VN hm nay v d phng tng lai gn cho VN t 2-10-20 nm ti.
2.2. Thc y lin kt cc T chc v cc c nhn--k c nhng
ngi Nc ngoi-- cng chung mc ch, to thnh mt Lin Minh Dn
Tc. Lin minh ny hon ton ch s dng cc phng cch bt bo ng
p lc buc ng & Nh cm quyn CSVN t b mu toan v thc
hin vic c quyn lnh o gy ra qu nhiu tc hi cho T quc VN
sut hn 75 nm qua (1930 2006).
2.3. C v cc Chnh ng Dn ch phi cng sn sm xut hin v
hot ng cng khai ti Vit Nam.
2.4. Xc tin son tho mt Hin php tm thi v thc y vic t
Tuyn Tp DN CH I 143
chc mt cuc Trng Cu Dn Dn tc Vit Nam c quyn t
quyt, t la chn th ch chnh tr thch hp nht cho mnh. H tr cc T
chc, on th v cc Chnh ng Dn ch phi cng sn t chc thnh
cng cuc Bu c Quc hi a ng ng ngha dn ch thc s u tin
Quc hi kho I ny biu quyt mt Hin Php Mi lm nn tng php
l vng bn cho t nc.
2.5. H tr cc Chnh ng Dn ch phi cng sn tham gia vo Quc
hi a ng theo m hnh qun l v xy dng t nc ca cc Quc gia
thnh tu nht trn th gii, nhng ph hp vi iu kin, hon cnh Vit
Nam.
2.6. Sau khi t c mc ch s 2.5 trn, Khi 8406 hon
thnh nhim v trc lch s v Dn tc th s t gii th, nhng vic
qun l v lnh o t nc cho cc Chnh ng Dn ch thu phc c
a s lng Dn, thng qua l phiu bu c.
3. Nn tng: Khi 8406 hot ng cn c trn:
3.1. Ba Vn kin nn tng ca Khi 8406:
3.1.1. Tuyn ngn T do Dn ch cho Vit Nam 2006 ngy 8-4-2006.
3.1.2. 10 iu kin bu c Quc hi ngy 20-6-2006.
3.1.3. Tin trnh Dn ch ha Vit Nam ngy 22-8-2006.
3.2. Cc Tuyn ngn v Cng c Quc T v Nhn quyn v Dn
quyn ca Lin Hip Quc.
3.3. Ngoi ra, cn da trn cc gi tr tn ngng, tn gio; truyn
thng vn ho, o c tt p v bn vng ca Dn tc Vit Nam; s ng
h ca cng ng Quc t yu chung T do, Dn ch dnh cho phong
tro u tranh trong Nc i T do, Dn ch, Nhn quyn v Dn quyn.
4- Thnh phn:
Khi 8406 mi gi mi ngi Thin ch yu chung L phi, Ha
bnh, T do, Cng bng, Nhn i, Dn ch trn ton cu, khng phn bit
quc tch, tham gia bng cc hnh thc:
4.1. ng k ghi tn tng c nhn tr thnh Chin s Dn ch Ha
bnh (CSDCHB - Peaceful Democratic Fighters - PDF) ca Khi, qua
in th, in thoi, Th tn, cc Thnh vin khc. Trc tip ghi tn vi
Vn phng ca Khi, lp Danh sch chung v gi v Vn phng Khi
Tuyn Tp DN CH I 144
hoc trao cho bt c mt Thnh vin no ca Khi. Vic ghi tn km theo
cc chi tit ca c nhn: nm sinh, ni c tr, ngh nghip, in thoi,
email, l hon ton do mi c nhn t nguyn. Nu ghi tn bng bit
danh, bt hiu do chnh c nhn y quyt nh cng y gi tr.
4.2. Nhng ng bo quc ni v hi ngoi tham gia ng h Khi
8406 bng tinh thn v vt cht gi l cc ng h vin (Supporters) qua
vic ghi tn tp th mt T chc, Hi on hoc qua cc cuc biu tnh.
4.3. Ngi nc ngoi tn trng ch quyn, c lp v ton vn lnh
th ca Vit Nam, ng h mc tiu u tranh ginh t do, dn ch v nhn
quyn cho Vit Nam u c th tr thnh thnh vin danh d ca Khi
8406. Cc Chnh khch Quc t bo tr cho Khi l nhng Nh Bo tr
(Sponsors).
4.4. Cc thnh vin ca Khi 8406 c quyn thnh lp hay gia nhp
cc T chc, ng phi chnh tr khc c l tng, mc tiu, phng php
u tranh khng tri vi l tng, mc tiu, phng php u tranh ca
Khi 8406 c nu mc 3 trn y.
5. T chc & Hot ng:
5.1. Ngy 8-4-2006, 118 CSDCHB u tin cng ng thun cng b
Bn Tuyn ngn T do Dn ch cho Vit Nam 2006 to nn Nhm 118.
Ch vi ngy sau, Nhm 118 tr thnh Khi 8406. Thnh phn ny gm
Quc ni & Hi ngoi c trch nhim & quyn li hon ton nh nhau.
Ban i Din c 2 thnh phn sng ti quc ni, vit tt l BDD Khi
8406.
5.2. i hi cc i biu ton quc ca Khi 8406 c thm quyn cao
nht, quyt nh cc vn v phng hng, nhim v, mc tiu, chnh
sch, c cu t chc, quan h i ni v i ngoi ca Khi. i hi ln I
s bu ra BD cp quc gia chnh thc ca Khi 8406. Gia 2 k i hi,
BD s quyt nh cc vn trn. Khi 8406 n lc thnh lp cc BD
min, cc tnh, thnh ph trong v ngoi Nc.
5.3. Khi cha t chc c i hi, BD lm thi cp quc gia ca
Khi 8406 s quyt nh cc vn nu trn. BD lm thi Khi 8406 s
lm vic cho n khi c iu kin thun li v an ninh t chc i
hi Ton Khi ln th I.
5.4. Nhng vn kin ca Khi 8406 phi c tt c cc thnh vin
ca BD Khi 8406 cng k tn, sau khi tham kho kin ca cng
Tuyn Tp DN CH I 145
nhiu thnh vin i din khc ca Khi 8406. Cc vn kin ny phi c
son tho trn c s tn trng tinh thn v ni dung ca 3 Vn bn nn
tng ca Khi 8406 nu mc 3 trn y.
6. Quyn V Trch Nhim Ca Cc CSDCHB Khi
8406:
6.1. Cc CSDCHB ca Khi 8406 c trch nhim on kt, hp tc,
ng h v gip ln nhau v mi mt trong cng cuc u tranh ginh t
do, dn ch v nhn quyn cho Vit Nam theo tinh thn 3 Vn bn nn
tng ca Khi 8406.
6.2. BD ca Khi khng qun l v ti chnh chung cho ton Khi.
Mi CSDCHB ca Khi 8406 hot ng c lp, t ch v ti chnh. Cc
CSDCHB ca Khi gp kh khn v ti chnh khi tranh u dnh t do,
dn ch v nhn quyn cho t nc ng theo tinh thn ca 3 Vn bn
nn tng ca Khi s c cc CSDCHB khc ca Khi gip bng mi
cch chnh ng.
6.3. CSDCHB ca Khi 8406 b Nh cm quyn CSVN khng b,
n p, v l do tranh u ginh t do, dn ch v nhn quyn cho Vit
Nam ng nh 3 Vn bn nn tng ca Khi s c ton Khi 8406 u
tranh yu cu chnh quyn tn trng quyn v li ch hp php ca
CSDCHB . ng thi, vn ng Chnh ph cc Nc, cc C nhn v
T chc Quc t yu cu Nh cm quyn CSVN tr t do cho
CSDCHB , khi h b bt gi.
6.4. Mi CSDCHB Khi 8406 hng ng, tn trng, ng h v thc
hin cc Quyt nh v Li ku gi ca Ban i din Khi 8406.
7. Thnh qu & Thnh phn Khi 8406 n
ngy 08-10-2006:
7.1. Khng k hng my chc Vn th trao i quan h Quc t &
cc T chc quc ni khc, Khi 8406 hnh thnh c 3 Vn kin nn
tng ca Khi:
- Tuyn ngn T do Dn ch cho Vit Nam 2006 ngy 8-4-2006.
- 10 iu kin bu c Quc hi ngy 20-6-2006.
- Tin trnh Dn ch ha Vit Nam ngy 22-8-2006.
Tuyn Tp DN CH I 146
7.2. Ngy 15.4.2006: Bn nguyt san T Do Ngn Lun do cc
CSDCHB ca Khi bin tp pht hnh bng bo in ngay ti Vit Nam
s ra mt u tin. n nay ra c 12 s, mi s pht hnh ngay trong
quc ni 3.000 bn, khng k cc hnh thc sao chp khc.
Ngy 23.5.2006: Khi 8406 pht ng Cao tro Ty chay Bu c QH
c ng 2007.
Ngy 15.8.2006: c san T Do Dn Ch do cc CSDCHB ca Khi
ch bin d kin ra mt s u tin. B n p rt th bo. ng ngy
02.9.2006, c san ny ra mt s u tin. n nay c 2 s.
Ngy 08.9.2006: ng Thng Tin Vit Nam pht sinh t Khi 8406,
tuyn b t thnh lp v xut hin hot ng cng khai, da trn Cng
Lnh ca ng & 3 Vn kin nn tng ca Khi 8406; sau ku gi
thnh lp Lin minh Lin ng trc din u tranh lnh mnh vi
CSVN. n nay, sau 01 thng, TTVN c khong 600 ng vin
quc ni v c 12 Vn phng TTVN hi ngoi ti 8 Nc trn th gii
khng k VP Trung ng ti quc ni.
Ngy 10.9.2006: Khi 8406 ku gi & ng h mt Lin Minh Dn
Tc Dn ch v c GHPGVNTN, Cao tro Nhn bn v
GHPGHHTT nhit lit hng ng.
Ngy 15.9.2006: c san T Quc, tuy a s cc CSDCHB ch bin
khng phi l ca Khi 8406, nhng cng nm trong Tin trnh DC ho
VN, ra mt s 01. n nay ra 2 s.
7.3. Dp k nim 6 thng Tuyn Ngn 8406, Khi 8406 gm 1.951
CSDCHB & 420 gia nh quc ni & 20 ngn Tn hu C c Phc Lm
& 483 gia nh nng dn Nam B & 3.000 Tn hu Tin Lnh Ty Nguyn
& 3.872 CSDCHB & 9 i din CNVTD hi ngoi (3.881 CSDCHB) &
140 Chnh khch Quc t bo tr Tuyn ngn 8406, cha k hn my chc
ngn CSDCHB ng h trn cc trang Web & ghi tn trong cc cuc biu
tnh m Khi 8406 cha th thng k.
i din lm thi Khi 8406 gm hng vn Chin s Dn ch Ha
bnh quc ni & hi ngoi:
Nam Hi, K s, Si Gn.
Trn Anh Kim, Cu S quan, Thi Bnh.
Nguyn Vn L, Linh mc Cng gio, Hu.
(K nim 6 thng Tuyn Ngn 8406 - 8.10.2006)
Tuyn Tp DN CH I 147
L CNG NH
Tm Vc Thuyn Trng
Tm Vc Dn Tc
Nc Vit c mt b bin di nhn ra Thi Bnh Dng tri t Bc ch
Nam. Trong lch s y sng gi ca mnh, ngi dn Vit hn nhin
nhiu ln vt i dng. Nhiu ngi thnh t ni x ngi, trong s
c th k n dng h L Hn Quc v cng ng ngi Vit ti u -
M hin nay.
H ra i trong bi cnh lch s c nhiu bin ng khc nhau. Hin
tt c ang tr v cng c dn tc vn mnh ra mt i dng khc
rng ln hn, l th trng thng mi-ti chnh-chnh tr ton cu
trong khun kh T chc Thng mi th gii (WTO), vi nhng nn vn
ha v tp qun khc bit song c vn hnh bi mt h thng qui tc
ng x thun nht.
Chng ta cha bao gi c nhng i thng thuyn hoc lc
lng hi qun hng mnh kh nng tin xa hn ra bin ng.
Thm vo , do chnh sch b quan ta cng ca mt s triu i trong
qu kh, ngi dn Vit vn cha c nhiu dp sng trong s giao thoa
gia nhng nn vn ha v suy ngh d bit mc d kh nng thch ng vi
mi trng mi ca h rt cao. Thi-i-WTO s l mt c hi ln bin
nhng tim nng thnh hin thc.
Tm trng hin thi ca hu ht mi ngi l ho hc, mun hnh
ng ngay tranh th c hi ngn nm c mt ny hu pht trin t
nc v to dng i sng tt p hn cho c nhn v cng ng. Qu
tht, k t nm 1945, thi im VN chnh thc ghi tn trn bn a -
chnh tr th gii hin i, cha bao gi chng ta ng trc mt vn hi
ln lao nh vy. Nu lp tr ngy nay khng c dp chng kin ngy c
lp ca t nc hn 60 nm v trc, th giy pht VN tr thnh thnh
vin ton din ca cng ng th gii r rng l thi khc lch s m h c
Tuyn Tp DN CH I 148
quyn t ho tri qua.
Trong ch i v hi vng, ti bng ngh n hnh nh WTO nh mt
anh chng khng l hng dng v nhanh nhn bc vo ngi nh nh b
ca chng ta, vn hai cnh tay to ln chp ly ri li xch mi ngi
theo. Va vp v b ko tut i l iu khng trnh khi. Chc chn nhiu
ngi s b ri li v buc phi ri khi cuc ua tc ny. Song nu
c chun b tt v thch ng nhanh chng trong mi trng cnh tranh
mi m, chng ta c th bt va vp, thm ch ha nhp d dng vo cuc
tranh ua, t vng vng lao ti pha trc.
Ngi ta ni nhiu n nhng gii php i ph v kch bn c th
xy ra trong tng lai. Song dng nh ch tp trung vo pha ngi dn
hoc doanh nghip, tc khu vc t ca nn kinh t m thi. Khu vc cng,
tc nh nc, t c quan tm ng mc. Tht ra, vn quan trng nht
suy cho cng l lm sao c c v thuyn trng v i ng chuyn vin
ng cp lo li con tu trong chuyn hi hnh xuyn i dng ny.
Ni cch khc, cn phi c mt thuyn trng, tc Chnh ph, tm vc
lnh o con tu t nc. Cch thc iu hnh ca khng t quan chc
hin nay, t trung ng n a phng, cha lm ngi dn yn
tm.
Thch thc ln nht ca thi-i-WTO l Chnh ph c dng kh
thc hin nhng thay i cn thit nhm t nng mnh v nng c dn tc
ln mt tm cao mi hay khng. Hn bao gi ht, chng ta tht s cn
nhng nh k tr trong b my lnh o quc gia. Khng c h, kh c th
c c mt chnh quyn chuyn nghip, qun tr quc gia mt cch khoa
hc. Tr ngi y l l li la chn nhn s cho v tr lnh o cc c
quan cng quyn.
Nu hin ti c la chn trn c s cnh tranh cng bng v
dn ch trong phm vi cng ng dn tc, th khi y chng ta khng
s rng Chnh ph khng bn lnh lo li con tu quc gia v
hin ti chc chn s c bt vo nhng v tr then cht c th gip t
nc ng u mi th thch, t va vp. Tuy nhin, c c bn lnh nh
vy tht s khng d dng v iu ny i hi tm vc ca thuyn trng.
Cc thuyn trng lu danh trong lch s hng hi lun l nhng
ngi, ngoi tr tu vt tri ca mnh, bit t sinh mng ca c con tu
ln trn quyn li c nhn ca h v ca nhng ngi thn cn. Ch khi y
ting ni ca v thuyn trng mi trng lng iu hnh tng ngi
trn tu lm vic mt cch t nguyn, bt v li.
Tuyn Tp DN CH I 149
D vy, thiu nhng nh lnh o ln cng khng phi l iu ng
lo ngi. Bi l trong mi trng hp, tm vc ca nh lnh o cng
khng th thay th c tm vc ca mt dn tc. VN l dn tc c tm
vc, iu ny hin nhin c minh chng bi lch s. i vi vn hi
ln lao nh th ca t nc, cn lng nghe ting ni ca cng ng dn
tc.
V vy, nn chng t chc mt hi ngh Din Hng hin i bn v
nhng vn c th nh hng tt hoc xu n vn mnh t nc trong
th k ny? Nm 2007 s l thi im thch hp triu tp mt hi ngh
Din Hng vi ngha . Tr thnh thnh vin chnh thc ca WTO tht
ra ch mi m c cnh ca c hi, mi vic tt hoc xu hy cn pha
trc. ng t nc tr thm bt k chuyn tu lch s no na!


15/ 12/ 2006

Ngun: http://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?
ArticleID=177825&ChannelID=397
Tuyn Tp DN CH I 150
Chun Mc Vn Minh
Cn Tn Trng
Gn y nhng cuc t nhp vn phng lut s tch thu ti liu v my
tnh hoc khm xt hnh l ca cc lut s ti phi trng Vit Nam
dy ln mi quan ngi v s cng khai xm phm b mt ngh nghip lut
s, mt trong nhng chun mc vn minh m bt k nh nc php quyn
no trn th gii cng tn trng.
Lut s ch c th lm trn bn phn i vi khch hng, d bin h
hay t vn, khi khch hng bit r v chc chn rng mnh c th ni hoc
gi gm vi lut s mi tnh tit ca v vic lin h m khng lo ngi
ngi th ba bit, v lut s tit l hay tht thot bi l do khc. iu ny
gn lin vi khi nim b mt ngh nghip lut s, vn nh hnh v pht
trin theo chiu hng vn minh ha ca nhn loi, trn c s m rng
quyn t do c nhn v thu hp quyn lc nh nc.
nhng x hi cn cha vn minh, nh chc trch thng nhn danh
trt t cng cng v cao n nh x hi dnh cho mnh c quyn
tm hiu mi s vic din ra trong i sng x hi, gi l thc t khch
quan, qua can thip vo cc tng quan dn s v php l, bt chp t
do c nhn ca cng dn c b xm phm hay khng.
Cng cuc tranh u cho t do c nhn trn ton th gii t th k
XVII n XX a n kt qu thu hp ng k quyn lc nh nc,
ng thi xc lp nn nhng chun mc vn minh, thnh vn v bt thnh
vn, trong vic cai tr v qun l x hi, trong c s cng nhn quyn
gi b mt ngh nghip lut s.
Vn phng lut s, cng nh phng mch ca bc s, c v nh
phng xng ti ca nh th, phi l ni tuyt i an ton, mi b mt ph
thc cho lut s phi c lut php bo m khng b tit l di p
lc ca bt k uy lc no. Ni cch khc, s bt kh xm phm ca vn
phng lut s l nn tng ca quyn gi b mt ngh nghip lut s m nh
chc trch quc gia vn minh no cng tun th v iu kin.
Trong mt s trng hp gii hn v nhu cu trt t cng cng v
nhm phc v tin trnh iu tra mt v n nht nh, nh chc trch c th
Tuyn Tp DN CH I 151
khm xt vn phng lut s, nhng phi lun tn trng quyn gi b mt
ngh nghip ca lut s. Hai vn quan trng sau y cn lu trong khi
tin hnh khm xt:
Th nht, th t trao i gia lut s v khch hng hoc gia cc
lut s vi nhau tuyt i khng th b tch thu d c th lin quan n v
n. y l nguyn tc khng c ngoi l bt k nh chc trch mun tm
hiu s tht khch quan. Do vy vic tch thu my tnh hoc phng tin
m lut s s dng son tho v lu tr th t v ti liu khch hng l
hnh vi khng th chp nhn xt c v phng din php l ln vn minh
ti thiu.
Th hai, nh chc trch mun tch thu ti liu nh tang vt c trong
vn phng lut s th phi thng bo trc cho ban ch nhim on lut s
ni vn phng lut s ta lc, v ch nhim hoc mt thnh vin ban
ch nhim khc c y nhim n chng kin. Trong mi trng hp
vic tch thu tang vt phi c tin hnh vi s hin din ca lut s c
vn phng b khm xt. t nhp vn phng ca lut s khi vng mt h l
hnh ng ph bng cng l nghim trng.
cc nc, th tc thu thp chng c t h s ca vn phng lut s
nh nu trn phi do cng t vin, ch khng phi cnh st, thc hin. Th
tc y din ra theo trnh t sau y:
Cng t vin phi chng minh kh nng c chng c trong mt h s
c th ch nhim on lut s xem xt v cn nhc v s cn thit trao
cho nh chc trch ti liu lin h. Chng c phi lin quan trc tip
n mt s vic c th v vic cung cp dt khot khng lm tit l h s
v vn khc hoc ca khch hng khc.
Ch khi no pht hin du hiu vi phm o c ngh nghip khi lut
s c tnh che giu chng c, th ch nhim on lut s mi trao chng
c y cho cng t vin, nhng phi nim phong v lp thnh bin bn
cht ch. Khng ai c quyn t ly i bt c h s no t vn phng lut
s m khng tun th trnh t nu trn.
Ngy nay, nhng iu s ng c chp nhn rng ri trn
ton th gii, k c ch Vit Nam Cng Ha trc 1975, bi l lut s
cng l mt nh ch, cng vi ta n, cng t vin v cnh st, to nn tr
ct t php ca ngi nh quyn lc nh nc. Nu tr ct ny thiu vng
cc b phn vn hnh ng vai tr v thc cht, th nh nc php quyn
ch l mt vin cnh xa vi hoc l m t tuyn truyn m thi.
Tuyn Tp DN CH I 152
Tt nhin, t c s cng nhn cc gi tr ph qut y, nhn loi
phi tranh ginh tng milimet t do t tay cc th ch qun ch v c
ti trong sut lch s lm gian nan nhng y vinh quang ca mnh hng
trm nm qua, tng bc hnh thnh cc chun mc vn minh m mi
th ch dn ch php quyn hin ti u lun tn trng.
L Cng nh
Gi cho BBCVi et namese. com t Si Gn

Tuyn Tp DN CH I 153
Ti Sao Khng Nn S
a Nguyn
Hai ch a nguyn t l u l i u hy k i vi x hi
v h t hng ch nh t r Vi t Nam. Li u a nguyn t hc s
gh gm n ni mi khi ni n ai cng phi e d?
khi no chng t a nghi m t c phn t ch t h no l a
nguyn v nh hng ca mt h t hng a nguyn cha?
Hy bt u t lnh vc kinh t
Trc thi k i mi v m ca nm 1986, x nghip quc doanh v hp
tc x l hai ch th duy nht ca nn kinh t Vit Nam.
Thi y, hai ch t doanh c ng ngha vi iu xu xa ti t,
bi l ngi ta lun tin tng, mt cch thiu c s, rng khu vc t doanh
ch ton bn gian thng, bc lt, v nn kinh t x hi ch ngha s b lt
nu t nhn c php s hu t liu sn xut v hng gi tr thng
d.
Nhc n kinh t t nhn chng khc g m mu o chnh v lt
nn kinh t quc dn!
Sau i hi VI, ng Cng sn Vit Nam vt qua ci bng ca
chnh mnh khi chp nhn cho t nhn tham gia vo hot ng kinh t.
Cng nhn nn kinh t nhiu thnh phn thc cht l tha nhn a nguyn
kinh t.
S a nguyn ny khng nhng khng lm mt i c lp ch
quyn v kinh t ca t nc, m cn lm Vit Nam ngy cng t l
thuc hn vo vin tr t khi x hi ch ngha.
Kt qu hn nhin ai cng thy: ch chnh tr ca Vit Nam vn
ng vng trong khi h thng x hi ch ngha ng u tan r.
Trong khun kh lut php, cc cng ty nh nc cnh tranh lnh
mnh v lun th thng phong so vi cc doanh nghip thuc khu vc
t trong nc.
Tuyn Tp DN CH I 154
S a nguyn kinh t tin thm mt bc khi cc cng ty nc ngoi
b vo th trng Vit Nam. Trong bi cnh mi ny, th ch ng
nhng lnh vc quan trng nht ca nn kinh t quc gia vn do chnh cc
cng ty nh nc nm gi, tt nhin cng trong khun kh do lut php n
nh.
Kt qu sau hai mi nm ng Cng sn Vit Nam thc hin chnh
sch ci t nn kinh t, m thc cht l a nguyn kinh t, l chng ta c
c mt nn kinh t ang chuyn mnh vn ra th trng quc t vi
nhng doanh nghip xut khu hng u m sn phm cht lng cao
made in Vietnam lm khng t i th nc ngoi phi e ngi ngay
chnh sn nh ca h.
Go, c ph, c basa, tm, giy da l nhng minh chng hng hn.
Nh vy, a nguyn khng ng ngi, m tri li rt cn thit nu bit iu
tit thch hp.
a nguyn chnh tr v ang hin hu
Ni n a nguyn trong lnh vc chnh tr ai cng git mnh lo ngi, bi l
t lu ngi ta vn lun tin tng, mt cch thiu c s, rng nn chnh tr
nhiu ng phi tt yu dn n s tranh ginh quyn lc v lm suy yu
ch quyn ca t nc.
a nguyn, mt ln na, l iu hy k, l din bin ha bnh e
da c lp ch quyn dn tc. Vy phi chng Vit Nam cha tng c
a nguyn chnh tr?
Hy bnh tm nhn li lch s. Mt trn Vit Minh l mt tp hp
thnh cng cc ng phi chnh tr cho mc tiu ginh c lp dn tc t
1941 n 1945.
Mt trn Dn tc Gii phng min Nam Vit Nam v Chnh ph lm
thi Cng ha min Nam Vit Nam cng l mt tp hp thng nht cc
chnh khch v tr thc yu nc ngoi ng Cng sn min Nam trong
cuc chin chng li chnh quyn Si Gn t 1960 n 1975.
Cho n gia thp nin 80 ca th k trc, hai ng Dn ch v X
hi vn st cnh cng ng Cng sn trong sut qu trnh tranh u ginh
c lp dn tc v pht trin t nc. Hai ng ny ch chm dt hot
ng vo nm 1987.
Hin nay Mt trn t quc vn l din n hin nh dnh cho ngi
ngoi ng Cng sn pht biu chnh kin ca mnh trong vic xy dng
Tuyn Tp DN CH I 155
t nc. Nh vy, a nguyn chnh tr v ang vn hin hu t
nc chng ta v ng Cng sn Vit Nam thit lp v iu tit thnh
cng nn chnh tr a nguyn .
Nay chng ta, hn 80 triu ng bo trong v ngoi nc, ang ng
trc mt vn hi mi - mt thi c vng - ngn nm c mt chn hng
t nc.
S thnh cng ca a nguyn kinh t ang i hi mt m hnh khc
ca a nguyn chnh tr. Liu ng Cng sn dm chp nhn thch thc
ca thi i, v quyn li chung ca dn tc, a nn chnh tr a nguyn
hin ti dn thm mt bc?
Lm c iu l vt qua ci bng ca chnh mnh v s li
ting thm mun i. Bn lnh v tr tu ca mt ng cm quyn l nhn
thc c bc ngot lch s ny quyt on ra v thc thi mt sch
lc thch hp.
Ngc li, nu c c th trong nhng thnh tr l lun lung lay s
cng chuc thm tht bi tt yu ca lch s, m c khi phi tr gi bng
mu ca bit bao nhiu ngi.
M hnh no cho a nguyn chnh tr?
a nguyn l ng lc ca s pht trin, iu min bn ci. Vy m
hnh no s ph hp? Nn nh rng khi tin hnh a nguyn v kinh t,
mt bi ton hc ba c t ra l liu cc thnh phn kinh t t nhn,
nht l gii u t nc ngoi, c th cu kt nhau lng on nn kinh t
quc gia hay khng?
Bi ton ny sau c li gii p hu hiu: d thuc thnh phn
kinh t no cc doanh nghip cng u mang t cch php nhn Vit Nam,
v c thnh lp v hot ng trong khun kh lut php Vit Nam.
Cc iu kin c cp php v ngha v np thu l hai tr ct
iu tit s tham gia ca gii u t t nhn vo nhng thnh phn khc
nhau ca nn kinh t. iu ny hon ton c th ng dng vo lnh vc
chnh tr.
C th ni mu s chung ca hn 80 triu ng bo trong v ngoi
ng Cng sn l: th nht, mi ngi Vit Nam u c cng nguyn
vng chn hng T quc chung ca tt c, khng phn bit ng phi, tn
ngng, thnh phn v gii tnh; th hai, dn giu, nc mnh, x hi
cng bng, dn ch v vn minh l mc tiu ti hu ca mi chnh sch
Tuyn Tp DN CH I 156
kinh t, chnh tr v x hi trong tng lai.
T mu s chung , vn cn li s l ng no c th gii thiu
c ngi ti lo li con thuyn t nc. S cnh tranh gia cc ng
phi ng nhin phi cng bng v trong khun kh lut php.
Tt nhin, lch s s sng phng vi cng lao ca ng Cng sn
Vit Nam trong qu kh v hin ti. M hnh chnh tr a nguyn tng lai
nn bo m rng ngi do ng Cng sn gii thiu s chim mt t l
chi phi nht nh ti quc hi v cc c quan cng quyn.
iu ny cng ging nh khi c phn ha doanh nghip nh nc, t
l c phn chi phi dnh cho c ng l nh nc lun c duy tr. Ngoi
ra, vic iu tit nn chnh tr a nguyn phi bo m rng cc b sc
mnh nh b quc phng, b cng an, b t php, cc lc lng v
trang vn thuc quyn kim sot ca ng Cng sn do cng lao bt h
ca ng ny trong cng cuc tranh u cho nn c lp ca dn tc v do
s mnh ca ng trong vic bo v ch quyn quc gia.
Nhng b ngnh lin quan n kinh t, thng mi, ti chnh, giao
thng nn m rng ca cc nh k tr c ti kinh bang t th gip dn
gip nc.
M hnh mi ca nn chnh tr a nguyn nh vy chc chn s to
sc bt mnh m a t nc vo cuc tranh ua thnh cng quc kinh
t trong khu vc, cha c quc nn tham nhng v ra c quc nhc
ngho hn.
ng Cng sn Vit Nam s vn tip tc vai tr lch s ca mnh mt
cch tm phc khu phc t pha nhn dn v bn b quc t. K i
nghch s mt i l do ch trch.
Kt lun: chuyn x Campuchia
Thay cho li kt lun, ti xin k mt mu i thoi gia ti v anh bn
ng nghip ngi Campuchia khi ti c dp sang Phnom Penh lm vic
nm ngoi.
Trong lc chuyn tr, c bit anh bn ny v mt ngi bn ca
anh ta u l thnh vin ng Nhn dn Cch mng Campuchia ca Th
tng Hun Sen - c hai l lut s gc Campuchia, cng tt nghip lut
khoa ti M v ang gi nhng chc v quan trng trong Chnh ph
Hong gia Cambodge, mt ngi hin l Th trng B thng mi - ti
t v ngc nhin v hai ngi Campuchia kiu ti M ny l ra phi l
Tuyn Tp DN CH I 157
ng vin Funcipec ca Hong thi t Ranaridh.
Ngi ng nghip ca ti gii thch rng ng Nhn dn Cch mng
Campuchia l mt ng c t chc tt v tp hp nhiu nhn ti nn
phn ln tr thc Campuchia u la chn ng ny tham gia xy dng
t nc. Li gii thch ny khin ti c suy ngh mi v mt l i n
gin nh vy

Tuyn Tp DN CH I 158
Nh nc Php quyn hay
Nh nc Php tr ?
Nh nc php quyn l mt khi nim c cp n nhiu t khi
Vit Nam bt u thc hin cng cuc i mi vo nm 1986.
V mt ng ngha, hai ch php quyn khng gi ln mt cch
chnh xc ngha ca cm t Nh nc php quyn, m chng ta thng
hiu l mt th ch nh nc c iu hnh v cai tr bng lut php.
y l khi nim c du nhp t nn vn minh php l phng Ty.
Truyn thng php l ng phng ni chung v Vit Nam ni ring
khng c khi nim ny (d rng vo thi Xun Thu Chin Quc ti Trung
Hoa xut hin trng phi ch trng p dng hnh lut nghim khc
tr dn - Php tr ch ngha - vi nh t tng tiu biu Hn Phi T).
Nh nc php quyn c ngun gc t khi nim tat de droit (tm
dch l Nh nc [cai tr bng] lut php) trong Php ng, v Rule of
law (tm dch l s cai tr bng lut php hoc s thng tr ca lut
php) trong Anh ng.
Tht ra, ch thch hp dch hai thut ng tng ng ny u-M
ng l phi l Nh nc php tr thay v Nh nc php quyn (cng xin
lu rng ch quyn trong Hn ng mang ngha nm tay, nm m
hoc quyn li hon ton khng lin quan n ngha ca hai thut ng
tat de droit v Rule of law). Do vy, thit tng nn s dng t Nh
nc php tr, va chnh xc va d hiu, li trnh tnh trng din ging sai
lch ngha.
Quan nim v Nh nc php tr cng vi nh son tho mt bn
hin php cho Vit Nam manh nha vo nhng nm 1920 v 1930 t
cuc vn ng thnh lp th ch qun ch lp hin do cc nh i quc
ng thi khi xng nhm tranh u tng bc chng li ch cai tr ca
thc dn Php ti Vit Nam. Tuy nhin cuc vn ng ny sau tht
bi v phi ch n nm 1946 bn Hin php u tin mi c ban hnh.
Bn Hin php ca nc Vit Nam mi ny t nhng vin gch u
tin xy dng nn ta lu i Nh nc php tr trn thc t.
Tuyn Tp DN CH I 159
Tuy mang nhiu ni dung v sc thi a dng khc nhau, song c
th xc nh s hin hu ca mt nh nc php tr cn phi hi ti
thiu nhng c im c bn sau y:
1. Tam quyn phn lp
i vi mt nh nc php tr, ton b h thng chnh tr v qun l nh
nc phi c t chc theo nguyn tc tam quyn phn lp. Quyn lc
nh nc, bao gm cc quyn lp php, hnh php v t php, phi c
phn chia thnh ba b phn c lp, ring bit v kim sot ln nhau. S
phn quyn minh bch nh vy s gip trnh tnh trng lm quyn v dn
ch hnh thc.
Mt th ch vn hnh trn nn tng tam quyn phn lp mt cch
thc cht i hi nhng ngi hot ng trong cc ngnh lp php, hnh
php v t php phi hon ton c lp, chuyn nghip v hnh x cng
vic khng kim nhim. Khng th c tnh trng mt cng chc thuc b
my chnh ph hoc thm phn thuc ngch ta n li kim nhim i biu
quc hi.
Ngoi quyn ban hnh lut p dng cho ton th x hi, quc hi
cng th gi vai tr khc ch xu hng lm quyn ca nhng quan chc
nhiu quyn hnh thuc ngnh hnh php. Phm l con ngi th ai cng
c khuynh hng t li v lm quyn mt khi c trao quyn hnh trong
tay. Nu ch x l ni b hoc ph v t ph th khng bao gi dit tr
tn gc v ngn nga s ti din ca thi quan liu, tham nhng, cng
nhng thi h tt xu khc ca cc quan chc h ha.
Tuy nhin, nu s tn ti ca mt chnh ph ty thuc vo s tin
tng trao ph quyn hn t dn chng, v mi ng thi hnh x quyn
hnh u t di s gim st nghim ngt t pha i biu ca dn trong
quc hi hay ngh vin, th t khc mt chnh ph ng quyn s c nhu
cu t thn v ch mnh thit lp nn mt h thng khng ni ti
nhm tn dit mi mm mng pht sinh nhng t oan v thanh lc nhanh
chng hng ng quan chc ca mnh.
Nu s phn quyn khng minh bch, m ch n thun l phn cng,
phn nhim trong khi mi quyn hnh thc s li tp trung vo mt nh
ch duy nht, th y ch l s phn quyn na vi m thi; v iu ny tt
nhin khng th c nh danh l nh nc php tr.
Trit gia Montesquieu, cha ca thuyt tam quyn phn lp, v
Tuyn Tp DN CH I 160
nhng nh t tng hu du ca ng ngy xa chc khng th no ng
rng s c ngy hc thuyt ca mnh li c iu chnh thnh tam quyn
phn nhim nh vy!
2. Thng tn lut php
Trong mt nh nc php tr, ni m nh cm quyn cai tr x hi bng
lut php, tinh thn thng tn lut php l l ng nhin. Thng tn
lut php c th hin ch c b my cng quyn ln cng dn cng
quy c vi nhau ch tun th v p dng cc o lut v vn kin lp
php tng ng khc do quc hi hay ngh vin ban hnh mt cch
minh bch.
Tt nhin, khi hnh x quyn hnh php, chnh ph v cc c quan
trc thuc c th son tho nhng vn kin lp quy nhng vin chc
trong b my cng quyn d dng thc hin cng vic thuc phm vi thm
quyn ca mnh. Ngi dn l ra khng cn bit n nhng vn kin lp
quy ny, c bit nhng loi c ng du mt, v h ch phi tun th
nhng g do chnh c quan m h trc tip bu nn son tho v ban hnh.
Nu thc hin nguyn tc thng tn lut php th kh c th chp
nhn vic mt vn kin lp php, nh B Lut dn s hay Lut t ai
chng hn, tuy c ngnh lp php ban hnh nhng cn phi ch s
hng dn thi hnh ca nhng vn kin lp quy nh ngh nh v thng t
ca ngnh hnh php. l cha k n mt thc t vn din ra thng
xuyn l cc c quan cng quyn, c bit Chnh ph v cc B, khi ban
hnh vn bn di lut nhm hng dn thi hnh mt o lut t p
t cch gii thch lut ca mnh hoc t ra cc th tc m lut khng
minh nh nhm hn ch hoc tc b quyn li ca ngi dn vn
c o lut y cng nhn.
Trong mt nh nc php tr, c quan lp php v cc thnh vin ca
n phi ch ng son tho d n lut, ch khng ch th ng ngi ch
cc B trnh sn tranh lun v biu quyt. Chnh nhng i biu dn c
s ch ng tm kim s h tr chuyn mn t cc chuyn gia trong lnh
vc i tng ca o lut. Thc thi quyn son tho lut nh vy cng s
gip gim thiu tnh trng ngh gt trn din n quc hi.
Thng tn lut php cn i hi mi vn kin lp php v lp quy
u phi tun th hin php. Cng dn c quyn thch thc tnh hp
hin ca lut v cc vn bn di lut bng vic khi kin trc ta bo
Tuyn Tp DN CH I 161
hin. Ta bo hin - d c t chc nh mt nh ch ring bit hay l
mt b phn ca ta n ti cao - s m ng cng vic bo v hin php
v c th a ra phn quyt hy b cc o lut, ngh nh, thng t hoc
quyt nh vi hin.
Tnh trng thng t v ngh nh ca ngnh hnh php mu thun vi
cc o lut ca c quan lp php nh hin nay chc chc cng khng th
tn ti nu c ta bo hin. Quc hi khi s nghim tc hn khi son
tho lut, c quan cng quyn s cn thn hn khi iu hnh quc gia.
Khng ai c th tip tc ti v a vi dn khi m hm nay ban hnh
quyt nh ny, ngy mai li sa i, thm ch hy b chnh quyt nh
!

L Cng nh
Lut s, tt nghip C nhn Lut i
hc Tng hp TP HMC, ngnh lut
i hc Tng hp Pantheon Assas
(Paris), nhn hc bng Fulbright
chng trnh Thc s Lut i hc
Tulane (2000), M.
ng vit ngn gn, i thng vo vn , d hiu, c
c trong v ngoi nc theo di. ng chuyn v cc ti
lut, phn tch nhng l hng ca lut php Vit nam,
mong mun xy dng mt x hi php tr lm nn tng
pht trin quc gia v mi mt
ng b bt khn cp vo thng 6 nm 2009 vi ti
danh "c cc hnh vi cu kt vi bn cm u phn ng
nc ngoi chng Nh nc CHXHCN Vit Nam".
Vic ng b bt gy chn ng trong gii quan st Vit
nam trong v ngoi nc.

Ngun: Ton vn bi vit ng trn bo Php Lut TP. HCM Ch Nht,

12-3-2006.
http://www.bbc.co.uk/vietnamese/vietnam/story/2006/03/060315_nhanuoc
_phaptri.shtml
Tuyn Tp DN CH I 162
L TH CNG NHN
Kha cnh Php l V
nh cng V Yu cu Cn
C H thng Cng on
c lp Ti Vit nam
BBT: Di y l bi t ham l un ca Lut s L Th Cng
Nhn d t nh c t i Hi ngh v Quyn Lao ng t i Vi t
Nam hp t i Warsaw, t h Ba Lan t 28 n 30-10-2006
nhng pht cht Ls L Th Cng Nhn b cng an ca
ca nh cm quyn H Ni gi l i t i t rng bay Ni Bi ,
khng cho b xut ngoi .

Knh tha Qu V,
Ti rt hn hnh c tham d mt hi ngh v lao ng li c t
chc ti ci ni ca phong tro cng nhn on kt ca th gii. n t
Vit Nam, mt t nc cng sn c quyn ng tr, nhng tht o le, ti
li khng c nhiu thng tin tt p v i sng v vic lm ca gii cng
nhn ti Vit Nam mang n cho qu v. Trong tham lun ngn ny, ti
khng i su vo cuc sng khn kh, ng lng r mt v vic b i x
thiu tn trng ca ngi cng nhn Vit Nam, m ti mun cp ti
kha cnh php l ca nh cng v nhu cu bc thit cn phi c cc cng
on c lp ca ngi lao ng so vi cng on nh nc ng tr
Vit Nam hin nay.
Phong tro u tranh ca cng nhn ginh ly nhng quyn c bn
thit yu ca mnh ang pht trin mnh m ti Vit Nam vi rt nhiu
Tuyn Tp DN CH I 163
nhng cuc nh cng din ra trn khp t nc. Nhng hn 90% trong
tng s hn 1200 cuc nh cng trong 10 nm qua lun b chnh t chc
cng on v To n coi l bt hp php, t dn n nhng cuc n p
khng thng tic phong tro u tranh chnh ngha ny ca gii cng
nhn, v nhng l do sau:
I. Php lut VN hin hnh khng h tr cho
nh cng
Php lut Vit Nam hin hnh thiu nhng quy nh ng n v kh thi
v quyn nh cng ca cng nhn thm ch khng h c mt nh ngha
v nh cng. Quy nh duy nht ni n quyn c nh cng ca ngi
lao ng l khon 1 iu 172 B lut lao ng nm 2002, ghi rng Trong
trng hp tp th lao ng khng ng vi quyt nh ca Hi ng
trng ti lao ng, th c quyn yu cu To n nhn dn gii quyt hoc
nh cng.
Nhng cng nhn thc hin c quyn nh cng ny, Nh nc
Vit Nam li quy nh nhng th tc rt nhiu kh v bt kh thi. Lut lao
ng Vit Nam hin nay quy nh cc tranh chp lao ng tp th, l l do
duy nht c coi l hp php ngi lao ng c quyn nh cng, bt
buc phi qua 2 bc ho gii ti Hi ng ho gii c s c t chc
trong vng 7 ngy k t khi nhn n, v nu khng ho gii c th a
tip ln Trng ti lao ng cp tnh ho gii trong 10 ngy k t khi
nhn c n. Sau , nu vn khng ho gii c th c th kin tip ra
To hoc nh cng (iu 170, 171).
Quy nh nh vy l qu lu i vi cc bn, c bit l vi ngi lao
ng, v cuc sng ca h ph thuc vo tng ngy lng t i . Lut li
quy nh n 17 ngy k t ngy np n thu thp c s ch k
cn thit ca hn 1/2 s lao ng trong tp th c tranh chp (lm sao
m thu thp ni s ch k ny, ai c thi gian i thu thp, v doanh
nghip no cho php vic thu thp ch k ny din ra trong doanh nghip
mnh???), v sau phi c 3 ngi trong ban chp hnh cng on c s
trao bn thng bo v vic nh cng cho 3 ni l: S lao ng tnh,
Lin on lao ng tnh v cho gii ch th mi c nh cng. Mc d
quy nh mt khong thi gian di v th tc rm r nh vy, nhng lut
li khng quy nh ch ti cho Hi ng ho gii v Trng ti lao ng ny
s phi chu trch nhim g nu khng t chc c vic ho gii trong
thi hn. Do vy, cc Hi ng ho gii v Trng ti lao ng ny lm
Tuyn Tp DN CH I 164
vic chm chp thiu trch nhim, cng lm dn nn nhng bc xc ca
ngi lao ng. V cng v l do ch i qu lu ny m ngi lao ng
cng bc xc v cng c nhu cu nh cng.
l quyn th ngi lao ng phi c thc hin quyn khi
thy cn thit v c iu kin ch khng phi i xin php ai vi cc
th tc rm r v ko di nh vy.
II. Php lut VN hin hnh cn tr nh cng
Lut Vit Nam khng nh ngha nh cng l g, nhng li quy nh th
no l mt cuc nh cng bt hp php!!!
iu 176 B lut lao ng nm 2002 ca Vit Nam quy nh nhng
cuc nh cng bt hp php l nhng cuc nh cng m khng pht
sinh t tranh chp lao ng tp th, vt ra ngoi phm vi quan h lao
ng; vt ra ngoi phm vi doanh nghip v khng c nh cng
trong khi ch kt qu gii quyt ca Hi ng ho gii lao ng v Hi
ng trng ti lao ng (iu 173).
Quy nh nh vy thu hp ti a nhng trng hp m ngi lao
ng c quyn nh cng. V d: trng hp nh nc sp ban hnh mt
lut m ngi lao ng cho rng s c nhng nh hng xu n h; hoc
khi mt c nhn cng nhn b xm phm nng n v sc kho hay danh d,
th gii cng nhn l ra cng phi c quyn nh cng trong nhng trng
hp ny. Nhng Vit Nam th nh nc li cho rng ch c nhng cuc
nh cng xut pht t tranh chp lao ng tp th mi c coi l hp
php. iu ny khng ph hp vi quy nh khoa hc v nhn vn ca T
chc Lao ng Quc t, cho rng trong mt s trng hp nh cng xut
pht t nhng vn chnh tr nhm gy sc p vi nh cm quyn hoc
mt ng phi chnh tr v mt vn no c th khng lin quan trc
tip hay khng lin quan ngay tc th n quyn li ca cng nhn, nhng
cha ng nguy c nh hng khng tt n quyn li ca ngi lao
ng, th h c quyn nh cng.
Mc tiu ca nh cng l nhm to sc p ln gii ch v/hoc nh
cm quyn bng cch gy nhng thit hi v kinh t mt mc nht
nh, nhm i hi mc cao hn v quyn v li ch cho ngi lao
ng. V s kin no dn n nh cng cng ch l kha cnh hnh thc
ca nh cng. V vy, bn cht ca nh cng l lun gn vi chnh tr
theo ngha rng, ch khng ch nm trong quan h lao ng trc tip thun
Tuyn Tp DN CH I 165
tu m c th l cc tranh chp lao ng tp th, nhng tu tng s kin,
bi cnh, phm vi v quy m ca cuc nh cng m c im chnh tr
ny c ni bt hay khng. Nhng lut Vit Nam li c on t nh cng
trong mt phm vi rt hn hp l nh cng phi xut pht t tranh chp
lao ng tp th, tc ch thun tu l vn kinh t. Quy nh nh vy l
lm qu ct i bn cht v vai tr ca nh cng c c th gii cng
nhn l lun gn lin vi chnh tr. V ngay c hc thuyt ca cng sn,
khi tuyn truyn cng lun cng nhn nh vy, nhng trong thc t li quy
nh v lm ngc li.
Lut Vit Nam quy nh cuc nh cng vt qu phm vi doanh
nghip l bt hp php, l mt iu rt m h v sai lm. M h l v, nu
quy nh nh vy th li phi c mt nh ngha v phm vi doanh
nghip l g? L phm vi hot ng kinh doanh ca doanh nghip hay
phm vi lnh th a l ca doanh nghip? Sai lm l v, d quy nh nh
th no v ci phm vi ny th cng khng ng cho vn nh cng.
Ngi lao ng hon ton c quyn nh cng khi h thy quyn li ca
h c nguy c b xm phm, ch khng th li ch t mi tranh chp trc
tip trong phm vi doanh nghip ca mnh. Ngoi ra, th khi nh cng
ng nhin khng th no m ngi lao ng li ch nh cng trong
phm vi lnh th a l ca doanh nghip m mnh ang lm vic c. V
thc t hin nay, nhng trng hp nh cng ng thi l tun hnh, biu
tnh ngy cng ph bin trn th gii.
V cng t ci cn c php lut v nh cng bt hp php v cng
vng chc ny m Vit Nam, tuyt i a s cc cuc nh cng cng
nh c nhn ngi lao ng trc tip tham gia nh cng u b nh cm
quyn n p mt cch thm khc m i khi chnh gii ch cng cm
thy bt ng. V dn theo thi gian, vi chnh sch v php lut nh vy,
cng nhn Vit Nam khng cn dm ngh ti nhng cuc nh cng v
mc ch chnh tr, iu vn c coi l rt bnh thng ti cc nc vn
minh v pht trin. V th h gn nh khng cn vai tr g trong nn chnh
tr c, ch cn lm bnh vi ng cng sn Vit Nam s dng cho bi ca
m dn nhng khi cn thit.
Ti c bit ch trng n kha cnh ny ca php lut Vit Nam v
trong thc t c cha n 10% s cuc nh cng Vit Nam p ng
c tiu chun l mt cuc nh cng hp php. Nhng tic l nhng
cuc nh cng hp php ny li khng mang n kt qu nh mong i,
v quyn v li ch hp php ca ngi lao ng vn tip tc b xm hi
Tuyn Tp DN CH I 166
sau nhng cuc nh cng c coi l l tng trong mt nh cm quyn
ny.
III. H qu t phn quyt ca To n v
cuc nh cng bt hp php
1. Nhng phn quyt ca To n Vit Nam m a phn l kt lun
mt cuc nh cng no l bt hp php, lm cn c cho cc c quan
an ninh, cnh st khi thng tay n p thm khc cc cuc nh cng l
lm ng vi php lut ca Vit Nam. Nhng xin qu v nh cho rng cn
c li c thc hin trn mt nn tng php lut v l v hn hp ca
Vit Nam hin nay.
2. H qu c th t nhng phn quyt To n kt lun rng mt cuc
nh cng l bt hp php l lm cho nhng ngi cng nhn tham gia
nh cng tr thnh nhng ngi vi phm php lut. H b ct lng thm
ch l sa thi, v gii ch da vo kt lun cuc nh cng bt hp php ca
To n quy kt ngi cng nhn tham gia nh cng l t b vic v
lm cn c sa thi h mt cch ng lut (im c khon 1 iu 85).
3. iu chng ta cn c bit quan tm l s phn ca nhng ngi
lnh o cc cuc nh cng ny. a s h u chnh l nhng ngi lao
ng ch khng phi l nhng cn b cng on. Sau nhng cuc nh
cng b coi l bt hp php ny, h lun b tr dp, n p, mt vic lm,
tng qun v kinh t, v thm ch khng t trng hp b quy kt l ti
phm hnh s mt cch oan nghit, vi nhng ti m h nhng nng n
nh gy ri trt t cng cng, xi gic, li ko ngi khc gy ri trt t
cng cng, chng ngi thi hnh cng v.v.v.
By gi c l qu v ang thc mc v vai tr ca Cng on Vit
Nam u? H ng o, ln, nhiu tin v li c ng cng sn yu
qu lm, nhng di c ch c quyn cai tr hin nay ca ng cng sn
Vit Nam th Cng on c coi l mt b phn ca ng cng sn Vit
Nam, chu s lnh o v phc v cho ng ny. V vy, cng on Vit
Nam khng cn l mt t chc cng on bnh thng v thun khit ng
vi bn cht vn c ca n nh cng on cc nc trn th gii. Mt
cng on ng ngha phi do ngi lao ng t lp ra, duy tr v pht
trin. Ch nh vy th cng on mi c c s c lp v c th phc
v ti a cho quyn li ca ngi lao ng. Cng v l do khng c lp
ny m Vit Nam hin nay, khng c Ban chp hnh cng on c s
Tuyn Tp DN CH I 167
no dm quyt nh v t chc cho cng nhn nh cng theo quy nh ti
khon 2 iu 173. iu ny khin ngi lao ng t nh cng v khng
ch ni quyt nh ca cng on. V y cng l mt trong nhng l do
lm cho cuc nh cng b chp m l t pht, v t chc v bt hp
php dn n nhng hu qu ghim trng nh ni trn.
IV. H qu nghim trng t quy nh v nh
cng bt hp php trong php lut Vit Nam
hin nay
Chnh nhng quy nh bt kh thi nu trn lm cho hn 90% cc cuc
nh cng ti Vit Nam u l bt hp php. iu ny dn n 04 h qu
tt yu l:
1. Quan h gia gii ch v ngi lao ng cng tr nn cng thng
v gii ch da vo vic tuyn b cuc nh cng l bt hp php trng
pht thm ch l sa thi ngi lao ng, lm cho ngi lao ng tr nn
tng qun, b tc v b dn vo bc ng cng.
2. Khi cuc nh cng b coi l bt hp php th nhng yu sch ca
ngi lao ng cng s khng c gii quyt nh l mt h qu tt yu.
V do vy, vn ct li l cc tranh chp lao ng tp th vn tip tc tn
ti v dn nn chng cht cng d dn n nhng cuc nh cng khc.
3. Cch gii quyt cng nhc da trn nhng quy nh php lut u tr
v hn hp ca To n cng lm ngi lao ng mt lng tin vo php
lut v nh nc, t li cng d manh ng v c nhng hnh vi bt
tun th lm cho hin trng nh cng Vit Nam cng tr nn phc tp,
ri ren.
4. Ngi lao ng khng nhng mt lng tin vo To n v C quan
Nh nc m cn mt lng tin i vi c t chc cng on v cng on
ng tr khng cn i din cho h v gip ch c g cho ngi lao
ng. Khng nhng vy, ngi lao ng ti Vit Nam hin nay li khng
c lp cng on c lp ca chnh mnh, do cng thiu t chc v
u tranh cng kh khn. C quan qun l nh nc cng v th m cng
kh nm bt tnh hnh v kh thc hin chc nng qun l ca mnh hn.
c rt nhiu ngi lao ng v ngay c mt s nh lp php yu
cu cn c mt h thng cng on c lp ti Vit Nam, do chnh ngi
lao ng lp ra, ng gp cng sc tin bc duy tr n, v c/thu
Tuyn Tp DN CH I 168
nhng ngi c nng lc ph hp lm vic chuyn nghip cho cng on
. Nhng n nay, nhng tng tuy khng mi nhng rt tt p v
ng vi xu th pht trin tt yu ca th gii v t chc cng on vn
cha c du hiu g sm c nh cm quyn Vit Nam ng h v thng
qua.
V. Cn phi ci t lut php VN v nh
cng v phi c Cng on c lp ca
cng nhn
nh cng l quyn ca ngi lao ng c khng lm vic m vn c
bo ton quyn li mt cch bnh thng trong thi gian khng lao ng
ny, nhm gy thit hi kinh t nht nh cho bn ch lao ng hoc cho
bn th ba, khi quyn li ca ngi lao ng b xm hi hoc c nguy c
b xm hi. Ngi lao ng c thc hin quyn ny mt cch nhanh
chng, ng thi c, tc l h phi c quyn chun b mt cch b mt
cuc nh cng trnh b gii ch dp tt cuc nh cng. Nhng lut
Vit Nam quy nh thi gian xin php v i chun y cho cuc nh cng
ko di gn 1 thng, cn b cng on th hng lng nh nc thc hin
theo s ch o ca ng cng sn li va lm vic trong chnh doanh
nghip c nh cng th h khng th thc hin c vai tr l ngi i
din v phc v cho quyn li ca ngi lao ng. Do vy, gn nh khng
c cuc nh cng no l hp php ti Vit Nam, v mun thc hin ng
php lut th khng th nh cng c, v ngc li, mun nh cng th
khng th tun th php lut. Vic nh cm quyn da vo cn c php
lut lc hu ny kt lun cuc nh cng l bt hp php mang li
nhng h qu ti t, chng cht v o su thm mu thun gia cc bn,
lm tin cho nhng cuc nh cng khc ni tip.
Lut php Vit Nam khng cn theo kp thc t i sng v cn tr
x hi pht trin. Vit Nam cn phi c nhng quy nh php lut v nh
cng ph hp v tun th lut php quc t, c th l quy nh ca t chc
Lao ng quc t, v nht thit phi bm st c i sng x hi ang
din tin khng ngng, vi mc tiu ti thng l phc v cho quyn li
ca ngi lao ng vi 04 ni dung c th l:
1- Phi c nh ngha php l v nh cng v phn bit r nh cng
vi b vic hng lot;
2- Quy nh v thi hn thng bo v chun y thc hin cuc nh
Tuyn Tp DN CH I 169
cng khng qu 72 gi ( xut). Quy nh ch cn mt bc m phn
ho gii ti c s m khng thnh th ngi lao ng c quyn nh cng
ngay hoc la chn con ng To n gii quyt. Quy nh nh vy
mi bo m c tnh thi c cuc nh cng kh thi v c hiu qu,
v ng thi nng cao thi v trch nhim ca gii ch v nhng ngi
i din cho cng quyn c lin quan.
3- Ch coi cuc nh cng l bt hp php khi cuc nh cng
khng lin quan g n lao ng v quan h lao ng (nh gii ch thay
i ng phc cho cng nhn nhng khng nh hng g n sc kho hay
gy kh khn trong khi lm vic, hay khng cng nhn i cng chnh
m ch cho i cng bn.v.v.), cn cuc nh cng d khng xut pht t
tranh chp lao ng trc tip, m lin quan n php lut, chnh sch ca
nh nc v lao ng th phi c coi l hp php.
4- Ngi lao ng c quyn thnh lp cng on c lp ca mnh,
c ng qu, qun l v thu ngi chuyn nghip iu hnh t chc
cng on ca mnh. Ngi lao ng c quyn t do thnh lp cc t chc
cng on theo nghnh, cng on theo lnh th v t do lin kt vi cc
t chc cng on khc.
Knh tha Qu V,
Cuc u tranh ny s ngy cng pht trin v y l mt hin thc
khch quan, l h qu tt yu xut pht t nhng bt cng trn lan trong x
hi Vit Nam hin nay, mt x hi cng sn nhng ngi cng nhn lm
than ngho kh vn ang ngy m b bc lt thm t v b i x thiu
tn trng v nhn phm. Cuc u tranh ny rt gian kh nhng s c
tip tc mt cch trng k v vng chc cho n khi no c c s cng
bng trong quy i gi tr lao ng v nhn phm ca ngi cng nhn
c tn trng.
Ti hon ton hiu rng mnh ch l mt c nhn gp ting ni nh
nhoi ng h v ang tm kim gii php cho cuc tranh u ny. Ti tin
tng chnh nhng n lc khng ngng ca lc lng cng nhn v dn
ch ti quc ni Vit Nam s nhn c s quan tm v ng h ca cc
bn, nhng ngi c b dy kinh nghim u tranh ca cng nhn, do cng
nhn v v cng nhn, gip chng ti hiu qu v kp thi bng nhng
hnh ng c th v thit thc to thnh mt p lc ln t bn ngoi tc
ng lm bin chuyn php lut hin ti ca Vit Nam v nh cng,
ngi lao ng c th nh cng hp php v c cng on c lp ca
chnh mnh. y l tm huyt ca ti mang n Hi ngh ny v mong
Tuyn Tp DN CH I 170
mun Hi ngh ny mang li cho Vit Nam.
Xin cm n qu v dnh thi gian qu bu cho ti.


L Th Cng Nhn
Sinh nm 1979, tt nghip i hc Lut
H ni nm 2001, c l mt trong
nhng lut s tr nhn quyn u tin
Vit nam.
Thng 11 nm 2006, c cng vi
Ls. Nguyn Vn i, v nhng ngi
hot ng tr khc, thnh lp y ban
Nhn quyn Vit nam (Committee for
Human Rights in Vietnam CHRV).
B bt vo thng 3 nm 2007, tuyn n 4 nm t v 3
nm qun ch v nhng hot ng nhn quyn.
C c trao gii Nhn quyn Hellman-Hammett nm
2007.
Nm 2010, Cng-Nhn mn hn t, ang sng ti H
ni, l i tng cho nhng sch nhiu lin tc ca chnh
quyn VN.
Ngi vit ca c vn cn sc la nh trc khi i t;
bi tr li phng vn i Thai v quan h tay ba Vit nam
Hoa k - Trung quc vo thng Tm 2010 th hin tinh
thn .

Tuyn Tp DN CH I 171
L QUC QUN
Vit nam Gia
Cc Cng quc
Hai mi nm ha bnh hnh thc
Nc ta coi nh ha bnh t 1989.
l lc nhng on xe tng cui cng ca Vit Nam do Lin X
sn xut l lt ri khi t nc cha Thp sau mt thi gian chim ng
di hn thi gian qun i M tham chin Min Nam Vit Nam.
Bt u ha bnh l lc ng cng sn i mt vi s khng hong
n tt . Vin cnh tan r ca ch cng sn ln nht hnh tinh p lc
mnh m ln ton b Vit Nam. Khi quan h vi Trung Quc v M
vn cng nh dy n. Trong B chnh tr, k th hi hp ngi th lo s.
Th nhng, nhng ngi cng sn vn ngoan c mt cch kho lo,
h b Trn Xun Bch, tip tc cm li conthuyn Vit Nam thm 20 nm
na sau khi ngi anh c l Lin X tan r.
Ngun cm hng cho vic tip tc c ti cm li l s i ln y
bnh trng ca mt n anh cng sn khc Ni lin ni, sng lin
sng.
Kh ln, ngi n anh ny th li b lim sch mt tin thng
em.
Lch s lun c nhng khc quanh ca n! Hai mi nm, khng di
so vi mt i ngi, ngn so vi mt ch v ch l mt ting th di
ca t tnh dn tc Vit Nam.
Trong chin tranh, mu ca cc chin binh M, Lin X, Trung Quc
thm vo t Vit Nam ta nn by gi y ta sng hin ti, hoch
nh chin lc trong tng lai, ta phi hiu qu kh, hiu rng dn tc
chng ta b x y qun quanh gia cc cng quc.
Tuyn Tp DN CH I 172
Qu kh chin tranh v hi m mua bn!
Qu kh ca Vit Nam chng ta l mt qu kh chin tranh. Sut gn 500
nm qua, k t thi Hu L nm 1527 vnh Mc cp ngi nm 1540, t
nc chng ta chin tranh lin min.
u tin l cuc chin Nam Bc triu, n Trnh Nguyn phn ranh.
Ht phn ranh l Ty sn-Nh Nguyn. Ri chin tranh chng Php, ht
php l M, sau chia ct l cuc chin Campuchia, kt thc bng mt cuc
chin bin gii vi Trung Quc vo nm 1979.
K h chng ta hn 1000 nm trc li l k th sau cng vi
chng ta - nhng ngi ng ch Cng sn. Cuc vi n d man vo hi
qun ca Vit Nam Trng sa nm 1988 l bng chng ti mi nht v
chin tranh vi Trung Cng.
Trc , Trung Quc v M mt ln mc c v Vit Nam. Ngy
21/2/1972 - Nixon v Mao gp nhau mng r, nng ly ru Mao i sng
snh, qun nhc c bi: Hoa k m l. H tuyn b: Cu hu ngh M
Trung c bc, tng li th gii gi nm trong tay hai nc chng
ta.
Sau hi m, Trung Quc chiu i trng th vi hn 800 quan
khch. Ngy 27 thng 2 nm 1972 Tuyn co chung Trung M c k
ti Thng Hi. Sau 11 thng, Hip nh Paris v Vit Nam c k
kt. M b Nam Vit Nam, Trung Quc b bc Vit. Hai thng ln ngonh
mt i.
Lin x th khng. H say m m mang nc Cha, tin nh sang
tn Afganistan. H tip tc vin tr, gip Bc Vit Nam thng nht mt
cch chn thnh trong nim tin tn gio cng sn.
Sau , h tip tc gi qun v chuyn v kh nh Kh Me v
xung c vng ng Nam (nu c th). Trung Quc bit r m mu.
Cng l Cng sn, nhng Kh Me Cng sn chng X vit cng sn nn
Trung Quc coi h l lc lng thch hp chng Vit Nam.
Kh Me tuyn b thng thng ch c ch ngha cng sn ca mnh
mi thc cn tt c l Cng sn u. ri nhng ngi theo ch thuyt
cng sn li gi nhau te la. Mn n, mu ngp nhng bn chn tnh
nguyn qun Vit Nam.
Khi c khng mang ni mnh c, Lin x tan r, y Vit Nam n
s hoang mang. H t phi hi Ch ngha cng sn l ci g y v l ai
Tuyn Tp DN CH I 173
y. L mu, u t v chin tranh? L Nga, Trung Quc, M hay Nht..?
Thc t l khng c! Ch c quyn li quc gia v t quc trn ht.
nh hng ca M - Trung hm nay
Hai mi nm sau ngy ha bnh hnh thc, d cho ngi ta dng ct mc,
ng k lnh hi hay xy vnh ai gii tuyn th cng khng ngn ni sc
tn cng ca bin gii mm trong xu hng ton cu ha nh v bo hin
nay.
Nn nhn mn Trung Quc buc h phi m rng khng gian sng
xung pha Nam v th mnh ca mt cng quc i buc ngi M phi
hin din nhiu ni ngoi M.
la vi hnh Washington trn ngp cc cc gia nh Vit Nam.
Thm ch ngi dn c th dng La mua hng gia dng gi r ca
Trung Quc ch.
H Ni, Si Gn Trung tm dy hc ting Trung ng nght ngi,
nhng gio vin tr vit ch Hn gin lc nhanh n mc kh t, dy
nhng bi ht ting Trung ni v tnh yu nng nn theo iu hip hop, rt
i vo tm hn lp tr.
Hng ha mang hnh ch Tu ngp trn t ng nh n siu th ln.
Ging oang oang ca ngi Trung Quc vang khp ni, len li ln tn
vng ty nguyn ni h va tm c mt ni m chc chn c th bt r
sng lu di.
Nhng ngnh ngh cht lng lao ng cao nh t vn, ngn hng,
ti chnh, o to, IT Vit Nam , ang v s dn dn do cc doanh
nghip M hoc c ngun vn t M xm nhp v thu tm.
Nhng ngnh ngh n gin nh gia cng hng ha, mua bn my
nng c, hng ha gi r, vt dng tiu dng phc v ngi thu nhp thp
Vit Nam s dn dn do cc Cng ty Trung Quc lm ch.
Hm nay ngi nh Hp chng quc Hoa K c c hi n hng chc
ngn thanh nin Vit Nam sang hc tp. Hn hai triu ngi Vit tip tc
gi tin v cho gia nh thng dn Vit Nam, nhiu triu USD ca cc
quan chc ang chy ngc li.
Hm nay Vit Nam l ch n ca cc nng dn Trung Quc, c
bit l cc tnh ln cn, h m nh hng, tch cp tng ng, m mang dy
chuyn v h tr pht trin cho cng ng ring h Vit Nam. Cn quan
Tuyn Tp DN CH I 174
chc Vit Nam mang c ti nguyn quc gia lm qu triu cng thng
nin.
Ch c con ng dn ch ha t nc!
Bun v chu nh hng ca cc nc ln nhng chng ta khng c xc
ng mt cch thiu logic. Ton cu ha l tt yu v vic dch chuyn lao
ng quc t l chuyn bnh thng. Quan trng l chng ta phi mnh
ln.
Ti tng cp v 8 ch: Lin M - Ha Hoa- Dn tc Dn
ch. Theo ti, chnh l k sch hay nht cho Vit Nam trong th k
ny, c i ni v i ngoi. Bt u t trong ra ngoi, t vic vic dn ch
ha t nc.
Ch c t do, dn ch mi thc s gii phng chng ta, mi em n
cho Vit Nam mt sc sngmi, lin kt c sc mnh ngi Vit, quyn
r c ngi M v nhng gi tr m h ang ln ting bo v.
Ch c dn ch, t do bo ch, lng nghe kin ca Nhn dnmi c
i sch thch hp vi Trung Quc, mi khng nhng nh lnh o
phn ng i m k tt nhng Hip c quan trng ri loay hoay nh g
mc tc.
Ch c dn ch ha, nhng ngi Vit Nam trn khp th gii mi t
tin rng Vit Nam l trn ht ch khng phi l ch ngha Cng sn hay
CNXH, khng cn th lc th ch. H mi cng chung tay xy dng
mt Vit Nam mi trong thi bnh v thnh tr.
Ch c thc thi dn ch da trn mt thc dn tc th Vit Nam mi
thc s l ni an ton, thu ht cht xm, pht trin ton din, tr thnh
ngi tnh ca th gii, ngi yu ca cc cng quc trong t o di
tht tha.
Khi chng ta mi thc s mnh ln. Nhn dn khng phi b ra 1,
8 t USD cho 6 tu ngm hng Kilo, 500 triu USD cho 12 con SU-
30MK v cn nhiu hn th, mua tu ngm, my bay, v trang qun
i, chun b chin tranh, gng mnh nh con choi choi gia nhng cng
quc hiu chin mnh hn hng trm ln.

Ngun: http://lequocquan.blogspot.com
Tuyn Tp DN CH I 175
Tam Sa v Tm Ch Cho
Vit nam
Sng 9/12, Ti cng mt s em sinh vin i biu tnh phn i Tam Sa.
Chng ti n sm, ng di chn ct c H Ni trn ng in Bin
Ph. i qua bo tng lch s qun i, ngm nhn nhng khu thn cng
c, nghe ting vng ca t nc b xm lng, s chia ni lng xt xa v
Trng Sa, Hong Sa b Tu ha. lu ri khng ht quc ca nhng hm
ti ht nh cha bao gi say m n th. ng trn l ng Hong
Diu, ti bt nhp ht Quc Ca v Ni vng tay ln, thy mu Lc Hng
dng trong huyt qun, ni vn cn in du tay ca cng an bp c xch i
hm x hai Lut s ng nghip 12 ngy trc . Ngay trong lc cung
nhit h to phn i Tam Sa, Ti vn thy thiu mt ci g . C cm
gic, ging nh t nc mnh, khng c ni lc v sp sa b nhc bng
mang i.
Vit Nam c n pht trin ch l b mt
Trc mt l i s qun Trung Quc, Sau lng l ng L Nin nc
Nga phanh com l khoe hi. Chng ti, nhng con ngi Vit Nam b
nh, ng gia h. Quay lng v pha ng L Nin, i mt vi B quyn
phng Bc. H to Hong Sa, Trng Sa l ca Vit Nam. Khi nhng tay
cng an Trung Quc th bo y i, mt ngi bn M gi in ni:
Qun i, How are you?. Ti vn h Vit Nam, Vit Nam mt cch
nghn ngo.
Ti bit rng mnh s b mang i nh ngi ta xch con g con vt.
Ngay lc ti ngh n s c ti cng sn. Nhng khi bnh tnh li, ti
bit rng mnh b xch i cn l v Vit Nam l mt nc nh v ngho.
Chng ta u bit rng vic thnh lp huyn Tam Sa ch l s tip theo ca
d tm bnh trng hng ngn nm nay. Hn na, v cuc khng hong
nng lng ang ngy cng trm trng Bc Kinh. Lc bit vn bn tay
ra xa tn Chu lc en tm kim du ha th Trung Quc chc chn
cng t u tin ln chim nhng vng xung quanh y tim nng, ng
thi bo v con ng bin huyt mch cho cc cng bin vng duyn hi
Tuyn Tp DN CH I 176
pha ng Nam. Trung Quc gy nh hng Myanmar, Campuchia
v u ta bng cch lin tc tng cng nh hng Bin gii v
Lo, nay khi ta hi cong mnh, h p st, xc tip li giao k cn ngang
hng chng ta bng cch chim Hong Sa v Trng Sa.
Ta tip tc cong ngi hay ta ng dy? Ta s ku ln. ng! Kinh
thnh ni: Khi thy l li! nhng t bt ming n bp c qu ngn
v qu nhanh. Kinh nghim mch bo ti, tt nht l khng nn giy. Nu
giy na l s cht di tay mt thng du cn. Sau mt lnh o b
cng an ni vi ti khng nn i biu tnh v khng nn giy vo vi
thng du cn (Trung Quc) . Dn dn mt ni bun su xa hn xm ln
cm xc mnh. l ni bun ca t nc nhc tiu. Ta mun lm bn,
ta m ca nhng tt c ch n vi chng ta v 85 triu dn ny ang bn
sc lao ng r mt cho h v xi tiu dng ca h. Ni y l mnh
t mu m cho cc t bn v quan tham chia chc. Ni thiu vng php
quyn l t tt ca vi phm v lm giu bt chnh. Ni thiu vng dn ch
l t ca bo lc v s yu hn. Nhng khi mun lm bn vi tt c cc
nc l chng ta c n nht. Bi v bn thn quc gia khng c bn.
Quc gia ch c li ch m thi.
Ti ht, h o Trung Quc nhng cng thu hiu s b v
n khng hong ca Lnh o ng Cng sn ngay sau khi Lin X
sp v cu xin c gp Trung Quc Bt c ni u, ni v bt c vn
g. Trung Quc l i nhiu ln v cui cng cho php gp
Thnh T Xuyn. Nh nhng b nhiu iu m c bnh thng ha
quan h thng 11 nm 1991. Bnh thng bang giao c vi Trung Quc
ging nh ta a tay x rch c mt tm ni lng khng l bt kn ton
vng bin gii. Cng nh c c bnh thng ha Quan h vi M
thng 7 nm 1995. Lch s ngoi giao hin i cng nhiu iu lm cho ta
suy ngh su hn.
Tm ch ly Th v Lc
Ging nh on ngi biu tnh b xua ui, ti lo s mt ngy ngi Vit
chng ta b v ngay chnh trn qu hng ny. Sut c tun khng lm
c g c, ch c tin tc v suy ngh linh tinh. Nhng ri, ti lc quan v
bt tay vit nhng dng ch ny bi v lch s Vit Nam v xu th thi i
u cho ta hy vng. Vn l ng Cng sn c sng sut la chn hay
khng. Thay v c ti hy chn dn ch. Thay v chn thc h Cng
sn, hy chn mt thc dn tc Vit Nam. Thay v mun lm bn vi
Tuyn Tp DN CH I 177
tt c cc quc gia hy chn mt ngi bn mnh lin minh. Thay v
ci gp ngi trc Trung Hoa hay cc oan chng li, chng ta hy gi
quan h thun ha.
Do vy, c th khng nh c v th ca mnh v snh vai vi
cc cng quc trong na u th k ny, Vit Nam cn thit lp v kin
tr theo ui mt phng ngn 8 ch nh sau Lin M - Ha Hoa Dn
Tc Dn Ch. Theo , Lin minh vi M - Ha hon vi Trung Hoa l
i ngoi. cao ch ngha Dn tc Trit thc thi Dn ch l i ni.
Tt c nhng vn c lin h vi nhau. V u tin phi bt u bng
mt chiu ngc li trong 8 ch trn. Ngha l mi vic phi bt u t
Dn Ch.
Ch c thc thi dn ch thc s con ngi Vit Nam chng ta trong
v ngoi nc, c vng, c mi ng li vi nhau, nhn nhau l anh em
trong tnh ng bo v nh tinh thn dn tc c nng ln. V khi
on kt c chng ta tr nn mnh m v vi u th ca cng ng Vit
Nam Hi Ngoi, mt khi c thng sut v sc mnh, s l nh
hng tch cc ln chnh sch i ngoi ca nc ngoi v vic Lin Minh
vi M d dng c thc thi. Vic ha thun vi Trung Hoa cng cho
php chng ta Lin minh d dng hn vi M v ngc li v Lin minh
vi M chng ta c th ha hon mt cch tng i vi Trung Hoa.
Nhc bng, nu khng c dn ch, chng ta s mt ht. Bt c s c ti
no u l phn ng.
Khi cn l sinh vin i hc lut, trong mt cuc thi hng bin Ti
chn ti l lch s hnh thnh dn tc, vt ln trn nhiu l do khc
nhau, c 2 l do in hnh l: Chng gic ngoi xm v phng chng l lt.
Tinh thn dn tc khi ng trc nhng him nguy chung bng nhin tri
dy, mnh m v cu thnh mt c ch hp tc chung gi l t quc. Cc
nghin cu v x hi dn s gn y ca ti cng cho thy rng trong cc
ngun vn pht trin, th vn x hi (social capital) ng mt vai tr ht
sc quan trng. Vn x hi chnh l tinh thn dn tc, l vn ha, l phong
tc, tp qun Vit Nam..Vic tn dng c hi ny i thoi v on kt,
kin tr theo ui 8 ch trn chnh l cch thc tt nht chng ta xy
dng v cng c vn x hi ni b ang dn dn phc hng trong li Dn
tc Vit Nam.
Trc ht, nhn li bi hc ngy hm qua, Lin M ngha l cho
on sinh vin biu tnh i thm cht na v hng i s Qun M.
ng dn h vo h Ging V, bt nhng ngi tr ci o c c t
Tuyn Tp DN CH I 178
quc ra trong gi rt v nh p d man. Ha Hoa l ng x c Trung
Quc, dm p ln t v go tht o qu nhiu m bit t chc v
h nhng cu hay hn, ngha hn. Dn tc l bit ngi ca tt c cc cuc
biu tnh n ha ca ngi trong v ngoi nc, ngha l t quc gia Vit
Nam trn ht, quyt nh hn bt c mt thc h ngoi lai no. Dn ch
l cho dn c m mm ra ni, ng bp c anh em khi h ht quc
ca, ng vt h ln xe, ng xua ui, h h l x ke, l bo ch hy a
tin tch cc Lm c nh 8 ch th may mn thay cho Vit Nam. Nu
khng ngay c mt quc gia cng c th mt i nh nhiu quc gia vnh
vin bin mt trong lch s pht trin loi ngi.


L Quc Qun
L lut s bt ng chnh kin ti Vit
nam.
ng m u trn blog lequocquan.
blogspot.com ca mnh: Ti mun lm
con rui tru t vo mng t x hi
n nhy ln pha trc!
Nm 2007, sau khi sang M tham d kha nghin cu
sinh 6 thng ca C quan H tr Dn ch (NED) v x hi
dn s tr v, ng b bt giam ba thng khng ti danh.
ng nhn bo cha cho cc v n nhn quyn, khiu
kin (v Thi H), v.v. ng c mt trong bui biu tnh
Hong Sa Trng Sa trc s qun TQ H ni thng 12
nm 2007.
Nm 2009, ng c li mi ca ngh s Ngh vin
Chu u sang Na Uy trnh by nhng vn x hi dn s,
xa i gim ngho, v thc y dn ch Vit nam,
nhng b chnh quyn ngn chn sn bay Ni bi.

Tuyn Tp DN CH I 179
Tr thnh Mt Nh
Chnh tr cho Vit nam
Vi tm hn hng thng v kh nng hng bin xut chng, nh chnh
tr chn chnh phi c nhng kh nng qun tr thin bm v s sa mnh
y l tr, v h l nhng ngi lm nn lch s.
L nh chnh tr chn chnh, bn phi bit dn dt thin h n thi
bnh v em li vinh quang cho t quc m bn phng s. Bn phi c tm
nhn chin lc v quyt tm cao, bit chy ht qung ng v gi vng
nim tin; bit hy sinh mt trn u thng c mt cuc chin; can m
gnh vc nhng trch nhim ln lao; gi tm lng son v khng ph lng
lch s!
Lm nh chnh tr l bn dn thn cho mt cuc u cao p. Bn
cam kt bc vo mt sn chi vi tt c phng tin v th on. Nhng
lun lun phi c lng tin st son vo chin thng ca ci thin i vi ci
c, ca o c i vi ti li, ca yu thng i vi hn th, ca dn ch
t do i vi c ti, ton tr.
L nh chnh tr thao lc, bn phi c ti t chc, bit thu phc lng
ngi v dng nhn nh dng mc; bit o to mt th h tng lai
bn lnh v tnh tin phong; bit nghim khc nhn li v can m tha th.
Bn phi dng mnh m khng u m; khng tn bo, d man m bao
dung, chu o; khng chn ch m nhanh chng, khng hp tp m cn
trng.
L nh chnh tr chn chnh, bn phi hiu c nhng kh nng ln
lao ca con ngi nhng cng lun thc c v tr nh nhoi ca mnh
trc To Ho; cm c nhng khc quanh ca lch s nhng cng hiu
c c qu trnh pht trin di lu ca loi ngi trong v tr mnh
mng.
L nh chnh tr chn chnh, bn phi chu ng bao xt xa dn vt, t
b nhng ham mun i thng lo cho li ch ca quc dn; Bn phi
bn b lm vic v kin gan vt qua tt c. Nhng ngy mt nhc, nhng
m di thc trng, nhng nh mt thm qung v tc bn c th bc trng
Tuyn Tp DN CH I 180
sau mt m nhng khng lm cho tinh thn bc nhc.
L nh chnh tr chn chnh, mt ca bn rc chy chn l khi nhn k
th v nh l xt thng cho nhng ngi dn au kh. Bn c tm nhn v
m nhng thnh thc nhng iu vi m nht. Bn khng ch hi t kh
nng ca mt nh cch mng m cn c kh nng lnh o v lng nghe.
Bn c th lng nghe tt c nhng khng nghe g c v ngc li nh
khng nghe g c nhng bn ang lng nghe tt c.
L nh chnh tr chn chnh, s trung thnh ct cht vi nhng hnh
vi ca l tr. Vt ln trn nhng cm xc c nhn l suy ngh thu o v
tnh ng ch, tnh bng hu. Vt ln trn tnh chin hu, tnh gia nh l
tnh yu t quc qu hng, l ngha v vi nhng di sn ca th h trc
v tin ca th h mai sau.
L nh chnh tr chn chnh, Bn c th gc ng mt cch bt cng
trn ng i tm cng l v t do nhng cng l, t do, m no v hnh
phc cho ng bo l iu bn cn khc ct ghi tm. l iu m trc,
trong v sau khi cht n hng tn ti vi linh hn bt t ca bn nh mt
nh mnh vinh quang m thng trao tng.
L nh lnh o chn chnh, Bn phi xem tt c quyn lc chnh tr
l phng tin phc v mun dn v phi bit ri b n ngay lp tc khi
n phn bi li nhng mc tiu trong sng ca con ngi.
L nh chnh tr chn chnh bn lun phi nh cu ngn nm bia
ming hy cn tr tr v phi hiu t trong su thm mt cch khim
nhng li ca s gia T M Thin rng: Lp Danh l ci cao nht ca
c hnh.
Lut s. L Quc Qun
Di chn i t ng ni m Abraham Li ncol n
Washi ngt on DC - Cui t hu 2006
Tuyn Tp DN CH I 181
NG NHN DNG
Dn ch Vi Nhiu M
thc Xa hi
Mc du c nhiu li n i t gn hai chc nm nay, lch s cha h
ngng. M c th s khng bao gi dng chn, khng bao gi chm dt.
C ngi ngh lch s hoc sp chm dt v h theo cch lun gii ca
Hegel, nhng li tin l sau cng loi ngi s ng vi nhau v mt cch
t chc x hi t t nht, tm gi l ti ho, sau s khng cn phi tranh
ci, m hoc chm git nhau v nhng phan ln lao na.
Nhng chng ta cng bit l thng mi khi x hi loai ngi tm ra
gii php cho mt vn kh khn nao , th sau mt thi gian th no h
cng s thy ngay c nhng vn rc ri mi, do chnh nhng gii php
va p dng sinh e ra. iu ny ng trong phm vi k thut, trong cch
t chc kinh t, cng nh trong cch xp t chnh tr phn chia quyn
hnh v phn s ca nhng ngi sng chung vi nhau.
Trc khi ln cm quyn, ng Nicolas Sarkozy c ng mnh m
cho quyn t do kinh doanh. ng ni, Sut 25 nm qua, nc Php khng
ngng lm nn lng nhng ngi c sng kin, trng pht nhng ngi
thnh cng. Khi ngn cn khng cho nhng thnh phn nng ng nht
lm giu, hu qu l lm cho tt c mi ngi khc b ngho i. Nghe
nhng kin , nhiu ngi tin ng thy ni kh khn ln ca nuc Php
l sn xut ch khng phi l phn phi cc ti sn cho cng bng, nhiu
ngi nghi ng tnh a nuc Php n gn m hnh kinh t M. My nm
sau, cng ng tng thng Php , li mi tuyn b rng thi ca kinh t
t bn t do chm dt - fini! By gi, ng li coi vic chia s cc ti sn
l quan trng hn.
Mi thi i loi ngi chng ta chn mt mu thun quan trng nht
trong x hi cn tm cch gii quyt gp. Ngay vic chn la ny cng
chng ta bt ng kin v gy ra tranh chp trong tng quc gia, v
Tuyn Tp DN CH I 182
gia cc quc gia. C ngi coi mu thun gia ch nhn v ngi lm
cng l quan trng nht. C ngi thy mu thun gia nhng nh kinh
doanh sn xut mt bn, v cc ngi tiu th bn kia, l iu cn bn
phi t thm lut l iu chnh. Cc nh kinh doanh v cc nh chnh tr
cm quyn cng lun lun chng i nhau, bn no cng ku gi nhn
dn ng v pha mnh.Ai bit c trong 25 nm na trn th gii s nu
ra nhng vn ln no?
Trong m a s ng ng vi nhau u l vn ti quan
trng phi lo, th h cng cha th ng v phong cch gii quyt vn
. V nh vy, x hi loi ngi s cn tip tc by ra nhiu vn
mi tranh lun trc khi la chn.
Chng hn, chng ta thy trong vic t chc mt x hi, mt quc
gia, c lc ta s bt buc phi la chn gia nhiu gi tr, tt c u ng
qu nhng em p dng th c th xung khc vi nhau. Mt vn nan
gii l mu thun gia cc quyn t do v mun gi cng bng gia mi
ngi. anh thu chng hn, l chuyn chnh tr quan trong nht cc
nc dn chu; m trong chuyn lm sao thc hin c ca t do ln
cng bng?
Chuyn xng v xe
Khi gi xng M ln cao, th no cng nghe nhiu ngi so snh: n
nhm g! Xng u chu n t gp ba, bn ln, t t bao nhiu nm nay
ri h vn chu c! ng than na!
Nghe xong nhiu ngi M cng thy c an i. H thy: Gi xng
Php, c cao kinh khng, nc M tht l thin ng ca nhng
ngi li xe.
Nhng mt iu ngi ta qun ni thm, l u chu rt t ngi
phi li xe hi i lm hay i hc. Ti thnh ph Amsterdam H Lan thy
bao nhiu ngi i xe p. Mt tr tinh nghch ca hc sinh ph lng ph
xm l ly trm xe p ca ngi ta em vt xung sng! Mi tun phi
dng ph i qut, vt ln hng chc chic xe p! Php, c, dn
phn ln i xe byt, xe in. Hi dy Trng V B Hong gia Canada
ti St-Jean, c ln ti cho mt ng nghip ngi c i xe nh. Anh l
gio s thnh ging t mt i hc ti Stuttgart qua dy Vt l hc mt
nm, mi tun li i xe ln Montral cch ba chc cy s nghe nhc.
Hi ti sao khng mua chic xe c i cho n tin, bao gi hi hng th
Tuyn Tp DN CH I 183
bn li, anh ni: Ti khng bit li xe! Anh bo nc c anh khng
cn xe, i u c xe in, gp qu th gi taxi.
M tri li, ai cng phi li xe, khng xe l khng chn. Mt
thanh nin trn 30 tui m khng bit li xe s b mi ngi nhn bng con
mt nghi ng! Chc anh ny phi c ci g bt n (wrong)! Kh lng c
nhn vo hc chng trnh Ph.D. ch ng ni ti chuyn tt nghip, i
dy hc!
Sau khi chng kin cnh hng triu chic xe kt cng trn xa l 45 t
Houston ln Dallas chy bo Rita, chc nhiu ngi M cng thy s
bt tin ca tnh trng ngi ngi li xe, ngy ngy li xe, ta nht nh
thng, ch nht nh (gi s) de! Nhng kh lng thay i c ngi
M. Mun bt u thay i phi i mt cn khng hong du la th
gii; ri t t, mt trm nm sau, chc h s i cht cht!
Chuyn gi xng v chuyn dng xe ch l mt hnh nh tiu biu cho
li sng khc bit gia hai lc a; n phn nh cch t chc x hi M
v u chu rt khc nhau. Khi ni cch t chc x hi chng ta khng
nn ngh l c nhng ngi ngi suy ngh k lng, bn bc vi nhau, ri
quyt nh c nc nn sng chung vi nhau nh th no. X hi loi
ngi, nht l mt nc t do, cch thc ngi ta sng chung vi nhau
khng c quyt nh theo li . Ngi ta sng trc khi quyt nh s
sng theo m thc no. Mt m thc x hi t t xut hin, hng th k
mi thnh hnh, cng ngy cng thy r n ring bit. u chu nhng
thnh ph c c t thi vua cha i xe nga. ng x cht hp, nh
ca san st hai bn. M phn ln cc thnh ph u mi, nhiu th trn
ra i sau khi cng ty Ford ch ra hng lot loi xe r tin, trong lc cc
m du c khai ph trit , thin h ai cng mun c t nht mt ci
xe hi. Cch thit k cc th khc nhau, cch xy nh khc nhau, t
nhin li sng khc nhau. Nu bo l do vn ha h khc nhau th cng
ng. T , chnh tr cng khc nhau.
Trong cc quyt nh chnh tr ca mt nc, chc khng c quyt
nh no quan trng bng chuyn nh thu! Bn M nhiu ngi li xe
hi, ngi u chu t li xe ring l v chnh sch thu kha khc nhau!
u chu xng bn t v ng thu xng cao; nh nc dng tin thu thu
c tr cp cho cc cng ty chuyn ch cng cng. Ngi dn i xe
but mi ngy hoan nghnh. M m nh chnh tr no i tng thu xng
chc s b dn chng cho v vn sm! Khng nhng cc hng xe hi
phn i, cc cng ty du la than phin, cc hng bo him chng, m
Tuyn Tp DN CH I 184
ngay cc cng nhn mi ngy li xe i lm cng s khng chu! Qu v c
th ni ngc li rng chnh v dn ham li xe qu cho nn chnh sch thu
ca nh nc phi chiu h, h mun dn ch th phi chu ht khi. Ci
nhn ny sinh ra qu , ri qu li thnh duyn to ra nhn mi. Nm 16
tui cc thanh nin thiu n M tp li xe, nhn nhng chic xe lng ni
y m c, h bt u chn xe ri. Ni xung sng xung bin, c 10
trn bo nh Rita na cng khng lm cho dn M thay i mi tnh u
ca h gn b vi chic xe hi! Ngi ng bn kia b i Ty Dng
s phi lc u ti nghip cho cnh dn M ngp ln trong bin trm lun
y khi xe v ct bi! Ngi M ng bn ny th lc u thng hi
dn u chu c b chnh ph bt nt bt ng thu xng cao mi m khng
bit vng ln i quyn t do lm ch ci xe ca mnh!
Chuyn xng v xe ch l mt gc nh trong cuc sng, cho thy cc
dn tc chn th thc sng chung vi nhau nh th no. Mt ln na, phi
nhc li l khi ni chn, chng ta nn hiu ch mt cch tng i
thi. Cn bit khim tn, chng ta ch chn trong kh nng nhng ci mnh
c th chn m thi. Mnh chn x hi ri chnh x hi n s chn mnh.
Nhng khng phi v th m ngi ta khng dm chn. Ni chung, dn u
chu trao cho nh nc nhiu quyn quyt nh hn, c can thip vo
i sng ngi dn nhiu hn. nc M th c ng tng thng ni
chnh ph phi cng nh cng tt, nu trn i khng c ci gi l chnh
ph th tuyt diu! Ni n phng thc t chc x hi th phi ni n vai
tr ca nh nc trong x hi .
M v u chu
Ta c th so snh thy ngay nhng la chn khc bit ca M v u chu,
khi phi cn nhc gia t do v cng bng x hi. Tuy vy, lc a u
Chu cng khng thun nht;khi nhn vo chi tit th ngay gia cc quc
gia cng chn nhiu m thc khc nhau.
Th d, ngi M cao t do kinh doanh hn u chu. Nhng t
u th k trc h t ra thu li tc ly tin, ngha l nu anh lm n
gii, kim nhiu tin, th anh phi ng gp cho quc gia nhiu hn v
anh s dng cc phng tin chung ca x hi nhiu hn. Hin nhin, b
nh thu tc l quyn t do kinh doanh ca anh b xm phm, v anh
lm ra tin m khng c hng mt mnh! nc M cng c ch
an sinh x hi (welfare) v y t min ph cho ngi ngho (medicaid). N
to mt x hi bnh ng hn, nhng cng tng thu, li lm mt mt cht
Tuyn Tp DN CH I 185
quyn t do lm ra tin v gi tin ca ngi giu.
Cng nhn M d b sa thi hn u chu, ngha l ch nhn c
nhiu quyn t do quyt nh hn; nhng nc M cng c ch bo
him tht nghip. Tc l x hi M cng nhn l nh nc cng phi lo
bo v c cng bng, ch khng phi ch bo v t do m thi. So snh
cc kiu t chc x hi gia cc nc u chu v M, mt iu ng xt
nht l quan nim ca h v cng bng x hi, cch h thc hin quan
nim trong cc lut l v kinh t, x hi.
Cu hi cn bn l: Bo v c cng bng nh th no? Nh chnh tr
hc ni ting th k trc l John Rawls (1921-2002) a ra my quy tc
v Cng L; trong cun Cng l th hin qua Cng bng (Justice as
Fairness). Rawls gi thit rng mi ngi u hng thin v c thc v
Cng l nh nhau. Sau khi xc nhn mi ngi phi c nhng quyn t do
ngang bng nhau (quy tc th nht) Rawls ngh khi trong x hi c
nhng bt bnh ng v x hi v kinh t th phi lm sao tt c mi
ngi u c bnh ng v c hi (quy tc 2a). Ngoi ra, cch t chc
x hi phi lm sao mang li mc li ch tt nht cho nhng ngi yu th
nht trong tp th (quy tc 2b).
Nhng phn tch l thuyt ca Rawls (The Theory of Justice, 1971)
cng khng khc lm so vi iu Adam Smith nu ln hai th k trc.
Ngi c coi l ng t ca kinh t hc, trong cun thnh kinh ca
kinh t t bn, The Wealth of Nation (1776) ng cng cao cng bng x
hi. Adam Smith mun trong x hi nhng ngi ngho nht cng c ci
o vi mc, c giy da i. l nhng hng ha m vo thi i ng
sng Anh quc ng cho l nu khng c th ngi ta s xu xa h thn
khi ra trc cng chng.
Quy tc khng ai phi h thn ca Smith ngy nay c th din t
trong quyn c cng vic lm xng ng vi phm gi con ngi.
Amartya Sen din t quyn c vic lm ging nh mt th quyn t do
m nu thiu th khng c bnh ng trong x hi. ng cho l nu x hi
cung cp tin bo him tht nghip th cng ch lm cho ngi mt vic
gim bt c mt phn tnh trng mt t do trn, trong vic chi tiu.
Nhng cn nhng phn khc, nh lng t tin, gi tr con ngi, th cha
gim c (Pht trin l T do, 1999).
Khi chng ta mun nhng ngi yu th nht cng c sng xng
ng, th tt nhin nhiu ngi khc phi hy sinh bt phn ca h. Ai c
th hy sinh d dng hn? Tt nhin, l nhng ngi kh gi nht. Bn
Tuyn Tp DN CH I 186
u chu ngi ta cao nhng quy tc cng bng x hi hn, p dng
theo nhng mc c coi l cao hn M. S khc bit, hn km ch
l mc thi d ai cng ng trn nguyn tc, nhng ch th thi
cng thy l M vi u Chu khc nhau rt nhiu.
Chng ta c th vit nhiu cun sch so snh h thng x hi gia M
v u chu. Ch cn nu ln mt vi th d hin nhin d thy nht, th d
s phn phi li tc v ti sn sao cho cng bng.
Trong cc quc gia tin tin, M ni ting l nc c mc chnh
lch gia ngi giu vi ngi ngho cao nht, nht l khi so snh vi
Nht Bn v cc nc Ty u. Ngi ta o mc chnh lch bng Ch
s Gini, ch s nm gia s khng v s mt, cng ln th cng bt cng.
Nu trong mt nc tt c mi ngi c li tc bng nhau th ch s Gini
l 0, zero; nu tt c GDP thuc v mt ngi th ch s l mt, con s
cng cao th cng bt bnh ng. Ch s Gini ca Nht Bn l 0.249; c
0.283; Php, 0.327; M ch s Gini l 0.433 thi ng Reagan lm tng
thng, ln 0.462 thi ng Clinton, vo nm 2004 l 0.466. Ty u thnh
cng trong vic bo v bnh ng, cng bng trn mt li tc lng bng
hn M chu.
Nhng trn mt bo v quyn ca mi ngi phi c vic lm th Ty
u tng thua M. Trong nhng nm 1965 73 t l tht nghip cc
nuc khng khc nhau lm, M l 4.5 phn trm; cao hn cht nh,
5.8%, Php ch c 2.3%, ring ti c c bit thp hn 1 phn trm.
Nhng trong mi nm t 1995, t l tht nghip cc nc Php, v
c c u gia tng ln ti 10%, cao hn 10%, trong khi M t l sp s
6%. n cuc khng hong 2008 th t l tht nghip ti M mi ln trn
9%.
Nuc M c v ch ti khuyn khch vic to ra ti sn hn l phn
phi ti sn. Cch t chc h thng kinh t, x hi M chp nhn tnh
trng bt bnh ng v li tc v ti sn nh mt trng thi bnh thng.
Phn ln ngi M khng cm thy ganh t vi ngi giu, v tin l quyn
t do lm giu ai cng c nh nhau. Nm 2005 ng Bill Gates giu nht
th gii (125 t m kim); ng Warren Buffett vn ng hng nh (40 t)
nhng nhiu t bo khng loan tin v s chnh lch ny. C hai u l
nhng ngi thn lp thn c. Nm , 5 ngi giu ng hng t 6 n
10 u thuc mt gia nh Walton; nhng ng b h l Sam Walton, ngi
sng lp cng ty Wal Mart cng xut thn l mt anh bn hng cho mt
ca tim J.C. Penny. Nm 2010, nghe noi mt ngi Mexico a chim gii
Tuyn Tp DN CH I 187
qun qun giu nht th gii, ca hai ng M u tt xung. H c v
khng bun b g, v cn mi lo em tin i lm vic thin.
Nhng khi ngi ta thy nc M cn hng chc triu ngi khng
c bo him y t, c bit l nhng ngi gc Phi chu, th iu lm
cho nhiu ngi bt bnh, a ti cuc ci t y t nm 2010. Qua hng th
k ngi u Chu thng ti nghip cho ncM vi cho, v mt y
t nhiu cng dn ca h phi sng thiu thn hn dn ngho nhng nc
khc. Trong khi , ngi M lai ly lm i ngi cho dn chng cc nc
u chu sng trong cnh ty l tht nghip cao, m h cho tht nghip lm
mt phm gi con ngi.
Ti sao chng ta ng thu?
Thu l phn ng gp ca mi c nhn vo ngn qu chung ca x hi
chi tiu cho cc vic chung. Ngi giu thng phi ng nhiu hn
nhng vn khng mt lut cng bng, v h ng hng li nhiu hn khi
s dng cc nh ch quc gia (Th d: Cnh st bo v trt t trn xa l
th nhng ngi c xe c li nhiu hn ngi khng c xe; ngi giu
s dng cc phi trng nhiu hn hn nhng ngi ngho). Thu cng l
mt cch ti phn phi li tc t ngi giu sang ngi ngho v nhng
ngi khng may lm vo cnh thiu thn. ng Nguyn Quang A k
chuyn trong mt cuc hi tho H Ni vo gia thp nin 1990 ng
than phin v nn cn b hch sch cc nh t doanh, m lc ng cng
l ng vin ng Cng Sn. Mt v lnh o, ng A cho bit thuc tng
lp cao nht, t ra thng cm vi ng v t nn tham nhng. Nhng trong
gi gii lao, ng lnh o ny va xoa bng va ni (a) vi Nguyn
Quang A: Th cc cu lm ra tin, anh em h kh khn, ti phn phi mt
cht c sao?
Tham nhng cng l mt th thu, ti phn phi, v danh v v hnh.
Quan nim tham nhng l mt phng php ti phn phi li tc cng
ging quan nim dng thu ti phn phi. iu khc bit l cc nc
dn ch, t do, cc sc thu c trnh by cng khai, ai cng chp nhn
lm vic l phi ng thu, ai cng bit thu dng lm g; chng hn
thit lp qu y t cng cng min ph, hoc cu tr nhng ngi b nn
bo lt. Cn cc nc chm tin th thu hch sch khng c vn bn,
sut thu cao hay thp ngi th thu khng bit trc, n ty theo cm
hng ca ngi thu thu. Cng khng c s sch giy t, ch nhng ngi
thu thu bit vi nhau, v chi tiu cho ring h! Dn chng khng c
Tuyn Tp DN CH I 188
bit, khng c bn, khng c hng g c. Khi mt v lnh o ngh
tham nhng cng l mt cch ti phn li tc, l mt cn bnh tm l
cn tr liu gp. Thu lm gim t do, nc no cng vy; ti phn li
tc l gip cng bng x hi tng ln. Nhng phi cng khai, minh bch.
Trn mt thu kha th phn ln cc nc Ty u trn lc a u
nh thu rt cao. Thy in chng hn, thu cao bc nht th gii. Nc
M nh thu thp hn, gn nay chnh ph Bush li gim thu, m trong
vic ct gim ny nhng ngi giu nht (ng thu cng nhiu) li c
gim hn nhng ngi ngho nht. Nhng vic nh thu nhiu hay t l
do cc chnh ph dn c quyt nh; m dn chng cc nc u chu hay
M u c kh nng thay i chnh ph, ngha l thay i chnh sch thu
kha ca quc gia.
nh thu l xm phm quyn t do sinh sng, quyn kim tin ca
ngi dn. nh thu cng cao tc l cng lm mt t do. i li, c nhiu
tin thu th nh nc mi c kh nng ti phn phi li tc, chia s bt t
ngi giu sang ngi ngho x hi cng bng hn. Ngi M coi t
do quan trng hn bnh ng trn mt li tc, cn dn chng nhiu nc
u chu ngh ngc li. S la chn l do dn chng, h quyt nh theo
cc th tc dn ch, trong vic b phiu. Mi nc la chn theo bng gi
tr nm trong truyn thng vn ha ca h; khi la chn ri th sau mt
vi th h s kh thay i. Hin nay c ng SPD c khuynh hng x
hi cng ng nn gim bt thu, d s cng bng cng gim theo.
Nhng cc c tri trung thnh ca h cng phn i, ng b mt a s
trong quc hi. ng CDU mun thay i nhanh hn, nhng cng khng
phiu t h quyt nh. Cuc ci t thu kha c s b chm li
mt nhiu nm. Cho nn chng ta cn bn k vi nhau trc khi quyt
nh. Ton dn phi tham gia cuc tho lun ny, ch khng nn ng kn
ca cho mt nhm no bn ring vi nhau.
Chng ti nu vi th d so snh nhng la chn gia t do v
cng bng x hi, cho thy la chn ca ngi M v u chu khc nhau
nhiu lm. Ngi Vit Nam s chn m thc no cho thch hp vi cn c
ca mnh, l iu b con ta s phi tho lun v la chn?
Nhng ngay gia cc nc Ty u h cng theo cc quan nim khc
nhau. Hin nay u chu ang tin n thng nht cnh tranh M v mt
pht trin kinh t. Mt trong nhng tr ngi cho vic kch thch kinh t v
cho vic thng nht l ngay gia cc nc trong lc a cng c nhng
chnh sch khc nhau khi mun thc hin cng bng x hi. Chng ti s
Tuyn Tp DN CH I 189
xin trnh by tip trong phn sau thy vic xy dng mt ch dn ch
t do cho nc ta c th dng kinh nghim t rt nhiu ngun gc, ch
khng phi c i t do l bt chc mt nc khc.
M thc Anglo-Saxon v m thc Sng
Rhine
Cc nc bn u chu cng khng phi cng theo mt m thc t chc x
hi, tuy cc nh khoa hc chnh tr c v ng l nhng nc hai bn b
sng Rhine c mt m thc chung. M thc khc hn li t chc x hi
theo mu Anglo-Saxon, c bit l t sau thp nin 1980, thi b Thatcher
v ng Reagan.
T thp nin 1990 kinh t M v Anh quc pht trin cao v bn
vng hn hn u chu v Nht Bn. N tin nhanh c l nh cuc cch
mng tin hc v Internet, ni chung, nh nn kinh t m tri thc ng vai
tr trng yu khng khc g thp hoc nng lng trong cc gian on pht
trin trc. Nhng chng ta khng qun rng mt ngi u chu ngh
ra Internet. ng Tim Berners Lee ngi Anh, gio s i hc MIT nhng
by ra world wide web khi ang lm vic cho CERN Thy S nm 1991.
Vo thi 1980 dn Php dng h thng Minitel ngay trong nh ring
nhiu nm trc khi dn M ngoi cc trng i hc bit ln mng. S
d kinh t tri thc tin nhanh c M l nh ch kinh t t do hn,
khuyn khch cc doanh nhn b tin vo nhng v u t nhiu may ri.
Cc x nghip ra i d, tn li cng d. Chnh sch thu kha khch l
ngi ta d dng b tin vn vo nhng d n ri ro hn, nhiu ngi dm
th thi vn hn.
Sau khi kinh t c, Nht tr tr nhiu nm trong thp nin 1990,
ngi u chu cm thy h phi rt ta nhng kinh nghim ca nc M.
X hi ca h c t chc cht ch, cng nhc qu. Ngi dn c bo
m mc sng thoi mi t khi ra i n khi xung t. Nh nc tm
cch bo m cc cng nhn c vic lm ri th kh b mt vic, nu mt
vic th c hng tr cp rt lu. V cng qu phi chi nhiu, thu kha
ln cao. Cc x nghip kh sa thi cng nhn, m ng thu li cao; nhiu
x nghip em tin ra nc ngoi u t.
Kinh t min sng Rhine c gi l kinh t th trng x hi
(social market economy) v khuynh hng bo v cng bng trong x hi.
Mt c im khc l nhng quyt nh trong nn kinh t c chia s
Tuyn Tp DN CH I 190
cho nhiu loi ngi tham d ch khng phi dnh ring cho gii qun
c c cc ch nhn (hi ng qun tr do cc c ng bu ra) y
nhim. Nghip on c c tham d, cng nhn tham d vo chnh
sch qun l, gi l m thc ng quyt nh (Codetermination). Nh
nc cng gh vo khi cn can thip gia ch v th, v rt hay can thip
bng cc lut l rng buc x nghp. Vai tr cc ngn hng vng sng
Rhine quan trng hn M, vai tr ca th trng ti chnh, th trng
chng khon nh hn. Khi ni n th trng l ta ni ti hng vn, hng
triu ngi v danh quyt nh, ch theo tiu chun li lc cho h. Khi
cn i l h i rt nhanh, gi c phn ln hay xung quyt nh s phn
cc nh qun tr. Cc quan h vi ngn hng khng theo li nh vy, c
lin h trc tip gia ngi vi ngi, v cch nhn c tnh lu di hn. T
sau Th Chin II n u thp nin 1990 kinh t min sng Rhine c coi
l kiu mu: tc pht trin cao v bn cht, x hi on kt, ngi
ngi tng nhng.
Nhng t nm 1992 tnh hnh thay i. Kinh t M chy vi tc
cao hn, ko di lin tc nhiu nm, v mt php l mi l khng b lm
pht cao trong khi pht trin. Cuc khng hong tn dng nm 2007 khin
kinh t M khng li, nhng t nm 2010 h ci t h thng ti chnh,
vn cn rt nhiu nng lc tin ti. Cn thoi tro kinh t u chu t
nm 1993 ko di mi khng phc hi li sc mnh. Nht Bn cng vy.
Cng nghip tin hc ra i, mt th k thut gy xo trn trong trt t
kinh t (disruptive technology), cng vi xu hng ton cu ha mnh
hn, cho thy h thng th trng M hu hiu hn trong vic phn b
ti nguyn vo vic sn xut. Cc c ng b phiu quyt nh thun l
hn nhng ngi tham d trong cc hi ng qun tr mt cng ty c.
Th trng chng khon hu hiu hn cc nh qun c ngn hng. H
thng u chu gp nhiu tr ngi v cng qu, nhc im hin ra r
hn khi tri qua mt giai on c nhng k thut mi ra i.
Cho nn u chu c phong tro ci t. C rt nhiu ngh i
mi, tiu biu l ch lng bng v bo him x hi cho cng nhn.
Cc nh kinh t thy l cc x nghip u chu chu chi ph v lao ng
cao qu, cao hn hn Anh, M, cho nn cnh tranh kh hn trn th trng
th gii. S tin m x nghip chi tiu khi dng cng nhn, gi l ph lao
ng bao gm hai phn. Mt phn l lng bng, phn kia l s tin ng
gp ca x nghip cho x hi khi s dng mt cng nhn. S tin s
c dng trang tri lng tht nghip, bo him tai nn lao ng, hay
hu bng. Chng ta thy c v M khc hn nhau.
Tuyn Tp DN CH I 191
c, ng lng tr cho cng nhn chim 55 phn trm chi ph lao
ng mi gi, cn 45 phn trm l tin ng gp cho x hi. Chi ph lao
ng ti cc x nghip M ch bng 55 phn trm ca c, cc cng ty M
c li hn. Bn Anh cn thp hn, chi ph lao ng ch bng 45%, ngha
l ch bng s ng gp ca mt x nghip c vo qu x hi cho cng
nhn.
Nhn vo hai thnh phn ca chi ph lao ng chng ta c th thy
chng biu hin hai m thc t chc x hi khc nhau. Php v c,
ng lng tr cho ngi lao ng ch bng 56% v 55%, phn ng gp
cho x hi chim ln lt 44% v 45% trong chi ph mt gi lm vic. Cn
M, ng lng l 71%, ng gp 29%; bn Anh, 73% v 27%. Cc t
l khc nhau chng t cng nhn M, Anh c x nghip tr th lao
trc tip vi mt t l cao hn c hay Php. Nhng ngc li, khi cc
cng nhn gp kh khn (tht nghip, v hu) th h khng c x hi
sn sc bng cc ng nghip c hay Php.
Cui cng, ngi dn s quyt nh. Cch t chc x hi, theo li M
hay li u chu, c th hin trong nhng lut l v thu kha, lut lao
ng, lut an ninh x hi, vn vn, c a ra trc cng chng. Cc nh
chnh tr tha h bn ci, tha h vn ng, sau cng dn s b phiu chn.
Mt thi gian sau khi p dng, dn c th i kin.
Nhng, nh trn ni, phn bit hai m hnh Anglo-Saxon v Sng
Rhine cn l n gin ha vn . Nhn k, chng ta s thy nc M c
lc ng sang pha t do nhiu hn, c lc nghing v pha bnh ng nhiu
hn. Nhng mt iu ng ni l ngay gia cc nc u chu h cng
mi nc mt khc.
Bo v ngi lao ng theo li no?
Nm 2005, Lin hip u chu hp ti Anh quc bn vn hi nhp
kinh t ton cu ha. Ni dung cc cuc tho lun c ti v ch x
hi u chu. Lm sao cc nc trong Lin hip bo v c mng
li an ton x hi m vn sc cnh tranh vi cc nc M chu v
ng, ni gii cng nhn khng c bo v cht ch nh lc a u
chu. Mng li an ton x hi ra i t th k 19 c, Anh, ri pht
trin lu ngy thnh nhng nh ch vng chc, mt phn cng l phn
ng ca cc nh chnh tr trc cc phong tro cng on, trc cc ng
phi theo ch ngha X hi v ch ngha Cng Sn.
Tuyn Tp DN CH I 192
Nhiu ngi cho l nhng nc c mng li an ton x hi tt th
thng chi ph lao ng cao hn, do kh nng cnh tranh trn th trong
th gii thp hn. S tht khng nht thit nh th.
Din n Kinh t Th gii (World Economic Forum) nm 2005 cng
b bng xp hng kh nng cnh tranh kinh t ca 117 quc gia, dng mt
Ch s Pht trin v Cnh tranh (GCI) phn hn km. Trong bng ny,
Phn Lan ng u s v kh nng cnh tranh, lin tip ba nm lin, Hoa
K ng hng nh nh trc. Vit Nam c xp hng 81, tt 4 nc so vi
hng 77 vo nm trc. Nhiu nc cu cng sn dn ch ha ng
hng kh cao chng t h c th cnh tranh gii: Estonia (hng 20),
Slovenia (32), Cng Ha Tip (38), Hungary (39), Cng Ha Slovac (41),
Ba Lan (51, tng 9 hng), vn vn.
iu ng nu ln l cc nc Bc u ni ting v ch x hi rt
an ton, nhng h nm nhng hng cao nht v kh nng cnh tranh.
Ngoi Phn Lan cn c Thy in (hng 3), an Mch (4), Iceland (7),
Na Uy (9), c th k thm H Lan (11).
Nhiu chnh tr gia bo th vn ni rng mt nc nh thu cao
c mng li an ton x hi tt th s b thit thi trong vic pht trin kinh
t; v s khng c kh nng cnh tranh trn th gii. Bng xp hng ch s
Pht trin v Cnh tranh (GCI) cho thy kin khng ng. Ty theo
hon cnh quc gia, ngi ta c th chn mng li bo him x hi cao
nhng vn c kh nng cnh tranh v pht trin cao. Ch cn mt iu kin
l ngi dn c la chn nhng ngi cai tr h, v c tho lun,
quyt nh cc ng hng ca quc gia.
Nhng nc Bc u c Din n Kinh t Th gii ca ngi l hi
nhng iu kin tt, nh chnh sch kinh t ton th (v m) sng sut;
cc nh ch kinh t chnh tr u minh bch, cng khai v c hiu qu; v
cc u tin trong ngn sch chi tiu ca nh nc c i a s ngi dn
ng . Cc nc ny t c mc sng cao nht trn th gii ng
thi vn c kh nng cnh tranh cao hng nht. Ngi dn cc nc ny
ng thu nng nht nhng ngc li th h cng c hng nhng li
ch nh h thng gio dc tt nht, bo m an sinh x hi tt nht, khin
cho lc lng lao ng c k nng cao v lm vic hng hi.
Bn vng u Chu
Chng ti trnh by m thc t chc x hi Ty u khc vi m thc
Tuyn Tp DN CH I 193
Anglo Saxon, c bit l vi nc M. Nhng trong s cc nc u chu,
ngi ta c th chia ra lm nhiu khuynh hng khc nhau. Trong mt bi
thuyt trnh cho Lin hip u chu trong thng Chn nm 2005, gio s
Andr Sapir thuc i hc T do Bruxelles phn chia u chu lm bn
nhm.
(1) M thc Bc u (Thy in, an Mch, Na Uy, thm H Lan)
chi tiu mt t l cao nht bo m an ton x hi, cho ton dn c
hng. Th trng nhn dng tng i t do v linh ng nhng chnh
ph thng can thip bo m quyn li lao ng. Nghip on ng
vai tr rt mnh khin cho lng bng khng chnh lch qu ng.
(2) M thc Anglo-Saxon (Anh quc v i Nh Lan) cng c nhng
chng trnh x hi rt rng ri cho nhng ngi cn n. Tin tr cp
thng nhm cung cp cho nhng ngi ang tui lao ng v thng lm
vic. Trn th trng nhn dng, m thc ny chp nhn s chnh lch
lng bng kh xa v cc nghip on thng yu.
(3) M thc lc a u chu (o quc, B, Php, c, v Lc Xm
Bo) t mng li an ton da trn bo him x hi nhng khng cn c
trn cng vic lm; v hu bng rng ri. Cc nghip on hin ang
xung nhng vn c nh hng mnh v lng bng cc cng nhn ngoi
nghip on cng da trn cc hp ng lao ng do nghip on t
c.
(4) M thc sau cng, a Trung Hi (Hy Lp, , B o Nha, Ty
Ban Nha) ch trng ti hu bng cho ngi gi v mng li an ton x
hi da trn vic bo m vic lm, ngi lm vic c v hu sm.
Lng bng trong lnh vc cng t chnh lch, cn c vo hp ng vi
cng on. Nm 2010 cc nc Hy Lp, B o Nha, Ty Ban Nha u
gp khng hong v chnh ph chi tiu nhiu qu, bt u ci t li.
Gio s Andr Sapir nu ln nhng li bnh phm bn m thc
u chu, trn c s nhng mc tiu tng c cc nh kinh t khc
ngh.
(a) Trn tiu chun gim bt bt bnh ng v lng bng, li tc
v gim bt s ngi ngho th Gio s Tito Boeri nhn thy cc nc
Bc u ng cao nht v vic ti phn b li tc, qua vic ng thu v
tr cp x hi (gim bt bnh ng 42%); nhng nc a Trung Hi thp
nht (gim 35%) trong khi hai nhm kia ng gia (39%).
(b) Tiu chun th hai thuc loi bo him cho ngi lao ng. Th
Tuyn Tp DN CH I 194
d nh tin tr cp khi mt vic, bo m ch nhn kh sa thi ngi lm.
Lut l bo v vic lm nhm gip nhng ngi ang c vic lm ri, v
khng lm tng thu. Trong khi tr cp tht nghip bt nhng ngi
ang lm vic phi ng thm thu nhng bo m cho c nhng cng
nhn khng c vic lm. C hai loi bin php trn u nhm cng mc
tiu nhng a ti nhng hu qu khc nhau.
Nu ngi mt vic c hng tr cp di do th x hi khng cn
phi bo v vic lm mt cch gt gao na ma vn gip c nhng ngi
thiu thn. Ngc li, khi cng nhn it ngi b mt vic th qu bo him
tht nghip bt quan trng trong vic gi cng bng chung cho c x hi.
Mi quc gia phi la chn mun ch trng vao kha cnh nao, bo v vic
lm quan trng hn hay tr cp tht nghip lu di coi l quan trng hn.
Cc nh chnh tr phi cho bit h ch trng bin php no ng c u
tin, v l phiu ca ngi dn s quyt nh la chn gia hai gii php
.
Cc nc trong Lin hip u chu chn la rt khc nhau. Cc
nc a Trung Hi bo v rt mnh nhng ngi ang lm vic, nhng
ngi tht nghip c tr cp t hn. Ngc li, cc nc Bc u c tr
cp tht nghip cao v p dng rng ri, nhng khng tm cch bo v
cng nhn gi cng vic h ang lm. Cc nc Lc a (min sng
Rhine) cho tr cp tht nghip cao hn min a Trung Hi nhng cng
bo v nhng ngi ang i lm hn. Hai nc Anglo Saxon th tng i
coi nh vic bo v cng vic lm, nhng tr cp tht nghip cng cao nh
cc nc Bc u v Lc a. Tuy nhin, Gio s Andr Sapir nhn mnh,
m thc Anglo Saxon u chu khng ging m thc M, v bo him
tht nghip M rt thp.
Ni chung, cc nc u chu cung cp nhiu bo him cho ngi lao
ng hn M, khi cc cng nhn gp nhng ri ro do i sng kinh t
ln xung, thay i gy ra. Tuy nhin, Sapir cng nhc nh, bn M rt
yu trong phn bo him x hi, nhng li mnh trong phn bo m cho
nhiu ngi c vic lm trong th trng nhn dng. Khi cc x nghip M
c th cho cng nhn ngh vic d, th h quyt nh mn thm ngi
cng nhanh hn. Mt ngi mt vic M tm c vic lm d hn v
sm hn so vi nhng ng nghip bn u chu. Bng c l t l tht
nghip M thng ch trn 5, 6 phn trm cht nh, trong khi c ln
trn 10 phn trm. Khi nc M ri vo cuc khng hong t 2007, t l
tht nghip mi ln ti 10%. iu ng ch l t l nhng ngi tht
Tuyn Tp DN CH I 195
nghip lu di u chu rt cao so vi M.
(c) Mt tiu chun khc thm lng cc ch kinh t, x hi l
s khch l, tng thng cho nhng ngi lm vic, s ngi i lm
cao hn. Cng vic khng phi ch l mt th cn cu cm m cn mang
li nhng gi tr khc cho ngi lm vic. Trn tiu chun ny th cc nc
Bc u v Anglo Saxon t c thnh tch tt hn, vi, ln lt 72% v
69% nhng ngi trong lp tui lao ng ang lm vic. Cc nc theo
m thc Lc a v a Trung Hi thp hn, 63% v 62%. c bit l
nhng ngi ln tui (55 n 64) v nh tui (15 n 24) cc nc Bc
u v Anglo Saxon i lm nhiu v tht nghip t hn hai vng kia.
Khi nhn ti hai tiu chun bo him cho ngi lao ng v t s
ngi lm vic, chng ta thy ngay l cc quc gia cng bt buc phi la
chn. Lut l cng bo v nhng ngi ang lm vic th t s ngi c
vic lm cng thp (a Trung Hi v Lc a). Nhng mt khc, tin tr
cp tht nghip cao khng lm cho t s ngi i lm gim xung; ngha
l d mt vic vn c tin tiu nhng ngi ta vn thch i lm hn ngi
khng.
V mt gim bt nn ngho kh th cc nc Bc u v Lc a c
im cao hn cc nc Anglo Saxon v a Trung Hi. Nhng theo ng
Sapir th tnh trng nc Anh khng gim bt c t l ngi ngho
khng phi l do chnh sch x hi m l do vic gio dc cp c s
khng c hiu qu cao.
Gio s Sapir thm lng bn m thc u chu trn hai tiu chun
l hiu nng kinh t v bnh ng x hi. Cc nc Bc u t c im
cao nht trn c hai tiu chun ny; cc nc a Trung Hi thp trn c
hai. M thc Lc a cao v bnh ng nhng kinh t km hiu nng; cc
nc Anglo Saxon th ngc li. Gia hai tiu chun , th no cng phi
chn ly mt ci lm u tin. Theo ng Sapir th nhng nn kinh t c hiu
nng cao th cng pht trin bn vng hn.
Bi phn tch ca gio s Andr Sapir nhm trnh by cc phng
php Lin hip u chu tm cch thay i h thng an ninh x hi v
lut l lao ng, ng hu thng nht vi nhau hn. Nhng c cc phn
tch ca ng, chng ta cng c hiu bit thm v nhng la chn ca mt
quc gia.
Tuyn Tp DN CH I 196
Quyn la chn thuc v ton dn
Khi thy cc nc tin tin trn th gii chn nhng m thc t chc x
hi khc nhau, chng ta s phn vn khng bit nc Vit Nam khi tht s
dn ch, t do, s theo m thc no. Ngi Vit Nam s phi suy ngh
ngay t by gi, trong lc cn ang vn ng chm dt ch c ti,
mai sau cng nhau la chn.
Nhng ai s l ngi la chn? Mt nhm cc chuyn gia chnh tr v
kinh t? Hay mt nhm cc nh chnh tr kho ni nn c nhiu ngi
dn hm m? Lm sao bit c h chn ng hay sai lm?
Mt m thc x hi thng phi p dng mt th h mi bit l ng
hay sai. D chn mt kiu mu an ton nht, khi em thi hnh mi bit n
c thch hp vi tnh trng c bit ca ngi dn nc mnh hay khng. C
th ni, mi la chn chnh tr tm mc quc gia cng l mt cuc nh
c, gii n my cng c may c ri.
iu quan trng l, khi bit la chn no cng c may c ri, th
chng ta cng bit rng nu quyt nh sai lm th cc kt qu xu (hoc tai
ho, nu xu qu) s ch c ngi dn a u gnh chu. Chnh v vy, ch
c ngi dn mi c quyn quyt nh vic la chn. Khng th no
cho mt nhm ngi, d h t coi l li lc, l u t ng ra bao thu
quyt nh gip cho dn! Nu nh c lm, dn chu hu qu ch khng
phi h hay con chu h! H ging nh nhng k nh bc bng tin ca
ngi khc, ngi khc y l dn Vit Nam. Khng th chp nhn cho
bt c nhm ngi no chim quyn quyt nh ca ngi dn.
Cho nn, la chn chnh yu trc ht vn l ch dn ch, t do.
Ngi dn b l phiu quyt nh theo lut chi dn ch, ngi dn s t
chu ly trch nhim. y l iu m cc nh tranh u Dn Ch trong
nc ang n lc tranh u. Sau khi dn ta c t do ri, chng ta s
tranh lun v m thc xy dng t nc. Mt iu chng ta c th ng
ngay by gi, l nc Vit Nam trong tng lai chc chn phi l mt
nc t do dn ch.

