Professional Documents
Culture Documents
BI XUN DIU
Bi Ging
GII
TCH
(lu hnh ni b)
HM S MT BIN S - TCH PHN - HM S NHIU BIN S
Tm tt l thuyt, Cc v d, Bi tp v li gii
H Ni- 2009
MC
Mc lc .
LC
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
2
3
S lc v cc yu t Lgic; cc tp s: N, Z, Q, R . . . . . . . . . . . . . . . .
5
Tr tuyt i v tnh cht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
nh ngha hm s, tp xc nh, tp gi tr v cc khi nim: hm chn, hm l, hm tu
3.1
Bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
4
Dy s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
4.1
Bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
5
Gii hn hm s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
6
V cng ln, v cng b . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
6.1
V cng b (VCB) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
6.2
V cng ln (VCL) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
6.3
Bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
7
Hm s lin tc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
7.1
Bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
8
o hm v vi phn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
8.1
Bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
9
Cc nh l v hm kh vi v ng dng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
9.1
Cc nh l v hm kh vi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
9.2
Qui tc LHospital . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
10 Cc lc kho st hm s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
10.1 Kho st v v th ca hm s y = f ( x ) . . . . . . . . . . . . . . . . 33
10.2 Kho st v v ng cong cho di dng tham s . . . . . . . . . . . 34
10.3 Kho st v v ng cong trong h to cc . . . . . . . . . . . . . 35
10.4 Bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
Chng 2 . Php tnh tch phn mt bin s . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
1
Tch phn bt nh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1
37
MC LC
1.1
Nguyn hm ca hm s . . . . . . . . . . . . . . .
1.2
Cc phng php tnh tch phn bt nh . . . . .
1.3
Tch phn hm phn thc hu t . . . . . . . . . .
1.4
Tch phn hm lng gic . . . . . . . . . . . . . .
1.5
Tch phn cc biu thc v t . . . . . . . . . . . .
2
Tch phn xc nh . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.1
nh ngha tch phn xc nh . . . . . . . . . . .
2.2
Cc tiu chun kh tch . . . . . . . . . . . . . . .
2.3
Cc tnh cht ca tch phn xc nh . . . . . . . .
2.4
Tch phn vi cn trn thay i (hm tch phn) .
2.5
Cc phng php tnh tch phn xc nh . . . . .
2.6
H thng bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3
Cc ng dng ca tch phn xc nh . . . . . . . . . . . .
3.1
Tnh din tch hnh phng . . . . . . . . . . . . . .
3.2
Tnh di ng cong phng . . . . . . . . . . . .
3.3
Tnh th tch vt th . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.4
Tnh din tch mt trn xoay . . . . . . . . . . . . .
4
Tch phn suy rng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.1
Tch phn suy rng vi cn v hn . . . . . . . . .
4.2
Tch phn suy rng ca hm s khng b chn . .
4.3
Tch phn suy rng hi t tuyt i v bn hi t
4.4
Cc tiu chun hi t . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.5
Bi tp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Chng 3 . Hm s nhiu bin s . . . . . . . . . . . . .
1
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. . .
. .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
37
39
43
45
47
49
49
49
50
51
51
52
59
59
62
63
65
67
67
69
70
71
72
. 79
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
79
79
80
80
81
81
82
82
83
84
85
85
92
92
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
MC LC
3.2
3.3
3
Cc tr c iu kin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gi tr ln nht - Gi tr nh nht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
94
97
MC LC
CHNG
HM
S MT BIN S
(13LT+13BT)
1. S LC V CC YU T L GIC; CC TP S :
N, Z, Q, R
1. Phn Lgic khng dy trc tip (phn ny i s dy) m ch nhc li nhng
php suy lun c bn thng qua bi ging cc ni dung khc nu thy cn thit.
2. Gii thiu cc tp s; cn ni r tp Q tuy rng hn Z nhng vn cha lp y
trc s cn tp R lp y trc s v cha tt c cc gii hn ca cc dy s hi t,
ta c bao hm thc
N Z Q R.
3. NH NGHA HM S , TP XC NH, TP GI TR V
CC KHI NIM : HM CHN , HM L , HM TUN
HON , HM HP, HM NGC
1. nh ngha hm s:
Nhc li nh ngha ph thng. Ch nu vit di dng nh x f : X R th tp
xc nh r chnh l X cn biu thc ca f (di dng biu thc gii tch) l cha
r, c th khng tm c biu thc y. Cn nu hm s c cho di dng biu thc
gii tch th cn phi xc nh r min xc nh ca hm s. Trong chng trnh ch
tp trung vo cch cho hm s dng mt hay nhiu biu thc gii tch.
Mt s hm Dirichlet, du, phn nguyn c th nu di dng v d hay th hin qua
cc phn dy khc.
Tp gi tr ca hm s:
2. Hm s n iu
3. Hm s b chn (chn trn, chn di, b chn).
4. Hm chn, hm l (tnh cht ca th v kt qu f ( x ) = hm chn + hm l).
5. Hm tun hon:
Nu qua nh ngha, v d l cc hm s lng gic.
Trong phm vi chng trnh ch yu l xem c s T 6= 0(T > 0) no tha mn
f ( x + T ) = f ( x ) m khng i su vo vic tm chu k (s T > 0 b nht).
6. Hm hp: nh ngha v v d.
7. Hm ngc:
(a) nh ngha
(b) Mi quan h gia th ca hai hm
(c) nh l v iu kin tn ti hm ngc, (tng hay gim)
(d) Trn c s nh l trn xy dng cc hm s lng gic ngc v v th ca
chng. ph thng hc sinh bit y = ax , y = loga x l cc hm ngc ca
nhau
8. Hm s s cp
6
3.1 Bi tp
Bi tp 1.1. Tm TX ca hm s
q
a) y = 4 lg(tan x )
x
c) y =
sin x
b) y = arcsin
2x
1+x
d) y = arccos(2 sin x )
Li gii.
a. TX = {/4 + k x /2 + k, k Z } b. TX = {1/3 x 1}
c. TX = { x 0, x 6 Z }
d. TX = { + k x + k, k Z }
6
6
Bi tp 1.2. Tm min gi tr ca hm s
x
a. y = lg(1 2 cos x )
b. y = arcsin lg
10
Li gii. a. MGT = { y lg 3}
Bi
tp 1.3.
Tm f ( x ) bit
1
1
a. f x +
= x2 + 2
x
x
Li gii. a. S : f ( x ) =
x2
b. f
x
1+x
2 vi | x | 2.
= x2 .
b. S: f ( x ) =
x
1x
2
x 6= 1.
a) S : y =
b) S : y = y =
b. y =
1x
1+x
1
3
x
2
2
1x
1+x
7
c. y =
1 x
(e + e x )
2
1 x
(e e x ) nn hm s cho khng l mt n nh. Ta phi xt trn 2
2
p
p
1
Trn min x 0, t y = (e x + e x ) e x = y y2 1 x = ln(y + y2 1). Ta
2
c song nh:
ln(y +
[0, +) [1, +)
1
x 7 y = (e x + e x )
2
q
y2 1) y
x2 1), x 1.
b. f ( x ) = ln( x + 1 x2 )
c. f ( x ) = sin x + cos x
Li gii.
a. S: hm s cho l hm s chn.
b. S: hm s cho l hm s l.
c. S: hm s cho khng chn, khng l.
Bi tp 1.6. Chng minh rng bt k hm s f ( x ) no xc nh trong mt khong i
xng ( a, a) cng u biu din c duy nht di dng tng ca mt hm s chn v
mt hm s l.
Li gii. Vi mi f ( x ) bt k ta lun c
f (x) =
1
1
[ f ( x ) + f ( x )] + [ f ( x ) f ( x )]
|2
{z
} |2
{z
}
g( x )
h( x )
trong g( x ) l mt hm s chn, cn h( x ) l mt hm s l.
2
.
| |
1 cos 2x
tun hon vi chu k T =
2
1. Cho x = 0 T = k, k Z, k > 0.
3. Cho x =
ta suy ra iu mu thun.
2
Vy hm s cho khng tun hon.
Bi tp 1.8. Cho f ( x ) = ax + b, f (0) = 2, f (3) = 5. Tm f ( x ).
Li gii. S: f ( x ) =
7
x 2.
3
10
Li gii. S: f ( x ) =
7 2 17
x + x + 1.
6
6
Bi tp 1.10. Cho f ( x ) =
1 x
(a + a x ), a > 0. Chng minh rng :
2
f ( x + y ) + f ( x y ) = 2 f ( x ) f ( y ).
b. f ( x ) = arctan x
1+x
d. f ( x ) = lg
1x
Li gii.
x+y
1 xy
x+y
d. S: z =
1 + xy
a. S: z = x + y
c. S: z =
b. S: z =
xy
x+y
4. DY S
nh ngha dy s, cc khi nim v dy n iu, b chn, gii hn v cc php ton.
Cc tiu chun tn ti gii hn (tiu chun kp, tiu chun n iu, tiu chun Cauchy).
1. Nhc li nh ngha dy s v cc khi nim v dy b chn, n iu
2. nh ngha gii hn dy s v nu mt v d. Cc khi nim v dy s hi t, phn
k. Nu tnh cht gii hn nu c l duy nht, mi dy hi t u b chn.
3. Cc php ton
4. tng v gii hn
5. Cc tiu chun hi t
(a) n iu b chn, v d m t s e.
(b) Tiu chun kp
(c) nh ngha dy Cauchy, tiu chun Cauchy. Nu v d dy (an ):
an = 1 +
1
1 1
+ + + phn k.
2 3
n
10
4. Dy s
11
4.1 Bi tp
Bi tp 1.12. Tm gii hn ca cc dy s sau:
q
p
2
a. xn = n n n
b. xn = n(n + a) n
d. xn =
Li gii.
n
n
sin
2
2
a. S:
e. xn =
1
2
b. S:
a
2
Bi tp 1.13. Xt dy s xn = xn1 +
c. xn = n +
sin2 n cos3 n
n
c. S: 0
1
x n 1
d. S: phn k
p
3
1 n3
e. S: 0
, x0 = 1.
Bi tp 1.14. Xt un = (1 +
1 n
) .Chng minh rng {un } l mt dy s tng v b chn.
n
(1 +
Hn na ta c
1
1 n +1
)
(1 + ) n
n+1
n
1
u n = (1 + ) n =
n
Cnk . nk
k=0
k! = 1.2 . . . k 2k1 k 2
Cnk .
1
1
n.(n 1) . . . (n k + 1) 1
1
.
=
<
k!
k!
nk
nk
2k 1
1
1
1
un < 1 + 1 + + 2 + . . . + k1 < 3.
2 2
2
Bi tp 1.15. Cho sn = 1 +
1
1
+ . . . + .Chng minh rng {sn } tng v b chn.
1!
n!
n +
1 + a + . . . + an
; | a| < 1, |b| < 1.
n + 1 + b + . . . + bn
11
12
Li gii.
1 + a + . . . + an
1b
1 an +1 1 b
=
=
lim
.
n
n + 1 + b + . . . + b
n + 1 a
1a
1 bn +1
lim
n +
2+
2+...+
2 (n du cn).
2+ 2+...+ 2 = 2
Vy a = 2 hay lim
n +
Li gii.
lim (n
n +
n2 1) sin n.
sin n
n2 1) sin n = lim
Li gii. Ta c
ln n ln(n + 1)
ln n + ln(n + 1)
. sin
cos(ln n) cos(ln(n + 1)) = 2 sin
2
2
n
ln
ln n(n + 1)
= 2 sin
sin n+1
2
2
nn
n
ln n+
1
0 |cos(ln n) cos(ln(n + 1))| 2 sin
2
n
ln n+
1
= 0 nn theo nguyn l gii hn kp
2
n +
n
= 0.
n + 2n
2 n = (1 + 1 ) n >
n ( n 1)
n
2
0 < n <
.
2
2
n1
5. Gii hn hm s
13
2n
= 0.
n + n!
2 2 2
2
2
2n
= . . . . . < 2. n 2
n!
1 2 3
n
n
Bi tp 1.22. Tnh
a.
1
n
1
lim ( + 2 + . . . + n )
n + 2
2
2
b.
