1 Kt cuc ng cay

KT CUC NG CAY

khng phi l mt ngy ng lm ngi M t ho. Ngy l ngy 30 Thng
T nm 1975, vo lc 5 gi 30 sng, khi chic trc thng Thy Qun Lc Chin
(TQLC) CH-46 ri khi mi nh Ta i S M Si Gn mang theo nhng ngi
M cui cng, khng k nhng ngi lnh TQLC, ti chic tu USS Okinawa v
ni an ton, ton b s phn bi ca chng ta chn ng tn qu nh. 420 ngi
dn di tn pha di, nhng ngi m chng ti ha hn nghim chnh rng s
khng b ri, bt u dn p nhng ngi lnh TQLC cng ang rt vo bn trong
ta i s.
Nhng qu tr. Nc M khng ch b ri ngi bn ng minh c mt cch
v trch nhm vo lc du si la bng ny m cn b ri mt cch ng h thn
my trm ngi di tn cui cng, nhng ngi tin cy Hoa K vo gi pht cui
cng . Trong s c c nhng ngi lnh cu ha a phng, nhng ngi
khc t c di tn sm v e ngi mt trong nhng chic trc thng c th b rt
trong sn ta i s; mt linh mc ngi c cng vi mt s tr m ci Vit Nam;
v nhng thnh vin ta i s i Hn, gm c cc s quan C Quan Trung ng
Tnh Bo i Hn, nhng ngi t nguyn li n gi cht nhng cho cc
ngi dn thng c di tn trc h v ri sau h b thm st mt cch
v cm bi nhng k xm lc n t min Bc Vit Nam.
Ci ng tic nht l chuyn y xy ra hon ton khng do ch , m l do s mt
lin lc gia nhng ngi ang iu hnh cuc di tn ta i s, nhng ngi trn
hng khng mu hm ang kim sot cc trc thng ngoi khi, v nhng ngi
Honolulu v Washington ang c nhng quyt nh sau cng. Ni tm li, Chin
Tranh Vit Nam mt ln na chm dt.
Vic tr li Vit Nam ca ti vo thng By nm 1974 bt u hon ton khc vi
chuyn cng tc ca ti trc vo nm 1966-1967. Khc vi ln cng tc th nht
lc ti l mt s quan hnh qun ca Tiu on 1, Trung on 2, S on 1 B
Binh (Hoa K), ri sau khi b thng ln th hai, ti ph trch s quan hnh qun G-3
vi lc lng D Chin II Vit Nam, lc c th khng cn nhiu cht chc.



Vo nm 1975, Vit Nam coi nh ha bnh.

N tng nh ha bnh n ni v ti v a con trai 18 tui thp tng theo ti
ti Si Gn cng vi mt s gia nh khc trong Phi B M nh ban tham mu ta
2 Kt cuc ng cay

