Cội Rễ - Alex Haley

Ci R Alex Haley
Ci R

Tc gi: Alex Haley
Th loi: Tiu Thuyt
Dch gi: Dng Tng
Bin son: Kim Trn
Website: http://motsach.info
Date: 07-December-2012
Trang 1/523 http://motsach.info
Ci R Alex Haley

Tp I - Chng 1

u ma xun nm 1750, lng Jufur, cch b bin Gmbia, Ty Phi bn ngy ng ngc
ln thng ngun, mr v Binta Kint sinh c mt a con trai. Thot thai t thn th tr
trung khe khon ca Binta, a b en bng y nh m, ngi lm tm v nhy nht mu Binta
v n oa oa ct ting khc. Hai b m mt my nhn nheo: gi Ny Bt v b ni a b
Yaixa, thy l con trai, vui thch ci vang. Theo cc c t, con trai u lng l n hu c
bit ca Cha Ala ban xung khng nhng cho cha m n, m c cho i bn gia nh ca h
na, v h hnh din bit rng dng h Kint nh vy s va danh gi va trng tn.

l ci gi trc lc g gy ln th nht v cng vi ting tr chuyn ca gi Ny Bt v b
ni Yaixa, m thanh u tin a b nghe thy l ting bm bp bm bp trm lng v nhp
nhng ca nhng chy g do ph n trong lng gi mch k trong ci chun b ba cho
im tm c truyn nu trong nhng ni t trn mt bp la xp bng ba tng .

Ln khi xanh mng, gn gt m d chu, ngon ngoo bc ln trn ngi lng bi bm vi
nhng tp lu trn p bng bn, khi ting h ging mi ca alimam (1) Kajali emba bt u
ct ln, gi cnh n ng ti c bi th nht trong nm bi cu nguyn hng ngy vn c
dng ln Cha Ala t th xa xa nht cn c th lu li trong tr nh . T nhng chic ging
bng ging tre v da th sy hi h vng dy khoc vi nhng chic o di bng bng th, cnh
n ng trong lng nhanh nhn chy ti ni cu nguyn, ti alimam dn u cuc l: "Allalu
Alebar! Ashadu an lailahailala!" (Thng l v i! Con xin chng rng ch c mt thng !).
Chnh sau , khi mi ngi tr v nh im tm, l lc mr b nho vo gia m, mt
rng r v phn khi, bo cho h bit l mnh c con trai u lng. Tt c cnh n ng chc
mng anh, lp li nhng im tt lnh.

Mi ngi n ng tr v lu ca mnh c v a cho mt sut cho ng trong mt v bu
rng. Lin quay vo bp, cc b v cho tr n, ri cui cng, mi n lt mnh. n xong,
cnh n ng cm ly nhng chic cuc ngn, cn cong, li g c bc th rn ca lng
bt kim loi, v ln ng lm cng vic hng ngy l xi t chun b trng lc, mch k v
bng - nhng th cy trng ch yu ca n ng, cng nh la l hoa mu chnh ca n b
vng xavan nng nc, xum xu tho mc ny ca Gmbia.

Theo phong tc c, trong by ngy sau, mr ch c c mt nhim v phi bn tm mt
cch nghim tc: chn mt ci tn cho a con trai u lng. phi l mt ci tn phong ph
mu sc lch s v y ha hn, bi l dn trong b lc anh - nhng ngi Maninka - vn tin
rng mt a tr s pht trin by c tnh ca bt c ngi no hoc vt no m n mang tn.

Nhn danh bn thn mnh v Binta, sut trong tun l suy ngh , mr n thm mi nh
Jufur v mi tng gia nh n d l t tn cho a b s sinh vo ngy th tm ca i n
theo tc l c truyn. Ngy , cng nh cha n v cha ca cha n, a con trai mi ra i s
tr thnh mt thnh vin ca b lc.

n ngy th tm, dn lng t tp t sng sm trc lu ca mr v Binta. Ph n ca hai
gia nh i trn u nhng tri bu rng ng sa chua v bnh ngt munk bng go gi cng
Ci R Alex Haley
mt ong. Karamxila, Jaliba (1) ca lng, cng c mt vi b trng tan-tng ca mnh; alimam
v arafang (2) Brima Xxay, mt ngy no s l thy gio ca a b; v c hai anh trai ca
mr l Jann v Xalum t rt xa cng ln li ti d l, khi ci tin chu trai mnh ra i n tai
h theo cch truyn t bng hiu trng.

Khi Binta hnh din b a con mi ca mnh, mt cm nh lp tc u tin ca n c
co i, nh ngi ta bao gi cng lm th vo ngy , v c m ph n u trm tr khi thy
thng nh tht l p xinh xn. Ri h im ting khi Jaliba bt u ni trng. Alimam c
mt li nguyn trn nhng v bu ng sa chua v bnh munk, v trong khi ng cu nguyn,
mi ngi khch a tay phi s ming mt chic v bu - mt c ch biu l lng tn trng i
vi lng thc. Ri alimam quay sang cu nguyn trn a b, xin Cha Ala cho n sng lu,
thnh cng trong vic mang li uy tn, nim t ho v con ci y n cho gia nh, lng bn v
b tc - v cui cng l ban cho n sc khe cng tinh thn tn vinh v xng ng vi ci tn
n sp c nhn .

Sau mr bc ra trc ton th dn lng t tp . i ti bn v, anh nhc bng a b
ln v trong khi mi ngi chm ch theo di, th thm ba ln vo tai con trai ci tn m anh
chn cho n. l ln u tin ci tn c tht ra vi t cch l tn ca a b, v nhng
ngi cng b tc vi mr cho rng mi con ngi phi l k u tin c bit mnh l ai .

Ting trng tan-tng li vang ln; v by gi mr ni thm ci tn vo tai Binta, v Binta
mm ci hnh din v vui sng. Ri mr li r tai arafang lc ny ang ng trc dn lng
:

"Con u lng ca mr v Binta c t tn l Kunta!" Brima Xxay ku ln .

Nh mi ngi u bit, l ch gia trong tn ngi ng ni qu c ca a b, Kairaba
Kunta Kint, ng c t Moritanya, ni chn nhau ct rn, n Gmbia ti ng cu dn
lng Jufur thot khi nn i, ly b ni Yaixa, phng s hin hch vi t cch l thnh
nhn lng Jufur cho n khi qua i.

Thy gio ln lt k tn cc ng t ngi Moritanya m ng ni a b, gi Kairaba Kint,
thng hay nhc ti. Nhng tn , lng ly v rt nhiu, tr ngc ln tn thi xa xa cch y
c ti hn hai trm v ma. Ri Jaliba nn trng tan-tng v tt c mi ngi h ln t lng
ngng m v knh trng i vi mt dng di v vang nh vy.

Bn ngoi, di tri trng sao, m hm th tm y, mt mnh vi a con trai, mr hon
thnh nt ci nghi thc t tn. B ch b Kunta trong i cnh tay lc lng, anh i ra ven
lng, nhc bng thng b cho nga mt ln tri v khe kh ni : " Fend kiling dorong leh
warrara kaileh tee" (Hy nhn xem, l th duy nht ln hn bn thn con).

Ci R Alex Haley

Chng 2

l ma trng cy v chng bao lu na, nhng trn ma u tin s bt u. Trn khp t
ai canh tc, cnh n ng Jufur cht nhng ng c kh cao ngt v t ln cho ngn
gi nh tung ti tro tn ra bn pha nui t. V nhng rung la, ph n cy nhng m
non xanh rn xung bn.

Trong thi gian Binta ngh ngi hi sc sau khi , mnh rung la ca ch c b ni Yaixa
trng nom, nhng gi y Binta sn sng tr li vi cng vic ca mnh. u Kunta trn lng
bng mt tm vi bng, ch cng vi nhng ph n khc - mt s, k c c bn Jankay Turay
ca ch, cng u con th cng vi nhng bc qun o i trn u - i ra nhng chic xung
c mc trn b blng 1, mt trong nhiu nhnh ph t sng ln Gmbia un khc chy vo
min trong, gi l Kamby Blngg. Nhng chic xung nh lt xui dng, c dm su ch em
mt chic, rng sc y a nhng mi cho ngn, rng bn. Mi ln ci v ng trc
cho, Binta li cm thy thn mnh mm m ca Kunta p vo lng mnh.

Khng kh ngo ngt mi cy x ngt xu nh x hng v nhng mi thm ca cc loi tho
mc khc mc chi cht hai bn b blng. Hong ht v on thuyn i qua, hng by kh u
ch thc gic, bt u ku choe che nhy t tung v rung nhng cnh c. Ln rng kht kht v
gm g chy trn vo nhng m c v bi rm. u kn hai b sng ly li, hng ngn b
nng, su, c, dic, c bch, c tha, nhn, ang kim ba sng u ngng li, s hi theo di
khi on thuyn lt qua. Mt s loi chim nh hn bay ln khng trung - chim cu, nhn bin
m dt, g nc, chim u rn v bi c - va ln vng va ku the th cho n khi nhng k
t nhp qua hn.

Khi xung lao qua nhng m nc ln tn, nhn nho, tng n c tu thng vt c ln,
thnh mt iu khiu v ng nh bc ri li nho xung. C nhng con c ln d tn thng
sn ui c tu, i khi i mi rt hng n ni lao thng vo trong mt ci xung i qua v
ch em ph n thng ly mi p cht, ct i chiu lm mt ba ngon lnh. Nhng sng nay
n c tu bi quanh cc xung, khng b quy ry.

Dng blng ngon ngoo a nhng ngi n b cho xung y qunh mt khc ngot, ti
mt nhnh sng rng hn v khi h va xut hin, khng gian bng rn khp tip v cnh ro
ro, ri mt tm thm sng, mnh mng hng vn con chim bin mi mu sc cu vng, bay
ln kn c bu tri. Cnh chim p rch nc thnh tng lung, mt sng ti xm v cn lc
chim v lm m nhng lng chim khi m ph n khua cho tip tc lt ti.

Gn ti khu ng ly, ni bao th h ph n lng Jufur tng gieo trng la t xa ti nay,
on thuyn xuyn qua nhng m mui nhung nhc, ri tng chic mt ni ui nhau lch vo
st mt b nh p bng c di ken tht dy. B c phn ranh gii v xc nh phn rung ca
mi ch em, nhng cy m non mn mn mu ngc bch gi y nh ln cao hn mt
nc chiu dc mt bn tay.

V kch thc mnh rung ca mi ph n l do Hi ng b lo lng Jufur quyt nh mi
nm mt ln, ty theo s ming n m mi ph n phi cung n bng go, thnh th phn ca
Ci R Alex Haley
Binta hin vn cn nh b. Thn trng gi thng bng khi u a con mi t xung bc ln
b, Binta bc vi bc ri dng pht li ngc nhin v sung sng nhn mt ci chi tre nh xu
lp r. Trong khi ch au , mr ti y, dng n ln lm ch che ma nng cho con
trai. Vi ci c tnh ca n ng, anh chng ni g v chuyn c.

Sau khi cho con b, ri t gn n vo trong chi, Binta thay qun o, mc b lao ng
mang theo trong ci bc i u v li ra lm vic. Gp i mnh trn mt nc, ch nh n
tn r nhng tm c di m, nu mc, chng s mc vt ln, lm cht la. H Kunta khc,
Binta li li ti, rng rng nc, cho n b trong bng rm ca chi.

C th, hng ngy, b Kunta si m trong u ym nng niu ca m. Chiu chiu tr v lu,
sau khi nu nng v dn ba ti cho mr, Binta thng ly du cy ht m thoa t u n
chn thng b cho mt da ri - y l chuyn thng xuyn - hnh din b n i xuyn qua
lng ti lu ca b ni Yaixa cho b chm bp, hn ht n. V c hai thi nhau lin tip nn u,
nn mi, nn tai, nn mi thng b cho cn i, ngay ngn hn, lm cho Kunta cu knh khc
nhng ln.

Thnh thong, mr mang con trai i, tm ri khi m v b n, v m thng b bc kn trong
chn n tp lu ring ca mnh - cc ng chng bao gi cng c ch ring cch bit vi v -
ti , anh cho n tha h nhn ngm, s m nhng vt hp dn, chng hn nh nhng ci
ba u ging mr xua ui ma qu. Mi th g c mu sc u gi tr t m ca
Kunta - c bit l ci ti sn bng da ca b, gi y gn nh ph kn bng nhng ng tin v
c, mi ng tng trng cho mt con th m ch thn mr mang v lm thc n cho
bn lng. V Kunta c bi b hoi vi chic n di, cong vt cng b tn treo bn cnh. mr
mm ci khi thy mt bn tay nh xu vi ra v nm ly cy dao en xm, thanh mnh, cn
bng ln v dng nhiu. Anh cho Kunta s m tt c mi th, tr tm thm cu kinh l vt
thing ling i vi ngi s hu n. V mt mnh vi con trai trong lu, mr thng ni vi
Kunta v nhng hnh ng p v dng cm m n s lm khi ln ln.

Cui cng, anh em Kunta v lu Binta cho n b ba sau. u, Kunta cng lun lun khoi
v cu cu thng ng tt khi Binta m vo lng m u a hoc t ln ging v ci xung ht
khe kh mt iu ru con i loi nh :

Ngoan ngoan con nhon ming ci

Mang tn ng, phi t ngi tn ng.

Ri mai, sn th trn rng

Hay ni trn mc ly lng chin cng

Cha con hi d hi lng

M ring nh th con nm trong ni.

D yu con, yu chng n u chng na, Binta vn cm thy mt mi lo lng rt thc t,
nhng ngi chng theo o Hi, do tp tc c, thng hay chn ly mt ngi v th trong khi
v c ang nui con th. Cho ti nay, mr cha ly thm ngi v no khc; v v Binta
khng mun anh b chuyn cm d, nn ch cm thy rng b Kunta cng chng bit i cng
tt, v l lc kt thc giai on nui con th.

V vy, khi Kunta, chng mi ba thng, th i nhng bc chp chng u tin, l Binta vi v
gip n ngay. V chng my chc, n c th lm chm i quanh khng cn ai . mr
Ci R Alex Haley
hnh din bao nhiu th Binta nh nhm i by nhiu v sau , khi Kunta khc i n th Binta
khng cha v ra cho con na m pht mt ci ku ra dng vo t n v n vo ming n mt
bu sa b.

Ch thch

1. Sng.

Ci R Alex Haley

Chng 3

Ba v ma qua v y l ci ma cm ci khi m d tr thc cng cc loi lng kh khc t
ma gt trc gn cn. Cnh n ng i sn nhng ch vc v c vn vn dm ba con
linh dng nh v my ch chim rng vng di, v vo ci ma nng thiu t ny, rt nhiu
vng nc vng xavan kh cn ch cn bn, thnh th cc th sn ln v qu rt vo
rng su - vo ng lc dn lng Jufur cn tn dng mi sc lc lm ma cho v gt mi.
Cc b v phi n mm tre nht thch v l bao-bp kh hi x vo lng thc chnh l
mch k v go. Nhng ngy i km bt u sm n ni phi m nm con d v hai con
b c - nhiu hn ln trc - t l, gia tng sc mnh cho li cu nguyn ca mi ngi xin
c Ala che ch cho lng bn khi cht i.

Cui cng, bu tri nng bc ph y my, nhng cn gi thong tr thnh mnh v cng t
ngt nh mi ln, nhng trn ma nh bt u ri, m p v nh nhng, khi m nng dn
cuc xi lp t mm i thnh nhng hng di thng tp sn sng n ht ging. H bit
rng phi lm xong vic gieo trng trc khi nhng trn ma ln ti.

My bui sng tip theo, sau khi im tm, thay v cho xung n rung la ca mnh, nhng
ngi v nng dn, theo tc l c truyn cu cho t ai mu m, mc nhng b trang phc
tt bng l cy to ti tt, tng trng cho mm xanh ca nhng g ang ln ln, v i ra nhng
mnh rung xi thnh lung ca cnh n ng. H cha l dng, nghe thy ting h ln
bng xung trm c nhng li cu nguyn do t tin truyn li, xin cho nhng ht k, c lc v
nhng ht ging khc ng trong nhng bt snh i ln u s mc r cng cp v ln mnh.

Chn khng, bc theo nhp u n, ton ph n xp thnh hng dc va i va ht ba ln
quanh mi tha rung. Ri h gii tn v mi ch ng vo sau mt nng dn trong khi anh ta
tin dc theo mt lung t, c dm phn li ly ngn chn ci thc xung t thnh mt l. C
mi l, ch em b vo mt ht ging, ly ngn chn ci lp t ln, ri li tip tc tin. Thm
ch, ph n lm vic cn vt v hn n ng, v h khng nhng phi gip chng m cn phi
chm sc c nhng tha rung la ln nhng mnh vn rau, trng cnh bp.

Trong khi Binta trng hnh, khoai m, bu, sn, v c chua, b Kunta ban ngy chi nhng di
s trng nom cn thn ca my b gi chu trch nhim ton th tr con lng Jufur thuc la
kaf 1 u, ngha l bao gm nhng a tui di nm v ma. By tr, trai cng nh gi, trn
trung nh nhng con th nh, chy tung tng - mt s mi bt u bp b nhng ting u
tin. Tt c, cng nh Kunta, u mau ln, ci a v la ht trong khi chng ni ui nhau
chy quanh thn cy bao-bp khng l trong lng, chi i trn i tm v ui ch, g chy tn
lon.

Nhng tt c bn tr con - k c nhng a b nh Kunta - h thy mt trong my b gi ha
k chuyn, l vi vng ginh nhau x ch, ngi im phng phc. Tuy c nhiu ch n cha hiu
c, Kunta vn trn xoe mt theo di cc b din xut cu chuyn ca mnh bng nhiu iu
b v ting ng nhn nho n ni tng nh s vic ang din ra thc.

Tuy cn b t, nhng Kunta bit mt s truyn m b ni Yaixa k cho mt mnh n nghe
Ci R Alex Haley
nhng ln n c b n thm lu ca b. Nhng cng vi cc bn chi nhn cng la kaf
u, n cm thy ngi k chuyn tuyt nht trong tt c l gi Ny Bt yu du, b n v d
thng. u khng cn si tc, mt my y nhng np nhn su, da en nh nh ni, mt ci
r chanh lm tm gia my ci rng cn st li, chi ra khi ming nh ci vi ca mt th cn
trng - gi Ny Bt mi ln ngi vo chic gh thp l t, li lm bm. Tuy thi b cc cn,
nhng l tr bit b yu chng nh con v b cng tuyn b rng tt c bn chng u l con
chu b.

Nhng lc thy chng quy qun xunh quanh, b thng lu bu: " yn b k chuyn..."

"B k i!" bn tr ng thanh, a no a ny ng nguy, d cm thy trc ni th v.

V b lo bn m u theo kiu ca tt c nhng ngi k chuyn ca dn tc Mandinka: "Hi
y, mt lng n, c mt ngi".

l mt ch b trc tui chng, cng chng ny v ma - b k - mt hm, ch i dc b
sng v thy mt con c su mc kt trong mt ci li.

"Cu ti vi", con c su ku ln.

" ri my git tao !" ch b p.

"Khng! Li gn y na no!" con c su ni.

Th l ch b li ch con c su - v pht chc, b ngom gia hai hm rng ca ci ming di
ngong.

"Th l my em on tr n tao y h!" ch b ku ln.

"D nhin ri", con c su ni bng khe ming, "S i l th"

Ch b khng chu tin nh vy, v c su ng s khng nut chng ch trc khi bit kin
ca ba k lm chng u tin i ngang qua. Trc nht l mt bc la gi.

Khi ch b hi kin bc, la ta bn p: "By gi ti gi khng lm vic c na, ch ti ui
ti ra khi nh cho beo n tht".

"My thy cha?" con c su ni. Tip , mt bc nga gi i qua cng chung kin.

"My thy cha?" con c su ni. Ri mt ch th b bm n; ch ta bo: "Ch, ti khng lm
sao c kin ng n c nu khng thy s vic din ra t lc bt u".

Con c su lu bu h ming ra k li - th l ch b nhy vt ln b an ton.

"Cu c thch n tht c su khng" ch th hi. Ch b tr li c. "Th b m cu?" Ch b li
tr li c. "Th th y c mt con c su sn sng cho vo ni y thi"

Ch b chy i v tr li vi trai trng trong lng, h gip ch git cht con c su... Nhng h
li mang theo mt con ch ngao, n ui bt v git lun c ch th.

"Th l con c su vn c l", gi Ny Bt ni. "S i l th: lm phc thng hay phi ti.
Truyn ta k cho cc chu l nh vy ".

Ci R Alex Haley
"Cu tri ph h b mnh khe v thnh vng!" bn tr ni cm n.

Ri cc b gi phn pht cho l tr nhng bt b da v chu chu va rn xong. Vo mt thi
k khc trong nm, ca ny ch l ming ngon nm np qua loa, nhng by gi, vo n trc
nhng trn ma ln, khi ma i km bt u, mn cn trng rn c dn lm ba n tra,
v trong kho ca hu ht cc gia nh ch cn my nm k v go m thi.

Ch thch

1. Kaf: ng nin, qung thi gian 5 nm.

Ci R Alex Haley

Chng 4

ny, hu nh sng no cng c nhng trn ma ro ngn, mt m v nhng lc tnh gia
hai t, Kunta v cc bn n thng no nc lao ra ngoi tri. "Ca tao!" "Ca tao" chng n
thng la ln nhn phn khi thy nhng cu vng xinh p un cong ti tn mt t, tng nh
khng xa lm. Nhng nhng trn ma ro cng ko theo hng n cn trng c cnh, t v
cn nhoi nhi khin cho m tr chng my chc phi rt vo trong nh.

Ri, bt thnh lnh, mt m khuya, nhng trn ma ln bt u, v mi ngi nu trong nhng
tp lu lnh gi ca mnh, nghe nc xi rm rm trn mi r, nhn chp le v d con nh khi
ting sm khng khip m trong m. Gia nhng t ma bt thn, ch nghe thy ting ch
rng ku, ting linh cu go v ting ch nhi m p.

m sau, ri m sau na v m sau na, li ma - m ch ma v m - ngp trn nhng
cnh ng thp gn sng, bin rung thnh m ly v c lng thnh mt vng bn. Tuy vy,
mi sng, trc lc im tm, tt c nng dn vn li bn ti ngi nh th nh ca lng Jufur
xin Cha Ala cho ma thm na, v cuc sng ty thuc vo vic c nc thm su vo
lng t trc khi nng nc c th lm kh ho ma mng nu r khng ht nc sng.

Trong tp lu tr m t, nhng cnh ci n cng nhng nm phn sc vt kh chy lom rom
trong hm l nng ton trn sn t, soi sng l m v khng si m, gi Ny Bt k cho
Kunta v nhng a khc v cc thi k gh s khi m nhng trn ma ln khng . Bt k
xy ra s g xu n u chng na, gi Ny Bt cng vn nh ra c thi k khc m tnh
hnh cn t hi hn th. Sau hai ngy ma ln - b k vi bn tr l n nhng ngy nng thiu
t. Mc du mi ngi cu nguyn Cha Ala rt khn thit, nhy hoi iu nhy ma do t
tin truyn li v mi ngy t hai con d, mt con b mng, tt c nhng g mc trn mt t
vn bt u ho ht v cht. C nhng vng nc trong rng cng kh cn, gi Ny Bt k, v
thot tin l chim rng, ri n th rng, m l v kht, bt u xut hin ging lng. m
m, trn bu tri trong nh pha-l, hng ngn v sao sng lp lnh, mt ngn gi lnh thi v
ngy cng c nhiu ngi m. R rng, ma qu honh hnh Jufur.

Nhng ngi cn khe tip tc cu nguyn v nhy ma, ri sau ht, con d cui cng v con
b cui cng c em t nt, c nh l Cha Ala quay lng li khng oi hoi n lng
Jufur na vy. Mt s - gm nhng ngi gi, yu v b bnh - bt u ln ra cht. Nhng
ngi khc b i, tm mt lng khc cu xin mt ngi no c lng thc nhn mnh lm
n l, ct c cht g vo bng, cn nhng ngi li th m mt tinh thn, nm bp trong
lu. Chnh lc , gi Ny Bt k, Cha Ala xui khin bc chn ca thy tu Kairaba Kunta
Kint r vo lng Jufur ang sp cht i. Thy cnh dn lng nh vy, ngi bn qu xung
v cu Cha Ala sut nm ngy sau, hu nh khng ng v ch thnh thong nhp vi ngm
nc cm hi. V n ti ngy th nm, mt trn ma ln ko n, trt xung nh cn l v
cu sng lng Jufur.

Khi b k xong, nhng a tr khc knh phc nhn Kunta, thng b mang tn ngi ng li lc,
chng ca b ni Yaixa. Ngay c trc , Kunta cng thy b m nhng a kia i x vi
b ni Yaixa nh th no, v n mang mng cm thy b l mt ph n quan trng khc no
Ci R Alex Haley
gi Ny Bt chc chn cng l ngi nh vy.

Nhng trn ma ln tip tc xung tng m cho n khi Kunta cng nhng a tr khc bt
u thy nhng ngi ln li qua lng, bn ngp n mt c chn, c khi n gn u gi v
thm ch phi dng xung i li. Kunta nghe thy Binta bo mr l cc rung la b nc
sng ln cao lm ngp. Va i va rt, nhng ng b ca m tr hu nh ngy no cng em
d, b qu t Cha Ala, lp v vu nhng mi dt, chng li nhng lu b xt - v cu cho s d
tr la v k ang vi dn c th u n v gt.

Nhng Kunta v nhng a khc, vn cn l con nt khng ch n nhng cn i cn co
trong bng m ch mi chi a trong bn, vt nhau v trt trn ci t trn ca chng. Tuy
nhin, trong ni mong ngng c thy li mt tri, chng thng hu tay ln pha bu tri xm
xt mu ch v go ln - nh chng vn thy b m lm th - "Mt tri i, hy chiu sng, ti s
xin t ngi mt con d!".

t ma mang li ngun sng lm cho mi th g mc c ln c, u tr nn ti mt
v sum su. Chim ht khp mi ni. Cy ci n r hoa thm lng. Mi bui sng, lp bn nu
o dnh bt di chn, lai c ph mt tm thm mi bng nhng cnh hoa rc r mu sc
v nhng l xanh do trn ma m trc lm rng xung. Nhng gia tt c s tt ti ca
thin nhin, bnh tt vn c lan trn u trong dn lng Jufur, v trong s nhng cy trng
ang ln ln my my, vn cha c loi no chn n c. Ngi ln cng nh tr con
thng ging con mt i nhn hng ngn tri xoi v bao bp mm mm tru nng trn cnh,
nhng qu xanh rn nh , ai cn vo u nn nao kh chu v ma lin.

"Ch cn da bc xng", mi ln thy Kunta, b ni Yaixa u tc li rt to m ku ln nh
th. Nhng thc ra b ni ca Kunta cng gy rc chng khc n my; bi v kho ca mi nh
Jufur gi y u rng tuch. Cn li cht t gia sc, d, g trong lng, cha n n hoc cha
em t, th phi gi cho chng sng, nui chng, sang nm c mt la con mi. Thnh th
dn lng bt u n n cc loi gm nhm, r v l cy, bn mt c trong lng v xung
quanh lng trong nhng cuc lng sc ko di t rng ng cho n khi ln mt tri.

Cnh n ng c vo rng sn th nh vn thng lm vo nhng thi gian khc trong nm,
cng khng sc li chng v lng. Tc l king k ca b tc cm ngi Maninka khng
c n tht kh ln kh con y ry trong rng, h cng khng c ng n m trng g
la lit hoc hng triu cc nhi m ngi Mandinka coi l c. V, vn l nhng ngi Hi gio
sng o, h th cht ch khng n tht nhng con ln rng thng hay ko tng by xc thng
qua lng di t tm bi.

Hng i nay, nhng gia nh su vn lm t nhng cnh cao nht ca cy go trong lng, v
khi trng n, su ln bay qua bay li nh con thoi, mang c bt c ven sng v nui con.
Rnh ng lc, cc b gi v tr con thng x n di vm cy, la h, nm nhng gy nh
v ln t su. V thng thng, trong cn n o v lon x y, mt con su non h hc
ming ri c, ri con c lt khi t, qua m l dy ca cy cao, rt xung t. Bn tr lin
tranh nhau cp ly ming b y, v gia nh mt a no s c mt ba tic ti. Nu mt
hn no do bn tr nm ln, tnh c li trng vo mt con su non vng v, lng chm
chm, c khi n ng nho lun cng vi con c t trn t cao cht vt, rp mnh xung t cht
hoc b thng, th l m y, mt vi gia nh c cho su n. Nhng nhng ba nh vy tht
him hoi.

Ci R Alex Haley

Chiu ti, mi gia nh thng t tp lu, mi ngi mang v bt c ci g kim c - c
khi l c mt con chut chi hay mt nm u trng to, nu h may mn - nu ni cho m,
rc tht nhiu ht tiu v t cho ni v. Nhng thc n ch lm y bng ch khng b bo
g. V c nh th, dn lng Jufur bt u cht dn cht mn.

Ci R Alex Haley

Chng 5

Gi y, cng ngy cng hay thy ting ph n the th go ln vang vng khp lng. Nhng k
may mn l m tr s sinh v mi chp chng, cn qu nh cha hiu g, v ngay c Kunta
cng ln bit rng ting go c ngha l mt ngi thn yu va cht. Thng
thng, khi chiu n, mt ngi nng dn m no ang ct c ngoi ng, c khing v
lng nm cng trn mt tm da b.

V bnh tt bt u lm ph chn mt s ngi ln tui. Li c nhng ngi khc ln cn st,
m hi tot ra m a v rt run bn bt. C l tr, chn hoc tay phng ln tng m nh
nhanh chng lan rng ra v mi lc mt au hn, ri nhng ch phng nt toc, r ra mt th
nc hng hng chng my chc thnh nc vng c st, hi thi, thu ht n rui vo ve bu
n.

Vt au h toc to tng chn Kunta, mt hm, lm n vp ri trong khi ang c chy nhng.
Ng au, n c cc bn vc dy, ing ngi v chy mu trn, ku rng ln. V Binta v
mr i lm ng, bn tr hi h mang n n lu b ni Yaixa, nhiu ngy nay, khng
thy b xut hin lu tr.

Nom b rt yu, b mt en gy ruc v r ri, mnh m m hi di tm da b trn chic
chiu tre. Nhng khi trng thy Kunta, b bn vng dy lau ci trn r mu ca n. m cht ly
chu, b sai nhng a tr khc chy i kim cho b my con kin cng kllalu. Khi chng tr
li, b ni Yaixa bp cht hai mp da b toc li vi nhau, ri ln lt n tng con kin di ang
giy gia vo vt thng. Trong khi mi con kin tc ti cm i cng vo lp tht hai bn vt
toc, b kho lo d bp thn n, ci u nguyn ch, cho n khi vt thng c khu
lin li.

Cho nhng a tr kia lui, b bo Kunta nm xung ngh bn cnh b trn ging. N nm m
nghe b nng nhc th trong khi b nn lng mt lt. Ri b ni Yaixa khot tay v pha mt
chng sch trn gi cnh ging. Ct ging chm ri v du dng, b k cho Kunta nghe thm
v ng ni, theo li b, l ch nhn ca nhng cun sch kia.

Ti t nc qu hng Moritanya, khi Kairaba Kunta Kint n tui ba mi v ma 1, thy
dy ng, mt gio trng, ban phc cho ng, phong thnh mt thnh nhn, b ni Yaixa ni
vy. ng ni Kunta k tc mt truyn thng gia nh cc bc thnh nhn tr ngc v trc
hng my trm v ma trn vng t Mali c xa. Hi cn l mt thanh nin thuc la kaf th
t 2, ng xin v gio trng gi nhn l mn v trong sut mi lm v ma sau
vin du cng bu on ca thy gm th thip, n l, mn v tru b, d trong cuc hnh
hng t lng ny qua lng khc phng s Cha Ala cng thn dn ca ngi. Trn nhng no
ng mn lm bi v nhng vng khe ly li, di nng thiu v ma lnh, qua nhng con
thung xanh v nhng vng t hoang lng gi - b ni Yaixa k - h h hi t Moritanya i v
phng Nam.

c phong l thnh nhn, Kairaba Kunta Kint lin mt mnh lang thang nhiu tun trng qua
cc ni thuc t nc Mali c xa nh Kyla, Jila, Kangaba v Timbctu, knh cn ph phc
Ci R Alex Haley
trc cc v thnh nhn gi rt v i, cu xin cc v ban phc cho mnh thnh cng, iu m tt
c cc v u sn lng ng thun. Th ri Cha Ala a bc chn bc thnh nhn tr tui
theo hng Nam, cui cng ti Gmbia, ni ng dng chn u tin lng Pakali N ing.

Trong mt thi gian ngn, thy kt qu mau chng ca nhng li ng cu nguyn, dn lng lin
hiu ra rng v thnh nhn tr tui ny d c n sng c bit ca Cha Ala. Trng con, trng
ci mch lo loan tin i xa v chng bao lu, cc lng khc tm cch li ko ng i khi bng
cch phi s gi n dng gi tn lm v v no l n l, no l tru b, no l d. V t lu sau,
ng i tht, ln ny ti lng Jiffarong, nhng ch l do Cha Ala gi ng n , v lng
Jiffarong chng c g nhiu nhn lm l vt ngoi lng bit n i vi nhng li cu nguyn ca
ng. Chnh ti y, ng nghe ni n lng Jufur, ni m dn ang au m v ngoc ngoi v
thiu mt trn ma ln. V th l cui cng, ng ti Jufur - b ni Yaixa k - ti , nm ngy
lin khng ngng, ng nguyn cu cho n khi Cha Ala trt xung trn ma ln cu thot
c lng.

c bit vic lm v i ca ng ni Kunta, ch thn vua x Barra, hi y cai qun vng ny
ca Gmbia, chn mt n ng trinh tng bc thnh nhn tr tui lm v u, tn l Xireng.
Kairaba Kunta Kint ly Xireng sinh ra c hai con trai t tn l Jann v Xalum.

Lc ny, b ni Yaixa ngi dy trn chic ging tre ca mnh. "Chnh khi ", b ni mt
long lanh, "ng trng thy Yaixa ny ma iu xruba! Hi y, ta mi mi lm v ma".
B tot ming ci, ph hai hng li rng ht rng. "ng chng cn n vua chn v th!".
B nhn Kunta. "Chnh t bng ta m ng cho ra i b mr ca chu ".

m hm y, tr v lu ca m, Kunta nm thao thc hi lu ngh v nhng iu b ni Yaixa
k. nhiu ln, Kunta c nghe v ngi ng ni thnh nhn cu c lng bng li cu
nguyn ca mnh v v sau c Cha Ala gi v tri. Nhng n by gi, Kunta mi thc s
hiu rng con ngi l cha ca cha n, rng mr bit ng nh n bit mr, rng b
ni Yaixa l m mr cng nh Binta l m n. Mt ngy kia, n cng s gp mt ngi n
b nh Binta mang trong bng mt a con trai ca chnh n. V li n lt a con trai
...

Tr mnh v nhm mt li, Kunta thong th di theo nhng ngh vo tn trong gic ng.

Ch thch

1. Nhn dn y tnh tui theo v ma; khu vc nng chy ny ca Chu Phi mi nm ch c mt v ma.

2. Tc l t 15 n 20 tui.

Ci R Alex Haley

Chng 6

Trong my ngy sau, ngay trc lc mt tri ln, rung la tr v, Binta thng sai Kunta ra
ging lng mc mt bu nc ngt nu mt ni cho bng bt k mu u tha ui tho
no m ch nht nhnh c. Ri ch v Kunta mang mt t cho qua lng n cho b ni
Yaixa, Binta i chm chp hn lc bnh thng, theo cm gic ca Kunta, v n nhn thy bng
m rt to v nng n.

Mc d b ni Yaixa yu t ct ting phn i rng mnh sp bnh phc, Binta c qut trc cn
lu v dn dp c cho ngn np. V hai m con ra v sau khi dng b ni Yaixa ngi dy
trn ging n bt cho vi cht bnh ma i km do Binta lm bng ci th bt vng vng
ph trn nhng qu en ca cy b kp di.

Ri mt m, Kunta thc gic, thy mnh ang b b lay ly lay . Binta ang tht ra nhng
ting rn rm khe kh trn ging v, cng trong lu, b gi Ny Bt v ch bn Jankay
Turay ca Binta ang lng xng vi v. mr hi h a Kunta qua lng v ch b, ng ngng
khng hiu l chuyn g, chng my chc chm m tr li trong gic ng trn chic
ging trong lu b.

Sng ra mr li nh thc Kunta dy v bo: "Con mi c mt em trai y". Ngi ng lm
cm qu dy v ri mt, Kunta ngh bng rng y t l mt ci g c bit lm nn mi khin
ngi b, bnh thng vn nghim ngh, thch th n th. n chiu, Kunta ang i vi l bn
cng la tui, tm xem c ci g n c, th gi Ny Bt gi li v a n n thm Binta. V
ngi rt mt nhc, ch ngi trn mp ging, du dng vut ve a b trong lng. Kunta ng
mt lc ngm tht k ci vt nh en i, nhn nheo y, ri n nhn hai ngi n b ang ci
vi vt v cht nhn thy ci ch phnh to quen thuc trn bng Binta t nhin bin mt.
Lng l tr ra ngoi khng ni mt cu, Kunta ng yn mt hi lu, thay v quay li vi l bn,
n n ngi mt mnh ng sau lu b, v ngm ngh v nhng iu trng thy.

Kunta tip tc ng lu ca mr trong by m sau - m hnh nh khng ai hoc quan
tm n, v h cn lo cho a b mi . N bt u ngh rng m khng cn n na - hay
c b cng th - cho n khi vo chiu ti ngy th tm, mr gi n n trc lu m n
cng vi tt c mi ngi khc cn khe mnh Jufur cng b ci tn chn cho a b s
sinh l Lamin.

m hm y, Kunta ng yn v ngon lnh - tr v ging ca chnh mnh bn cnh m v em
trai mi . Nhng trong vng my ngy, va mi li sc, Binta lin bt u m ly a b sau
khi nu nng v dn thc g cho mr v Kunta n sng v gn nh sut ngy ti lu b
ni Yaixa. Qua v lo lng trn mt ca c Binta ln mr, Kunta bit l b ni Yaixa m rt
nng.

Mt bui chiu t, vo my ngy sau, n v cc bn cng tui i hi nhng tri xoi, rt cuc,
cng chn. Rp lt v mu vng da cam vo tng gn nht, chng cn, bi mt u mp
ra p mnh vo mp lp tht mm ngt bn trong. Chng ang v hng r to kh v o di
th bng nhin Kunta nghe thy ting go ca mt ging quen thuc vng li t pha lu b ni.
Ci R Alex Haley
Ton thn n run ln v l ging m n ct ln trong ting h cht chc n tng nghe
thy bao ln trong nhng tun gn y. Nhiu ph n lp tc ha vo thnh mt ting tru tro
chng my chc lan ra khp lng. Kunta chy qung qung nh ngi m v pha lu b ni.

Gia m hn n nhn nho, Kunta trng thy mr v y au n v gi Ny Bt ang
khc thm thit. Lt sau, trng tbal ni ln v g jaliba ln ting k nhng vic thin trong
cuc i di ca b ni Yaixa lng Jufur. Chong ngi n t di, Kunta c ng thao lo
mt nhn, trong khi nhng ph n tr cha chng trong lng cm nhng chic qut rng kt
bng c qut tung bi t t ln, theo tc l mi khi c ngi cht. Xem chng khng ai
thy Kunta c.

Khi Binta v gi Ny Bt cng hai ph n la h khc bc vo trong lu, m ng bn ngoi
bn qu xung v ci u. Kunta t nhin a ln khc, c v s ln v bun thng. Chng my
chc, nhng ngi n ng mang ti mt cy g ln va mi x xong v t xung trc lu.
Kunta di nhn m ph n khing ra v t ln mt bng cy g thi hi b ni n lim kn t c
n chn bng mt tm vi bng trng qun vng vo.

Qua hng nc mt, Kunta thy nhng ngi chu tang i by vng quanh b Yaixa, cu khn v
tng nim, trong khi alimam rn r rng b ang vin du v vi Cha Ala v t tin mnh trong
ci vnh hng. b c sc lm cuc vin du , nhng chng trai cha v tru mn t nhng
chic sng tru b ng y tro mi xung quanh thi th b.

Sau khi phn ln nhng ngi chu tang diu qua, b Ny Bt cng nhiu b gi khc bn
chim lnh v tr cnh y, np st vo nhau, khc lc, hai bn tay m cht ly u. K , m
ph n tr mang ti nhng tu l xiboa ln nht c th kim c che u cho cc b gi
khi b ma trong m thc canh thi hi. V khi cc b gi ngi , cc c trng trong lng ln
ting k l v b ni Yaixa mi n khuya.

Trong bui sng m sng, theo tc l ca t tin, ch c n ng trong lng Jufur - nhng
ngi cn sc i c - tham gia vo m tang i n ch chn ct, cch lng mt qung
khng xa (nu khng th, t chng c ai i), v lng knh s ca ngi Maninka i vi linh hn
ng b ng vi. i ng sau nhng ngi khing thi hi b ni Yaixa trn cy g, l mr b
a tr s sinh Lamin v dt ch b Kunta khip m n ni khng dm khc. V ng sau h,
l cc n ng khc trong lng. Ci thi th cng lim bng vi trng c h xung huyt
mi o v ph mt chic chiu my an dy. Ri n nhng bi gai ngn l linh cu khi
o bi v phn cn li ca huyt c ln cht bng vi mt g t mi.

Sau , trong nhiu ngy, Kunta bing n bing ng, cng chng bun i u vi cc bn cng
la tui. N bun n ni mt ti, mr phi mang con n lu mnh v , bn cnh
ging, ni vi con du dng, m i hn bao gi ht, k cho n nghe i ba cu chuyn lm
nh bt ni bun ca n.

Anh bo rng mi lng u c ba nhm ngi. Trc ht l loi ta trng thy trc mt - ang
i i li li, n ng v lm vic. Th hai l t tin, gi y b ni Yaixa nhp vo nhm .

"Cn loi ngi th ba l nhng ai?" Kunta hi.

"Loi ngi th ba", mr ni, "l nhng k ang ch ra i".

Ci R Alex Haley

Chng 7

Cc trn ma kt thc, v gia bu tri xanh trong sng v mt t m t, khng kh ngt
ngo mi thm ca hoa v qu di sum su. Nhng bui sng sm vang di ting chy ca ph
n gi k, kiu mch v lc - khng phi do thu hoch v ma chnh m l nhng ht ging mc
sm m v gt nm ngoi cn st li trong lng t. n ng i sn mang v nhng con linh
dng bo p v sau khi chia tht h no v p da phi kh. Cn n b th bn bu lm
nhng tri mangkan chn mng, r nhng nhnh cy trn nhng tm vi tri pha di v
em nhng tri phi nng trc khi em gi tch ri th bt fut ngon lnh vi ht.
Khng mt cht g b ph phm. em ngm v un si vi k gi, nhng ht ny c nu
thnh mt th cho n sng ngt l l m Kunta v mi ngi khc u hoan nghnh, coi nh
mt s i mn thnh thong thay th ci ba sng thng l bng cho mch k c.

V mi ngy n thc ung mt nhiu thm, cuc sng mi tro vo lng Jufur mt cch r
rng, trng thy v nghe thy c. n ng bt u i li nhanh nhn hn, ra tri v tri tr
v, hnh din kim tra ma mng ti tt chng bao lu s c th thu hoch. Gi y, nc
sng ma l ang rt nhanh, cnh ph n hng ngy cho xung n khu ng ly nh nt
nhng m c cui cng mc ln gia nhng hng la cao, xanh rn.

V lng xm li vang ln ting h la, ci a ca l tr tr li n nghch sau ma i km di
ng ng. Nhng ci bng gi y y th dinh dng, nhng vt au l ng vy v trc i,
chng a rn, nho ti nho lui nh in. Mt hm, chng bt c my con b hung, em
sp thnh hng cho chy thi v ly que ng vin con no chy nhanh nht ra khi mt vng
trn vch trong ng rc. Mt hm khc, Kunta v Xitafa Xila, thng bn c bit ca n cnh
lu Binta, tin cng mt g t, o ln trc xut l mi m la, khng c cnh, sng trong
v ngm nhn chng ta ra hng nghn con, cung cung tho chy.

i khi, bn tr xua xc nhng con sc nh v rt ui chng vo tn rng bi rm. V bn
chng khng khoi g hn l va la tht va nm vo nhng by kh nh lng nu, ui di,
ko nhau i qua, c khi mt vi con nm tr li mt hn ri mi qung mnh theo anh em
chng ang ku ch che, ln nhng cnh cy cao nht. Ngy no bn tr con trai cng nh
vt, tm ly nhau, gm g, ginh tng ming xoi ra ri li bt dy bt u keo khc, mi a
u m ti ngy tr thnh mt tay vt v ch ca lng Jufur v c chn i d nhng cuc
giao u kch lit vi cc kin tng cc lng khc trong nhng dp hi ma.

Nhng ngi ln i ngang qua bt k ch no gn m nhc thng trnh trng lm ra v khng
nhn thy hoc nghe thy g, trong khi Xitafa, Kunta v nhng da cng la tui gm tht nh s
t, nh voi v hm h nh ln rng, hoc trong khi bn con gi - chi nu nng, chm cht
nhng con bp b v gi mch k - ng vai nhng ngi m, ngi v. Nhng d ang chi
hng n u, bn tr cng khng khi no thiu tn knh i vi mi ngi ln, s tn knh m
m chng dy l bao gi cng phi by t vi cc bc cha anh. L php nhn thng vo mt
nhng ngi ln, l tr hi: Krab? (ng, hoc b, ch, bc, c d v.v... c c bng an khng
) v ngi ln bn p: Kra dorong (va , bng an). V nu mt ngi ln cha tay ra, ln
lt mi a tr phi a c hai tay xit cht ly, ri ng chp lng bn tay ln ngc cho n
Ci R Alex Haley
khi ngi ln i qua.

Vic dy d Kunta trong gia nh cht ch n ni n cm gic l nht c nht ng ca n u
khin Binta bc dc bt ngt tay tanh tch - nu khng phi l thc s tm c v qut cho mt
chu nn thn. ang n m Binta bt c cu cu mt vo ci g khc ngoi thc n ca
mnh l y rng n xi lin mt ci cng vo u. V nu sau mt ngy chi a mit, tr v lu
m khng ra sch tng vt lm bn trn mnh, l Binta lin v ly bi cy kh lm chm dng
thay k v bnh x phng nh lm ly, c cho Kunta khin n tng nh sp b lt da.

H c ging mt nhn chng chc vo m, hay b, hay bt k ngi ng tui no khc l n
mt ci tt ngay tp l, nh n phm ci ti khng km nghim trng l ngt qung cu
chuyn ca bt c ngi ln no. V i vi n, ni bt c iu g ngoi s tht l chuyn khng
th tng tng c. V xem ra n chng bao gi c l do g ni di, nn n khng khi no
lm th.

Mc d Binta dng nh khng cho l th, Kunta vn c ht sc l mt ch b ngoan v sm
bt u thc hnh nhng bi hc gio dc gia nh vi nhng a tr khc. Khi trong bn
chng, c chuyn bt ha, nh vn thng xy ra lun - i khi pht trin n mc nng li
nhic mc nhau v bt ngn tay tanh tch vo mt nhau - Kunta bao gi cng quay lng v i
khi, t r ci t cch v s t ch m m n dy l nhng c im ng t ho nht ca b
lc Maninka.

Nhng hu nh m no Kunta cng b pht vo t v gi mt tr g xu vi a em trai nh -
thng thng l nt em bng cch gm g d tn hoc b bn chn nh con kh u ch, mt
long xng xc v gim gim nm tay xung t nh hai chn trc y mng vut ca th rng.
"Tao th a bn tubp n by gi!" Binta thng rt ln nh vy vi Kunta nhng khi n khin
ch mt ht kin nhn ni xung ln, lm Kunta s ht va, v cc b gi thng hay ni n
nhng tn da trng lng l xm xom, mt b, b dng k l, c nhng chic xung ln vn
ln n bt ngi mang i khi nh.