1
1
n
lim ( + 2 + . . . + n )
n + 3
3
3
Li gii. Gi :
1
a. Tnh Sn Sn lim Sn = 2.
n +
2
1
3
b. Tnh Sn Sn lim Sn = .
n +
3
4
Bi tp 1.23. Chng minh rng lim
n +
n = 1; lim
n +
a = 1, a > 0.
n ( n 1) 2
2
n 1 n = (1 + n ) n >
n 2n <
. p dng nguyn
2
n1
t n =
1. Nu a = 1, xong.
2. Nu a > 1, 1
3. Nu a < 1, t a0 =
n n > a lim
n +
a=1
1
lim n a0 = 1 lim n a = 1.
n +
a
1
1
Bi tp 1.24. Dng tiu chun Cauchy chng minh rng dy s un = 1 + + . . . +
2
n
phn k.
a1 + a2 + . . . a n
= a.
n +
n
n +
13
a1 .a2 . . . an = a.
14
5. G II HN HM S
1. nh ngha gii hn hm s
(a) Nu cc nh ngha: lim f ( x ) trong qu trnh
x xo , x xo+ , x xo , x
(b) Tnh duy nht ca gii hn
2. Cc php ton
3. Gii hn ca hm hp:
Nu c lim u( x ) = uo , lim f (u) = f (uo ) v c hm hp f (u( x )) th lim f (u( x )) =
f ( u o ).
x xo
uuo
x xo
lim B ( x ) ln A( x )
4. Gii hn v cng
Bi tp 1.27. Tnh
x100 2x + 1
a. lim 50
x 1 x 2x + 1
0
0
( x n an ) nan1 ( x a)
b. lim
xa
( x a )2
0
0
x x 0
Li gii. a. S :
(x x0 ).Pn1 (x)
P (x)
Pn (x)
= lim
= lim n1
.
xx0 (x x0 ).Qm1 (x)
xx0 Qm1 (x)
Qm (x)
49
24
b. S:
n ( n 1) n 2
.a
2
Bi tp 1.28. Tm gii hn
q
p
x + x + x
a. lim
x +
x+1
3
b. lim ( x3 + x2 1 x ) ( )
x +
Li gii.
a.
lim
x +
x
S : = 1
x
x+ x+ x
x
= lim = 1
x
x+1
b.
lim (
x +
p
3
x3 + x2 1 x ) = lim p
3
x
x2 1
1
=
3
3
( x 3 + x 2 1 )2 + x x 3 + x 2 1 + x 2
14
15
6. V CNG LN , V CNG B
6.1 V cng b (VCB)
1. nh ngha; nu mi lin h
lim f ( x ) = ` f ( x ) = ` + ( x );
xa
1
x
m
m
1 + x 1 ln 1 + x = ln (1 + x )
m
m
2
x
1 cos x .
2
(b) V cng b bc cao
i. nh ngha
ii. Hiu hai VCB tng ng
iii. Tch hai VCB
4. Qui tc ngt b cc VCB v qui tc thay tng ng
(a) Nu , th
lim
= lim ;
(b) Nu 1 = o () , 1 = o ( ) th lim
+ 1
= lim
+ 1
15
16
Nu f l mt hm, 6= f () f ( ).
Ch : Cn tn ng mt s dng v nh, v d
x sin x
;
x 0
x3
lim
lim xsin x ; . . .
x 0+
6.3 Bi tp
Bi tp 1.29. Tm gii hn
p
m
1 + x n 1 + x 0
a. lim
x 0
x
0
p
m
1 + x. n 1 + x 1 0
b. lim
x 0
x
0
Li gii.
a.
p
p
m
n
1 + x n 1 + x
1 + x 1
1 + x 1
=
x
x
x
V m 1 + x 1 x, n 1 + x 1 x, nn
m
n
p
m
1 + x n 1 + x
=
lim
x
m n
x 0
b.
lim
x 0
p
1 + x. n 1 + x 1
= lim
x
x 0
1 + x.
16
p
n
1 + x 1
+
x
1 + x 1
x
+
m n
17
Bi tp 1.30. Tm gii hn
sin x sin a 0
a. lim
xa
xa
0
3
cos x cos x 0
c. lim
0
x 0
sin2 x
a. S : cos a
Li gii.
b. lim (sin
x)
1 cos x cos 2x cos 3x 0
d. lim
x 0
1 cos x
0
x +
b. S : 0
c. S :
x + 1 sin
1
12
d. S : 14
Bi tp 1.31. Tm gii hn
a. lim
x2 1
x2 + 1
xx+11
1
b. lim (cos x ) x (1 )
x 0+
Li gii.
x2 1
x2 + 1
lim B ( x ) ln A( x )
nn
1
ln cos
lim ln cos x x = lim
x
x 0+
x 0+
c) S: 0.
1x
1
x = e 2
d)
lim n2 ( n x
n +1
x ), x > 0
= lim n2 ( x n x n+1 )
n
= lim n2 x
n
1
n +1
1
x n ( n +1) 1
.
.
1
n ( n + 1)
n ( n + 1)
1
1
x n ( n +1) 1
n
.x n+1 .
= lim
1
n n + 1
n ( n + 1)
= ln x
17
= 1.
sin x
1
= lim
=
2
2 x
x 0+
lim ln cos
x 0+
xx+11
(LHospital)
18
( x ) = x + x v ( x ) = esin x cos x
Li gii. S : ( x ) = o(( x ))
Bi tp 1.33. Tm gii hn
lim B ( x ) ln A( x )
a. lim (1 2x ) x (1 )
x 0+
c. lim
x 0
1 + tg x
1 + sin x
1
sin x
x 2
d. lim
(1 )
x 0
sin x
x
sin x
x sin x
(1 )
Thay tng ng :
ex e x 0
e. lim
x
0
x 0
x
a
0
a x
g. lim
xa x a
0
ex e x
f. lim
x 0 sin x sin x
0
0
Li gii.
a. S: e2
b. S: 1
c. S: 1
e. S:
f. S: 1
g. S: aa (ln a 1)
d. S: e
7. HM S LIN TC
1. nh ngha: Cho f ( x ) xc nh trong mt ln cn no ca xo (xc nh c ti xo )
nu c lim = f ( xo )
x xo
7. Hm s lin tc
19
20
x xo
x xo
(d) Cc v d.
7.1 Bi tp
Bi tp 1.34. Tm a hm s lin tc ti x = 0
a/
f (x) =
1cos x
x
20
nu x 6= 0
nu x = 0
7. Hm s lin tc
S : a =
21
1
2
b/
g( x ) =
S : a = 1
ax2 + bx + 1
a cos x + b sin x
nu x 0
nu x < 0
b. y =
sin 1x
e ax ebx
c. y =
x
ex 1
Gi & p s.
a. S: Loi I
b. S: Loi II
x sin 1
x
nu x 6= 0
nu x = 0
b/
f (x) =
S : lin tc.
1
e x2
nu x 6= 0
nu x = 0
sin x
nu x v t
c/
f (x) =
S : gin on.
21
nu x hu t
c. S: b c
22
8. O HM V VI PHN
1. nh ngha o hm
(a) Nu li nh ngha o hm, ngha hnh hc, c hc
(b) o hm mt pha, mi quan h gia o hm v o hm tri, phi, mi quan
h gia o hm v lin tc.
2. Cc php ton
3. o hm ca hm hp: c chng minh [ f (u( x ))]0 = f u0 .u0x .
tng chng minh: ta c
0
u ( xo + x ) = u ( xo ) + u ( xo ) x + o (x )
0
0
f [u ( xo + x )] f [ u ( xo )] = f uo + u ( xo )x + o (x ) f ( xo ) = f u (uo ) .y + o y
|
{z
}
y
= lim
x 0
f [u ( xo + x )] f [ u ( xo )]
x
4. o hm ca hm ngc:
Dng 1 trong 2 nh l sau (c chng minh)
nh l 1.7. Nu x = (y) c o hm ti yo v (yo ) 6= 0, c hm ngc y = f ( x )
v hm ngc ny lin tc ti xo = (yo ), suy ra n c o hm ti im xo v
1
0
f ( xo ) = 0
.
(yo )
0
22
8. o hm v vi phn
23
5. Bng o hm c bn
Nu tng tnh o ca cc hm s s cp v cc hm s cho di dng nhiu biu
thc gii tch.
6. Vi phn ca hm s
(a) nh ngha
i. Nu nh ngha f = A.x + o (x )
ii. Nu ngha: biu thc d f ( xo ) = A.x l tuyn tnh vi x nn tnh n n
gin.
(b) Mi lin h gia o hm v vi phn, t suy ra d f ( xo ) = f ( xo ) .x.
0
Lp lun suy ra x = dx = d f ( xo ) = f ( xo )dx.
0
yo + y
y = f (x)
T
d f ( xo ) = MT
yo
O
Mo
b
xo
M
xo + x x
24
(u + v )(n ) = u(n ) + v (n )
(u.v)(n) =
k=0
Cc v d v o hm cp cao ca cc hm:
1
, y = sin ( ax + b) ,
x+a
y = cos ( ax + b) , y = e ax , y = x2 + 1 e x , y = e x sin x.
y = x , y =
o hm cp cao ca mt s hm s c bn:
( x ) ( n ) = ( 1) . . . ( n + 1) x n
1+x
(1 + x ) n + 1
(n )
n!
1
=
1x
(1 x ) n + 1
(sin x )(n) = sin x + n
2
(cos x )(n) = cos x + n
2
(ax )(n) = ax . (ln a) n
( n 1) !
xn
8.1 Bi tp
Bi tp 1.42. Tm o hm ca hm s
1 x
f ( x ) = (1 x )(2 x )
x 2
24
khi x < 1
khi 1 x 2
khi x > 2
8. o hm v vi phn
25
Bi tp 1.43. Vi iu kin no th hm s
x n . sin 1
x
f (x) =
0
a. lin tc ti x = 0
khi x 6= 0
khi x = 0
b. kh vi ti x = 0
c. c o hm lin tc ti x = 0
b. S: n > 1
c. S: n > 2
Gi & p s.
a. S: n > 0
x
b. y = arcsin (a 6= 0)
a
p
d. y = ln | x + x2 + a|
a. y =
Gi & p s.
dx
+ x2
dx
c. dy = 2
x a2
a. dy =
b. dy =
a2
d. dy =
dx
a2 x 2
dx
.(sign a)
x2 + a
Bi tp 1.46. Tm
a. I =
d
d
sin x
( x3 2x6 x9 ) b. J =
(
)
3
2
d( x )
d( x ) x
c. K =
d(sin x )
d(cos x )
Gi & p s.
a. I = 3x 4x + 1
6
1
b. J = 2
2x
sin x
cos x
x
c. K = cotg x, x 6= k, k Z
26
Li gii.
1
= 1, 043
10 ln 10
r
4
4
1. Xt f ( x ) = 7 1, x0 = 2, 4 x = 0, 02
2 + 0, 02
x
r
6 4
1 4
1
7 4
f (x + 4x) =
1 + 0, 02. .( 1) 7 . 2 = 1 0, 02. = ...
2
7 2
2
7
2 0, 02
b)
=
2 + 0, 02
Ta c
7
r
7
Bi tp 1.48. Tm o hm cp cao ca hm s
a. y =
x2
, tnh y(8)
1x
1+x
b. y =
, tnh y(100)
1x
c. y = x2 .e x , tnh y(10)
Gi & p s
a. y(8) =
8!
, x 6= 1
(1 x )9
b. y(100) =
45
)
2
197!
(399 x ), x < 1
2100 (1 x )100 1 x
Bi tp 1.49. Tnh o hm cp n ca hm s
1
x
b. y = 2
1
x 3x + 2
x
c. y =
d. y = e ax . sin(bx + c)
3
1+x
1
1
(1)n
(
n
)
n!
+
Li gii. a. y =
2
( x 1) n +1 ( x + 1) n +1
1
1
(
n
)
b. y = n!