i s M; 50 nhn vin qun s ca Phng Ty Vin Quc Phng (c quan DAO:
Defense Attach Office); v phi on nh b ca Ton Qun S Hn Hp Bn Bn
ca Hoa K m ti c ch nh lm Trng Tiu Ban v thng thuyt. Ta i s
ta lc trung tm Si Gn, nhng c quan DAO v Ton Qun S Hn Hp Bn
Bn li ta lc ti tr s ca c quan MACV (Military Assistance Command, Vietnam)
c cn c Tn Sn Nht ni ngoi Si Gn cch vi dm.
Thomas Polgar, l Trng Vn Phng CIA lc , trong mt bi bo mang ta
Managing the Company Store trn tp ch Vietnam (tp ch ca cc cu chin binh
tham chin ti Vit Nam xut bn mi hai thng) trong Thng Tm nm 1989 vit:
Vo nm 1973-1974, ti thng xuyn li xe t Si Gn i M Tho trong vng ng
bng sng Cu Long v cho nhn vin ca ti li xe i Lt. Nhng trc l
chnh xuyn sut trong nc v cn bn l an ton cho nhng chuyn i vo ban
ngy.
Khi ngi con trai ln ca ti, sau ny l mt sinh vin s quan trng v b West
Point, n chung vui vi chng ti nhn ma l Ging Sinh 1974, c hai cu con trai
u mun tham gia vo ton ngi ca ta i s li xe i chi tm Vng Tu. Ti
t chi, v nh li hai s on M tng phi khai thng con ng gn mi
nm trc vt qua mt vng qu y th nghch.
Nhng Vit Cng gn nh bin mt khong gn su nm do hu qa ca cuc
tn cng Tt 1968. T cho n khi k kt Hip nh Ha Bnh Paris trong Thng
Ging 1973, cuc chin gn nh ch l gia qun i chnh qui Bc Vit v Qun Lc
Vit Nam Cng Ha, cn Vit Cng hu nh khng cn gi mt vai tr g. V, k t
sau Tt 1968, Hoa K cng bt u gim bt s lin h. Tip theo trn nh trn
i Tht Bm (Hamburger Hill) vo thng 5-1969, tt c cc cuc hnh qun c tnh
tn cng chin lc ca Hoa K b ct gim mt cch nghim trng, v k t
thng 7-1969 vic rt qun i M bt u c thc hin. n Thng Tm nm
1972 ton b cc lc lng trn b ca Hoa K ra i.
n Thng Ba nm 1973, theo Hip nh Paris, tt c lc lng qun s M cn li,
ngoi tr 50 nhn vin DAO v cc thnh vin Ton Qun S Hn Hp Bn Bn, u
ri khi Vit Nam. Cc trn nh trong nm 1973 ch cn gii hn qua cc trn
ng nh ni nng thn ho lnh gia QLVNCH v 15 s on Bc Vit, gm
khong 149.000 qun chin u v 71.000 qun ym tr c php li Min
Nam Vit Nam theo nhng iu khon ca Hip nh Paris. Nhiu ngi sau ny
trch c cho rng l nhng iu khon dn n s sp ca Min Nam Vit
Nam.
Tuy nhin, Trng vn phng CIA Polgar li khng ng v iu . Trong cuc
phng vn vi tp ch Vietnam vo Thng Tm nm 1989, ng ni rng Hip
nh Ha Bnh Paris c coi nh l mt tha hip trong danh d v hp l c
3 Kt cuc ng cay

tho ra v k kt Vn l ch Bc Vit nhy bn v nhn thy s suy yu
trong quyt tm ca M khng cn mun tip tc ym tr cho Nam Vit Nam, nn
nhng ngi Cng Sn gia tng xem thng bn Hip nh Paris. Cc iu
khon ca Hip nh Paris nu c thi hnh, chng hn ging nh nhng iu
khon trong bn Tha c nh Chin i Hn nm 1953, th s tip tc cho mt
Min Nam Vit Nam c lp, d c th b yu i, cng c th c bo m trong
nhiu nm.
Nhng n khng c nh vy, bi v vo ng ci thi im quan trng nht
Hoa K khng gi li ha. Nh Tng Homer Smith cp [trong bi vit
Bn Mi Lm Ngy Cui Cng Vit Nam (Final Forty Five Days in Vietnam) trn
tp ch Vietnam s Thng T 1995] rng, khng ch Quc Hi khng p ng s
tin gn mt t la vin tr qun s ca Hoa K cho Vit Nam, m c chnh ph M
cng ngonh mt vi nhng cam kt v an ninh ca mnh.
Tng Thng Richard Nixon trong mt l th gi Tng Thng Nguyn Vn Thiu ca
Min Nam Vit Nam vo thng 11 nm 1972 trc ngy k Hip nh Ha Bnh Paris
vit: Ti bo m tuyt i vi ng rng, nu H Ni khng tn trng nhng iu
cam kt trong bn hip nh ny, ti s c nhng hnh ng tr a quyt lit.
Nhng rt tic khng y hai nm sau, Nixon phi ri khi chc v v v tai ting
Watergate.
Ti mt bui hp ca B Chnh Tr Bc Vit vo Thng Mi nm 1974, L Dun,
ngi k tc H Ch Minh, lu v s kin v a ra mt quyt nh quan
trng v sau tr thnh mt ngh quyt. Y ni, mt khi rt ra khi Min Nam,
Hoa K kh m c th quay tr li, nn s khng c vn n s can thip nh th
no, v n khng th no cu vn cho chnh ph Si Gn khi sp .
Tnh Phc Long nm pha Ty Bc ca Si Gn l mt th nghim cho ngh quyt
. ni tng i ho lnh, lc lng phng th ca tnh ch gm c bn tiu on
a Phng Qun vi qun s khong 340 cho mi tiu on v mt s trung i
Ngha Qun. Ha lc ym tr gm c 4 khu i bc 155 ly v 16 khu 105 ly c
s dng bi cc trung i s dng c hai loi sng cho ton vng.
Lc lng phng th ny tht khng tng xng vi Binh on 301 ca qun i
Bc Vit, gm c S on 3 tn lp ca Bc Vit, S on 7 k cu, mt tiu on
xe tng vi nhng chic tng T-54 ca S Vit, mt trung on pho binh, mt trung
on pho cao x, cng cc n v b binh v cng binh a phng. Cuc tn cng
ca h khi i t nhng mt khu Cambodia vo ngy 13 thng 12 nm 1974, binh
on 301 loi b nhng cht tin tiu ca Nam Vit nam, ri tp trung tn cng
vo sn bay Sng B.
4 Kt cuc ng cay