Ci R Alex Haley

Chng 8

Mi ngy, vo lc mt tri ln, tuy Kunta v ti bn va mt va i v a nghch, chng vn thi
nhau tro ln nhng cy nh v ch vo qu cu thm ang chm dn. "Ngy mai, ng mt
tri s cn p hn na c!" chng thng ku ln nh vy. V c n nhng ngi ln tui
lng Jufur cng n ba chiu cho tht nhanh ra t tp ngoi tri trong hong hn thm
su dn, m reo h, m v tay, m nn trng n vng trng bn nguyt, tng trng cho Cha
Ala, nh ln vm tri.

Nhng khi c my che lim trng thng tun nh m nay, th mi ngi tn ra, hong ht, v
n ng vo n cu nguyn xin tha ti, v mt vng trng u thng b my ph c ngha l cc
v thn pht trn tri c iu khng bng lng dn lng Jufur. Sau khi cu nguyn, cnh n
ng dn nhng gia nh khip m ca mnh n cy bao-bp, ti , trong m y, Jaliba
ngi xm bn mt ng la nh, h cho cng n tt cng mt trng da d ca mnh.

Ri i mt cay x v khi ca ng la, Kunta nh li nhng ln m ting trng m thoi ban
m t nhiu lng khc nhau n quy ri gic ng ca n. Tnh gic n thng nm nguyn,
lng nghe tht k, nhng m thanh v tit tu ca trng sao m ging m thanh v tit tu ngn
t, n ni cui cng, n hiu ra mt s li, k v mt nn i, hay mt dch bnh, hay vic
cp bc, t ph mt lng no , git dn hoc bt ngi mang i.

Treo trn mt cnh cy bao-bp, bn cnh Jaliba, l mt tm da d c ghi nhng du hiu bit
ni, ngha l do thy gio vit ln bng ch Arp. Trong nh la chp chn, Kunta ngm
nhn Jaliba bt u nn rt nhanh v sc gn nhng khuu x x ca b di gp khc ln nhiu
ch khc nhau ca mt trng. l mt thng ip khn cp mi php s gn nht n lng
Jufur ui t ma i.

Khng dm ngc ln nhn trng, dn lng vi v v nh v s hi vo ging nm. Nhng,
tng qung mt trong m, ting thoi ca nhng chic trng xa cc lng khc cng lp li li
ca Jufur ku gi php s. Run ry di tm chn da b, Kunta on l trng non ch h
cng b my ph.

Ngy hm sau, nhng ngi thuc la tui mr c nhim v gip trai lng canh gi nhng
cnh ng sp chn chng li s quy nhiu ca l kh u ch v chim ang vo k i. Bn
con trai la kaf th hai 1 c dn d l phi c bit cnh gic khi chn d, cn cc b, cc
m th quanh qun chm nom by tr s sinh v chp chng st sao hn lc bnh thng.
Nhng a ln nht trong la kaf u tin, vo tm Kunta v Xitafa c cn dn l phi chi
bn ngoi lng, qu hng ro cao mt qung ngn, chng c th quan st k xem c ngi
l mt no li gn cy l khch cch y khng xa. Chng n lm theo nh vy, nhng hm y
khng thy ai ti c.

n sng hm th hai, ngi mi ti - mt ng c rt gi chng mt cy gy g v i mt
bc ln trn ci u hi. Pht hin thy ng lo, bn tr nho tr v qua cng lng, va chy
va la. Gi Ny Bt chm dy, tp tnh bc v bt u nn vo chic trng ln tbal gi
cnh n ng t ng rung hi h b v lng mt lt trc khi php s ti cng v bc vo
Ci R Alex Haley
lng Jufur.

Trong khi dn lng tp hp quanh ng php s bc ti cy bao bp v thn trng t ci bc
xung t. Bt thnh lnh ngi xp xung, ng lc lc mt ci ti da d rm r, ra mt ng
nhng vt kh t, mt con rn nh, mt ci xng hm linh cu, nhng chic rng kh, mt ci
xng cnh b nng, nhng r cy k d. a mt nhn quanh, ng st rut ra hiu cho m
ng im thin tht dn ra cho ng rng ch hn: v dn lng li li trong khi ng bt u run ry
ton thn - r rng l ang b t ma lng Jufur tn cng.

Ngi ng thy mo qun qui, mt my rm r, mt o ln o xung d di, trong khi hai bn
tay run ry gng ht sc bt cy roi bng bnh chm vo ng vt huyn b. Khi u roi, do
mt n lc tt nh, cui cng chm ti c ng ng ngt ngi ra ng sau v nm sng st
nh b st nh. Dn lng nh nghn th. Nhng ri ng bt u t t hi li. T ma b ui
khi. Trong khi ng yu t gng gng qu dy, nhng ngi ln trong lng Jufur - mt nhoi
nhng nh hn ngi - chy vi v lu v nhanh chng tr li vi nhng qu cp ti tp tng
ng lo. Nh php thut b thm nhng th ny vo chic bc vn to ng v cht nng
nhng tng phm ca cc lng trc, v pht chc ng li ln ng p li li ku gi sp
ti. Cha Ala, mt ln na li m lng t bi x cho lng Jufur.

Ch thch

1. Tc l t 5 n 9 tui.

Ci R Alex Haley

Chng 9

Mi hai tun trng qua v, cng vi nhng trn ma ln chm dt mt ln na, ma du lch
ca Gmbia bt u. Dc theo mng li ng b hnh gia cc lng, kh nhiu l khch i
qua hay tm dng chn ti Jufur, cho Kunta v cc bn chi ca n hu nh ngy no
cng phi canh phng. H c mt ngi l mt xut hin, sau khi a bo ng cho lng bit,
chng li vi vng tr ra gp v khch khi ngi n gn cy l khch. Mnh dn ko nhau l
lt theo bn cnh ngi , chng x x hi han trong khi a cp mt sc so truy tm mi
du hiu v cng cn hoc ngh nghip ca khch. Nu tm ra du hiu no, chng bn t
ngt b v khch v chy trc v k cho nhng ngi ln cn lu hm c chn tip
khch. Theo truyn thng c xa, hng ngy mi lng chn mt gia nh khch biu khng
n thc ung v lo ch tm tr cho cc khch ti a phng mnh, chng no h mun lu
li trc khi tip tc cuc hnh trnh.

c giao trch nhim lm i canh gc lng, Kunta, Xitafa v nhng a bn cng la kaf, bt
u t cm thy v hnh ng ln hn tui ca chng. Gi y, mi sng sau khi im tm,
chng tp hp bn sn trng ca arafang v lng l qu xung nghe thy dy m con trai ln
hn - nhng a thuc la kaf th hai, va qua tui Kunta, t nm n chn v ma - by cho
chng c nhng cu kinh Koran v tp vit vi nhng cy bt bng thn c rng chm vo th
mc en pha bng nc cam ng trn vi nh ni.

Khi bn hc tr xong bi v chy i - vt ui o vi bng lt pht ng sau - la by d ca
lng ra nhng cnh ng c rm chn chng trong ngy. Kunta v cc bn n c lm ra v
dng dng, nhng thc ra chng thm nhng chic smi di cu bn con trai ln hn chng
cng nh nhng cng vic quan trng ca bn ny. Tuy khng ni ra, nhng chng phi ch
mt mnh Kunta t cm thy ln, khng th b i x nh mt a con nt v th rng
trn trung na. Bn n trnh nhng a cn ang b m nh Lamin nh trnh bnh v coi
nhng a mi chp chhng l khng ng , tr phi l pht cho chng mt ci nn thn
khi ngi ln khng ng ti. Trn trnh c s chm sc n cn ca cc b gi trng nom
chng bao lu nay, t nhng bui cn lu li c trong tr nh chng. Kunta, Xitafa v nhng
a tr khc na, gi y, bt u lng vng quanh nhng ngi ln vo tui cha m chng, vi
hy vng c h thy qun chn v c th sai chng chy vic vt g .

Chnh vo lc trc khi ma gt ti, mt m sau ba n ti, mr rt thn nhin bo Kunta
hm sau dy sm gip vo vic canh gi ma mng. Kunta phn khi n ni hu nh khng
ng c. Sng ra, sau khi nut vi ba im tm, n vui sng tng n v tim khi mr
a cho n vc ci cuc, lc hai b con xut pht ra ng. Kunta v cc bn lao ln lao xung
dc nhng lung hoa mu chn, h ht v vung gy ui m ln rng v kh u ch t rng
m ti hm h nh trc r hoc moi bi lc. Bng nhng cc t v nhng ting la tht, chng
nh lui tng n chim ht va ku rt va x thp trn rung mch k v cc b gi thng k
rng chim i ph cc rung chn cng nhanh khng km g d th. Thu vn nht nhnh nhng
nm mch k v lc m cha ch hi hoc bi ln xem th chn tht cha v mang nhng
bu nc lnh ti cho ngi ln ung, bn chng lm vic sut ngy nhanh thon thot, lng
y t ho.

Ci R Alex Haley
Su ngy sau, Cha Ala phn truyn l bt u ma gt. Sau khi cu kinh xuba lc rng ng,
cc nng dn cng con trai h - mt s chn my a mang theo nhng trng tamtng v
xaraba nh - ra ng v ch i, nghnh u dng tai nghe. Cui cng, trng ci ln tbal ca
lng rn ln v m nng dn lao vo cng vic gt hi. Trong khi jaliba v nhng tay trng
khc bc vo gia m h nh theo mt nhp khp vi cc ng tc ca h, mi ngi bt
u ct ting ht. Trong nim hn hoan, thnh thong mt nng dn tung cuc ln xoy trn
theo mt ting trng ri li bt ly n vo phch trng tip theo.

La tui ca Kunta cng lm mt m hi cng vi cha ch, r nhng bi lc cho sch t.
Khong gia bui sng, l t ngh u tin - ri n tra, nhng ting reo vui nh nhm tht
ln khi ton n b, con gi mang ba tra ti. i thnh mt hng dc, cng ht nhng bi ca
ma gt, h nhc nhng chic ni t trn u xung ly mui mc vo nhng tri bu rng, dn
ra mi cc tay trng v th gt, m ny n xong ri ng tra cho n khi trng tbal li vang
ln ln na.

n cui ngy u tin y, tng ng hoa mu thu hoch, ri rc im khp cnh ng. M
hi v bn t nh nhi, m nng dn mt mi i ti dng sui gn nht, ci qun o, nhy
tm xung nc, ci vang v v b bch, tm mt v ra ry sch s. Ri h hng v nh, va
i va p nhng con rui vo ve quanh thn th bng long ca h. Cng ti gn ln khi bc
ra t bp ca cc b cc ch bay v pha h, mi tht quay cng khu gi cn co, mn ny s
c dn cho h mi ngy ba ln trong sut thi gian gt cho n khi no kt thc.

m y, sau khi nhi nht y t, Kunta nhn thy - nh n thy th my m ri - m n
ang khu khu v v ci g. M chng ni g v ci m Kunta cng chng hi, nhng sng
hm sau n vc cuc ln v bc ra khi ca, m bn nhn n v lu bu ni: " Sao con khng
mc qun o vo?"

Kunta quay pht li. Ka, mt ci o di mi toanh treo trn mc. C giu ni phn khi ca
mnh, n lm ra v thn nhin mc o vo v nhn nha bc ra khi ca - n y, n mi vng
chy. Nhng a khc cng la tui n ra ngoi lu - tt c bn chng, cng nh n, ln u
tin trong i c mc qun o, tt c chng u nhy cng ln, la ht v ci vang v cui
cng s trn trung ca chng c che y. Gi y chng chnh thc thuc la kaf th
hai. Chng ang tr thnh ngi ln.

Ci R Alex Haley

Chng 10

Cho ti lc Kunta ng nh tr v cn lu ca m m hm y, n nm chc l mi ngi
trong lng Jufur u trng thy n mc o di. Mc d lm vic khng ngng sut ngy, n
vn chng thy mt t no v bit rng mnh s khng th i ng vo ci gi thng l. Gi y
n l ngi ln, c l Binta s cho n thc khuya hn. Nhng t pht sau khi Lamin ng,
cng nh mi ba, Binta lin bo n vo ging nm - km theo li nhc l phi treo o ln.

Khi n quay lng nh i, ra mt hn di va mc m n ngh khng n ni phi n n, th
Binta gi li - c l mng v ti hn di, Kunta ngh vy, hay c th l v thng hi n m
thay i kin chng. "B mun gp con sng mai y." m n thn nhin ni. Kunta bit rng
tt hn l ng c hi ti sao, nn n ch ni: "Tha m, vng." V chc m ng ngon. Cng
may m n khng mt, v d sao i na, n cng khng th ng ngay c, n nm di tm
chn da b, t hi mnh lm iu g by b, nh vn thng xy ra lun. Nhng vt c mi,
n vn khng ngh ra chuyn g, nht l mt chuyn t hi n ni Binta khng t tay trng
pht m phi n b n, bi l mt ngi b ch nhng vo khi c chuyn g gh gm lm. Cui
cng n thi khng thc mc na v ng thip i.

Vo lc im tm sng hm sau, Kunta xu n ni hu nh qun c nim vui v chic o di,
mi cho n khi thng b Lamin trn trung tnh c c mnh vo n. Kunta git pht tay ln
nh y n ra, nhng thy Binta quc mt nhn, li khng dm. n xong, Kunta quanh qun
mt lt, hy vng Binta s ni thm iu g, nhng khi ch lm nh thm ch khng bo g n
m qua, thng b nh hm hc ri khi lu v lng thng bc mt, i ti lu mr, khoanh
tay ng trc ca.

Khi mr chui ra v lng lng a cho con trai mt ci n bn nho nh, mi tinh, Kunta
gn nh ngng th. N ng nhn xung ci sng, ri li ngc ln nhn b, khng bit ni g.
"y l ca con, v con thuc la kaf th hai. Con phi m bo ch bn qung xin v
bn ci g l phi trng".

Kunta ch ni: " Vng, tha b" li vn lu li khng tht ra c li no na.

"Thm na, nay con bc sang kaf th hai," mr ni tip, "th c ngha l con s bt u
chn d v i hc. Hm nay, con hy i la d vi Tumani Turay. N vi bn trai ln s dy
con. Hy ch nghe bn n. V sng mai, con s ti sn trng." mr tr vo lu v Kunta
lao i ti cc chung d, n thy thng bn Xitafa v s cn li thuc kaf n, tt c u
mc o di mi v nm chc nhng chic n mi - nhng a b cht ri th ch, bc hoc anh
ln lm cho.

Bn con trai ln m ca chung v by d be be nhy ra, i thm ba gm c trong ngy.
Trng thy Tumani, con trai u lng ca i v chng bn thn thit ca mr v Binta,
Kunta tm cch sn li gn, nhng Tumani cng bn bn thy u la d x vo m tr nh
ang chen nhau n ra. Nhng chng my chc, bn ln khanh khch ci cng l ch ul
(1)(loi ch ln chn gia sc, nh ch becgi) xua n d hi h theo con ng lm bi,
vi la kaf hoang mang chy theo sau, va nm cht nhng chic n bn va c phi nhng
Ci R Alex Haley
vt lm trn o.

Tuy quen thuc vi d l th, Kunta vn cha h bit chng chy nhanh n mc no. Tr
mt s cuc i do vi b, n cha bao gi ra khi lng xa nh gi y n d ang dn bn n
ti mt bi chn rng y c v bi cy thp, mt m l rng v m kia l cnh ng ca nng
dn trong lng. Bn ln u oi a no a ny th n ca mnh nhng m c ring r,
trong khi l ch ul i quanh quanh hoc nm xung gn by d.

Cui cng, Tumani quyt nh mt ti Kunta ang lo o theo sau, nhng n lm nh thng
b l mt ging su b no y. "My c bit gi tr ca mt con d th no khng?" n hi v
Kunta cha kp tha nhn rng mnh khng bit chc chn lm, n ni: "Ny nh, my m
mt con no b my s cho my bit!" V Tumani bt u ln lp v nhng im phi
phng trong vic chn d. Trc ht l nu thng no khng ch hoc li nhc mt con
d no lc khi n, th v s iu khng khip s c th xy ra. Ch v pha rng, Tumani bo
rng chng hn, ngay kia ka c nhng con s t v bo thng hay lt bng trn qua m c
cao, v ch nhy mt pht l c th x mt con d ra lm hai mnh. Nhng nu c mt thng
b con kh gn", Tumani ni "th l mt mn cn ngon hn d."

Hi lng nhn thy Kunta trn xoe mt, Tumani tip tc. Mt iu thm ch cn nguy him hn
c s t v bo l bn tubp cng l tay sai da en gip vic thng b qua m c cao bt
ngi, em n mt ni tht xa n tht. Trong nm v ma n lm cng vic chn d - n k
- c chn thng Jufur v nhiu thng na cc lng ln cn b bt i. Kunta khng bit
a no trong s con trai ca lng Jufur b mt tch, nhng n nh l n s ht va khi nghe
k v bn y, n ni trong my ngy lin, n khng dm i qu lu m n mt tm tay nm.

"Nhng ngay c bn trong cng lng, my cng ch an ton u." Tumani ni, nh c c
ngh ca Kunta. N k vi Kunta; n bit mt g Jufur mt ht ca ci v mt by s t git
sch n d ca y, th ri t ba sau ci m c hai a con trai thuc la kaf th ba (10 n
14 tui) mt tch ngay trong lu ca chng, ngi ta bt c y mang tin ca bn tubp trong
ngi. Y bo l bt c s tin y trong rng, nhng ngay trc hm em ra x Hi ng B
lo, y bin mt tm. "Hi y, chc my cn b qu, ch nh c chuyn ny." Tumani ni.
"Nhng nhng iu nh vy vn cn xy ra. Cho nn, ch c i u khut khi tm mt ca
nhng ngi my tin cy. V khi my ra y chn d, ng c bao gi chng i xa n c
th phi xc vo rng su tm chng, ko ri gia nh my c ba chng gp li c my u."

Trong khi Kunta ng run ln v s, Tumani ni thm rng ngay c nu n khng b mt con
mo ln hoc mt tn tubp bt, n vn c th mc chuyn li thi nu mt con d tch khi
by, v mt khi ch d o tu vo khu tri mch k v lc ca mt ngi no gn y, th
ng hng bt li c. V mt khi c ngi ln ch u i tm, by n cn li c th chy
theo con d lc, m d i th thm ch c th ph hoi cnh ng ca mt nng dn nhanh
hn l kh u ch, linh dng hoc ln rng na kia.

n tra, khi Tumani chia mt sut n m n gi cho n vi Kunta, th ton th bn tr mi
bc vo la kaf th hai nui trong lng mt nim knh trng ln hn i vi l d t xa ti
nay vn quanh qut bn chng. n xong, my a trong la kaf ca Tumani nm knh ra
di bng nhng cy nh gn y v s cn li i loanh quanh bn chim bng nhng cy sng
bt hc tr cha c th thch ca mnh. Trong khi Kunta v cc bn c canh gi n d, bn
ln ht lc, lc dn d, lc mng m v m bng ci khi thy ti nh cung cung la li v
Ci R Alex Haley
xng ti bt c con d no ngc u ln nhn xung quanh. Lc no Kunta khng rt theo d,
th li a mt nm np nhn v pha rng, phng trng hp c con g rnh m nh n
tht n.

X chiu, khi d sp no c, Tumani gi Kunta n ch n v nghim ngh ni: "My mun tao
phi kim ci thay cho my y phng?" n lc , Kunta mi nh ra l bao ln n thy
bn chn d chiu chiu tr v, mi a u i mt b ci ng gp vo ng la ban m
ca lng. Va phi mt n n d, va phi coi chng pha rng, Kunta v cc bn ch c
th chy quanh tm kim v bt nhng bi rm, nht nhng nhnh cy nh ri xung t
n chy tt. Kunta cht s ci ca mnh thnh mt m m n cho l va sc, c th i ln
u c, nhng Tumani lin giu v nm thm vo my que na. Ri Kunta ly mt si dy leo
xanh, mnh buc m ci li, trong bng khng chc nhc ni n ln u, cha k cn phi i
c qung ng t v lng.

Di con mt quan st ca bn ln, Kunta v cc bn n cng tm c cch nng nhng b ci
ln u v bc thp bc cao theo chn l ch ul v n d, nhng con vt ny li thuc
ng v nh hn l ton mc ng mi. Gia ting ci ch giu ca bn ln, Kunta v nhng
a kia c nu cht ly b ci trn u gi cho n khi ri. Cha bao gi Kunta thy lng
mnh p hn lc ny, v n mt thu xng; nhng chng va mi bc vo bn trong cng
lng, bn ln lm rm r m ti ln, no qut tho ra lnh, nhc nh d chng, no nhy
chm chm xung quanh, sao cho tt c nhng ngi ln trong trong tm nhn v tm nghe
u bit rng chng ang hon thnh nhim v v ci ngy hun luyn nhng thng nhc vng
v ny qu l mt thc nghim ht sc vt v i vi chng. D sao b ci ca Kunta cng an
ton n c sn nh arafang Brima Xxay, m sng hm sau, Kunta v la kaf mi ca n
s bt u theo hc.

Ngay sau khi n sng, cc ch mc ng mi - mi a hnh din mang mt tm bng g, mt
ci bt lng chim v mt on tre ng b hng ha vi nc lm mc - hi hp ko nhau
vo sn trng. Coi chng thm ch cn ngu xun hn nhng con d ca chng, arafang ra lnh
cho bn tr ngi xung. Va ni dt li, ng bt u ging cy thc g vo bn chng, lm
chng nho nhc v biu hin u tin ca chng tun th mnh lnh ng khng nhanh
chng nh ng mun. Mt cau c gin d, ng e chng thm rng chng no chng cn hc
lp ng, bt c a no lm mt ting ng nh, tr trng hp xin php ni, s n roi na -
ng d tn vung roi vo mt bn chng - v s b ui v nh vi b m. V hnh pht cng
s p dng vi bt c a no n lp mun, gi hc c n nh vo sau ba im tm v c
ngay sau khi chng la d tr v.

"Cc con khng cn l tr nt na v by gi cc con c nhng trch nhim ri." arafang ni.
"Hy lo lm trn nhng trch nhim y." Sau khi quy nh nhng k lut y, ng thng bo rng
gi hc chiu hm y, chng s bt u nghe ng c mt s cu kinh Koran m chng phi
nh v c thuc lng trc khi hc sang nhng mn khc. Ri ng cho chng ra v, khi bn
hc tr ln hn - nhng mc ng c - bt u ti. Ti ny ng b cn s st hn c la kaf
ca Kunta na kia, bi v l ngy thi kim tra kt thc ca chng v khoa mc c thuc lng
kinh Koran v vit ch Arp, kt qu ca t kim tra ny s c nh hng quyt nh n vic
chng c chnh thc chuyn qua cng v la kaf th ba.

Hm y, ln u tin trong i, la kaf ca Kunta hon ton t lc m ca chung d v la
chng i long tong theo mt hng xc xch theo con ng mn dn ra khu vc th gia sc.
Ci R Alex Haley
Trong mt thi gian kh di sp ti, c l by d s t c n hn mi khi, v Kunta v cc bn
n c mi ln thy chng i my bc ti mt m c mi, l li ui v la ht. Nhng chnh
Kunta cn cm thy b truy dn hn c n d ca n na kia. H n c ngi xung ngm
ngh cho ra ngha ca nhng chuyn bin ny trong i mnh, l y nh rng li c vic phi
lm, li phi chy ch ny ch n. Bn bu th, no l chn d sut ngy, no l n hc
arafang sau ba n sng v sau khi la d v, no l lm sao thu xp tp bn n t cht trc khi
tri ti, xem ra n khng th tm u ra th gi suy ngh tht s na.

Ci R Alex Haley

Chng 11

Vic thu hoch lc v mch k hon thnh, tip theo l v gt la ca ph n. Khng ngi
n ng no gip v mnh; thm ch bn con trai nh Xitafa v Kunta cng khng gip m
chng, v lm la l cng vic ca ring ph n thi. Bnh minh va chm tia sng u tin
thy Binta cng Jankay Turay v cc ph n khc ci gp mnh trn cnh ng la chn, ct
nhng thn la di vng ng phi kh my ngy trn li i, trc khi cht vo xung ch v
lng, cnh ph n cng cc con gi h s nh ng gn gh trong kho cha ca mi gia
nh Nhng ngay c khi gt la xong, cnh ph n vn khng c ngh ngi cht no, v by
gi h li phi gip cnh n ng thu nht s bng c li mi cui tn cui v nhm
phi tht lu di nh nng m v, do , se thnh ch tt hn cho n b khu v thu tha.

V ai ny u mong ch by ngy hi ma hng nm ca lng Jufur, cnh ph n gi y li
hi h may qun o mi cho gia nh. Nhiu ti, Kunta buc phi trng thng em nh Lamin
vi quy, trong khi Binta quay bng, tuy nhin n bit ch c di m l v bc mnh ra mt.
Nhng Kunta li c dp vui sng khi c m a n ngi th dt ca lng, emb ipha,
n say m ngm b trong khi ci khung ci th cng khng khiu ca b dt nhng thoi ch thnh
nhng tm vi bng. Tr v nh, Binta cho Kunta rt nc r git qua tro ci lm cht nc
kim mnh ha ln vi l chm gi nh nhum vi thnh mu xanh thm. Tt c ph n
Jufur u lm vy v chng my chc nhng tm vi ca h c phi ra trn nhng bi cy
thp, im trang cho lng xm nhng di bng y mu sc - , vng, lc cng nh xanh da
tri.

Trong khi n b se si v khu may, nam gii cng lm vic ct lc hon thnh nhng
nhim v c giao cho xong trc khi vo hi ma - v trc khi ma nng ti khin cho
khng th lm c cng vic nng nhc. Ly tre lng c v li nhng ch hoc gy do
b, d c lng vo. Nhng cn lu trt bn b nhng trn ma ln lm h hi nay c cha li,
v mi mi thay th mi c dt nt. Mt s cp trai gi sp ci cn c nh mi v Kunta
may mn c cng nhng a tr khc dm t nho nc thnh th bn mn, dy m cnh
n ng dng p tng cho nhng cn lu mi.

V trong thng nc mc ging ln thy vn bn, mt ngi trong ton n ng bn tt
xung xem v pht hin ra l m c con nui trong ging n su b, cht trong ln nc
m u. Cho nn mi ngi quyt nh phi o mt ging mi. Kunta quan st nhng ngi n
ng ng xung ngp ti vai trong ci h mi v chuyn ln nhng cc t st trng ng sang
mu lc to bng qu trng mt. Nhng cc ny lp tc c em n cho nhng ph n c
mang trong lng v c n ngu nghin. Th t st ny, Binta bo n, lm cho a hi nhi
cng xng hn.

c mc, Kunta, Xitafa v l bn dng phn ln qung thi gian nm gi ca chng vo
vic chy quanh khp lng chi tr i sn bng nhng cy n mi. Bn vo hu ht mi th - v
may mn thay, chng trng ci g c - ti tr lm no ng ln ti mc c th lm khip va c
mt rng sc vt. C n bn lt nht vo la kaf ca Lamin cng chi rng, hu nh c th
lng v khng c ai lng Jufur bn bu hn cc b gi, nhng ngy ny, cc b phi lm n
Ci R Alex Haley
tn khuya p ng yu cu ca cc c gi cha chng trong lng v khon n tc mang
vo dp hi ma. Cc loi bi tc nh, ui sam v trn b tc gi tt bng nhng si c g
rt cn thn t nhng l xigan ang mc hoc t v cy bao-bp ngm nc. n tc bng si
xigan th tn hn n tc bng si bao-bp mm, ng, loi ny tt mt nhiu thi gian n
mc mt b tc gi trn vn c th ng gi ngang vi ba con d. Nhng cc khch hng bao
gi cng to mm c k dng dai, v bit rng nu lin lu ming m c mt gi, cc b gi s
bi tai m tnh bt cho.

Ngoi nhng b tc gi m b lm rt p, gi Ny Bt cn khin cho tt c ph n trong lng
u thch v b ln ting bt chp ci truyn thng c h buc n b bao gi cng phi t ra
ht sc knh trng n ng. Sng no b cng ngi chm ch trc ca lu, mnh trn, khoan
khoi hng nh nng mt tri trn ln da th cng gi nua ca mnh v bn bu tt n tc -
nhng khng bao gi bn bu n mc lt mt ngi n ng no i ngang qua. "H!" nhng
lc y b thng ku ln "Nhn xem ka! Th m h t xng l n ng! Chao, vo thi bui ca
ta, n ng mi ra n ng ch!" V nhng g n ng i ngang - vn ch i ci iu bao gi
cng xy ti - ch cn thiu nc t chy thot khi ming li b, cho n chiu, cui
cng, gi Ny Bt ng thip i, nhng n tc ang tt t trong lng v nhng a b mi
chp chng bit i, t di s chm sc ca b, khanh khch ci khi thy b ngy m m.

Bn con gi thuc la kaf th hai, trong thi gian , gip m v ch nht y nhng gi tre
no r cy lm thuc n chn, no gia v nu nng, em phi di nng. Khi cc ht
hoa mu c em gi, bn con gi gt v v tru i. Bn chng cn gip gia nh git gi, p
vo nhng qun o bn c v si bt ln bng th x phng ram rp kch m m
chng lm bng nc kim v du da.

Khi cng vic ch yu ca cnh n ng xong xui - ch my ngy trc tun trng mi, thi
im m u hi ma cc lng trong ton Gmbia - m thanh ca cc nhc c bt u vang
ln y trong lng Jufur. Trong khi cc nhc cng ca lng biu din trn nhng cy n
kora hai mi bn dy, nhng trng phch v balafng - mt loi nhc c du dng lm bng v
bu buc di nhng phm g di, ngn khc nhau, nh bng v - tng m ng nho nh t
tp quanh h, v tay v nghe. ang lc h chi nhc, Kunta v Xitafa cng cc bn chn d tr
v, cng ko n quanh thi so trc, rung chung v lc lc xng xong nhng tri bu
kh...

Phn ng m nam gii gi y x hi, chuyn gu v ngi xm quanh qun di bng cy
bao bp. Nhng ngi vo la tui mr v tr hn knh cn tch ra khi Hi ng B lo lc
ny ang vch nhng quyt nh hng nm trc hi ma v nhng cng vic ca lng xm.
Thnh thong, hai ba g trai tr li ng ln, vn vai v si bc quanh lng, nhng ngn tay t
ngoc h vo nhau theo phong thi yayo lu i ca nhng ngi Phi.

Nhng mt s ngi thui thi hng gi lin kin nhn gt o nhng ming g c kch thc v
hnh th khc nhau. Kunta v cc bn thm ch thnh thong cn tm gc tr bn n ct
ng xem cc bc th chm to nn nhng v gh s v huyn b trn nhng chic mt n sp
ti s c dng trong hi ma. Nhiu ngi khc o nhng hnh ngi hoc th, t chi st
vo mnh, bn chn bt v u dng ng.

Binta v nhng ph n khc, hng ngy tranh th c t pht x hi no l n quy qun
quanh ci ging mi ca lng ung hp nc mt v chuyn gu giy lt. Nhng gi y, hi
Ci R Alex Haley
n st nt m h vn cn i vic phi lm, no may cho xong qun o, no dn dp lu cho
sch s, no ngm tm lng kh, no git d quay. V nht l ph n phi t trang im
cho tht lng ly, tht p d hi.

Theo Kunta, cc c gi tinh nghch m n lun lun thy tro cy thon thot, gi y nom tht
d hi d hn vi ci kiu ng o lm ra v thn th, nht nht. Thm ch h khng bc c
cho ngay ngn na. V n khng th hiu ti sao cnh nam gii c ngoi li ngm h - ci
bn vng v khng lm sao ging cung bn ni mt mi tn, d c c gng.

N nhn thy ming mt s c gi y sng ln to bng nm m, pha bn trong mi th ly gai
chch v ly nh ni st en nhnh. C Binta, cng vi mi ngi phi n trong lng trn tui
mi hai v ma, m m cng nu si ri ngui mt ni nc l funan va mi gi
ngm chn - v c hai lng bn tay trng nht - cho n lc en nh mc tu. Khi Kunta hi ti
sao, m n bo: ct i. N bn hi b v b bo n: "Ngi ph n cng en bao nhiu cng
p by nhiu."

"Nhng ti sao li th?" Kunta hi.

"Mt ngy kia," mr ni, "con s hiu."

Ci R Alex Haley

Chng 12

Kunta chm dy khi trng tbal vang ln vo lc rng ng. Ri n, Xitafa cng cc bn chy
gia m ngi ln n cy bng go, ni nhng tay trng ca lng nn th thng, tay hoa
ln loang long trn mt da d cng, va nh va la ht, qut mng nhng ci trng nh th
chng l nhng vt sng vy. m ng dn lng mc qun o ngy hi ang tng ngi mt
tp hp li, chng my chc bt u hng ng, t t nhn nhy tay, chn, mnh, ri mi lc
mt nhanh hn cho n khi hu ht mi ngi u tham gia cuc nhy.

Kunta thy nhng nghi l tng t nh th vo nhiu v gieo trng v gt hi, vo dp n
ng xut pht i sn, vo nhng dp ci xin, sinh , ma chay, nhng cha bao gi s nhy
ma li lm n xc ng bng lc ny - theo mt cch ni khng hiu ni m cng khng bao
gi cng li c. Gia m ngi quay cung, nhy nht, un o, mt s li eo mt n,
Kunta hu nh khng tin mt mnh khi n trng thy gi Ny Bt do dai t nhin rt ln
man di, vung c hai tay ln trc mt, ri long chong chi v ng sau nh khip s mt vt
gh s gm ghic v hnh no . Rt b mt gnh nng tng tng, b va qut va vo
khng kh cho n khi qu xung.

Kunta quay ht bn n sang bn kia, trn trn ng vo nhiu ngi n quen bit trong m
khiu v. Di mt trong nhng ci mt n gm ghic, n nhn ra alimam ang vng mnh
on oi mi nh th mt con rn qun quanh mt thn cy, N thy mt s ngi m n nghe
ni l cn gi hn c b Ny Bt cng ri khi lu, cht chng trn i chn ng sy, lp cp
i cnh tay nhn nheo, hing hing cp mt km nhm di nh nng, ti nhy ma dm ba
bc long chong. Ri mt Kunta tr ra khi bt gp b mnh. Hai u gi mr ct cao o
o, chn gim bi m ln. Vi nhng ting ku the th, anh li li ng sau, cc bp tht rung
ln, ri lao v pha trc, m thm thp vo ngc v nhy chm chm, xoy ngi trong
khng ri ri bch xung vi nhng ting m nng nhc.

Ting trng nn u n ta nhp tim p dng nh rn ln thnh thnh khng nhng tai
Kunta m c trong t chi n na. Hu nh mt cch v thc, ta h trong cn m, n cm
thy ton thn bt u run ry v i cnh tay p p, chng my chc n cng nhy chm
ln, h ht cng vi nhng ngi khc m n thi khng bun ti na. Cui cng, n vp
ri v ng xung, kit lc.

N gng dy v rn u gi bc ti vch bin - lng cm thy mt ni k d su sc trc nay
cha tng bit ti. Bng hong, s hi v phn khch, n trng thy khng ch ring Xitafa m
c nhng a khc cng la kaf ang nhy ma ngoi gia m ngi ln v Kunta li nhy.
T a rt b n cc c gi l kh, dn lng c nhy ma hoi sut c ngy, nhng ngi nhy
v nhng tay trng c ngng chng cng chng phi n hoc ung, m ch ly hi m
thi. Nhng m , khi Kunta gc xung ng lm, trng vn tip tc hi.

Ngy th hai ca hi lin hoan m u bng mt cuc diu hnh ca nhng nhn vt danh d,
ngay sau bui tra. i u on diu hnh l arafang alimam, cc v b lo, cc nh i sn, cc
vt v mt s ngi khc m Hi ng B lo ghi tn v nhng ngha c quan trng ca
h t hi ma ln trc. Mi ngi khc i ni ui theo sau, ca ht v hoan h trong khi cc
Ci R Alex Haley
nhc cng dn h thnh mt hng ngon ngoo rng rn ra qu ngoi lng. V khi h ngot
vng quanh cy l khch, Kunta v la kaf ca n lao ln, hnh thnh cuc diu hnh ring ca
bn n, ri l lt nho ti nho lui qua mt m ngi ln ang u bc, chng va i va ci
cho v mm ci, thon thot bc theo nhp so, chung v phch ca chng. Bn tr diu
hnh thay phin nhau ng vai tr danh d, n lt Kunta, n vnh vnh vo vo do quanh,
u gi ct cao, thc s cm thy mnh rt quan trng. i ngang qua m ngi ln, n bt cht
thy c mr v Binta u a mt nhn n v bit hai ngi ly lm hnh din v con trai
mnh.

Bp ca tt c ph n trong lng u by ra hng lot thc n cng khai mi bt c ai i ngang
mun dng li mt lc v thng thc mt mn. Kunta v cc bn cng la kaf chn y t
nhiu bt tht hm vi go ngon tuyt. Ngay c tht quay - d v th rng - cng h, v bn
con gi c nhim v c bit l gi cho nhng gi tre lun lun y mi th tri cy c th kim
c.

Khi khng nhi nht d dy th bn con trai a ra cy l khch n nhng ngi khch l phn
khi ko nhau vo lng. Mt s li qua m, nhng phn ln ch lu li my gi, trc khi tip
tc n d hi lng bn. Nhng khch t Xngan dng nhng quy sc s trng by cc sc
vi hoa. Nhiu ngi khc mang ti nhng bao ti nng ht d kla thng ho hng min
Nigiria, c nh gi theo th bc v c to nh ca mi ht. Cnh thng nhn i ngc sng
trn nhng thuyn cht nng mui thi i ly c nu, da th, sp ong v mt ong. ch thn
gi Ny Bt cng bn bu bn nhng tm r c chanh ra sch v ta gn mi tm mt ng
tin v c, th r ny em c rng thng xuyn s gi cho hi th thm du v mt ming.

Nhng thng nhn t gio i qua Jufur vi vi vng vng, thm ch khng dng li v nhng
hng ha ca h: thuc l, ru, bia, ch dnh cho bn v o m thi, cn ngi Maninka
theo o Hi khng bao gi ung ru hoc ht thuc, mt s khc ha hon lm mi dng li
v ch ca h l nhng lng ln hn, l ng o thanh nin t do lng bng t nhng lng
khc ti - cng nh mt s trai tr ri b lng Jufur trong ma gt. Pht hin thy h i qua
trn con ng ngoi lng, Kunta v cc bn thng chy theo bn cnh h mt lc, c gng
xem th h mang g trong nhng thng tre nh i trn u. thng thng l qun o v
nhng mn qu nh cho nhng bn mi m h hy vng gp trn bc ng lang thang nay
y mai , trc khi tr v lng vo ma gieo trng ti.

Mi sng, lng ng v thc dy theo ting trng. V mi ngy li c thm nhng nhc cng lu
ng khc nhau ti - nhng tay thnh tho v kinh Koran, v n balafn v trng. V nu h
kh phn ch v nhng qu tng dn dp cng vi cnh nhy ma, nhng ting hoan h v v
tay ca m ng, h c th dng li v biu din mt lc trc khi tip tc i n lng bn.

Khi cc v grait (1) mt nhn vt c bit nhiu nc chu Phi. Nhng ng gi ny l nhng
pho truyn bt tn, tch ly qua cuc i rt di ca h. Ngi Chu Phi thng ni khi mt
ngi grait cht, cng coi nh chy c mt th vin. Trong qu trnh 12 nm thu nhp ti liu,
tc gi cun sch ny da kh nhiu vo cc grait.) ti, dn lng mau chng im bt ngi
xung quanh cy bao bp nghe k v cc v vua v tc h ngy xa, v cc chin tng, cc
trn nh ln v cc huyn thoi ca qu kh. Hoc gi mt grait tn gio xng ln nhng
cu sm v bo cho hay rng cn cu xin Cha Ala ton nng ngui gin, ri t vui lng p
li mt mn qu nh bng cch tin hnh nhng nghi l cn thit v gi y tr thnh quen
thuc i vi Kunta. Bng mt m cao, v grait ngm nga nhng cu th bt tn v nhng
Ci R Alex Haley
huy hong qua ca cc vng quc Gana, Xoonggai v Mali c xa, v khi c xong mt s
ngi trong lng thng b tin nh ng ti lu ring ht ngi ca cha m gi ca mnh. V dn
lng thng v tay hoan h khi cc c gi bc ra ca v ng hp hy mt di nh nng rc
r, h rng ming ci ph hai hng li rng ht rng. Lm xong cng vic thin ca mnh, v
grait nhc mi ngi nh rng bt c khi no cn ht ngi ai trong nhng m tang, m ci,
hoc nhng dp c bit khc, c ging hiu trng mi - cng mt l vt nh - l ng s mau
chng ti Jufur. Ni on, ng vi v i tip sang lng bn.

Vo chiu th su ca hi ma, t nhin mt ging trng l xuyn qua Jufur. Nghe thy
nhng li trng xc phm, Kunta chy vi ra v nhp bn vi dn lng khi h gin d tp hp
bn cnh cy bao-bp. Ting trng r rng n rt gn, bo cho bit l nhng vt rt
mnh ang n, cho nn mi k gi l vt Jufur bit iu th trn i. Trong vng my
pht, dn Jufur hoan h vang khi ting trng lng ca mnh gay gt tr li rng nhng k l di
dt n hn ang xin c b qu chn tay, nu khng phi l t hi hn.

Lc ny dn lng x ti bi vt. Trong khi cc vt trong lng Jufur x vo nhng ala (1)
(kh vt) ngn, hai bn sn v mng c nhng cun vi cho i phng nu tay, v xoa mnh
bng mt th bt trn lm bng l bao-bp gi nh trn vi tro ci, h nghe thy nhng ting
h la, c ngha l nhng k thch u ti. Nhng k l mt vm v y khng bun ng ti
m ng ang giu ct. Tt c ng sau tay trng ca mnh, h i thng n bi vt, mnh
mc ala sn, v bt u xoa bt trn cho nhau. Khi cc vt Jufur xut hin ng sau nhng
tay trng ca lng, m ng h ht, x y nhau mt trt t n ni cc tay trng ca c i
bn u phi khn cu h bnh tnh.

Ri trng ca c i bn u ni: "Sn sng!" Hai i giao u phn thnh tng i, mi cp
vt ci rp v trng trng nhn nhau, mt i mt. "Nm ly nhau! Nm ly nhau!" trng ra lnh,
v mi cp vt bt u ln vng nh mo vn. Lc ny cc tay trng ca c i bn lng
xng y gia nhng u th ang hin ngang do ming; mi tay trng nn mnh k tn
cc vt v ch t tin ca lng mnh m hng hn ang theo di trn u.

Vi nhng ng tc gi nhanh nh chp, cui cng, ht cp ny n cp khc nm c nhau
v bt u vt. Chng my chc, c hai i qun tho gia nhng m bi m do chn h ht
tung ln, gn nh che khut h khi m khn gi ang h ht in cung. Ng nghing hoc
trt chn u khng tnh, ch khi no mt vt ko c ngi kia mt thng bng, bc c
ngi anh ta ln v qut xung t, mi l thng cuc. Mi ln c mt ngi b qut ng nh vy
- u tin l mt kin tng ca lng Jufur, ri n mt trong nhng k thch thc - m ng
li nhy chm ln la ht v mt tay trng g rnh rt tn ngi thng trn . Ngay vng
ngoi m ng phn khch tt nhin l Kunta v cc bn cng ang nh vt vi nhau.

Cui cng cuc u kt thc v i Jufur thng, hn i phng c mt keo. H c
thng i sng v bn v ca mt con b mng va mi m. Nhng tng tht ln c em
quay trn mt ng la v nhng chn thch u dng cm c nng nhit mi tic lin hoan.
Dn lng ca ngi sc mnh ca cc v khch v cc c gi cha chng buc nhng chung nh
quanh c chn v cnh tay trn ca tt c cc vt. V trong ba tic tip theo , bn con
trai thuc la kaf th ba qut lp bi o bi vt, dn cho phng phiu chun b cho mt
iu nhy xruba.

Mt tri nng m va mi bt u ln, dn lng li t tp quanh bi vt, lc ny tt c u
Ci R Alex Haley
mc qun o p nht. Trn nn ting trng nh khe kh, c hai i vt nhy vo vng, bt
u rp mnh v rp rnh ln quanh, bp tht ni ln cun cun, nhng chic chung nh ku
lanh tanh, trong khi khn gi chim ngng sc mnh v v p mm mi ca h. Trng t
nhin nn tht mnh, lc ny cc c gi chy vo vng, e p xen gia cc vt trong khi mi
ngi v tay theo nhp. Ri cc tay trng bt u nh theo tit tu mnh nht v nhanh nht v
chn cc c gi nhy theo nhp y.

Ht c ny n c khc, v m hi v mt nhoi, lo o bc ra khi vng, nm xung m
bi chic khn chm u tik nhum nhiu mu ca mnh. Mi con mt hau hu theo di xem
c chng trai n tui ly v no nht tm khn tik ln, t r s nh gi c bit ca mnh i
vi bi nhy ca c gi - v nh vy c ngha l anh ta c th sp hi cha c v gi c ci
xin, tnh bng d v b. Kunta v cc bn cn qu nh cha hiu nhng iu , tng l cuc
vui si ni kt thc bn chy i bn n. Nhng n mi ch bt u, v mt lt sau, mi ngi
h hc ming khi mt trong nhng vt ti thm nht mt chic khn tik ln. l mt s
kin quan trng - v hnh phc - nhng c gi may mn n khng phi l ngi u tin i ly
chng mt lng khc.

Ci R Alex Haley

Chng 13

Sng hm cui cng ca hi ma, nhng ting tht nh thc Kunta dy. Mc o vo, n chy
b ra v s tht rut li. Trc my cn lu gn y, khong su, by ngi n ng eo mt n
d tn, khn trm u qun cao, mc qun o bng l v v cy, ang nhy ln nhy xung nh
choi choi, la tht man di v vung gio. Kunta kinh hi nhn mt ngi vo tng cn lu, ming
gm go, v mi khi nh ra u km theo mt a con trai thuc la kaf th ba ang run bn
bt nm cnh tay n, li xnh xch.

Cng vi mt m bn thuc la kaf th hai cng khip m nh n, Kunta ging mt nhn
vo gc mt cn lu. Mi a con trai thuc la kaf th ba b chp ln u mt ci m nng n
bng vi bng trng. Ng thy Kunta, Xitafa v nhm lau nhau ca chng, mt trong nhng
ngi eo mt n x ti, hoa ngn gio v ht ln hung d. Tuy anh ta dng pht v quay li
vi bn b chm u di s gim st ca mnh, l tr vn chy tn lon, kinh hi ku the th.
V khi tt c bn con trai la kaf th ba trong lng c tp hp, chng bn c giao cho
nhng ngi n l, bn ny nm tay chng, dn tng a mt ra ngoi cng lng.

Trc , Kunta nghe ni l nhng a con trai ln y sp sa c a i khi Jufur
o to thnh ngi ln, nhng n khng h bit l iu xy ra nh th ny. Vic ln ng
ca bn con trai la kaf th ba cng vi nhng ngi s rn luyn chng thnh nam nhi, chm
bng u bun ln c lng. Trong nhng ngy tip theo, Kunta v cc bn khng th ni chuyn
g khc ngoi nhng iu kinh khng chng trng thy cng nhng iu cn kinh khng hn
chng nghe lm c v vic rn luyn trng thnh b n kia. Nhng bui sng, arafang cng
u bn chng v ti khng ch nh nhng cu kinh Koran. V sau gi hc, l lt i theo sau
by d ra bi rm, Kunta v cc bn, mi a u c khng ngh n ci iu chng khng th
no qun i c - l chng s trong ci nhm con trai chm u ca lng Jufur b li xnh
xch v thc qua cng lng.

Tt c bn n u nghe ni rng phi qua trn vn mi hai tun trng, ton con trai la
kaf th ba n mi c tr v lng - nhng by gi l vi t cch trng thnh. Kunta ni c
ngi k vi n rng bn con trai trong thi k hun luyn trng thnh ngy no cng b nh.
Mt thng tn l Kamar bo bn y phi i sn th rng ly ci n, cn Xitafa th ni l ban
m, bn chng c phi vo tn rng su mt mnh t tm ly ng v. Nhng iu
khng khip nht m khng a no nhc n mc d n lm cho Kunta nm np mi ln i
gii, l trong thi gian hun luyn trng thnh, "chim" n s b ct bt i mt on. Sau mt
thi gian cng ni chuyn, ngh v vic rn luyn trng thnh cng tr nn gh s n ni
bn tr thi khng ni v ci na v mi a u c gng giu kn ni s trong lng, khng
mun l ra l mnh khng dng cm.