Tuyn Tp DN CH I 197

Ng Nhn Dng
Bt hiu ca nh th Qu Ton. Bt
hiu khc: Vng Hu Bt, Chn Vn.
nh c Montral Canada. dy
V b Hong gia St. Jean, i hc
Concordia, i hc McGill. Dy mn ti
chnh x nghip ti i hc Qubec ti
Montral (UQAM).
Thng xuyn cng tc vi cc bo
ting Vit hi ngoi. Ch bt Tp ch
Th k 21.
Tc phm:
- Nng (th, 1965)
- m Vit Nam (th, 1966)
- Yu Con Dy Con Nn Ngi Vit (tiu lun, Vn
Ngh, 1988)
- C v Tuyt (th, 1989)
- i Mi Kinh T
- Tm Th Trong Ting Ni (1992)

Tuyn Tp DN CH I 198
NGUYN CAO QUYN
Vit nam
C hi v Hng i
Nhn vo l ch s t hu bn t h k 19 n nay t a t hy
Vi t Nam b cai t r bi hai nn h chng cho.
Nn h t h nht ca t hc dn Php ko di t
Ha c Pat ent re (1884) n Hi p nh Genve
(1954). Nn h t h hai ca cc quc cng sn
Li n X v Trung Quc, bt u t khi Vi t Mi nh cp
chnh quyn t nm 1945, n nay vn cha chm
dt .
Trong giai on ny, dn tc ta c nhiu c hi ginh li c
lp nhng nhng c hi b b l mc du lng yu nc v tinh thn
hy sinh lc no cng si sc trong tm khm ca tt c nhng ngi con
dn t Vit.
Gi y mt c hi khc li m ra, khin chng ta phi kim im li
d vng trnh lm ln thm ln na v sng sut la chn mt li i vo
mt tng lai ti sng cho dn tc v t quc.
Lng yu nc ca ngi Vit di thi
thc dn Php
Nh Nguyn truyn ngi n ht i vua T c th mt quyn t
ch. Nm 1885 khi vua Hm nghi bt hp tc vi Php, ri kinh Hu v
b trn n mt vng ho lnh tnh Qung Tr th Phong Tro Cn Vng
(Ph Vua) ni ln.
inh Cng Trng lp chin khu Ba nh (Qung Tr), Phan nh
Phng lp chin khu Ngn Trui (H Tnh), Nguyn Thin Thut lp chin
Tuyn Tp DN CH I 199
khu Bi Sy (Hng Yn) v Hong Hoa Thm lp chin khu Yn Th (Bc
Giang). Quan trng nht l chin khu Ngn Trui ca C Phan nh
Phng. C t c sng n nh Php trong nhiu nm. Sau khi C mt
(1896) th Phong Tro Cn Vng coi nh chm dt. Tuy nhin cuc
khng chin chng Php ca nhn dn Vii Nam vn tip din di nhiu
hnh thc khc nhau.
Tip theo l Phong Tro Duy Tn ca C Phan Chu Trinh. C b thc
dn Php y ra Cn o, ri cho sang Paris nh s can thip ca Hi
Nhn Quyn. T Paris C truyn b t tng dn ch vo trong nc. y
l im khi pht ca cuc cch mng dn ch trng k ca dn tc. C
v nc v mt nm 1926.
Ri n Phong Tro ng Du. u th k 20, cch mng dn ch ti
Trung Quc v tin Nht Bn chin thng Nga em li cho gii nho s
Vit Nam s tin tng dn tc c th t gii phng. Mang nng hoi bo
ny cc c Phan Bi Chu, Tng Bt H, Nguyn Thng Hin. Nguyn
Quyn, dy ln Phong Tro ng Du, gi thanh nin sang du hc bn
Nht. Phong tro pht trin mnh. Thc dn Php k kt vi Nht mt hip
c ui sinh vin Vit Nam ra khi nc.
B trc xut khi Nht, c Phan Bi Chu v cc thanh nin du hc
chy qua Thi Lan m nng tri Ban Thm, hun luyn cn b v nui
ch phc quc. t lu sau, c v cc ng ch sang Tu. Sau khi Cch Mng
Tn Hi thnh cng (1911), c Phan gii tn Duy Tn Hi v lp ra Vit
Nam Quang Phc Hi (VNQPH, 1912) vi tn ch nh Php v thit lp
Cng Ha Dn Quc Vit Nam. T tng v hot ng chng Php ca c
c ngi trong nc hng ng nng nhit.
Nm 1914 c Phan thnh lp Tm Tm X lm ht nhn vn ng
cch mng, trong c Nguyn Hi Thn, Phm Hng Thi, H Tng
MuNm 1923, Hng Chu C chuyn ha VNQPH thnh Vit Nam
Quc Dn ng nhng vn gi Tm Tm X (TTX) Qung Chu.
Hnh ng u tin ca TTX l Ting bom Sa Din ca chin s
quyt t Phm Hng Thi, lm c th gii rung ng. Ngy 19/6/1924
Phm Hng Thi tung lu n m st ht v chng ton quyn ng
Dng Merlin, ri nhy xung sng Chu Giang t t. Xc ng c
chnh quyn Tn Dt Tin an tng ti Hong Hoa Cng cnh m ca 72
lit s Trung Hoa hy sinh trong Cch Mng Tn Hi.
Gia lc VNQD ang hot ng c kt qu th c Phan Bi Chu b
Tuyn Tp DN CH I 200
H Ch Minh v Lm c Th lp mu bn cho Php. VNQD phi
ngng hot ng. Trong nc, sinh vin bi kha nm 1925 khi c Phan b
bt. Sau mt thi gian lng du trnh b thc dn n p, phong tro yu
nc li tri dy v pht trn thnh Vit Nam Quc Dn ng (quc ni).
Ngi th xng v lnh o VNQD quc ni l Nguyn Thi Hc,
mt sinh vin trng s phm. Nm 1929 ng ca ng c ti 1500 ng
vin, trong s ny hn 100 ngi l binh lnh ca chnh quyn thc dn
tnh nguyn theo cch mng. Ngy 10/2/1930 VNQD pht ng khi
ngha b tht bi. Nguyn Thi Hc v 12 ng ch b thc dn a ln
my chm. Ngy 17/7/1930 mi ba chic u cch mng ri ti Yn Bi
sau khi h to Vit Nam Mun Nm. C Giang, ng ch v trung nhn
ca ng trng Nguyn Thi Hc cng t kt liu i mnh bng sng
lc.
Sau ngy tang Yn Bi, mt s ng vin trn sang Tu. Nm 1941
Vit Nam Cch Mng ng Minh Hi c thnh lp ti Liu Chu Trung
Quc vi cc lnh t Nguyn Hi Thn, V Hng Khanh, Trng Bi
Cng, Nghim K T, Nng Kinh Du. Sau ny, khi Nht u hng ng
Minh trong Th Chin II, h li v nc chin u chng Vit Minh cng
sn tip tc con ng cch mng dn tc dn ch.
Trong nc, vo khong thi gian t 1931 n 1945, mt s ng
phi quc gia mi thi nhau thnh lp: i Vit Quc Dn ng ca
Trng T Anh; i Vit Duy Dn Cch Mng ng ca L ng A; i
Vit Dn Chnh ca Nguyn Tng Tam; i Vit Quc X ca Nguyn
Xun Tiu; Vit Nam Phc Quc Hi ca K Ngoi Hu Cng ; ng
Vit Nam Quc Gia ca H Vn Ng. v..v. Bn cnh nhiu nhm chnh
tr cng xut hin di hnh thc tn gio nh Cao i, Ho Ho.
Tt c nhng ng v on th tn gio ni trn u c mt trong
nc khi chnh ph Trn Trng Kim thu hi nn c lp v s ton vn
lnh th t tay ngi Nht.
Lng yu nc ni trn b H Ch Minh sang ot.
Sau khi cp c chnh quyn ti Nga nm 1917, Lenin ngh ngay
n vic nh ph cc cng quc t bn ti thuc a ca h qua s thnh
lp Quc T Cng Sn. H Ch Minh c tn gin ip Nga Mannuilsky
tuyn dng v hun luyn rt sm a v hot ng ti ng Dng v
vng ng Nam .
Ngy 29/9/1924 H nhn lnh ca Ban Chp Hnh Quc T Cng
Tuyn Tp DN CH I 201
Sn QTCS i Qung Chu (Trung Quc) di danh ngha l thng ngn
ca phi b Borodin. y l chuyn cng tc u tin ca gin ip Vng
Sn Nhi, tn gi ca H ch Minh lc by gi.
n Qung Chu H c Cc Vin ng QTCS trao cho danh sch
ng vin Vit Nam Quc Dn ng ca c Phan Bi Chu. Sau H
c gii thiu vi Lm c Th, (mt thm ca Php), ri qua Th lm
quen vi nhm Tm Tm X. Nhm ny gm c L Hng Sn, L Hng
Phong, H Tng Mu, L Quang t, Vng Thc Onh, Lng Quc
Long, Trng Vn Lnh v Lm c Th. Nhng ngi ny c H
tuyn truyn ch ngha cng sn, hng dn lm cch mng v sn, t
chc ng v lnh o qun chng cng nng.
Cc ng phi quc gia lc , u lm vo cnh tng thiu, nn
nhn t chc cng sn nh mt mi trng c nhiu phng tin hn
hot ng. H sang ot TTX v VNQD ca c Phan Bi Chu mt cch
d dng v c QTCS ym tr ti chnh. Sau khi thu tm TTX v
VNQD trong tay, H v Lm c Th ln phng n bn c Phan Bi
Chu cho Php, ly tin lp ng. Loi xong c Phan, H t chc Thanh
Nin Cch Mng ng Ch Hi vi H Tng Mu, L Hng Sn, Lm
c Th. T chc ny l ht nhn cng sn v tuyt i tun theo cng
lnh ca Tam Quc T.
Nm 1935 p lc ca Quc X c v Ch Ngha Quc Gia Cc
oan Nht bt u nng ln Quc Lin x. gim nh p lc ny,
QTCS li phi H Ch Minh sang cng tc ln th hai ti Hoa Nam.
Thng 9/1938 H sang Trung Quc. Khi ti bin gii, H tm n cn
c ca ng Cng Sn Trung Quc ti Din An v li lm vic cho Dip
Kim Anh n ht nm 1939. Sau H xung Qu Lm lnh o Ban
Hi Ngoi ca ng Cng Sn ng Dng. Lc ny, Ban Hi Ngoi,
ngoi Hong Vn Hoan, V nh v Phng Ch Kin cn c tng cng
thm V Nguyn Gip, Phm Vn ng v hn 20 ngi khc.
Trong thi gian Qu Lm, thi hnh lnh ca QTCS, H thnh lp
Vit Nam c Lp ng Minh Hi gi tt l Vit Minh. Tht ra ci tn
ny l ca mt t chc c sn do c H Hc Lm dng ln. C Lm l
mt on vin c trong t chc ca c Phan bi Chu. H Ch Minh sang
ot VNLMH nhng li mi H Hc Lm ng ra ch tr da vo
m hot ng.
Hot ng Qu Lm n 1940 th H Ch Minh v cc ng ch v
Tuyn Tp DN CH I 202
Tnh Ty. u nm 1941 Phng Ch Kin, V nh, L Qung Ba c
phi v Cao Bng t chc c s h tng. Thng 2/1941 sau khi cn c Pc
B hon tt H Ch Minh mi chu ri Trung Quc v nc. Ti y trong
phin hp 19-19/5/1941 ca i Hi 8 y Ban Trung ng CSD,Mt
Trn Vit Minh chnh thc ra i. H ch tr i hi ny vi t cch i
din ca QTCS.
Khu vc hot ng ca Vit Minh tri di ti vng bin gii Bc Vit
theo cc tnh Cao Bng, Lng Sn, Bc Cn. Phng cch hot ng rp
theo khun mu ca cng sn Trung Quc. Ngun kinh t ca h l do cc
phn i thu gp cung cp. Trung ng Vit Minh ra lnh mi h dn phi
np 50 ng v 50 k go mi thng, l cha k cc ti sn n cp
ca nhng ngi b h ty tin buc ti l Vit gian.
Vit Minh cp chnh quyn v ph hng
nn c lp thu hi t tay Nht
Nm 1945 l thi gian kt thc Th Chin II. phng cuc tng phn
cng ca ng Minh ti Chu, Nht o chnh Php ng Dng
ngy 9/3/1945. Sau cuc o chnh ny, Nht tuyn b trao tr c lp cho
Vit Nam v vua Bo i ti v.
Ngy 17/4/1945 ni cc Trn Trng Kim c thnh lp. y l
chnh ph dn ch u tin ca Vit Nam. Tuy ch ti chc c 4 thng
nhng ni cc ca th tng h Trn lm c nhiu cng vic trng
i cho t nc. Thnh tch quan trng hn c l vic thu hi c lp cho
t quc. Ngy 20/7/1945 ton quyn Nht Tsuchihashi ng tr li ba
thnh ph H Ni, Hi Phng v Nng. Ngy 8/8/1945 ngi Nht trao
tr nt Nam B cho chnh quyn trung ng.
Lch s ghi cng th tng Trn Trng Kim trong vic thu hi trn
vn lnh th ca t quc t tay ngi Nht m khng tn mt git mu.
Nhng ngay sau khi c thu hi, nn c lp ny b Vit Minh ph
hng v hu qu l t nc b iu linh trong chin tranh, git chc v
th hn. iu khng may ny xy ra l v hi , t vua quan cho n
thng dn, khng mt ai bit th no l cng sn.
Ngy 17/8/1945 Tng Hi Cng Chc H Ni, theo lnh ca th
tng, t chc mt cuc biu tnh ng h nh vua. Trong cuc biu
tnh, vi cn b cng sn dng sng lc chim din n v bin cuc biu
tnh thnh mt cuc tun hnh trn ng ph ng h Vit Minh. Ngy
Tuyn Tp DN CH I 203
19/8/1945 c sao vng ca Vit cng bay khp mi ni. Ngy
25/8/1945 vua Bo i thoi v. Ngy 2/9/1945 ti vn hoa Ba nh, H
Ch Minh tuyn b vi th gii Vit Nam l mt nc c lp vi quc
hiu l Vit Nam Dn Ch Cng Ha.
Sau khi qun i Trung Quc rt khi min Bc, ngy 6/3/1946 Vit
Minh k vi thc dn Php Hip nh S B cho php lc lng vin
chinh Php ln b tin vo H Ni. Hip nh ny cng nhnVit Nam l
mt quc gia c chnh ph, ngh vin, qun i v ti chnh ring nm
trong Lin Hip Php.
Mc du quy ch chnh tr do Hip nh S B mang li, thua km xa
nn c lp m th tng Trn Trong Kim t c cho t quc, nhng
H Ch Minh vn k v ba l do: l do th nht l ly uy danh chnh
ngha vi quc t; th hai l d ch vo su trong ni a ri ph
ch bng chin tranh tiu hao theo kiu ca cng sn; th ba l c thi
gian tiu dit cc lc lng quc gia yu nc, nhm mc ch nm c
quyn cai tr sau ny. y l mt tiu lnh cn bn m bt c mt cn b
QTCS no cng phi thuc nm lng v p dng khi c giao ph cng
tc.
Chin dch dit tr i lp do V Nguyn Gip ch huy bt u ngay
sau khi H Ch Minh sang Paris ngy 31/5/1946. Cc tr s ca VNQD
v VNCMMH b trit h. Cc chin khu ca hai ng ny trn 20 tnh
min Bc v min Trung b tiu dit. Nguyn Hi Thn, Nguyn Tng
Tam, V Hng Khanh phi b chy sang Tu. Cc lnh t khc nh
Trng T Anh (VQD), L ng A (VDD), Khi Hng (VNQD)
mt tch.
Ti min Nam cc th lnh T Quc T nh Phan Vn Hm, T
Thu Thu, Lng c Hip, Phan Vn Chnh, Trn Vn Thch b th tiu.
Nhiu lnh t khc nh H Vn Ng, Hunh Vn Phng, Dng Vn
Gio v hai v chng bc s H Vn K cng b git. Bi Quang Chiu b
bt vi bn ngi con mang i mt tch. Gio ch Ha Ho Hunh Ph S
b git cng vi 20.000 ngi. Phi thng s Trn Quang Vinh t lnh
qun i Cao i cng b bt nhng trn thoi.
Hin nay ang c s tranh ci v cng lao ca cc chin thng Cao
Bng (1950) Ngha L (1952), Sm Na (1953) v in Bin Ph (1954)
trong cuc chin chn nm, gia Trung Quc v Vit Nam. Trung Quc
cho rng cuc khng chin chng Php ca Vit Minh s d t thng li l
nh cng lao ca Trung Quc, khng nhng v vin tr v kh m cn v
Tuyn Tp DN CH I 204
chin lc v chin thut. Bc Kinh k cng ca cc tng Tu, Vi Quc
Thanh, Trn Canh v L Qu Ba, trong khi H Ni li mun dnh cng lao
cho V Nguyn Gip.
Trung Quc c l do nhn mt phn cng lao nhng khng phi l
cng lao ln nht. Yu t quyt nh thng li ti cc trn nh ni trn
(c bit i vi trn in Bin Ph) l lng yu nc ca ngi Vit lc
ch bit chin u v hy sinh v dn tc v t quc. Trong bi cnh mt
cuc chin hon ton do ngoi nhn cung cp v kh v iu khin v cc
mt chin thut v chin lc, thc t ny cho chng ta thy y l mt s
sang ot lng yu nc ca nhn dn nhm phc v li ch ca ngoi
bang. V th phm ca s sang ot ny l H Chi Minh v ng ng.
Nhng c hi b b l
Nu H Ch Minh khng phi l cp tha hnh ca QTCS th Vit Nam
trnh c nhng cnh ct nhc tng tn y mu v nc mt, gy nn
hn th truyn kip gia lng dn tc. Trong thi k c quyn sinh st
trong tay, ng H b qua hai c hi kh d trnh cho dn tc nhng
thm cnh chin tranh hon ton v ch.
C hi th nht xy ra vo giai on kt thc Th Chin II. ng lc
Nht Bn sp u hng th ti Hi Ngh Yalta (thng 2/1945), tng thng
Hoa K F.D Roosevelt a ra chnh sch y tr (trusteeship) i vi cc
nc ng Dng. Phong tro gii thc nh vy l do mun v sng
kin ca Hoa K ch khng phi bt ngun t cuc chin chng Php nh
Vit Minh vn xo tr tuyn truyn.
Nhng ngi M (OSS) sang gip Vit Minh vo thi gian ny c ln
ngh b c sao vng nhng b H Ch Minh t khc. S kin ny
khin Hoa K quay lng li vi h H. Nu H chp thun th mt y
Ban y Tr LHQ tm thi qun l t nc gip Vit Nam tr thnh
mt quc gia dn ch v Php khng th no quay li ng Dng.
Chin tranh tt yu khng th xy ra.
C hi th hai xy ra nm 1956. ang lc ng Lao ng min Bc
chun b tn cng,min Nam th i Hi 20 ng Cng Sn Lin X hp
vo thng 2/1956. Trong ngy b mc i hi ny Nikita Khruschev c
bi din vn h b Stalin v a ra chnh sch sng chung ha bnh.
Theo ch trng ny, u nm 1957 Lin X ngh hai min Nam Bc
Vit Nam cng vo Lin Hip Quc. H Ch Minh, mt ln na, quyt lit
Tuyn Tp DN CH I 205
phn i. Nu h H chp thun th hai min t nc c c hi thi ua
pht trin trong ha bnh i n thng nht.
Hai thp nin sau khi H Ch Minh qua i, mt c hi th ba li
xut hin nhng cng vn b nhng k k nghip h H b l. Nhng ngy
cui nm 1989 l thi gian nh du s tan r ca h thng quc cng
sn ti ng u. Honecker b bt, Ceaucescu b x t khin cc lnh t
cng sn Vit Nam lo s v tranh ci gay gt trong B Chnh Tr.
Trn Xun Bch v Nguyn C Thch cho rng s sp ng u
l do nguyn nhn t pht. Nhm bo th, nh Nguyn Vn Linh, th l
lun ch k v thin cn nh sau: Trung Quc d bnh trng hay b
quyn vn l mt nc XHCN v Vit Nam cn hn gn li tnh on kt
vi Trung Quc th mi c hy vng khi phc li phong tro cng sn th
gii.
Vi nhn quan thin cn v y o vng ny, thng 5/1990 H Ni
cho th trng ngoi giao inh Nho Lim sang Hoa Lc nh ting
vic tr li vi Bc Kinh. kho nghim mc quy phc ca CSVN
Bc Kinh cho mi Nguyn Vn Linh v Mi sang Thnh , th ph
tnh T Xuyn, gp Giang Trch Dn v L Bng vo ngy 3/9/1990.
Nm 1991 Quc Lin X sp . Gia nm 1991, i Hi ng
ln th 7 ca CSVN hp khn cp tm bin php i ph vi s thay i
nhanh chng trc mt. Tt c cc lnh t trong B Chnh Tr nhn thy
phi bng mi cch cu ha vi Trung Quc lm ni nng ta. Hai
tun l sau i Hi ng, tng b th Mi gp i s Trung Quc
Trng c Duy ng mun c c phi vin sang Bc Kinh thng
bo din tin v kt qa ca i Hi 7, mt hnh ng quy phc tng t
nh i s cu phong. iu ny khin Bc Kinh hi lng v chp thun.
on i din c bit ca Vit Nam gm c L c Anh, ch tch
nc, Hng H, b th trung ng c trch i ngoi v Trnh Ngc Thi,
ph ban i ngoi ng. Khi c nghe bo co Giang Trch Dn v L
Bng ng ngay, v rt hoan h v tin Nguyn C Thch b loi b.
Ngy 5/11/1991 Mi v V Vn Kit c mi sang Bc Kinh k
thng co chung chnh thc bnh thng ha quan h gia hai nc.
Bc quy phc Bc triu nm 1990 ti Thnh ngoi mc ch
chnh yu l cu vt sinh mng ca ng cn nhm mc ch nui
dng hy vng vo s hi sinh ca phong tro cng sn th gii do
Trung Quc lnh o. Nhng hy vng ch c th l o vng. Ngy nay
Tuyn Tp DN CH I 206
khng cn ai ngh chin tranh l phng thc c a chung gii
quyt s th nghch v thc hin bnh trng. M d ci hin tng
hi sinh l c tht th cng ch l mt trm ngh chn trn con ng
c o a nhn loi n nn vn minh hin i m bn cht ca nn vn
minh mi ny l T DO v DN CH.
Chn mt hng i
Thp nin cui cng ca Thin Nin K th hai cn c nhn loi ghi
nhn nh mt du mc lch s quan trng. Du mc ny nhc nh thi
im ch ngha x hi khng tng ca Marx hon ton tht bi trong
lch s vn minh ca loi ngi.
Xu th tin ha ca loi ngi khng phi l ch ngha t bn, cng
khng phi l ch ngha cng sn. Ch ngha t bn hin i, do tip thu
mt s u im ca ch ngha x hi t iu chnh i ti nn kinh t
hn hp v ch s hu. Ch ngha x hi rt ta nhng bi hc cn thit
t ch ngha t bn cng chuyn ch cng hu sang nn kinh t h
hp.
M hnh kinh t hn hp ca ch ngha t bn mi, mnh danh l
Ch Ngha Dn Ch X Hi (DCXH), pht sinh t trong lng ch ngha
t bn. Quan h gia hai ch ngha ny l quan h k tha v pht trin
ch khng phi lt v tiu dit.
Ch Ngha Dn Ch X Hi bc ra v i lch s vi b mt
mi, thnh tu mi, thc tin mi v l lun mi. Cho nn Ch Ngha
DCXH ang c loi ngi a chung v ang a loi ngi vo ngi
mt thi k ha bnh v thnh vng.
Cui th k 20, cc chnh ng DCXH cm quyn qua tranh c,
phn ln ti cc quc gia u Chu. Trong 15 nc Lin u hin ti, c 13
nc do cc ng DCXH hoc cng ng cm quyn. M nhm DSA
(Democratic Socialist of America) gm 61 ngh s. Nhng nh DCXH ch
trng theo ui mt con ng da trn bn kinh nghim qy bu ca
nn vn minh nhn loi: nn dn ch ngh vin, nn kinh t theo ch s
hu hn hp, c ch th trng x hi v nh ch phc li ton dn.
Di con mt ca th gii hin nay, nn DCXH ca Thy in l m
hnh thnh cng nht. Vi m hnh ny Thy in t mt nc nng
nghip ngho nn tr thnh mt nc giu c, cng bng nht, lim
khit nht v n nh nht th gii.
Tuyn Tp DN CH I 207
Ch ngha DCXH l con ng ha bnh, y l tnh, khng p t,
khng tuyn truyn qung co, ch c sc hp dn nu gng. Con ng
ny khng lm hi li ch ca bt c giai cp no, tng lp no, khng e
da an ninh ca bt c quc gia, khu vc no nn ang c th gii quan
tm. Lch s ang pht trin nh vy. Ch ngha DCXH ang tr thnh
con ng loi ngi cng chp nhn, v rt ng c Vit Nam nghin
cu noi theo.
Vo lc ny, mt c hi mi li m ra. Hoa K ang c nhu cu hp
tc vi Vit Nan nh mt ng minh chin lc ti vng ng Nam
kim sot v ngn chn m mu bnh trng ca Trung Cng.
Hoa Thnh n chnh thc cng b l M s tr li vng ny v
tr li vo thi im ny, th ch gin d l tr li Vit Nam. Tr li Vit
Nam l mt nhu cu chin lc v Hoa k khng th cho Trung Quc
c hip Vit Nam. Lm nh vy Hoa Thnh n ang m ra cho H Ni
mt c hi thot khi bn tay ca Bc kinh.
ng minh vi Hoa K s c li cho Vit Nam v mi mt, k c
c th sng chung ho bnh vi Trung Quc. iu ny ai cng trng thy,
Tuy nhin, vn l quan h hp tc cht ch vi Hoa K li mu thun
vi ch c ti ng tr. Ban lnh o ng vn ngoan c chng li nhu
cu hp tc ny nhng nhn dn v mi cp lnh o khc trong h thng
chnh quyn u tr thnh chng Trung Cng.
Cch y hai thp k, ko di mng sng ca ng, Nguyn Vn
Linh v Mi ln li sang Thnh quy phc Bc Triu. Ngy
nay s sng cn ca ng, mt ln na li c t ra. Ln ny s la
chn bt buc phi i theo mt hng khc nu ng CSVN khng mun
sp ngay tc khc do s pht n t trong ni b ng.
Thng 9 nm 2010

Tuyn Tp DN CH I 208

Nguyn Cao Quyn
Trc 1975 ng l Ging vin
Trng i Hc Qun S VNCH,
Thm Phn cc Ta n Qun s
Saigon, Nha Trang, Hu; Chnh n
Ta n c Bit; C Vn Ngoi Giao
ti nhim s Paris, Php.
Sang M 1990 sau 10 nm ci
to.
Ch Tch C Ngi Vit t nn CS vng HT, MD&VA
nhim k 1996-1998.
Hin ng v hu, vit sch, bo v hot ng dn ch.

CH THCH
Bi tham lun ny c vit vi mt s chi tit ly ra t cun bin
kho VIT NAM TRONG CHIN TRANH T HU
Tuyn Tp DN CH I 209
NGUYN CHNH KT
u tranh Dn ch:
Nn Cng khai Hay m thm?
Mt trong nhng nan ca nhng ngi u tranh dn ch trong nc
hin nay l phi u tranh cch no thit hi v c li nht trong tnh
th hin ti. Tnh th hin ti l CSVN quyt bm ly quyn lc vi bt c
gi no hu tip tc hng nhng c quyn c li do vic nm quyn cai
tr t nc, cho d phi lm nhng iu c c nht, bn thu v tin
nht, cho d phi bn ng t nc cho ngoi bang, cho d ngi dn
trong nc c kh au n tn cng V th chng sn sng thng tay dp
tt tt c nhng ting ni no dm phn khng ti c ca chng, quyt tiu
dit nhng ai dm tranh u cho dn ch nhn quyn m chng cho l e
da c quyn thng tr ca chng.
Ci kh ca nhng nh u tranh hin nay khng phi l thiu lng
can m m l phi lm sao va u tranh mnh m y li c
ch c ti, ng thi va bo ton c lc lng cn c th tip
tc u tranh lu di, v cuc u tranh khng ch ko di mt vi thng
hay mt vi nm. Tht vy, cc nh u tranh dn ch trong nc khng
thiu can m: cho n nay, c hng trm nh u tranh dn ch cng
khai nng n, trong a phn l thnh vin Khi 8406, phi vo nh t
CSVN v i hi nhn quyn, dn ch v bo ton lnh th. Trong s
nhng nh u tranh dn ch cng khai ny, s ngi c th gii bit
n v quan tm ch l mt phn nh. Ngoi nhng nh u tranh dn ch
cng khai phi vo t ny, cn c v s ngha l ng gp bi nhng
t nhn khc b giam cm, b git cht v u tranh dn ch mt cch m
thm, b mt. S t nhn ny hu nh khng my ngi c th gii bit
n.
Tuy nhin chnh nh gng ca nhng ngi u tranh dn ch can
m trn y bt chp s khng b tn c ca CSVN m s ngi tham gia
Tuyn Tp DN CH I 210
u tranh ngy cng ng ln, hin nay c th ln n hng ngn. Do tnh
hnh kh khn hin nay, hu ht h u tranh mt cch m thm, khng
cng khai nh my nm trc y (nm 2005-2007). V th cuc u
tranh hin nay ch yu nm mt chm hn l mt ni. H thuc mi
gii: s, nng, cng, thng Ngoi nhng nh u tranh xut thn t dn
chng vn chim a s, cn c c nhng cn b cng sn t b ng
thuc mi thnh phn qun, cn, chnh ca ch .
Nhng nh u tranh mt ni hin nay vn cn khong 200 ngi
(theo cch tnh ca mt vi nh u tranh trong nc), trong ch c my
chc ngi ni ting c nhiu ngi bit n. H thng xuyn b sch
nhiu, thm vn, theo di, c lp, bao vy kinh t, trn p, ngn chn mi
hot ng. Nhng nh u tranh ny nh c nm trn tht, chng cha
ng ti v nh chp nhn h sng ngoi nh t l v mt s l do no
. Chng hn v cn nhc gia ci li v ci hi ca vic bt h: bt h th
b d lun kt n nng n trong khi mc u tranh ca h cha nguy
him n mc ng chng, tc nh nc cng sn, phi tr gi nh vy.
Hoc chng chp nhn s hin din ca mt s i khng trong nc
nhng khng ch v trn p h ti a bng h thng cng an chm, ni
chng t vi th gii rng chng khng n ni qu c ti Tuy nhin,
chng sn sng a nhng nh dn ch ny vo t ngay khi thy nhng
hot ng ca h tr nn qu nguy him cho s tn ti ca ch .
Trong tnh trng kh khn nh th, nu nhng nh dn ch cn ang
ngoi t u tranh quyt lit hn na, chc chn s b CSVN bt b, a
h vo t Mt khi vo t th khng cn hot ng c na, lc
lng dn ch s mt ngi v yu i. Chp nhn vo t tuy c tc dng
tch cc l chng t cho th gii thy s ch p nhn quyn v c tm ca
CSVN, ng thi nu gng yu nc v can m cho nhng ngi cha
dm u tranh h gia nhp hng ng u tranh Nhng s ngi lm
chng t v lm mu gng nh th, tuy rt cn thit nhng hin nay thit
tng qu (1*) so vi s ngi cn thit phi ngoi v phi ng
hn rt nhiu y mnh cuc u tranh. Nhng ngi cn ngoi t
tranh u, vn vn cn qu t, nu c u tranh quyt t bt chp t y,
CSVN s bt b t ht th khng cn ngi u tranh na. iu ny thit
tng rt bt li cho i cuc u tranh. Nhng nu khng u tranh mnh
m th ch c ti phi nhn CSVN s tn ti khng bit n bao gi mi
b tiu dit.
Tm li, u tranh tht mnh m th b mt ngi, th khng cn
Tuyn Tp DN CH I 211
ngi u tranh na; m u tranh cm chng, yu t bo ton lc
lng th khng c hiu qu. C hai ng u bt li.
Vy, mun thay i ch c ti hin nay, nhng ngi yu nc
v sn sng hy sinh cho i cuc phi u tranh cch no?
Thit tng ngi u tranh phi bit ty lc ty thi. Khng g cn
bin bo, cn ty c ng bin bng vic u tranh, nht l u tranh vi
mt k th v cng c c v ht sc nham him nh CSVN. Do , phi
ht sc nhy bn bit c lc no nn tin, lc no cn thoi. Khi cn
tin th phi tin, khi cn li th phi li; khi cn hin th phi hin, v khi
cn n th phi n. Ch bit tin m khng bit lc no nn li, ch bit hin
m khng bit lc no nn n, hoc ngc li, khng phi l sng sut. K
anh hng nu ch v s b ngi i hiu lm rng mnh hn nht nn
khng dm li khi cn li, cha hn l anh hng ch thc (2*). Cu Tin
nm phn Ng Ph Sai, Hn Tn chp nhn lun chn anh bn tht
khng hn l hn, cho d b bit bao ngi lc ch ci! Phi c u c
sng sut nh Phm Li, Vn Chng mi chp nhn theo ph mi ngi
lnh o mnh -l k tng nm phn k th- cho n lc ngi y chin
thng! Phi c con mt tinh i nh Trng Lng mi nhn ra k lun
trn gia ch kia l mt v tng i ti cn tim n!
Va mun u tranh mnh m, va mun bo ton lc lng, khng
g bng u tranh mt cch m thm, b mt. m thm nhng vn c th
mnh m. Mnh m u tranh m vn bo ton c lc lng l nh bit
b mt, kn o, khng l din, khng ph trng, khng ham khoe thnh
tch, thm ch chp nhn ting i ch mnh l k hn khng dm cng
khai i u.
Khi Khi 8406 ra i th ch trng ca Khi l u tranh cng khai
v trc din vi ch c ti theo ng li n ha bt bo ng, ph
hp vi lut php quc t v c hin php ca Cng sn. Dng c u
tranh thng ch l ngi bt, my vi tnh, in thoi: dng Internet ph
bin cc bi ln cc trang web, dng email, in thoi lin lc vi nhau,
hoc tr li phng vn trn cc i quc t. Ti ngh l mt ch
trng ht sc khn ngoan vo thi im y, v lc y CSVN ang cy cc
tranh th gia nhp BTA, WTO, t chc hi ngh APEC, vn ng ra
khi danh sch CPC hu t c nhng li th v kinh t v chnh tr
trong cng ng th gii.
Trong thi gian ny, CSVN b quc t i hi phi t c t nht
mt mc dn ch no , nhn quyn cng phi c tn trng mc
Tuyn Tp DN CH I 212
ti thiu no . Giai on ny, trc p lc quc t, CSVN tm thi chp
nhn nn th qua sng, chn tay n p phong tro dn ch hu t c
nhng mc ch trn.
Cc nh u tranh dn ch trong nc chp thi c thun li ny
thnh lp Khi 8406 (3*) v cc t chc khc nh: ng Thng Tin
(4*), Lin Minh Dn Ch Nhn Quyn Vit Nam (5*), Cng on c
Lp Vit Nam (6*), Hip Hi on Kt Cng-Nng Vit Nam (7*), y
Ban Nhn Quyn Vit Nam (8*), Lin ng Lc Hng (9*) Nh vy,
phong tro u tranh dn ch bng ln rt mnh, tin mt bc rt xa,
v CSVN phi li mt bc rt ln. Tuy chng vn n p cc nh u
tranh, nhng khng dm mnh tay v hung bo nh nhng nm trc .
Trong thi im CSVN phi nn th qua sng v phi king n p lc
quc t y, cc nh u tranh dn ch cm thy cng u tranh cng khai
v mnh m th cng c quc t v ngi Vit hi ngoi bit n, nh
cng c ng h, nng v bo v.
Lc , u tranh m thm v b mt th gian kh v nguy him hn
rt nhiukhi b cng sn pht hin. Khng c quc t v ngi Vit hi
ngoi bit n, h khng nhn c s h tr vt cht cng nh tinh thn
t hi ngoi; v khi b bt b, giam cm, h b CSVN i x rt mnh tay,
tn bo, m quc t khng h bit n can thip. Hin nay, s ngi u
tranh m thm b bt v giam gi chc chn ln hn s ngi u tranh
cng khai b bt nhiu ln, v h cng thng b nhng bn n nng n
hn rt nhiu.
Xin c m ngoc y ni v nhng ngi u tranh dn ch
m thm phi gian kh v nguy him th no. Trc v sau khi Khi 8406
thnh lp vi ch trng u tranh cng khai, c bit bao ngi yu nc
u tranh dn ch mt cch m thm. H khng quen bit nhiu nhng
nh u tranh khc, cng khng c iu kin ln ting, tip xc vi
nhiu ngi trong nc cng nh hi ngoi d l qua Internet hay in
thoi. H thng l ngi ca cc chnh ng hoc cc t chc chnh tr.
H khng c ng bo v quc t bit n ym tr tinh thn cng
nh vt cht khi tranh u, ngoi tr phn tip tr cn bn rt gii hn t
cc ng hay t chc m h tham gia. Bn thn h ch bit mt vi ngi
cng t chc c lin quan trc tip vi h v cng hot ng vi h thi.
V th khi b CS bt b, giam gi, git hi, rt t khi h c d lun bit
n ln ting ng h v cu gip.
Khi Khi 8406 thnh lp, nhiu nh u tranh dn ch cng khai xut
Tuyn Tp DN CH I 213
hin, c th gii bit n h, nhng song song vi h, vn c bit bao
ngi u tranh m thm v khng c kh nng vit lch, khng c bng
cp, a v x hi hay khng c quan h quc t. Khi b bt, h cng b bt
mt cch m thm, khng ai nhc n h. Chng hn v n mi nht ca
ng Dn ch Vit Nam c x vo u nm 2010 cho thy: d lun ch
nhc n 5 ngi (Trn Anh Kim, L Cng nh, Nguyn Tin Trung,
Trn Hunh Duy Thc, L Thng Long), trong khi s ngi cng v b bt
l gn 30 ngi. Ngoi 5 ngi y, nhng ngi b bt khc ng hn gp
bi nhng hu nh c th gii khng bit h l ai, ngoi tr t chc m h
tham gia v bn cn b nh nc CSVN c nhim v theo di, bt b, hi
cung, x n, giam gi h. Ni chung, qun chng thng ch bit ng
h nhng ngi c tn tui, c ti vit lch, hng bin. Chuyn bt cng y
d hiu, nhng cng l mt bt li rt ln cho nhng ngi u tranh b
mt, c bit l nhng ngi thuc thnh phn lao ng tm thng.
Chnh v th, khi xut hin, Khi 8406 chn phng thc u
tranh cng khai nh mt o gip bo v, nht l khi CSVN ang tm thi
chp nhn giai on nn th qua sng, nh chu mt p lc quc t rt
ln hi nhp vo cng ng th gii hu cu vn nn kinh t quc gia
v nht l cu ng.
V th, ngay sau khi vic nn th qua sng t c mc ch,
ngha l vo c BTA, WTO, t chc thnh cng hi ngh APEC v
rt c tn ra khi danh sch CPC, li c lm thnh vin ca Hi ng
Bo an Lin Hip Quc, CSVN bt u tr mt vi quc t, mnh tay n
p phong tro dn ch. Khi u l bt Lm Nguyn Vn L, hai lut s
Nguyn Vn i v L Th Cng Nhn vo u nm 2007, ri n rt
nhiu nh u tranh dn ch khc. Cng ngy CS cng mnh tay hn vi
phong tro dn ch, vi cc tn gio, ra tay cp t dn ngho v bc lt
cng nhn tn bo hn, nht l khi h bit cc nc trong th gii t do
t nng giao thng hn l i hi Vit Nam tn trng nhn quyn.
Thm vo , gii lnh o CSVN b Trung Cng lng on v mua
chuc, bn t nhng bin v to nhiu iu kin thun li cho Trung
Cng thn tnh t nc. Thy c r rng bn cht phn dn bn nc
ca CSVN, ngi dn ngy cng phn n v sn sng ni dy. Trc nguy
c y, CS thng tay n p nhm tiu dit phong tro dn ch v nhng t
chc m chng ngh rng nguy him cho ch nh cc tn gio, cc
ng phi chnh tr.
Trc tnh trng CSVN quyt tiu dit phong tro dn chtrong nc
Tuyn Tp DN CH I 214
bt chp p lc quc t v nhn quyn vn khng cn mnh m nh
trc vic cng khai u tranh hin nay r rng khng cn thun li nh
nhng nm 2005-2006. Nhng ngi u tranh cng khai nu khng b b
bt th cng b theo di nghim nht, b sch nhiu v khng b kiu
tr, khin kh nng hot ng dn ch b hn ch rt nhiu. S can thip
ca quc t i vi nhng trng hp b bt v u tranh dn ch khng
cn hu hiu nh trc. Chng hn CSVN quyt khng chu th Lm L bt
chp ngi b bnh bi lit na ngi rt nng c th tr nn tn ph, bt
chp s can thip rt mnh ca quc t (mnh nht l s kin 37 thng
ngh s Hoa K yu cu tr t do cho ngi).
Mun duy tr v y mnh cuc u tranh ng thi bo ton c
lc lng, thit tng cuc u tranh phi theo mt hng khc l m
thm hn, kn o hn, v khn kho hn.
Sau y l mt vi ngh:
Nhng ngi yu nc -c bit gii thanh nin, sinh vin, hc
sinh- khng nn manh ng vo lc ny (khi CS ang mnh tay n p v
quyt tm tiu dit t trng nc nhng mm mng i khng). Nhng nn
m thm lin kt vi nhau, nui dng v cng c cho nhau lng yu
nc, thc trch nhim trc tnh trng bi t ca t nc, tinh thn
u tranh bng nhng phng tin lin lc an ton nht, kn o nht
(cn tn dng nhng k thut tn tin ca thi i nh Internet) Bo
ton v m thm gia tng, cng c lc lng vo lc ny l khn ngoan,
i lc lng mnh mnh v thi c thun li th hy ra tay: xut
qun th phi nm chc phn thng.
Trong thi gian n dt ny, vic thn trng gi b mt nhng
hot ng ca mnh phi t ln hng u, khng nn nng rut t giai
on khi thi c cha chn mi. Cn khn ngoan v cn trng v nguy
c b ngi ca CS gi dng u tranh dn ch tip cn vi mnh hu
bit r ngi ca mnh cng nh t tng, d nh, k hoch hnh ng
ca mnh.
Nn tham gia cc sinh hot dn ch nhn quyn trn Internet nh
Paltalk, chat room, Facebook, vi nhng nick name khc nhau hiu
bit nhiu hn v tnh hnh t nc, v nhng ti c ca CSVN i vi
nhn dn v t quc, thc hn v trch nhim i vi qu hng
trong giai on ht sc nguy him cho t nc hin nay. Tch cc gp
theo chiu hng dn ch sau khi c nhng bi vit trn cc trang web.
Khng nn pht biu nu cm thy c nguy c b nhn din qua ging
Tuyn Tp DN CH I 215
ni Trong cc phng Paltalk, c th pht biu qua nhng dng text chat
thay v li ni
Tm li, trong cuc u tranh ny, vic thch ng vi thi th hay
ty c ng bin l chuyn quan trng. Khi CS mnh v quyt tm n
p, thng tay tiu dit th mnh u tranh m thm, n dt, bo ton lc
lng. Khi p lc quc t mnh buc h phi chn tay n p th cng khai
ra tay nh v bo vi nhng n quyt t chin thng. Vic h n p
mnh tay vo lc ny khng phi v h mnh, m v h mt ht chnh
ngha, mt ht cm tnh v s tn nhim ca nhn dn, nn h phi khng
b tht tn c, d man theo k st nht nhn, vn nhn c bo v ch
suy yu tt . Vic n p tn bo hin nay l hin tng bng ln
ca mt ngn la sp tt, l s giy cht ca mt thn th n hi kit
lc. Cc nh u tranh dn ch cha nn hy sinh mt cch ung ph vo
giai on bt li ny. Hy bo ton v cng c lc lng chun b cho
cuc tng ni dy ca ton dn hu chm dt ch bo tn hin nay.
t nc cn rt nhiu anh hng, nhng phi l anh hng khn
ngoan. Nhng t nc khng cn nhng ngi qu khn ngoan n ni
tr thnh hn nht, th ng, khng dm hy sinh khi thi c thun li
n
Houst on, ngy 12/ 03/ 2010
Nguyn Ch nh Kt
Thnh vi n Khi 8406
Tuyn Tp DN CH I 216

Nguyn Chnh
Kt
ng l linh mc Ki-t Gio t nm 1975-
1978. Sau xut tu v dy trit hc ti
mt s tu vin ti Si gn.
Nm 2001 ng bt u ln ting
ng h LM Nguyn Vn L v vit v tnh
trng ca t nc v gio hi. Nm
2005, ng m rng hot ng trn cc
lnh vc nhn quyn v dn ch.
ng l thnh vin Khi 8406.
ng sang M nhn gii ca Mng Li Nhn Quyn
nm 2007 qua ng Campuchia.
ng hin ang sng M.
Ph ch:
(1*) Mc cn thit c th thay i tu theo s lng: Khi i, chn cm th
nht l ht sc cn thit, nhng khi n xong chn th nht, th mc
cn thit ca chn th hai gim i, v chn th ba th t cn gim hn
na
(2*) Trong hng ng u tranh dn ch hin nay, c nhng ngi theo ch
ngha anh hng, sn sng lao mnh vo nguy him, thm ch vo lao t,
vo ch cht, min l hu ch cho t nc, khng cn bit s hy sinh ca
mnh trong trng hp c ng hay khng, c tht s ch li cho i
cuc mt cch tng xng vi s hy sinh ca mnh hay khng. Nu vic
vo t hay ci cht ca mnh cu c nhiu ngi, khin i phng
phi tr gi rt mc cho s hy sinh y ca mnh, th l anh hng cch
khn ngoan. Cn bit rng vic hy sinh ca mnh khng em li kt qu
tng xng m vn chp nhn hy sinh th cng l anh hng, nhng khng
khn ngoan lm. Ngi anh hng tht s khng s cht oan, nhng h
khng chp nhn cht ung. Nu i phng phi tr gi rt mc cho vic
vo t hay ci cht ca h v h sn sng chp nhn, th l anh hng
tht s. Nu ngoi hot ng m c li cho i cuc th nn ngoi
m hot ng hn l vo t. Nu sng m gy c nhiu thit hi cho
gic hn l cht th nn gi ly mng sng. Trng hp y, t chi ci
cht, trnh n vo t khng phi l hn. Tuy nhin, qu kh m xc nh
c ranh gii gia khn ngoan v hn nht, gia can m v ngu xun.
V: khn ngoan qu rt d bin thnh hn nht, m can m qu c khi tr
thnh ngu xun.
(3*) Khi 8406 do Lm Nguyn Vn L cng 118 ngi k tn tham gia thnh
lp ngy 8/4/2006.
Tuyn Tp DN CH I 217
(4*) ng Thng Tin, do ng Nguyn Phong thnh lp ngy 8/9/2006, vi
pht ngn vin l Ls L Th Cng Nhn.
(5*) Lin Minh Dn Ch Nhn Quyn Vit Nam, do Ks Nam Hi, ng
Nguyn Phong, v ng Nguyn Chnh Kt thnh lp ngy 16/10/2006.
(6*) Cng on c Lp Vit Nam, do nh bo Nguyn Khc Ton v ng L
Tr Tu thnh lp ngy 20/10/2006.
(7*) Hip Hi on Kt Cng-Nng Vit Nam, do ng Nguyn Tn Honh v
mt s cng nhn khc thnh lp ngy 30/10/2006.
(8*) y Ban Nhn Quyn Vit Nam, do Ls Nguyn Vn i thnh lp ngy
10/12/2006.
(9*) Lin ng Lc Hng thnh lp ngy 20/01/2007, do hai ng Thng Tin
v V Dn hp thnh.
Tuyn Tp DN CH I 218
NGUYN AN QU
Li Ku Gi
Ca Cao Tro Nhn Bn
Th gii bin i ln lao, hai khi i u ng Ty ang chuyn
sang hp tc Bc Nam. K nguyn chin tranh kt thc, nhng ch cho
ha bnh v pht trin.
Khp ni xu th thi i i hi phi tn trng Nhn quyn, phi c
T do Dn ch, phi c sinh hot Chnh tr a nguyn. Cc dn tc
ng Nam - Thi Bnh Dng u mong mun vng ny i vo ha
bnh n nh, phi lin kt v hp tc vng m mang kinh t, vn ha
qua Hip Hi Cc Quc Gia ng Nam , vit tt l ASEAN.
Cuc chin tranh Vit Nam trc y bn cht ch thc l mu thun
quyn li chin lc gia M v Trung Quc thng qua hai gii lnh o
Si Gn v H Ni. Khi hai khi Cng Sn v T Bn ht i khng,
tng quan M v Trung Quc bin vo th hp tc (thng co chung
Thng Hi 1972), do c iu kin gii quyt cuc chin tranh Vit
Nam trn c s. Cc yu t ngoi nhp (hai gung my chin tranh v hai
gii lnh o) c rt ra, dp b; v nhn dn Vit Nam t quyt nh
ly tng lai chnh tr ca mnh.
i vi vn ng Dng, sai lm ca B Chnh Tr ng Cng
Sn Vit Nam l mun gp bng qun s 3 nc ng Dng di mt
th lc chnh tr, trong khi th gii i hi phi tch 3 nc ng Dng
thnh 3 th lc chnh tr c bit ri mi gia nhp ASEAN.
Trong bi cnh ton cu v cp vng nh vy, B Chnh Tr ng
Cng Sn Vit Nam i ngc hon ton xu th thi i, tr thnh mt tp
on phn ng, b c th gii c lp v nhn dn Vit Nam chn ght.
Dn tc Vit Nam phi nhanh chng ha nhp vi cng ng quc t,
ch ng gii quyt nhng nguyn vng v quyn li ca mnh, Cao Tro
Tuyn Tp DN CH I 219
Nhn Bn ch trng:
1. Gii gii gung my chin tranh H Ni m Trung Quc v Lin X
c trch nhim v gip to dng ln. Cng c bo lc ny hin
ang c gii lnh o H Ni s dng n p ting ni ca dn
tc Vit Nam.
2. B Chnh Tr ng Cng Sn Vit Nam phi tn trng Nhn quyn,
Dn quyn v Ti quyn, cng nh phi chp nhn sinh hot a
nguyn. Dn tc Vit Nam c quyn, qua bu c thc s t do, quyt
nh mt nh nc mi ph hp vi h tng c s x hi Vit Nam
hin i.
3. X hi ha ton b nn kinh t v vn ha. Tr li thm quyn kinh
t, vn ha v tn tay mi ngi dn, nhm cho ra i quan h sn
xut mi Nhn Bn: Lc lng sn xut trc tip ng vai quan h
sn xut ch khng phi nh nc hay gii t sn.
Chng ti thit tha ku gi mi c nhn, mi gii trong nc cng
nh quc t, cc hi on u Chu v M chu, nhng Phong tro Vit
kiu u Chu v M Chu, yu chung T do Dn ch v a nguyn
ng h cuc u tranh n ha, bt bo ng ca chng ti, thit lp ti
Vit Nam mt th ch x hi, nhn bn v tin b, mt nh nc mi
thuc ton dn ch khng phi ca mt giai cp no, vai tr khng phi l
lng on m l phc v cng ng, chc nng khng cn l qun l na
m l iu ha phi hp hot ng gia cc khu vc trong x hi.
y l ng li tt yu ca lch s Vit Nam hin i, cho php gii
quyt c nhng kh khn v kinh t, x hi trc mt v a Vit Nam
mnh tin trong th gii ngy nay.
Vi t Nam, ngy 11 t hng 5 nm 1990
i Di n Cao Tro Nhn Bn
Bc s Nguyn an Qu
Tuyn Tp DN CH I 220
L trnh 9 im
Dn ch ho Vit nam
Nguyn An: Trc y Bc s c a ra mt L trnh chnh im
Dn ch ho Vit Nam mt cch ho bnh. L trnh chn im ny c
mt s Thng ngh s v dn biu bn M cng khai ng h, v ng
thi cng c cc nh dn ch Vit Nam, nh l ng Phng Nam, c
Hong Minh Chnh, gio s Trn Khu, Linh mc Nguyn Vn L, Linh
mc Phan Vn Li, v.v. tn ng.
Bc s c th nhn dp ny trnh by cho chng ti nhng im chnh
ca l trnh?
Bc s Nguyn an Qu: Vng, nm 2005, Cao Tro Nhn Bn
a ra L trnh 9 im nhm dn ch ho Vit Nam: u t, mu dch, trao
i gio dc vn ho, v nhng gi tr ph qut nhn quyn dn ch c
qun chng hoan nghnh, v ang lm thay i su rng h tng c s
x hi Vit Nam chng ta.
Nay n lc phi c thay i chnh tr, tip tc a x hi tin ln,
nht l v pht trin kinh t. p lc sc mnh qun chng i thay i
trong ngoi l rt mnh v chc chn s cn mnh hn na. Do ti y,
du mun hay khng B chnh tr ng cng sn Vit Nam cng phi chp
nhn.
Ti xin ni im th nht. thng tin hai chiu trong ngoi c
d dng, hy cc n phm vn ha, a nhc, phim nh v.v... vo Vit
Nam, khng c ph sng cc i pht thanh nh BBC, VOA, RFA, RFI,
Chn Tri Mi v.v...
Th 2, ni lng quyn t do pht biu, t do bo ch, t do i li, t
lp hi v.v...
Th 3, phi th ht t chnh tr v tn gio.
Th 4, chm dt n p tn gio, nht l GHPGVNTN, Pht Gio
Ha Ho, o Tin Lnh ca ng bo Thng, v phi tn trng quyn ca
cc sc dn thiu s.
D nhng b nh trn, sc mnh qun chng tip tc dng cao buc
Tuyn Tp DN CH I 221
chuyn sang vic s 5: B chnh tr ng CSVN hy trao tr li quc hi,
vai tr l c quan quyn lc ti cao ca t nc. Ha cng sc mnh qun
chng quc hi s, chng ti xin sang im th 6:
Hy b iu 4 hin php v tuyn b Vit Nam l mt quc gia tn
trng nhn quyn, dn quyn v ti quyn.
Th 7, bi b tt c mi hot ng ng trong cc cp chnh quyn.
Th 8, son tho v thng qua lut bu c t do, cng bng, c gim
st quc t.
Th 9, cng l im cht, t chc tng tuyn c vi b my hnh
chnh tch khi ng v chiu theo lut bu c ni trn bu quc hi
lp hin tho ra hin php mi cho Vit Nam.
y l l trnh khng gy v, t xo trn v kinh qua mt giai on
ngn ngh trng sang dn ch. Chng ti rt c mong ng bo c nc
t Nam ch Bc v cng ng ngi Vit hi ngoi mnh m ln ting ng
h L trnh 9 im ny dn tc ta nhanh chng c dn ch. Chng ti
xin cm n tt c qu v.

Ngun: http://www.doi-thoai.com/baimoi0206_051.html
Tuyn Tp DN CH I 222
Tuyn b Thnh lp
Tp hp v Nn Dn ch
Chin tranh lnh chm dt vi s ph sn ca ch ngha Cng Sn, th
gii chuyn mnh sang k nguyn hp tc Bc-Nam.
ng Nam ang i dn vo ha bnh, n nh, phi lin kt v hp
tc vng.
Sau chin tranh, b chnh tr ng cng sn Vit Nam tht bi trong
ha bnh. Qun chng chn ght chnh quyn tham nhng, v hiu nng,
ngc dn v thch thc tro lu Dn Ch trn ton cu. Dn ta sng
di ch cng an tr, ngho i v km hc, tim nng dn tc b km
hm v ng li lc hu ca b chnh tr.
n lc tp hp li, u tranh thit lp chnh quyn Dn Ch
pht trin t nc trong th gii ang i thay v bo.
ng ln nm ly c hi lm n trc tip vi th gii bn ngoi, bin
i hn h tng c s x hi. H tng mi quyt nh thng tng ph hp.
Song song vi hp tc kinh t v bng phng cch ha bnh, nhn dn ta
u tranh buc b chnh tr:
tch ng khi chnh quyn, cm dng tin thu cng c ng tr, cn
tr tin b.
Quc Hi tho lut bu c dn ch.
t chc bu c t do v cng bng Quc Hi Lp Hin tho Hin
Php mi.
Chp nhn chy ua, ng Cng Sn Vit Nam vn cn c may tn
ti trc khi qu mun. Nu khng, kh trnh khi tnh trng qun chng
ng dy lt .
Bt c ai, bt c u, yu chung Dn Ch v ng h chnh ngha
ca dn tc Vit, hy tp hp li cng nhau lm vic trn nguyn tc:
T lc hot ng v phi hp hnh ng qua mng ton cu Internet.
Ai sn sng mang ht tm tr bin l tng thnh hin thc c nhim
Tuyn Tp DN CH I 223
v hng dn nhng ngi khc ng dy i Dn Ch.
Nhng c nhn xut sc, c uy tn, c cng ng tn nhim hp
thnh nn tng ca t chc chnh tr Tp Hp V Nn Dn Ch.
on kt li! Dn Ch phi thng.
Vi t Nam ngy 13 t hng 11 nm 2000
i di n ban vn ng t hnh l p,
Bs. Nguyn an Qu

Tuyn Tp DN CH I 224
Lm G
C Thay i Vit nam?
Nhng tin b khoa hc khi em ng dng mang li li ch, nn qun
chng t ng hng ng em v dng, khin x hi o ln hn; trn c
s h tng khc hnh thnh nh nc kiu mi tip tc a x hi tin
ln theo hng mi.
Trong nhng ch phong kin vng (Vua Quan) hay (Cng Sn),
chin lc nhm vo nh thng tng ri thi hnh ci cch h tng l
iu kh lm bng bt bo ng, v bn cm u lun lun khng ch h
tng trng tn; v gi s nu nh nm c thng tng m h tng
cha c nhng bin i c bn, th x hi vn nh c, ch l i ngi vua
hay l thay i ht b chnh tr ny n b chnh tr khc.
Cng Sn ch trng chnh quyn trn u sng, ngha l dng bo
lc chim quyn. Nhng a s tht bi trong cng cuc pht trin kinh
t-x hi, in hnh l ng CSVN sau khi chim min Nam Vit Nam.
Tnh trng tr tr, chm m trong kh khn buc b chnh tr ng CSVN
phi tm ng sng bng cch thng lng, k hip nh thng mi
song phng (ting Anh vit tt l BTA) vi M ngy 13-7-2000 v sp
c thng qua.
Thng c a CSVN, quen nh m, vo sn chi mi BTA,
trong lut chi l kinh t; i khc su rng h tng s thay lnh o
thng tng. y l cha k nhiu yu t na cng v cng quan trng
nh LX v ng u sp v cao tro Dn Ch ang dng cao khp ni
trn th gii.
Tnh hnh VN s c nhng chuyn bin c bn khi thi hnh bn
thng c. Tht vy:
Lm con c cho phong tro CS quc t, a dn tc vo 2 cuc chin
tranh tng tn vi chiu bi c lp dn tc v XHCN, lm tan nt,
bng hoi x hi VN.Tn th mt ch ngha m cui cng ph
sn.Khng c can m nhn nhn i sai ng, b chnh tr ng CSVN
cn c nui hy vng tip tc thng tr. Nhng khng c, v chin tranh
lnh chm dt, mu thun gia CS-TB quc t khng cn na, khi CS X
Tuyn Tp DN CH I 225
Vit v ng u sp . Cu lc b theo CS nay m trn u ngn tay
gm TQ, VN, Lo, Bc Hn, Cuba; trong TQ l hi vin thng trc
Hi ng Bo An LHQ ang ch ng xoay chuyn i vo th hp tc vi
cc siu cng trong chin lc ton cu mi hp tc Bc-Nam.VN cng
i mi (1986) nhng khc vi TQ ch: b chnh tr ng CSVN hon
ton b ng trong cn lc ton cu ho, ln m d dm, tm trng hoang
mang, mt chn bc ti th thy thong mt nhng chn kia khng dm
nhch ti v s i vo ch cht.Hip c thng mi M-Vit chnh l
nhm thc c nhy , a c hai chn ca VN sang hn sn chi mi.
Vi nt chnh v sn chi mi:
kinh t theo lut cung cu v t do cnh tranh.
vn ho a nguyn, t do sng to.
chnh tr Dn Ch, tn trng Nhn Quyn.
V y l hnh nh thiu no ca b chnh tr ng CSVN:
khoc trn ngi b nh hng XHCN li thi.
u c ngho, nhai i nhai li m ngn t Mc-L - t tng HCM.
c on, khng ging ai, b mi ngi ght b, th gii ln n.
Khi khi CS r m, H ni b v, cun theo chiu gi.V BTA sp
a ngi hng thm mt vo cuc chi mi bin minh cho cu cnh
ca cuc chi c trn chin trng.
Hip c song phng Vit-M c 5 phn chnh:
1. M ca th trng cho hng k ngh v nng sn. VN ln u tin
ng cho php cc x nghip VN, v vi thi gian cc x nghip M v
ngi M, c quyn t do nhp cng v xut cng t bn trong bin gii
VN. VN ng gim mnh thu nh trn tt c hng k ngh v nng
sn ca M, bi b cc bin php phi thu quan, v dng nhng tiu chun
ca C Quan Mu Dch Th gii (WTO) cho quan thu, cp giy php
nhp cng, bun bn trong nc, tiu chun k thut, tiu chun v sinh,
tiu chun rau tri sch.
2. Quyn s hu ti sn tr tu: VN ng chp nhn nhng tiu
chun ca WTO v bo v ti sn tr tu trong vng 18 thng v c thm
nhng bin php trong vi lnh vc khc nh bo v tn hiu v tinh.
3. M ca th trng nhng dch v: VN cho php ngi M v x
Tuyn Tp DN CH I 226
nghip M tin vo th trng dch v bao gm mi loi dch v, nh dch
v ti chnh (bo him v ngn hng), vin thng, phn phi, nghe nhn,
php lut, k ton, cng trnh s, vi tnh cng lin quan, nghin cu th
trng, xy dng, gio dc, y t v du lch. Nhng cam kt c thc thi
qua nhiu giai on, trong vng t 3 n 5 nm.
4. Nhng iu khon v u t: VN ng bo v u t M khi
b trut hu, khi yu sch ca a phng v khi bt buc lm 1 phn
xut cng.
5. Nhng iu khon v trong sng: VN ng chp nhn ch
cng khai minh bch hon ton phi c tn trng i vi nhng iu
khon ca 4 phn nu trn, bng cch ban hnh nhng o lut, iu l v
nhng qui nh khc c bnh gii cho mi ngi r, c xut bn v
cung cp, v cho php nhng cng dn M quyn khng co da trn i
hi phi tn trng tt c nhng g c lin quan n lut l v qui nh.
TT Clinton hm k tuyn b ti Vn Hng to bch c hip nh
do i din thng mi MCharlene Barshefsky v b trng thngmi
VNV Khoan k s m rng nn kinh t VN, hi nhp VN hn na vo
nn kinh t quc t, v gia tng bun bn gia 2 quc gia chng ta.
Vi hip c ny, TT Clinton ni, VN ng y nhanh tc
m ca vi th gii, chu nhng n nh ch yu v php tr v thng mi
quc t, gia tng ln sng thng tin n vi dn chng nc h; qua mi
gi cnh tranh s gia tc tng nhanh th trng t do v khu vc t nhn
bn trong chnh VN.
TT tip, Chng ta hy vng m rng giao thng s ng hnh tay
trong tay vi tn trng NQ v quyn lao ng, bi v chng ta hin sng
trong 1 thi i m thnh vng c c do t do trao i kin, v n
nh tu thuc nhng la chn dn ch. Do k hip nh ny, VN bc 1
bc ng hng.
T mt nc iu hnh bng php lnh i sang php tr, t ng ca
du dim n m rng dn ch, r rng VN cn nhiu b lut v nht l
phi gii quyt vn thi hnh.V vn kh khn rt c bn, v phng
gii quyt trong tnh hnh b tc hin nay:
V kinh t
Ch ngha CS khng cng nhn quyn t hu (vn, t ai, t liu
sn xut).Thc t p dng ti Nga, Trung Quc v tt c cc nc CS
khc cho thy l khng u thnh cng trong vic hu b quyn t hu m
Tuyn Tp DN CH I 227
Mc tng l d, bi l y l nhn quyn t thn n c trong mi con
ngi ngay t khi mi lt lng m. thch ng vi tht bi , CS nh
phi ni cng nhn nhiu thnh phn kinh t, nhng u l gii hn gia
cc thnh phn khng xc nh c. Chnh v th khi lm lut v u t
bun bn kinh doanh, k c ti sn tr tu hoc lut s hu t ai, ci cch
rung t quc hi ci nhau v iu di mu thun vi iu trn; on
n nghch on kia. Thi th ch cn cch ni chung chung, m ngay c khi
ni chung chung nghe cng khng n. Bi th cp di khng bit u m
m, tu tin suy lun, tu tin p dng. Qu nhiu k h hp php, hp
hin lm dng quyn th v tham nhng honh hnh.
Nhng vi BTA, nhng chuyn ny s phi chm dt. Chm dt
c hay khng v chm dt nh th no? chnh l vn nhiu ngi
ang quan tm theo di.
V vn ho
CS honh hnh nh bo lc v c quyn thng tin dn n c
quyn chnh tr.
BTA ngoi vic m ca kinh t v bo v quyn s hu tr tu, cn
m ca cc dch v trong c thng tin gio dc vn ho ngh
thut, a nhn dn ta tip cn vi th gii bn ngoi, ho gii tuyn
truyn mt chiu ca CS. Nhn th gii tin b, ngi dn s bc b li
thi.
V chnh tr
CS vn mun duy tr c ng vi khu hiu bp bm: ng lnh o
chnh quyn qun l nhn dn lm ch. C ch ny s b BTA em ra
th thch.
Nhim v chnh yu ca tt c cc nc ang pht trin l a s dn
ca mnh i ln c kinh t ln vn ho, lp bt h xa cch giu ngho. V
th, chnh quyn bt buc phi c a s ng h, b my gn nh v c
kh nng thc hin tin b x hi. Trong th gii mi nh vy, lm sao
ng CSVN tip tc duy tr c vai tr k sinh trng n bm cng qu v
dng k phng tin nh nc cng c c ti, coi bo v c quyn
chnh tr l hng u, quan trng hn c pht trin quc gia. ng phi vn
ng ring, nu chim a s phiu bu mi ng ra thnh lp chnh ph.
ng ra nh nc th nh nc ch l cng c ca c ti, cn tr pht
trin.
Tuyn Tp DN CH I 228
TH MI LC MI CCH MI
y l lc chng ta t cuc u tranh chung trong ton b v khng gian
v ton b v thi gian.
* Ton din v khng gian: ngy nay vi k thut hin i v thng
tin v giao thng vn ti, bin gii gia cc nc ang m nht dn, bt
cch tr hn trc. Ring trng hp VN, mt khi thng c Vit-M c
hiu lc, bc mn tre k nh khng cn na. Chnh v th, chng ta cn
quan nim t quc VN rng m vi trong nc l qu ni v ngoi nc l
qu ngoi.
* Ton din v thi gian: nhng g xy ra hm nay c gc r t qu
kh v l mm mng cho tng lai. Chng ta ang a cuc chin trc
y vnh vin i vo qu kh: chnh quyn 2 phe phi ra i v li thi, v
ton dn ta thi im ny mi l nhng ngi c thm quyn quyt nh
ti hu ng li v nhn s lnh o xy dng VN trong ho bnh.
1975 chnh quyn Saigon ra i trc, do gii gip.
Nay n lt CS b o thi trong trn a BTA.
Lc lng gn 3 triu ngi Vit hi ngoi vi nhiu ngi c vn,
k thut, kinh nghim sng dn ch c th trc tip tham gia vi trong
nc, tng bc nh lui, i n lm ph sn vai tr lnh o ca ng
CSVN, bng cch:
1. u t o t vo VN v nng xut cng ca VN sang M, gip khu
vc t nhn hp tc vi doanh nhn M lm n phn thnh, bp quc
doanh. D nhin khi c hng quyn li th pha VN cng phi c ngha
v tun th cc iu khon trong bn thng c k.
2. chng t nn quan liu tham nhng c hiu qu. M H ni
hon ton bt lc.
Nhm bo m cho cng cuc u t lm n bun bn ca mnh
khng b sch nhiu tr ngi, cc doanh gia Vit-M chc chn s yu cu
2 bn nghim chnh thc thi nhng g k kt, c bit l iu khon lut
l trong sng theo tiu chun WTO v iu khon VN chp nhn ln
sng thng tin v VN. t truyn thng VN b nh nc kim sot vo
gia lng truyn thng i chng quc t, t t pha s trung thc trn
v lm r ri gung my tuyn truyn ca CS, phi hp t co tham nhng
v nht l h tr i t do bo ch. Lut minh bch v t quyn mi ph
v c quan liu cu kt tham nhng honh hnh, nht l cp chp bu.
Tuyn Tp DN CH I 229
3. tch cc tham gia tin trnh tch ng khi chnh quyn.
mi trng u t n nh v t tng trng cao, ngoi an-sinh
ngi dn bnh thng cn NQ v DC. Do c nhu cu chm dt c ti
ng tr, ngha l loi b tt c ng y cc cp t trn xung di ra khi
b my hnh chnh.
Lm sao g cy tm gi thm cn c ny, kh lm? Vi BTA c
th.
Khi thi hnh thng c, mu thun trm trng s din ra gia 1 bn
l cc vin chc chnh quyn (b thc y bi cc iu khon ca BTA, bi
cc doanh nhn M-Vit, bi quyn li ca ngi tiu dng) v bn kia l
cc cp y ng tng ng (b chi phi bi ch ngha v nn c nhn, b
phi), khin vic tun th gp kh khn, nht l khi u tca M vo
VN v xut cng ca VN sang M tng ln.Ti cao , hai bn ging co
khng quyt. B my hnh chnh do dn ng thu s chi b no b bnh
hon v cui cng chnh sc mnh qun chng tch ng ra khi hn chnh
quyn qua bu c t do.
Nhng cuc u tranh chung ca dn tc ch thnh cng NU:
* Doanh gia ta trong ngoi nhanh chng nm ngay thc cht kinh t
cc thng v do BTA m ra, du H Ni vo th ch thng qua trn giy
t. Hp ng cng doanh gia ngoi quc nh nhng a VN n vi th
gii.
Linh ng kt hp th trng t do vi Nhn Quyn v Dn Ch
vn ng qun chng (nay nm thm quyn kinh t v vn ho) tham gia
ng o tin trnh i thay i.
y l lc mi ngi Vit gp ting cho i cuc, dt khot khng
khoan nhng: Mun pht trin VN phi kinh t th trng v Dn Ch
ho. Mi ngi v mi ngi hng hi ci rng lc v sn sng sp l c
chng minh cho nhng ngi CS thy r l b chnh tr li thi, khng th
p ng vi tnh hnh t nc.
T v tr ng trong x hi tin tin, c vn, k thut v lin h vi
doanh nghip nc ngoi, hi ngoi cn ch ng bt tay trong nc, h
tr nhau lm n bun bn vi th gii, ph bin vn ho mi, t tng
mi, lp trng misn sng i u x ro cho qun chng o ln ph v
l thi lm n v hiu nng, quan liu, tham nhng. Thc t m ni, mi
ngi Vit hi ngoi v nc l mt cn b sinh ng mang theo trn
ngi t nhiu tinh thn t do, dn ch v tin b. y l i ng tuyn
Tuyn Tp DN CH I 230
truyn ng o v hu hiu, khng lnh lng m li rt tch cc, 1 vic
khng d g ng phi c th lm c.
Trong sut tin trnh thay da i tht ny, chng ta lun lun cao
nhng gi tr ph qut ca NQ v DC bng mi phng cch c th. Thai
nghn trong nhng iu kin nh vy, nh nc mi s tn trng NQ, DC,
c kh nng cng hu thun trong ngoi thc hin tin b x hi.
Mun nh nc mi sp ra i l mt nh nc tt p, ngay t by
gi chng ta cn trnh by r hng pht trin mi p ng ng nguyn
vng v quyn li ca nhn dn hai min Nam-Bc v ph hp vi tnh
hnh mi ca th gii.
V nhn loi ang i vo nn vn minh mi vi hai cuc cch mng:
cch mng vi in t v cch mng nhn bn ho, chng ta c th ni mt
cch tng qut l i vi tt c cc nc d giu hay ngho, bt c ng
li pht trin hu hiu no trong th gii mi ngy nay t thn u mang 3
tnh cht X Hi, Nhn Bn v Tin B.
-Tnh X Hi
Nh nc nhn bn l ca ton dn, ch khng phi ca 1 giai cp
no, chng ta bc b hn quan nim chnh quyn lun lun bt buc phi
mang tnh giai cp hoc v sn hay t sn. Ly dn qua thm d xy
dng lut php v c nhng quc sch hp lng ngi.
Tn quyn. Vai tr nh nc l phc v, ch khng phi lng on.
Chc nng khng cn l trc tip qun l na, m l iu ho phi hp
sinh hot gia cc khu vc ca x hi. Mi thay i lnh o phi din ra
nh k theo th thc dn ch.
X-hi-ho ton b nn kinh t mi v vn ho mi, ngha l thm
quyn kinh t-vn ho nay nm trong tay ngi dn, hnh thnh x hi dn
s sinh hot t do trong lut nh.
Tnh cht x hi m ng li mi ch trng l xu th mi ang ln
trn th gii, hon ton khc hn qui thai XHCN ca CS. Mt bn l tin
trnh i ln t nhin ca t bn ch ngha khi din ra cch mng vi in t
v nhn bn ho v bn kia l khng tng ca ch ngha Mc-Lnin
ln bc tin ca nhn loi, nay b ph nhn v ph sn.
Hay ni r hn ng li mi ch trng: Lc lng lm ra ca ci
vt cht v sn phm tr tu cho x hi phi trc tip nm quan h sn xut
qua c phn v bu ban qun tr; c th mi trnh ra mu thun i
Tuyn Tp DN CH I 231
khng v sn t sn v hot ng ca no trng ny nm khp ni trong
dn gian. y chnh l nhng iu kin cn thit a trnh dn tr
nht lot ln.
- Tnh Nhn Bn
X hi xy dng trn quan nim trit l mi v con ngi: tinh thn
v vt cht c tng quan, h tng tc ng v hon chuyn ln nhau qua
sinh-nng (photon). Sinh-nng l mt phn ca v tr nng (photon) v v
tr nng trc tip nh hng trn sinh-nng.
- Tnh Tin B
ng li mi pht trin x hi ng u c hai mt tinh thn ln vt
cht, i vo nn vn minh mi. Kinh t k thut cao mang li thnh
vng. Nn Vn Ho Gio Dc Nhn Bn, khoa hc, i chng, khai
phng v sng to lm i sng tinh thn phong ph hn.
ng li mi a nhn loi xch li gn nhau, cng tin vo k
nguyn ton cu ho kinh t, ton cu ho vn ho v ton cu ho chnh
tr vi bn Tuyn Ngn Quc T Nhn Quyn l hin php ti cao chung
cho tt c cc dn tc.
Tm li, vi thng c M-Vit BTA cuc u tranh chung ca dn
tc ta chuyn sang th cng:
* Th mi. Cuc u tranh nay vo v th rng ln hn ca kinh t
ton cu, trong c nn kinh t mnh nht th gii, va buc CSVN phi
m ca.
* Lc mi. Sc sng mnh lit ca kinh t th trng tri dy, phi
hp vi u t v thng mi t bn ngoi.
* Cch mi. Bn tay phi dng kinh t li b my hnh chnh b
ng (ngho kh) ng theo thnh vng chung (BTA). Nm m tri nh
thng n NQ v DC v u b chnh tr ng CSVN.
Kinh t th trng ng tr h tng, thng tng bt lc, c ng hay
khng c ng, x hi vn i theo qui lut chung ca kinh t ton cu.
Trong hon cnh b chnh tr khng cn cch no khc hn l chp
nhn bu c t do, cng bng, c gim st quc t.
Trn thc t, tin trnh Dn Ch ho ang bt u khi ng h
tng c s x hi VN v kinh t v vn ho. Cho nn cng ng qun
chng tch cc tham gia, th ch mi cng d on kt c ton dn, hn
Tuyn Tp DN CH I 232
gn chia r v c quc t ng h a T Quc chng ta n tng lai
ti sng hn.
24. 09. 2008
Cao Tr o Nhn Bn
Tp Hp V Nn Dn Ch