(1 x ) n + 1 (2 x ) n + 1
a. y =
c.
y(n )
x2
3n + 2x
(1)n1
(1.4 . . . (3n 5))
=
1 , n 2, x 6 = 1
n
3
(1 + x ) n + 3
26
b
a2 + b2
, cos =
a
a2 + b2
9. Cc nh l v hm kh vi v ng dng
1. y =
6. y = sin3 x
3/ y =
4/ y =
13. y = ln
9. y = sin4 x + cos4 x
1/ y(n) =
x2
12. y = x2 sin ax
ax + b
cx + d
2/ y(n) =
11. y = x2 cos ax
1
3. y = 2
;
x a2
Li gii.
10. y = x cos ax
5. y = sin2 x
1
;
a + bx
1
;
2. y =
a + bx
4. y =
27
(1)n .n!bn
(a + bx )n+1
a + bx
a bx
2n n a + bx
1
1
1
= (
2
a
2a x a
ax + b
a 1
b
= +
cx + d
c
c
1
x+ a )
ad
c
nn y(n) =
1
x+
d
c
(1)n .n!
nn y(n)
"
1 1
cos 2x nn y(n) = 2n1 cos 2x +
2 2
6/ y = sin3 x =
3
4
3
4
1
1
2a
xa
x+a
1
ad
(1)n .n!
=
b
n +1
c
c
x + dc
5/ y = sin2 x =
n +1
sin x +
n
2
n
2
41 3n sin 3x +
n
2
n +1 #
cos bx 1
4 [cos(2a + b) x + cos(2a b) x ] nn
2
h
h
1 n
n 1
n i 1
n i
(n )
n
n
y = b cos bx +
(2a + b) cos (2a + b) x +
(2a b) cos (2a b) x +
2
2
4
2
4
2
9/ y = sin4 x + cos4 x = 34 + 14 cos 4x nn y(n) = 4n1 cos 4x + n
2
n 1 cos ax + (n 1)
+
na
10/ y(n) = an x cos ax + n
2
2
8/ y = sin2 ax. cos bx =
+ 2nan1 x sin ax + (n21) + n(n 1)an2 sin ax + (n22)
( n 2)
( n 1)
n
n
2
n
2
n
1
= a x cos ax + 2 + 2na x cos ax + 2
+ n ( n 1) a
cos ax + 2
13/ y(n) =
n
2
(n 1)!bn
. [(a + bx )n + (1)n (a bx )n ]
( a2 b2 x 2 ) n
27
28
9. CC NH L V HM KH VI V NG DNG
9.1 Cc nh l v hm kh vi
1. Cc tr ca hm s: Nn dng nh ngha sau:
nh ngha 1.1. Cho hm s f ( x ) lin tc trn (a, b), ta ni hm s t cc tr
ti im xo (a, b) nu U ( xo ) (a, b) sao cho f ( x ) f ( xo ) khng i du x
U ( xo ) \ { xo }.
Nu f ( x ) f ( xo ) < 0 th ta ni hm s t cc tiu ti xo .
Nu f ( x ) f ( xo ) > 0 th ta ni hm s t cc i ti xo .
f = f ( xo + x ) , (0, 1).
(c) Nn tm mt v d hp dn v nh l Lagrange.
9. Cc nh l v hm kh vi v ng dng
29
0
1. Qui tc 1 kh dng
.
0
Nu f ( x ) v g( x ) l cc VCB trong cng mt qu trnh no v trong chnh qu
0
f (x)
trnh y ta c lim 0
= A hu hn hay v hn th trong qu trnh y ta c
g (x)
f (x)
lim
= A. tng chng minh:
g( x )
(a) Nu f ( x ) v g( x ) lin tc trong ln cn im xo , g ( xo ) 6= 0, x 6= xo ,
f ( xo ) = g( xo ) = 0.
Vi x 6= xo ta c
0
f ( x ) f ( xo ) (Cauchy) f (c)
f (x)
=
=
,
0
g( x )
g( x ) g( xo )
g (c )
0
c nm gia x v xo .
f (x)
Khi x xo th c xo . Do lim 0
= A, suy ra
x xo g ( x )
0
f (c )
f (x)
= lim 0
lim
= A.
c xo g (c )
x xo g ( x )
(b) Nu ch c lim f ( x ) = lim g( x ) = 0 m cc hm s cha chc xc nh ti
x xo
x xo
xo . Ta xy dng
0,
F( x) =
f ( x ),
(c) Nu x , t y =
x = xo
x 6= xo
1
.
x
0,
G(x) =
g ( x ),
.
2. Qui tc 2
kh dng
3. V d
ax
(d) lim
;
x x
(e)
x sin x
;
(a) lim
x 0 arcsin3 x
(b) lim x x ;
x 0+
(c) lim x ln x;
x 0+
Ch
29
x = xo
x 6= xo
30
x 0
x2 sin
f (x)
.
g( x )
1
x
sin x
f 0 (c )
f (b) f ( a)
= 0
khng p
g(b) g( a)
g (c )
30
9. Cc nh l v hm kh vi v ng dng
Bi tp 1.54. Tm gii hn
r
q
a. lim
x + x + x x ( )
x +
e x cos x1
q
c. lim
x
1 1 x12
0
0
x
e. lim tg
ln(2 x ) (.0)
2
x 1
i. lim (1 cos x )
tg x
x 0
31
b. lim
x 1
1
x
x 1 ln x
( )
e x sin x x (1 + x )
d. lim
x 0
x3
0
0
tg x
2
f. lim
x 1 ln(1 x )
1
(0 )
x 2
Gi & p s.
a. nhn lin hp, S:
1
2
1
2
1
3
2
f. LHospital, S:
g. Ad lim A( x )B(x) = elim B(x) ln A(x) , S: 1 h. Ad lim A( x )B(x) = elim B(x) ln A(x) , S: e a
e. LHospital, S:
1
b. lim
x 0 x
c. lim x 5 [sin(sin x ) x.
x 0
2
x2
p
3
1 x2 ]
cos x e
x 0
x4
1
sin x x
1
g. lim
=
x 0 x
sin x
x sin x
2
1 cos x
i. lim
x sin 2x
x 0
2
k. lim ( arctg x )x
x +
ln x
m. lim
+
x 0 1 + 2 ln(sin x )
x2
o. lim
x 0
1 + x sin x cos x
e. lim
1
cotg x
x
1
d. lim [ln(1 + x ) x2
x 0
j.
l.
n.
p.
31
sin x x cos x
x2 sin x
ex
]
x
x ln(1 + x )
x 0
x2
tg x x
lim
x 0 x sin x
1
1
lim
x
x 0 x
e 1
arctg x
lim
x 0 sin x x
sin x x cos x
lim
x 0
x3
ln(cos ax )
lim
, a 6= 0, b 6= 0
x 0 ln(cos bx )
f. lim
h.
32
Gi & p s.
1
2
7
c. S:
45
a. S:
1
3
3
2
1
1
f. Khai trin Taylor, hoc LHospital, S:
12
2
g. Khai trin Taylor, hoc LHospital, S: 0 h. LHospital, S: 2
1
1
j. quy ng, ad LHospital, S:
i. LHospital, S:
2
2
2
l. LHospital, S:
k. S: e
1
1
m. LHospital, S:
n. LHospital, S:
2
3
a2
4
p. LHospital, thay tng ng, S: 2
o. Nhn lin hp, S:
3
b
e. Ad khai trin Taylor, S:
x sin x
tn ti v bng 1 nhng khng tnh c
x + cos x
Li gii.
lim
1 sinx x
x sin x
=1
= lim
x 1 + cos x
x + cos x
x
x sin x
1 cos x
= lim
x
x + cos x
1 sin x
Tuy nhin gii hn v phi khng tn ti, c th kim tra bng cch chn 2 dy xk =
2k v yk = 2 = 2k
Bi tp 1.57. Xc nh a, b sao cho biu thc sau y c gii hn hu hn khi x 0
f (x) =
1
x3 sin3 x (1 + ax + bx2 )
1
a
b
=
sin3 x x3 x2 x
x3 sin3 x
Li gii. Ti ln cn ca x = 0, ta c th vit
sin x = x
do
MS = x3 [ x
x3
+ o( x3 )
3!
x3
+ o( x3 )]3 = x6 + o( x6 )
3!
32
10. Cc lc kho st hm s
v
33
1
TS = x3 sin3 x (1 + ax + bx2 ) = x3 [ x3 + ax4 + (b ) x5 + cx6 + o( x6 )]
2
1 5
4
6
ax + (b 2 ) x + cx + o( x6 )
f (x) =
x6 + o( x6 )
1
2
( x a)( x b)
f (b) f ( a)
( x a) =
f ( c )
ba
2
t ( x ) := f ( x ) f (a)
( x a)( x b)
f (b) f ( a)
( x a)
.
ba
2
Trong c xc nh bi iu kin :
( x0 ) = f ( x0 ) f ( a )
f (b) f ( a)
( x a)( x0 b)
( x0 a ) 0
. = 0
ba
2
a+b
f (b) f ( a)
( x
)
ba
2
10. CC LC KHO ST HM S
10.1 Kho st v v th ca hm s y = f ( x )
Mc ny hc sinh c nghin cu tng i k trong chng trnh ph thng nn
ch nhn mnh cho sinh vin nhng im cn ch trong qu trnh kho st hm s v
kho st mt s hm s khc vi chng trnh ph thng nh hm s c cha cn thc, ...
S kho st
33
34
x = x (t)
Gi s cn kho st v v ng cong cho di dng tham s
y = y(t)
1. Tm MX, nhn xt tnh chn, l, tun hon ca cc hm s x (t), y(t) (nu c).
2. Xc nh chiu bin thin ca cc hm s x (t), y(t) theo bin t bng cch xt du cc
o hm ca n.
3. Tm cc tim cn ca ng cong
(a) Tim cn ng: Nu
lim y(t) = v
t t0 ( )
cn ng ca ng cong.
(b) Tim cn ngang: Nu
t t0 ( )
lim x (t) = v
t t0 ( )
t t0 ( )
cn ngang ca ng cong.
(c) Tim cn xin: Nu
tim cn xin. Nu
lim y(t) = v
t t0 ( )
a=
y(t)
,
t t0 ( ) x ( t )
lim
t t0 ( )
b=
t t0 ( )
th y = ax + b l mt tim cn xin ca th hm s.
4. v ng cong c chnh xc hn, ta xc nh tip tuyn ca ng cong ti cc
im c bit. H s gc ca tip tuyn ca ng cong ti mi im bng
y0
dy
= t0
dx
xt
34
10. Cc lc kho st hm s
35
S : hm s tng vi mi x
b. y = arctg x x
S : hm s gim vi mi x
x2
2
x R
ln(1 + x ) x x 0
a. Xt hm s f ( x ) = 2x arctg x ln(1 + x2 ) f 0 ( x ) = 2 arctg x.
Nu x 0, f 0 ( x ) 0 f ( x ) f (0) = 0
Nu x 0, f 0 ( x ) 0 f ( x ) f (0) = 0
b. Tng t, xt g( x ) = x
g0 ( x ) =
x2
2
ln(1 + x ), h( x ) = ln(1 + x ) x
x2
x
< 0, h0 ( x ) =
< 0 g( x ) g(0) = 0, h( x ) h(0) = 0.