Kunta v cc bn tin b nhiu trong cng vic chn d k t nhng ngy khc khoi u
tin ngoi bi. Nhng chng vn cn phi hc nhiu. Chng bt u pht hin ra rng cng vic
ca bn chng gay nht vo bui sng khi hng n rui bu vo cn lm cho l d chy lung
tung, run c ln da v quy quy ci ui ngn tn trong lc ti tr v my con ch b nho b
nho c la chng tr li by. Nhng trc lc tra, khi mt tri hun nng n ni rui phi
Ci R Alex Haley
kim ch mt , by d mt mi u vo yn tr gm c tht lc th cui cng bn tr c
th rnh tay vui chi.

Gi y, chng l nhng tay thin x s dng n - v c nhng b cung tn mi m b chng
cho trc khi chng bc sang la kaf th hai - chng thng b ra khong mt gi h th
mi th vt nh chng c th tm thy: th rng, sc t, chut bi, thn ln v c hm c mt
con g g c ca ranh mnh nh nh Kunta ra xa t n bng cch ko rt mt bn cnh lm
nh b thng vy. Gn x chiu bn tr lt da, ra sch nhng th sn c trong ngy, ly
mui (m bao gi chng cng mang theo) p nhng c lng, ri nhm la quay ln lm mt
ba rm r.

Mi ngy ra bi, dng nh li nng nc hn hm trc. Cng ngy rui sm cng ngng cn
d hn i tm bng rm v by d khom mnh qu xung gm lp c ngn cn xanh bn
di lp c cao kh n. Nhng Kunta v cc bn th hu nh khng n tit tri nng
nc. Mnh bng nhy m hi, chng chi a nh th mi ngy u l ngy phn khi nht
trong i. Bng cng trn sau ba n tra, chng vt nhau, hoc chy thi, hoc ch n thun la
ht v nhn mt ch diu nhau, thay phin nhau cn thn gc by d ang gm c. Chi nh
trn gi, bn tr qut v xa nhau bng nhng cy c r dy cho n khi mt a gi mt nm
c ln, ra hiu ging ha. Ri chng h bt st kh bng cch xoa chn vo b lng ca mt con
th va b m, theo nhng truyn c tch chng c cc b gi k cho nghe, cc chin binh
tht s thng dng d dy cu trong trng hp .

Thnh thong, Kunta v cc bn a nghch vi l ch ul trung thnh ca mnh, ging ny
ngi Maninka nui hng th k nay, v chng ni ting l ging ch sn v bo v tt nht
trong ton Chu Phi. Khng ai c th tnh c s d v gia sc c cu khi nanh vut ca
bn linh cu trong nhng m ti tri nh ting h ca ch ul. Nhng linh cu khng phi
loi th m Kunta rnh khi chng chi tr i sn. Trong tr tng tng ca chng, khi b trn
trong m c cao rm nng ca vng xavan, mi sn ca chng l t gic, l voi, l bo v s t
dng mnh kia.

i khi, mt a tr theo n d ca mnh tm c v bng mt, loanh quanh m tch ri khi
cc bn. Trong mt vi ln u tin gp tnh trng , Kunta c ht sc la d li tht nhanh v
quay tr li gn ch Xitafa. Nhng chng bao lu, n bt u thch nhng lc c n y, v nh
vy n c dp m tng mt mnh ang rnh sn mt con th ln no . Trong pht mng m
gia ban ngy , khng phi n ang lng loi linh dng bnh thng, hay bo, hay thm ch
s t na; l loi c kinh s nht v nguy him nht trong tt c cc th vt - mt con tru
in.

Con tru in m n truy lng gieo kinh hong trong khp min n ni bao nhiu nh i
sn c phi i git con vt man r, nhng ch lm n b thng, ri ht ngi ny n
ngi khc ln lt b n hc thng bng bng i sng qui c. Cng kht mu hn trc v vt
thng au n, con tru in hc cht nhiu nng dn Jufur ang lm vic trn cnh ng
bn ngoi lng. Chng Kunta Kint lng danh, by gi tn trong rng su, ang ht mt t
ong ly mt nui dng ngh lc ca mnh, th nghe thy ting trng thoi cu xin chng cu
dn chng lng qu ni mnh sinh trng. Chng khng th t chi.

Ngay n mt ngn c kh cng khng h st sot di chn chng v chng d theo du vt
ca con tru in rt lng l, s dng ci gic quan th su n mch cho nhng ximbn (1)
Ci R Alex Haley
(thin x) bc thy bit nhng con th i theo ng no. V chng my chc chng thy nhng
du chn chng tm; chng ln hn mi du chn chng tng thy xa nay. Gi y, va lng l
ro bc, chng va ht su vo hai l mi ci mi hi thi ca n dn chng ti ng phn tru
mi to tng. V vn ng vi tt c khn ngoan, kho lo ca mnh, cui cng Ximbn Kint
pht hin thy ci thn hnh s ca chnh con vt n trong m c cao, rm m mt thng
t khng thy c.

Ko cng dy cung v pha sau, Kint thn trng ngm - v bn mi tn ti trng ch. Con tru
in, gi y b thng nng cng nguy him hn bao gi ht. Bt thn nhy t bn n sang
bn kia, Kint n trnh ng tn cng hung d, tuyt vng ca con vt v rng sc i ph
trong khi n li lao vo hc mt ln na. Chng ch bn pht tn th hai khi phi nhy sang bn
vo pht cui cng - v con tru khng l rm xung cht.

Ting hut gi sc lnh ko Kint ko ra khi ch np nhng nh i sn s hi v run ry trc
tht bi trong cng vic m gi chng thnh cng v vang. Chng h lnh cho h lt
b da khng l, b sng v gi thm ngi gip sc ko ci xc v tn Jufur. Dn lng mng
r reo h, h tri da th sut li i bn trong cng lng bi khi bm vo chn Kint.
"Ximbn Kint!" ting trng ging ln nh vy. "Ximbn Kint" bn tr con go ln, vy nhng
cnh sum su l trn u. Mi ngi x y nhau, c s c vo nh i sn dng mnh, hy
vng ly c phn no m lc ca chng. Nhng ch b nhy quanh ci xc khng l, din
li cnh h th n bng nhng cy gy v nhng ting ku tht man di.

V gi y t gia m ng, tin ra v pha chng c gi khe mnh nht, duyn dng nht v
en p nht trong tt c cc thiu n Jufur - thc t l trong ton Gmbia - v, qu trc mt
chng, nng dng ln mt bu nc mt, nhng Kint khng kht, ch rp t u ngn tay
t thin cm vi nng, lin nng ung bu nc y vi nhng git nc mt sung sng,
bng cch chng minh vi mi ngi tnh yu trn vn ca mnh.

m ng h reo dn ra - nhng li cho hai ng b mr v Binta u bc ph, da nhn
nheo, lp cp chng gy ti. Chng Ximbn m gi hn mnh trong khi mr ng nhn,
cp mt trn y t ho. V dn lng Jufur h theo nhp "Kint! Kint!" C l ch cng sa
vang ln hoan h.

Phi chng chnh con ch ul ca chng, n ang sa "Kint! Kint!" Hay l Xitafa ang in
cung la ht? Kunta vng ra khi pht hoang tng kp thi trng thy l d b b qun ca
mnh ang lng v pha tri p ca mt ngi no . Xitafa v cc bn khc cng l ch gip
sc quy chng li trc khi xy ra tai hi, nhng Kunta xu h qu n ni phi c mt tun
trng tri qua n mi li dm th mnh vo nhng cn m mng ho nh vy.

Ci R Alex Haley

Chng 14

Tri nng rc th m nm tun trng di ca ma kh mi ch bt u. nh nhit ma qu
lung linh, lm cho nhng vt ng xa nom ln hn v nhng ngi trong lu cng v m hi
gn nh ngoi ng. Mi sng, trc khi Kunta ri nh i chn d, Binta u lo bo v chn
cho n bng cch thoa du da , nhng chiu n khi n bi tr v lng, mi n xm i, hai
gan bn chn kh nt n v gim t nng nh thiu. Mt s a v nh vi i bn chn tp
mu, nhng ri mi sng chng li ra i khng h ku ca phn nn, ht nh cha chng - phi
mnh trong ci nng d di ca ng c kh, cn t hi hn ci nng trong lng.

Khi mt tri ln ti cht nh, bn tr cng l ch v by d nm nh tt c, th hn hn di
bng nhng cy con, bn tr mt qu khng bun i sn th nh v nng, theo ci np th
thao hng ngy ca chng. Phn ln chng ch ngi tn gu, gng lm vui, nhng n gi, ci
tr mo him chn d phn no mt tnh cht ho hng.

Dng nh ch cn g n nhng que ci chng nht nhnh hng ngy, si m ban m, y
th nhng h mt tri va ln l khng kh lin thay i, trc nng chng no gi lnh chng
y. V sau ba n ti, dn lng Jufur li xm quanh nhng ng la chy lp bp. Cnh n
ng thuc la tui mr ngi ni chuyn quanh mt ng la v cch mt qung ngn l
ng la ca cc b lo. Quanh mt ng khc na l cnh n b v con gi cha chng, ngi
tch ring khi cc b gi ang k nhng cu chuyn c tch ban m cho m con nt la kaf
u quanh mt ng la th t.

Kunta v bn con trai la kaf th hai ln mt khng thm ngi vi ci la kaf u ca Lamin
v cc bn n, cn ci trung tng ngng, cho nn chng ngi xm cch kh xa khi ln vo
ci nhm n o, ci nh nc n y - nhng cng gn nghe thy cc b gi k nhng
chuyn vn khin chng hi hp nh bao gi. Thnh thong Kunta v cc bn th hng chuyn
nhng ngi my ng la kia, nhng h phn ln ch ni v ci nng nc. Kunta nghe thy
cc ng gi n li nhng n mt tri git c cy ci v t chy ma mng, lm cho ging nc
i hoc kh kit, nhng thi k m ci nng lm cho ngi ta kh xc nh v tru. Ma nng
ny cng th, cc c ni nhng cha n ni nh nhiu ma m cc c cn nh. Kunta thy
hnh nh ngi gi bao gi cng c th nh ra mt iu g xu hn hin ti.

Ri bng nhin c mt hm, th ht khng kh m nh nut la v m y, mi ngi run ry
di tm mn v ci rt lun vo thm tn xng. n sng hm sau, h li phi lau m hi trn
mt v c gng ht cho y hi th. Chiu hm y, gi hamttan bt u thi. khng phi l
th gi d hoc thm ch l gi dng, nu l mt trong hai loi ny th cn . ng ny, n c
thi nh nhng v u n, kh v y bi, sut ngy m trong gn na tun trng. Nh mi
ln ni ln, gi hamttan thi lin tc kiu y c t t bo mn thn kinh dn lng Jufur. V
chng bao lu, cha m m ra hay qut tho con ci hn mi khi v chng c l do g chnh
ng cng v roi nh chng. V tuy ci v l iu bt thng gia nhng ngi Maninka,
nhng ch my gi trong ngy qua i m khng thy nhng v to ting gia mt s ngi ln,
nht l gia nhng cp v chng tr nh mr v Binta. Lc , cc ca nh ln cn t
nhin y nhng ngi ng nhn cc b du gia hi h chy ti cn lu. Mt lt sau, ting ht
Ci R Alex Haley
lc cng lc cng to hn v tip , mt trn ma, no r khu, no ni niu, no v bu, no
gh v qun o, ro ro qung ra ca. Ri ch thn ngi v v b nhc b ra v ly c ca
ci v sm sm i v lu m.

Sau khong hai tun trng, gi hamttan tt cng t ngt nh khi n bt u ni ln. Trong
khng y mt ngy, khng kh tr nn yn tnh, tri li quang. Trong vng mt m, l lt
cc c v ln v vi chng, ri cc b thng gia gi cho nhau nhng mn qu nh v dn ha
cc cuc ci v trong khp lng. Nhng nm tun trng di ca ma kh mi ch qua c mt
na. Mc du thc phm cn nhiu trong kho, cc b m ch nu nng vi s lng nh v
khng ai, k c nhng a tr thng thng l hu i, cm thy mun n nhiu. Ai ny u b
sc nng mt tri ht kit sc v dn lng t tr chuyn hn, ch quanh qun lm nhng iu cn
phi lm m thi. Tru b ca lng gy rc vi nhng b da nt toc, nhng mn l to tng
thnh ni cho rui tru trng. Nhng ch g cm mi khi chy quang quc khp lng, nay im
thin tht v nm nghing trn m bi, cnh xa ra v m h hc. C n l kh gi cng t khi
thy l mt hoc thy ting, v phn ln chun vo rng nhiu bng rm hn. V Kunta nhn
thy by d, tri nng, ngy cng t chu n c, tr nn bn chn v gy t.

V mt l do no - c l l v nng nc hay c l ch v chng ln hn - Kunta v cc bn
chn d, sut gn su tun trng ngy no cng vi nhau ngoi bi, nay bt u tn ra n l
mi a vi n d nh ca mnh. iu xy ra c my ngy ri Kunta mi nhn ra rng
trc n cha bao gi hon ton tch khi ngi khc trong bt c khong thi gian no
thc s di di mt cht. N nhn sang ch nhng a khc v n d ca chng ng xa, ri
rc trong ci im lng ca bi hoang chi chang nng. Qu ch chng n l nhng cnh ng,
nng dn ang ct nhng m c mc t ma gt trc. Nhng n c cao h vun li
phi kh di nng, dng nh ln sng v lung linh trong hi nng.

Lau kh m hi trn, Kunta c cm gic l dn lng mnh bao gi cng ang phi chu ng mt
gian kh ny hay mt gian kh khc - mt ci g bt tin hoc kh khn, hoc gh s, hoc e
da n bn thn i sng. N ngh v nhng ngy nng chy v nhng m lnh gi tip ngay
sau . V n ngh v nhng trn ma k lin theo bin lng xm thnh mt vng ly v cui
cng trn ngp cc li i cho n khi dn lng phi dng xung qua li nhng qung m lc
bnh thng h vn i b. H cn ma nh cn nng, nhung hnh nh nhng ci bao gi
cng qu nhiu hoc qu t. Ngay c khi d bo mp v cy ci nng tru hoa tri, n cng bit
l thi k m s hoa mu thu hoch vo v ma trc sp cn trong cc kho d tr gia nh
v iu s dn ti ma i km, dn lng s thiu n, thm ch mt s s cht, nh chnh b
ni Yaixa m n hng nh thng tha thit.

Ma gt l mt thi k hnh phc - v sau l hi ma na - nhng n kt thc qu sm v ri
ma kh nng nc v di dc li n, vi ci gi hamattan gm ghic, sut thi k y Binta lun
lun qut tho n v nh Lamin, n ni n cm thy gn nh i ngi cho thng em nh vi
quy.

Trong khi la d tr v lng, Kunta nh li nhng cu chuyn n nghe bao ln hi cn nh
bng Lamin, ni v ni cha ng xa lun lun sng qua nhng hi hng v nguy him nh
th no. Kunta on l t xa t xa i ngi vt v. C l ri vn s mi mi th .

Gi y, mi bui chiu trong lng, alimam hng dn cu Cha Ala mang ma ti. Ri mt
hm, lng Jufur trn y phn khi khi vi cn gi nh tung bi ln - v nhng cn gi c
Ci R Alex Haley
ngha l sp ma. V sng hm sau, dn lng ra t tp ngoi ng, ti y nng dn chm la
t nhng ng c cao h cht ln, v nhng ln khi dy cun cun bc ln trn cnh
ng. Nng n gn nh khng chu ni, nhng m ngi rng rng m hi vn nhy ma
v hoan h, cn bn tr la kaf u th ua nhau chy quanh, h ht, mi a u c sao bt
c nhng m tro mang li may mn ang bay vt v nh lng chim...

Hm sau, nhng cn gi nh bt u ti lp tro vn ra khp cnh ng, lm t thm mu m
trng cy mt ma khc. Gi y, nng dn bt u bn rn cuc xi nh nhng lung di
sn n ht ging - vo ci thi v gieo trng th by m Kunta sng qua trong s tun hon
bt tn ca cc ma.

Ci R Alex Haley

Chng 15

Hai v ma qua, v bng Binta li to mt ln na, ng thi tnh kh cng bn hn lc
thng. ng mt t l ch qut c hai a con trai, n ni, mi bui sng, Kunta u tht s
hm n vic chn d khin n thot khi m c my gi v bui chiu khi tr v n khng
khi i ngi cho Lamin, thng b mi ch tui gi tr tinh nghch v b n, ch cha
tui ra khi nh mt mnh. Cho nn mt hm, khi v nh thy thng em nc mt nc mi
rng rng, n bn hi Binta - m khng khi lo lng i cht - xem c th cho Lamin cng chy
vic vt vi n khng, v Binta gt ln : "c!". Thng cu con Lamin trn trung hu nh
khng nn ni vui sng v hnh ng tt bng k l ny, nhng Kunta th li m gh tm s
bc ng ca chnh mnh n ni va mi i khi tm tai nghe ca Binta, n lin cho thng em
mt ci v mt ci bt tai, Lamin rng ln - ri ln cn theo anh nh mt con ch con.

Sau , mi bui chiu Kunta u thy Lamin hi hp ng ca ch, hy vng thng anh li a
mnh ra khi nh. Gn nh ngy no Kunta cng lm th - nhng khng phi v n mun thc
lng. Ch l Binta h c dp ngh ngi i cht, khng phi bn bu vi c hai a, l li t ra
ht sc nh mnh, thnh th gi y, Kunta m s b nh nu khng a Lamin i theo. Y
nh th mt cn m t hi gn cht thng em nh trn trung vo lng Kunta nh mt con
a khng l no con sng vy. Nhng chng bao lu, Kunta bt u nhn thy mt s bn
cng la kaf cng c nhng thng em nh nhng nhng sau lng. Tuy bn ny thng chi
ring hoc chy nhng quanh quanh gn , chng vn lun lun mt chm ch theo st
nhng thng anh ang ra sc l chng i. Thnh thong nhng thng ln t nhin li lao vt i,
ngoi li giu l em nh nho nhc c ui kp chng. Khi Kunta v cc bn tro cy, l em th
tro theo, thng rt xung t v nhng thng ln bn ln ting ci s vng v ca chng.
Bn ln bt u thy l em chng i theo, ha ra li vui.

i khi c mt mnh vi Lamin, Kunta cng t ra ch n thng em hn mt t. Ly ngn tay
ngt mt ci ht, n ct ngha cho em l cy go to tng ca lng Jufur mc ln t mt ci
mm b nh th. Bt mt con ong mt, Kunta thn trng cm n cho Lamin trng thy ci vi,
ri xoay mnh con ong, n gii thch loi ong ht cht ngt hoa mang v t gy mt nh th
no trn nhng cy cao nht. V Lamin bt u nu ra vi Kunta hng l cu hi m phn ln
u c Kunta kin nhn gii p. K ra cng thu th khi thy Lamin c cm gic rng Kunta
ci g cng bit. iu khin Kunta t cm thy ln hn so vi ci tui tm v ma ca mnh.
Ngoi mun ca n, Kunta bt u coi thng em nh mt ci g kh hn mt th ca n .

C nhin, Kunta phi c gng cht vt khi bc l ra iu , nhng qu tht l gi y, mi
bui chiu la d tr v nh, n u ngong ngng s n tip v vp ca Lamin. Mt ln, Kunta
cho l thm ch n trng thy Binta mm ci khi n v Lamin ri khi lu. Thc t Binta
thng qut thng con trai nh: "Hy hc cung cch ca anh my y!". Th ri lt sau, ch li c
th nn Kunta v chuyn g , nhng khng n ni thng xuyn nh thng l na. Binta
cng thng bo Lamin l nu n khng t t hn hoi th ng hng c i vi Kunta v sut
ngy hm , Lamin s rt ngoan.

Ngay lc ri khi lu, bao gi hai a cng i rt l php, tay trong tay, nhng va ra n ngoi,
Ci R Alex Haley
Kunta bn lao vt i v nhy tng tng - vi Lamin rt theo sau - ti nhp bn vi nhng
a thuc la kaf th hai v th nht. Trong mt cuc chi nhng ban chiu, khi mt a bn
chn d vi Kunta tnh c m sm phi Lamin lm n ng nga, Kunta lp tc chy ti, x
mnh thng kia sang bn v nng mu ku ln : "Em tao y!". Thng kia phn i v chng
sp sa chong nhau th nhng a khc nm ly cnh tay chng gi li. Kunta nm tay thng
Lamin ang khc, ging ra v ko n xnh xch khi bn bn ang tr mt nhn. Kunta va bi
ri su sc, va t ly lm l cho bn thn v ni hnh ng nh vy i vi thng bn cng
la kaf - nht l li v mt thng em trai ng nh ch thiu. Nhng sau hm y, Lamin bt u
cng khai bt chc bt c ci g n thy Kunta lm, i khi thm ch ngay trc mt Binta hoc
mr. Tuy lm ra v khng thch th, Kunta vn khng khi cm thy hnh din t cht.

Mt bui chiu, khi Lamin ang c leo mt cy thp nhng tt ng. Kunta bn hng dn cho
n tro cho ng cch. Thnh thong, n dy thng em nh vt (nh vy Lamin c th bt mt
thng tng lm nhc n trc mt cc bn cng la kaf, nay phi king n mnh); dy hut
ci bng ngn tay (mc d ting hut ci thnh cng nht ca Lamin cng cn xa mi chi tai
c n mc nh Kunta) v ch cho n thy th l m m chng thch ly pha tr. V n
dn d Lamin phi bt nhng con b hung to, ng nh chng vn thy b trong lu, em ra
ngoi t xung t cho nh nhng, v lm hi nhng con vt s gp chuyn rt xi. Kunta
cn bo em l s vo ca g trng li cng xi hn na. Nhng d c gng n u, Kunta cng
khng th no lm cho Lamin bit xem gi bng cch nhn bng nng. "My cn b, nhng
my phi hc ch!", thnh thong Kunta vn qut em khi Lamin t ra chm hiu mt iu g n
gin; hoc v cho n mt ci tt nu n quy ry qu. Song bao gi Kunta cng rt mun rng
n c th cho thng cu Lamin trn trung mc ci o di ca n mt lc.

Trong khi gn gi hn vi thng em, Kunta bt u cm thy su sc ci iu trc vn
thng hay lm n bn khon - ci h ngn cch gia tm v ma ca n vi bn con trai ln
hn v cnh n ng Jufur. Qu vy, theo n nh c, t c ngy no trong i n qua i
m khng c ci g nhc nh rng n hy cn la kaf th hai - mt thng cu vn cn ng
lu ca m. Bn con trai ln - gi y ang qua t hun luyn trng thnh ni xa - chng
dnh cho nhng a la tui Kunta ci g khc ngoi nhng ch giu khinh b vi bt tai. Cn
m ngi ln, nh mr v nhng ng b khc, th lm nh th mt thng con trai thuc la
kaf th hai ch n thun l mt ci g ta phi chu ng m thi. V phn cc b m, ch,
thng nhng lc ngoi bi chn d, Kunta vn gin d ngh rng khi no n tr thnh mt
ng tu mi nam t, nht nh n s t Binta vo ng v tr n nhi, mc du n vn mun t ra
tt v khoan dung i vi ch, v d sao i na, ch vn l m n.

Tuy nhin, iu bc mnh nht i vi Kunta v cc bn, l vic bn con gi thuc la kaf th
hai, ln ln cng vi chng, gi y sao m vi v chng minh rng mnh ngh n chuyn
lm v. Kunta tc ti thy ti con gi mi mi bn v ma, hoc thm ch b hn th, ly
chng, trong khi con trai phi i n lc thnh ngi ln ba mi v ma hoc hn na mi
ly v. Ni chung, b lit vo la kaf th hai bao gi cng l mt iu kh chu i vi Kunta v
cc bn n, tr nhng bui chiu ngoi bi chn d ch c bn chng vi nhau v trong trng
hp Kunta, tr mi quan h mi ca n vi Lamin.

Mi ln, hai anh em do mt mnh mt ni no , Kunta u tng tng l mnh ang a
Lamin i du hnh, nh ngi ln thnh thong vn em con trai theo trong nhng chuyn i.
Gi y, cch no , Kunta cm thy mt trch nhim phi hnh ng gi dn hn, khi m
Ci R Alex Haley
Lamin ngng vng n nh mt ngun kin thc. i bn cnh anh, Lamin thng lin tc tun
ra vi Kunta hng trng cu hi.

"Th gii l nh th no?"

"", Kun ta ni, " khng c ngi no, cng nh khng c ci xung no i khp th gii c.
V khng ai bit ht nhng g cn bit v n"

"Anh hc arafang nhng g?"

Kunta c nhng cu th u trong kinh Koran bng ting Arp, ri ni : "By gi, my th c
coi". Nhng khi Lamin th c, n lin ln lung tung - Kunta bit trc l th no cng vy - v
Kunta ni, ging k c: "Phi c thi gian".

"Ti sao ngi ta khng lm hi loi c?"

"V linh hn tt c t tin mt ca chng ta trong thn c". Ri n k cho Lamin nghe i
iu v b ni Yaixa qu c ca chng. "Do y my cn b t to, my ch nh b c".

"Ci con chim trn cy kia l con g?"

"Diu hu".

"N n g?"

"n chut, n nhng loi chim khc v cc th".

"Eo i!"

Kunta trc cha bao gi nhn ra l mnh bit iu th - song thi thong, Lamin cng hi
nhng ci m Kunta hon ton m tt.

"C phi mt tri bc chy khng?" hoc "Ti sao b khng ng vi chng mnh?".

Nhng ln , Kunta thng m , ri ngt t cu chuyn - nh mr vn lm th khi thy
mt v nhng cu hi qu nhiu ca Kunta. Sau , Lamin khng ni g na, v gio dc gia nh
ca ngi Maninka dy rng khng bao gi hi chuyn nhng ngi khng mun ni chuyn.
i khi, Kunta lm nh chm su vo suy ngh ring t. Trong trng hp , Lamin thng
lng l ngi bn v khi no Kunta ng dy, n cng ng dy. V i ln, khi Kunta khng bit
gii p mt cu hi ra sao, n bn vi v lm mt ci g chuyn sang chuyn khc.

Bao gi cng vy, lin sau , Kunta i cho Lamin ra khi lu ri mi hi Binta hoc mr
cu gii p cn thit cho Lamin. N khng bao gi ni r cho b m ti sao n hi c hai
ngi lm th th, nhng hnh nh h cng bit. Trn thc t, h dng nh bt u coi Kunta
nh ngi ln, v n gnh vc thm trch nhim vi thng em. Chng bao lu, ngay trc
mt Binta, Kunta cng ni gay gt vi Lamin v nhng iu n lm sai. "My phi n ni cho r
rng!" n c th ni th, km mt ci bt tch ngn tay. Hoc gi n c th t Lamin v ti
khng nhanh nhu bt dy lm bt c ci g m n sai lm. Binta th lm nh khng trng thy
hoc nghe thy g.

Thnh th by gi, t c c ch, hnh ng no ca Lamin m khng b cp mt sc so ca m
n hoc anh n theo di. V by gi, bt c cu hi no ca Lamin, Kunta ch vic em hi li
Ci R Alex Haley
Binta hoc mr, l lp tc h cho n bit li gii p.

" Ti sao ci chiu da b ca b li nh th ? B c u ?"

"Ti m nhum da b bng nc kim vi ht k gi", Binta tr li.

"Cha Ala u?"

"Cha Ala ni sinh ra mt tri", mr ni.

Ci R Alex Haley

Chng 16

"N l l g" mt bui chiu, Lamin hi Kunta nh vy, Kunta m v im bt. Va tip tc i,
coi b m chiu suy ngh, n va t hi khng bit Lamin nghe lm c chuyn g m li t
ra cu hi . Kunta bit rng nhng ngi b bn tubp bt, u tr thnh n l, v n cng
nghe hng thy ngi ln ni v nhng n l di quyn s hu ca mt s ngi Jufur na.
Nhng thc t, n khng bit n l l g. Cng nh bao ln khc, cu hi ca Lamin lm n bi
ri mun tm hiu thm.

Hm sau, khi mr sp sa i kim t g c dng cho Binta mt kho cha lng thc mi,
Kunta bn xin i theo b, n thch theo b i bt c u. Nhng hm nay, cho n khi gn ti
khu rng c rm mt, c b ln con u khng ni g. Th ri Kunta hi p mt ci: "B, n l
l g?"

Thot u, mr m , khng ni g v trong my pht lin c i quanh qun trong khu rng,
xem xt cc thn cy c khc nhau.

"Chng d g phn bit c n l vi ngi khc u." Cui cng anh ni. Gia nhng nht ru
b vo cy c chn, mr cho Kunta bit lu ca ngi n l lp bng l ngantang jng,
cn lu ca ngi t do lp bng l ngantang fr m Kunta bit l th c gianh lp nh tt
nht.

"Nhng ch bao gi nn ni n n l trc mt nhng ngi n l", mr ni, v rt nghim
ngh, Kunta khng r ti sao li th, nhng n c gt u lm nh mnh hiu.

Khi cy c xung, mr bn cht nhng tu l dy cng. Trong khi Kunta bt ring cho
mnh my qu c chn, n mang mng cm thy hm nay b ang c hng ni chuyn. N vui
sng ngh rng gi y n s c th gii thch cho Lamin r mi iu v nhng ngi n l.

"Ti sao mt s ngi l n l, cn nhng ngi khc li khng?" n hi.

mr ni con ngi ta tr thnh n l theo nhiu cch khc nhau. C ngi do m vn l n
l, v anh k tn my ngi Jufur m Kunta bit rt r. Mt s trong l b m ca my
a bn cng la kaf vi n. C nhng ngi khc, mr ni, gp ma i km lng mnh,
b i v n Jufur, xin lm n l cho ngi no ng nui n v cp cho h. Li c mt
s ngi khc - v anh nu tn my ngi gi Jufur - trc kia tng l k th v b bt lm
t binh. "H tr thnh n l v khng can m th cht cn hn b bt", mr ni.

Anh bt u n cy c thnh tng khc vo c mt ngi lc lng c th vc ni. Mc du
nhng ngi anh va k tn u l n l, tt c bn h, anh ni, u vn c knh trng nh
chnh Kunta cng bit. "Cc quyn ca h c lut l ca t tin ta bo m", mr ni v
gii thch rng tt c cc ch u phi cung cp cho n l ca mnh ci n, ci mc, nh , mt
mnh t cy r i v c mt c v hoc mt anh chng na".

"Ch nhng k no t bu riu mi b khinh r", anh bo Kunta - nhng k thnh n l v b
kt n l st nhn, trm cp hoc phm nhng ti c khc. Duy ch m n l ny ha chng
Ci R Alex Haley
mi c th b ch nh p hoc trng pht ch ng theo h.

"Th nhng ngi n l c phi mi mi vn l n l khng?" Kunta hi.

"Khng, nhiu ngi n l mua li t do ca mnh bng nhng g h dnh dm c qua vic
cy r i vi ch", mr k mt s ngi Jufur lm th. Anh cng nu mt s khc
ginh li t do bng cch kt hn vi ngi trong gia nh nh ch.

mang nhng khc c nng cho gn tin, mr ly nhng si dy leo xanh bn thnh mt
quai eo tht chc v va lm, anh va k l, trong thc t c nhng n l lm n pht t hn
c ch. Thm ch mt s cn c n l ring v mt s khc tr thnh nhng nhn vt rt tr
danh.

"Nh Xuniata chng hn!" Kunta ku ln. Nhiu ln n c nghe cc b gi v cc ng gi
k s ni v v danh tng n l ngy xa vi o qun do ng ch huy tng chin thng bit
bao k ch.

mr m v gt u, r rng hi lng thy Kunta cng bit chuyn y, v khi bng tui
Kunta, anh cng bit nhiu iu v Xuniata. th con trai, mr hi: "Th ai l m
Xuniata?".

"Xgln, b N Ngu!" Kunta hnh din p.

mr mm ci v, xc ln i vai lc lng hai khc c nng ct trong dy quai, anh bt u
bc i. Va n qu c, Kunta va i theo v gn nh trn sut chng ng v lng, mr k
cho n nghe Vng quc Maninka v i b chinh phc nh th no bi v tng n l tn
tt m li lc y, o qun ca ng mi u gm ton nhng n l chy trn m ng bt gp
nhng m ly v nhng ni n nu khc.

"Con s hc nhiu iu na v ng khi no c o to trng thnh", mr ni - v ch ngh
n thi k y, Kunta s tot ngi, song ng thi li thy hi hp i ch.

mr k rng Xuniata trn khi nh lo ch m ng th ght nh phn ln nhng ngi
n l khng a ch vn lm th. Anh cho bit tr nhng k ti phm b kt n, ngi ta khng
th em bn n l cho ngi ch no m anh ta khng ng.

"B Ny Bt cng l mt n l", mr ni, v Kunta sut na nghn mt ming qu c v
sng st. N khng th hiu ni iu . Trong u n vt lo ln hnh nh b gi Ny Bt
yu qu ngi xm trc ca lu va coi sc mi mi lm a hi nhi trn trung va tt hng
r tc gi v nanh nc giu mi ngi ln i ngang qua - thm ch c nhng ngi gi c, nu b
thch th. "B y chng phi l n l ca ai ht", n ngh bng.

Chiu hm sau, sau khi nht d vo chung, Kunta a Lamin v nh theo mt con ng khc
trnh bn bn chi thng ngy v pht chc, chng lng l ngi xm trc lu b Ny Bt.
Lt sau, cm thy mnh c khch, b gi xut hin khung ca. V ch thong nhn thy Kunta,
vn bao gi cng l mt trong s nhng a b cng ca mnh, b bit ngay rng tm tr n
ang bn khon v mt iu g c bit. Mi hai a b vo trong lu, b lng xng pha nc l
cho chng ung.

"B m cc chu th no?" b hi.

Ci R Alex Haley

"Khe lm . Cm n b hi thm", Kunta l php p. "Cn b, b c khe khng ?"

"B rt khe", b tr li.

Mi cho n lc nc l c rt ra t ra trc mt n, Kunta vn cha tm c li ni
tip. Ri n bng bt ra: "B i, ti sao b li l mt n l".

B Ny Bt chm chm nhn Kunta v Lamin. By gi n lt b nn lng hi lu. "Ta s k
cho cc chu nghe", cui cng b ni.

"Chuyn xy ra vo mt m ti lng qu b, cch y xa lm v t bao v ma ri, v hi
b hy cn l mt ngi v tr", b Ny Bt ni; b ang ng bng kinh hong thc gic gia
nhng ting ku tht ca hng xm; cc mi lu bc chy ng ng, xp xung. m vi ly
hai a con th, mt trai mt gi (m b va cht trong mt cuc chin tranh b lc), b lao ra
ngoi gia m nhng ngi khc - ti y, bn da trng v trang i bt n l i h, vi
nhng tn phn bi da en gip sc. Trong mt cuc chin u d di, tt c nhng ai khng
thot c u b dn vo tp trung mt cch th bo, v nhng ai b thng qu nng hoc gi
qu hay b qu khng sc i xa, u b git ngay trc mt nhng ngi khc. "K c hai con
nh ca ta v m gi ca ta", b Ny Bt nc n.

Trong khi Lamin v Kunta nm cht ly tay nhau, b k tip cho chng nghe nhng t nhn
khip m xu thnh chui bi dy chng c ngi ny vi c ngi kia, b nh p v la i
nh th no qua vng ni a nng chy, kh cn trong bao ngy. V mi ngy, cng c thm
nhiu t nhn gc xung di ln roi qut vo lng h thc i nhanh hn. Sau mt s ngy
li thm nhiu ngi bt u ng gc v i v kit sc. Mt s gng i tip, nhng nhng ngi
khng gng ni b b li lm mi cho th d. Dy di t nhn i qua nhng lng khc cng b
t ph, u lu v xng ngi cng th vt ngn ngang gia nhng lp r v vch bn chy
thui trc kia l cc lu gia nh. Khng y mt na s ngi bt u cuc hnh trnh ny, ti
c lng Jufur, cch ni bn n l gn nht trn sng Kamby bn ngy ng.

"Chnh ti y mt t nhn tr c bn vi gi mt bao ng", b gi ni. " l ta. V v th
m ta c gi l Ny Bt", Kunta hiu ch ngha l "bao ng". Chng bao lu, ngi n
ng mua b lm n l cht, b ni "v t ta c lun y".

Lamin nghe chuyn, khch ng qu c ng nguy hoi, cn Kunta c phn li cng cm thy
yu mn, trn trng gi Ny Bt hn trc, gi y b ngi mm ci u ym vi hai thng b
m b m chng, cng nh chng tng mt thi c b b m trong lng.

"mr, b cc chu, cn thuc la kaf u, hi ta ti Jufur" B Ny Bt ni, nhn thng
vo Kunta "Yaixa, m n, tc b ni cc chu, l bn rt tt ca ta. Chu cn nh b y ch?"
Kunta tr li c v hnh din ni thm rng n k cho thng em nghe mi chuyn v b ni.

"Th l tt!" b Ny Bt ni: "By gi ta phi quay v lm vic y. Cc chu i i thi".

Cm n b cho ung nc l, Kunta v Lamin i khi v chm ri bc tr v lu, mi a
u trm ngm vi nhng ngh ring t ca mnh.

Chiu hm qua, khi chn d tr v, Kunta thy Lamin rn rp tung ra bao nhiu cu hi v b
Ny Bt. Jufur, c bao gi chy nh th khng? n lc vn. n cha tng nghe thy
Ci R Alex Haley
th bao gi, Kunta ni, v cng chng thy du vt g v chuyn y trong lng c. Kunta
bao gi trng thy ngi no trong bn da trng y khng? "Tt nhin l cha!" n ku ln.
Song n bo b k l c hi b vi cc anh trai ca b trng thy bn cp tubp cng
nhng chic tu ca chng ti mt im ven sng.

Kunta vi vng chuyn sang chuyn khc v n bit rt t v bn tubp v n cn phi t mnh
suy ngh v chng - N c ao c dp trng thy mt tn trong bn y - c nhin l mt
khong cch an ton, bi v tt c nhng iu n c nghe ni v bn chng u chng t
rng tt nht l ch c li qu gn bn chng.

Mi gn y thi, mt c gi i hi dc tho - v trc c ta, hai g i sn - mt tch v ai
ny u chc chn l bn tubp bt h mang i. D nhin, n nh l nhng lc trng cc
lng khc bo ng cho bit bn tubp hoc bt ai , hoc ang n gn, th cnh n ng
bn mang v kh canh gc vng trong, vng ngoi, trong khi cnh n b ht hong vi vi vng
vng tp hp tt c tr con, trn vo rng cch xa lng - i khi my ngy lin - cho n khi bit
l bn tubp i khi.

Kunta nh c ln n chn d ngoi bi vng lng. Ngi di bng cy a thch ca mnh, tnh c
n ngc mt nhn ln v ngc nhin thy hai, ba chc con kh np vo nhau dc nhng cnh
cy rm l, im phng phc nh tng, nhng ci ui di thng xung. Trc , ngh n kh
bao gi Kunta cng hnh dung chng lng xng m v n khng th qun c ci cnh chng
ngi lng l n th, theo di tng c ch ca mnh. N c g chnh n cng c th ngi trn
cy quan st mt tn tubp no bn di .

Bui chiu sau ci hm Lamin hi n v bn tubp, khi la d v nh, Kunta nu vn ln vi
cc bn mc ng - v lp tc, bn ny bn k nhng iu chng c nghe. Mt a, thng
emba Cont, ni rng n c mt ng ch rt dng cm, mt bn, li gn bn tubp n
ngi thy mi chng - v chng hi c bit. Tt c bn u nghe k l tubp bt ngi i l
n tht. Nhng mt s cng nghe ni l bn tubp bo nhng ngi b bt khng h b n
tht, m l lm vic trong nhng trang tri ln. Xitafa Xila nghe vy bn x ra cu tr li n
nghe t ming ng n: "Ci thi la di ca ngi da trng!"

Va c dp l Kunta hi mr lin: "B i, b k con nghe b v cc bc trng thy tubp
ngoi sng nh th no i", v n vi vng ni thm : "Bi v chuyn ny cn phi ni tht ng
cho Lamin hay". Kunta c cm gic l b gn nh tm tm ci, nhng mr ch m , hin
nhin l khng mun tr chuyn lc . Nhng my hm sau, mr thn nhin r c Kunta
ln Lamin ra ngoi lng kim mt s r cy anh ang cn. y l ln u tin thng cu Lamin
cn trung c i chi vi b nn n mng khng u cho ht. Bit rng nh c Kunta
nn mi c th, n c nm cht ly ui o di ca thng anh.

mr k cho cc con rng sau t o to trng thnh, hai ngi anh trai ca anh l Jann
v Xalum ri b Jufur v, cng vi thi gian tri qua, ngi ta c tin h tr thnh nhng
l khch ni ting nhiu ni xa l. Ln tr v lng u tin ca h l khi ting trng thoi t
Jufur lan i khp, bo cho h bit mr sinh con trai u lng. Hai ngi theo ng mn i
lin min ngy m khng ng v d l t tn. V sau mt thi gian ng ng xa qu, hai
anh em vui mng m hn mt s bn b cng la kaf hi cn chm. Nhng s ngi t i
cn li ny bun b k vi h v nhng ngi khc vnh vin ra i - ngi cht trong nhng
lng b t chy, k b git bi nhng cy gy khc la gh s, ngi b bt cc, k mt tch
Ci R Alex Haley
trong khi lm ng, sn bn hoc du hnh - v tt c u do bn tubp m ra.

mr k rng hai ngi anh bn ni gin, ngh anh cng i vi h mt chuyn xem th bn
tubp ang lm tr g v h c th lm g i ph. Th l ba anh em i rng r ba ngy tri
dc theo b sng Kamby, thn trng nu mnh trong bi cho n khi thy ci iu h tm kim.
Khong hai mi chic xung ln ca bn tubp th neo trn sng, mi chic cha c dn
lng Jufur, chic no chic ny u c mt tm vi to tng buc bng thng vo mt ci ct
ging nh thn cy, cao bng mi ngi chng ln nhau. Gn l mt ci o nh v trn
o c mt pho i .

Rt nhiu tn tubp ang lng xng i i li li, c nhng g da en gip vic, c trn pho
i ln di nhng xung nh. Nhng chic xung nh ny ang ch nhng hng nh c nu
kh, bng, sp ong v da th n cc xung ln. Tuy nhin mr ni, kinh khng khng sao
t sit l cnh nh p cng nhng hnh ng tn bo khc i vi nhng ngi b bn tubp
bt mang i.

mr lng i hi lu, v Kunta ang cm thy anh ang nghin ngm mt iu g khc k
cho n. Cui cng, anh ni: "By gi, ngi ca ta b bt i khng nhiu bng do y u". Anh
k rng hi Kunta cn m nga, vua min Bara cai qun khu vc ny ca Gmbia ra lnh
chm dt cc cuc t lng km theo vic bt b hoc git chc dn chng. V chng bao lu
tnh trng kt thc tht, sau khi qun lnh ca my v quc vng phn n t nhng chic
xung ln chy sch snh sanh, git ht bn tubp trn .

"By gi" mr ni tip :Mi chic xung da trng khi vo sng Kamby u phi bn mi
chn pht i bc cho quc vng Bara". Anh cho bit hin nay chnh nhng nhn vin ca
quc vng cung cp phn ln bn ngi cho bn tubp em i - thng thng l bn ti
phm hoc con n, hoc nhng k b n tnh nghi l m mu lm phn nh vua, nhiu khi ch
trn mc n i mt t. Theo li mr, h c tu ca bn tubp i vo sng Kamby tm mua
n l, l y nh rng s ngi b kt n phm ti tng ln.

"Nhng c n vua cha cng khng th chm dt c vic bt ln mt s ngi khi lng h",
mr ni tip. "Cc con bit mt s ngi mt tch khi lng ta, trong c ba ngi bin
mt ch trong vng my tun trng va qua, nh cc con bit y, hn na cc con cng
nghe thy hiu trng t cc lng khc bo tin c ngi b bt". Anh chng chc nhn hai a con
v chm ri ni: "Nhng iu cha sp ni vi cc con y, cc con phi nghe khng ch bng hai
tai, m hn th na, phi khc su vo d - bi v nu khng lm theo li cha dn, cc con s c
th b bt i mi mi!" . Kunta v Lamin lng nghe, ni s mi lc mt tng trong lng. "Nu c
th th ng bao gi tch ra mt mnh" mr ni. " Ban m, ch bao gi ra ngoi nu gi
c th. V ngy cng nh m, lc no ch c mt mnh, nh trnh xa mi lm c cao hoc
bi rm, nu c th".

T gi n trn i, chng phi lun lun phng bn tubp, "ngay c khi cc con tr
thnh ngi ln" theo li b chng dn. "Bn tubp hay bn nhng cy gy la, xa cng nghe
thy ting n. V nu cc con trng thy khi bc cun cun t bt c ni no cch xa mi lng
mc, c th l nhng bp nu n rt ln ca bn n. Cc con cn phi xem xt tht k du
vt ca bn tubp bit c chng i theo ng no. Bc chn ca chng nng n hn ta
nn nhn du vt chng li, cc con s nhn ra, rng khng phi ngi ca ta: chng gim
gy nt cy c v cnh con. V khi cc con n gn ni no chng tng , cc con s thy
Ci R Alex Haley
mi chng cn vng vn li. N ging nh mi g con b t vy. V nhiu ngi ni l bn
tubp ta ra mt khng kh nm np m ta c th cm thy c. Nu cc con cm thy iu
th hy bnh tnh v nhiu khi ta c th pht hin c chng t mt khong cch no ".

Nhng bit bn tubp cha , mr ni, "c i ngi ca ta lm vic cho chng. l bn
da en phn bi. V khng c cch no nhn ra bn ny, nu khng bit chc chn. Do ,
khi trong rng, ch c tin bt c ngi no cc con khng quen bit".

Kunta v Lamin ngi ngy ra v s. "Nhng iu ny ni vi cc con n th no cng cha ",
b chng ni tip, "Cc con phi bit nhng g cha v cc bc thy xy n vi nhng ngi
b bt i. l ch khc nhau gia nhng n l trong ni b chng ta vi nhng ngi b bn
tubp bt i lm n l cho chng". mr k li rng ba anh em trng thy cc nn nhn
b xing trong nhng khoang quy kn bng hng ro tre chc nch, c canh gc rt ngt, dc
theo b sng. Khi nhng xung con ch nhng tn tubp b v t nhng xung ln n, nhng
t nhn lin b li khi khu ro ra tp hp trn bi ct .

"u h b co trc v mnh b xoa m n khi ton thn bng nhy. Mi u, chng bt h
ngi xm v c th nhy ln nhy xung", mr k . " Ri khi bn tubp thy nhy th l ,
chng bn ra lnh banh ming nhng ngi b bt ra kim tra rng v hng".

Thot ci, mr a ngn tay chm vo h b Kunta v khi Kunta git bn ngi ln, mr
ni: "Ri chng vch ft (1) (dng vt) ca n ng ra xem xt. Thm ch, nhng b phn kn
ca ph n cng b khm". V cui cng, bn tubp bt mi ngi ngi bt xung t mt ln
na v d nhng thanh st nung vo lng v vai h. Ri m ngi la tht v vt ln b dn ra
b sng, ni cc xung nh ch ch h ra cc xung ln.

"Hai bc v cha nhn thy nhiu ngi ng xp bng xung, co, cn vo ct nh th mun
dng rng, v mng nu ly qu hng ln cui". mr ni. " Nhng h b nh p v li
xnh xch i". Ngay c khi trong nhng chic xung nh ri bn, anh k tip vi Kunta v
Lamin, mt s ngi vn tp tc chng li roi vt v di cui, ri nhy tm xung nc nc
gia n c ln hung d lng xm, bng trng, mm khom y nhng rng nhn hot ngom
vo h, lm mu loang c dng sng.