Nguyn an Qu
Bs. NQ l mt trong nhng tr thc bt
ng chnh kin hng u ti Vit nam,
ng b bt giam nm 1978 khng xt x
cho n nm 1988.
Nm 1990 ng thnh lp Cao tro
Nhn bn v b tuyn n 20 nm t v 5
nm qun thc ti gia v ti m mu lt
chnh quyn.
Nm 1998 trc p lc quc t, Vit nam th t do cho
ng. Nm 2004 ng li b n 30 thng v ti Li dng cc
quyn t do dn ch xm phm li ch ca Nh nc.
ng c trao nhiu gii nhn quyn: Raoul
Wallenberg (1994), Robert Kennedy (1995), Hellman/
Hammett (2002), Heinz R. Pagels (2004).
ng c c Nobel Ha bnh nhiu ln v gn nht
vo nm 2004 do Dn biu Ed Royce cng by Thng Ngh
S Hoa K c.
Tuyn Tp DN CH I 233
NGUYN GIA KING
Cuc Chin u Thc s
Ba mi nm l thi gian ca mt th h, v i vi Vit Nam, cng
di bng thi gian ca cuc ni chin quc-cng 1945-1975. Mt th h
sinh ra v ln ln. Dn s Vit Nam tng qu gp i, t 40 triu ln 83
triu. Nhng thanh nin sinh ra sau cuc chin chim qu 2/3 dn s. iu
ny c ngha l cuc chin thuc vo d vng v n lc ta c th
ngh n n nh mt bin c lch s thay v mt am m.
Trc ht cn hiu bi cnh lch s ca cuc xung t kt thc ngy
30-4-1975.
Cuc chin ny din ra vo gia lc Vit Nam ang sng mt cuc
chuyn ha ln t vn ha Khng gio sang vn ha phng Ty. Khng
gio b nh bi v b l bch ha ("Ci hc nh Nho hng ri!", T
Xng) nhng vn cn l vn ha nn tng ca dn tc ta. Ngi ta khng
th on tuyt nhanh chng vi mt nn vn ha c c tn trong hai
ngn nm. Ngc li, vn ha phng Ty tuy ton thng v mt chnh tr
v cng hn hn v mt tr thc nhng mi ch c tip thu mt cch rt
phin din. L do l v n c chuyn ch bi mt ngn ng - ting Php
- rt t ngi hiu, ng thi n cng l mt bc nhy vt tr tu qu ln
i vi ngi Vit Nam. Nc ta lm vo mt cuc khng hong cn cc
ln, nhn ra vn ha truyn thng ca mnh l d trong khi khng dt b
c n, i m vn ha ca nhng k rt xa l ti chim ng nc mnh.
Chng ta khng bit mnh l ai v mun g.
Cn nhn giai on Php thuc mt cch khch quan. i vi nh
nc Vit Nam, ngha l triu Nguyn, n l mt cuc xm lc nhng i
vi nhn dn Vit Nam v mi ngi Vit Nam, n li c tc dng khai
phng ln c v vt cht ln tinh thn. Mc sng, trnh hiu bit, v cc
quyn con ngi cn bn c nng cao mt cch ngon mc. D mt ch
quyn, nc ta pht trin rt nhanh v rt mnh v mi mt di thi Php
thuc. S kin k thng tr nc ngoi em li phc li hn hn so vi cc
Tuyn Tp DN CH I 234
chnh quyn Vit Nam ging mt n ch t ln nim ch quyn
truyn thng. Sn phm ca cuc chuyn ha p t ny trc ht l mt
bi ri tm l v mt khng hong cn cc m ta va ni, nhng ng
thi mt tinh thn quc gia mi cng c khai sinh.
Tri vi ng nhn ca kh ng ngi, nim quc gia v lng yu
nc ch mi xut hin trn th gii gn y thi cng vi nim con
ngi t do v h lun ca n l th ch dn ch. Trc ch c nhng
vng t thuc quyn s hu ca nhng dng vua trong ngi dn ch
l n l. K n l c th do b iu kin ha qu lu tng lm rng mnh
yu si dy xch nhng khng phi l mt tnh yu. nim quc gia
nh l di sn v ti sn ca mi ngi ch xut hin ti chu u t th k
18. Ch c quc gia c quan nim nh vy mi cho php ni ti lng
yu nc. Ti Vit Nam, mt cch ngc i, thc v quc gia thc
s ra i di thi Php thuc, vo lc chng ta khng c ch quyn. N
l sn phm ca mt cng ng kh gi hn, t do hn, cm thy
mnh c mt s quyn v do mt s trch nhim vi t nc, hn na
li chia s cng mt s ti nhc b ngi Php thng tr. thc quc gia
v lng yu nc s sinh ny du vy ch gii hn trong mt thiu s. Sc
mnh ca tinh thn quc gia v lng yu nc l ch chng l nhng gi
tr ng ch khng phi v chng c v mnh t lu; iu ny cn
thc r rt nu ta mun hiu cuc chin 1945-1975.
Mt giai cp tr thc Ty hc mi xut hin v s l nhn s lnh o
ca ci c gi l "phe quc gia" (Quc Gia Vit Nam v Vit Nam Cng
Ha) sau ny. c im u tin ca giai cp tr thc ny l h c kin
thc vt tri v mi mt so vi lp nho s tin bi ca h, nhng hu nh
hon ton khng c t tng, nht l t tng chnh tr. H l hu thn ca
giai cp s m o lp thn l hc cm ci vi hy vng c lm nhng
cng c ngoan ngon cho k cm quyn. Mt c im khc l trong i
b phn, cng do hu qu ca di sn Khng gio, h khng c tinh thn
dn tc. H sng trong mt bui giao thi vi y ry c hi, li may mn
vo mt v tr thun li li dng nhng c hi cho nn khng
mong c g hn l ch thuc a c tip tc.
Ch Php thuc khng phi ch l mt o ln ln v t ngt m
cn c mu thun ni ti ca chnh n: n l mt s thng tr nhng ng
thi cng c tc dng khai phng v to ra nhng con ngi sung tc hn
v t do hn. Nhng con ngi t do chc chn s i hi s bnh ng
gia cc dn tc, ngha l chng li ch thuc a. Tm l ho hc hc
Tuyn Tp DN CH I 235
hi, bt chc ngi phng Ty qua cc phong tro ng Kinh Ngha
Thc, ng Du, Ty Du dn dn nhng ch cho cc i hi chnh tr
t cui thp nin 1920 c trong Nam ln ngoi Bc. Cao im l cuc khi
ngha 1930 ca Vit Nam Quc Dn ng.
Ngi Php, nht l cnh t, thc c rng ch thuc a
khng th tip tc. Cui thp nin 1920, ton quyn Varenne bt u
nhng cuc i thoi trong chiu hng m rng cc quyn chnh tr cho
ngi Vit, sang thp nin 1930 chnh quyn Front Populaire cn ngh
mt bc quyt nh khc l tr li hip c Patentre 1884, trao tr li
min Bc cho triu nh Hu. ngh ny b chnh tr thc Vit Nam ng
lot bc b. S kin ny tht ng ch , n chng t khong trng chnh
tr bi t ca nc ta lc . Ngi Vit, k c nhng ngi i c lp,
coi triu nh Hu, chnh quyn Vit Nam duy nht, cn t hn chnh
quyn thuc a Php. Nh vy, nu ngi Php mun tr c lp cho Vit
Nam h phi bn giao quyn lc cho ai? Vit Nam hon ton sp c
v nh ch ln tinh thn. S sp ny th hin r rt sau cuc khi
ngha dng cm nhng lng mn ca Vit Nam Quc Dn ng. Nhng
hy sinh ca cc chin s Vit Nam Quc Dn ng, trong lm lit nht
l 13 ngi lnh o ln on u i ngy 17-6-1930, ch c tip ni
bi mt phong tro tiu thuyt i tnh, th lng mn, nhc tr tnh, tranh n
tng, v.v. Tinh thn dn tc hu nh khng c, tr thc Vit Nam vn ch
cm ci hc ly bng v lm quan.
i vi qun chng Vit Nam, giai on Php thuc c hai tc
dng. Mt mt i sng ca h c ci thin em li cho h cng mt lc
mt kh nng khng ln hn v mt thc r rt hn v thn phn y
a m h cng nh ng cha h phi chu ng qua cc th h; mt
khc l s ghen tc vi giai cp tr thc tiu t sn, giai cp c hng
li nhiu nht trong giai on Php thuc.
Tm li, vo lc th chin II bng n, nc ta ang trong giai on
nghim trng ca mt cuc chuyn ha ln. Nh mt c th tui dy th,
x hi Vit Nam thay i qu nhiu v qu mnh nn mt thng bng
v tch ly mc cao nhng mu thun v cng thng. Mt giai cp tr
thc mi xut hin, c c bit u i v hnh din lm cng c cai tr
cho ngi Php, tng t nh giai cp s trc h hnh din lm cng c
thng tr cho cc vua cha. H khng thy c mt bn phn no i vi
qun chng Vit Nam c. H qu tha mn t cho mnh nhng vn .
H khng cn quan tm ti t nc, v li h khng bit suy ngh. Nhng
Tuyn Tp DN CH I 236
ngi chng i ch thuc a ch l mt thiu s v nhiu khi cng ch
chng i v khng thnh cng trong l trnh i hc v lm quan. in
hnh l trng hp ng H Ch Minh tr thnh nh cch mng v khng
c vo Trng Thuc a (Ecole Coliniale). Trc mt h l mt qun
chng thm mun v ghen tc, ngy cng thc c rng mnh b ch
p qu lu. Nc Vit Nam truyn thng sp hon ton trong khi
mt thc mi v quc gia ch mi bt u thai nghn. S tht bi ca cc
ng phi ly tinh thn dn tc lm nn tng l iu hin nhin. V li
chnh cc ng phi ny cng chng c t tng chnh tr no c.
Trong bi cnh , mt lc lng chnh tr rt l lng xut hin,
ng cng sn.
y l chnh ng u tin c thnh lp ti Vit Nam di thi
Php thuc nhng mc tiu ca n khng phi l phc v cho Vit Nam
m l phc v cho quc t v sn. N khng ku gi on kt dn tc
m ku gi hn th giai cp. T quc ca n khng phi l Vit Nam m l
mt nc rt xa l v cha h c mt lin h no vi Vit Nam: nc Nga.
Cc tn gi u tin ca n khng by t mt tnh cm no i vi Vit
Nam: ng Dng Cng Sn ng, X Vit Ngh Tnh. N chng Php
khng phi ginh c lp cho Vit Nam m v chng ch ngha thc
dn l mt trong nhng ch trng ca Tam Quc T. Trong mt quc
gia lnh mnh mt ng nh vy khng c hy vng no c hng ng
c. Nhng ng cng sn l ng c ng h mnh nht. N cng l
ng duy nht c hu thun quc t. Khi th chin II chm dt vi khong
trng chnh quyn ton din, n khng mnh nhng l lc lng c t
chc duy nht. N nm c chnh quyn v ln ny dng cao ngn
c gii phng dn tc, ginh c lp. y ch l mt thay i khu hiu
theo ch trng "cch mng v sn trong mt nc" ca Stalin m thi,
nhng em chnh ngha li cho ng cng sn. Cc ng phi quc gia,
hoc mi ti lp hoc mi thnh lp, hon ton bt lc v b tiu dit.
Cuc chin 1945-1975, trong c hai giai on m ng cng sn gi l
chng Php v chng M, din ra vi s vng mt ca cc chnh ng
khng cng sn. Cc chnh quyn quc gia, tr mt vi nhn vt rt him
hoi xut hin mt cch ngn ngi sau khi Ng nh Dim b lt , ch l
s ni tip ca b my thuc a Php c v c ch ln nhn s, iu khin
bi nhng ngi thuc lp tr thc o to trong thi Php thuc, nhng
ngi rt tha mn di ch thuc a, khng c kin thc chnh tr,
khng c tinh thn dn tc v cng khng c i ng.
Tuyn Tp DN CH I 237
Nu nhn cuc chin 1945-1975 nh mt cuc ni chin vi s tip
tay ca cc th lc quc t th c th ni l cuc ng gia mt bn
l mt t chc theo ui mt cch cung tn mt ch ngha ti t v mt
bn l mt khi ngi khng thnh t chc, khng c bn lnh chnh tr,
cng khng c lun tinh thn dn tc. Nh vy th s tht bi ca cc
chnh quyn quc gia l iu khng trnh khi, d phng tin di do
hn hn v c s tham chin trc tip ca ng o qun nc ngoi.
Khi mt cuc chin ko di 30 nm, mi phng tin c s
dng, tng l quan tm hng u ca d lun th gii v c tranh
ci mt cch si ni trn qui m ton cu th kt thc ca n khng th l
mt s ngu nhin m l mt kt thc hp l, d c th l khng tt di
mt mt s ngi.
Vi cuc chin i dn vo d vng mt s nhn nh c th c a
ra mt cch khch quan. Trc ht l vn chnh ng.
D cc chnh quyn quc gia khng phi l mt kt hp chnh tr
c mt lp trng chung, im ni bt m mi ngi c th nhn thy l
thi thn phng Ty. y l mt thi ng, chng ta c nhiu iu
hc hi cc nc phng Ty, c th l Php v M. Chng ta cng
cn s du dt v gip ca h. Nhng chn la ng ny i hi mt
gii thch kh khn. N cn c suy ngh v l lun c qun chng
chp nhn. Vn l nhng ngi k tip nhau cm u phe quc gia
khng l lun, h ch theo Php tranh ginh n sng ca k thng tr
nc ngoi, v sau theo M trong cng mt tinh thn. Cc chnh quyn
quc gia v vy khng c s chnh ng. Mt im cn lu l khng mt
ngi lnh o phe quc gia no hiu rng cuc u tranh chng cng ch
c ngha nu mc tiu ca n l xy dng dn ch.
Cc chnh quyn quc gia, trong s x b ca chng cng dn dn
to iu kin cho s xut hin ca mt lp ngi mi c thc dn tc v
trng thnh trong mt khng kh tng i dn ch nhng lp ngi ny
cha nm c th ch ng v cng cn rt xa mc chun b cn
thit vo ngy 30-4-1975.
S chnh ng ca ng cng sn l ch h tranh u chng s
thng tr ca nc ngoi. Nhng chng ta cng cn xt li chnh im ny.
Giai on Php thuc khng phi l tai hi i vi Vit Nam. N l giai
on m nc ta pht trin nhanh nht v tr tu Vit Nam c khai thng
nhiu nht. Ngi Php cng qui nh c bin gii trn t lin v
trn bin mt cch thun li cho Vit Nam, iu m sau ny chnh quyn
Tuyn Tp DN CH I 238
cng sn khng bo v c. Cng phi nhn nhn rng ngay di thi
Php thuc ch ng v tm quan trng ca ngi Vit Nam khng ngng
c tng cng. Nu s gia tng v dn tr v dn s c tip tc th c
lp ch l vn thi gian. Nh trnh by phn trn, chnh ngi Php
cng nhn thy iu ny v ngay t cc thp nin 1920 v 1930 h
bt u tm cch trit thoi. Ginh c lp l iu bt buc nhng chin
tranh c phi l gii php hay nht khng? Chnh ngha ca cuc chin
tranh chng Php 1945-1954 khng hin nhin nh ng cng sn mun
chng ta hiu, nht l lc Php tha nhn s c lp ca Vit Nam
trn nguyn tc.
Cuc chin tranh gi l chng M hon ton v ngha. Chng M l
l c ch khng phi l l do. Lc min Nam l mt nc cng ha,
khng l thuc M hn l min Bc l thuc Lin X v Trung Quc.
ng cng sn quyt tm thit lp ch cng sn trn ton lnh th v th
h phi nh min Nam, d c M hay khng c M. Khi cuc chin bt
u, s c vn M ch c vi ngn, cn t hn c s c vn Trung Quc v
Lin X min Bc. Khi qun M rt ra ht sau hip nh Paris, h vn
tin nh min Nam. V ti sao phi chng M? M hon ton khng c
chnh sch thc dn, h gip Vit Nam v ti chnh, khoa hc, k thut,
phng php v t chc, tt c u l nhng iu chng ta cn. V li, sau
khi hy sinh hng triu sinh mnh ui M i ngy nay chnh quyn
cng sn ang lm tt c em M tr li. C hai cuc chin u ch do
tham vng nm c quyn cai tr ca ng cng sn cng vi vai tr mi
nhn tin cng ca phong tro cng sn th gii m mt cch m qung
ng cng sn t nguyn m nhim.
Nu, nh phi l lun mt cch lnh mnh, s chnh ng ca mt
chnh quyn l pht trin t nc v em li s sung tc, bo m t do
v dn ch, bo m cng l v trt t an ninh, bo v s ton vn lnh
th, bo v ngi dn th chnh quyn cng sn khng c mt s chnh
ng no c. V li h khng do ngi dn chn la.
S chnh ng ca ng cng sn l ch n chin thng. Nhng
chin thng khng chng t l c chnh ngha. Lch s nhn loi khng
thiu nhng trng hp nhng k hung bo v d man khut phc c
nhng x hi vn minh hn chng. Chin thng ca ng cng sn ch yu
da vo hai v kh: khng b v tuyn truyn di tr. H sn sng lm tt
c nhng g m i th ca h khng dm t cho php. H lm cho ngi
dn min Bc tin rng dn chng min Nam i kh cng cc v b nh
Tuyn Tp DN CH I 239
p hng ngy. Nu hiu gii phng l em li t do v no m th gia hai
min Nam v Bc khng phi min Nam cn c gii phng.
Di c hai ch , i khi dn tc ch l nn nhn. Nhng ngi
c tr tu v tm huyt rt ng o trong c hai hng ng nhng h khng
c t chc v hu thun nn khng nm c vai tr quyt nh. H
phi thc c iu ny ng b gn b vi mt qu kh no c, d l
kinh nghim dn ch bnh hon gi di ca phe quc gia, hay kinh nghim
bo ngc m mu ca phe cng sn.
t nc c nhng g v mt nhng g trong 30 nm qua?
c tin b v mt kinh t trong gn 20 nm qua nh m ca mt
phn v kinh t th trng sau hn mi nm p ph. i sng ca nhn
dn c ci thin. Mc tng trng c duy tr mt cch u n
mc trn 7% mi nm. Tuy vy t l tng trng ny phi c coi l
thp i vi mt nc qu chm tr so vi th gii, vi mt a th
thun li v mt ngun nhn lc phong ph. So vi Trung Quc, Vit Nam
bt u tng trng sau Trung Quc gn mi nm nhng t l tng
trng lun lun thp hn, khong cch so vi Trung Quc ngy cng m
rng ra ch khng thu hp li. So vi cc tnh b bin ca Trung Quc, m
mc tng trng l trn 15% mi nm, th s thua km li cng bi t.
Du sao, nh i sng c ci thin v nh lng thng tin ngy
cng gia tng, v nht l nh s sp ca ch ngha cng sn v phong
tro cng sn th gii, mt x hi dn s hnh thnh v khng ngng t
ci tri, buc chnh quyn cng sn phi lin tc nhng b. Mt ng
thun mi cng thnh hnh. l ng thun xy dng dn ch a
nguyn, trong tinh thn ha gii dn tc, bng nhng phng thc bt bo
ng. Khi c ng thun ny th sm hay mun t nc cng s
chuyn ha v dn ch.
Mt im tch cc ln khc l s hnh thnh ca cng ng ngi
Vit hi ngoi hn ba triu ngi hin din trn khp th gii, nht l ti
cc nc tin tin. Cng ng ny hin nay l ngun ng gp ln nht
cho t nc vi trn 3 t USD mi nm, tng ng vi thu nhp ca
mi triu ngi trong nc. Nhng tim nng ng gp ca n cn to ln
hn nhiu. N c th l nhng u cu khoa hc, k thut, thng mi. N
cng c th ng vai tr con mt ca Vit Nam quan st v hc hi th
gii. Tuy vy cng ng ngi Vit hi ngoi cng t ra mt vn nn ln
cho t nc. Nu quan h gia trong v ngoi nc khng c bnh
thng ha mau chng th th h mi s mt i quan h vi t nc v b
Tuyn Tp DN CH I 240
ng ha vo nc nh c. Mt du hiu bo ng l phn ln cc thanh
nin trng thnh ti nc ngoi khng cn thng tho ting Vit na,
cha ni n s hiu bit v vn ha v lch s Vit Nam. Phi bnh
thng ha quan h trong thi gian m th h cha anh, th h trng
thnh trc khi ri Vit Nam, cn c kh nng ng vai tr gch ni gia
con em mnh v t nc Vit Nam. Nhng bnh thng ha quan h gia
trong v ngoi nc ch c th thc hin c nu t nc c dn ch.
Mt thanh nin 30 tui, ln ln ti cc nc phng Ty khng th no
chp nhn c ch c ng. Khu hiu "xy dng dn ch vi mt
ng duy nht" i vi h ch l mt s khiu khch.
Bn cnh nhng im tch cc, nhiu nguy c ln cng xut hin.
Nguy c ln nht l t tham nhng ang tn ph v lm t lit t nc.
Tham nhng lm hng c ch th trng, loi b nhng gii php v nhng
con ngi ng n, a k bt ti v lu manh vo a v quyt nh, t
quan h gia ngi v ngi trn s gian tr. Khng y li c tham
nhng th ngay c tng trng khim tn hin nay cng s khng duy tr
c. Chng ta cn thc rng cha c mt nc no tr thnh giu mnh
vi mt mc tham nhng cao. T nhiu nm nay nh nc cng sn
khng ngng ku go chng tham nhng, dng nhng t ng thng thit
nh "ni xm", "quc nn", nhng tham nhng vn tip tc tng ln, v
tng nhanh, ch khng gim i. Vn vn cha c gii p.
Mt nguy c khc, ch yu do hu qu ca tham nhng v c ti, l
s bng hoi ca cc gi tr o c v s lnh m hon ton vi tng
lai t nc. Tui tr mt nh hng v nim tin, sa ng vo nghin ngp
v s i try. Tht vng ko di qu lu vi nh nc bin thnh tht
vng i vi chnh t nc. Cm gic bt lc khin mi ngi ch cn
tm cch gii quyt nhng vn c nhn bng nhng gii php c nhn,
bt chp s lng thin nu cn. Nhng y ch l mt tr chi in di
trong mi ngi chng tt c v tt c chng mi ngi vi kt qu tt
nhin l mi ngi u thua.
Tng trng kinh t thc ra cng ch lm giu cho mt s nh. Cuc
sng ca i b phn dn chng, nht l ti nng thn, vn cn c cc.
Chnh lch giu ngho thch hn bao gi ht v ang tng ln thay v
gim i. t nc Vit Nam tr thnh ca ring ca mt thiu s. Gn y
khi lng tin bn qu ln to ra mt t nn mi, nn u c nh t.
i vi i a s thanh nin, mt ngi nh tr thnh mt c m ngoi
tm tay. H tr thnh nhng k b v ngay trn t nc mnh. H cng
Tuyn Tp DN CH I 241
khng c l do quan tm ti t nc.
Mt e da ln khc l mi trng. thc bo v mi trng n
qu tr v nhng c gng qu gii hn. S hy hoi mi trng khin
lt li v hn hn k tip nhau mi nm, ngay c kh hu cng thay i.
Nm nay chng ta b hn hn nng. nhim khin ngi ta phi bt mt
trong cc thnh ph ln. Nu tnh trng ny tip tc th chng bao lu
ngi Vit Nam s thnh xa l vi nhau v khng cn nhn c mt nhau.
Chng ta cng ang b cp nc. Trung Quc ngang ngc xy dng
cc p ln trn thng ngun sng M Kng v sng Hng lm cn dn
hai con sng ny. Nc mn trn vo ng bng min Nam. Chnh
quyn cng sn Vit Nam khng dm c phn ng, nh khng dm
phn ng khi hi qun Trung Quc tn st ng dn mnh trn bin c.
Vn nhc nhi nht l chng ta vn cha c gii php cho bi ton
dn ch ha, iu kin cn d khng , gii quyt mi vn ca t
nc. Chng ta vn cn l mt trong bn nc cng sn cui cng ca th
gii, cao mt ch ngha hin nguyn hnh nh l mt sai lm m
mu v b nm vo st rc ca lch s. Ngi Vit Nam no khng h
thn? Phi gii quyt nhanh chng bi ton dn ch ha bi v chng ta
khng c nhiu th gi. Trong vng mt th h na, mt u th quyt nh
ca chng ta ngy nay s tr thnh mt gnh nng: t l tr/gi s o
ngc.
Ba mi nm sau ngy 30-4-1975, Vit Nam l mt nc c lp
v ha bnh, c quan h bnh thng vi mi quc gia trn th gii
nhng vn l mt nc ngho v lc hu, ang chuyn ha mt cch kh
khn vi mt tng lai y du hi.
Gii php no?
Ba vn chnh ca chng ta hm nay l xy dng dn ch, y li
tham nhng v xy dng mt thc quc gia mi.
C ba i hi mt chnh quyn mi.
Xy dng dn ch i hi nhng ngi c vn ha dn ch thc s.
Nhng con ngi c o to ra bi mt h thng chuyn chnh ngay c
nu chp nhn dn ch cng khng th c phn x dn ch bi v trn p,
tuyn truyn mt chiu, bu c bp bm nm trong gio dc ca h. Cng
lm h ch to ra c mt th dn ch hnh thc v bnh hon. Dn ch
l mt c ch phc tp khng nhng i hi s hiu bit m cn i hi
kinh nghim v phn x. Quyn lc bao gi cng cm d. Mun xy dng
Tuyn Tp DN CH I 242
v bo v dn ch cn c nhng ngi khng th ng x khc hn l dn
ch, bi v l bn cht ca h.
Tham nhng khng gin d l mt vn o c, chng tham nhng
khng phi ch i hi ch v s lng thin. Tham nhng l nhng lin
minh quyn li v quyn lc c t chc, c phng tin, c kin thc, c
quyt tm, v c d tm. cng l quan h an xen, c vay tr, c n on
v c lut chi ring. Nhng ngi cm quyn hin nay chng t h
khng th chng tham nhng. Nu h thc s chng tham nhng th h
khng c t vo cc chc v m h ang gi. H tr thnh
nhng cp lnh o bi v tha hip vi tham nhng. Mun chng tham
nhng th trc ht phi khng n nn g ai c, sau phi c lc lng
nu khng mun b tiu dit. Nh vy chng tham nhng i hi mt i
ng ng o nhng ngi gn b vi nhau v coi cuc chin chng tham
nhng nh cuc chin u ca i mnh.
t nc s khng th vn ln c nu ngi dn khng quan tm
ti t nc v gn b i mnh vi tng lai t nc. Mun nh th phi
xy dng mt thc quc gia mi, quan nim t nc nh mt tnh cm,
mt khng gian lin i v mt ng thun xy dng v chia s mt tng
lai chung, ch khng phi l mt chng tc, cng khng phi l vng lng
hnh t do ca tp on cm quyn. y l c mt bc nhy vt v trit
l chnh tr. Nhng cn c bao nhiu ngi quan tm ti t nc v gn
b i mnh vi t nc? Chc l khng nhiu, nhng chc l khng
thiu nhng ngi sn sng lin kt vi cc th lc bt chnh. Xy dng
thnh cng mt thc quc gia mi nh vy va l mt cuc chin u
vn ha i hi nhiu tr tu va l mt cuc chin u chnh tr i hi
mt i ng gn b v kin tr.
C ba cuc chin u xy dng dn ch, chng tham nhng v xy
dng mt thc dn tc mi u i hi mt i ng nhng ngi dn
ch lng thin, c bn lnh v quyt tm. Trc ht l nu khng c i
ng chng ta s khng p t c dn ch. Tp on cm quyn hin nay
khng mnh, cng khng gn b v cng khng quyt tm. N ngoan c
ch v chng ta bt lc, v chng ta bt lc v chng ta thiu t chc.
Nhng ti sao chng ta vn cha c mt t chc dn ch c tm vc?
l cu hi gay gt nht phi c t ra trong dp k nim 30 nm ngy
30-4-1975.
L do l v chng ta thiu vn ha t chc. Chnh v th m chng ta
lun lun c hng ngn l do chnh ng khng tham gia, hay tip tc
Tuyn Tp DN CH I 243
tham gia, mt t chc v qun i l do c bn l nu khng c t chc
chng ta khng lm c g c. Chnh quyn cng sn khng s nhng
phn khng c nhn. H ch s nhng u tranh c t chc.
Nu sau ba mi nm chng ta thc s cn thit ca mt t chc
dn ch l chng ta lm mt bc t ph ln v c quyn hy vng.
Xin kt thc bi ny bng mt nhn nh lch s. Khng phi l
chng ta khng c tin b. Tri li chng ta tin nhanh, c l qu
nhanh v v th mt mi.
Vng t chung quanh bin ng trong c nc ta vo thi tin s
do iu kin a l khng thun li cho s pht trin ca mt nn vn
minh. Ch mt vi th k trc cng nguyn chng ta mi tip xc vi hai
nn vn minh ln t Trung Hoa v n . Khi ngi Trung Hoa n,
chng ta cn l mt vng t bn khai; mc du c mt s trng ng m
chng ta hnh din. Chng ta cha c ch vit, cha bit n bnh xe,
cha c cc th trn, cng cha bit cy ba. Chng ta vn ch yu thi
i . Ngay c nhng trng ng cng t gic s lc hu ca chng ta
v lc th gii vo thi i st t lu ri. Chng ta chm tr
khong 4.000 nm so vi th gii vn minh lc .
u th k 16 khi ngi phng Ty n, chng ta mt tnh trng
t chc x hi tng t nh chu u hi u cng nguyn di thi
quc La M. Trong khong 20 th k chng ta rt ngn khong cch
vi th gii vn minh c hn 20 th k.
Ngy nay, v mt vn ha t tng v t chc x hi chng ta cn
chm hn th gii khong 50 nm (mc sng v s giu c l mt vn
khc). Nh th c ngha l trong gn nm th k chng ta li rt ngn c
khong cch thm hn 15 th k na. l mt thnh tch khng nh,
chng t kh nng thch nghi v hc hi ca dn tc ta. Nhng c l v
phi i qu nhanh, qu vi m chng ta bit nhiu hn l hiu, hc
v lm m khng c th gi suy ngh v sng to.
Trong c hai bc nhy vt ln, khi tip xc vi ngi Trung Hoa v
khi tip xc vi ngi phng Ty, chng ta u chu s phn n l. S
phn ny to ra mt khun mu, cc chnh quyn c lp cng ch l
nhng ch n l bn x khng hn khng km.
Truyn thng n l tuy, mt mt, do nhng bt buc ca n, em li
cho chng ta mt s c tnh - chu ng, nhn ni, sing nng, hc nhanh,
thch nghi nhanh vi nhng thay i t ngt - nhng ng thi cng to
Tuyn Tp DN CH I 244
ra trong chng ta nhng khuyt tt ln cn phi mau chng khc phc.
Khng c t do, chng ta thiu sng to. S thiu thn v ngho kh khin
chng ta tr thnh ghen tc v nh mn. Quen chu ng s c c ca k
thng tr, chng ta tr thnh c c vi nhau. Quen nhn ng loi b khinh
b v ch p, chng ta nhim tp qun coi thng ln nhau v ch bit n
s ngi nc ngoi. Khng c quyn quyt nh, chng ta thiu tinh
thn trch nhim. Quen nhn nhng mnh lnh mu thun v ty tin ca
k thng tr, chng ta khng quen ph phn v cng khng cm thy nh
cu phi gii quyt nhng mu thun ca chnh mnh, v.v. Nhng khuyt
tt ln nht l thiu vn ha t chc. Nhng k n l khng c quyn
kt hp vi nhau v kt hp vi nhau h s c sc mnh b gy ch n
l, iu m k thng tr khng bao gi dung tng, t h khng bit kt
hp v dn dn khng cm thy nhu cu kt hp, thay vo mi ngi
tm cch gii quyt nhng vn c nhn bng nhng gii php c nhn.
Cuc chin u ca chng ta hm nay l lm th no trong vng
10 nm san bng c khong cch 50 nm cn li. y l cuc chin u
kh khn nht. C gng cui cng bao gi cng l c gng au nhc nht,
bi v ln ny chng ta trc ht phi chin thng chnh mnh, sau mt
cuc xung t d di vi chnh mnh, vt ln mt tng vn ha mi
vt b tp tnh ca k n l v tin ti vn ha ca con ngi t do trong
c ph phn, c sng to v vn ha t chc l nhng thnh t c bn.
l iu kin sng cn ca chng ta, cng nh ca mi dn tc, trong k
nguyn tr tu ny.


Nguyn Gia King
ng l thnh vin sng lp ca Tp
Hp Dn Ch a Nguyn, bnh lun gia
chnh tr ca t Thng Lun
(www.thongluan.org).
Tc phm:
T Quc n Nn (2001), bn ting
Anh: Whence.. Whither... Vietnam?
Ngun: Thng Lun, s 192, 5/2005
Tuyn Tp DN CH I 245
Ch Ngha Cng Sn
n Vit Nam Nh Th No?
Ngy 19-8-1945 l mt ngy lch s ln. l ngy m Vit Nam
khng nh trc th gii nh mt dn tc c ch quyn, nhng ng thi
cng l ngy nc ta i vo mt phng hng c bit v y hu
qu: ch ngha cng sn. Khng ai c th chi ci rng nu Cch Mng
Thng 8 do mt lc lng khng cng sn ch ng th nc ta s khc
hn hin nay. Vi Cch Mng Thng 8, ch ngha cng sn t ngt
xut hin mt cch p o. Vit Nam cng c mt n anh hon ton mi:
nc Nga, mt nc rt xa, cha h tip xc vi Vit Nam, bng nhin
c ngi cng sn Vit Nam coi nh t quc ca mnh mt cch rt
thnh thc. Nhn dp k nim Cch Mng Thng 8 cng nn nhn li
nhng tnh hung em ch ngha cng sn ti Vit Nam.
Trc ht l mt minh nh quan trng: ci m chng ta gi l ch
ngha cng sn, hay "ch ngha Mc-Lnin", ti Vit Nam khng phi l
ch ngha cng sn ca Marx m ch l ch ngha ca Lenin, trong t
tng Marx b li dng v lm dng. Khi Lenin v ng cng sn Nga
nm c chnh quyn ti Nga, trong bin c gi l "Cch Mng Thng 10
Nga" vo thng 11-1917, th phong tro cng sn th gii tht bi v tan
r t lu ri.
Mt cch tm tt, tuy t tng cng sn khng mi, n nm trong
khun kh nhng trn tr ca nn vn ha Thin Cha Gio trc mu
thun gia mt tn gio coi mi ngi l anh em v mt thc ti x hi
y ry bt cng, nht l vo lc khi u cuc cch mng k ngh, nhng
phong tro ny ch thnh t chc nm 1847 vi "Lin on Cng Sn"
v vi bn "Tuyn Ngn Cng Sn" ni ting do Marx son tho vi s
ng gp ca Engels. N pht trin mnh v tr thnh " Nht Quc T"
nm 1864, c quan u no t London do Marx kim sot. Nht
Quc T pht trin rt nhanh chng, vo nm 1869 n c ti gn by triu
thnh vin vi gn mt triu thnh vin ng lim u n. Nhng n l
nn nhn ca chnh s pht trin nhanh chng ny v tan r trn thc t
nm 1872 sau mt i hi xung t gia nhiu phe phi cch mng, ci t
v v chnh ph. Chnh Marx vn ng chuyn tr s sang M v
Tuyn Tp DN CH I 246
sau coi s tan r ny nh mt li thot vinh quang cho mt phong tro
b tc. Ri nm 1876 Nht Quc T chnh thc c gii tn. Cuc
cch mng v sn m Marx h ho tht bi.
Nh Quc T c thnh lp nm 1889, su nm sau khi Marx
qua i. Du vy ngi ta c th chc chn l Marx khng ng h Nh
Quc T. Trong mt th gi mt ngi bn nm 1881, ng vit: "Nhng
iu kin cho php thnh lp mt quc t lao ng cha hi , nhng c
gng thnh lp cc quc t nh vy khng nhng v ch m cn c hi v
s ch tn li trong s nhm chn". Nh Quc T tuy lp li nhng lp
trng cn bn ca Marx nhng chp nhn c nhng thnh phn khng tn
thnh Marx v a s ch trng thay i x hi qua nhng ci t lin tc.
Nm 1919, Lenin, sau khi nm c chnh quyn ti Nga, cho ra
i Tam Quc T, mt t chc thun ty t di quyn iu ng ty
tin ca Lenin, v nht l Stalin sau , cui cng b gii th do mt sc
lnh ca Stalin thng 6-1943. Ch ngha cng sn nhp cng vo Vit Nam
trong Cch Mng Thng 8 nh vy ch l ci ui ca mt ch ngha
ph sn. Vn l ngi Vit Nam, cng sn cng nh chng cng, khng
hiu c iu ny v nhn n, d theo hay chng, nh mt
khuynh hng cp tin ang ln.
Nhng trc ht hy quay tr li nhn nh v s tht bi ca
phong tro cng sn do Marx v Engels hng dn. C th ni s tht bi
ny gn ging nh s ph sn ca mt cng ty vay n m khng c kh
nng hon tr. Phong tro cng sn ging nh mt tn gio m tn iu
c cha ng trong Tuyn Ngn Cng Sn v thnh kinh l cun T
Bn Lun. iu nghch l l, khc vi cc tn gio, tn iu li c trc
thnh kinh. Marx vit Tuyn Ngn Cng Sn nm 1847, khng nh nhng
nim tin nn tng ca phong tro cng sn m ng qu quyt rng c th,
v s, chng minh c mt cch khoa hc. Ngi ta ch i Marx thc
hin li cam kt , nhng Marx khng gi c li ha. Mi ti hai
mi nm sau, nm 1867, Marx mi vit xong tp I ca T Bn Lun. V
cun sch l mt tht vng ln. iu m ngi ta ch i Marx chng
minh l s sp khng trnh khi ca ch ngha t bn v thng li tt
yu ca ch ngha cng sn khng c, thay vo l mt l thuyt kinh
t v tr gi v nhng li tin tri khng c c s. Darwin c Marx
ngh tng cun sch ny t chi. B bng cng ln v Marx coi T
Bn Lun l tc phm m thc hin ng phi "hy sinh cuc sng,
hnh phc v gia nh". Marx khng tr li c nhng cht vn trn
Tuyn Tp DN CH I 247
nhng xc quyt m ng a ra. T Bn Lun gn nh nh mt du
chm ht trn ch thuyt chnh tr ca Marx. Nm 1877, ng cng tc vi
Engel a ra tc phm Chng Drhing bao gm ton b nhng t tng
cn bn ca ng. Cun sch ny khng tm c nh xut bn, c em
ng tng k mt trn t bo ca ng Dn Ch X Hi c, t chc
mnh nht trong phong tro v sn th gii, nhng b b ngang v b i
hi ng Dn Ch X Hi c nh gi l "hon ton khng ch li g cho
cc ng vin m cn gy cho h mt s nhm chn n cc ". Kh c
th hnh dung c s b bng cui i ca Marx. Cun T Bn Lun tp I
ch c dch ra ting Anh v ting Php hn 10 nm sau . Cc tp II v
III cng ch c n hnh rt lu sau khi Marx qua i v hu nh
khng ai c, tr nhng nh nghin cu v Marx.
Chnh Marx cng nhn nhn s ph sn ca ch thuyt cch mng
v sn ca mnh. Nm 1872, ngay sau khi Nht Quc T tan v, ng
gi thng ip cho phn b Ha Lan ni rng "ti nhng nc nh M v
Anh, ngi lao ng c th t ti mc tiu ca mnh bng nhng phng
tin n ha". Trc , nm 1870, ng cn coi Anh v c l nhng vng
t ha tin hnh cch mng, p tan nh nc t bn v xy dng
chuyn chnh v sn. Trong nhng nm cht ca i ng, Marx li
mt cu ni bt h: "iu chc chn l ti khng theo ch ngha Marx".
S tht bi ca ch thuyt cng sn vo cui th k 19 mt khc
cng do thc t em n. Tht bi ca cuc cch mng 1848, ri cc cng
x Paris nm 1871 lm mt lng tin ca giai cp cng nhn vo thng
li tt yu ca cuc cch mng v sn. Hn th na, nhng tin on ca
Marx v s tch ly t bn, v tp trung t bn v v s gia tng bn cng
ca giai cp cng nhn ngy cng b thc t l bch ha. i sng ca
cng nhn thay v b bn cng ha tng ln mt cch ngon mc trong
nhng thp nin cui ca th k 19. Phong tro cng nhn ti c, Anh v
Php chuyn qua u tranh n ha bng ngh trng v nghip on.
Nm 1917, Lenin ginh c thng li ti Nga. Trong cuc cch
mng lt Nga hong thng 2-1917, ng cng sn Nga (lc cn
mang tn l ng Dn Ch X Hi Nga) rt yu, khng c mt ng gp
no c. Ci m ngi ta gi l "Cch Mng Thng 10 Nga", thc ra ch l
mt cuc o chnh ca mt ng khng b "sng sut" nhn thy sc
mnh ca bo lc v quyt tm trong mt x hi hoang mang v phn r.
Nc Nga, k t ngy lp quc cho n khi ch cng sn c
thnh lp, c mt c im l ch c nhng ch cc k tn bo. Bo
Tuyn Tp DN CH I 248
lc l vn ha nn tng ca nc Nga v Lenin l ngi hiu r nht tm
l ny. Mt iu khc m Lenin cng hiu r l tm l t mn "ch ngi
y ging" ca mt nc Nga v t tip xc vi th gii bn ngoi nn c
tng ch thn x ca mnh, v bn cht ch l mt ch n l cn
bn khai hn c np sng lng x Vit Nam, c th ly lm mu mc cho
x hi tng lai ca nhn loi. Bn thn Lenin xut thn t mt mi trng
khng b, anh rut Lenin b x t sau mt hnh ng khng b, cn
ng b y i Siberia. Kinh nghim bn thn ny gip Lenin hiu rng mt
nhm nh quyt tm c th khng ch v sai bo c mt s ngi rt
ng o nu c c mt l lun cht ch v hng hn, d khng cn
ng. Tr li Nga sau cch mng thng 2-1917 lt Nga hong v sau
mt thi gian lu vong di, Lenin bt tay ngay vo vic xy dng mt
ng khng b. Chn thng sau ng Dn Ch X Hi ca ng ta (i tn
l ng Cng Sn t nm 1918) nm c chnh quyn v dn dn tiu
dit mi lc lng khc nm c quyn chnh tr. Thnh cng ca
Lenin v cc t ca Lenin ti cc nc khc tht l ma mai cho Marx.
Ch ngha cng sn khng thnh cng ti nhng nc k ngh nh ng
tin on, tri li gip nhng phn t khng b cp chnh quyn ti
nhng nc lc hu. Nhng nu khng c Lenin chc chn ch ngha
Marx b chn vi.
H Ch Minh, c hun luyn ti Nga, em ch ngha cng sn, bi
bn Lenin, m chnh ng cng nh cc cng s vin ca ng ch bit mt
cch rt s si v Vit Nam v thnh cng v, mt mt, x hi Vit Nam
chn mui cho mt ch ngha nh th v, mt khc, nh chnh sch
khng b c k thut m H Ch Minh du nhp t Nga. Hn th na ng
Cng Sn Vit Nam l lc lng duy nht c h tr quc t.
Ch ngha cng sn l thc h cui cng ca loi ngi mang tham
vng gii thch tt c. N bao gm mt hc thuyt siu hnh, mt trit l v
lch s v mt ha hn hnh phc. N i hi lng tin thay v l lun. V
bn cht n cng ging nh mt tn gio. V th n thnh cng nhng
ni m mt tn gio c ly lm nn tng cho chnh tr sp , i hi s
ra i ca mt tn gio khc. N c hng ng trong giai on u
ti Ty u khi thc h Thin Cha gio t ra bt lc trong vic gii
quyt mu thun x hi. N mt dn nh hng khi x hi Ty u ci tin
v tm ra nhng l lun chnh xc bc b n. Di bi bn Lenin, n
thnh cng ti Nga, mt x hi khp kn trong nhiu th k v khng
i mi kp vi i hi. N cn thnh cng hn na ti cc x hi Khng
gio nh Trung Quc v Vit Nam, ni mt thc h ton tr sp
Tuyn Tp DN CH I 249
nhng vn cha b t b. Ch ngha cng sn ca Lenin v ni dung rt
ging Khng gio v xut hin nh mt gii php ci tin Khng
gio.
iu cn lu l mc d khng bit g v ch ngha cng sn, c
bit l khng bit rng y ch l mt ch ngha xut pht t hon cnh x
hi Ty u, chng t s sai lm ngay trn qu hng ca n v b
Lenin bp mo lm dng, hu ht cc t chc chnh tr Vit Nam ra i
trc Cch Mng Thng 8 u chp nhn n, hoc t nht ch ngha dn
ty. C th ni trc thng 8-1945 khng c ngi Vit Nam no thc s
chng ch ngha cng sn v thm tn c nhn c. Lp trng chng cng
ch xut hin sau , khi ng Cng Sn Vit Nam thi hnh chnh sch
khng b, th tiu theo bi bn Lenin. mt mc no c th ni
chnh H Ch Minh, v ch ngha Lenin m ng du nhp khin ngi
Vit Nam tn st nhau v khai sinh ra lp trng chng cng ti Vit Nam.
Mt ln na chng ta thy r s chm tin v tr tu ca chu ni chung
v Vit Nam ni ring: say m mt hc thuyt m chnh ngi sng to ra
n t b.
Cch Mng Thng 8, bn cnh s vinh quang khng th chi b ca
n, dn chng ta n nhiu thm kch m mu v khin chng ta
thua km nh ngy nay.
Bi hc m chng ta cn rt ra l mt dn tc khng c t tng
khng khc mt ngi m, khng vp ng cch ny th cng vp ng cch
khc.
Nguyn Gi a Ki ng
(*) Nhng trch dn li ca Marx ly t cun Marx-Engels, selected
correspondence, ca Dona Torr, trch li t cun Theory and Practice of
Communism ca Carew Hunt, Pelican Books, 1977.
Tuyn Tp DN CH I 250
NGUYN H
Quan im v Cuc Sng
My li ca tc gi
Ti tn Nguyn H, sanh ngy 01 thng 5
nm 1916 (77 tui), ti x Hnh Thng (tc
phng 10), qun G Vp, thnh ph H Ch
Minh.
Lc cn nh, ti ch hc ht cp 2 (s hc yu
lc) thi Php thuc nm 1933. V gia nh
ngho, ti khng th tip tc n trng m phi i
hc ngh, lm th ti xng ng tu Ba Son
(1935) vo lc 19 tui. Ti y t nm 1936 (20
tui), ti bt u tham gia cch mng, tham gia
phong tro u tranh dn sinh dn ch v c kt np vo ng cng sn
ng Dng (tc ng cng sn Vit Nam sau ny) nm 1937 (tc 21
tui). Sau 5 nm hot ng, ti b bt vo thng 4 nm 1940 trn ng i
vo nh my v b t 5 nm Cn o. n cui nm 1945, ti c cch
mng thng 8 gii phng v v tip tc hot ng n sau ny. Sut qu
trnh cch mng y ti kinh qua cc trch nhim nh sau:
a/ Thi k u tranh dn sinh dn ch (1936-1940)
Chi y chi b Ba Son (ng cng sn ng Dng)
B t y Cn o (1940-1945).
b/ Thi k khng chin chng Php (1946-1954).
Ph th k kim b th ng on lin hip cng on Nam B, ph
trch cng on Si Gn - Ch Ln.
y vin ban khng chin hnh chnh c khu Si Gn - Ch Ln,
ph trch dn qun; Trng ban dn qun Si Gn - Ch Ln.
(1916-2009)

Tuyn Tp DN CH I 251
Thnh i trng dn qun Si Gn - Ch Ln.
Ph trch thnh ng b Si Gn - Ch Ln (cui nm 1948 n cui
nm 1950), kim ph ch tch y ban hnh chnh Si Gn - Ch Ln.
y vin thng v c khu y Si Gn - Ch Ln, ph trch cn s 2
c khu, kim ph ch tch y ban hnh chnh Si Gn - Ch Ln, kim
ch huy ph ban ch huy qun s c khu Si Gn - Ch Ln (cui nm
1950 n cui nm 1952).
au nng, nm bnh vin (cui nm 1952 n cui nm 1954).
c/ Thi k khng chin chng M (lc t nc chia ct hai min
Nam Bc)
Ra Bc, au nng, nm bnh vin (1955-1956).
y vin ban chp hnh, ban thng v tng lin on lao ng Vit
Nam (1957-1960).
y vin ban th k, y vin on ch tch tng cng on Vit Nam:
ng on tng cng nhn Vit Nam (1961-1963).
d/ V min Nam cng tc (1964-1975)
y vin thng v khu y Si Gn - Gia nh (T4) ph trch dn
vn, cng vn, hoa vn.
e/ Thi k sau 30/04/75 tr i (1975-1987)
y vin thng v thnh y thnh ph H Ch Minh ph trch dn
vn.
Ch tch lin hip cng on thnh ph H Ch Minh kim ph ch
tch tng cng on Vit Nam.
Ch tch mt trn T Quc Vit Nam thnh ph H Ch Minh kim
y vin on ch tch y ban trung ng mt trn T Quc Vit Nam.
Ch tch hi Vit - X hu ngh thnh ph H Ch Minh kim ph
ch tch ban chp hnh trung ng hi Vit-X hu ngh.
Ch tch y ban on kt v hu ngh vi nhn dn th gii thnh ph
H Ch Minh.
Ch tch ban thiu nin nhi ng thnh ph H Ch Minh.
Trng ban vn ng ng bo thnh ph H Ch Minh ng h xy
dng cng trnh thu in Tr An, xy dng con ng Nh B - Duyn
Tuyn Tp DN CH I 252
Hi v xy dng kinh ng - C Chi.
Gia nm 1987, ti c c quan cho ngh hu lc ti 71 tui.
Lin sau Cu lc b khng chin thnh ph ra i. Ti tham gia
hot ng vi t cch Ch nhim cu lc b. K ra, ngay t u, anh em
khng chin thit tha xin lp hi nhng ngi khng chin th b thnh y
v UBND thnh ph t chi v ch cho php thnh lp Cu lc b nhng
ngi khng chin m thi, mc d iu 67 ca hin php cn ghi rnh
rnh cc quyn t do ca cng dn: t do hi hp, t do lp hi... Tt
nhin, t chc hi v t chc Cu lc b c thc s khc nhau v ni dung,
quyn hn v phm vi hot ng. Tuy vy, da vo ni dung quyt nh
ca y ban nhn dn thnh ph v nhim v, quyn hn ca Cu lc b
khng chin:
Tp hp nhng ngi khng chin trong hai thi k (chng Php v
chng M) nhm pht huy truyn thng yu nc trong nhn dn ta.
ng gp vo cng cuc xy dng ch ngha x hi v bo v T
Quc Vit Nam XHCN.
on kt tng tr gip ln nhau trong cuc sng.
Nhng ngi tham gia cu lc b khng chin tin hnh hot ng
bng cc hnh thc: hi tho, mt tinh, kin ngh, vit bo, ra bo nhm cc
mc tiu c th chng tiu cc, quan liu, ca quyn, c hip tr dp qun
chng, tham nhng, b phi, bao che ln nhau v c quyn, c li trong
hng ng cn b ng v nh nc, ngoi ra xy dng t chc, pht trin
hi vin, thc hin on kt tng tr, thm hi chm sc gia nh khng
chin, thng binh lit s.
Vi tinh thn u tranh chng tr tr, tiu cc ni trn, cu lc b
khng chin thnh ph kin ngh:
B chnh tr v Ban b th trung ng ng cn c s kim im nh
k, ph t ph v s lnh o ca mnh trc ban chp hnh trung ng
qua iu chnh, kin ton c quan lnh o: ai c c, ti th tip tc
pht huy, cn ai khng c, ti th cn cho rt lui a ngi c c
c ti thay th, ch khng th c "sng lu ln lo lng".
Khng nn 'c din' khi quc hi bu Ch tch Hi ng b trng
(1988) m nn c mt s ngi ra ng c chc v ni trn vi chng
trnh hnh ng c th ca mnh. Quc hi s chn mt ch tch hi ng
b trng trong s cc ng vin y bng l phiu kn ca mnh.
Tuyn Tp DN CH I 253
Quc hi cn cch chc mt s b, th trng c lin quan khng
lm trn trch nhim, dn n hu qu l c trn 10 triu ngi min Bc
b i nm 1987, v nhn dn c nc sng c cc ko di...
Th nhng i vi lnh o (ng v nh nc) cc cuc u tranh
bng hnh thc ni trn ca cu lc b khng chin thnh ph l mt s e
da. Do , lnh o tm mi cch hn ch, ngn chn cc hot ng
ca cu lc b nh: khng cho hi tho, mt tinh hoc c hi tho, mt tinh
nhng s ngi d t thi; tch thu n bn cu lc b khng ra bo c.
Trc kh khn , vi tinh thn bm cht cc quyn t do dn ch ca
cng dn ghi r trong hin php nh: t do ngn lun, t do bo ch...
anh em cu lc b phi cp tc em bi v chy xung M Tho - Tin
Giang nh gip . Ti y, anh em a phng rt nhit tnh, h hc
sut ngy m lm xong n bn ln th hai th li c lnh ca ban tuyn
hun tnh u l khng c in bo cho cu lc b khng chin thnh ph.
Th l anh em cu lc b phi chy xung Cn Th - Hu Giang cu cu
vi n bn c sn. Nh s thng cm v tn tnh ca anh em a phng,
ch trong vi ngy, 20 ngn t bo 'truyn thng khng chin' c in
ra. S vn ha thng tin ra lnh tch thu t bo s 03 ny ang c pht
hnh v sau cng c quan chnh quyn ng ca vnh vin bo 'truyn
thng khng chin'. T bo c nhiu cm tnh ca ng o bn c
lun lun ch n.
Ngay lc y, trung ng ng cng sn Vit Nam ng u l Tng
b th Nguyn Vn Linh v b th thnh u V Trn Ch cng nhiu cn
b khc k c Trn Vn Tr, Trn Bch ng hp bn k hoch t m
nhm n p cu lc b khng chin thnh ph v nhiu ni khc. kin
pht biu, ln n, buc ti cu lc b khng chin thnh ph ca Trn Vn
Tr, Trn Bch ng trong cuc hp ni trn c in ra v pht hnh khp
c nc. Th l, lin sau CLBKC/TP b cm hot ng. Mt cu lc b
khng chin mi vi ban ch nhim mi - nh mt th 'king' trang tr,
hnh thnh nhm v hiu ha, t lit ha phong tro u tranh chng tiu
cc, suy thai trong hng ng ng v nh nc va mi dng ln v cng
nhm cng c ch c ti, phn dn ch.
Trc khng kh ngt ngt y, ti quyt nh ri b thnh ph v
sng nng thn tip tc cuc u tranh v dn ch t do, v m no
hnh phc ca nhn dn n hi th cui cng. Ngy 21/03/1990, ti ri
khi Si Gn cng l ngy ti ly khai ng cng sn Vit Nam. ng m
sau 54 nm eo ui cch mng (vi t cch ng vin) ca ti, nay tr
Tuyn Tp DN CH I 254
thnh v ngha. Sau ci ngy ng ghi nh y khong hn mt thng, mt
s anh em CLBKC/TP gm: T B Tng (Tm Cn), H Vn Hiu (H
Hiu), Trung Hiu (Mi Anh) b bt, c L nh Mnh - ngi ng
h tch cc CLBKCTP cng b bt sau .
Vo cui thng 08/90, Ph ch tch hi ng b trng V Vn Kit
i gp ti vng Ph Gio - min ng Nam B, cch Si Gn khong 60
cy s, ti ci chi sn sut ca nng dn. ng Kit hi ti: "Th ny l
sao?. Ti tr li: "Thnh ph ngt ngt qu, ti v nng thn cho khe".
ng Kit ni: "Anh c v thnh ph ai lm g anh". Ti p: "Rt tic,
phi chi anh gp ti sm hn hai thng th tt qu, ti tr v thnh ph
ngay. Cn by gi th mun ri, bi v di s lnh o ca trung ng
CSVN lc by gi ng u l Tng b th Nguyn Vn Linh cng cc
ng: Mai Ch Th, V Trn Ch, Trn Trng Tn, Trn Vn Tr, Trn
Bch ng... c nc c ch o, ph bin rng ti (Nguyn H) l tn
phn ng, gin ip, mc ni vi CIA, ni gio cho gic, tip tay bo ch
nc ngoi tuyn truyn chng ng, chng nh nc. Lp t chc qun
chng (CLBKCTP) chng ng, lt chnh quyn, n tin ca M, ch
trng a nguyn, a ng nhm lt ng cng sn Vit Nam. Tt c s
quy chp y ni ln rng ng cng sn Vit Nam p ti xung tn
bn en, chn vi c cuc i cch mng ca ti trong nh nhuc ti
khng lm sao ngc u dy c. Tnh hnh nh vy ti tr v thnh ph
lm g tr khi t nc Vit Nam c dn ch t do tht s. Do ti quyt
sng thn qu cho n ngy cui cng ca i ti".
Cuc gp g gia ti v ng Kit din ra t 7 gi 30 pht sng n 11
gi tra th kt thc v chia tay. c bit l t sau ln gp g , ng
Kit t ra phn khi v nhn mun gp ti ln th hai mt a im no
gn Si Gn tin vic i li. Khi c tin ny, ti c vit th tr li
cho ng Kit rng cuc gp g ln th hai khng cn thit.
Sau , khong na thng th ti b bt (07/09/90) trn sng Si Gn
vo lc 7 gi sng khi ti bi xung va cp vo b, nh bc ln vo
m rung cnh hi rau m, rau ng v n. ng vo thi im y,
mt chic ghe ln ang chy trn sng li cp st xung ti, trong c 6-
7 thanh nin khe mnh. Bng c ting hi to: "Bc i! bc c thy mt
chic ghe nh chy ngang qua y khng?" Khng!" ti tr li. Lin
c ting ht to: "ng n ri!"
Lc by gi, ti mi bit l ghe ca cng an v nghe ting sng ln c
rp rp. Tc thi c hai cng an cng trng, tay cm sng np n
Tuyn Tp DN CH I 255
nhy xung mi xung ni ti ang ng. Ti bnh tnh hi: "My ch
mun g?" Mun g v s th bit" ting tr li xc xc ca mt cng an.
Hai cng an ng lot nm tay ti, ko mnh ra pha sau ri cng ngay. H
iu ng ti st chic ghe ln c tm vn di bt t mi ghe xung y.
H x mnh ti chi mi v tut xung y ghe. Ghe n my chy dc con
sng ln hng Ty Bc 15 pht th r vo rch nh i su n bn. Ti
y c chic xe hi nh u sn. Ti c iu ln xe v i cng t pha
sau ra pha trc, vi b y phc: qun x ln en v ci o en ngn tay
xung mu, hai bn c hai cng an ngi st v mt cng an khc ngi pha
trc. Sau na gi xe chy th n ni. Ngi ta a ti vo mt nh l
trng tri, khng c ca. Ti c ngi ngh trn ci gng g nh c tri
chic chiu c. Lc by gi ti mi nhn ra rng chnh lc lng cng an
huyn C Chi sn bt ti (tt nhin theo lnh ca s cng an thnh ph
v B ni v).
C Chi ti rt quen thuc v thn thit - gi ln trong u c ti
bit bao cm ngh: C Chi a o, bom a, pho by, C Chi tan nt, anh
dng, chu ng, gian kh, hy sinh, nc mt au thng xen ln vi n
ci chin thng m bn thn ti trong mt s nm chia x ng cay, ngt
bi cng ng bo C Chi trong cuc chin tranh khng cn xng, v cng
c lit gia M v Vit Nam; hoc n gi nh cho ti bao nhiu nhng k
nim tt p trong ho bnh (1975-1989): i thm v u lo anh em thanh
nin xung phong ang lao ng xy dng cng trnh thu li Knh ng
C Chi a nc t h Du Ting v ti cho hng ngn hc ta rung
lu nay thiu nc ca huyn; i thm v u lo cc gia nh c cng vi
cch mng, gia nh thng binh lit s trong nhng ngy k nim lch s;
hoc i thm v tng qu cho cc thiu nhi, hc sinh ngho ca huyn; i
d l trao tng nh tnh ngha ca ban, ngnh, on th, c s kinh doanh,
sn sut cho gia nh i tng chnh sch trong huyn. i! ngh sao m
min man.
ng 4 gi ri chiu hm , ti c a ln t v Si Gn.
Trc v sau xe ti cn c my xe khc y nhn vin cng an. Khi n
ng thnh ph rc sng th xe ti n c quan B ni v (tc Tng Nha
Cnh St c trc y). Ti ngi c quan ni v hn 1 gi th c a
thng ln Xun Lc (ng Nai), c nhiu xe cng an h tng. Hn 10 gi
m th ti Xun Lc, ti c a n mt nh trng (nh trn) ca k4
vi mt bn i cng an v trang y . c mt tun, ngi ta a ti
tr v thnh ph qun thc ti Bnh Triu, mt a im i din vi c
x Thanh a. Sau hn bn thng sng bit lp lun lun c mt tiu i
Tuyn Tp DN CH I 256
cng an canh gi, ti c a v qun thc ti gia vo ng ngy 30 tt
nguyn n (n nm 1991) t v sau ny. Khi gp ti ti 3 a im
ni trn, cc ng: V Vn Kit (Ph ch tch Hi ng b trng), Mai
Ch Th (B trng b ni v), V Trn Ch (B th thanh u), V Vit
Thanh (Th trng b ni v), Nguyn V Danh (Ph b th thnh u),
Trn Vn Thanh (Thnh u vin)... u bo ti phi lm kim im (
qua lnh o s xem xt v gii quyt vn ca ti theo cch gii
quyt ni b). Nhng ti ngh: ti khng c ti li g trong hnh ng ca
mnh - hot ng cu lc b khng chin, khng l u tranh chng tiu
cc (theo ch trng, ngh quyt ca CSVN): chng tham nhng, chng
quan liu ca quyn, c hip, tr dp, hm hi qun chng; chng t tng
b phi, bao che cho nhau, nhng ngi gy bit bao tc hi cho nhn
dn, t nc, khng c, khng ti m c ngi l cng v lnh o; u
tranh chng tiu cc, suy thoi nh vy l hnh ng phn cch mng,
phn ng, ni gio cho gic sao? Do , ti khng lm kim im m ch
pht biu quan im ca mnh v tnh hnh chung trong nc v s lnh
o ca ng cng sn Vit Nam. (trn 20 trang)
Kim im l mang tnh cht ni b. Cn y l vic hon ton khc
hn: ngi ta cha sng vo ti, bt cng ti, em giam v qun thc. Nh
vy, vn i qu xa, cn u l ni b na, v ti b coi l k th ca
CSVN ri kia m. Cho nn iu ch yu ca ti l ch c a ra ta
xt x, xem ti phm ti g, nng c no vi nhng chng c chnh xc
ca n. Khi ti b bt khng h c lnh ca ta n hay Vin kim st. Hn
na, trn 2 nm b qun thc, vn ca ti cha c phi by trc
nh sng cng l. iu cho thy Vit Nam hin php, lut php b ch
p c no.
Cu lc b khng chin thnh ph b n p, ti b bt cng nh mt
s anh em khc trc . Chng ti c nm mi cng st ca CSVN -
cng ging nh cng st ca quc ngy xa - ri b giam, b qun thc,
tr thnh ngi hon ton mt t do, cch ly vi th gii bn ngoi. l
iu bt hnh.
Tuy nhin, v ti ly khai CSVN lc ti ri thnh ph v sng
nng thn (21/03/90), nn hn lc no ht, v tinh thn v t tng, ti
thy mnh hon ton t do, hon ton c gii phng. By gi, trn u
ti khng cn b kp cht bi ci "km st" ca ch ngha Mc - L Nin,
ca ng cng sn na. Do , n cho php ti dm nhn thng vo s tht
v dm ch ra s tht, c bit trong tnh hnh sp ca ng u v s
Tuyn Tp DN CH I 257
tan r ca Lin X. Khc vi trc y, khi cn l ng vin ca ng
cng sn Vit Nam - mt th t binh ca ng - ti ch bit ni v suy ngh
theo nhng g m cp trn ni v suy ngh. Cn hin nay, ti suy ngh rt
thoi mi, khng b mt s hn ch no khi t tng ca ti thc s
c gii phng - t tng bay bng. Bi vy, ti t pht hin cho mnh
nhiu iu l th m bn c s c dp tm thy trong bi vit ny ca ti.
Ti lm cch mng trn 56 nm, gia nh ti c 2 lit s: Nguyn Vn
o (anh rut) - i t qun i nhn dn Vit Nam - hy sinh ngy
09/01/66 trong trn nm bom tn cng u tin ca qun xm lc M vo
Vit Nam (vo C Chi); Trn Th Thit (v ti) - cn b ph n Si Gn -
b bt v b nh cht ti Tng Nha Cnh St hi tt Mu Thn (1968),
nhng phi th nhn rng, chng ti chn sai l tng: cng sn ch
ngha. Bi v sut hn 60 nm trn con ng cch mng cng sn y,
nhn dn Vit Nam chu s hy sinh qu ln lao, nhng cui cng chng
c g, t nc vn ngho nn, lc hu, nhn dn khng c m no hnh
phc, khng c dn ch t do. l iu s nhc.
Gia ti v bi vit ca ti l mt th thng nht da trn nn tng
ca cuc cch mng "lt xc" din ra trong u c ti. Vy xin mi bn
hy c tip. Cm n.
Tuyn Tp DN CH I 258
Quan im v cuc sng
nh Hng Chin Lc
Trong bi cnh th gii bin i hon ton khc trc (nh trnh
by cc Phn I, II, III) v t yu cu bc bch, lu di ca dn tc trn
cc lnh vc, nh hng chin lc ca Vit Nam trong nhng nm cui
th k 20 v u th k 21 s l:
A.- V Chnh Tr
1. T b ch ngha x hi tr nn li thi, khng c sc sng v n
co chung trn phm vi th gii.
2. Tip thu mi gi tr ca x hi loi ngi a t nc tin ln
pht trin khng ngng. C th l Vit Nam cn phi tht s cu th, phi
hc tp ch ngha t bn v lm theo m hnh t bn ch ngha, v phng
thc sn xut t bn ch ngha l phng thc hon chnh v hin i nht
ca x hi loi ngi ngy nay.
3. Bc b nn chuyn chnh c ti, c ng tng ng tr lu di
Vit nam v c trang tr bng mi kiu dn ch hnh thc.
Thc hin nn chnh tr a nguyn - dn ch a ng; m bo quyn
con ngi ca mi cng dn trn cc lnh vc: kinh t, chnh tr, vn ha,
x hi; c bit cn phi thi hnh nghim chnh cc quyn dn ch t do
ca cng dn nh: t do ngn lun, t do bo ch, t do hi hp, t do lp
hi, t do nh cng, t do biu tnh, coi l v kh sc bn nhn dn
bo v nhng li ch ca mnh v thc hin vai tr ngi ch thc s i
vi t nc, x hi.
thc hin ch dn ch cng khai, c dn tc cng i thoi, i
Hi "Din Hng" c nc phi c trin khai mi nm mt ln tho
lun tt c cc vn nng bng ca t nc v x hi t ra. Da vo
nhng kt lun c c kt ca i Hi ni trn, Quc Hi s nghin
cu tho lun v xy dng thnh chnh sch, lut php hoc sa i b
sung Hin Php.
4. Thc hin mt nh nc php quyn - t nc c cai tr, qun
Tuyn Tp DN CH I 259
l bng mt h thng php lut; ch khng phi bng ch th, ngh quyt
ca mt ng phi hay mt t chc chnh tr, x hi no khc.
Mi cng dn phi tun theo php lut, hnh ng ng php lut.
Khng ai c quyn ng trn v ng ngoi lut php. Mi cng dn u
bnh ng trc php lut. Mt x hi cng dn ch bao nhiu th cng c
k cng by nhiu. l mt x hi vn minh, tin tin.
5. Thc hin bu c thc s dn ch (t do bu c, t do ng c). Ai
c c c ti th s c nhn dn bu, cn ngc li ai khng c khng
ti th nhn dn s bc b. T chc gim st nghim nht cuc bu c,
chng gian ln. K c c s gim st ca c quan Lin Hip Quc nu xt
thy cn.
6. Quc Hi l c quan i din quyn lc cao nht ca t nc Vit
Nam. Do , khng c c nhn no, ng phi no, t chc chnh tr x hi
no ng trn Quc Hi, lnh o Quc Hi,ch th cho Quc Hi phi lm
ci ny, ci kia.
Khng c t chc v hot ng ca bt c ng phi no, t chc
chnh tr x hi no trong Quc Hi, trong cc c quan nh nc v qun
i.
Quc Hi, hi ng nhn dn v ta n phi hot ng ng chc
nng, nhim v v quyn hn ca mnh, tuyt i khng h chu p lc ca
bt c c nhn hay t chc no khc.
7. Thc hin ch tam quyn phn lp gia 3 c quan: lp php,
hnh php v t php. Ba t chc ny c lp nhau trong hnh ng,
nhng c mi lin h nhau, h tr nhau v tuyt i khng xm phm
quyn hn v chc nng ca nhau.
8. Thnh lp mt chnh ph lin hip trn c s ha gii, ho hp v
i on kt dn tc ng ngha ca n. Dn ch t do v ha gii, ha
hp dn tc l yu cu sng cn ca dn tc Vit Nam ngy nay tin ln
khng ngng.
9. Cng an qun i l hai trong nhng b phn cu thnh nh nc;
n l cng c ca nh nc v chu s lnh o, qun l ca nh nc -
nh nc ca dn, v dn, do dn. Do , cng an qun i tuyt i khng
th l cng c ring ca bt c ng phi no; khng c ng phi no li
c quyn ra lnh trc tip cho cng an bt ngi ny v ra lnh cho qun
i tn cng vo lc lng kia.
Tuyn Tp DN CH I 260
B.- V Kinh T
1. Da vo m hnh t bn ch ngha c bit m hnh ca cc nc
t bn tin tin, Vit Nam thc hin nn kinh t th trng vi nhiu thnh
phn cnh tranh nhau nhm t ti mc tiu kinh t phn vinh, t nc
giu mnh, hin i, vn minh, nhn dn m no hnh phc.
2. Tin hnh cng nghip ha t nc bng cch thu ht mnh vn
u t ca nc ngoi k c vin tr, cung cp tn dng ca cc t chc ti
chnh, ngn hng quc t; ng thi huy ng v da vo tim nng to
ln, u th sn c ca bn thn Vit Nam c bc i vng chc trong s
nghip cng nghip ha t nc.
3. Kt hp vic xy dng v pht trin nn cng nghip nng (khai
thc du m, ho du, thy in, nhit in, luyn kim, c kh ch to, ho
cht,...) vi vic xy dng v pht trin ngnh cng nghip nh, cng
nghip ch bin n nm 2000 tr i, sn phm cng nghip s chim
mt t trng ln trong tng gi tr xut khu ca nc ta hng nm.
4. Hin i ho bn thn nn cng nghip (ang lc hu) vi nhng
thnh tu khoa hc k thut, cng ngh hc tin tin, vi my mc thit b
hin i ngy nay.
5. Hin i ha nn nng nghip lc hu, k c lm nghip, thy hi
sn v chn nui, kt hp vi hin i ha dn dn cc lnh vc i sng
nng thn bao gm: t, gio
dc, vn ha, x hi, mi sinh, giao thng, i li.
6. Xy dng pht trin v hin i ha h thng h tng c s ca
ngnh giao thng vn ti v bu in, v tuyn vin thng bao gm: sn
bay, bn cng, ng st, ng b, ng thy,...xy dng cc c s sn
xut v ch to cc loi phng tin cho nhnh.
7. Hnh thnh nhng c khu kinh t t do vng ven bin c iu
kin nht v c vng bin gii thun li nht.
8. Hin i ha ngnh ngn hng, ti chnh Vit Nam t trnh
ui kp cc ngn hng, t chc ti chnh trn th gii. Hnh thnh th
trng chng khon ni c iu kin nht nh TP H Ch Minh ri dn
dn pht trin rng ra. Khuyn khch cc nc t chi nhnh ngn hng, ti
chnh Vit Nam, c bit TP H Ch Minh nhm bin ni y tr
thnh mt trung tm ti chnh, ngn hng quan trng ca t nc v ca
c khu vc.
Tuyn Tp DN CH I 261
9. S dng nhiu chuyn gia, nh qun l gii ca cc nc trong cc
lnh vc hot ng kinh t ca Vit Nam. Kt hp vic o to cn b kinh
t, khoa hc k thut bng gio s ni ting trn th gii vi vic c hc
sinh Vit Nam i hc cc trng i hc ni ting cc nc: M, Anh,
Php, c, , Nht,...
10. Khai thc trit tim nng kinh t, khoa hc k thut, nghip v
qun l, o to trong ng bo Vit kiu (trn 300.000 tr thc) cho yu
cu pht trin ton din ca t nc.
C.- V Vn Ho, Gio Dc, Y T, X Hi
1. Da vo kh nng ca t nc v cc t chc nhn o, vn ha,
gio dc, y t, x hi, dn s, mi sinh,... ca Lin Hip Quc, ca cc t
chc quc t khc, xy dng v hin i ha cc c s h tng thuc cc
lnh vc ni trn ca Vit Nam.
2. Thc hin mt chnh sch x hi, vn ha, gio dc, ph hp
viyu cu, nguyn vng ca nhn dn v s pht trin ca t nc, ph
hp vi trnh th gii ngy nay, vi truyn thng v bn sc dn tc;
hng ti mt x hi dn ch t do, m no hnh phc, cng bng, nhn
o,vn minh v hin i.
D.- V Quan H Quc T
1. Thit lp quan h vi tt c cc nc trn th gii v ho bnh, hu
ngh, hp tc v phn vinh theo nguyn tc: tt c cc nc u bnh ng
nhau, tn trng c lp, ch quyn v ton vn lnh th ca nhau, khng
can thip vo cng vic ni b ca nc khc.
2. Kin tr u tranh bo v ha bnh, chm dt xung t v trang, ni
chin, chin tranh cc b trn th gii; u tranh gii tr qun b ton din
v trit c bit gii tr v kh ht nhn chin lc i n th tiu hon
ton v kh ht nhn, chm dt th bom ht nhn.
3. K kt hip c ho bnh hu ngh v hp tc vi cc nc lng
ging: Lo, Cam-pu-chia, Trung Quc, Thi Lan c bit k kt hip c
ho bnh, hu ngh, hp tc v an ninh gia Vit Nam v M.
4. Pht huy vai tr ca Vit Nam trong hip hi ng Nam
(ASEAN), trong vic thi hnh hip c Ba-li.
5.- Kin tr thng lng ha bnh m phn song phng hoc a
Tuyn Tp DN CH I 262
phng nhm gii quyt tt tranh chp trn qun o Hong Sa, Trng
Sa; trn thm lc a Vit Nam; trn bin ng theo phng chm: cng
c ch quyn, cng hp tc, khai thc, s dng v cng c li; thm ch
phi a ra Hi ng bo an Lin Hip Quc gii quyt nu thy cn.
E.- V Quc Phng
Da vo sc mnh, ng thi ra sc tranh th s chi vin, gip ca
cc nc tin tin trn th gii, xy dng v hin i ha qun i Vit
Nam bao gm: hi, lc, khng qun thnh mt qun i hng mnh tinh v
cht lng, gim v s lng, phi hp vi lc lng dn qun ng o
c rn luyn v trang b tt, sc bo v bin cng, vng tri, vng
bin ca T Quc Vit Nam thn yu v sn sng nh bi bt c cuc
xm lng t u n.
Nguyn H
(Vi t xong ngy 20/ 05/ 1993 ngy cn b qun t hc t i
gi a, t ngy 07/ 09/ 1990 n 20/ 05/ 1993 TP H Ch Mi nh)
(Tr ch t Hi K: Quan i m V Cuc Sng)
Ngun: http://danluan.org/node/273

Tuyn Tp DN CH I 263
NGUYN MINH CN
Ngn C Dn ch
Ngy 8.4.2006 nh du mt mc ni bt ca phong tro dn ch nc ta:
118 nh u tranh dn ch trong nc cho ra mt bn Tuyn Ngn
T Do Dn ChCho Vit Nam 2006. y l mt s kin lch s ghi nhn
bc trng thnh mi ca phong tro dn ch nc ta. V rng di mt
ch c ti ton tr cc k bo ngc, vi b my cng an hung hn v
mng li mt v dy c ngy m rnh rp, n p khc lit, trong mt
mi trng dn tc m i a s s st cam chu ci u nhn nhc nhiu
hn l hng hi u tranh... th m cc chin s dn ch trong nc tung
ra c bn Tuyn Ngn 2006 ngay trc ngy i hi ca ng cm
quyn hp tht l mt vic lm v cng dng cm.
T s kin ny, nhiu ngi lin tng n bn Hin Chng 77 ra
i hi nm 1977 thc y phong tro u tranh mnh m ca tr thc,
cng nhn v dn chng Tip Khc v 12 nm sau a n cuc Cch
Mng Nhung, xo b nn thng tr cng sn, ginh ly t do, dn ch tht
s cho ngi dn. Chng ti hy vng vi thi gian, bn Tuyn Ngn 2006
s vt qua c mi kh khn, ngy cng pht huy hp lc ca n v s
gp phn a cuc u tranh v t do dn ch nc ta tin ln mt bc
cao hn.
C nhin, mun t c mong c th iu kin tin quyt l mi
lc lng dn ch chn thnh yu nc Vit Nam phi cng nhau on kt
gn b, kin tr u tranh di ngn c m bn Tuyn Ngn T Do Dn
Ch 2006 ging ln cng nhau a bn tuyn ngn thm nhp
vo i chng ng o, thc tnh v tranh th tri tim i chng, lm cho
s ngi dng cm gn b vi phong tro dn ch ngy cng ng o.
Nhn y, chng ti xin k li mt chuyn c. Cch y khng lu,
hi nm 1998-99, chng ti cng c sc vn ng a ra bn Tuyn
Ngn 2000 ca cc nh dn ch trong v ngoi nc, nhng s vic
khng thnh. Hi , chng ti tnh ton n hon cnh cc k kh
Tuyn Tp DN CH I 264
khn ca cc nh dn ch trong nc, nn trong bn d tho ch dm a
ra mt cch nh nhng cc i hi v t do dn ch, nhng sau khi cn
nhc thc trng phong tro hi by gi, cc nh dn ch trong nc cho
rng cha c iu kin tung ra mt bn tuyn ngn nh vy.
K li chuyn thy rng di ch c ti ton tr, vic a ra
mt bn tuyn ngn i t do dn ch kh khn bit chng no, vic
bt buc phi hi nhng iu kin ch quan, khch quan, v c bit n
i hi mt tinh thn hy sinh qun mnh, lng qu cm cao ca cc
chin s dn ch. Nhc li chuyn c, chnh l chng ta vui mng nhn
r l ngy nay phong tro dn ch trong nc tin c mt bc ng
k, t ti mt cp mi cc nh dn ch c th tung ra ngay t trong
nc mt bn Tuyn Ngn T Do Dn Ch 2006 vi li l ng hong,
thng thn, l l rn ri, sc bn, t ra nhng mc tiu v phng php
u tranh minh bch, c th nh vy.
D nhin, v mt ni dung ca bn Tuyn Ngn 2006, cth c ngi
ny, ngi khc cn mun thm bt im ny, im n, nhng phi cng
nhn rng nhng iu c bn ca cuc u tranh cho mt nn t do ch
thc, mt ch dnch a nguyn u c ni r trong bn Tuyn
Ngn 2006. Ci chnh l bn Tuyn Ngn 2006 ni ln c kht vng ln
ca Dn tc ta mt dn tc au thng, b tim quyn, b la bp hng
bao thp nin ang c vn ln cuc sng t do dn ch xng ng vi
Con Ngi (vit hoa) trong th k 21. Chnh v nhn thc nh vy, nn
nhiu nh dn ch hi ngoi nhit lit hoan nghnh v ng h bn
Tuyn Ngn T Do Dn Ch 2006 ca 118 nh dn ch trong nc. Mt
cuc vn ng k tn si ni ang din ra hi ngoi, trong tun l u
tin c 9607 ch k c nhn, v nhiu t chc k tn tp th. Cn
trong nc, bt chp mi kh khn, vic k tn vn ang tip din m
thm. l mt du hiu y khch l.
Tuy nhin, vn s khi u nan! Vt qua bao gian nguy, bn
Tuyn Ngn 2006 va mi tung ra ngy 8.4, th n ngy 14.4 mt vn
bn gi l Tuyn Ngn Dn Ch/Li Ku Gi i on Kt V Mt Nn
Dn Ch Thc S Cho Vit Nam (thc ra, vn bn ny l mt li ku gi
ng hn l mt tuyn ngn) vi ni dung khc hn bn Tuyn Ngn 2006
v vi mt ch k duy nht ca ng Trn Khu, thay mt Ban tr s Phong
Tro Dn Ch Vit Nam, c tung ra trc s ng ngng ca rt nhiu
ngi. Hai vn bn dng nh khng khc nhau my v mc tiu t do
dn ch, nhng v tinh thn v ni dung th khc nhau r rt. iu kh
Tuyn Tp DN CH I 265
hiu l chnh ng Trn Khu trc y my ngy k tn mnh di bn
Tuyn Ngn T Do Dn Ch 2006 ca 118 nh dn ch trong nc. Cng
kh hiu hn na, ng Khu nhn danh Phong Tro Dn Ch Vit Nam,
nhng khi mt s ngi hi c Hong Minh Chnh l ngi cch y
khng lu tuyn b cho ra mt Phong Tro Dn Ch Vit Nam, th c
Chnh ni rng c ch bit v cng nhn bn Tuyn Ngn 2006 m c
k. Trong lc , ngy 15.4, ti California, Hoa K, ng Nguyn Xun
Ngi thay mt cho Phong Tro Dn Ch Vit Nam ti hi ngoi t chc
cng b Tuyn Ngn Dn Ch ca ng Trn Khu. Mt s ngi n tham
d c tng l s cng b bn Tuyn Ngn T Do Dn Ch Cho Vit Nam
2006, khi bit c l bn tuyn ngn khc mi tht s ng nga ra!
Trong bui cng b ny, ngi ta c bi pht biu ca c Hong Minh
Chnh. Theo mt s ngi cho bit, trc c Chnh cng c ng l cng
b bn Tuyn Ngn T Do Dn Ch Cho Vit Nam 2006 m c k.
Nhng ngi thit tha vi s nghip dn ch ho nc nh rt thc
mc trc tnh trng trng nh xui kn thi ngc ny. mi ngi
hiu r tht h, ngy 16.4, Linh Mc Nguyn Vn L, mt trong nhng
ngi son tho v k tn di bn Tuyn Ngn 2006 a ra mt li
minh nh, k r s tnh ca qu trnh son tho v vn ng k tn, ng
thi ni r Phong Tro Dn Ch Vit Nam (vit hoa) l danh xng mt t
chc mi ra mt Hoa K. Ngoi c Hong Minh Chnh, ng Trn Khu
(trong nc) v ng Nguyn Xun Ngi ( hi ngoi) cn c nhng ai l
thnh vin t chc ny na th khng c r. Cn phong tro dn ch
Vit Nam (khng vit hoa) l mt cuc vn ng c tnh qun chng thc
s rng ri, bao gm nhiu nhm phi, t chc c cng mc ch chung
u tranh ginh quyn t do dn ch.
l nhng chuyn lng cng, trc trc, vp vp u tin. Phong tro
dn ch cha thot khi tnh trng chia r my nm qua, nay li xy ra
chuyn ny. Tht ng bun!
Chng ti ngh rng trn nguyn tc dn ch, d nhin, ng Khu hay
bt c ai cng c quyn ra bt c tuyn b, tuyn ngn no m mnh thch.
Nhng ng thi cng c mt nguyn tc na bt buc mt nh tr thc
dn ch, mt nh chnh tr phi tun theo l nguyn tc ca np sng
vn minh, ca cch x s t t v thi trung thc v mt chnh tr. Ai vi
phm nguyn tc ny th x hi cng c quyn ph phn.
Nhng, thit ngh, lc ny khng phi l lc i co, ch chit nhau,
lm chia r thm hng ng ca chng ta na. S th xy ra th ny ri
Tuyn Tp DN CH I 266
th xin cc nh dn ch trong v ngoi nc, cng nh i chng c nghin
cu k ni dung mi bn tuyn ngn t mnh nh gi, la chn v
quyt nh ng h bn tuyn ngn no th c vn ng ng o ngi
ng tnh cng k tn di bn . Ch k ca mi ngi lc cng c
thm trng lng v gi tr v qua s la chn k cng. u cng l mt
dp chng ta thc tp ci quyn t do la chn rt cn thit cho cuc
sng dn ch sau ny.
Chng ti hy vng rng vi thi gian, nhng ngi dn ch trong
v ngoi nc cng nh i chng sphn bit r bn tuyn ngn no ni
ln c kht vng ca dn tc, ra c mc tiu u tranh r rng,
xng ng l l c chn chnh ca phong tro dn ch nc ta, cn bn
tuyn ngn no ch l nhng li l ku gi chung chung, m nht, yu t
khng ng c quan tm. S sng lc ca i chng v ca thi gian l
chnh xc nht.
Trong tnh hnh hin nay, chng ti khng mun phn tch, phphn
bn tuyn ngn no cc bn c hon ton khch quan, t do la chn
theo s nguyn ca mnh. Tuy nhin, trong bn Tuyn Ngn Dn Ch/Li
Ku Gi... (ngy 14.4) c mt cu m chng ti thy cn bn thm cho
sng t: Nhi li Descartes cao mt chiu l tnh con ngi,
Soloviev a ra mt nh thc m theo chng ti ng c tt c mi
ngi, khng phn bit tn gio, dn tc, giai cp, ghi tc trong tm thc:
Ti xu h tc l ti tn ti... Chng ti hy vng tt c 1178 i biu sp
d i hi X u ghi tc trong tm thc ca mnh ci nh thc giu
ngha trn (ghi li ng nguyn vn). Ni mt cch d hiu hn, tc gi
vn bn ngy 14.4 by t lng hy vng l tt c 1178 i biu ti i hi X
ca ng cng sn s bit xu h trc tnh trng tt hu ca t nc.
Khng bn n cu ni ca trit gia Nga V.Soloviev (1853-1900),
hay vn phong ca cu vit, chng ti ch xin trao i thm v ci s bit
xu h ca nhng ngi lnh o cng sn nc ta m thi.
Nhiu nm trc, chng ti vit rng ng cng sn t lu
bin cht r rt. Ni th, c ngha l t sau khi nm c ton b quyn
lc trn mt na t nc hi nm 1954, ng cng sn mt tnh cch
mng, khng cn l ng ca qun chng lao ng, m tr thnh ng ca
giai cp thng tr u ci c i chng, cai tr t nc bng khng b
v la m. Nhng cuc khng b kinh hong nht m u thi k l
cuc ci cch rung t m mu min Bc, tip theo l v n Nhn
Vn-Giai Phm, v n Xt li-chng ng. Sau khi thit lp nn thng
Tuyn Tp DN CH I 267
tr trn c nc hi nm 1975, ng cng sn li cng l r tnh c ti
ton tr hn na, nhm thng tr chp bu ca ng thc s l nhng k c
ti c c khng km g, thm ch cn hn bn thng tr di ch c!
Hn mt thp nin u tin t nm 1975, nhm thng tr cng nhin
trnh din tnh hung bo ca mt nn chuyn chnh khng hn ch, tnh
phiu lu ca nhng chnh sch in cung y c dn tc v t nc vo
thm ho. V ngay bn thn ng cng sn cng b dn n b vc thm,
sut sp . Ch n khi , giai cp thng tr cng sn mi chu ni ra
mt t v mt kinh t, nhng vn nm cht nn chuyn ch v chnh tr.
Ngy nay, ng cng sn v c bit l giai cp cm quyn thng tr ng
thc s l mt lc cn ln km hm s tin b ca t nc.
Xin hy nhn vo thc t nc ta xem gii lnh o cng sn
c bit xu h hay khng? Nm mi nm trc, cc lnh t cng
sn phng tay pht ng ci cch rung t tiu dit giai cp a ch
trn min Bc (tnh chung, c n 71, 6% ngi b oan! y l theo ti
liu chnh thc ca ng) th m ngy nay khng t quan chc cng sn
tr thnh a ch cng ho cng chim rung t ca dn, bc lt nng
dn! Cng nm mi nm trc, nhng ngi lnh o cng sn tin
hnh cuc ci to (danh t du nhp t Trung Quc) xo b giai cp t
sn trn min Bc, v khong ba mi nm trc, h t chc u t,
cp ot ca ci giai cp t sn min Nam, th nhng by gi th khng
t nhng ngi lnh o cng sn v con ci h nghim nhin tr thnh
nhng i gia, nhng ng/b t sn ! T khi cp c chnh
quyn, cc lnh t cng sn mm c leo lo nhn dn lm ch, cn b
l y t ca dn, nhng trn thc t th y t tham nhng li c thng
tay bc lt, cp ot, p bc ng ch n ni ngi dn phi ku ln
mm xng y t, tay v tin dn! Nh vy, thc tin trong na th k
qua chng t rng gii thng tr cng sn nc ta mt ht kh nng bit
xu h t lu ri.
Hy vng tt c ci m 1178 i biu i hi ng, hu ht l nhng
quan chc c Ban t chc ca ng sng lc, la chn kcng, ch yu
gm ton b su cc c quan lnh o trung ng, cc i thn cc
tnh, thnh ph, s bit xu h th ci hy vng tht qu ho huyn!
Chnh v bit chc l ci m i biu ny s nhm mt, bt tai,
l trc mi ngh chn thnh v ch l ca cc nhtr thc, cc chuyn
gia trong v ngoi ng, bit chc l ci m i biu ny s ngoan ngon
ni thui, ni vut ui, ni ly l v ci u lm theo li ch bo
Tuyn Tp DN CH I 268
ca ci nhm chp bu gi c ci gh ang ngi v cn hy vng leo
cao hn, nn phn ng dn chng Vit Nam hon ton th vi cng
vic ca i hi ng.
Tht vy, theo di qu trnh i hi X ang hp, cng nh c k cc
vn kin a ra ti i hi, mi ngi bit suy ngh u thy ngn ngm
v quanh i qun li vn l nhng li ni m sng nhm chn mun
thu: kin tr ch ngha Marx-Lenin, t tng H Ch Minh, kin tr
ch ngha x hi, nn kinh t th trng theo nh hng x hi ch
ngha, v.v. v v.v... C th ngh rng ci no trng bo th ca gii lnh
o b b tng ho t lu ri! Nhng tht ra, l mt s bo th c
tnh, v chnh bn thn giai cp thng tr cng sn hin nay khng mun v
cng khng th i mi ton b v trit ci c ch c ti ton tr
qung trn c dn ta. H ch c th v vu mt cch hi ht, hnh thc b
ngoi m thi c gi vng quyn lc. M nh vy th khng th no
p ng c s i hi ca i chng, cng gy thm b tc cho x hi v
khng gii quyt c vn cn bn tin ln, tc l vn t do dn
ch m ng cho s pht trin ca t nc. Ch mong, hy vng i
hi X ca ng ny qu l iu khng tng!
C nhin, chng ta u bit r l trong ng cng sn vn cn
c nhiu ngi tt, m thm yu nc, yu dn. Phn ng h l nhng
ng vin bnh thng sng gn gi cuc sng ca ngi dn, h li v
quyn, h bt bnh v cnh tt hu ca t nc, v s bt cng x hi, v
nn tham nhng trn lan, v ci h ngn cch giu ngho qu ln, v h
dn dn thy c s thng tr c on ca gii lnh o, nhng s ng
h cn s st v cam phn. Nhng ngi ng vin ny khi thc tnh c
th ng chung trong mt trn dn ch cng vi gii tr thc v cc tng
lp bnh dn v h s c vai tr xng ng trong cuc u tranh cho s
nghip dn ch chung. Nhng nhng ngi dn ch khng th hy vng g
tng lp ang nm quyn thng tr trong ng. Ngay c nhng ng ln
v hu, thnh thong ht hi vi cu c v dn ch, th nhng ngi
dn ch cng ch vi hn hoan, tng bc h ln my. Chng hn nh ng
cu th tng V Vn Kit, ng ta lm ra v hng hi ngh ci ny ci
n c v cp tin trc ngy i hi ng hp, nhng v thc cht n
hm nay ng vn l mt trong nhng k hng hi tng kinh kin tr ch
ngha Marx-Lenin v t tng H Ch Minh! ng lm ra v ci m,
nhng ci ngh nh pht xt 31/CP m ng ta k qun ch - thc
cht l giam cm ti gia - hng trm ngi bt ng chnh kin, th ng c
ngh xo b u? Ngay c khi ng H S Phu xin ng cu th tng
Tuyn Tp DN CH I 269
cng khai ni ln mt ting v ci ngh nh mt vic rt d lm trong
v tr ca ng ta th nhng ng cng l i. Hay nh tng V Nguyn
Gip, ng vit th cho b chnh tr v v TC2, T4 cng l lm sng t
ci vic ng v mt s v b vu khnglm gin ip, v mi li ngh ca
ng vi trung ng ng cng ch nhm cng c thm b my thng tr
ca ng, ch ng c quan tm g n chuyn t do dn ch thc s cho
ngi dn u?
Chung quy li th t do dn ch ca nhn dn chc th ginh c
bng bn tay v sc mnh ca i chng, ca nhng con ngi bnh
thng, ch khng th mong i, hy vng, cu xin g c giai cp
thng tr.
Hon cnh u tranh ca cc ngi dn ch nc ta cc k kh khn.
khng b ng trc mi tnh th, h cn phi lng nh trc mi
gian kh s gp phi trn mi bc tin ca phong tro, nhng m mu
thm c ngy cng xo quyt ca giai cp thng tr, nhng n khng b
tn bo ca bn c ti kiu phong kin chu, cng nh nhng hnh
vi thc gy bnh xe v lng ganh t nh nhen hay tnh bit phi thp
hn...ca mt s ngi. Phi ht sc cnh gic vi nhng t chc dn ch
cui, nhng nh dn ch rm do bn cm quyn git dy nh ph,
chia r phong tro.
ng thi chng ta cn thy r rng giai cp thng tr d c xo quyt
v gian c th no i na cng khng th dp tan c phong tro u
tranh dn ch nc ta, v tin ca phong tro rt xn ln. Cha bao
gi phong tro dn ch nc ta c c nhng tim nng to ln nh hin
nay, nhng tim nng c bn ngoi ln bn trong. Vn t ra l chng ta
phi bit khai thc, tn dng nhng tim nng cho cuc u tranh
chung. S ng h ca cc nc dn ch, cc t chc dn ch trn th gii
i vi cuc u tranh v t do dn ch nc ta ngy cng mnh hn
trc, c th to p lc ln vi gii cm quyn, gip cho phong tro dn
ch c thm iu kin thun li pht trin, gip cho x hi dn s c
bn r v pht trin nc ta. S hp ng u tranh v mc ch chung
gia cc nh dn ch trong v ngoi nc ngy mt nhp nhng, uyn
chuyn v nhanh nhy hn trc nhiu tng thm sc mnh ca phong
tro.
Tuy nhin, nhng tim nng to ln nht v cn bn nht nm chnh
ngaytrong lng nc ta. l hng chc triu qun chng b p bc, bc
lt ngy cng nhn r c b mt gi di, la m ca gii cm quyn v
Tuyn Tp DN CH I 270
ht sc cm ght bn cng quyn tham nhng. l hng triu b con
nng dn khn kh, b cp nh cp t, ang u tranh hng chc nm
rng r chng li bn tham quan li , bn cng ho c b mi,
i li nh t, i khi phc li cng l cho mnh. l hng chc vn
cng nhn ang si sc u tranh chng p bc bc lt, cng ngy cng
thy r b mt tht ca ng c xng xng v ngc ng cng sn Vit
Nam l i tin phong ca giai cp cng nhn, nhng khi qun chng
cng nhn ng ln u tranh cho quyn li ca mnh th chnh ng cng
sn, t chc cng on tay sai ca ng, chnh quyn trong tay ng li ra
sc ngn cn bo v cho quyn li ca gii ch nhn, thm ch cho
cng an bt b nh p nhiu ngi u tranh. l hngchc vn sinh
vin, hc sinh chn ngn nhng mn hc nhi s v ch ngha Marx-
Lenin, v t tng H Ch Minh, v lch s ng, ang bi quan v sau khi
ra trng khng kim c vic. l hng chc vn thanh nin tht
nghip phi em thn cho ng dng lm mn hng xut khu lao ng,
hng vn ch em ph n phi nhc nh bn thn cho ngi nc ngoi
ly tin nui gia nh. l hng triu tn ca cc tn gio nc ta
ang ut hn v s bp nght ca gii thng tr i vi quyn t do tn
gio, hng triu ng bo cc dn tc thiu s b cp t, b y vo cnh
kh khn, tng thiu mi b. l nhng nh vn, nh bo, nhng ngh s
bt bnh vi s kim sot t tng, s kim duyt tc phm m ng thc
hin qua bn tay bn cai t vn ngh... y, tim lc ca phong tro dn
ch Vit Nam ln lao nh vy . Nim hy vng ca chng ta phi t vo
ci tim lc , vo ci khi qun chng ng o . Chng ta cn dng
cm i vo khi qun chng m vn ng, gip h trong cuc u
tranh v quyn sng, v quyn t do dn ch, kho lo t chc h li. Lm
c nh vy th phong tro dn ch nc ta s c c sc mnh v ch
c kh nng quyt nh bc tin v tng lai ca dn tc.
118 chin s dn ch trong nc dng ln ngn c u tranh ri,
tung ra mt bn tuyn ngn vi mc tiu u tranh r rng minh bch ri,
th chnh lc ny mi ngi Vit Nam yu nc hy on kt li vi nhau
cng nhau hnh ng bt chp mi gian nguy.
Tng lai ti sng ca mt nc Vit Nam t do, dn ch, giu
mnh ang vy gi chng ta!
21. 04. 2006