1+x
1+x
Bi tp 1.61. Tm cc tr ca hm s
a. y =
3x2 + 4x + 4
x+1
=
3
+
x2 + x + 1
x2 + x + 1
b. y = x ln(1 + x )
p
c. y = 3 (1 x )( x 2)2
Li gii.
a)
y0 =
8
x ( x + 2)
, ymax = y(0) = 4
,
y
=
y
(
2
)
=
min
3
( x 2 + x + 1 )2
35
36
b)
y0 =
c)
x
, ymin = y(0) = 0
1+x
4
1 3 ( x 2 )2 2 3 1 x
3x
p
+
y = p
=
3
3 3 (1 x )2 3 3 x 2
(1 x )2 ( x 2 )
0
Xt x1 = 34 , ta c ymin = y( 43 ) =
x3
6
x 6= 0
c. tg x > x +
x3
3
0 < x <
1
1+
x
x
<e<
1
1+
x
x +1
1
[b.] lim
x 0 x
p
3
1 x2 ]
1
cotg x
x
1
36
ex
]
x
sin x x cos x
x2 sin x
CHNG
PHP
1. T CH PHN BT NH
1.1 Nguyn hm ca hm s
Chng ny trnh by v php tnh tch phn, y l php ton ngc ca php tnh
o hm (vi phn) ca hm s. Nu ta cho trc mt hm s f ( x ) th c tn ti hay khng
mt hm s F( x ) c o hm bng f ( x )? Nu tn ti, hy tm tt c cc hm s F( x ) nh
vy.
nh ngha 2.2. Hm s F( x ) c gi l mt nguyn hm ca hm s f ( x ) trn mt tp
D nu F0 ( x ) = f ( x ), x D hay dF( x ) = f ( x )dx.
nh l sau y ni rng nguyn hm ca mt hm s cho trc khng phi l duy nht,
nu bit mt nguyn hm th ta c th miu t c tt c cc nguyn hm khc ca hm
s .
nh l 2.10. Nu F( x ) l mt nguyn hm ca hm s f ( x ) trn khong D, th:
Hm s F( x ) + C cng l mt nguyn hm ca hm s f ( x ), vi C l mt hng s bt
k.
Ngc li, mi nguyn hm ca hm s f ( x ) u vit c di dng F( x ) + C, trong
C l mt hng s.
Nh vy biu thc F( x ) + C biu din tt c cc nguyn hm ca hm s f ( x ), mi hng
s C tng ng cho ta mt nguyn hm.
37
38
f ( x )dx = F( x ) + C, vi F( x ) l nguyn hm ca f ( x ).
Z
0
= f ( x ) hay d
f ( x )dx = f ( x )dx
F0 ( x ) dx = F( x ) + C hay
dF( x ) = F( x ) + C
f ( x )dx
a f ( x )dx = a
[ f ( x ) g( x )] dx =
f ( x )dx
g( x )dx
Hai tnh cht cui cng l tnh cht tuyn tnh ca tch phn bt nh, ta c th vit
chung
Z
[ f ( x ) + g( x )] dx =
f ( x )dx +
g( x )dx
dx
= ln | x | + C
Z x
cos xdx = sin x + C
dx
= cotgx + C
sin2 x
ax
ax dx =
+ C, (a > 0, a 6= 1)
ln a
a + x
1
dx
+C
=
ln
a2 x 2
2a a x
p
dx
= ln x + x2 + + C
2
x +
p
1 p
a2
x
a2 x2 dx = x a2 x2 + arcsin + C
2
2
a
i
h p
p
p
1
x x2 + a + a ln x + x2 + a + C
x2 + adx =
2
38
dx
= tgx + C
cos2 x
e x dx = e x + C
dx
1
x
= arctg + C
2
+a
a
a
Z
dx
x
= arcsin + C
a
a2 x 2
x2
1. Tch phn bt nh
39
[ f ( x ) + g( x )] dx =
f ( x )dx +
g( x )dx
= 2 x dx 3 x2 dx = 54 x 2 x3 + C
V d 1.1.
(2x
Z
Z
Z
Z
x4
2 sin x + x3 x1 dx = 2 sin xdx + x3 dx dx
=
2
cos
x
+
x
4 ln | x | + C
Z
Z
1
1
1
dx
=
dx = + arctgx + C
2
2
2
2
x (1 + x )
x
1+x
x
x 3x2 )dx
3
2
g( x )dx =
(b)
e ax dx =
e ax
a
+C
39
f ( x )dx = F( x ) + C
40
(c)
(d)
(e)
(f)
Z
Z
Z
(1 + tg2 x )d(tgx ) =
x 1 + 3x2 dx =
I=
nn
1
6
tg3 x
3
+ tgx + C
arccos x arcsin x
dx =
1 x2
I=
Z
1
9
1 + 3x2
3
+C
arcsin x arcsin xd(arcsin x )
arcsin2 x arcsin3 x + C
4
3
ny, ta tm cch chuyn sang tnh tch phn khc ca mt hm s khc bng mt
php i bin x = (t), sao cho biu thc di du tch phn i vi bin t c th tm
c nguyn hm mt cch n gin hn.
Php i bin th nht:
t x = (t), trong (t) l mt hm s n iu, v c o hm lin tc. Khi
ta c
Z
Z
I=
f ( x )dx =
f [(t)] 0 (t)dt
f ( x )dx =
g [( x )] 0 ( x )dx
1. Tch phn bt nh
41
Z r
x
dx
V d 1.3. (a) Tnh tch phn I1 =
2
x
t x = 2 sin2 t, t 0, 2 , ta tnh c
s
r
x
2 sin2 t
=
= tgt
dx = 4 sin t cos tdt,
2x
2(1 sin2 t)
Suy ra
Z r
x
dx = 4 sin2 tdt = 2t sin 2t + C
I1 =
2x
p
i li bin x, vi t = arcsin x2 , ta thu c
r
Z r
x
x p
dx = 2 arcsin
2x x2 + C
I1 =
2x
2
e2x
dx
ex + 1
t e x = t e x dx = dt, ta c
I2 =
t
dt =
t+1
Z
1
1
t+1
dt = t ln |t + 1| + C
i li bin x, ta c I2 = e x ln(e x + 1) + C.
Z
dx
(c) Tnh tch phn I3 =
1 + 4x
x
t t = 2 dt = 2 ln 2dx, tch phn tr thnh
I3 =
dt
1
=
ln 2
t ln 2 1 + t2
dt
t2 + 1
i li bin x, ta c:
I3 =
p
1
ln(t + t2 + 1) + C
ln 2
1
ln(2 x + 4 x + 1) + C
ln 2
Xt tch phn I =
d(uv) =
udv = uv
udv +
vdu
vdu
42
h( x )dx. Ta
thng s dng phng php ny khi biu thc di du tch phn cha mt trong
cc hm s sau y: ln x, ax , hm s lng gic, hm s lng gic ngc. C th:
Trong cc tch phn
x n ekx dx;
thng chn u = x n .
u = lnn x.
x n arctgkxdx;
x n sin kxdx;
(a) I1 =
(b) I2 =
Z
Z
ln xdx = x ln x
dx = x ln x x + C
x2 sin xdx
I2 = x cos x + 2
x cos xdx
(c) I3 =
dx
( x + 1)2
xe x
+
I3 =
x+1
xe x dx
1 + ex
t 1 + e x = t
(d) I4 =
x
e dx
1+ e x
e x dx =
xe x
ex
+ ex + C =
+C
x+1
x+1
= 2dt, ta c I4 = 2
xe x dx
= 2( x 2) 1 + e x + 4 ln 1 + 1 + e x 2x + C
1 + ex
Z
x arcsin x
dx
1 x2
t u = arcsin x; dv =
(e) I5 =
= 1 x2 , ta c
Z
p
p
2
I5 = 1 x arcsin x + dx = 1 x2 arcsin x + x + C
xdx
1 x 2
du =
42
dx ; v
1 x 2
1. Tch phn bt nh
(f) I6 =
43
e x cos 2xdx
I6 = e cos 2x + 2
e x sin 2xdx
ex
5
P(x)
,
Q( x )
trong
bit: mu s ca phn thc l a thc bc nht hoc a thc bc hai. Trong nhng trng
hp mu s phc tp hn, chng ta s dng phng php h s bt nh a v hai
trng hp trn.
Phng php h s bt nh
P(x)
Gi s chng ta mun phn tch mt phn thc hu t thc s Q(x) thnh tng (hiu)
44
P(x)
,
Q( x )
Adx
( x a)k
Z
( Mx + N )dx
IV.
( x2 + px + q)m
Adx
I.
xa
Z
( Mx + N )dx
III.
x2 + px + q
II.
trong
1.
2.
3.
Adx
x a
= A ln | x a| + C
Adx
( x a)k
A
(k1)( x a)k1
( Mx + N )dx
=
x2 + px + q
+C
Mt + ( N Mp/2)
dt (a =
t2 + a2
Z
Z
( N Mp/2)dt
Mtdt
+
=
t2 + a2
t2 + a2
t
+C
a
2N Mp
2x + p
= ln( x2 + px + q) + p
arctg p
+C
4q p2
4q p2
4.
Z
( Mx + N )dx
=
( x2 + px + q)m
q
Mt + ( N Mp/2)
dt (a = q p2 /4, i bin t = x + p/2)
( t2 + a2 ) m
Z
Z
Mtdt
( N Mp/2)dt
=
+
( t2 + a2 ) m
( t2 + a2 ) m
Mtdt
( t 2 + a2 ) m
= 2(m1)(M
+C
t 2 + a2 ) m 1
Tch phn th hai c th tnh theo phng php tch phn tng phn nh v d
trong phn trc
44
1. Tch phn bt nh
45
a. I1 =
Ta c
x4 x3 + 2x2 2x + 1
dx
( x2 + 2)( x 1)
x4 x3 + 2x2 2x + 1
Bx + C
1
A
+ 2
= x+ 2
= x+
2
x1
( x + 2)( x 1)
( x + 2)( x 1)
x +2
Quy ng mu s hai v
3 = ( A + B ) x 2 + ( C B + 2) x C
A+B =0
A=1
ng nht h s ca x2 , x v h s t do, ta c
CB+2 = 0
B = 1
C = 1
C = 1
Suy ra
x4 x3 + 2x2 2x + 3
1
1 2x
1
= x+
2
2
2
( x + 2)( x 1)
x1 2x +2 x +2
I=
b. I2 =
Ta vit
x2
ln( x2 + 2)
1
x
+ ln | x 1|
arctg + C
2
2
2
2
2
2
2
x + 1 ( x + 1)
( x + 1) ( x + 2x + 3)
x + 2x + 3
Suy ra
I = 2x + 2 ln | x + 1| +
1
x+1
2 2arctg + C
x+1
2
1 t2
2t
2dt
2t
;
cos
x
=
; tg x =
; dx =
2
2
2
1+t
1+t
1t
1 + t2
46
Ta vit
Z
sin x cos x + 2
dx
1 + sin x + cos x
sin x cos x + 2
dx =
1 + sin x + cos x
t t = tg x2 , suy ra
Z
dx
=
1 + sin x + cos x
dx
1 + sin x + cos x
dt
= ln |1 + t| + C
1+t
Thay li bin c, ta c
Z
sin x cos x + 2
dx = ln |1 + sin x + cos x | + ln 1 + tg
1 + sin x + cos x
x
+C
2
1 cos 2x
1 + cos 2x
; cos2 x =
2
2
sink 2x cosl 2xdx.
I2 =
(1 t2 )t2 (dt) =
t5 t3
cos5 x cos3 x
+C =
+C
5
3
5
3
I2 =
Vy
1
I2 =
8
2
2
8
2
6
46
+C
1. Tch phn bt nh
47
3 sin x sin 3x
3 cos x + cos 3x
; cos3 x =
4
4
+
8 2
8
8
24
3. Tch phn
dx
sin x cos4 x
t t = cos x dt = sin xdx, ta c
V d 1.8. Tnh tch phn
nn
dx
=
sin x cos4 x
1
1
1
1
dt
+ +
t4 t2 2 ( t 1 ) 2 ( t + 1 )
1
1 1 t 1
= 3 + ln
+C
t
2
t + 1
3t
dt
=
(1 t2 ) t4
Z
1
dx
1
1 1 cos x
=
+ ln
+C
3
4
cos x 2 1 + cos x
3 cos x
sin x cos x
R( x,
t x = tg t i vi tch phn
x2 )dx,
R( x,
R( x,
2 + x2 )dx.
hoc x =
i vi tch phn
t x =
cos t
sin t
47
R( x,
R( x,
2 x2 )dx.
x2 2 )dx.
48
Ni chung vic tnh tch phn ca cc biu thc v t thng thng c a v vic tnh
bn loi tch phn c bn sau
Z
2 + + C
dx
x
+
=
ln
x
2
x +
dx
a2 x 2
= arcsin xa + C
a2 x2 dx = 12 x a2 x2 +
x2 + adx =
1
2
a2
2
arcsin xa + C
i
h
x x2 + a + a ln x + x2 + a + C
1.