Kunta v Lamin np st vo nhau, a n nm cht tay a kia "Th ni cho cc con bit nhng
iu cn hn l mt ngy kia cha m phi git con g trng trng v cc con" . mr nhn
hai a con trai "Cc con c hiu th ngha l g khng?"

Kunta gng gng gt u v tht nn li: "Khi c ngi mt tch, phi khng b?" N tng
thy nhiu gia nh ngi cu Cha Ala nh in nh cung quanh mt con g trng trng b ct
tit, giy cnh nh ch.

"Phi" mr ni "Nu con g trng trng cht nm sp th cn hy vng. Nhng nu n lt
cnh nm nga ra m cht th khng hy vng g na, v c lng s cng vi gia nh ct ting
than khc ln thu Cha Ala".

"B...", ging Lamin run ln v s, lm Kunta git mnh, "Nhng chic xung ln a nhng
ngi b bt i u?".

"Cc c gi ni l n Joong Xang u", mr p " Mt t nc m nhng ngi n l
Ci R Alex Haley
b bn cho nhng tn khng l n tht ngi gi l tubal kumi v chng s n tht h. Khng c
ai bit thm c g v chuyn ".

Ci R Alex Haley

Chng 17

Cu chuyn ca b v vic bt n l v v bn da trng n tht ngi, lm cho Lamin khip s
n ni m hm y, nhng cn c mng khin n phi nh thc Kunta dy my ln. V
hm sau, khi chn d v, Kunta quyt nh phi li tm t thng em - v tm t bn thn n -
khi nhng ngh y bng cch k cho Lamin nghe v cc ng bc c khi ca chng .

"Cc anh trai ca b cng l con ca ng ni Kairaba Kunta Kint m tao c t tn", Kunta
hnh din ni. "Nhng cc bc Jann v Xalum ca chng ta l do b Xireng ra". Lamin c
v ng ngc nhng Kunta tip tc gii thch "B Xireng l v th nht ca ng ni, b cht trc
khi ng ly b ni Yaixa ca chng ta". Kunta ly nhng nhnh cy by trn mt t minh
ha cho Lamin r cc c nhn khc nhau trong gia nh Kint. Song n c th thy l Lamin
vn khng hiu. N th di v chuyn sang ni v cc cuc phiu lu ca hai ng bc m chnh
n cng nhiu ln hi hp nn th theo di mi khi nghe b k .

"Cc bc chng ta cha h ly v bao gi, v qu say m i y i ", Kunta ni, "Hng bao
tun trng lin, cc bc ngy ngao du di nh mt tri, m ng di mn sao. B bo l cc
bc tng n mt ni m mt tri thiu t nhng bi ct chy di khng bao gi ht, mt
vng t ai khng bao gi c ma". mt ni khc m cc bc chng ti thm, Kunta ni,
cy mc dy n ni trong rng, ban ngy cng ti mt nh m. Dn vng ny khng cao g
hn Lamin v bao gi cng trung nh Lamin - ngay c sau khi trng thnh. V h git
nhng con voi to ng bng nhng mi tn tm thuc c nh xu. mt ni khc na, x s
ca nhng ngi khng l, Jann v Xalum thy nhng chin binh c th phng nhng mi
xin sn th xa gp i ngi khe nht trong b tc Maninka v nhng ngh s ma c th
nhy cao hn u mnh, ngha l cao hn ngi cao nht lng Jufur su bn tay chng thng
ln nhau.

Trc gi i ng, trong khi Lamin ging mt thao lo nhn, Kunta lm iu b din xut cu
chuyn a thch nht ca mnh - t nhin t xung hu t vi mt thanh gm tng tng
chm ln chm xung, c nh th Lamin l mt trong nhng tn cp m cc bc chng cng
nhng ngi khc hng ngy phi nh ui trong mt chuyn i ko di hng bao tun trng,
ch nng nhng ng voi, qu v vng ti thnh ph ln ca ngi da en l Zimbabu.

Lamin nn n anh k chuyn thm, nhng Kunta bo n i ng i. C mi ln Kunta b bt phi
i ng sau khi nghe b k nhng cu chuyn nh vy, n thng nm di trn chic chiu -
cng nh thng em n lc ny - mng tng cu chuyn v cc ng bc ra thnh hnh nh. V
thm ch i khi Kunta cn nm m thy mnh i du lch cng vi cc ng bc n tt c mi ni
k l, ni chuyn vi nhng con ngi m b dng, hnh vi v cch sng khc hn ngi
Maninka. Ch cn nghe thy nhc n tn cc ng bc l tim n p rn ln ri .

My ngy sau, bng nhin tn ca cc ng bc ny c truyn ti Jufur mt cch no nc n
ni Kunta phi kh khn lm mi t km ch ni. l mt bui chiu oi , bnh lng v hu
nh tt c mi ngi trong lng ang ngi ngoi ca lu hoc di bng cy bao-bp th t
nhin t lng bn vng sang gn sc ting trng truyn tin. Cng nh ngi ln, Kunta v
Lamin dng tai chm ch nghe xem trng ni g. Lamin h hc ming ku ln khi nghe thy tn
Ci R Alex Haley
b mnh. N cn b, cha hiu c phn cn li, nn Kunta th thm gii thch cho n ci tin
c truyn n, Jann v Xalum Kint ang xy dng mt lng mi cch y nm ngy
ng, v pha mt tri mc. V h ch em trai mr ti d l cu phc cho lng vo u
tun trng sau na.

Ting trng loan tin dng li, Lamin hi ri rt: "ng l cc bc ca chng ta y ch? Ci ch
y u? Liu ri b c n khng?" Kunta khng tr li. Tht vy, khi Kunta chy xuyn
qua lng nh tn bn v pha lu jaliba, n hu nh khng nghe thy thng em ni g. Nhiu
ngi khc t tp y - ri mr ti, ng sau l Binta vi ci bng knh cng. Mi ngi
nhn mr v g jaliba ni vi nhau my cu ngn v mr biu anh ta mt mn qu. Ci
trng m thoi t gn mt ng la nh, mt bng da d c h nng, cng n tt .
Pht chc m ng thy i tay jaliba nn trng truyn i cu tr li ca mr rng theo
Cha Ala, anh s c mt ti khu lng mi ca hai ng anh trc tun trng sau na. Trong
nhng ngy tip theo, mr i u dn lng cng tp np xm quanh chc mng v cu
phc cho ngi lng mi m lch s s ghi li l do th tc Kint sng lp nn.

Ch cn my ngy na l mr ln ng th mt ngh to tn n mc hu nh khng
tng tng c cht xm chim Kunta. Liu c cht mong manh hy vng no b n bng
lng cho n i cng khng nh? Kunta khng th ngh n iu g khc. Nhn thy s trm lng
khc thng ca n, cc bn chn d, k c Xitafa, u cho Kunta yn. V i vi thng em
tn sng n, Kunta tr nn cu bn n ni ngay c Lamin cng phi pht v bi ri trnh xa.
Kunta bit l mnh hnh ng khng phi v cm thy n hn, nhng n khng th lm khc
c.

N bit l thnh thong c thng may mn c php cng i mt chuyn vin du vi b, vi
ch, bc hoc vi anh trai ln. Song n cng bit nhng thng nh th u khng cn ci tui
non nt tm v ma nh n, tr trng hp mt s thng b khng cha c nhng c quyn
theo lut l ca t tin truyn li. Mt thng b nh vy c th bm st bt k ngi n ng
no v ngi ny s khng bao gi phn i vic chia s vi n bt c ci g mnh c - d anh ta
ang lm mt chuyn i ko di hng tun trng - chng no thng b cn theo sau, cch anh
ta ng hai bc, lm mi iu anh ta sai bo, khng phn nn v khng ni khng rng, tr khi
anh ta ni vi n.

Kunta bit l khng nn cho ai, nht l m n ng ng on ra iu n m tng. N cm
thy chc chn rng nu l ra, Binta khng nhng s phn i m c l s cn cm n khng
bao gi c nhc n chuyn y, iu c ngha l mr s khng bao gi bit Kunta thit
tha mong mun c i n mc no. Cho nn Kunta bit hy vng duy nht ca n l hi chnh
b - nu nh n c c hi gp b mt mnh.

Chng bao lu, ch cn ba ngy na l mr ln ng, Kunta gn nh tuyt vng nhng vn
tnh to ch dp, sau khi n sng, ang la d th n cht thy b ri khi lu Binta. Lp tc, n
bn iu khin n d quanh qun li mt ch cho n khi mr i kh xa theo mt hng
khut hn tm mt ca Binta . By gi, Kunta nh liu b mc n d, chy vt i nh mt con
th rng, ri dng sng li, th khng ra hi, ngc mt cu khn nhn vo b mt kinh ngc
ca b. Ming h hc, Kunta qun bit mi iu nh ni.

mr ci nhn con trai hi lu, ri ni: " B va ni vi m con v chuyn y", v tip tc i.

Ci R Alex Haley
Kunta phi mt vi giy mi hiu b. "Aaa!". Kunta ht tong ln m thm ch khng bit l
mnh ht. Gieo mnh xp xung t, n li nhy bt ln trn khng nh con cc - v lao tr v
vi n d, xua chng chy nhanh ra bi.

Khi n bnh tnh li k cho l bn mc ng nghe cu chuyn va xy ra, bn ny pht
ghen ln n ni mi a b i mt pha. Nhng dn tra, chng khng dng c na, khng
cng ni mun chia s nim phn khi trc mt dp may k diu nh vy. Song lc ny,
Kunta li tr nn trm lng: n cht hiu ra l t lc hiu trng mang tin n, b n suy ngh
ngay n n.

X chiu hm , khi Kunta sung sng chy v v bc vo cn lu ca m, Binta chng ni
chng rng, v ly n bt tai ti bi n ni thng b phi vng chy m khng dm hi l mnh
lm g nn ti. V thi ca Binta i vi mr t nhin thay i mt cch k l khin
Kunta cng thy chng. Ngay c Lamin cng bit rng mt ngi n b tuyt i khng c
php t ra bt knh i vi mt ngi n ng, th m khi mr ng gn k, c th nghe
rnh rt li ch ni, Binta vn c ln ting ca cm, phn i chuyn i ca hai b con xuyn
rng xuyn bi gia lc ting trng t nhiu lng khc nhau thng xuyn loan tin c thm
nhng ngi b mt tch. Nhng lc chun b mch k lm ba im tm, ch nn chy vo lng
ci d di n ni nghe nh nh trng.

Hm sau, khi Kunta hi h ra khi lu - trnh mt trn n mi - Binta cm Lamin khng
c theo, ri hn ht n, vut ve n, gh ly n, nhng c ch u ym m k t sau thi k n
cn m nga, ch thi khng lm na. Lamin a mt nhn Kunta t bi ri, nhng c hai
u khng lm g c.

Khi Kunta ngoi lu, cch xa m n, hu ht mi ngi ln gp n u chc mng, nu r n
l a con trai nh tui nht Jufur c vinh d i cng vi bc cha anh trong mt chuyn vin
du di ngy. Kunta khim tn ni "Cm n" chng t nn np gio dc gia nh u vo y -
nhng mt khi ra n bi, ngoi tm mt ca ngi ln, n lin nhy cn ln di ci bc qun
o to tng m n mang theo trng tr cho cc bn thy mnh c th i ngay ngn nh th
no - v sng hm sau, n s i ci bc tht thng bng khi theo cha nh c i qua cy l
khch cho m xem. Nhng i c ba bc th ci bc rt c ba ln.

Trn ng tr v nh, lng ngn ngang bao iu cn lm trc khi ln ng, Kunta cm thy
mt thi thc k l phi n thm gi Ny Bt trc khi tin hnh bt c ci g khc. Sau khi
a d v chung, n lnh tht nhanh khi lu Binta v n ngi chm chm trc lu b Ny
Bt. Lt sau, b hin ra khung ca "Ta ang i chu", b ni, mi n vo trong lu. Nh
thng l mi khi Kunta n thm b mt mnh, hai b chu c ngi yn lng mt lc. Xa nay
n vn thch v ch i ci cm gic . Mc du n rt b v b th rt gi, hai b chu vn
cm thy ht sc gn gi nhau khi ngi , trong cn lu m ti, mi ngi theo ui nhng
ngh ring ca mnh.

"Ta c mt ci dnh cho chu", cui cng gi Ny Bt ni. Bc ti ch ci ti xm en bng
da b treo trn tng cnh ging nm, b li ra mt l ba xaphi mu xm ngi ta thng
qun vo cnh tay. "ng ni chu ban phc cho l ba ny khi cha chu i tp luyn trng
thnh", b Ny Bt ni. "N c ban phc nhn k hun luyn trng thnh ca con trai
u lng mr - tc l cha chu. B ni Yaixa giao n li cho ta gi n khi no chu bc vo
tp luyn trng thnh. V chuyn i ny vi b chu qu tht l bc m u y". Kunta u
Ci R Alex Haley
ym nhn b gi thn yu, nhng n khng tm ra li l thch ng ni rng l ba s khin
n cm thy b lun lun bn n, d n i xa n u chng na.

Sng hm sau, cu nguyn nh th tr v, mr st rut ng ch Binta ng nh lm nt
ng tc sa li ngay ngn ci bc i u cho Kunta. Ban m nm chong chong, qu ro rc
khng ng c, Kunta nghe thy ch khc nc n. Ri bt thnh lnh ch gh cht ly Kunta
n ni n cm thy ngi ch run ln v hn bao gi kt, n hiu m n thc qu yu n bit
nhng no.

Trc , cng vi thng bn Xitafa, Kunta thc tp v tng duyt nhng iu m gi y n
v b n ang lm. Trc ht, mr ri sau l Kunta bc hai bc ra trc ca lu. Ri
dng sng, quay li v ci xung, hai b con vt nm bi trong nhng du chn u tin ca
mnh, b vo ti sn, bng cch m bo bc chn mnh s quay tr v ch c.

T ca lu mnh, Binta nc mt gin gia, gh cht Lamin vo ci bng cha, ng trng theo
mr v Kunta bc i. Kunta nh ngoi li nhn ln cui - nhng thy b khng lm th
m c tip bc, mt nhn thng pha trc, n bn nh ra rng mt ngi n ng khng nn
bc l nhng xc ng ca mnh. Trong khi i ngang qua lng, mi ngi ang gp trn ng
u ni v mm ci vi hai b con, v Kunta vy cc bn cng la kaf hon chm vic la
d tin n. N bit cc bn hiu r s d n khng p li nhng li cho ca chng l v i
vi n lc ny, mi li tha tht l cm k. Ti ch cy l khch, hai b con dng li v mr
buc hai mnh vi hp thm vo hng trm di khc ti t v ma nng di du nhng vn
pht ph nhng cnh thp, mi di tng trng cho li ca mt du khch nguyn cu cho
chuyn i ca mnh c an ton v y n phc.

Kunta khng th tin rng nhng diu ny ang thc s din ra. Ln u tin trong i n s qua
mt m cch xa lu m, ln u tin, n s i qua cng lng Jufur xa hn c mt con d lc
by, ln u tin... cho bit bao nhiu th! Trong khi Kunta ang bn tm vi nhng ngh y,
mr quay gt v khng ni khng rng, cng chng ngoi nhn li, bt u i rt nhanh
trn con ng mn dn vo rng. Kunta chy vi theo cho kp b, t na lm rt ci bc i
u.

Ci R Alex Haley

Chng 18

Kunta thy mnh phi gn nh chy lon ton mi gi c ng khong cch hai bc chn ng
sau mr. N thy hu nh mi ln b n nh nhng si di cng l n phi bc nhanh hai
bc ngn mi kp. Sau mt gi nh vy, nim phn khi ca Kunta u su i gn nh nhp
chn ca n. Ci bc trn u mi lc mt nng hn v mt ngh kinh khng vt n vi n:
gi d n m mt qu n ni khng theo ni na th sao? Hung ln, n t bo mnh s gc
ngay ti ch, trc khi iu xy ra.

y , khi hai b con i qua, nhng con ln rng kht kht lao vo bi rm, g g xo xc bay
ln v nhng ch th nhy vt i tm ch np. Nhng ang mi mit vi quyt tm theo cho kp
mr, nn d c l mt con voi, Kunta cng khng bun . Nhng bp tht pha di gi
Kunta ang bt u nhoi nhi. Mt n v m hi, c u cng th, c xem ci bc bt u trt
i, o mt t bn ny, mt t bn kia th bit, v n c phi a c hai tay ln chnh li cho
ngay ngn.

Sau mt lc, nhn ng trc, Kunta thy hai b con ang li gn cy l khch ca mt lng
nh. N t hi l lng g, n dm chc mnh c bit n tn lng nu b n nhc, nhng
t lc ri Jufur, mr chng ni cng chng nhn li sau lng. My pht sau, Kunta thy my
a b trn trung thuc la kaf u chy b ra gp hai b con n - nh bn thn n c hi
cng tng lm th. Chng vy tay, h la, v khi n gn hn Kunta c th thy mt chng
trn trn v thy mt thng nhc nh vy cng du hnh vi b .

"Cc ngi i u th?" chng lao xao hi, chen chc hai bn Kunta. "C phi b my y
khng?" "B con my l ngi Maninka phi khng?" "Lng my l lng g?" D rt mt, Kunta
vn cm thy rt gi dn v quan trng n tnh b bn kia, y ht nh b n vy.

n gn mi cy l khch, con ng thng r i, mt ng dn vo lng, ng kia i qua ngoi
lng cho ngi no khng c vic g c tip tc i m khng b coi l khim nh. Khi
mr v Kunta r vo ng i qua pha ngoi lng, bn tr con tht vng ku ln, cn nhng
ngi ln ngi di cy bao-bp ca lng ch a mt nhn cc l khch, v tt c cn tp trung
ch vo mt ng gi k s m Kunta nghe thy ang ln ting din thuyt v s v i ca
ngi Maninka. Kunta ngh bng: chc s c khi ng gi k s, ngi ht ngi v nhc cng
ti l cu phc cho lng mi ca hai bc n.

M hi bt u chy vo mt Kunta, khin n c phi hp hy cho xt. T lc hai cha con
khi hnh, mt tri mi i qua mt na bu tri, th m chn n au tn v ci bc i u
tr nn nng n ni n bt u ngh l mnh sp sa qu, khng chu ni na. Mt cm gic
kinh hong dng ln trong n khi mr t nhin dng li v lng ci bc i u ca mnh
xung t, bn mt con h trong leo lo cnh ng i. Kunta ng mt lc, c km ch i
chn run ry. N tm cht ly ci bc i u h xung, nhng n tut khi tay, ri nh
bch mt ci. Lng ru r n bit l cha nghe thy - nhng mr qu xung ung nc
lch, thm ch khng t du hiu g l c con trai mnh na.

Trc , Kunta khng nhn ra l mnh kht n mc no. Bc thp bc cao bn b
Ci R Alex Haley
nc, n qu xung ung nhng chn n khng chu gp theo t th y. Sau khi c th ln
na vn khng c, cui cng n nh nm p bng xung, chng hai khy tay v xoay x p
ming xung c ln nc.

"Mt cht xu thi". y l ln u tin b n ln ting k t lc ri Jufur v iu khin
Kunta bt bnh "Nut mt t ch cho xui, ri li ung thm t na". V mt l do no , n cm
thy tc b n. "Vng, tha b", n nh ni th, song khng tht ra c ting no. N nhm
nhp cht nc mt v nut c i. N c nn i m nh mun gc xung. Sau khi nhp thm
mt cht na, n ngi dy v ngh bn b h. N thong ngh rng vic rn luyn trng thnh
hn cng ta ta nh vy. Th ri, ngi thng ngi, n ng thip i.

Khi n git mnh thc dy, n ng c bao lu ri nh? - th chng thy mr u c. Chm
tr dy, Kunta thy ci bc ln di mt gc cy cnh , vy l b n cha i u xa. Khi bt
u ng quanh qun, n mi nhn ra l mnh my m bit chng no. N lc mnh ngi v
vn chn vn tay. Cc bp tht au rn, nhng n cm thy d chu hn trc. Qu xung
ung thm vi hm nc, Kunta thy bng mnh trn mt h lng t - mt b mt en nhm b
chot vi i mt to v ci ming rng. Kunta mm mm ci vi bng mnh ri nhon ming
ph c hm rng. N khng dng c, ph ln ci r, v khi ngng nhn ln... th mr
ang ng cnh n. Kunta bt ng pht dy, lung cung, nhng b n dng nh ang chm
ch vo nhng iu g khc.

Di bng my ci cy, c hai u lng thinh chng ni chng rng, trong khi l kh ch che v
by vt quang quc trn u, hai cha con ly trong bc ra t bnh m n vi bn con chim cu
rng bo mp m mr dng n bn cht v quay trong khi Kunta ng. Va n, Kunta va
t nh rng, d gp c hi mt ci l n s t cho cha bit mnh cng c th git th v nu
nng thc n c nh th no, theo li n v cc bn cng la kaf vn lm ngoi bi hoang
vy.

n xong, mt tri qua c ba phn t bu tri cho nn khi buc li v t cc bc ngay
ngn ln u th khng n ni nng nh trc na v hai cha con li tip tc ln ng.

"Bn tubp cp thuyn cch y mt ngy ng" mr ni vy khi i mt qung di.
"By gi l ban ngy ta cn nhn r, nhng ta vn phi trnh nhng ch bi rm v c mc cao
c th che du nhng iu bt ng" mr a ngn tay s v dao v cung tn "m nay ta
phi ng trong mt lng no ".

C nhin, c b bn cnh, n khng vic g m s, nhng Kunta vn cm thy mt long hi
hng sau c mt qung i lun nghe thy mi ngi cng trng phch k v nhng v mt tch
v bt trm ngi. Trong khi tip tc i - lc ny bc ro hn mt cht - Kunta nhn thy
nhng ng phn linh cu trn ng; phn linh cu mu trng ngn v chng c b hm khe
nhai rau ru v n rt nhiu xng. V bn v ng, bc chn hai cha con tin li gn khin
mt by linh dng ngng n, ng ngy nh tng, chm chm nhn cho ti khi hai con ngi
i qua hn.

"Voi!". Lt sau mr ni v Kunta trng thy nhng bi rm xung quanh b gim nt, cc cy
con b trc v, tc cnh v mt s cy ln gn bt hn r do b voi da vo ko nhng l
non trn ngn xung va tm vi chng c th vn ti. V l voi khng bao gi n gn lng,
gn ngi, nn c i Kunta cho ti nay mi ch thy vi con, m li t rt xa. My con ny
Ci R Alex Haley
trong s hng nghn th rng a nhau chy m m nh sm dy trc nhng m khi en
khng khip khi mt m chy ln lan khp vng rng hoang hi Kunta cn b t, nhng n
Cha Ala, ma dp tt m chy trc khi n gy hi cho Jufur hay bt k lng no gn .

Trong khi hai cha con h hi i theo con ng mn tng nh bt tn, Kunta cht ny ra
ngh rng cng nh bc chn ngi vch nn nhng con ng, loi nhn dt ln nhng si
di mng mnh ngao du trn , Kunta t hi liu Cha Ala c mun mi s cho su b v
th vt nh cho ngi khng; n ngc nhin nhn ra trc y cha bao gi n ngh ti iu .
N c ao gi c th hi mr ngay tc thi v chuyn ny. N li cng ngc nhin hn v
ni Lamin khng hi g n v vn y, v Lamin vn hay hi n v c nhng chuyn nh
nhoi hn c chuyn su b. c, n s c i chuyn k cho thng em nghe khi n tr v
Jufur - lp y nhng ngy di ngoi bi cng cc bn mc ng ca n trong nhng
tun trng ti .

Kunta cm thy n v mr ang i vo mt loi x s khc vi vng mnh . Mt tri t ri
chiu xung nhng m c rm rp cha tng thy, v gia nhng cy quen thuc, li c nhng
khm ln ton c v xng rng. Ngoi rui tru, nhng vt duy nht bit bay n thy y
khng phi l nhng ch vt xinh p v nhng loi chim vn ru rt ht quanh lng Jufur, m
l nhng con diu hu ln vng tm mi cng l kn kn sn thc n cht.

Khi mt tri nh qu cu mu da cam gn st ti t th mr v Kunta nhn thy mt vt khi
dy bc ln t mt lng trc mt. Ti ch cy l khch, ngay c Kunta cng c th thy r c
iu g khng n y. Cnh cy treo rt t di bng cu phc, chng t dn y t c ngi
ri khi lng v phn ln khch l hnh t cc lng thng chn ng qua m ngoi lng.
Ngn thay, khng c a tr no chy ra gp hai cha con.

Khi i ngang qua cy bao-bp lng, Kunta thy n b chy xm mt mt phn. Qu na s lu
t n trng thy, u trng khng, rc ri y sn, th chy rong v chim chc vy trong bi
rm. Dn lng - a s nm quanh hoc ta ca lu ca mnh - hu ht l ngi gi hoc m au
v my a hi nhi oe oe khc dng nh l nhng tr con duy nht trong lng. Kunta khng
thy ai thuc la tui n - hoc thm ch trc tui mr.

My ng gi nhn nheo yu ui ra n hai du khch. ng lo cao tui nht trong m p
chic gy chng, ra lnh cho mt b gi rng ht rng mang nc v mch k n cho khch,
c l b ta l mt n l, Kunta ngi ngh thm . Ri cc ng gi tranh nhau gii thch chuyn g
xy n vi lng mnh, c n cp li c kia. Bn sn n l mt m ln bt hoc git
cht tt c lp ngi tr trong lng, "t tui con n tui n". Mt ng gi ch mr, ri li ch
Kunta "Bn ta gi ri, chng tha cho. Bn ta chy rt vo rng".

Ngi lng b khng tan nt trc khi h quyt nh quay v. H cha trng cy c g ht,
lng thc khng c l bao, m sc lc cng chng c my n. "Khng c m tr, chng ti
s cht dn cht mn" mt trong s nhng ng gi ni vy. mr nghe k cu chuyn ca
h v anh chm ri ni"Lng anh con, cch y bn ngy ng, s hoan nghnh cc c n".

Tt c u lc u, trong khi c gi nht ni: y l lng ca chng ti. Khng ging no khc
c nc ngt nh ging lng chng ti. Khng cy no khc ta bng mt d chu nh cy lng
chng ti. Khng bp n no khc thm lng nh di bn tay nu nng ca ph n lng
chng ti".

Ci R Alex Haley
Cc c xin li v khng c nh khch. mr cam oan vi cc c rng cha con anh thch ng
di tri sao. V m , sau ba n n s vi bnh m ly trong bc hnh trang, m h chia
s vi dn lng, Kunta nm trn tm nm rp rnh bng nhnh cy xanh, v suy ngh v tt c
nhng iu n nghe thy. V th nh y l Jufur, mi ngi n bit u cht hoc b bt
mang i, mr, Binta, Lamin v bn thn n na - cy bao-bp b t chy thui v cc sn nh
y rc ri. Kunta c ngh sang chuyn khc.

Ri t nhin trong m ti, n nghe thy ting ku r ca mt con g trong rng b mt th d
bt, v n lin tng n chuyn bt ngi. N cng nghe thy ng xa c ting linh cu go -
song le, trong i n d ma ma hay ma kh, d gip ht i km hay vo ma gt, m no
m n ch nghe thy ting linh cu go u . m nay, khi cui cng, n chm vo gic ng,
Kunta thy ting ku quen thuc ca chng gn nh l an i v v .

Ci R Alex Haley

Chng 19

Trong nh sng u tin ca rng ng, Kunta thc gic v ng bt dy. ng cnh nm ca
n l mt b gi k qui ang ct ging v ra the th hi ci khon thc n b sai n i tm cch
y hai thng, gi ra sao ri. ng sau Kunta, mr du dng ni: "B ni , chng con cng
mun bit ng tr li b r thi".

Tm ra v n ung xong, trong khi hai cha con hi h i khi lng. Kunta nh n mt b gi
Jufur thng d dm i quanh, ng vo tn mt mi ngi v hoan h ni: "Mai, con gi ta v
y!". Con gi b mt tch t bao v ma trc, ai ny u bit v con g trng trng nm
nga m cht, nhng tt c mi ngi b b nu li u du dng ng : "Vng, tha b - mai ".

Mt tri cha ln cao lm. Hai cha con thy ng trc c mt bng ngi n c tin v pha
mnh trn con ng mn. Hm trc, hai cha con gp hai ba ngi l hnh - mm ci v
cho nhau - nhng ng gi ny li gn, t r l mun ni chuyn. Ch v hng mnh va i
khi, ng ni "Ch c th gp mt tn tubp y". Sau lng mr, Kunta gn nh ngng th.
"C nhiu ngi i ci bc hnh trang cho hn". ng gi k l tn tubp trng thy ng gi v
gi li, nhng ch hi xem con sng bt u t u. "Ti bo hn u sng ch xa cui
sng nht".

"Hn khng c lm hi c ?" mr hi.

"Hn lm ra rt thn thin", ng gi ni, "nhng con mo bao gi cng n tht con chut m n
vn".

"ng l nh th", mr ni.

Kunta mun hi b v ci tn tubp k d ti y tm sng ch khng tm ngi, nhng
mr cho t bit ng gi v ang ro bc i xui con ng mn nh thng l, khng
mun nhn xem Kunta c theo sau lng mnh khng? Ln ny, Kunta ly th lm mng, v nu
ng li, mr t thy con trai mnh a c hai tay ln gi ci bc i u trong khi cht vt
chy cho kp b. Chn Kunta bt u tp mu, nhng n bit rng n iu l thiu
kh phch nam nhi, ni chi n chuyn i tha vi b.

Cng v l do , Kunta c nut i ni khip s khi m, lt sau, cng ngy hm y, hai cha con
r theo mt ch ngot v gp mt gia nh s t - mt con c to ng, mt con ci p m v
hai con con kh ln - ang nm n mt rung c rt gn ng. i vi Kunta, s t l
nhng con vt d s, ln lt, sn sng v ch d no c mc ng th lng cho ri by i n
kh xa.

mr bc chm li v, mt khng ri m s t, im tnh ni, dng nh cm thy ni s
ca con trai: "Gi ny, chng n khng sn bt hoc n g u, tr phi chng i. Nhng con
ny bo tt c". Tuy vy, anh vn t mt tay ln n v tay kia nm b tn khi h i qua. Kunta
nn th, nhng vn bc u, n v s t nhn nhau chm chm cho n khi khut dng.

ng l n cn tip tc ngh v chng v v tn tubp cng quanh qut trong vng, nhng i
Ci R Alex Haley
chn au nhc khng cho n yn. m hm , gi c ti hai mi con s t kim n ch
mr chn ng li, th n cng ch bun m xa ti. Kunta va mi ng mnh xung ci
lt cnh cy mm ng say tt - v khi b n lay dy vo lc rng sng, n tng u nh mi
c t pht thi. Mc du cm thy nh cha ng t no. Kunta vn khng giu ni v thn
phc khi thy mr lm xong ba n sng mau l bit bao, no lt da, no lm lng, no
quay hai ch th rng by c hi m. Trong khi Kunta ngi bt nh chn mn tht thm
ngon, n ngh li hi n cng cc bn chn d b hng gi bt th vt nu n nh th no v
n bn khon khng hiu b n v nhiu ngi n ng khc ly u ra th gi m hc c
nhiu th th - dng nh tt c nhng g cn bit.

i bn chn rp phng, cp gi v lng v c n, tt c li bt u au rn vo ci ngy i
ng th ba ny - thc t, c ngi n dng nh l mt khi au m, nhng n coi nh vic
hun luyn trng thnh bt u vi mnh v nht quyt phi l a gan l nht trong la kaf
ca n, khng chu l v au n ra. Khi gim phi mt ci gai ng vo trc lc tra, Kunta
dng cm mm mi khng ku, nhng n bt u tp tnh v tt hu xa n ni mr nh
quyt nh cho ngh t pht bn ng trong khi n ba chiu. Th sp du au b n xoa vo
vt thng khin n cm thy d chu hn, nhng lt sau, hai cha con tip tc khi hnh, v n
bt u au d, - v chy mu na. Tuy nhin, chng my chc, vt thng y bi bn, nn
khng chy mu na v vic cuc b lin tc lm t ci au n mc va n theo kp c
b. Kunta khng dm chc, nhng n c cm gic nh mr i chm li cht xu. Ti lc
h dng li ngh m y, vng chung quanh vt thng nom gm cht v sng n, nhng b
n p mt lt thuc khc v sng ra, coi b cng v tm tm chu sc nng ca n m
khng n ni au lm.

Hm sau, khi ln ng, Kunta khoan khoi nhn thy h vt qua v b li sau lng vng
t y gai v xng rng, v ang tin vo min bi rm ging vng Jufur hn, nhiu cy to
cng tho mc chi cht hoa, nhiu kh ch cha ch che cng chim chc mu sc, nhiu hn
bt c ni no n tng thy. Vic ht ln khng kh thm lng khin Kunta nh li nhng ln n
a thng em i bt cua dc theo b blng, n v Lamin thng ch vy m cng cc
ph n khc cho xung v nh sau bui lm cnh ng la.

Ti mi cy l khch, mr u r theo li vng qua pha ngoi lng, nhng bn tr con la
kaf u ca mi lng bao gi cng chy ra gp v k cho hai ngi khch l nhng tin tc a
phng l th nht. mi lng nh vy, bn t nhau a tin b nho ra ku ln: "Thy mo!
Thy mo!" v, coi th l hon thnh nhim v, chng chy bin vo trong cng lng. Con ng
vng chy kh gn, cho mr v Kunta trng thy m th dn ng xem mt bng
ngi eo mt n, vn t phc ang vung roi trn tm lng trn ca mt ph n ku tru tro b
my ph n khc gi cht. Tt c m khn gi n u tht ln mi ln mt nht roi qut
xung. Qua nhiu ln bn ci vi l bn chn d, Kunta c bit l mt ngi chng, nu b c
v lng lon, nhiu s lm ry kh nhiu, c th lng l n mt lng khc thu mt thy mo v
lng mnh, np kn u , thnh thong qut ln rng rn, ri xut hin v pht n c v
trc cng chng, sau tt c ph n trong lng u n t t hn trong mt thi gian.

mt cy l khch, khng c a tr no ra gp b con nh Kint. Thc t, lng vng lng,
khng thy mt bng ngi cng chng nghe thy ting g, ngoi chim chc v kh. Kunta t hi
hay l bn bt n l cng n c ni ny na chng. N hoi cng i mr gii thch iu b
n , nhng li chnh bn tr mau ming lng sau ni cho n hay. Ch ngc tr li con
Ci R Alex Haley
ng, chng k rng x trng c ton lm nhng iu dn khng a, cho n mt m
cch y khng lu, trong khi ng ta ng, mi ngi lng l mang ht ca ci b i n nh
bn b v gia nh nhng ni khc - li mt ng "x trng rng" - theo li bn tr - ng
ny by gi c i quanh ha hn s hnh ng tt hn nu dn lng tr v.

V sp ti nn mr quyt nh vo lng ny v m ng t tp di bng cy bao-bp
xn xao bn tn v tin n y khch ng y. a s chc chn rng nhng ngi lng ging
mi ca h s tr v sau khi dy cho x trng bi hc ny thm t ngy na. Trong khi Kunta
nhi nht cm ninh lc y d dy, mr tm n jaliba ca lng ny, thu xp vic truyn mt
thng bo bng hiu trng cho cc ng anh. Anh nhn h n mnh vo lc mt tri ln ngy
hm sau v bo rng cng i, cn c con trai u lng ca mnh.

Trc y, i khi Kunta m c c nghe thy tn mnh loan i bng hiu trng qua khp
min v gi y iu xy n. Hiu trng y t khng ri khi tai n na. Sau , nm
trn chic ging tre nh khch, mc d mt thu xng, Kunta vn ngh ti nhng jaliba khc
g lng trn mt trng, nn r rng tn n trong tng lng dc con ng dn ti lng ca
Jann v Xalum.

V trng loan tin, nn gi y, ti mi cy l khch khng phi ch c bn tr con trn trung
nh thng l, m c mt s ngi ln tui v nhc cng cng ra n. V mr khng th
chi t yu cu ca mt ng gi xin anh cho lng ng c hn hnh tip i, ch t cng l mt
cuc gh thm ngn ngi. Trong khi cha con nh Kint gii kht trong mi nh khch, ri ra
ngi cng n ung di bng cy bao-bp hoc cy go, nhng ngi ln sm sn tp hp
quanh mr nghe anh tr li cc cu hi ca h, cn tr con cc la kaf th nht, th hai v
th ba th bu ly Kunta.

Trong khi la kaf u chm chm nhn n vi v n s lng l, bn cng tui hoc ln hn
Kunta va ghen t mt cch au n, va knh cn hi v lng qu n v v ni n nh n. N
nghim trang tr li bn chng vi t th nh c - l n hy vng th - nh b n tr li b bn
kia. Lc hai cha con ri chn ln ng, n chc chn rng dn lng cm thy gp mt thiu
nin hu nh sut i theo cha i du lch trn nhng no ng di ca t nc Gmbia.

Ci R Alex Haley

Chng 20

Hai cha con nn li lng cui cng lu qu nn phi i nhanh hn v vt v hn ti ni vo
lc mt tri ln nh mr hn cc ng anh. Tuy v m hi v au n, Kunta li thy vic
gi ci bc i u cho cn l d dng hn trc v n cm thy mt sc mnh mi tro ln mi
khi li trng thng bo trn ngp khng trung truyn tin l cc ng gi k s, cc jaliba, cc b
lo v nhiu nhn vt quan trng khc ti th trn trc mt i din cho nhng lng qu xa
nh Karantaba, Kutakuna, Pixamya v Jonkakona, m phn ln Kunta cha bao gi nghe
nhc ti. Ting trng ni rng mt ng gi k s t vng quc Uuli ti thm ch c c
mt hong t cho vua cha min Bara phi n na. Trong khi si nhanh i chn nt n trn
con ng va nng va bi, Kunta ngy ngt thy cc bc n tht tr danh v c lng dn
bit my. Chng my chc, n gn nh chy, chng nhng bm st mr mi lc mt ro
bc nhanh hn, m cn v nhng gi cui ny dng nh bt tn.

Cui cng, mt tri va bt u chuyn sang mu thm trn ng chn tri pha ty, th
Kunta pht hin thy khi ta ln t mt lng khng xa pha trc. Ln khi lan rng theo
hnh trn bo cho Kunta bit l ngi ta ang t v cy bao-bp kh xua mui. C ngha l
lng ang tip nhng khch quan trng. N cm thy hoan h. Cha n ti ch! Chng my
chc, n bt u nghe thy ting th thm nh sm ca mt ci trng tbal ln ca nhng cuc
l - n on l trng c nh ln khi mi nhn vt mi i qua cng lng. Quyn ln vo l
ting bp bng ca nhng trng tantng nh hn v ting la ht ca nhng ngi nhy ma. Ri
con ng n mt ch ngot v lng hin ra vi ln khi bc cao. V bn mt bi rm, hai cha
con trng thy mt ngi, ngi ny cng lc y cng nhn thy h v bn va ch va vy nh
th anh ta c b tr ch mt ngi n ng sp ti cng mt a con trai vy. mr
vy li, ngi lp tc ngi thp xung ging trng loan bo: "mr Kint v con trai u
lng".

Kunta cm thy nh chn khng chm t. Pht chc cy l khch hin ra, trang hong bng
nhng bng vi di v con ng mn thot k thy ch va mt li i, gi c m rng ra
bi bao bn chn - chng t lng ng o dn v tr nn tp np. Ting trng tantng mi
lc mt to hn v t nhin m ngi nhy ma xut hin trong trang phc l cy v v cy,
h la, chm ln, quay trn v gim chn, dn u mi ngi khc i qua cng lng cho n cc
v khch qu. Trng lng tbal ging trm bt u rn ln khi hai bng ngi r m ng
chy ti. ng trc Kunta, ci bc i u ca mr t nhin ri bch xung t v mr
chy v pha h. Kunta cha kp hiu ra th ci bc ca chnh n ri xung v n cng chy
b ti.

Hai ngi n ng n v b n ang m gh ly nhau v m nhau thm thp. "V y l chu
trai ca chng ta y ?" c hai ngi b thc Kunta ln v m hn n gia nhng ting reo vui.
Cun bng hai cha con v pha lng, on ngi ng o ra n khch h to nhng li cho
mng khp bn pha, nhng Kunta khng trng thy, nghe thy ai ngoi hai bc n. nh l
h ging mr ri, nhng n nhn thy c hai c phn thp hn, to ngang hn v vm v hn
b n. i mt ng bc c Jann nh hing hing nhn ra xa v c hai ng c ng thon thot
gn nh loi th. Cch ni ca h cng nhanh hn b n, khi h dn dp hi thm v lng
Ci R Alex Haley
Jufur v v Binta.

Cui cng, Xalum m yu ln u Kunta: "T do t tn cho n, bn ta cha gp nhau. V
by gi, nhn n m xem! Chu c my v ma ri, Kunta?"

"Tha bc, tm ", n l php tr li.

"Sp sa rn cp trng thnh c ri y!" bc n ku ln.

Khp xung quanh ly tre lng cao vt, c cht ng nhng bi gai kh v giu kn trong l
nhng chng nhn m qu mi c th hoc gian phi n cp ph. Nhng Kunta khng
n nhng th m i vi my a tr trc tui n ang quanh y, n ch lic mt ng
qua. N hu nh khng nghe thy ting no ng ca l vt v kh trn u cng nh ting sa
ca by ch ul di chn, khi hai ng bc a cha con n mt vng quanh ngi lng mi p
. Mi nh u c sn ring, Xalum cho bit th, v kho cha lng kh ca mi ph n u
c dng ngay bn trn ch nu n khi bp gi cho go, mch v k khi b su b.

Kunta hu nh pht chng mt v ni c phi ngot u lia la theo di nhng iu l th, ht
cnh ny n mi kia hoc m thanh n. Nghe lm thy ngi ta ni bng nhng th ng
Maninka m thnh thong n mi hiu mt ch l mt iu va m say va bi ri. Ging nh
mi ngi Maninka khc - tr nhng ngi c hc vn nh arafang - Kunta hu nh khng bit
g v ngn ng ca cc b lc khc, k c nhng b lc ln cn. Nhng n b kh nhiu th
gi quanh qun bn gc cy l khch nn c th phn bit c ngi no thuc b lc no.
Ngi Fula c khun mt tri xoan, tc di, mi mng v cc nt sc cnh, vi nhng so dc
hai bn thi dng. Ngi Ulf cc en v rt d dt, ngi Xrahuli da sng hn v thn hnh
nh nhn. Cn ngi Jla th khng trn ln vo u c - ton thn y so v mt lc no
cng nh khoc mt v d tn.

Kunta nhn ra ngi ca tt c cc b lc y trong ngi lng mi, nhng ngoi ra cn c nhng
ngi n khng nhn ra. Mt s ln ting m c vi nhng thng nhn mang hng i bn.
Nhiu b gi rao nhng tm da thuc v cc ph n tr m c nhng trm ci u lm bng g
xizau v bao-bp. Ting rao: "Cla! Cla va p va thm!" thu ht mt m ngi m s rng
t i cn li vng v nhai ht cla.

Thn thin chen vai thch cnh gia mi ngi, mr c gii thiu vi c mt dng bt tn
dn lng v nhng nhn vt quan trng t nhiu ni k th. Kunta ngc nhin thy hai ng bc
ni thnh tho nhng th ting xa l ca h. T bung mnh theo dng thc ngi tri chy,
bit chc c th tm thy b v cc bc bt c lc no n mun, pht chc Kunta bng gia
m nhc cng ang din tu cho tt c nhng ai mun nhy ma. Sau , n nm mn tht
linh dng quay, b nng v lc hm do ph n trong lng cung ng hu h trn cc bn di
bng cy bao-bp cho bt c ai mun thng thc. Thc n k cng tm y, Kunta ngh
bng, nhng ch ngon bng nhng mn b bo vo dp hi ma do cc b m Jufur nu.

Thy mt s ph n ch b ging ang si ni bn tn chuyn g, Kunta gh n, dng tai,
ging mt hng chuyn: nghe n mt v gio trng rt v i ch cn cch y na ngy
ng, cng vi ty tng lm cuc hnh trnh ti mng ngi lng mi, v n c sng lp bi
cc con trai ca v thnh nhn qu c Kairaba Kunta Kint. Mt ln na, Kunta li sng rn khi
nghe thy tn ng ni mnh c nhc ti mt cch thnh knh n th. Khng ai trong m
ph n nhn ra n, bi vy sau , n nghe thy h ni v hai ng bc n. n lc cc ng
Ci R Alex Haley
y nn bt chu du thin h v nh c ly v sinh con ci, mt ngi ph n ni. "iu rc
ri l bit bao gi t mun lm v cc ng y" mt ngi khc ni.

Cui cng, n gn ti mt, Kunta mi mon men n ch my a con trai trc tui n, lng
cm thy rt y ny. Song bn ny xem ra khng bng g v chuyn t ny n gi n ch
sn quanh nhng ngi ln. Chng nh ch yu, chng ch c ao c k cho Kunta bit lng
mi ca chng ra i nh th no. "Tt c cc gia nh chng t tr thnh bn ca cc bc
cu u trong cc chuyn du lch ca hai ng", mt thng ni. Tt c nhng gia nh ny
u khng va lng vi cuc sng ca h ni c, v l do ny, khc. "ng ni t khng c
ch cho gia nh mnh cng gia nh cc con sng chung bn nhau", mt thng ni. "Blng
chng t khng phi l ni trng la tt", mt thng khc ni.

Kunta c bit: Cc bc n bn bo bn b rng h bit c mt ni l tng m h nh xy
dng mt ngi lng ti . V th l cc gia nh ca bn b Jann v Xalum lin thu xp ln
ng cng vi by n d, g, gia sc thn thuc, cc tm thm cu nguyn v nhng ca ci
khc.

Chng my chc tri ti v Kunta ngm nhng ng la ca khu lng mi c nhm ln
bng nhng que ci v cnh cy m cc bn mi ca n lm v lc ban ngy. V y l dp
l mng, nn tt c dn lng v qua khch s cng ngi xung quanh nhiu ng la, ch khng
theo tc l thng thng quy nh rng n ng n b v tr con phi ngi ring r tng
ng la loi no ra loi ny. Ngi ta cho bit alimam s cu phc cho cuc t hi, ri Jann
v Xalum s bc vo gia vng ngi k chuyn v nhng chuyn du lch v phiu lu ca h.
Cng ng gia vng trn vi h, s l v khch ln tui nht n mng lng, mt c gi t
thng ngun xa xi ca sng Fulau. C ting x xo rng ng c sng trn mt trm v
ma v sn sng chia s s thng thi ca mnh vi bt c ai mun lng nghe.

Kunta chy n ngi vi b cnh ng la va ng lc nghe thy alimam cu kinh. Sau ,
khng ai ni g, trong my pht. D ku inh i v nhng ngn la nghi ngt khi chiu nhng
vt bng nhy nht trn cc b mt quy trn xung quanh. Cui cng, c gi da kh qut ln
ting: "Hng trm v ma trc c thi xa xa nht trong tr nh ca ta, ting n v mt tri
ni vng chu Phi lan truyn sang n tn b bn kia bin ln. l iu u tin khin bn
tubp m sang chu Phi!" Chng c ni vng no c, c ni, nhng ngi ta tm thy vng
nhiu v k nhng dng sui v nhng ging su o xuyn xung m, thot tin ti min bc
Ghina, ri sau trong cc khu rng thuc Gana. "Ngi ta khng bao gi ni cho bn tubp
hay ngun vng u" - c gi ni "bi v ci g tubp bit, chng my chc tt c u s bit".

Ri Jann ni. Theo li ng, nhiu ni c mt th qu gn nh vng, l mui. Chnh mt ng
v Xalum thy mui v vng i ngang cn lng nhau. Mui kt thnh tng phin dy di
mt s bi ct xa v mt s ni khc, nc bin ng li thnh rung mui, hnh thnh nhng
tng khi sau khi kh di nng.

"Ngy xa, tng c mt thnh ph mui", c gi ni. "Thnh ph Tagaza, dn thnh ph
xy nh v n cha bng nhng khi mui".