Tuyn Tp DN CH I 271
Mt S Vn Ca
Phong tro Dn ch
T u nm nay, B chnh tr CS tin hnh mt chin dch n p cc
k hung bo nhng ngi dn ch trong nc c bp phong tro dn
ch ang ln. Trn khng b khc lit ny lm cho phong tro thit hi
nng v nhn s v t chc.
Lc ny, chng ta cn bnh tnh nhn li nhng thnh tu v thiu st
ca phong tro trong thi gian qua, nh gi tnh hnh phong tro hin nay
hoch nh mt hng i ng n cho tng lai. Vic lm ny rt cn
thit, trc ht, n nh lng ngi, c kt hng ng dn ch, chun
b cho nhng cuc u tranh tip theo.
Thnh tu ng qu
nh gi ng nhng thnh tu v thiu st ca phong tro dn ch
trong my nm qua, nn nhc li nhng din bin chnh trong vi nm gn
y.
Hn l mi ngi cn nh t u nm 2005, phong tro b nng
bi tm trng chn chng trc s chia rnhau nng n v nhng xung
t c nhn gia mt s nh dn ch c ting trong nc. Cn vo cui
nm 2005, khi c Hong Minh Chnh tuyn b ti Hoa K vic thnh lp
Phong tro Dn ch Vit Nam, th s kin lm cho nhiu ngi
dn ch trong v ngoi nc bng hong, ngao ngn. Trong tnh hnh ,
ch c rt t ngi tin tng l lc lng dn ch s xut hin t nhng ht
ging nng ng nht trong gii tr do nhu cu bc thit t qun chng
bn di v chnh lc lng ny s y phong tro tin ln.
V qu ng nh vy, phong tro dn ch m chi t bn di
v bt pht qua nhng cucu tranh rm r ca cng nhn, nng dn v
dn oan. Cn nh gi cao hnh ng t pht, rt gan d ca nhm Nguyn
Tn Honh, khi h gi bn Yu sch 8 im ca cng nhn i quyn lao
ng ln c quan lnh o cao cp ca CHXHCNVN (18.02.2006). V
cui thng 10 nm 2006, cng chnh nhm ny t ng ra thnh lp
Tuyn Tp DN CH I 272
Hip Hi on Kt Cng Nng Vit Nam. Hin tng Nguyn Tn
Honh c tnh gio hun cho nhng ngi dn ch chng ta. Nhn th ni
thm, CS rt nhy cm, bit ngay rng nhm Nguyn Tn Honh l mi
nguy ln i vi ch ton tr ca h, nn n nh khc lit trc tin
ging xung nhm ny.
Tip sau Yu sch... ni trn, xut hin Li Ku gi cho Quyn T
do Thng tin Ngn lun (ca bn Linh mc Chn Tn, Nguyn Vn L,
Phan Vn Li v Nguyn Hu Gii), Li Ku gi cho Quyn thnh lp v
hot ng ng phi ti Vit Nam (ca 116 ngi), v cui cng l
Tuyn Ngn T Do Dn Ch 2006 (ca 118 ngi). Trn su mi nm
qua, di ch c ti ton tr ca CS, cha h c mt tuyn ngn no
t vn u tranh cho t do, dn ch v nhn quyn mt cch r rng,
dt khot nh Tuyn Ngn 2006 ny. Vt qua mun vn tr ngi, nh
s hot ng nng n ca nhiu ngi, nht l Linh mc Nguyn Vn L,
Tuyn Ngn 2006 nhanh chng i vo qun chng, thu nhn c
trn 2300 ch k ca ngi trong nc khp cc tnh thnh v hng chc
nghn ch k hi ngoi, gy mt ting vang ln trong cng lun.
D hiu l nhng ngi lnh o phong tro Tuyn Ngn 2006, sau
ny gi l Khi 8406, t t cho mnh mc tiu: n trc hi ngh
thng nh APEC, trc tr ng c dn bu quc hi nm 2007, phi
lm c mt s vic rt cn bn l sm ra li ku gi v vn ng ty
chay cucbu c quc hi c ng, cho ra mt bn nguyt san T Do
Ngn Lun m khng xin php, hnh thnh mt tp hp rng ri nhng
ngi dn ch trong nc l Khi 8406, cho ra i mt chnh ng phi
cng sn l ng Thng Tin Vit Nam v c sc vn ng thnh lp mt
mt trn dn ch c tn gi l Lin Minh Dn Ch Nhn Quyn Vit
Nam. Nh nhng c gng rt ln h thc hin c nhng vic ra.
l nhng thnh tu ng qu.
Khuyt im v yu km
Tuy vy, chng ta cn nhn r nhng khuyt im v yu km ca phong
tro rt ra nhng bi hc cho sau ny. D nhin, trong mt thi gian rt
ngn m phi lm mt khi lng cng vic ln nh vy th kh trnh
c s vi v, hp tp, thiu cn nhc. Hn na, v phong tro c tnh
cht bt pht, bng bt, m nhng ngi lnh o khng chun b y
v khng kp to c c s vng chc cho phong tro. Khch quan m
ni, thiu st ny mt phn do nhiu ngi lnh o v ct cn dn ch b
Tuyn Tp DN CH I 273
chnh quyn ton tr bao vy, qun ch ngt ngho nn h kh i su vo
i chng cng nhn, nng dn, dn oan ang si sc u tranh xy
dng c s t chc lm nng ct cho phong tro.
Nhng, iu quan trng cn ni nht, l v thiu kinh nghim, ngay
tu h khng xc nh c mt ng li t chc v hot ng
thch hp vi iu kin ca mt ch c ti ton tr cc k hung bo. L
ra, mi ngi phi hiu rng di ch c ti ton tr, mun cho phong
tro tn ti bn vng th v t chc cng nh hot ng phi lun lun
kho lo phi hp mt b mt v mt cng khai. c bit l trong thi gian
u, cn ch trng n mt b mt nhiu hn, v ch dn dn a mt b
phn ra cng khai khi c iu kin. V trong mi trng hp phi lun
lun gi mt b phn b mt phng mi bt trc. ng ny, rt nhiu
khi anh ch em ta lm ngc li! Nn khi k cm quyn khng b tn
bo th kh duy tr c c s. Cc hot ng vin ca phong tro khng
c hun luyn v cng tc b mt nghim ngt, nn hot ng qu l
liu, coi thng mi nguyn tc b mt. Chng hn, ti nhng cuc hi
lun cng khai trn din n Paltalk, nhiu khi anh ch em ta r nhau tham
gia ng o, cng khai danh tnh khng cht d dt, trong lc th bn
mt v tha h lm... s en! Sai lm v ng li t chc v hot ng
lm cho phong tro phi tr gi nng n l mt bi hc ng ghi nh
nht.
Pht biu bi quan, qu trn
ng tic l, sau trn n p va qua, vi tc gi dn ch vi v vit v
vit cng khai trn cc c quan truyn thng nhiu li ph phn nng n
m thiu xy dng, thiu khch quan v khng chnh xc i vi phong
tro trong nc v mt s ngi lnh o phong tro. Ngi ta ch thy
mt sai lm, thiu st, l i mt thnh tu. Ri li a ra nhiu nhn nh
rt bi quan: ... ra i mt cch hp tp ri tn li nhanh chng... , lc
lng dn ch trong nc nh tan tc, kh th u tranh trong
nc xp xung, ngi ny b cuc, ngi kia o thot, phn khi
nhng ch cho tht vng..., h v tnh gieo rc thm hoang mang, s st
trong qun chng v lm cho k cm quyn khoi tr, v c c thm
lun c h do dn chng.
Bo rng lc lng dn ch nh tan tc, th sao vn c nhng
ngi dn ch hay c cm tnh vi dn ch tip tc biu l lng kin
cng ca h? Chng hn nh anh Phm Vn Tri c to n mi n
Tuyn Tp DN CH I 274
lm nhn chng trong v x hai lut s Nguyn Vn i v L Th Cng
Nhn hm 11. 05.2007, anh xin pht biu kin, m khng c ni, th
l ngay hm sau anh vit bi tng thut phin to x bt cng v t
thi cng khai phn i cng quyn. Hay c Nguyn Th Bo Phng,
bt chp vng vy dy c ca cng an, mt v, vn mang bnh m n
tip t cho dn oan ang biu tnh khiu kin trc Vn phng 2 Quc hi
ti Si Gn hm 06.06 va qua, c cn dng in thoi tng thut v
cuc biu tnh ca dn oan, sau li vo dch v Internet th b cng an
bt gi v nh p d man. l khng k n hng chc gng mt dn
ch vn cn tip tc u tranh cng khai hay thm lng, khng k n
nhng tp san dn ch vn tip tc ra u n v cc t chc dn ch vn
thng ln ting... Bo rng kh th u tranh xp xung, th sao vn
cn sc si hng chc cuc nh cng ng o ca ngi lao ng khp
ba min, hng chc cuc biu tnh ca dn oan H Ni v Si Gn, c
bit l cuc biu tnh khiu kin ch yu ca nng dn cc tnh thnh
Tin Giang, An Giang, Kin Giang, Bnh Dng, Bnh Phc, M Tho,
Bn Tre, Long An, B Ra, Vng Tu, v. v... mt cuc biu tnh ng
o v ko di cha tng thy di ch ton tr ca CS?
Sau trn n p phong tro dn ch, c tc gi khi nhn ra ngoi nc
ch thy: hi ngoi ch biu l c mt s phn n bt lc... mi
chnh quyn, tr Hoa K, u khng c phn ng. Chnh Hoa K cng
ch phn ng mt cch rt chng mc... Bo ch v cc c quan
truyn thng cng ch dnh cho t n p ny mt s ch rt tng i.
Th gii ang c nhng quan tm khc, v.v... K l l tc gi ny khng
thy mt iu r rt l: cha bao gi hnh vi ca k cm quyn n p
phong tro dn ch nc ta dy ln mt t phn i mnh m nh ln
ny. Chnh ph v chnh gii nhiu nc, nh Hoa K, Canada, c chu
v u chu u ln ting. Tng thng Bush nhiu ln pht biu ng h
nhng ngi bt ng chnh kin Vit Nam v gp g i din cc t
chc dn ch Vit Nam. Cng ng ngi Vit Hoa K hot ng rt
nng ng trong dp Ch tch Nguyn Minh Trit n Hoa K. V mi y
(12.07), Quc hi chu u ra ngh quyt ring v Vit Nam sau nhng
v n p phong tro dn ch. l s ng h ln lao i vi phong tro
dn ch nc ta!
Quan h trong - ngoi
Chc c gi cn nh, nhiu nm trc, chng ta khao kht thit lp mi
Tuyn Tp DN CH I 275
quan h tt gia trong - ngoi tin ti s phi hp hay hip ng u
tranh gia trong - ngoi. Sau bao nhiu c gng vt qua mi ngn tr
ca k cm quyn, ngy nay chng ta thit lp c mi quan h tt p
v phong tro u tranh trong nc c c s h tr v mt tinh thn
v vt cht rt ln ca hi ngoi. Th m sau trn n p c vi tc gi li
khng nh dng nh phong tro trong nc l do s xi gic, s ch o
trc tip ca cc lc lng hi ngoi! y l khng nh sai lm, v trch
nhim v rt tai hi: trc ht, v n khng ng s tht, sau na, v n coi
khinh lc lng dn ch trong nc, nht l lp tr ang vn ln, cui
cng, v n ch lm li cho k cm quyn ton tr c c h do ngi
dn trong nc v c c n p phong tro! Xin c gi xem li nhng
cu: ... S ho hc t hy vng vo mt chuyn chng c g chc chn
nh vy t gic mt tm trng tuyt vng sn sng bm vu vo bt c g
c hnh dng ca mt ci phao... ... Nguyn Vn L, v Nguyn Vn i
H Ni, l nhng nn nhn ca cch hot ng ca i lp ti hi
ngoi: khng chun b lc lng ri n khi thy tnh th c v thun li
th c gng nm ly c hi mt cch vi v v vn dng qu sc anh em
trongnc trong mt cuc thi ua x b xem ai lm trc, ai ln ting
trc, ai thng bo u tin nhng tin khn, ai gy c ting vang
nhiu nht..., hay mt tc gi khc vit: ... cc anh em dn ch tr
trong nc th khng cn bit tin ai, nghe ai nn nh nghe v lm theo s
ch o trc tip t bn ngoi. T y phong tro khng hng vo b su
m thc dc nhau diu v dng oai, khiu khch cng an, thch chnh
quyn ! Thit tng khng cn phi bnh lun nhiu v nhng li pht
biu nh vy!
Cng ng ngi Vit hi ngoi
Trong lc Cng ng ngi Vit hi ngoi ang c gng vn ln lm ch
da cho phong tro trong nc th c tc gi a ra nhng nhn xt rt sai
lch: Cng ng ngi Vit hi ngoi ti Hoa K v cc nc phng
Ty n t min Nam, sau khi ch Vit Nam Cng Ha sp ... Khi
ngi thot ra c nc ngoi l mt khi ngi r hng, y cm th
v tuyt vng; trong thm tm i a s chn hn mt qu hng mi.
Trong hon cnh u tranh ch l biu l v trt bt s cm th
ang sc si trong lng ch khng phi ginh thng li. Cuc u
tranh v vy khng khc g mt cuc ln ng, nhng ngi c ng h
nht l nhng ngi t ra to bo nht, ln ng hay nht, gy c o
tng mnh nht...! Ngi ta c tnh nhm mt trc tm lng yu
Tuyn Tp DN CH I 276
nc, yu t do ca c mt khi ng o ngi Vit xt xa cho s phn
dn mnh trong nc cn b mt t do di ch ton tr ca CS, v
ang c gng gp sc mnh vo i cuc: em li t do, dn ch v nhn
quyn cho dn tc. Tht l nhng li l ba bi, v trch nhim!
Khi 8406
C tc gi nhnnh rng: ng l n phi dng li mc mt bn
tuyn ngn dn ch, nh th cng l qu bu lm ri, nhng ngi ta bt
n phi lm mt vic m n khng th lm: tr thnh mt t chc v hn
th na mt t chc m ca nhiu t chc khc. Ngi ta c tnh khng
phn bit mt bn tuyn ngn vi mt t chc, nhng ngi ch k tn ng
h mt bn tuyn ngn v nhng ngi dn thn trong mt t chc.
Theo chng ti, vic ra i ca Khi 8406 l mt nhu cu khch quan
bt buc phi lm duy tr v pht trin thng li sau khi Tuyn Ngn
2006 c cng b, vth khng th coi vic ra i ca Khi 8406 l vic
lm hp tp, cng khng th bo l ngi ta c tnh khng phn bit mt
bn tuyn ngn vi mt t chc. V li, Khi 8406 ch l mt tp hp
rng ri, nhng khng c Khi 8406 th lm sao ly c ch k ca trn
2300 ngi trong iu kin rt kh khn di ch cc quyn? lm sao
v ly danh ngha g giao tip vi cc t chc quc t v cc chnh
khch trn th gii? lm sao tip cn c vi bo ch th gii v cng
lun quc t?
V ng li, chin lc
Nhng ngi dn ch u nht tr coi bt bo ng l phng chm cho
mi hnh ng ca mnh. Ngha l, mi hot ng khng nhm ti v
trang u tranh, v trang khi ngha m ch yu nhm ti vic vn ng
qun chng, gio dc i chng thc dn ch, t do i chng ng
ln u tranh cho quyn li v nhn quyn ca mnh. u tranh bt bo
ng th ch c th da vo sc mnh ca qun chng m thi. V ch
c sc mnh ca qun chng mi lm p lc c cho gii cm quyn
phi chuyn ho hay i thay ch c ti ton tr. C nhin, to
c sc mnh ca qun chng, nhng ngi dn ch phi kin tr vn
ng, t chc v gio dc qun chng. y l mt vic cc k gian kh,
kh khn v lu di trong tnh hnh i a s ngi dn trong nc cn
s st v ht sc th vi vic u tranh cho t do, dn ch v nhn
quyn.
Tuyn Tp DN CH I 277
Song, khi ni u tranh bt bo ng th ng ngh rng s ch l
nhng cuc u tranh n ho, khng c nhng cuc u tranh v cng
quyt lit, cng thng. Tri li, trong cuc u tranh bt bo ng c khi
phi dng n nhng hnh thc rt quyt lit, nh biu tnh, tng nh
cng, tng bi kho, bi th, thm ch bt tun lnh, c khi phi ko di
nhiu ngy, nhiu thng, c khi phi hy sinh thn mng... th mi lm cho
k cm quyn phi li bc, nu khng chu li bc th phe cm quyn s
b khng hong trm trng, thm ch sp . Nhng ngi lnh o phong
tro cn phi hnh dung v chun b tinh thn cho nhng cuc u tranh
nh vy trong tng lai khi thi c n.
Th nhng, c tc gi li khng nh:... Cuc u tranh cho dn ch
v vy khng phi l mt cuc xung t th ch mt mt mt cn m phi
l mt cuc i u ha bnh - t nht l ha bnh n phng t phe dn
ch -gia d n dn ch v d n cng sn. Mt tc gi khc gii thch
thm quan im trn: y phi l cuc tranh u mi gi tt c mi
ngi c bit l nhng ngi cng sn cng tham gia vo cuc chi
dn ch, cng chp nhn lut chi dn ch. (tc gi nhn mnh
nmc) V vy chin lc ca cuc tranh u ny khng phi l tm cch h
b v lng nhc nhau m phi l cuc tranh u ca mi gi, ca i
thoi v thuyt phc, ca tinh thn ho gii, ca tn knh... . Lun im
ny nghe tht lng mn, nh mt cnh in vin m m v ru ng,
nhng n cc k nguy him! Chng ta u tranh vi giai cp cm quyn
cng sn (xin nhn mnh: vi giai cp cm quyn cng sn) l lp ngi
dy xo dn tc ta trn 60 nm ginh cho c t do, dn ch v
nhn quyn, l nhng bu vt m giai cp ny tc ot ca dn ta. Th
m cuc u tranh ny khng phi l mt cuc xung t th ch mt mt
mt cn, th lm sao ginh c nhng iu m dn ta hng khao kht?
Bng mt cuc chi dn ch ? Bng cch i lp dn ch c van xin t
do, dn ch, cn giai cp cm quyn cng sn c tu ban pht chng?
Nu khng mt mt mt cn th c hai cng vui v tn ti chng? Nu ch
c ti ng tr cn, th chng ta s ginh c ci g? T do, dn ch
v nhn quyn ? Ci lun im: m phi l mt cuc i u ha bnh -
t nht l ha bnh n phng t phe dn ch - gia d n dn ch v d
n cng sn c ngha l g? Xin hi, ban lnh o CS c cho php
chng ta i u ho bnh hay khng? h c thm cng tham gia vo
cuc chi dn ch khng? M nu khng, th chng ta chi vi ai?
i u ha bnh vi ai? Cn t nht l ho bnh n phng t phe
dn ch ngha l th no? i u gia d n dn ch v d n cng
Tuyn Tp DN CH I 278
sn l th no? Mp m v y o tng! Quan im ny c th dn n
hnh ng tho hip vi giai cp cm quyn cng sn d nh chi!
Lc lng u tranh trong nc l ch yu
Khi ni lc lng u tranh trong nc l ch yu, lc lng u tranh
ngoi nc l h tr, chnh l theo ci tinh thn da vo sc mnh ca
qun chng lm p lc cho gii cm quyn nhm chuyn ho hay i
thay ch c ti ton tr. Phi c quan nim r rng nh vy khng
li vo lc lng u tranh ngoi nc, m ngay t u phi tp trung
xy dng lc lng qun chng trong nc. Th m c tc gi li vit: ...
Phi khn cp t b ngn ng gi di l quc ni l ch lc, hi ngoi ch
c vai tr ym tr. Lp lun ny rt sai trong giai on ny. T lc no v
u trong mt cuc tranh u cng khai ngi ta c th c o n ni
chn t b ch huy a im hon ton do i phng kim sot? T lc
no v u ngi ta c th t vo a v lnh o nhng ngi m ch
c th bt giam hoc th tiu bt c lc no?. Nu ni v vic t b
ch huy hi ngoi hay trong nc, th cch lp lun c th chp
nhn c, t nht trong thi k s khi ca phong tro, nhng trc sau
th cng phi tm cch chuyn b ch huy v hot ng b mt trong
nc. Nhng vic b ch huy ng u khc hn vi nhn thc,
quan nim lc lng u tranh trong nc l ch yu, lc lng u tranh
ngoi nc l h tr. Hai iu ny khng ging nhau, khng phi l mt,
khng th ng nht, khng th ln ln. D giai on trc hay giai on
sau th chng ta vn phi c bit lo vic xy dng lc lng u tranh
trong nc, coi l lc lng chnh, ngha l lc lng i u thng
trc vi giai cp cm quyn, v xt cho cng, lc lng ny s c tnh
quyt nh ginh thng li cui cng khi thi c n. V th chng ta
phi ra sc xy dng v pht trin lc lng u tranh trong nc. y l
mt nhn thc nghim chnh, ng n, c tnh chin lc, ch khng phi
l ngn ng gi di. Vic t c quan lnh o phong tro u ch l
mt vic c th, mt quyt nh c tnh nht thi ch u phi l mt ch
trng, mt ng li chin lc lu di?
Chuyn di nc Nga
Sau khi khng nh phi loi b kch bn lt , tc gi kia nu
ra lun im: ... V li chng ta cng s khng thay th c tt c gung
my nh nc. Mt chnh quyn dn ch trong tng lai vn phi duy tr
Tuyn Tp DN CH I 279
ton b qun i, cng an, b my hnh chnh hin c, ch khc ch vch
ra nhng mc tiu mi, em li mt tinh thn mi, nhng gi tr mi, mt
cch t chc v lm vic mi.... Quan im ny cng tht l nguy him!
Khng nh nh th l cha hiu r bn cht ca b my chuyn chnh
ca CS, mt ng xut thn t l Marx-Lenin-Stalin-Mao. Ci b
my chuyn chnh ny, thc cht l chuyn chnh v sn ca CS, nu
khng c chnh quyn dn ch mi ra i ci t ton b th trc sau g
n cng s chng li hoc ngm ngm, hoc cng khai chnh quyn
dn ch. C nhin, mc ci t trit c n u cn tu theo tng
quan lc lng gia chnh quyn dn ch v giai cp cm quyn cng sn
b tht th hay b lt . iu ny hin nay cha th ni trc c,
nhng nhng ngi dn ch phi nm vng ci ct li, ci tinh thn l ci
t ton b, ch khng phi duy tr ton b.
Xin mi ngi chvi qun bi hc au n ca phong tro dn ch
nc Nga. Chnh v nhng ngi ng u nh nc dn ch ca Nga, sau
khi ch cng sn sp Lin X hi thng 8 nm 1991, khng c
thi dt khot i vi X-vit Ti cao (quc hi) cng sn, b my
hnh chnh c, qun i v cng anc ca cng sn, khng ci t mnh
m duy tr gn nh ton b b my hnh chnh, qun i, cng an c, do
gy ra hu qu nghim trng lm cho vic dn ch ho nc Nga b
trc trc trong nhiu nm, lm cho t nc v x hi Nga khng n nh
trong mt thi gian di, thm ch c khi phi xung t v trang (nm
1993, sut na th xy ra ni chin) gia chnh quyn dn ch v phe i
lp np di l c ca X-vit Ti cao vi trn 90% l quan chc, cn b
cng sn... Tnh trng nghim trng l do s ph hoi ngm ca cc dn
biu c, quan chc c, tc l gii nomenklatura c. Hu qu ca sai lm
ni trn l nc Nga hin nay ang quay tr li ch ton tr, tuy rng
khng phi ca cng sn nh trc m ca gii mt v v quan liu c.
Ngy nay, nhng thnh qu dn ch trong nhng nm u ca chnh quyn
dn ch ang dn dn mt ht: khng cn t do bu c, t do ngn lun, t
do bo ch, t do biu tnh, v.v... theo ng ngha na. Tht bi ny l mt
bi hc c tnh gio hun ln cho chng ta!
Ni th, khng cngha l nhng ngi dn ch ch trng khi
nm c chnh quyn s khng s dng cc chuyn gia ca b my
nh nc c. Tri li, h phi qu trng v s dng cc chuyn gia c.
Nhng xin nhn mnh nu khng ci t ton b qun i, cng an, b
my hnh chnh ca ch c, m ch vch ra nhng mc tiu mi, em
li mt tinh thn mi, nhng gi tr mi, mt cch t chc v lm vic
Tuyn Tp DN CH I 280
mi th chc chn s khng c ai thc hin nhng iu mi c th l rt
hay ho m cc nh dn ch s vch ra c u! Mt l gin n l v tng
lp cm quyn (nomenklatura) c, cc cn b c ca qun i, cng
an v b my hnh chnh c khng munthc hinnhng ci mi do
cc nh dn ch vch ra, v h qu quen vi b my chuyn chnh c,
qu quen vi phong cch lm vic cng sn. l cha ni n s tht
ny: nhiu ngi c vn cn luyn tic b my chuyn chnh cng sn
c v c mong n phc hi tr li.
Gi trng cho c
V mt chin lc, cng nn nhc n mt s nh l lun dn ch ch
trng rng: theo truyn thng Vit Nam, vic chuyn ho hay thay i
ch hin tn ch c th thc hin c nh c quan lnh o, tc l ban
lnh o CS. Quan im ny cng nh lun im trn u khng thy
c bn cht ca CSVN, l ng khng mun v khng bao gi c kh
nng chuyn ho hay i thay ch c ti ton tr thnh ch dn ch
ch thc, a nguyn a ng c. V sao? V bn cht ca CS l tri
ngc, l chng li dn ch ch thc. CS ch chp nhn vai tr lnh o
c tn ca CS m thi, ch bm vo chuyn chnh v sn tn ti,
th th lm sao thc hin c dn ch a nguyn a ng? V th quan
im ny c khc g gi trng cho c?
Cc phn t cp tin trong CS
Nhng ngi dn ch t t cho mnh nhim v phi ra sc tranh th v
tm mi cch phi hp hnh ng vi cc phn t cp tin trong CS
cng u tranh cho vic dn ch ho. V trn thc t, trong hng ng ca
ng c rt nhiu ngi cng sn thc tm yu nc, v nhn thc cng
nh tm trng ca h c th chuyn bin tr thnh nhng ngi dn ch
v cng ng vi chng ta trong mt mt trn dn ch chung. Di ch
ton tr ca CS, vai tr ca cc phn t cp tin trong ng rt ln trong
vic chuyn ho hoc i thay ch .
Tuy nhin, s tranh th v phi hp hnh ng vi cc phn t cp
tin trong CS cng phi theo nhng nguyn tc nht nh. Chng hn,
phi da trn vic lm ch khng phi trn li ni ca h xc nh h
c phi l cp tin hay khng, ch khng th lm tm lum, khng th
vn v, sn n qu ng khi ngi ta cha t ra t g l cp tin
c. Mt nguyn tc na l phi hp hnh ng vi cc phn t cp tin
Tuyn Tp DN CH I 281
trong CS, nhng nhng ngi dn ch phi lun lun gi tnh c lp v
lp trng, ng li v t chc ca mnh. C nhin, c th c nhng nhn
nhng ln nhau, nhng khng th tho hip trong lp trng v quan
im. V vn vn...
Theo chng ti nhn xt, va qua, anh ch em dn ch trong v ngoi
nc thng ri vo hai thi cc ngc nhau:
a/ mt s ngi nng v mt kch CS ni chung, m khng phn
bit gii lnh o cng sn vi cc ng vin bnh thng, hoc kch
lnh o bng nhng li l nng n, kh nghe, c thgy s phn ng
tiu cc ngay c trong s ng nhng ngi cng sn bnh thng, m
nhng ngi ny c nhiu kh nng chuyn ho sang pha dn ch. Thi
cc ny kh c lng ca dn chng cn m h trong nhn thc chnh tr.
Xu hng ny thy r nhiu tc gi ngoi nc v mt vi tc gi trong
nc;
b/ mt s ngi phn nhiu trong nc th tri li, nng v mt
mn trn, vut ve gii lnh o cng sn, nht l vi vi nhn vt lnh o
cao cp c nay hi hu c i li ni bng gi c v dn ch. Va
qua, ng V Vn Kit pht biu vi li c v cp tin, th l c ngi
vi xp ng ta vo hng nhng ngi dn ch, c ngi bnh vc,
chy ti cho ng Kit bo rng ng ta khng tn thnh ngh nh
31/CP, d chnh tay ng k ngh nh v cho n nay ng cng
khng h c mt li ph phn no v ci ngh nh c c m ng k.
Gn y hn, sau khi Ch tch Nguyn Minh Trit v Th tng Nguyn
Tn Dng va cng B chnh tr quyt nh mt trn n p phong tro
dn ch cc k khc lit, b t hng chc chin s dn ch ca chng ta, v
hai ng ny ra hi ngoi n u cng c ng bo Vit Nam hi ngoi
dn cho nhit lit n ni phi lun ca hu m i, th m, tic thay, c
nh dn ch trong nc vi v tuyn b ra th gii l sn sng bt tay
ng Trit v ng Dng, coi nh cc ng ny l lc lng cp tin trong
CS, trong lc cc ng cha c mt biu hin no r rt ca s cp tin
c.
C th l ang c s phn ho no trong ban lnh o CS, nhng
phi ch s biu hin c th, ch khng nn ch da trn suy on, nht l
suy on ca cc nh bo ngoi quc l nhng ngi khng st thc t
Vit Nam li thch on m v hay cng iu! Hn na, nu qu tht c
mt vi ngi cp tin no trong ban lnh o cao cp mi xut hin
tht, th s vn v, sn n ca cc nh dn ch chc g h thch, chc
Tuyn Tp DN CH I 282
g c li cho h.
Tranh chp ni b CS
C nhin, thc hin sch lc ng n th nhng ngi dn ch phi
c ci nhn su sc nhn thy nhng nt rn trong gii cm quyn.
Gn y, c tc gi a ra mt vi nhn nh kh chp nhn. ng y
vit khi phn tch tnh hnh ni b ca CS: Nhng tranh chp phe phi
trong ni b ng cng sn k nh chm dt. Phe L c Anh -
Mi thng. Nhng ngi cm u ng v nh nc hin nay u
thn vi hai ng ny. Nhng ngi chng li hai ng Mi, Anh ch cn
rt t v u gi yu... . Khng ng nh th! Thc t th nhng tranh
chp phe phi trong ni b CS vn cn. l nhng tranh chp v quyn
li v quyn lc, nhng khc bit nho nh (cha hn l va chm, xung t)
v ng li. Thng th nhng tranh chp hay nhng khc bit ny b
giu kn nn tng chng nh chng khng cn na. Chng ta cn thy r
v nh gi ng mc ca nhng tranh chp ny tm cch khai thc.
Tuy nhin, mt iu cn nhn mnh l trong vic u tranh chng phong
tro dn ch th ban lnh o cng sn nht tr vi nhau.
Tc gi ca nhn xt trn khng nh mt iu rt kl: Tnh
trng n vng ni b ca ng cng sn cha chc l xu cho tin
trnh dn ch, n cn c th l tt. C chm dt c nn phe phi trong
ng, ban lnh o cng sn mi c th ly nhng quyt nh cn thit, k
c nhng quyt nh ni lng v chnh tr. ng nn qun rng chnh sch
i mi, tc m ca v kinh t th trng, c c v lc , nm 1986,
phe ng L c Th kim sot c ng v c ton quyn quyt nh.
iu khng nh ny tri hn vi l l thng thng: nu CS m cng n
vng ni b th li cng kh khn cho nhng ngi dn ch v cho phong
tro dn ch ni chung. Nh trn chng ti nhn mnh: trong vic u
tranh chng phong tro dn ch th ban lnh o cng sn nht tr vi
nhau. Th m by gi h chm dt c nn phe phi trong ng, li c
c tnh trng n vng ni b th h tha h n p phong tro dn ch,
h chng cn quan tm n vic ni lng v chnh tr, hay l h lm vic
vi mt kiu khng c li g cho i lp dn ch c. Cn khng nh
rng chnh sch i mi... c c v lc ,... Phe ng L c Th
kim sot c ng v c ton quyn quyt nh th khng ng vi
thc t lch s. Hi nhng nm 80 th k trc, khi t nc b nhn chm
trong cuc khng hong v cng trm trng, CS ang ng trc nguy
Tuyn Tp DN CH I 283
c b dit vong th d c hay khng c ng Th, d ng Th c ton quyn
quyt nh hay khng th CS vn c phi chu i mi v kinh t!
l mt thc t lch s v cng l mt tt yu lch s. Khng lm vic th
CS chc chn b dit vong.
Vi li kt
Chng ta ang mt thi im rt nhy cm. N i hi ccnh dn ch
mt tinh thn trch nhim cao, mt thi thn trng trong s pht ngn
cng nh trong hnh ng, mt tinh thn tng thn tng knh i vi
nhau v i vi i chng. Sau trn n p tn bo ca k cm quyn cng
sn, gi y cc chin s dn ch trong nc ang phi bng b vt thng
m k th ca dn ch v t do gy ra cho phong tro, chng ta rt kinh
nghim v nhng vic lm qua khng phi ch chit ln nhau, chia r
nhau, dm nhau m chnh l c kt vi nhau v tip tc tin ln.
Phi dt khot thy r rng kh khn trc mt cn nhiu, nhng
thun li cng khng t, nu chng ta khng bi quan, gi vng c tinh
thn kin nh, kp thi tp hp c hng ng, cng c c t chc, i
su vo qun chng ang si sc u tranh th chc chn phong tro li
khi pht v bng ln.
Moskva 16. 07. 2007
Nguyn Mi nh Cn
Ghi ch:
Trn y l mt s quan im, ngi vit xin thng thn trnh by mi
ngi cng nhau suy ngh. V khng mun gy thm sng gi cho phong
tro, nn ngi vit khng nu tn cc tc gi c trch dn. Rt mong
c gi thng cm. Cc cu trch dn u c copy ng nguyn vn t
cc vn bn c trn mng.

Tuyn Tp DN CH I 284

Nguyn Minh Cn
Sinh nm 1928 ti Hu. tham gia ng
Cng Sn ng Dng t nm 1946,
Tng gi Ph Ch tch y ban Hnh
chnh thnh ph v ch nhim bo Th
, H Ni.
Nm 1962 ng c ng c i hc
trng ng Cao cp ti Lin X.
Trong thi gian ny, cc ng L Dun v L c Th,
ng theo ng li chng Lin X ca CS Trung Quc,
m mt chin thanh ton nhng ngi m h cho l c t
tng theo ch ngha xt li ca Lin X.Trc tnh hnh ,
ng v mt s ng vin cao cp quyt nh xin t nn
chnh tr ti Lin X.
ng hin v hu. Phn ln thi gi ng dnh
nghin cu Pht hc v vit cc bi nghin cu chnh tr.
ng hin c ng ti Moscow, l nh bo t do.
Cun Cng l i hi (Vn Ngh, California) l tp hp
nhng bi vit ca ng t 1992 n 1998.
Tuyn Tp DN CH I 285
Ton Dn Nghe Chng? Sn
H Nguy Bin
(Vi li tm s vi cc bn tr)
Cha bao gi nhc khc ho hng ny m vang mnh m v thi thc nh
lc ny trong lng ngi dn Vit Nam c lng tri! V sao vy?
V, t Nc ta c cc ng Quc T dng nn trn my
ngn nm trc v c cc tin lit bit bao xng mu gn gi
gi y ang ng trc him ho mt t, mt nc, mt o, mt
bin, v ang tng bc b mt ch quyn bi th on bnh trng
v cng thm c ca ngi lng ging phng Bc!
Mi him ho ny mt phn do s phn an bi cho t Nc ta, t
T Quc ta bn cnh mt ln bang cng sn khng l, y tham vng bnh
trng v m mu thn tnh. Mt phn khc rt quan trng l do thi
v chnh sch sai lm, thin cn ca gii cm quyn cng sn ton tr nc
ta, k t Ch tch CSVN ng thi l Ch tch nc VNDCCH H Ch
Minh cho n cc Tng B th CSVN v sau ny. H khng nhn
thc r m mu ca cc lnh t CSTQ, li mun da dm vo thin
triu c c sc mnh bnh trng quyn lc ca mnh xung
phng Nam, nn c mt thi gii cm quyn nc ta m qung, ht
lng suy tn, thn phc thin triu h Mao n ni qun c quyn li
quc gia! Biu trng ni bt ca thi ny l bc cng hm nhc ngy 14
thng 9 nm 1958 m Th tng VNDCCH Phm Vn ng gi cho
Tng l Quc v vin CHND Trung Hoa, cng nhn lnh hi 12 hi l ca
Trung Quc, trn thc t l cng nhn cc qun o Hong Sa v Trng
Sa thuc ch quyn Trung Quc, bt chp s tht lch s l hai qun o
t xa n nay v vn thuc ch quyn nc ta! Hoc, v mun bng
mi gi da dm vo Trung Quc gi c quyn lc ca mnh trn
u trn c ngi dn sau khi cc ch x hi ch ngha sp hng
lot Lin X v cc nc ng u, gii cm quyn cng sn nc ta
thc hnh mt ng li ht sc nhu nhc l c nhng b dn tng
bc trc tham vng khng y ca thin triu i Hn, bt chp s
Tuyn Tp DN CH I 286
ton vn lnh th cng nh nn an ninh ca T Quc! Biu trng ni bt
ca thi ny l Hip c v bin gii ngy 30.12.1999 v Hip c v lnh
hi Bc B ngy 25.12.2000 m nhng k cm quyn CHXHCNVN t
tin k kt vi Trung Quc m khng cng khai tho lun dn ch ti quc
hi, cng nh khng dm cng khai bn bc vi quc dn ng bo, do
lm cho T Quc ta mt i hng my trm cy s vung lnh th, trong
c vng i Nam Quan, thc Bn Gic, v.v v hn chc ngn cy s
vung lnh hi trong vnh Bc B! Biu trng ni bt ca thi ny cn l
quyt nh ca B Chnh tr CSVN cho Trung Quc khai thc bauxit ti
k Nng vng ccNam Ty Nguyn, tc l cho php k th tim
nng ang nui mng bnh trng xung phng Nam v ang mu
cp ot lnh th ca ta, c mc sc tn ph mi trng sinh thi min
Nam nc ta, gy hi to ln cho i sng ca cc sc dn ngi Thng,
cng nh ca ngi dn Nam Trung B v Nam B, ng thi to iu
kin cho chng t c s v bm chc vo vng t huyt ca T Quc
ta, khi cn th t chng c th d dng nh chim nc ta!
Mi ngi Vit Nam am hiu thi cuc u v cng lo lng trc
sxm nhp ngy cng su ca Trung Quc v mi mt, t kinh t cho n
chnh tr vo t Nc ta, to nn mt tnh th cc k nguy him cho s
tn vong ca T Quc ta. Ai cng bit l hng ho Trung Quc trn ngp
th trng nc ta, bp nght nn sn xut ca nc ta. Ai cng bit l bn
bnh trngTrung Quc ci cm nhiu gin ip vo nc ta, ng thi
tuyn m tay chn cho chng ngay trong b my cm quyn nc ta.
Mi y nht, t Tui Tr trong nc cho bit cc quan chc Vit
Nam to iu kin thun li cho cc nh thu Trung Quc thng thu
rt nhiu cng trnh trng im v in, xi mng, ha cht, v iu ng
ngi nht l cc nh thu Trung Quc em theo hng ngn cng nhn cng
thit b ca h sang nc ta, trong khi cng nhn Vit Nam th khng c
s dng v nhng thit b Vit Nam hon ton c th sn xut c.
Cng theo t Tui Tr, hng chc ngn cng nhn Trung Quc hin
ang lm vic Vit Nam trong cc cng trnh ca Trung Quc, chng hn
nh cng trnh ln m C Mau, cng trnh nh my in Hi Phng,
v.v... Ch ring cng trnh xy dng nh my nhit in Qung Ninh
cng c 2000 cng nhn Trung Quc... Xin mi ngi c th hnh dung
xem: hng chc ngn cng nhn Trung Quc ti cc cng trnh trng im
v in, xi mng, ha cht, v.v nc ta cng vi vi chc ngn cng
nhn Trung Quc ti cng trng bauxit Ty Nguyn, th khi k xm
lc tim nng bt u gy hn, i qun th nm ny ca chng s l
Tuyn Tp DN CH I 287
mt lc lng hng mnh nh th no nm ngay trong lng t Nc ta?!
V th, ngy nay, chng ta ni n him ho mt nc u cphi
l chuyn thi phng, cng iu? u cphi l iu vin vng,
v cnc? M chnh l mt thc t ng cay s strc mt mi ngi
dn Vit Nam! iu ny phi lmi lo ngh ca tt c nhng ai c lng yu
nc, thng dn, ca tt c nhng ai bit u t n s tnvong ca T
Quc, n tin th h mai sau ca t Nc. Tui tr nc ta khng th
no th , v cm trc trch nhim thing ling ca mnh i vi T
Quc! Chng ta quyt khng th cho gii cm quyn mun lm g vi
T Quc ta cng c! Hy ng ln dng dc ct cao ting ni yu nc
ca mnh! Hy t r cho k cm quyn thy quyt tm ca ngi dn thit
tha bo v T Quc, hy biu dng tinh thn kin quyt phn i thi
nhu nhc ca k cm quyn ang c li dn tng bc trc m mu
thm c ca k xm lc tim nng. Phi lm cho mi ngi, k c
nhng ngi cng sn, nhng qun nhn, nhng ngi trong b my
quyn lc, u hiu rng: mi ng phi, mi chnh quyn, mi th ch ch
tn ti mt thi m thi, cn t Nc, T Quc th tn ti mun i! M
t Nc, T Quc l ca chung ca ton Dn Tc ch khng phi ca
ring ai, khng phi ca ring mt ng phi no.
Dn ta c thtrnh him ho mt nc ch khi no c c mt
chnhquyn bit thng dn, thng nc, bit chm lo n quyn li vt
cht v tinh thn ca nhn dn, bit tn trng cc quyn t do, dn ch v
nhn quyn ca ngi dn. Ch c mt chnhquyn nh th th mi c kt
c ton dn thnh mt khi st thp, mi to c ni lc ln lao ca
Dn Tc chng li mi k th xm lc d chng hng mnh v hung
hn n mc no. Dn Tc ta tng tri qua bao phen Sn H nguy
bin ri, nhng chng ta nhiu ln vt qua nhng nguy bin
thng k th, chnh l nh bit pht huy cao ni lc ca Dn Tc.
Thng 2 nm 2009
Nguyn Mi nh Cn
Tuyn Tp DN CH I 288
NGUYN XUN PHC
Gi tr Php l v Tnh Chnh
thng Ca Hin php Vit
nam Hin nay T C s Php
l Ca Hin php 1946
Nhng Nim Cn Bn V Hin Php
Hin php l b lut ti cao ca mt quc gia nh nguyn tc t chc
gung my cng quyn thc hin mc ch xy dng mt x hi trong
dn lm ch t nc nhm bo m dn quyn v nhn quyn ca
cng dn, v ng thi bo m tnh cht n nh, chnh thng v hp
php ca nh cm quyn. Nh cm quyn no khng thc thi hin php,
phn bi cc iu khon ca hin php, nh cm quyn y t mnh chm
dt gi tr php l v tnh chnh thng v gi tr quyn lc lnh o quc
dn. [1]
xc nh quyn lm ch t nc ca nhn dn, hin php lun
lun phi c ton th nhn dn chp thun v mi s thay i hin php
phi lun lun c ton th nhn dn quyt nh bng l phiu. Hin php
gi l quyn phc quyt. Quyn phc quyt cng vi cc quyn t do
ng c v bu c, quyn bnh ng c hi v quyn li v ngha v knh t
chnh tr vn ho, v cc quyn cng dn khc xc nh nhn dn l ch
nhn ng ca t nc. Khi nhn dn c phc quyt hin php hay c
t do ng c v bu c l lc h thc s hnh s quyn lm ch t
nc ca mnh.
Tuyn Tp DN CH I 289
II. S Ra i Ca Hin php 1946
Nm 1946, Quc Hi dn c u tin c bu ln bng mt cuc ph
thng u phiu u tin ca t nc ta. Sau quc hi c b xung
thm cc dn biu l nhng nhn s v cc nh cch mng chng Php
khng Cng Sn. Quc hi u tin ny tp hp c nhiu thnh phn x
hi v ng phi chnh tr c nhng xu hng khc nhau. Ngoi cc nh
cch mng t phi m i din l cc ng H ch Minh, V Nguyn Gip,
Phm Vn ng, c s tham d ca cc nh cch mng tin khi thi
Phan Bi Chu nh c Hunh Thc Khng cng vi cc nh cch mng
hu phi nh cc ng Nguyn Hi Thn, V Hng Khanh, Nht Linh
Nguyn Tng Tam, Trn Trung Dung vv... [2] [3] [4] [10].
Sau , Quc Hi bu ra mt y Ban D Tho Hin Php gm
11 ngi, thuc mi thnh phn, l i biu ca cc t chc, ng phi
chnh tr v cc tng lp nhn dn khc nhau do ng H Ch Minh ch tr.
Ngy 9 thng 11 nm 1946, Quc Hi Vit nam thng qua hin
php u tin cho mt nc Vit Nam c lp.
V phn ni dung, Hin php 1946 qui nh nhng quyn cn bn
ca cng dn trong c quyn bnh ng v kinh t, chnh tr, vn ha
(iu 6), quyn bnh ng trc php lut (iu 7), quyn t do ng c v
bu c (iu 18), nhn dn c quyn phc quyt v hin php (iu 21).
Hin php 1946 cn i xa hn bng cch cho php nhng ngi ngoi
quc tranh u cho t do dn ch m phi trn trnh c c ng trn t
Vit nam (iu 16).
Quan trng nht l n khng h c mt iu khon no qui nh l
mt ng phi no hay mt thc h no l c tn v c quyn lnh o
t nc nh cc bn hin php sau ny ca Vit Nam Dn Ch Cng Ho
hay Cng Ho X Hi Ch Ngha Vit Nam. [5]
ng trn phng din lch s, hin php 1946 l c s php l khai
sinh nc Vit Nam c lp sau hn 80 nm b mt ch quyn v tay thc
dn Php. V cuc khng chin chng Php bng n sau khi quc hi
thng qua hin php nn hin php 1946 khng c chnh thc cng b
v cuc tng tuyn c ngh vin nhn dn khng c thi hnh. Tuy nhin,
theo ti liu ca ng Cng Sn th chnh ph v ban thng v quc hi
lun lun da vo tinh thn v ni dung hin php 1946 iu hnh mi
hot ng trong nc. [5]. V hin php c gi tr cho n nm 1960
khi hin php 1959 c ban hnh.
Tuyn Tp DN CH I 290
Ti liu ng Cng Sn cng nh gi nh sau:Hin php 1946 l
mt bn hin php c c, khc chit, mch lc v d hiu vi tt c mi
ngi. N l bn hin php mu mc trn nhiu phng din. [6]
Mc d chnh ph khng chin ra i khng theo th tc ca hin
php v hon cnh chin tranh, v mc d nhng iu khon ca hin php
b nh nc vi phm, chng ta c th xc nh c rng chnh ph
cng nhn hin php 1946 l kh c hp php gia quc dn Vit v nh
cm quyn ng thi. Hin php 1946 xc nh nhng gi tr cn bn v
vn ho, chnh tr v kinh t v bin nhng gi tr tr thnh nhng l
tng v c vng dn tc m th h 1945 hy sinh xng mu chin
u v bo v. ng thi n xc nh nhn dn l ch nhn ng tuyt i
ca t nc.
Do , hin php 1946 l mt hin php tt, c gi tr php l, v l
nn tng php l t c v xy dng nc Vit Nam mi, t do dn
ch v c lp. Hin php l nn tng php l cho mi thay i php l
ca cc hin php k tha.
III. Ci Cht Oan Khin Ca Hin php 1946
v Tnh Cht Bt Hp Php ca Cc Hin
Php K Tha
Xc nh tnh cch hp php v hp l ca hin php 1946 nhn mnh
mt im l Nc Vit Nam Dn Ch Cng Ho (cho n nm 1980) v
nc Cng Ho X Hi Ch Ngha Vit Nam (t nm 1980 cho n nay)
u phi mang tnh k tha v mang tnh lin tc v mt php l, tinh thn
v ni dung ca hin php 1946.
Sau nm 1946, Vit Nam Dn Ch Cng Ho c thm tt c l 3 hin
php. Cc hin php tun t ra i trong cc nm sau y: 1959 ban hnh
nm 1960, 1980 v 1992.
Ti liu ng Cng Sn vit v th tc ra i ca hin php 1959, l
bn hin php k tha trc tip bn hin php 1946, nh sau:
Hin php 1946, hin php dn ch u tin ca nh nc ta hon
thnh s mnh ca n, nhng so vi tnh hnh v nhim v cch mng mi
n cn c b sung v thay i. V vy, trong k hp ln th su, Quc
Hi nc Vit nam Dn Ch Cng ho kho I quyt nh sa i hin
php 1946 v thnh lp ban d tho hin php sa i.
Tuyn Tp DN CH I 291
Ti liu ny vit tip:
Sau khi lm xong bn d tho u tin, thng 7 nm 1958 bn d
tho c tho lun trong cc cn b trung cp v cao cp thuc cc c
quan qun dn, chnh, ng. Sau t tho lun ny, bn d tho c
chnh l li vo ngy 1 thng 4 nm 1959 em cng b tan dn tho
lun v ng gp kin xy dng. Cuc tho lun ny lm trong 4 thng
lin ti khp ni trong cc c quan, x nghip, trng hc v cc t chc
khc ca nhn dn, thnh th v nng thn, vic nghin cu v tho lun
d tho hin php tin hnh si ni v tr thnh mt phong tro qun
chng rng ri c cc tng lp nhn dn tham gia.
Ti liu trn kt lun v phn th tc thay i hin php nm 1959
nh sau:
Ngy 18-12-1959, ti k hp th 11 Quc hi kho I, ch tch H
Ch Minh c bo co v d tho hin php sa i. Ngy 31-12-1959,
quc hi nht tr thng qua Hin php sa i v ngy 1-1-1960 Ch
tch k sc lnh cng b hin php. [7]
Khi bn v hin php 1959, ti liu ca CSVN vit nh sau:
Hin php 1959 l s k tha v pht trin ca hin php 1946 trong
giai on mi ca cch mng Vit Nam.[7]
Nhng trch dn k trn cho thy nh nc t tuyn b l Hin php
1946 hon thnh s mnh ca n m khng ni r rng th no l s
mnh ca hin php v th no l hon thnh. Trong hin php 1946
khng h c iu khon no xc nh s mnh ca hin php v n nh
rng khi hin php hon thnh s mnh ca n th gi tr thi hnh ca
hin php phi b chm dt.
Th th, l do khai t hin php 1946 hon ton v cn c. Ci cht
ca hin php 1946 l mt ci cht oan khin, ci cht ngy to. Hin php
1946 b CSVN x b mt cch tc ti v hin php 1959 khng c l
do chnh ng v hp php thay th hin php 1946. Hn na, v nh
nc xc nhn hin php 1959 l hin php k tha ca hin php 1946 v
cam kt iu hnh t nc theo tinh thn v ni dung ca hin php
1946 nn s thay i hin php cng phi tun th yu cu ca hin php
1946.
iu 70 ca Hin php 1946 lin quan n vn thay i hin php
qui nh nh sau:
Tuyn Tp DN CH I 292
Sa i hin php phi theo cch thc sau y:
a) Do hai phn ba tng s ngh vin yu cu.
b) Ngh vin bu ra mt ban d tho nhng iu thay i.
c) Nhng iu thay i khi c ngh vin ng chun th phi a
ra ton dn phc quyt.
Th tc thay i hin php nm 1959 theo ti liu ca chnh ng
Cng Sn dn chng trn, chng minh s ra i ca hin php ny
khng theo ng th tc tu chnh hin php qui nh trong iu 70 ca hin
php 1946.
Vic em d tho hin php ra cho tan dn tho lun v ng gp
kin mt cch si ni nh ti liu CSVN cho bit l mt th tc tt,
nhng hon ton khng c gi tr php l. Hin php 1946 khng i hi
nhn dn phi tho lun v ng gp kin mt cch si ni. Hin
php 1946 qui nh r rng, minh bch, ngn gn v d hiu l nhng thay
i hin php phi c nhn dn phc quyt. Th tc phc quyt ny cn
c hiu l phi c thc hin qua mt cuc trng cu dn
(referendum) t do th hin s chp thun ca ton dn. [8]
Sau khi t bi b quyn ph quyt ca nhn dn trong qu trnh
thay i hin php, CSVN hp thc ho th tc bt hp hin ny vi
hin php 1959. iu 112 ca hin php 1959 quy nh th tc Sa i
Hin Php nh sau:
Ch c Quc hi mi c quyn sa i Hin php. Vic sa i phi
c t nht l hai phn ba tng s i biu Quc hi biu quyt tn thnh.
So snh iu khon Sa i Hin Php ca hin php 1946 v hin
php 1959, chng ta thy rng vi hin php 1959, nh cm quyn CSVN
loi hn vai tr phc quyt ca nhn dn. Hn th na, CSVN nh th
s nhn dn ng ln i li quyn phc quyt nn phi nhn mnh thm
l ch c Quc hi mi c quyn sa i Hin php. V dng nh h tin
rng nu h t thay i iu khon tu chnh hin php nh th th h c
ton quyn v ty nghi thay i ton b hin php cho thch hp vi nhu
cu chnh tr bt chp gi tr thing ling ca kh c chnh tr gia nhn
dn v nh cm quyn.
V s th quyn phc quyt nhng thay i hin php xc nh quyn
lm ch t nc ca nhn dn,
V s th iu 70 hin php 1946 qui nh th tc php l ca s thay
Tuyn Tp DN CH I 293
i hin php,
V s th l do sa i hin php c tnh cht ngy to,
V s th th tc sa i hin php cho ra i hin php 1959 vi
phm nghim trng iu 70 ny,
V s th hin php 1959 v cc hin php sau tc ot quyn
sa i hin php ca nhn dn Vit Nam
Chng ta c th khng nh rng, hin php 1959 cng cc hin php
xut hin sau hon ton khng c dn ch, bt hp hin v bt hp php
v khng c tnh k tha v tnh lin tc v mt php l, tinh thn v ni
dung ca hin php 1946. V v th, cc hin php k tha khng c nng
lc php l xc nh tnh cht hp php v chnh thng ca nh cm
quyn.
IV. Li Ra v Li V
Nhn nh v tnh cht dn ch ca th tc lp hin ca nc ta hin nay,
lut s Nguyn Vn Tho, c vn php lut ca quc hi v b chnh tr
CSVN, trnh by trong bi vit Son tho, sa i hin php, v thc
hin bo v hin php ng trong Tp Ch Cng Sn s 12 thng 6-2001,
cho rng th tc lp hin ca cc hin php xut hin sau hin php 1946
khng c tnh cch dn ch. Trong bi ny Lut S Tho c nhng
nhn nh v th tc son tho hin php 1946, 1959, 1980, 1992 nh sau:
Thc tin nc ta c hai cng thc son tho (hin php):
Ban son tho hin php + trng cu dn (hin php 1946)
Ban son tho hin php + hi kin nhn dn (hinphp 1959, 1980,
1992)
Trong hai cng thc trn, t chc trng cu dn l mt thnh tu v
pht huy dn ch trc tip, thc cht l tng cng dn tham gia trc tip
vo vic thng qua hin php.
Cng thc thnh lp y Ban son tho, t chc ly kin nhn dn
ri trnh ln Quc Hi thng qua th vic ly kin nhn dn khc hn vi
trng cu dn. Tp hp kin ca nhn dn chnh l bn d tho Hin
Php, cng dn khng c t thi trc tip vi d tho Hin Php,
khng tham gia vic thng qua Hin Php. [10]
Mt th tc son tho hin php m cng dn khng c t thi
trc tip vi d tho Hin Php, khng tham gia vic thng qua Hin
Tuyn Tp DN CH I 294
Php xc nh tnh cht mt dn ch ca hin php ny. l trng hp
ra i ca cc hin php 1959, 1980 v 1992. ng thi l li xc minh
s vi phm trm trng iu 70 ca hin php 1946 v nguyn tc trng cu
dn nhng thay i hin php.
Vi l lun hin php, lut s Tho mun thay mt SCVN xc nhn
vi nhn dn rng hin php hin nay, trn c s iu 70 ca hin php
1946, khng dn ch, v do , khng hp hin v hon ton khng c gi
tr php l.
Mt ch hp php khng th c xy dng trn mt hin php
bt hp php. y l khng hong hin php ln nht trong mi khng
hong hin php lin quan n gi tr chnh thng (legitimacy) ca ch .
Mt khc, s hin din ca cc ng phi khng Cng Sn trong vic
hnh thnh hin php 1946 cho thy rng c mt mi tng quan cht ch
gia tinh thn dn ch a nguyn v hin php 1946.
i vi ngi Cng Sn, hin php 46 cng vi tuyn ngn c lp
1945 l nhng di sn tinh thn ln nht ca phong tro Vit Minh. Nhng
vn kin lch s ny khng nhng l quan im chnh tr li ct ca H
Ch Minh, m cn l li kt c nghim tc nht ca nhng ngi Cng
Sn i vi nhn dn Vit Nam.
Do , nu hin php 1946 th hin nhng l tng v c vng ca
th h 1945 v mt t quc c lp, v mt th ch chnh tr dn ch php
tr v a nguyn, l biu tng s on kt ca ton dn trong cng cuc
u tranh chng Php, l nh cao ca cc phong tro cch mng t Phan
Bi Chu, Phan Chu Trinh, Nguyn Thi Hc, Trng T Anh, v phong
tro Cng Sn yu nc, th ci cht ca n l s phn bi ton b l
tng cu nc v dng nc ca th h 1945 v ca nhn dn Vit Nam.
V l do trn, mi thay i hin php da trn hin php hin nay
hon ton khng c c s php l v tnh chnh thng lch s. Mun ti lp
tnh chnh thng lch s v php l ca ch hin nay, mun xy dng
mt ch dn ch a nguyn, iu thit yu l ng Cng Sn Vit Nam
v nh nc Vit Nam phi tr v vi nhng gi tr ca hin php 1946,
phi tr li cho nhn dn quyn lm ch t nc, v quyn phc quyt
mi thay i hin php.
V. Kt Lun
V hin php l lut php ti cao xc nh gi tr php l ca nh nc, do
Tuyn Tp DN CH I 295
, vi mt hin php khng c c s php l nh hin php hin nay, nh
nc khng c nng lc php l tn ti. V nh nc khng th tip tc
tn ti v lnh o t nc trong tnh trng khng hp php, khng hp
hin v khng c tnh cht chnh thng.
i vi nhn dn Vit Nam, vn khng phi l vn thay i
chp v vi ba chng, hay hai ba iu khon ca hin php hin nay nh
CSVN ngh, hoc ch b iu 4 hin php nh mt s nh u tranh
dn ch ngh. Nhng thay i hin php ch c gi tr khi quyn phc
quyt hin php ca nhn dn c ti lp.
Khng T vit: thng bt chnh, h tc lon. Trong thi i dn
ch, mt nh nc khng c c s hin php dn ch hp php v chnh
thng chng minh s tn ti ca n l mt trng hp thng bt
chnh nghim trng nht ca mi trng hp thng bt chnh v n
chc chn s dn ti mt kch bn h tc lon.
Chng ta c th nhn nh rng n lc gii quyt khng hong hin
php l u mi tho g ch thng bt chnh hin nay. N s l cn
c a hi sinh dn tc. Bt k nhn dn chn la phng cch gii quyt
khng hong hin php nh th no, hoc quay tr v vi hin php 1946
hoc thc hin mt hin php mi, tt c u phi tun th nguyn tc lp
hin ca hin php 1946. N s l c s php l t c cho s ra i ca
mt nc i Vit mi ca thi i 2000. Ch c gi tr ca hin php
1946 mi c th tip ni tnh chnh thng v lch s v php l ca nh
cm quyn, v phc hi ch ng lch s ca cc ng phi cch mng yu
nc.
Vi mt hin php xc nh quyn lm ch t nc ca ngi dn,
nhn dn Vit mi c th hnh x quyn lm ch t nc ca mnh.
Ch c mt chnh quyn c gi tr chnh thng v lch s v php l
mi c y c s vt cht v tinh thn thc hin cng cuc phc
hng dn tc, phc hot vn ho, v bo ton lnh th, tip ni s mng
cu quc tn chng ca tin nhn. Ni dung ca c s vt cht v tinh thn
l mt ch dn ch php tr, a nguyn a ng. l nn tng ca
sc mnh dn tc a t nc ra khi c ch c on tr tr v ao t
ca chuyn chnh, a dn tc Vit vo giai on ct cnh kinh t ton
dn. C nh th, nc i Vit ca thi i 2000 mi c th ho nhp
c vi cng ng cc dn tc vn minh tin b ca nhn loi th k
21, v ra mi nhc ngho i, ngu dt v lc hu x hi ch ngha ca
th h 45, mt th h rt ho hng nhng v cng bt hnh.
Tuyn Tp DN CH I 296
Vi t l i 4/ 17/ 2005
T nh cht bt hp php ca hi n php hi n nay
8/ 8/ 2002


Nguyn Xun Phc: Lut s, hnh
ngh ti Dallas, bang Texas.
ng chuyn vit v cc ti lch
s v lut php Vit nam.
Sch Tham Kho v ghi ch:
[1] Jean Jacque Rousseau, Social Contract, lu tr
http://books.mirror.org/gb.rousseau.html
[2] Nguyn Xun Ch, Hi K Nguyn Xun Ch. Nguyn Xun Pht v
Chnh o hiu nh, Vn Ho, Houston n hnh 1996. trang 301-310
[3] Ch thch ca ngi vit: Cc ti liu lch s v cuc bu quc hi v danh
sch quc hi rt l thiu st. Ti rt mong c cc nh s hc trong
nc v ngoi nc gp thm kin v s liu.
[4] Nguyn L Tng, Thuyn Ai i Bn Vn Lu, trang 77, Tc gi Xut
Bn Hoa K 2001
[5] Hon Cnh Ra i V Ni Dung C Bn Ca Hin Php 1946,
http://www.cpv.org.vn/vietnam/hp46.html
[6] Hon Cnh Ra i V Ni Dung C Bn Ca Hin Php 1946,
http://www.cpv.org.vn/vietnam/hp46.html
[7] Hon Cnh Ra i v Ni Dung C Bn Ca Hin Php 1959
http://www.cpv.org.vn/vietnam/hp59.html
[8] Nguyn Vn Tho, Son tho, sa i hin php, v thc hin bo v
hin php, Tp Ch Cng sn thng 6-2001
http://www.cpv.org.vn/tccs/122001/10-nguyenvanthao.htm
[9] ibid.
[10] L Xun Khoa, Vit nam 1945-1995, Tin Rng Xut Bn, Hoa K 2004.

Tuyn Tp DN CH I 297
Tn mn V Hai Ch
T php
Phi Chng n Lc Cn
Phi Thay i
Mt Thi quen Dng Ch
I.
Ch t php l ch rt thng dng trong ngn ng lut php Vit Nam.
Chng ta thng ni n b t php hay cc ngnh lp php, hnh php,
v t php khi ni n cch t chc gung my nh nc.
Chng ta khng r danh t t php xut hin t lc no trong ngnh lut
php ti Vit Nam.
Trc nm 1945, ti Hu, c quan qun l h thng php lut quc
gia (ngoi chnh ph thuc a) l b hnh, l mt trong su b ca triu
nh. C quan ny c lnh o bi mt Hnh B Thng Th. l h
thng php lut dnh cho Trung K v Bc K. Do khng c ti liu v t
chc gung my thuc a Nam K nn chng ta khng bit c quan no
ca chnh quyn thuc a c nhim v trng coi h thng php l trong
khu vc hnh chnh ca h.
Cho n thng 3 nm 1945, ch t php mi c chnh thc x
dng trong chnh ph Trn Trng Kim vi s thnh lp b T Php. V b
trng t php u tin l lut s Trnh nh Tho (Sau bin c Tt Mu
Thn lut s Tho theo Vit Cng vo bng). n nm 1946, hin php
Vit nam chnh thc thnh lp B T Php nh l mt b phn trng coi
v php l trong gung my hnh chnh quc gia. Sau khi t nc chia
i nm 1954, chnh ph Vit Nam Dn Ch Cng Ho min Bc v
chnh ph Vit Nam Cng Ho ( nht v nh) min Nam u dng
ch t php ch n ngnh lut php v to n. Sau nm 1975 ch t
php chnh thc x dng ch h thng php lut sut t nam n bc.
Chng ta c th ni ngang rng danh t t php ch h thng lut
php l mt t Hn Vit tng i mi. ng thi ch T Php trong
Tuyn Tp DN CH I 298
ting Vit l mt ch c nhiu ngha khc nhau v nhng ngha ny c
lc li mu thun vi nhau.
II.
Theo s tm hiu ca ngi vit ch t php trong ting Vit c t nht
l 3 ngha:
Th nht, theo t in Gip c Nm V Hn Vit ca Tc Gi
Trn Vn Kim (1989) ch T c 19 ngha trong ngha th nm th
ch t c nh ngha nh sau:
T Qun l T php (lo cho php lut c thi hnh)
y, ch t php c ngha l thi hnh lut php. C l nh ngha
ny l nh ngha chnh xc nht c dng ch B T Php. l c
quan c nhim v thi hnh lut php quc gia. C l v ngha ny m
hin nay ch t php c dng dch cho ch Justice (c ngha l cng
l) nh trong ch Justice Department ca Hoa K. (theo T in Vit Anh
ca Vin Khoa Hc X Hi Vit Nam do Phm Chn Liu, L Kh K,
Phmetc, xut bn 1993 NXB TP H Ch Minh, ch T Php c ngha l
cng l. T din Vit Anh ca Nguyn Vn Khn cng nh ngha T
Php l Justice.)
Ngha th hai ca t php thng dng ni n ngnh to n.
Khi ni n quan im tam quyn phn lp, tc l nguyn tc chia quyn
lc nh nc ra lm 3 ngnh: hnh php, lp php v t php, th ch t
php y c ngha l to n.
Ngha th ba ca t php c ngha l lut dn s (private law), khc
vi cng php (public law).
III.
Vn x dng ch t php cho ba ngha ni tr thnh mt thi quen ca
cc nh lm lut v chuyn gia lut php Vit nam sut 50 nm qua. Thi
quen tr thnh tp qun. V mun hiu ch t php chnh xc ngi ta
phi i qua mt qu trnh tm ngha trong mt vi giy trong tr c. Qu
trnh ny nhanh n ni khng ai cn nhn ra s hin din ca n. Nhiu
chuyn gia lut php c o to trong nc khng cn thy c s cn
thit v s phn bit cch dng ch t php cho cc ngha ni trn.
Theo nh ngha th nht th B T Php phi c hiu theo chc
nng thi hnh php lut m hin php quc gia qui nh. Nhng Hin php
Tuyn Tp DN CH I 299
Cng Ho X Hi Ch Ngha Vit Nam hin nay cng nh hin php Vit
Nam Dn Ch Cng Ho nm 1946, v hin php Vit Nam Cng ho
nm 1956 u gp vai tr ca to n vo b t php.
C th l hin nay nhim v ca B T Php c c quan ny gii
thiu nh sau:
B T php l c quan ca Chnh ph,..., thc hin chc nng qun
l Nh nc thng nht v cng tc t php; xy dng v tham gia xy
dng php lut, ph bin, gio dc php lut; qun l v mt t chc To
n nhn dn a phng... (xem http://www.hapi.gov.vn/vn/oda/partner/
coquanVN%20_BO%20TU%20PHAP.html)
Xa nay, khi ni n nim tam quyn phn lp s c lp ca ba
ngnh hnh php, lp php v t php (sic) chng ta dng ch t php
thay cho ch to n. Nu dng ch t php nh th, chng ta khng th
gii thch c ti sao ngnh t php (to n) l ngnh c lp vi ngnh
hnh php, m b t php trc thuc ngnh hnh php li kim sot ton
b h thng to n. y mt trng hp rt ti ngha ca ch t php trong
ngn ng Vit Nam.
Trong ting Anh, nim tam quyn phn lp (the separation of
powers) c th hin qua vic chia quyn lc nh nc thnh ba ngnh:
legislative, executive v judiciary. Legislative l ngnh lm lut, tc quc
hi. Executive l ngnh thi hnh lut tc l chnh ph hay ngnh hnh
php; v Judiciary l ngnh to n, tc l ngnh c nhim v xt x nhng
v vi phm lut v ban hnh s trng pht i vi nhng vi phm lut.
T in Black Law Dictionary nh ngha: Judiciary, n. that branch of
government invested with the judicial power; the system of courts in a
country; the body of judges; the bench. That branch of government which
is intended to interpret, construe and apply the law.
Dch ngha ra ting Vit:
Judiciary, danh t. l ngnh trong chnh quyn c giao ph cho
quyn xt x (judicial power); h thng to n ca mt nc; ton b cc
quan to; quan to. Ngnh trong chnh quyn c nhim v din dch, din
gii v p dng lut.
y ch judiciary c hiu rt r rng l ngnh to n. Nh
th, chng ta c th xc nh rng vic x dng ch T Php ni n
ngnh to n trong nim phn quyn l hon ton khng chnh xc.
Tuyn Tp DN CH I 300
Vic thi hnh lut l nhim v ca b t php thuc ngnh hnh php,
khc hn vi nhim v ca to n l xt x v din gii lut php. Hai chc
nng ny khng nhng khc nhau m cn i lp vi nhau ng trn
nim phn quyn. Dng mt danh t c hai ngha nh th rt d dng to
nn s hiu lm.
Mt khc, cng theo ngha trong t in Gip c Nm v Hn
Vit, th t c ngha l ring tng ngi. T Php, theo mt s lut
s cho bit trong gio trnh lut khoa min Nam trc nm 1975, c
hiu l mt ngnh lut lin quan n cc lut l iu hnh sinh hot t
nhn. T php trong cch dng ny c ngha l Private Law trong ting
Anh. l mt b phn ca h thng lut php qui nh v qun l quan
h gia c nhn, hi on v t chc kinh doanh trong x hi. Tc l
nhng quan h gia cng dn v cng dn. T php trong nim lut
php ny c ngha khc vi cng php, hay Public Law, l ngnh lut
lin quan n vic iu hnh gung my nh nc. Th th, ngha ch
t php y xa hn ngha qun l lut php trong trng hp ca b
t php nh trnh by trn.
C mt iu ng ch l mt ch quan trng nh th ny m t
in Anh Vit trn Internet khng c. (Xem http://www.informatik.uni-
leipzig.de/~duc/Dict/index.html)
IV.
T phn tch trn, chng ta c th ni rng, cch x dng ch t php
to ra s ri lon trong ngn ng php l ca ting Vit. S ri lon ny
hin din hn 50 nm qua. Nu khng c s thay i cho ra l, chng ta s
tip tc sng vi mt ng vng din t cc nim lut php khc nhau
v rt mu thun vi nhau.
Hn th na, s x dng t ng khng chnh xc c nh hng rt
ln lao n t duy v ch dn ch php tr. Cch dng ch khng chnh
xc d dng gy s ri tr cho ngi lm lut, chuyn gia lut php v
ngi dn, c bt l trong qu trnh thit lp chnh th dn ch php tr
cho Vit Nam.
Do , theo thin ca ngi vit chng ta cn xt li cch x dng
ch t php chung cho 3 trng hp trn. Chng ta c th sa i cch
x dng ch t php nh sau:
Ch T Php dng trong h thng tam quyn phn lp nn c
Tuyn Tp DN CH I 301
thay th bng ch Ngnh Xt X hoc H thng To n Hoc Ph
Phn Cng ng hoc Ngnh Ti Phn.
Ch T Php dch cho ch private law nn c thay th bng
T Lut, cng nh nn thay ch Cng Php bng ch Cng Lut
dch cho ch public law.
Ch T Php trong B T Php c th gi nguyn, hay nn
thay th bng ch B Cng L nh cch Hoa K dng ch Justice
Department, hay B Php L. Chng ta ch cn dng mt danh t din t
c chc nng thi hnh lut ca b ny m khng c ngha bao trm vai
tr qun l to n.
y ngi vit xin c ni thm l trc nm 1975 ngnh xt x
cng cn c gi l ngnh ti phn. Ch ti phn y l do cch ni hai
ch trng ti v phn xt li vi nhau. Th nhng ngi vit nhn thy ch
ti phn t thng dng v d b hiu lm. Trong gii giang h khi ni
n ti phn ngi ta ngh n cc b cc c c nhim v lo vic qun l
cc ch em ph n lm cng tc lao ng cc qun bar hay qun bia
m. Cho nn chng ta khng nn dng ch ny.
Ngoi ra khi su kho cch dng ch ca cc tc gi ngy xa, ngi
vit khng tm c bn dch ting Vit cho tc phm Esprit de Lois ca
Montesquieu i chiu cch dng ch t php trong nim tam quyn
phn lp. C Phan Bi Chu dng ch Vn Php Tinh L dch ta
ca tc phm ny. Nhng trong cc tc phm ca c Phan Bi Chu ngi
vit cha tm thy ni dung ni v s phn quyn ca nh nc. Chng ta
khng bit c Phan dng t g dch cho ngnh xt x trong h thng
tam quyn phn lp.
Trong tc phm Duy Nhn Cng Thng nh cch mng L ng
A x dng danh t Ph Phn Cng ng thay v ch t php ni
ti ngnh to n c lp vi ngnh hnh php v ngnh lp php. C l y
l danh t st ngha nht vi nim v ngnh to n c lp trong h thng
tam quyn phn lp xut hin trong cc tc phm chnh tr trc nm 1945
nc ta/
V.
t nc hin ang trong mt giai on chuyn mnh, sa son gi t
ch chuyn chnh v sn, gi t x hi u tranh giai cp c xy
dng trn ch thuyt Mc L, tin n mt ch dn ch php tr, a
Tuyn Tp DN CH I 302
nguyn v vn minh.
c mt ch dn ch trong sng, ngn ng din t ch
cng phi trong sng. V th, cng tc lm r rng cc t ng php l l
mt nhu cu tht cp bch cho ngn ng Vit Nam. Tnh cp bch li
cng gia tng i vi vic x dng cch khng chnh xc mt danh t php
l c tm mc quan trng v c gi tr bao trm trn c h thng php lut
v th ch chnh tr nh ch t php.
Trong tinh thn ni trn, mc d khng phi l mt nh ng hc,
ngi vit, vi t cch mt lut s, xin mo mui a ra vic phn tch
ch t php y ch c mc ch t vn chung v cch x dng cc
t ng lut hc.
Ngi vit hy vng rng vi s quan tm ca nhiu ngi, chng ta
c th tm c cch gii quyt mt s danh t php l d gy nhm ln
trong ting Vit, v c th gip chng ta din t nim dn ch php tr v
cch t chc gung my nh nc cch r rng v chnh xc hn.
Nguyn Xun Phc
Tham Kho:
Vit Nam S Lc Trn Trng Kim, n bn in t
Vit S, Phm Vn Sn, n bn in t
Cuc i ca Nguyn An Ninh, i Nam An Hnh
Duy Nhn Cong Thng, L ng A, n bn in t chinhkhiviet.com
Black Law dictionary, 5th Editition
Spirit of Laws, Montessquieu Internet edition
T in Gip c Ting Nm Trn Vn Kim
Phan Bi Chu ton Tp Nh Xut Bn Thun Ho
Tuyn Tp DN CH I 303
NGUYN T CNG
Vai tr Ca X hi Dn s
Trong Tin trnh Dn ch
ha Ti Vit nam
Dn bi thuyt trnh
y khng l mt bi thuyt trnh nng phn l lun hay nghin cu. Ti
mong bui hp mt hm nay l mt n lc tp th chng ta cng ng
no v tnh hnh thc t ca XHDS VN trong ton cnh XHDS th gii,
cui ngy xut, hay t nht, nhn din, mt phng thc chin lc
v mt s cng tc c th gn lin cng cuc pht trin XHDS vo tin
trnh dn ch ha VN.
lm c vic ny hu hiu v c kt qa c th ti xin ngh
mt dn bi v phng php tho lun sau y:
- S lc v XHDS (lch s, khi nim, thc tin pht trin)
- S lc v XHDS VN (lch s, khi nim, pht trin, yu t ch
quan v khch quan, lng gi chnh thc v khng chnh thc)
ngh phng php tho lun:
- Nhn din v nh gi nhng s kin v yu t quyt nh, khch
quan v ch quan, tch cc v tiu cc ca XHDS VN trn 4 kha cnh:
khung pht trin, h tng c s, mi trng x hi v tc ng chnh tr.
- Tho lun c hng dn trong nhm nh ri xut chung phng
thc chin lc v cng tc mi nhn.
- c kt nhng im tho lun v xut chnh thnh mt bi vit
trong K Yu HMDC 2008, ng thi lm ti liu cho mt cng trnh
nghin cu chuyn cho mt ban c nhim ca HMDC..
Tuyn Tp DN CH I 304
Phn 1 v 2:
S rt s lc v mt ti a 10 pht v ti gi nh l a s qu v c nhiu
kin thc v nhn thc v XHDS v t lu quan tm n cc vn
XHDS lin quan n qu trnh u tranh cho dn ch v dn ch ha, c
bit l VN. Hn th na, nhiu v l nhng chuyn vin v XHDS
thuyt trnh hay vit kho cu v XHDS. Tuy nhin gip bui tho lun
c tp trung (focused) ti s cung cp trc mt s slides, mt s bi
vit v XHDS ng thi gii thiu mt s ti liu tham kho, trang nh v
mng k (blogs) lin quan n XHDS. Nhng thng tin ny tp trung vo
mt s im tho lun sau:
Khi nim v nh ngha v XHDS (nhn mnh n
tnh x hi v thc dng)
C i Hy Lp (Socrates, Plato, Aristotle): tho lun cng cng
gii quyt nhng mu thun ca x hi.
Hegel: XHDS l bc Qu t gia nh ln quc gia; XHDS l
va l ngi sn xut va l ngi th hng nhng nhng thnh phm
ca mnh.
Marx: XHDS l h tng c s ca quc gia.
Alexis de Tocqueville: Ngi M hnh ng v hnh x cn bng
gia ch ngha c nhn v thc bnh ng. XHDS Hoa k gm cc hi
on t thin (khu vc hay quc gia) gii quyt cc vn x hi m
khng cn n chnh quyn.
TT John Kennedy: Bn ng hi t nc c th lm g cho bn m
l bn c th lm g cho t nc.
Larry Diamond: XHDS bao gm cc t chc chnh thc v khng
chnh thc; khng phn bit r NGO (non-governmental organization) v
lnh vc cng (public sphere); nh ngha c tnh l tng nn s cng.
Michael Edwards: nh ngha XHDS thc dng v a nng a dng
Putnam: XHDS to ra vn x hi (social capital), lng tin
v cc gi tr chung.
Tuyn Tp DN CH I 305
Vclay Havel:
Xy dng XHDS trong thi k trc i mi ca mt x
hi ton tr cng sn l qu trnh gi thc bc trn
bn cht gi-hin thc, bc u tin n dn ch ha
Vai tr c bit ca tr thc.
ODonnel & Schmitter:
Xy dng XHDS l qu trnh t do ha khng gian x
hi.
i hi t do tn gio, t tng v sng to, m bo
nhn quyn v dn quyn c bit quyn hi hp, tn th
php tr (rule of law) v c lp vi nh nc
Vai tr c bit ca tr thc, chuyn gia, cng on c
lp
c im: mau chm ty theo c im lch s, vn ha
ca x hi v i sch ca chnh quyn; lin tc trng
k cho ti.khi c mt ch hay nh nc dn ch; c
th dn n bo lon x hi..
1. XHDS VN (nhng im cn ch trng khi tho lun)
Khi nim:
Mc ch (XH t t) XHDS nhm mc ch xy dng pht
trin x hi, kinh t v chnh tr.
C cu (XH tp
hp cc t chc t
nguyn)
Mt phn ca XH bao gm cc t chc
v hi on t nguyn nhm cung cp
cho dn chng c hi hot ng tp th
v mi trng pht trin nhng gi tr v
k nng cng dn.
Chc nng (XHDS
thuc lnh vc cng
-public sphere)
XHDS l mt lnh vc cng ni cng
dn c th pht biu quan im d bit,
thng tho, tranh lun v ngh lun
t s ng thun.
Biu chc nng ca XHDC theo Michael Edwards
Tuyn Tp DN CH I 306
Dn (tng ng vi cng dn trong XHDS phng
Ty.
C ch x thn t tr v t qun; truyn thng php
vua thua l lng
XHDS trc v sau 1975.
Khu hiu dn bit, dn bn, dn lm, dn kim tra thi
XHCN.
XHDS VN trong thi i ton cu ha:
Tng quan gia XHDS v XH Cng Lp (Mt Trn T
Quc Vit-Nam; Hin php CHXHCNVN 1992 quy nh
MTTQVN l b phn cu thnh ca h thng chnh tr
ca chnh quyn nhn dn.
Vai tr ca LHQ v cc c quan ti tr hay vin tr
(INGO, VNGO)
Nhu cu thc t ca XHDS (khung php l, chng trnh
xa i gim ngho, cam kt quc t, rng buc song
phng hay a phng
Pht trin mt XHDS o qua Internet (mng k Blogs,
hi on trong nc vi thnh vin VN hi ngoi)
Bo co chnh thc The Emerging Civil Society: An
Initial Assessment of Civil Society in Vietnam (CSI-
SAT Vietnam 2006) ua ra kch thc (dimension) t 1
n 3 im, 3 l cao nht: mi trng (1.4), c cu (1.6),
gi tr (1.7) v tc ng (1.2)
Phn 3:
Ti ngh dnh ti a l 1 ting cho phn ny ti nu ra nhng vn
cn tho lun tp trung sau qy v cng trong tng nhm tho lun
o su trc khi xut phng thc chin lc v cng tc mi nhn
cho Tnh Hi 2008.
1. Nhn din v nh gi XHDS ti VN theo 3 gc (ch trng,
yu tnh khch quan v ch quan, tch cc v tiu cc, tng quan
ca XHDS i vi chnh quyn v cng ng VN hi ngoi) v
trn 4 tiu chun:
Tuyn Tp DN CH I 307
1.1. Ba gc
1.1.1. Ch trng
XHDS l cu cnh ch khng phi phng tin trong tin
trnh dn ch ha
i tng: thnh vin ca t chc, tt c thnh vin trong x
hi, ton th cng dn trong mt quc gia.
1.1.2. Yu tnh (tr li nhng cu hi di y)
Mc ch c phi l xy dng mt x hi t t (good
society), c kh nng pht huy cc gi tr nh t nguyn, ng
thun, bnh ng, ng thi pht trin nhng nh ch gip
ngi Dn tham gia qun l x hi, kinh t v chnh tr
khng?
C to ra vn x hi, lng tin v cc gi tr chung khng?
C kh nng gii hn, gim st v kim ch quyn lc ca
nh nc khng?
Ngi Dn hay Cng dn c c m bo nhng quyn
(hin nh v lut l) c thng tin (bit), tho lun (bn),
tham gia (lm) v quyn quyt nh vo cng cuc qun l x
hi khng?
c bit quyn t do t tng, bo ch, lp hi c c m
bo khng?
1.1.3. Tng quan
Phn bit chnh quyn (government), qun l nh nc
(governance) v t qun (autonomy)
Thch l tong quan ng t ph bnh chnh quyn n
dn ch ha x hi hay t i lp n i tc hay tha hip
vi ch c ti ton tr.
XHDS ti Vit-nam c bao gm cng ng VN hi ngoi.
1.2. Bn tiu chun v thc trng XHDS ti VN (tng hp vn
kin v bo co chnh thc, chuyn , quan st thc t v
chuyn phim (anecdotes)
1.2.1. Khung pht trin
Gi tr: trong phm vi XHDS v ngoi cng ng x hi
Tuyn Tp DN CH I 308
(community-at-large)
Nam n bnh quyn, gim ngho, bt bo ng, dn ch
tham gia cp hp tc x v lng x.
Tha dung (tolerance), dn ch, c ti, minh bch
(transparency), tham nhng quy m v bin th vt, tc
hi mi trng.
Lut l:
Hin php CHXHCNVN: m bo vai tr c tn ca
Mt Trn T Quc Vit Nam, mt loi XHDS tr hnh.
Cc sc lnh 29/1998 N/CP, 71/1998 N/CP v 7/1999
N/CP lin quan n dn ch c s ti cc x nghip
quc doanh v hp tc x ti a phng.
Sc lnh 35/1992 N/CP lin quan n vic thnh lp cc
hi on khoa hc k thut chuyn nghip.
Sc lnh 177/1999 N/CP lin quan n cc qy x hi
v bc i.
Lut ban hnh nm 2000 v khoa hc v k thut
Cam kt v rng buc quc t
Tuyn Ngn Quc T Nhn Quyn
Cng c Quc T v Quyn Chnh Tr v Dn S
Tha c song phng v a phng
Tho lun & xut:
Lm th no tng Ch s gi tr XHDS trong CSI-SAT ln
trn 1.7
i hi tn trng cc vn kin QT va thc thi lut l, c
bit quyn t do bo ch, thng tin, lp hi, cng on c
lp.
1.2.2. H tng c s
nh ch XHDS
C cu XHDS
T chc qun chng: Lan su v rng trong qun chng (74% dn
Tuyn Tp DN CH I 309
chng l thnh vin ca mt t chc XHDS, 62% l thnh vin ca 2 hay
nhiu hn t chc XHDS). a s l hi ph n, x hi, gio dc, th thao,
vn ha ngh thut, chuyn nghnh. Tuyt i a s thuc MTTQVN. Sinh
hot lng lo, chiu l, khng dn ch.
T chc Vit-nam phi chnh ph (VNGO): Ra i gia thp nin
1990, t thnh vin, tp trung ti thnh ph ln, gip nn nhn
HIV/AIDS, cht c da cam, v cc thnh phn ph tt sc tc thi
s.
T chc cng ng ch yu nng thn sinh hot cu t, vn ho
v gii tr cng ng.
Tho lun & xut:
Lm th no tng Ch s c cu XHDS trong CSI-SAT ln
trn 1.6.
Vn dng nhng thnh t v thnh qu khch quan ca
phong tro dn ch c s (grassroots democracy) v dn
ch tham gia (participatory democracy).
Vn dng khung lut l, nhu cu thit thc thit thn ca cc
nhm quyn li, v nhng rng buc v vin tr hay ti tr
trc tip hay gin tip gip xy dng v cng c cc t chc
VN phi chnh ph (VNGO) v t chc cng ng v tm linh,
tn gio, vn ha, gio dc, mi trng.
Gip cc t chc ny tch ly kin thc, k nng khoa hoc ca
thi i, sc mnh ti chnh v c s vt cht.
1.2.3. Mi trng x hi
Quan h gia nh nc v VNGO tt ch yu nh giao
tip c nhn trong khi cc t chc XHDS chuyn nghip
khng b rng buc hay c quan h nhiu vi nh nc.
Tuy chng trnh xa i gim ngho gim s s ngi
ngho t 2/3 trong nm 1990 xung cn 1/4 trong nm
2005, h su gia ngi ngho v t bn (a s l
cn b ng tham nhng thi c) cng ngy cng su.
i mi v kinh t th trng cng ngy cng a dng
ha cc sinh hot kinh t, m rng khu vc t ch yu
bao gm cc doanh nghip c lp, do gia nh lm ch,
Tuyn Tp DN CH I 310
c nhiu sng kin v khoa hc k thut, v vy thu hp
khu vc kinh t nh nc.
Kinh t th trng, nh hng XHCN a n tnh
trng khng hong nim tin, ph v cc gi tr c bit
trong thanh nin, ng thi gy ra nhiu t nn x hi
(tham nhng, dn oan khiu kin, xut khu lao ng ph
n v tr em) v tc hi trong mi sinh mi trng v ti
nguyn quc gia..
Nh nc ch trng tng cng quyn x hi (social
rights) ng thi gii hn hay tr dp quyn chnh tr
(political rights) nhm phc v chnh sch ca ng phn
ha x hi v i ph vi nhng lc lng x hi cnh
tranh vi ng (Pht Gio quc doanh, khuyn khch t
do th phong nhng hn ch bp nght t do tn gio,
vv.)
Tho lun & xut:
Lm th no tng Ch s mi trng XHDS trong CSI-SAT
ln trn 1.4.
Vn dng nhng thnh t v thnh qu khch quan, tch cc
ca cc phong tro x hi vn ng cc VNGO, INGO v t
chc cng ng (ngoi MTTQVN) phi hp hnh ng v h
tr nhn vt lc ti nguyn dn dn t gii quyt nhng t
nn x hi (tham nhng, minh bch, dn oan, nhim mi
trng, vv.)
Vn ng, khuyn khch, h tr k thut cho cc t chc
XHDS hin hu (ngoi MTTQVN) ym tr cho vic xy dng
cc t chc XHDS chuyn v u tranh bo v (advocacy) ca
XHDS, c bit l nhng gi tr ph qut, ph cp v lu di
ca XHDS.
1.2.4. Tc ng chnh tr.
D nhiu hot ng song song hay trng lp vi nhau, ni
chung cc t chc XHDS u i vo qun chng d dng
hn, c tin tng hon, v gip hu hiu nhanh
chng hn l nh nc, nht l v cc mt gio dc y t,
nam n bnh quyn, bo v thiu nhi.
Tuyn Tp DN CH I 311
Gn y mt s hi on chuyn nghip c tham d
hn ch, phn ln l qua quan h c nhn, vo qu trnh
lm lut. Mt s hi on cng ng v lao ng c
quyn ch trch ph bnh nhng hnh ng sai tri, bt
cng, v o c i vi cng nhn v mi trng.
Mt s hi on, c bit l ph n hay b lo, ng vai
tr trung gian gia nhiu cp hnh chnh vi cng ng
a phng.
Kh m nh gi c tc ng chnh tr v thiu d kin
khch quan, thiu minh bch v i sch ca nh nc.
Tuy nhin, kt lun chung l dng mc thi hnh chnh
sch ca ng v nh nc.
Tho lun & xut:
Lm th no tng Ch s tc ng XHDS trong CSI-SAT ln
trn 1.2.
Mc ch xy dng theo hng tp hp cc t chc XHDS
khng thuc khng ch ca ng, nh nc v MTTQVN
thnh mt phong tro lc lng i trng v tham gia tch cc
vo qun l nh nc (governance) thay v tha hip hay chp
nhn thng thuc vo chnh quyn (government).
Xc nh ng vai tr ca cng ng VN hi ngoi i vi
cng cuc xy dng XHDS ti VN.
Nhn din u tin h tr hay gip pht trin nhng t chc
XHDS p ng nhu cu t nhin ca x hi trong thi i
ton cu (XHDS o cc mng k Blog, mi trng mi sinh,
chnh quyn minh bch, dn quyn, nhn quyn, vv.)
Nhn din u tin h tr hay gip pht trin nhng t chc
XHDS c tnh ch ng (proactive), tch cc (positive) v lu
di (long-term). Trong chiu hng ny l nhng t chc
XHDS nhm vo t duy, vn ha, np sng v sinh hot dn
ch, thay v l p ng phn ng i vi bin c do ng
CSVN gy ra, ng thi t c nhng thnh qa bn vng
(sustainable) v duy tr c (sustained).
2. Tho lun c hng dn trong nhm
3. xut phng thc chin lc v cng tc mi nhn.
Tuyn Tp DN CH I 312
4. c kt nhng im tho lun v xut chnh thnh mt bi
vit trong K Yu HMDC 2008.
BI C THM v TI LIU THAM KHO
1. XHDS VN va XHDS QT (Le Dinh Thong & Tran Thanh Hiep)
2. Nhan dien XHDS (VDLC.org)
3. Phong trao xa hoi (VDLC.org)
4. The Emerging Civil Society: An Initial Assessment of Civil
Society in Vietnam (CSI-SAT)
(Thuyt Tr nh ti T nh Hi HMDC 2008
Pari s, 2-4/ 5/ 2008)

Nguyn T
Cng
(1947-2009)
Trc 75 ng l b th cho tng gim c
Vit Tn X.
n M nm 1979, ng i vo
ngnh Gio dc ESL Trng nin ca qun
Fairfax v xy dng chng trnh
thnh mt trong nhng chng trnh ni
ting.
Mt trong nhng sng lp vin ca
Vietnam Helsinki Committee theo di
vi phm nhn quyn trong nc.
ng t nn trong mt chuyn du ngon bng xung
my Bangkok nm 2009, li ngi v hin l Phng
C v con gi l L C.
Tuyn Tp DN CH I 313
NGUYN THANH GIANG
Nhn quyn
Kht vng Ngn i
Emmanuel Kant (1724 - 1804), ngi tng c ng gp ln vo vic
nghin cu s vn hnh ca tri t, s tn ti ca i Thin h v tr nm
ngoi Thin h chng ta, li cng chnh l nh bc hc rt thch nhc i
nhc li cu ngn ng: Hy thc hin cng l i, cho d th gii c tiu
vong.
Tuyn ngn ton th gii v nhn quyn do Lin hip quc cng b
ngy 10 thng 12 nm 1948 m u rt thng thit
S xm phm v coi thng nhn quyn dn n cc hnh
ng d man xc phm ti lng tm ca nhn loi, v vic xy
dng mt th gii trong con ngi khng cn phi chu s
khng b v s khn cng, c t do ngn lun v t do tn
ngng l kht vng cao nht ca con ngi. Nhn quyn phi
c php lut bo m, mi ngi khng cn b buc phi -
khi khng cn cch no khc - ni dy u tranh chng li s tn
bo v p bc.
Ngy 25 thng 6 nm 1993, hi ngh th gii v nhn quyn trnh
trng thng qua Tuyn Ngn Vienna v Chng Trnh Hnh ng di
y:
Hi ngh th gii v nhn quyn khng nh li cam kt trnh
trng ca tt c cc quc gia l hon thnh ngha v ca h v
thc y s tn trng khp ni, thc hin v bo v tt c cc
quyn con ngi v quyn t do c bn cho mi ngi ph hp
vi Hin chng Lin hip quc cng cc vn kin khc lin quan
ti quyn con ngi v lut php quc t... vv...
T 1948 n nay, sau Tuyn ngn ton th gii v Nhn quyn, Lin
Tuyn Tp DN CH I 314
hip quc ban hnh ti 53 cng c v vn bn php l quc t lin
quan n lnh vc quyn v t do c bn ca con ngi bao gm cc cng
c v cc quyn chnh tr dn s, cng c v cc quyn kinh t, vn ha,
x hi...
Con ngi hng khao kht, nhn loi dc bao nhiu tr lc nhm
tm phng cch tt nht hin thc ha vn quyn con ngi, nhng
chnh Cc Mc th cho rng nhn quyn t sn l quyn con ngi ca
ch ngha ch k l quyn li ca thnh vin x hi th dn. ng L
Quang Diu th ph bng rng: Vn nhn quyn l mt tri ca ng
bc trng chu . ng cn v on: Ngi Nga khng h tin mt ch
no trong bn tuyn ngn m h k (tc tuyn ngn ton th gii v
Nhn quyn, 1948 - TG). Cn ngi Trung Quc th by gi ang trong
tnh trng hn lon cc . H phi gi v ng h nhn quyn v t do
gn lin vi nhn loi tranh th vin tr ca M v i ph vi s
chng i ca nhng ngi cng sn. (1)
Vit Nam, nhn quyn c quy kt vo quyn cng dn. iu 50,
Hin php Vit Nam 1992 ghi
nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam, cc quyn con
ngi v chnh tr, dn s, kinh t, vn ha v x hi c tn
trng th hin cc quyn cng dn v c quy nh trong Hin
php v Lut.
Mt vn rt thit thn vi con ngi li b chnh con ngi em ra
ch tc, ngy to, ph bng! Chng trch g mt chung th trong tho
cm vin ti th Lusaka, nc Zambia c treo tm bin ghi: Con vt
nguy him nht th gii. Nhn vo chung chng thy g ht ngoi hnh
nh ca chnh ngi ng xem trong chic gng treo ngang mt ngi.
Liu th gii c nhng gi tr chung v nhn quyn khng? Liu Vit
Nam c nht quyt phi bo m nhng gi tr chung khng?
Ngi vit bi ny vn ch quen kho st cc trng a vt l m
ngoi o i vi cc trng nhn vn nn khng hy vng c th lun
m hay l gii v mt vn to ln nh vy m ch yu mun trnh by
nhng nhn thc v mt kht vng ca nhn loi v mong c t nc
mnh - vi hng triu sinh linh khi ng xung trong sut na th k qua
tng vng n nhng gi tr c bn ca nhn quyn thng qua cc tiu ch
c lp, t do, hnh phc - s phi hon ton xng ng tn hng kht
vng .
Tuyn Tp DN CH I 315
1. Nhng nim v Nhn quyn
Ngy 4 thng 7 nm 1776, Thomas Jefferson m u bn Tuyn Ngn
c lp ca Hp Chng Quc Hoa k bng s khng nh Chng ti coi
nhng chn l sau y l hin nhin, rng tt c mi ngi sinh ra u
bnh ng, rng to ha cho h nhng quyn khng ai c th xm phm
c; trong nhng quyn y c Quyn c sng, Quyn t do v Quyn
mu cu hnh phc. C l y l ln u tin khi nim quyn con ngi
c chnh thc cng b trn vn bn.
Bn tuyn ngn khng nh quyn con ngi l hin nhin, vn c, l
khng th xm phm. N xut hin v tn ti cng x hi loi ngi;
khng phi v on hoc do ch p t m do to ha sinh ra. Cc trit
gia thi c i tng cho rng cc quyn t nhin l ti sn ca tt c mi
ngi. Trc y 36 th k, Hammourabi - ngi sng lp ra Babylone -
quan nim Cng l bng n ngn chn k mnh lm hi ngi yu.
J.J. Rousseau, m u cun Kh c X Hi vi li tuyn b Con
ngi sinh ra l t do.
Trong lch s pht trin, quan nim quyn con ngi l kh nng bm
sinh v c tnh thc t to sc mnh cho con ngi vn ti t do v
bnh ng. X hi chim hu n l rung chuyn v sp do cc cuc
khi ngha nhm ginh li quyn lm ngi ca nhng ngi n l b ch
n tc ot. Lc c nguyn c bn ca quyn con ngi l quyn t
do ch cha c s thi thc ginh git li quyn kinh t. Khi giai cp t
sn ging ngn c dn ch, t do, bnh ng th tp hp c c x
hi nht t ng dy lt ch chuyn ch phong kin xa b x hi
thn dn, xc lp x hi cng dn.
Trn c s quan nim rng con ngi l s tru tng ha ca tt c
cc thc th c nhn; coi con ngi vi t cch ch th ca nhn quyn, l
cc c nhn c tru tng ha v siu thot khi nhng rng buc
ca kt cu chnh tr, x hi nh: mu da, dn tc, tn gio, quc tch...,
Tuyn Ngn c Lp 1776 nu r quyn con ngi gm ba ni dung ch
yu: quyn sng, quyn c t do v quyn c mu cu hnh phc.
Cc quyn bnh ng i vi tng c nhn, cho tt c mi ngi, khng
phn bit chng tc, gii tnh, v th x hi... Bnh ng l kh nng bm
sinh ca con ngi. Mi con ngi u c to ha ph cho cc kh nng
v cm xc, giao tip, t duy v nu c s pht trin bnh thng v th
cht th u c quyn c hng cc quyn c bn ca nhn quyn. S
bt bnh ng trong cc kh nng th hng quyn con ngi chng qua l
Tuyn Tp DN CH I 316
do s pht trin phi sinh, gi to gy ra bi x hi.
Theo s phn loi chung th hin trong cc cng c quc t th nhn
quyn bao gm hai lnh vc.
Thuc lnh vc cc quyn dn s v chnh tr gm c:
1) Quyn c sng v khng b tc ot sinh mng mt cch c
on.
2) Quyn c an ninh c nhn, khng b bt gi v c hay b b t
m khng xt x cng minh.
3) Quyn khng b i x c c v khng b tra tn k c khi b b
t.
4) Quyn bnh ng trc php lut v khng b p dng php hi t
bt li.
5) Quyn t do c tr v i li.
6) Quyn s hu ti sn.
7) Quyn bt kh xm phm i vi i sng ring t, gia nh, nh
, th tn.
8) Quyn c bo v danh d, uy tn, nhn phm.
9) Quyn t do tn ngng v khng tn ngng.
10) Quyn t do lp hi v hi hp.
11) Quyn c khiu ni, t co bt c c nhn, t chc no.
12) Quyn t do ngn lun, t do bo ch.
13) Quyn t do biu tnh.
14) Quyn c tham gia qun l x hi (bu c, ng c...).
Thuc lnh vc kinh t, x hi, vn ha gm c:
1) Quyn c vic lm v c hng th tha ng.
2) Quyn c chm sc v y t.
3) Quyn c hng nn gio dc, trc ht l gio dc tiu hc
min ph.
4) Quyn c c ni c tr.
5) Quyn c sng cho bn thn v gia nh.
Tuyn Tp DN CH I 317
6) Quyn c sng trong mi trng khng nhim, c hi
v.v...
Ch ngha nhn bn xut pht t nhn tnh, coi t do bnh ng, bc
i l thuc tnh con ngi. Ly con ngi lm im xut pht v cng l
ch cui cng, l gi tr cao nht trong mi gi tr, nhn quyn c xp
cao hn ch quyn, nhn quyn khng c bin gii quc gia.
Tuy nhin ch ngha Mc khng tha nhn con ngi tru trng,
con ngi khi qut nn cng khng tha nhn khi nim nhn quyn trn.
Mc tng ni: Con ngi quyt khng phi l ci tru tng bm u
ngoi th gii. Con ngi chnh l th gii ca con ngi, chnh l quc
gia, x hi.
Nhng ngi xut pht t ch ngha duy vt lch s ch xem nhn
quyn l quyn li ca con ngi vi t cch l thnh vin x hi, do ,
nhn quyn m h c hng d ni v tnh cht, ni dung, hnh thc
cng nhng bo m v t php u do ch x hi quyt nh. H cho
rng nhn quyn ch l s gii nh v tha nhn x hi m con ngi
ginh c vi t cch l s vt tn ti trong x hi. S tha nhn v gii
nh ny biu hin t cch l ngi tham d giao lu x hi. C hay
khng c t cch ny tc l c hay khng c quyn li; t cch bng no
th quyn li bng ny.
Trong khi Jan Martenson, cao y Lin hip quc v quyn con ngi
khng nh: Trong nhn quyn khng c cng dn hng hai, v khng
c ai sinh ra phi ngi ng sau c xe nhn quyn (2) th thm ch c
nh l lun Trung Quc cn coi Nhn quyn trc ht l nhn quyn ca
mt giai cp nht nh, c tnh giai cp rt r rt. Ban u s ny sinh
nhn quyn c cng mt qu trnh lch s vi s sn sinh giai cp... S
tha nhn ca x hi i vi ngi no , trc ht phi coi ngi l
thnh vin ca giai cp no... Nhn quyn ca giai cp thng tr l s hn
ch i vi giai cp b tr... Cho d ngay trong ni b mt giai cp, nhn
quyn ca mi ngi u l s hn ch i vi mi ngi c quan h giao
lu vi ngi ... (3)
Nhng l lun kiu y d dng tr thnh nn tng, thit lp nn ci
nhn quyn ca giai cp cng nhn phi khc, v tt nhin l hn, nhn
quyn ca giai cp nng dn, ca tng lp tr thc. Ci nhn quyn ca
nhng ngi cng sn phi l mt c quyn. Ci nhn quyn ca
Polpot cho php ng ta tn st hng triu ng bo mnh!Ci nhn quyn
Tuyn Tp DN CH I 318
ca Stalin trao s mnh cho ngi y y a, git hi hng vn ng ch
mnh! Tht l kinh khng!!!
Ngay t thi c i ngi ta bit quan tm n quyn con ngi.
Th dn mt s thnh ph Ai Cp s dng cc quyn nh quyn t do
ngn lun, quyn bnh ng ca tt c mi ngi trc php lut. Antigone
ni n quyn khng vng li trc Creon. Spartacus tuyn b trc
nhng ngi n l v quyn chng li p bc.
Tic rng trong sut lch s hnh thnh v pht trin ca mnh, cc
nc XHCN tn ti ph bin tinh thn ph nhn khi nim quyn con
ngi. Khi cc chng phi ngi bn tho v mt nhu cu ht sc thing
ling v ton din ny th ngi ta li thng nhn mnh s u tin ca cc
quyn kinh t - x hi so vi cc quyn chnh tr v t do c nhn. H xem
cc quyn chnh tr v t do c nhn ch l nhng xa x phm cha cn
thit hoc khng cn thit i vi qung i qun chng. Ngay gia Hi
Ngh Nhn Quyn Vienna 1993, th trng ngoi giao Trung Quc Lu
Hoa Thu vn cn dng d i vi bt k mt nc ang pht trin no,
vn pht trin kinh t l quyn con ngi quan trng nht.
Phi chng ngi ta mun dm u con ngi vo ci mng n
qun ht mi th khc? Th ri c vy, nay h cho thm t kh lc, mai
cht bt c l phi tung h ng mun nm v i i nh n lnh t!
Du vy, vic cao quyn kinh t x hi ch cng lm cho h cng
thm h sn c v l lun ln trong thc t. Xt v mt i sng kinh t
th cc nc XHCN ni chung v Trung Quc ni ring u gii quyt
rt km so vi cc nc Phng Ty.
Cn Vit Nam. V sao cho n by gi chng ta vn cn l mt trong
hai mi nc ngho nht th gii? Cch mng Vit Nam t 1930 n nay
lm c g? V sao chng ta khng tp trung sch lc, chin lc vo
gii quyt vn pht trin kinh t l quyn con ngi quan trng
nht nh qu v nu trn?
Tht ngc nhin khi nghe mt nh l lun bin l hng hn rng: Ch
c ngc mi tin rng: Mt ngi khng c mt t g ngoi ci mm ra
li c quyn t do ngn lun ging nh ngi c in i, tivi, bo ch v
nh xut bn; mt ngi khng c mt xu t ti li c quyn ng c
ngang vi ngi c th tiu hng triu, hng chc triu ng tranh c;
mt ngi lang thang u ph li c quyn bo m an ton thn th
ngang vi ngi c th thu c c v s. (4)
Tuyn Tp DN CH I 319
Lm sao li c th ln sng gia nhn v qu, gia phng tin v s
thnh t nh vy c. Cng mt iu kin ban u nhng ai cng
bit, mi i tng khc nhau u bin ha khc nhau. Cng nh trong x
hi ri c ngi lm thy, lm th, lm vua, lm ti nhng To Ha ch
minh, ch cng th ch t c phi nn cho mi con ngi c u mnh,
t chi v nm gic quan . Nhn quyn cng vy, tt phi c ci chung.
2. Th gii cn thng nht hnh ng v
nhn quyn
Vo cui thin nin k th hai ny, th gii, t gic v khng t gic, ang
xch li gn nhau bng tc nh sng so vi tc my hi nc ca
nhng nm ra i bn Tuyn Ngn v Nhn Quyn v Dn Quyn 1789.
Ngi ta khng ch t gic p tan bc tng Berlin - mt trong nhng vt
nh chia r trng trn nht ca nhn loi - m, vi s xut hin ca mng
Internet, ai u rt kh ngn chn mt thong ip ngay tc khc c
truyn i khp a cu.
Th gii ang tr nn m m bit bao khi nhng k yu nhau xa
nhau vn c th thng xuyn khng ch nghe c ting ni ca nhau qua
in thoi m cn c th trc tip nhn thy nhau trn mn hnh ca my
in ton c nhn. Nhng, th gii li cng ang cng c nhng mi lo
chung v l thng ca tng ozon, v s lan truyn ca cn bnh th k
AIDS, v t chc khng b xuyn quc gia v.v...
Trc thc t ca nhng yu t ton cu , loi ngi ang ngy
cng thc r hn v mt chnh th thng nht, trong mi c nhn
khng th ch suy ngh v mnh, mi quc gia khng cn ch c th t bo
v mnh m tt c cng phi t mnh vo cng ng chung ton th gii.
T y, nhng li ch v gi tr chung ton nhn loi khng nhng ang
tr thnh hin thc khng th chi b m cn c ngha u tin hng u
so vi nhng ci khc.
S xut hin ca nhng vn ton cu ng chm n li ch ca
mi dn tc, mi quc gia. S d nh vy l v cc quyn ca con ngi
bn thn n va cha ng nhng nhu cu ring bit va l phn nh tng
hp mi vn ton cu. Mt khc, mi vn ton cu hoc c hnh thc
l mt quyn xc nh ca con ngi hoc tr thnh i tng tc ng
ca chnh n. Cc quyn ca con ngi v ca cc dn tc an kt hu c
vi nhng vn ton cu v nhng vn ton cu cng lm ny sinh s
Tuyn Tp DN CH I 320
ra i v vn hnh cc thit ch v quy phm chung to iu kin hnh
thnh cc lc lng chung cng tham gia gii quyt nhng vn nhn
quyn hng ti tro lu tin ha ca nn vn minh nhn loi. Nhn quyn
cng a dng, cng phc tp v bn thn cng cha y mu thun nh th
gii nhng li cng phi c quan nim thng nht nh chnh bn thn
th gii khng th chia ct, khng th tch ri.
Phn u thit ch cho c nhng nim chung v nhn quyn v
n lc xc tin nhng bin php hu hiu nht thc hin ha vic thc
thi v bo v cc gi tr chung ton nhn loi phi l ngha v thing
ling xy dng mt th gii cng bng, nhn i, bo m s pht trin n
nh v bn vng cho mi quc gia v cho c cng ng quc t.
T do, bnh ng, cng l chnh l c trng bn cht v yu cu c
bn ca nhn quyn. Chnh nhng gi tr nhn vn cao qu, vnh hng
s hi t nhn loi li v nng tm con ngi ln. Khi dng cao ngn c
T do hay l cht th d con ngi c phi hy sinh ngi ta cng chc
chn l thnh thin, l khng b di la. Bi v, ta tng thy trong lch s,
nu ch bit x thn di ngn c T quc hay l cht th nhiu khi con
ngi d b m hoc t bin thnh vt t thn cho mt tp on xo
quyt hoc mt c nhn cung lon no .
Tht gh s khi v th lnh t mt hn o nh b go tht ln: K th
m t chn ln t nc ny th chng ch c th bc i trn hoang tn
ca mu v tro bi!
Hng chc, hng trm triu ngi sao li ch c th c sng, t
quc sao li ch c th c php tn ti khi n chu nhum mu bi mt
h t tng ABC, chu tun theo s lnh o ca mt ng OPQ, chu tha
nhn mt lnh t XYZ? Sao ngi ta li bt tr gi trai gi mun c
tha nhn l yu nc th phi yu ch ngha x hi ( ri nu khng yu
ch ngha x hi tc l phn quc, l khng c bo m quyn c
sng). Sao li phi t chy c dy Trng Sn i nu t nc ny khng
thuc v chng ta?!
Nhn quyn nu c cao ng mc, c tn trng thc s th
qun chng hn khng b d dng la m phi hy sinh v ch.
Do phi bo v quyn li ring cho nhng tp on nht nh, do cn
chng duy tr quyn cai tr ca nhng chnh ph c ti, chuyn ch,
nhiu nh chnh tr ang ra sc xuyn tc vn nhn quyn. Lc th h
thi phng s tch bit gia cc quyn dn s - chnh tr vi cc quyn
Tuyn Tp DN CH I 321
kinh t - x hi, lc th h t mc tnh c th ca nhn quyn phng
ng i lp vi nhn quyn phng Ty, lc th h ru rao v nguy c uy
hip ch quyn ca nhn quyn.
Cn trch dn lu y mt s iu c ghi nhn trong cc
vn bn quc t v nhn quyn:
- Nhc li tnh c lp v khng th chia ct c ca cc quyn
kinh t - x hi - vn ha - dn s v chnh tr, v s coi trng ngang nhau
tt c cc th loi quyn con ngi (iu 10 ca tuyn b cui cng ca
Hi Ngh Nhn Quyn chu thng 4-1993).
- Tt c cc quyn con ngi u mang tnh ph cp, khng th chia
ct, ph thuc ln nhau. Cng ng quc t phi x l cc quyn con
ngi theo phm vi ton cu mt cch cng bng v bnh ng v c
coi trng nh nhau. Trong khi phi lun ghi nh ngha ca tnh c th
dn tc v khu vc v bi cnh khc nhau v lch s, vn ha v tn gio,
cc quc gia khng phn bit h thng chnh tr, kinh t, vn ha c ngha
v cao v bo v tt c cc quyn con ngi v cc quyn t do c
bn (iu 5 - Tuyn Ngn Vienna v chng trnh hnh ng thng 6-
1993).
-Bt c hnh ng chng li lut quc t no ca quc gia cng dn
ti trch nhim quc t ca quc gia (Trch iu mc 1 ca D n cc
iu Mc v Trch Nhim ca cc Quc Gia v Nhng Vi Phm Lut
Quc T).
- Dn ch, pht trin v tn trng quyn con ngi v cc quyn t
do c bn ph thuc ln nhau v b sung cho nhau. Dn ch phi c
xy dng trn nn tng ch by t t do ca nhn dn v s la chn h
thng chnh tr, kinh t, x hi v vn ha ca mnh v s tham gia y
ca h vo mi lnh vc i sng. Theo cch cp nh trn, vic cao
v bo v cc quyn con ngi v quyn t do c bn trn bnh din quc
gia v quc t cn mang tnh ph cp v c thc hin v iu kin.
Cng ng quc t cn ng h vic tng cng v cao dn ch, pht
trin v tn trng cc quyn con ngi v quyn t do c bn trn ton th
gii. (iu 8 Tuyn Ngn Vienna v chng trnh hnh ng ca Hi
Ngh Th Gii v Nhn Quyn ngy 25-6-1993).
Xut pht t nhng yu cu bc xc ca cc quyn kinh t - vn ha -
x hi, nhng ngi cng sn tng nm tay nhau ht vang bi Quc t
ca, Vng ln hi cc n l th gian... Cc Mc tng ku gi thng
Tuyn Tp DN CH I 322
thit: V sn ton th gii lin hip li!. Trc nhng yu cu tng ha
v thing ling ca nhn quyn trong th gii hin i, lin minh ca c
cng ng nhn loi cng phi rng ri hn. Lin minh v nhn quyn s
khng phn bit k giu vi ngi ngho, lc a en i rch hay mi
nh chung ca nhng ngi da trng sang trng, phng ng vi cc
nn vn minh Hong H v Euphrate hay phng Ty vi Hollywood v
Baikonur.
Tng thng nc Cng ha Php Francois Mitterrand tng trn tr
vi cu hi: Liu ngi ta c th hot ng chung c khng, nu tt c
cc gi tr u l tng i v do trit tiu ln nhau?, v ng t tr li:
Lm th no c th khc hn l xc nh mt s ti thiu gi tr ph qut
ch t t nn tng cho s on kt gia nhng con ngi. Chnh ng
tng khng nh: Trong th gii ngy nay, khng ai c th t cu mnh
bng cch chng li ngi khc. Tnh trng ngy cng ph thuc ln nhau
gia cc nn kinh t v vn ha buc ngi ta phi on kt.
S khng my ai ng tnh vi li dng trong li tuyn b phi
nhn quyn ca c vn tng thng Hoa K Brezinski: Vi ngn c quyn
con ngi chng ta s dn ch ngha cng sn n tn chn tng. Song,
v nhng l tng nhn quyn phi c thm nhim n mi cng ng
dn tc n tng s phn con ngi, nn s quan tm ca mi c nhn, ca
mi quc gia n nhn quyn l tt yu. Bi vy, mt thi nh c
biu th trong din vn ca tng thng Jimmy Carter c ti l k nim 30
nm Tuyn Ngn v Nhn Quyn l cn thit khi ng ni: Nguyn tc
quyn con ngi l linh hn ca chnh sch i ngoi ca M, l mt nhn
t xc nh mi quan h ca M vi cc nc khc. Ngoi trng Joe
Clark cng tng khng nh trong l khai trng chnh thc Trung Tm
Quc T v Nhn Quyn v Pht Trin Dn Ch: Canada c th sn sng
ngng quan h vi ch no vi phm nhn quyn mt cch nghim
trng, trong khi, c th bng cc bin php khc dnh vin tr trc tip cho
nhng ngi cn n.
u nm 1990, tng thng Php, th trng Ngoi giao M v ngoi
trng Anh cng tng cng b rng chnh ph nc h cng d nh lm
mt mt xch tng t gia chnh sch vin tr v nhn quyn.
ng l phi nh vy! Phi thc s nh vy mi xng ng l nhng
con ngi, nhng chnh ph ang cng quy qun li trong hnh tinh xanh
m m ny m vy bc quanh n l v vn tinh t lp lnh sng ch!
ng p mt vo s sung tc v vt cht v tinh thn ca c nhn mnh
Tuyn Tp DN CH I 323
ca quc gia mnh ri lng qun, ri v trch nhim vi nhng cng ng
ngi cn b nhng tp on ny n nhn danh ng, nhn danh nh nc,
nhn danh lnh t... tc b hay hn ch th hng nhng gi tr thing
ling ca nhn quyn.
Du sao trch nhim ca Lin Hp Quc trong vn nhn quyn
vn l quan trng hn c. Trc ht, Lin Hp Quc cn tng cng mnh
m truyn thng nhn quyn. Cn pht n tng n v dn c cc quc
gia nhng bn tin, nhng ti liu gii thch, nhng tuyn b, nhng cng
c... v nhn quyn bng ting ca chnh cc n v dn c . Cn t
chc v loan ti rng khp cc chng trnh pht thanh v truyn hnh v
nhn quyn. i Chu T Do ca Hoa K nu thc s mun m
trch v lm c cng vic ny mt cch ng n cng s c ng h
v hoan nghnh. Quyn hn v ngha v ca Lin Hp Quc cn thc s
tng cng i vi vic thc thi hin thc ha quyn con ngi mt
cch c hiu qu. n lc cn thnh lp cc t chc nh kiu mt y
Ban Lin Quc Gia v Quyn Con Ngi v mt Ta n Quc T v
Quyn Con Ngi. y ban ny c th c giao ton quyn xem xt cc
n khiu ni v ti vi phm quyn con ngi ca tng c nhn ring l
hay ca mt cng ng ngi bt k. Ta n Quc T Nhn Quyn s th
l h s xem xt sau khi thng qua y ban, nu y ban, v nhng l do no
, khng th gii quyt tha ng cc n khiu ni.
Do chnh sch bo th v ngoan c ca mt s nc, Hi Ngh Quc
T v Nhn Quyn Vienna 1993 cha th i n quyt nh nhng tin chc
rng vic ct c mt cao y Lin Hp Quc c trch nhn quyn tng
nc s phi c thc thi. Bi v, ng nh nh x hi hc Nga
Penovskin ni: Qu trnh iu tit bng lut php quc t (khu vc v
ph bin) cc mi quan h c lin quan n cc quyn ca con ngi
khng phi l ci g khc m chnh l biu hin c th ca qu trnh loi
ngi trng thnh ln vi tnh cch l mt chnh th thng nht. (5)
3. Quyn con ngi Vit Nam
Nhng iu khon quy nh v quyn v ngha v c bn ca cng
dn Vit Nam khng ngng c tng ln, v s lng, qua cc bn hin
php. Hin php 1946 c 18 iu. Hin Php 1959 c 21 iu. Hin Php
1980 c 29 iu. Hin Php 1992 c 34 iu, tng gn gp i s iu
trong Hin php 1946. Tuy nhin, nh ni phn m u bi ny,
quyn con ngi Vit Nam, theo quy nh ti iu 50 Hin Php 1992,
Tuyn Tp DN CH I 324
c khon gn vo quyn cng dn.
Trc ht phi thy rng quyn con ngi v quyn cng dn khng
h ng nht c phng din ch th ln ni dung. Quyn con ngi
c th khng loi tr khi nim quyn cng dn nhng khi nim quyn
cng dn khng th cha ng ht khi nim quyn con ngi. V
chng, vi s pht trin ca cc gi tr nhn o mi, trong iu kin ton
cu ha ca th gii hin i, con ngi khng ch tn ti vi tnh cch l
mt thnh vin cng dn ca mt quc gia m cn l thnh vin cng
dn ca cng ng th gii.
Quyn con ngi, hay ch l quyn cng dn thi, cng phi c bo
m bng mt ch php lut. Ngay t th k th 6 trc cng nguyn,
nh thng thi Hy lp Salon quan nim: Ta gii phng tt c mi ngi
bng php lut. Heraclit cng c v: Nhn dn phi u tranh bo v lut
nh bo v chn nng thn mnh. Th k 17 - 18, cch mng t sn
tng cao nhng nguyn tc ca lut php: i vi cng dn, c lm
tt c nhng g m php lut khng cm, cn i vi vin chc nh nc,
th ch c lm nhng iu m php lut cho php.
Tin s khoa hc php l Nersesjanc, trng ban nghin cu Vin
Hn Lm Khoa Hc Nga, ni rt ng Php lut khng th c nu nh
khng c nhn quyn, cng nh khng th c nhn quyn m khng c
php lut hoc ng ngoi php lut.
Vit Nam, ngay t u th k 15, L Li tng gio hun T
thu xa xa, mun cai qun quc gia phi c php lut. Khng c lut th
nh nc s lon.
Tic rng, hn na th k qua chng ta coi thng vai tr ca lut
php nu khng mun ni rng bi b lut php vi li dng
chuyn chnh v sn cai tr t nc. Tin s lut hc Nguyn Hu
Lim khng nh: Thc t ca x hi Vit Nam vo nhng nm cui cng
ca th k 20 ny l s vng mt ca lut php v s sp ca gi tr
o c c truyn. Dn chng Vit Nam ang sng trong cm nhn dn
tc m h nhng khng c nn tng thc cng dn (6). ng nu nhn
xt Lch s chin tranh Vit Nam l mt chui di tiu cc ha ci tinh
thn cng dn cn thit cho mt th ch v x hi php tr. Tranh chp v
bo lc, bo ng ch to nn nhng con ngi can trng, quyt
t nhng khng kin nhn, thiu bnh thn, thiu sc mnh ni tm v l
phi v cng l, thiu tnh ha gii v rng m.
Tuyn Tp DN CH I 325
y l nhng nhn xt ng. Sut my thp k cung bo, khi cn
kch thch mi ngi cng say mu chin thng ngi ta tung h ln
nhng khu lnh cc k phi nhn tnh Yu xe nh con, qu xng nh
mu!, Sng l v, n l con!, Cuc i p nht l ni trn tuyn
v.v...
Tri i! mu ngi sao c th em v vi xng?! V, con sao li ch
c coi nh chic xe vn ti, nh sng, nh n?! D c gii bin l n
u, nu thc s bnh tm lng li suy t vi con ngi chn chnh, ngi
ta khng th no khng bng hong v lm ging.
C ci y m xc ti th ai ng ra thuyt ging v nhn quyn u
dt khot b tc b quyn sng.
C ci y ngi ta mi d dng pht ng qun chng t sch
i, treo ngc thy gio ln ct nh u tranh chnh tr. V, v mi
hng h dng chn gia b con thn x m u t chng; con mi ng ln
lng nhc v t ru cha trong ci cch rung t.
C ci y th khi cn h ho chng xt li ngi ta mi sn sng
hn nhau trit h, a y hng trm, hng nghn ngi, k c nhng
ngi cng ng tuyn th di ngn c ba lim. K c nhng ngi
tng cng nm gai, nm mt, vo sinh ra t v ang c phn cng gi
trng trch trong ban chp hnh trung ng, trong cng v B, Th
trng nh: Bi Cng Trng, Ung Vn Khim, V nh Hunh v.v...
Cht nh li ngy no, khi cn ln n thc dn, quc, nh cch
mng Nguyn i Quc tng dng dc t co trc th gii: Bt k ngi
bn x no c t tng x hi ch ngha cng u b bt v c khi b git
m khng cn xt x. Ma mai thay, ch sau khng bao lu ngi ta li
thc hin ng ci iu ny: Bt k ngi bn x no c t tng khng
x hi ch ngha cng u b bt v c khi b git m khng cn xt x!.
Nhng khu lnh phi nhn tnh y, nhng ch trng khng ngn
ngi b qua php lut ch p ln nhn quyn nh vy cn di ha cho
n ngy nay khi ch v nhng xung t nh, nhng mu thun quyn li
rt khng ng k ngi ta vn ang tm cm dao rc xng bn b, x
tht v, bm nt mt cha v.v...
Khng phi v c m Tuyn Ngn v Nhn Quyn v Dn Quyn ca
Cch Mng Php 1789 phi cnh bo S khng hiu bit, s lng qun
hay s coi thng quyn con ngi l nhng nguyn nhn duy nht ca
nhng ni bt hnh cng cng, ca t h bi ca cc chnh ph.
Tuyn Tp DN CH I 326
Hng ni xng v c sng mu ca my triu ngi Vit Nam
xung cho li hiu triu thing ling Khng c g qy hn c lp t do.
Nhng c c lp ri m lut php khng c trng th lm sao bo m
c cng l, lm sao ngi dn Vit Nam c t do. Bi v, nh John
Loeke xc quyt Mc d nhng li l gii c th gi di n u, mc
ch ca lut vn l khng th tiu v hn ch m l bo ton v m rng
t do... Ni no khng c lut, ni cng khng c t do.
Phi chng v vy m chnh ch tch H Ch Minh tng d cm ...
Nu nc c c lp m dn khng c hng hnh phc, t do, th
c lp chng c ngha l g. L ng A, mt trong nhng nh t tng
yu nc ch trng thuyt Duy Tn Vit Nam cng tng suy tng
Quc gia vi dn tc ch l mt khi nim, mt tn gi rng khng nu
khng sung thc cho n mt thc th bn trong. ng cho rng Quc
gia hay dn tc ch l h danh m iu quan trng l phi kin to cho
c Ci sinh mnh thc th ca ging ni v ton dn hng theo mt
l tng v chnh ngha.
My nm gn y, Quc Hi Vit Nam ch tm v c thnh tch
kh l xy dng gp gp c mt s b lut, trong c nhng b lut
quan trng lin quan n nhn quyn. Tuy nhin, son tho cc b lut l
iu cn thit nhng gio dc v ph bin lut php cng l yu cu
khng th khng thc hin i vi ton x hi. Thc thi php lut cng
c ngha quan trng hn.
Tht l ti t khi thc t cho thy rng trc khi thi hnh lut t tng
hnh s, nc ta, trong s nhng ngi b bt giam ch c chng 30%
c a ra xt x. By mi phn trm cn li phn ng l b bt oan.
Lc , t l s ngi b bt khn cp mt cch v ti v chim ti 90%.
Sau khi thi hnh lut t tng hnh s, s ngi b bt khn cp nm 1989
gim xung c khong 22% nhng cho n nay, ring nm 1996 vn
cn ti trn di 500 ngi b bt oan.
Nh nc php quyn phi l nh nc phc tng php lut, hay c
th ni, nh nc php quyn l nh nc ban hnh php lut, tun th
php lut v qun l x hi bng php lut. Nhng, bit n bao gi nhn
dn Vit Nam mi c sng trong tinh thn cng l ca nh nc php
quyn khi m ngay c cc c quan cng quyn cng cha hiu ht hoc c
tnh khng lm theo php lut; khi m vn tn ti nhng phin ta lp l,
cng khai tr hnh, c x m khng c xt nh cc phin ta x Hong
Minh Chnh, Trung Hiu, L Hng H, H S Phu, Nguyn Kin
Tuyn Tp DN CH I 327
Giang!
Khng cn tm g n nhng quyn c ghi trong iu 17 ca
Tuyn Ngn Ton Th Gii v Nhn Quyn 1948: Mi ngi sng ring
mt mnh hay trong tp th, c quyn s hu ti sn. Khng ai phi b tc
ot s hu ca mnh mt cch ty tin, nhng nm tin hnh ci to x
hi ch ngha, chng ta khng nhng ch thng tay truy qut t sn m
cn hng hi quyt tm tiu dit cng thng nghip t bn t doanh.
Trong cc hi ngh Trung ng ng cng sn Vit Nam ln th 15 - 16,
chng ta tng chm ch nghe bo co mt cch hoan h Nn kinh t
min Bc t ch c nhiu thnh phn, v c bn, tr thnh mt nn
kinh t thun nht vi hai hnh thc s hu ton dn v tp th!
May sao, mi n gn y chng ta mi kp sa sai v chu ghi vo
Hin Php Nh nc pht trin nn kinh t hng ha nhiu thnh phn
theo c ch th trng... C cu kinh t nhiu thnh phn vi cc hnh thc
t chc sn xut, kinh doanh a dng da trn ch s hu ton dn, s
hu tp th, s hu t nhn... (iu 15)
Ch ring vic nhn thc ra c v dm t b c ch sai lc ca kinh
t x hi ch ngha dn thn vo kinh t th trng cho php chng ta
gii quyt tt hn nhng vn nhn quyn trong lnh vc kinh t - x hi.
Kinh t th trng to iu kin cho con ngi c bnh ng v kinh t.
Trong kinh t th trng, mi ngi va l k mua va l ngi bn, mi
ngi u trong t th cnh tranh ngang nhau. Khng c c quyn no
lng on c quy lut gi tr trong vic chi phi c s kinh t ca x hi
bi v y v tr tng ngi ty thuc vo ch h p ng v thc hin
quy lut gi tr n mc no. Quy lut a ngi ny ln, dm k kia
xung khng c s nhn nhng no. Nhng to nn cc quy nh
php l cho c quyn ca nhm ngi ny hay ng phi kia u s b
quy lut kinh t th trng v hiu ha.
to iu kin cho quy lut kinh t th trng nhanh chng pht
huy mt tch cc ca n trong i sng x hi, chnh ph cn nhanh chng
chuyn t chc nng ch o cc ch th kinh t thng qua cc b v y
ban nhn dn a phng sang ch o ch yu qua cc c quan thu, ta
n, bng h thng php lut; nhanh chng tch cc hot ng hnh chnh
c tnh cht qun l khi cc hot ng hnh chnh c tnh cht ti phn
nhm gim thiu tnh trng thiu dn ch, lm quyn, c hip qun chng
thng xy ra cc c quan hnh chnh, qun l ch o.
Du sao cng phi thy rng sau nhng nm tin hnh cng cuc i
Tuyn Tp DN CH I 328
mi, chng ta gii quyt kh thnh cng nhiu yu cu ca cc quyn
kinh t cho nhn dn trong khi cc quyn thuc lnh vc dn s - chnh tr
vn cn rt nhiu bc bi.
Cn gp rt sa i mt cch nghim tc Lut Bu C i Biu
Quc Hi v Lut T Chc Quc Hi theo hng hin i v dn
ch tht.
Xa b tnh trng ng c, dn bu v nhng th on sp xp
nhn s gi by hoc dn p l phiu ca nhn dn.
Thc s tn trng v bo m quyn t do ngn lun, t do bo
ch, t do lp hi cho nhn dn.
ng lo xc quy kt trnh dn tr thp cho mt dn tc
c nhng dn tc c dn tr hng u trn th gii n trng khi
cn ngy bin quanh co hn ch cc quyn t do chnh tr.
Mc tiu ti thng ca cch mng phi l nhn quyn ch khng
phi ch l ci mu ch quyn quc gia mng manh. ng huyn hoc,
dng dng t c nhm nhp mi vi nhng chin cng nm xa.
Nhng nhu cu mun thu v hin i ca nhn quyn i hi mi ng,
mi chnh ph, mi c nhn u phi vn ti, ci to, thm ch lt xc
nu cn mun xng ng v tr lnh o.
Hy nghe li phn bo t gia th k trc: Cc ch chnh tr li
thi tri qua mt lch s y thm trng bi v c ch quyn lc ca n
bin c vng t do ca con ngi thnh o vng. S d ch ny
mang bn cht bi thm l v n t buc cho mnh mt ni dung hnh tin
v vng. H ci ch ny vn ngoan c chng li nguyn tc v l l mi
ca thi i, th chnh t bn cht ca n l mt li lm lch s... Ch
ny l v hi kch to ln ca th gii m tt c nhng anh hng ca n u
b khai t. Lch s tin bc v s khng b st mt ai. N s i qua
nhng sn khu m chung cuc s vt b nhng ch lc hu vo ngha
trang. Sn khu cui cng m lch s va mi bc qua l c mt v bi
hi kch khng khip. (7)
Vit Nam tng dng dc m u Tuyn Ngn c Lp ca
mnh bng nhng chn l ph qut ca nhn quyn. Vit Nam l thnh
vin ca Lin Hp Quc. Vit Nam k kt tham gia hoc ph chun
nhiu cng c lin quan n nhn quyn nh: Cng c v Cc Quyn
Chnh Tr v Dn S, Cng c v cc Quyn Kinh T, X Hi v Vn
Ha, Cng c v Loi Tr Mi Hnh Thc Phn Bit i X vi Ph
Tuyn Tp DN CH I 329
N, Cng c Quc T v Quyn Tr Em, Cng c v Loi Tr Mi
Hnh Thc Phn Bit Chng Tc, Cng c v Ngn Nga v Trng Tr
Ti Dit Chng, Cng c Quc T v Loi Tr v Trng Pht Ti c
Apartheid. Vit Nam tuyn b: Cc nguyn tc c bn trong cc vn
kin quc t l nhng gi tr chung ca nhn loi m chng ta cn bo
v. (8)
Vit Nam ang tin hnh cng nghip ha, hin i ha; Vit Nam c
th s Ha Rng nhng, trc ht v quan trng hn, Vit Nam nht nh
phi phn u v nhng gi tr chung thing ling . Bi v, y chnh l
kht vng ngn i ca nhn loi, ca nhn dn Vit Nam.
Ch Thch:
1- L Quang Diu - Tr li phng vn Tun bo Thi i ngy 14/6/1993
2- Jan Martenson - Lin Hp Quc v Quyn Con Ngi Hm Nay v Ngy
Mai
3- Lang Yihuai - Thc T Nhn Quyn Trong X Hi XHCN v Cuc u
Tranh V Nhn Quyn Trn Th Gii.
4- Chen Jinda - Ch X Hi v Nhn Quyn bo Cu Th - 1992.
5- Penovski N. - Hin Thc Mi Trn Th Gii v Quyn Con Ngi.
6- Nguyn Hu Lim - Dn Ch Php Tr.
7- Cc Mc - Gp Phn Ph Phn Trit Hc Heghen.
8- Bo Nhn Dn ngy 18/6
/1993