Qun n tr ti c tng vin bi Tiu on 2 ca S on 5 B Binh c
trc thng vn n t cn c Lai Kh. Thm su khu i bc 105 ly cng c trc
thng vn n. Sau , hai i i ca Tiu on 85 Bit ng Qun ca QLVNCH
cng c gi n. Nhng chng vn khng cn xng vi qun Bc Vit m pho
binh ca chng c bit d di. Cho n ngy 3 thng 1 nm 1975, mc pho
kch ca qun Bc Vit ln n 3.000 qa mt ngy. Theo s liu chnh thc v
trn nh, cui cng vo ngy 6 thng 1, v tnh trng nhn ra rng ng ta khng
th lm ch trn chin. Bo co vit, di s trc x t bn chic xe tng T-54, ng
b thng nng nn cng b tham mu cn li rt khi Sng B. Qun Bc Vit
chim c mt tnh u tin. S tn tht ca Nam Vit tht l chong vng.
Trn 5.400 binh s QLVNCH v cc lc lng a Phng Qun v Ngha Qun
tham gia vo trn nh, nhng ch khong 850 ngi sng st. V tnh trng cng
chng thot c n ni an ton. Khong 3.000 thng dn trong s 30.000 hay
hn trn khi s kim sot ca cng sn. Mt s vin chc x, p, tnh b bt
v c coi nh thit mng. Tuy nhin, nhng tn tht ny bi kch l ch, trn
nh to ra nhng hu qa khn lng. Trn chin t c lu ti Phc Long
li l mt trong nhng trn nh quyt nh cuc chin v n nh du s b ri ca
Hoa K i vi ngi bn ng minh lu nm trc s phn bi thng ca n. Ngh
Quyt ca L Dun tr nn qa ng. ng u vi s vi phm trng trn
Hip nh Paris n c nghin cu k lng c tnh vi phm hu th thch
s i ph ca M Tng Thng Gerald Ford ch hn ch s i ph mt cch
yu t bng nhng lu v ngoi giao. Bc Vit nhn c ci tn hiu xanh cho
cuc xm lng Nam Vit Nam.
Tng Bc Vit Vn Tin Dng, ngi ch huy trn tn cng vt tuyn sau cng
tin chim Nam Vit Nam, pht biu ti cuc hp B Chnh Tr ngy 8-1-1975 rng,
R rng l M rt kh c th tr li, li dng thi c ln lao ny, chng ta phi
c nhng trn nh tht qui m rng khp tiu dit v p tan k th trn mt bnh
din ln. Th l vic chun b cho mt trn chin sau cng ca qun Bc Vit
c hoch nh.
Tng Smith chi tit ha din tin ca s phn bi nh sau, vo Thng Ba 1975,
Tng thng Nguyn Vn Thiu c mt quyt nh y nh mnh l b Cao
Nguyn khin cho ton b cu trc phng th ca Min Nam Vit Nam bt u b
tan r. Nhng khng phi ton b QLVNCH sp . S on 18 B Binh ti Xun
Lc, khong 40 dm v pha ng Bc Si Gn c gng mt cuc chin u tht
can m.
T ngy 17-3-1975 n ngy 5-4-1975, S on 18 B Binh gi vng v tr, gy
tn tht nng n cho cc s on 6, 7, v 341 ca Bc Vit. Ch cho n khi Bc Vit
em vo s on 325 v a vo trn a cc s on 10 v 304 th S on 18 mi
5 Kt cuc ng cay