(1 x2 ) 2 dx
t x = sin t, t 2 , 2 dx = cos tdt, 1 x2 = cos t, th
Z
2.
dx
x 2 1+ x 2
(1 x )
t x = tgt dx =
Z
2 23
dt
,
cos2 t
dx =
dt
= tg t + C = tg(arcsin x ) + C
cos2 t
ta c
dx
=
x2 1 + x2
1
1
cos tdt
+C =
+C
=
2
sin t
sin(arctgx )
sin t
R x,
ax + b
cx + d
m/n
, ...,
ax + b
cx + d
r/s
dx
ax + b
= tk, vi k l bi chung nh nht ca cc ch s cn, a v dng hu t vi t.
cx + d
(R l hm hu t)
t
48
2. T CH PHN XC NH
2.1 nh ngha tch phn xc nh
nh ngha 2.5. Gi s hm s f ( x ) xc nh v b chn trn [ a, b]. Chia [ a, b] thnh n
khong nh [ xi , xi +1 ] bi phn hoch a = x0 < x1 < . . . < xn = b. Trong mi on [ xi , xi +1 ]
ta chn im i [ xi , xi +1 ] v thnh lp biu thc
Sn =
n 1
i =0
f ( i ) 4 xi vi 4 xi = xi +1 xi
(2.1)
Z b
a
f ( x )dx = 0.
Z b
a
f ( x )dx :=
Z a
b
f ( x )dx v khi a = b
s) = 0, trong :
S=
Mi =
n +1
n +1
i =1
i =1
Mi 4 xi , s = mi 4 xi
sup
f ( x ), m i =
x [ xi ,xi+1 ]
inf
x [ xi ,xi+1 ]
f (x)
50
Tnh cht 1.
Zb
[ f ( x ) + g( x )]dx =
Z b
Zb
f ( x )dx +
Zb
f ( x )dx ta
g( x )dx
Tnh cht 2.
Cho 3 khong ng [ a, b], [ a, c], [b, c], nu f ( x ) kh tch trn khong c di ln nht
th cng kh tch trn 2 on cn li, v
Zb
f ( x )dx =
Zc
f ( x )dx +
Zb
f ( x )dx
Z b
a
(ii) Nu f ( x ) g( x ) x [ a, b] th
f ( x )dx 0
Z b
a
f ( x )dx
Z b
a
g( x )dx
Zb
a
f ( x )dx |
Zb
a
| f ( x ) | dx
(iv) Nu m f ( x ) M, f orallx [ a, b] th
m (b a)
.
Zb
a
f ( x )dx M(b a)
f ( x )dx = (b a), m M.
2. Tch phn xc nh
51
f ( x ) g( x )dx =
Zb
a
g( x )dx, m M.
f ( x ) g( x )dx = f (c)
Zb
g( x )dx.
Zx
f (t)dt.
nh l 2.15.
(2) Nu f lin tc ti x0 [ a, b] th F( x ) c o hm ti x0 v F0 ( x0 ) = f ( x0 ).
nh l 2.16 (Cng thc Newton-Leibniz). Nu f ( x ) lin tc trong khong ng [ a, b]
v F( x ) l mt nguyn hm ca f ( x ) th
Zb
a
udv =
uv|ba
51
Zb
a
vdu
52
Zb
f ( x )dx =
f [ (t)] 0 (t)dt.
Zb
f [ ( x )].0 ( x )dx.
f [ ( x )].0 ( x )dx =
Z(b)
f (t)dt.
( a)
2.6 H thng bi tp
Dng 1. Tnh o hm ca hm tch phn.
Chng ta c cc cng thc sau:
Zx
= f (x)
(2.2)
= f ( g( x )).g0 ( x )
(2.3)
f (t)dt
gZ(x)
f (t)dt
0
0
Cng thc 2.2 chng ta bit trong nh l 2.15, cn cng thc 2.3 c suy ra t cng
thc o hm ca hm hp.
52
2. Tch phn xc nh
53
a)
d
dx
Zy
et dt
b)
d
dy
Zy
et dt
c)
d
dx
Zx
x2
dt
1 + x4
Li gii:
a)
b)
c)
d
dx
Zy
2
et dt
d
dy
Zy
et dt = ey ( do x l hng s)
d
dx
Zx
Zx
d
=
dx
et dt = e x ( do y l hng s)
2
x2
Zx
dt
=
dx
1 + x4
dt
+
1 + x4 dx
Zx
a
3x2
2x
+
=
1 + x8
1 + 12x2
1 + x4
dt
0
tg
x 0+ Z x
a) A = lim
tg tdt
b) B = lim
x +
sin tdt
Zx
0
(arctg t)2 dt
x2 + 1
Li gii:
x 0+
sin
Z x
tg tdt = lim
x 0+
sin
Z x
lim
x 0+
0
tg
Z x
tg tdt
Ztg x
!0
sin tdt
tg(sin x ). cos x
p
= 1 A = 1
! 0 = xlim
+
0
sin(tg x ). cos12 x
53
54
x +
Zx
x +
Zx
0
lim
x +
(arctg t)2 dt
x2 + 1
!0
0
= lim
(arctg x )2
x
x2 +1
x +
2
2
B =
4
4
n 1
i =0
f ( i ) 4 xi vi 4 xi = xi +1 xi
b a n 1
f ( i ) vi i [ xi , xi +1 ]
n i
=0
"
n 1
i =0
ba
f a+
.i
n
!#
Zb
f ( x )dx
(2.4)
Zb
f ( x )dx
(2.5)
"
ba
f a + n .i
i =1
!#
Bi tp 2.3. Dng nh ngha v cch tnh tch phn xc nh, tm cc gii hn:
h
i
1
a/ A = lim n
+ n1+ + n+1 2 + + n+(1n1)
n
b/ B = lim
1
n n
Li gii:
q
1+
1
n
1+
2
n
++
1+
54
n
n
2. Tch phn xc nh
a/ Vit
55
"
1 1
1
A = lim
+
n n
+
1
+
2
n
A=
Z1
0
++
( n 1)
n
ta c:
1
+ x
1 +
1
dx = ln
+ x
1
+ x
ta c:
i
1 +
1
1
1
= A = ln
+
++
n + n + 2
n + n
Z1
1 + xdx =
1 + x ta c:
2
(2 2 1 )
3
1 + x ta c:
!
r
r
2
1
n
1
1
1+ 1+ ++ 1+
= B = (2 2 1 )
B0 = lim
n n
n
n
3
1
n
q
n
(2n )!
n!
Ze
1
b.
Ze
| ln x | ( x + 1)dx
d.
( x ln x ) dx
e.
c.
0
Z3
0
Z1
Z2
sin2 x cos x
dx
(1 + tg2 x )2
arcsin
x
dx
1+x
( x3 2x + 5)e
2x
dx
f.
Z2
0
Li gii:
55
56
Ia =
e2 + 5
,
4
Ib =
5e3 2
,
27
144
Ic = 98
e
d/
Z2
sin2 x cos x
dx
(1 + tg2 x )2
Z2
Z2
Id =
+
3
5
7
e/
Ie =
Z3
arcsin
= x arcsin
1
2
1
=
2
Z3
x
dx
1+x
3
Z3
1
x
x. q
1 + x
1
0
x
dx
x+1
Z3
Z 3
0
t2
1
1
. q
.
dx
x
x ( x + 1 )2
1+ x 2
x +1
t
.2tdt (t x = t)
+1
1
1 2
dt
t +1
3 i
= (t arctg t)
0
4
3
=
3
h
56
2. Tch phn xc nh
57
f/
In =
Z2
1
n
Z2
cosn xd sin nx
1 Z2
1
2
n
sin nx.n. cosn1 x. sin xdx
= cos x sin nx +
n
n
0
0
Z2
Suy ra
2In =
Z2
Z2
Z2
= In1
Vy theo php truy hi ta c In =
Bi tp 2.6. Tnh In =
2n + 1
Z2
1 n
2 .I0
sinn xdx,
Jn =
Z2
cosn xdx
a/
Z2
f (sin x )dx =
Z2
f (sin x )dx,
b/
Li gii. y l bi tp d, cu a) t t =
x f (sin x )dx =
2
f (sin x )dx
x, cn cu b) t t = x.
Z2
0
sin x
dx =
sin x + cos x
Z2
0
57
cos x
dx =
4
sin x + cos x
58
nu f ( x ) l hm s l trn [ a, a]
Za
0
a
Z
I=
f ( x )dx =
p dng tnh
I1 =
Z1
f ( x )dx
=
1 + bx
Za
0
f ( x )dx vi 0 b 6= 1
1
dx,
( x2 + 1)(e x + 1)
Zb
a
p dng tnh In =
Z1
0
I2 =
Z2
2x cos 2x
dx,
2002x + 2x
x m (a + b x )n dx =
Zb
a
I3 =
Z2
x2 | sin x |
dx
1 + 2x
x n (a + b x )m dx
x2 (1 x )n dx v chng minh
n
(1)k Cnk . k + 3 = n + 1 n + 2 + n + 3
k=0
f 2 ( x )dx .
g2 ( x )dx
Zb
f 2 ( x )dx
Zb
g2 ( x )dx = 0 th:
Zb 2
Zb
Zb
f ( x ) + g2 ( x )
0 f ( x ) g( x )dx | f ( x ) g( x )|dx
dx = 0
2
a
Khi ta c du = xy ra.
58
59
Zb
f 2 ( x )dx,
tng qut ta gi s
Zb
a
f 2 ( x )dx 6= 0
Khi [ f ( x ) + g( x )]2 0
Zb
Zb
Zb
a
[ f ( x ) + g( x )]2 0. Suy ra
Zb
Zb
f ( x )dx . + 2 f ( x ) g( x )dx . + g2 ( x )dx 0 R
(2.6)
axb
y = f ( x)
Nu S gii hn bi
y = g( x )
f , g C[ a, b]
Nu S gii hn bi
cyd
x = (y)
x = (y)
, [c, d]
59
th S =
Zb
a
th S =
Zd
c
| f ( x ) g( x ) | dx
(2.7)
| (y) (y) | dy
(2.8)
60
axb
y = 0
Nu S gii hn bi
x = t
y = t
th S =
Zt2
t1
| (t) 0 (t) | dt
(2.9)
Trong gi thit rng phng trnh (t) = a, (t) = b c nghim duy nht l t1 , t2 v
, , 0 C[t1 , t2 ].
Bi tp 2.13. Tnh din tch hnh phng gii hn bi:
a/ ng parabol y = x2 + 4 v ng thng x y + 4 = 0.
b/ Parabol bc ba y = x3 v cc ng y = x, y = 2x.
c/ ng trn x2 + y2 = 2x v parabol y2 = x
d/ ng y2 = x2 x4
Li gii:
Cc cu a), b), c) c th v hnh v tnh ton d dng nh sau:
a. S =
Z1
b. S =
Z1
c. S = 2
[( x + 4) ( x2 + 4)]dx =
1
6
(2x x2 )dx +
Z2
0
Z2
2
( 4x x2 )
(2x x3 )dx =
2x )dx = 2
3
4
16
3
y = x2 x4
1 x
O
60
Z1
0
61
x2 x4 dx = 13 S =
61
4
3
62
2. Trng hp bin ca hnh phng cho trong h to cc (tnh din tch ca min c
dng hnh qut)
=
Nu S gii hn bi
r = r ( )
r ( ) C[, ]
1
th S =
2
r2 ( )d
(2.10)
Bi tp 2.14. Tnh din tch hnh phng gii hn bi ng hnh tim r2 = a2 cos 2
Li gii:
Kho st v v th ca ng cong trong to cc v nhn xt tnh i xng ca hnh
v ta c:
1
S = 4S( D ) = 4.