"Xin c hy k v nhng con vt k d c bu m trc kia c ni ti", mt b gi dng dp
c l nh bo ngt li v yu cu nh vy. B khin Kunta nh n b ni Yaixa.

u , trong m, mt con linh cu ct ting go trong khi mi ngi ci v pha trc trong
Ci R Alex Haley
nh la rung rinh. n lt Xalum ni. "Nhng con vt gi l lc y sng mt vng ct
trng mnh mng v tn. Chng da vo mt tri, trng sao v gi m ln ng i qua vng
ct. Jann v ti ci nhng con vt trong sut bao tun trng, t khi phi dng li
kim nc".

"Nhng nhiu ln phi dng li nh cp!" Jann ni. "C ln chng ti tham gia mt on
gm ti mi hai nghn lc ", Xalum k tip. "Thc ra, l nhiu on nh hn hp li cng
i phng chng cp".

Kunta thy trong khi Xalum ni th Jann d rng mt tm da thuc ln ra. ng gi khot mt
c ch st rut ra hiu cho hai thanh nin bt dy nm thm my cnh ci kh vo ng la.
Trong nh la bng ln, Kunta cng nhng ngi khc c th theo di ngn tay Jann di
chuyn trn mt hnh v k l. "y l Chu Phi", ng ni. Ngn tay ng phc mt khong m
ng bo l "vng bin ln" pha ty, ri "sa mc ln", mt ch ln gp my ln ton b Gmbia
m ng ch vo m di bn tri ca hnh v.

"Cc tu tubp ch s, gia v, vi vc, nga v v s th do ngi lm ra, ti b bin pha bc
chu Phi", Xalum ni. "Ri lc v da la mang nhng hng vo ni a, ti nhng ni nh
Xifilmaxa, Gaam v Marakta". Ngn tay di ng ca Jann ch ch nhng thnh ph y.
"Trong khi m nay chng ta ngi y", Xalum ni, "bit bao ngi i nhng bc nng xuyn
qua rng su, ti nhng hng ca chu Phi chng ta - ng voi, da, -liu, ch l, ht cla, bng,
ng , qu - v nhng con tu ca bn tubp".

Nhng iu Kunta nghe thy lm u c n quay cung v n nguyn thm, mt ngy no
n cng s mo him ti nhng ni k th .

"Gio trng". T ng xa, trn con ng mn, ngi nh trng cnh gii nn rn vang tin
. Mt on cho mng chnh thc nhanh chng tp hp thnh hng - Jann v Xalum vi t
cch l nhng ngi sng lp lng, ri n hi ng b lo trng l arafang, ri n cc i
din danh d ca cc lng khc, trong c mr, cn Kunta c xp vo vi nhng a
cng tm cao vi n trong s thiu nin ca lng. Cc nhc cng dn u tt c tin v cy l
khch la bc sao cho ra va ng lc v thnh nhn ti ni. Kunta nhn chng chc vo
ng gi ru bc, da en nhnh i u on ngi di c, mt mi. n ng, n b v tr con
u i nhng bc to, nng, tr mt s ngi la n gia sc v, theo c lng ca Kunta
khong hn mt trm con d.

Bng nhng ng tc nhanh nhn, v thnh nhn cu phc cho on ngi cho mng lc ny
qu phc xung v bo h ng dy. Ri Jann v Xalum c t bit ban phc v Jann
gii thiu mr, v Xalum vy Kunta chy ln theo h. "y l con trai u lng ca con",
mr ni, "n mang tn ng ni ch thnh ca n".

Kunta nghe thy v gio trng ni nhng cu bng ting Arp trn u n - m n chng hiu
chi c, tr tn ng ni n - v n cm thy ngn tay v thnh nhn chm vo u n nh nhng
nh mt cnh bm ri n chy v m tr cng la tui trong khi v gio trng ti gp nhng
ngi khc trong on n khch, ni chuyn vi h nh mt ngi bnh thng vy. Bn tr
trong nhm Kunta bn tn ra chm chm nhn vo dy di ngi no v, no con, no mn ,
no n l i cui on diu hnh.

Bu on th t ca v gio trng nhanh chng rt vo cc nh khch. m mn ngi
Ci R Alex Haley
xung t v m bc hnh trang, li ra no sch, no bn tho - ti sn ca s ph h, v thnh
nhn - v bt u c to ln cho nhng ngi xm li quanh h nghe. Kunta nhn thy m n
l khng vo trong lng cng vi nhng ngi khc. li bn ngoi ly tre, nhng ngi n l
ngi xp xung cnh ch h cng dy quy m gia sc v n d. H l nhng n l u
tin m Kunta thy tch ri khi mi ngi khc.

V thnh nhn hu nh khng nhch i c v c bit bao ngi ph phc qu quanh mnh. Dn
lng cng nh cc v khch qu u p u xung t v ku than ni nim ca mnh vi ngi,
mt s gn cn nh s vo y phc ca ngi na. Mt s xin ngi ti thm lng mnh c
hnh nhng l o b xao nhng t lu. Mt s yu cu nhng quyt nh php l, v theo Hi
gio, php lut v tn gio l bn ng hnh. Nhiu ngi cha xin t cho nhng a con mi
lt lng nhng ci tn c ngha. Nhn dn nhng lng khng c arafang hi liu c th nh
mt trong cc mn ca v thnh nhn dy d con ci ca h chng.

Nhng mn ny gi y ang bn rn bn nhng vung nh da d phi kh, ri bao nhiu
bn tay ti tp gi nhng mnh v pha v thnh nhn xin du ca ngi. Mt mnh da d
c du thnh em khu vo mt ci ba xaphi qu gi nh ca Kunta eo cnh tay trn, s
m bo cho ngi eo n lun c gn di Cha Ala. Vi hai ng tin v c mang theo t
Jufur, Kunta mua mt ming da d vung v ha vo m ngi chen chc x li hn v gio
trng.

Kunta thong ngh tng ng ni n hn cng ging nh v Thnh nhn ny, c quyn thay Cha
Ala mang ma n cu mt s lng ang sp cht i, nh Kairaba Kumta Kint tng cu
Jufur th xa. Cc b Yaixa v Ny Bt thn yu ca n k cho n nghe nh vy t khi
n khn ln hiu. Nhng by gi mi l ln u tin n thc s hiu tm v i ca ng n
- v ca o Hi . Ch c by gi, Kunta ngh, mt con ngi duy nht sp c phn bo cho
bit ti sao hn quyt nh tiu hai ng tin v c qu gi v hin ang cm mnh da d kh
hnh vung ca mnh ch n lt xin du thnh. N s mang ming da d n phc v nh
giao cho b Ny Bt v yu cu b gi h cho n ng thi ng lc khu n vo mt l ba
xaphi qu gi eo vo cnh tay a con trai u lng ca chnh n.

Ci R Alex Haley

Chng 21

La kaf ca Kunta, ghen ut ngi v chuyn i ca n v on chc n s tr v Jufur ht
sc vnh vang, quyt nh - tuy khng a no ni toc ra nh vy - l s khng thm t ra
quan tm g n n hoc n chuyn du lch ca n, khi n tr v. V chng lm th, khng
my may ngh rng iu lm Kunta kh tm bit nhng no khi v ti lng, thy cc bn c
tri chng nhng lm nh n khng h i u xa, m thc t cn ngng bt chuyn tr mi lc
n li gn na, c bit thng bn Xitafa thn nht ca n li cng lnh lng hn nhng a
khc, Kunta chong vng n ni thm ch n hu nh khng ngh g n thng em s sinh mi,
Xuoau, ra i trong khi n vng nh vi mr.

Mt bui tra, trong khi th d n c, Kunta, cui cng, quyt nh b qua thi c ca cc
bn v tm cch lm lnh. i li ch nhng thng khc ang ngi n tra tch bit vi n, Kunta
ngi xung gia bn chng v n gin bt chuyn lun, "Gi m chuyn va ri cc cu cng i
vi t", n thn nhin ni, v khng ch bn kia phn ng ra sao, bt u k cho chng nghe
v chuyn i.

N k nhng ngy i b vt v nh th no, cc bp tht n au ra lm sao, k v ni khip s
ca n khi i qua ch by s t. V n t nhng lng i qua, cng nhng ngi sng .
Trong khi n ni, mt thng chm ng dy tp hp n d v v khi quay li - lm nh
khng g - ngi xch gn Kunta hn. Chng my chc, bn kia a m , a "! a!" im
theo li Kunta v n on n ti lng mi ca hai ng bc, chng mi sc nh ra l n gi
phi la d v nh.

Sng hm sau, trong sn trng, tt c bn con trai phi rng ht sc khng cho arafang ng
l chng ang st rut mun sm tan hc. Cui cng, khi cng by d ra bi, chng xm quanh
Kunta v n bt u k v cc b lc khc nhau cng nhng th ting n quyn ln vi nhau
lng cc bc n. N ang ni n gia chng mt cu chuyn v nhng ni xa xm m Jann
v Xalum k li bn ng la tri - nhng thng kia say m n tng li tng ch - th ting
sa d di ca mt con ch ul v ting be be khip hi, tht thanh ca mt con d ph tan
yn tnh ca cnh ng.

ng bt dy, chng trng thy ra bi c cao mt con bo m ln bung ri mt con d
khi hm v ang b ti hai con ch ul ca n. Bn tr hy cn ng , bng hong v ht
hong qu cha kp ng y, th mt trong hai con ch b con bo tt vng sang mt bn -
trong khi con ch kia in cung nhy lui nhy ti, con bo li phc xung chun b v,
nhng ting gm g d tn ca chng t hn ting sa lon ca nhng con ch khc v ting
ku ca nhng con d khc ang b nho tn lon v mi pha.

Ri bn tr ta ra, va ku va chy, phn ln u c a d ca mnh chy i. Nhng Kunta
nhm mt nhm mi lao nh tn bn v pha con d b gc ng ca cha n "ng li, Kunta!
ng!" Xitafa tht ln, c cn n ng chy gia by ch v con bo. Xitafa khng ui kp n,
nhng khi con bo trng thy hai thng b go tht lao ti n, n bn li li my bc, ri quay
u v chy tr v rng, theo st l by ch lng ln nh ho di.

Ci R Alex Haley
Mi bo hi nng nc v con d ci b ngom st so lm cho Kunta thy bun nn - mu chy
xung c c b vn ngoo ca n en sm li, li n th l ra, mt n trn ngc ln trong u
v kinh khng nht l bng n b phanh ra toang hoc v Kunta c th thy trong con d con
cha cn thoi thp th. Gn l con ch ul th nht ang au n rn vi ci mng sn
b co toc v rng sc b v pha Kunta. Nn ngay ra ch mnh ng, Kunta quay i, xm
ngot, v nhn vo b mt xt xa ca Xitafa.

Mt cch m h, qua hng nc mt, Kunta cm thy mt s thng khc vy quanh n m
m nhn con ch b thng v con d cht. Ri tt c bn n t t rt lui tr thng Xitafa a
tay qung ln vai Kunta. Khng a no ni g, nhng cu hi nh vng vt trong khng kh:
n bit n ni lm sao vi cha n y? Loay hoay mt lc, ri Kunta cng tht nn li. "My c
th trng d gip tao c khng?" n hi Xitafa, Tao phi mang b da ny v cho b tao".

Xitafa i li ng kia, ni vi nhng a khc v hai thng mau chng vc con ch rn rm ln
mang i. Kunta bn vy tay ra hiu cho Xitafa i khi cng vi nhng a khc. Qu xung bn
con d ci cht, Kunta ly dao ct, ca, ri li ct nh n vn thy cha n lm, c nh th cho
n khi, rt cuc, n ng ln vi b da t trong tay. N nh c ph ln b xng con d ci
v ci thai cha , ri ct bc tr v lng. Trc y, c mt ln, n b lng n d trong
khi chn v n nguyn khng bao gi c chuyn li xy ra na. Th nhng chuyn
li xy ra v ln ny mt con d ci b git.

Mt cch tuyt vng, n mong sao ch l mt cn c mng v gi y n thc gic, song
b da t nho vn cn y, trn tay n. N cu c c cht, nhng n bit mnh s lm
nhc t tin. Chc y l Cha Ala trng pht n v ti ba hoa, Kunta h thn ngh bng. N
dng li qu xung, hng v pha mt tri mc v cu nguyn tha ti.

Khi ng dy, n thy la kaf ca n la chung tt c d v mt cm v chun b ri bi
chn, a no a ny nhc b ci ca mnh ln u. Mt thng mang con ch b thng, v hai
con khc trong by ch b tp tnh nng. Trng thy Kunta nhn v pha bn n, Xitafa t b
ci xung v ct bc v pha bn, nhng Kunta vi xua tay ra hiu cho n tip tc i cng bn
kia.

Mi bc chn trn con ng d i mn nhn dng nh a Kunta li gn ci kt thc -
kt thc ca tt c mi s trn i. thc phm ti, ni kinh hong v cm gic t di tro dng
khp ngi n thnh tng t sng. N s b ui i. N s nh Binta, nh Lamin v gi Ny
Bt. Thm ch n s nh c lp hc ca arafang. N ngh ti b ni Yaixa qu c ca n, ti
ng ni n m n mang tn, bc thnh nhn gi y b nhc nh v n, ti cc ng bc l khch
tr danh ca n xy dng nn mt ngi lng. N cht nh ra mnh khng c ly mt b ci
no. N ngh n con d ci m n nh lc no cng nho nhc v hay nhng khi n. V n
ngh n con d cha . Vy m trong khi ngh v tt c nhng ci , n li khng th ngh
v iu g khc ngoi ci iu m n s ngh n nht: cha n.

Tm tr n long chong v n ng sng li nh mc r, chm chm ng xui con ng pha
trc. l mr ang chy v pha n. Chc chn khng thng no dm ni vi anh, vy m
lm sao anh bit?

"Con c lm sao khng?" b n hi.

Li Kunta nh dinh cht vo vm ming. "Khng sao , tha cha". Cui cng n ni. Song lc
Ci R Alex Haley
, bn tay mr s song khp bng Kunta, nhn ra vt mu sng t chic o vt di
khng phi l mu Kunta.

ng thng ngi ln, mr cm ly b da t xung bi c. "Ngi xung!" anh ra lnh v
Kunta run ry lm theo trong khi mr ngi xung trc mt n.

"C mt iu m con cn bit", mr ni "Mi ngi u c th lm li. Do bng tui con,
cha cng mt con s t bt mt mt con d".

Ko chic o di ln, mr vch mng tri ca mnh ra. C khong chng cht so su tai ti
trn khin Kunta chong ngi. "Cha hc c v con cng phi hc Khng bao gi chy
v pha bt k mt con th nguy him no!". Cp mt anh di vo mt Kunta. "Con c nghe
thy cha ni khng?"

"Tha cha c ", mr ng dy, cm ly tm da v qung vo bi cy ng xa "Th y, l
tt c nhng g cn ni".

u Kunta quay cung trong khi n i v lng ng sau mr. Ln hn c thc phm ti
cng nim khoan khoi nh nhm va n, l tnh yu m lc ny n cm thy i vi cha n.

Ci R Alex Haley

Chng 22

Kunta ti tui v ma th mi v bn con trai cng la kaf vi n ang sp sa hon thnh
vic hc hnh m chng theo ui ngy hai ln t hi mi c nm v ma. n ngy mn
kho, cha m Kunta v cc bn n hn hn t ho ngi ngay nhng hng u trong sn
trng ca arafang, trn c cc b lo trong lng. Trong khi Kunta cng cc a khc ngi xm
trc mt arafang, th alimam ca lng cu nguyn. Ri arafang ng dy bt u nhn quanh
m hc tr trong khi bn chng vy tay c thy hi. Kunta l a u tin c ng
chn.

"T tin con xa lm ngh g, Kunta Kint?" ng hi.

"Hng trm v ma trc y, t Mali", Kunta tr li y t tin, "n ng thuc dng h
Kint l th rn, cn ph n th lm ni v dt vi". C mi ln a hc tr tr li ng, tt c
c to ln thch th.

Khi arafang hi mt cu v ton: "Nu mt con kh c by v, mi con ci by con v mi
con con n by c lc trong by ngy, th con kh b n cp bao nhiu c lc tri ca ngi?"
Sau khi h hoy mit nhng chic bt cung c trn nhng tm bng bng g bng, a u tin
h to p s ng l Xitafa Xila v ting h la khen ngi ca m ng t c ting hm hc ca
nhng a tr khc.

Sau bn tr vit tn chng bng ting A rp nh chng c dy. V arafang gi tng tm
bng mt ln cho tt c cc bc cha m v mi khn gi khc thy r thnh qu ca gio dc.
Ging nh nhng a con trai khc, trc y Kunta thy nhng tn hiu biu t thng
thng l c d hn vit. Bit bao bui sng, bui chiu, b arafang nn thc vo t tay, tt
c bn chng u c sao vic vit tp cng d nh nghe hiu trng bo, iu m ngay c
nhng a la tui Lamin cng c th c ra c nh th c ngi no ng khut mt
ku r li ln vy.

Lc ny, arafang yu cu bn hc tr mn kho, tng a mt ng dy. Cui cng, n lt
Kunta. "Kunta Kint!" mi con mt dn vo n, Kunta cm thy nim t ho ln ca gia nh
n ngi hng u, thm ch ca c t tin n ngha a bn ngoi lng - c bit l ca b
ni Yaixa yu du ca n. N ng dy, n c to mt cu th trang cui kinh Koran; c
xong n p quyn kinh vo trn v ni: "Amen!" Khi kt thc mn c, thy gio bt tay tng
a v ln ting tuyn b rng, v vic hc ca chng hon thnh, lp con trai ny t nay
thuc la kaf th ba v tt c bt reo ln mt ting hoan h ln. Binta v cc b m khc
nhanh nhn b nhng np y cc bt v tri bu y mn n ngon lnh m h mang ti v l
mn kho kt thc bng mt ba tic chng my chc cn sch.

Sng hm sau, khi Kunta n la d ca gia nh i chn th mr i sn. Ch mt con
c v mt con ci ang t, mr ni: "Hai con ny l qu mn kho hc ca con ". Kunta
p ng cha kp cm n th mr b i, khng ni thm li no - nh th ngy no anh
cng cho i mt cp d vy - V Kunta c ht sc mnh t v khng ly g lm phn khi
lm. Nhng lc cha n i khut, Kunta bn h to n ni hai con vt n mi c tng chm
Ci R Alex Haley
ln v bt u chy, khin tt c cc con khc ui rit theo. Khi n rt kp v la chng ra
ng, nhng a bn n u - a no a ny ang ph nhng con d mi ca ring
mnh. Coi chng nh nhng con vt thing ling, bn tr dt ring chng n nhng vt c non
nht, ngay t gi hnh dung ra nhng con d con kho mnh m chng bao lu chng s sinh
ra, ri c con ca con chng na, cho ti khi mi a c hn mt n cng to v gi tr nh n
ca cha mnh.

Trc khi bt u tun trng mi, mr v Binta cng nhiu bc cha m khc li cho i mt
con d th ba con ny em biu arafang t lng bit n i vi cng lao dy d con ci
mnh. Nu giu c hn, h t vui lng cho hn mt con b, song h bit thy gio cng hiu
iu vt qu kh nng h, cng nh vt qu kh nng mi ngi Jufur vn l mt lng
ngho. Tht vy mt s cha m hc tr - vn l nhng n l mi, khng dnh dm c g -
chng c g biu ngoi vic nai lng ra gip cng, v mn qu t lng bit n bng mt
tun trng lm rung cho arafang c chp nhn mt cch vui v.

Nhng tun trng tri qua chng bao lu dn gp thnh ma, cho ti khi li mt v ma na qua
i v la kaf ca Kunta dy la kaf ca Lamin bit cch chn d nh th no. Thi k bao
lu ch i nay mi lc mt n gn. Khng ngy no qua i m Kunta cng cc bn n khng
cm thy va vui mng va lo s khi thy sp ti hi ma, m sau , la kaf th ba - bn con
trai t mi n mi lm v ma - s c a n mt ni cch xa Jufur ri bn tun
trng sau tr v trong t th nam nhi trng thnh.

Kunta v nhng a kia c lm nh th khng a no thc s ngh ngi hoc quan tm c
bit n vn . Song chng t ngh n chuyn g khc v chng theo di nghe ngng
ngi ln mi li hoc du hiu nh nht c t cht lin quan n vic rn luyn trng thnh.
V vo u ma kh, sau khi mt s cha ch lng l ri Jufur i hai, ba ngy v tr v cng
lng l nh th, bn con trai bn th thm to nh vi nhau mt cch cng thng, nht l sau
hm thng Kalilu Cont nghe lm thy ch n ni rng nhng sa cha rt cn thit c
tin hnh khu rn luyn trng thnh vn b khng, mc cho sng gi v th vt honh
hnh trong gn nm v ma k t khi t rn luyn trng thnh ln trc c hon mn ti
. Nhng chuyn rm r li cng tr nn si ni sau khi thy cha ch chng bn tn v vic bc
huynh trng no c th c Hi ng b lo chn lm kintang - ngi ph trch vic rn
luyn trng thnh. Kunta v tt c cc bn n u nhiu ln nghe thy cha, ch, bc v cc
anh ln chng knh cn nhc n cc bc kintang tng gim st vic rn luyn trng thnh
ca bn thn h bao nhiu v ma trc y.

ng vo lc trc ma gt, tt c ti con trai la kaf th ba u khch ng c h pht st, k
cho nhau nghe m chng lng l ly mt ci thc may o quanh u xung ti vai mi a nh
th no. Kunta c ht sc du kn hnh nh sinh ng trong tr nh v ci bui sng cch y
nm v ma khi m, vi t cch l nhng ch mc ng mi toanh, n v cc bn s n gn
nh bt va trc cnh bn thiu nin ku rng di nhng m vi trng trm kn u, b mt
on ngi eo mt n gm ghic, cm gio mc va la ht va nhy iu kangkurang, ti
bi la khi lng.

Chng bao lu, trng tubal th thm bo hiu m u ma gt mi. Kunta ho vo vi dn lng
ngoi ng. N hoan nghnh nhng ngy di lao ng ct lc v iu khin n qu bn rn
v mt nhc khng cn hi sc u m ngh nhiu v nhng g ang ch i trc mt. Nhng
khi gt xong v bt u hi ma, n thy mnh khng th thch th tn hng nhng th nh
Ci R Alex Haley
nhc, nhy ma v ch chn linh nh nh nhng ngi khc - nh chnh n tng khoi ch
tham d trong bao lu nay. Thc t, cuc vui cng tng bng rn r, n cng tr nn kh s
hn, n ni rt cuc, hu nh c hai ngy cui hi ma, n ch ngi mt mnh trn b blng
ly nm thia lia trn mt nc.

Vo ci m hm trc ngy cui cng ca hi ma, Kunta ang lng l n nt ba cm ti vi
lc hm trong lu ca Binta, th mr bc vo ng sau n. Lic mt nhn, Kunta thong thy
b gi mt ci g trng trng ln v n cha kp quay li th mr chp mt chic m di
tht xung, bt kn u n tht chc. Ni kinh hong truyn khp ngi Kunta khin n gn
nh t di i. N cm thy bn tay b nm cht cnh tay trn n, thc n ng dy v i git li
n lc n b y ng ngi xung mt chic gh u thp. Kunta thy sung sng c ngi, v
n cm thy chn mnh nh tan thnh nc v u nh bng. N nghe thy mnh th rc tng
hi ngn ht, bit rng nu c gng c ng, n s b nho khi gh. Cho nn n ngi im
phng phc, rng lm quen vi bng ti. ang cn khip m, bng ti dng nh tng gp
i. Trong khi mi trn n cm thy hi th ca chnh mnh va nng va nhm nhp t bn
trong ci m chm, Kunta vt ngh rng chc chn trc kia mt chic m nh th ny tng
chp xung u b n, cng theo cch . C th no mr li cng s hi nh vy? Thm
ch Kunta khng th tng tng c l b n li hong hn v n cm thy xu h lm
nhc cho tc h Kint n th.

Trong lu rt yn tnh. Vt ln vi ci s ang tht rut n li tng khc, Kunta nhm mt v tp
trung tng t bo nghe ngng xem c g xy ra khng. N tng chng nghe thy Binta
ang i loanh quanh, nhng n khng dm chc. N t hi khng bit Lamin u, v c Xuoadu
na, thng cu ny nu c y t phi ang vi quy m . N ch bit chc mt iu: c Binta
ln bt c ai khc s khng ni g vi n, ch k chi n chuyn nhc ci m ny khi u n.
Th ri Kunta ngh: nu ci m c nhc ln tht th kinh khng bit my, v ai ny s thy n
qu ang thc s hong ht n nhng no v, do , t ra l mt thiu nin khng xng ng
nhp bn vi cc bn cng la kaf i rn luyn trng thnh.

Ngay c nhng thng b vo c Lamin cng bit - v Kunta ni cho n hay - nhng g xy
n vi bt k a no t ra qu yu ui hoc qu hn nht khng dm chu ng cuc rn
luyn bin cc thiu nin thnh nhng nh sn bn, thnh chin binh, thnh tu mi nam t - tt
c trong vng mt thi gian mi hai tun trng. Gi s nh n khng t cch? N bn nut
c ni s xung, sc nh l c k rng a no rt li khng qua ni t rn luyn trng
thnh, s b coi l con nt sut i, d rng b ngoi c th y nh ngi ln. Mi ngi s lng
trnh n v lng s khng bao gi cho php n ly v ko li sinh ra nhng a tr ging nh
n. Nhng trng hp ng bun y - Kunta nghe ni - sm mun ri th cng lnh i khi lng
khng bao gi tr li v ngay c cha m chng, anh ch em chng cng s khng bao gi
nhc n chng na. Kunta th hnh dung mnh ln i khi Jufur nh mt con linh cu gh, b
tt c mi ngi khinh r, ngh tht qu khng khip i vi tm tr n.

Sau mt lt, Kunta nhn ra l mnh ang l m nghe thy ting trng v ting h la ca nhng
ngi nhy ma ng xa. Thm mt qung thi gian na tri qua. My gi ri nh, n t hi. N
on by gi phi n gi xutba ri, tc l gia khong t hong hn n bnh minh, nhng t
pht sau, n nghe thy ting alimam the th gi dn lng cu kinh xafo, c ngha l hai gi
trc na m. Ting nhc dt v Kunta bit rng dn lng ngng vui chi v cnh n ng
ang hi h ti nh th.

Ci R Alex Haley
Kunta c ngi th cho n lc n bit rng vic cu nguyn xong xui, nhng nhc khng c
li na. N lng tai rt chm ch, nhng ch nghe thy im lng. Cui cng n ng gt, hi lu
sau mi git mnh thc gic. Vn im ng - v di ci m chp, cn ti hn c mt m khng
trng. Sau cng, n dm chc nghe long thong ting sa sm ca linh cu. N bit ci
ging linh cu bao gi cng sa tng ting mt trc khi bt u go rn lin tc cho n lc
tinh m rng ng, nghe xa vng k l.

Trong tun hi ma, Kunta bit trng tbal ct ting trm vang ngay t nhng tia sng u tin
ca rng ng. N ngi ch iu xy n - ch bt k iu g xy n. N cm thy cn gin
d nung nu, lng ngng i ting trng tbal ging ln vo bt c lc no, vy m chng thy
g c. N nghin rng kn kt v i thm mt lc na. Th ri cui cng sau my ln lc mnh
cho tnh, n thip i trong mt mt gic ng chp chn. N gn nh b chong khi thn xc
khi, rt cuc, trng tbal vang ln tht. Di tm vi chm, hai m n nng bng, bi ri v ni
ng thip i.

quen vi bng ti trong chic m chp, Kunta gn nh c th trng thy nhng hot ng
bui sng qua nhng m thanh lt vo tai n - ting g gy, ting ch ul sa, ting m a ca
alimam, ting chy ca ph n gi mch k lm ba im tm. N bit bi kinh bui sng ny
dng ln c Ala, l nguyn cu cho thng li ca t rn luyn trng thnh sp sa bt
u. N nghe ting c ng trong lu v n cm thy l Binta. Tht k l, tuy khng nhn
thy c, n vn bit l m n. Kunta t hi, khng bit Xitafa v nhng thng bn khc ra
sao. N ngc nhin nhn ra rng sut m cho ti gi, n cha mt ln no ngh n bn
chng. N t nh chc chn chng cng qua mt m di ng ng nh bn thn n.

Khi n kora v balafn bt u nh rn rng bn ngoi lu, Kunta nghe ting ngi i li v
tr chuyn, mi lc mt to. Ri trng ho vo cuc huyn no vi tit tu anh v sc nh dao
ct. Mt lt sau, tim n nh ngng p khi cm thy c ngi no bt thn lao vo trong lu.
Cha kp nh thn, n b nm ly c tay, ko git khi gh mt cch th bo v y qua ca
lu ra ngoi, ngp trong ting n o inh tai, no trng nn ging mt, no ngi la tht.

Nhng bn tay, bn chn m, n. Mt cch tuyt vng, Kunta ngh n chuyn tm k chy
t i, nhng ng lc n sp sa nh lm th, mt bn tay rn chc m du dng nm ly tay
n. Th kh kh di chic m chp, Kunta nhn ra rng mnh khng b nh, na, rng t
nhin ting la tht ca m ng bt i. Khng cn gn k na. N on l ngi ta i
sang lu ca mt thng khc v bn tay dn dt n hn l tay ca ngi n l m mr
thu nh mi ngi cha u lm th - a a con trai b chm kn u ca mnh n khu
rn luyn trng thnh.

Ting h la ca m ng r ln vi mt m in cung mi khi mt thiu nin khc b li ra
khi lu v Kunta mng thm l n khng phi nhn thy nhng ngi nhy iu kangkurang
ang khoa gio v phc tht cao ln trn khng vi nhng ng tc nho ln gh s c h n
ng c mu li. Trng ln, trng con - dng nh l tt c cc trng trong lng - nn lin hi
trong khi ngi n l dn Kunta mi lc mt nhanh qua nhng hng ngi la h hai bn n, ku
ln nhng cu nh "Bn tun trng!" "Chng s tr thnh nhng ng tu mi nam t!" Kunta
mun o ln khc. N cung nhit c c th vi tay ra, chm vo ngi mr, Binta, Lamin
- thm ch c thng cu Xuoau khc nh na - bi v n cm thy sp sa phi qua bn tun
trng ng ng trc khi gp li nhng con ngi n yu thng ti mc m cho ti nay, n
cha bao gi thc c y , qu l iu qu sc chu ng. Tai Kunta mch cho n bit
Ci R Alex Haley
rng n v ngi dn ng nhp vo mt hng ngi chuyn ng, tt c u bc theo
nhp trng gp gp. Khi i qua cng lng - n bit th v ting n o ca m ng bt u ng
dn - n cm thy nhng git nc mt nng hi dng ln v chy xung hai g m. N nhm
nghin mt li nh chnh bn thn n khi trng thy nhng git l y.

Cng nh lc ny n tng cm thy s c mt ca Binta trong lu, gi y n cm thy ni
s ca cc bn ng tu vi n - gn nh th ni s y c mi vy ng trc ng sau n trong
hng ngi v n bit chng cng s khng km g mnh. Cch no , iu ny lm cho n
cm thy bt xu h. Trong khi h hi i, trong ci m lo mu trng ca chic m chm u,
n bit rng n ang li sau lng hn c b m v cc em n v lng qu chn nhau ct rn
ca n, v iu khin lng n trn y u bun cng nh khip hi. Nhng n bit l cn phi
lm th, nh cha n tng lm th, trc n v mt ngy kia, con trai n cng s lm th. N
s tr v, nhng ch khi no thnh mt trang nam nhi tht s.

Ci R Alex Haley

Chng 23

Hn l bn n ang n gn mt khm rng tre va mi n - ch cn cch chng mt c nm
thi. Kunta c cm gic th. Qua chic m chm u, n c th ngi thy mi tre ti mi
n, sc nc. Bn chng li gn hn; mi tre mi lc mt thm ngo ngt; chng ti ch cy
ngng, ri i qua , nhng chng vn cn bn ngoi. Tt nhin - l mt ly tre. t
nhin, ting trng dt hn v on ngi dng bc. Trong my pht lin, Kunta v nhng a
tr khc ng sng, im lng. N lng nghe xem c m thanh nh no kh d mch cho n bit
gi khc lc bn n dng bc hoc y l ni no, nhng ch thy ting ch cho ca by vt v
ting la li ca l kh trn u.

Ri bng nhin, chic m chp ca Kunta c nhc ln. N ng hp hy mt trong nng
chiu rc r, c gng cho quen vi nh sng. N s c n ngonh u nhn cc bn ng nin,
bi v ng ngay trc mt bn n l b gi Xila Ba ipha mt nhn nheo, nghim ngh. Cng
nh tt c nhng a khc, Kunta bit r ng v gia nh ng. Song Xila Ba ipha lm nh trc
y cha h gp a no trong bn chng - tht vy, nh th gi y ng th khng nhn chng
cn hn, cp mt ng lt trn mt chng nh kiu nhn vo mt m gii ang b ln nhn
vy. Kunta bit chc chn l kintang ca chng. ng hai bn ng l hai ngi tr hn,
Ali Xiz v Xora Tura, m Kunta cng bit r. Xora l bn rt thn ca mr. Kunta ly lm
mng rng khng c ai l mr phi thy con trai mnh khip m n th.

Nh c dy trc, ton th la kaf - tt thy l hai mi ba a con trai - p hai bn tay
bt cho trn ch tri tim v cho cc bc huynh trng theo li c truyn: "Bnh an!" "Duy ch
bnh an m thi !", v kintang cao tui v cc ph t tr li. M rng tm nhn ca mnh mt lc
- thn trng khng ng nguy u - Kunta thy bn chng ang ng trong mt khong t ro
kn, im nhng tp nh tranh vch t, xung quanh l ly tre cao, ti mi. N c th thy
nhng ch cha trn cc tp nh, r rng l cng trnh ca nhng ngi cha my ngy lin
mt tm khi Jufur. Tt c nhng ci , n trng thy m khng ng y mt th tht no.
Nhng lt sau, n git bn ngi.

"Ri khi lng Jufur l l tr nt". .v kintang t ngt ln ting ni. "Nu mun trng thnh
tr v, cc ngi cn phi dp tan ni s, bi v mt con ngi khip s l mt ngi yu ui
v mt con ngi yu ui l mt him ho cho gia nh, cho lng bn, cho b lc". ng nhn
bn n trng trng nh th cha bao gi thy mt m thm hi n th, ri quay i. Trong khi
ng lm th, hai ngi ph t lin nhy b ra, bt u vun nhng thanh g gia m thiu nin,
nn vo vai, vo mng chng au ing v la chng nh la d, tng tp dm a mt, vo
nhng tp lu t nh b.

Np vo nhau trong cn lu trng trn, Kunta v bn a bn qu tht m n ni khng cm
thy ci nhi but dai dng do nhng nht roi chng va hng chu v qu xu h khng dm
ngng u ln, d ch l va nhn nhau. Sau my pht khi xem chng c th c tm tha
trong giy lt khng b hnh h thm. Kunta bn ln nhn cc bn cng hi cng thuyn vi n.
N c ao l n v Xitafa c cng lu. C nhin, n c quen bit ti kia, song khng a
no thn thit bng thng bn ni kh, v tim n tru xung. Nhng chc y khng phi l
Ci R Alex Haley
chuyn ngu nhin, n l lun th. C l thm ch h khng mun cho chng mnh c c
nim an i nh b y. C chng h cng s khng cho chng mnh n na cng nn, n bt
u ngh vy khi d dy ct ting go i.

Ngay sau khi ln mt tri, cc ph t ca kintang sc vo lu "i!". Mt ci tay thc qut
mnh qua vai n v theo ting xut ro rit, bn tr nhn nho b ra trong chiu chng vng,
m xm vo nhng a cc lu khc v di nhng tay thc bay ti tp, km nhng mnh
lnh cc cn, chng b dn thnh mt hng dc xin xo, a sau nm tay a trc. Khi c
bn ng vo ch, kintang chm chm nhn chng vi v lm lm cau c v bo l chng s
lm mt cuc hnh qun m vo su trong khu rng bao quanh y.

Khi c lnh xut pht, on thiu nin sp thnh hng di bt u i theo con ng nh, ln
x ln xn, v cc tay thc lin tc ging xung chng. "My i nh tru y!" Kunta nghe thy
th bn tai mnh. Mt thng b nh, ku khc v c hai ngi ph t u ln ting qut trong
bng ti: "a no y?" v cn ma roi cng trt xung d di hn. Sau , khng thng no
ho he ly mt ting.

Chng my chc, chn Kunta bt u au - nhng khng au sm hoc t hi nh trong trng
hp m gi s n khng hc c cch si bc thoi mi do b n dy trong chuyn du hnh
ti lng ca Jann v Xalum. N khoi ch ngh rng chn nhng thng kia chc chn phi au
hn chn n, v bn chng cha bit cch i ng trng nh th no. Nhng tt c nhng
iu Kunta hc c u khng my may lm n i, kht. N cm thy d dy tht li
tng nt v khi, cui cng, c lnh dng li gn mt dng sui nh, n bt u cm thy u
nh bng. Bng trng vng vc phn chiu trn mt sui pht chc v ra ln tn khi bn tr qu
xung, bt u khum tay vc nc ung ng c. Mt lc sau, cc ph t ca kintang ra lnh
cho chng tch xa khi b sui, dn khng c ung qu nhiu ngay mt lc, ri m nhng gi
i u ra v phn pht mt s tng tht sy. Bn tr ging ly nhng ming tht chng khc
mt by linh cu, Kunta nhai v nut nhanh n ni n hu nh khng bit v ca bn ming n
dnh c cho mnh ra sao.

Chn a no a ny u phng gip ln nhng bng nc to tng, Kunta cng th, nhng
c thc n v nc trong d dy ri, n cm thy d chu n ni khng nhn thy iu y.
Ngi bn dng sui, n v cc bn ng tu bt u o mt nhn nhau di nh trng, vn
khng ni khng rng, ln ny th v qu mt ch khng phi v qu s hi. Kunta v Xitafa nhn
nhau hi lu nhng trong nh sng l m, khng a no tinh tng nhn r bn mnh
trng c n ni khn kh nh bn thn mnh cm thy khng.

Kunta ch mi kp nhng i bn chn bng rt vo ln nc sui mt lnh th cc ph t ca
kintang h chng tr li i hnh bt u chng ng di v tri. C u ln chn n
u t di khi bn chng rt cuc nhn thy ci cng tre trc lc rng ng mt t. Vi cm
gic l mnh sn sng ln quay ra cht, n l bc vo lu, cng phi mt thng khc trong
, mt thng bng ng ri xung sn bn v ng m mt ngay ch n nm knh ra.

Trong su m tip theo, m no cng c mt cuc hnh qun, cng v sau cng di hn. i
chn phng dp ca n au khng khip, nhng n m th t, Kunta thy rng, cch no ,
ci au cng chng ng k lm v n bt u cm thy mt nim xc ng mi th v: t ho.
n cuc hnh qun th su, n v nhng a khc pht hin ra rng, bt chp m en nh
mc, chng khng cn phi nm tay nhau na mi gi c hng qun ngay ngn.

Ci R Alex Haley

m th by, kintang ch thn dy bi hc u tin cho bn tr: ch bo cho chng bit
nhng ngi mc kt trong rng su da vo cc v sao nh th no nh hng, tm ng
sao cho khng bao gi b lc. Trong na tun trng u, tt c bn con trai la kaf ny bit
nhn sao dn on ngi hnh qun tr v tri. Mt m lm nhim v dn ng, sut na
Kunta dm phi mt con chut rng trc khi n nhn ra c ngi m chy trn. Tuy git mnh,
Kunta cng t ho khng km, v iu c ngha l on qun i lng l n ni ngay c
mt con vt cng khng nghe thy.

Nhng loi vt - nh li kintang ni vi bn n - l nhng thy gio c nht v ngh thut sn
bn vn l mt trong nhng iu quan trng nht m mi ngi Maninka u phi hc. Khi
kintang hi lng v vic bn n lm ch k thut hnh qun, na tun trng tip theo,
ng a c la kaf vo su trong rng cch xa tri, ti chng dng nhng ln nh ng
trong thi gian gia v s cc bi hc v nhng b quyt tr thnh mt Ximbn (1). Kunta c
cm gic nh h ng nhm mt l mt trong hai ph t ca kintang h dy d mt bui
tp no .

Cc ph t ca kintang ch ra nhng ch s t va mi nm phc kch ri nhy bt linh dng
i ngay qua; ch ch s t n ng nt m, sau khi n. H ln tr ngc li du chn ca by
linh dng cho ti khi gn nh hin ln trc mt bn tr mt hnh nh v hot ng ca by
linh dng sut ngy hm , trc khi gp s t. Lp kaf xem xt cc k nt rng trong
nhng tng ni , ni n nu ca si v linh cu. V chng bt u hc nhiu mnh li sn bn
m chng cha bao gi m tng ti. Chng hn, cha bao gi chng thc c rng b quyt
u tin ca ngi Ximbn bc thy l khng bao gi di chuyn t ngt. Chnh v kintang cao
tui k cho bn tr cu chuyn v mt g i sn r di gia mt vng y mung th m
cui cng sut cht i, v qu vng v chy ht ch ny sang ch n, lm huyn no c ln,
n ni quanh anh ta, th vt cc loi u mau chng v lng l chun i ht m anh ta thm
ch cng khng h bit l chng k ngay bn mnh.

Trong nhng bi hc bt chc ting cc loi mung th, bn tr cm thy mnh cng ging
nh g i sn vng v n. Khng kh vang rn nhng ting hut, ting gm g, m chng thy
chim hoc th no li gn. Th ri, chng c lnh nm tht yn trong nhng ch np trong
khi kintang cng cc ph t pht ra nhng ting tng chng cng ging nh chng ku, v
pht chc, mung th xut hin, nghnh nghnh u tm xem nhng con no khc gi
chng ti.

Mt bui chiu, khi bn tr ang tp ting chim gi nhau, bng nhin mt con chim mnh rng
m to tng u xung bi rm gn , ku quang quc. "Nhn ka!" mt thng ku ln v ci
h h tim nhng c khc git tht ln n tn c, chng bit rng mt ln na thi to mm
ca thng kia li sp sa khin tt c bn phi pht. Trc , khng t ln, n bc l thi
quen hnh ng khng suy ngh - nhng gi y, kintang lm chng ngc nhin. ng bc li
ch thng b v ni vi n rt nghim ngh: "Bt sng con chim y mang li y cho ta!" Kunta
v cc bn nn th theo di thng n khom ngi xung v rn rn v pha bi rm, ni con
chim nng c ch ang u mt cch ngu xun, u quay ht bn ny sang bn kia. Nhng khi
thng cu nhy vt ln, con chim bt ra c khi i tay nm bt ca n, in cung v i
cnh ct ln, va nng ci thn hnh ln trn lp bi rm - v thng b chm theo, ui
rit, chng my chc khut khi tm mt.

Ci R Alex Haley
Kunta v bn kia ng ngy ra nh st nh. R rng, nhng iu kintang c th h lnh bt
chng lm, qu l v cng, khng c gii hn no c. Trong ba ngy v hai m sau khi i tp,
bn tr c a mt nhn nhau hoi, ri li nhn bi rm gn y, tt c u bn khon t hi v
nhng g xy n vi thng bn mt tch. Trc kia, n lm kh chng bao nhiu v nhng
hnh vi khin cho c bn b nh n, th nay, khi n i ri, n cng thn thit vi chng hn
bao gi ht.

Sng ngy th t, bn tr va mi dy th tp gc ca tri bo l c k no ang tin li gn
lng. Mt lt sau, trng truyn tin n: chnh l cu cu. Bn chng lao ra n, nhy cn ln nh
th chnh anh rut chng va t mt chuyn vin du n Marakt tr v vy. Va gy ngng,
va bn thu v mnh my st so, thm tm, n hi lo o khi ti bn chy ti pht bm bp
vo lng n. Nhng n c mm mt n ci yu t v ng l n cn phi mm ci: di cnh
tay, n kp con chim, cnh, chn v m buc tm bng mt on dy nho. Trng n cn thm
hi hn thng b, nhng n vn cn sng.

Kintang bc ra v tuy ni ring vi thng b, ng ng r rng l thc ra ng ang ni vi c
bn chng: "Chuyn ny dy cho ngi hai iu quan trng - lm ng nh c dn v
ngm ming li. Nhng ci cng l b quyt rn c nn k nam nhi". Ri Kunta cng l bn
trng thy v kintang gi nhn thng b vi v tn thng ra mt, ng bit trc, sm hay
mun, n cng s sc bt c mt con chim nng n n mc ch c th lch bch bay
c tng qung ngn chm chp qua bi rm, l ln u tin chng bt gp mt ci nhn
nh th ng.

Con chim to mp, thot ci, c quay ln v tt c cng chn ngon lnh, tr ngi bt c
n: cu cu mt n ni khng th thc ch nu nng cho xong. N c php ng sut c
ngy v c m hm , trong khi Kunta v ti kia thc trng hc sn ngoi rng. Ngy hm
sau, trong gi ngh u tin, n k li cho ti bn im lng nghe n tin hnh mt cuc sn
ui quanh co nh th no, cui cng sau hai ngy v mt m, n t mt ci by nh c
con chim sa vo. Sau khi tri g n li - buc lin c ci m hay p - cu cu rng thc c
mt ngy mt m na v bng cch theo hng sao nh c dy, tm ng v c n
tri. Trong mt lc sau , bn tr kia chng bit ni g vi n. Kunta t nh rng mnh thc
tnh khng ghen t g vi bn; ch c iu l thng cu y hnh nh ngh rng thnh tch n - cng
s tn thng ca kintang - khin cho n tr nn quan trng hn cc bn cng la kaf. V
ba sau, cc ph t ca kintang va ra lnh dnh mt bui chiu tp nh vt, Kunta nm
ngay c hi tm ly thng cu y v qut n tht mnh xung t.

Sang tun trng th hai ca cuc rn luyn trng thnh, la kaf ca Kunta bit xoay x
sng gia rng su mt cch thnh tho gn nh ngay trong lng bn ca chng. Gi y,
chng c th va pht hin va theo di nhng du hiu gn nh v hnh ca cc th vt v
chng hin ang hc nhng l thc b n cng vi nhng bi kinh ca t tin c th lm cho
mt ximbn c ln tr thnh v hnh i vi cc th vt. Mi ming tht chng n by gi u
do t tay chng by hoc bn bng cung, n. Chng c th lt da mt con th nhanh gp i
trc y v nu nng tht trn nhng ng la gn nh khng c khi m chng bit nhm
bng cch qut la vo lp ru kh di nhng que ci n, nh. Nhng ba n tht th nng
- i khi l nhng con chut rng nh - thng thng c bi gia v bng mn cn trng
nng gin di than.

Mt s trong nhng bi hc gi tr nht ca chng li khng ra trong chng trnh. Mt hm
Ci R Alex Haley
trong gi ngh, khi mt thng th cung v phng mt mi tn, trng phi mt t ong
kuaburung trn cy cao, mt m my cung n xung - v mt ln na c bn li khn kh
v li ca mt a. K c thng chy nhanh nht trong m cng khng thot khi nhng c
ong chm au but.

"Ngi ximbn khng bao gi bn mt mi tn m khng bit n s trng vo ci g", sau ,
kintang ni vi chng vy. Ra lnh cho bn tr ly du cy ht m xoa vo nhng ch au
sng hp ca nhau, ng ni: "m nay, cc ngi s x tr vi by ong cho thch ng". Khi
tri sm ti, bn tr cht ru kh di gc cy c t ong. Sau khi mt trong hai ph t ca
kintang chm la, ngi kia bn nm vo mt vc l ca mt loi cy bi no . Ln khi dy,
ngt ngt bc ln nhng cnh cy trn cao v pht chc, hng ngn ong cht rng xung quanh
bn tr, v hi nh nhng ht ma. Sng ra, Kunta v la kaf ca n c ch v cch lm
chy cc tng ong - ht i nhng xc ong cht cn li - chn mt tho thch. Kunta hu nh
c th cm thy trong ngi rn rt ci kh lc mi m ngi ta bo mt ong em li cho cc
nh sn bn ln khi h cn nhng cht dinh dng mau chng gia rng su.