rt lui. Nhng cng qa tr, v vo nhng tun l cui cng ca Thng T, cc s
on qun Bc Vit vo n ca ng Si Gn. R rng l tt c n hi kt
cuc.
Vo lc , ng dy lin lc duy nht gia Hoa K v Bc Vit c qua trung
gian Ton Qun S Hn Hp Bn Bn c hng quy ch ngoi giao theo Hip
nh Paris. Cc chuyn bay thng xuyn ca Ton QSHHBB gia Si Gn v H
Ni c thc hin k t nm 1973.
S dng nhng vn ti c C-130 ca B Ch Huy Khng Lc Thi Bnh Dng, cc
chuyn bay bao gm cc thnh vin ca c bn phi on trong Ton QSHHBB
gm c Hoa K, Bc Vit, Nam Vit Nam (VNCH) v Vit Cng m tn gi chnh thc
ca n l Chnh Ph Cch Mng Lm Thi Min Nam Vit Nam. Mt chuyn bay
nh vy c sp xp vo ngy 25-4-1975, vi s hiu bit rng chnh ph Bc
Vit H Ni c chun b cho vic Hoa K rt i.
L Trng Phi on thng thuyt ca chnh ph Hoa K, ti c hng quy ch
ngoi giao theo Hip nh Paris. Ti c lnh thc hin chuyn bay, cng i vi ti
l thng dch vin, Chuyn vin 7 Garnett Bill Bell (sau ny ngh hu v hot
ng trong nhng cng tc v POW/MIA v tng l Trng Vn Phng POW/MIA
ca M H Ni trc khi M v H Ni c bang giao). Bell l mt chin s rt nhit
tnh trong cng tc, ng va tr li nhim s sau khi chuyn a thi hi ca ngi
v v cc con v Hoa K cng vi a con gi cn sng st duy nht. H b t
nn trong tai nn my bay rt trong khi di tn cc em m ci trn chic my bay C-5
ngy 3-4-1975. Tai nn cng ly i mng sng ca Barbara Kavulia, ngi th k
dn s ca Tiu Ban Thng Thuyt. Mc d c php li Hoa K, nhng Bell
vn tr li v ng bit rng ng l mt thng dch vin rt cn thit cho phi on.
K t lc bt u cho n khi hon tt chuyn i l c mt vn vt ngoi sc
tng tng. ln ng, ti cn c nhng s hng dn v thng thuyt. Ton
QSHHBB c s ch huy kp. Mt l qua c quan DAO (Vn Phng Ty Vin Qun
S) Si Gn v B Ch Huy Thi Bnh Dng Honolulu cng ng ph t b
trng quc phng Roger Shields c trch v POW/MIA Ng Gic i. Hai l qua
con ng ngoi giao m khi u vi James Devine, mt vin chc va qun s
va chnh tr Ta i S Si Gn. V y l mt s mng ngoi giao m ti i
din cho chnh ph Hoa K nn ti tm gp Devine nhn nhng s hng dn
v nhng iu khon m Hoa K ngh. Nhng vo lc , v i s Hoa K
Graham Martin va b mt mt ngi con trai trong cuc chin Vit Nam, ang b
suy sp v tinh thn ln th cht v ng Ngoi Trng Kissinger Hoa Thnh n
hu nh cng ang toan tnh mt s phn bi bt ngun t tn L Dun ca Bc
Vit, thnh ra Devine cng m m nh ti vy.
Ti hi: Nhng hng dn v thng thuyt dnh cho ti nh th no?
6 Kt cuc ng cay