2
Z4
r2 ( )d = a2
Zb q
y = f ( x)
AB
axb
f C1 [ a, b]
th s =
1 + [ f 0 ( x )]2
x = x (t)
Z q
y = y(t)
AB t
th s =
[ x 0 (t)]2 + [y0 (t)]2 dt
x (t), y(t) C1 [ a, b]
02
x (t) + y02 (t) > 0t [, ]
Trng hp ng cong AB cho bi phng trnh trong to cc:
Z q
r = r ( )
AB
r ( ) C1 [, ]
(2.11)
th s =
r2 ( ) + r 02 ( ) d
62
(2.12)
(2.13)
63
x = a(cos t + ln tg t )
2
b/
khi t bin thin t
y = a sin t
x
Li gii:
a/ Ta c
ex
ex
ex + 1 ex 1
1 + y 02 ( x ) = 1 +
!2
Z2 2x
e +1
1
e2x 1
dx
(t= e2x )
Ze
e2
e2x + 1
e2x 1
!2
t+1
e2 + 1
= ln 2
2t(t 1)
e
x 02 ( t ) + y 02 ( t ) = a 2 .
cos2 t
2
sin t
s = a
Z2
cos2 t
dt = a ln
sin2 t
Zb
(2.14)
S( x )dx
Za
0
(a2 x2 )dx =
63
16 3
a
3
64
Za
S( x )dx m S( x ) =
Z2
0
(4 y2 )dy =
16
16
nn V =
a
3
3
Zb
a x b
y=0
y = f ( x)
(2.15)
f 2 ( x )dx
Tng
t, n vt th l vt th trn xoay c to thnh khi quay hnh thang cong
c y d
quanh trc Oy, trong C[c, d] th
x=0
x = (y)
V=
Zd
(2.16)
2 (y)dy
Bi tp 2.18. Tnh th tch khi trn xoay to nn khi quay hnh gii hn bi cc ng
y = 2x x2 v y = 0.
a/ quanh trc Ox mt vng
b/ quanh trc Oy mt vng.
Li gii:
a/ p dng cng thc 2.15 ta c:
V=
Z2
0
(2x x2 )dx =
Z1
0
1+
1y
2
dy
64
Z1
0
1y
2
dy =
65
a x b
y=0
y = f ( x)
S = 2
Zb
a
| f (x) |
c y d
Tng t nu quay hnh thang cong x = 0
x = (y)
S = 2
Zd
c
| (y) |
1 + f 02 ( x )dx
1 + 02 (y)dy
a/ y = tg x, 0 < x
b/
x2
a2
y2
b2
(2.17)
(2.18)
66
Li gii:
a/ p dng cng thc 2.17 ta c:
Z4
S = 2
tg x
Z1 q
= 2
0
1
Z
Z2
Z 5
= .
1 + (1 + tg2 x )dx
1 + (1 + t2 )2 .
dt
1 + t2
(t t = tg x )
1 + (1 + t2 )2
.d(t2 + 1)
2
1+t
1 + s2
ds
s
(t s = 1 + t2 )
1
1+ 2
du
u 1
i
51
5+1
2 + ln
ln
2
21
2+1
1h
S = 2.2
= 4
a
b
Zb
0
Zb
0
a
b
b2
1+
a
.p
y
b2 y 2
2
dy
b4 + (a2 b2 )y2 dy
ap 2
a b2
= 4
b
= 4
y2 .
ap 2
a b2
b
Zb
0
Zb q
y2 +
b4
dy
a2 b2
y2 + dy( t =
b4
)
a2 b2
ib
y2 + + ln | y + y2 + |
0
!
Z q
q
q
h
i
1
y2 + dy = y y2 + + ln | y + y2 + |
2
ap 2
1h
= 4
a b2 . y
b
2
66
67
c/ Trc ht
9y2 = x (3 x )2 18yy0 = 3(3 x )(1 x ) y0 =
(3 x )(1 x )
(1 x )2
y 02 =
6y
4x
Z3
0
x (3 x )
.
3
1
(1 x )2
dx = 2.
1+
4x
6
Z3
0
(3 x )(1 + x )dx = 3
ZA
a
f ( x )dx = lim
A+
ZA
f ( x )dx
+
Z
f ( x )dx = lim
Za
A
f ( x )dx v
+
Z
67
f ( x )dx =
lim
A+ ,A0
ZA
A0
f ( x )dx
68
Ta c th vit
+
Z
f ( x )dx =
+
Z
f ( x )dx +
Za
f ( x )dx
f ( x )dx = F( A) F(a)
k hiu
F(+) = lim F( A)
A
th c th vit
+
Z
a
V d 4.1.
e2
Ta c
ZA
e2
+
Z
dx
x ln x (ln ln x )2
ZA
dx
dx
1
1
1 A
1
nn lim
=
=
=
2
2
ln ln x e2
ln 2 ln ln A
ln 2
x ln x (ln ln x )
x ln x (ln ln x )
A+
e2
Vy
+
Z
e2
+
Z
Trc ht ta tnh
( x2
ZA
A0
ZA
A0
1
dx
=
2
ln 2
x ln x (ln ln x )
dx
+ 1 )2
dx
,
( x 2 + 1)2
t x = tg t
dx
=
2
( x + 1 )2
arctg
Z A
arctg A0
dx
(1+ x 2 )2
1 + cos 2t
dt =
2
68
= cos2 tdt,
dt
1+tg2 t
sin 2t arctgA
t
+
2
4
arctgA0
69
Khi A +, A0 th arctg A
+
Z
3.
Z0
Z0
A
2 ; arctg
dx
=
2
( x + 1 )2
A0 2 , suy ra
t
sin 2t 2
=
+
2
4
2
4. Xt s hi t ca tch phn
I=
+
Z
1
dx
x
Tch phn suy rng I hi t khi v ch khi > 1, v phn k khi v ch khi 1.
xb
Zt
a
f ( x )dx = lim
tb
Zt
f ( x )dx
f ( x )dx = lim
t a+
Zb
f ( x )dx v
Zb
f ( x )dx =
lim
t a+ ,t0 b
Zt
t
f ( x )dx =
Zc
f ( x )dx +
Zb
c
f ( x )dx
f ( x )dx
70
V d 4.2.
1. Xt s hi t ca tch phn
Z0
Z1
dx
1 x2
dx
dx
= lim
= lim arcsin x = lim ( arcsin t) =
2
t1
t1
t1
1 x2
1 x2
t
t
t
Z1
Z1
dx
dx
= lim
= lim arcsin x = lim arcsin t =
2
t 1
t 1
t 1
1 x2
1 x2
0
0
Z0
nn
Z1
dx
1 x2
2. Xt s hi t ca tch phn I =
Z0
Z1
0
dx
1 x2
Z1
0
dx
1 x2
dx
x
Tch phn suy rng I hi t khi v ch khi < 1, phn k khi v ch khi 1.
+
Z
Nu
Zb
| f ( x )|dx hi t th
+
Z
f ( x )dx hi t
+
Z
f ( x )dx cng hi t
nh ngha 2.8.
Nu
+
Z
a
nhng
| f ( x )|dx hi t th ta ni
+
Z
a
Nu
Zb
a
+
Z
f ( x )dx hi t tuyt i, cn nu
| f ( x )|dx phn k th ta ni
| f ( x )|dx bn hi t.
tuyt i, cn nu
bn hi t.
Zb
f ( x )dx hi t
+
Z
a
+
Z
f ( x )dx hi t nhng
Zb
a
70
Zb
f ( x )dx hi t
| f ( x )|dx phn k th ta ni
Zb
a
| f ( x )|dx
71
Khi
i) Nu
+
Z
+
Z
g( x )dx hi t th
ii) Nu
+
Z
f ( x )dx hi t
f ( x )dx phn k th
+
Z
g( x )dx phn k
+
Z
f ( x )dx v
+
Z
+
Z
g( x )dx hi t th
f (x)
2. Nu lim
= + v nu
x + g( x )
+
Z
f ( x )dx hi t.
+
Z
g( x )dx phn k th
+
Z
f ( x )dx phn k.
Tng t chng ta cng c cc tiu chun hi t cho trng hp tch phn suy rng ca
hm s khng b chn.
nh l 2.21 (Tiu chun so snh).
i) Nu
Zb
a
g( x )dx hi t th
Zb
f ( x )dx hi t
71
72
ii) Nu
Zb
f ( x )dx phn k th
Zb
g( x )dx phn k
Zb
f ( x )dx v
Zb
Zb
g( x )dx hi t th
f (x)
= + v nu
2. Nu lim
x a+ g( x )
Zb
f ( x )dx hi t.
Zb
g( x )dx phn k th
Zb
f ( x )dx phn k.
Ch :
Khi xt n tnh cht hi t hay phn k ca mt tch phn suy rng, ni chung
chng ta ch "quan tm" ti dng iu ca hm s ti cc im bt thng.
Khi s dng tiu chun so snh chng ta thng hay so snh cc tch phn suy rng
cho vi hai loi tch phn suy rng sau:
Z +
>1
dx hi t nu
a) I1 =
x phn k nu 1
a
Z b
Z b
hi t nu < 1
hi
t
nu
<
1
dx
dx
0
b) I2 =
, I2 =
a ( x a) phn k nu 1
a (b x ) phn k nu 1
4.5 Bi tp
a.
c.
Z0
+
Z
b.
xe dx
( x2
dx
+ 1 )2
d.
+
Z
cos xdx
0
Z1
0
72
dx
p
x (1 x )
a.
Li gii.
Z0
73
0
xe x dx = e x ( x 1)
=1
+
b.
cos xdx = sin x . Do khng tn ti gii hn lim sin x nn tch phn cho
x +
0
0
phn k.
+
Z
c.
+
Z
d.
Z1
0
dx
=2
( x 2 + 1 )2
Z +
dx
. t x = tg t th I = 2
( x 2 + 1 )2
dx
p
x (1 x )
Z2
0
dx
p
x (1 x )
{z
}
I1
Z1
1
2
Z2
cos2 tdt =
dx
p
x (1 x )
{z
I2
Z1
0
1
. Mt
x
x (1 x )
dx
hi t nn I1 hi t.
x
Z1
0
1
x (1 x )
1
.
1x
dx
hi t nn I2 hi t.
1x
Vy I = I1 + I2 hi t.
Trong trng hp tng qut, mun tnh I =
Zb
a
bin
dx
p
( x a)(b x )
x = a cos2 + b sin2
s chuyn I v tch phn xc nh
I=2
Z2
0
73
d =
74
a.
d.
Z1
dx
tg x x
0
+
Z
1
b.
ln(1 + x )dx
x
e.
Z1
xdx
sin
e x1
0
+
Z
1
c.
e x
dx
x2
f.
Z1
0
+
Z
0
xdx
1 x4
x2 dx
x4 x2 + 1
Li gii.
1
1
1
: 3 =
3
x 0 tg x x x
lim
Mc khc
Z1
0
dx
phn k nn
x3
Z1
0
dx
cng phn k.
tg x x
Z1
Z1
dx
x
xdx
1
. Do hi t nn
cng hi t.
sin
x
sin
e
1
e x1
x
x
0
x
x
1
=p
2 1x
(1 x )(1 + x + x2 + x3 )
1 x4
Do
Z1
0
dx
hi t nn
1x
Z1
0
xdx
1 x4
cng hi t.
1
ln(1 + x )
> vi mi x > e 1. M
d. Ta c
x
x
phn k.
+
Z
1
dx
phn k nn
x
e. Ta c
2
e x
+
2
Z
e x
1
x2
+
Z
1
e x
1
< 1 vi mi x > 0 nn 2 < 2 vi mi x > 0. Mt khc
x
x
dx cng hi t.
f. Khi x + th
1
x2
ln(1 + x )dx
cng
x
+
Z
0
dx
hi t nn
x2
+
Z
a
Li gii.
+
Z
a
75
x +
sin( x2 ).
+
Z
sin( x2 )dx
c hi t khng?
f (x)
= 1, m
Li gii. Theo gi thit lim
x + A
+
Z
Adx phn k nn
+
Z
+
Z
f ( x )dx
a.
+
Z
sin( x )dx
+
Z
b.
d.
g.
Z1
0
+
Z
(1
x 2 )5
x p1 e x dx
e.
Z2
h.
Z1
0
f.
(tg x ) dx
2
1 cos
x
dx
x p1 (1 x )q1 dx
f ( x )dx
( f C[0, 1])
1 x2
dt
t, dx = , a tch phn cho v dng
2 t
1
I=
2
Ta c th vit
Z1
0
+
Z
+
Z
1
Li gii.
c.
dx
x2 dx
p
3
x2
+
Z
0
sin tdt
=
t
sin tdt
t
+
Z
Z2
sin tdt
sin tdt
+
t
t
0
| {z } |2 {z }
I1
I2
sin t
V lim = 0 nn tch phn I1 thc cht l tch phn xc nh nn hi t, do ch
t 0
t
cn xt I2 .