Nhng bt k chng phi nm tri nhng g, bt k chng trau di c thm bao nhiu kin
thc v kh nng mi, v kintang gi vn khng bao gi tho mn. Nhng i hi v k lut
ng ra vn cht ch n ni, phn ln thi gian, bn tr lun b ging x gia s hi v phn
n, tr nhng khi chng qu mt khng cn cm thy g na. Mi mnh lnh giao cho a no
m khng thc hin hon ho ngay lp tc, u khin c la kaf b n n. V, theo cm gic
ca Kunta, c khi no khng b nh, th gia m, chng li b dng dy mt cch th bo
lm mt cuc hnh qun di - m bao gi cng l vi tnh cch trng pht s sai tri ca mt
a no . iu duy nht ngn Kunta v bn kia khng t tay nn cho thng cht tit y mt
trn, l thc bit chc rng lm th ch t b n v ti nh ln: mt trong s nhng bi hc
u tin chng hc c trong i - t lu trc khi n khu tri ny - l ngi Maninka khng
bao gi c nh ln nhau. Cui cng bn tr bt u hiu rng an lc ca nhm tu thuc
mi a chng n - cng nh hnh phc ca b lc s ty thuc vo mi a chng n, mt
ngy kia. Vi phm quy tc gim dn xung ti mc ch cn l mt thiu st nm th mi ho v
cng vi vic nh p bt i, ni s i vi kintang dn dn c thay th bng mt nim
knh trng m trc y chng ch cm thy i vi cha mnh.

Nhng t c ngy qua i m khng xy ra iu mi l khin Kunta cng cc bn li cm thy
mnh vng v v dt nt. Chng hn, chng ly lm ngc nhin khi c bit mt ming vi gp
v treo theo kiu no gn lu mt ngi n ng l tn hiu thng bo ngy gi anh ta d
nh tr v, hoc nhng chic dp xp cho nhau theo kiu no ngoi mt tp lu c th ni
ln nhiu iu m ch nhng ngi n ng khc mi hiu. Nhng iu b mt m Kunta thy l
c sc hn c, l ting xirakang, mt kiu hi thoi ca n ng trong m ca cc t ng
Maninka c bin i i sao cho n b, tr con hoc nhng ngi khng thuc b tc
Maninka, khng ti no hiu c. Kunta nh li nhng ln n nghe thy cha n ni rt nhanh
vi mt ngi n ng khc nhng iu g m n khng hiu v cng chng dm yu cu gii
thch. By gi bn thn n hc c, chng bao lu n cng cc bn s ni c hu ht
nhng iu m cha anh chng ni bng th thoi ng b mt ca n ng.

tt c cc lu, c mi mt tun trng qua i, bn tr li b thm mt hn vo mt ci bt
nh du thi gian chng i xa khi Jufur c bao lu. My ngy sau khi hn th ba
c b vo bt, mt bui chiu, bn tr ang nh vt trong khu ro, t nhin chng nhn v
Ci R Alex Haley
pha cng tri v thy sng sng ng mt ton t hai mi lm n ba mi ngi n ng.
m thiu nin h hc ming th hn hn khi nhn ra l b chng, cc ch cc bc v cc
anh ln chng. Kunta nhy bt ln, khng th tin mt mnh, nim vui nh mt mi tn xuyn
sut ngi n khi nhn thy mr ln u tin sau ba tun trng. Song hnh nh c mt bn
tay v hnh no gi n li v dp tt mt ting ku mng r, ngay c trc khi n thy mt
b n khng l v g l nhn ra con trai ca mnh.

Ch c mt thng lao ra, ku tn b, v chng ni chng rng, ng b vi ly chic roi ca
ngi ph t kintang ng gn mnh nht, va qut thng con va nghim khc qut mng n
v ti phi by ni xc ng ca mnh, t ra vn cn l mt thng b. Trong khi nh nhng
nht roi cui cng, ngi cnh co thm thng con trai mt cch khng cn thit rng n
ng c hy vng c b u i. Ri ch thn kintang h mt mnh lnh cho ton th la
kaf nm sp bng xung thnh mt hng v tt c nhng ngi khch i dc theo hng , ly
gy i ng ca mnh qut xung nhng ci mng chng ln. Lng Kunta xo ln c ln, n
khng phn i chuyn nh n v bit ch l mt k lut nghit ng khc ca vic rn luyn
trng thnh, song n au n khng c m gh ly b thm ch nghe ting b ni, ng thi
li thy h thn v n bit rng ngay c vic mong mun nhng nung chiu y cng khng ph
hp vi kh phch nam nhi.

Xong mc nh n, kintang h lnh cho bn tr chy, nhy, ma, vt nhau, cu nguyn nh
chng c dy, v m ph huynh lng l theo di tt c, ri nhit lit ca ngi kintang
cng cc ph t va ra v khng bun ngoi li nhn bn tr ng ngn ra, mt u xu. Trong gi
y, chng cn b nh mt trn na v di khng chu chun b ba n ti. Chng cng bt bnh
hn v ni kintang v cc ph t lm nh khng h c ai n thm c. Nhng qung u m
hm y, trong khi bn tr nh vt trc gi i ng - lc ny ch min cng thi - mt ph t
ca kintang i ngang qua ch Kunta v t nhin th tho ni vi n: "My c mt thng em
mi , tn l Mai".

By gi, chng mnh c bn a, Kunta ngh bng, m y n thc khuya hn. Bn anh em -
bn con trai cho b m n. N ngm ngh khng bit trong tng lai hng trm v ma sau, khi
cc grait k li lch s gia nh Kint, chuyn s gi ln m hng nh th no. Sau mr
- Kunta ngh - n s l ngi n ng u tin trong gia nh khi n tr li Jufur. Khng nhng
n ang hc tr thnh mt ngi n ng, m n cn hc rt nhiu iu m n c th dy
li cho Lamin, nh n tng dy thng em bao nhiu iu v tui nin thiu. Ch t, n cng
s dy Lamin nhng g m bn thiu nin c php bit, ri Lamin s dy cho Xuoau v
Xuoau li dy li thng em mi tn Mai ny m Kunta cn cha bit mt. V mt ngy kia
Kunta va ngh va chm dn vo gic ng - khi n tui mr, n s c nhng a con trai
ca chnh mnh, v mi s li bt u nh th.

Ci R Alex Haley

Chng 24

"Cc ngi gi y khng cn l tr con na. Cc ngi ang tri qua cuc hi sinh tr thnh
ngi ln", mt bui sng, kintang ni vi la kaf c tp hp li. y l ln u tin
kintang dng ch ngi ln m khng phi mng chng cha ng l ngi ln. Sau nhng
tun trng cng hc, cng lm, cng b nh p - ng ni vi bn chng - cui cng mi a
ang bt u pht hin ra l mnh c hai bn ng: mt trong n v bn ng kia ln hn,
trong tt c nhng ai cng chung huyt thng, cng chung cuc i vi n. Cha hc c bi
hc th cha th tin hnh giao on tip theo ca vic rn luyn trng thnh: lm sao tr
thnh chin binh. "Cc con bit ngi Maninka ch chin u nu nhng k khc l hiu
chin", kintang ni. "Nhng nu b dn n ch phi chin u th chng ta s l nhng chin
binh c nht".

Trong na tun trng sau , Kunta v cc bn hc cch chin u nh th no. Kintang hoc
cc ph t phc ho nhng binh lc tr danh ca dn tc Maninka ri bo bn tr ti trin
nhng binh lc y trong cc cuc tp trn gi. "ng bao gi vy kn k ch hon ton",
kintang khuyn. "Hy cho chng mt li thot no , v nu b hm cng ng, chng
cng liu mng chin u". Bn tr cng hc c rng cc cuc chin u nn m mn vo lc
chiu t cho bt c k ch no, thy tht bi, c th g th din bng cch rt lui vo bng
ti. V chng c dy rng, trong mi cuc chin tranh, ng bn no nn lm hi n cc
gio trng, cc grait hoc cc th rn trn ng l th v mt gio trng phn n c th
khin cho ni bt bnh ca Cha Ala ging xung, mt grait phn n c th s dng ci li
hng bin ca mnh kch ng ch qun tr nn man r hn, v mt th rn phn n c th
ch to hoc sa cha v kh cho k ch.

Di s ch o ca cc ph t kintang, Kunta v nhng a khc o nhng gio mc c
ngnh v vt nhng mi tn c ngnh thuc loi ch dng trong chin trn, v tp phng chng
vo nhng mc tiu cng ngy cng thu nh. a no phng trng mt thn tre cch xa hai
mi lm bc l c hoan h v ngi khen. Xc vo rng bn tr tm thy mt loi cy kuna,
ngt l em v tri nu thnh th nc en c qunh. Mt si ch bng em nhng vo ri
qun vo ngnh mt mi tn s lm ngm mt cht c cht ngi vo bt c vt thng no
do mi tn gy ra.

Vo cui thi k hun luyn chin u, kintang k cho bn chng nghe nhiu iu chng cha
tng bit - v k mt cch l th hn mi ln chng tng c nghe v nhng cuc chin
tranh ln nht v nhng chin s v i nht trong ton b lch s dn tc Maninka - vo ci thi
m o qun ca thn tng Xundiata, xa l n l, con trai b N Ngu Xlgn, nh bi cc
lc lng ca vua Xumacr nc Bur, mt tn vua tn bo chuyn mc o bng da ngi v
trang hong nhng bc tng trong cung in ca y bng nhng s trng hu ca qun ch.

Kunta cng cc bn nn th nghe chuyn c hai o qun b thng vong hng nghn ngi
nh th no. Nhng cc tay n ngi Maninka p st vy cht cc lc lng ca Xumacr
nh mt ci by khng l, t hai pha bn tn vo nh ma v lin tc tin vo cho n khi o
qun tng m kinh hn ca Xumacr, cui cng phi b chy tn lon. Trong nhiu ngy m,
Ci R Alex Haley
kintang k - v y l ln u tin bn tr thy ng mm ci - cc c trng bit ni ca mi
lng bn theo di bc tin ca cc lc lng Maninka chin thng, ch y chin li phm v
gii hng nghn t binh i trc h. n mi lng, nhng m ng vui sng x ra nho bng
v bn t binh u co trc v tay tri qut ra sau lng. Cui cng, tng Xundiata triu tp
mt cuc hp ln ca nhn dn, a ra trc b con nhng th lnh ca tt c cc lng b
ngi nh bi v tr li nhng ngn gio cp th lnh cho h, th ri ngi bn thit lp gia cc
th lnh nhng quan h ho bnh s rng buc h trong mt trm v ma v sau. Kunta v
cc bn tr v ging nm, lng y mng m, t ho hn bao gi ht c l ngi Maninka.

Khi bt u tun trng luyn tp sau, ting trng truyn ti tri, bo tin s c khch mi trong
vng hai ngy ti. Nim phn khi trc tin c khch - bt k l khch no, bao lu sau ln on
ph huynh ti - li tng ln gp i khi bn tr c bit ngi truyn tin i chnh l tay trng
ca i kin tng vt lng Jufur n y hng dn nhng bi hc c bit cho tri vin.

Cui bui chiu hm sau, trng loan bo h n sm hn d on. Nhng ni vui thch ca bn
tr c gp li nhng b mt quen thuc, bin mt khi cc vt chng ni chng rng tm
ly chng v bt u lng chng xung t ph phng ti mc chng cha bao gi b qut nh
th trong i. V a no a ny u thm tm m khi cc vt chia chng thnh tng
nhm nh qun tho vi nhau di s gim st ca cc kin tng. Kunta cha bao gi tng
tng l mn vt li c nhiu ming n th v nhng ming y hiu nghim bit bao nu s
dng ng cch. V cc kin tng khng ngng ging trng vo tai bn tr, nhc nh chng
rng: chnh s hiu bit v iu luyn thun thc, ch khng phi sc kho, mi l iu phn
bit gia mt vt bnh thng vi mt kin tng. Tuy nhin, khi h th phm cc ngn vt
cho l hc tr thy, bn chng khng khi trm tr ngng m nhng bp tht cun cun khng
km g ti ngh ca h. m y, quanh ng la, tay trng t Jufur ti rnh rt g tn tui v
chin tch ca nhng vt kin tng ln ngi Maninka t mt trm v ma trc ti nay v
khi bn tr n gi i ng, cc vt bn ri tri tr v Jufur.

Hai hm sau, li c tin mt v khch na n. Ln ny, tin do mt lin lc t Jufur mang ti -
mt thanh nin thuc la kaf th t m Kunta cng cc bn n bit rt r, mc d, ln mt
ngi ln, anh ta lm nh cha bao gi thy ci bn nhc thuc la kaf th ba ny khng thm
ng ngng g n chng, anh ta chy ti ch kintang v va th rc va bo l Kujali Njai, mt
grait ni ting khp Gmbia, sp sa n thm tri tp hn mt ngy.

Ba hm sau, ng lo ti cng vi mt s thanh nin thuc gia nh ng. So vi bt c v grait
no Kunta thy trc y, th ng c gi hn nhiu - gi n ni trn thc t, bn cnh c,
kintang ho ra tr. Sau khi ra hiu cho bn tr ngi xp thnh hnh bn nguyt quanh mnh,
ng gi bt u k qu trnh ng tr thnh grait nh th no. C k cho chng nghe, trong
nhng nm hc hi thi trai tr, mi mt grait chn su thnh tch ca t tin trong tm tr
nh th no. "Bng cch no khc m ta c th bit c nhng vic lm ln lao ca cc vua,
cc thnh nhn, cc nh sn bn v cc chin binh thi xa, sng trc ta hng trm v ma?
Ta c gp cc v khng?" ng c hi, "Khng! Lch s dn tc chng ta c truyn ti cho
tng lai t y ny". V c v vo mi u bc ca mnh.

Ci cu hi vn nm trong tr mi a tr c v grait gi gii p: ch c cc con trai cc
grait mi c th tr thnh grait. Tht vy bn phn trng i ca h l phi tr thnh grait.
Kt thc k rn luyn trng thnh l nhng thiu nin y - nh tp chu ni ca chnh c hm
nay ang ngi bn c y - lin bt u hc tp v i du hnh vi nhng v huynh trng chn
Ci R Alex Haley
lc, nghe i nghe li mi nhng tn tui lch s v nhng cu chuyn c truyn li v, n k
n lc, mi thiu nin s thuc ci phn c bit trong lch s ca cha ng n tn chi tit cn
k nht, y nht, ng nh c k cho cha mnh v cha ca cha mnh. Ri ti mt ngy
no , chng trai tr thnh ngi n ng trng thnh, c con, v anh ta, s k cho chng
nghe nhng truyn y, sao cho cc s kin ca qu kh xa xa s sng mi.

Khi bn tr thn phc nut vi nut vng ba n chiu v x tr li xm quanh c gi grait,
c khin chng hi hp xc ng cho n tn m khuya vi nhng cu chuyn do chnh cha c
truyn li - v nhng i vng quc da en thng tr chu Phi hng my trm nm trc.

"Rt lu trc khi bn tubp t chn ti chu Phi", v grait gi ni, c vng quc Bnin di
s tr v ca mt ng vua nm mi quyn lc gi l ba, mun g l phi c ngay. Nhng thc t
vic cai qun Bnin li nm trong tay cc c vn tin cn ca ba, ton b thi gian ca nh vua
ch dnh vo nhng cuc t l cn thit trn an qu thn v vo vic chm sc thch ng
mt hu cung gm hn mt trm cung phi. Nhng trc thi k , Bnin l mt vng quc
cn giu hn th na gi l Xonghai, v grait ni vy. Kinh ca Xonghai l Gao, y nhng
nh ca p dnh cho cc ng hong da en v cc ph thng, bn ny tht i rt ho
phng nhng li bun lu ng em v s vng n mua hng.

"Vy m cha phi l vng quc giu nht", c gi ni. V c k cho bn tr nghe v nc
Gana ca t tin trong c mt thnh ph gm ton qun thn ca triu nh nh vua. V vua
Kanixal c ti mt nghn nga, mi con c ba ngi phc v v mng i ring bng ng .
Kunta gn nh khng tin tai mnh na. "V mi bui ti", v grait k. "Khi vua Kanixal t
trong cung in bc ra, mt ngn ngn la lin c thp, soi sng tt c mi th gia tri v
t. V gia nhn ca bc i vng bng n thc ung ra, tht mt vn ngi tp hp
mi bui chiu".

n y c ngng li, v bn tr khng nn ni nhng ting trm tr kinh ngc (chng bit r l
khng c gy mt ting ng no trong khi mt grait ni), nhng c c gi ln bn thn
kintang dng nh u khng nhn thy s tht th ca chng. B mt na ht kla vo
ming v a na kia mi kintang - ng ny vui v nhn, - v grait ko vt o qun cht hn
vo chn chng li ci rt ca m va bt u v tip tc k.

"Nhng ngay c Gana cng cha phi l vng quc da en giu nht!" c tht ln. "ch thc
giu hn c ch thc lu i hn c, chnh l vng quc Mali c xa!". Nh cc vng quc
khc, Mali c nhng th, nhng nng dn, th th cng, th rn, th thuc da, th nhum v
th dt, c gi grait ni. Nhng ca ci nh ni ca Mali l do nhng con ng thng thng
di rng phc v vic bun bn mui, vng v ng . "i khp Mali, chiu di mt bn tun
trng, chiu rng mt bn tun trng", v grait ni, "thnh ph ln nht l Timbutku thn k!"
L trung tm hc vn ca ton chu Phi, Timbutku c hng ngn hc gi, hn na li khng
ngng tip n cc nh thng thi nm np ti thm nng cao kin thc - nhiu n ni
mt s thng gia x nht chng bn c g ngoi dy da v sch. "Khng c mt gio trng
no, khng mt thy gio no d lng nh nht, m vn kin thc khng bt ngun, ch t l
mt phn, t thnh ph Timbutku", v grait ni.

Cui cng khi kintang ng ln cm n v grait ho hip chia s nhng kho tng tr tu ca
mnh cho thy tr ng. Kunta cng nhng a khc ln u tin t khi chng n tri - dm thc
s ni ln ni bt mn ca mnh v n gi phi i ng. Kintang nh lm ng, b qua s
Ci R Alex Haley
lo xc y, t nht l trong lc ny, v nghim ngh ra lnh cho chng v lu, tuy nhin, trc
, chng tranh th c c hi xin ng mi v grait tr li thm chng mt ln na.

Su ngy sau, chng vn cn ang suy ngh v bn tn v nhng cu chuyn k diu m v
grait k cho chng nghe, th c tin mt v mr tr danh sp n thm tri. Mr l mt
cp i s cao nht Gmbia, tht vy ch c mt s t i s v sau bao v ma hc tp nghin
cu, h tr nn uyn bc n ni nhim v ca h khng phi l ch dy hc tr m c cc thy
gio nh arafang ca lng Jufur.

Ngay c kintang cng t ra quan tm khc thng i vi v khch ny, ng ra lnh dn tht
sch ton th khu tri, co ht rc bn ri ly cnh l qut cho nhn nhi phng phiu xng
vi vinh d n nhng vt chn ti mi ca v mr khi ngi ti y. Ri kintang tp hp
bn tr trong khu ro v ni vi chng: "Khng nhng dn chng m c cc x trng v thm
ch cc bc qun vng cng cu mong c nghe li bo ban v cu phc ca ngi sp n
vi chng ta".

Sng hm sau, v mr ti, c nm mn i theo, mi ngi i mt ci bc m Kunta bit l
trong c nhng sch rp qu gi v nhng bn tho vit trn giy da nh ca thnh ph
Timbutku c xa, lc v i s gi i qua cng, Kunta v cc bn qu gi theo kintang v cc
ph t, trn chm xung t. Sau khi v mr cu phc cho bn h v ton tri, mi ngi
ng dy v knh cn ngi quanh i s trong khi ngi gi sch v bt u c - u tin trch
kinh Koran, ri n nhng on trong cc sch cha tng nghe ni n, nh cun Trta la
Muxa, cun Zabora, auydi v cun Lingheli la Ixa m ngi ni tn "C c" gi l Ng
quyn ca Mixe trong Cu c, thi thin ca avid v sch Exai. Mi ln, v mr m hay gp
li mt quyn sch, gi ra hay cun vo mt bn tho, ngi li p trn vo v th thm
"Amen!"

Khi c xong, v i s gi t cc sch sang bn cnh v ni v nhng s kin ln v nhng
nhn vt trong kinh Koran ca o C c thng c gi l Kinh Thnh, Ngi ni v Adam
v Ev, v thnh Jzep v cc gio hu, v Mixe, avid, v Xlmn, v ci cht ca Abet.
Ngi k vi bn h v nhng nhn vt v i trong lch s gn y nh julu Kara Naini m
bn tubp gi l Alecxandr i , mt ng vua hng cng ca mt nc y vng bc,
mt tri chiu to na phn th gii.

Trc khi v mr ng dy ra v trong m y, ngi duyt li xem bn tr thuc nhng g
trong nm bi kinh cu Cha Ala hng ngy v dn d chng phi i ng, c x ra sao trong
ngi nh th thing ling ca lng, ni m chng s bc vo ln u tin khi chng trng
thnh tr v nh. Ri ngi cng cc mn phi i vi ti a im sau trong chng trnh
bn rn ca ngi, v bn tr ht mng ngi nh kintang cn dn: "Mt th h qua i...
Mt th h khc ti v li qua... Song Cha Ala cn mi mi..."

m y sau khi v mr i khi, nm thao thc trong lu, Kunta ngh thm sao m bit bao iu
li gn b vi nhau n th - thc t l hu ht nhng iu chng n hc c. Qu kh
dng nh gn lin vi hin ti v hin ti vi tng lai; ngi cht vi ngi sng v nhng
ngi cn cha ra i, bn thn n vi gia nh n, bn b n, lng n, b lc n, Chu Phi ca
n, th gii ca con ngi vi th gii ca th vt v c cy - tt c u sng vi Cha Ala.
Kunta cm thy mnh rt nh b m rt ln lao. C l - n ngh - l ngha ca vic tr
thnh ngi ln.

Ci R Alex Haley

Chng 25

ti lc tin hnh ci cng vic m ch ngh n cng khin Kunta v mi a khc rng
mnh: php Kaxaxbl (1:- Tc l ct bao qui u ca tn Hi gio) nhm ty ra mt thiu
nin v chun b cho n tr thnh mt ngi cha c nhiu con. Bn chng bit s kin ang
ti gn, nhng khi n ti th chng c g bo trc c. Mt hm vo ng ng khi mt tri ln
ti nh u, mt ph t ca kintang ra mt mnh lnh, tng chng nh thng l, cho ton
la kaf xp hng trong khu ro, v bn tr lm theo nhanh chng nh mi khi. Nhng Kunta
cm thy nhi ln mt ni s khi ch thn kintang ra khi lu ca mnh nh ho hon lm ng
mi lm th vo gia tra v bc ti trc mt bn chng.

"Vch ft ra" ng h lnh. Chng ngn ng, khng tin - hoc khng mun tin - vo iu chng
nghe thy. "Lm ngay!" ng qut. Mt cch chm chp v ngng ngng chng tun theo, a
no a ny mt dn xung t, trong khi ln tay vo trong kh.

T hai u hng, cc ph t ca kintang r li tin li tng a, bc u ft ca n trong mt
on vi ngn pht mt lp bt xanh lm bng mt th l gi nt ra. "Chng my chc, ft ca
cc ngi s mt ht cm gic" kintang ni v ra lnh cho chng tr v lu.

Np vo nhau trong lu, xu h v lo s nhng g xy ra tip theo, bn tr im lng ch i cho
n khong gia bui chiu th li c lnh ra ngoi, chng ng , ging mt nhn mt s
ngi t Jufur - cc ph huynh v ch bc n ln trc cng nhiu ngi khc na - ang
ni nhau i qua cng vo. mr cng trong m, nhng ln ny Kunta lm nh khng thy
cha mnh. m ngi xp thnh mt hng i din vi bn tr v ng thanh: "Vic sp lm
y...cng c lm vi chng ta...nh vi t tin trc chng ta...sao cho cc ngi cng s
tr thnh ...cng chung hng ng nam t vi tt c chng ta". Ri kintang ra lnh cho bn tr
tr v lu mt ln na.

Khi mn m bung xung, chng nghe thy rt nhiu trng bt u nn ngay bn ngoi tri.
c lnh ra khi lu, chng trng thy mi mi hai ngi nhy iu kangkurang va
bng qua cng va go tht. Trong trang phc bng cnh l v eo mt n v cy, h nhy
nht, vung gio gia bn tr tht m v ri bin mt cng t ngt nh khi xut hin. By gi,
bn tr gn nh t di i v s, nghe thy kintang h lnh cho chng ngi st vo nhau da
lng vo hng ro tre ca khu tri.

m cha, anh, ch bc ng gn , li ng thanh: "Chng bao lu, cc ngi s tr v
nh...v tri p, rung ng...v n k n lc cc ngi s ly v...v i sng vnh hng s
tun chy t thn cc ngi". Mt ph t ca kintang gi tn mt a. Khi n ng dy, ngi
ph t vy n n ng sau mt tm phn an bng tre. Kunta khng trng thy hoc nghe
thy g xy ra tip theo, nhng lt sau thng b tr ra vi mt mnh vi vy mu kp gia hng.
Hi lo o, n c ngi ph t kia du v ch, dc theo hng ro tre. Ngi ta gi tn mt
thng khc. Ri mt thng na, li mt thng na, v cui cng:

"Kunta Kint!"

Kunta nh bin thnh . Song n t bt mnh ng dy v bc li sau tm phn. Trong c
Ci R Alex Haley
bn ngi, mt ngi ra lnh cho n nm nga ln. N lm theo: d sao i na, n cng khng
th ng vng c lu hn trn i chn run ry. Tp ngi bn ci xung, nm cht ly n v
nhc cao hai i n ln. ng trc khi nhm mt li, Kunta trng thy kintang ci xung n,
tay cm mt vt g . Ri n cm thy nht ct au but. au hn l n tng, tuy nhin nu
nh khng p l t trc th t cn t hn na. Lt sau, n c bng cht ch v mt ph t
n tr ra, n ngi xung, yu t v chong vng, bn cnh nhng a qua ng sau tm
phn. Chng khng dm nhn nhau. Nhng iu m chng s hn ht thy, gi y xong
xui.

Khi vt ct bt u lnh, mt khng kh hoan h bng ln trong tri bi l ci nhc v ni ch l
nhng thng b con v c th xc ln tr tu vnh vin qua ri. Gi y, chng gn nh l
ngi ln - chng v cng bit n v knh mn kintang. V phn mnh, ng cng bt u nhn
la kaf ca Kunta bng con mt khc...V huynh trng cao tui, da nhn nheo, tc bc m
chng dn dn i ti ch yu mn tht s, by gi thnh thong cn mm ci na kia. V khi
ni vi c la kaf, ng hoc cc ph t thng tht ra rt thn nhin: "Bn n ng cc
ngi..." V i vi Kunta cng cc bn n, iu chng nghe thy dng nh khng th tin
c, m cng tht l tuyt diu.

t lu sau, tun trng th t bt u v theo lnh ring ca kintang, mi m hai hoc ba thnh
vin thuc la kaf ca Kunta ri tri, phng mt mch v lng Jufur ang yn ng, ln nh
nhng ci bng vo kho ca m mnh, nh cp mch k v tht sy n mc ti a c th
mang c, ri chy v tri, hm sau em ra nu nng mt cch vui v - " chng t cc
ngi tinh ranh hn tt c ph n, k c m mnh" nh li kintang ni vi chng. Nhng ci
ngy hm sau y, c nhin cc b m ca nhng thiu nin y li i khoe vi bn b rng mnh
nghe thy con trai quanh qut u v nm lng tai, thao thc, t ho.

By gi, nhng bui ti tri c mt tnh cm mi, gn nh ti no la kaf ca Kunta cng
ngi xm thnh na vng trn quanh kintang. Phn ln thi gian, cung cch ng vn nghim
ngh nh trc, nhng gi y ng ni vi chng khng phi nh vi nhng thng b chp
chng m nh vi nhng trai lng. i khi, ng ni vi chng v nhng phm cht ca nam nhi
- trong , nt ch yu sau tnh dng cm l hon ton trung thc trong mi s. V thnh thong
ng li ni cho chng nghe v t tin. Sng knh phng th l mt bn phn ca k cn sng
i vi nhng ngi trn kia vi Cha Ala, ng bo chng vy. ng yu cu mi a nu ln
v t tin m n nh thng nht, Kunta k tn b ni Yaixa ca n v kintang bo mi mt v
t tin m bn chng nhc tn u ang khn cu Cha Ala ph h cho nhng k ang
sng.

Mt bui ti khc, kintang ni vi chng l mi ngi sng trong mt lng u quan trng
ngang nhau i vi lng , t a tr s sinh mi nht cho n v b lo cao tui nht. Vi t
cch l nhng ngi mi trng thnh, do , chng phi i x vi mi ngi mt cch knh
trng nh nhau v nhim v hng u ca chng khi trng thnh l phi bo v hnh phc ca
mi ngi n ng v n b v tr con nh hnh phc ring ca mnh.

"Khi tr v nh" kintang ni, "cc ngi s bt u lm mt, lm tai cho lng Jufur. Cc ngi
s c bn phn phi gc lng - bn ngoi cng lng th cnh gii bn tubp cng nhng r
khc, cn trn cnh ng th canh phng, gi ma mng vn ton khi b c th, su b n. Cc
ngi cng phi gnh ly trch nhim thanh tra cc ni nu n ca ph n - k c ca m
cc ngi - m bo sao cho chng c gi sch s v phi khin trch h tht nghim khc
Ci R Alex Haley
nu thy rc bn hoc su b trong ". Bn tr rt nn nng mun c bt u nhng bn
phn ca mnh, tng nh khng kin nhn ch i.

Tuy hu ht bn chng - tr nhng a ln nht - u cn qu t tui cha th m tng n
nhng trch nhim s gnh vc khi n tui ca la kaf th t, chng vn bit rng mt ngy
kia, vi t cch nhng chng trai t mi lm n hai mi v ma, chng s c th c ch
nh lm ci cng vic quan trng l a tin - nh g thanh nin n bo cho chng bit v
cuc n thm ca v mr - gia Jufur v cc lng bn khc. C iu l la kaf ca Kunta
kh m tng tng c rng nhng g tui lm giao lin th li khng kht khao iu g
hn l thi khng lm giao lin na. Khi ti mc hai mi v ma bc sang la kaf th nm,
h s chuyn sang lm cng vic thc s quan trng gip vic cc b lng vi t cch l s gi
v ngi thng thuyt trong mi cuc giao dch vi cc lng khc. Nhng ngi n ng vo
la tui mr - trn ba mi - c mi v ma qua i li dn dn ln cp, vi trch nhim cao
hn, cho n khi bn thn h t c cng v danh d ca cc b lng. Kunta nhiu ln t
ho ngm mr ngi bn ra Hi ng B lo v mong mi ci ngy m cha n s bc vo
ni b nhng ngi tha k s mnh ca cc th lnh tn knh nh v kintang khi h v chu
Cha Ala.

Gi y, Kunta v nhng a khc thy chng cn d g m ch thch ng n tt c nhng
iu kintang ni. Chng cm thy dng nh khng l no li xy ra nhiu iu n th trong
bn tun trng va qua, khng l no chng li thc s sp tr thnh ngi ln. My ngy va
qua dng nh di hn c nhng tun trng trc , nhng cui cng, n ngy rm, trng
trn vnh vnh cao tt trn bu tri, cc ph t ca kintang ra lnh cho tt c xp hng, sau
ba n ti mt cht.

Phi chng y l lc m chng ch i? Kunta nhn quanh tm cc bc ph huynh chc chn
phi c mt d bui l b mc. Chng thy h u c. v kintang u ri? i mt n xc
xo khu ro v tm thy ng ng cnh cng tri ng lc ng m toang n, ri quay li bn
chng v ku to: "Cc trng s Jufur! Hy tr v lng!".

Trong mt lc, chng ng nh mc r, ri chng x li h ln v nm ly, gh ly v
kintang ca chng cng cc ph t, h gi v nh pht v s hn ho y. Bn tun trng
trc y, khi chic m chp c nhc khi u n chnh khu ro ny, Kunta hn kh m tin
rng n s bun v phi ri ni ny, hoc s i n ch yu mn ng gi nghim ngh ng
trc mt chng ngy hm , nhng gi y n cm thy c hai nim xc ng y. Ri ngh
ca n bng hng v nh v n va la ht va chy cng nhng a kia ra khi cng, theo con
ng mn dn v Jufur. i cha c bao xa, chng bng im ting v chm bc li, nh
vng theo mt hiu lnh ngm, mi a theo cch ring ca mnh, nhng u trm ngm suy
ngh v nhng ci g chng b li sau lng v nhng g ang ch trc mt. Ln ny, chng
khng cn n sao cng tm thy ng v.

Ci R Alex Haley

Chng 26

"A! A!" nhng ting reo sung sng ca m ph n vang ln v dn lng t trong cc lu x
ra, ci, nhy ma khi la kaf ca Kunta - cng nhng thiu nin n tui mi lm v
chuyn sang la kaf th t trong thi gian chng i tri hun luyn - bc qua cng lng vo lc
rng sng. Nhng chng trai mi trng thnh bc khoan thai, vi ci dng m chng hy vng
l t th ng hong, v thot u, chng khng ni cng chng mm ci. Khi thy Binta
chy v pha mnh, Kunta cm thy mun lao ti gp m v khng ngn ni v mt khi sng
bng ln, nhng n c tip tc gi nhp i t tn nh c. Th ri Binta v ly n, m c, vut
m, nc mt rng rng, ming thm th gi tn n. Kunta ch cho php lm th mt thong,
ri vng ra, v gi y n l ngi ln, nhng n lm nh th n g ra - ch nhn k hn
ci bc ku oa oa, u gn gng m i trn lng m n. N lun c hai tay vo trong bc nhc
bng thng b ln:

"Th ra y l em trai Mai ca anh!" n vui sng ku ln, gi em ln cao.

Binta ti hn hn bn cnh n trong khi n b thng b bc ti lu m, va ni nng, bo
i m phnh b to, va lm kiu nhn mt, mo ming a vi em. Song Kunta cng
khng qu mi m vi em n ni khng nhn thy by tr con trn trung ang bm st lng
h, mt thao lo v mm h hc. Hai ba a xon ly chn n, nhiu a khc nho ra nho v
gia m Binta cng cc ph n khc ang trm tr khen Kunta trng lc lng khe mnh bit
bao, ra dng nam nhi bit bao. N lm ra v nh khng nghe thy, nhng li rt vo tai n
nh ting nhc vy.

Kunta t hi mr ang u v Lamin - n sc nh l gi ny hn thng em ang i chn
d. Vo bn trong lu Binta, ngi xung ri, n mi nhn thy c mt a thuc loi ln trong
la kaf u cng theo vo v lc ny ang ng nhn n trng trng, tay nu cht vy Binta.
"Cho anh Kunta!" thng cu ni. l Xuoau! Kunta khng tin mt mnh na. Khi Kunta ln
ng i rn luyn trng thnh, Xuoau mi ch l mt ci g tp nhp, qu b nh khng
ng tr nhng lc n quy ry Kunta vi thi khc nh lun ming. Gi y, trong vng
bn tun trng, n nh cao ln hn v bt u bit ni, n tr nn mt con ngi. Giao
tr em b cho Binta, Kunta b ly Xuoau, chao mnh n ln tn nc lu Binta cho n khi
thng cu khoi ch ht inh i.

Khi chuyn tr vi Xuoau xong v thng b chy ra ngoi xem my chng trai mi trng
thnh khc, cn lu ng lng i. Lng trn nim vui v t ho, Binta thy chng cn ni g.
Nhng Kunta th khc. N mun ni vi m l n nh m bit bao v sung sng bit bao c
tr v nh. Song n khng tm ra li. V n bit khng phi l iu m mt ngi n ng
nn ni vi mt ngi n b d ngi l m mnh.

"B con u?" cui cng n hi.

"B i ct c gianh lp lu cho con", Binta ni.

Trong khi phn khi, Kunta gn nh qun bng rng, vi t cch l mt ngi n ng, gi y
n s c lu ring ca mnh. N bc ra ngoi v hi h i n ch b n vn bo l c loi
Ci R Alex Haley
gianh lp nh tt nht.

mr trng thy n ti v tim Kunta p rt nhanh khi thy b bt u bc li gp mnh. Hai
b con bt tay theo li nhng ngi n ng vi nhau, ngi n nhn su vo mt ngi kia, ln
u tin giao kin theo ng t cch n ng vi n ng. Kunta cm thy gn nh xu i v xc
ng v h lng thinh mt lc. Ri thn nhin nh bn chuyn thi tit nng ma, mr bo
ng mua cho Kunta mt cn lu m ch c ly v v lm mt ngi nh mi. Kunta c
mun xem lu ngay by gi khng? Kunta kh ni l c v h cng i, dc ng phn ln ch
mnh mr ni, v Kunta vn thy kh tm ra li.

Nhng vch t ca cn lu cng cn c sa cha nhiu nh phn mi. Song Kunta hu nh
khng thy hoc cng chng quan tm lm, v y l lu ring ca n, v t y n lu ca
m n phi i xuyn qua lng, t u n n u kia. C nhin, n khng cho php mnh l
v tha mn, k chi n chuyn ni ra mm. ng ny, n ch bo mr l n s t mnh sa
cha ly. Kunta c th trt li vch, mr ni, nhng ng mun hon thnh nt cng vic
cha mi m ng bt u. Khng ni thm li no, ng quay lng v tr v pha bi gianh,
Kunta ng , lng y bit n b khi u mi quan h mi trn cng v n ng vi
nhau mt cch bnh d nh vy.

Kunta b c bui chiu thm th mi gc trong lng Jufur, no mt ngm tt c nhng b mt
tng tng nh tha thit, nhng tp lu quen thuc v nhng ni hng lui ti - ging nc lng,
sn trng, cy bao-bp v cy bng go. Mi ti gi, khi bt u m ngp trong nhng li
cho hi ca mi ngi n gp trn ng, n mi hiu ra ni nh qu trong nhng ngy qua
tht su sc bit bao. N c mong n gi Lamin la d v v cht thy nh mt con ngi
khc rt c bit d l mt ph n. Cui cng - bt cn c phi l mt vic lm thch ng
i vi mt ngi n ng hay khng - n c hng ti cn lu nh du di nng ma ca gi
Ny Bt.

"B i!" n gi ca.

"Ai y?" mt ging cu knh, the th, v ra, p li.

"B th on xem!" Kunta ni v bc vo trong lu.

N phi mt mt lc mi quen mt nhn b r hn trong nh sng l m. Ngi xm cnh
mt ci chu v tc nhng si di t mt mnh v cy bao-bp nhng m nc trong chu, b
nhn xi vo hi lu ri mi ni: "Kunta!"

"B i, gp li b tht tuyt qu!" n ku ln.

B Ny Bt li tc si. "M chu c khe khng?" b hi v Kunta tr li cho b yn tm rng
Binta vn mnh.

N hi ngc nhin v cung cch b thn nhin nh th n cha h i u xa bao gi, nh th b
khng nhn thy n tr thnh ngi ln vy.

"Chu lun ngh ti b trong khi vng xa - mi ln s tay vo chic ba xaphi m b buc vo
cnh tay chu".

N xin li v ngt qung cng vic ca b v vi v b i, pht su sc v bi ri gh gm.
Ci R Alex Haley
Mi sau ny n mi hiu rng thi khng khnh ca b Ny Bt cn khin b au n hn
n l ng khc, b hnh ng nh b bit mt ph n cn phi hnh ng i vi mt k
khng cn tui tm s v v quanh gu vy b.

Lng vn bn khon, Kunta ang chm ri bc v pha lu mi ca mnh th cht nghe thy
mt ting xn rn quen thuc: d ku be be, ch sa v bn tr qut tho. l la kaf th
hai tr v sau bui chiu chn d ngoi bi rm. Lamin chc trong s . Trong khi bn tr li
gn, Kunta bt u bn chn di vo tng khun mt. Th ri Lamin trng thy n, gi m ln
v chy b ti, ci toe tot. Nhng cn cch my bc, n dng pht li khi trng thy v mt
lnh lng ca anh v chng ng sng nhn nhau. Cui cng, Kunta ni trc:

"Cho".

"Cho anh Kunta".

Ri chng li nhn nhau thm lt na. Mt Lamin nh ln nim t ho, song Kunta cng thy c
ci v xc phm m chnh n va cm thy trong lu b Ny Bt, cng vi s phn vn khng
bit nn lm g vi anh trai. Kunta ngh ci cch x s ca c hai lc ny khng phi l iu n
mun, song mt chng trai trng thnh cn phi c mi ngi, k c chnh em trai mnh,
knh n i cht.

Lamin l a ln ting trc, bt chuyn tr li: "C hai con d ca anh u ang cha to
tng". Kunta thch m, th c ngha l n sp sa c bn, thm ch nm con d cng nn, nu
mt con sinh i. Song n khng mm ci hoc t v ngc nhin. " l tin tt lnh", n ni,
thm ch t l v phn khi hn l n mun. Khng bit ni g khc na, Lamin lng lng chy
i, h my con ch ul quy li n d bt u tn ra.

Binta gi v mt nghim trang, m m trong khi gip Kunta dn n lu ring. Qun o c
ca n cht ht c ri, b ni, v, vi ging knh cn ng mc, nhc thm rng khi no, xen
vo gia nhng cng vic quan trng cn lm, Kunta c th gi cho b o ngi, b s may cho
n t qun o mi. V ngoi cy n b tn v ci n bn , n chng c g my na, nn Binta
c thm th hoi, no "con cn phi c ci ny!", no "con cn phi c ci kia" cho n khi b
cung cp cho n mt s gia dng thit yu nh mt ci bn xoa, mt gh u v mt thm
cu nguyn b dt trong khi n vng nh. C mi ln m a thm vt g mi, Kunta li hm
h nh n vn thy cha n bao gi cng lm th, ta h chng ngh ra cch g phn i khi
nhn vt trong nh mnh vy. Khi thy n gi u, Binta bn ngh cho bi xem c chy
khng, n ni p mt ting "khng" th bo, khng bun n nhng ting lm bm ca
m sau .

Cui cng, mi n gn na m, Kunta mi ng, v c bit bao iu phi suy ngh. V n thy
hnh nh va nhm mt mt t, ting g gy nh thc n dy, ri vng n ting a ca
alimam gi n nh th Hi gio d ci cuc s l l nguyn ban mai u tin m n v chng
bn c php tham gia cng nhng ngi n ng khc Jufur. Hi h mc qun o, Kunta
v ly tm thm cu nguyn mi ca mnh v ha vo m bn cng la kaf ang theo sau
nhng ngi n ng khc trong lng, bc vo ngi nh th thing ling, u ci thp v tay
chp thm cu nguyn cun trn - y nh th chng lm vic sut i vy.Vo n bn
trong, Kunta v nhng a kia theo di v bt chc mi hnh ng cng li l ca nhng ngi
ln tui hn, c bit ch trng sao cho khi qu nh nh hoc qu cao ging trong khi c
Ci R Alex Haley
kinh.

Sau l nguyn, Binta mang ba im tm n lu chng trai mi trng thnh. t bt mch k
bc hi trc mt Kunta - cu cu li ch hm h, khng l v g trn nt mt - Binta vi v i
khi, v Kunta n khng thch th g, bc bi v ng rng dng nh m c nn mt ci g
ta ta nh l nim vui.

im tm xong, n cng cc bn tin hnh bn phn lm tai mt cho lng mt cch chuyn cn
khin cc bc cha anh cng phi thy ng nghnh. Cc b cc ch quay trc quay sau u thy
cc chng trai mi trng thnh i khm ni nu xem c su b g khng. V sc so bn
ngoi lu ca mi ngi v quanh khp ly tre lng, chng pht hin hng trm ch m tnh
trng sa cha cha t n tiu chun kht khe ca chng. C mt t trong bn chng kn
hng x nc ging ln, ly go mc nm np tht cn thn, hy vng khm ph ra mt v mn,
hoc mi bn, hoc mt v g khc khng lnh mnh. Chng b tht vng, song d sao ch ra
v n c th di ging n su b vn c b vt i v thay bng nhng con mi.

Tm li, cc chng trai mi trng thnh c mt khp ni. "Chng n nhan nhn nh b
cht!" gi Ny Bt kht kht ni khi Kunta li gn mt con sui, ni b ang ly chy nn qun
o git trn mt phin , v sut na th n cm c chy v mt pha khc. N cng c bit
thn trng trnh xa mi ni n bit c th c mt Binta, lng t bo lng rng mc d b l m
n, n cng s khng t ra chiu c c bit g, rng, nu cn, n s thng tay kin quyt vi
b, thc y, tu chung, b vn ch l mt ph n.

Ci R Alex Haley

Chng 27

Jufur nh qu v la kaf mi trng thnh ra chuyn cn li qu ng - chng my chc
Kunta cm thy iu - thnh th hu ht cc mi, tng, ni niu, thc ng trong lng
u c kim tra, c ra sch s, sa cha hoc thay th mt lt trc khi n ng ti. Song
n ly th lm hi lng hn l tht vng, v nh vy, n c nhiu th gi hn dnh vo vic trng
cy khonh t nh do Hi ng B lo phn cho n s dng. Tt c nhng chng trai mi
trng thnh t trng cy ly mch k hoc lc ring cho mnh - mt phn sinh sng v s
cn li i chc vi nhng ngi trng khng nui gia nh ly nhng th h cn hn lng
thc. Chng trai no chm nom tt hoa mu ca mnh, i chc thun li v kho qun l by
d - c khi em mt t d i ly mt con b ci t dn dn i thm nhiu b con - s c c
kh gi trong cuc i v tr thnh mt ngi c ca khi anh ta n tui hai mi lm hoc ba
mi v ma, bt u ngh n chuyn ly v, sinh con ci.

Trong vng my tun trng sau khi tr v, Kunta trng tha nui bn thn mnh v khn
kho i chc ly ca ny, ca n trang hong cn lu ring, n ni Binta bt u ca cm
v chuyn , lt ti tai n. Binta c lm bm rng lu n c nhiu gh, nhiu chiu my,
nhiu bt ng thc n, bu ng nc cng cc linh tinh khc n ni hu nh khng cn
ch cho bn thn n trong na. Song n nhn t b qua s ngc ngo ca m, v hin
nay n nm ng trn mt chic ging p an bng sy tri mt chic chiu tre m nh l xo
m b b ra na tun trng lm cho n.

Trong lu, cng vi nhiu ba xaphi i c bng hoa mu mnh rung ring, n cn gi
mt s vt bo h tm linh khc: nhng cht x hng ly t mt s loi tho mc v v cy,
m mi m, trc khi i ng, Kunta ly ra xoa ln trn, cnh tay trn v i, nh mi ngi
n ng Maninka khc. Ngi ta tin rng cht tinh du thn diu ny s bo v khi b qu m
trong khi ng. N cng lm cho ngi thm tho - mt iu m Kunta bt u ngh ti cng
vi vic lm dng.

Cng vi nhng a khc trong la kaf ca n, Kunta ngy cng tr nn tc ti v mt vn
giy v lng t ho nam gii ca chng t nhiu tun trng. Khi ln ng i rn luyn
trng thnh, chng b li sau lng mt m con gi nh gy g, ngc nghch, hay ci ngt
ngho, nghch ngm gn nh khng km g con trai. Th ri ch sau bn tun trng xa nh,
chng tr v - vi t cch trai mi trng thnh - thy vn nhng a con gi y, nhng a
con gi cng ln ln vi chng, ng o diu quanh bt c ni no ngi ta ng mt ti, n
i v to nh cp xoi, ngng ngy u v cnh tay, ph ra xng xong no hoa tai, no dy
chuyn ht, no vng tay. iu lm Kunta cng chng bn bc bi khng phi ch bn con
gi c nhng nht mt cch v li nh th, m l ch bn chng lm vy hon ton ch v li
ch ca nhng g n ng khc hn cnh Kunta t nht mi v ma. i vi cnh trai mi ln
ln nh Kunta, nhng thiu n n tui ly chng y - khong mi bn hay mi lm - hu
nh khng bun gh mt ti tr phi tru chc hoc ci ct. Kunta v bn b, cui cng m
tm nhng iu b v cung cch mn tung y n ni chng kin quyt thi khng thm
n c nhng a con gi ln bn thanh nin ln tui hn cng y thm mun m ti kia tm
cch quyn r bng cch lm duyn lm dng nhng x n th.