Devine p: M kip, ti cng khng bit na.
Ti ni: Vy ti phi lm g y?
Devine tr li: Th c c gng ht mnh thi.
Nu ti tit l s hng dn l k ny cho Bc Vit, h c th ngh rng ti ni di
h, bi v bt c nhng g h lm, k c vic n nh cho chng ti u chic my
bay C-130 sn bay Gia Lm H Ni cng c mt mc ch chnh tr. Chic C-130
phi u lm sao cho cc hnh khch trn chuyn my bay thng mi ca Trung
Quc n t Qung ng phi i di cnh chic my bay M ra vo ni tip
nhn hnh khch, r rng y l mt hnh thc thiu tn trng.
H Ni, nh c tng tng, c v h hi vi nhng m ng t tp ngoi
ng ph. Sau nhng nm chin u h thng trn chin trng iu m h
tht bi ti bn thng thuyt.
Ti ni vi i t T (khng r T, T, T hay T, nguyn vn ting Anh khng b
du), ngi i u vi ti ca Bc Vit: ng nn bit rng, cc ng khng bao gi
nh bi c chng ti chin trng u.
ng ta ni: C th l nh vy, nhng cng khng hn l nh th.
Nh mong i, Bc Vit a cho ti nhng iu khon v vic rt i ca Hoa K.
H ni, c quan DAO, m b phn tuyn truyn ca Bc Vit khiu ni mt cch
sai lc con s ln n hng ngn phi ra i ht. Ton QSHHBB (nhng ngi m h
c gng lin h trong cuc thng ngh v chuyn i bi thng thit hi do chin
tranh i ly nhng tin tc v POW/MIA) c li v ta i s Hoa K c th
hoch nh tng lai cho n.
Tr li Si Gn, ti c gp Eric von Marbod, i din ring ca B Trng Quc
Phng James Schlesinger. Ti bo co: l mt tnh th ht sc rc ri m ti
tham d. ng l ti nn cho h mt ci ti hu th v bom nguyn t v h s
phi tin ti.
Sao ng khng lm nh vy i?, ng ni vi v na a ct. Ti vn t hi, iu
g c th xy ra nu Tng Thng Ford, lc y cn ang bn chi golf trong mt
trn u California, lm nh th. Nhng cng ging nh Pontius Pilate (2), c
ng v Quc Hi phi tay vi Vit Nam ri.
Vo lc , qun Bc Vit tip tc n gn vnh ai Si Gn. Mi su s on
qun Bc Vit m mt cuc tn cng vi ba mi gip cng vo th ca Min
Nam. Ci kt cuc ng cay ang k cn.
Trc , d tr rng chng ti c th li sau khi Si Gn tht th, phi on
QSHHBB ca Hoa K c tinh gin mt cch k lng, hu ht cc nhn vin
qun s ca chng ti c ti phi tr ti Thi Lan hnh thnh mt ton cng
tc c bit ti hu c. Ngy 20-4-1975, Ng Gic i ch o mt chuyn bay
c bit di tn tt c cc nhn vin dn s ngi Vit ti Guam.
7 Kt cuc ng cay