Tuyn Tp DN CH I 330
C Nn Kin nh Con ng
X hi ch ngha?
i hi XI ng CSVN s khai mc trong qu 1 nm 2011. Nguy c tip
tc a t nc theo con ng XHCN, qua bc qu ny tin ln
Ch ngha Cng sn, hu nh vn l mt khng nh ca nhng ngi lnh
o ng CSVN. Bi vit ny nhm gp phn ngn chn nguy c .
I HNH HI CNXH TRONG LCH S HIN
I
Gng mt CNXH t bui lt lng n nay tht d dn, nu khng mun
ni l gh s. Ni v ci xu, ci sai, ci tn c ca CNXH din ra trong
th k qua l chuyn tng nhm chn bi hai l: Mt l, v nhng
chuyn y c qu nhiu. Hai l, thc t chng minh qu r. Tuy nhin,
iu k l l, nhiu gii hu quan vn c tung nh khng nghe, khng
thy, khng bit; cho nn y, lm c liu cho vic bn tho, xin vn
c lc qua i cht:
1 - V chnh tr
c ch o bi tinh thn u tranh giai cp, li dng chuyn chnh v
sn, cc nh nc XHCN v ng Cng sn tin hnh nhiu cuc thanh
trng ni b ht sc tn bo. Khng k chin tranh gia cc nc, ring
cc cuc cch mng ni b tn st hng chc triu ngi.
a - Lin X
Vi ch trng quc hu ha rung t trit , Stalin la nng dn
Nga vo cc tri tp trung mt cch d man v khng khip khng thua g
cc tri tp trung ca c Quc X Auschwitz Ba Lan.
Khong 61 triu 911 ngn cng dn Lin X b cht trong cc tri t
Gulag ca Lin Bang X Vit.
Lnh t cng sn khng ch git cng dn m git c ng ch ca h,
Khroutsev bo co trong phin hp ng ngy 25 thng 11 nm 1956:
Tuyn Tp DN CH I 331
Cuc iu tra cho thy: 98 ngi trong s 139 y vin TW chnh thc v
d khuyt do i hi XVIII (nm 1934) bu ra, tc l 70%, b bt v b
x bn (phn ln vo nhng nm 1937 38) Khng nhng cc y vin
TW m a s di biu d i hi XVII ca ng cng chu chung s
phn. Trong s 1956 i biu chnh thc v d b th 1108 ngi (tc hn
na s i biu) b bt v b ghp ti phn cch mng.
b - Trung Quc
Nhm g p t nc vo con ng XHCN theo cch hiu, cch ngh ca
mnh, Mao Trch ng tin hnh hng lot cuc thanh trng ni b qua
nhng ci gi l Chng xt li, phng nga xt li, Ngn chn din bin
ha bnh, Tip tc cch mng di nn chuyn chnh v sn, Ngn
chn phc hi ch ngha t bn, Chng phi ng quyn i con ng
t bn ch ngha trong ng, Li ra nhn vt kiu Khrousev .
Ring cuc i Cch mng Vn ha tin hnh trong 10 nm git
cht 20 triu ngi, 100 triu ngi b em ra u t. (Theo Dip Kim
Anh tit l ti l b mc Hi ngh cng tc Trung ng CSTQ ngy
13/12/1978). Tm mi phn trm ng vin cng sn cng trung b x
l trong cuc i cch mng ny. T khi nc Cng ha Nhn dn Trung
hoa thnh lp nm 1949 n ngy Mao Trch ng cht (1976), khng
chnh thc c ni chin, khng c thin tai nghim trng m s ngi cht
khng bnh thng ln ti 57, 55 triu. Ln hn rt nhiu so vi s t vong
trn ton cu trong i chin Th gii th hai.
Ch c ti ton tr kiu Cng sn cho php cc lnh t ti cao
khng ch tn st dn lnh m c cc ng vin ca ng. Khng ch ng
vin thng m c cc lnh t khc. Ch tch nc Lu Thiu K cng b
Mao Trch ng h st rt th thm.
Lm Bu, ngi tng c Mao ha truyn ngi song ch v dm lm
pht , b cho n my bay cht tan xc cng v, con trn ng trn
chy.
c - Campuchia
Quan trit tinh thn cch mng trit , cch mng v sn phi thng qua
bo lc tiu dit ton b nhng tn tch cc ch c, xy dng mt thin
ng cng sn hon ton mi, chnh quyn cng sn Camphuchia trong
thi gian cai tr t 14/04/1975 n 07/01/1979 tn st 2.035.000 ngi
dn Campuchia v ti. Tun theo gio hun ca Tuyn ngn CS: Ch
Tuyn Tp DN CH I 332
ngha Cng sn phi xa b bun bn, xa b ch sn xut t sn, xa
b ngay c giai cp t sn na, i tng tiu dit ca chnh quyn Cng
sn Campuchia gm:
- Bt c ai c lin h n chnh quyn c hay cc chnh quyn ngoi
quc.
- Nhng ngi tr thc hoc chuyn gia, nht l nhng ngi c eo
knh v cho rng h c nhiu!
- Nhng ngi thuc sc tc Vit Nam; nhng ngi theo Thin
Cha gio, Do Thi gio, Hi gio v cc tu s Pht gio.
- Tiu ch, thng nhn v b coi l nhng ngi khng c kh
nng sn xut ra ca ci vt cht
d - Vit Nam
Khng k cuc chin tranh huynh tng tn v thc h, cuc chin
tranh khng phi v ta ba chc triu con ngi, m v ba ngn triu trn
i (Th T Hu) tiu ph 1, 1 triu lit s, 559 200 thng bnh binh,
hn 300.000 ngi mt tch, hn 2 triu dn thng b cht, hn 2 triu
ngi ln v tr em b tn tt, nhiu cuc n p phi nhn tnh din ra,
nhiu vt thng tinh thn cn xit au tm can dn tc khng bit n bao
gi mi ngui ngoai:
- Hc tp cch mng th ci ca Trung Quc, Ci cch Rung t
Vit Nam treo c, chn sng, x bn, y a cho n cht hng lot
ngi dn Vit Nam khng ch v ti m cn l nhng nhn ti kinh t
nng nghip b quy a ch, ph nng. Khng ai m xu v c nh
chnh xc c con s thm ha ny. Mi lm ngn theo tun bo Times
ngy 1 thng 7 nm 1957 hay 500.000 ngi theo nh vn-nh bo Php
Michel Tauriac. Thng k chnh thc ca nh nc Vit Nam c ng
trong cun Lch s kinh t Vit Nam (tp hai) cho bit l c 172.008
ngi b quy vo thnh phn a ch v ph nng m theo quan im ca
nhng ngi thc hin cuc ci cch rung t lc by gi, y l nhng
ngi b xp vo loi k th ca nhn dn, b o tn gc, trc tn r.
iu ny ng ngha vi vic h c th b bn ti ch hoc b lnh n t ri
cht trong nh giam.
- Ch v i c t do t tng tinh thn vn ngh s c c hi
thng hoa trong tc phm, i vn ngh c thot khi xing chnh tr,
i tr vn ngh v phc v cho nhn dn ch khng ch phc v ng m
Tuyn Tp DN CH I 333
vn ngh s, trong c c nhng ng vin Cng sn k cu, nhng tr
thc tin bi ca cch mng b quy chp, b mt st l mt phn ng
ton nhng gin ip, mt thm, lu manh, trt-kt, a ch t sn phn
ng, qun t trong nhng t qu vi nhng gi im, bn n, sch bo
chng cng, phim nh khiu dm. mt cc loi bit tnh: t bn
Phan Khi, Trn Duy mt thm c ca thc dn Php n bn gin ip
Thy An, t bn trt-kt Trng Tu, Trn c Tho n bn phn ng
Nguyn Hu ang, Trn Dn, L t (**).
H l nhng tr thc ti ba, giu lng yu nc, tng c cng u i
vi cch mng nhng hoc b cch mng n tht, hoc b y a ng
ng.
- Ch v u tranh chng li vic p dng CNXH theo Mao-t, mt v
n p tr thc d man li c lnh ao ng CSVN xc tin di tn goi
V n Xt li Chng ng. Trong v ny, nhiu cng thn cch mng
nh Dng Bch Mai, Bi Cng Trng, L Lim, V nh Hunh, ng
Kim Giang, Nguyn Minh Cn, Ung vn Khim, Trn Minh Vit, Hong
Minh Chnh, Nguyn vn Vnh; nhiu hc gi, nh vn, nh bo tr
danh nh Nguyn Kin Giang, Phm Vit, Hong Th Dng, Vn Don,
V Th Hin, Minh Tranh, o Phan, Bi Ngc Tn hoc b git hoc
b y a khn n.
2 - V kinh t
Sau i chin Th gii ln th Hai, tr M, tt c cc nc u phc hi
t nc theo con ng kinh t TBCN. Khng k Nht Bn t ng tro
tn ca my qu bom nguyn t vn cao vi vi thnh mt trong hai
cng quc kinh t hng u th gii, tt c cc nc TBCN ngy nay
khng ch dn ch hn, cng bng hn m cn giu mnh hn, vn minh
hn cc nc XHCN.
Trong khi , Cuba khi mi gia nhp gia nh XHCN mang theo
mt La Habana hoa l ni ting ton cu, i sng nng dn khng km
cc nc TBCN l bao, th m nay, phi nga tay xin ci anh bn ngho
Vit Nam my tn go, vi ci computer...
Triu Tin xc x n ni nhn dn tm mi con ng trn khi t
nc khng ch thot kh ngho m cn thot khi ci a ngc tinh
thn XHCN y. Trong khi Nh nc, di s lnh o ca CS ang
tr thnh k c cng em v kh nguyn t ra quy ry cng ng quc
t, n vi, n v v da ph bnh!
Tuyn Tp DN CH I 334
S tng phn oi om gia CNTB v CNXN cng phi by trc
din hn cc nc b chia ct hai min.
Nu Hn Quc cha c l thin ng th Triu Tin l a ngc.
Thu nhp bnh qun u ngi Ty c gp 4 ln ng c. n
nm 1961 d c 2, 7 triu ngi ng c b i hoc chy trn sang
ng c, phn v t nn ch chnh tr h khc, phn v khng chu
c cuc sng ngho kh do ch XHCN em li. Ngy mi sp nhp
hai nc, gi tr sn phm ca Ty c chim 93% trong ton b, ng
c ch c 7%.
Ch XHCN bo lc giai on u ca ch ngha Cng sn
tri qua hn 70 nm n lc ht sc mnh ui kp v vt cc nc t
bn ch ngha, ch ring Lin X v Trung Quc phi tr gi 50 triu
ngi cht i (Lin X 13 triu, Trung Quc 37 triu) m cng khng
ui kp cc nc TBCN ch yu trn phng din sn xut v ti sn
xut trong i sng hin thc (*).
GDP ca Trung Quc nm 1955 chim 4, 7% th gii, nm 1980 tt
xung 2, 5%; nm 1955 gp 2 ln Nht Bn n nm 1980 ch cn bng 1
phn t. GDP bnh qun u ngi nm 1955 bng mt na Nht Bn, n
nm 1980 cn cha c mt phn 20. Nm 1960 GDP Trung Quc ch
km M 460 t USD, n nm 1980, con s ny vt ln ti 3.680 (*).
Mao pht ng phong tro i tin vt v Cng x ha, tin hnh
cuc thc nghim CNXH khng tng ln cha tng thy v cng gy ra
tn thm kch ln cha tng thy trong lch s loi ngi: 35, 55 triu
ngi cht i (*). Nn n tht ngi din ra T Xuyn v nhiu ni
khc: khi chn ngi cht ch vi nng, ti n bi ln xo ly tht n,
hoc tang ch lc tht thn nhn trc khi mai tng... K nhn tm th
lm tht con ngay ti nh mnh. K mm yu hn th gt nc mt nh
i vi hng xm, trao con mnh cho ngi khc n, mang con ngi
khc v lm tht (*).
Trong khi nn kinh t Phng Ty cha pht trin ng k th Vit
Nam c Kinh K, Ph Hin, tuy nhin ni n s tt hu qu xa so vi
th gii ngy nay, ngi ta thng ngy bin li cho chin tranh,
nhng, ht chin tranh ri m nm 1975 Si gn c tim lc kinh t ngang
vi Bng Cc, v c xem l Hn Ngc ca Vin ng, th 20 nm sau,
Si Gn tt hu so vi Bng Cc 20 nm. y l nhn xt ca ngi L
Quang Diu ngi c lnh o Vit Nam mi lm c vn mt cch rt
Tuyn Tp DN CH I 335
cung knh.
II - AI A VIT NAM VO CON NG
XHCN?
Mt s ngi cng sn ngy nay ni mt cch khng nh rng: ch
ngha x hi, ch ngha cng sn l s la chn ca nhn dn Vit Nam.
ng th chng? Ti xin php c nghi ng. C l khng c g r hn s
la chn ca nhn dn Vit Nam trong thi k cch mng Thng Tm. Hi
, nhn dn la chn ci g? La chn c lp, t do, hnh phc, la chn
Nh nc cng ha dn ch, la chn Vit Minh nh mt mt trn thng
nht dn tc tht s vi nhng thnh vin khc nhau ca n, la chn
nhng ngi c c c ti lnh o quc dn. La chn bng nhng cuc
khi ngha thng Tm y kh th. La chn bng tham gia Gii phng
qun, V quc on, Nam tin La chn bng Tng tuyn c (6/1/1946)
mt cuc bu c hon ton t do, c s tham gia ca nhiu t chc v c
nhn thuc nhng xu hng chnh tr khc nhau. La chn bng Hin php
tht s dn ch thng 11/1946 do Quc hi u tin thng qua.
y l kin ca hc gi Nguyn Kin Giang trong tiu lun Nhn
li qu trnh du nhp ch ngha Mc-Lenin vo Vit Nam.
i vn ho Php Victor Hugo rt ng khi ng ni: Ch ngha
Cng sn l gic m ca mt vi ngi, nhng l cn c mng cho mi
ngi.
Cc nh lnh o ng CSVN ngy nay ht vu v cho nhn dn, li
ti cho C H l ngi chn con ng XHCN nhm g th b
trc c thc tin ln l lun, ng thi lm khin chn cho mnh,.
K ra th cng c nhng s thc tr tru nh:
Trong bo co chnh tr c ti i hi 2 (thng 2 nm 1951) H Ch
Minh tng thnh thc gii by: Cch mng Vit Nam phi hc nhiu kinh
nghim ca cch mng Trung Quc. Kinh nghim v t tng Mao Trch
ng gip chng ti hiu thu o hn hc thuyt ca Mc-Anghen-
Lnin-Stalin.
Trong Bo co v d tho Hin php sa i nm 1959 C cng
khng nh: ch ta phi xa b cc hnh thc s hu khng XHCN,
lm cho nn kinh t gm nhiu thnh phn phc tp tr nn mt nn kinh
t thun nht da trn ch s hu ton dn v s hu tp th.
Tuyn Tp DN CH I 336
Tuy nhin, trong bui ni chuyn ngy 11 thng 4 nm 2001 ti
Trng Cn b Qun l Gio dc, nh vn Sn Tng li cho rng: By
gi h sai lm n mc ni i theo con ng Bc H chn, c i theo
Bc u. Bc H l ng Lao ng, l nc Vit Nam Dn ch Cng
ha.. Th ri t nc Vit Nam Dn ch Cng ha li i thnh Cng
ha X hi Ch ngha Vit Nam, ri ng Lao ng thnh ng Cng
sn nhng ci m Bc H t ra th ngi ta xa b. V nm , h nh
sau i hi 5 s ri th vo c Lc. l chuyn ca ng L Dun.
Qu ng nh vy. C H khai sinh ra nc Vit Nam Dn ch
Cng ha v cho n ngy C qua i, nc ta vn l nc Vit Nam Dn
ch Cng ha.
Kt thc bn di chc, Ngi ch dn d tha thit: iu mong mun
cui cng ca ti l: Ton ng, ton dn ta on kt phn u, xy dng
mt nc Vit Nam ha bnh thng nht, c lp dn ch v giu mnh, v
gp phn xng ng vo s nghip cch mng th gii .
Ngi khng dn phi xy dng CNXH.
Trong sut thi k nc ta b Php h, tinh thn chng ngoi xm
ginh c lp dn tc khng ngng m v tng bng pht qua nhiu
phong tro: phong tro Cn Vng (1885-1912), phong tro Vn Thn
(1907-08), phong tro ng Du (1905-39) v Vit Nam Quc dn ng
(1925-22 v 1945-46)..
Phong tro Cn Vng bao gm nhiu v ni dy v trang nh: v
Tn Tht Thuyt chng Php v mang vua Hm Nghi ra khi kinh thnh
(1885-88), v Phan nh Phng khi ngha (1885-95), v Bi Sy (1885-
89), v Hong Hoa Thm lp chin khu Yn Th (1890-1913). Tt c
nhng v ny n ra lin tip v c khi ng thi nhng ri rc khng
lin kt, v ln lt tht bi.
Phong tro Vn Thn, tiu biu l Phan Chu Trinh, tin rng bng cch
hu hp tc vi Php, khai dn tr, chn dn kh th c th canh tn c
x s v dn ch ho c ch . Tuy nhin, mc du li ku gi ca C
c gii tr thc nhit lit hoan nghnh, nhng kt qu u tranh cha
buc ngi Php nhn nhng c l bao th tic thay c qua i.
Phong tro ng Du tin tng tinh thn on kt Chu, di s
lnh o ca |Nht Bn c th v trang vng dy ginh li ch quyn. Tuy
nhin sau khi lnh t Phan Bi Chu b bt th phong tro cng tan r.
Da vo tinh thn dn tc c khi dy mnh m qua cc cuc bi
Tuyn Tp DN CH I 337
kha khi c Phan Bi Chu b bt nm 1925 v bng pht khi nhiu hc
sinh, sinh vin b ui khi trng v cm khng c thi c v tham gia
phong tro tang Phan Chu Trinh, Nguyn Thi Hc - mt sinh vin i
hc S phm - lp nn Vit Nam Quc dn ng. S ng vin tng
ln ti hng ngn nhng phn ng l tr thc, hc sinh, sinh vin, tiu
thng, tiu ch v h s quan trong qun i. Th m, sau ting bom
Phm Hng Thi vang rn, phong tro cng v theo.
Trc ngn ngang nhng con ng dn nhng ngi i trc n
tht bi au lng, Nguyn i Quc bt khc khi ln u tip cn c vi
lun cng cch mng ca Lnin. ng ni: Mun cu nc v gii phng
dn tc khng c con ng no khc con ng cch mng v sn (***)
Nm 1960, nhn dp sinh nht th 70, Ngi tm s: Lc u, chnh
ch ngha yu nc, ch cha phi ch ngha cng sn a ti tin theo
L-nin, tin theo Quc t Th ba. Tng bc mt, trong cuc u tranh, va
nghin cu l lun Mc-L, va lm cng tc thc t, dn dn ti hiu
c rng ch c ch ngha x hi, ch ngha cng sn mi gii phng
c cc dn tc b p bc v nhng ngi lao ng trn th gii khi ch
n l.
Trong bi vit Nim tin v ni lo nh bo, nguyn y vin Ban B
th TW CSVN Hong Tng k rng: L vn Lng ni vi ti: Trong
nhng thng nm ging bnh, Bc H dn li ng: Mnh khng c iu g
n hn, ch tic khng loi tr c nh hng ca ch ngha t khuynh
ca Lin X v Trung Quc vn cn ko di trong ni b ng ta. Nh
ng li c lp t ch m ta tp hp c lc lng ca ton dn tc,
a cch mng nc nh n nhng thng li v vang. Do tc ng t bn
ngoi, ta phi chu ng nhng tn tht to ln. V cuc khng chin cn
ko di, ti cha th nu vn ny ra. Sau ny cc ch phi lm cho
c.
Vy l ch yu Nguyn i Quc ch mun s dng ch ngha Mc-
Lenin nh mt phng tin chng ngoi xm, ginh c lp dn tc.
Sau ny C cng c lc ni n CNXH nhng khng nhiu, cng khng
su sc mn m lm.
C th ni, H Ch Minh gp phn du nhp ch ngha Mc vo
Vit Nam, nhng tp on L Dun- L c Th mi l ngi chnh thc
a nc ta vo con ng XHCN!
S thc l, H Ch Minh cng cha c iu kin c nhiu v tm
Tuyn Tp DN CH I 338
hiu tng tn ch nghi Mc-Lnin. iu ny khng c g l c, ch
ngha Mc vn m m, sau li cn b Lnin, Stalin, Mao Trch ng
b quo i rt nhiu.
N m m n ni, ngay t nm 1936 Stalin dm ngang nhin
tuyn b: Lin X xy dng thnh cng CNXH. C l Stalin cn tin
rng ngay trong kip sng ca ng, ng c th a Lin X vo thin
ng Cng sn. Bi v, Lnin nh chun mt cch d dng: Ch
ngha Cng sn l chnh quyn X vit cng vi in kh ha ton quc.
Trong bi Nhng trang nht k ca mt nh chnh lun Lnin cn
ging gii: Chng ta khng k vng rng Mc hay nhng ngi theo ch
ngha Mc u hiu bit mi mt c th ca con ng tin ln CNXH.
Nh th l phi l. Chng ta ch bit phng hng ca con ng v
nhng lc lng giai cp no dn n con ng ; cn nh v c th v
trn thc t con ng ra sao, th kinh nghim ca hng triu con ngi
s ch r, khi h bt tay vo hnh ng.
Hy vn hc ha li ging gii kia bng mu chuyn sau:
Cm mt ngn c bng kim cng ng nh trn mt nh ni cao
ngn mt ri hi: Ai mun ln chim lnh ngn c vinh quang v qu bu
? Tt c u tr li mun. Li hi, lm th no ln c? Mi ngi,
k c cc lnh t ti ba, cc tr thc uyn thm cn ang suy ngm lao lung
th cu b ln ba tr li ngay, tro! Li hi, tro theo phng hng, ng
li no? Cu b nhanh nhu: ton hc dy, ng thng l ng ngn
nht, c theo ng ni t chn chu ln l c m tro! (b qua pht trin
t bn). Li hi: ai tro?, lc lng giai cp no dn ng? Cu b ln
ba: ng chu l lo nng ngoi tm mi dn ng cho chu tro!
Cho nn chnh tng b th CS Lin X Brezhnev tng ni vi em
trai mnh: Ch ngha Cng sn ci qui g, u l nhng li ni trng
rng la bp (Theo Hi c ca Liuba, chu gi Brezhnev).
III - CH NGHA X HI NO?
Ni Lnin, Stalin, Mao Trch ng b quo ch ngha Mc l mi ni
na chng. Thc t, Lnin, Stalin v c bit Mao Trch ng chng
li Mc. n lt mnh, chnh Mc gi ph nh Mc tr.
Trong cun Mao Trch ng ngn nm cng ti Tn T Lng c
k mt truyn ci chnh tr: Mt ngi Trung Quc n thm ni c
ca Mc ti thnh ph Trier hi ngi gi ca: Nc c cc ngi sn
Tuyn Tp DN CH I 339
sinh ra Mc, v sao khng tn th ch ngha Mc? Ngi gc ca ni:
Mc l ngi hc vn uyn thm, li cho i hai cun kinh in, mt
cun ch ngha Mc ngho v mt cun ch ngha Mc giu. Nghe cc c
gi ni th k trc, c mt ngi tn gi Lnin rt li hi, ng ta cp
mt cun ch ngha Mc ngho, chng ti ch cn li cun ch ngha Mc
giu, cng chng chnh thng g, nhng cuc sng tht d chu,. (*).
Ni v s b quo ch ngha Mc ca Lnin, Stalin, Mao Trch ng
e li ri vo chuyn ni xu CNXH, m y l chuyn kh lm, bit
ri, ni mi, by gi xin ni qua v s ph nh ch ngha Mc ca chnh
Mc-Anghen.
V quyn t hu ca con ngi, Tuyn ngn CS vit: Nhng
ngi cng sn c th tm tt l lun ca mnh thnh mt lun im duy
nht ny l: xo b ch t hu. Mc xem t hu l vt ng ght
nht v nhim v c bn ca cch mng v sn l xa b t hu. Nhng
trong tiu lun T hu v kht vng c nhn, V Cao Qun li cho rng
phi n khi khc vi cc loi vt i kim n bng cc sn vt t
nhin, cc c t ngy xa bit gieo trng, cy hi. c ca n ca
v lm kho ct du d tr. . Vi ring ti, ti xin vit hoa hai ch T
Hu, l sng to v i t con vt tin ln thnh con ngi ngy cng
giu c. Hai anh em: ng lc C nhn v T Hu chnh l ng lc
pht trin ca x hi loi ngi T Hu c cc c loi vn ca
chng ta pht minh ra v vc chng trn vai lng lng i trn con ng
tin ha nhn loi, xuyn qua bao ch x hi, bao th ch chnh tr, a
cuc sng t hng hoang man di n vn minh hm nay.
i tiu dit ch t hu, tiu dit giai cp t sn, chm dt phng
thc sn xut t bn ch ngha, tuyn n t hnh ngay ch ngha t bn l
sai lm ln ca Mc-Anghen. nh rng Mc l mt trong nhng b c v
i ca nhn loi, nhng khi cng b Tuyn ngn CS Mc mi c 30
tui, cho nn rt c th lc y, Mc cn ri rt ci tui xc ni.
Sau cuc khng hong kinh t th gii nm 1866 cc cng ty c phn
v cc ngn hng u t quy m ln ra i, tch ly t bn khng cn da
vo cc ch x nghip t tp hp vn qua tit kim v d tr m da vo
d tr ca ton x hi. Cc cng ty c phn ra i da vo quy trnh thu
ht vn x hi xy dng x nghip. Thc trng a Mc n nhn
nh rng cc cng ty c phn t b sn nghip t hu ca CNTB trn
c s bn thn h thng TBCN. Nh t bn khng cn x nghip t nhn,
m ch c ti sn t nhn, phn ti sn t nhn ny l b phn ti sn x
Tuyn Tp DN CH I 340
nghip c lng ha bng tin. Vic tch quyn s hu v quyn qun
l l mt cuc cch mng ha bnh, to kh nng qu ha bnh sang
mt ch mi. (*)
Cng ty c phn ra i khin Mc chng nhng tm c hnh thc
coi t liu sn xut l ti sn chung ca nhng ngi cng sn xut, ti
sn x hi trc tip, m cn tm c im qu t bn chuyn ha
thnh s hu ca ngi sn xut (*).
Anghen cho rng: Sn xut TBCN do cc cng ty c phn kinh
doanh, khng cn l sn xut t nhn, m l sn xut mu li cho rt nhiu
ngi kt hp cng nhau.
Ngay trong T bn lun tp Mt, Mc ph nh lun im
xa b ch t hu trong Tuyn ngn CS bng cu: thit lp li ch
s hu c nhn, trn c s cng chim hu t liu sn xut.
V vn xc nh lc lng sn xut tin tin ca x hi, Tn T
Lng cho rng: Lc lng sn xut v lc lng sn xut tin tin l
hai khi nim khc nhau. Lc lng sn xut duy tr dy chuyn sn xut
vn hnh cn bng theo tiu chun cht lng v s lng nht nh; lc
lng sn xut tin tin phi ph v s cn bng c, to ra tiu chun cht
lng v s lng mi, nng sn xut ln mt mc thang mi. Cng nhn
i din cho lc lng sn xut, nhng khng i din cho lc lng sn
xut tin tin; ngi i din cho lc lng sn xut tin tin l nh t bn.
l iu c lch s pht trin lc lng sn xut chng minh. (*).
Mun tin tin trong sn xut phi coi trng sng kin, pht minh v
my mc mi. V s mt n nh cuc sng, s vic ng dng pht minh
v my mc mi s buc phi ngng vic i hoc thm, phi i ngh
hoc mt vic, cng nhn thm ch th ght my mc mi. Chnh Mc
ni: My mc khng nhng l ngi cnh tranh rt hng mnh, lc no
cng c th khin cng nhn lm thu tr nn d tha, m n cn c cc
nh t bn cng khai tuyn b l lc lng th ch cng nhn, v ra sc
li dng. My mc tr thnh v kh mnh m nht n p bi cng tc
nhng cuc bo ng mang tnh chu k ca lao ng phn khng ch
chuyn ch t bn. C th vit c mt pho s chng minh rng nhiu
pht minh t 1830 n nay ch nhm bo h nh t bn i ph vi cc
cuc bo ng ca cng nhn (*).
Pht minh, sng ch ca cc nh khoa hc nu ch dng li trn vn
bn th khng th hnh thnh lc lng sn xut. Do c thi thc bi li
Tuyn Tp DN CH I 341
nhun siu ngch, cc nh t bn tr thnh nhng ngi nhit tnh nht,
tch cc nht, d phi chp nhn ri ro th nghim ri chuyn ha thnh
qu nghin cu thnh lc lng sn xut.
L ngi ph cp ha k thut mi, my mc mi, vt liu mi, cc
nh t bn l ngi nm v tr ch o trong x nghip hin i, h mi
chnh l ngi i din cho quan h sn xut tin tin, i din cho lc
lng sn xut tin tin, ch khng phi giai cp cng nhn.
Giai cp cng nhn khng nn v khng th thng qua u tranh giai
cp o m chn giai cp t bn.
Ngy 6 thng 3 nm1895, trong li ni u cun u tranh giai cp
Php, Anghen vit: Lch s chng t chng ta tng mc sai lm,
quan im ca chng ta hi ch l mt o tng. Lch s cn lm c
nhiu hn: khng nhng loi b c nhng sai lm m mui ca
chng ta hi , m cn thay i hon ton iu kin u tranh ca giai
cp v sn. Phng php u tranh nm 1848 nay li thi v mi mt
Khng c ci gi l mc tiu ln Cng sn ch ngha, y l mnh
m ngi sng lp ch ngha Mc nu ra khi cn tr v t b lc v gi.
tui 73, trong li pht biu vi phng vin bo Le Figaro Php
ngy 11 thng 5 nm 1893 ng cng khng nh on tuyt vi Ch ngha
Cng sn: Chng ti khng c mc tiu cui cng, chng ti l nhng
ngi theo thuyt khng ngng pht trin, chng ti khng tnh chuyn p
t cho loi ngi quy lut cui cng no.
IV - V SAO CN PHI T B CH NGHA
X HI?
Vo khong cui thp k 70, th k trc, ph th tng ph trch cng
nghip Trung Quc Vng Chn sang thm Vng quc Anh, tr v, ng
pht biu: Ti thy nc Anh lm hay lm, vt cht cc k di do, ba
chnh lch ln c bn khng cn na, x hi cng bng, phc li x hi
c tn trng, nu cng thm ng Cng sn cm quyn th nc Anh l
x hi Cng sn ch ngha trong l tng ca chng ta.
Cu ni bc bch tm can ca nhng nh lnh o cng sn
Trung Quc thng minh:
Hy xy dng x hi t bn di s lnh o ca CSTQ v gi y
l Ch ngha Cng sn.
Tuyn Tp DN CH I 342
Mun duy tr c quyn cai tr ca CSTQ hy c h cng sn
nhng phi dc lng xy dng ch ngha t bn.
y chnh l sch lc Bt tn hiu r tri, b tay li sang phi ca
nhng nh ci cch thng minh Trung Quc.
Thc t cho thy Trung Quc t b CNXH.
Ti Hi ngh Trung ng 3 kha 14 CSTQ do Giang Trch Dn ch
tr quyt nh loi b kinh t k hoch, thc hin kinh t th trng.
Thng 3 nm 2004, H Cm o va nhm chc, k hp th 2 quc
hi Trung Quc kha 10 a t tng quan trng Ba i din, v iu
khon quan trng bo v ch t hu vo Hin php.
Hin php sa i b qut hn tay li CSTQ khi ng li
chnh tr c:
- Khi phc c s chnh tr kin quc, tha nhn v bo v ch
t hu, khi phc chnh sch hp tc vi giai cp t sn.
- Tha nhn ch x nghip t nhn (giai cp t sn) l lc lng
xy dng CNXH. H khng cn b xem l giai cp bc lt, ch c tn ti
trong thi gian nht nh ri s b tiu dit.
- - Tha nhn lc lng sn xut do phng thc sn xut t bn
ch ngha to ra l lc lng sn xut tin tin, cc x nghip t nhn i
din cho quan h sn xut tin tin.
- Sau nhng chin dch cch mng XHCN i nhy vt, i Cch
mng Vn ha ca Mao Trch ng lm cho Trung Quc sp hp hi,
khu lnh cu nguy Mo trng, mo en, min bt c chut ca ng
Tiu Bnh lc by gi c th hiu l: TBCN hay XHCN, min Trung Quc
thot i kh, tin ln no m; XHCN hay TBCN min cu c CSTQ.
- Tay li ngon ngoo ca ng Tiu Bnh ti ba ch ng dng
ging cng sn h ln: Mt yu cu t ra trong qu trnh lu di ca
cng cuc xy dng CNXH l phi cho php mt s ngi v mt s a
phng giu trc, ngi giu trc li cun ngi giu sau, cui cng tt
c cng giu.
- y l cch ni li ca ni dung sau: phi cho giai cp t bn
pht trin ri mi xy dng c CNXH.
- Trung Quc cng gii ch bit dng dc tuyn b: Xy dng
CNXH mang c sc Trung Quc. m ca li tuyn b ny rt rng,
Tuyn Tp DN CH I 343
cho php h mun lm g th lm, mun na n XHCN cng c, mun
ging hn ch ngha t bn hin i cng chng ai d dng bt b.
- Trong khi , Vit Nam, ngi ta mun ni di cng khng
bit ng ni di!
- Cng phi thi. Trong khi ng Tiu Bnh, Giang Trch Dn, H
Cm o . u c trnh hc vn c bn tng i cao th cc Tng B
th ca ta ch tng ng tiu hc, trung hc! Cm u cng tc l lun
ca ng li nu khng phi hai c tiu hc, trung hc ch c hc lm
v Mc -Lnin th cng ch my ng th li vit mn din vn cho cc c,
c cc c sn v cho my ci tc danh gio s tin s nhng, my ng
ny, n thc t cuc sng x hi cng khng c ch ng ni qua trui
rn cch mng.
Sao li c phi l Kinh t th trng nh hng XHCN nh? Trong
tm khm mi ngi bn ch XHCN c tt p g u, hp dn g u. C
Trn vn l ngi thch hi hc nhng C ni rt ng: inh
hng XHCN l nh hng vo ch cht th nh hng lm g!.
Hy bt chc ngi ta m tuyn b Xy dng nn kinh t th
trng XHCN mang c sc Vit Nam cng c ch sao. Ri mun v
rng v voi g chng c. Tt nhin cha th tm tr tu lm khc cc
nc t bn hin i c u.
C ngi bo thi ng tranh lun lm g, nh mang v vo thn, h
ni g mc h, h ang lm t bn y m.
Khng c.
Kinh t th trng nh hng XHCN l biu hin dt nt ca vi
ngi ny nhng l s gian ngoan, xo tr ca bn ngi kia. Ngi ta li
dng kinh t th trng (khng theo nh chun ca kinh t th trng)
lm giu bt chnh v tr thnh t bn . Ngi ta li dng nh hng
XHCN cp at, bc lt cng nhn v nng dn tn t hn CNTB v
n p chnh tr d man kiu chuyn chnh v sn.
nh hng XHCN cho php ngi ta v ti v xng mu,
nc mt, m hi ca nhn dn vo cc doanh nghip nh nc ri em
chia chc t bn cho nhau.
nh hng XHCN cho php ngi ta khng cn a dng ha s
hu rung t, c vy m biu xn, ban pht cho nhau; cho c t bn
nc ngoi c li qu t t ng! Dn lnh b cp t bng bin
Tuyn Tp DN CH I 344
thnh dn oan v b trng tr thng tay, bt k cu chin binh, bt k b m
Vit Nam anh hng!
Cn eo ng Mc-Lnin v CNXH th nhiu cng ng dn lnh vn
c nguy c b coi l k th ca CSVN. Lm sao m ht Thi H n Tam
Ta; ht Loan L n An Hi v nay li ang Bt Nh! Phi chng trong
u ngi ta vn cn ln vn li dy ca Lnin: Chng ta phi u tranh
vi tn gio. l iu s ng ca ton b ch ngha duy vt v do
ca ch ngha Mc, bi v Lnin coi tn gio l mt trong nhng th
tin nht tng c trn tri t ny.
C th c cu hi: Khng nh hng XHCN th l ci g? Cu tr li
s phi bng nhiu bi vit khc na.
H Ni 15 t hng 10 nm 2009
Nguyn Thanh Gi ang

Nguyn Thanh
Giang
Tin s Nguyn Thanh Giang l nh bt
ng chnh kin hng u Vit nam.
ng l mt trong nhng ngi ch
trng bn nguyt san T quc vi s
cng tc ca cc nh bt ng chnh
kin v dn ch trong nc.
Nm 1999, ng b bt giam khng
xt x v thng xuyn b sch nhiu,
thm vn, l mc tiu cho cc bi u
t trn cc bo.
Ngoi ra, cng an cn s dng nhng bin php e
da ng nh dn dng tng xe, cho ngi n nh hnh
hung, v.v.
Nhng bi vit ca ng c tp trung trang nh
www.nguyenthanhgiang.com.
Ch thch:
(*) Rt trong cun Mao Trch ng ngn nm cng ti ca Tn T Lng
(**) Trong cun Qua cuc u tranh chng nhm ph hoi Nhn Vn - Giai
Phm trn mt trn vn ngh, nh xut bn Vn Ho, 1958.
(***) Li ta vit cho bn ting Nga quyn H Ch Minh, Nhng bi vit v ni
Tuyn Tp DN CH I 345
NGUYN VN I
Quyn T do Thnh lp
ng Vit nam
Trong nhng thng u nm 2006, chng ta chng kin s trng thnh
v pht trin mnh m ca phong tro vn ng cho th ch dn ch trong
nc, c s tham gia ca c ng vin Cng sn v ngi ngoi ng.
Mc tiu cng nh kht vng ca ton th dn tc Vit Nam l xy
dng mt x hi t do, dn ch, cng bng v bc i vi mt th ch chnh
tr a nguyn, a ng.
t c mc tiu v kht vng th phi khi phc li s hot
ng ca cc ng chnh tr tng c Vit Nam trc y nh ng X
hi, ng Dn ch, Quc Dn ng, i Vit, v phi c s ra i ca
nhng ng phi chnh tr mi.
Ti l mt lut s hot ng trong lnh vc nhn quyn v t do tn
gio trong nhiu nm. Di y, ti a ra nhng nghin cu v quan
im ca c nhn ti v quyn t do thnh lp ng Vit Nam trong lch
s v theo Hin php, php lut hin hnh.
Ti mong mun c s ng gp kin cng nh tranh lun ca cc
lut s, cc nh nghin cu php lut trong v ngoi nc nhm c v cho
s khi phc li hot ng cng nh s thnh lp mi ca cc ng phi
chnh tr Vit Nam.
V mt lch s
Trc Cch mng thng Tm nm 1945, Vit Nam c rt nhiu ng
phi chnh tr cng hot ng binh ng vi ng Cng sn, v tt c iu
c mc tiu chung l dnh c lp dn tc. V ngy 2-9-1945 trong Tuyn
ngn c lp u tin ca nc Vit Nam Dn ch Cng ha c Ch
tch H Ch Minh tuyn b vi nhn dn Vit Nam v th gii rng: Tt
Tuyn Tp DN CH I 346
c mi ngi u sinh ra c quyn bnh ng. To Ha cho h nhng
quyn khng ai c th xm phm c; trong nhng quyn y, c quyn
c sng, quyn t do v quyn mu cu hnh phc.
Li ni bt h y trong bn Tuyn ngn c lp nm 1776 ca nc
M.
Suy rng ra, cu y c ngha l: mi Dn tc trn th gii u sinh
ra bnh ng, dn tc no cng c quyn sng, quyn hnh phc v quyn
t do.
Bn Tuyn ngn nhn quyn v dn quyn ca Cch mng Php nm
1791 cng ni: Ngi ta sinh ra t do v bnh ng v quyn li; v phi
lun lun c t do v bnh ng v quyn li. l nhng l phi
khng ai chi ci c (Trch Tuyn ngn c lp ngy 2-9-1945 ca
nc Vit Nam Dn ch Cng ha).
Hin php u tin nm 1946 ca nc Vit Nam Dn ch Cng ha
qui nh ti iu 1: Tt c mi quyn bnh trong nc l ca ton th
nhn dn Vit Nam, khng phn bit ni ging, gi, trai, giu ngho, giai
cp, tn gio.
iu 5 qui nh: Tt c cng dn Vit Nam u ngang bng v mi
phng din: chnh tr, kinh t, vn ha.
iu 7: Tt c cng dn Vit Nam u bnh ng trc php lut,
u c tham gia chnh quyn...
Nh vy ngay trong bn Tuyn ngn c lp khai sinh ra nh nc
Vit Nam Dn ch Cng ha v trong bn Hin php u tin, i a s
nhn dn Vit Nam la chn v khng nh Vit Nam l mt th ch
chnh tr a nguyn, a ng.
V iu ny c c th trong chnh ph u tin ca nc Vit
Nam Dn ch Cng ha l mt chnh ph a ng. Trong chinh ph
ngoi Quc dn ng ch hin din trong mt thi gian ngn, cn ng X
hi v ng Dn ch hot ng v tn ti cung vi ng Cng sn cho
n nm 1988, l nm h t tuyn b gii th vi l do hon thnh
nhim v lch s (d trong thc t c th c nhng l do khc).
S ra i ca cc ng chnh tr trc y, bao gm c ng Cng sn
di thi Php thuc l da vo s ng h ca lc lng qun chng m
h lm i din, sau h tuyn b thnh lp ch khng phi theo mt th
tc php l no, v cng khng c bt k mt c quan no ng k hay
Tuyn Tp DN CH I 347
cp php cho h.
Bn thn ng Cng sn c thnh lp Trung Quc ch khng
phi Vit Nam.
Nh vy, cch y hn 60 nm, trn t nc Vit Nam ca chng ta
tng c mt chnh ph dn ch, a ng vi mt bn Hin php ht sc
tin b m li trong bi cnh t nc lc th trong, gic ngoi. Ngy
nay, trong mt t nc ha bnh, thng nht v xu th dn ch ha din ra
trn tan cu, th khng th c l do g hn ch hay ngn cn nhn dn
Vit Nam xy dng mt x hi dn ch v a ng cho tt c mi ngi
dn u c c hi tham gia vo xy dng T quc.
V mt php lut hin hnh
Hin php v php lut ca Vit Nam hin nay khng c iu no cm
hay hn ch cng dn ca mnh thnh lp mt ng chnh tr. Nh vy
cng dn Vit Nam c quyn lm nhng g m php lut khng cm.
Trong Hin php Vit Nam hin nay:
iu 2 qui nh: Nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam l
Nh nc ca dn, do dn v v dn. Tt c quyn lc Nh nc thuc v
nhn dn
iu 50 qui nh: nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam, cc
quyn con ngi v chnh tr, c tn trng
iu 53 qui nh: Cng dn c quyn tham gia qun l Nh nc v
x hi,
iu 68 qui nh: Cng dn c quyn t do lp hi...
Nh vy mi quyn lc Nh nc u thuc v nhn dn v ca nhn
dn, ngi dn c quyn tham gia qun l Nh nc bng cch lp nhng
ng chnh tr khc nhau i din cho mnh. V trong Hin php khng
c qui nh cm cc ng chnh tr khc thnh lp v hot ng.
iu 4 Hin php qui nh ng Cng sn l lc lng lnh o nh
nc v x hi, nhng khng qui nh Vit Nam ch duy nht c mt
ng Cng sn c tn ti v pht trin.
Nh vy ng Cng sn cng ch l mt t chc chnh tr bnh ng
vi cc ng phi v t chc chnh tr khc hot ng trong khun kh
Hin php v php lut.
Tuyn Tp DN CH I 348
V mt thc tin
Trong lch s pht trin ca nhn loi, c v kha cnh lch s cng nh
php l, cha bao gi c thc t xy ra l mt ng chnh tr ny cho php
hay ng cho mt ng chnh tr khc ra i hay thnh lp. M cc ng
chnh tr c thnh lp trn c s c s ng h ca mt b phn ngi
dn m h lm i din.
Thng thng cc nc, cc ang phi chnh tr c t do thnh
lp. V mt s nc, h c Ta n Hin php l ni cc ng chnh tr
ng k hot ng hoc y ban bu c trung ng l ni cc ng
chnh tr ng k khi tham gia tranh c.
Hin ti, ng Cng sn Vit Nam c khong 3 triu ng vin so vi
khong 83 triu ngi Vit Nam, nh vy ng cng sn ch i din cho
mt b phn rt nh dn s Vit Nam. Trong khi o cn khong 80 triu
ngi Vit Nam c rt nhiu nhng kin khc, nhng quan im khc v
xy dng t nc, v h co quyn c mt hoc nhiu chinh ng khc,
ngoi ng Cng sn i din cho quyn li v ting ni ca h.
Do vy c v kha cnh lch s, kha cnh php l v thc tin, mi
ngi dn Vit Nam khng phn bit dn tc, tn gio, tn ngng u
v ang c quyn t do thnh lp ng.
thnh lp ng Vit Nam?
y l cu hi m hin nay rt nhiu ngi Vit Nam ang tm cu tr li.
Theo nghin cu ca c nhn ti th cch lm di y c th ph hp:
Trc ht l nhng cng dn no mun hnh lp mt ng chnh tr
mi, h nn ng ra thnh lp mt y ban gi l y ban vn ng thnh
lp ng (vic thnh lp y ban ny khng phi xin php).
U ban ny sau khi son tho ra iu l ng v cng lnh tm thi
th a ra cho qun chng nhn dn ly s ng h. y ban nn t ra
khi thu c bao nhiu ch k ng h (v d l 100, 500 hay 100.000, )
th cng b thnh lp ng va lm l ra mt trc tan th nhn dn
Vit Nam v b bn Quc t.
Trc nhng i hi bc xc ca qu trnh dn ch ha t nc,
nhng thnh vin c cua ng Dn ch v ng X hi cng vi hu du
ca h hon ton c quyn khi phc li hot ng ca hai ang ny.
Tuyn Tp DN CH I 349
Nhng thnh vin ca hai ng Dn ch v ng X hi ch cn ra
tuyn b trc nhn dn Vit Nam v th gii v vic khi phc li hot
ng ca h m khng cn phi xin php hay ng k v l do n gin
trc y h t gii tn th nay h c quyn t phc hi hot ng ca h.
Vit Nam trong xu th tt yu i n mt x hi dn ch vi th ch
chnh tr a ng l chn l, m chn l th khng mt ai c th ph
nhn hoc chi b c.
Ti tin rng th h tr Vit Nam s t ng ln nm ly quyn v
c hi ca mnh, ng bao gi th ng ngi ch vo s ban cho ca
ngi khc.
Ngun:
http://www.bbc.co.uk/vietnamese/forum/story/2006/04/060425_quyenlapdang.s
html
Tuyn Tp DN CH I 350
T tng, o c H Ch
Minh C G Hc?
Ngy nay nhng g c gi l t tng ca H Ch Minh tr thnh nn
tng l lun, v l ch da tinh thn cng nh che y s cai tr c
on, chuyn quyn ca ng cng sn Vit Nam. Gn y b chnh tr
cng sn ra ch th 06-CT/TW yu cu ton dn hc tp t tng,
o c H Ch Minh, tip theo ngy 16-1-2007 ra quyt nh s 35-
Q/TW thnh ban ch o trung ng cuc vn ng ton dn hc tp t
tng, o c H Ch Minh. Vy H Ch Minh c t tng g m nhng
ngi cng sn phi tiu tn nhiu tin ca ca nhn dn nghin cu ri
bt hc sinh, sinh vin, nay l l ton dn hc tp. Sau khi ti c quyn
gio trnh t tng H Ch Minh do nh xut bn chnh tr quc gia pht
hnh thng 8 nm 2006 v c mt s cun sch vit v t tng H Ch
Minh. Ti ch thy trong con ngi ca H Ch Minh c hai nhn thc
quan trng nht v mang tnh nn tng trong c cuc i hot ng chnh
tr ca ng, nhng trong sut 60 nm qua ng cng sn Vit Nam c
tnh qun lng, khng p dng trong ng li ca h. Hai nhn thc quan
trng l: Nhn thc v t tng dn ch, t do, bnh ng ca Tuyn
ngn Nhn quyn v Dn quyn nm 1789 ca i cch mng Php, Nhn
thc th hai l v t tng dn ch, v gi tr quyn sng, quyn t do
v quyn mu cu hnh phc trong Tuyn ngn c lp nm 1776 ca
Hp Chng Quc Hoa K. H Ch Minh khng c nhng t tng ca
ring mnh, m ng ch tip thu v lm theo t tng ca nhng ngi i
trc nh Mc, L Nin, Mao.
Nhn thc v t tng dn ch ca cch mng Php v cch mng
M c H Ch Minh th hin trong Tuyn ngn c lp c c ti
qung trng Ba nh ngy 2-9-1945 khai sinh ra nh nc Vit Nam Dn
ch Cng ho. V trong Hin php u tin ca nc Vit Nam nm 1946.
M u Tuyn ngn c lp, H Ch Minh trch dn Tuyn ngn
c lp ca Hp chng quc Hoa K nm 1776 v Tuyn ngn Nhn
quyn v Dn quyn ca Cng ho Php nm 1789, iu ny cho thy H
Ch Minh mong mun xc lp vng chc nhng nguyn tc bo v quyn
c nhn con ngi trc quyn lc, khng nh cc quyn t nhin khng
Tuyn Tp DN CH I 351
th b tc ot ca mi ngi. H Ch Minh cn mong mun xy dng
nh nc da trn nguyn tc quyn lc thuc v nhn dn v c ngha l:
m bo cho cc quyn ny, con ngi thit lp ra cc chnh ph v
chnh sc mnh ca cc chnh ph ny l xut pht t s ng thun ca
nhn dn. V khi mt hnh thc chnh ph no tr nn i nghch vi
cc mc ch trn th nhn dn c quyn thay i, hay ph b chnh ph
, v thit lp nn mt chnh ph mi, da trn nn tng nhng nguyn
tc nh vy v t chc cc quyn lc ca mnh theo hnh thc no
cho cc quyn lc y c kh nng m bo an ninh v hnh phc cho h
nhiu nht.
Trong Hin php Vit Nam nm 1946, th hin r t tng H Ch
Minh trong vic xy dng x hi Vit Nam trn nn tng dn ch, tn
trng v bo v quyn con ngi. Hin php nm 1946 xy dng trn ba
nguyn tc:
- on kt ton dn khng phn bit ging ni, gi trai, giai cp, tn
gio.
- m bo cc quyn t do dn ch.
- Thc hin chnh quyn mnh m v sng sut ca nhn dn v do
nhn quyt nh.
Hin php 1946 khng nh ngay trong iu u tin l: Tt c
quyn bnh trong nc l ca ton th nhn dn Vit Nam, khng phn bit
ni ging, gi trai, giu ngho, giai cp, tn gio.
iu c ngha mi ngi dn Vit Nam u c quyn tham gia
chnh tr thng qua cc ng phi chnh tr m h l thnh vin hoc vi t
cch c lp. V vic ng phi chnh tr no lnh o t nc phi do
ton dn la chn v quyt nh thng qua cuc bu c t do dn ch.
Tm li trong c cuc i hot ng chnh tr ca H Ch Minh, ng
y tip thu hai t tng v nhn quyn v dn ch c gi tr kinh in t
Tuyn ngn c lp ca Hoa K nm 1776 v Tuyn ngn Nhn quyn v
Dn quyn ca Cng Ho Php nm 1789 p dng vo vic xy dng
t nc Vit Nam dn ch vi th ch chnh tr a ng, tn trng phm
gi ca con ngi tc l tn trng nhng quyn t nhin, bt kh xm
phm v thing ling ca mi con ngi. V xy dng chnh quyn ca
dn, do dn v v dn. ng tic, ng cng sn Vit Nam sau khi nm
c quyn lc, h thc hin nn chuyn chnh ca mnh, thc hin ch
c ng cm quyn, hn ch v tc b i nhng quyn cn bn nht
Tuyn Tp DN CH I 352
con ngi nh: t do ngn lun, t do bo ch, t do xut bn, t do tn
ngng, t do c tr, i li trong nc v ra nc ngoi, t do biu tnh.
Nay, duy tr s lnh o c ng ca minh, ng cng sn Vit
Nam ku gi, vn ng ton dn hc tp o c, t tng H Ch Minh,
iu nay khng thc t, bi chnh ng vin ng cng sn phi l nhng
ngi phi hc, v phi thm nhun nhng gi tr v dn ch v nhn
quyn m H Ch Minh tip thu v li cho h. Khi m ngy nay vn
nhn quyn mang ngha ton cu v tn trng nhn quyn tr
thnh hn th vng v l biu tng ca cng l trong cng vic i ni
v i ngoi ca mi quc gia. Ch khi cng l c thc thi th ng cng
sn mi c th tn ti c, cn khng th s t hu dit chnh bn thn h.
H Ch Minh c mt cu ni kh ni ting l: Ngy nay, chng ta
xy dng nn nc Vit Nam Dn ch Cng ho. Nhng nu nc c
lp m dn khng c hng hnh phc, t do, th c lp chng c
ngha g (H Ch Minh ton tp, NXB S tht 1984, Tp 4, tr 35)
Nhng t tng H Ch Minh tip thu m nay ng cng sn Vit
Nam phi thc thi ngay l: Tn trng tuyt i tt c cc quyn t
nhin, thing ling v bt kh xm phm ca nhn dn Vit Nam. T b
ch c ng cng sn lnh o, chp nhn xy dng ch dn ch a
ng. Cng vi i din ca cc ng phi, t chc chnh tr, i din cc
tn gio, cc t chc chnh tr x hi thnh U ban son tho Hin php v
tin hnh son tho Hin php mi, lut bu c mi, tin hnh trng cu
dn v bu c t do, dn ch c s gim st ca cng ng quc t.
January 30, 2007
Nguyn Vn i
Tuyn Tp DN CH I 353
Dn tr v Ch Dn ch
Vit nam
Trong bi vit trc ca ti v cng dn Vit Nam c quyn t do thnh
lp ng, nhn c nhng kin ng gp tch cc t nhiu pha, v
trong ch yu l nhng kin ng h a ng hay phn i vic a
ng.
Nhng kin phn i vic a ng th cho rng do trnh dn tr
cn thp, ngi dn cha kh nng v hiu bit v mt x hi dn ch
nn vic a ng s gy ra nhiu bt n trong x hi.
Trong bi vit ny ti s a ra nhng minh chng cho vic ngi
dn Vit Nam hon ton c tri thc v kh nng tip thu v xy dng
mt Nh nc dn ch, a ng.
Trc ht, chng ta hy ngc dng lch s ca dn tc v nhng
thp nin u tin ca th k 20. Lc di s p bc, cai tr ca ch
ngha thc dn, nhu cu nh ui thc dn, gii phng dn tc dnh
c lp lan rng trong nhn dn, c bit l tng lp tr thc.
Truyn thng a dng
Nhng phong tro yu nc ca c Phan Bi Chu, c Phan Chu Trinh tuy
khng ginh c thng li cui cng, nhng n l mt tc nhn cho
phong tro thnh lp cc chnh ng sau ny.
Nm 1930 ng Cng sn Vit Nam c thnh lp ti Trung Quc,
cui thp nin 30 v sang u thp nin 40, mt lot cc chnh ng c
thnh lp Vit Nam nh: Quc Dn ng, i Vit, ng Dn Ch, ng
X Hi, Tt c chng ta ai cng bit l lc cuc sng ngi dn Vit
Nam ngho nn v lc hu, trn 80% dn s m ch v c dn tc ang b
cai tr mt cch h khc ca ch ngha thc dn. Nhng vi tm lng yu
nc, tinh thn gii phng dn tc, mt lot cc ng phi chnh tr ra
i u tranh cho mc tiu dnh c lp dn tc.
V n nm 1945, Chnh ph v Quc hi a ng c thnh lp
Vit Nam. min Bc sau nm 1954 v trn c nc sau nm 1975 cho
Tuyn Tp DN CH I 354
n nm 1988, tuy vn cn gi c ch Chnh ph v Quc hi a ng,
nhng vic cnh tranh dn ch gia cc ng khng cn na. Tuy
nhin, min Nam vic bu c t do v cnh tranh dn ch gia cc ng
phi vo Chnh ph v Quc hi vn c duy tr cho n trc 30-4-
1975.
Chng ta c th thy rng trong th k trc ngi dn Vit Nam
tng lm quen v xy dng ch dn ch a ng, mc d lc dn tr
thp, lc hu, m ch, thng tin b gii hn.
Sau 30-4-1975, khong 2 triu ngi Vit Nam di c n cc quc
gia pht trin, vi th ch chnh tr dn ch, a ng. Nhng ch sau mt
thi gian rt ngn, cng ng ngi Vit hi ngoi ha nhp rt nhanh
vo nn vn ha, kinh t v chnh tr ca nc s ti. i a s thnh
t v kinh t, v nhiu ngi thnh t v chnh tr, nm gi nhng v
tr quan trng trong chnh quyn.
Trong thp nin 80 v 90 ca th k trc, c hng trm nghn lao
ng v sinh vin Vit Nam lm vic v hc tp Lin X c v cc nc
Cng sn ng u. Sau khi nhng nc trn chuyn sang ch dn ch,
a ng, th cng ng ngi Vit cng ha nhp nhanh chng vo
nn chnh tr dn ch m h khng h b ng hay gp kh khn g. V hin
nay ang c hng trm nghn lao ng Vit Nam ang sng v lm vic rt
bnh thng nhng nc dn ch, a ng nh: Hn Quc, Nht Bn,
Malaysia, i Loan.
Qua nhng minh chng trn, chng ta hon ton tin tng rng
nhn dn Vit Nam c tri thc, kinh nghim, kh nng v tinh thn yu
nc xy dng mt ch dn ch, a ng.
Nht l trong giai on hin nay, khi cuc chin chng li s ngho
nn, lc hu, nn tham nhng v s thoi v o c ang quyt nh n
vn mnh ca c dn tc, hoc l chng ta s vn ln ui kp cc
nc pht trin, hoc l chng ta s mi mi tt hu, v lm thu cho h.
Khi ng Cng sn t ra bt lc v khng c kh nng trong cuc
chin th s ra i ca cc ng phi chnh tr s pht huy sc mnh ca
c dn tc xy dng mt Nh nc dn ch, t s l tin cho t
nc Vit Nam pht trin v ct cnh ui kp cc nc trong khu vc v
trn th gii.
H ni , ngy 1-6-2006
Tuyn Tp DN CH I 355

Nguyn Vn i
Sinh nm 1969, tnh Hng Yn. Tng lm
vic ng c mt thi gian. Sau khi
c thng nht, ng tr li VN theo hc
i hc Lut. ng thnh lp Vn phng
Lut Thin n H ni.
T 1999, ng tch cc tham gia cc
hot ng bo v t do tn gio ti VN.
ng chuyn vit v cc ti lut
php Vit nam.
Trong mt bi vit nm 2006, ng khng nh lut Vit
nam khng ngn cm cng dn lp chnh ng mi, bng
chng l s tn ti ca cc ng Dn ch Vit nam v ng
X hi Vit nam cho n nm 1988.
ng khng tham gia ng phi nhng lm t vn php l
khng chnh thc cho nhiu ng phi thnh lp trong thi
gian . ng gp phn ng k vo s ra i ca Khi 8406.
ng c trao gii Nhn quyn Hellman-Hammet nm
2007.
ng cng Ls. L Th Cng Nhn, k s Phm Vn Tri, v
mt s cc nh hot ng tr khc thnh lp y ban Nhn
quyn Vit nam.
ng b bt, cng thi gian vi Ls. L Th Cng Nhn, vo
nm 2007, lnh n 5 nm t.

Ngun: bbc.com
Tuyn Tp DN CH I 356
NGUYN VN TRN
Khuynh hng v c tnh
ca Phong tro Dn ch v
nhng ngi Bt ng
chnh kin Vit nam
ngy nay
Cch nay kh lu, t vit nam, mt ngi quan tm ti cng cuc tranh
u cho dn ch vit nam gi ra hi ngoi ng gp kin cho mt
chng trnh hi tho v tnh hnh vit nam, c nhn xt m t quan h
gia ngi tranh u vi tnh trng x hi Vit nam ngy nay: x hi
vit nam ngy nay nh mt ng rm t m nc lu ngy. Nhng cy
dim qut nm vo ng rm tc ngay, khng sc lm kh ng rm.
t chy ng rm, cha bit bao gi .
Cy dim qut t chy ng rm ng ch nhm git dy x hi v
thc tranh u thay i ch c ti ton tr tin ln dn ch t do.
Tin hnh cng cuc tranh u mi l i s. L c chuyn i v Tri.
M xa nay, bt tay vo lm vic ln thng li ch c t ngi l
nhng ngi thy trc vic phi lm v bn phn i vi t nc, vi
dn tc. H l nhng tr thc, nhng con ngi u t ca x hi.
Nhng nu tr thc t giam mnh trong nh kin m qun, sai lm
trong mt giai on lch s, trong quyn li c nhn, khng nhn thy l
phi, tin dn tc, th khng c g nguy him cho bng. Ngi tr thc
trong trng hp ny t bp cht s mnh tr thc ngay bn thn mnh.
Do tr thc mt i thc thi cuc v kh nng suy t. X hi v l,
khng pht trin tin b. t nc b tht li trc nhng bc tin ca
Tuyn Tp DN CH I 357
thi i. Nhng nu dn tc cn ch qut cng, cn tinh thn dng cm
do tha hng di sn tinh thn ca tin nhn th con ng t bin s xy
ra khai thng mi b tc. Tc nhn dn ng ln dnh ly quyn t
mnh cai tr chnh mnh . c du hiu cho thy ngy nay Vit nam,
di ch c ti ton tr, xut hin nhiu c nhn, nhiu tp hp nh,
ln ting ph phn ch , i hi ch phi thay i theo dn ch t do.
Hin tng ny c bit di tn gi rt ph qut l Nhng ngi
Dn ch, Nhng ngi Bt ng chnh kin .
Nhn din nhng ngi Dn ch v Bt
ng chnh kin
Ngi Dn ch, trong tnh hnh Vit nam ngy nay, l nhng ngi, trong
ng hay ngoi ng, khng chp nhn ch cng sn ang cm quyn v
l mt ch c ti ton tr. H dn thn tht s tranh u Vit
nam phi c mt ch Dn ch T do. Mc tiu tranh u ca h
c xc nh r l i dn ch cho Vit nam.
V Dn ch, chc chn h cng c quan nim c th th no l dn
ch? V dn ch ca h tranh u em li cho t nc s khng phi l
th dn ch x hi ch ngha m ng cng sn ang quyt tm tin ln.
Cn nhng ngi Bt ng chnh kin? Phi chng l nhng
ngi, phn ln l ng vin ang quyn hay hu tr, v phn tnh v quyn
li t nc, khng ng vi ng li cai tr ca ng cm quyn, ln
ting ph phn, yu cu sa i cho tt hn, nhng khng ra ngoi th ch
hin ti. Vi nhng ngi ny, dn ch cha nh hnh trong suy t ca h.
H vn khng thy s tht l t cch mng Thng Mi ti gi cha c
mt ch cng sn no em li phc li cho nhn dn di s cai tr c
ti ca h ht c.
Hin tng th ba phn khng, chng i ch dt khot hn, l
nhng ngi ly khai. H cng khai tch ri khi b my cm quyn v
chng i li ng li cai tr ca b my cm quyn m h tng phc
v trc y.
T chc Dn ch
Nm 2006 nh l mt thi im Vit nam xut hin nhiu T chc tranh
u cho Dn ch. C nhiu t chc vn cn tn ti. Trong lc , c T
Tuyn Tp DN CH I 358
chc va ra i bui sng, bui chiu t xa s, nh ng Dn ch Bch
vit.
V T chc Dn ch, ngui ta c th khi qut nhn din mt vi
ng nh tiu biu. S chn la ny khng trnh khi tnh ch quan. l
nhng T chc, trc nht, mang danh xng cng khai l ng, k tip,
v mt ch trng, c chung nhng im tng ng vi cc ng khc
khng c gii thiu ra y l cng tranh u cho Vit nam c mt ch
dn ch:
- ng Dn ch Vit nam (DCVN) l Chnh ng ca t sn dn tc
v tiu t sn,tr thc yu nc v tin b, hot ng t nm 1944. T nm
1954 ti 1975, ng DCVN hot ng Min Bc Vit nam. X y Min
Nam ca ng DCVN tham gia Mt Trn Gii phng Min nam. T 1975
ti 1988, ng DCVN hot ng trn ton ci Vit nam. (Nhng phi hiu
cho ti thi im ny, ng Dn Ch vn hot ng nh cng c ca ng
cng sn, phc v cho ch cng sn H ni Ghi ch ca ngi vit).
Nm 2006, ng Hong Minh Chnh, Tng Th k ng DCVN, ra
tuyn b phc hot ng DCVN. ng ch trng phng php bt bo
ng, ha bnh i thoi, bnh ng, bao dung, cng nhau xy dng x hi
t do dn ch, an bnh hnh phc, ch thc ca dn, do dn, v dn.
ng Hong Minh Chnh ni r khng c nh nh ng cng
sn, m tip ni ng gp ca ng DCVN i vi dn tc (?), ng thi
hnh thnh mt khng gian chnh tr rng m, cn bng, a thnh phn
nhm hn ch bo th, cc b, l lun my mc, tham nhng. C th l x
hi a ng. Cc ng cnh tranh lnh mnh v dn ch, dn sinh. cng
l xu hng ca hu ht nn chnh tr trong thi i hi nhp. n nay,
ng DCVN vn hot ng, c nhiu thnh phn x hi tham gia v ng
h.
ng DCVN xem ng cng sn l mt i tc chnh tr, d tho
Hin php mi, xy dng x hi dn ch, cng bng, tn trng lut php,
cc ng tn ti v hot ng bnh ng, cng khai.
Sc mnh ca ng DCVN do s lin kt ton th quc dn trong v
ngoi nc, tt c cc ng phi, hi on, cc phong tro dn ch, cc tn
gio, cc sc tc thnh mt Mt Trn rng ln, mt sc mnh tng hp ha
gii mi lc cng chn hng t nc (Theo Tp Hp Thanh nin
Dn ch, Tp Ch Pha Trc, s 34, Paris).
- ng Thng Tin (TT) thnh hnh t Khi 8406 bao gm nhng
Tuyn Tp DN CH I 359
ngi i lp tranh u cho dn ch ti Vit nam. Mt trong nhng mc
tiu trung tm ca ng l Thng tin T quc Vit nam v cc phng
din kinh t, chanh tr, x hi,vn ha, tm linh dn tc c sng trong
mt t nc ha bnh, c lp, t do; x hi o c, vn minh, quc dn
thnh vng, hnh phc (Tp Ch Pha Trc, s 34, Paris).
- ng Dn Ch Nhn Dn (DCND) ch trng s chuyn ha t
qun tr c ti sang qun tr dn ch, bo m cng n vic lm cho cc
vin chc ca b my c, bo v s hu hp phpv an ton ca mi c
nhn, khng gy xo trn i sng x hi. ng DCND ch trng lin
kt v phi hp hnh ng vi tt c cc ng. ng DCND t chc trong
v ngoi nc c sc mnh tng hp. Mc tiu chung ca ng l T
do, Dn ch, Cng bng v thnh vng cho Vit nam (Tp Ch Pha
Trc, s 34, Paris).
Tranh u Dn ch v nn Dn ch
Sau khi khi cng sn Lin-s v ng u sp trn vn, chm dt th
gii phn cc, kt thc chin tranh lnh, ngi ta ngh rng nhn loi ang
sng trong mt giai on m nn Dn ch, c bit l Dn ch ngh
trng, nh s kt thc ca lch s (Francis Fukuyama, La Fin de
lHistoire, Paris, 1989), nh chn tri m tr tu khng th vt qua, nh
mt ci g ng nhin. Nh th l x hi mang tnh nh nguyn. H ra
khi c ti th c ngay Dn ch. Khng c g khc phi chn la. Nhng
thc t th x hi con ngi khng phi qu n gin nh vy. Mi tng
lai u kh hu. Chng ta cng nhn thy s tht ny mt cch c th t
nm 1989, lc ngi ta tuyn dng s chin thng vnh cu ca chnh th
Dn ch i din v kinh t th trng. T thi im y, nhng x hi
thot khi th gii lng cc tin bc ln nhiu con ng khc nhau
(nh quc gia cc oan, cng sn tr li di nhng hnh thc mi nhng
khng c ch cng sn nh trc kia) trong dn ch khng phi bao
gi cng l mi quan tm chnh yu. Ngy nay, iu ang m nh mi nh
lnh o cc quc gia tin tin l gii quyt nguy c ti nguyn khnh tn,
mi trng nhim ( nhim c dn ch v c ti), h su chnh lch
giu ngho. Liu Dn ch s kh nng gii quyt ba vn cht sng
ca con ngi ngy mai ny khng?
Dn ch v Bu c
Chng ta th lm mt suy ngh nh v Dn ch, tc quyn lm ch t
Tuyn Tp DN CH I 360
nc ca dn. Nhng khi ngi dn cm l phiu chn la ngi i
din cai tr mnh th chnh l lc ngi dn t b quyn lm ch tht s t
nc ca mnh trao quyn thing ling vo tay mt ngi m mnh
ch bit qua d lun hoc truyn thng. Nh vy vn mng ca ngi dn
giao ph cho mt nhm ngi lm chnh tr chuyn nghip, phn chia
thnh ng phi thay phin nhau cai tr x hi, tc s l quyn lm ch
t nc tht s ca nhn dn, theo suy ngh v kh nng ca h.
Bu c d c c tht s t do i na th cng ch phn pht quyn
hnh vo tay ca mt nhm ngi chuyn nghip. Dn ch vn khng
mang ng ngha thing ling l Ngi dn t mnh cai tr chnh
mnh . L phiu ri khi tay c tri khng c ngha l s quyt nh ca
nhn dn , ca dn tc, ca ton x hi, v cho l dn ch c thc
thi. Khng, l phiu ch l phn nh s chn la gi l ca c nhn.
Tng hp cc l phiu ch cho bit quyt nh ca mt thnh phn x hi.
Cha phi ca ton x hi th khng th ni ca dn tc hay ng ngha
vi nhn dn. X hi, nhn dn hay dn tc c ni dung ca n l thc th
ring bit, c hn, hon ton khc vi nhng c nhn n l cng li qua
tng s phiu bu, v hn. Ni mt cch qu khch s pht biu qua l
phiu mang thm ngha c nhn c tri phn bi li chnh x hi ca
mnh, phn bi nhn dn m mnh l mt thnh phn (Nguyn Hoi Vn,
Nhng nghch l ca Dn ch, Web NHV).
Trn y l s suy ngh v nn dn ch t do thnh hnh t cuc bu
c hon ton t do. Cn dn ch x hi ch ngha th c th hn, r rng
hn bi pht xut t hng sng. Ngi dn c tri i bu c l xc nhn
thn phn t y s b cai tr bng di tr v bo lc. Khi i bu, h ch cn
lm theo ch th ngm ca cng an l phi b phiu cho nhng ng c
vin c ng chn la c kt qu vi s phiu ti a. Cn gi
l nn dn ch do ng c, dn bu .
Tocqueville (De la Dmocratie en Amrique, Tobert Lafont, Paris,
1986), khi phn tch nguy c c ti v suy thoi trong dn ch, cho
rng dn ch c kh nng ru ng con ngi, duy tr ngi dn trong mt
tnh trng u tr. Con ngi trong x hi dn ch (t do) c khuynh hng
thu mnh trong mt phm vi c nhn, gia nh, hay b bn rt hn ch, v
ch quan tm n nhng nhu cu v th vui nh nhoi ring t ca h, bt
chp mi ngi, mi vic chung quanh. Nhng k ny c th gp g ngi
khc, nhng khng nhn thy bt c ai. H c th c nhiu tip xc nhng
khng h thc s hin din ca tha nhn H ch hin hu cho chnh
Tuyn Tp DN CH I 361
h. Tocqueville cho rng nhng ngi y nhn x hi qua khung cnh hn
hp ca gia nh mnh. Tm l ny d bin x hi thnh mt tp hp nhng
con ngi ch k, kh c c mt hng tin, mt n, mt vin tng
chung. Tm l y cng thun li cho nhng k m dn, la gt d lun
bng nhng li ni v v ng mt, ri a x hi vo c ti ton tr.
Nhng Dn ch T do d sao cng vn tt p hn th dn ch x hi ch
ngha c triu ln. t nht ngi dn c hon ton t do s dng l phiu
ca mnh. Ch c th dn ch x hi ch ngha Vit nam ngy nay l cn
phi c dp b v cng sm cng tt.
Nhng thun li ca Phong tro Dn ch
Nhng thun li ca Phong tro Dn ch khng c ngha l Phong tro dn
ch thng li v Chnh quyn cng sn s sp trc mt. Tng quan
lc lng gia phe cm quyn v phe Dn ch, phn thua thit vn
nghing v pha Phong tro Dn ch: b n p bng cch, k c nhng
cch b i nht ca ngh cng an, b Ta n vn dng php lut b t, b
ct bao t, b c lp, Nhng trong lc , phe cm quyn ngy cng phi
thay i cch i ph gii quyt nhng kh khn va trong ni b, va
i vi bn ngoi ch nhm ko di thm s tn ti.
ng cng sn ngy nay khng cn c mt phn nh dn chng v
ng vin lng thin xem l ng cch mng ca nhng ngi tht lng
thng nc. Nhiu cp lnh o TW than phin uy tn ca ng b xoy
mn. Trong ng, trn di u quan liu, tham nhng, gi di. Theo mt
ng vin (50 tui i, 15 tui ng, tc gi Ni ngn ngm , Internet)
th nay nhiu ng vin cp cao ang ray rc, mun b ng. Cha dm
quyt nh v b ng c ngha l mt cng n vic lm. L i. Nhiu
ngi vo ng, mong c ln chc cao, nm quyn hnh quan trng l
ch lm giu. Theo kt qu thm d ca Vin nghin cu d lun x hi
nm 2009 th c ti 95 % ng vin vo ng ch v quyn li cho bn thn
v gia nh. Nhiu ngi tht lng mong mun thay i c mt x hi
tt hn, o c, lng thin. Nhng h li s s thay i. H s b tr th
nh sau 30-04-75, h tr th nhng ngi trong ch Min nam mt
cch v cng thm c. Hn ai ht, ngi cng sn ln ln bng hn th
nn h lo s ti phin h s l nn nhn ca cuc thay i ch . ng
cho ng vin hc tp h da thay i b ch ngha x hi l mt nc,
mt ng, mt tt c. H lo s v khng hiu trong ch dn ch t do
mi ngi u c lut php bo v v i sng, v an ninh bn thn, v
Tuyn Tp DN CH I 362
ti sn,
T t lu nay, nh cm quyn vn phi thng xuyn i ph vi
phong tro cng nhn nh cng i ch nhn tng lng, ci thin iu
kin lm vic, Khi i ph, nh nc vn dng ngay bo lc, nhng li
khng dm s dng bo lc gii quyt thnh cng nhng cuc biu tnh,
nh cng m phi dng sc mnh php quyn x hi ch ngha, ban hnh
Ngh nh pht cng nhn nh cng lm thit hi ch nhn phi bi hon.
Nh nc ca giai cp cng nhn ngy nay li chn ng v pha ch nhn
t bn ngoi quc, n p cng nhn v sn nn t nh mt t cch lnh
o thc hin ch ngha x hi ca mnh. Mt khc, nh nc lo s lc
lng cng nhn khi b n p mnh s vng dy v cng nhn c chung
nh ch ngha, nh h, nh hc thuyt on kt vi nhau l bao t
lp . L tng ny vt qua ch ngha mc-l v c t tng h ch minh
lnh o cuc tranh u cht sng bo v quyn sng ca cng nhn.
Vit nam vn l mt nc nng nghip ngy nay c 2, 5 triu nng
dn sng nng thn. H sng nh cng nhn nng nghip, canh tc t
ai ca chnh h v nh nc cp sch t ai ca h, ban cho h
quyn lm ch tp th t ai, rung vn. Sau khi thu hoch ma mng,
tr n vay mn lm ma, nng dn phn ng khng cn la n
cho ti ma sau. Nng dn i di. Nhiu gia nh phi nh cho con em
i ly chng ngoi quc cu gip gia nh hoc cm th t ai cho
ngn hng nh nc theo chnh sch xa i gim ngho i tm vic
lm nc ngoi. Vic lm cha c, tin li ngn hng khng tr c.
t ai th chp b ngn hng pht mi.
Hin nay c hng trm ngn nng dn i ngay trn tha rung ca
mnh.
Sinh vin, hc sinh cng chung s phn kh khn ca cng nhn v
nng dn do chnh sch cai tr ca nh nc x hi ch ngha: vt gi gia
tng, tin hc cng gia tng hng nm nn nhiu hc sinh phi b hc.
Con em nhng nh c tin du hc ngoi quc, khi tr v nc c
khng t ngi c ci nhn mi, theo quan im cc nc dn ch t do ni
h du hc. S ngi ny khi ng o s khng trnh khi nh hng x
hi cho hng thay i.
Bn ngoi, Bc kinh ang bnh trng sc mnh nhanh chng
thn tnh Vit nam. Him ha ny ngy cng c th.
Dn chng thy r s xm lng ca Tu, t hnh thc th bo nh
Tuyn Tp DN CH I 363
cp lnh th v lnh hi ti hnh thc mm do, kn o nh p lc kinh
t, khng ch th trng, khai thc ti nguyn t ai, nn c phn ng bo
v t nc, b Chnh quyn n p nhm bo v quyn li ca ring
phe cnh cm quyn. Nhng chnh quyn khng dm n p qu th bo,
trit , v lo s s rng nc trong hng ng ng l c hi cho phe cnh
khc ginh quyn v s phn ng ca dn chng. Chnh quyn ca bo lc
m khng s dng bo lc n ni n chn th khng cn l chnh quyn
mnh na.
Khng t ng vin v dn chng chm bim chnh quyn khi chnh
quyn n p nhng ngi biu tnh chng Tu cp nc. H i khu
hiu ca ngi quan h hai nc thnh khu hiu mi xc vi thc t hn:
Lng ging khn nn, cp bin lu di, cp t tng lai .
H nhn xt s kin Vit nam b mt t mt bin cho Tu, ct li ch
v H ni chn ng ch, v ng ch, thay v phi chn ng minh v
gi quan h ng minh .
Nhng Nh nc h ni ngy nay vn kim sot hu hiu c x hi
nh vn dng nhng iu kin lch s ring ca tnh hnh vit nam: li
dng c lng yu nc ca ton dn lm chin tranh gii phng cp
chnh quyn, lp ch c ti ton tr gi chnh quyn. Vo u
nhng nm 80, ng cng sn phi chp nhn t b ng li tin nhanh
tin mnh ln ch ngha x hi , m i mi trnh cho ch sp
. Thot nn, chnh quyn vn dng cng an v qun i duy tr quyn
lc cho phe cnh cm quyn. M rng tham nhng cho ng vin chc
quyn, ng nht ng vi T quc. V ngy nay, gi vng chnh
quyn, ng cng sn tuyn b cng quyt gi con ng x hi ch
ngha v cho rng ch ngha x hi vn l lng tm ca thi i .
Phe Dn ch cha thnh cng
Pha cm quyn t hn 30 nm nay gp phi nhiu kh khn, c khi tng
chng nh ch phi sp , nhng h vn vt qua c. Ch h
ni tip tc tn ti bng nhng nghch l nh ngoi xm v ni lon (din
bin ha bnh). Trong lc phe dn ch c sc mnh v i din cho l
phi, cho lng tm thi i tht s, tc tranh u cho Dn ch t do, m
li cha thnh cng.
C ngi cho rng s d phe Dn ch cha thnh cng mc du c
chnh ngha v thiu vn ha t chc. Ngi khc phn bin, lp lun rng
Tuyn Tp DN CH I 364
nu c ng li tranh u ng, thch hp vi tnh hnh chc chn s
thnh cng. Bi c vn ha t chc m tranh u n o, ch nhm ve vn,
chc sn sng tha hip vi cng sn, th d c vn ha t chc i na,
cng s khng thnh cng. Ch thnh tay sai cng sn th chc.
Theo quan im ny, th ng li u tranh phi thng nht cho mc
tiu ti hu l ginh ly dn ch thc hin quyn ngi dn t cai tr
chnh mnh .
Cuc tranh u dn ch l a dng, c nhiu mc khc nhau.
Ngi tranh u phi c ci nhn ton din. Khng ch thy sc mnh bo
lc ca cng sn, m ng thi phi thy x hi ang c chuyn ng
thun li (Nguyn Minh Cn, hmdc 2008).
Tranh u dn ch l nhm ginh ly li ch quyn t ng cng sn
c ti v cho ngi dn, nhng ngi dn li thiu hiu bit v mt x hi
dn ch. i vi h, vn Dn ch, T do hy cn qu xa vi. Cho nn
ngi tr thc phi c trch nhim can m ng ln nm ly vai tr ch
ng ku gi, vn ng, gio dc, kt hp dn chng thnh mt phong tro
qun chng tranh u i Dn ch. Nhng trc tin phi bit hng dn
phong tro qun chng nhm vo nhng mc tiu thit thc n i sng
ca h pht trin v cng c phong tro. Khi phong tro mnh,
nhng mc tiu thit thc v i sng ca qun chng t c, th mc
tiu Dn ch T do ngay trc mt.
Phong tro Dn ch cn c nhn nh s d cha thnh cng v
khng khc phc c mt s hn ch: a dng, ri rc, nn thiu ting ni
chung; a s ngi tranh u dn ch u ln tui; thiu s ng h ca
qun chng; thiu hiu bit l thuyt dn ch v kinh nghim tranh u
dn ch ca th gii; mu thun vi nhau v s ym tr t bn ngoi,
(Lm Yn, 7 hn ch, Internet).
C ngi cho rng, cng nh Tu, Vit nam khng c vn ha chnh
tr, tc khng c t tng Dn Ch r rng, thnh h thng. Hn na trong
c ngn ng, Vit nam khng c t Dn Ch trong sut thi gian di va
qua. Tuy nhin, di thi qun ch tri di hng ngn nm, Vit nam c
tinh thn dn ch bng bc trong i sng x hi. Nhng mm mng dn
ch khng ny n. Nh vua hin, bit thng dn,bit trng dn,
dn l Tri, dn thy l Tri thy, nhng bit trng dn khng
c nh ch ha p dng vo x hi xy dng thnh th ch dn bn,
tc do dn th t tng x hi ch ngha o chp ti bao trm ln x
hi m ngi dn khng c quyn khc t v khng thch hp.
Tuyn Tp DN CH I 365
Ngy nay, sng di ch x hi ch ngha theo nguyn tc t chc
tp trung dn ch ca cng sn, ngi dn vn cn mang nng tm l
mong i i sng s kh hn nh ngi cai tr bit thng dn. Cha
dm t mnh ng ln ch ng dnh ly dn quyn.
Nhn xt
Trong mt bc th gi TW ng, nhiu nh cch mng lo thnh nhn
nh ng ang vo tnh th hu nh rt kh thot khi thm trng v
c v t tng v t chc. Uy tn ca ng, lng tin ca nhn dn, ca
chnh ng vin ang trong trng thi khng hong nghim trng (Gs
Tng Lai, ng phi l ng ca dn, Internet).
Bin cht, tham nhng, bao che, dung tng t nn to thnh h thng
cng nhau cp t ca dn, to s i khng gia nng dn vi ng,
chnh quyn.
Vit nam ngy nay, tin quyt nh tt c. Gian c bao trm ln x
hi. H ngn cch giu ngho qu nghim trng. Nhng ngi lng thin
c h nh khng c t sng cho mnh.
V n chnh tr siu nghim trng c kt lun t nhng nhim
k i hi trc nhng n nay khng x l. Tng b th kim B th
ng y qun s T bao che. V mt vic c bit lu l L c Anh
c tng huy hiu 70 nm tui ng. Gn y c kh nhiu ng vin bt
mn t co n lin kt vi c quan tnh bo Trung Quc nhm cng
c phe cnh cm quyn, khng quan tm ti quyn li t nc.
Trn y l nhng iu kin khch quan thay i ch hi
v sng nhng phong tro Dn ch cha sc ng dy lm cuc thay
i.
Vy Vit nam tht s c Phong tro Dn ch hay ch c nhng
ngi bt ng chnh kin?
Phi ni Vit nam cha c mt Phong tro Dn ch ng ngha ca
n. V x hi c nhiu mu thun, xung t gia ng v chnh quyn vi
cng nhn, nng dn, tr thc, thanh nin nn xut hin y nhng
ngi ln ting ph phn ch , i hi ch ci thin hoc nhiu lm l
thay i ch cho dn ch hn. Phn ln da vo ng ang cm quyn
i hi thay i, loi b ngi xu bng ngi tt. Cha c ai a ra
ngh c gi tr c ch thay i nh th no thuyt phc nhng ngi
cng c chung mun thay i t chc thnh mt phong tro rng ln.
Tuyn Tp DN CH I 366
Nhng ngi chng i ny ch mi tp hp li thnh nhng nhm nh,
ri rc, nhng th hin nguyn vng dn ch ha ch kh mnh, nh
nhng blogers, nhm nh vn nh bo c lp, nhm bc-xt, nhng lut
s tr (L th Cng Nhn, Nguyn vn i, L Cng nh,), nhm IDS,
nhm ng vin ln tui hoi nim l tng ban u, nhm cc tn gio,
(Nguyn Thanh Giang, Phong tro Dn ch vit nam 2009, Internet)
Cn ng? Nn nh Vit nam ch c mt ng c nht hot ng
hp php. Vit nam khng c qui ch Chnh ng chp nhn mt ng
th hai ngoi ng cng sn nn khng th ni c i lp Vit nam.
Trong tnh hnh , ng Vit nam ch trng hot ng n ha l th
no? Tranh th qun chng chim a s cm quyn hay i lp u
khng c php. Hot ng b mt th phi v trang, cp chnh quyn.
Li cng kh thc hin.
Thi th cc Chnh ng c, hy cng nhau tm ng k
ch ngy mai bit u s c c hi thun tin! Nhng c iu ai cng tha
nhn l trong mi cng cuc tranh u, kt qu lun lun ty thuc
tng quan lc lng.Trong tnh hnh vit nam, phe dn ch cn phi
thng v l nguyn vng ca ton dn tc.
Phe dn ch phi thng chm dt tham nhng, s bng hoi x hi,
to iu kin tt xy dng v pht trin t nc tin ln vi cc nc
trong vng. Trc nht v sanh t, Vit nam phi c Dn ch c th
ng vin ton dn cu nc v gi nc trc him ha mt nc v
cng phe x hi ch ngha .
Bi thuyt tr nh ca Chng tr nh HMDC t chc ti
Hannover, c, 11 13 / 06 / 2010, - c sa cha
Tuyn Tp DN CH I 367
Ln d li h s c
C i iu cn c li v H
Ch Minh
Cho ti nay, ngi c nhiu tn, c nhiu nm sanh khc nhau, mang
nhiu huyn thoi, phi ni kh c ai hn c H Ch Minh H ni.
Sch v, bo ch, cc loi phng tin tuyn truyn v ng, nu gom li
c, l c mt khi lng khng c ch cha. Dn chng trn th gii, c
dn phi chu, mc du khng hc lch s Vit nam, c th bit hoc mt
ln nghe qua tn H Ch Minh.
Nhng nhng hnh ng tht ca H Ch Minh phng hi n dn
tc Vit nam, s tht v cuc i ca ng, v bn cht con ngi ca ng,
th t c ngi bit r bi Chnh quyn Vit nam bng bt, che du
bin ng tr thnh mt con ngi khng t vt, trong sut nh pha-l. Hn
na, chnh H Ch Minh cng tm cch che du nhng hnh ng ca ng,
i t ca ng. Nhng iu c ph bin v ng u do ba t, thu dt
ra nhm nh bng ng thnh mt th thn tng cng sn cho mc ch
tuyn truyn chnh tr m thi.
Khi cp ti H Ch Minh, ngi da vo nhng thng tin chnh
thc, k ph nhn nn H Ch Minh tr thnh mt th hin tng qui g
ca giai on lch s chin tranh vit nam va qua. V cng nh m H
Ch Minh c tn ti.
Nay chng ti nhc li hai chi tit trong thi hot ng ca ng vo
u thp nin 1940 nh ng c b Tng Gii Thch cm t khng? V
tht tnh ng c phi l tc gi Tp Th T (Ngc Trung Nht k) khng?
(Nhng chi tit khc v i t ca ng nh ng c hc Quc Hc Hu
khng, tht s hc ti lp my, c tham d cuc biu tnh chng thu
Hu nm 1908, c dy hc Trng T Dc Thanh, Phan Thit, khng?
Chng ti s d li tp h s vo mt dp khc).
Tr li nhng cu hi nh ny, chng ti xin nhng li cho c gi
v cng rt mong c c gi chia s vi chng ti sau khi c qua
nhng ti liu ca chng ti trch dn di y.
Tuyn Tp DN CH I 368
B Tng Gii Thch b t
Theo H Ch Minh Bin nin Tiu s, tp II (1930-1945), Nh xut bn
Chnh tr Quc gia H ni, 1993, th u thng 1, nm 1943, H Ch Minh
b gii n nh ngc Qu Lm. Trong thi gian ny, H Ch Minh vit
nhng bi th s 104 nhan o Qu Lm (Tr li Qu Lm), bi
th s 105 ta Nhp lung tin (Tin vo nh giam), in trong Tp Ngc
Trung Nht k, bn chp bt tch, trang 37, cn lu ti Vin H Ch Minh,
H ni v H Ch Minh, Nht k trong t, Nh xut bn Vn Hc, H ni,
1990, trang 236 239.
Qua u thng 2 nm 1943, trong nh t Qu Lm, H Ch Minh tip
tc lm thm cc bi th s 106, 107.
V b Bin Cng snh Qu Lm ca y Ban Qun s tnh nghi l
chnh tr phm nn H Ch Minh li b gii t Qu Lm v Liu Chu
giao cho Cc Chnh tr t Chin khu tra xt (H ch Minh Bin nin
tiu s v Nht k trong t, sd).
u thng 2/43, H Ch Minh b gii n Cc Chnh tr t Chin
khu ca Quc Dn ng Trung quc Liu Chu v b giam ti nh giam
ca Cc ny (theo Ngc Trung nht k,sd, Nhng mu truyn v i hot
ng ca H Ch tch, Trn Dn Tin, S Tht, H ni, 1984, trg 96).
T thng 2 ti thng 4/43,ti nh giam ca Cc Chnh tr t Chin
khu Quc dn ng, H Ch Minh vit cc bi th s 108 o t
Chin khu, bi th s 109 Chnh tr B cm b tht, bi th s 110
Mng u i, bi th s 111 Triu cnh, bi th s 119 Tch
Quang m (Ngc Trung Nht k, sd, trg 38 39, 40 - 42 v Nht k
trong t, sd, trg 244 251, 252 267).
Thng 5 n thng 7/43, trong nh giam ca Cc Chnh tr t
Chin khu, H Ch Minh vit thm cc bi th s 120, 121 v 122 (Ngc
Trung nht k, sd, trg 42 43, Nht k trong t, sd, trg 268 273).
Thng 5 n thng 8/43, H Ch Minh cha c t do, nhng c
nh t i i t t: n ung kh hn, c c sch bo. Li dng s d
di ca nh t, H Ch Minh gi bo, sch v Vit nam trong H Ch
Minh lng theo mt vi tin tc (c tht khng?). Ti liu trch dn cn ni
H Ch Minh lc ny dch sch Tam Dn ch ngha ca Tn Dt Tin
v sch Trung quc ch mnh vn ca Tng Gii thch ra ting vit
nn di mt ngi trung quc, H Ch Minh l mt hc gi cao tui, l
Tuyn Tp DN CH I 369
, t ni.
Trong quyn Nht k trong t, n bn ting anh Prison Diary do
nh Vn Ngh, H ni, xut bn nm 1992, th ca H Ch Minh ln ti
133 bi.
Bi th s 133 nh sau:
Hnh ng anh minh Hu ch nhim
Nh kim hu th t do nhn.
Ngc trung nht k tng kim ch,
Thm t Hu cng ti to n
Hon, 29 / 08 / 1942 10 / 09 / 1943
Bi th s 133 xc nhn cho ti thng 09/43, H Ch Minh mi va
c th ra nn cm n v Ch nhim tn Hu.
H Ch Minh lm Bo Vit nam c lp
Trn y l phn trch dn ti liu chnh thc cho thy H Ch Minh b
Trung hoa Quc Dn ng cm t t 29/08/1942 cho ti 10 / 09 / 1943.
Vy m hm 05/02/2010, k nim sanh nht ln th120 ca H
Ch Minh, bo in t Bee.net.vn ph bin bi th ca H Ch Minh l tc
gi phn tch tnh hnh th gii. Bi bo vit: Ngy 05/02/1943 ng vi
ngy mng 1 Tt Qu Mi, bi th Mng Nm mi c ng trn Bo
Vit nam c lp, s u nm dng lch, n vi nhn dn trong
khng kh si sc Cch mng. Bi th phn tch tnh hnh th gii v n
ch c hi:
Mt nghn chn trm bn mi ba
Nm mi tnh hnh hn mi
Cng trn Bo Vit nam c lp, s 152, ngy 11 / 02 / 1943 v s
163, ngy 01 / 06 / 1943, ngi ta cn thy H Ch Minh vit bi v tnh
hnh th gii v lm th c v cho cch mng gii phng :
Vy nn ta phi ng lng
Trc lo cu nc, mi mong cu nh
Ngy gii phng nay sp ti,
. Ri y cch mnh thnh cng,
Hiu trung trn vn, lu danh mun i.
Tuyn Tp DN CH I 370
(Bc Vng, 01/01/1943)
Theo y th 2 bi th ca H Ch Minh ng bo Vit Nam c Lp
ngy 1/1/1943, tuy khng tn tc gi, nhng theo li ni u ca Bo
Vit Nam c Lp 1941-1945, c quan tuyn truyn ca Vit Minh tnh
Cao Bng, NXB Lao ng, H Ni 2000, th H Ch Minh l Tng Bin
tp, vit bi nhiu nht, minh ha cc bi, v tranh tuyn truyn, vit tay,
tham gia in trn . Vy H Ch Minh phi ngay ti Cao Bng mi tht
s lm c ht nhng cng vic ca mt Tng Bin tp c.
Chuyn khng nh r rng ny chng minh khng th chi ci l H
Ch Minh c mt Cao Bng ngy 1/1/1943, v khng th b giam cm
trong t Liu Chu cng thi gian c nh Ngc Trung nht k,
Nht k trong t v Nhng mu truyn v i hot ng ca H ch tch
vit.
Xin lu thm bn in ton b Ngc Trung Nht K, NXB Vn Ha,
HN 1960 ch c 113 bi, nhng bn in Nht K Trong T, Prison Diary,
NXB KHXH, HN 1992 li c ti 133 bi. V thm mt chi tit rt ng
ch l c n 30 ch Hn khc nhau trong 2 vn bn (Nht K Trong T,
Prison Diary, NXB KHXH, HN 1992, trang 169-176). Ngoi ra trong sch
Nht k trong t, Prison Diary, trang 167, c ghi r di bi th th 133
Kt lun:
HON
29-8-1942
10-9-1943
Vy Hon l ai? C phi Hon l tn tc gi ch thc ca Ngc
Trung Nht K?
Theo Nht K Trong T, Prison Diary, NXB KHXH, HN 1992, bi
th trang 133 Kt lun t n Hu Ch nhim cho thy H Ch Minh
c tr t do ngy 10/9/1943. Nhng theo Gio s L Hu Mc
Montral, Canada, tc gi Tp bin kho H Ch Minh khng phi l tc
gi Ngc Trung Nht K (do yBan T Co Ti c H Ch Minh
Paris n hnh ln u tin nm 1989 ch ph bin nhm chng li
UNESCO lm l sinh nht ln th 100 cho H Ch Minh, do Nh bo T
Nguyn thc hin) Vn Bt VN Hi Ngoi, Canada, xut bn nm1990,
trang 19, th cui nm 1942, H Ch Minh c tng Trng Pht Khu
tha v. Vy phi b tt c cc bi th trong Ngc Trung Nht K sng tc
t 1/1/1943 n 10/9/1943 v khng phi ca H Ch Minh. Cn nhng bi
kia, c chc l ca ng ta sng tc khng? Tht rt kh tin l ca H ch
Tuyn Tp DN CH I 371
Minh v bn cht ca ng l thng ly ca ngi ta lm ca mnh.
V im ny, chng ti b sung mt chi tit rt quan trng v s tht
H Ch Minh c phi l tc gi tp th Ngc Trung nht k khng?
Ngy 18/10/1998, trong mt bui thuyt trnh Ban Vit Hc ca
Trng i Hc PARIS 7 (Paris V), Gio s ngi nht tn Kenichi
KAWAGUCHI, Associate Professor, TOKYO University of Foreign
Studies thut li rng trong mt ln n H Ni nghin cu v H Ch
Minh v tc gi ca Ngc Trung Nht K, ng c mt v thm quyn
(ng xin du tn) ca Vin Vn Hc VN ci ni vi ng l H Ch Minh
khng phi l tc gi ca Ngc Trung Nht K, nghin cu lm g cho mt
th gi . Nhng rt tic ng ny li t chi ghi li bng vn bn chnh thc
li ca ng ph nhn. Chng ti ngh trong mt ngy khng xa nhng s
tht kinh hong ca ch H ni s c phi by ra nh sng.
ng V Chu Qun, tc gi tp bin kho Bc H vi bo Vit
Nam c Lp, NXB Thanh Nin, H ni, 2008, c trch ng li kh
nhiu bi th ca H Ch Minh lm Cao Bng trong giai on 29-8-
1942,10-9-1943, v c nhn xt ht sc khi hi theo tinh thn x hi ch
ngha: T thng 8 nm 1942, Bc sang Trung Quc cng tc, c li
mt s bi th nh, sau ny ng tip trn bo (xem trch dn trn
y). Ngi ta t hi khng bit lm sao H Ch Minh c th tin on
c vn mnh ca mnh hay tng tng trc v hon cnh ca mnh s
c t m lm th t ?
Ai cng thy rng ngy Tt ty 1/1/1943, H Ch Minh khng th va
Cao Bng lm th Chc mng Nm mi ng vin tinh thn dn
chng Vit Nam li va t Liu Chu, Trung Quc!
Vy phi ni ln s tht r rng l H Ch Minh ngy to hon ton
cu chuyn ng b Tng Gii Thch cm t Trung Quc t 29/8/1942
n 10/9/1943.Tt nhin H Ch Minh khng th no l tc gi ca tp th
Ngc trung nht k c!
V sao HCM ngy to chuyn b Tng Gii Thch cm t Trung
Quc t 29/8/1942 n 10/9/1943? Phi chng H Ch Minh mun c
bng cp t to cho mnh thnh tch hot ng chnh tr (carisme) v
t lc xung tu tm ng cu nc, H Ch Minh ch tn tm vi s
nghip lm gin ip cho Staline m thi. Hay H Ch Minh ch tm ni
di l hon ton do bn cht gio hot ca ngi c sn thin chc cng
sn?
Tuyn Tp DN CH I 372
Phi hiu y qu tht l mt nghi n chnh tr v vn hc cc k
quan trng ca lnh t cng sn Vit Nam t 1943 n nay.