Ci R Alex Haley

Mt m nm m - v t khi cn b t, Kunta hay ng m, thm ch c lc tnh, Binta thng
hay ni th - n thy mnh ang ng xem mt iu nhy xruba trong hi ma, th c gi yu
kiu nht, c cao nht, en gin nht trong m chn ng n qung chic khn bt u
xung t cho n nht ln. Khi n nht ln, nng lin chy b v nh ku ln: "Kunta ng ti!"
v sau khi thn trng cn nhc, cha m nng cho php h ly nhau. mr v Binta cng ng
v hai ngi cha thng lng v khon thch ci. "Con b p y", mr ni "nhng
iu ti quan tm l gi tr thc s ca n vi t cch l v ca con trai ti. N c lm khe v
cn c khng? N c thch t m gia nh khng? N c th cm ngon canh ngt v nui nng
con ci khng? V nht l c bo m l n cn trinh khng?" Mi cu hi u c tr li l
c, th l ng gi v nh ngy ci.

Kunta lm mt cn nh mi, p v c hai b m cng nu v s mn n ngon lnh gy
n tng tt nht vi khch kha. V n hm ci, ngi ln, tr con, d, g, ch, vt v kh
lm nhn nho c ln, gn nh t c cnh nhc cng c thu n gip vui. Khi on ph du
n, ngi ht ngi h to chc hai gia nh hu sum hp hu lan. Ting h reo cng ln hn
khi cc bn gi thn thit nht ca c du x mnh nng vo bn trong ngi nh mi ca Kunta.
Ti ci vy mi ngi, Kunta vo theo nng ko rm ca. Khi nng ngi xung ging Kunta
ht tng nng mt bn tnh ca ni ting ca t tin: "Em thn yu, c cao ba ngn xinh p
tuyt vi..." Ri hai ngi nm xung trn tm da m v nng u ym hn Kunta, v h gh tht
cht ly nhau. V th ri iu xy ra y nh Kunta tng tng tng theo cch c nghe
m t. N cn m ly hn l Kunta c nghe k v cm gic y c tng ln, tng ln mi cho
n khi, cui cng, n bng ra.

Chong thc gic, Kunta nm im khng ng y hi lu, c mng tng ra iu g xy
n. Ri, qu tay xui xung gia cp gi, n cm thy ci cht n t m m c trn ngi
n ln trn ging. Ht hong v cung ln, n nhy chm dy, s song tm mt chic khn v
lau ngi, lau lun c ging na, ri ngi trong bng ti, ni s dn dn nhng ch cho s
bi ri, ht bi ri n xu h, ht xu h li thch th v cui cng nim thch th c thay
th bi mt th t ho. Ci s ny bao gi xy n vi thng no trong l bn n cha nh,
n t hi. Mt mt n hy vng l , mt khc li hy vng l cha, v c l y l iu xy n
khi ngi ta thc s tr thnh n ng, n ngh vy, v n mun mnh l ngi u tin tr
thnh n ng. Song Kunta bit rng n s chng bao gi bit ch xc n c phi l ngi u
tin hay khng, bi l ci kinh nghim ny l thm ch c nhng ngh ny u phi thuc loi
chuyn n c th bc bch tm s vi ai. Cui cng, va mt nhoi va phn khi, n li nm
xung v pht chc chm vo mt gic ng an lng khng mng m g c.

Ci R Alex Haley

Chng 28

Kunta bit tt c mi ngi, n ng, n b, tr con, mi con ch, con d Jufur, mt bui
chiu n t nh nh vy trong khi ngi n cm bn mnh rung lc ca mnh, v trong qu trnh
lm nhng nhim v mi, hu nh ngy no n cng trng thy hoc ni chuyn vi hu ht
mi ngi. Vy m ti sao n li cm thy c n th? Phi chng n l mt k m ci? N
chng c mt ngi cha i x vi n ng nh mt ngi n ng cn phi i x vi mt
ngi n ng khc sao? N chng c mt ngi m chm sc chu o cho nhng nhu cu
ca n sao? N chng c nhng a em trai ngng m n sao? Vi t cch l mt
chng trai mi trng thnh, n chng phi l thn tng ca chng sao? N chng c tnh
bn ca nhng a cng vi n vy bn hi b t, cng chn d tui thiu nin v cng tr v
Jufur vi t cch thanh nin mi trng thnh sao? N chng c cc bc huynh trng
n v - v cc bn cng la kaf thm mun do kho chm bn mnh t ring pht trin
thnh by con d, ba con g v mt cn lu cn thit p trc c khi trn tui mi su
sao? N khng th ph nhn nhng iu .

y th m n vn c n. mr qu bn bu khng c th gi tiu ph cng Kunta nh hi mi
c mt con v t trch nhim hn trong lng. Binta bn trng nom l em Kunta, song d sao hai
m con cng t ni chuyn trao i vi nhau. Thm ch n vi Lamin cng khng cn gn gi
na, trong khi n i tri tp, Xuoau tr thnh ci bng y lng tn th ca Lamin nh
Lamin tng l ci bng ca Kunta, v Kunta theo di vi nhng tnh cm xo trn trong khi
thi ca Lamin i vi thng em chuyn ha dn t bc bi n khoan dung, ri n thng
mn. Chng bao lu, hai a thnh gn b khng ri nhau, khng cn ch cho Kunta cng nh
cho Mai, thng ny cn b qu khng nhp bn c vi chng, nhng ln khc vi
v chng khng cho theo. Nhng ngy hai thng kia khng kp ln nhanh ra khi lu, d nhin l
Binta sai chng a Mai i theo b qun chn, v Kunta khng khi mm ci khi thy
ba a em trai ni ui nhau theo th t ln b i quanh lng, hai a i u th cau c nhn
thng v pha trc, trong khi thng b mm ci sung sng, lm hu qun, gn nh chy
theo kp cc anh.

Khng cn ai i sau Kunta na v cng khng my khi c ai i cnh n v cc bn cng la kaf
th hu ht cc gi thc u bn bu vi nhng nhim v mi v c l cng nh n - bn suy
ngh v nhng g, cho n nay, xem ra l nhng phn thng ng ng ca cng v trng
thnh. nh rng chng c pht mnh t ring v bt u gom c d cng nhng ca
ci khc. Nhng phn t th nh, cng vic th vt v v nhng th chng c em so vi ca ci
ca nhng ngi n ng ln tui hn th t i n pht ngng. Chng cng lm tai, mt
cho lng, nhng chng c chng gim st th ni niu cng vn c gi sch s v khng h c
ai xm nhp cnh ng, ngoi nhng gia nh kh u ch hoc nhng by chim thnh thong lai
vng n. Chng bao lu r ra l cc bc huynh trng lm ly ht mi cng vic thc s
quan trng v ch cho cnh thanh nin mi trng thnh ci m chng cm thy l v tn trng
b ngoi, cng nh chng ch c giao ph ci v ngoi ca trch nhim. Tht vy, nhng lc
ti cnh trai tr cc bc huynh trng cng nh cc c gi lng, kh m nhn ci c, k
c trong trng hp mt a trong bn hon thnh m mn nhim v gay go nht khng cht
sai st. c, mt ngy kia, n s l mt trong nhng bc ln tui y, Kunta t nh v n s
Ci R Alex Haley
mang cng v ngi ln mt cch khng nhng xng ng hn, m cn vi nhiu thng mn
v thng cm i vi bn trai tr hn so vi s i i dnh cho n v chng bn hin nay.

Cm thy bn chn v hi i ngi cho bn thn, chiu ti hm y, Kunta ri khi lu, i do
mt mnh, mc du khng dt khot ch nh i u, bc chn n c th hng ti m tr
con say m, mt sng bng trong nh la tri, quy vng quanh cc b gi ang k nhng cu
chuyn ban m cho la kaf ca lng. Dng li gn va nghe - nhng khng st ti mc
l ra l mnh ang lng nghe - Kunta ngi xm xung, gi tng nh xem xt mt phin di
chn mnh, trong khi b gi nhn nheo vy vy i cnh tay gy t v nhy chm chm quanh
khong trng trc mt bn tr nh th ang din li tch chuyn v bn nghn chin s dng
cm ca vua x Kaxun xung trn trong ting sm rn ca nm trm trng trn ln v ting rc
ca nm trm t v bng ng voi. l mt cu chuyn n nghe nhiu ln quanh nhng
ng la hi cn b v nhn nhng b mt vi cp mt thao lo ca Mai ngi hng u v
Xuoau ngi hng sau, khng hiu sao n cm thy nao nao bun khi nghe li cu chuyn .

Vi mt ting th di, n ng dy v chm ri b i - khng ai ti n, c lc i cng nh
lc n. ng la ni Lamin ngi cng m bn xng nhng cu kinh Koran v bn mt
ng la khc, ni Binta cng cc b m khc ang chuyn gu v cc ng chng, v gia s con
ci, bp nc, khu v, trang im, chi u vn tc, n cng cm thy lc lng nh th. i qua
nhng m y, cui cng n thy mnh ng di nhng cnh xe rng ca cy bao-bp, ni
cnh n ng lng Jufur ngi quanh mt ng la th t bn cng vic lng v nhng vn
quan trng khc. Cng nh n cm thy qu ln c chp nhn ng la th nht, ti
y n li cm thy qu tr c vi n. Song khng cn ch no khc i, Kunta nh
ngi vo m vng ngoi - ra lp ngi thuc la tui mr ngi gn ng la hn v lp
ngi trc tui v kintang ngi st bn trong nht, gia Hi ng B lo. Va ngi xung, n
lin nghe thy mt v hi:

"C ai bit bao nhiu ngi ca chng ta hin b bt ln khng?"

H ang bn chuyn bt n l vn l u chnh quanh ng la ca n ng t hn mt trm
v ma nay, chuyn bn tubp bt ln ngi, xing tng chui a xung tu ch v vng
quc ca bn da trng n tht ngi bn kia i dng.

Im lng mt hi lu, ri alimam ni: "Ta ch c th cm n Cha Ala l by gi cn hn do
trc".

"Bi v by gi chng ta cn t ngi hn, ly u cho chng bt ln c nhiu", mt v b lo
gin d ni.

"Ti nghe ting trng v m s b mt", v kintang ni. "Ti on chng mi tun trng mi,
c t nm mi n su mi ngi mt tch, ch k ring vng dc b sng ca chng ta thi".
Khng ai bnh lun g v ng ni thm. "D nhin, khng c cch no m s mt tch su
trong ni a v trn thng ngun".

"Ti sao ta ch tnh s ngi b bn tubp bt i thi?", arafang hi. "Ta cn phi tnh c nhng
cy bao-bp b t tri ni tng c nhng lng. Chng git nhiu hn l bt i".

Mi ngi nhn vo ng la hi lu ri mt b lo khc ph tan im lng: "Bn tubp t khng
th lm c iu nu khng c s gip sc ca chnh ngi mnh. Maninka, Fula, Ulf,
Ci R Alex Haley
Jla - khng mt b lc no ca t nc Gmbia khng c nhng tn phn bi. Hi cn nh
ti tng thy nhng tn phn bi y nh nhng ngi ging nh chng thc h i nhanh
hn v bn tubp".

"V tin ca bn tubp m chng quay li chng ni ging ca chnh mnh", v b lo cao tui
nht lng Jufur ni: "Tham lam v phn bi - l nhng iu bn tubp mang n cho ta
i ly nhng ngi chng ln bt i".

Khng ai gp li thm trong mt lc v ngn la lch tch mt cch bnh thn. Ri v kintang
li ni: "T hi hn c tin bc ca bn tubp l vic chng ni di v c, gian manh la o c
phng php, t nhin nh chng th vy. Chnh ci khin chng li th hn ta".

My pht tri qua, ri mt thanh nin thuc la kaf trc Kunta hi: "Liu bn tubp c bao
gi thay i khng ?".

"iu s xy ra", mt v b lo p, "khi no sng chy ngc dng".

Chng my chc, ng la ch cn l mt m than tro bc khi v mi ngi bt u ng dy,
vn vai, chc nhau ng ngon v i v lu ca mnh. Nhng nm g trai tr thuc la kaf th
ba li - mt g ly t lp nhng m tro nng ca tt c cc ng la v s cn li trong
c Kunta, lm nhim v gc khuya, cnh gii bn ngoi mi gc ly tre cao ca lng Jufur. Sau
cu chuyn kinh d c bn quanh ng la nh vy, Kunta bit mnh s thc sut m khng
kh khn g, nhng n khng tnh chuyn qua ci m c bit ny bn ngoi phm vi an ton
ca lng.

Si bc xuyn qua Jufur v ra khi cng lng vi ci dng m n mun lm ra u oi, Kunta
vy cc bn gc i dc bn ngoi ly tre - qua nhng bi rm y gai sc da san st vo b tre
cng nhng cc nhn lp bn di - ti mt ch np um tm l c th nhn ra ng qu xung
quanh lp lnh bc trong m trng ny. Chn mt t th thoi mi nht, n vt cy gio ngang
lng, co u gi ln ri vng hai cnh tay m ly cho m v n nh ch ngi cho n ht
m. Cng mt ra nhn bao qut khp cnh ng xem c ng tnh g khng, n lng nghe
ting d ran ran, ting tu hut k l ca loi chim m, ting go xa xa ca linh cu v ting r
ln ca nhng con vt s b chp bt v n ngh v nhng iu cnh n ng ni quanh
ng la. Khi rng ng ti v s, n ngc nhin thy mnh khng b bn bt ln n l v,
ngc nhin hu nh khng km khi nhn ra l, ln u tin trong sut mt tun trng, n dt
c ni m nh, khng mt lc no bn khon v nhng vn c nhn ca mnh.

Ci R Alex Haley

Chng 29

Kunta cm thy hu nh ngy no Binta cng lm n bc bi v mt ci g . Khng phi do
b lm ci ny hay ni ci kia, m l bng nhng cch khc - li ng nhn, ging ni - Kunta c
th on l b khng ng mt ci g v n. T nht l nhng khi Kunta c thm nhng vt
mi m Binta khng ch thn kim c cho n. Mt bui sng, mang ba im tm n cho
n, Binta sut nh ri bt mch k bc hi xung ngi Kunta, khi b thy n mc chic o di
u tin khng phi do chnh tay b khu. Cm thy c li v nh i mt tm da linh cu
ly chic o , Kunta tc ti khng gii thch g cho m r c, mc du n c th thy b pht
su sc.

T sng hm y, n bit rng Binta s khng khi no mang ba n n cho n m khng a
mt c sot mi th trong lu xem c g khc khng lin quan vi b - mt chic gh u,
mt ci chiu, mt ci chu, mt ci a hoc mt ci ni. Nu c ci g mi xut hin, i mt
sc so ca Binta t khng bao gi lt. Nhng lc nh vy, Kunta thng ngi , tc si ln
trong khi b lm ra b bt cn v khng thm , nh n bao ln thy b x s th i vi
mr, v hai b con Kunta u bit l Binta rt nn nng mun ra ch ging lng gp cc bn
n ln ting than th ni nim - iu m tt c mi ph n Maninka u lm khi c chuyn
bt ha vi chng.

Mt hm, trc khi m mang ba sng ti, Kunta nhc mt chic lng an rt p ca Jinna
MBaki mt qu ph Jufur, tng n, em ngay bn trong ca lu, chc mm m n s vp
phi. N cht ngh ra l ngi n b ga y thc ra ch tr hn Binta mt cht. Hi Kunta cn
l mt mc ng thuc la kaf th hai, chng ch ta i sn v khng bao gi tr v na. Ch ta
gn lu b Ny Bt, Kunta n thm b lun v v th h gp nhau ri i ti ch tr chuyn
vi nhau khi Kunta ln hn. Kunta ly lm phin khi mn qu tng ca ngi n b ga
khin my thng bn tru chc n v l do ch ta cho n ci lng tre qu nh th. Khi Binta ti
lu v trng thy chic lng - nhn ra kiu an ca ngi n b ga n - b co rm li nh th
l mt con b cp, trc khi c gng trn tnh c.

C nhin, b khng ni mt li no v chuyn y, nhng Kunta bit mnh thnh cng. N
khng cn l mt thng b v n lc Binta thi i ng c ng vai ngi m na. N cm
thy lm cho b thay i v phng din ny l trch nhim ca chnh n. khng phi l
chuyn em ra ni vi mr, v Kunta bit khng th t t mnh vo ci th l bch i vn
k mr xin ng khuyn nn lm th no Binta tn trng con trai nh tn trng chng.
Kunta cng ngh n chuyn bn vi gi Ny Bt v vn ny, song li thay i kin khi
nh li b x s k l th no i vi n khi n tr v sau t rn luyn trng thnh.

Cho nn Kunta khng l mnh ra v chng bao lu quyt nh thi khng n lu Binta, ni
n sng hu ht qung i trc y. V nhng khi Binta mang cm n, n thng ngi
ngay ngn im lng trong khi b t thc n trn chiu trc mt n ri b i, chng ni chng
rng hoc thm ch nhn n n na. Cui cng, Kunta bt u thc s ngh n chuyn tm
cch no khc thu xp vic n ung. Phn ln bn trai mi trng thnh khc vn n nh bp
ca m, nhng mt s c ch rut hoc ch du nu gip. Nu Binta qu qut hn cht na,
Ci R Alex Haley
Kunta t nh, n s kim mt ngi n b khc nh nu n h - c th l ch ga cho n
ci lng. Khng cn hi n cng bit l ch ta s vui v nhn li - tuy vy Kunta vn khng mun
cho ch ta bit n ang cn nhc chuyn ny. Trong khi ch i, hai m con vn tip tc gp
nhau vo cc ba n - v tip tc lm nh thm ch khng trng thy nhau.

Mt bui sng sm, i gc m ngoi rung lc tr v, Kunta trng thy ba thanh nhin trc tui
n, t l nhng l khch t mt ni no khc n, ang hi h i trn ng cch n mt qung
v pha trc. Ln ting gi k cho h quay li, n chy ti gp v cho h. Nhng g ny cho
Kunta bit h lng Bara, cch Jufur mt ngy mt m i b, v h ang trn ng i tm
vng. H thuc b lc Filp, mt chi ca tc Maninka, song hai bn u phi lng nghe tht k
mi hiu nhau. iu lm Kunta nh li chuyn i cng vi b n thm lng mi ca hai ng
bc, ti n khng ti no hiu mt s ngi ni g, mc du h ch cch Jufur hai ba ngy
ng.

Kunta thc mc v cuc i m my g n ang tin hnh. N ngh c th mt s bn mnh cng
thch, nn n ngh tp thanh nin dng li lng n tip i mt hm ri hy i tip.
Nhng h nh nhn t chi li mi, ni rng h phi ti a im c th i vng vo chiu
hm th ba ca cuc hnh trnh. "Nhng ti sao bn li khng cng i vi chng ti?" mt g
thanh nin hi Kunta.

V cha tng m tng n mt iu nh vy bao gi, Kunta ng ngi ra, sng st n ni
cht thy mnh tht ra ting: khng; Kunta bo h l n rt qu trng li mi , song cn mc
cng vic ng ng cng cc cng vic khc. V ba thanh nin t tic "Nu bn thay i
kin, th xin c n gp chng ti", mt g ni. V h qu xung, v trn nn t ch cho
Kunta thy a im tm vng ch no - qu Jufur hai ngy m hnh trnh. Cha ca mt g
trong bn, mt nhc cng lu ng, mch h ch y.

Kunta va i theo va ni chuyn vi tp bn mi cho n khi ti con ng r i. Sau khi ba
thanh nin theo ng r qua bn lng Jufur - v ngoi li vy cho - Kunta chm ri bc v
nh. Vo lu v nm trn ging ri, n vn ngh rt lung v mc du thc sut dm, n vn
khng nhm mt c. Suy cho cng, c l nu tm c ngi bn chm nom gip mnh
rung th n c c i tm vng c y. V n bit nu c yu cu th mt thng no trong
s bn b t s cng ng thay nhim v canh gc ca n - cng nh n s vui lng nhn li
nu cc bn nh n.

ngh tip theo tc ng n Kunta mnh n ni n nhy chm dy khi ging: gi y, vi
t cch l mt ngi trng thnh, n c th em Lamin i theo, nh cha n tng em n i
theo. C mt gi sau, Kunta c i i li li trn sn t cn lu, tm tr vt ln vi nhng vn
do ngh ho hc y khuy ln. Trc ht liu mr c cho php Lamin lm mt cuc hnh
trnh nh vy khng, n cn l mt a con nt v, do , cn phi c s ng ca cha. Vi
t cch l mt ngi trng thnh, Kunta thy kh pht khi phi xin php v mt iu g:
nhng gi s mr tr li khng th sao? V ba ngi bn mi s ngh sao nu n xut hin
vi thng em trai nh?

Ngh ti , Kunta t hi ti sao mnh li phi bn khon do bc, chuc ly phin nhiu, ch
lm mt iu n hu cho Lamin. Ni cho cng, t khi rn luyn trng thnh tr v, Lamin
thm ch khng cn gn gi n na. Song Kunta bit khng phi l iu m c hai bn cng
mun. Hai anh em thc s khoi nhau trc khi Kunta . Nhng gi y, th gi ca Lamin
Ci R Alex Haley
b Xuoau chon ht, n c bm nhng nhng ly thng anh nh kiu Lamin trc kia vn bm
ly Kunta, y t ho v thn phc. Nhng Kunta cm thy Lamin cha bao gi dt nhng tnh
cm i vi n. Thm ch, Lamin cn thn phc anh trai hn trc kia na kia. S d c mt
khong cch no gia hai bn, ch l v Kunta tr thnh mt ngi ln. n gin l
ngi ln khng d g b nhiu th gi chi vi tr con; v thm ch, d n v Lamin khng
mun th, xem ra c hai cng khng c cch no t ph ni - cho n khi Kunta ngh n
chuyn em Lamin i theo trong cuc hnh trnh sn vng.

"Lamin l mt thng b ngoan. N t r l con nh gia gio. N chm nom n d ca con rt
tt", l li bnh lun khi mo Kunta ni vi mr, bi v Kunta bit ngi ln hu nh
khng bao gi m u cu chuyn bng cch trc tip i vo vn h nh bn. C nhin l
mr cng bit th. ng chm ri gt u v p: "Phi ng th". C ht sc bnh tnh,
Kunta lin k cho b vic gp ba ngi bn mi, vic h mi cng i sn vng. Cui cng, ht
mt hi di Kunta ni: "Con ngh l cho Lamin i cng, chc n thch lm".

Mt mr khng l v g, d ch l mt thong. Hi lu, ng mi ln ting. "i vi mt thng
b, i du lch l tt", ng ni - Kunta bit l cha mnh t nht cng s khng hon ton c tuyt.
Cch no , Kunta cm thy cha tin mnh, ng thi cng thy ng lo lng, iu m n bit
mr khng mun biu l mnh m qu mc cn thit. " bao v ma cha khng i li
vng y. Cha khng nh k ng no lm", mr ni, thn nhin nh th hai cha con
ch bn chuyn thi tit vy. Kunta bit rng cha mnh - vn khng bao gi qun iu g - ang
nh th xem mnh c bit ng i ti a im tm vng khng y.

Qu xung t, Kunta ly mt ci que v ng nh th thuc lng hng nm nay. N v
nhng vng trn ch nhng lng k con ng mn cng nh cch mt qung, sut dc
l trnh, mr cng qu xung v khi Kunta v xong, ng ni: " a v cha th cha s la
chiu i st cnh hu ht cc lng. Nh th s lu hn mt cht, nhng s l an ton nht".

Kunta gt u, hy vng t ra t tin hn l n t nhin cm thy. ngh cht n vi n l: ba
ngi bn n mi gp cng i vi nhau, nu c mc lm l g, cn g cho nhau c, cn n i
cng vi mt thng em nh m n phi chu trch nhim, nu c iu g khng hay xy ra, nh
cy vo ai?

Ri n thy mr ly ngn tay khoanh trn quanh ci phn ba sau cng ca con ng. "
vng ny, t ngi ni ting Maninka" mr ni. Kunta nh n nhng bi hc trong t rn
luyn trng thnh v nhn thng vo mt b. "Mt tri v cc v sao s mch ng cho con",
n ni.

Im lng mt hi lu, ri mr li ni. "C l cha s gh qua lu m con". Tim Kunta nh nhy
ln. N bit l cch ca b ni rng ng cho php, v ng thy tt nht l s ch thn
cho Binta bit quyt nh ca mnh.

mr vo lu Binta khng lu. ng va mi ri khi v lu mnh th b x ca ra, hai
tay p cht ly u ang lc l "Mai! Xuoau!" b tru tro v hai a t trong m tr con chy
v ch m.

Lc ny, cc b m khc cng cc c gi cha chng t lu ca mnh chy ti, tt c a theo sau
Binta trong khi b va ku go va li xnh xch hai thng b theo mnh ra ging. Ti ri tt
c m ph n lin xm quanh b trong khi b khc lc than th rng t nay b ch cn c hai
Ci R Alex Haley
thng con, rng chng bao lu nhng thng kia chc chn s ri vo tay bn tubp mt thi.

Mt a con gi thuc la kaf th hai, khng th gi trong bng ci tin Kunta sp i xa vi
Lamin, chy mt mch n ch bn con trai cng la tui n ang chn d. Ch mt long sau,
mi ngi trong lng bng ngc ng u mm ci khi mt thng b vui thch m cung va
chy vo lng va h rm r, tng chng c th nh thc c ng b, t tin dy. ui kp m
ngay bn ngoi ca lu, Lamin - tuy cn thp hn Binta n mt gang tay - m gh ly b, hn
chn cht ln trn v nhc bng b xoay tt i khin Binta phi ht n t b xung. Khi ng
tr li xung t, ri b chy ra ly mt thanh g nh Lamin. B cn nh nh na, nhng n
lao i v pha lu Kunta, khng cm thy au cht no. N xng thng vo lu, khng cn g
ca na. Vo nh mt ngi n ng trng thnh theo cch , l mt s xm nhp khng th
tng tng c - song thong nhn v mt thng em, Kunta nh phi b qua s tht th y.
Lamin c ng , ngc nhn mt anh trai. Thng b mp my ming nh nh ni iu g;
qu vy ton thn n run ln v Kunta phi t kim ch mnh khi nm ly, gh ly Lamin
trong nim xc ng yu thng do dt m n cm thy ang giao lu gia hai a trong lc
y.

Kunta nghe thy mnh ni, ging hu nh cc cn. "Tao thy l my nghe tin ri y. Ngy mai
chng ta s ln ng sau bui cu nguyn u tin".

Bt lun trng thnh hay cha, Kunta vn thn trng trnh mi ch c th gn k Binta
trong khi i thm chp nhong bn b nh trng nom h mnh rung v gnh vc thay
nhim v canh phng. Kunta c th on bit Binta u bng vo ting than van ca b trong
khi b dt tay Mai v Xuoau i khp quanh lng. "Ti ch cn hai a ny na thi!" b ku
tht to nh vy. Song cng nh mi ngi khc Jufur, b bit rng d b c ni g, lm g
hoc cm thy th no i na, mt li mr tht ra l nh inh ng ct.

Ci R Alex Haley

Chng 30

n cy l khch, Kunta cu nguyn cho cuc hnh trnh ca mnh c an ton. ng thi
xin cho chuyn i pht ti, Kunta buc mt chn con g mang theo vo mt cnh thp
mc n v cnh bnh bch v ku quang quc , trong khi hai anh em bt u ln ng.
Tuy khng ngoi li nhn, Kunta vn tha bit Lamin ang c ht sc ro bc theo cho kp v
gi ci bc i u cho cn - ng thi gi sao cho Kunta khi nhn thy c hai iu .

Sau mt gi, con ng mn a hai anh em ti bn mt ci cy thp, cnh xe rng treo y
chui ht. Kunta mun ging gii cho Lamin hiu mt ci cy nh vy c ngha l gn y c
mt s t ngi Maninka v tn ngng thng hay ht thuc l bt, ht thuc l si bng ng
iu g vi bt snh v cn ung mt loi bia lm bng ru mt ng na. Nhng quan trong
hn ci kin thc y, l vic dy cho Lamin bit k lut im lng khi i ng. n tra, Kunta
bit chn cng Lamin hn ang au d, v c ci c phi i bc hnh l nng tru na. Song
ch c bng cch tip tc chu au, mt ch b mi c th luyn cho mnh cng rn v c th
xc ln tm hn. ng thi Kunta cng bit l cn phi cho Lamin dng li ngh trc khi
n qu xung, mt iu c th lm tn thng n lng t ho ca n.

Theo con ng vng trnh lng u tin i qua, chng mau chng bt khi m con nt trn
trung chy ra xem. Kunta vn khng ngoi li nhn, song n bit Lamin hn ro bc nhanh
hn v rm thng lng vy vi bn con nt. Nhng khi b li bn con nt v ngi lng sau
lng, tm tr Kunta chuyn t Lamin sang nhng chuyn khc. N li ngh n ci trng m n
sp lm cho mnh - trc ht l lm trong tng tng nh nhng ngi o mt n v con
ging vn lm th. V mt trng th n c mt tm da d non co gt v ang sy kh
trong lu v n bit ch ch c th kim c th g cng cn thit lm mt ci khung trng
tht khe - ch qu m rung la ca ph n mt qung ngn thi. Kunta gn nh hnh dung
thy c ci trng tng lai ca mnh ku ra sao.

Khi con ng mn i vo mt khm rng cy st bn cnh, Kunta rit cht cy dao mang theo
nh c dy. N tip tc i mt cch thn trng - ri dng li v rt lng l nghe ngng.
Lamin ging to mt ng ng sau n s hi nn th. Nhng mt lt sau, thng anh bt cng
thng v li ct bc tin v pha m n nh nhm nhn ra l c ting nhiu ngi n ng
ang ht mt bi h lao ng. Pht chc, n v Lamin ti mt qung rng tha v trng thy
mi hai ngi ang cng thng ko mt chic thuyn c mc. H h mt cy, t v pht
ht cnh l v gi y ang bt u chuyn n ra sng. C ko ht mt c dy, h li h sang
cu sau, mi cu u tn cng bng "Tt c mt lng!" ri li rng sc ko chic thuyn i
khong mt si tay na. i qua m ngi, Kunta gi tay vy v h cng vy li, n nh bng
lt sau s ni cho Lamin bit nhng ngi l ai v ti sao h li lm thuyn bng mt ci cy
mc trong rng su ny m khng chn ch gn b sng: h l ngi lng Kroan, ni lm
thuyn c mc c nht trong dn tc Maninka v h bit ch c g cy rng mi ni.

Lng tro ln nng m, Kunta ngh v ba thanh nin lng Bara m hai anh em n ang rong
rui ng trng ti gp. Tht k l, tuy trc cha gp nhau bao gi m tng nh l
anh em vy. C l v h cng l ngi Maninka. Cch h ni nng c khc Kunta, nhng trong
Ci R Alex Haley
lng, h khng khc. Cng nh h, Kunta quyt nh ri lng i tm kim thn ti ca mnh -
v cht t hi hp - trc khi tr v nh trc nhng t ma ln sp ti.

Khi gn n gi cu kinh alanxar gia chiu, Kunta bc tt qua m ng n ch mt dng
sui nh chy gia m cy ci. Khng nhn Lamin, n trt bc hnh trang khi u, vn mnh
v ci xung vc nc y hai bn tay v vo mt. N ung t mt, ri, c n gia bi kinh,
n nghe thy chic bc ca Lamin ri nh bch xung t; Cu nguyn xong, ng bt dy,
nh mng em, n thy thng b trn v pha dng nc, coi b mi au kh lm sao. Nhng
Kunta vn sng ging: "Nhp hp mt thi!" Trong khi Lamin ung, Kunta quyt nh l ngh
mt gi y cng chn. N ngh: sau khi n dm ba ming, Lamin hn c th tip tc i
cho ti gi cu kinh fitir vo lc sm ti, by gi c hai anh em t s hoan h n mt ba n
y hn v mt m ngh ngi cho li sc.

Song Lamin mt qu, thm ch khng n c. N nm ln ngay ch n va ung nc bn
dng sui, mt p xung, hai cnh tay dang ra, bn tay nga ln. Kunta lng l bc ti nhn hai
gan bn chn em, cha thy chy mu. Ri chnh Kunta cng ng chp i v khi tr dy, n ly
trong bc ra hai sut tht sy. Lay Lamin dy, n a cho em mt phn tht v n phn ca
mnh. Chng bao lu, chng li tip bc trn con ng mn qua cc ch ngot v cc im
mc m cc trai lng Bara v cho Kunta. n gn mt lng, chng thy hai b gi v hai c
gi cng my a con nt thuc la kaf u ang tt bt bt cua, thc tay xung mt dng sui
nh tm mi ra.

Khong gn sm ti, khi Lamin bt u mi lc mt nu cht hn ly ci bc i u, Kunta
trng thy ng trc c mt n lm cm ln ang bay vng, s xung t. N dng pht li,
np kn, trong khi Lamin cng qu thp xung ng sau mt bi cy. Kunta giu mi bt chc
ting con c gi con ci v pht chc my ch mi rng mp mp m mng v cnh lch b
lch bch n. Chng ang nghnh nghnh u nhn quanh th mi tn ca Kunta xuyn thng
qua mnh mt con. Kunta vt t u n cho mu chy ht ra v trong khi nng chim, n dng
tm mt ch tr th s ri cu kinh. N cng nng my bp ng rng try c dc ng,
trc khi nh thc Lamin dy, thng cu ny quay ra ng ngay lc chng t hai chic bc
i u xung. Lamin va ngu nghin chn xong ba l li ln knh ra m ru m mt di
ci mi l siu siu, ng tip khng h mi th thm ly mt ting.

Kunta ngi b gi trong khng kh tnh mch ca tri m. Cch khng xa, linh cu bt u
h. N t gii tr mt lc bng cch xc nh cc m thanh khc ca rng. Ri ba ln, n long
thong nghe thy mt iu kn thnh tht. N bit l tn hiu cu kinh cui ngy ca lng
gn y nht, do v alimam thi bng mt ci ng voi rng. N mun nhc Lamin nghe
ting gi da dit gn nh ting ngi , song n cht mm ci v thng em lc ny u c
thit g n bt k m thanh no ku ra sao. Ri cu kinh xong, Kunta cng ng lin.

Mt tri mc c mt lt, hai anh em i qua lng y v nghe ting chy nhp nhng ca ph n
th thp gi mch k nu cho im tm. Kunta tng nh thy v mch k li, nhng chng
khng dng li. Xui theo ng mt qung khng xa, l mt lng khc v khi chng i qua y,
n ng ang nh th ra, v n b ang tt ti quanh bp la nu n. Xa hn na, Kunta
trng thy trc mt mnh mt ng gi ngi bn r ng. ng c ang gn nh gp i ngi
trn mt l tin v c, va lm bm mt mnh va xo i xo li ng tin trn mt chic chiu
tre an. khi ngt qung ng lo, Kunta sp sa lt qua th ng ngc nhn ln v gi hai
anh em li ch mnh ngi.
Ci R Alex Haley

"Lo qu lng Ktacuna thuc nc Uli, ni mt tri mc trn khu rng Ximbani", ng ni,
ging the th nh v ra. "Cn cc chu qu u?" Kunta tr li l lng Jufur v ng lo gt
u. Lo nghe ni v lng y. ng ni l mnh ang bi tin c xem n bo trc ra sao v
cuc hnh trnh ca ng n thnh ph Timbuctu "m lo mun c thy trc khi cht", v
ng t hi liu cc khch l hnh c sn lng gip ng cht g khng. "Chng chu ngho
nhng rt vui sng c chia s vi ng nhng g chng chu c, ng ", Kunta va ni va ci
bc, th tay vo ly mt cht tht sy a cho ng lo. ng cm n Kunta v t ming tht vo
lng.

ng nhn c hai v hi: "Cc chu l hai anh em i du hnh ?"

"Vng, tha ng", Kunta p.

"Th l tt y!" ng gi ni v nht ln hai ng tin v c. "Hy thm ng ny vo s tin v
c trong ti sn ca chu, ri n s mang li to cho chu y", ng va ni vi Kunta va cha
cho n mt ng. "Cn chu, chng trai nh", ng a cho Lamin ng kia, "hy gi ng ny
dnh cho, khi no chu trng thnh, c ti sn ring". C hai anh em cm n v ng lo cu
Cha Ala ph h cho chng.

i tip c mt lc lu th Kunta quyt nh l n lc ph v s im lng gia n vi Lamin.
Khng dng bc cng chng ngoi li, n bt u ni: "Em , c mt truyn thuyt k l chnh
nhng l khch Maninka t tn cho ci ni ng gi y nh n. H tm ra mt loi
cn trng mi m trc h cha tng thy bao gi v bn t tn cho ni ny l Tumb Kutu
ngha l "cn trng mi". Thy Lamin khng tr li g c, Kunta bn quay u li, Lamin mi
tt ng sau li hi trn chic bc hnh l - n bung ra ri xung t - v ang cht vt buc
n li. Khi Kunta ro bc ln li, n hiu ra l do Lamin c nu ly ci bc, nn dy buc b
lng ra v cu cu xoay s h n xung khi u khng mt ting ng, v khng mun ph ci
quy tc im lng bng cch yu cu Kunta dng li. Trong khi buc li ci bc, Kunta thy chn
Lamin chy mu, song iu c d kin t trc, nn n chng ni g. Nc mt long
lanh trong mt Lamin trong khi n li i ci bc ln u v hai anh em tip tc i. Kunta t
trch mnh khng cm thy s vng mt ca Lamin v c th b n li sau lng.

Cha i xa thm c bao nhiu li thy Lamin tht ln mt ting ku tc nghn. Tng n
gim phi mt ci gai, Kunta quay li - v thy thng em trng trng ngc mt v pha mt con
bo nm p mnh trn mt cnh cy m hai a sp sa i qua bn di. Con bo kh rt x x x
x ri dng nh tri l vo m cnh cy v mt ht. Run ry, Kunta tip tc i, va hong
ht va bi bi, gin mnh. Ti sao n li khng trng thy con bo nh? C th n ch mun n
kn khi b trng thy v t chng nh v hai anh em u, v ci ging mo ln ny, tr phi
i ht sc, thng t khi bt mi sc vt gia ban ngy ban mt, cn vi ngi th cng him
thy chuyn , bt k gi gic no, tr phi chng b dn p, khiu khch hoc b thng. Tuy
nhin, trong tr nh Kunta, vt le ln hnh nh con d ci b bo ngom nt, hi n cn i chn
d. N tng nh cn vng nghe li cnh bo nghim khc ca v kintang: "Cc gic quan ca
ngi i sn phi tinh. Anh ta phi nghe thy nhng g mi ngi khc khng nghe thy, ngi
thy nhng g ngi khc khng ngi thy. Anh ta phi nhn xuyn qua m ti". Th m trong
khi n va i va ngh ngi lan man th chnh Lamin trng thy con bo. Phn ln nhng
chuyn phin phc t hi ca n trc nay u do ci thi quen y, nht thit phi sa cha
mi c n ngh bng. Nhanh nhn ci xung v vn u nhp bc, Kunta nht mt hn ,
Ci R Alex Haley
nh ln ba ln ri qung tr li tht xa, nh th l hn mang nhng t kh si quy v
qu kh sau lng chng.

Hai anh em tip tc i di nng chi chang, chy la v quanh cnh dn dn chuyn t rng
xanh sang nhng dy c vi lch ngu bn l chy, chng i qua nhng lng bi rm, nng
bc, ti - ht nh Jufur - tng by con nt la kaf u chy quanh la tht, n ng ng
ngn di gc cy bao-bp v n b chuyn gu bn b ging. Nhng Kunta thc mc ti sao
h li d lang thang quanh lng cng vi ch, g m khng em chn ngoi bi hoc nht
trong chung nh Jufur. N on chc h l mt loi ngi k d.

Chng dn bc trn nn t ct, khng c c mc, ri rc nhng qu kh nt toc ca nhng
cy bao-bp hnh th qui d. Nhng khi n gi cu nguyn, chng ngh ngi v n nh, v
Kunta thng sot li bc i u cng chn cng Lamin gi tp mu, v cc ng t
ng giao nhau vn tri ra nh mt bc tranh cho n khi, cui cng, xut hin ci khung v
s gi ci ca cy bao-bp m cc g trai lng Bara m t. Hn n phi gi n my trm
v ma, ri cui cng mi cht, Kunta ngh v nhc li vi Lamin ci iu m mt g thanh nin
ni: "Mt v grait yn ngh trong "; n em kin thc ring k thm rng cc grait, khi
cht, khng chn nh ngi thng, m c t trong hc nhng cy bao-bp c, bi chng c
cy ln nhng chuyn lch s trong u cc v grait u bt k thi gian. "By gi chng ta gn
n ni ri", Kunta ni, n nhng mun ngay lc ny c ci trng d nh lm bo hiu
trc cho cc bn. Cui cng, khi mt tri ln, hai anh em ti ch nhng h t st - v ka, ba
g trai tr!.

"Chng ti linh cm l bn s ti!" H ku to sung sng c thy Kunta: H khng m
xa g n Lamin nh th n ch l thng em la kaf th hai ca bn thn h vy. Gia cuc
chuyn tr si ni, ba g thanh nin hnh din ph nhng ht vng nh xu h thu lm
c. Sng hm sau, tia sng u tin va l, Kunta v Lamin nhp bn, xn nhng tng t
st dnh nhem nhp th vo nhng bu nc ln. Sau khi khuy ln ln ri t t ch nc
bn i, h qu ngn tay r rm tht k xem c ht vng no lng xung y bu khng. Thnh
thong c mt ht nh nh ht k, hoc to hn mt t.

H lm vic ro rit n ni khng cn th gi tr chuyn. Trong cn lng sc vng, thm
ch Lamin dng nh qun c nhng c bp au nh ca mnh. V mi mt ht vng qu gi
c thn trng b vo thn rng nhng chic lng cnh b cu rng ln nht, nt cht bng
mt cht bng. Khi ba g thanh nin ni h lm nh th l ri th Kunta v Lamin c
y su chic lng. By gi - h ni - h mun i ngc ng ln xa hn, vo su hn trong
ni a kim ng voi. H bo l h c nghe k v nhng ni thnh thong c nhng con
voi gi b gy ng trong khi nh nh bt r cy rng kim n. H cng nghe ni l nu tm
ra nhng bi tha ma b mt chn voi, s c c mt kho tng ng voi. Kunta c mun cng i
khng? Anh chng b cm d mnh lit, ci nghe cn ho hng hn c sn vng na. Nhng
n khng th i c - v vng Lamin. N bun b cm n li mi mc ca h v ni rng n
phi a em v nh. H nng nhit chia tay nhau, sau khi Kunta p bng c cc g trai n
phi nhn li gh thm Jufur trn ng tr v Bara.

Cuc hnh trnh tr v dng nh c v ngn hn i vi Kunta. Chn Lamin chy mu au
hn, song khi Kunta a nhng chic lng ng ht vng cho n mang v bo: - "Chc m s
khoi nhng th ny", th n li i nhanh hn l ng khc. Ni vui sng ca Kunta khng ln
hn nim hnh phc m bn thn n cm thy do vic mang em cng i, cng nh cha n
Ci R Alex Haley
tng lm th vi n - cng nh Lamin mt ngy kia s a Xuoau i v ri n lt Xuoau
s a Mai. Gn n cy l khch lng Jufur, Kunta bng nghe thy ci bc i u ca
Lamin li ri mt ln na. Kunta gin d quay ngi li, song lc n trng thy v mt cu
khn ca thng em. "Thi c lt na hng nht!" n gt. Khng ni mt li, qun pht nhng
bp tht au nhc v i chn chy mu, Lamin lao qua mt Kunta hng v pha lng, b gi
khng khiu chy nhanh hn bao gi ht.

Khi Kunta vo qua cng lng, n b, tr con ang no nc bu quanh Binta, b ny ci su chic
lng chim ng ht vng ln tc, r rng l thanh thn nh hn ngi v sung sng c h
mun v tim. Mt lt sau, b mt Binta v Kunta trao i mt ci nhn u ym, nng nn hn
hn nhng li cho hi thng thng gia mt ngi m vi con trai ln i xa tr v. Chng
my chc, ming li bo lo ca m ph n k cho tt thy mi ngi lng Jufur bit
hai a con trai ln nh Kint mang v nhng g. "Trn u Binta c c mt con b ci" mt
b gi ku ln nh vy - s vng trong nhng chic lng chim mua mt con b ci - v tt c
cc ph n khc lp li cu .

"Con lm tt", mr ni gn ln khi Kunta gp ng. Nhng ci tnh cm h chia s vi
nhau khng cn di li thm, cn ln hn l vi Binta. Trong nhng ngy tip theo, cc bc
huynh trng gp Kunta trong lng v bt u ni chuyn vi n v mm ci mt cch c
bit, v n trang trng tr li mt cch tn knh. Bn nhc la kaf th hai, bn ca Xuoau,
u cho Kunta nh mt ngi ln, ming ni: "Bng an!" hai tay chp ln ngc ng yn cho
n khi n i qua. Thm ch, mt hm, Kunta cn nghe hng thy Binta c k ni chuyn v
"hai ngi n ng m ti phi phc v cm nc", v lng n y t ho khi thy m n cui
cng hiu ra n l ngi ln.

By gi, Kunta cho Binta khng nhng nu n m cn lm nhng vic bi u chy - iu
m b vn hm hc v khng c lm. V n cm thy by gi c thnh thong n thm li
cn lu ca m th cng tt thi. Cn Binta th c lng xng tt t, ti hn hn, thm ch lc
nu n cng m a ht mt mnh, mt cch t nhin thoi mi, Kunta thng hi xem b c cn
n lm g khng; nu b tr li c, n st sng lm ngay tht sm, bt k l vic g. Nu Lamin
hay Xuoau nghch n qu, n ch cn l mt l lp tc hai a im bt. V Kunta thch tung
bng Mai ln ri ly khi n ri xung, cn Mai th cng khoi tr ny hn. V phn Lamin
th r rng n coi ng anh ln ch km c Cha Ala. N chm nom by con d ca Kunta (ang
sinh si ny n) nh th l nhng con d bng vng v st sng gip Kunta gy dng mnh
rung lc v mch k.

Bt c lc no Binta cn vic g quanh lu, Kunta u em c ba a tr i cho khi vng tay
b v b ng ca mm ci, nhn theo n kiu Mai trn vai, theo sau l Lamin vy vo nh
con g trng v Xuoau ghen tc chy ng ui. Tht tt p, Kunta ngh - tt p n ni n
bt u cht thy mnh c ao mt ngy no s c mt gia nh ring nh th ny.

Ci R Alex Haley

Chng 31

Nh cac ga trai mi trng thanh c phep lam th khi nao khng can tr gi n nhim vu,
Kunta va ban be cung la Kaf thng ngi ria ngoai cung cac phin chinh thc cua Hi ng
B lao hop mi tun trng mt ln di cy bao-bap lang Jufur. Ngi o trn nhng tm da
thuc rt sat nhau, su v b lo cao nin nht cng gn gi nh ci cy, Kunta nghi vy, va cung
tac nn t mt loai g, tr mt iu la cac vi u en nh g mun trn cai nn trng cua nhng
chic ao dai va m trum u tron xoe. Ngi i din vi cac vi la nhng ngi gp kho khn
hoc co chuyn tranh chp cn giai quyt. ng sau nhng ngi kin nghi la cac bc huynh
trng trung nin nh mr ngi thanh nhiu hang tuy theo tui tac va ng sau ho la canh
trai mi thuc la tui Kunta. Va ng sau bon nay, cac phu n trong lang co th ngi, mc du
hoa hon ho mi d, trong trng hp co ai thn thich trong gia inh bi dinh liu vao vn se
c xet. Xun thu nhi ky mi thy tt ca phu n co mt - chi khi nao co mt vu ha hen lam
u chuyn phim rm ra.

Chng thy mt phu n nao n d khi Hi ng hop ban nhng vic thun tuy hanh chinh,
nh quan h cua Jufur vi cac lang khac. Tuy nhin, vao ngay ban cac vn cua dn lang, thi
c toa va ng va n ao - nhng tt ca mau chong im lng khi vi cao nin nht trong s cac
b lao gi chic dui inh nhng hat mau rc r trn chic trng hi thoai t trc mt, go tn
ngi u tin c xet. iu o c lam theo trinh t tui tac nhm phuc vu nhng nhu cu
cua ngi ln tui nht trc tin. Bt ky ai ng ra trinh bay trng hp cua minh, tt ca cac vi
b lao u m m nhin xung t, lng nghe cho n khi ngi o noi xong va ngi xung.
n y, bt ky ai trong hang huynh trng u co th t cu hoi vi anh ta.