Thnh phn cn li trong phi on gm c i t Lc Qun John H. Madison, Jr.,
trng phi on; c nhn ti; v ph t ca ti, i y Lc Qun (nay l i T)
Stuart A. Herrington; Thng s William G. Herron; Trung s x th TQLC Ernest
Pace; v Bill Bell.
Trong my tun l va qua, chng ti bn rn gip cho Tng Smith v ban tham
mu DAO thc hin nhng cuc di tn bng my bay c cnh c nh cc thng
dn Hoa K, gia nh h v cc nhn vin Vit Nam c lc la. Chng ti lin
tip nhn c nhng cng vn u tin t Hoa Thnh n hng dn chng ti la
chn di tn nhng vin chc cao cp ca Vit Nam cng vi gia nh h m mng
sng ca h c th b him nguy v nhng s cng tc vi Hoa K trong thi gian
chin tranh. Tin trnh ny tr nn phc tp v chnh ph Nam Vit Nam ngn
cm mt s ra i nh th, cho nn cnh st an ninh Nam Vit Nam ngn chn cc
cng vo Tn Sn Nht. Nhng nh vo s kho lo ca i y Herrington, mt s
quan xut sc thng tho ting Vit nn nhng kh khn ny c vt qua.
Mt trong nhng tnh hung cm ng xy ra trong lc thc hin vic di tn gia
nh cc cng s vin trong phi on QSHHBB ca Nam Vit Nam. Mt v i t
gin gia nc mt ni nhng li t bit cui cng vi v v cc con ca ng ngay
ti cu thang my bay tin h ra i n ni an ton. Bt ng Herrington ni vi
ng ta:
- ng ln my bay i.
V i t ni trong au kh:
- Ti khng th lm nh th. Ti khng th b mc qu hng ti trong lc tuyt vng
ny.
Herrington ni:
- Thi ng khng na ng i. Mi vic xong c ri. Tng thng Thiu ra i ri.
Nhng ngi khc cng ang ra i. ng hy ln my bay m lo cho gia nh ng.
Cui cng v i t min cng nghe theo.
Lc u ti cng gin d. Ti ni vi Herrington: Bn bit r l ng Thiu cha ra i
m. V bn cng bit l chng ta b cm khng c di tn bt c ngi no trong
QLVNCH. Ti sao bn li cho ng s quan ny phi kh x gia mt bn l nhim
v v mt bn l gia nh?
Th nhng Herrington ni ng. ch l vn thi gian khi no ng Thiu s ra
i v t nc ny sp . V s quan ch lm c g c th thay i c.
Nu ng ta li, ng ta cng s ch cng thm vo ci con s s quan QLVNCH
phi trong cc tri tp trung ca nc Cng Ha X Hi Ch Ngha Vit Nam ni
m, nu ng ta khng cht th cng b lng nhc trong sut mi by nm k tip, bi
v mi n nm 1992, ngi s quan t binh cui cng ca QLVNCH mi c th.
8 Kt cuc ng cay

Nhng ri, nh Tng Smith m t, cuc di tn bng my bay c cnh c nh
phi chm dt v n ha tin ca qun Bc Vit bn vo Tn Sn Nht lm cht hai
TQLC ph trch an ninh l H S Darwin Judge v H S Charles McMahon.
Ngy 29-4-1975, chng ti di chuyn t tr s DAO ti Ta i S trung tm Si
Gn chun b li. Tuy nhin khi va n ni, chng ti c bit rng Ngoi
Trng Kissinger ra lnh cho tt c cc nhn vin Hoa K phi ri khi Vit Nam,
k c Ton QSHHBB v ban tham mu ta i s.
Trong lc cuc di tn tr s DAO c bt u, cuc di tn duy nht t ta i s
bi mt t my bay trc thng UH-1 ca hng Air America c thc hin t trn
nc nh lm con thoi di chuyn nhng nhn vin ti a im di tn DAO. K
hoch d tr di tn khong 100 nhn vin Hoa K t ta i s theo cch ny.
Nhng ngi di tn khc s c di chuyn bng xe byt hoc bng trc thng ca
Air America ti a im di tn chnh DAO. Nhng k hoch ny b hng v c
khong 3.000 ngi m mt na l ngi Vit t tp bn trong bc tng ta i
s. Nhng ng ph Si Gn ang tr nn tc nghn, khng c cch no c th
chuyn h bng xe byt ti a im di tn Tn Sn Nht c c.
Mt cy me ln trong sn ta i s lm cn tr cho vic s dng bi p (trc
thng), v ng i s Martin r rng coi ci cy nh l mt biu tng cho quyt
nh khng ri b nhim s ca ng, ng khng ng cho n n xung. Nhng
by gi th ci kt cuc khng th no trnh khi, nn ci cy cui cng ng
xung. Tuy nhin, ci bi p vn cn b cn tr bi m thng dn di tn. lm
gim bt s ln xn, i T Madison tnh nguyn cng vi Wolfgang Lehman,
ph trng phi b (chc v tng ng ph i s), ra gip n nh trt t.
Trong lc Thiu t TQLC James Kean v cc nhn vin an ninh ta i s c tng
cng thm khong 130 TQLC M t Lc Lng An Ninh Lnh Th ti c quan DAO
canh gi bc tng khng cho thm ngi vo bn trong, chng ti phi dn sch
bi p trong sn ta i s v t chc cho nhng ngi di tn ra i. S ln xn li
bt u bng ra khi m ng nhn thy nhng chic trc thng ca Air America ct
cnh t mi nh ta i s. Ni lo s t hi nht ca chng ti trong cuc di tn l s
rng s lp li ci s vic xy ra Nng vo thng trc, ni m s hong s
qa mc v ngay c vic p xung cng khng thc hin c, v s rng my
bay s b cht cng khng th no ct cnh ln c.
Nhng iu khng xy ra ta i s. l nh cc nhn vin an ninh TQLC
gi an ninh bc tng ngn chn c ngn ngi ngoi ng khng trn
vo bn trong. Mt l do khc na l nh i y Herrington, cc trung s Herron v
Pace cng vi chuyn gia Bell (tt c u ni c ting Vit) cam kt vi m
ng rng h s khng b b li.
9 Kt cuc ng cay