+
+
+
+
Z
Z
Z
Z
1
cos t + 1
sin t
d(cos t)
cos t
cos t
dt =
dt
=
dt
=
I2 =
3/2
3/2
2
2
t
t
t
t
t
2
2
75
76
hi t.
b. Ta c vi x > 1 th e
x2
< e x m
+
Z
+
Z
e x dx cng hi t.
e x dx = e1 hi t nn
2
1
2
c. Khi x +, 1 cos = 2 sin2 2 nn
x
x
x
+
Z
1
2
1 cos
x
dx hi t.
x2
x2
1
p
= p
nn
d. Khi x 1, p
3
3
3
3
(1 x 2 )5
[(1 x )(1 + x )]5
32. (1 x )5
hi t.
e. Trc ht ta c nhn xt rng I =
v x = khi p > 0.
2
cos x p
sin x
v phn k nu p 1.
, (tg x ) p =
2
sin x
cos x
p
Kt lun:
(1 x 2 )5
nn I hi t nu 1 < p < 0
x p
x2 dx
p
3
Nu p > 0 th khi x
Z1
1
sin x
p
x
sin
x
2
2
Z1
0
p1
(1 x )
q 1
dx =
Z2
p1
(1 x )
{z
I1
q 1
dx +
Z1
1
2
x p1 (1 x )q1 dx
{z
I2
x +
1
x p+1
= lim
=0
x + e x
x2
76
nn
77
x p1 e x dx hi t.
x +
p1 x
dx =
Z1
p1 x
dx +
{z
x p1 e x dx
I1
+
Z
I2
{z
+
Z
x p1 e x dx hi t nu p > 0.
f ( x )dx
= lim
c 1
1 x2
Zc
f ( x )dx
= lim
c 1
1 x2
arcsin
Z c
Z2
f (sin )d =
f (sin )d
V f l mt hm
h si lin tc trn [0, 1] nn hm hp f (sin ) l mt hm s lin tc v
v tch phn cho l tch phn xc nh nn hi t.
b chn trn 0,
2
a.
+
Z
ax
b.
sin bxdx
a.
Li gii.
ax
c.
cos bxdx
+
Z
e ax sin bxdx
b.
+
Z
+
Z
e ax cos bxdx
dx
1 + x4
b
a sin bx + b cos bx ax +
= 2
e
=
2
2
a +b
a + b2
0
b
b sin bx a cos bx ax +
= 2
=
e
2
2
a +b
a + b2
0
1
ta c
t
+
Z
0
dx
=
1 + x4
+
Z
t2 dt
1 + t4
+
Z
0
x2 dx
1 + x4
Do
2I =
+
Z
+
Z
0
dx
+
1 + x4
+
Z
0
x2 dx
=
1 + x4
77
+
Z
0
(1 + x2 )dx
=
1 + x4
+
Z
0
1
1+ 2
x
x2 +
1
x2
dx
78
1
ta c
x
1
I=
2
+
Z
z +
1
=
= arctg
2
z +2
2 2
2
2 2
78
CHNG
HM
S NHIU BIN S
1. G II HN CA HM S NHIU BIN S
1.1 Gii hn ca hm s nhiu bin s
Ta ni rng dy im { Mn ( xn , yn )} dn ti im M0 ( x0 , y0 ) trong R2 v vit Mn M0
khi n + nu lim d( Mn , M0 ) = 0 hay nu xn x0 , yn y0 .
n +
Gi s hm s z = f ( M) = f ( x, y) xc nh trong mt ln cn V no ca im
M0 ( x0 , y0 ), c th tr ti im M0 . Ta ni rng hm s f ( x, y) c gii hn l l khi M
dn n M0 nu vi mi dy im Mn ( xn , yn ) thuc ln cn V dn n M0 ta u c
lim f ( xn , yn ) = l
n +
Khi ta vit
lim
( x,y)( x0 ,y0 )
f ( x, y) = l hay
lim f ( M) = l
M M0
79
80
n +
M M0
1.3 Bi tp
Bi tp 3.1. Tm min xc nh ca cc hm s sau
q
1
p
a. z =
b. z = ( x2 + y2 1)(4 x2 y2 )
x 2 + y2 1
p
y1
c. z = arcsin
d. z = x sin y
x
x 2 y2
( x 0, y 0)
x 2 + y2
b. f ( x, y) = sin
80
x
( x , y )
2x + y
2. o hm v vi phn
Li gii.
81
x 2 k2 x 2
1 k2
1 k2
=
khi x 0
x 2 + k2 x 2
1 + k2
1 + k2
= sin
sin
khi x 0
2x + kx
2+k
2+k
2. O HM V VI PHN
2.1 o hm ring
Cho hm s f ( x, y) xc nh trong mt min D, im M( x0 , y0 ) D. Nu cho y = y0 ,
hm s mt bin s x 7 f ( x, y0 ) c o hm ti im x = x0 th o hm gi l
f
82
i vi hm s mt bin s, s tn ti o hm ti im x0 tong ng vi s kh
vi ca n ti x0 . i vi hm s nhiu bin s, s tn ti ca cc o hm ring ti
M0 ( x0 , y0 ) cha n kh vi ti M0 (xem bi tp 3.3). nh l sau y cho ta iu
kin hm s z = f ( x, y) kh vi ti M0 .
nh l 3.22. Nu hm s f ( x, y) c cc o hm ring trong ln cn ca M0 v nu
cc o hm ring lin tc ti M0 th f ( x, y) kh vi ti M0 v
dz = f x0 4 x + f y0 4 y
2.3 o hm ca hm s hp
Cho D l mt tp hp trong R2 v cc hm s
D ( D ) R2 R
v F = f l hm s hp ca hai hm s f v :
F( x, y) = f (u( x, y), v( x, y))
f f
,
lin tc trong ( D ) v nu u, v c cc
x y
u u v v
F F
trong D th tn ti cc o hm ring
v
o hm ring
, , ,
,
x y x y
x y
f u f v
F
=
+
x
u x v x
(3.1)
F
f u f v
=
+
y
u y v y
nh l 3.23. Nu f c cc o hm ring
82
2. o hm v vi phn
83
u
u
F F
f f
x y
=
x y
u v v v
x y
trong ma trn
u
x
v
x
u
y
v
y
2 f
f
=
= f xx ( x, y)
x x
x2
f
2 f
=
= f yx ( x, y)
y x yx
f
2 f
=
= f xy ( x, y)
x y
xy
2 f
f
= f yy ( x, y)
=
y y
y2
84
f ( M0 + t~l ) f ( M)
t
f
( M0 ).
~l
Nu ~l trng vi vct n v i ca trc Ox th o hm theo hng ~l chnh l o hm
ring theo bin x ca hm f
f
f
( M0 ) =
( M0 )
x
~l
c gi l o hm ca hm s f theo hng ~l ti M0 v c k hiu l
v c k hiu l grad f ( M0 ).
nh l 3.26. Nu hm s f ( x, y, z) kh vi ti M0 th ti ta c
f
( M0 ) = grad f .~l
~l
f
( M0 ) th hin tc bin thin ca hm s f ti M0 theo hng ~l. T cng thc
~
l
f
~
f
~
( M0 ) = grad f .l = grad f l . cos grad f ,~l ta c ( M0 ) t gi tr ln nht bng
~l
~l
~
grad f l nu ~l c cng phng vi grad f . C th
Ch :
84
2. o hm v vi phn
85
Theo hng ~l, hm s f tng nhanh nht ti M0 nu ~l c cng phng, cng hng
vi grad f .
Theo hng ~l, hm s f gim nhanh nht ti M0 nu ~l c cng phng, ngc hng
vi grad f .
2.6 Hm n - o hm ca hm s n
Cho phng trnh F( x, y) = 0 trong F : U R l mt hm s c cc o hm
ring lin tc trn tp m U R2 v Fy0 ( x0 , y0 ) 6= 0. Khi phng trnh F( x, y) = 0
xc nh mt hm s n y = y( x ) trong mt ln cn no ca x0 v c o hm
y0 ( x ) =
Fx0
Fy0
2.7 Bi tp
Bi tp 3.3. Chng minh rng hm s
xy
2
2
f ( x, y) = x + y
nu ( x, y) 6= (0, 0)
nu ( x, y) = (0, 0)
c) z = x y
a.
2y 2
1 + 2x 2
1
x
+
y
x +y
p
p
=p
; z0y =
z0x =
x + x 2 + y2
x 2 + y2
x + x 2 + y2
85
86
3 1
d.
1
z0x =
x 2 y2
x 2 + y2
z0y =
+ 1 x
+ 1 y
1
x 2 y2
x 2 + y2
x 2 y2
x 2 + y2
x 2 y2
x 2 + y2
e.
u0x = yz x y
z 1
!
!
y2
= p
x x 4 y4
=p
y
x 4 y4
f.
1
2x
2y
( x 2 + y 2 + z2 )
( x 2 + y 2 + z2 )
2z
( x 2 + y 2 + z2 )
b.
x arctg
0
y 2
x
x sin y y sin x
x 2 + y2
f ( x, y) =
0
86
nu x 6= 0
nu x = 0
nu ( x, y) 6= (0, 0)
nu ( x, y) = (0, 0) .
2. o hm v vi phn
87
Li gii.
a. Ta d
thy hm
s lin tc vi mi ( x, y) 6= (0, y).
y 2
y 2
Xt x = 0, v x arctg x 2 | x | nn lim x. arctg x = 0 = f (0, y) . Vy f ( x, y) lin
x 0
tc trn R2 .
Vi x 6= 0 cc o hm ring tn ti v lin tc:
z0x = arctg
y 2
x
2x2 y2 0
2x3 y
,
z
=
x 4 + y4 y
x 4 + y4
Xt ti x = 0,
2
0, y = 0
f (h, y) f (0, y)
f x0 (0, y) = lim
= arctg yh =
h
h 0
2 , y 6= 0
f (0, y + k) f (0, y)
f y0 (0, y) = lim
= lim 0 = 0
k
k 0
k 0
Vy ta thy f x0 ( x, y) lin tc trn R2 \ (0, 0) ; f y0 ( x, y) lin tc trn R2 .
x 2 + y2
x 2 + y2
y
x
2 y
x
nn
Vy f ( x, y) lin tc trn R2 .
x sin y ysinx
=0
lim
x 0
x 2 + y2
y 0
Bi tp 3.6. Gi s z = y f x2 y2 , f l hm s kh vi. Chng minh rng i vi
hm s z h thc sau lun tho mn
1 0
1
z
zx + z0y = 2
x
y
y
Li gii. Ta c
nn
z0x = y f x2 y2 .2x, z0y = f x2 y2 + y. f x2 y2 . (2y)
f x 2 y2
1 0
z
1 0
z x + zy =
= 2
x
y
y
y
Bi tp 3.7. Tm o hm ca hm s hp sau y
p
2
2
a. z = eu 2v , u = cos x, v = x2 + y2 .
87
88
Li gii.
a. Ta c
(
nn
u0x
u0y
v0x =
= sin x
x 2 + y2
;
;
v0y = y
=0
2
2
x +y
b. Ta c
u0x = y
;
u0y = x
z0x
2 y4 1
2 0
= , zy =
x
y ( y4 + 1)
nn
c. Ta c
nn
z0t = q
v0x =
v0y =
1
y
x
y2
xt0 = 3
y0t = 12t2
1
1 ( x y)2
3 12t2
Li gii.
b.
x+y
xy
b. z = ln tg
d. u = x y z .
2
a.
dz = cos x2 + y2 (2xdx + 2ydy)
dz =
2
sin
2y
x
88
xdy ydx
x2
y
x
(3.2)
2. o hm v vi phn
89
c.
( x y) dx + ( x + y ) dy
.