Tin s Nguyn Vn Trn l mt gio
chc k cu. Trc y ng tng
ging dy ti nhiu Trng T thc ln
Sign.
Hu tr ti Php, ng tip tc tham
gia hot ng trong lnh vc Vn ha
qua cc bui thuyt trnh v cc bi bin
kho, phim lun hay nhn nh thi s.

Tuyn Tp DN CH I 373
NGUYN V BNH
Vit nam
v Con ng Phc hng
t nc
Sau mt thi gian tng trng kinh t mc cao (8-9%/nm), nn kinh t
Vit Nam ang trong thi k suy gim. Nm 1998 mc tng trng t 5,
8%, nm 1999 l 5%. u t nc ngoi vo Vit Nam nm 1998 ch bng
1/3 ca nm 1997 v nm 1999 bng 1/3 nm 1998. Vn quan trng l
xu hng gim ca tng trng kinh t v u t nc ngoi ngy cng r
nt. Tnh trng tham nhng tr thnh quc nn tham nhng c ng,
Quc hi, Chnh ph v nhn dn tha nhn. T nn x hi - ni au ln
nht ca dn tc - ang pht trin khng g ngn cn ni. Gn y, ngi
ta khm ph ra v bun bn, tiu th ma ty ln nht t trc ti nay, v
n c xt x ngy 13-6 ti Nam nh.
Trc tnh hnh thc t ca t nc, c hai cch nhn nhn, l gii v
nh gi. Theo quan im chnh thng ca ng v nh nc th r rng
nhng thnh tu m nc ta t c trong thp k va qua l v cng
ngon mc. Tuy nhin, my nm cui thp k, do nh hng ca cuc
khng hong kinh t - tin t chu , mc tng trng ca nn kinh t c
phn gim st song vn mc cao nht khu vc v chu . Quc nn
tham nhng th ng v Chnh ph, Quc hi cng khng bao gi qun.
Bi din vn no, cuc hp no cng nhc ti, thm ch nhng cuc tip
xc ngn ngi gia lnh o ng vi dn, tham nhng cng b a ra bn
bc, m x. T nn x hi ch th l do kinh t th trng (mt tri ca
kinh t th trng). Khng cn phi nghi ng g na, chng ta chp nhn
kinh t th trng cng phi chp nhn mt tri ca n v t nn x hi l
ng nhin. Vn l gio dc o c v khc phc mt tri ca kinh t
th trng.
Tuyn Tp DN CH I 374
Mt cch nhn nhn khc, tri hn vi cch nhn nhn thng thng,
chnh thng. Cch nhn nhn ny thc ra c cc nh cch mng lo
thnh, nhng tr thc tm huyt vi t nc trong v ngoi nc bng
nhiu hnh thc gp vi ng v Nh nc. Cng l iu bnh thng
khi ngi i sau tng hp v pht trin vi mt ch v quyt tm cao trn
c s nhn thc ca bn thn.
n thi im ny, ti cho rng Vit Nam ang ng trc mt cuc
tng khng hong ln nht ca ch hin hnh. C th khi qut trng
thi hin nay ca tnh hnh t nc l: B tc v ng li, nh tr v
kinh t v dn nn v x hi. Sau y s phn tch tng vn .
1 - B tc v ng li
Vn ln u tin l ng li v chnh tr. Vi thc h Mc- Lnin
lm nn tng t tng, kim ch nam cho mi hnh ng v pht trin nn
kinh t th trng theo nh hng x hi ch ngha, ng Cng sn Vit
Nam ang a t nc vo ng ct bi nhng l do:
Th nht, h t tng Mc- Lnin khi qut thc t lch s t trc
cho n th k XIX, hin nay chng ta ang sng th k XXI, khng th
ly nhng kt lun ca th k XIX lm nn tng t tng, kim ch nam cho
mi hnh ng th k XXI c.
Th hai, d ni cch no th s sp ca CNXH Lin X v cc
nc ng u chng minh thc h t tng Mc- Lnin khng ph
hp vi lch s v b o thi.
Th ba, theo nh ton hc Phan nh Diu, khi nim Kinh t th
trng theo nh hng XHCN l mt khi nim mu thun. Ch ngha
x hi, vi t cch l mt th ch x hi (theo nh ngha kinh in), l
mt ch m v mt kinh t phi xy dng trn c s cng hu ha v t
liu sn xut, qun l tp trung v k hoch ha vv... r rng mu thun
vi kinh t th trng. Mu thun trong c s l lun s dn ti nhng bin
php na vi trong thc tin hnh ng. y l l do quan trng nht dn
ti b tc v ng li pht trin kinh t hin nay. Vi quan im kinh t
Nh nc (nng ct l doanh nghip nh nc) gi vai tr ch o, nn
kinh t Vit Nam khng th pht trin c. Trn th gii cha c mt
nc no m doanh nghip nh nc hot ng c hiu qu v thc t au
n ca Lin X v cc nc ng u cng nh nhng nc gi l
CNXH, trong c Vit Nam cn tn ti chng phi l nhng minh
Tuyn Tp DN CH I 375
chng r nh ban ngy hay sao? Mt vn rt quan trng na v ng
li, l ng li hi nhp. Chng ta u bit rng, s pht trin ca mt
nn kinh t ngy nay khng th tch ri khi s pht trin ca nn kinh t
khu vc v th gii. thu ht vn, k thut v trnh qun l cho pht
trin kinh t th hi nhp l yu cu tuyt i i vi bt c nn kinh t
no. Song hi nhp li i hi cc nn kinh t phi p ng y nhng
nguyn tc ca nn kinh t th trng. V bt k nn kinh t no i ngc
li hoc cha bo m v c bn cc nguyn tc th trng u b tn
thng trong qu trnh hi nhp. Cuc khng hong kinh t - tin t chu
va qua chng minh rt r lun im ny. Theo ti, cc nc va qua
b khng hong do vi phm hai nguyn tc rt quan trng ca nn kinh
t th trng, l: Th trng phn b c hiu qu cc ngun lc ca nn
kinh t v tnh minh bch v trung thc ca thng tin trong nn kinh t th
trng. Nh vy, vi nn kinh t nc ta hin nay, cc nh lnh o u
cm nhn c s nguy him ca hi nhp v chnh v vy dn ti s
na vi, b ng v b tc trong ng li hi nhp.
2 - nh tr v kinh t
Bo co kinh t ca Vin Kinh t hc cui nm 1999 a nhiu s liu
v vic tn ng mt s sn phm c bn ca nn kinh t nh: xi mng,
st, thp, phn bn, ng, vv... cng nh tnh hnh tht nghip rt ln
trong cc doanh nghip hin nay. l mt trong nhng biu hin nh tr
ca nn kinh t. Nhng quan trng hn l i vo tm hiu bn cht ca nn
kinh t nc ta hin nay. Th thc, l mt ngi Vit Nam nhng ti
khng th vui mng c trc nhng ci gi l thnh tu ca cng cuc
i mi nh tng trng kinh t 8-9%, t l i ngho gim t 33% xung
cn 17% theo s liu chnh thc. y cha bn n phng php thng
k (tnh GDP) cng nh nh ngha v h i ngho m vn l nhng g
ang din ra ng sau nhng con s . Ch tiu tng trng kinh t c
mt khuyt im rt ln l n khng ch cho ngi ta bit c kh nng
thanh ton hay kh nng tr n ca mt nn kinh t - v y l im quan
trng nht. Ti hnh dung nn kinh t Vit Nam nh mt qu tn dng
nhn dn khng l (dn gian gi l ch hi) cha b v n. c im ca
nhng qu tn dng ny l kh nng che y thc lc ti chnh bng
phng php vay ca ngi sau tr cho ngi trc v n ch b v tung
khi b pht hin hoc khng vay c na.
Theo s liu cng b chnh thc, tng s n ca nc ta l 11 t USD,
Tuyn Tp DN CH I 376
nhng s n thc c th l gp ri hoc gp i (xp x 20 t USD), tc l
s n gn tng ng hoc bng 2/3 tng sn phm quc ni ca nc ta.
(GDP ca Vit Nam khong 30 t USD nhng c ngi nhn nh ch vo
khong 20 t USD). Nhng vn quan trng l mt nn kinh t khng c
hiu qu (s phn tch), vi ng li v phng thc pht trin nh hin
nay th kh nng tr n s l con s khng! iu ny l gii ti sao tt c
nhng s liu, thng tin v vn ny u thuc b mt quc gia. Xin ly
mt v d c th v h thng ngn hng Vit Nam.
Theo s liu ca Bo co kinh t ca Vin Kinh t hc th s n qu
hn ca h thng ngn hng thng mi nc ta l 7% trn tng d n,
cng vi 7% khoanh n cho cc doanh nghip nh nc l 14% (theo cc
chuyn gia nc ngoi l 23-25%). Trong khi , bt k ngn hng no
trn th gii, s n qu hn trn tng d n l 5% th ngn hng phi
ph sn! Nh vy h thng ngn hng ca nc ta c s n qu hn cao
gp 3 n 5 ln gii hn cho php m vn tn ti ung dung, vui v. iu
mu cht l nhng thng tin ny phi c gi b mt, nht l i vi
nhng ngi gi tin vo ngn hng. Vn i ngho cng c kch bn
tng t. ng sau nhng con s m miu v thnh tch xa i gim
ngho l cuc sng cng cc ca nhng ngi cng nhn, nng dn,
nhng ngi lao ng. Bi v nhng con s ch phn nh c mc tng
n thun v lng ca thu nhp m khng bit ti mt chu k tiu dng
mi ca ton x hi trong nhng nm qua. Trong 10 nm (1990-1999)
qua, chng ta bc sang mt chu k tiu dng mi vi nhng chi tiu
cho gio dc, y t, nhng khon ng gp mi, vi chi tiu cho nhng h
tc nng thn mi tri dy v nhng khon tiu cc ph cho bt k cng
vic no, vv... Nhng con s tng ln nh nhoi v thu nhp liu c lp y
nhng chi ph pht sinh trong chu k tiu dng mi ca nhng h i
ngho? C nn t ho v nhng con s khng khi m nhng gia nh
ny phi c nhng khon tin khng l i vi h th con h mi hc ln
c trung hc v i hc.
Tnh trng nh tr v kinh t c phn tch rt r trong Bo co
kinh t ca Vin Kinh t hc. Nguyn nhn trc tip ca vic tn ng
nhng sn phm c bn l do chi ph sn xut qu cao so vi cc nc
trong khu vc v trn th gii. Nguyn nhn v c cu - mc tiu l do:
th nht, phn ln lng vn x hi u t vo khu vc doanh nghip nh
nc khng c hiu qu Doanh nghip nh nc (DNNN) s dng hn
80% lng vn x hi, gi vai tr quan trng trong sn xut v ng gp
vo ngn sch nh nc nhng kh nng tch lu cn rt hn ch. Trn
Tuyn Tp DN CH I 377
thc t, tng s n ca DNNN nm 1999 ln ti khong 200.000 t
ng. Nu tnh y nhng khon nh xa n, khoanh n khng phi
thanh ton, bao cp li sut, vv... th cc DNNN ny chng nhng khng
to ra c tch ly m cn kh ti to c ngun vn ban u. D mun
lp lun nh th no chng na hn 80% lng vn x hi s dng theo
phng cch trn vn l nguyn nhn ca tnh trng gim st tng trng
v km hm cu -- (Tp ch Cng sn, s 2, thng 1-2000, trang 32); Th
hai, khu vc kinh t t nhn khng pht trin c. Chng ta u bit, kinh
t t nhn l ng lc pht trin ca tt c cc nn kinh t th trng pht
trin trn th gii. Khu vc kinh t ny khng pht trin c th nn kinh
t cng khng th pht trin.
C ba nguyn nhn quan trng lm cho khu vc kinh t t nhn
khng pht trin. Mt l, khng tha nhn s hu t nhn dn ti vic t
nhn kinh doanh khng c bo m v bo v bng php lut. Hai l,
kinh t th trng cha chn mui (cha to lp y v ng b cc th
trng), cha c h thng php lut cho kinh t th trng pht trin, d
lun x hi i vi kinh t t nhn cn nhiu nng n, nh kin. Ba l, s
mo m ca hot ng sn xut kinh doanh do vic u tin qu mc cho
cc DNNN.
Vi hai nguyn nhn c cu-mc tiu nu trn, nn kinh t ni chung
khng c hiu qu. Kt hp vi vic st gim u t nc ngoi v ng
li hi nhp b tc, s nh tr ca nn kinh t l mt tt yu.
3 - Dn nn v x hi
i vi mi mt nh phn tch c lng tm, vn x hi ca t nc
hin nay l ni au ln nht bi tnh cht nghim trng v kh nng khi
phc cc k kh khn, lu di ca n. C th ni, nhng nn tng c bn
ca x hi Vit Nam b ph hy hon ton. iu ny th hin trn
nhng phng din sau:
- Tnh trung thc x hi b ph hy hon ton. Tnh trung thc x
hi l nn tng quan trng nht mt x hi pht trin lnh mnh. Song,
chng ta u bit rng, qua thi gian tnh trung thc x hi bin mt.
Trc ht, s khng trung thc bt ngun t h thng chnh tr, thm thu
vo h thng qun l v lan ta ra ton x hi. Mt c trng ca x hi
hin nay l khng mt ai ni tht v rt s s tht. Khng phi ngu nhin
m phng chm hnh ng ca i hi VI l ni ng s tht, nhn thng
vo s tht v nh gi ng s tht.
Tuyn Tp DN CH I 378
- o c x hi b ph hy nghim trng. Nhng quan h x hi,
trong quan h con ngi vi con ngi l c bn, v quan h tnh cm
hp thnh nn tng o c x hi u b ph hy nghim trng bi s ra
i v ln ngi ca mt th quan h ng ch. Thc ra quan h ng
ch khng c ni dung x hi v khng th tn ti, song chnh v vy m
n tn ti bng mt s ln gn v tiu dit cc mi quan h khc. Khng
c g ngc nhin khi ngy nay ngi ta thng gi nhng ngi m mnh
ght v kh chu l ng ch. Tri qua mt thi gian di, khi m quan h
ng ch khng cn na th cng l lc m nhng quan h khc b ph
hy hon ton.
- Nhng gi tr x hi v thc o gi tr x hi b o ln. Bng
s can thip su rng ca chnh tr vo tt c cc lnh vc v trn mi
phng din, n nay nhng gi tr x hi v thc o gi tr x hi b
o ln hon ton. Nhng g l ng, l sai, l hay, l d khng th no
thng nht v phn bit c. Con ngi no l ti, l gii, l dt, l c
hi, vv... khng c thc o x hi lm chun mc nh gi. y ng l
bi kch ca x hi Vit Nam bi v chng ta khng th no huy ng v s
dng c nhng con ngi ti gii, tr tu nht ca t nc thot ra
khi tnh trng hin nay.
- Con ngi b tha ha. Biu hin cui cng v cao nht v s xung
cp x hi l s tha ha ca con ngi. Ngi ta khng c php ni ra
nhng iu mnh suy ngh, hnh ng theo nhng g ngi ta cho l ng,
tc l mnh khng phi l mnh. C ngi ni rng, con ngi ngy nay l
con ngi nh nhn cch, song theo ti th nhng ngi nh nhn cch
l nhng ngi khng c nhn cch. Lm sao m c nhn cch c trong
khi tt c cc pht biu chnh thc, nhng cuc hp, hi tho anh ngh mt
ng li ni mt no.
L gii nguyn nhn ca tt c nhng vn x hi nu trn l mt
iu ht sc kh khn. Song cng c mt vi iu chng ta suy ngh v
nguyn nhn. Tuyt i ha mc ch trong cc hot ng thc tin, tc l
phi t c mc ch bng mi bin php, mi gi, khng cn xem xt
ti hu qu - c th l nguyn nhn khi ngun, u tin. Tuyt i ha
quyt nh cp trn - mnh lnh, mt nguyn tc ca chin tranh c a
vo qun l x hi. V cui cng, kt hp vi o tng v mt x hi da
trn nn tng cng hu v t liu sn xut.
Trn nn ca mt x hi nh vy, s lng ngy cng tng ca ti
phm v tnh cht man r v nghim trng ca ti c khng phi l iu
Tuyn Tp DN CH I 379
gy qu nhiu ngc nhin. Vn l hin nay ang c s dn nn c bit
v x hi c to ra bi nhng kh khn ca nng dn, cng nhn, nhng
c ch ca gii tr thc, nhng hoi nghi v lo lng ca cn b lo thnh,
cn b hu tr. C ba nguyn nhn dn ti nhng dn nn x hi.
* Mt l, iu kin sng, sinh hot kh cc ca nng dn v cng
nhn. iu ny khng cn dn chng v phn tch nhiu bi v i vi
cng nhn, tnh trng khng c vic lm v thu nhp thp l ph bin v r
nh ban ngy. i vi nng dn, s cng cc v dn nn bng n
Thi Bnh m nguyn nhn c bn ca n c phn tch hon ho
trong bi T thc t mt x, suy ngm v s ng gp ca nng dn ca
Ph gio s, Tin s L Trng ng trn Tp ch cng sn s 16, thng 8-
1997. Trong bi bo c hai iu cn lu , l s d tha ca lc lng
lao ng t 50-60% vng ng bng sng Hng. iu ny phn nh s
b tc trong vic to lp mi trng lm n thun li cho nng dn. Th
hai l mc ng gp rt ln ca nng dn t 13-21 khon chim ti trn
70% thu nhp, dn ti thu nhp thc t ca nng dn mc cc k khn
kh: 28.400 ng/ngi/thng ca lao ng thun nng v 40.000
ng/ngi/thng cho ngi c thm thu nhp ph (iu ny phn nh
chnh sch h khc i vi nng dn). Vi mc thu nhp thp, cng vi
nhng tiu cc pht sinh a phng (cn b tham , tham nhng, hch
dch...) nhng ngi nng dn Thi Bnh ni dy thc s cnh bo nguy
c tng khng hong ca ton x hi.
* Hai l, Bt cng x hi do s phn ha giu - ngho, gia nng thn
v thnh th ang din ra ngy cng su sc. Trong khi nhng ngi nng
dn nng thn, nhng ngi cng nhn ang vt ln vi cuc sng kh
cc th li c mt tng lp mi (tuyt i b phn l nhng k c chc, c
quyn nm trong b my Nh nc, ng) giu nt vch, n tiu xa
x c i khng ht ca. Trong khi hng tiu dng bo ha thnh th th
ngi nng dn nng thn vn rch ri, thiu thn v khng th no
mua ni. Php lut ch nghim minh i vi nhng ngi thp c b hng
v ngho kh nhng li n trnh nhng k c quyn v c tin.
* Ba l, Cm nhn v s b tc ca tng lai. i vi ngi nng dn
v cng nhn, ngi ta khng nhn thy mt tng lai kh quan no v
vic lm cng nh ci thin thu nhp ca h. Gii tr thc v nhng ngi
c tm huyt vi t nc cng khng nhn thy mt tia sng no di
ng hm tm ti ca ng li pht trin t nc hin nay. Vic khng
nhn thy li thot gp phn to ra s th ng x hi v cui cng l s
Tuyn Tp DN CH I 380
dn nn x hi.
Trn y l nhng khi qut v phn tch v tnh hnh t nc. Song
tt c thc trng ny mi ch l tin cho s thay i c tnh cht cch
mng ca x hi Vit Nam. Nu da vo kinh nghim rt ra t nhng nc
thay i ch trong vng 15 nm tr li y, chng ta khng nhn thy
tng lai ca s thay i. Vit Nam, s thay i ch bt ngun t s
thay i ng li chnh tr do nhng ngi lnh o cao nht khi xng
b loi tr hon ton. Mt khc, s sp v kinh t dn ti ng lon x
hi v thay i v chnh tr (nh Anbani v Indonexia) rt kh xy ra bi
kh nng can thip v tinh thn cnh gic cao ca Nh nc trc nhng
bin ng kinh t. Vy th phi chng l s gia tng ca ba yu t kh khn
kinh t, dn nn x hi, s phn ha ca tng lp lnh o cng vi s
xut hin ca lc lng i lp s l cu tr li v s thay i ca t
nc.
ng trc tnh hnh hin nay, vai tr ca ng Cng sn Vit Nam
l g? Liu ng Cng sn c kh nng t thay i mnh v xoay chuyn
c tnh th vn gi c v tr lnh o t nc trong tng lai
khng? Cu tr li l khng v c.
- Khng: Tt c s la chn v thay i kh khn nht ca ng CS
tp trung vo hai im mu cht l Doanh nghip Nh nc v chng tham
nhng. Nu t b c quan im DNNN gi vai tr ch o, ng ngha
vi vic pht trin kinh t t nhn, to ng lc mi cho pht trin kinh t
ca t nc v chng c tham nhng, ng ngha vi vic lm trong
sch ng v ly li c uy tn trc nhn dn th ng CS vn ung dung
mt mnh lnh o t nc tin vo th k XXI. Nhng than i! iu
nm ngoi kh nng hin thc. Bi v loi b DNNN cng chnh l t b
li ch sng cn ca tng lp lnh o, li ch c bao ph bi v p
huyn o (khng ai hiu c) ca nh hng XHCN, ca con ng i
ln CNXH hin nay. Cn chng tham nhng ? tham nhng Vit Nam l
phng thc t tn ti ca tt c nhng ngi c iu kin tham nhng do
mc lng khn kh cng vi tnh trng mua quan, bn tc n r hin
nay. Liu CS c th chng c tham nhng khng?!?
- C: Trc khi tr li cu hi, cn phi c s thng nht v nhn
thc. Nu cho rng tnh hnh t nc hin nay ch l nhng kh khn tm
thi, khng lin quan g ti bn cht ch , th khng c g phi bn
y. Song nu ng CS nhn thc c nguy c thc s ca tnh hnh t
nc, kh nng thay i ch x hi trong tng lai gn l c thc v
Tuyn Tp DN CH I 381
khng trnh c, th vn l ng phi lm g t thay i v gi
c kh nng lnh o (tt nhin l khng phi c quyn lnh o na)
trong iu kin n nh ca x hi. Trong tnh hnh nh vy, ng CS phi
c mt quyt tm v mt s hy sinh cc k to ln nhng cn thit. l
ng CS cn t t mnh vo th thch sng cn trc khi b x hi lm
iu . V ti tin rng nu ng CS thc s v dn, v nc, thc s
mun ly li lng tin ca nhn dn tip tc lnh o t nc th quyt
nh duy nht ng hin nay l t b c quyn lnh o, ng thc hin
a nguyn t tng, a ng i lp. Ti xin phn tch thm ngha ca
quyt nh ny.
Nu quyt nh ny (ng thc hin a nguyn, a ng) ch l gii
php gi v tr lnh o ca ng CS Vit Nam trong giai on nht
nh, th i vi lch s ca t nc, n li l mt quyt nh, mt chin
cng v i nht t trc ti nay. Nhn li ton b lch s nc ta, truyn
thng u tranh gii phng dn tc, truyn thng chng ngoi xm v cng
oanh lit nhng nhn dn cha bao gi c t do, t nc cha mt
ngy c dn ch. Hin nay t nc ang thi im quyt nh cho bc
chuyn bin ln nht ca lch s, v lch s ang trao trng trch cho tt c
chng ta. Chng ta, trc ht l CS, cn phi nm bt v khai thc c
thi c c mt khng hai ny m ra cho ton x hi mt chn tri mi
ca s pht trin. Ti tin tng tuyt i v mnh lit rng, d c bt k
tr ngi no, d mun ch quan ca bt k c nhn no, lc lng no
cn tr, dn tc Vit Nam vn i ti ch ca lch s: T do ca c nhn v
Dn ch cho ton x hi.
L mt ngi dn Vit, vi nhn thc v tnh hnh t nc v xu th
khng th o ngc, ti ch c mt mong mun duy nht l lm sao gp
phn gim thiu ti a nhng tn tht m nhn dn phi gnh chu, ny
sinh t bc chuyn bin au n nhng y vinh quang sp ti. L do
cng rt n gin, mt thay i ln ca lch s nu khng c s chun b
v tinh thn ca nhn dn s ri vo hn lon, dn ti hu qu khn lng
cho x hi. Chnh v vy, cn c mt lc lng i lp ngay trong lng x
hi hin nay mt mt, thc y tt c cc yu t sn c i ti chn mui
v mt khc, cng vi thi gian v s thay i, to ra nn tng vng chc
cho mt c cu dn ch trong tng lai (trnh tnh trng nh nc Nga,
khi thay i ch khng c mt chnh ng thc s thay th dn ti vic
ko di thi gian xy dng thit ch dn ch).
Trn tinh thn , Ti lm n (c gi km) xin thnh lp ng T
Tuyn Tp DN CH I 382
do - Dn ch. Xin trnh by mt s nt s lc v ng T do - Dn ch
cng nh suy ngh ca bn thn v con ng pht trin t nc.
ng T do - Dn ch c mc ch t thn l u tranh cho T do c
nhn v Dn ch x hi. Trong bt k thi im no, hon cnh no, nu
ng khng cn u tranh cho T do v Dn ch, th ng s khng cn
l ng T do - Dn ch. Mc tiu c bn v lu di ca ng T do - Dn
ch l xy dng mt x hi: Nhn dn t do - giu c, Quc gia hng
mnh, X hi dn ch - cng bng - vn minh.
thc hin c mc tiu cao p trn, cn xy dng c tin ,
ni dung v iu kin cho s pht trin t nc. l: Dn ch ha x
hi, Xy dng nn kinh t th trng hin i v pht trin, Quc t ha
mi hot ng, mi lnh vc ca i sng x hi.
a/ Dn ch ha x hi. Ni ti dn ch ha x hi l phi tn trng
nhng nguyn tc chung ca dn ch, tc l phi tha nhn nhng quyn
c bn ca con ngi, quyn cng dn m bt k ch dn ch no cng
phi tha nhn. l quyn c sng v mu cu hnh phc, quyn
c t do ng c v bu c. Mt khc, cn xy dng h thng lut php
lm nn tng c bn cho ch chnh tr dn ch. Mt lut php cn bo
m c nhng quyn con ngi v quyn cng dn c bn, bo m
c s pht trin v thay i bng tin ha trong n nh v quan trng
nht l to ra kh nng la chn ci tt nht cho t nc. iu cn lu
l xy dng ch dn ch phi l mt qu trnh lin tc, t iu chnh, t
b sung v hon thin. Cn huy ng c s cng hin ca mi ngi,
khng loi tr ngi no trong qu trnh thc hin dn ch.
b/ Xy dng nn kinh t th trng hin i v pht trin. Trong nn
kinh t th trng th quyn t hu ti sn l nn tng pht trin, quyn s
hu tr tu l ng lc pht trin. Cn phi tuyt i bo m v bo v hai
quyn ny bng lut php. ng thi tun th nguyn tc s mt ca kinh
t th trng l: th trng phn b c hiu qu cc ngun lc. Nn kinh t
hin i gn lin vi x hi thng tin, kinh t tri thc v ton cu ha. Vi
tim nng tr tu v kh nng sng to ca con ngi Vit Nam, chng ta
hy vng mt s bng n khi mi mt c nhn c t do pht trin.
c/ Quc t ha cc hot ng trn mi lnh vc ca i sng x hi.
y va l yu cu, va l iu kin pht trin ca tt c cc quc gia
trn th gii. Xt trn gc hi nhp, l vic tip thu tinh hoa vn ha
nhn loi nhm pht huy vn ha dn tc ln tm cao mi. Xt trn gic
ton cu ha, l thc hin s lun chuyn t do ca cc yu t: nhn
Tuyn Tp DN CH I 383
lc, thng tin, vn, k thut. Trong iu kin hin nay, y mnh quc t
ho cc hot ng trn mi lnh vc chnh l iu kin thc hin dn
ch ho x hi v xy dng nn kinh t th trng hin i.
*
Bi vit ny tp hp tt c tr tu v tm huyt ca bn thn ti. Vi tm
nim rng, cn phi c mt ng chn chnh v trung thc ngay t bui
u thnh lp, bng phng thc u tranh cng khai v ho bnh cho T
do v Dn ch Vit Nam. Ti bit rng, c th ti s phi hy sinh nhng
vn tin tng tuyt i l: Lch s s sang trang, nhn dn Vit Nam nht
nh s c hng T do v Dn ch trong mt tng lai khng xa na.
V trn nn ca T do v Dn ch, nhn dn Vit Nam s lm cho c th
gii phi kinh ngc v dn tc mnh, t nc mnh khng km nhng g
h lm trong lch s.

Tuyn Tp DN CH I 384
n Xin Thnh Lp
ng T Do - Dn ch
Knh gi:ng Trn c Lng
Ch tch nc Cng ho x hi ch ngha Vit Nam
ng knh gi: ng Nng c Mnh
Ch tch Quc hi nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam
Tn ti l: Nguyn V Bnh, phng vin Tp ch Cng sn, thng
tr ti s nh 26, t 67b, phng Vnh Tuy, qun Hai B Trng, H Ni.
Qua mt thi gian nghin cu, tm hiu v tnh hnh t nc, ti c
nhn thc rng Vit Nam hin nay ang ng trc mt cuc tng khng
hong ton din v kinh t, chnh tr v x hi. Theo nhn nh ca ti,
trong tng lai khng xa na, s c mt s thay i ln ca lch s t
nc v chnh l s thay i v ch x hi. Vic c mt lc lng
i lp, m i din l mt chnh ng trong lng x hi hin nay l yu
cu bc thit v tt yu gim thiu nhng tn tht m nhn dn phi
gnh chu trong qu trnh thay i. Trn c s nhn thc nh vy, ti mnh
dn lm n ny, ngh v knh mong cc ng, v tng lai t nc, v
li ch ca dn tc, cho php ti thnh lp ng T Do - Dn Ch.
Ti xin chn thnh cm n.

H Ni ngy 2 thng 9 nm 2000
Ngi lm n

Nguyn V Bnh

Tuyn Tp DN CH I 385
V Vn
Bin gii VitTrung
Trong thi gian gn mt nm qua, nhng ngi Vit Nam yu nc khng
phn bit ngun gc chnh tr, u sng st, au lng v phn n khi c
bit hip nh bin gii Vit - Trung c k kt v ph chun ln lt lm
thit hi hng trm km2 t ai t tin cha ng li. c rt nhiu
ngi ln ting, nhiu bi vit, bi ni v gii thch khc nhau xung quanh
vn ny. Sau khi uc tip cn vi nhng bi vit v ti liu cng nh
nhng phn khng, kin ngh ca rt nhiu ngi Vit Nam trong v ngoi
nc, Ti c mt s bn khon, thc mc xung quanh vn bin gii Vit
- Trung. Qua thi gian nghin cu, tm hiu, Ti i ti nhn thc v vn
ny.
Trc ht, ti sao li c s khc bit rt ln gia thng bo ca Nh
nc v hip nh bin gii trn b vi nhng ngun thng tin khc. Theo
thng bo ca Nh nc Vit nam, trong s 227 km2 t ai tranh chp
sut dc bin gii, bng cc nguyn tc phn chia uc che chn kh k
lung, pha Trung Quc uc chia 114 km2 v pha Vit Nam l 113 km2.
Trong khi cc ngun tin khc li khng nh, din tch t ai pha Vit
Nam b mt l t 720 km2 - 900 km2.
Phi hiu vn ny nh th no? Liu c phi mt trong hai ngun
thng tin ny khng chnh xc hoc l s ba t hon ton? Cu tr li l
c hai ngun tin ny u ng!
Mi ngun thng tin u c cch t vn v cch gii thch theo
cch t vn . i vi ngun thng tin Vit nam b mt t 720 km2 -
900 km2 th i tng so snh l hip nh bin gii Vit - Trung va k
kt, vi hip nh bin gii Php - Thanh. Theo din tch t ai b mt
c th khng ch bt u t hip nh mi k kt m t nhiu nm trc
. Cn vi thng bo chnh thc ca Nh nuc Vit Nam, din tch t
ai b tranh chp ch l s so snh trn thc t trong mt giai on nht
nh, c th l t truc v sau cuc chin tranh bin gii Vit - Trung
(1979 - 1986). Mt v d l a danh i Nam Quan, trn thc t b mt
vo tay Trung Quc t kh lu trc cuc chin tranh bin gii, nhng ch
n by gi ngi ta mi c bit iu (c bi Hn Nam Quan ngy
Tuyn Tp DN CH I 386
xa, hn Nam Quan ngy nay).
Mt cu hi c t ra l vic mt t din ra nh th no? Ti
sao va qua ng cng sn Vit Nam li k kt hip nh ? V ti sao
h li ch t vn gii quyt tranh chp t ai trn thc t v trong giai
on ngn?
Qu trnh t ai, lnh th b Trung Quc ln chim c th coi l h
qu tng hp ca s mt cnh gic, ca ci gi phi tr i ly s ng h,
gip ca Trung Quc trong cuc chin tranh v sau cng l ca nhng
k dng t ai ca t tin cha ng li i ly quyn lc ca c nhn v
tp on cm quyn. Trong mt s ti liu nu, vo nhng nm chin
tranh, trnh tn tht cho c quan u no, ng cng sn t cc An
ton khu st dc bin gii Vit - Trung v cng b l phn t ai ca
Trung Quc. Ngoi s mt cnh gic, chng ta cng hiu c rng sc p
t pha Trung Quc vi nhng th on rt tinh vi v khn kho y
ng cng sn Vit Nam phi nh i ly s ng h v gip ca
Trung Quc trong cuc chin tranh va qua.
Vic k kt v ph chun hip nh bin gii Vit - Trung va qua
mang m du n c nhn ca ng L Kh Phiu, cu Tng b th ng,
ngi ng u B chnh tr khi . Vi c ch tp th lnh o, thc cht
l v trch nhim, ngi ng u B chnh tr rt d dng nhng th on
n gin gii quyt nhng vn quc gia m khng nh hung trc
tip n quyn li trc mt ca nhng u vin B chnh tr cn li. V
ng ta t uc mc tiu, song ci ch cui cng m ng ta nhm ti
li khng t c, l s ng h ca ngi khng l phng Bc
duy tr chic gh Tng b th
L do Ban lnh o hin nay gii quyt vn tranh chp lnh th,
lnh hi ch b hp trong phm vi nht nh v thi gian v khng gian
cng khng c g kh hiu. Bnh thng ra, ban lnh o quc gia phi
nhn danh s lin tc ca quc gia hay ch t l s lin tc ca ch
gii quyt vn bin gii, theo bo m ch quyn thing ling ca t
quc. Nu nhng ngi i trc c sai lm phi tm cch sa cha v tuyt
i khng thit hi thm mt tc t vo tay ngoi bang. Song, i vi
gii lnh o hin nay, mt tm l v phong cch ng x ph bin l ch
quan tm ti phm vi, lnh vc v n v mnh qun l lm sao khng
xy ra s c no c th nh hng ti chic gh quyn lc hin ti v kh
nng thng tin trong tung lai. Ngoi ra, ngi ta khng h quan tm ti
nhng g xy ra trc khi tip nhn v sau khi thay i i tung qun l.
Tuyn Tp DN CH I 387
Hay ni cch khc, vi s tha ho nhn cch v cm nhn s b tc ca
tung lai, thc cht gii lnh o hin nay khng c trch nhim g trc
vn mnh dn tc cng nhu khng h i din quyn li ca nhn dn.
Chnh li suy ngh nh vy v trch nhim m ban lnh o ng
cng sn k kt hip nh bin gii va qua. Nhng c mt iu m h
khng th khng ngh ti l trch nhim trc lch s, mt trch nhim
rt ln bi v h phi gnh c sai lm ca nhng ngi tin nhim khi t
bt k v ph chun hip nh bin gii Vit - Trung.
T khi pht hin ra vic k kt v ph chun hip nh bin gii Vit
Trung ca ban lnh o ng cng sn, nhng ngi Vit Nam yu nc
c phn ng quyt lit bng nhiu hnh thc v mc khc nhau.
Chng ta c th t ho v nhng vic lm v kt qu trc mt, tm
thi ngn chn c Ban lnh o ng cng sn ph chun hip nh
bin gii trn bin.
Qua s kin ny, Ti cng nhn thy mt mi lo rt ln ang ngy
mt hin din r hn. Phn ng ca ngi dn truc s kin trng i ca
dn tc tht ng tht vo. Ng. Mt phn khng nh nhn dn trong nc
bit ti vic t ai lnh th b ct nhng, nhng ch c mt s rt t
ngi ang tham gia phong tro dn ch ln ting bo v ch quyn quc
gia, dn tc. S th phn nh tinh thn yu nc ni chung ca nhn
dn xung ti mc ng bo . Ng. S kin hng ngn hec-ta rng chm
nguyn sinh U minh thung v U minh h b thiu hu hon ton khng
ch t co kh nng qun l yu km ca gii lnh o hin nay m cn
cho thy nhng tn tht v cng ln khi ngi dn khng quan tm ti li
ch chung ca quc gia, dn tc. L ngi Vit Nam, chng ta cn khn
trng hnh ng hun nng tinh thn yu nc, iu kin khng th
thiu i vi tung lai ca dn tc trc khi qu mun. Mt trong nhng
vic cn lm l tip tc cuc u tranh bo v lnh th, lnh hi thing
ling ca t quc.
H Ni , ngy 30 t hng 5 nm 2002
Nguyn V B nh
Tuyn Tp DN CH I 388
BN IU TRN
V Tnh trng Nhn quyn
Ti Vit nam
H Ni, ngy 19 thng 7 nm 2002
Knh gi: y ban Nhn quyn - Quc hi lin bang Hoa K
Ti rt xc ng khi nhn c li mi tham d cuc iu trn trc
Quc hi lin bang Hoa K. Ti xin thnh tht cm n b Loretta Sanchez
v y ban Nhn quyn ca Quc hi cho ti c hi qu bu ny
phn nh v by t quan im ca mnh v tnh trng nhn quyn ti Vit
Nam. V tnh trng quyn con ngi b vi phm, chng ti, nhng ngi
u tranh cho dn ch v thn nhn ca nhng ngi b bt giam, cng
k vo mt bn kin ngh tp th ngy 6 thng 7 nm 2002 nu ln
nhiu v n p nhn quyn in hnh nh sau:
1. Ngy 25 thng 4 nm 2001, hai ngy sau khi ng Nng c Mnh
nhm chc Tng B Th, cng an Hi Phng chn bt ng V Cao Qun
ri tng giam ng sut 9 ngy ch tra hi v cc bi vit ca ng v ca
cc nh tr thc khc.
2. Ngy 12 thng 7 nm 2001, cng an thnh ph H Ch Minh chn
bt cp ot bn ghi chp nhng cm nhn ca Tng Trn v i
Hi IX.
3. Ngy 5 thng 9 nm 2001, ch v l n xin thnh lp Hi Nhn
Dn ng H Nh Nc Chng Tham Nhng m ng Phm Qu Dng,
ng Trn Khu, ng Hong Minh Chnh cng gn 20 ngi khc b bt
b hay b sch nhiu.
4. Sut thng 9 v thng 10 nm 2001, nh nc cho dng li cnh
u t khp cc khu dn c i vi cc ng Hong Minh Chnh, Phm Qu
Dng, Nguyn Thanh Giang, L Ch Quang.
5. Cui nm 2001, cng an chn ng bt nh th Bi Minh Quc,
sau khi ng thc hin mt chuyn i tm hiu v vn bin gii gia Vit
Nam v Trung Quc. Hin nay ng ang b qun ch 2 nm ti nh. Cng
Tuyn Tp DN CH I 389
b y vo cnh t ti nh hin nay cn c nh x hi hc Trn Khu, tin
s sinh vt hc H S Phu.
6. Thng 1 nm 2002 th trng B Vn Ha Thng Tin Phan Khc
Hi k quyt nh truy tm v tiu hy mt s sch ca nhng ngi dn
ch. Quyt nh ny l mt s ch p trng trn quyn t do t tng v
ngn lun.
7. Trong my thng qua, nh cm quyn bt giam hng lot anh
em tr vi nhng l do khng xc ng, nh Nguyn Khc Ton, L Ch
Quang, Phm Hng Sn.
8. Ct in thoi c gia nh ca cc ng: Hong Minh Chnh, Phm
Qu Dng, Hong Tin, Trn Khu, Trn Dng Tin, H S Phu, Nguyn
an Qu, Bi Minh Quc, Nguyn Thanh Giang, Nguyn V Bnh...
9. Sch nhiu, giam cm hng lot tn v cc chc sc tn gio.
T nhng v n p nu trn v nhiu v xy ra trong qu kh, bn
thn ti c mt s nhn nh v tnh trng nhn quyn ti Vit Nam nh
sau:
- Vic vi phm quyn con ngi t pha nh cm quyn Vit Nam
din ra thng xuyn, lin tc v c h thng. Cng vi s hi nhp v m
rng thng tin, nhn thc chung ca nhn dn Vit Nam c nng cao.
iu ny tt yu dn ti vic nhng ting ni u tranh cho t do dn ch,
t do tn gio, vv.. c ct ln ngy cng nhiu v mnh m hn. Song
song vi qu trnh l s n p ca nh nc vi tt c nhng th on
tinh vi, xo quyt. S n p ny lun lun vi phm nhng quyn c bn
ca con ngi m trong chnh hin php, cng nh nhng hin chng v
quyn con ngi c nh nc Vit Nam k kt. Trong mt vi nm tr
li y, trc tnh hnh bng pht ca nhng ting ni dn ch v kh nng
kt hp ca h, s vi phm nhng quyn c bn ca con ngi ngy cng
gia tng c v cng v tnh cht trng trn. Xu hng ny khng mt
i m cn tip tc trong thi gian ti.
- Tnh trng vi phm nhn quyn ca nh nc Vit nam trong thi
gian di rt bng nhng, lc c ci thin, lc rt nng n. S ln n v
can thip ca cc chnh ph dn ch v cc t chc bo v nhn quyn mi
ch em li nhng kt qu rt hn ch. V nhiu khi din ra tnh trng bt
cc b a. C tnh hnh l do hai nguyn nhn: lc lng dn ch
trong nc cha mnh c th t bo v v sc p quc t ln nh
nc Vit Nam cn rt tn mn, thiu tp trung v s ng lot.
Tuyn Tp DN CH I 390
Qua qu trnh tm hiu, theo di v nghin cu tnh hnh vi phm
nhn quyn v phong tro dn ch, ti c mt s suy ngh v nhng gii
php kh d c th hn ch, ngn chn v tin ti xa b tnh trng vi phm
nhn quyn.
Trc ht v trn ht, bn thn nhng ngi, nhm ngi thng
xuyn b xm phm nhng quyn c bn cn c phng cch t bo v
mnh. Mc tiu ti thng ca nh nc Vit Nam l c lp, chia r v
phn ha nhng chin s u tranh cho dn ch bng mi gi ngn chn
s kt hp c th xy ra. H thc hin iu ny bng chin thut nh ta,
bng tt c cc th thut v th on i vi tng i tng m h
nghin cu k lng. Vy th i ph vi tnh hnh , cn c g khc
hn l s co cm v nng ta ln nhau gia nhng ngi cng ch hng
u tranh cho dn ch? S kt hp ny cn phi tnh n bi cnh trong
nc v quc t cng nh tnh hnh thc t ca phong tro dn ch hin
nay. V theo ti, n phi c cng khai da trn nhng mc tiu m phn
ln nhn dn c th ng h.
S kt hp ca nhng con ngi can m thc hin quyn con ngi
Vit Nam khng ch to ra sc mnh t bo v, m cn thay i i
tng cc chnh ph dn ch v cc t chc bo v nhn quyn thc
hin s bo v hiu qu hn rt nhiu. Khng nhng th, h cn nhn thy
tng lai ca s thay i thng qua s kt hp ny v iu s thc y
h quyt tm hn trong vic gia tng sc p v s can thip ca mnh.
V pha nhng Chnh ph dn ch v cc t chc bo v nhn quyn
th iu quan trng nht l tm ra c gt chn Asin ca cng sn Vit
Nam, v cch thc gy sc p hiu qu nht bo v nhn quyn. y
qu thc khng phi l iu d dng bi v tnh hnh Vit Nam y ry
nhng mu thun v lm bi ri rt nhiu nh phn tch. Nhng theo l-gic
thng thng th i vi mt t nc ang trong qu trnh Cng nghip
ha, Hin i ha v hn na, vi mt s lng khng l i ng nhn
vin n lng ngn sch thuc cc h thng ng, Nh nc, Chnh ph
v on th t trung ng n a phng th ci m h cn chc khng
ngoi -la. iu quan trng nht l vic s dng tin sai mc ch che
du c t huyt ca ch ny.
Tuy nhin, vi kh nng xoay s v s l lm, nh nc cng sn ny
ch nhn nhng v chu tha hip khi sc p quc t ln n bo m c
yu cu ng lot vi mt quyt tm cao. Ti c bit l H Vin M
thng qua D Lut Nhn Quyn cho Vit Nam, vi mt t l rt cao l
Tuyn Tp DN CH I 391
410/1. Nhng ngi u tranh cho dn ch Vit Nam v cng phn khi
trc s kin ny v by t s cm kch i vi nhng dn biu Hoa K
h tr d lut ny c thng qua. Trong thi gian qua, ng cng sn
Vit Nam kch lit phn i v tm cch vn ng, p lc Hoa K
hy b D Lut Nhn Quyn cho Vit Nam. Ti cho rng y l lc m
Hoa K phi by t quyt tm h tr nhn dn Vit Nam bng cch chnh
thc thng qua D Lut ny, v ti tin rng n s gip ci thin tnh trng
nhn quyn ti Vit Nam.
Knh tha qu v,
Bi cnh Vit Nam hin nay tng i thun li thc hin nhng
nhng k hoch mang tnh t ph trong cng cuc bo v nhn quyn v
vn ng dn ch. Uy tn ca ng cng sn Vit Nam gim st ti
mc thm hi sau v n Trng Vn Cam v ng bn (cn gi l v n
Nm Cam); k hoch ct gim thu vo AFTA chun b bt u... V cui
cng, ti lun lun quan nim, ch c th ngn chn v xa b tn gc tnh
trng vi phm nhn quyn ti Vit Nam khi thc hin c iu trn
phm vi quc gia, tc l thnh cng trong cng cuc dn ch ha t nc.
V vy, tt c nhng gii php u tranh bo v nhn quyn cn hng ti
mc tiu cao nht m nhn dn Vit Nam hng mong c: t do c nhn
v dn ch cho ton x hi.
Ti xin chn thnh cm n qu v!
Nguyn V Bnh
Nh 26, t 67b, p Vnh Tuy
Qun Hai B Trng, H Ni
Ngun:
http://www.shcd.de/dautranh%20DC/nguyenvubinh/ban%20dieu%20tran
%20ve%20tinh%20tranh%20nhan%20quyen%20VN.html
Tuyn Tp DN CH I 392

Nguyn V Bnh
ng nguyn l phng vin ca Tp ch
Cng sn. Thng 1 nm 2001, ng ngh
vic v t mun lp ng Dn Ch T
Do Vit Nam, ku gi ci cch chnh tr,
th t nhn chnh tr, v lp hi nhn dn
chng tham nhng.
Thng 7, 2002, ng b bt sau khi
gi bi iu trn ti y ban Nhn quyn
ca Quc hi Hoa K v tnh hnh vi phm
nhn quyn Vit Nam.
Thng 8, sau khi ra t v qun ch ti nh, ng vit
bi "Mt vi suy ngh v Hip nh Bin gii Vit-Trung," v
b bt li vo thng 9, 2002.
Nm 2002, ng c trao gii Hellman-Hammett, cho
nhng ngi cm bt ng u vi cc n p chnh tr.
ng mn hn t thng 6 nm 2007.

Tuyn Tp DN CH I 393
PHAN THANH TM
Vit nam
Sau Ba Mi Nm Xa cch
Tr v Vit Nam sau ba mi nm la xa, ti i khng ngng, Saigon ra
Trung, H Ni v Nam; v mong s qun chuyn non nc mnh, nh qua
li bn nhc Ti S i Thm ca Trnh Cng Sn. Cng i ti cng nhn
thc rng chng ta khng nn qun chuyn non nc mnh. Mun hng
ti mt tng lai cng bng, dn ch, vn minh, giu mnh ta phi nh qu
kh; nh tha th ch khng phi nh nui dng hn th. Theo ti,
ngy 30/4/75 l ngy thng nht t nc, gai phng min Bc khi s c
cc, di tr; v khng phi l ngy m c nc u i chung cuc mng
vi cc nh lnh o Cng Sn Ba nh.
Ti thy g trong chuyn i thm xuyn Vit hi thng 12/06? Mt
nc Vit ang tin bc v thay i rt nhiu. H Ni c mt np sng
th ch thc, khi sc, si ni ch khng gng go, d dt v bun nh
thi thp nin 80. Th nc Vit Nam ng hng th su trn c Bc
kinh trong cuc bnh chn 10 thnh ph du lch hp dn nht Chu .
Cn Si Gn th ca mt ch cht, gi mang tn mi Thnh ph
H Ch Minh ht cn l Hn Ngc Vin ng, b tt hu tuy c nhiu sa
sang, xy ct. Nn ci, dp ru, a qun xc xch ca cn b bin i
u mt. Giao thng trong thnh ph Saigon H Ni l mt khng hong
ln. Gi cao im xe c ri ni; mnh ai ny lch, ln. i b bng qua
ng l mt th thch. Du khch phi liu v bnh tnh tin bc mi
c. Taxi v xe m rt thng dng. Saigon c gn tm triu dn m s xe
gn my l bn triu chic.
Chuyn nh cho M ct cho ngy nho, gi xa ri v rng M
khng c ct v ngy cng chng c nho. i mi thc cht ch l tr v
ci c. Tht vy, nh hng M v nh hng ca cc con rng, con cp
kinh t Chu nh Nam Hn, i Loan, Singapore, M Lai , Thi Lan,
Tuyn Tp DN CH I 394
Nht hng li nh cuc chin ni trn, hin hin trong mi sinh hot.
Dn tnh snh dng ting Anh nhiu hn thi Vit Nam Cng Ha. Mt s
ngi c cung cch M hn c Vit Kiu. Mt anh bn ca ti cho bit khi
ti mt qun c ph karoke Saigon anh nghe thy h ht ton nhc ting
Anh. Ti khng b lm kh d phi trng khi nhp ni hay khi tr v
M. Bo ch n r; in n p, loi, kiu, rt hin i nhng tt c u
nm trong vng cng ta. Nh vn, nh bo c nh nc v ng xem
nh con chu trong nh.
Trong gn mt thng Vit Nam ti khng b phin nhiu giy t hay
phi khai bo ch lu tr. Ti cng khng h thy du vt g ca Nga v
Trung Cng. Cc iu nhc ging Tu ra r trong nhng ngy thng sau
khi qun min Bc tin chim Saigon khng cn nghe na. Thin h mua
bn rn rp. Nu khng thy bng dng my anh cnh st hay c , khu
hiu, tng hnh H Ch Minh th ta s c cm tng nh cuc sng tr li
nh thi trc 1975. Nh vn D th Hon trong mt bi phng vn trn
Vn Ngh Sng Cu Long ngy 27/9/06 cho bit cuc chuyn hng ny
khng mang dng dp bc tin, hay v iu bc ngot, m thc cht l
bc git li, quay tr li im xut pht ca thi th trng t do, sau khi
trt di trn con ng bao cp lc hng ch gn na th k qua.
Cuc cch mng thm lng
Ngoi ra, t ai bit mt cuc cch mng thm lng din ra min Bc
sau nm 1975. l cuc cch mng khu ph, c ngi gi l nn vn
minh toa lt t Saigon trn ra. Theo hai tc gi Nguyn th Ngc H v
Trn Chin trong cun 36 Gc Nhn, s kin ny l bin i ln trong nn
kin trc nh ca ca cc gia nh H Ni. Ngi ta chu tn nhiu tin
hn xy kiu x bt thay v kiu x xm. Ph Th Tng M Lai
Najib Razak trong mt bui trin lm cu tiu nhm c ng cho ngnh du
lch nc ny trong nm 2007 ni rng cu tiu l b mt ca t nc.
V mc vn minh ca quc gia c nh gi qua sch s ca phng
v sinh. Nu th th ha ra, cuc gii phng min Nam gip v lm
cho min Bc x hi ch ngha vn minh hn.
V Vit Nam cha c mt thng nhng ti i thm b con
anh em thn thch, m m cha ng t Nam ch Bc v gp li hu ht bn
b mt thi; tr li ng xa ph c nh v nhng k nim c. Ti
c n li mt s c sn ca t nc t tri v sa, ly nuc da Bn
Tre, Bnh nh, bi Bin Ha, cho n bnh xo, bnh bt lc Hu v
Tuyn Tp DN CH I 395
ch c, bnh cun H Ni... Lc u ti cn d dt s au bng nhng
sau nhiu ln n th thy khng sao ti khng t nan th g bt k
u, t u ng x ch cho n cc ca tim nh qun TIB gp Hong
T Thch v Trnh Vnh Tm, hai bn c, k chuyn v ng Bush n cm
Vit. Ch tr ung nc c lnh. Ti thy ph Vit Nam khng ngon
bng ph ngoi quc. Ch c bn b Hu l ngon v cng ch bnh dn
li cng tuyt hn. Ti c dp chim nghim li nhn xt ca nh vn
Trung Hoa Lm Ng ng cho rng lng yu nc l lng yu nhng
mn ngon m mnh c n hi nh.
Sau khi n Saigon mt ngy, ti i Bn Tre thm m Phan Thanh
Gin p Thanh Ngha, x Bo Thnh, Huyn Ba Tri. M c ng Phan
Thanh Nhn trng coi sch s. Ti khng hiu ng Cng Sn th hn g
Phan Thanh Gin m trong nhng ngy u chim min Nam, h i phi
di m c Phan i ch khc. ng Phan Thanh Nhn lc hc lp chn b
ui, khng cho hc tip. Nh vn L Th Hu rt ng khi trong cun
Vn Ha Tr Tr Nhn T H Ni u Th K 21 gi nhng ngi
Cng Sn l Nhng K Chin Thng Hn H. (Ti cn nh trc 1975
trong mt chuyn lm phng s khi i qua m ca cha H Ch Minh Cao
Lnh, ng Tnh Trng ch cho ti thy v ni chng ti vn gi cho
c sch s. Chnh mt ti thy mt ngi lao cng ang qut dn).
Trc khi ra v, ti gh qua thp nhang hai ngi m V Trng Ton v
Chiu. Hai ngi m ny c ty Vn Ha Thng Tin c ngi c
trch trng coi nn trng rt tm tt v li rng ri.
T Saigon, ti i Qui Nhn, Bnh nh thm m m anh ch em, b
ngoi, b ni, ba m ti bng my bay ca Hng Khng Vit Nam. Hi
xa, trc nm 1945 gia nh ti . Bc ln chic ma bay hai cnh
qut ca Nga S lm ti hi n. Cc c chiu i trn my bay lch s,
ton l ging Bc nh nhng. Tri bui sng tt trong xanh. My bay bay
m , mt khang mt ting. Ti c dp nhn b bin min Trung. Qui
Nhn pht trin nhiu, xy ct khp ni; dc b bin ton l khch sn
dnh cho du khch. M m chn Hunh Kim, Nhn Ha, An Nhn.
Ngi b con dng xe gn ma ch ti i thm m; chy loanh quanh qua
cc ng mn nh hp, len li qua nhiu cnh ng. Sng khoi v c th
ht th khng kh trong lnh nh qu v ngm dy ni Trng Sn xa xa.
Bc tranh tht p.Tt c nh m.
Tuyn Tp DN CH I 396
Tng n c trng
Hm sau ri Qui Nhn, ti v Hu bng xe la ving m hai ng c
Phan Tn, Phan Lim, ng ni; thm b con h hng sinh sng t Thn
Kinh; nh li thi hc sinh trng Quc Hc. Rung ng, i ni, bin
c ln lt lt qua. Min Trung c rt nhiu c trng. Chng bay tng
n hay chm ri bc trn nhng cnh ng vng. trong Nam, khi i
Bn tre, xe chy ra min qu, ti khng thy c nhiu c nh y. C l
min Trung nhiu c l v chiu ti chng c ni tr n cc rng ni xa
xa? Xe la chy mt mt bui mi n Hu. Bu tri xm xt, t t. Hu
ma ng lc no cng bun. V nh ngi b con . Nm trong mng
nghe ma ri r r; tu l chui st sot. Lng bi hi. i ting qu hng
sao m thm vy. My mi nm khng v; cng my mi nm khng
ng trong mng. Thao thc, mng lung.
M hai ng Phan Tn (1837-1893), Phan Lim (1833-1896) c
chn cha Tr Am, thn T Ty, x Thy An, Hu. Bia m lm cch y
hn c trm nm, vit bng ch Hn nn con chu, tuy bit ni chn,
nhng khng nh r m no v c khng c. Sau ny nh v tr tr
cha dch ra; con chu mi lm thm ch quc ng sau bia d tm.
M nm gn ni, xa xi cch tr nn kh i li. Mun n cha phi i qua
mt on ng mn H Ch Minh. Cng l mt dp hay cho ti bit v
nghe ni nhiu v con ng ny. ng c trng nha, rng, tt,
nhng vng hoe. Khng c xe no chy ngang c. Ba ngy Hu, ti i
li nhng con ng quen thuc. Vo ch ng Ba, qua Gia Hi; vo
Thng T ri ln Thin M, thm Vn Miu Hu v bia tin s, xy nm
1808 c nhng tn Phan Thanh Gin, Nguyn Khuyn, Chu Mnh
Trinh; v V D, ti thy Hu qu nh v thi gian y nh chm li.
Hi p xe vng vng sao m xa d.
Cu ni ca tc gi Diu Phc trn tp san Ting Sng Hng: Hu
quan liu phong kin, Hu cung cch bo th, Hu thm, Hu su, Hu
trm tnh hi ha, Hu lng mn, t t, Hu kht khe kh tnh, Hu am
m cc oan, Hu a tnh, a mang; v vn tnh t khen ch khc nhau v
ngi Hu, b mt v b su, c m khng c ni v ci cht
v t Hu. My ai tng Hu hay i qua Hu m khng vn vng
v Hu. Ti n ng trc trng ng Khnh v Quc Hc nh mt
thi. Tht vng v khng cn thy t o trng. Trng n by gi l trng
hc hn hp nam n hc chung. V vic chnh quyn ph ci n Nam
Giao xy mt i lit s cng lm cho ti cm thy gh tm nh nh vn
Tuyn Tp DN CH I 397
Phm Xun i vit trong Ngh V Hu. Mt khc, khi nhn T Cm
Thnh Hu qu nh so vi T Cm Thnh Bc Kinh ti khng trnh
khi bun.
Ti n Thng Long, t rng bay, ni m nm 1010 L Cng Un
lp , bng chuyn xe la t Hu ra, vo lc 5:30 sng ngy 20/12/06;
thuc loi v nm mm iu ha. Ln u tin t chn xung t H
Ni ga hng C, ti ho hc i ra nhn thnh ph cn l m di nh
n ng. Tuy cha bao gi ht th khng kh qu ngoi ca ti, nhng
thy ba mi su ph phng, h Hon Kim, h Trc Bch, h Ty,
Vn Miu, n Ngc Sn, cu Th Hc, cha Mt Ct qua sch bo th
vn t thi nin thiu. Thm ch, cn nghu ngao th thm ht Gic M
Hi Hng ca V Thnh: Nhn em m trong my khi, bc i nhng
cha n ri. L su trn mi, m men cay ng bit ly bao ln.
H Ni Trong Mt Ti
Ti cng bit th nc Vit Nam Dn Ch trong thp nin 80 qua li
k ca nhiu ngi trong c nh ti, trc khi vt bin, ra Bc tm
xc cha, ng mt lc i hc tp ci to; qua H Ni Trong Mt Ti ca
nh vn Phm Xun i; qua L Sn Yn Ta ca nh ph bnh Trn
Don Nho; v qua cun Vn Ha Tr Tr Nhn T H Ni u Th K 21.
Thi , hu nh khng c ngi no n mc p . u i nn ci.
Qun o b i th sm mu v nhu nt. Xe p khp ni. Ting chung
xe leng keng chng nh t c ting ngi. y khng c nim v i
sng ca mt th vn minh. Ng t c h thng n giao thng nhng
khng ni no dng c. Thnh ph ang nm di sc nng tru ca
mt c ch. Tho no, nh vn Dng Thu Hng khi vo n Saigon,
ngi xung v ng m mt khc, v thy nn vn minh thua ch
man r.
H Ni ngy nay rt p. Trong ci lnh se s bui sm mai vo tit
cui nm, d khin cho du khch mun lang thang cng khp. Nng ln.
Sinh hot rn rng, linh hot. Xe c chy len lch chng khc g Saigon.
Ti ngi bt xung mt ci gh nha thp kiu va h, thng thc mt
di bnh cun Thanh Tr. xa nhn ti thy nh mt dm ngi ngi
chm hm bu quanh mt gnh hng m n x xp. Rt th v; mt ba n
sng ng nh. Sau ti i loanh quanh bit ph phng nh th no.
Ri li tt vo mt qun c ph va h, qun Thi. Li mt ln na, ti
hng ci th m thc vn ha va h. Mt iu nhc quen thuc ca Trnh
Tuyn Tp DN CH I 398
Cng Sn vt n vi ti ph xa nh c, mi ngi thm nu. Xe la
trc khi ngng, h b bn nhc Ma Thu H Ni nhc mi ngi l
n ni ngn nm vn vt ri.
Mun thm dn cho bit s tnh c l la c cc qun va h l tt
nht. H Ni c trn ba triu dn m c n 100.000 ngi sng nh vn
ha m thc va h. Hng ngy cc hng n ung c php x dng va
h kinh doanh t 5:00 gi n 8:00 gi sng hay t 7:00 gi chiu n
12:00 gi m. Ngi ni y c th nghe th chuyn. H lm thy bn
t chuyn th thao n chuyn th gii hay chuyn ring t. C mt ng
khch ngi gn ti r ti gh qun ng mi m c mn tht ch hm sm,
va ngon, va b, va r. ng sng to, kt hp ti tnh gia m thc
Vit Nam v th gii Trung Hoa, i Hn c mt mn n mi. n tht
ch hm sm s lm tng c tnh sinh lc cho c ng ln b v cn cho
ta dng p ln ln da hng.
Ti ving thm H Ni ch c ba ngy. Mt ngy i tham quan danh
lam thng cnh H Long. Cn hai ngy ngn ngi nhng cng thm b
con bn ngoi, ving n Ngc Sn, cu Th Hc, Vn Miu, lng Bt
Trng bn b sng Hng. T H Ni i n Bt Trng nu bng xe hi
mt cha ti mt ting. y l ni sn xut gm lu i nht. Ti thy
h by bn chn bt di, my tch tr tt v r hn bn Tu. Ti H
Ni, ti may mn c hai ngi bn tr, hin lm vic cho cc hng ngoi
quc, hng dn i tham quan v n ung nn rt thoi mi. Ti i ch
m, n c Ty H, ch c L Vng. H Ni tuy c nhiu khu hiu,
nhiu hnh tng lnh t nhng hai nam n m ti va quen rt thong v
ci m. H tin rng, tng lai nm trong tm tay ca h ch khng phi
tu thuc vo c ch.
Cc c gi H Ni m ti gp rt xinh, lch lm, kh qun. Ging ni
d lm xiu lng. Cn thnh ph p l nh c nhng hng cy xanh xum
xu hn Paris. Hnh nh mi ph c mi loi cy khc nhau. Ngoi ra,
H Ni cn c nhiu nc. H Hon Kim, H Ty, H Thin Quang, H
Trc Bchlc no cng trong xanh du mt. Nhiu cnh cy l , r bn
b trng rt th mng. Tp ch Travel and Leisure ca M va cng b kt
qu bnh chn 10 thnh ph du lch hp dn nht Chu , qua , thnh
ph ny ng hng su, trn c Bc Kinh. Ngoi nhng im nu trn, H
Ni cn l mt th c b dy lch s mt ngn nm v c nt kin trc
ha quyn nt c trng ng vi Phng Ty. Tuy nhin, theo nh vn
L Th Hu th thnh ph bun v vng ting chim ht. Cy xanh H Ni
Tuyn Tp DN CH I 399
khng phi l min t lnh chim u v n khng n t t vi loi vt b
nh, hin lnh. Ti cng khng thy bng dng ngi n xin no.
Xa l nhng vn vy
Ti H Ni ch c ba ngy ri phi bay v Si Gn, thnh ph m
ti ln ln. Saigon va quen thuc va xa l. Quen thuc v vn gc ph
, vn khu nh ; nhng ngi l, ting ni l, quang cnh l. Ti i
li khp ph c ng xa. Ti sng trong mt tm trng kh t. Ti ri
Vit Nam nm 1976 v ngh rng s khng bao gi tr li v khng bao
gi m rng s c mt ngy ngi li qun c ph Givral, tn dc vi bn
b thi trc. Bn kia Givral l to nh Quc Hi by gi l nh ht ln.
Ni ny mt cch y hn ba thp nin c nhng sinh hot ngh trng,
th hin phn no ci m hnh x hi min t bi trn m theo nh vn n
min Bc Phm Th Hoi nhn nh Vit Nam Cng Ha l nh nc u
tin trong lch s Vit Nam thit lp trn nhng nguyn tc cn bn ca
nn dn ch hin i.
Nh c m hnh x hi ny m min Nam Vit Nam trong thi k y
cng pht trin mt nn vn hc xng ng v phm ln lng. l
nhn xt ca nh vn V Phin trong vn hc tng quan. Sau ngy 30/4/75
sch, bo nhc b cm bn, cm ht; b tch thu i, tch thu li nm ln by
lt cho k sch vt tch. D vy, n vn tn ti trn mi no ng t
nc v trong tm hn nhiu ngi t Nam ch Bc. Cc tn tui L Qu
Chung, Nguyn Hu Chung, H Ngc Nhun, Ng Cng c, Kiu Mng
Thumt thi n o, ni nh ni m t ch ny m ra. Bit bao vui
bun, h, n, i, ca thi nht, Nh Cng Ha. Sau ngy dinh c
Lp b xe tng Nga S T54 i tt c m re.
Ti hi mt ngi bn v nhng khun mt chng i ch c by
gi u ri? Anh ta tr li: ho kh Nam k - h thy chuyn bt bnh th
ni xung ln ting, bnh vc - by gi nh ngn la rm. Ch ngha Cng
Sn t chy tri. Phong tro Phc Hng Min Nam gi chng cn ai.
m tao cng s n, my biu tao cn ni ci g? ng Nguyn
Vn Trn, trong cun Vit Cho M v Quc Hi cho bit ng Tn c
Thng ang ngi lin ng dy bc ra khi gh va i va ni khi
c hi sao cho ci cch rung t git ngi nhiu nh vy? iu
ny cho thy rng ci ch ngha Cng Sn m ng H Ch Minh mang v
Vit Nam l nguyn y ca mi tr tr, tang thng cho t nc. Cht c
da cam th nu o M. Cn nc c ca ch ngha Cng Sn c xem nh
Tuyn Tp DN CH I 400
ti c chng nhn loi, th bt n ai y?
Ngay gia trung tm Saigon c mt cng vin L Vn Tm, kh p.
Cng vin ny trc kia l ngha a Mc nh Chi. By gi ai cng bit
nhn vt lch s anh hng L Vn Tm hon ton khng c tht! Nh s
hc Trn Huy Liu lm b trng b tuyn truyn v c ng pha ra
L Vn Tm, mt thiu nhi t tm xng vo ngi v chy vo t kho
xng gic Php Th Ngh. ng Trn Huy Liu c xem l mt trong
nhng nh s hc hng u v nhiu quyn lc ti min Bc VN, mt nm
1969.
Sch gio khoa dnh cho lp 5 c ni v anh hng ny. Nhiu tnh v
thnh ph ca VN ly tn L Vn Tm t cho cc trng hc, tng i,
cng vin, ng ph. Khc vi Trn Don Nho khi ra H Ni, nhn lng
ng H Ch Minh, nh ph bnh bn khon ngh n nhng phin h
m th h sau s gp phi trong cuc ph hng.
Ti cho rng gia Saigon m c mt biu tng di tr, xi tr th n
n v cht l mt ti c, tuy nhin cng l mt iu hay. Bn Nga sau khi
ch Cng Sn co chung, chnh quyn Mc T Khoa lp mt cng vin
goi l cng vin nhng thn tng b h b. H li vo cc tng i
Lenine, Staline cho nm ln lc. Ti n ni ny vo ma h nm 2006.
Cng vin anh hng xo L vn Tm c dn sn lm ni an ngh
cho cc tng i ht thi trong mt ngy no .
(12-04-2007)
Phan Thanh Tm: Trc 1975 l k gi ca Thng
Tn X Si gn. Vt bin nm 1976 cu H, Nha trang.
Sang M, lm vic trong ngnh vi tnh k s vi tnh.
V hu, hin l nh bo t do.

Tuyn Tp DN CH I 401
PHAN VN SONG
Tnh hnh Mi
Mt trn Mi
Phi m mt Mt t rn Bo v Quyn v i u ki n l ao ng
Cng nhn. Hng ho Vi t nam phi c o c v Mi
t rng.
1.- NHNG BIN C NM 2007
Nm 2007 v c bit nm inh Hi, thi cuc c nhiu bin chuyn k l
v nhanh chng.
Vit Nam ngy hm nay l thnh vin th 150 ca Hip hi
Thng mi th gii (WTO). Vit Nam hip thng vi M qua quy
ch bnh thng ho quan h thng mi vnh vin PNTR, v Quc hi
M a Vit Nam ra khi bng phong thn CPC, ngha l danh sch cc
quc gia ng c quan tm v c hnh ng i x xu vi cc tn gio.
T nhng ngy u nm, Th tng Nguyn Tn Dng lm nhng
chuyn M du, u du v c bit c Vatican tip n. Nhiu ngi theo
di tnh hnh chnh tr Vit Nam vi cho rng y l nhng du hiu quan
trng cho thy ch Cng sn Vit nam ang p dng chnh sch ci
tri? c bit hn, ngaytrong lc H ni sa son cho chuyn M du sp
ti ca Ch tch nc Nguyn Minh Trit, th ti Vit nam, ng Cng sn
ra lnh n p hng lot nhng phong tro u tranh dn ch v nhng nh
lnh o dn ch v tn gio.
H a Linh mc Nguyn Vn L ra Ta, v trc Ta n, trc
nhng nhn chng quc t, khng ngn ngi cho ngi bt ming Linh
mc L. Bc hnh Linh mc Nguyn Vn L b bt ming ng l mt s
nhc cho ngi Vit Nam trn ton th gii.
Tip theo, nh cm quyn H ni khng ngn ngi a hai Lut s tr
Tuyn Tp DN CH I 402
L Th Cng Nhn v Nguyn Vn i ra To v tuyn n t. Hnh ng
ny chng minh rng t y mi li ni, mi ch trch, cng nh chnh
kin chng li ng li chnh tr ng v Nh nc u b gn vo ti
chng Nh nc, ti phn Quc.
Nh cm quyn Vit Nam cng in tit, khng cn n mt th
gii v thng l ngoi giao, thng tay n p nhng ngi khch do mt
ng i s mi n S qun ni chuyn.
Nh cm quyn v ng Cng Sn Vit Nam cng chi nhnh Cng
on Lao ng tay sai, sn sng bun ngi, bun n l, n p nhng
cuc nh cng ca cc cng nhn Vit Nam ang i tng lng, i
nhng iu kin lao ng ng hong, ng vi tiu chun quc t ca
Vn Phng Lao ng Th gii (International Labour Office). Hai T chc
Nghip on Cng Nhn c lp ti Vit nam ang b n p mnh v cc
lnh o hin nay, hoc b bt hoc ang sng lu vong.
Tun ti, ngy 20 thng nm, Quc Hi Vit Nam s c bu li.
Ti sao phi buc dn chng i bu cho nhng ngi do ng ch nh
ng c, v ng nhin nhng ngi ny chc chn sc c!. Mt vic
lm tn km cho ngn sch Nh nc hn 350 t ng? Nu s tin ny
cu i gim ngho cho cc v Dn biu chng thit thc hn sao?
lm g, nu khng chng minh vi quc t l Vit Nam c dn ch. V
cng trong ci l - gch , Vit Nam ngy nay n p tt c mi t tng
ch trch, chng i, hay tt c nhng on th i lp, chng minh vi
th gii rng Vit Nam nh kim sot cht ch Dn Ch nn mi c n
nh v trt t x hi, cn Dn ch do M nhp cng I - Rc l khng c
n nh.
2.- TNH HNH MI
S d Nh nc Cng sn Vit Nam phi hnh ng mnh nh vy v ngy
nay, Cng sn Vit Nam S. Phi, ng Cng Sn Vit Nam ang S.
Chuyn hy hu ny trc kia khng c.
V trc kia ng Cng sn Vit Nam ang lm chin tranh. Cc
ng vin sng trong rng ni, nay sng mai cht th lm giu vi ai, v
lm g? Ngy nay ta (CS/VN) c c: tin ca, t ai, nh ca V
vy, ng Cng sn Vit Nam S.
Ngy nay, t bn vo u t Vit Nam. ng Cng sn Vit Nam,
nhng ngi cp rng, nhng ngi cai cu-li ca Vit Nam th k 21
Tuyn Tp DN CH I 403
s nhng ng ch t bn mi s khng chi cho mnh nu mnh khng
kim sot ni cng nhn (cu-li) ca mnh.
Ngy nay mt giai cp mi ang ni dy Vit Nam. Giai cp mi
ny khng h c trong ch cng sn: l Giai cp Cng Nhn. Giai
cp Cng Nhn u tranh theo thuyt Mc-l dy. Nhng u tranh trong
thi gian ng Cng Sn hoc cn trong bng ti hoc khi ra nh sng ri
m vn trong th i lp v th xch ng u tranh giai cp trong
nhng ch t bn ch ngha. Nhng khi ng Cng Sn chim c
chnh quyn ri th ng Cng Sn vi vng xa b giai cp cng nhn,
quc hu ha cc x nghip v bin cng nhn thnh giai cp cng nhn
lm ch ngha l thnh cng nhn vin Nh nc va l lm ch va
l lm t, ngha l ht u tranh, ch bit lm cng cho Nh nc thi.
M Nh Nc l ng Cng sn, ngha l ng cng sn l Ch.
Ngy nay Vit Nam ngoi giai cp Cng nhn cn c giai cp Ch
nhn ca gii T bn vo u t. Khi c hai giai cp nh vy l chng
ta c iu kin c u tranh giai cp.
3.- MT TRN MI
Mt trn ngy hm nay l phi ng h Cng nhn Vit Nam i hi
nhng iu kin lao ng ng hong, ng tiu chun th gii.
Bit rng tiu chun th gii nh ngha ci ngho l mt ngi sng
vi 2 US dollars mt ngy, ngha l nu mt ngi sng vi 60 US dollars
/ thng, ngi y l mt ngi ngho.
Th m, Nh Nc Vit Nam Cng ha X hi Ch ngha, thnh vin
rt nhiu t chc th gii, ra lnh cho cc ch nhn t bn ngoi quc
ang u t Vit Nam ch tr cho Cng nhn 800 000 ng VN thi,
tng ng vi 50 US dollars, vin c rng cc cng nhn cc khu cng
nghip nh nc ch lnh c 35 US dollars m thi.
V th, vi Mt trn mi ngy nay, chng ta u tranh i:
*- Cc x nghip do t bn u t vo phi tr lng cng nhn trn
tiu chun ngho, ngha l phi ti thiu trn 60 US dollars mt thng.
*- Cc ch nhn t bn t phi t chc mt qu An Sinh X hi, vi
bnh x v:
- Qu Bo himY t phng nhng tai nn Lao ng v khi m au.
Tuyn Tp DN CH I 404
- Mt Qu Hu tr phi c d phng cho mi Cng nhn, do Ch
nhn t chc v bo m ti khon.
*- Ngoi ra, cng nhn phi c hun ngh thng trc cp
nht ha tay ngh qua nhng trng hun nghip ca ch nhn t chc,
o to ngh nghip cho th h tng lai cho Vit nam.
Nhng iu kin lao ng phi c bo m:
*- Gi lm vic: bao nhiu gi mt tun, quy lut th gii l 48 gi,
lm thm gi phi c tnh gi ph tri.
*- Quy nh li nhng thi gian ngh v sanh, hin nay c nhng x
nghip i Hn ch cho php mi bui c mt ln 2 pht i v sanh
thi.
*- Quy nh gi ngh tra n, hin nay ch c 15 pht thi.
Nhng iu kin lm vic phi c phng chng nhim:
*- nhim bi bm, nhim ting ng, nhim nng nc, hay qu
lnh.
*- Quy nh o, nn, giy, king eo mt, bao tay, che tai an ton.
*- Cc vt liu sn xut c ng tiu chun chng nhim quc
tkhng?
Chng ta quy nh tt c nhng iu kin lao ng y di hai tiu
chun, go chung l oc v Mi Trng.
*- o c l nhng iu kin bo v con ngi v quyn lao ng
ca cng nhn.
*- Mi Trng l nhng iu kin ni lm vic ca cng nhn, v
cng l nhng vt liu sn xut, trong trng hp x dng vt liu nng
nghip, iu kin v cch thc sn xut vt liu y c hp mi sanh khng?
Th d tri cy b phn bn ha hc, b thuc dit ry c th hi dn sc
khe ngi cng nhn x nghip ng hp xut cng, v hi n ngi
x dng.
Cng nhn cc x nghip do t bn nc ngoi u t phi t lp cc
Nghip on u tranh i hi c c nhng iu kin ng hong
lm vic.
Cng on Nh nc do ng Cng sn ch o khng th lm nhim
v ny c, v l cng nhn vin Nh nc th lm sao c l lch mt
Tuyn Tp DN CH I 405
Cng nhn u tranh cho Cng nhn. (Cng on Nh nc ch bit
nhng iu kin ca nhng x nghip Nh nc thi, v l nhng Cng
nhn vin Nh nc, v c th cng l nhng cn b ca ng, n lng
ng v khng bit sn xut l ci g).
Cng nhiu Nghip on Lao ng cng tt, v mi ngnh ngh c
mi iu kin lm vic khc nhau, sau c th lp ra mt Lin Hip
Nghip on.
l nhng i hi chng ta s gi vo trong nc. Nhng iu kin
o c v Mi Trng y chng ta i hi cho Cng nhn Vit Nam
khng thi qu. Ngy nay ti Php, mt ngi cng nhn n lng ti
thiu l 900 euros vn tn cho ch nhn mt chi ph l 1, 500 euros. Cc
Ch nhn hy tr cho lao ng Vit Nam mt chi ph ton din l 200
euros cc t bn vn cn li chn: 100 euros cho lng Cng nhn, 50 cho
chi ph o c, 50 cho chi ph Mi trng.
Vit Nam nay vo WTO. Cc ch nhn t bn ngoi quc ang
t vo Vit Nam. Ch nhn ang cn Cng Nhn theo lut cung/cu.
Cng Nhn phi bit sc mnh ca mnh. ng nghe Nh Nc v ng
Cng sn Vit Nam h da l T bn s b i, nu ta i hi qu. T bn
n u t Vit Nam trc l nh gi Cng nhn r, to gi thnh thp
s bn d dng th trng u M, nhng sau nh cng n vic lm
Vit Nam s to mt th trng ln, t bn u t s to mi lc cho lao
ng Vit Nam bn hng ha u M. Cng Nhn c lng l c mi
lc, c mi lc l c th trng. Bng chng l cc siu th bt u c mt
Vit Nam
Hi ngoi, bn phn ca chng ta l phi bo v quyn v iu kin
lao ng ca Cng nhn Vit Nam qua tiu chun hng ha made in Vit
Nam. Mi ngi Vit Hi ngoi chng ta phi l mt thnh vin bo v
nhng iu kin o c v Mi Trng cho hng ha Vit Nam.
Chng ta, trong phm vi i sng ca chng ta, bn b chng ta, ni
s lm, ni nh th, ni cha chin, ni anh bn hng xm, khu vc,..
chng ta hy theo di v bo ng cho mi ngi bit l nhng hng ha
Vit Nam nhp cng (di bt c nhn hiu no) y c c hng nhng
iu kin o c v Mi Trng khng? Nu khng, chng ta ku gi
ty chay (boycott) mn hng y ngay, d hng y Wall Mart, Carrefour
hay Ikea. Nh vy, chnh Ch nhn y trch nhim v quan h mc c vi
Cng nhn Vit Nam to nhng iu kin tt cho mt hng.
Tuyn Tp DN CH I 406
Nu chng ta lm c vic y, chng ta s gip mt sc mnh cho
cc Nghip on lao ng trong nc thnh hnh. V cng nhn trong
nc s t ng nhn ly trch nhim mt cch trng thnh hn.
Chng ta nn hiu y l vn thun kinh t th trng. M kinh t
th trng ch c ngi tiu th (tc l th trng) ra nhng iu kin. T
bn b tin u t tht y, nhng chnh th trng, tc l ngi tiu th
mi tht s l ch nhn.
V ngy nay, chng ta c iu kin to nhng Nghip on,
hay ni theo t ng trong nc, nhng Cng on c lp tng ngnh,
tng x nghip ri, v hin nay bt u c nhng cuc nh cngang
ni dy Vit Nam m Cng on Nh nc khng kim sot c.
To c Mt trn mi ny, chng ta s thot ra khi ci vng ln
qun ca th ngo p e da khng b ca th gii. S d ngy nay
ng Cng sn Vit Nam thng tay n p cc phong tro trong nc l
ng cng sn x dng chiu bi khng b v an ninh.
Khi trong nc thnh lp c nhng Nghip on i thoi vi ch
nhn, chng ta s thot khi ci vng ln qun y.
Hi ngoi, chng ta nm c ci nhu cu bnca ch nhn.
Hng Vit nam phi hi tiu chun o c v Mi trng.
Ngi ngoi quc hin nay rt nhy cm v hai tiu chun y.
N l v nhim Mi sanh l hai n tng tiu cc v cng l hai ci
nhc nhi lng tm ca t tng u ty.
KT LUN.
Con ng Pht trin ca Vit Nam phi i vi Hon cu ha.
Ngy nay hin tng Hon cu ha ang bc pht mt cch v trch
nhim.
Lun l ha, o c ha Hon cu ha cng l bn phn ca mi
chng ta. em c o c vo Pht trin kinh t Vit Nam, em c
Mi trng vo Pht trin Vit Nam, cng l lm mt cuc cch mng
bin i c ch chnh tr v Dn ch ha Vit Nam.
Hi nhn Sn,
18 t hng Nm 2007
Tuyn Tp DN CH I 407
Vit nam Trc Cn lc Ton
cu ha Hay Nhng Ni nhc
Thng t
Thng T l mt thng y en ti, ti nhc ca Vit nam.
Thng t nhc nh cho mi chng ta, ngi Vit t nn cng sn,
nhng ngy au kh ca thng t nm 1975. Hnh nh nhng cn ma
pho bo tn xi x xung rng ngi trn chy cng sn trn con ng
ng tin, t Kontum v Qui nhn; hnh nh ca bao ngi cht ui khi
bi ra nhng chic tu tin v Nam. V Nam! V SiGn, v th ,
may ra nhng, ri Si gn vn mt, ri min nam Vit nam vn ri vo
tay nhng ngi v trch nhim, bao nhiu hnh nh bi hng mi mi m
nh trong mi chng ta..
Phi, nhng ngi v trch nhim, t ngy 30 thng t nm 1975,
hon ton thng tr Vit nam, a Vit nam, mt Vit nam ha
bnh, khng cn chin tranh t y, vo mt tt hu kinh t cha tng c
trong lch s cn i Vit nam, k c mt chui di nm thng kh khn v
nhng cuc chin thi nhau tip din sut 3 thp nin.
Thng t nm nay, nm th 31 ca nhng ngi cm quyn v
trch nhim, v l mt thng t nhc thm ln na n vi dn tc Vit
nam.
Dn tc Vit nam lm nn ti g, m nay, trn ton th gii, hai
ch Vit nam ang gieo vo u nhng ngi ngoi quc bao nhiu nghi
k ng vc, bi v Vit nam hin l mt nc n gian, lm n cu th,
khng tn trong tiu chun quc t, li cndumpinggi c cnh tranh
cng n vic lm mt cch bt chnh vi nhng nc nhp cng. Hng da
giy Vit nam b t chung cng loi vi hng da giy ca nhng ngi
i bp th gii: Trung Cng, bng th gi c n gian, khai r cnh
tranh v ph gi hng u chu. Ni nhc cho quc th Vit nam ang b
xem nh mt nc chuyn mn n gian nh nc Tu cng. Nhng
Tu cng cn c i loan, Singapore, Hng Kng g gc, ch Vit nam
th c n v b trt. M li ti ai? No phi li cng nhn Vit nam, th
Tuyn Tp DN CH I 408
cng nhn n lng vo hng r nht ca th gii? Lng cng nht
Vit nam trung bnh trn di 1 dollars mt ngy. Chng ta cng nn nh,
chun quc t v ngho i l di 2 dollars mt ngy/mt ngi.
Va qua, Nh nc Vit nam tha thun tng mc lng ti thiu
Si gn l 55 dollars mt thng, nhng phi ng gp thu xa i
gim ngho 10 dollars. L nh! Cng nhn ngho m cn phi b ng
gp xa i gim ngho? Cn cn b ng vin giu nt kh vch,
chi c thua bc triu sao khng ng gpxa i gim ngho?
Nhng thc s c phi tr lng nh cho cng nhn gip gi thnh hng
ha r d dng xut cng b gi l dumping u?
Nhn cng Vit nam ang b Nh nc v ng Cng sn Vit nam
h da l v Lin Hip u chu pht v, t nay s tng thu nhp cng
hng da giy 20% lm cho cc nc t bn u t s b Vit nam i u t
ni khc, r hn. Cc bn b chng ti, ngi vit bi, than phin: Hng
ho Vit nam b Lin hip u chu tng thu nhp cng s lm t bn b
Vit nam, bi t nay, hng vit nam s qu mc, v chc chn Vit nam s
khng cnh tranh ni vi cc nc sn xut khc, v Vit nam khng c
chnh schtr gi. Vit nam ch c lm gia cng cho cc hng ln:
Adidas, Nike... Khng c hng Vit nam lm mt mnh. Dumping gi l
khng phi Vit nam m do Nike. Nh vy Lin Hip u chu qu x p
Vit nam?
Nm 2003, chng ti c dp gp li mt ngi bn c lm Gim c
mt ngn hng ca Php. Cng nh nhng ngn hng Php khc, ngn
hng ny qun l tin do nhng ti tr gip song phng ca chnh ph
Php cho chnh ph Vit nam. ng bn gim c Ngn hng cho bit
nm y, 2002 / 2003, ng qun l mt ngn khon khng l cho nhng ti
tr xy dng kin thit c tnh cch pht trin kinh t trong chng trnh
pht trin kinh t c bit vng Si Gn. ng k, phn ng nhng d n
u m m v cch nh gi tin. D n vit khng r rng, nu nhn vin
ngn hng o su vn th c tr li khng mc cm, rngphi c
nhng chi ph lt ng cho: ch tch phng, ch tch x, ch tch ny,
th trng n . ng bn gim c ngn hng c lng vi chng ti,
con s khai bo thnh tht l khong trn di 20 % ca tng s
c lng d n , cha k nhng c lng m m .Ti hi,
trong trng hp anh i hi phi c nhng c lng r rng, nu khng
anh khng tho khon? Ti c ng bn Gim c tr li: ti b cc
sc p t nhiu pha, pha Vit nam, d nhin bng nhng mua chuc mi
Tuyn Tp DN CH I 409
tic lin hoan, qu cp cho b v, chp hnh ln vu co nhng qu trn
v o c, nhng sa cha trong nh, xe c, d di i li, qun khng a
ha n nhng ci y cng d trnh, v anh t chi d dng. Nhng anh
cn b cc sc p chnh tr, mt do pha Ta i s Php khuyn
nnthng cm v gip Vit nam, ng i hi kh khn v mt k
thut, bi l Vit nam cn th u trong nhng tnh ton qu k thut? V
li, Vit nam ang tnh trng cha ct cnh pht trin nn vn cn c
nhng c lng mt mt khng kim sot. Ngoi sc p ca c quan
i s Php, anh cn b sc p ca chnh ngn hng ca anh v vy, sau
18 thng, anh xin tr v Php, v anh gi mi k nim hi hng ca nhng
ngy thng lm vic Vit nam. Anh cho bit cm tng ca anh l Vit
nam ng yu, dn Vit nam ng qu nu khng c nhng nhn vin
cng lc v hnh chnh Vit nam. Anh khng mun ni ra tnh trng v
no trng tham nhng.
Ngy nay, Lin Hip u chu nh gi Vit nam n gian k khai gi
thnh r cnh tranh, Nh nc Vit namtr gi to gi thnh r.
Tht l nhc! Gi cng nhn Vit nam thuc vo loi r nht th gii.
Ch gi nhn cng r cng gip gi hng Vit nam xut cng ri.
n gian chi na. n gian y l nhng cng nghip quc doanh c b
l bng khng nh gi xng du, nng lng x dng cho gi thnh thp
sn xut hng xut cng. Th d, khi thu gia cng cho Nike, chp nhn
khon vi Nike l 10 dollars mt i giy loi A, gi cng nhn l, gi
sn xut l nhng trong phn sn xut c nhiu khu mua phn lm ti
ch: nh giy, mi giy v dy giy lm ti Vit nam, chng t l
Vit nam sn xut 20% sn xut. Vit nam ra gi bn li cho Nike, ba mn
tr gi 50% i giy, phn cn li do Nike VN sn xut l cng nhn Nike
VN lp rp, kim sot, vo hp (hp cng do Vit nam sn xut in, n).
Tng cng 10 dollars giao cho Nike n cng Si gn. Qua Php, Nike bn
li ngi tiu dng 40/50 dollars mt i. l i giy Nike gia cng ti
Vit nam, Nike khng cn bit c tr gi, nhng khi nhng hng lm
giy, lm dy giy, lm mi giy, lm hp, in, n giao khon 5 dollars m
khng chi tit l chc chn c ti tr, v ai cng bit, cc cng ty quc
doanh u lm n thua l v c chnh ph b l cui nm. H c b l
l c tr gi. M b l l b l cho mt Cng ty quc doanh ang b
cn b qun l t khot, tham nhng, n cp vt liu sn xut hay
qun l km, cn cng nhn vin ca cc cng ty y vn b tr lng
cht i (khong 35/40 dollars hng thng).
Ci nhc l ngy nay, bun bn th b mang ting bn mc, phi tr
Tuyn Tp DN CH I 410
gi b l cnh tranh, nhng cng nhn li khng c hng. y l
ci nhc th nht,
Ni nhc th hai, cng trong thng t ny, Ngn hng Quc t
(World Bank) ang i iu tra v nhng tht thot lm dng tiu xi v
trch nhim nhng qu ti tr gip trong chng trnh ODA
(Official Development Assistance). Khi ngi ngoi quc nghe ni n
nhng tn nh Bi Tin Dng v ng bn chi c tht thot hng
trm triu dollars, ai ai cng lc u khinh b. Nc Nht i phi t li
vn vin tr, nc Anh cng th...
Theo thin , chng ti ngh x bn tt c nhng ti phm v
n PMU 18. Chng ti cng ngh qu v y vin trung ng ng
Cng sn cm quyn, mi ngi t nguyn ng 20% ti sn ca mnh
vo qu xa i gim ngho. Nhng v Dn biu v nhng y vin
trung ng Mt trn T quc ng 10% ti sn mnh.
Ni nh m nghe: ny qu v ng vin ng Cng sn h ha i!
Cc nc ty phng khng cc ngi b bn u? Dn da trng ng
hong lm, nhng vi anh Tu cng, qu v s lnh , v chuyn bn
dt (pices) con ngi, tc l lc ph ng tng, tay, mt, mi, hng ca
ngi cht, nn Tu cng x bn l lm, nh , th trng ph tng
con ngi rt thnh hnh.
Nu cc ng vin giu hng t Vit nam dm cng 20% ti
sn ca mnh th mi xng ng l ng vin ng cm quyn v chc
chn s c ngi u M n phc. V y cng l mt vic lm ng
khen, nn a vo chng trnh ca i hi ng.
B ch n gian gi c, b ch c khot cng qu v tin quc t ti
tr, l hai ci nhc.
Ci nhc th ba, M ang buc Vit nam phi th t nhn chnh tr
mi c hng quy ch n hu c bit bun bn. Tht nhc!
Nhng ngi thng tr nc Vit nam tng hoa ngn xo ng l c
lp t ch m phi un lng xin ngi cho hng ch c bit
bun bn!
Ci nhc th t, ang to mt hi kch kin nc M ri cht c
mu da cam c bi thng. Bi thng tin cho ai? Ai l nn nhn,
t 1972 n nay, trn ba mi nm, B Dng Qunh Hoa, nn nhn s
mt cng cht. Phi chng cn b no cn tin chi c ?!
Ni nhc th nm, trong cn lc Hon Cu Ha ngy nay, Vit nam
Tuyn Tp DN CH I 411
ng l phi sng sut la chn mt th ng chnh tr hp thi, hp cnh,
nhng vn b Trung Cng v i gi bn phi on sang lin tc trong
vng mt thng uy hip, p buc ng Cng sn Vit nam phi sp
t nhng tn ma ri theo ng mun ca thin triu. Nh vy, d
nhin, mai ny, ng cm quyn Vit nam phi lm c mi cho Trung
Cng v dn Vit nam thm ln na b ci c.
Ngy 19 thng t nc Vit nam chng ta s tr thnh An Nam
h Ph. Nhng Nng c Mnh, Nguyn Tn Dng, Nguyn ph
Trng s l nhng quan Mu Ti ca thi S Nhip.
31 nm di dng dc nhng thng t y ut nhc!
Nc Vit nam s b xa tn trn bn th gii nu vn cn nhng
ngi v trch nhim tr v.
Trung Cng cn ca ng ra n Dng nn xi ti Min in
(Min in qun phit sn sng ng ngoi vng php lut v o c ca
nhng t chc quc t va lng Trung Cng),
Trung Cng mun c ca ng ra Vnh Thi Lan, nn ang dn c xi
ti Lo v Campuchia c cng Thnh ph Sihanouk (Sihanouk ville).
Trung Cng mun kim sot hnh lang Nam Thi bnh Dng, nn
ang bin Vit nam thnh An nam h Ph.
Singapore chu nh hng Tu (Ngi gc Tu cm quyn) s khng
lm hi Trung cng.
Th l:
Eo Malacca s l eo Tu, vn chuyn tip liu ca Tu s an
ton. (ba ca ng: n Dng, Vnh Thi lan, eo Malacca v
hnh lang Nam hi! (l nh! Bin Vit nam m b Ty v M gi l
Mer de Chine hay China Sea!)
Cc dn tc Min in, Ai lao, Campuchia, M lai , Innxia ngh
sao? Dn tc Vit nam ngh sao?
Mt ngn nm h Tu (n nm 900 Ng Quyn)
Mt ngn nm sng tng i t ch (inh - L - L - Trn - L -
Nguyn, n 1885)
T nay, c l s 1000 nm An Nam h ph?!.
Cn lc Hon Cu Ha hay Ci Nhc ca nhng ngi ang
Tuyn Tp DN CH I 412
qu gi trc Bc kinh.
Hi nhn Sn
Thng T en, l n nhc t h 31
Phan Vn Song


Phan Vn Song
Tin s Khoa hc Chnh tr, chuyn khoa
Cng php Quc t ti Php. ng vin
i Vit.
Ging dy Vin Khoa hc Quc t
(Php), Vin trng Vin i hc Minh
Tr (Si gn).
Tr v Vit nam lm vic nm
1972. Sau 75 ng i t 4 nm.
Hin c ng ti Php.