Cng vic trc tin l phi dn trng ci sn ta i s. Di s kim sot ca
Trung s x th Pace, hu ht nhng ngi trong sn c chuyn vo bn trong
ta nh ta i s, ri sau s c di tn t trn mi nh khi cc trc thng
CH-46 Sea Knight n t hng khng mu hm ngoi khi. S ngi cn li c
tp trung trong tr s ca CRA (Combined Recreation Association) bn cnh. Khu
vc hi qun ta i s v h bi c ngn cch vi chnh ta i s bng trm
cu ha v mt ci hng ro lm bng nhng si xch.
Vi s gip ca v truyn gio a phng, Mc s Tom Stebbins, ngi ni c
ting Vit, ti i loanh quanh gia m ng trong tr s CRA m bo vi mi
ngi rng th no h cng c di tn. Trong khi , mt bi p dnh cho nhng
trc thng TQLC CH-53 Sea Stallion ln hn cng c dn dp xong trong sn
ta i s. Mc d vi hai bi p c s dng cng mt lc, vic di tn vn bt
u mt cch chm chp v tha tht, v a im di tn chnh Tn Sn Nht vn
l u tin. n khong na m, c khong 1.800 ngi c di tn t ta i s,
nhng ri on trc thng phi tm ngng ch ly thm nhin liu sau khi hon
tt cuc di tn DAO. S hong s bt u bng ra trong m ngi di tn vn cn
trong tr s CRA.
Cc lnh TQLC gi gn an ninh ni cng gia tr s CRA v sn ta i s bt
u b chn p d di. i y Herrington phi n gii cu bng cch vo hn bn
trong tr s CRA vn hi trt t, chnh ti cng i theo cng vi Trung s Herron.
Herron ni bng ting Vit: Khng ai s b b li. Herrington th ni bng ting Anh:
No one will be left behind! Anh lp i lp li cam kt vi h: Ti y vi qu v,
v ti s i chuyn trc thng cht. H s khng b ti li y u. Khng ai b qu
v u. Mt lt na cc trc thng s tr li. Cui cng s hong s mi tm lng.
Ngay sau , chng ti di chuyn khong 1.100 ngi cn li trong tr s CRA i
qua cng v i ln mi nh trm cu ha t h c th thy nhng g ang din
ra.
Vo khong 2 gi sng, on trc thng tr li. Sau khi buc mi ngi phi b
li hnh l, chng ti thy rng chng ti c th 90 ngi Vit ln mi chic CH-53.
n khong 4g15 sng, i t Madison thng bo cho Wolfgang Lehman rng, ch
cn su chuyn khng vn na hon tt vic di tn. Lehman cho ng bit rng s
khng c thm trc thng na. Nhng i t Madison th khng th khng c n.
Chng ti phi ni ra kin ca chng ti.
Madison v cc cng s ca ng s i chuyn khng vn cui cng sau tt c nhng
ngi di tn di s m trch ca chng ti c bay i n ni an ton.
Lehman phi du ging v ni cc trc thng s c phi n. Chnh iu ny
sau c xc nhn bi Brunson McKinley, ph t ring ca ng i s. Th
nhng McKinley ni di. Ngay c khi ng cam kt vi chng ti, ng bit rng
10 Kt cuc ng cay