( x y)2 + ( x + y)2
dz =
d.
du = x
Bi tpq
3.9. Tnh gn ng
a. A =
y2 z
y2 z
2
dx + 2yz ln xdy + y ln xdz .
x
b. B = ln
a. Xt hm f ( x, y) =
Li gii.
f x0 =
p
3
1, 03 +
0, 98 1
x2 + y2 , x = 0, 02; y = 0, 05; x = 1; y = 0. Ta c
1
3 ( x 2 + y2 )
2x; f y0 =
2/3
1
3 ( x 2 + y2 )
2/3
2y
Khi
2
f (1 + x, 0 + y ) f (1, 0) + f x0 (1, 0) x + f y0 (1, 0) y = 1 + .0, 02 + 0.0, 05 = 1, 013.
3
b. Xt hm
f ( x, y) = ln
x+
x+
Ta c
f x0 =
3
Khi
y 1 ; x = 1; y = 1; x = 0, 03; y = 0, 02
.
y 1 3x
2
3
; f y0 =
3
x+
y 1 3y 34
1
1
f (1 + x, 1 + y ) f (1, 1) + f x0 (1, 1) x + f y0 (1, 1) y = 0 + .0, 03 + (0, 02) = 0, 005.
3
4
x+y
y
= ; tnh y0
a
a
3
3
3
d. x + y + z 3xyz = 0, tnh z0x , z0y
b. arctg
Li gii.
a. Xt hm s n F ( x, y) = x3 y y3 x a4 = 0, c Fx0 = 3x2 y y3 ; Fy0 = x3 3y2 x. Vy
y0 =
3x2 y y3
Fx0
=
Fy0
x3 3y2 x
89
90
b. Xt hm s n F ( x, y) = arctg
x+y
a
y
a
y0 =
Fx0 =
Fy0 =
1+ (
1
a
x +y 2
a
a
a2 +( x + y)2
( x + y )2
a
a2 +( x + y)2
1
a
a2 a2 (x + y)2
a( a2 +(x + y)2 )
nn
1
1
; z0y =
z
1e
1 ez
0
x
x
Fx = (e + xe )
Li gii. Xt hm s F ( x, y, z) = zez xe x yey = 0 c Fy0 = (ey + yey ) nn
F0 = ez + zez
z
x xe x
x xe x
( x + z) eez+
1 + eez+
0 ) . (y + z ) ( x + z ) ( z0 )
z
+
ze
+ zez
1
+
z
(
x
x
0
=
ux =
2
2
y y
(y + zy) y
(y +z)
e + ye
e + ye
0 (y + z) z0
y
+
z
x
+
z
.
1
+
x
+
z
.
1
+
z
(
)
(
)
(
)
y
y
ez + zez
ez + zez
=
uy =
(y + z)2
( y + z )2
Bi tp 3.12. Tm o hm ca cc hm s n y( x ), z( x ) xc nh bi h
x + y + z
=0
x 2 + y 2 + z2 = 1
Li gii. Ly o hm hai v ca cc phng trnh ca h ta c
1 + y 0 + z0
=0
x
x
2x + 2yy0 + 2zz0 = 0
x
nn
zx
y0x =
yz
xy
0
zx =
yz
90
2. o hm v vi phn
91
2
x
Li gii. Xt hm s F ( x, y, z) = z2 +
T suy ra x2 z0x +
z0y
y
2
x
Fx0 = x22
p
y
0
2
2
y z c Fy = y2 z2
Fz0 = 2z +
nn
z
y2 z2
x2
0
zx =
2z + 2z 2
y z
y
y2 z2
z0y =
2z + z
y2 z2
= 1z .
Li gii.
( x 2 + y2 )
z0x
z0y
c. Ta c
b. z = x2 ln x2 + y2
z 0 = x p x 2 + y2
x
a. Ta c
p
z 0 = y x 2 + y2
y
b. Ta c
zx
zy
c. z = arctg
y
x
p
2x
2x2 + y2
00 =
2 + y2 + x p
p
x
z
=
xx
2 x 2 + y2
x 2 + y2
2
p
x + 2y2
2y
nn z00yy = x2 + y2 + y p
=p
2 x 2 + y2
x 2 + y2
xy
z00 = p2xy
=p
xy
2
2
2
2 x +y
x + y2
00 = 2 ln ( x + y) + 2x + 2x ( x + y) x
xx
x+y
x2
( x + y)2
= 2x ln ( x + y) +
x2
x+y
00 = 2x +
z
nn
xy
x2
x + y ( x + y)2
x2
x+y
z00yy =
( x + y)2
2xy
z00xx =
y
y
1
( x 2 + y2 )
.
=
=
2
2
y 2 x2
2
2
x 2 + y2
1+ x
00 = x + y + y.2y = y x
z
nn
xy
2
2
1
1
x
( x 2 + y2 )
( x 2 + y2 )
=
=
2
2
y 2x
x +y
2xy
1+ x
00
zyy = 2
2
( x + y2 )
91
92
b. z =
2 ( x2
1
+ y2 )
a. Ta c dz = y2 2xy dx + 2xy x2 dy nn
b. Ta c dz =
2
2( x 2 + y2 )
d2 z =
dx +
y
2
2( x 2 + y2 )
y2 3x2
( x2
+ y2 ) 3
dy nn
(dx )2
4xy
( x2
+ y2 )
dxdy +
3
x2 3y2
( x2
+ y2 ) 3
(dy)2
3. C C TR CA HM S NHIU BIN S
3.1 Cc tr t do
nh ngha 3.9. Cho hm s z = f ( x, y) xc nh trong mt min D v M0 ( x0 , y0 ) D.
Ts ni rng hm s f ( x, y) t cc tr ti M0 nu vi mi im M trong ln cn no ca
M0 nhng khc M0 , hiu s f ( M) f ( M0 ) c du khng i.
Nu f ( M) f ( M0 ) > 0 trong mt ln cn no ca M0 th M0 c gi l cc tiu
ca hm s f ti M0 .
Nu f ( M) f ( M0 ) < 0 trong mt ln cn no ca M0 th M0 c gi l cc i
ca hm s f ti M0 .
Trong phn tip theo chng ta s dng cc k hiu sau:
p = f x0 ( M), q = f y ( M), r = f xx ( M), s = f xy ( M), t = f yy ( M)
nh l 3.27. Nu hm s f ( x, y) t cc tr ti M v ti cc o hm ring p =
f x0 ( M), q = f y ( M) tn ti th cc o hm ring y bng khng.
nh l 3.28. Gi s hm s z = f ( x, y) c cc o hm ring n cp hai lin tc trong
mt ln cn no ca M0 ( x0 , y0 ). Gi s ti M0 ta c p = q = 0, khi
3. Cc tr ca hm s nhiu bin s
93
2. Nu s2 rt > 0 th f ( x, y) khng t cc tr ti M0 .
Ch : Nu s2 rt = 0 th cha kt lun c iu g v im M0 , n c th l cc tr,
cng c th khng. Trong trng hp ta s dng nh ngha xt xem M0 c phi l
cc tr hay khng bng cch xt hiu f ( M) f ( M0 ), nu n xc nh du trong mt ln
cn no ca M0 th n l cc tr v ngc li.
Bi tp 3.16. Tm cc tr ca cc hm s sau
a. z = x2 + xy + y2 + x y + 1
b. z = x + y x.ey
d. z = x2 + y2 e(x
c. z = 2x4 + y4 x2 2y2
Li gii.
p = z0 = 2x + y + 1 = 0
x
a. Xt h phng trnh
q = z0 = x + 2y 1 = 0
2 + y2
x = 1
y = 1
. Vy ta c
p = 1 ey = 0
q = 1 xey = 0
x = 1
y = 0
z0 = 4y3 4y
y y 2 1 = 0
y
x = 0 x = 1 x = 1
2
2
y = 0 y = 1 y = 1
ti hn ca hm s l
M1 (0, 0) ;
1
M6
, 1 ;
2
M2 (0, 1) ;
1
M7 , 0 ;
2
M3 (0, 1) ;
1
M8 , 1 ;
2
1
,0 ;
M4
2
1
M9 , 1
2
Vy cc im
M5
1
,1
2
94
1
2, 0
; M7
1
2 ,0
; A = 4; B = 0; C = 4; B2 AC = 16 > 0 nn M4 , M7
khng phi l im cc i vi z = 0.
Ti M5 21 , 1 ; M6 21 , 1 ; M8 12 , 1 ; M9 12 , 1 ; A = 4; B = 0; C = 8; B2
AC = 32 < 0 nn M5 , M6 , M8 , M9 l cc im cc tiu vi gi tr ti l
z = 98 .
xy
00
zyy
= 2 + 2.e(x
2 + y2
2 + y2
3.2 Cc tr c iu kin
Cho tp m U R2 v hm s f : U R. Xt bi ton tm cc tr ca hm s f khi
cc bin x, y tho mn phng trnh
( x, y) = 0
Ta ni rng ti im ( x0 , y0 ) U tho mn iu kin ( x0 , y0 ) = 0 hm f c cc i tng
i (tng ng cc tiu tng i) nu tn ti mt ln cn V U sao cho f ( x, y) f ( x0 , y0 )
(tng ng f ( x, y) f ( x0 , y0 )) vi mi ( x, y) V tho mn iu kin ( x, y) = 0. im
( x0 , y0 ) c gi l cc tr c iu kin ca hm s f ( x, y), cn iu kin ( x, y) = 0 c
gi l iu kin rng buc ca bi ton. Nu trong mt ln cn ca ( x0 , y0 ) t h thc
( x, y) = 0 ta xc nh c hm s y = y( x ) th r rng ( x0 , y( x0 )) l cc tr a phng
ca hm s mt bin s g( x ) = f ( x, y( x )). Nh vy, trong trng hp ny bi ton tm cc
tr rng buc c a v bi ton tm cc tr t do ca hm s mt bin s. Ta xt bi
ton sau y
Bi tp 3.17. Tm cc tr c iu kin
a. z =
1
x
1
y
vi iu kin
1
x2
1
y2
1
a2
b. z = x.y vi iu kin x + y = 1
94
3. Cc tr ca hm s nhiu bin s
Li gii.
a. t x =
a
sin t ; y
95
a
cos t ,
ta c
z=
1
x2
1
y2
1
.
a2
Khi
sin t cos t
1 1
+ =
+
.
x y
a
a
Ta c
cos t sin t
5
2
=
=
sin
t = 0 t = t =
a
a
a
4
4
4
2
Vi t = 5
ta
c
x
=
2a;
y
=
2a,
hm
s
t
cc
i
v
z
=
C
4
a .
z0t
y ( x0 , y0 )
6 = 0.
xf ( x, y) +
=0
x ( x, y) = 0
f
y ( x, y) +
(3.3)
y = 0
y ( x, y) = 0
( x, y) = 0
= 0
vi ( x, y, ) = f ( x, y) + ( x, y) c gi l hm Lagrange.
2
2
2
2
(
x
,
y
,
)
dx
+
2
(
x
,
y
,
)
dxdy
+
( x0 , y0 , 0 )dy2
0
0
0
0
0
0
x2
xy
y2
95
96
( x0 , y0 )dx +
( x0 , y0 )dy = 0
x
y
hay
x
dy =
( x0 , y0 )
y ( x0 , y0 )
dx
1
x
1
x
+ y1 + ( x12 +
1
y
1
y2
vi iu kin
1
).
a2
1
x2
1
y2
1
a2
T h phng trnh
= x12 2
x3
x
1
2
y = y2 y3
= 12 + 12 12 = 0
x
y
a
ta thu c cc im ti hn l M1 (a 2, a 2) ng vi 1 = a , M2 ( a 2, a 2) ng
2
vi 2 = a . Ta c
2
2
2
2
d = 2 dx2 + 2
dxdy + 2 dy2 =
xy
x
y
2
T iu kin
d2 ta c
1
x2
+ y12
1
a2
6
2
+ 4
3
x
x
dx +
2
6
+ 4
3
y
y
dy2
Ti
kin.
2
(dx2
4a3
dy2 )
2 2
(dx2 )
4a3
96
> 0 nn M2 l im cc tiu c iu
3. Cc tr ca hm s nhiu bin s
97
2 , y = 0, y = 2 .
97