Tuyn Tp DN CH I 413
TN THT LONG
Tnh Dn ch V Bn Vn
bn Hin php Vit nam
Mi quc gia l mt thc th bao gm ba yu t chnh. Trc tin l mt
lnh th. Sau l mt tp th qun chng, v nhng l do lch s khc
nhau, cng nhau chia x mt qu kh v tip tc tho thun xy dng
mt tng lai chung. Yu t th ba l mt c cu t chc chnh quyn, gi
chung l Nh nc, iu hnh cuc sng tp th chung...
Trong mi trng hp, Hin php ca mt quc gia thng c xem
nh l mt vn bn php l quy nh cc iu l t chc Nh nc, xc
nh cc nguyn tc xy dng Quyn lc Nh nc v quy ch ch nh
tng lp ngi iu hnh quyn lc . l mt o lut cn bn chi
phi mi tng quan h tng gia ngi dn v Nh nc v xc nh
cc c cu t chc Quyn lc Quc gia.
Vit Nam, ng Cng sn l mt ng cm quyn t 60 nm nay.
Trong khong thi gian ny, bn vn bn Hin php khc nhau c
chnh thc a ra, quy nh th ch chnh tr m ng mun thc hin
trong nhng thi k nht nh. Mun tm hiu mt phn no thc cht ca
cc ch ny ta ch cn i vo phn tch cc vn bn Hin php ni trn.
iu 1 ca Hin php 1946 ghi nhn: Nc Vit Nam l mt nc
dn ch cng ha, trong khi iu 9 trong Hin php 1959 ghi nhn
thm: Nc Vit Nam Dn ch Cng ha tin dn t ch dn ch nhn
dn ln ch ngha x hi... i xa hn na, qua Hin php 1980, iu 2
khng nh: Nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam l Nh nc
chuyn chnh v sn... Qua Hin php 1992, iu 2 (c sa i nm
2001) li ghi nhn: Nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam l
Nh nc php quyn x hi ch ngha... iu 6 ca Hin php 1992 v
1980, cng nh iu 4 ca Hin php 1959, quy nh: Quc hi, Hi
ng nhn dn v cc c quan khc ca Nh nc u c t chc v
Tuyn Tp DN CH I 414
hot ng theo nguyn tc tp trung dn ch.
Vn t ra l tm cch gii thch thc cht ca cc khi nim va
c nu ra v i chiu vi khi nim Dn ch ang c xy dng khp
ni trn th gii, trn cn bn thc thi Hin chng Quc t v Nhn
quyn ca Lin Hip Quc m ng Cng sn Vit Nam t nguyn k
kt vo nm 1982.
1. Cc c tnh cn bn trong cc ch
Dn ch
K t khi cc cuc cch mng Hoa k v Php thnh cng vo cui th
k XVIII, nhiu hnh thc cc ch Dn ch c xy dng khp ni
trn th gii. Ni chung, tri qua nhiu th k pht trin v t tng v u
tranh khng ngng chng li mi hnh thc c quyn, Chnh quyn Nh
nc trong cc ch (Dn ch) ny l chnh quyn ca dn, v (quyn li
ca) dn, do dn (xy dng) v Hin php cha ng nhng cn bn php
l km ta v ch ng i vi ngi hnh x Quyn lc Nh nc, trong
mc tiu bo v cc quyn cn bn ca ngi dn. Trong th gii hin i,
cc quyn ny d c ph cp ha, c xem nh l cc quyn bt kh
nhng ca ton th nhn loi v c ghi trong Hin chng Quc t v
Nhn quyn ca Lin Hip Quc. Ch yu cc ch Dn ch u phn
nh cc c tnh sau y:
** Quyn c th: Trc tin l s cng nhn nguyn tc con ngi
khi sinh ra u bnh ng trc php lut v l ch ca cc quyn t do c
nhn bt kh nhng: quyn sng an ninh, ton vn thn th, t do di
chuyn, t do t tng, t do hi hp,... Vi vai tr ngy cng tng ca
Nh nc trong i sng kinh t, cc quyn t do ny li c b tc thm
vi cc quyn kinh t, vn ha v x hi...
** Quyn t do chnh tr: Nm trong khi nim t do, cc quyn
chnh tr bo m kh nng mi ngi dn c thc s tham gia vo
vic t chc v hnh x Quyn lc Nh nc. Cc quyn chnh tr ny bao
gm cc quyn, trong nhng khong thi gian nh k c quy nh t
trc v qua hnh thc nhng cuc bu c t do, la chn v kim tra tng
lp ngi iu hnh Quyn lc Nh nc. Trong chiu hng ny, tnh a
nguyn ca cc khuynh hng v ng phi chnh tr l mt iu ng
nhin v l iu kin cho php cc khuynh hng chnh tr khc nhau tranh
ua tm kim mt cch chnh ng v tr ca mnh trong gung my Quyn
Tuyn Tp DN CH I 415
lc Nh nc, cho php ny sinh lun phin cc khuynh hng chnh tr a
s khc nhau, trong s tn trng cc khuynh hng thiu s...
** S phn quyn: bo m hu hiu cc quyn chnh tr v ngn
nga tnh trng tp trung qu ln quyn lc, lm dng ty tin Quyn lc
Nh nc d dn ti c ti,... vn chnh yu l phn chia quyn lc
Nh nc thnh nhiu b phn khc nhau, c kh nng i thoi v kim
sot ln nhau,... S phn lp tam quyn: Hnh php, Lp php v T php
cng nh s phn nh quyn hn gia chnh quyn trung ng v cc a
phng l quan tm hng u trong t chc gung my Chnh quyn Nh
nc.
** S bo v cc quyn cng dn: Di ch dn ch, cc quyn
cn bn ca cng dn u c bo v trn mt php l, khng th tiu
dit c, ngay c trong cc tranh chp gia ngi dn v chnh quyn
Nh nc. Ngi dn c kh nng da vo Lut php chng c li s
lm quyn ca Nh nc v Nh nc hnh s quyn lc ca mnh trong
khun kh ca Lut php c quy nh t trc. l nguyn tc Nh
nc php tr.
2. ngha ca Hin php trong cc ch
Dn ch
L mt o lut cn bn dng lm c s php l chi phi mi tng quan
h tng gia ngi dn v gung my iu hnh Nh nc, xc nh cc
c cu t chc Quyn lc Nh nc,... Hin php trong mt ch Dn
ch trc tin phn nh cc c tnh c nu ra trn y, ch yu
khng nh mc tiu bo v cc quyn bt kh nhng ca ngi dn.
Ngoi ra, s hin hu ca Hin php Dn ch c nhiu ngha quan trng
v t ra nhiu vn khc.
** Hin php l dng c gii hn Quyn lc Nh nc: Trc tin,
Hin php l mt dng c gii hn quyn lc Nh nc. Hin php l
cn bn php l c tnh cch km ta v ch ng i vi ngi hnh s
Quyn lc Nh nc, trong mc tiu bo v cc quyn cn bn ca ngi
dn. Nh nc phi t gii hn trong khun kh ca Hin php.
** Hin php l c s thc hin Nh nc Php tr: Hin php l mt
Lut ti cao trong h thng php l quy nh c cu t chc Quyn lc
Nh nc. Cc b Lut khc phi lun lun gn lin v ph hp vi Hin
php hin hnh, thc hin nguyn tc Nh nc Hin tr (hay Php tr).
Tuyn Tp DN CH I 416
Bnh thng, bo m tnh cht ny, vic kim sot tnh cht hp hin
ca cc b Lut ny phi c thc hin qua mt b phn c bit, c lp
vi ngnh Lp php v Hnh php. S hin hu ca b phn ny l mt
phng tin bo v cc quyn chnh ng ca ngi dn, nht l ca cc
khuynh hng thiu s. S vng mt ca b phn ny thng dn n
nhng vi phm trng trn Hin php, nht l khi tt c Quyn lc Nh
nc u ri vo tay ca mt khuyng hng chnh tr a s nht thi.
** Hin php l ni biu hin ch quyn ca ngi dn: L mt o
lut ti cao thc hin mt chnh quyn ca dn, v dn, do dn, Hin
php phi l mt kh c xut pht t nguyn ca ngi dn v c s
chp nhn ng tnh ca ngi dn. l vn chnh thng ha ch ,
cn thit cho s n nh chnh tr, cn thit cho vic thc hin Dn ch,
c ghi nhn trong iu 1 ca Cng c Quc t 1966 v nhng quyn
Dn s v Chnh tri:
Cc dn tc u c quyn t quyt. Chiu theo iu ny, h c t
do quyt nh v th ch chnh tr v t do theo ui ng hng pht
trin kinh t, x hi v vn ha...
nu r tnh cht ny, vic son tho Hin php thng c giao
ph cho mt Quc hi (Lp hin) dn c c bit trong khi vic chp
nhn Hin php c th thc hin trc tip vi ngi dn bng cc cuc
trng cu dn , to c hi ngi dn thc hin quyn lm ch Quyn
lc Nh nc. Cc vn tng t cng c t ra khi sa i Hin
php.
3. ng Cng sn ng dng v s ra i
ca Hin php 1946
Li dng c c hi bi trn ca Nht (14/8/1945) v di chiu bi Cu
quc trong Mt trn Vit Minh, ng Cng sn ng dng cp c
chnh quyn Vit Nam vo cui thng 8/1945 v tuyn b thnh lp nc
VIt Nam Dn ch Cng ha ngy 2/9/1945. y ban D tho Hin php
c thnh lp ngy 20/9/1945 v thng 11/1945, mt bn d tho Hin
php s b c cng b trn bo ch. Mt Quc hi c bu ra ngy
6/1/1946 trong nhng iu kin bt n ca thi cuc v thng qua bn
Hin php ngy 9/11/1946. Trn nguyn tc, Hin php 1946 phi c
a ra trng cu dn nhng v chin tranh Vit-Php bng n vo thng
12/1946 nn cuc trng cu dn khng c thc hin.
Tuyn Tp DN CH I 417
Trn l thuyt, Hin php 1946 thit lp mt ch Ngh vin: Ngh
vin l c quan quyn lc cao nht, Ngh vin chn Ch tch nc trong s
cc Ngh vin, Ch tch nc ngh Th tng, Th tng thnh lp Ni
cc m cc B trng u l Ngh vin, Ngh vin c quyn bt tn nhim
Ni cc... Trong ton vn bn, Hin php 1946 khng c mt iu no
nhc n v tr ca ng Cng sn. Ni chung, tuy khng c c quan c
lp no kim sot tnh Hp Hin, Hin php 1946 tha mn hu ht cc
c tnh Dn ch c nu ra trn y, c bit l vic x dng trng
cu dn thng qua Hin php hay sa i Hin php, thc hin quyn
t do quyt nh v ch chnh tr.
(iu 21: Nhn dn c quyn phc quyt v Hin php v nhng
iu quan h n vn mnh quc gia, theo iu th 32 v 70
iu 70: Sa i Hin php phi theo cch thc sau y: a) Do hai
phn ba tng s ngh vin yu cu b) Ngh vin bu ra mt ban d tho
nhng iu thay i c) Nhng iu thay i khi c Ngh vin ng
thun th phi a ra ton dn phc quyt).
Trong thc t, s ra i ca Hin php 1946 ch l mt hnh thc bn
ngoi nh la d lun. Trong thi im 1946, ng Cng sn ang
ng trc mt v tr nguy him, tuy li dng c chiu bi yu nc,
cu quc,... vi Mt trn Vit Minh nhng cha th xut hin cng khai
di danh hiu ca mt ng cng sn: Cc lc lng Quc gia ngy cng
c cng c, thc h cng sn khng c d lun chp nhn, cc lc
lng ng minh Anh v Trung quc ang tin vo Vit Nam gii gii
qun i Nht, ng Cng sn Lin X ang bn tm vi chin tranh lnh
khi u u chu v khng th can thip vo tnh hnh Vit Nam,
ng Cng sn Trung quc cha thnh cng,... l nhng p lc t ng
Cng sn ng dng vo mt v tr yu km, phi dng vng bc mua
chuc Tng Trung quc L Hn, ng Cng sn ng dng phi tm
thi tuyn b t gii tn vo ngy 11/11/1945 i vo cc hot ng
ngm,... v ch cn chiu bi Hin php Dn ch th mi tip tc nm gi
chnh quyn.
4. S ra i ca Hin php 1959
Sau Hip nh Genve, ng Cng sn l mt ng cm quyn tuyt i
trn min Bc, ang nhn c s chi vin ca khi Cng sn Quc t
Nga-Hoa v ang p dng chuyn ch v sn, u tranh giai cp, xy dng
Ch ngha X hi trn min Bc. Hin php 1959 c ra i duy tr
Tuyn Tp DN CH I 418
tnh trng ny, chnh thc ha vai tr ca ng Lao ng Vit Nam. C
bn kha cnh quan trng m ta s cp sau y.
** Trc tin l v tr ca ng Cng sn trong gung my Quyn
lc Nh nc. Khi mi c qua 112 iu ca Hin php ta c cm tng
l mt Hin php Dn ch, c lp vi mi khuynh hng v ng phi
chnh tr, k c ng Cng sn,... v khng c iu no cp n v tr
ca ng Cng sn. S tht, v tr ca ng ch c khng nh mt cch
gin tip trong Li ni u dng di, k li lch s v ca ng:
... T nm 1930, di s lnh o ca ng Cng sn ng dng,
ngy nay l ng Lao ng Vit Nam, Cch mng Vit Nam tin ln
mt giai on mi,... Trong giai on mi ca cch mng, Quc hi ta cn
sa i bn Hin php nm 1946 cho thch hp vi tnh hnh v nhim v
mi,... Nh nc ca ta l Nh nc dn ch nhn dn, da trn nn tng
lin minh cng nng, do giai cp cng nhn lnh o,... Hin php mi quy
nh ch chnh tr, kinh t v x hi ca nc ta,... Di s lnh o
sng sut ca ng Lao ng Vit Nam,... ton dn ta on kt rng ri
trong Mt trn Dn tc thng nht nht nh s ginh c thng li v
vang trong s nghip xy dng ch ngha x hi...
Vi tng li tuyn b, nht l trong Hin php, cng
chng t rng ng Cng sn v ang chim ot gung my Quyn
lc Nh nc m khng cn nhc li bt k u trong 112 iu ca Hin
php. Hn th na, niNh nc ca ta l... do giai cp cng nhn lnh
o tc l niNh nc... do ng lnh o v ng lnh o giai cp
cng nhn. Vy l ng ng trn Nh nc, xem Nh nc nh l mt
b phn trong c cu t chc ca ng, mt cng c ca ng, c ng
dng phc v cc mu thc h, u tranh chnh tr,... trong thi k
mi. Trong tnh trng cha chim c quyn lc min Nam th mt li
tuyn b gin tip n ha trnh cho ng nhng d lun bt li min
Nam.
Theo Hin php mi, Quc hi l c quan quyn lc cao nht ca
Nh nc. Quc hi lm Hin php v sa i Hin php, lm php lut,...
bu v bi min Ch tch v Ph Ch tch nc, Th tng v Ph Th
Tng v cc thnh vin khc ca Hi ng Chnh ph, ca Hi ng
Quc phng, Chnh n ta n Nhn dn ti cao, Vin trng Vin Kim
st Nhn dn ti cao,... Hi ng Chnh ph ch l c quan chp hnh ca
Quc hi,... Ni mt cch khc, tt c Quyn lc Nh nc (Lp Hin, Lp
php, Hnh php v T php) u tp trung vo Quc hi v khng c mt
Tuyn Tp DN CH I 419
b phn c lp no kim sot tnh Hp Hin ca cc Lut do Quc hi
a ra.
Hin php 1959 khng h cp n quy ch t chc ca ng cng
nh quy ch lnh o ca ng. l mt n ca ng khi b rng
buc vi bt c mt iu g v c hiu rng Quyn lnh o ca ng
l v hn... Trn thc t, ng lnh o bng cch a ngi ca mnh
nm gi mi chc v trong gung my Nh nc v Nguyn tc tp trung
dn ch:
...Quc hi, Hi ng nhn dn cc cp v cc c quan Nh nc
khc u thc hnh nguyn tc tp trung dn ch
c chnh thc ghi nhn trong iu 4 ca Hin php phi c hiu
nh l: trong mi c quan v mi cp bc, mi hot ng u c t
di s iu hnh ca nhng i din ca ng, tt c Quyn lc Nh
nc u c tp trung vo tay ng Cng sn ang cm quyn.
C th, ng lnh o bng cch cho ban hnh cc Lut bu c ngy
to (khng c s kim sot tnh Hp Hin) trong quyn t do ng c
khng c tn trng: tt c cc ng c vin u do ng ch nh t
trc,... Kt cuc l cc quyn chnh tr u b ng chim ot, Quc hi
tr thnh mt t chc b nhn do ng to ra chim ot ton b Quyn
lc Nh nc, qua hnh thc Dn ch tp trung gian tr.
Cc quyn t do cn bn khc ca ngi dn, tuy vn c gi li
trong Hin php 1959, cng ch l mt hnh thc bn ngoi che y bn
cht c on ca ch , di uy quyn lnh o ca ng...
** Thay i quan trng th hai l vic thm vo Hin php mt
Chng xc nh ch Kinh t Ch ngha X hi, gii hn cc quyn
kinh t ca ngi dn,...
** Thay i quan trng th ba l vic thay i cc quy ch v quyn
Lp Hin v sa i Hin php. Lm Hin php v sa i Hin php tr
thnh quyn ca Quc hi b nhn:
Quc hi l c quan quyn lc Nh nc cao nht ca nc Vit
Nam Dn ch Cng ha (iu 43)
Quc hi c nhng quyn hn sau y: 1. Lm Hin php v sa i
Hin php, 2. Lm php lut,... (iu 50)
m khng cn a ra trng cu dn nh c quy nh trong cc
iu 21 v 70 ca Hin php 1946. Vi Hin php mi, t nay tr v sau,
Tuyn Tp DN CH I 420
Lm Hin php v sa i Hin php l quyn ca ng, ngi dn mt
quyn cn bn t do quyt nh v th ch chnh tr,...
** Mt vn quan trng khc ng c quan tm hng u l tnh
cch php l ca s ra i ca Hin php 1959. Trn nguyn tc, ch
trc 1959 t c s trn Hin php 1946 v do vic sa i Hin php
1946 thnh Hin php 1959 phi c a ra trng cu dn nh c
quy nh trong iu kin ca Hin php 1946. iu kin ny khng
c thc hin v s ra i ca Hin php 1959 l mt vic lm bt hp
php, vi phm Hin php 1946.
Tm li, thay v t cn bn trn s chp nhn tnh a nguyn ca cc
khuynh hng v ng phi chnh tr nh trong cc ch Dn ch, Hin
php 1959 (cng nh sau ny vi cc Hin php 1980 v 1992) ch l cng
c tng giai on ca mt ng cm quyn, c th l ng Cng sn Vit
Nam, p t v thit lp vnh vin mt ch c ti, c ng,... ln
lnh th di quyn kim sot ca mnh.
5. S ra i ca Hin php 1980
Nu Hin php 1959 c ra i khi ng Cng sn ch chim c chnh
quyn trn mt na lnh th v phi che y mt phn no tnh cht c
quyn ton tr ca ch th Hin php 1980 c ra i trong hon cnh
chin thng trn ton lnh th, khng cn g cn tr phi che y mc
tiu thc h ca ng. Hin php 1980 phn nh li cc c tnh trn y
ca Hin php 1959 mt cch cng khai, km theo cc bin php cng rn
dng bo lc nu cn.
Mc tiu v vai tr ca ng c xc nh khng nhng trong Li
ni u:
... Nm vng chuyn chnh v sn, pht huy quyn lm ch tp th
ca nhn dn lao ng,... Nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam cn
c mt bn Hin php th ch ha ng li ca ng Cng sn Vit Nam
trong giai on mi. l Hin php ca thi k qu ln ch ngha x
hi trong phm vi c nc... L lut c bn ca Nh nc, Hin php ny
quy nh ch chnh tr, kinh t,... N th hin mi quan h gia ng
lnh o, Nhn dn lm ch, Nh nc qun l trong x hi Vit Nam...
m cn c chnh thc quy nh trong Hin php:
Nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam l Nh nc chuyn
chnh v sn... (iu 2)
Tuyn Tp DN CH I 421
ng Cng sn Vit Nam, i tin phong v b tham mu chin u
ca giai cp cng nhn Vit Nam, c v trang bng hc thuyt Mc-
Lnin, l lc lng duy nht lnh o Nh nc, lnh o x hi;... (iu
4)
ng thi, Hin php 1980 cng l ni ng Cng sn chnh thc
ha cc t chc u tranh trc y ca ng thnh cc b phn chnh
thc ca Nh nc khng ch i sng chnh tr di ch mi:
Mt trn T quc Vit Nam -bao gm cc chnh ng, Tng cng
on Vit Nam, T chc lin hip nng dn tp th Vit Nam, on thanh
nin cng sn H Ch Minh, Hi lin hip Ph n Vit Nam v cc thnh
vin khc ca Mt trn- l ch da vng chc ca Nh nc. Mt trn pht
huy truyn thng on kt ton dn, tng cng s nht tr v chnh tr,...
ra sc thi ua xy dng ch ngha x hi v bo v T quc. (iu 9)
Tng cng on Vit Nam l t chc qun chng rng ln nht ca
giai cp cng nhn Vit Nam, l trng hc ch ngha cng sn,... (iu
10)
V ch kinh t, Hin php 1980 chnh thc xa b cc hnh thc
kinh t t nhn, thc hin nn kinh t hai thnh phn, quc doanh v hp
tc x, quc hu ha cc c s kinh t v qun l theo c ch tp trung bao
cp, ng thi nm gi c quyn v ngoi thng v cc quan h kinh t
khc vi nc ngoi...
6. S ra i ca Hin php 1992
Nu cc thay i Hin php trong cc nm 1959 v 1980 c thc hin
trong hon cnh ng t c cc chin thng quan trng trong
chim ot quyn lc th s ra i ca Hin php 1992 li l phn nh mt
thi k kh khn do cc chnh sch m ng gy ra trong mi lnh vc v
th hin mt tnh trng phn ha cao ca ng trc cc tht bi lin
tip v trong hon cnh tan r ca khi Cng sn quc t vo u thp nin
1990.
Cc tht bi kinh t v an sinh x hi trn ton lnh th do cc bin
php c on ci to nn kinh t, s tp th ha cc phng tin sn xut,
lm cho cc x nghip b nh tr. S cng bch lao ng cc phn t bt
li cho ch trong cc vng kinh t mi, s ko di tnh trng giam gi
trong cc tri tp trung ci to nhng thnh phn chng i v nhng thnh
phn trong ch c min Nam, v s cm on cc quyn t do cn
Tuyn Tp DN CH I 422
bn,... a ton th dn tc vo con ng chng i, bin ch thnh
mt gung my n p khng l, khng cn sc tin hnh cng cuc xy
dng t nc...
Trn phng din quc t, lp trng ca ng trong cuc tranh chp
Nga-Hoa a ng Cng sn Vit Nam vo tnh trng l thuc hon
ton vo Lin bang X vit, lm trm trng hn na cc tranh chp quc
t. Trong khong thi gian ngn vo cui thp nin 1970, ng Cng sn
Vit Nam l nguyn nhn ca hai cuc chin tranh tn khc Cao Min v
vi Cng sn Trung quc,... lm tiu hao mi tin nng xy dng t nc
cng nh a Vit Nam vo mt v tr c lp trn trng quc t.
Cc yu t trn bin Vit Nam thnh mt nc ngho i nht trn
th gii trong khi ng Cng sn ngy cng phn ha v cc tranh chp ni
b, v cc tht bi lin tip m khng tm c li thot v i ng ng
vin xung cp v h ha v cc t nn x hi. Vi khu hiu i mi
xut hin t sau i hi VI (1986), cng mt thi k l cc du hiu tan r
ca khi Cng sn ng u,... ng Cng sn bt buc phi ni lng
chnh sch kinh t, cho php hot ng cc thnh phn kinh t t nhn v
ku gi s u t trong gii t bn ngoi quc cu vn tnh th.
thc hin mc tiu ny, Hin php 1980 tr thnh mt tr ngi
ln v Nh nc nm c quyn trong mi hot ng kinh t quc dn
cng nh c quyn v ngoi thng, khng c mt iu khon no c
quy nh v bo v quyn li ca cc thnh phn t nhn v t bn hay
cng nhn v tn trng cc cng c quc t v cc trao i v pht trin
kinh t. Cc p lc quc t l yu t then cht a n s ra i ca
Hin php 1992 (v c sa i vo nm 2001) nhng ch c gii hn
trong lnh vc pht trin kinh t m vn khng c g thay i trong ch
chnh tr. Vai tr ca Nh nc v v tr lnh o ca ng Cng sn, tuy
c t im li, nhng vn cn nguyn:
Nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam l Nh nc ca
nhn dn, do nhn dn, v nhn dn. Tt c quyn lc Nh nc thuc v
nhn dn m nn tng l lin minh giai cp cng nhn vi giai cp nng
dn v tng lp tr thc (iu 2)
ng Cng sn Vit Nam, i tin phong ca giai cp cng nhn
Vit Nam, i biu trung thnh quyn li ca giai cp cng nhn, nhn dn
lao ng v ca c dn tc, theo ch ngha Mc-Lnin v t tng H Ch
Minh, l lc lng lnh o Nh nc v x hi... (iu 4)
v, khi n nh c tnh th, li c cng khai xc nh mt
Tuyn Tp DN CH I 423
cch c on hn na, vi nguyn tc Nh nc php quyn:
Nh nc Cng ha x hi ch ngha Vit Nam l Nh nc php
quyn x hi ch ngha ca nhn dn, do nhn dn, v nhn dn. Tt c
quyn lc Nh nc thuc v nhn dn m nn tng l lin minh giai cp
cng nhn vi giai cp nng dn v i ng tr thc... (iu 2, sa i nm
2001)
cho php ng Cng sn, vi t cch l mt ng ang cm quyn,
s dng quyn ny p t mi o lut, khng phi ch trong lnh vc kinh
t tho mn nhu cu ca gii u t ngoi quc, nhng trong tt c cc
lnh vc khc ch yu c dng nh l mt dng c chuyn ch duy
tr v tr cm quyn ca mnh,...
7. Tng lun
Ngay t khi c thnh lp nm 1930, ng Cng sn t mc tiu
chim ot chnh quyn thit lp ch Cng sn trn ton lnh th
Vit Nam, qua danh ngha ca mt hnh thc Dn ch tr hnh.
Nhn mt cch tng qut, cc Hin php lu hnh Vit Nam t 60
nm qua di ch Cng sn ch phn nh cc mc tiu chin lc,
chin thut,... c ng dng trong nhng thi k nht nh ty theo mi
tng quan lc lng gia ng v cc thnh phn khc. Khi yu th th
dng chiu bi Hin php Dn ch gi nguyn v tr v tip tc thc
hin ca mnh. Khi nm c quyn lc trn mt phn lnh th th p
t gin tip mt ch c ti vi chiu bi ca mt Hin php Dn
ch tr hnh. Khi lm ch tnh th trn ton lnh th th thc hin
ca mnh mt cch cng khai v vnh vin...
Thay v l mt vn kin gii hn quyn lc Nh nc, cha ng
nhng cn bn php l km ta v ch ng i vi ngi hnh s Quyn
lc Nh nc, trong mc tiu bo v cc quyn cn bn ca ngi dn v
do ngi dn tho thun a ra, nh trong cc ch Dn ch hin i,...
th Hin php di ch Cng sn Vit Nam ch l mt cng c ca
ng p t vnh vin s chim ot Quyn lc Nh nc,... phn nh
cc quan im c hu tng c nu ra trong l thuyt cng sn:
ng Cng sn l mt t chc c quy lut v Hin php ch l phn
nh cc quy lut ca ng (Mao Tse Tung)
Hin php l phn nh ca mt tnh trng c, ang c v s c
trong tng lai (Lnine) .
Tuyn Tp DN CH I 424
TRN
Kch bn Cho Th k 21
Ta va tri qua th k 20 y bin ng: no chin tranh th gii ln th
nht, no chin tranh th gii ln th hai, no bom nguyn t, no cc cuc
cch mng mng Nga, Trung Quc, no th gii x hi ch ngha hnh
thnh, cc cuc u tranh gii phng dn tc khp th gii, trong c
cuc u tranh gii phng ca Vit Nam, no cch mng vn ha Trung
Quc, dit chng Campuchia, no s chia r v nh nhau ca th gii
cng sn, no s tan r ca Lin X v th gii x hi ch ngha, no
nhng thnh tu k diu ca khoa hc k thut, ca vt l, sinh hc, s
tin b phi thng ca tin hc, ca in t, my tnh, r b, v.v...
V th, bc vo th k 21, ai ny u hi hp v lo u, va lo u va
hy vng nhn v pha trc m phn on. c nhiu nh tng lai hc
phn on; nhiu trit gia, nhiu nh chnh tr, nh l lun, nh x hi hc
cng phn on. Ti cng ngm ngh v phn on, nhng ti rt khng
tri thc v thng tin m phn on. Ti ch da vo s hiu bit hn hp
ca mnh v cc phn on v ghi li i iu. Ti thy hnh nh c th c
ba kch bn cho th k 21 nh sau:
Kch bn th nht. Cn c vo iu ti bit v mt s nh l lun.
Cc nh l lun ny hu nh khng quan tm n cc bin ng chnh tr
x hi v ang din ra th gii. Cc v y rt trung thnh v kin nh
vi t duy hai phe, bn mu thun v tnh cht thi i hin nay l thi
k qu t ch ngha t bn ln ch ngha x hi trn phm vi ton th
gii. T suy ra c th c mt kch bn cho th gii nh sau: Trong th
k 21 s li c mt nc no vo loi to ln, pht trin cao, n ra mt
cuc cch mng v sn, thit lp ch x hi ch ngha, pht trin ra ton
th gii v hon thnh tnh cht qu ca thi i.
Kch bn th hai. Cng vi t duy nh trn v c nhng nhn nh:
s tan r ca phe x hi ch ngha ch l tht bi tm thi. Ch ngha x
hi gp phi bc thoi tro tm thi. Nh vy th trong th k 21, s c
Tuyn Tp DN CH I 425
mt s phc hi v i. Bn nc x hi ch ngha cn li (Trung Quc,
Vit Nam, Triu Tin, Cuba) s l thnh tr ca s phc hi ny. Phe x
hi ch ngha s hnh thnh tr li v pht trin phn thnh, nh bi phn
cn li ca ch ngha t bn v hon thnh thi i qu , a ton b th
gii v nhn loi ln thi i x hi ch ngha.
y l ti suy t cc lp lun ca mt s nh l lun hin nay vn
kin nh, v trung thnh mt cch ng knh vi t duy c, m khng bit
n t duy ca nhn loi, nhu cu v nguyn vng ca nhn dn th gii.
Ti rt nghi ng rng nhn dn mt nc pht trin (t bn) no c
nhu cu nh chnh quyn hin ti v thay th vo mt chnh quyn
khc (x hi ch ngha). Ti cng nghi ng s ngi trong nhn dn Nga
v cc nc ng u c nguyn vng v nhu cu phc hi li th ch c.
Tuy rng khng phi khng c nhng ngi luyn tic cuc sng c.
Nhng s ngi ny liu c lm c vic phc hi khng?
Kch bn th ba. Thc ra, cha th phc ha kch bn ny. Hin nay
ta ang thi k t th k 20 bc sang th k 21. Th gii v nhn loi
ang bin chuyn. Tt c mi ngi u quan tm ti xu th ton cu ha
v kinh t, v vn ha, v chnh tr. C xu th ton cu ha pht trin nhiu
mt v ngy cng mnh, nhng cng c xu th chng li. Cng ngy cng
nhiu s kin t trc cha h c.
- Cc nguyn th quc gia c ti c u khng thot khi s truy n
ca php lut. c ta n hnh s th gii.
- C nhng xung t sc tc, tn gio m khng phn x ni ai l
phi, ai l tri, ai l chnh ngha, ai l phi ngha ( Chu Phi, Nam T,
Trung ng).
- C nhng s thay i chnh tr mt nc m cc nc khu vc
hoc trn ton th gii li c kin v c th tc ng (nc o v Chu
u).
- Bt c cuc bu c mt nc no, u c d lun th gii quan
tm v d lun th gii u t ra ng h nhng ngi dn ch, tin b
trung c, v s ngi ny trng c ngy cng nhiu (Hn Quc, Indonesia,
Chili, Equator, Croatia...).
- Ch ngha x hi t ho vi tnh u vit ca mnh l quan tm n
cc vn x hi, bo m li ch cho nhn dn lao ng (Vit Nam c
xp vo loi kh v cc ch s x hi).
Nhng nhng vn x hi li c gii quyt tt hn cc nc t
Tuyn Tp DN CH I 426
bn pht trin. V nhng nc no c iu kin kinh t, ti chnh di do
hn, v cng cc nc ny gii cm quyn buc phi gii quyt tt cc
vn x hi mi n nh c chnh quyn v h bit gii quyt tt.
- Vit Nam, i a s nhn dn ch mi c thu nhp c nhn (thu
nhp ch khng phi GDP) trn 10 la mt thng (150.000 ng) th
d c nhng c gng v mt x hi bao nhiu cng cha th coi l no ,
hnh phc c. Vy mt x hi tt p hn, trc ht phi l mt x hi
m ngi u c no .
- Tro lu dn ch th gii ngy cng pht trin, c tc gi ni t nm
1970 tr v trc th gii ch c 30 nc dn ch. Nhng t nm 1970 sau
30 nm th s nc dn ch ln ti 75. C tc gi ni hin nay th gii c
gn 200 nc trong 65% l thuc cc nc dn ch. Cc nc x hi
ch ngha (chnh quyn cng sn) khng c xp vo nc dn ch, tuy
cc nc ny vn t nhn l dn ch gp triu ln cc nc t bn, v t
nhn mnh l nc c bn cht dn ch cao nht. Vn dn ch v nhn
quyn l nhng vn m cc nc pht trin cao u nhn mnh.
Nhng cc nc x hi ch ngha th gi l nhng m mu din bin
ha bnh. ng thi cc nc x hi ch ngha cng phi ni n dn ch
v nhn quyn, phi chng t mnh c quan tm n dn ch v nhn
quyn, phi chng v cc vn dn ch v nhn quyn. Trc d lun
th gii, cng ngy cch cm quyn v cai tr kiu ton tr c tn cng t
ra lc hu, cng b ch ci v ph phn. Nc no mun ha nhp vi th
gii phi ch im ny, khng theo tro lu dn ch chung ca nhn
loi, trc ht l lm hi ngay n tin trnh pht trin ca nc mnh.
Khng th c t mnh ni ngc i, ri li t khen mnh l hay v ng
c.
- Ai cng thy l phi a x hi loi ngi n ch tt p hn, u
mong mun nh th. Nhng x hi tt p hn y c phi nht thit l theo
ch x hi ch ngha do ng cng sn lnh o hay khng? C l Mc
d on ng l sau ch t bn ch ngha s c mt ch x hi tt
p hn v hin nay x hi loi ngi ang bin chuyn tin ln theo chiu
hng , hng tt p hn. c nhiu hc gi d on x hi tng
lai l x hi hu t bn ch ngha v tn t bn ch ngha l x hi
vn minh th ba, x hi hu cng nghip, x hi vn minh tin hc,
vn minh tr tu...
Cha ai thng nht c quan nim v cch gi. Cc x hi t bn
ch ngha ang bin ha v tin ti mt x hi khng cn l t bn ch
Tuyn Tp DN CH I 427
ngha, tc l tin ti ci khng phi l n na. Hin nay c nhiu nc v
kinh t v chnh tr th ng l t bn ch ngha nhng nhiu mt x hi c
nhng nt tt p m khng mt nc gi l x hi ch ngha no so snh
c (v gio dc o to, v y t, v ngi gi, ngi tht nghip). Vy
mt x hi tng lai tt p hn l mt x hi th no? Nu c l mt x
hi ch ngha chng th nht nh khng phi l x hi ch ngha kiu Lin
X, khng phi l x hi ch ngha kiu tri lnh c. V tin ti mt
x hi tt p hn y c nht thit phi tri qua cch mng bo lc v
mu khng? C nht thit phi c lt khng? Nhn loi c chp nhn
s mu khng?
Nc Vit Nam hin cha phi l x hi ch ngha m mun tin ti
mt x hi tt p hn c nht thit phi mu v lt khng? C
th tin ti mt x hi tt p hn bng tin ha ha bnh khng? Ci gi
l m mu din bin ha bnh c tht khng? Khng chp nhn th lc
ngoi dng din bin ha bnh lt . Nhng bn thn ta phi tin ha
ha bnh tin ln. Ta cn tin ha, vy ta c cn phi c nhiu k th
m tiu dit v trn p khng? Thm ch, c nht thit bt c nc v ton
dn phi tn th mt hc thuyt, mt trt t khe kht th t nc pht
trin khng?
Ai cng thy kinh nghim hin nhin ca cc nc gn ta khng phi
nh vy, kinh nghim r rt nht l i Loan, Hn Quc v
Singapore. Vic quan trng nht by gi l phi ha nhp a x hi
tin ln hay c phi n nh bng bt c gi no? Vn t ra hin nay
l lm th no t nc pht trin v nhn dn c t do hnh phc. Vy
ci g tr ngi cho iu th phi khc phc. Bng bt c gi no v
v iu kin l nhng yu t ca u tranh quyt t cho t quc quyt
sinh. Ngy nay iu kin tin quyt quyt nh chnh sch l lm th
no cho dn t do v t nc pht trin. Ch c t do cho dn th t nc
mi pht trin c. iu ng c v kinh t, chnh tr v vn ha v c
i ngoi na.
(2000)
Tuyn Tp DN CH I 428
ng Cng sn
v Dn ch Vit nam
Ai sng t nhng nm 20-30 ca th k 20 u th k 21 u c th
nhn thy v chng kin 2 tnh trng, 2 bc tranh hu nh tri ngc ca
CSVN. u th k 20 cho n nm 1945, ng Cng sn c my nghn
ng vin m thc dn Php v Phong kin triu Nguyn rt hong ht
lng ln. C mt h thng nh t. T Ho L, Sn La. Lao Bo, Kon Tum,
Ban M Thut n Khm ln, Cn o, u y p t Cng sn. Th
m cuc Cch mng thng 8/1945 thnh cng. Sau th 3 K ch
no cng l ngi mi nh t ra lm nng ct: Bc K th t t Ho L,
Sn La; Trung K th t t nh t Lao Bo, Kom Tum, Ban M Thut;
Nam K th t t nh t Khm ln, Cn o. Sut trong khng chin
chng Php, khp ni nhng ngi Cng sn lm cn b Qun i v
Chnh quyn v sng trong dn, u n, nh dn v u ni bt ln v
tnh gng mu, v chu ng gian kh v hy sinh tnh mnh. Ch no dn
cng mong i, ngng m v yu mn cc cn b cng sn, chia cm,
x o, v ly c tnh mnh mnh che ch, bo v cho nhng cn b
Cng sn.
V by gi, u th k 21 th tnh trng v bc tranh l: ng Cng
sn l mt ng cm quyn lnh o bao trm c Quc hi, Chnh ph v
cc c quan Nh nc. Nhng v tr quan trng ca B my Nh nc:
Ch tch, ph Ch tch, B trng, Th trng, Gim c v ph Gim
c S, Ty, Hi trng, U vin chp hnh cc Hi qun chng u phi
l ng vin: ng vin c sn ng chn xp vo cc v tr hoc cha
l ng vin th phi phn u vo ng, ri mi hng c b nhim
chc n, chc kia, t phng, x ln n huyn, tnh v n cp Trung
ng, ton quc. Trc y, cn b i su i st l c b o nu rch, qun
ng thp, ng cao, eo ci b ci hoc mt tay ni nh i len li cc ni
ho lnh khn kh, thm ch rt nguy him. Cn ngy nay, i su i st l
xe hi bng lng, mi cu cnh ton ca cc hng T bn nc ngoi danh
ting ch to, hoc tng on xe hi c cng an h tng dp ng, n
ni no u c n tip khch sn sang trng nht, hp mt nhng hi
trng sang trng nht, gp cc ngi ng u c s hoc a phng
Tuyn Tp DN CH I 429
nghe bo co, i thm cc c s gp vi ngi c chn lc ( bo
m an ton cho cp trn) hi vi ba cu thng l v vn, i khi li cn
ng ngn, ri li vo phng khch sang trng c my li hun th thng
l c nhc i nhc li nhiu ln, rt nht nho v nhm chn th m u
c khen l su sc, sng r v c ha xin chp hnh nghim tc.
Cn m cn b cp di ch ua nhau m s ly bt ghi chp lia la
nhng li vng ngc qu bu m cp trn hun th.
Ti l ngi tri qua 2 cnh tri ngc y. C ln ti thm mt
huyn, khi i v c tin a rt trng th v n cui ng th ng ch
Ch tch huyn nm tay ti rt cht v ha trnh trng rng s chp hnh
nghim chnh cc ch th sng sut ca ti. Ti ngm ngh mi, khng
bit ti ch th nhng g, tnh ti hay a, ti lin hi ng ch Ch tch
rng: Mt nm huyn cu c my ln cc ng ch Tnh v cc ngnh
Trung ng v thm? ng ch bo 5-7 on. Ti li hi th cu
lm sao chp hnh ht 5-7 ln ch th y? ng ch Ch tch ci v khng
tr li! Th l ti c ch thn chng kin ng Cng sn gia th k 20
l ng gm nhng ng vin m t Tng B th n ng vin thng
sng trong dn cng cm khoai, rm, rau da vi dn, trc tip bn vi
tng ngi dn cng vic lm n v cng tc Cch mng. V by gi cui
th k 20 v u th k 21 l mt ng m tuyt i a s l cc quan,
quan nh cp c s, quan nh cp trung gian, quan ln cp Trung
ng. Cc quan ng u cp ton quc th dn cc ni phi cm nm
cm gi hp nhau chu chc cng (c lnh gc, cnh v hoc cng an)
mong c gp m khng c. khng c gp mt cc quan a
n t khiu kin v gii by, cu cu nhng oan khut ca mnh trong i
sng (bi v quan khng c th gi) m cn b coi l c ngi ng ng
sau xi gic v c m mu vi phm an ninh quc gia. Ti c may mn l
tng c l cn b cm khoai, rau m, rm v cng mt thi cng
lm quan cp Trung ng i xe hi, khch sn. Ti thm tha ni nim
v ti mun m t v l gii ci s bin chuyn thn k ca ng Cng
sn, t cm nm, n lm quan v nhn xt xem s bin chuyn l hay
hay d, l thng li hay tht bi?
I. Vit Nam c dn ch hay khng?
Ti xin tr li khng nh Vit Nam tng c dn ch, v c dn ch
mt cch tt p, ng t ho. l nhng nm thng sau cch mng
thng 8/1945. ng Cng sn c H Ch Minh ng u ku gi v
Tuyn Tp DN CH I 430
lnh o nhn dn tng khi ngha, p tan mt nh nc phong kin tay
sai, n l, lp nn mt Nh nc Dn ch Cng ho, p tan l vua quan
v quan li thc dn, lp nn Chnh ph Cng ho lm thi v sau lp
tc t chc cho dn bu c (vi mt ch t do thc s) c nhng ngi
ng c m a s khng phi l ng vin ng cng sn.
Ti trc tip tham gia mt cuc vn ng bu c m mt ng c
vin nhn l giai cp cng nhn, ln din thuyt vi mt ci m-lt to
tng t ti ngc. Ti li c tham gia vi mt nhm tr thc (gm
bc s, gio vin, cng chc c) m tic n mng mt s bn trng c, sau
r nhau i ht c u mng thng li. Khng kh tht hn nhin v
h hi.
Quc hi ln y, c rt t ng vin Cng sn l i biu v u l
nhng ngi hot ng di s du dt lnh o ca Ch tch H Ch
Minh. Quc hi y v sau li thm 70 i biu khng bu, thuc cc ng
phi khc (i lp). Vy th Quc hi kho I y l Quc hi a nguyn, a
ng. Nhng cng Quc hi y lp nn Chnh ph Cng ho Dn ch, m
a s cng khng l ng vin Cng sn, cng Quc hi y thng qua
Hin php 1946 l mt Hin php dn ch nht m tt c nhng Hin php
sau ny u khng theo kp.
Th l t nm 1945-1946, nc ta c mt ch Dn ch cng
ho, vi Quc hi c bu c t do, v a ng v mt Chnh ph m a
s thnh vin khng phi ng vin cng sn. c sc ca ch Cng
ho dn ch lc y mi v sau l: c bu c t do thc s. a ng,
nhiu thnh vin l ngi nhiu ng khc nhau, c c nhng ngi
khng ng no. Rt t ng vin cng sn m rt nhiu ngi c danh
vng, c tr thc.
Th l ta c mt Nh nc tht s dn ch v mt x hi cng tht
s dn ch. Mi ngi dn u cng nhn chnh ph l ca mnh, Nh
nc l ca mnh, d dng n vi Nh nc v ngi Nh nc cng d
dng n vi nhn dn.
Cn b Nh nc l nhng cn b gn dn, sng trong nhn dn.
C t do ngn lun, c bo ch t nhn, c t do pht biu chnh kin.
C t do xut bn, in n.
C t do hi hp v lp hi.
Qun i l Qun i ca dn,
Tuyn Tp DN CH I 431
Cng an cng l Cng an ca dn.
Cn b, Qun i, Cng an u l cc anh, cc ch, cc em, cc chu
ca dn, dn c th khen ngi hoc mng m nh mng m con em mnh.
Mi ngi t do i li, t do lm n, t do bun bn, cuc sng tht thoi
mi, d chu. Tt nhin c mt s hn ch do chin tranh nh hn ch qua
li gia vng ch v vng gii phng. Quan trng nht l mi ngi dn
u thy thoi mi t do, khng s m li rt gn gi vi cn b Nh nc.
Khng kh y ko di trong sut c cuc khng chin chng thc dn Php
v ko di c sau nm 1954 min Bc mt thi gian. Th th Vit Nam
thc s c mt Nh nc dn ch v mt x hi dn ch. iu
thc s din ra c nc n 1954 v min Bc n 1975 (trong nhng
nm 60 v 70 do tnh th chin tranh min Nam v min Bc l hu
phng ln li c chin tranh ph hoi, nn khng kh dn ch nht dn).
II. Nc Vit Nam by gi (Cui th k 20,
u th k 21)
Tht kh m ni rng nc Vit Nam by gi l nc dn ch. Tuy rng
gii lnh o v gii tuyn truyn vn ln ting coi Vit Nam l nc dn
ch, ch c khuyt im l hi km dn ch. Nhng ti th khng nh
rng: Nc Vit Nam hin nay t nht l nc khng dn ch tuy vn
mang nhn hiu cng ho. Sau nm 1975, nhn dn min Nam b n dch
bi thc dn mi nhng c i cht ca Dn ch t sn l t do lm
n, t do bo ch, xut bn th cng b Cng ho x hi ch ngha Vit
Nam xo b trit , m ch c hi li cht t sau i mi. Nh nc v
x hi Vit Nam hin nay c nhng c im g?
1. Ch c mt ng l ng Cng sn v ng Cng sn dp b ht
cc ng (ng x hi, ng dn ch) c di thi H Ch Minh,
ng Cng sn thc hin ch c ng. Tuy Hin php nm 1992 c
ghi: T do lp hi nhng c ngi gi giy lp ng khc th b ui vic
v e do qun ch, Cng an thng xuyn thm hi nhiu ln, cuc sng
b hm da nhng nhiu, b theo di gt gao, b khng b tinh thn v tm
l ht sc cng thng. Li c ngi cng mi lm n xin lp Hi chng
tham nhng th tt c nhng ngi c lin quan ( 20 ngi) u b bt
ln Cng an thm vn, hnh ti v b gn cho l lp Hi tri php! C
nhiu ngi b khm nh v tch thu phng tin Th m c ai ni Ch
Tuyn Tp DN CH I 432
Vit Nam l ch c ng th li b ngi ta on gin
1
(*) v b
Cng an ch . ch c ng th hin nhin l mt ch c ti,
c on, c quyn ngc li vi ch dn ch. Khng th ni nc
Vit Nam ta c dn ch c!
2. c ng m ng li thc hin mt ch lnh o tuyt i
ton din v trit . Th l hai ln khng dn ch. l mt s tht hin
nhin, cho d b my t tng, tuyn truyn ca ch c hng mnh gp
trm ln cng khng che lp c s tht ny v la bp c mt ai.
Nhiu ngi gi ch ny l ch Ton tr, ng tr, c ti ton tr,
thm ch c ngi cn gi l ch Cng an tr, mt v tr, qun phit
tr. Ring ti, ti cng cho l th v ni th.
Biu hin ca ch ny th c nhiu ti ch lc qua nh sau:
ng bao trm v xm nhp vo tt c cc t chc Nh nc v cc
t chc x hi ln nh, to nn mt ch Nh nc quan liu hon ton
tch ri i sng nhn dn, i sng x hi. Mun lm quan th phi l
ng vin, c l ng vin th mi c lm quan. T x, phng, cho n
Chnh ph, B, Th trng, Cc, V trng. Thm ch cho n trng,
ph phng, ban ng cng cn phn u tt c l ng vin.
Cc t x hi th, t chc no c Ch tch v ban chp hnh l ng
vin mi c cng nhn v hot ng. Hi chng tham nhng khng do
ng xng v b tr ng vin, th b coi l m mu, b cm on v
Cng an lm kh d, bt b. Hi cu chin binh l Hi gm nhng ngi
gn ng nht, gm nhng nng ct ca ng m khi ra i cng kh
khn cht vt. l v ng cha b tr c ngi tin cy tr tr.
Nhng ngi xng u l ng vin nhng c i cht kin c lp,
v vy ng lm kh d k c khi cc hi vin biu th r rt khng tn
nhim ngi ph trch. ng b tr bng c ngi ngoan ngon, d bo,
phc tng tuyt i mnh th lc Hi mi c cng nhn v hot ng.
i vi cn b c bu, th trong mi cuc bu, cc c quan t chc v
ng ch cp u ph trch t chc quyt nh danh sch ngi trng c v
bn cnh cho thm mt vi ngi khng trng cho ra v l mt cuc
bu c c dn ch. Ti nhiu ln ng c Trung ng v Quc hi, ti u
bit trc rt r ti s trng c hay khng? Danh sch i biu Quc hi
c quyt nh trc khi bu hng thng v ng ch cp U vin v Ban

1
Hai cu vit ca H Ch Minh (theo tr nh): c ai ni l ng ta km dn ch,
th chng ta gin. Nhng thc t c th tht.
Tuyn Tp DN CH I 433
t chc thng qua ri. Dn c cu rt chnh xc l: ng c dn
bu dn ch i bu theo danh sch nh. Cc phng tin thng tin, bo
ch tha h ca ngi tt my xanh khng kh ngy hi m khng h c tht.
V ng vn bt mi ngi phi cng nhn th l c t do bu c, ng c!
ng hon ton v trng trn chuyn chnh v t tng vn ho, bt
chp c Hin php, ng ch o Quc hi ra lut bo ch, xut bn khc
hn tinh thn Hin php, thu xp bng c u vin B chnh tr, ph trch
cng tc t tng vn ho, b tr, nm cht v khng ch cc gim c
Nh xut bn, cc tng bin tp bo ch, buc nhng ngi ny phi ngoan
ngon tun theo h thng t tng vn ho v Cng an vn ho. V iu
ny ti l nn nhn trc tip. Ti c cc hi k, bt k trong ti c nu
ln c i phn (ch i phn thi) s tht. Bn tho c a cho
mt nh xut bn. Nh xut bn y bin tp nhng khng dm in v Nh
xut bn phi thm d kin ca Cng an v t tng. C Nh xut bn
khc c nhng bin tp vin rt thch, nhng gim c mi b khin trch
v nhc nh, nn cng nh ngm y cn ch thi c. Khng kh ngn
lun ngt th. Gii tr thc v vn ngh s (tr mt s t duy qu c) u
ngn ngm v giu bin kin c lp ca mnh. Bt c ai c cht kin
c lp u phi dm di ln lt. Nhng s dm di ln lt ny ang ngy
cng lan rng v de do s bng n mnh lit.
Cch lnh o theo nguyn l ng l bao trm v cao hn ht.
Quc hi phi hp sau Trung ng, Chnh ph ch lm vic hp php ha
cc ch trng ca ng. ng lnh o v cai tr bng Ngh quyt. Cho
nn d lun nc ngoi h ni rng Quc hi v Chnh ph Vit Nam ch
l con du dng ng vo cc Ngh quyt v vn kin ca ng
son tho sn, k cng khng ngoa.
Mi Ngh quyt ca ng th c Quc hi v Chnh ph phi hc tp,
ri ton dn cng phi hc tp, cc trng hc, thy gio u phi hc tp.
Thi gian hc Ngh quyt ca ng c l chim mt 1/4 thi gian lao
ng ca ngi dn v 1/4 thi gian lm vic ca cc c quan.
Nhn dn ng gp vo ngn sch Nh nc nhng ng li s dng
v ch o ngn sch. Ngn sch Nh nc phi i th hot ng ca
ng. Hin ng cm thy ngng v vic ny v tm cch gim nh
ng dng ngn sch Nh nc tr cp cc t chc x hi ca ng
nh: Thanh nin, Ph n, Mt trnvv Ring cc Hi Vn hc ngh
thut cng c tr cp hng vi t mi nm.
Cc ch trng chnh sch v kinh t, chnh tr, vn ho-x hi u
Tuyn Tp DN CH I 434
do cc chuyn gia cc ngnh thuc c quan t vn nghin cu v chun
b. Nhng nhng ni dung chun b cha c du n ca ch th v Ngh
quyt ca ng u cha c gi tr. Nh vy c quan cao nht ca ng
u phi c kin ch o v chuyn mn cho cc hc gi v u phi ph
v duyt cc sn phm nghin cu ca cc chuyn gia.
Ai cng bit l Ban chp hnh Trung ng khng th l ni hi t cc
chuyn gia. B chnh tr li cng khng th. Vy l ngi khng chuyn v
khng gii li ch o v ph duyt kin ca nhng ngi chuyn v
gii. Nh vy c hai kh nng hoc l ch ph ba chng bit hay d, hai l
ph c nhng ci sai v c hi. Ngh quyt i hi bao gm nhiu chnh
sch chi tit v kinh t v sn xut, k c vic trng cy g, nui con g. V
l Ngh quyt th c bt dn phi theo trong khi nu h c t do
th h c mun nghn cch lm n ph hp vi mi trng sng v iu
kin sng ca ngi ta, nhng ng c nm quyn cho php.
Ch c on Ton tr c rt nhiu ci d. Vic ny c th gii u
bit ni v ln n. Bn thn ng cng khng dm nhn l mnh thc
hnh s ton tr, nhng sa th khng chu sa. Do thc hin ton tr m
sc mnh th ui cho nn ng c phi tp trung n lc vo s cng c v
tng cng s lnh o ca ng. Khng cho mt c nhn hay mt nhm
no len vo c. V s n lc ny th nhm i tng vo u?
Ngy xa ng lnh o cng nhn dn tp trung vo k ch ngoi
xm v tay sai. Ngy nay ng li phi tp trung vo i tng l nhn
dn v nht l nhng ngi trung thc mun ni ln s tht, nhng ngi
c u c tin b mun ng gp kin ca mnh vi ngi lnh o quc
gia t nc c s chuyn bin tch cc thc s. ng cng ngy cng
phi trn trnh s thc v bp mo s tht. Mun hay khng mun,
cng c, tng cng mnh ng phi la bp nhn dn, di tr nhn dn,
hm do nhn dn. V nhn dn l ngi nm s tht v bit rt r s tht.
III. V sao, v u?
Nh vy, phn trn y bng c cuc sng din ra, t duy v s hiu
bit ca ti c trnh by 2 bc tranh: ng Cng sn v x hi Vit
Nam trc y t 1930 n 1975. ng Cng sn v x hi Vit Nam hin
nay (cui th k 20 - u th k 21). R rng n c s bin i t A tr
thnh Z. N bin i thnh 2 bc tranh tri ngc hn nhau nh trng
vi en, nh ngy v m. Ni mt cch tht tm tt th ng Cng sn
Vit Nam t mt ng chin u, sng trong dn v v dn tr thnh
Tuyn Tp DN CH I 435
mt ng cm quyn cai tr dn, xa dn, i lp vi dn, thm ch nn,
p bc dn v bc lt, h hip dn.
V ng Cng sn ra sc cng c v tng cng vai tr ca mnh
trong ch c ng ton tr, cho nn i tng u tranh ca ng l
nhn dn v nhng ngi trung thc. Nhng di sn dn ch ca nhng
nm 40, 50, 60, 70 c cn cht no khng? N vn cn nhiu gi tr.
Nhng c nhiu s bin i, bin dng v c bin cht na.
Ci bin i ln nht l t tn nc Cng ho dn ch (Vit Nam dn
ch Cng ho) vi mt Nh nc on kt ton dn (nhiu ng, nhiu
nhn s tr thc ngoi ng) v mt th ch thc cht dn ch c: Quc hi
do bu c, ng c t do, quyn t do ngn lun, t do bo ch, t do t
tng, t do xut bn v in n cc quyn cng dn ny c m bo.
Quan h gia Nh nc vi dn, gia cng dn vi nhau l quan h anh
em ng ch. Nay i sang l Nh nc cng ha x hi ch ngha vi mt
ch c ng ton tr. Cc ng ngoi ng Cng sn Vit Nam u
b tiu dit, cc quyn t do dn ch c bn ca cng dn (trong c
quyn t do ngn lun, t do t tng) b trit tiu, th tiu trn thc t,
ch cn li nhng m t, ch ngha hoa m ghi trong Hin php. Quan h
ng vi Nh nc l quan h Cha-con, quan h gia ng vi Nh nc
v nhn dn l quan h gia quan ln v dn en. Mt x hi nght th
mi ngi u c nhiu ni s: s nhau, s Cng an, s quan, s m mu,
s la bp, s di tr. Thm ch trong tng gia nh, tng dng h c s
chia r phn bit ngi theo Cng sn v ngi khng theo Cng sn rt
gay gt.
Vy t u, t ai m c hai s tri ngc gh gm y.
Cc gi tr cn li c c l ch cng ho nhng cht lng
thay i. Nhng quan h tt p trc y cn c gi t nhiu trong
nhn dn nh nhng truyn thng. Cn th khng ai t khong 40, 50, hoc
60, 70 tui tr ln khng trn tr v au n, tic thng nhng ngy ti
p ngy xa. Cu than th v mong c Bao gi cho n ngy xa n
hm cha mt s tht cay ng, ut nghn.
Vy v u v v sao???
S bin i n din ra t t qua nm thng n bin i cht mt cht
mt, kh nhn thy. Cho n nm 1975 th n c mt bc ngot nc ta
thu c mt thng li v i c tm c th gii, ng Cng sn c tn
vinh rc r v cng xng ng. Th ri, nhng ngi lnh o Cng sn
Tuyn Tp DN CH I 436
vi tnh kiu ngo sn c bc ng ln vi vng i tn nc, tn ng,
t ra nhng mc tiu xy dng X hi ch ngha trong c nc. Ri
nhng khu hiu oang oang m rng tuch c h hon rm r: Tin
nhanh, tin mnh, tin vng chc ln ch ngha x hi! Vi nhng tham
vng y hoang tng, y t nc vo vng khn kh, khn nn. Cho
n tn nm 1986 hi tnh c mt cht nn cu nguy cho t nc
khi sa vo vc thm. Nhng sau , vi t duy bo th gio iu, tm mi
cch km hm i mi, khng chu i mi chnh tr, khng chu dn ch
ho t nc, y t nc tin su vo con ng c ng, ton tr
khng dn ch v phn dn ch, phn Cch mng, phn tin ho, phn bi
nhn dn.
*
Cho nn nguyn nhn c bn v su xa ca s bin dng (hay bin
cht) ny l s t duy thp km, bo th gio iu tr tr, cn phi thy r
s xung cp v trnh ca cc th h lnh o, th h u vi H Ch
Minh v cc hc tr gn gi ca Ngi u l nhng tr thc, nhiu danh
vng trong x hi, c lch s u tranh Cch mng gian kh v quyt lit.
Th h tip sau th km i mt bc nhng cn mc trung bnh. Th h
sau na th di mc trung bnh, thc ra s tht ny dn u bit ht v
nh gi nh vy. Cc bc lo thnh qua cc triu i cng thy r nh
vy. Mt s yu t quan trng tc ng vo s bin dng, bin cht mang
tnh mt dn ch l cc tnh tnh bnh thng ca nhng ngi lnh o l
thch khen, thch nnh, thch thnh tch, s s tht, s trung ngn, nghch
nh v khng i mi t duy, u c y t duy bo th gio iu, c
h. Nu so vi cc ch vua quan phong kin mt vn ngy trc th
nhng bc quan li ngy nay ca ci triu nh phong kin Vit
Nam mang nhn hiu Cng ho x hi ch ngha cng chng khc l bao!
Ci th t duy va thp km, li bo th gio iu khng c kh nng nhn
thc c cc im v tnh hnh nh sau:
a. Sau 1975 nc ta bc hn sang mt k nguyn mi. T chin
tranh sang ho bnh, t chin u sang xy dng, t chia ct sang thng
nht. Gii lnh o khng lm mt cuc tng kim im v nhn thc su
sc, r rng nhng ci mi, nhn r nhng ci c khng hp thi m r
b i, hc tp ci mi. i hi VI ch ra bnh nng l ch quan duy
ch v bnh quan liu bo th, gio iu, nhng s cha bnh khng trit
nn cc bnh cn ko di cho n tn by gi.
Tuyn Tp DN CH I 437
b. Khng chu c mt nghin cu k v su thc trng x hi Vit
Nam thy r tt c s lc hu km ci, nhn bit im xut pht ca
mnh, cng nh khng nhn bit c nhng thun li v nhng kh nng
phc ha c ng li pht trin t nc cho thch hp. i hi VI
lm vic y, nhng cn b phn v na chng, ng ph kp thi, nh
th l tt lm. Ci nguy him l cc gii lnh o k tip nhau t thi
im sau 1975 b b t trong ci khun kh t ngc: Thng li ri
th tin ln x hi ch ngha mt cch th s v gio iu cng nhc.
c. Khng chu nhn thc su sc s bin chuyn th gii mi. c
bit l sau s bin th gii XHCN sp tan hoang. Th gii khng cn 2
phe, cc dn tc phi sng chung, nht l khng nhn thc c su sc
yu cu xo b hn th hng ti tng lai m vn cn thy nhiu k th
nh c, ch no cng thy m mu quc v m mu M Ngu, khng
thc tm i on kt, nhn mnh ci gi l m mu din bin ho bnh
ca mt k ch no m khng thy rng ang c mt s din bin ngay
trong ng v trong nhn dn. V vy khng c cn c khoa hc
phc ha v hoch nh cc chin lc pht trin t nc, vn c vi u
vo cc k hoch 5 nm v 10 nm y tham vng v ho huyn.
Trong khi vn cn c nhng ngi lnh o c nhng bn tnh
thng thng ca con ngi. iu biu hin ch: - Mang nng t duy
gio iu, bo th khng t gic thy bn tnh nng n ny. i hi VI
ch ra rt trng rng. i mi th trc ht i mi t duy. Nhng t
n nay, t duy vn nh c, khng h c thay i ng k no? C chng
s thay i ch l nhng khu hiu sung h tong ln, ngy mt to hn,
go tht hn m thi. - Mang nng t duy say sa thng li, nng thi kiu
ngo Cng sn, thch ca tng, thch tung h, khng mun nghe ni thng,
cn mang nng thi c th, b n sn xong, git ch loi b v tr
kh cc cng thn. Bt c ci cht no ca nhng cng thn, danh tng
u dy ln nhng nghi ng trong nhn dn, trong x hi. Nhn dn mt
dn lng tin vo gii lnh o. Tuy ng v Nh nc c lm c mt s
chnh sch tt v n n p ngha i vi cc b m, cc lo thnh v cc
thng binh cu binh. Nhng nhng vic y khng xo b nhng
nghi ngi v khng bng lng trong nhn dn v nht l trong lo thnh v
tri thc.
d. Mt iu na l tnh hnh th gii bin chuyn ln qu, mang nhiu
ngha su sc v rng ln. S vic th gii XHCN bin mt, bc tng
Bc-Lin b san bng, nc c ho bnh thng nht, mang li cho th gii
Tuyn Tp DN CH I 438
b mt hon ton mi m. Gn y cuc khng b kinh thin ng a
ngy 11/9 M ang a th gii vo mt cc din mi, c s phn chia
v tp hp mi v ang din bin khng lng trc c. B phn lnh
o vi t duy xa c v thp km li khng bit, khng chu thu thp
nghe theo cc kin ca cc bc hc, hc gi trong ngoi nc, t chc
tho lun rng ri tm kin hay. Ni tm li l yu t quyt nh ca
s bin i bin dng (hay bit cht) ny l ch yu l do t duy ca lnh
o, cng vo l tnh trng khng dn ch nng n v ko di. V vy
gii lnh o phi chu trch nhim nng n v ch yu trc dn tc, t
nc v lch s. S l gii ny ca ti c th cha tho ng, nhng s
bin i trng- en v m - ngy th l mt s thc v cn l gii, ti
khng ngi ngn a ra trc s l gii ny.
IV. i tm ng ra
Nh th l ni bao qut th ta c 2 bc tranh tri ngc.
A. T nhng nm 1940, 19501975 ta c mt ng Cng sn chin
u trong dn, thc s ca dn v chu gian kh hy sinh v dn. Do ,
c mt x hi vi ch cng ho dn ch, mt nh nc on kt rng
ri.
B. Cn hin nay, ta ang c nh nc Cng ho x hi ch ngha, vi
mt nh nc do ng cng sn lnh o, nm cht trong tay, sai khin
nh nc vi mt ch c ng v ton tr. Mt x hi khng c dn
ch, pht trin chm, ang tt hu so vi cc nc trong vng v so vi th
gii. ng cng sn khng che du iu ny m cng khai ph phn tnh
trng mt dn ch v tham nhng, cng khai ku gi cng c lnh o c
quyn ca mnh v gt b mi kin khc, cho nhng kin l chng
i cn phi trng pht. Nn ng v Nh nc huy ng mt b my
tuyn truyn v i lm vic ny, huy ng v s dng ton b b my
nhn danh bo v lut php (To n, Vin kim st, Cng an) vo vic n
p ny. Ta c mt x hi ang pht trin chm v khng c dn ch. a s
ngi dn sng trong lo s, lo s b my nh nc, lo s ln nhau, lo s
thng tin i chng. Pht trin chm v mt dn ch l 2 c im ca x
hi hin nay, m cc nh lnh o nhiu khi chnh thc v cng khai
pht biu. Vy m kin chnh thc ca nh nc (bao gm c ng) cho
rng cn khc phc tnh trng x hi bng cch tng cng v cng c th
ch hin ti. l iu v l v nht nh l khng c. Nh th ch c i
vo ng ct v lm cho tnh hnh ngy cng phc tp m hu qu khng
Tuyn Tp DN CH I 439
lng c. Vy phi tm ng khc.
Con ng phi c 2 yu t:
Phi pht trin nhanh.
Phi dn ch ho x hi.
C dn ch, th v kinh t, dn c t do lm n, t do ua tranh v
cnh tranh kinh t, mi c iu kin pht trin nhanh. V chnh tr, x hi
phi thc hin dn ch mi chng c tham nhng v ton dn tch cc
tham gia. C t do ngn lun (t do bo ch, xut bn, t do pht biu
kin, t do t tng...) mi thu ht mi ngi dn nht l tr thc, lo
thnh, cu chin binh cao cp n nc pht biu kin. Nhng kin
cn c tn trng, thu thp v s dng nhng kin mi vch trn v
ph phn mi thiu st, bt hp l trong ch trng chnh sch, vch trn
mi khim khuyt trong vic qun l x hi ca nh nc. C thc s bu
c ng c t do, dn mi tch cc tm c ngi xng ng i biu ca
mnh vo cc cng v trong b my nh nc. Nh th nh nc mi
vng mnh x hi mi lnh mnh. ng cho rng nh nc cng nhiu
ng vin th nh nc cng mnh, ri c xp ba cc ng vin vo c
quan nh nc v ra sc pht trin ng trong c quan nh nc. Mi
ngi u thy r nhiu ng vin rt km v tri thc v kin thc, rt dt
v qun l v ti t v t cch cho nn cng nhiu ng vin th cng nhiu
thnh phn km v dt. Ngy xa tranh quyn lnh o cho ng l ng
ginh ly s hy sinh gian kh. Ngy nay tranh s lnh o m li c
ng, th ch c l tham quyn c v v phn dn ch.
*
Qua trnh by trn, r rng con ng i ra phi l con ng c tnh
c bn ton cc v ton din, ch khng phi l s khc phc cc mt c
th vn vt ch ny ch khc. Con ng i ra l con ng au n n
ng n nhng ni him yu nht ca c th. N phi cha t gc ca
vn . l vn th ch chnh tr. N au n lm. Nhng nh c
nhn ni Thuc ng mi d tt. Vic ny ch c t ng cng sn lm,
ngha l ng phi t i mi m ng ng ra lm, th ng v vang
hn, cng lao ng to ln hn; ng hin nay s xng ng vi ng tin
bi, xng ng vi Bc H (Bc H tng tuyn b gii tn ng v i
tn ng).
l ng Cng sn phi t mnh t b ch c ng, ton tr,
Tuyn Tp DN CH I 440
khi phc vai tr, v tr vn c ca Quc hi, Chnh ph. Phi thc hin
(ng Hin Php) tc l sa cha cc o lut cha ng tinh thn Hin
php. l phi c nhng o lut ban b quyn t do lp hi, lp ng,
lut t do ngn lun, lut bo ch, xut bn. Sa cha cc lut bu c, ng
c t do, t b quyn quyt nh ca c quan t chc ng, t b hip
thng do Mt trn T quc cc cp dn xp m thc cht l s g p, ch
o hon ton ca ng ng ng sau...
Lm bng y vic l ng t ci cch v i mi v l s i mi
thc s ch khng phi ng ku gi mi ngi i mi, cn mnh ng
th c y nguyn. Cn cc vic lm tip sau s l h qu tt p. Cc nh
li g ng vi ku ln nh th l h thp vai tr lnh o ca ng
cng sn, y l nh thay th vai tr ca ng cng sn, thc t l nng
cao vai tr lnh o ca ng y. V nng cao vai tr l ch c nhng
ch trng ng v hay, ch khng phi l nhiu c qut, khu hiu lo
lot, nhiu tung h, nhiu mun nm vn tu. ng m ch trng i mi
nh trn th ng t ra thc s ti tnh v khng cn s ai lm gim st uy
tn na c
1
. Trn thc t lch s th trc y v by gi, cha ai c th
thay th c ng Cng sn. Ch tr khi ng t mnh h thp bng
mnh nhng ci dt v ci km lm x hi ngy cng nhiu nhng, dn
mt tin tng ngy cng ln th chnh ng l ngi t h b v dn cng
s gip h b ng nhanh hn, gn hn.
*
Ni khc i l c con ng thot khi tnh hnh ri ren phc tp
ca t nc hin nay th ch c con ng thc s dn ch ho, tc l
thc s thc hin dn ch ng nh H Ch Minh chn la, th mi lm
cho ton dn phn khi yn vui, phn khi huy ng c tr tu ton dn
khc phc mi tr ngi m a t nc pht trin nhanh, ng ph sng
sut mi quan h i ngoi phc tp v t nh hin nay. Khng nn ch
bng lng vi vic thm ch dn ch vo khu hiu chin lc m mi
vic vn y nguyn. Cn phi ph, u tranh tht mnh vi mt kin
sai lm l c dn ch m rng th dn s lm lon. mi chnh l lun
iu phn ng, cc k phn ng. Trn thc t, s kin Thi Bnh v s
kin Ty Nguyn c phi l do dn ch qu rng khng hay l do chnh s
thiu dn ch v nhng sai lm trong chnh sch, s khng thu thp kin

1
Hai cu vit ca H Ch Minh (theo tr nh): c ai ni l ng ta km dn
ch, th chng ta gin. Nhng thc t c th tht.
Tuyn Tp DN CH I 441
ca cc tr thc vn ngh s??? kin mun ng thc s i mi tc l
phi ci cch ng nh kin trnh by. y mi thc s l kin tng
cng (nng cao) v cng c s lnh o ca ng. ng khng nn mang
mi b mt phn dn ch m ng cn nu gng sng v thc hin dn
ch.
*
Con ng ra r rng. Cn dn ch ho t nc m trong cng
cuc ny vai tr ng cng sn l quyt nh. Hy nn:
1. T b th ch c ng, ton tr chp nhn th ch a nguyn: Qu
trnh dn ch ca thi i dn ch, trc sau cng phi i ti a nguyn.
Ch c ng hin nay qu lc hu.
2. Thc hin tht s my quyn dn ch c bn: T do bu c, ng
c. T do bo ch, xut bn v n lot. T do lp hi, lp ng v t do
hi hp.
3. Thc hin tht s qun qu kh: Xo b hn th, on kt rng ri
nhn dn Vit Nam trong nc ngoi nc, xo b trit thnh kin phn
bit ch ta: Ngu v Chnh, ngi trong nc v tay sai quc nc
ngoi. Thc hin ho hp v ho gii dn tc, on kt mi ngi Vit
Nam yu t quc v thit tha vi s nghip ti thit t nc ti hng
cng v dn ch tin b. Trong khi ch cn gi s cnh gic ng mc.
4. Thc hin chnh xc v thc th: Nhng phng chm i ngoi
c Vit Nam mun lm bn vi mi ngi, c lp a phng, a
dng... Ti nhn mnh chnh xc v thc th l mun tr b ci t duy
ch - ta trong u c nhiu ngi. Ti mun nhn mnh rng phi i mi
t duy, ta ch nn cnh gic vi nhng k ch tht, cn ng c tng
tng lm th k ch, thm ch mun tm c ch cn trong trng bp
cht, nh th t nc kh yn bnh. K ch c tht ca ta by gi c
khng? C! l tnh trng mt dn ch v s tham nhng; hy dng cc
th on cnh gic i vi 2 k th tham nhng v phn dn ch.
*
Bn n y, ti thy l tht s ng n cc vn ng li, v
nhng iu ti cp n n l vn ng li. Ta khng i thng vo
n m gii quyt th c loanh quanh bn ngoi m khng khi no c hiu
lc. ng n vn ng li th au nhng cng nh cha bnh phi
chu au (thuc ng, m v ct) mi khi c bnh. Ti c mnh dn
Tuyn Tp DN CH I 442
a ra, mong c nghe nhiu kin chung quanh vn ny. Ch
Ngy xa... ngy nay l mt ch ti v cc bn khng chin ca ti
trn tr, t hi c chc nm nay. n nay ti mi din gii c n ra y.
Ti khng cn thanh minh, ng c ti vit bi ny. Ti nh vit mt tiu
lun nhng nhiu xc cm n c a y ngi bt thnh bi vit khng th
c hnh thc chnh lun, ti bn ba ra cho n mt ci tn hn hp l Bt
k-tiu lun mong bn c thng cm. T ra thc s ng ta c vn
ng li tht. Cc i hi ca ng ln VIII v IX ch mi ng n s
s. Ti mong nhng kin ca ti c gp phn gi cho s chun b i
hi X. i hi X, c ngi cn nghi ng c c hay khng? Ti th ti tin
n s c. Xin ch i cc kin trao i.
Vi t xong ngy 20 t hng 11 nm 2001 t i H Ni
S 97 Trn Hng o TP H Ni

TRN :
(1923-2002)
ng l Trung tng trong Qun i
Nhn dn Vit nam. Gia nhp ng
CS ng Dng nm 1941; t b
ng vo thng 1 nm 1999 v bt
ng chnh kin.
Trong chin tranh vi Min Nam
trc 75, ng l Ph Chnh y v Ph
B th Qun y Qun i Gii phng
Min Nam Vit nam.
Chuyn sang dn s, ng gi
chc Trng ban kim Th trng B
Vn ha. Trong vai tr lnh o vn
ngh, ng thc hin c nhng
chnh sch ci tri cho vn ngh.
Cui i, tm s ca ng c gi ghm trong bn
cu th:
Nhng m xo c trn i
Ta ph thn ta vi t tri
c xa i, thay bng cc thin
Thng ngy bin ho, c lun hi.

Tuyn Tp DN CH I 443
TRN NGC SN
ng phi L Phng tin
T quc L Cu cnh
Ai cng ni ng phi ch l phng tin thc hin l tng phc v t
quc. Thc t khng hn nh vy. L tng phc v t quc b y li
t nhiu vo hu trng trc toan tnh phc v cho ng, thm ch phc
v cho mt c nhn, b phi. Lm th no phng chm ng l
phng tin, T quc l cu cnh tr thnh hin thc?
CPE: Cu chuyn th nht t nc Php
Vo thng ging 2006, khi nc Php t n con s tht nghip xp s
10%, th cng mt thi im, 23% gii tr n tui i lm khng tm ra
vic. Chnh ph Php a ra mt o lut nhm ci thin tnh trng ny.
o lut C may bnh ng (loi pour lgalit des chances) trong iu
8 ra mt kiu hp ng lao ng mi gi tt l CPE (Contrat Premire
Embauche, tm dch l Hp ng tuyn dng khi nghip), c bit ginh
cho gii tr di 26 tui cha tm ra vic lm n nh.
Vi hp ng CPE, chnh ph khuyn khch, bng s gip ti
chnh cc ch nhn, thu nhn i tng tr, ng thi cho php ch nhn
trong hai nm u c th hy b hp ng bt c lc no m khng cn
nu l do.
Mt lung d lun chng i hp ng CPE mnh m bt ngun t
ngay gii hc sinh, sinh vin, lan rng vo cc nghip on v sau cng l
cc ng chnh tr phe t. H cho rng kiu hp ng nh th s to iu
kin cho php ch nhn trc li, thc hin nhng chu k tuyn dng hai
nm ri ty tin ui, to thm bp bnh cho i sng gii tr. Ngay trong
hng ng chnh tr cnh hu, cng nh nghip on ch nhn (MEDEF)
cng khng ng nht kin v hp ng CPE.
Tuyn Tp DN CH I 444
V pha chnh ph, tin tng vo u th a s trong Quc hi, tin
tng vo k lut ca cc dn biu bu theo lnh ng, p t cho Quc
hi thng qua b lut ngy 9/3/2006 m khng cn tho lun.
Do s chng i qu mnh m ngay t khi b lut va c a ra
trc Quc hi, Tng thng Php, cui thng 3, tuy tuyn b p dng b
lut va c Quc hi thng qua, nhng li ra lnh tm ngng p dng
iu 8 v hp ng CPE ca b lut ny. Quyt nh ca Tng thng
khng lm cho tnh hnh tr li n nh, ngc li, cc cuc biu tnh, bi
kha, nh cng vn tip din vi cng ngy cng cao, c lc huy
ng n 3 triu ngi, a n vic t lit c h thng gio dc v nh
tr hot ng kinh t.
Cui cng, Tng thng yu cu cc dn biu Quc hi hy b iu 8
ca b lut v thay vo bng 4 iu khon c mi pha chp nhn v
cng c Quc hi thng qua.
B Laurence Parisot, ch tch nghip on ch nhn Php, trong mt
bui hi kin trc vi Th tng Php tuyn b: Chng ti by
t s quan ngi vi Th tng v nhng bin c m t nc ang tri
qua. Trc ht chng ti tin rng nhng bin c ny lm nguy hi cho nn
kinh t, lm nguy hi cho hnh nh v uy tn ca t nc v cui cng l
lm nguy hi n s lin i trong mi trng x hi.
Bin c ny cho php rt ra mt nhn nh: Nu dn biu trong Quc
hi khng b rng buc bi k lut ng m bu theo lng tri ca mnh th
nc Php khng mt hai thng xo trn v ch, lm tn hi nh b
Laurence Parisot ghi nhn.
Trng cu dn : Cu chuyn th hai t
nc Php
D tho Hin Php u chu do cu Tng thng Php Giscard dEstaing
lm trng ban son tho c ngh Quc hi cc nc thnh vin
chun y. D tho hin php ny gy nhiu tranh lun Php. Cc ng
chnh tr ln hoc ang cm quyn v chim a s tuyt i i biu
Quc hi, trong c ng X hi (XH), ch trng chp nhn D tho
ny. Nh vy, ch cn a D tho ra Quc hi biu quyt th s c
thng qua lp tc. Nhng do tnh ton chnh tr, Tng thng Chirac quyt
Tuyn Tp DN CH I 445
nh em ra trng cu dn v tin rng th no cng c a s c tri chp
thun. S chp thun ca c tri qua cuc trng cu dn c lp l nh
l s khng nh li tn nhim ca qun chng vo v Tng thng ng
nhim ang gp nhiu kh khn.
Lp trng ca ng XH, mt ng i lp, trong vn ny ng
c nu ln suy ngh. a s lnh t ca ng XH ch trng bu cho
D tho cng vi ng cm quyn tin thm mt bc trong vic t
chc Cng ng u chu. H trng cu kin ni b vi kt qu 60%
ng vin thun gy p lc vi qun chng.
Tuy nhin, mt s lnh t ng XH thc hin quyn thiu s theo
lng tri ca mnh, vi t cch c nhn, h ho qun chng bc b D
tho vi l do n ch th hin r rng quyn li ti phit qu ng nhng
li mp m trn vn x hi.
Tng cng nn nhc li rng, da trn nhng ng thun c bn v
quan nim x hi, ng XH l ng duy nht Php thc hin dn ch a
nguyn ni b, th hin bng s cng nhn nhng lung suy ngh khc
nhau, Ban lnh o c bu theo t l phiu ca mi khuynh hng t
c trong cc i hi ng.
C ngi cho rng cch t chc dn ch nh th khng th c hiu
qu ginh chnh quyn m phi t chc ng theo kiu quyn lc c
in trn bo di nghe. Thc t ca ng XH cho thy khng hn nh
vy: vi t chc dn ch a nguyn ngay t trong ni b ng, ng ny
cung cp cho nc Php mt v Tng thng tr v lu nht trong lch s
vi 6 Th tng v hng trm b trng. ng XH nh t chc nh th
nn l ng cm quyn t tai ting nht trong vn tham Php.
Nhng ri thay (hoc may thay) nga v ngc. Cuc trng cu dn
v D tho Hin Php u chu a n kt qu tri ngc: 54, 87% c
tri bc b, ch c 45, 13% thun. D tho Hin Php u chu khng c
chp thun. u chu vn cha c hin php chung.
ng phi v b phi
Hai cu chuyn trn cho thy trong mt trng hp no , c s so le
gia dn biu v dn . Trong cu chuyn th nht, cc dn biu ca ng
cm quyn chp thun hp ng CPE, sau cha y hai thng li chp
Tuyn Tp DN CH I 446
thun thay th hp ng ny, nc Php b ngng tr trm trng trong hai
thng. Cc dn biu ca ng cm quyn theo k lut ng thay v theo
nguyn vng ca qun chng trong trng hp quyn li ca hai pha c
mu thun. Trong cu chuyn th hai, a s dn biu, nu Quc hi
quyt nh, s bu cho D tho Hin Php u chu theo k lut ca cc
ng chnh tr, khng ph hp vi quyn li v nguyn vng ca dn
chng.
Mt nc c truyn thng dn ch tin tin v lu i nh nc Php
nhng trn thc t trong Quc hi, v nhng l do ring, cc dn biu li
bu phiu theo ch trng ca ng l chnh, bt lun li ch ca nhng
ngi bu mnh lm i din.
Nu bt buc ng vin phi tun th k lut ng trong mi trng
hp th quan nim li ch t nc trn li ch ng phi rt kh thc
hin. Lm th no bo m li ch ca t nc khng b li ch ca
ng phi chen chn? Mt nc dn ch cn c a ng, nhng lm th
no ng phi khng tr thnh b phi?
Vi suy ngh v dn ch trong quc hi
tng lai Vit Nam
Nhiu tc gi nh ngha v gii thch th ch dn ch mun mu mun
v v trn thc t cc nc dn ch p dng nhiu nh ch dn ch
khc nhau, tuy nhin, ch c th khng nh VN c dn ch khi bt u c
s hin din ca mt s yu t cn bn: a ng, t do bu c v ng c,
t do bo ch, t do tn ngng. y l u t trc mt ca nhng ngi
u tranh cho dn ch hin nay.Vn cn li l tng bc hon thin v
thng tin ni dung ca dn ch m ng phi gi vai tr trng yu.
V vai tr quan trng ca ng phi nh vy nn mun thng tin ni
dung dn ch trong x hi th trc ht ni dung dn ch trong cc ng
phi phi c thng tin. t c mc ch ny, mc tiu v t chc
ni b u tin ca ng phi dn ch phi da trn s thng tin dn ch
trong ng v trong x hi ch khng phi l ginh v gi chnh quyn.
Trong mt th ch a nguyn, lm g c t duy c nht. Khng ai c
th t cho mnh l ngi i din chn chnh v duy nht, khng mt lung
t tng no l chnh thng, duy nht. Cc ng t nhn mnh l ngi i
Tuyn Tp DN CH I 447
din chn chnh v duy nht ca giai cp ny giai cp n b s tht o
thi, in hnh l cc ng cng sn. T tng Mc L c p t nh
mt trit l khoa hc, chnh thng bi cc ng cng sn, y vy m n
khng vut qua ni bc tng B Linh, cn ti d hn cc trit l Khng
Mnh, Pht gio, Thin cha gio...
Trn thc t ca cc nc dn ch, cc cuc bu c t do u cho
thy khng mt lc lng chnh tr no t tiu chun 100% s phiu.
cc nc ny, mt ng chnh tr t c a s tng i t 55 n 60%
c xem nh l mt thnh cng vt bc ri.
T thc t ni trn, c hai vn phi c suy ngh n: mt l t
chc chnh quyn th no khai thc c nhng im tch cc ca a s
v thiu s hu lm li ti a cho t nc; hai l t chc Quc hi nh
th no a ni dung dn ch ln cao hn, vt qua gii hn ng phi.
Nu Quc hi ch l ni thng qua cc quyt nh ca phe a s nm
quyn th dn ch ch mi l hnh thc, l bi hc ca hai cu chuyn t
nc Php k trn. Hai cu chuyn trn cho mt cm gic rng, cc ng
phi t nhiu ch l nhng b phi vi ngha xu ca n ng trc li ch
ca dn chng. Loi dn ch hnh thc ny rt nguy him v c kh nng
bin cht a t nc vo mt tnh trng c ti vi mt nh nc php
tr, trng hp Hitler ca nc c l mt bi hc. Trng hp Vit Nam
hin nay th ngc li: y khng phi l mt th dn ch hnh thc m ch
l mt s ln lo v ng Cng sn dng ln Quc hi, ng trn lut
php, dng Quc hi v lut php nh mt tm bnh phong nhm duy tr
nn c ti ng tr ca h.
Tm li, trong tng lai, nu Quc hi l ni m cc dn biu th
hin mun v li ch ca c tri (bt lun c ph hp hay khng vi
quyn li ca ng m h l thnh vin) th, n lc cn thit, cc dn biu
c cng mt lp trng thuc thnh phn thiu s trong cc ng phi c
th kt hp li vi nhau thnh mt khi t tng bo v v truyn b
quan im ca mnh m khng bt buc phi ri khi ng. Trong mt
Quc hi nh vy, cc dn biu khng cn l mt khi duy nht ng v
mt t chc ng phi, m nh nhng vt du loang trn mt nc, c th
gp v ha ng vi nhau thnh mt khi t tng thng nht trc tng
vn ca t nc v trong mt thi k nht nh.
t c mc ch ny, mc tiu v t chc ni b u tin ca
Tuyn Tp DN CH I 448
ng phi dn ch phi da trn s thng tin dn ch trong ng v trong
x hi ch khng ch l ginh v gi chnh quyn. Lc ng phi mi
tht s hu ch cho x hi, ng phi s khng cn l b phi v ch khi ,
s cao c ca vic hot ng chnh tr mi c x hi cng nhn.

Trn Ngc Sn: Sinh vin Vit nam Cng ha, du hc ti
Php nm 1964.
Hin sng Paris.

Tuyn Tp DN CH I 449
TRN THANH HIP
Chnh Thng Dn Ch
Tnh chnh thng ca mt ch chnh tr
Vit Nam trong tng lai
Jean Jacques Rousseau, ngi vit ra tc phm ni ting trn th gii,
Du Contrat social (Bn v Kh c x hi), c khng nh trong Tp I
chng 3 ca sch ny i rng bo lc khng ra c php lut,
ngi ta ch bt buc phi phc tng nhng sc mnh chnh ng m thi.
Tc l sc mnh phi c danh ngha chnh ng th mi c th c s
dng cai tr. Ni cch khc, chnh quyn c tnh chnh thng th mi
c php dng sc mnh cng hnh, ngha l bt dn phi vng lnh.
Ngi ta khng th khng t hi vy tnh chnh thng l g? ng thi dp
ny cng mun tm hiu xem tnh chnh thng lin h vi chnh thng dn
ch ra sao? Tr li nhng nghi vn ni trn i hi phi qui chiu vo
nhng kin thc lin ngnh lut hc, x hi hc, chnh tr hc. Bi vit
di y ch gii hn vo vic gii thiu mt cch tm lc khi nim
chnh thng dn ch v ghi li mt s s vic lin quan ti khi nim hy
cn mi ny trong vn ha chnh tr hin i ca ngi Vit Nam. tm
ng thun trn mt danh ngha chung thanh ton c ti xy dng dn
ch.
I. t vn chnh thng dn ch
T th k trc, dn tc Vit Nam biu l v bt u thc hin nguyn
vng thay i cch phn cng x hi, t phng thc nng-s bc sang
phng thc dn-ch. ngha chnh tr v php l ca bin chuyn ny l
vic qun tr t nc t nay khng cn dnh ring cho ng cp s phu
nh tha xa na m l trch nhim chung - trn nguyn tc - ca ton
dn. Nhngcuc chuyn ha lch s y gp phi hai tr ngi ln l
ngoi xm v ni chin.
Tuyn Tp DN CH I 450
1. Ba nc trc tip nh hng su rng n cuc chuyn ha
ni trn l Php, Nht v M. V t hn mt th k trc ba nc ny,
v quyn li ring, tip ni nhau trong mt thi gian kh di, di nhiu
hnh thc, ngn cn bc tin dn ch ha d kin. Nhng nm 2000 u
tin, trn ton cu ha, tnh hnh th gii mi m ra cho Vit Nam
mt vn hi mi. Th lc ngoi quc khng cn trc tip can thip
c vo ni tr ca Vit Nam nh trc (d him ha gin tip can thip
thi vn cn). Dn ch l g nu khng phi l ch chnh tr trong
ngi dn nm gi v hnh s ch quyn quc gia? Thit tng by gi
chnh l lc tondn phi ng ln chng t c bn lnh tip thu ch quyn
quc gia, trc y b cc th lc ngoi quc chim ot lc ton phn,
lc mt phn.
2. Ni chin xy ra v mt mt, ng Cng sn mn danh
ngha dn tc v c lp b tr cp ot ch quyn quc gia l ch
quyn ca ton dn. Mt khc, cc chnh ng quc gia tht bi trong
trong vic chng li ng CS ginh li ch quyn cho dn, nn nm
1945 mt c hi ginh c lp vo tay ng CS. V min Nam nm
1975 li b min Bc thn tnh. ng Cng sn chin thng t phong chc
lnh o, t cho mnh quyn thit lp trn c nc mt nn chuyn chnh
quan liu, th li, tham nhng, tn bo v phi o l cha tng thy trong
quc s. Gia lc nhn loi on tuyt c vi d man v bc qua
c ngng ca ca vn minh th tp on cng sn cm quyn Vit
Nam vn cn cai tr vi tc phong thi Trung c. Nhn quyn b tc ot,
dn quyn b sang ot, c th ni quyn sng ca ton dn Vit Nam
nm trong tay tp don cai tr cng sn tuyt thiu s m tham vng khng
che du l cm quyn khng thi hn di mi hnh thc, k c cha truyn
con ni. Rt may l ln sng ton cu ha ang tng bc gii phng cho
dn chng ng thi ang dn tp on cm quyn cng sn vo chn
tng. y l c hi cho cc chinh ng quc gia cng cc hi on tranh
u nhn quyn v dn ch hi ngoi tip tay vi cc chnh ng quc
gia v dn ch trong nc m cuc phn cng chnh tr, chuyn ha c
ti sang dn ch. V y cng l c hi cc chnh ng v t chc tranh
u ny gt ra tm l vng ngoi, thc cho chnh xc chc nng x hi
ca mnh, lin kt trn c s chc nng ny vi dn chng, hnh thnh lc
lng dn ch c kh nng nh bi c ti.
3. Kinh nghim cho thy trong qu kh, ngi ta thng cho
rng tranh u dn ch ha Vit Nam l phi u tin tranh u cho
ch a ng. D nhin khng th c c dn ch nu sinh hot chnh
Tuyn Tp DN CH I 451
tr ca mt nc hon ton b t di s chi phi ca mt ng c quyn
cai tr. Nhng, mt l, dn ch khng phi ch l a ng, v hai l, ly
quyn lc ng lm mc tiu nh chim hng u l tm gii php trn
ngn v nh vy sau cng dn ng cho ng tri, khng phi cho dn
ch. iu ny hn na th k cm quyn ca ng cng sn Vit Nam
chng minh. Bi vy, trong vn hi mi hin nay, phi thay i th t u
tin, ly dn - thay v ng - lm mc tiu chin lc. em dn vo cuc
i u vi c ti l i ng hng thi i ng thi tha mn nhu cu
c bn ca t nc l thng tin ngi dn ln a vi ch th ca lut
quc ni cng nh lut quc t v nhn quyn, to iu kin cho ngi dn
ng vai tc nhn ca lch s. Ly dn cng l xy dng li v cng c
s thng nht dn tc trn na th k b ch trng u tranh giai cp
kch lit ph v. V im ny, mt b phn mi ca dn tc, trn ba triu
ngi, ra i hi ngoi - mt lnh th m rng v mt vn ha v x
hi ca mt nc Vit Nam mi. Nhn x Vit mi ny l mt tim lc
ang gp sc v mi mt vi ch lc dn ch trong nc dng cao
ngn c dn ch, xit cht vng vy c ti trong mt cuc th sc th
hng loi c ti ra khi v i chnh tr Vit Nam.
Ba hng hot ng ni trn l ba mt ca cuc vn ng dn ch
phi m ra trong tnh hung mi ca t nc tip tc cuc tranh u
dn ch khi u t nhng thp nin trc nhng vn cn ang dm
chn ti ch. Cho n bc c mt bc tin mi, cuc vn ng mi
ny phi bt u li t ch bt u. Ngha l phi t li v t ng vn
chnh thng dn ch.
II. Chnh thng dn ch: danh t v khi
nim
1. Chnh thng dn ch l gi?
Chnh thng l mt ting Hn-Vit c v it dng trong ngn ng
chnh tr Vit Nam hin i. Khi n i km vi tnh t dn ch th cm
t chnh thng dn ch tr thnh rt mi v nhng ng ngha mi ca
n. V nh th, ngoi gc Hn-Vit, ch chnh thng cn thm gc
phng Ty.
Ngha ch chnh thng hiu theo gc Hn-Vit v theo php chit
t th ch chnh () thuc b ch (), hp vi ch nht () m thnh
ch chnh () (+). V ng ngha, ch chnh () thuc loi ch ch
Tuyn Tp DN CH I 452
s. Ch nht () trn u ch chnh () biu th mc tiu hay phng
hng. Ph hiu bn di l ci chn (ch tc (), bin th thnh ch ch
() biu th ngha l c i thng t c mc ch hay phng v,
khng thin, khng trch. Ch thng () nm trong b mch (), hp vi
ch sung () m thnh ch thng () ( + ). Thng l loi ch hnh
thanh, mn hnh nh nhng si t trong b t, ngha ca ch mch (),
ri mn m ca ch sung () m c thnh thng (). Ch thng
hm dy t hp thnh b t, sau ngha m rng thm c ngha l th g
hp thnh mt mi, u mi ca mi vic (nh trong cc t kp thng
nht, h thng, tng thng, thng lnh v.v).
Theo nhng ngha tm nguyn ca hai ch chnh v thng trn th
t kp chnh thng khng th din t iu g khc hn l hin tng cch
cc triu i vua cha ngy xa truyn cho nhau (vng triu tng tha),
khng c ni dung ca mt khi nim vi nhng thuc tnh c tn gi l
tnh chnh thng hay chnh thng. Hn na, ngy xa Trung Quc hay
Vit Nam khng c cm t chnh thng dn ch bi l rt gin d l ti
hai nc ny ch dn ch cha ra i. Trong ngn ng chnh tr hin
i, cm t chnh thng dn ch c dng dch my thut ng
chnh tr hc, lut hc, x hi hc phng Ty.
Di gc nhn phng Ty ny th nhng ch ting Php lgitimit,
ting c legitimitat, ting Anh legitimacy, ting Ty Ban Nha legitimidat,
ting legitimita c dch ra ting Vit khi l tnh chnh thng khi l tnh
chnh ng. y xin gii hn vo hai ch Lgitimit ca Php v ch
Legitimacy ca Anh. T in Tu dch ch ting Anh Legitimacy l chnh
thng tnh, sang ting Hn-Vit thnh tnh chnh thng v dch ch ting
Php lgitimit l tnh hp php, tnh chnh thng. T in Vit Nam dch
ch lgitimit l tnh chnh ng v dnh chnh thng cho ch orthodoxe.
Cng vn theo t in Vit Nam th ch ting Anh legitimacy c ngha l
tnh hp php, tnh chnh ng. Khng r v l do no m t in ca ta
khi dch nhng ch lgitimit, legitimacy li c bit khc t in ca Tu
nh vy (cn ch rng ch ng - mt m khc ca ch ng - cng l
ch Hn). Nhng im ng ni l mt mt, ch chnh ng khng
rng phn nh c ni dung ca hai ch lgitimit v legitimacy v
mt khc, khi nim phng Ty v legitimacy v lgitimit phn bit tnh
hp php (lgalit) vi tnh chnh thng (lgitimit) trong khi t in ca
ta khng phn bit nh th. Do tng nn dng tnh chnh thng thay v
tnh chnh ng v chnh thng th c tiu chun r rt trong khi chnh ng
Tuyn Tp DN CH I 453
khng c.
d phn bit c s lin h cng nh s khc bit gia hai ch
chnh thng v chnh ng ngi ta c th t ra mt lot cu hi v tm
cho chng nhng cu tr li thch ng. Ch chnh thng ngha l gi?
Ch chnh thng ngha l mt ch chnh ng. Nh th no l mt
ch chnh ng? L mt ch c tnh chnh thng. Mt chnh quyn
phi c nhng iu kin no c coi l c tinh chnh thng? C hai
loi iu kin: php l v chnh tr. iu kin php l l phi hp php tc
l ph hp vi php lut. Nhng khng phi l bt c loi php lut no
m phi l loi php lut xut pht t ch chung ca tan dn (volont
gnrale) Nu khng nh th th chnh quyn no cng u c tnh chnh
thng, k c chnh quyn c ti. Ngoi ra, li cn phi tha mn nhng
iu kin chnh tr theo chinh quyn y c dn t nguyn tun lnh,
khng phi dng bo lc khng b p buc dn phi theo. Mt chnh
quyn khng hi hai loi iu kin th khng c k nh c tnh
chnh thng.
2. Hai iu kin trn y l xc nh v tnh chnh thng ni
chung. Nu mt ch no m c c tnh hp php ng thi cng cn
c dn chng thun lng vng li thi ch y c th coi (hay tm coi)
l chnh thng. Nhng khi ni chnh thng dn ch th cc tiu chun
nh gi ch v tnh chnh thng tt phi phc tp hn do s i hi ca
dn ch. Bi vy, hai mt hp php, lng tun phc t nguyn ca dn
khng thi cha . Ch y mun c k l mt ch dn ch c
tnh chnh thng th phi tha mn c hai yu cu hp php v dn
ch theo ngha ch quyn quc gia thuc v v c bo m.ch
thc thuc v ton dn nh l mt khi, mt thc th c ch gi l
ch chung (volont gnrale) t n - hay qua trung gian nhng
ngi do chinh n la chn - hnh ng. Nu khng c vy th khng
th coi l ch y c tnh chnh thng. Cu hi cn t ra hin nay cho
Vit Nam l ch x hi ch ngha (cng sn) ng hnh c tnh chnh
thng ca mt ch dn ch c danh ngha m cm quyn khng?
III. Qu trnh bin cht t chnh thng bin
thnh phi chnh thng
1. Chnh thng dn ch Vit Nam b mt hai ln.
Ln th nht vo nm 1946. Thng 8 nm 1945, Vit Minh (b phn
Tuyn Tp DN CH I 454
cng khai ca ng Cng sn VN) t chc cp chnh quyn, lt chnh
ph Trn Trng Kim ca ch qun ch. Vua Bi i t thoi v.
Cc ng phi quc gia khng m ra cuc tranh chp v trang vi Vit
Minh, ch ra mt cng khai i lp chnh tr. Phe cng sn tim mi cch
che du ti a thc cht cng sn ca mnh, thm ch khng ngn ngi
tuyn b gii tn ng cng sn. Ngoi ra li gy n tng r rt, thng
qua Tuyn ngn c lp ngy 2-9-1945 l i theo con ng dn ch
phng Ty thnh lp Cng ha dn ch. Di p lc ca chnh quyn
Tng Gii Thch ng thi trc mi e da ngi Php tr li ti chim
ng Dng, cc chnh ng ca c hai phe quc cng tha thun hp
tc trong hai khun kh chinh ph (Lin Hip) v quc hi 1946 vi 70
gh dnh cho i biu ca Vit Nam Cch Mnh ng Minh Hi v Vit
Nam Quc Dn ng theo th tc thun nhn (cooptation, co-op (ta) tion).
V pha dn chng khng c s ng h c biu l r rt nhng cng
khng c s by t chng i. Ni cch khc, dn chng chp nhn vng
lnh chnh ph ng quyn lc . V chnh ph ny, Vit Nam Dn Ch
Cng Ha, vi bn Hin php 1946 l mt chnh quyn hp php. Khch
quan m xt, di nh sng lut hc phng Ty, chinh quyn Lin Hip
1946 c tnh chnh thng tm coi l chnh ng cm quyn vo thi
im n gn cui nm 1946. Vn bit rng - nh lch s nhng nm k
tip chng t - Cng sn Vit Nam khng tht lng thit lp dn ch m
ch c bc li chin thut vi n b tr trong tng lai tin ln c ti
ton tr. Nhng mun hay khng mun, cng khng th khng nhn nhn
rng trn thc t qu tht c hin tng chnh thng hiu theo ngha c
hai tiu chun hp php v t nguyn vng lnh ca dn. Cn ni thm
rng tnh chnh thng ny ch tn ti mt thi gian ngn v phe cng
sn mn danh ngha khng chin ginh c lp tng bc bp cht
bo thai dn ch trc khi n iu kin xut hin di dng nh ch
dn ch. V th nn chnh thng 1946 ch l mt nn chnh thng thc t
(de facto) v n mt khi ng Cng sn mn danh ngha khng chin
bt u tin trnh 34 nm tng bc xa b hn dn ch v chnh thc
thit lp chuyn chnh v sn nm 1980.
Ln th hai chnh thng dn ch li bi mt Vit Nam l vo giai
an u thp nin 1960. Sau khi Hip nh Genve 1954 c k kt,
nc Vit Nam c chia i v thuc vo loi ngn ng quc t gi l
mt nc c hai quc gia thc t, Vit Nam Dn Ch Cng Ha, c ti
cng sn, min Bc v Vit Nam Cng Ha, dn ch t do, min Nam.
Min Nam vo thi im ny c th ni l im hn ca cc xu th dn
Tuyn Tp DN CH I 455
ch. Hn mt triu ngi ri b min Bc di c vo Nam tm t do. Ti
min Nam, mt ln na ch qun ch, tuy ang bt u chuyn dn
sang lp hin, li b hy b c thay th bng ch cng ha dn
ch. Nhn dn min Nam trong mt cuc trng cu dn gn nh ng
thanh la chn th ch dn ch. Nc M, nht cng quc dn ch
trn th gii, mt trong nhng nc nh thng c ti pht xt, qun
phit li cng khai ym tr vic dn ch ha Vit Nam. C th ni chnh
quyn Ng nh Dim, ra i nm 1956, c y tnh chnh thng ca
mt nc dn ch. Tic thay v tham vng c nhn v c th v mt vi l
do khc na, u thp nin 1960 chnh quyn Ng nh Dim i
hng sang c ti c nhn v nh mt i tnh chnh thng ca nhng
nm cui thp nin 1950. Nn nh Cng ha sau thot thai t mt
cuc Cch mng tip tc cm quyn khng c c nhng thnh tch
ca mt cuc cch mng thnh cng. Mt khc, v nhu cu chin tranh, v
ph hoi gia tng ca cng sn xm nhp t min Bc, v nht l v cuc
bao vy thnh th ca nng thn do cng sn tin hnh, sinh hot chnh tr
dn ch y khng c min Nam, chnh quyn qun nhn rt li
ch cn l b my qun tr mt ngn sch ngoi vin theo ui chin
tranh.
Vit Nam, mc du vua Bo i thoi v v dn chng, chnh ng
hai ln tm thi ng thun xy dng dn ch, ch ri vo tnh trng
khng c chnh quyn c tnh chnh thng dn ch. ng cng sn
ngang nhin t a mnh ln a v ch nhn ng t nc di ngn c
c ti ton tr. 31 nm tri qua k t khi ting sng ngng n trn c
nc m ng c ti ny vn cn ti chc. Nh ni n t u (1945), c
tnh t sai chnh thng dn ch ri lp mu sang ot dn ch tip tc
cm quyn ton tr. Trong khi , phe chng i khng xy dng v
pht huy c chnh thng dn ch, ngha l cng i lm hng dn ch.
2. Chnh thng dn ch Vit Nam b t sai theo hai cch.
Mt ng H Ni mt mc ch tr rng chnh quyn cng sn c tnh
chnh thng ng nhin, khi cn phi bin minh. V my l do sau y.
Th nht, ng cng sn nh thng my quc ginh c lp cho
t nc. Th nh, chnh quyn cng sn hin nay l bc qu trong
tin trnh i ln x hi ch ngha do ch ngha Mc-L-nin - chn l tuyt
i ca thi i, xu th tin b tt yu ca loi ngi - d liu v ng
cng sn Vit Nam ang thc hin. Th ba, tuyt i a s dn chng
chp nhn quyn cai tr ca ng cng sn. Th t, ng ny cai tr
Tuyn Tp DN CH I 456
bng lut php to dng mt x hi cng bng, dn ch, vn minh. Lp
lun ny tht ra khng c c s ng vng. Trc ht, cuc chin tranh
thu hi c lp l cng lao ca ton dn, ng cng sn ginh ly cho
ring mnh ngn c c lp i cm quyn khng thi hn. nc
Anh, sau cuc nh th chin, khng ai c th ph nhn cng lao v i
ca Th tng Winston Churchill, v cu tinh ca dn chng Anh, th m
khi ra tranh c ng v ng ca ng vn tht c. u c phi h chin
thng l ng nhin c php cm quyn. nc M cng vy, cu
Tng thng George Herbert Walker Bush, ngi anh hng chin thng
trong trn nh Iraq gii phng Koweit, nm 1992 ra tranh c Tng
thng nhim k hai b Bill Clinton nh bi. V cch lp lun mn ch
ngha Mc L-nin bin minh cho tnh chnh thng th thc h ny
khng cn nhng nh ho quang Cch mng Thng Mi ca u th k
trc, nht l cui th k ny n liph sn khi c h thng chnh quyn
cng sn Lin X c v ng u sp . Bc sang a ht php l, tt
c nhng chnh quyn cng sn ni tip nhau cai tr t nc t 1945 n
nay u da vo bu c gian ln. V ng nhin cm quyn, ng
cng sn dng bo lc khng b km kp dn chng, p t ch c
ti ton tr. Nu mun ni rng ch y c tnh chnh thng th khng
phi l chnh thng dn ch m l chnh thng cng sn c ti.
Khng phi ch ring nhng ngi cng sn mi t sai vn chnh
thng dn ch. Nhng ngi thuc hng ng dn ch - y ch bn ring
v ngi Vit hi ngoi - cng cn phi xt li quan im ca mnh v
vn ny. Trong nhng nm trc y, khi cuc chin tranh lnh cha
hon ton chm dt, ng nhin nhng ngi tranh u cho dn ch phi
gi vng lp trng chng cng. Nhng by gi, chin tranh lnh
nhng bc cho ton cu ha th chng phi i i vi xy v xy,
trn nguyn tc, c th quyt nh hn chng. Ni cch khc, trong hin
tnh, ch trng chng c ti cng sn thay th bng cc th dn ch
hn ch - dn ch qun nhn tr hay c ti khng cng sn - khng cn l
gii php thch hp na. Ch c con ng dn ch thc s, dn ch tin
b mi c hy vng chin thng c ti cng sn a t nc ra khi
thm trng ngho tng, chm tin, ton tr mt nhn phm v ngy cng tt
hu.
3. t sai th phi t li cho ng
Nhng bi hc chnh thng v khng chnh thng trong qu kh
Vit Nam mang li cho ngi tranh u dn ch hin nay nhng kinh
Tuyn Tp DN CH I 457
nghim vn ng mi. Mun c tnh chnh thng dn ch trc ht phi
chm dt c nn dn ch gi mo, tc l nn c ti i lt dn ch.
Khc vi nhng cuc vn ng trc, cuc vn ng chinh thng dn ch
hu ton tr phi nhm t c bn mc tiu:
Mt, chnh thng dn ch i hi dn ch thc s, y v ngay tc
khc, khng th nh hon. Hai, dn ch by gi l dn ch gn lin vi
dn ch khng phi vi ng, dn va l i tng ca dn ch va l
tc nhn to ra dn ch. Ba, c c chnh thng ri cn phi tip tc
chnh thng ha thng xuyn th mi duy tr c nhng tnh chnh thng
c. Chnh thng ha c ngha l cch cai tr phi l s th hin dn ch.
Bn, v ton dn khng th trc tip ng ra cai tri cho nn phi c i
din, do quyn t do la chn phi c tuyt i tn trng thng qua
nhng cuc bu c ph thng u phiu, t chc trong khun kh t do
tranh c. Quyn t do tranh c l quyn dn ch c bn v thc thi
quyn ny cn phi c mt lot nhng quyn t do ph tr khc nh t do
ngn lun, t do hi hp, t do lp hi, lp ng, t do i li v.vni tm
li nhng nhn quyn, dn quyn c lut quc t v nhn quyn cng
nhn, lit k v bo m.
Tnh chnh thng ca mt ch khng nhng l t tng trn bnh
din khi nim tru tng m cn phi l nh ch c thit lp trong
thc tin ch thc c dn ch.