cuc khng vn b hy b, v sau ng mau chng di tn cng vi ng i s
v Lehman, v ph trng phi b ca ng. l ln duy nht trong 38 nm qun
ng ti ni di v mt vn hnh qun. i vi mt s quan trong qun i, hnh
ng nh vy l khng bao gi c th ngh ti. Nhng B Ngoi Giao r rng c
nhng tiu chun khc, cho nn sau ny McKinley tr thnh mt vin chc cao
cp ti B Ngoi Giao ph trch v ngi t nn.
Mc d chng ti bo m l chng ti s khng b h v chng ti s l nhng
ngi ra i cui cng, nhng ri i T Madison cng khng cn cch no khc hn
l phi lm nh vy. ng ra mt ci lnh tht khng th ng cho ton ca ng rt
i. Khi chng ti ra n hng khng mu hm, Madison qu trch vin ch huy phi
i trc thng v s thiu ch tn. Nhng c ng na, cng hong ht. Mi ngi
u hiu rng, h ang tri qua mt s khng hong d di, v khng ai nhn ra rng
tt c ngoi tr su chuyn u thnh cng.
Tht ra li co chung cho mi lin h ca Hoa K ng Dng c d bo t
thng trc, trc s tht th ca thnh ph Nam Vang (Phnom Penh), ni nc
lng ging Cambodia. Ngay vo nhng ngy cui cng trc khi b hnh quyt bi
bn Khmer , Quc Trng Cambodia Sirik Matak vit trong l th cui cng gi
v i S M t chi li mi di tn dnh cho ng nh sau:
Hi i, ti khng th no ra i mt cch hn nht nh vy. i vi ng v c bit
vi t nc v i ca ng, ti chng bao gi tin c rng cc ng li c ci nh
b ri mt dn tc la chn s t do Cc ng c ra i v ti cu chc cho ng
v t nc ng s tm thy hnh phc di bu tri.
Nhng ng hy ghi nh cho rng, nu ti s cht y vo lc ny v trn qu
hng m ti yu mn, iu tht l ti t d rng chng ta tt c c sinh ra v
s phi cht mt ngy no . Ti ch c mt li lm duy nht l tin cy cc ng,
nhng ngi M.
(nguyn vn: I cannot, alas, leave in such a cowardly fashion. As for you and in
particular for your great country, I never believed for a moment that you would have
this sentiment of abandoning a people which has chosen liberty You leave and my
wish is that you and your country will find happiness under the sky.
But mark it well that, if I shall die here on the spot and in my country that I love, it is
too bad because we all are born and must die one day. I have only committed this
mistake in believing in you, the Americans.)

TON NH

Dch t THE BITTER END, hi k ca Harry G. Summers, Jr. (1)
11 Kt cuc ng cay

(i T Trng Phi on Hoa K trong U Ban Lin Hp Qun S Bn Bn sau
Hip nh Paris 1973)

(1) Harry G. Summers, Jr. (1932-1999), tc g bi bo ny nguyn l mt i T
trong Qun Lc Hoa K. ng tng phc v 2 nhim k ti Vit Nam trong thi gian
chin tranh. Trong thi gian t 1966-1967, ng hai ln b thng trong lc l s
quan hnh qun ca Tiu on 1, Trung on 2 thuc S on 1 Hoa K ti Vit
Nam. Tr li Vit Nam ln th 2 nm 1974, ng l trng phi on thng thuyt
ca Hoa K trong y Ban Qun S Hn Hp Bn Bn (mt c ch c lp ra theo
Hip nh Paris nm 1973) cho n ngy 30/4/1975. ng gii ng vo nm 1985 vi
cp bc i T; sau nm 1988, ng l ch nhim sng lp tp ch VIETNAM, tp
ch ca cc cu chin binh M tham chin ti Vit Nam, xut bn mi 2 thng mt ln.
Ngoi ra, ng cn l tc ga ca nhiu sch vit v chin tranh Vit Nam. Nm 1999,
ng b bnh v qua i sau mt cn t qy, hng th 67 tui.
(2) Pontius Pilate: K bn ng cha Jesus khin Ngi phi chu ng inh trn
thp t gi.