Tuyn Tp DN CH I 458
Tin Ti Mt
Nh Nc Php Tr
Nh Nc Php Tr (NNPT) l mt danh t lut hc ting Vit dng
dch nhng thut ng ting Anh, Rule of law, ting Php, tat de Droit,
ting c Rechtsstaat, ting , Stato di diretto, ting Y Pha Nho, Estado
de derecho, v.v... [1]
Tht ra, thut ng ny ra i phng Ty vo khong nhng
nm u ca phn na sau th k 19. Nhng n ch mi c c bit
chiu c vo thp nin 80 ca th k 20. Ngi Vit chng ta t c c hi
tm hiu n, thm ch cho n nhng nm gn y, cn b cm ngt khng
c nhc n n. Bi thuyt trnh ny khng ly khi nim NNPT lm i
tng nghin cu chnh, n ch nu ln mt s kin v vic tm cch thit
lp NNPT trn t nc ca chng ta, Vit Nam sm hi nhp vo nhn
loi vn minh ca th k 21. l l do v sao bi thuyt trnh ny c ta
Tin ti mt Nh Nc Php Tr , thin v hnh ng hn l v t
tng.
Tuy nhin khng v th m phn t tng s hon ton vng thiu
trong bi thuyt trnh. Trong mc cn thit, bi ny s phi da vo
nhng c s l thuyt bn su v mt tin trnh thit lp NNPT, ni
cch khc, d liu mt chui hnh ng a ti s hnh thnh loi Nh
nc ny cho Vit Nam. Do bi trnh by s chia ra lm hai phn.
Phn th nht, tin ti NNPT trn bnh din l thuyt, s duyt xt
mt s c s l thuyt lin quan ti vic xy dng NNPT ni chung v
Vit Nam ni ring.
Phn th hai nhn li mt s bc c th cho ti nay c d tr
i ti NNPT Vit Nam.
Trc khi vo thng vn , xin c m mt du ngoc v hai im.
Th nht, ni v NNPT tuy c v nh ni v mt iu mi l nhng thc
ra l ch l quay tr li mt s hin tng c, chng nhng trn th gii m
c Vit Nam. t nc chng ta t nhiu th k trc cng c NNPT.
C iu l mt loi NNPT khc vi loi NNPT hin nay. Th hai,
ngi thuyt trnh s trnh by quan im ca mt ngi bn v tranh u
Tuyn Tp DN CH I 459
chnh tr nhng theo nh sng lin ngnh ca cc khoa hc x hi. Cn
nhn mnh thm rng ch l thuyt y khng c ngha l mt h thng
kin thc to ln no m ch biu th mt cch nhn s vic, nhng suy ngh
qua nh tng trong u v hin tng c tn gi NNPT v nhng c
gng thu nhn nhng hin tng nu chng xut hin trong cc
thc ti x hi. Ni cch khc, l thuyt y c ngha l nhng g ngi
ta suy ngh v NNPT, cch nhn bit n, v nht l cch mun hon m
n nh th no cho danh NNPT ph hp vi thc NNPT . Mun
tin ti c NNPT, cn tri qua mt tin trnh. Bi ny nhm bn v mt
tin trnh thch ng, ngha l c kh th hin thc trong khun kh mi
trng quc t hin ti v trn c s hin tnh t nc. Trong phn I, s
c nhng gii thch v sao phi d liu tin trnh ny. Phn II s i vo ni
dung ca tin trnh y.
I. Tin Ti NNPT, Trn Bnh Din L Thuyt
Cc kin v tin trnh m bi thuyt trnh duyt xt s c tm tt trong
3 trng im. Trng im 1 s dnh cho vic tm hiu khi nim NNPT
phng Ty, hin ang c c th gii coi l mt m hnh Nh nc ph
qut, lm khun mu cho cc quc gia trn hon v. Phng ng, trc
Cng nguyn, tng l ni pht xut ca ch ngha php tr, gip g cho
vic soi sng NNPT tng lai Vit Nam, iu ny s c bn ti
trng im 2. Tip theo, trng im 3, ngha php l ca s thay th
Nh Nc Php Quyn ng hnh Vit Nam bng NNPT kiu phng
Ty s c trnh by mt cch khi qut, ng thi cng s c nu ln
nhng c s la chn gia ng li bo ng v n ha i ti mt
NNPT Vit Nam.
A. Vn tip cn khi nim NNPT phng Ty
Danh xng NNPT c th hiu theo nhiu ngha khc nhau, thm ch cn
tri ngc hn nhau. iu ny c minh chng vi trng hp Vit
Nam x hi ch ngha. Nh Nc Php Quyn tn gi khc ca NNPT -
ca ch x hi ch ngha ny tuy cng mt danh xng vi cc Nh
nc dn ch t do phng Ty nhng li l mt b my cm quyn c
ti ton tr [2]. Cho nn phi xc nh loi NNPT ch thc Vit Nam cn
phi c trong chiu hng dn ch ho l loi NNPT no, vi nhng c
tnh g? Cuc kho st v loi Nh nc ny s c thc hin v 3 mt:
khi nim, lch s v thc t.
Tuyn Tp DN CH I 460
Mt khi nim. NNPT phng Ty, nhng nay vi lut quc t v tc
l quc t mi, tr thnh NNPT ph qut ca c nhn loi. N c mt
qu trnh hnh thnh v pht trin ko di hng 10 th k. Theo di cho
tht st qu trnh y i hi rt nhiu cng phu nghin cu. Cho nn y
ch c th tm hiu n ti mc rt n gin, v v vy cha th y .
NNPT l mt loi Nh nc trong Nh nc v lut php khng tch
ri nhau m gn lin vi nhau. Tuy nhin s lin h ny c th a ti hai
loi Nh nc. Mt loi dng php lut cai tr, tc l loi coi php lut
nh mt cng c cm quyn v mt loi khc, khng coi php lut l
cng c m l cu cnh, cu cnh m cch cai tr ca Nh nc y phi
biu hin. S tht, s phn bit ny khng gip nhn din thu o
hin tng NNPT, nhng l mt tiu chun khng c s ln ln gia
hai loi Nh nc tuy c chung mt tn gi NNPT nhng thc cht li
hon ton tri ngc nhau. Ngi Vit Nam hin ang phi gnh chu
nhng hu qu rt c hi ca s ln ln ny.
Ni cai tr bng php lut, thc ra cha , phi ni r thm, cai tr
bng loi php lut no. Cc Nh nc di thi Hitler v Stalin, u dng
php lut cm quyn. Nhng iu khng phi l tiu chun gi
nhng Nh nc y l NNPT. Cng vy, mt Nh nc mc d c Hin
php trong ghi r rng rng Nh nc ny hot ng trong khun kh
Hin php v php lut, qun l x hi bng php lut, khng ngng tng
cng php ch x hi ch ngha vn l mt Nh nc c ti ton tr nh
trng hp nc Vit Nam hin nay. Bi th, cc lut gia, cc nh chnh
tr hc phng Ty tm nhiu cch tip cn nhn din NNPT. Hoc
h xut mt s c tnh m mt Nh nc, mun c k l mt NNPT,
phi hi . Nh phi c php lut do mt Quc hi dn c qua bu c t
do lm ra, cc c quan hnh chnh v t php hot ng trn c s php
lut ny, to n hon ton c lp i vi hnh php cng nh lp php,
nhn quyn v dn quyn c tn trng v bo m, chnh ph phi chu
trch nhim trc dn chng, hin tnh ca php lut phi c kim sot
bng mt c quan c c, To n Bo hin hay Hi ng Bo hin.
Cn nhn mnh l c c quan lp php cng phi chu s kim sot,
khng th t cho mnh l quyn lc cao nht ng ngoi vng kim sot
ny. Hoc h so snh Nh Nc Php Tr (tat de Droit) vi Nh Nc
Php nh (tat lgal), Nh nc Cnh St (tat de Police) [3] tm ra
c im cho NNPT. Hoc chp bt NNPT i hai kha cnh: qui tc v
ni dung v cc th tc p dng nhng qui tc ny. D nhin khng th
l loi qui tc v ni dung ca nhng ch c ti, m phi l qui tc ca
Tuyn Tp DN CH I 461
nhng ch dn ch t do, a nguyn. V th tinh tu ca nhng ch
php tr l h thng qui phm (norms) ca mt x hi m, chng li s c
on ca th lc cm quyn trong mt x hi p bc khp kn. Nhng cch
tip cn ny khng nhm a ti mt loi Nh Nc Php Tr duy nht m
l nhng loi Nh nc m quyn lc khng phi l s tp trung trong tay
nhng ngi cm quyn sc mnh thun tu vt cht, hoang di, bt kham,
cha c thun ho, n p dn m l nhng thm quyn
(comptences) do php lut n nh trc v nn tng cng nh v gii
hn v cch hnh s.
Ni cch khc, NNPT tuyt i khng c chng li php lut
(contra legem) m ch c lm nhng iu g php lut cho php
(secundum legem). Chng nhng tt c cc c quan ca Nh nc y, m
chnh ngay Nh nc ny, mt cch tng th, cng phi phi tun theo
php lut. l tiu chun ngi ta phn bit NNPT vi cc loi Nh
Nc Php nh (tat lgal), Nh Nc Cng An (tat de Police) l
nhng Nh nc, v mt tng th, khng t t mnh di s chi phi ca
php lut, loi do quc dn lm ra v ph hp vi Hin php ng thi c
s kim sot nghim ngt v hin tnh. Chnh v vy m Lut Hin Php
hin i xng mt khi nim mi Nh nc Hin tr (tat
Constitutionnel) [4] l loi Nh nc Php tr vi cc c tnh ca ch
ngha hin tr (constitutionnalisme). C th ni l mt bc pht trin
mi ca t tng php tr phng Ty vo thi im u thin nin k th
ba.
1. Mt lch s
Nh nc php tr phng Ty l sn phm ca mt nn vn ha, phi
ni c truyn, v nhn bn, chnh tr, t do, php lut, c hng ngn nm
tui th ca vn ha Hy Lp-La M. Nn vn ha y, tri qua cc thi i,
kt tinh thnh mt lung t tng php tr phng Ty rt phong ph,
th hin qua nhiu kiu Nh nc php tr. C ba kiu Nh nc php tr
phng Ty c th gip chng ta c mt nim r rt hn na v khi
nim Nh nc Php Tr ni chung, nh c im ca mi kiu. l
Rule of law (Anh), Due process of law (M), tat de droit (Php) v
Rechtsstaat (c), theo th t xut hin ca chng trong lch s.
1.1. Nh nc php tr kiu Anh: Rule of law
T tng php tr manh nha rt sm ti nc Anh. Khi u l
nhu cu chng nhng c quyn ca nh vua. Mt s thi im ngy nay
Tuyn Tp DN CH I 462
c ghi khc nh nhng du mc lch s ca qu trnh pht trin y.
l nm 1215 vi i Hin chng Margna Carta, nm 1628 vi
Petition of Rights (Thnh nguyn th quyn li), nm 1679 vi Habeas
Corpus Act (Lut Bo thn), nm 1689 vi Bill of Rights (Tuyn ngn
nhn quyn), nm 1832 vi Reform Act (Lut v Ci cch), cc nm 1911,
1949 vi Parliament Act (Lut v Ngh Vin) v.v Ngoi ra cn nhiu tc
l ngn nga khng cho nh vua can thip vo sinh hot chnh tr
chung.
Theo nhn nh ca gii chuyn nghin cu v Anh quc th mc d
cuc chng i c quyn ca nh vua ko di th k ny qua th k khc
nhng i sng chnh tr ti nc Anh tng i n nh v trong khong
t th k 14 cho n th k 17, ch php tr ti Anh Quc c th coi
nh nh hnh v cung cp cho th gii mt kiu Nh nc php tr
Rule of law (thng tn php lut) trong vua, chnh ph cng nh
dn u phi tn trng php lut nh mt gi tr c hiu lc cao nht. Tinh
thn trng php ny, tht ra, khng phi ch nc Anh mi c. Nhng
nc Anh dnh cho tinh thn y mt a v c bit khin cho nn vn
ha chnh tr nc Anh mang nt c th c tnh khun mu cho c nhn
loi. NNPT ti Anh quc khng theo ng hn m hnh ca cc NNPT
phng Ty. Nhng Nh nc ca Anh quc vn l nguyn mu
(prototype) ca mi NNPT ny nn tu trung tinh thn c bn vn l mt
[5].
1.2. Nh nc php tr kiu M: Due process of law
Due process of law l mt cm t trch trong hai cu, mt tu
chnh n th 5 v mt, tu chnh n th 14 ca Hin php M t ra
mt nguyn tc xt x cho cc ta n M. Hai cu u ni rng:
Khng ai c th b tc ot s sng, t do hay quyn s hu nu th tc
trin khai ca php lut khng c tn trng. Nguyn tc d liu ni
tu chnh n th 5 ch i dng vi nhng hnh vi ca chnh ph lin bang,
cn nguyn tc ghi trong tu chnh n th 14 th nhm i tng l nhng
hnh vi ca cc chnh quyn tiu bang. Due process of law l mt nguyn
tc da vo ta n M kim st xem trong vic chnh quyn lin
bang cng nh chnh quyn tiu bang p dng v lm lut, trn a ht
quyn c bn ca con ngi, c tn trng s cng bng (fairness) hay
khng. Tht ra due process of law khng phi l mt nguyn tc php l
chi phi ton b sinh hot chnh tr nc M. Nhng v n c th coi nh
mt c trng ca t tng php tr ca M nn ngi ta mn n gi
Tuyn Tp DN CH I 463
tn Nh nc php tr M.
Xt cho cng, Due process of law ca M cng l Rule of law ca
Anh nhng c b sung khi a vo p dng trong mi trng M.
Due process of law y xa thm bin gii ca Rule of law khi ta n M
i vo ni dung ca lut kim st hin tnh ca n, iu m ta n
Anh khng lm v khng mun can thip vo quyn lm lut ca ngh
vin. V vy m Due process of law c hai th tc kim st hin tnh
v mt hnh thc (procedural due process of law) v v mt ni dung
(substantial process of law). Nhu cu ca ngi M b sung t tng php
tr ca Anh khng phi ch gii hn trong phm vi ta n. N rt su v
rng, ti mc xy dng c cho ngi M c mt nn vn ha php l c
bn sc c th so vi chnh quc. Di con mt quan st tinh t ca nh
ngoi giao Php Alexis de Tocqueville, ngi vit ra tc phm ni ting
Dmocratie en Amrique (Dn ch nc M), th nhng ht ging dn
ch mc cn ci trn t gi nua chu u ny mm tt ti trn t mi
y mu m chu M [6].
Cn nhn mnh rng khi ni c mt kiu Nh nc php tr M l
ng ni sinh hot chnh tr ca nc ny da trn nn tng tinh thn php
tr thng tn php lut Due process of law (tc l Rule of law b
sung). M, Nh nc ch gi mt vai tr th yu, sinh hot chnh tr ca
ngi dn M, ni chung, khng mang tnh cht v m Nh nc m mang
tnh cht vi m (micro-politique) ca c nhn hay c cu trong x hi dn
s. Vy ta nn hiu cm t Nh nc php tr kiu M theo ngha mt s
biu hin nhiu mt, sng ng, lin tc, ca t tng php tr - ch khng
phi ca Nh nc php tr - Due process of law.
1.3. Nh nc php tr kiu Php v c: tat de droit,
Rechtsstaat
Bn v Nh nc php tr Php (tat de droit) hay c
(Rechtsstraat) l tip xc vi mt mch t tng php tr chu u c
nhiu khc bit vi ch trng Rule of law Anh. Chu u vn c ting
l ci ni ca nn vn ha php tr lc a m Php v c l hai vng
cng chung mt mc pht trin. T th k 19, c hai nc Php v c
u l nhng Nh nc php nh (tat lgal) cai tr vi tinh thn trng
php, tuy cha hn l mt Nh nc php tr. Nm 1920, gio s lut hc
ngi Php, Carr de Malberg, ln u tin du nhp vo trng i hc
Php khi nim Rechsstaat ca c c xut ti nc ny t cui
th k 19. Nhng sng kin ca Carr de Malberg khng c gii lut
Tuyn Tp DN CH I 464
hc Php hng ng. Nh nc Php vn khng chu vt qua ln
ranh php nh v xu hng php lut tp trung (lgicentrisme) vn chim
u th trong x hi Php. Phi i ti nm 1971, vi s t xut ca Hi
ng Bo hin (Conseil Constitutionnel) trong vai tr kim st tch cc
hin tnh, th mi c th ni rng Nh nc Php tr chnh danh thc t
hin hu Php.
Ti c, s cho i ca Nh nc php tr xy ra sm hn, 4 nm
sau khi cuc th chin ln th hai chm dt. Hin php Cng Ha Lin
Bang c 1949, iu 28 c ni rng nc c l mt Nh nc php tr,
theo nh c nh ngha trong Hin php ny m Nh nc, hn ai ht,
phi tun phc hiu lc. Nh vy l Nh nc php nh, Php cng nh
c, c nng cp ln thnh Nh nc php tr nh c hai thay i
c bn, l Hin php c a ln hng u ca th bc quy phm v
vic kim st hin tnh ca lut theo ng li ti phn c v bn ti
phn Php (nhng v mt thc hiu [effectivit] th cng khng cn tnh
trng php lut tp trung nh trc na). D nhin, hai Nh nc php tr
c v Php khng hon ton ging nhau v mi mt, nhng trn i
th, th Nh nc hin nay l mt Nh nc hn ch v quyn lc, v
cng c hn ch l Hin php; cu cnh ca vic hn ch l s tn trng
c bo m, mt cch thc hiu, nhn quyn v cng dn quyn. Ni tm
li, con ngi di hai ch dn ch Php v c c sng trong
tnh trng an ton php l.
Ch chnh tr hai nc ny, ti giai on Nh nc php tr 1949
v 1971, c th coi nh c hp l ha (rationalis) ti cao , nh
mt c ch chnh tr-php lut khng do t nhin hoc do tng quan sn
xut kinh t m c, m l mt hnh vi ch (volont) kt hp vi l tr
(raison) ca hai x hi c vn ha, vn minh. Tt c nhng c gng v mt
php lut i ti tin b Nh nc php tr c, Php - iu ngi ta
thng gi l tng cng php ch - khng phi ch l nhng lao ng
chuyn mn php in ha cc quy phm php l, m l hnh vi hp l
ha b my Nh nc c ch ca n vn hnh theo chiu hng ca
Hin tr (constitutionnalisme), phng chng khng cho Nh nc sang
ot dn ch bin n thnh chuyn ch [7].
2. Mt thc t
t vn NNPT ti Vit Nam trong lc ny m ch ch trng bn lun v
khi nim NNPT hay lch s NNPT cc nc tin tin trn th gii th s
Tuyn Tp DN CH I 465
khng gip ch g my cho vic ci thin sinh hot chnh tr trn vng t
ny. Nhu cu ca tnh th l phi lm sng t trc d lun tnh trng nhp
nhng trong ci gi l Nh nc Php quyn x hi ch ngha ti chc
Vit Nam ang t trnh by nh l mt Nh Nc Php Tr chnh danh.
Tht ra l hai loi Nh nc hon ton tri ngc nhau. Vy vn
then cht l phi lm sao chuyn i Nh nc Php quyn x hi ch
ngha - c ti ton tr trong nhng bt tc trong thc t - thnh Nh
Nc Php Tr chn chnh.
Cho n nay, vic chuyn i ny khng thc hin c mt cch
mau chng v n ha, nh mi ngi mong i, nguyn do ch v s
chuyn i y khng ph hp vi h ca lc lng cm quyn l ng
Cng sn Vit Nam m thm kn vn l duy tr nn chuyn chnh ca
h vi nhng sa i ngoi vi, trong chng mc chng khng ng chm
g ti nn chuyn chnh cng sn. Do , mc d Nh nc Vit Nam
hin nay ang cai tr bng php lut - nhiu n ni chng cho nhau, trn
di ln tng pho - nhng khng th xp n vo loi Nh nc php tr
(tat de Droit) v th php lut ca n - do ng Cng sn thng qua Nh
nc cng c lm ra, t xt x, t p dng, t kim sot - buc phi lit n
vo loi Nh nc Cng an (tat de Police) vi b ngoi ca mt Nh
nc php nh (tat lgal). Vy mun i ti mt Nh nc php tr th
phi vt qua cc loi Nh nc Cng An, d c vc dng php nh. S
khc bit gia hai loi Nh nc ny l mt s khc bit v bn cht,
khng phi v mc , cho nn khng nn tnh chuyn tho hip nu mun
t nc sm ra khi tnh trng tr tr ca bo th ng tr, thc s bc
vo i mi.
B. Php tr v Nh nc php tr phng ng
Nh nc php tr l mt vn cn rt mi i vi tuyt i a s ngi
Vit Nam trong nc. Ngc li, n l mt trong nhng yu sch hng
u ca ngi Vit ngoi nc. Nh cm quyn cng sn khng chng
trc din m chng gin tip Nh nc php tr. Bng cch loi n ra khi
ngn ng lut hc, ngn ng chnh tr chnh thc Vit Nam thay th
n bng mt t ng c th cng sn Nh nc php quyn m ni
dung hon ton khc bit vi Nh nc php tr nhng li mun ngi
ngoi cuc lm tng rng Nh nc php quyn chnh l Nh nc php
tr. Cc nh lnh o H Ni lp lun rng Nh nc php tr kiu
phng Ty l mt sn phm t sn, khng thch hp vi t tng Mc-L
Nin v truyn thng vn ho dn tc Vit Nam. Lp lun ny ch ng mt
Tuyn Tp DN CH I 466
na trn, phn di sai. Vit Nam c truyn thng php tr rt lu i
tri qua nhiu th k.
Tuy theo nhiu nh Trung quc hc Vit, Php, Hoa, th khng c tn
s nghin cu, theo tiu chun khoa hc, v ngun gc ca php tr thi
xa. Tuy nhin, php tr thi tin Tn (khong t th k th 8 n th k
th 3 trc cng nguyn) khng phi l chuyn hoang ng. Nhng tn
tui nh Qun Trng, Thn Bt Hi, Thn o, Thng ng, Hn Phi,
L T v.v vi nhng kin, ch trng cai tr c o bng php lut,
by gi thng vn c nhc ti, thc s hin hu trn t Trung
Quc vo thi im trc Cng nguyn. Gi li y nn php tr phng
ng thi xa khng phi chuyn dch n ln thi im thnh t ca
NNPT phng Ty thi nay, cng nh khng phi y li kiu Nh
nc ny v thi tin Tn. M ch lm sng t mt im: php tr
phng ng v php tr phng Ty, tuy b ngoi, trn danh ngha, c
hiu nh cai tr bng php lut nhng bn trong, v thc cht, li l i cc
ca nhau.
C ba s khc bit c bn gia hai nn php tr ny khin cho
khng ai c th ng ho chng. Trc ht, khc bit trn bnh din nh
ch. Php tr thi tin Tn Trung Quc khng phi l mt c cu chnh
tr nhm thc hin v bo m nhn quyn, dn quyn m l mt ch
trng dng php lut nh l mt cng c cai tr ca nh vua. Theo gio s
H Thch, ch Php c nhiu ngha m hai ngha c s l khun mu
v hnh pht dng vo vic tr dn (tr chng chi php), thng nht hnh
ng ca dn dn nht t theo php , to n nh trong cuc sng
chung (t thin h chi ng, ch cng i nh chi ch d). Hnh pht
cho dn s m theo, v khi dn bit s ri th khi phi dng n hnh
pht (pht d ch pht). ngha khun mu l nh vy, khng phi l
nhng qui phm chi phi i sng chung ca ton x hi. Php lut l do
vua lm ra, vua p dng. Vua ng trn php lut v th php lut khng
p dng vi vua m ch vi dn m thi. Cn phi ni thm rng vua
khng phi ch c mt cng c c nht cai tr l php lut, m cn
thng, thut v th na. S khc bit th hai l khc bit v c
ch.
Vua mt mnh khng sc cai tr ton dn nn vua dng mt lp
ngi trung gian cc quan - do vua tuyn chn v b nhim thay vua
trc tip cai tr dn. Vua ch cai tr quan, v quan s cai tr dn. Nh Hn
Phi, mt khun mt hng u trong nhng ngi c coi l php gia
Tuyn Tp DN CH I 467
ni Minh ch tr li, bt tr dn. Mc du vy, khng phi v th m quan
c ton quyn cai tr dn, quan ch l ngi thay vua p dng php lut.
Vua khng tin vo o c ca quan, ch tin vo tc dng ca php lut.
y l iu gip phn bit php tr vi nhn tr, mt ch trng tri ngc
vi php tr, dng o c con ngi lm khun mu dn theo. Do ,
php tr ch trng quan phi trung vi vua nhng khng trung theo
kiu nhn tr. Trung kiu php tr l phi tuyt i theo lnh vua, khng
c can ngn cng nh khng c gin tip ph bnh vua (khng c
khen Nghiu Thun l hin, khen Thang, V l git bo cha, c tn lc
gi php, chuyn tm th cha, nh vy mi l trung thn). Tt c nhng
iu trn dn ti s khc bit th ba vi NNPT phng Ty l s khc
bit v cu cnh.
Php tr l s tng hp ca tt c nhng th on gip cho vua thit
lp v duy tr c nn chuyn ch tuyt i, ch khng phi l s th hin
ca mt nn dn ch t do, a nguyn, ton din nh trng hp NNPT
phng Ty. Ni tm li, - v tht s lc th php tr thi xa Trung
Quc l th on chuyn ch nhm tp trung ht mi quyn hnh vo tay
vua nhm bo m cho vua t c tuyt nh ca s chuyn ch y
(Php lut do vua ban ra, n do vua x) [8], trong khi ngy nay phng
Ty, NNPT li l th on chng li chuyn ch mt cch ton din hu
bo m cho dn, khu c th cng nh khu tp th, khng b chuyn
ch chi phi, d di bt c hnh thc no. N tn qun, trng hnh m
khinh dn. Php tr tin Tn khng phi l mt Nh nc m ch l mt th
on cai tr ring ca vua, do Triu nh v cc quan s dng phc v
vua. Rt may thi vng son ca n ch gii hn vo triu i ngn ngi ca
nh Tn v sau s sp ca nh Tn th nhn tr li trut ph php tr
lm ng c cai tr cho nn qun ch Trung Quc gip cho nn qun ch
ny c tui th trn my ngn nm, mi cho n nm Tn Hi (1911) mi
chm dt. C iu khng v th m php tr b lch s ca Trung Quc
chn vi.
Tri li, t nh Hn tr i, n c kt hp cch ny cch khc vi
nhn tr sau cng to ra mt th qun ch c th Trung Quc, c nhiu
khc bit vi qun ch phng Ty [9]. Vit Nam thi c chu nh
hng su m ca th qun ch ny vi nhng tu chnh c o dnh u
th cho nhn tr mang mm mng ca mt th dn tr mc cn tiu cc.
Rt tic rng truyn thng nhn tr php tr hn hp ny, vo phn na sau
ca th k XX, li b mt bin c nhn danh NNPT phng Ty tiu dit
lm sng li nn php tr thi tin Tn, tuy khng phi cho mt ng vua
Tuyn Tp DN CH I 468
c th nhng cho mt th vua tp th: ng cng sn. Phi so snh nh
th mi thy c s bc thit phi chm dt loi php tr bo th c h
thi tin Tn ny tin ti cng sm cng tt mt Nh nc php tr kiu
phng Ty, khng dnh cho php lut quyn tuyt i ca mt cng c
cai tr th bo, phi nhn, mt th Php quyn c thn thnh ha vi
tinh thn bi vt, nhn danh giai cp, tin b, vn minh nhng thc cht
khng l g khc hn chuyn ch tuyt i.
C. Hai con ng i ti Nh nc php tr kiu
phng Ty
Thit lp mt Nh nc php tr chn chnh Vit Nam c ngha l trc
tin phi thanh ton Nh nc php quyn chuyn ch ti chc. Lch s
mt na th k va qua Vit Nam chng minh rng bo ng khng
phi l gii php c nht thnh cng, nu khng mun ni rng bo
ng khng th a ti tht bi. Bi hc ca phng Ty l c th chuyn
ho chuyn ch thnh dn ch theo ng li n ho. V c l n lc
ngi Vit Nam - thuc c hai xu hng bo ng v n ho - cn phi ly
mt s la chn chung.
Chnh c c mt la chn nh vy nn cn phi soi sng my
im. Trc ht, ni n ho khng c ngha l ng nhin loi tr bo
ng, d khng la chn bo ng. Thi tuyt i n ho l thi ca
nhng nh hot ng cho tn gio, nhng nh hin trit, khng phi ca
nhng ngi lm chnh tr. Trong i sng ca loi ngi th chin tranh
v ho bnh gn lin vi nhau. Tuy khng hn l mt nh lut khoa hc,
nhng thc t cho thy r mt nghch l: chin tranh ra ho bnh [10] v
ho bnh khng phi l khng c nguy c bin th tr thnh chin tranh
[11]. l bi hc cha th qun c ca hai cuc th chin va qua.
Nn dn ch php tr hin i phng Ty l sn phm ca hai cuc cch
mng M v Php. Tuyn ngn quc t Nhn quyn 1948, Nh nc
php tr hin nay c l con ca cuc th chin ln th nh.
Gn y nht, vic dn ch ho hai nc A Ph Hn v Iraq u
phi khi ng bng v lc. Tng cn nhn mnh rng trong bu khng
kh cui th k XVIII khi hai cuc cch mng dn quyn M v Php n
ra, quyn dng v lc ni lon c Bn Tuyn Ngn c Lp ca
M v Bn Tuyn Ngn Nhn quyn v Cng dn quyn ca Php minh
th nhn nhn (iu 2). Sau cuc nh th chin, ho bnh c lp li,
quyn ni lon ny khng c trc tip nhn nhn nh cui th k XVIII
Tuyn Tp DN CH I 469
na nhng vn tn ti di hnh thc gin tip. Li m u ca bn Tuyn
Ngn Quc T Nhn Quyn 1948, c on ni rng nhn quyn phi c
mt ch php tr bo m cho con ngi khng b dn vo th cng
phi ni lon chng chuyn ch v n p [12].
Ni v ng li bo ng nh trn khng c ngha l c v cho
ng li m ch nhc nh rng bo ng khng phi l khng c l
do xut hin trong x hi ngy nay. Nhng s la chn ca ngi vit
bi ny l ng li n ho chm dt c ti v dn ch ho t nc.
Nhn vn di mt gc nh th th vic dn ch ho ny s ch c
th bc vo tin trnh thc hin vi ba iu kin tin quyt.
Trc ht, iu tin quyt th nht l s la chn mt kch bn dn
ch ho thch hp. Ni c th hn, phi bit v dm loi b nhng kch
bn khng thch hp. Tc l nhng sng kin lp rp bng u c tng
tng loi dn ch l tng, lm sn t ngoi nc ri ch vo trong nc
h th. Hay loi dn ch lm sn trong nc, cng rt l tng v
ging nh mt b my hon tt n mc tinh vi, ch cn khi ng l
my chy ngon lnh. Ton l nhng th phi nh php l mi c c, ch
thong hin ra trong c m. V kch bn dn ch x hi ch ngha
bt u c din xut t ra gn hai thp nin ri, vi y tit mc, ang
c tip din nhng chng bit hi kt thc s vo thi im no, hay
rt cuc, vn ch l cch k chuyn mi ct chuyn ca tn tung c tin
ln ch ngha x hi bng dn ch nh hon khng thi hn. Ch cn li
hai kch bn, hoc c hai bn hu quan ng thun chuyn giao quyn
hnh t chuyn ch sang dn ch, nh nhng tung tch Ba Lan, Hung,
Tip v.v hoc bn dn ch c din nh Nam Dng, Nga, i Loan,
Serbia, Georgia v.v
iu tin quyt th hai l vic xc nh mc tiu ti hu cho vic dn
ch ho. Tri qua sut gn su thp nin, t 1945 n nay, trn danh ngha,
quyn lm ch t nc c i t tay ngoi bang ri vua cha tr
v cho dn. Nhng trn thc t, sut dng thi gian kh di , quyn lm
ch ny b sang ot cho mt thiu s cm quyn, t phong cho mnh
a v lm ch dn. Tnh trng dn ch c chnh thc thit lp ti Vit
Nam nhng khng h c dn ch ko di cho n tn ngy hm nay v
nu khng c thay i th khng bit n bao gi. Vy mc tiu u tin v
cng l mc tiu ti hu ca cuc vn ng dn ch ho ln ny phi l
dn, ch thc l dn v khng th l c nhn, gia nh, phe nhm,
ng, giai cp, tn gio v.v Vic trao quyn ny phi dt khot hin
Tuyn Tp DN CH I 470
thc t ra l v mt nguyn tc.
Mi l c da vo h cch mng giai cp tm thi tch thu
quyn lm ch ny phi cng quyt gt b cho lch s Vit Nam ni
chung, dn ch Vit Nam ni ring c khai thng. Vi truyn thng tn
quyn t tr, tn trng dn bn, vi nhng kin thc chnh tr khoa hc
hin i, vi s tr gip ti chnh, k thut ca cng ng quc t v nht
l vi kinh nghim tranh u, xy dng dn ch ca ngi Vit Nam
trong nc cng nh ngoi nc, dn chng Vit Nam c kh nng cm
quyn cng nhau t quyt nh s phn cho mnh, khi phi mang i
nng giai cp v ng. Vy mc tiu cn t ra ngay tc khc cho vic dn
ch ha phi l dn ch thc, khng th l ng l dn tr hnh di
b o ca (nhn) dn, do (nhn) dn, v (nhn) dn. D nhin, vi mt
dn s 80 triu ngi ch chnh tr dn ch tng lai khng th trc tip
hon ton. V mt hnh thc i ngh no s phi tr liu. Nhng tuyt
i phi gt b nhng th on ca c nhn, ng phi nhm sang ot
quyn ca dn
iu tin quyt th ba l vic sng ch ra m hnh dn ch Vit Nam,
ph hp vi tinh thn, c ch ca dn ch php tr phng Ty nhng
thch hp vi c th vn ho Vit. M hnh ny s gm c mt in
mu ca Nh nc dn ch l tng v mt ho v mt kin trc dn
ch phi xy dng ngay, bng cht liu nhn x Vit Nam m khng th
bng vt liu ngoi. Tt c s c thu tm vo trong mt Hin Php
mi son tho bng t duy Hin Tr.
Nhng kin trnh by trn khng phi l tuyn truyn cho ch
trng hnh ng ca mt phe nhm, chnh ng no m biu th mi
quan tm c bit v tnh trng gn nh siu thc hin nay ca cuc vn
ng dn ch ho Vit Nam. Ai cng ni, cng i phi c dn ch ha y
nhng chng ai tht s bt tay vo vic.
Pari s t hng 10/ 2006

Tuyn Tp DN CH I 471

Trn Thanh Hip
Sinh nm 1927 ti H Tnh. Cao ng
Cng Php, i Hc Aix Marseille v Cao
ng Chnh Tr Hc, i Hc Paris II.
Tng l lut s Ta Thng Thm
Saigon v Ta Thng Thm Paris,
ging vin trng i hc Chnh tr Kinh
doanh v trng Chin tranh Chnh tr
Lt.
Nguyn B trng Lao ng chnh ph Phan Huy
Qut, C vn php l Ph th tng Nguyn Vn Lc,
thnh vin Phi on Vit Nam Cng Ha tham d Ha
m Paris 1969-1973.
Ch tch Trung Tm Vn Bt Hi Ngoi trong nhiu
nm. Trong vai tr ny ng cng Vn Bt Quc T u
tranh i t do cho nhiu vn ngh s.
Hin l ch Tch Trung Tm Nghin Cu Vit Nam v
Nhn Quyn c tr s ti Paris.
Tuyn Tp DN CH I 472
V TH HIN
Vi Suy ngh V Phong
tro Dn ch Vit nam
Ti nh bo trnh by trc cc Anh Ch mt s suy ngh ca ti, di
dng mt ci nhn tng qut, v s lc, v phong tro dn ch Vit Nam.
Ti ni nh bo v ti khng bit phng php phn chia cc giai on,
nh du nhng im mc ca mt vn ng x hi, nh th no. y
chng qua l ci nhn ca ngi quan st. Lm ngi tuyn truyn chc d
hn. i din vi nhng hin tng an xen, chng cho, tuy cng nm
trn mt hng chuyn ng, ti bi ri khi gp nhng du hiu phn
cch, thm ch i nghch, bn cnh nhng im trng hp, tt yu gia
chng ta c nhng nhn nh khc nhau. trnh nhng tranh lun ng
ngha v b, ti ng khung khi nim phong tro dn ch c cp
y trong ngha mt vn ng x hi, hon ton khng phi vi vi t
cch mt t chc u tranh.
1. S bng n tn bi kch trong lng ch cng
sn (1975-1992) t ph khu ca cuc u tranh
cho dn ch
* Sau khi Si Gn tht th, thnh thong vn cn nhng ng l t xy
ra Nam Trung B (khu vc Ty Nguyn), bin gii Vit-Min, nhng
mu toan khuy ng, ph ri, hoc v trang khng (mu toan n bom
qung trng H Con Ra, v ni dy nh gio x Vinh Sn), cng
vi nhng hot ng ng phi ngy ng, c bit n qua nhng bi
bo, hoc nhng tc phm vn hc trinh thm ca ngi chin cng ca cc
trinh st vin CA. Nhng hot ng ny gn lin vi nim tin v vng vo
vic khi phc mt quyn lc mt, v ch c th, cho nn ti khng t
n vo trong s xem xt phong tro dn ch Vit Nam. Nhng cuc chin
u n c ny chm dt vo nm 1992, nhng ch cho cuc u tranh
Tuyn Tp DN CH I 473
phi bo lc v t do v dn ch.
* Ngay t khi ting sng ngng n trn ton ci Vit Nam, hin
tng bt ng vi chnh quyn trung ng, mt th bt tun thng lnh,
ca nhng ngi cng sn pha Nam (Nam k quc) bc l. Li dng
vic xut bn khu vc pha Nam cn cha b kim sot ngt ngho nh
min Bc x hi ch ngha xut hin nhng cun sch, nhng bi vit
ca nhng cn b cch mng ni bng dng tr thnh khng ngoan
ngon, nh cun 30 nm chin tranh nhn dn| ca Trn Vn Tr, Vit
cho M v Quc Hi ca Nguyn Vn Trn, v nhiu bn vn khc ca
Nguyn H, T B Tng, H Hiu, Trung Hiu, nh Mnh
Lnh t H Ni: phi thu hi ngay lp tc nhng sn phm khng vit theo
ng li ca ng. nh im ca ln sng bt tun l s xut hin khng
xin php ca Hi Nhng Ngi Khng Chin C v t bo Truyn Thng
Khng Chin. T ngoi nc, gn 800 tr thc thin t gi mt bc Tm
Th. Tm Th ny rt ng ch v n l hi chung cnh tnh CS v
nhu cu dn ch ho t nc, l tuyn ngn ca nhng ngi trong cng
mt dng cng sn cng khai i nh cm quyn H Ni phi xem xt li
ng li, nu mun tip tc tn ti.
CS khng nghe bt k ai.
Theo di nhng hot ng ln u tin sau chin tranh cp n
nhng vn dn ch ta nhn thy c im sau: mi pht biu nhn
chung ch gii hn trong s ln n nhng hin tng bt cp ring r,
i nh cm quyn phi dn ch ho (ch dng thng thng l m
rng dn ch) trong ng cng sn v ngoi x hi sa cha cch
mng, canh tn ng trong tnh hnh mi, ch cha thot ra khi
khun kh s tha nhn tnh chnh thng ca ch ngha Mc-Lenin,
tha nhn s lnh o c tn ca CSVN.
Nh mt nghch l, cuc cng kch ca nhng ngi cng sn vo
chnh quyn ca h l bc u tin, nhng rt c ngha, chnh n lm
nn nn mng cho cuc vn ng dn ch sau ny. N to ra l thng ln
khng th hn v ca con tu ton tr ang mt phng hng. Sau s
kin Nhm Xt Li Chng ng vo thp nin 60 b trn p tn
bo, gi s nhng ngi cng sn cng khai ln ting ch trch chnh
quyn do chnh h xy dng ng ln rt nhiu. N chng minh cho
nhn dn thy gia mun ton tr v s thc hin n, CS khng phi c
sc mnh mun lm g th lm. Cha bao gi c mt ngi cng sn
hng ng lnh o (Nam B) tuyn b cng khai rng nhng quyn dn
Tuyn Tp DN CH I 474
ch trong ch thuc a ca Php cn ln hn rt nhiu so vi ch x
hi ch ngha dn ch gp triu ln ch t bn (Nguyn Vn Trn,
Vit cho M v Quc Hi).
l tn bi kch ca nhng ngi cng sn yu nc, tng mnh i
lm cch mng c sng trong dn ch v t do, thay vo li c
xing xch. Tn bi kch cn tn ti cho n hm nay, lm ra mt b
phn phn khng trong phong tro dn ch. B phn ny khng ln,
nhng tc dng ca n li rt ln, bi n nm ngay trong lng ng
cm quyn. CS khng d i ph vi b phn ny, v n bao gm rt
nhiu phn t rt khc nhau, t nhng ngi cn rt mc trung thnh vi
ng cng sn mun ph phn ng cu ng, n nhng ngi dt
khot t b n. S hin din ca b phn ny kch thch nhng ngi cn
rt r bi ni s hi c hu do ng gieo cy nhiu nm, li cun h vo
hng ng nhng ngi tranh u cho mt Vit Nam t do trong tng lai.
2. T sui thnh sng (1992-2005)
Giai on tip theo l s m rng v pht trin n ho ca phong tro dn
ch Vit Nam. N gn lin vi s sp dy chuyn domino ca h
thng cc nc x hi ch ngha, kt thc bng s co chung ca nh
nc cng sn u tin trn th gii, thnh tr ca phong tro cng
sn quc t (8.1991). Nim tin vo ch ngha Mc bch chin bch
thng r ri. Nhn dn ch i s sp tip theo Trung Quc v Vit
Nam, nhng iu khng xy ra. t cu, nh cm quyn b thc t
thc bch phi ci t, phi xo b nn kinh t k hoch ho, trc tin
lnh vc nng nghip, ci tri cho kinh t t nhn, m ca mi gi u
t nc ngoi. Nhng ngi nm quyn lc mi tng hi h kim tin
bng mi gi, khuyn khch cc lc lng bo v chnh quyn chuyn ch
bng li ch vt cht, bng danh vng, cho php ng vin lm kinh t t
nhn... H thng quyn lc ton tr nhanh chng bin thnh quyn lc phe
nhm. Bm vo hi quang ca qu kh u tranh gii phng dn tc, l
iu c tht, cc phe nhm trong CS ra sc to dng mt triu nh
phong kin hin i vi li l la bp rng h c lch s la chn cai
tr, rng ch c h mi c kh nng gi t nc khng sa vo hn lon.
Nu nh trong giai on u ca cuc u tranh cho dn ch, ng
cng sn thng, v d dng, vu cho nhng ngi c quan im i khng
l nhng phn t bt mn, nhng k c u c cng thn, th nay ng
phi i mt vi c nhng ngi cn nm ngay trong b my cm quyn
nhng bt ng vi ng li ca ng. S xut hin ca Trn , ngi
Tuyn Tp DN CH I 475
t khi cn l ph ch tch Quc Hi, Trng Ban Vn Ha Vn Ngh ca
Trung ng ng, vi nhng pht biu thng thn trong s xt duyt li
ng li ca ng cng nh sai lm ca bn thn, ku gi mt s nhn li
ton b nim tin cng sn trong nhiu nm, l mt n cc au cho ch .
Khi ng ni v ch kim duyt Nhn dn khn ngoan chn mn
n tinh thn cho mnh, khng cn ai chn h, v thc cht ng ph nh
s lnh o v cng sng sut v duy nht ng n ca ng. S vic
b my tuyn truyn cng sn phi cho ng ti trai gi chng
nhng lun im ca ng l mt s kin tc ci, khng cn bnh lun.
Phong tro dn ch Vit Nam dn ln ln vi s tham gia ca nhng
gng mt tiu biu: Hong Minh Chnh, Trn , H S Phu, Nguyn
an Qu, on Vit Hot, Phm Qu Dng, Bi Minh Quc, Nguyn
Thanh Giang, Trn Khu, Hong Tin, Tiu Dao Bo C, Mai Thi Lnh,
Dng Thu Hng, Vit Sn, L Gin, L Phng, Ng Yn, Nguyn
Th m, Trn Anh Kim, Phm Ngc Uyn, V Cao Qun, T St
Nhiu ngi tr vo cuc: Phm Hng Sn, Nguyn V Bnh, Nguyn
Khc Ton, Tu Minh, L Ch Quang, V Thy H, Bi Th Kim
NgnCc bc chc sc cc tn gio ni ting trong u tranh cho t do
tn gio cng st cnh cng nhng nh dn ch: Thch Huyn Quang,
Thch Qung , Thch Tu S, Thch Thin Minh, Thch Khng Tnh,
Nguyn Vn L, Phan Vn Li, Nguyn Hu Gii, L Quang Lim,
Nguyn Hng Quang, Nguyn Cng Chnh... Hnh thnh mt mt trn
on kt nhng ngi u tranh cho dn ch khng phn bit qu kh.
Xu hng dn ch lan rng dn, ko theo nhng nn nhn v c
nhng ngi bt bnh vi nn tham nhng, ca quyn, vi nhng hnh
ng cp bc trng trn t dai ca nng dn. Nhng ngi b oan c tm
thy phong tro dn ch nh sng ca li thot.
i ph, CS to ra nhng bng c gi to, ng ngh n tc
ci bt mt s vo t (v l b mt nh nc vi bc th ca V
Vn Kit gi B Chnh tr, b t L Hng H v H S Phu), s khc th
cho t ti gia bng Quyt nh 31/CP ca chnh ng th tng lun t ra
tin b ngoi ming ny.
c im ca giai on ny l:
1/ S ngi bt ng tham gia u tranh cho dn ch thm ng
o;
2/ S xut hin nhng ti liu l thuyt chng minh tnh cht sai
lm, phn khoa hc ca quc gio mc xt - l-nin-nt, v tai ho ca
Tuyn Tp DN CH I 476
quyn lc c tn trong vic qun tr t nc;
3/ S pht trin Internet ng gp c lc vo vic qung b
nhng t tng dn ch v lin kt cc lc lng dn ch trong nc
v ngoi nc.
S xut hin nhng ti liu l thuyt cp thng thn n hai cch
qun tr t nc: dn ch v c ti l mt bc tin. Khng phi mt
bc tin chung chung, m mt bc tin ln. Bc tin ny manh nha
t bi vit Dt tay nhau i di tm bng ch ng ca Tr tu ca H
S Phu t nm 1988, nhng n r vo giai on ny, cng vi nhng tiu
lun khc rt xc tch ca H S Phu, nhng tiu lun ca Trn , L
Hng H, Nguyn Thanh Giang, Trn Khu Khng th khng k n
nhng pht biu l thuyt ng chm n ti dn ch (tuy cn rt r,
trnh n) ca mt s cn b ti chc nh L ng Doanh, Phan nh Diu,
Trn Vn H
Tuy nhin, sau hai cuc chin tranh ko di, ngi dn bn bu
cng vic phc hi i sng c nhn trong ho bnh khng quan
tm bao nhiu n cuc vn ng dn ch ho x hi; ngi ta coi n
ch l cuc u tranh ca b phn tr thc x hi ch ngha v nhng
ngi bt bnh trc s xung cp v mi mt x hi, c bit v mt
o c, v s tt hu ca t nc. Bit th nhn dn bit c y, bit
c ti l xu y, l kh chu y, chn n n tn c ri y, m ngi ta
c ra, mc nhin tha nhn nguyn trng x hi, khng mun tham gia
vo vic thay i n. Phi tha nhn thc t ny khng t ru ng mnh
rng hnh thnh ri, c ri, nay mai mt cn l dn ch s qut sch
t nc khi ch c ti.
3. T chc tp hp v m rng lc lng
(2005-2006)
Giai on ny c c im ni bt l s hnh thnh nhanh chng, vi s
nhiu, cc t chc dn ch. Ngy 1.1.2005 ng Dn ch Nhn dn tuyn
b thnh lp. Ri ng Dn ch (nay i tn l ng Dn ch XXI) tuyn
b phc hot ngy 1.6.2006. Tip n l ng Thng Tin Vit Nam ra i
ngy 6.9.2006, ri Hip hi on kt Cng Nng, Cng on c lp
(20.10.2006), Hi i hu T nhn Chnh tr (20.11.2006), Hi Dn oan
(9.12.2006) vv Cn nhiu t chc khc na khng th k ht. nh im
ca vic xut hin cc t chc i lp l s ra i ca Bn Tuyn ngn t
do dn ch 08.04.2006 v sau l t chc mang tn Khi 8406. Nhng
Tuyn Tp DN CH I 477
ngi k tn tham gia u tin phn ln l ngi Thin Cha gio Trung
b (c th thy y nh hng c nhn ca linh mc Nguyn Vn L),
nhng con s mau chng tng ln ti 1951 ngi (con s 2006), khng
k trn 3000 ngi nc ngoi (Wikipedia VN). Cng vi vic ra i
ca cc t chc, rt nhiu gng mt mi xut hin trong phong tro dn
ch: Nam Hi, L Nguyn Sang, Hunh Nguyn o, Nguyn Bc
Truyn, Nguyn Chnh Kt, Nguyn Xun Ngha, L Tr Tu, Nguyn Vn
i, L Th Cng Nhn, Nguyn Phng Anh, Nguyn Phong, Nguyn
Bnh Thnh, L Th L Hng, Hong Th Anh o, Nguyn Tn Honh,
Trng Quc Tun, Bch Ngc Dng, Trn Vn Ho, Dng Th Xun,
Trn Th L Hng, on Huy Chng, on Vn Din, L Vn S, Du
Lam, Trn Mnh Ho, Nguyn Th Tuyt, L B Trit, Nguyn Tun,
Nguyn Th m, Trn Khi Thanh Thy, Nguyn Th Thu Trang, L
Quc Qun, Trng Quc Huy, Hng Trung, V Thanh Phng, Vi c
Hi, Bi Kim Thnh, H Th Bch Khng vv y l cha k nhng
ngi hot ng trong vng b mt, nhng tu s, m cuc u tranh cho t
do tn gio ca h c gp phn ln ln ca phong tro dn ch. C nhng
ngi ch c chng ta bit n sau khi h b bt giam, b x n, hoc b
truy n phi chy trn.
Trong s n r nhng t chc dn ch c mt u v mt khuyt. Nhu
cu c t chc tp hp lc lng l nhu cu t thn, l vic t nhin.
l iu khng trnh khi. Nhng s bung ra kh lon x cho ta thy ch
yu ca phong tro dn ch. Nhng ngi tin phong ng ra lp t chc
mt cch hi h tt nhin bit trc nhng t chc nh th khng c bao
nhiu gi tr thc t, nhng h vn lm, nh th khng lm th khng kp.
C t chc ch lo to vi ngi, khng cho mt ban thng v, cha
ni g n mt ban chp hnh. C t chc va tuyn b thnh lp bui
sng th bui chiu tuyn b gii tn. C Hi (nh Hi dn oan) va
mi tuyn b thnh lp b mi di cng kch t nhng ngi v nhng
t chc dn ch bn. C ng thnh lp khng c c cng lnh ln iu l,
ai mun vo th vo, ch cn t lm ly mt ci th ng vin ri t nhn
mnh l ng vin l xong. Nhng t chc nh th trong thc t ch c
tc dng ph trng, tuyn truyn, chng c rt t tc dng thc t, s
t ng bo ch bit n cc t chc y qua nhng tuyn ngn pht tn trn
mng Internet v s truyn n va ri b thu ngay. Cha k n c t
chc c lp ra ch nhm xin tin ca nhng ngi Vit ng h dn ch
nc ngoi. Ti bun ru phi ni ra iu ny, nhng n c tht. Trong
mt e-mail, t chc ny yu cu mt nhm hi ngoi cung cp cho h
Tuyn Tp DN CH I 478
1.000USD/thng chng ti c tin xng v khi hi hp c cht bia
bt(!)
Mt c im ni bt trong thi k ny l song song vi tuyn b u
tranh phi bo lc c s s dng rt nhiu t ng bo hnh trong cc vn
bn. Cc t chc ua nhau i lt , gii th, xo b ch cng sn
vi nhng t ng rt gn vi t ng ca cc vn bn chng cng hi
ngoi. iu ny gy ra phn cm trong qun chng, trong mt t nc m
chnh quyn cng sn tn ti trn na th k, khng gia nh no l
khng c ng vin, on vin cng sn, hoc vin chc trong chnh quyn
cng sn. Cch thc tuyn truyn nh th khng c li, m c hi. Thay v
ko qun chng gn li vi mnh, mt s t chc y ngi ta ra xa. c
nhng ngi rt lui khi t chc ch v nhng t ng bo hnh y. y
cng l mt s tht cay ng.
Cng vi vic m rng hng ng, s nghi ng ln nhau cng ny ra.
Lun c nhng tin n lan truyn rng anh A hay ch B l do CA ci vo,
cn phi thn trng trong lin lc. Nhng chng c cho vic y th li
khng r rng, gy nn hoang mang. Chuyn tng t xy ra trc y
vi Nguyn Khc Ton. Chi sau khi c thy thi bt khut ca anh
ti ta n, ri anh b giam lu, tin n v NKT l ngi ca CA ci mi
ht. C trng hp ngi khng c nhn vo t chc ny, bn n vi
t chc kia v c nhn ngay, khin cho mt s nhn vt ng u cc t
chc khng vui vi nhau, gy nn tnh trng thp nh s qun. tng
c mu thun ln, kh c th ho gii gia Nguyn Vn L v Nam
Hi, v kt qu khng phi l s nhch li gn nhau, m s ra i ca Lin
minh Dn ch Nhn quyn Vit Nam(!) Cuc cng kch ca Nguyn Khc
Ton nhm vo Trn Khi Thanh Thy l cuc cng kch khng khoan
nhng, k c khi Trn Khi Thanh Thy vo t.
Bn cnh nhng khim khuyt y, mt tt m cc t chc mi mc ra
lm c l chng minh cho nhn dn thy chnh quyn ny l mt ung
nht ca t nc. N cng chng phi l mt nguyn khi vng chc
khng g lay chuyn, m l mt tp hp r ri nhng phn t buc phi
kt on bo v n, nhn danh chc quyn v li lc, d trong lng
khng cn tin tnh chnh danh m n hng khoe rng c. N bi ri trc
hin tng chng i cha tng c trong qu trnh tn ti ca n. chnh
l mm mng ca s tan r.
Mt mt tt na l: qua nhng pht say sa thy lc lng mnh ln
mnh, c nhiu ngi dn ch tnh ra khng k vng s ln ln
Tuyn Tp DN CH I 479
ca mt lc lng dn ch mnh ngang nga so gng vi i th
trong tay c sn mt b my n p khng l. H hiu c rng chnh
quyn y s mt i bi nhng bnh tt khng c thuc cha chnh trong
lng n, bi cuc u tranh kin tr v cc quyn dn ch ca cc lc lng
c qun chng tnh ng ng h. Mt c hch ca lch s n t bn
trong hay bn ngoi s bt ng lm thay i cc din. Lin X, mt cng
quc, mt ch hng mnh, sp trong mt ngy. Nu nh Yanaev
khng lm cuc o chnh Gorbatchev cha chc g s sp y xy ra
vo thng 8 nm 1991. V Eltsin, ngi ng u cuc ginh chnh quyn
v tay nhn dn, rt ght Gorbatchev, thnh cng vi khu hiu Bo v
Tng thng hp hin ca chng ta (tc Gorbatchev). Tng cng nn nhc
li rng trong bui sng ca ngy 19.8 lch s s ngi ng h Eltsin t
tp trong i snh Nh Trng Moskva ch c vn vn 300 ngi. V ng
sau 300 ngi y khng c mt t chc dn ch no.
4. Thoi tro, nhng khng th tan r (2007)
Hin tng n r cc t chc trong mt thi gian ngn (ch trong mt nm
2006) c nhng ngi theo di tnh hnh trong nc gii thch theo hai
cch: a/ chnh quyn ang mun a Vit Nam vo WTO, mun c
hng PNTR (Quy ch Thng mi Bnh thng Vnh vin vi Hoa K),
mun g b CPC (Danh sch cc nc gy quan ngi v nhn quyn v t
do tn gio) t ra nn nhn v nng tay rt nhiu trong s trn p, to
ra o tng v mt s li bc chc chn, sau s li bc ny tnh hnh s
bin i theo hng c li cho phong tro dn ch; b/ CS lp mu gi v
lui bc mc cho nhng ngi dn ch thoi mi lp ra cc t chc, khi
lc lng i lp bc l ht ri mi ra tay mt th. Chng ta va (hoc cn
ang) chng kin mt cuc n p quy m. N xy ra sm hn so vi hnh
dung ca nhng ngi quan st, c l do xu hng bo th thn Trung
Quc mun ph nhng k hoch c d liu ca xu hng nhch gn
thm vi Hoa K, ly Hoa K lm i trng vi Trung Quc, t xu hng
ny trc vic ri. Ti xin nhn mnh: hai xu hng, hai cch tnh ton,
khng phi hai phe nh mt s ngi tng. Mt ngi trong gii thn cn
vi ban lnh o CS va ri qua Paris xc nhn vi ti: cha bao gi
trong ni b hng ng lnh o li t c s thng nht nh by gi.
Cuc trn p ln ny gy ra mt tn tht rt ln cho phong tro dn
ch. Nguyn Vn L, Nguyn Phong, L Nguyn Sang, Hunh Nguyn
o, Nguyn Bc Truyn, Nguyn Bnh Thnh, Hong Th Anh o, L
Th L Hng, Nguyn Tn Honh, on Vn Din, on Huy Chng, L
Tuyn Tp DN CH I 480
Vn S, Nguyn Th Tuyt, L B Trit, Nguyn Tun, Trn Quc Hin,
Nguyn Th Thu Trang, L Quc Qun, Trng Quc Huy, H Th Bch
Khng, Nguyn Vn i, L Th Cng Nhn, ngi th b x t, ngi
th ch ra ta. Theo mt ngun tin t B CA, th t n p ny ch yu
nhm vo nhng ngi ca cc ng phi v hi chng nh nc, khng
nhm vo nhng c nhn c quan im bt ng, nu nhm vo c nhng
ngi ny th bt khng xu. C th ch l mt cch gii thch. N
khng my thuyt phc. Ngi ta c th t vn : ti sao nhng ngi
nh Hong Minh Chnh, Trn Khu, Trn Anh Kim, Phan Vn Li,
Nguyn Khc Ton, Nam Hi cng thuc ng Dn ch XXI, hoc
Khi 8406, li khng (hoc cha) b bt? Tt nhin, nh cm quyn c i
sch khc nhau vi tng ngi ring r (th d, bt Hong Minh Chnh
ang trn ging bnh th li bt cp hi, d sao th Hong Minh Chnh
cng l mt nh cch mng lo thnh dy cng hn m, vi Trn Khu th
ch cn c lnh khi t vi ni dung ht nh lnh khi t Nguyn Vn
L, coi nh c mt ci n y, Nam Hi th dng gia nh qun
ch gip nh nc l ). Vic p dng i sch khng ng u vi
nhng phn t thuc i phng l truyn thng ca CS. N to ra s
nghi ng ln nhau trong hng ng phong tro dn ch.
D lun quc t ln ny ln n kh nng n hnh ng trn p, nhng
xem chng H Ni khng chu li bc.
Chng ta hy ch xem.
Cuc trn p pht huy tc dng rn e v y li phong tro dn
ch. Mt s ngi trc hng hi nay tr v n trong cuc sng thng
nht, c t cho chnh quyn thy h t nguyn xa ri mi hot ng chnh
tr. C ngi trc tng tin b nay bng xng xng ln n nhng bn
ng hm trc, nh th nhng ngi ny b trn p l phi, v c
nhng hnh ng qu trn. Mt s ngi b truy n b chy ra nc ngoi.
Nhng t tng dn ch mt khi i vo qun chng (cho d cha
c nhiu lm) s li trong , khng th bng i c. S ngi ng
h phong tro dn ch chc chn ri s tng ln, song hnh vi quc nn
tham nhng khng th sa cha, vi nhng chnh sch sai lm v t ai
ngy mt pht huy tc hi trong xy dng cng nghip v th, vi
ng li bo v u t bt chp quyn li ca ngi lao ng. Qua t
khng b trng ny phong tro dn ch s rt c nhng kinh nghim cn
phi rt tin ln.
Trong xu th dn ch ton cu, quc gia Vit Nam cng sn khng
Tuyn Tp DN CH I 481
th ng ring r mt mnh. Bng cch ny hay cch khc, n phi nhch
dn v pha trc, m pha trc y chng phi ci g khc, ngoi th ch
dn ch. Con ng ca chnh quyn la chn l phi thch ng vi tnh
th mi. Bng cch ban pht nh git cc quyn dn ch, ngi ta cu gi
kim chc, kim c nhiu chng no hay chng y. Con ng ca
nhng ngi dn ch l tip tc u tranh y mnh tin trnh dn ch
ho t nc. S n p cha kt thc v chng bao gi kt thc chng
no chnh quyn chuyn ch cn tn ti. V s tn ti ca phong tro dn
ch khng kt thc cng vi n p. N s pht trin, vi nhng cch lm
khc, sinh ng hn, uyn chuyn hn, do tnh th mch bo.
Tuyn Tp DN CH I 482
H Ch Minh v
Ci Cht Ca Nng Th Xun
Cha ti sai ti ch ng ln ng C Ng c v pha Chm. Ti dc ln
, ng bo ti dng xe.
- Con nh ly ch ny, qung gc cy th t v th nm t trn
xung - cha ti ch tay v pha trc - Ni ny xy ra mt tn thm kch
m ri y con phi tm hiu m vit. N l tn thm kch c tnh cht
tng trng cho mt s v ln ca mt nn o c v rng ra, ca mt
thi i
Mt cha ti m i. Ging ng t qung.
- Con khng hiu b mun ni g...
- Lc ny con khng hiu cng c, hiu by gi va sm, va nguy
him. Vic ca b l nh ng tr nh ca con, bt n ghi li mt li ni
khng r rng ng qun, sau ny... Thi ta v.
Trn ng v nh, cha ti khng ni thm li no na. Ti cng
khng dm hi. Nu cha ti khng ni, c ngha l hi cng v ch.
ng Nguyn To gii p cho ti cu hi , nhiu nm v sau:
- B anh khng mun k v vo thi cu chuyn xy ra, b anh khng
cn lm vic vi bc H na, b anh mnh khng nm r, khng trc tip
bit s vic, khng bit chi tit, k khng y , khng khch quan. Hoc
gi, b anh s anh bit cu chuyn qu sm th hi cho anh... Nhng b
anh mun c lc anh s vit ra. B anh bo ti k cho anh nghe cng
khng ngoi .
- Bc bit?
ng gt u.
- Khng phi mnh ti bit. Cn nhiu ngi bit. Nhng ngi trong
ngnh cng an cp v hi by gi u bit c...
- Vy chuyn g xy ra dc Chm, tha bc?
- Mt v n mng oan khut.
Tuyn Tp DN CH I 483
- ni b chu ch cho chu?
- . Mt ngi n b b xe cn cht, nhng khng phi th, m l
xc ca ngi .
- Mt hin trng gi?
ng th di, ngm ngi:
- Ngi n b tn l Nng th Xun, qu huyn Ha An, tnh
Cao Bng. Ch xun ny rt xinh gi, da trng nn, ming ti nh hoa,
c Ban bo v sc khe trong tnh tuyn vo trng nom sc khe cho
Bc H...
- Thi gian no, tha bc?
- Sau khi ha bnh lp li, khong nm 1955...
- Cng c tuyn mt lc vi ch Xun, cn c hai ngi em gi ch
ta, em h, cng l con ci gia nh gc cch mng c. H c b tr
trong mt ngi nh Ph Hng Bng Th Nhum, st ng Quang
Trung. Thng thng Trn Quc Hon t thn a ch Xun vo gp Bc,
sau li a v...
- Mi ln nh vy ch ta li bao lu?
- Khng chng. C khi ch mt m, c khi i ba hm... Ngi n
b ny rt c lng Bc. H c vi nhau 2 a con. a con gi, con ca
ch, c Bc t tn l Trinh. a sau, con trai, c t tn l Trung,
Nguyn Tt Trung. V sau ny thng Trung c Bc y thc cho V K
chm sc, coi nh con rut... C ngi ni ch c thng Trung mi l con
ch thc. Vic ny ti khng r lm.
Ti sng s. Li thm mt b mt ti c bit trong nhng b mt
c gi rt kn.
- Nh vy, c th coi nh Nng th Xun l Hong hu cui cng
trong lch s Vit Nam?
ng ci chua cht:
- C th coi l nh v V l b hong hu bt hnh nht trong lch s
Vit Nam. Bt hnh v khng mt ngy c tha nhn l hong hu, v
ra nhng a con khng c gi cha rut ca n bng cha... tt c din ra
trong s ln lt nhc nh nh th l nhng a con ti li.
- Ai git Nng th Xun?
Tuyn Tp DN CH I 484
- ng vi, chu nghe . Hy ghi nhn s vic ny: Vo mt bui
sng ma h nm 1961 hay 1960 nh, ngi ta thy c xc mt ngi n
b b xe cn cht dc C Ng ln Chm. Xc cht c a vo bnh
vin Vit c, c nhn dng. l Nng th Xun. Nhng xc khng
c m theo thng l m b chn ct vi v, theo lnh ca Trn Quc
Hon
- Ti sao li Trn Quc Hon?
- Bi v Nng th Xun l ngi thuc mt trong nhng c quan trung
ng v s vic xy ra phi c bo co ngay cho Trn Quc Hon bit.
- Ri sau th sao?
- Cha ht. Sau mt c em gi ca Nng th Xun tc tc tr v
Ha An. Nhng c khng v c ti nh. Ngi ta tm thy xc c ni
ln trn sng Bng Giang... Mt ngi em khc trc kia v H Ni cng
vi Nng th Xun ang hc trng y s Thi Nguyn, mt bui chiu ra
hng qun gn y mua du t hay ci g cng mt tch lun... Nh
vy l cng mt thi gian, c th l cng mt s vic, c ti ba ngi thit
mng.
- V nhng ci cht ny khng c ai iu tra ht?
- Khng.
- Ti sao tha bc?
- Ti v th phm l mt nhn vt qu to c th ng ti.
- Trn Quc Hon?
- Phi - ng th di - Tt c nhng ngi bit vic ny u c li vi
hng hn ch Xun v hai c em. Tt c ci u trc gung my,
trc uy tn ca ng c th b mt i bi v b bi n. Mi ngi u
lm khi ngh nh vy...
- V sao Trn Quc Hon git b Xun?
- l mt cu chuyn di. Khi B Ni V, v cng tc bo v, b tr
cho my ch em c Xun ngi nh ca B ph Hng Bng th Nhum,
th ch vi ngi c bit h l ai. Trong ngi nh ny khng phi ch c
my ch em c Xun m cn c my gia nh cp v khc cng. Thi
gian trc khi c Xun b git t lu, Trn Quc Hon thng ti . Vic
Trn Quc Hon ti thm ri cng hip c Xun, c em ca c Xun
bit, c ni li cho ngi yu ca mnh qu. Anh ny v sau, khi c ta b
Tuyn Tp DN CH I 485
git nt, xc ni ln sng Bng Giang ri, c lm n t co gi Trung
ng.
- V Trung ng im lng?
- Khng phi anh ta gi ngay lp tc, ngay lp tc th anh ta cng b
git ngay, m mi, mi v sau ny.
- C H khng c kin v my ci cht oan khut ?
- C nhiu iu chng ta khng bit c. Ti ngh thn phn Bc lc
y cng ti nghip lm. Bit ni vi ai? Vi L Dun chng? Hay L c
Th? Hay ni thng vi Trn Quc Hon? Ti ngh Bc H l con ngi
cng bit au kh. Nhng ci th ca Bc buc Bc phi im lng...
- Ngha l theo bc, ng H khng c li?
- Trong my ci cht ni trn? Khng.
- Nhng s im lng trc ci cht ca h? B ra mi quan h tnh
cm, ch ni ti ci cht oan khut ca nhng con ngi, vi t cch ng
bo thi, c th im lng c khng?
- Th h cc anh rt khc nghit trong s phn xt... ng th di
- Ti hiu cc anh. Cc anh v can. Cc anh ch nhn thy mt l cng
bng, i phi c ni n, nhng c nn nh vy khng? Hay l cn phi
lng hn vi s yu ui ca con ngi. D h c l ai i chng
na...
Tr ch m Gi a Ban Ngy,
Hi k ch nh t r ca mt ngi khng l m ch nh t r
1997, t rang 263-265.
Tuyn Tp DN CH I 486
Li Ni u
Min Th u
Ti sung sng c vit li ta cho n bn Min Th u ti hi ngoi.
i vi ti y l mt nim vui bt ng.
Khi t bt vit nhng dng u tin ca cun sch m hm nay bn
ang cm trong tay, ti khng dm tin rng s c ngy n c thy nh
sng mt tri. Li cng khng th hnh dung c ri y n s ti tay
nhng ngi con bt hnh ca nc Vit au thng gi y lu lc bn
phng tri.
i vi ti, cun sch ny c ngha c bit. Mt thi n l
ngi bn tm tnh, l ci nng cho ti vn vo m i trn con ng v
nh.
Ti Ha L H ni, mt vin chp php ni vi ti mt cu th
ny: Anh bo anh khng s cht. Th th ti phi ni anh bit rng c
nhng ci cn ng s hn ci cht. y lu ri anh khc bit. Cu ny
ti nh mi. Cng ngm cng thy anh ta c l. Ci ng s hn ci cht
m anh ta mun ni l s t v ti chnh tr. Anh c vic nm x lim di
di, m khng bao gi bit c ngy v.
Nh cm quyn cng sn Vit Nam, cng nh nh cm quyn bt
c quc gia cng sn no khc, rt khoi p dng ci cht t t cho cc i
th chnh tr. Ngi ta tuyn b khng mt cht ngng ngp rng chuyn
chnh v sn l th ch khng cn ti php lut. Trong th ch ny mi
cng dn l mt ngi t d khuyt. Sinh mng anh ta nm gn trong tay
ng cm quyn. Cho ti nay, cha c mt thng k no ng tin cy v s
ngi b cht mn mi trong nh t ti cc quc gia c gi l x hi ch
ngha.
X lim c nhiu loi, nhiu kiu, nh mi ngi Vit Nam u bit,
gin tip hoc trc tip. Tu trung, chng ging nhau ch x lim no
cng l mt cn phng hp, nu ta c th gi ci chung ngi ny l cn
phng, vi rt t nh sng v rt nhiu hi thi. Thm mt ci cm st
cui phn nm - biu tng khc nghit ca quyn uy. Ti qua nhiu x
lim, tnh ra gn bn nm ri lin tc.
Tuyn Tp DN CH I 487
Nhng ngy u x lim l nhng ngy ti t nht - t khong khng
rng ri bn ngoi, ng mt ci, anh phi lm quen vi s sng chung
ci, vi my bc cung cng trong m bng nhng nhng ngh ln xn
v cuc sng b b li ngoi ca nh t. V bt u mt ni nh bng
khung v qu kh, cho d qu kh mi l ngy hm qua...
Ma ng nm 1967 l mt mt ma ng gi but, t nht l cho ti,
trong ci x lim khng c si v khng c qun o m. Trong ma ng
y, khng hiu v sao, ti cm thy nh qu hng nhiu hn bt c lc
no. Ci u tin gi nh n qu hng l mi khi cay nng t nhng
ng l m cng nhn qut ng t ln si m, bn kia bc tng
ca nh ngc. qu ti ngi ta thng t nhng ng rm nh th
khi ngn sng mui khng h xung vn rau. Mi khi thoang thong
lt vo x lim bng dng gy nn ni nh cn co, da dit.
Gi u trn i tay, ti nm di trn phn xi mng lnh ngt, th hn
v qu kh, t ha vi mnh rng th no cng phi vit mt cun sch v
ci lng bn ly nc ng qu hng. Ci lng nh nhoi v ngho kh y
gn lin vi thi th u ca ti, ci thi khng my hnh phc nu ng
ngoi nhn vo, nhng tuyt p i vi ti, m cng c th i vi bt c
ai tng c mt ci qu m nh.
Lc y ti khng ngh rng cun sch ti nh vit s dc thc hin
khng phi ni no khc, m trong nh t. Ha L t nhn b cm
th, nht l vit, hoc c. Ngi ta cn lm cho ngi t ngu i ti a.
Mt mu giy bo b qun gio pht hin trong x lim cng l mt ci ti,
ngi t giu n s b k lut cm chn, b ct tip t. Th th cn ni chi
ti vit sch. Trong nm t u tin ti cha c kinh nghim d bit
rng khi cn thit ngi t c th lm c nhng vic anh ta khng ng
ti.
tri qun php Bt Bt (Sn Ty) s sng trong x lim cn t hn
Ha L. Ti hon ton b ct t vi th gii bn ngoi. Nu Ha L
ngi t x lim cn c th on bit c mt s kin no xy ra bn
kia nhng bc tng v hng ro dy km gai nh nghe ngng c ng
thi ca bn ng cnh cc x lim cng khu, th Bt Bt ci hon
ton khng c. Nhng ngi b giam y, bn cnh x lim ti, thng
qua thi k hi cung (thm vn). H yn tm nm ch, thng ny qua
thng khc, m cng c th nm ny qua nm khc, nhng h c ci m
ch: l ngy chc chn s c ra ta lnh n.
Chng ti, nhng ngi mt thi l ngi ca ng (vit hoa), c
Tuyn Tp DN CH I 488
ng a vo y gio dc(!) trong mt v n c coi l trong ni
b ng ch khng a ra trc php lut (sic) th c nm cht y cho ti
ngy c ng gii quyt. Khng mt ai c th bit c bao gi ci
ngy y s ti, v ng s gii quyt v n ca chng ti bng cch no
cng l iu khng ai c th on ra.
May cho ti, trong mt ln tip t v ti mang cho ti mt cy bt bi
hai mu. C l v ti nh tng ti mn qu ny theo thi quen, ti c mt
am m kh hiu i vi nhng cy bt, ch ngi trong gia nh ti
khng th khng bit ngi ta chng i no cho t nhn th quc cm
ny. Ti tic r phi kn o ph nt cy bt tuyt p mang lt c
vo x lim hai ci rut bt nht gia hai ng ch o bng.
Cun sch bt u t y, ma thu nm 1969.
Ti mi m vit nhng trang u tin trn v bao thuc l, trn giy
ko, trn nhng rim bo c m gia nh bc tip t, (n lc nh
cm quyn rng lng cho php chng ti c gi li nhng t giy
c in ch). Vit phi rt cn thn, khng c lng ph nhng mu giy
him hoi, li phi canh chng lnh gc nm pht mi pht mt ln ln l
qua phng giam kim tra.
Nhng mu bn tho lt nht khng th xp thnh trang, phi nh
s r rng khng ln ln, c gom li, c ct giu bng mi cch
trong ci x lim nh hp. Sau l nhng ngy ch i n ln c gp
gia nh k tip th b mt tun ra cho m ti, v ti. Khi vit c nhiu,
bn tho tch li cng gy ra mi lo. M khng phi gp c k c hn u,
gia nh mun gp th lm n, khi no ngi ta cho th c gp, khng
cho th c ch. c ci t nm t th ba tr i m qun gio coi nh tip
t khng cn khm xt k mi ln ti c gp gia nh na. V li, chng
cn khm lm g - chng ti u c bit ngy no thng no c gp v
con u m chun b. Ti bao gi cng sn sng, cho nn ln no gp gia
nh cng chuyn ra ngoi c mt t bn tho.
V sau ny, trong x lim Tn Lp (Ph Th), vic vit khng cn kh
nh trc, mc du vn phi canh chng khng b pht gic. Sau nhiu
ln yu cu kin tr, chng ti thm ch cn c ngi ta chiu c cho
php gia nh mang cho giy bt v vi cun tiu thuyt ngoi quc c
Cun sch hnh thnh dn dn, tng t mt.
Mt ln bn cng an nghi ng ti chuyn g ra, chng chn m ti v
v ti li khm, nhng do bnh tnh i ph hai ngi mang c
Tuyn Tp DN CH I 489
nhng mu giy ca ti ra ngoi trt lt.
Khi nhng bn tho gom c kha kh, cc em ti - V Ch Dng,
V Thu Hng v V Thu Ha - h hc chp li. Nm 1976, sau chn nm
t, ti tr v th c mt bn tho hon chnh. Cc em ti cn nh my
ra lm my bn sch s nhng ngi thn c.
M ti c xong, bo:
- M thch. Nhng sch khng in c u. Mt l, tn ca con b
cm. Hai l, chuyn mt nh, mt lng, liu my ai quan tm?
B ti nhn xt:
D sao th n cng ghi li du vt mt thi k ca nng thn Vit
Nam, vng Thin Cha gio. C y, n s c ch sau ny. Cho nhng
nh nghin cu chng hn.
Ti khng c nh vit cho nhng nh nghin cu. H chng cn
n ti. Ti cng chng c nh vit in. Ti vit v l cng vic duy
nht m ti c th lm trong s n khng ngi ri bt c d. Ti vit v ti
thm c lm cng vic m ti yu thch. Ti vit, t nht th cng cho
cc con ti, chng khng bit thi th u ca ti tri qua th no. M
chc g s c ngy ti k c cho cc con ti nghe?
Hi Bt Bt ti khng ngh ti ngy tr v. Khng t ngi nm
li trong cc ngha trang nh t. Trong ci s t c bit ca chng ti ngh
ti ngy v l ngu ngc. ngh vit cun sch li cho cc con lm
cho cun Min Th u c mt sc thi ring. N l hi k, nhng trong ln
in u tin nh xut bn t n vo loi tiu thuyt. Trn ba sch cng
r Min Th u - tiu thuyt. Hi y Vit Nam ch c loi hi k l hi
k cch mng, do cc lnh t k cho cc nh vn ghi. Ngi thng khng
ai vit hi k.
Nhng cn c mt l na, l v n ging tiu thuyt. Trong cch vit,
trong cch t nhn vt, dng li i thoi. Nhng tn ngi, tn t trong
cun ny c gi nguyn, khng thay i. Ngi lng ti nhn ra ngi
quen ca h trong khi c. M ngi lng ti th khng quan tm n
chuyn cun sch m h c thuc th loi g.
Ti cho rng c th chp cuc i vo sch v to ra cho n mt dng
v ngh thut, nu ta hc c cch nhn i theo cch ngh thut.
Cun sch nm lu trong ng giy m vng a ca mt thi ch
ngha. Ti cng chng c thi gi ti n v cn bn nh vt vi
Tuyn Tp DN CH I 490
nhng th nghim ha hc, chy i chy li cc c quan nh nc kim
hp ng lm hng gia cng, l vic c ch cho s kim sng ca ti hn.
T khi ra t ti lm mi th ngh tp nham, trong k thut sn xut
cc vt phm lin quan ti ha cht cho cc t hp th cng nghip em li
nhiu tin hn c.
Mi ti nm 1987, anh bn L Pht, bin tp vin i Ting ni Vit
Nam, mt ngi t m thch vn chng, khui n ra trong ng giy m
ba bn ca ti, ri a cho nh xut bn Vn Ngh thnh ph H Ch
Minh, ni nh vn H Mu Nhai lm gim c. Anh khen cun sch, t
mun in n. Ti ngn anh:
- Anh khng bit c mt ch th cm in ti sao?
- Ti bit.
- Vy m anh vn quyt nh in?
H Mu Nhai ni:
- Chng no cha c trc mt ti mt vn bn php lut trong ghi
r quyt nh ca ta n cm khng c in V Th Hin th ti vn in.
Ti khng ngn nhng lnh ming v nhng ch th ni b. Ti in, v cn
in tn V Th Hin to hn bnh thng na kia.
Cun sch c in ra. Tn tc gi c in to hn bnh thng, ng
nh H Mu Nhai ni.
Nm sau Min Th u c gii thng loi A ca Hi nh vn Vit
Nam, tc l gii nht, cho sch dnh cho thiu nhi, mc du nh xut bn
khng a n vo danh sch tc phm d thi. Vic trao gii thng nm y
l s kin ln. nhiu nm chuyn xt v trao gii thng vn hc b xp
li, v chin tranh, v v vn chng l ci s khng ra g mt th xng ca
v loi, di con mt cc nh lnh o. Phng Qun cng c gii
thng, loi B, vi tiu thuyt ba tp Tui Th D Di. Hai tn ti , mt
Nhn vn-Giai phm, mt Xt li hin i, chim hai gii thng trong
mt cuc thi vn chng, l qu l. Nhng l nm 1988, hai nm sau
khi ng cng sn tuyn b i mi v ci tri. Nu l nhng nm
trc, vic lm ngang bng ca H Mu Nhai b trng tr. Anh vn
ngi yn trn gh gim c nh xut bn cho ti khi qua i, ba nm sau.
Gii thng ny i vi ti l bt ng, khng khc g vic n c in.
Khi mi ngi cho ti bit cc bo u ng tin, ti mi bit. Vic cun
sch k chuyn tm pho v mt lng qu kh ho c gy m c gii, li
Tuyn Tp DN CH I 491
gii cao, l iu kh tin.
T Hoi ng vai tr quan trng trong vic trao gii thng ny. Uy
tn ca nh vn gi thng tnh bo th ca cc c quan lnh o t
tng v vn ha ca ng cng sn.
Sau , i pht thanh Si Gn c Min Th u trong chng trnh
c truyn m khuya, nh xut bn Kim ng H ni ti bn mt
ln, ri hai ln...
So vi bn tho, cun Min Th u trong ln in u tin c rt gn
cn mt na theo yu cu ca nh xut bn. V khng c giy. Giy vo
nhng nm y t khip m.
Ln xut bn ny ca Nh xut bn Vn Ngh Westminster in
khng thiu giy, nhng li thiu nhng trang bn tho b b ra n. Chng
nm li Vit Nam, cch ti qu xa, khng phi xa theo khong cch a
l, m bi nhng kh khn. Ti cng khng tm cch b khuyt. Cun
sch c ti bn ti ln ny l ln th t. N c cuc sng ring ca
n, din mo ca n. Cha chc g mt s thay i s lm cho n p hn.
Nhng g b b ra ngoi trong ln xut bn u tin ri s c t vo
mt ch khc.
Min Th u, cu chuyn v mt ch b trong cuc gp g vi qu
hng ca ch tm c c gi ca n. Th ra qu hng ca mt
ngi, nu ni v n bng tnh yu chn tht, t tri tim mnh, th cng
mang dng dp qu hng ca bt k ai khc, trong s ng iu ca tm
hn. Ti bao gi cng nh v tui th ca mnh vi tt c nim thng yu
du dng, bi v tui th ca ai cng vy n cha ng nhng tnh cm p
nht m cuc i c th cho ta, khi nng bao gi cng lp lnh v gi bao
gi cng ngt hng. Ni min t tui th, mi m my bay ngang cng
gi ta hnh dung ra nhng x x xa xi t n bay n, mt trng rm
no cng bt ta phi ngm nhn tm ra bng dng cy a vi ch Cui
c tch, thm ch mt con chun chun ng cng c php mu lm cho ta
bit bi. Bn bao gi cho chun chun ng cn rn cha? Nu bn
c mt con chun chun ng cn rn mt ln c sc sa mt ln
trong dng sng qu hng th bn l ngi hnh phc y.
Ti c nhng dng vit m p v chn thnh, v l thay, bao gi
cng y nui tic, v tui th trong sng ca mnh ni Lev Tolstoi,
Maxim Gorky hay Paul Vaillant Couturier.
Cha Gi-su Ki-ri-xi-t dy: Hy nh con tr!
Tuyn Tp DN CH I 492
Ti cha c nghe li no thng thi hn.
Nu tt c nhng con ngi sng trn mt t ny bit nghe li Cha,
bit nng niu gn gi tri tim con tr trong mnh th chng ta khng phi
chng kin nhng g xu xa m chng ta phi chng kin: chin tranh, nh
t, v mi s hnh h m con ngi hng ngy gy ra cho ng loi.
Bng cun sch b nh ny, ti mun chia s vi bn c tnh cm
tru mn i vi nhng g qu bu nht trong cuc i, nhng g bn v ti
u c nhng chng qun, ni min t tui th ca mi chng ta.
11-11-2002

V Th Hin
ng l con c V nh Hunh, th k
ring ca ng H Ch Minh. ng b bt
nm 1967, sau cha hai thng, i t 9
nm trong "v nhm xt li chng ng".
Tc phm Min th u, vit trong t
trn nhng mnh giy vn gp nht, xut
bn sau khi mn n, c gii thng ca
Hi Nh vn Vit Nam nm 1988. Sch
c nh Vn Ngh ti bn hi ngoi
nm 2002.
Nm 1993 ng sang Nga lm phin dch cho mt cng
ty thng mi v khi vit m gia ban ngy v nhng
nm thng b giam cm.
Cui nm 1995 ng sang Ba Lan. Nm 1996, sau khi
nhn c nhiu ngun tin e da t pha chnh quyn Vit
nam, ng quyt nh t nn ti Php v hon thnh m
gia ban ngy vo thng 4, 1997.
ng gi tc phm ny l hi k chnh tr ca mt ngi
khng lm chnh tr.
Tuyn Tp DN CH I 493
DANH MC ( Index)
Cc ch in nghing l tn tc phm, vn bn, hoc n bn.

Adam Smith.................. 130, 195
ADB (Asia Development Bank)
............................................ 36
Alexandr Bovin....................... 87
Amartya Sen ......................... 105
American Enterprise Institute . 54
n X Quc T (Amnesty
International) .................... 131
Andr Sapir........................... 205
Apartheid .............................. 343
APEC.................... 221, 223, 285
ASEAN............. 33, 44, 139, 228
Asia Foundation.................... 138
U DNG TH.................... 7
Auschwitz ............................. 344
Bc H vi bo Vit Nam c
Lp, NXB Thanh Nin....... 386
Bch Ngc Dng ................ 494
Bn nguyt san T Do Ngn Lun
.......................................... 154
bauxit ..................300. Xem bxt
bxt ........................................ 59
BI DIM.............................. 26
Bi Minh Quc 14, 403, 404, 492
Bi Ngc Tn........................ 347
BI TN.................................. 32
Cch Mng Thng 8...... 257, 260
Cch Mng Thng 8.............. 256
Ci cch Rung t ............... 346
Cao Tro Nhn Bn 228, 229, 230,
242
Carl Thayer ...........................137
Carnegie Endowment for
International Peace............133
Cu lc b khng chin.........264
Chn Tn ...........14, 20, 149, 285
Ch s Gini ............................196
Chnh Thng Dn Ch..........466
Ch Ngha Cng Sn ............256
CH NGHA NHN O....86
C c Phc Lm.................154
Cng on on Kt
Balan...................................63
Cng on c lp171, 421, 494
Cng c Quc T v Nhng
Quyn Dn S v Chnh Tr 102
CPC.........35, 221, 223, 416, 497
c san T Quc ..................154
c san T Do Dn Ch ......154
i Cch mng Vn ha345, 356
i Vit Quc Dn ng......210
Dn ch & Pht trin........25, 30
ng Cng Sn ng Dng 212,
297. Xem ng Cng sn Vit
nam
ng Cng Sn Vit Nam 32, 259,
260, 308, 417
ng Dn Ch (XXI)............102
Tuyn Tp DN CH I 1
ng Dn Ch Nhn Dn..... 374
ng Dn ch Vit nam.......Xem
ng Dn Ch (XXI)
ng Dn Ch X Hi Nga.. 259
ng Lao ng Vit Nam.... 144,
434. Xem ng Cng sn Vit
nam
ng Nhn dn Cch mng
Campuchia........................ 166
ng Quc Bo....................... 59
ng Thng TinXem Khi 8406
ng Thng Tin Vit Nam. 154,
285, 494
ng Thng TinXem Khi
8406
ng Tiu Bnh46, 47, 110, 356,
357
Nht Quc T.......... 256, 258
Nh Quc T.................... 257
Tam Quc T .. 211, 246, 257
T Quc T ..................... 214
m Gia Ban Ngy............. 502
din bin ha bnh27, 34, 43, 163,
345, 444. Xem thm x hi dn
s
Din n Kinh t Th gii (World
Economic Forum) ............. 202
Din n T Do ....................... 1
Nam Hi. 148, 154, 227, 494,
496, 497
NAM HI ........................ 67
Qu Ton......................... 207
Trung Hiu...................... 341
on Huy Chng........ 494, 497
on Thanh Lim..... 1, 132, 142
on Vn Din .............494, 497
on Vit Hot .............140, 492
ON VIT TRUNG............62
i mi ...................................40
i t duy, so snh vi i
mi Trung Quc, hc
thuyt "Ba i biu"45, 46,
72, 323, 439, 454
Dng Thu Hng14, 20, 89, 412,
492
Emmanuel Kant ....................327
FDI..........................................34
Fidel Castro.............................41
GCI (Ch s Pht trin v Cnh
tranh).................................202
GDP115, 116, 117, 118, 196, 348,
390, 391, 443
Gio hi Pht gio Vit Nam
Thng nht ..............92, 93, 95
Hi ng Lng Vin.........95
GONGO (Government organized
NGO) ................................136
H Mu Nhai.........................507
H S PHU.............................70
HDI (Human Development Index)
..........................................115
Hin Chng 77..............68, 275
Hin php Vit Nam.....301, 429
iu 50, Hin php Vit Nam
1992 ..............................328
Hin php 1946 302, 303,
304, 337, 338
Hin php 1959 304, 430,
434, 435, 436, 437

Tuyn Tp DN CH I 2
Hin php 1980 ................ 437
Hin php 1992 ................ 438
Hip nh Genve ................ 208
Hip hi on kt Cng Nng494
H Ch Minh.. 53, 123, 143, 210,
213, 246, 259, 304, 307, 349,
352, 365, 447, 453, 457, 499,
509
H Ch Minh Bin nin Tiu
s, Tp II ...................... 383
Nht k Trong T............. 382
t tng ............................ 282
H Th Bch Khng.... 494, 497
Ha L.......................... 503, 504
Ha c Patentre ............... 208
HONG MINH CHNH........ 97
Hong Sa - Trng Sa. 185, 186,
188, 298
Hong Tin........... 149, 404, 492
Hong Tu.............................. 59
HONG XUN I........... 105
Hi i hu t nhn chnh tr v
Tn gio Vit Nam............. 90
Hi Dn oan.......................... 494
Hi ng Bo an ca Lin hip
quc.................................... 28
Hi ngh Helsinki ..................... 9
Hi Ngh Nhn Quyn chu 335
Hi Ngh Nhn Quyn Vienna
1993.................................. 332
hi nhp quc t20, 21, 23, 32, 33,
36, 38
Hp mt Dn ch.................... 67
How Democraties promote
Prosperity and Peace........ 106
Hunh Nguyn o...... 494, 497
IMF (International Monetary
Fund) .................................. 36
Jnos Kornai ......................... 105
John Rawls............................ 195
Kenichi KAWAGUCHI........ 386
Kh c X Hi ................... 329
Khi 8406150, 219, 222, 225, 289
Khng Tng Hi................... 91
Kiu Mng Thu .................... 414
Kinh t min sng Rhine ...... 200
Lm Yn ............................... 379
L CNG NH.................. 156
L ng Doanh..................... 493
L Hng H .......... 341, 492, 493
L Kh Phiu .......................... 46
L Nguyn Sang ........... 494, 497
L Quang Lim....... 14, 148, 492
L QUC QUN ................ 180
L Th L Hng..................... 494
L Vn Tm.......................... 415
L Xun Khoa............... 138, 310
lequocquan. blogspot.com.......... 188
L trnh 9 im Dn ch ha
Vit nam......... 230. Xem thm
Nguyn an Qu
Lc tp kinh ....................... 91
L hoc lun ........................... 91
Mng Li Nhn quyn Vit Nam
............................................ 23
Marcos .................................... 59
Mt Trn T Quc Vit Nam135

Tuyn Tp DN CH I 3
Mu T ................................... 91
Min Th u.......................... 503
Minitel .................................. 199
M thc Anglo-Saxon .......... 199
m thc Sng Rhine ............. 199
Ngn hng pht trin chu Xem
ADB
Ngy Nhn Quyn cho Vit Nam
.......................................... 101
NGO.............................. 129, 133
Ng Ch Thing ...................... 65
NG NHN DNG............. 191
Nguyn Bc Truyn...... 494, 497
NGUYN CAO QUYN..... 208
Nguyn Chnh Kt ................ 225
Nguyn C Thch................. 215
Nguyn an Qu 14, 20, 229, 230,
404, 492
Nguyn nh Huy............. 14, 20
NGUYN GIA KING........ 243
NGUYN H....................... 262
Nguyn Hu Chi ..................... 59
Nguyn Khc Ton 149, 227, 404,
492, 495, 497
Nguyn Kin Giang 341, 347, 349
NGUYN MINH CN........ 275
Nguyn Ngc.......................... 59
Nguyn Ngc Bch ................. 65
Nguyn Phng Anh ............ 494
Nguyn Quang A. 126, 127, 138,
197
Nguyn Tn Dng.. 27, 294, 416,
427
Nguyn Tn Honh 227, 284, 494,
497
Nguyn Tt Trung 500. Xem thm
H Ch Minh
Nguyn Thi Hc..................210
Nguyn Thanh Trang..............65
NGUYN T CNG........317
NGUYN VN I............360
Nguyn Vn Linh..................265
Nguyn Vn L14, 20, 149, 155,
223, 226, 230, 277, 285, 288,
416, 492, 494, 496, 497
Nguyn Vn Trn...14, 414, 490,
491
NGUYN VN TRN........371
Nguyn V Bnh14, 35, 399, 402,
404, 406, 492
Nguyn Xun Ngi ...............277
Nguyn Xun Ngha .............494
NGUYN XUN PHC ..301
Nguyn Xun T Xem H S Phu
nh nc php quyn .... 45, 159,
160, 340
Nh nc php quyn x hi ch
ngha .........................430, 439
Nh nc php tr 167, 431, 478,
479, 480, 481, 482, 485
Nh Nc Php Tr 475, 477, 482
Nht K Trong T, Prison Diary
..........................................385
Nng th Xun .....500, 501. Xem
thm H Ch Minh
ODA................................34, 426
perestroika...............................42
Phc Chnh Hy .......................59
Phm Hng Sn......14, 404, 492

Tuyn Tp DN CH I 4
Phm Qu Dng.. 14, 148, 403,
404, 492
Phm Th Hoi...................... 414
Phm Vn Tri ............. 287, 370
Phan Bi Chu...................... 209
Phan Chu Trinh ... 209, 307, 350,
351, 368
Phan nh Diu .................... 493
PHAN THANH TM.......... 408
Phan Vn Li... 14, 20, 148, 230,
285, 492, 497
PHAN VN SONG.............. 416
Php lun cng ....................... 48
phong tro Cn Vng ......... 350
Phong Tro Dn Ch Vit Nam
.......................................... 277
phong tro ng Du............. 350
Phong Tro ng Du............ 209
Phong tro Phc Hng Min Nam
.......................................... 414
phong tro Vn Thn............ 350
Phng Lin on.................. 139
PNTR (Qui ch Thng mi Bnh
thng Vnh vin) 35, 416, 496
Qu Khuyn Khch T Lp.. 139
Quyn T Do Hi Hp v T Do
Lp Hi (Right of Assembly and
Freedom of Association) .. 102
Solidarnosc ............................... 9
Suharto.................................... 59
Tm Tm X......................... 209
Tp Ch Pha Trc.............. 374
Tp Hp V Nn Dn Ch.... 233
tham nhng.. 13, 36, 50, 51, 119,
134, 165, 197, 252, 388, 425
The road to a Free Economy-
Shifting from a Socialist System
.......................................... 107
Thch Huyn Quang... 14, 20, 92,
492
Thch Qung 20, 96, 101, 492
Thin An Mn ........................ 48
Tiu Dao Bo C............ 14, 492
tnh chnh ng ca ng CSVN
... Xem Chnh Thng Dn Ch
T chc n x Quc t........... 23
T chc Mu dch Th gii . Xem
WTO
Tocqueville ........... 318, 375, 480
TN THT LONG.............. 429
tri qun php Bt Bt .......... 504
Trn Anh Kim 155, 223, 492, 497
Trn 14, 20, 357, 403, 492, 493
TRN ............................. 441
Trn Huy Liu ...................... 415
Trn Khi Thanh Thy . 494, 496
Trn Khu 14, 148, 230, 276, 277,
403, 404, 492, 493, 497
Trn Mnh Ho............. 148, 494
TRN NGC SN.............. 460
Trn Ngc Thnh.................... 65
Trn Quc Hin .................... 497
Trn Quc Hon . 501. Xem thm
Nng Th Xun
TRN THANH HIP .......... 466
Trn Trng Kim... 210, 212, 213,
311, 316, 471
Trn Vn H ......................... 493
Trn Xun Bch............ 180, 215
Trng Quc Huy......... 494, 497

Tuyn Tp DN CH I 5
Trng Quc Tun ............... 494
Trng T Anh..................... 210
T Bn Lun ......................... 257
Tng Gii Thch .................. 59
Tuyn Ngn Cng Sn .......... 257
Tuyn Ngn c Lp 1776... 329
Tuyn Ngn c Lp ngy 2-9-
1945.................................. 143
Tuyn Ngn Quc T Nhn Quyn
.................. 102, 241, 322, 486
Tuyn Ngn T Do Dn Ch 2006
.......................................... 276
Tuyn Ngn v Nhn Quyn v
Dn Quyn ca Cch Mng
Php 1789......................... 340
UNDP (Chng trnh Pht trin
Lin hip quc) ................. 119
UN-Habitat ........................... 139
y Ban Bo V Ngi Lao ng
Vit Nam............................ 64
baovelaodong@gmail.com. 64
y ban Nhn quyn LHQ....... 23
Vi c Hi ........................... 494
Vit Nam Quang Phc Hi ... 209
Vit Nam Quc Dn ng... 209,
210, 211, 245, 471
Vietnam Helsinki Committee326
Vietnamese American NGO. 138
VNQDXem Vit nam Quc dn
ng
V Nguyn Gip..212, 213, 214,
281, 302
V Trn Ch ..........................265
V Vn Kit ..........................266
V Minh Khng....................59
V Th Hin .........................509
Vng Hu Bt ....................207
Wandel durch Annherung .......8
WB (World Bank)...................36
Willy Brandt .......................8, 10
WTO8, 26, 33, 38, 156, 158, 235,
416, 496
www.baovelaodong.com.........65
www.hasiphu.com...................88
www.nguyenthanhgiang.com 359
www.thongluan.org...............255
x hi ch ngha.58, 89, 94, 106,
108, 109, 298, 454, 491, 503
x hi cng dnSee x hi dn s
x hi dn s11, 22, 27, 129, 187,
240, 249, 281, 480
x hi kn ....................10, 11, 15
x hi m . 140. Xem thm x hi
dn s
XHCN.... Xem X hi Ch ngha
X vit Ngh tnh....................76

Tuyn Tp DN CH I
0

U DNG TH BI DIM BI TN
ON VIT TRUNG PHNG NAM
NAM HI H S PHU H.T.
THCH QUNG HONG MINH
CHNH HONG XUN I JACKY
BONG WRIGHT KHI 8406 L
CNG NH L TH CNG NHN
L QUC QUN NG NHN DNG
NGUYN CAO QUYN NGUYN
CHNH KT NGUYN AN QU
NGUYN GIA KING NGUYN H
NGUYN MINH CN NGUYN XUN
PHC NGUYN T CNG
NGUYN THANH GIANG NGUYN
VN I NGUYN VN TRN
NGUYN V BNH PHAN THANH
TM PHAN VN SONG TN THT
LONG TRN TRN NGC SN
TRN THANH HIP V TH HIN