Nu vn co lin quan n mt v tranh chp, thi by gi n lt ngi th hai trinh bay v
phia minh, tip theo la nhng cu hoi na, lin sau o, cac vi b lao se quay lng lai, chum u
ban bac, co th cung mt kha lu. Mt vai vi co th con ngoanh lai hoi thm my cu. Nhng ri
cui cung, tt ca quay tr lai phia trc, mt vi ra hiu cho ngi hoc nhng ngi c thm
xet ng ln va by gi vi b lao cao tui nht tuyn b quyt inh cua Hi ng, sau o trng
giong ln cai tn tip theo.

Ngay ca i vi nhng thanh nin mi trng thanh nh Kunta, phn ln nhng cuc iu trn
nay cung la nhng vn thng thng. Nhng ngi co con mi e xin mt manh rung ln
hn cho chng va thm mt vach lua cho v - Loai yu cu ma hu nh bao gi cung c chp
nhn nhanh chong, cung nh nhng yu cu xin manh rung u tin cho nhng trai cha v
nh Kunta va cac ban anh. Trong thi gian ren luyn trng thanh, Kintang a dn do ho ng
bao gi bo bui hop nao cua Hi ng B lao tr trng hp bt buc, vi vic chng kin cac
quyt inh cua Hi ng se m rng kin thc cua mt con ngi trong qua trinh tui tac tng
ln cho n khi chinh anh ta cung thanh mt b lao. Khi d phin u tin, Kunta nhin mr
ngi ng trc, t hoi khng bit trong u cha minh a cha my trm quyt inh ri ma vn
cha thnh b lao.

Tai phin u, Kunta chng kin mt vu v t ai co dinh liu n mt chuyn tranh chp. Ca
hai ngi an ng u nhn v phn minh s qua cua my cai cy thoat u do ngi th nht
Ci R Alex Haley
trng trn mt manh t ma hin nay ngi th hai co quyn trng cy, vi gia inh ngi th
nht a giam nhn s. Hi ng B lao cho ngi th nht hng s qua va noi: "Nu anh ta
khng trng cy thi lam gi m co qua".

Tai nhng phin sau, Kunta thy nhiu ngi bi kt ti anh v hoc anh mt cai gi o mn
cua mt ngi nao o, ngi nay tc ti noi rng cac th y va quy lai va mi tinh. Tr phi
ngi mn co nhn chng a ra bng c bac bo iu o, con thng thng anh ta u
c lnh phai n hoc thay th th kia bng mt cai mi gia tri ngang nh th. Kunta con
thy nhng ngi gin d buc ti ngi khac dung ma thut reo rc vn rui cho minh. Mt ng
trinh bay rng co ngi a ly mt cai ca ga trng cham vao ng ta, lam cho ng ta m rt
nng. Mt ngi v tre khai rng ba me chng mi a giu mt th cy bui nao o vao trong
bp cua minh, khin cho nu nng bt c cai gi cung m hong. Va mt ba goa lu loa rng
mt ng gia gi giong tan tinh bi ba c tuyt, a ly vo trng tan thanh bt rc ln li i cua ba,
khin cho ba mc vao mt chui dai nhng chuyn phin phc va ba lin m ta nhng phin
phc o. Nu vn c trinh bay vi bng chng hung hn, y u v ng c va kt qua cua
tro ma thut, Hi ng se lp tc ra lnh anh trng mi vi phap s lu ng gn nht ti
Jufur xua ta, phi tn se do ke lam iu xu phai chiu.

Kunta thy cac con n c lnh phai thanh toan song phng, du co phai ban cua cai i, hoc
nu khng co gi ban thi phai lam tra n cho ngi cho vay. Anh thy nhng n l t cao chu tan
ac, hoc cho n chng ra sao, hoc ly qua na nhng gi do lao ng cua ngi n l sn sinh
ra. n lt ch li buc ti n l n gian bng cach giu gim mt phn san phm cua ho,
hoc lam vic khng u mc, hoc c tinh anh gy nng cu. Kunta thy Hi ng cn nhc rt
cn thn cac bng chng trong nhng vu nay cung vi lai lich thanh tich mi ngi trong lang va
khng phai la han hu ma thanh danh cua mt s n l lai rt tt ep hn chu ho!

Song i khi, gia chu va n l khng co tranh chp gi. Tht vy, Kunta a tng thy ho cung
n xin phep cho n l ci ngi trong gia inh ca chu. Nhng bt c cp nao inh ly nhau,
trc ht phai c phep cua Hi ng. Nhng i ma Hi ng xet la co ho qua gn vi nhau,
bi t chi pht, nhng i vi nhng cp khng bi coi la nh th, cung phai co mt giai oan
ch i mt tun trng t luc yu cu n khi tra li, thi gian o dn lang co nhim vi lng le
n thm bt ky vi b lao nao, nu bt ky iu gi tt hoc xu c bit ring v cp trai gai
ang c xet. T thi nin thiu mi ngi trong la i y co lun lun to ra co gia giao hay
khng? Mt trong hai ngi co bao gi gy phin phc v li cho ai, k ca cho chinh gia inh
minh? Mt trong hai ngi co bao gi biu l bt c khuynh hng xu gi thuc bt c loai nao,
thi du nh gian ln hoc noi sai s tht khng? C gai co ni ting la cau kinh va hay cai va
khng? Chang trai co ni ting la hay anh p d mt cach tan nhn khng? Nu vy, cuc
hn nhn se bi t chi, vi theo tin ngng, mt con ngi nh th se truyn nhng net ca tinh
o cho con cai. Song, theo nh Kunta c bit ngay t trc khi anh bt u d cac phin hop
cua Hi ng, phn ln cac cp u c ng y cho ci, bi vi i bn cha me trong cuc
u a c bit nhng giai ap cho cac cu hoi o va thy chung la thoa ang trc khi chinh
ho thun tinh cho phep.

Tuy nhin, tai cac phin hop cua Hi ng, Kunta c bit rng i khi cac bc cha me lai
khng c nghe k v nhng iu ma ngi ta noi vi cac vi b lao, Kunta a thy mt trng
hp xin phep ci bi t chi thng thng khi mt nhn chng ng ra khai rng chang trai cua
d inh hn nhn nay, hi con nho i chn d, a tng n cp cua anh ta mt cai lng, tng
Ci R Alex Haley
khng ai trng thy. Hi y anh ta khng em trinh ti nay la vi thng hai cu cu hay con be;
nu a em trinh, thi chiu theo lut, bay tay phai cua cu cu t a bi cht t. Kunta ngi nh
bi ong inh khi ga n trm, cui cung bi vach mt, oa ln khoc, phun ht ti trang trc mt
cha me tht kinh va c gai ma ga ang xin ci, c nay bt u thet ln. Sau o it lu, ga bin
khoi Jufur va khng ai gp lai hoc nghe noi v ga bao gi na.

Sau my thang d cac phin hop cua Hi ng, Kunta chng phn ln cac vn i vi cac
vi b lao la do nhng ngi co gia tht - c bit do nhng ngi an ng co hai, ba hoc bn
v. Ngoai tinh la cai ti nhng ngi nay hay tha kin nht va nhng iu khng hay se n vi
ke thu pham nu li buc ti cua ngi chng c ung h bng nhng li chng thuyt phuc
bn ngoai hoc nhng chng c vng vang khac. Nu ngi chng bi xuc pham thi ngheo ma
ke pham ti lai giau co, Hi ng co th ra lnh cho thu pham np cua cai cho ngi chng no,
mi ln mt th, cho n khi nao anh ta noi: "Ti u ri", iu nay thng xay ra khi g gian
dm chi con cai lu rng tuch. Nhng nu ca hai ngi an ng cung ngheo, ma o la trng
hp thng thng, Hi ng co th ra lnh cho ke pham ti lam n l cho ngi chng trong
mt thi gian c xem la u chuc lai vic s dung v anh ta mt cach phi phap nh vy.
Va Kunta lo s thay cho mt ga tai pham nhiu ln, khi cac b lao inh ngay, gi a ga ra
trc cng chung phat ba mi chin roi on trn lng trn, do ngi chng bi xuc pham gn y
nht thc thi, theo ung quy tc Hi giao c la "bn mi tr mt".

Nhng y nghi cua ban thn Kunta v vic ly v co phn nao ngui khi anh quan sat va nghe
nhng ba v va nhng ng chng bi xuc pham phn n k ti nhau trc Hi ng. Trong
nhng vu ma k t khi Kunta ren luyn trng thanh tr v, khng co vu nao c Hi ng
xet x lai khin anh cung ban be hi hp ch i bng cai vu khi u vi nhng ban tan xi xao
v hai ga trong la Kaf cua ho va hai qua phu kha ai nht Jufur. Cui cung, n hm vn
c a ra trc Hi ng, hu ht dn lang tu tp t sm chim ch ngi tt nht. Trc
tin, mt s chuyn thng l cua ngi gia c giai quyt, ri n trng hp cua emb
ab va Kii Tamba cach y hn mt vu ma a c ly di, nhng nay tr lai trc Hi ng
ci toe toet, nm tay nhau, xin phep c tai hp. Anh, a bng thi ci khi b trng nghim
khc bao: "Trc kia cac ngi a khng khng xin ly di, vi vy cac ngi khng th ci lai -
cho n khi gia chng mi bn u co v mi va chng mi".

Ting hao hn cua nhng ngi ngi ng sau im bt khi trng bao tn nhng ke c xet tip
theo: "Tua Tamba va Kalilu Cont! Fanta Beng va Xf Kla!" Hai ga thuc la Kaf cua
Kunta va hai chi goa ng dy. Qua phu cao ln hn, Fanta Beng noi thay cho tt ca, co ve
nh chi ta a thc tp cn thn nhng gi cn tha tht, song chi ta vn nm np lo s. "Tua
Tamba xun xanh a hai mi hai vu ma va ti thi ba mi ba, tht kho co c hi ly chng
na", chi ta noi vy va xin Hi ng chp thun cho chi c lam ban ngoai hn thu, lo bp nuc
va chiu ging cho Xf Kla, cung nh Tua Tamba vi Kalilu Cont.

Cac b lao hoi ca bn ngi my cu - hai qua phu tra li mt cach t tin, con hai ga ban cua
Kunta thi ngp ngng, trai hn vi cung cach manh bao thng l cua ho. Ri cac b lao quay
lng lai, thi thm vi nhau. Cui cung khi cac b lao quay tr ra, c toa nin lng cng thng n
ni mt cu lac ri cung co th nghe thy. B trng noi: "Chua Ala chc cung chp thun! Cac
ngi la qua phu se co an ng ma dung, con cac ngi la trai mi trng thanh se thu c
kinh nghim quy bau cho vic hn nhn mai sau".

Vi b trng p manh cy gy hai ln vao canh trng va nhin trng trng vao am phu n lao
Ci R Alex Haley
xao phia sau. Chi n khi ho im lng, cai tn tip theo mi c goi: "Jank Jalon!" C a nay
mi mi lm vu ma, nn c xet cui cung. Ca lang Jufur a nhay mua va m tic n mng
khi a thoat khoi tay mt tn tubp nao o a bt coc a, va tim ng v c n nha. Th ri,
my tun trng sau, bung a cha phnh ln, mc du cha chng, gy ra bao iu ban ra tan vao.
Tre va khoe manh, k ra a ta vn co th tim c mt ngi an ng ln tui thun ly lam v
be th ba hoc th t gi o. Nhng ri a be ra i: da no trng bt ky la va toc rt khac
thng - va sau o, h Jank Jalon xut hin u la moi ngi u nhin xung t va vi va
lang i ch khac. Mt long lanh l, gi y c gai ng ln va hoi Hi ng: c ta bit lam th
nao y? Cac b lao khng quay lng lai ban bac; b trng noi Hi ng se con phi cn
nhc vn cho n phin hop tun trng sau vi y la mt vu thuc loai nghim trong nht va
kho khn nht. Noi ri, cu cung nm b lao kia ng dy ra v.

Bi ri va phn nao bt man vi cai cach kt thuc phin hop, Kunta ngi lai mt luc sau khi
phn ln cac ban cung s c toa con lai a ng dy, va chuyn tro vi nhau va tr v lu
ring cua minh. Khi Binta mang ba n chiu n, u Kunta vn con y nhng suy nghi va
trong khi n, anh chng noi vi me li nao, ma Binta cung th. Lat sau, khi cm ly giao va
cung tn chay ra vi tri canh phong cung vi con cho ul - vi m nay n phin anh gac ngoai
lang - Kunta vn tip tuc nghi: v a be da bnh bch vi b toc ky quai, v cha no hn con
quai di hn na va v vic liu tn tubp y co n thit Jank Jalon hay khng nu nh c a
khng thoat khoi hn.

Ci R Alex Haley

Chng 32

Trong tha rung lac chin vng vc anh trng, Kunta leo ln cy ct co khoet nc va ngi
khoanh chn trn choi canh dng thanh chac vng chai, cao vot khoi mt t. t vu khi bn
ngoai canh minh - cung vi chic riu ma anh d inh sang hm sau se dung n g lam khum
trng - Kunta theo doi con cho Ul va khit khit va chay lng xng y o trong canh ng
bn di. Kunta nh lai cach y my vu ma, trong nhng tun trng u tin lam nhim vu
canh phong chi mt con chut lao xao trong am co la anh a vi nm cht cy giao. Mi cai
bong lai tng mt con khi; mi con khi tng la mt con bao va mi con bao ng la mt tn
tubp, c th cho n khi tai mt tr nn day dan vi nhim vu. n mt nao anh thy minh
co th phn bit c ting su t gm vi ting bao rng. Tuy nhin, anh phai mt nhiu thi
gian hn mi hoc c cach lun lun tinh tao canh gac sut nhng m dai o. Khi nhng y
nghi cua anh bt u hng vao ni tm; nh vn xay ra lun lun, anh thng qun bng minh
ang u va co nhim vu phai lam gi. Song cui cung anh hoc c cach tip tuc canh gic
bng mt na u, con na kia vn khi su nhng y nghi ring t.

m nay anh ang nghi v mi tinh ngoai hn thu ma Hi ng B lao a chp thun cho hai
thng ban. Trong nhiu tun trng, chung a bao vi Kunta va ban be rng chung se em vn
cua minh ra trinh trc Hi ng, song khng ai thc s tin ca. Va gi y, vic o a xong
xui. Co le chinh luc nay y, anh nghi bung, chung ang lam cai hanh ng ngoai hn thu trn
ging vi hai nang goa cua chung cung nn. Bng nhin, Kunta ngi thng ngi c gng hinh
dung canh o ra sao.

Nhng iu it i Kunta c bit v chuyn bn di y phuc an ba, chu yu la nghe qua cac
chuyn tan gu cua cac ban cung la Kaf. Anh bit trong vic thng thuyt ci xin, cac ng
b bn nha gai phai bao am con minh con trinh tit nng gia c du ti mc cao nht. Va
phu n la dinh dang li thi vi mt l nhng th mau me, iu o anh cung bit. Mi mt tun
trng, ho lai ra mau, ca nhng luc e con, va ca cai m ho ly chng na. Mi ngi u bit
sang hm sau o, hai ba me cua cp v chng mi ci n lu tn hn, ly tm vai trng lot
di ch nm, bo vao mt cai lan ra sao, ph ch vy mau cho Alimam lam bng chng s
trinh tit cua c gai nh th nao, va chi n luc o vi trng l mi i quanh lang giong trng
noi ln s phu h cua Chua Ala i vi am ci o. Nu tm vai khng vy mau - Kunta bit -
ngi chng mi se gin d ri bo cn lu cung vi hai ba me lam chng va ku to ba ln cho
tt ca cung nghe thy: "Ti ly di c!".

Song tinh ban ngoai hn thu khng dinh dang gi n moi th o - chi la chuyn thanh nin mi
trng thanh ngu vi gai goa t nguyn va n chung bp. Trong mt thoang, Kunta nghi n cai
ve Jinna M Baki a nhin minh khng cn giu gim y cua chi ta, gia am ng x y chen
chuc ngay hm trc vao luc phin hop cua Hi ng kt thuc.

Tm tri Kunta nh v mt s thiu n ma anh va Lamin a gp tai mt lang trn ng tr v
sau mt cuc hanh trinh sn vang. Co khoang mi c, Kunta phong chng th, tt ca u en
gion, xim ao cht cng, eo chui hat y mau sc va vong tay, ngc vng cao va nhng bim
toc nho dong ln. Bon nay khi Kunta i ngang qua, a hanh ng tht ky la, n ni Kunta phai
Ci R Alex Haley
mt mt luc mi hiu ra rng vic cac c a lam b nguy i nhin ra ch khac bt c luc nao thy
Kunta nhin minh, khng co nghia la cac c khng quan tm n anh chang, ma la mun anh
chang phai quan tm n minh.

Ging cai tht n rc ri, Kunta nghi. Nhng thiu n vao la tui Kunta Jufur khng bao
gi chu y ti anh, du chi n mc va u ngoanh i nhin ch khac. Phai chng la vi chung a
bit Kunta tht s la nh th nao? Hoc gia, phai chng la vi chung bit cu cu con tre hn b
ngoai nhiu - qua tre cha ang chung quan tm? Co le cac c gai lang no tng rng
khng mt l khach nao dt theo mt thng be lai co th di hai mi, hai lm vu ma, noi chi
n chuyn cu cu mi mi bay. Nu bit vy, hn ho a giu ct ri. y th ma mt qua phu
tha bit anh tre nh th nao, vn ang cn anh y. Co khi anh khng ln tui hn lai la iu
may mn cung nn. Nu anh ln tui hn, am con gai Jufur hn se ngm nguyt vi anh nh
kiu cac c lang no va anh bit ca cai am y chi co c mt iu trong u: ly chng. It ra
thi Jinna M Baki a qua tui tim kim mt cai gi vt trn mt tinh ban ngoai hn thu. Tai
sao mt ngi an ng lai cn phai ly v khi ma anh ta co th c mt ngi an ba nu n
cho minh, ngu vi minh ma khng phai ci xin gi ca? Chc hn la phai co mt ly do nao o.
Co le bi vi chi co thng qua hn nhn, mt ngi an ng mi co th co con cai. o la mt
iu tt ep. Song liu anh ta co gi day nhng a con o, nu anh ta cha sng kha nhiu
hoc hoi i chut v th gii - khng phai chi hoc cha e minh, arafang, va kintang,
ma cn bng canh t tham him th gii cho ban thn minh nh cac bac Kunta a lam?

Cac bac anh, thm chi, vn cha ly v, mc du ln tui hn ca cha anh va phn ln an ng
vao tui y u a ly v hai. Chng bit mr co tinh chuyn ly v hai khng? Y nghi nay
lam cho Kunta git minh n ni cu cu ngi thng ngi ln. Va liu ri me se cam thy th
nao v chuyn y? , vi t cach la v ca, it nht Binta cung co th bao cho v hai bit bn
phn minh, bt c ta lam tht lc va quy nh nhng ln c ta c ngu vi mr. Liu se co
chuyn rc ri gia hai ngi an ba khng nhi? Khng, anh chc chn Binta se khng nh v
ca cua vi kintang, ba nay nh moi ngi u bit, lun quat thao va chi bi cac v be, lam cho
ho ao in n ni hoa hon ng chng mi c yn thn.

Kunta xoay th ngi, bung thong chn mt luc qua mep cai san choi nho be cho bp thit
khoi bi chut rut. Con cho Ul nm cun tron trn mt t bn di anh, b lng nu mt lp
lanh di anh trng, nhng anh bit no chi gia v ngu, mui va tai vn ngo nguy tinh tao rinh
tng mui m h nht hoc tng ting ng chm ln sua va rt theo nhng con khi u cho
gn y hu nh m nao cung xung pha rung lac. Trong mi mt phin canh phong dai dc,
it co gi khin Kunta thich th hn la nhng luc - d thng mt m co ti mi mi hai ln
nh th anh bi ko bt ra khoi dong suy nghi bi ting hm he t ngt ng xa cua mt con
khi u cho nao o bi bao v trong bui rm - nht la nu ting gm g cua con khi u cho
chuyn thanh ting rit ln ri mau chong cm bt, co nghi la no khng chay thoat.

Nhng gi y, khi Kunta ngi trn mep choi, nhin rng ra khp canh ng, tt ca u ng
lng. Du hiu duy nht cua s sng, trn thc t, bn kia bai co cao, la anh la vang bp bung
cua mt muc ng ngi Fulani phia xa, anh ta khoa bo uc co kh xua mt con thu nao
o, co le la mt con linh cu, ang lang vang qua gn an bo cua minh. Ngi Fulani chn dt
gia suc kheo n ni nhiu ngi cho rng ho co th noi chuyn tht s vi loai vt. Va mr
a tng k cho Kunta la mi ngay, nhng ngi Fulani thng rut mt it mau c bo ra, trn
vi sa ung, xem nh mt phn tin cng chn dt. Tht la mt dn tc ky la, Kunta nghi
Ci R Alex Haley
bung: "Tuy khng phai la noi ging Maninka, ho cung gc gac Gmbia nh anh. Vy nhng
ngi - va phong tuc - bn kia bin gii t nc anh chc hn con ky la hn bit bao nhiu.

Trong vong mt tun trng sau khi cung vi Lamin i sn vang tr v, Kunta c hao hc mun
ln ng mt ln na - ma ln nay thi lam mt cuc vin du tht s. Anh bit nhiu thanh
nin khac cung la kaf ang d inh du hanh n mt ni nao o ngay sau khi thu hoach lac va
mach k xong, nhng khng ga nao mao him i xa. Con Kunta thi mun c nhin thy va t
chn ln cai ni xa xi goi la Mali, tai o, trc y khoang ba, bn trm vu ma theo li mr
va cac ng bac, thi tc Kint a khi ln. Theo anh nh, cac ng t dong ho Kint a ni danh
la nhng th ren, nhng con ngi a chinh phuc la lm ra nhng vu khi bng st tng
gianh thng li trong nhiu cuc chin tranh va nhng cng cu st khin cho cng vic lam
rung vt va. Va t cai gia inh Kint ngon ngun o, tt ca chau con dong doi va tt ca
nhng ngi lam vic cho ho u ly ho Kint. Va mt s ngi trong thi tc y a di truyn
n Moritanya, ni chn nhau ct rn cua vi thanh nhn, ng ni Kunta.

cho khng mt ngi nao khac, k ca mr, bit v d inh cua minh trc khi cng b,
Kunta a ht sc bi mt thinh vn Arafang, thm do con ng tt nht i n Mali. Arafang
ve mt cai s trn mt t, ri, a ngon tay vach theo o, ng bao Kunta rng c i theo b
sng Kamby theo hng cu nguyn Chua Ala sau ngay thi se ti ao Xam. Qua ch o,
dong sng hep lai va quay ngot v bn phai, bt u un khuc rng rn, vi nhiu chi nhanh
hn n re ngang, cung rng nh sng chinh, ven b ly li nhiu quang khng nhin c vi
nhng rng c day c i ch moc cao bng u ngi. Ch nao nhin thy c b sng -
thay giao noi vi anh - thng nhan nhan nhng khi, tru nc, ca su to tng va hang an khi
u cho, mi an co ti dm trm con.

Nhng hai hay ba ngay i ng kho nhoc, nh vy se a Kunta ti mt hon ao ln th hai,
tai o cac b thp, bun ly se nh ln thanh nhng vch nho rm ri nhng bui cy nho. Con
ng mon ngon ngoeo theo doc sng luc nay se a anh qua cac lang Banxang, Karantaba va
iabugu. Chng my chc sau o, anh se qua bin gii phia ng cua Gmbia va i vao Vng
quc Fulau, t o i na ngay ng na se ti lang Fatt. Kunta ly trong tui sn ra mt
manh da thuc ma Arafang a a cho anh. Trn o, co ghi tn mt ngi ban ng nghip cua
Arafang; thy bao ng nay se chi dn cho Kunta v quang ng t mi hai n mi bn
ngay tip theo, xuyn qua mt vung t goi la Xngal. Bn kia vung nay Arafang noi - la Mali
va cai ich cua Kunta, Kaba, ia im chinh cua t nay theo Arafang hinh dung thi va i va
v phai mt khoang mt tun trng - cha k Kunta inh lai Mali bao lu.

Bit bao ln Kunta a ve va nghin cu con ng y trn nn t cn lu cua minh - ri lai xoa
i trc khi Binta mang cm ti - n ni anh hu nh co th nhin thy no hin ln trc mt
trong khi ngi trn choi canh canh ng lac luc nay. Nghi n nhng phiu lu ch i minh
trn con ng y - va Mali - anh phai cht vt lm mi kim ni long hm h mun ra i. Anh
cung khng kem hm h mun noi vi Lamin v k hoach cua mnh, khng nhng vi mun san
se iu bi mt ring, ma con vi anh a quyt inh em thng em i theo na. Anh bit Lamin a
hunh hoang bit my v chuyn i trc vi anh trai. T o n nay, Lamin cung a trai qua
ren luyn trng thanh va hn se la mt ban ng hanh ang tin cy va giau kinh nghim. Song
ly do su xa nht khin Kunta quyt inh mang no i chi n gian la anh cn co bu ban, Kunta
phai tha nhn th.

Trong mt luc, Kunta ngi trong bong ti mim ci mt minh, nghi n b mt cua Lamin khi
Ci R Alex Haley
xet thy a n luc bao cho no bit. C nhin Kunta d inh a tin y ra mt cach ngu nhin,
y nh th va mi cht nghi n thi. Song trc luc o, anh phai noi vi mr a. Trn thc
t, anh chc chn rng mr se rt hai long va thm chi ca Binta cung se bang hoang hn
trc, mc du ba se lo lng. Kunta t hoi khng bit co th mang cai gi Mali v cho Binta
ba cn nng niu quy bau hn ca nhng cai lng y hat vang dao trc. Co th la my cai lo c
binh quy hay suc vai ep; mr va cac ng bac Kunta a k la cac phu n dong ho Kint ngay
xa Mali vn ni ting v tai nn lo va dt nhng loai vai co hoa tit rc r, cho nn co th la
phu n dong ho Kint o hin vn con lam nhng th o.

Kunta nay ra y nghi la khi Mali tr v, anh se vach k hoach cho mt chuyn i khac vao vu
ma sau. Thm chi anh co th du hanh ti cai min xa xm bn kia nhng sa mac bt tn, ni
ma cac ng bac anh a noi v hang oan dai nhng con vt ky la cha nc hai cai bu trn
lng, Kalilu Cont va Xt Kla co th co nhng mu goa gia, xu xi cua chung, con anh, Kunta
y, anh se lam cuc hanh hng n tn t thanh La Mc. Tinh c luc o mt lai m m
nhin v hng thanh ph thn thanh y, Kunta cht thy mt m la vang nho xiu, chay u
n tit u ng kia canh ng. Anh hiu ra la ga muc ng ngi Fulani ng y ang nu
ba im tm. Kunta thm chi khng nhn thy ca nhng tia sang yu t u tin cua rang
ng.

Vi tay xung nht vu khi v nha, anh thy cai riu va nh n vic ly g lam khung trng.
Song anh nghi minh mt ri, co le mai hng n g. Khng, anh a i c na ng ti rng,
nu khng lam lun by gi, anh bit la co th se gac lai n phin gac sau, tc la mi hai
ngay na. Va lai, nhng b s mt moi nh vy la khng ang mt nam nhi. C ng i chn
th xem co bi chut rut khng va chng thy cam giac t dai gi, anh tut theo cy ct khoet
nc xung t, ni con cho Ul ang i, sung sng sua nho nho va vy ui. Sau khi quy
xung oc kinh xuba, Kunta ng dy vn vai, hit mt hi dai khng khi mat me va ct bc
chay tng tng v phia b sng.

Ci R Alex Haley

Chng 33

Mui thm quen thuc cua hoa rng y p hai l mui Kunta khi anh chay qua lp co long lanh
sng sm thm t chn, trong nhng tia nng u tin. Diu hu ln vong trn u tim mi
va nhng con mng bn canh ng rn ln ting ch nhai m p. Anh re li ne xa mt cai cy
tranh lam kinh ng mt by chim het u y canh nh nhng chic la en ong. Nhng k
ra anh cha cn mt cng lam th, bi vi anh va mi qua o thi mt ting quang quac khan khan
gin d lam anh nganh u lai va vn nhin thy hang trm con qua xn x ui lu chim het
khi ch u.

Va chay va th tht su, song khng hn hn, anh bt u ngi thy mui thm xa hng cua
nhng cy xu khi ti gn lp cy bui thp va dy t b sng toa rng mai vao phia trong. Va
mi trng thy anh, mt ting khit khit t ngt lan i trong am ln rng, dt dy theo mt loat
ting g gao trong am khi u cho, nhng con c to ln mau chong y v con ra sau lng.
Hi nho tui hn, anh thng dng lai bt chc chung, gm ghe va nhay ln nhay xung, iu
o bao gi cung lam cho bon khi u cho tc ti, chung vung nm m d d va i khi con
nem a na. Nhng anh khng con la mt chu be na va anh a bit i ai vi moi sinh vt
cua Chua Ala nh ban thn anh mun c i ai: vi long tn trong.

Nh nhng t song trng rp rn, tng an co bach, su, vac va b nng chp chi bay ln t
ch ngu khi anh re li i qua am xu rng rit, xung b sng. Con cho Ul cua Kunta chay ln
trc ui nhng con rn nc cung nhng con rua nu to tng ang trt bun tri tut xung
nc, khng lai ly mt gn song ln tn.

Nh anh vn thng lam th mi khi cam thy cn ti y sau mt m gac, Kuntan ng mt
luc bn ria sng ngm mt con dic mau xam bay cach mt nc xanh nht chng mt cy giao
dng ng, keo rt i chn dai manh, mi nhat p canh lai lam song gn ln tn. Mc du
ging dic chi kim ca nho, Kunta bit rng trn doc sng, y la ch tt nht tp trung ca
kujal, mt loai ca to, khoe ma Kunta thich bt v cho Binta nu vi hanh; gao va ca chua ng.
Vao luc bung ang si ung uc oi im tm, chi nghi n no cung u khin cho Kunta thy oi.

i xui theo dong mt quang na, Kunta re khoi b nc, qut vao mt con ng mon do
chinh anh vach, ti mt cy xu c rt quen thuc sau bit bao ln ti thm. Run ngi ln canh
thp nht, anh treo sut n tn ch anh thich ngi vt veo gn ngon. T o, trong bui ban
mai ngi ngi, vi anh mt tri roi m trn lng, anh co th nhin sut ti khuc ngot gn nht
cua dong sng con la lit tng by chim nc ang ngu va qua na la nhng vat rung lua cua
phu n rai rac im nhng choi tre t tre s sinh. Dao minh con be, me t minh vao cai choi
nao nhi, anh t hoi. Cai ch nay trong bui sm mai bao gi cung khin Kunta tran ngp mt
cam giac binh yn va ky diu hn bt c ni nao khac ma anh bit. Thm chi hn ca trong ngi
nha th Hi giao cua lang, tai y anh cam thy moi ngi, moi vt trong tay Chua Ala mt
cach tron ven bit bao, va moi th anh co th nhin thy, nghe thy, ngi thy, t ngon cy nay
a co y t nhng thu xa xm hn tri nh cua con ngi va se con y lu sau khi anh va
con cai anh va con cai cua con cai anh a v chu t tin.

Tong ti i khoi b sng hng v phia mt tri c mt luc, cui cung, Kunta ti ch bai co
Ci R Alex Haley
cao ngang u ngi bao quanh khu rng, ni anh sp sa chon va n mt khuc va vn bng
thn cai trng anh inh lam. Nu g ti bt u kh t hm nay, anh chng no se sn sang
u iu kin cho ta khoet got eo uc trong vong mt tun trng ri na, ang chng vao luc
anh va Lamin t cuc vin du Mali tr v. Khi bc vao lum cy, mt bn khe mt cua Kunta
bng thy mt s di ng t ngt. o la chu tho rng va loang mt cai, con cho Ul a rt
theo khi no chay trn vao am co cao. Ro rang cho ta ui theo la vi tinh thn thng vo hn la
vi kim mi chen, vi no ang sua nhng ln. Kunta bit la mt con cho Ul sn mi khng
bao gi lam m i, nu no oi tht s. Chng my chc, ca hai a chay qua tm tai co th nghe
thy, song Kunta bit con cho cua minh se quay v khi nao no thy chan cuc ui bt.

Kunta tin v phia trung tm khu rng, ni co nhiu cy hn co th la chon mt casithaan
ung tm c, vi nhn va tron hp y minh. Mt t phu ru mm mai di chn khin anh
cam thy d chiu khi dn su hn vao khu rng, nhng anh nhn thy khng khi y m t
va lanh vi mt tri cha u cao hoc cha u nong xuyn thu vom la day trn u. vu khi
va riu da vao mt cy cong vu, anh lang thang y o, thinh thoang cui xung s nn, xem
xet bng mt va bng ngon tay, tim cai thn cy thich hp, to hn c trng anh mun mt ti
tr hao luc no bi co lai.

ang cui xung mt thn cy co kha nng at yu cu, anh cht nghe thy ting canh cy gy
anh rc, nhanh chong tip theo la ting mt con vet leo xeo trn u. Co le la con cho tr
v, anh nghi vy trong ni tm. Nhng khng co con cho khn ln nao lai dm gy mt nhanh
cy bao gi, anh vut nh ra, ng thi xoay ngi lai. Anh trng thy nhoe nhoe mt cai mt
trng lao ti anh, mt cai gy gi ln, anh nghe thy ting chn nn thinh thich ng sau.
Tubp! Chn anh phong ra, trung vao bung tn kia - no mm mm va anh nghe thy mt ting
h - ung vao luc mt cai gi cng va nng st qua ng sau u Kunta va giang xung vai anh
nh mt cai thn cy. au n run ngi, Kunta quay lai - xy lng v phia thng cha nm gp
minh di t - va ti tp m vao mt hai tn da en ang xng ti anh vi mt cai bi ln, va
vao mt tn tubp khac ang vung mt cai dui cui ngn trung truc; nhat dui cui ln nay trt vi
anh nhay sang bn ne c.

Bung cu c co bt c vu khi gi n mun thet ln, Kunta nhay x vao bon chung - cao cu,
huych khuyu tay, u gi, huc u, moc mt, - hu nh khng cam thy cai dui cui nn trn
lng. Trong khi ba tn e di anh xung t di trong lng kt hp cua chung, mt cai u gi
thuc vao lng di Kunta, lam anh au n chong mt, hc ln. Ming anh m ra ung vao da
thit, rng anh lin ngoam ly, cn xe. Nhng ngon tay t dai cua Kunta qu thy mt cai mt,
anh moc tht su vao mt con mt, nghe thy chu nhn con mt y ru ln trong khi chic dui
cui nng n lai giang xung u anh.

Mt hoa ln, anh nghe thy mt ting cho gm g, mt tn tubp thet ln, ri t nhin mt
ting ng ng thiu nao. Lm cm ng dy, in cung on oai minh, ne tranh, b nhao
khoi hng thm nhng nhat dui cui, mau chay nh sui t ch u nt toac, anh trng thy mt
tn da en ly tay bng mt, mt tn tubp m canh tay m mau ng bn xac con cho va hai
tn con lai gi dui cui quy ly anh. Thet ln ni cung n cua minh, Kunta lao vao tn tubp
th hai, hai nm tay va phai va pha v sc manh cua cai dui cui ang giang xung. Gn nh
nghen th vi mui tubp hi gm ghic, anh c gng mt cach tuyt vong ging ly chic dui cui.
Tai sao trc o anh lai khng nghe thy chung, cam thy chung ngi thy chung nhi?

ung luc y, chic dui cui cua tn da en qut vao Kunta mt ln na, khin anh lao ao quy gi
Ci R Alex Haley
va tn tubp vung ra c. u nh sp n tung, toan thn quay cung, gin in ln vi th yu
cua chinh minh, Kunta lui lai va gm ln, choang ba vao khng khi nh mt ngi mu, tt ca
nhoe i vi nc mt va mau va m hi. Gi y anh ang chin u cho mt cai gi con hn ca
cuc i minh. mr! Binta! Lamin! Xuoau! Mai! Chic dui cui nng n cua tn tubp nn
vao thai dng anh. Va tt ca vut en ngom.

Ci R Alex Haley

Chng 34

Kunta t hoi khng bit minh a hoa in cha. Trn trung, bi cum va xing cht, anh tinh dy
thy minh nm nga gia hai ngi an ng khac trong bong ti en kit y khi nong bc hi,
y mui hi thi n ln ma va mt canh hn loan ac mng: nao la het, nao khoc loc, cu
nguyn, nao nn oe. Anh co th cam thy va ngi thy ng nn oe cua chinh minh trn ngc
va trn bung. Toan thn anh la ca mt s co git au n do nhng trn on a phai chiu trong
bn ngay t khi bi bt. Nhng au nht la ch dui st nung o di vao gia hai vai.

Mt con chut co cai minh lng l, mp map vao ma anh, khit khit cai muxu tua tua ria vao
ming anh. Rung minh gh gm, Kunta cn cht rng lai mt cach tuyt vong va con chut chay
mt. in tit, Kunta ging git va a vao nhng cai cong khoa cht c tay, c chn minh. Lp
tc mt ngi nao o bi cum chung vi anh ku ln gin d va git lai. Va choang va au nn
cang tc ln rut, Kunta chm ln, u va manh vao g - ngay gia ch bi tn tubp nn dui cui
luc bi bt trong rng. Hn hn va gm g, anh va ngi an ng bn canh ma anh khng nhin
thy, choang nhng cong st vao nhau cho n luc ca hai cung kit sc rui xung. Kunta cam
thy minh lai bt u bun nn va anh c gng nen lai, nhng khng c. Cai bung a rng
cua anh vt ra mt th cht long chua loang t mt bn mep chay xung trong khi anh nm
tht ra, thm c gia minh cht i cho ri.

Anh t nhu minh khng th mt t chu mt ln na nu mun bao toan sc lc va tri khn. Sau
mt lat, khi anh cam thy lai co th c ng c, anh ly tay trai rt t t va thn trong s nn
c tay va c chn bn phai bi cong. Ca hai u chay mau. Anh khe keo dy xing, ve nh no
ct lin vao c chn va c tay bn phai ngi an ng a anh ln vi anh. Nm bn trai Kunta,
xing chung vao c chn vi anh la mt ngi an ng khac, ming khng ngng rn rm va tt
ca bon ho nm sat nhau n ni h ngi nao ung y mt ti la vai, canh tay, cng chn lai
cham vao nhau.

Nh lai va nay minh a va u vao g, Kunta lai rn ngi ln, va u khe cham u: thm
chi khng co u ch ngi dy na. Va ng sau u anh la mt bc vach g. Minh nh con
bao bi sa vao by, anh nghi thm. Ri anh nh lai luc ngi trong bong ti cn lu ren luyn
trng thanh sau khi bi bit mt a n khu trai tp, hi cach y bao nhiu vu ma, va mt
ting nc dng ln ni hong, nhng anh nen c. Kunta t cng minh nghi n nhng ting
ku rn anh ang nghe thy xung quanh minh. y chc hn la c nhiu ngi trong bong ti,
ngi gn k, ke cach xa, ngi ngay bn canh, ke khac lai i din, song tt ca u cung trong
mt phong. Cng tai ra, anh co th nghe thy nhng ting ku khac na, song nhng ting nay
bi bt i va vng t di ln, t phia di tm van anh nm.

Nghe ky hn, anh bt u nhn ra cac th ting noi khac nhau cua nhng ngi xung quanh.
Mt ngi Fulani c ku hoai ku huy bng ting A-rp "Lay Chua Ala trn tri hay cu giup
con!". Va mt ga thuc b lac Xrer ang khan khan ct giong rn ri, chc la goi tn nhng
ngi thn trong gia inh. Nhng phn ln la Kunta nghe thy ting Maninka, nhng tay ca
giong nht ang in cung x hang trang ting long cua an ng nguyn rua tt ca bon tubp
cht tham cht hai. Nhng ngi khac va khoc va ku, m riu ca giong, thanh th Kunta
Ci R Alex Haley
khng th xac inh c li le cung nh th ng cua ho, mc du anh bit mt s loai ting ky
la anh nghe thy chc hn gc gac t bn ngoai t nc Gmbia.

Trong khi nm nghe, Kunta bt u t t y thc ra rng la minh ang c gng y khoi tm tri
s thuc bach mun lam ngui nhe nhng yu cu cua rut gia, iu ma anh a kim ch my
hm nay. Nhng by gi anh khng th gi c na va cui cung, phn toi ra gia hai mng
anh. Gh tm chinh ban thn minh, ngi thy phn ong gop b sung cua minh vao mui hi
thi chung, Kunta bt u nc n va bung anh lai cn ln, ln nay chi a ra chut nc rai nhng
anh vn tip tuc nn khan. Anh ti tinh gi ma n ni bi trng phat c cc nh th nay? Anh
van xin Chua Ala giai ap cho minh hay. T cai bui sang i kim g lam trng anh cha cu
nguyn ly mt ln, th cung u la ti li ri con gi. Mc du khng th quy ln c va thm chi
khng bit ng nao la hng ng, anh vn c nhm mt lai, nm nguyn ch va cu kinh, xin
Chua Ala xa ti.

Sau o Kunta nm mt hi lu, lim trong au n, va dn da nhn ra mt cn au trong da day
tht lai chng phai la gi khac ngoai ni oi. Anh cht nghi ra la minh cha n gi t cai m trc
khi bi bt. ang c nh lai xem sut thi gian o minh co ngu ngh gi khng thi t nhin anh
thy minh ang bc doc theo con ng mon trong rng, i ng sau anh la hai tn da en,
ng trc la hai tn tubp, y phuc quai di, va toc dai mu sc quai di. Kunta m choang mt va
lc u; ngi anh m m hi va tim p thinh thich. Anh va chp ngu ma khng bit. o la
mt cn ac mng, hay cn ac mng chinh la cai bong ti xu u hi thi nay? Khng, no cung
thc nh cai canh tai khu rng trong gic mng cua anh vy. Ngc vi y mun Kunta, tt ca vut
tr lai trong tm tri anh.

Sau khi vt ln tuyt vong vi nhng tn phan bi da en va bon tubp trong rng, anh nh la
minh tinh gic dy trong mt t song au nhc m va thy minh bi bit ming bit mt, hai c
tay troi git v ng sau va hai c chn buc chng bng thng tht nut. Vung vy thao thn,
anh bi chung ly gy nhon xoc vao ngi mt cach da man, cho n khi mau chay rong rong
xung chn. Bi li thc dy, v thc i bng gy, anh long chong tin trc bn chng, c
bc nhanh ht mc i chn buc chng cua anh cho phep.

Ti mt ch nao o ven sng - Kunta co th nhn ra iu o bng vao cac m thanh va cai cam
giac thy t mm di chn - anh bi y xung mt cai xung. Mt vn bi bit kin anh nghe thy
bon hc gian va lm bm va nhanh nhen cheo, con bon tubp c thy anh giay giua la anh
lin. Ln b ri lai i tip, cui cung, m y, ho ti mt ch o ho qung Kunta xung t,
troi ghi anh vao mt hang rao tre va khng h bao trc, lt bng bit mt anh ra. Tri ti nhng
anh vn trng ro b mt trng bt cua tn tubp ng cao vot bn trn, anh va bong nhng
ngi khac trn mt t canh y, cung s phn nh anh. Tn tubp chia ra mt khuc thit cho
anh cn mt ming. Anh ngot u sang bn va mim cht ham lai. Rit ln gin d, tn tubp
nm ly c hong anh va c bt anh ha ming. Thy Kunta vn ngm cht ming, tn tubp rut
nm tay lai va thoi manh vao mt anh.

Kunta c yn cho n ht m. Rang sang, anh bt u nhin ro hinh thu, nhng ngi bi
bt khac, troi nhng thn tre khac, tt ca co mi mt ngi - sau nam, ba n va hai tre con -
do nhng tn hc gian va tubp vu trang canh gac cht che. Cac c gai bi lt trn trung; Kunta
chi co th a mt v hng khac; trc nay, anh cha bao gi trng thy mt phu n khoa
thn. Tp an ng, cung trn trung, ngi im lng hm hm, ni cm thu y sat khi hn trn
net mt, mau kh bt lai nhng vt roi ca. Nhng cac c gai thi ku than, mt c h nhng
Ci R Alex Haley
ngi thn yu cht trong mt lang bi t pha, c ku khoc tham thit, vong tay m mt a be
tng tng, chao qua chao lai, u ym noi nng, va c th ba chc chc lai thet ln la minh
ang i n chu chua Ala.

Ut hn in cung, Kunta nhao ti nhao lui, c git t dy tri. Mt nhat dui cui nng n anh
anh bt tinh. Khi tinh dy, anh thy minh cung bi lt trung, thy tt ca u bi cao troc u va
mnh may xoa y du co o. Vao khoang gia tra, hai tn tubp khac tin vao khu rng cy.
Bon hc gian luc nay nhn nh ci, nhanh chong ci troi cho cac tu nhn khoi nhng thn tre
va quat ho ng thanh hang. Cac bp thit cua Kunta cn ln vi cung gin va s hai. Mt tn
trong hai tn tubp mi ti lun te, beo tron va toc bac. Tn kia cao vot ln bn hn, lnh khnh,
s va quau quau, mt chng chit nhng vt seo su do dao chem, song chinh tn toc bac mi
la ke khin bon hc gian cung nhng tn tubp phai ci ninh va gn nh phu phuc trc hn.

Nhin sut lt, tn toc bac ra hiu cho Kunta bc ln phia trc; va, khip am loang choang
lui v ng sau, Kunta thet ln khi mt ngon roi xit ngang lng anh. Mt tn hc gian t phia
sau vt anh quy gi xung, be ngot u anh ra sau. Tn tubp toc bac than nhin vach i mi
run ry cua Kunta ra va xem xet rng anh. Kunta inh vung dy, nhng sau mt nhat roi na,
anh ng ln theo lnh chung, ngi run lp cp trong khi tn tubp a ngon tay khao sat mt,
ngc va bung anh. Khi nhng ngon tay nm ly ft Kunta, anh lang ngi sang bn vi mt
ting ku tc nghen. Lai phai hai tn hc gian va thm nhng nhat qut na bt Kunta cui
xung gn nh gp i ngi, va anh gh s cam thy i mng minh bi banh rng ra. Ri tn
tubp toc bac gat rui Kunta sang bn mt cach th bao va cung tng t nh trn, hn kim tra
tng ngi mt, k ca cac b phn kin cua cac c gai ang rn ri. Sau o, di lan roi va theo
nhng ting thet lac ra lnh, tt ca, am tu nhn bi xua chay vong tron trong khu rao, ri nhay
ln nhay xung trong t th ngi xm.

Sau khi xem xet moi ngi, tn tubp toc bac va tn to ln mt y seo tach xa ra mt quang va
thi thm ban nhanh vi nhau. Bc tr lai, tn toc bac vy mt tn tubp khac, tro bn ngi
an ng, trong o co Kunta va hai c gai. Tn tubp kia ve sng st, hn chi nhng ngi khac
mt cach cu khn. Nhng tn toc bac cng quyt lc u. Kunta ngi keo cng dy troi, u
nh mun n tung vi gin d trong khi bon tubp ban cai si ni. Sau mt lat, tn toc bac, ve
kinh tm, vit cai gi o trn mt manh giy ma bon tubp kia anh phai nhn mt cach bc bi.

Kunta tc gin giay giua, gao thet khi bon hc gian lai mt ln na tum ly anh, dn anh ngi
trong t th khom lng. Mt ging to khip hai, anh theo doi mt tn tubp rut t trong ng
la ra mt thanh st dai, manh, ma tn toc bac a mang n. Kunta vung vy va thet rm ln
khi thanh st buc toang mt vung au gia hai vai anh. Khu rng tre ln lt vang ln ting la
thet cua nhng ngi khac. Ri du co o c xoa ln cai hinh LL ky quai ma Kunta trng thy
trn lng ho.

Trong gi , ho tp tnh i thanh mt hang, trong ting xing loang xoang, vi nhng ngon
roi cua bon hc gian sn sang giang xung bt ky ngi nao thut lai hay vp nga. Tn m
khuya, khi ti ch hai chic xung giu di rng xu day, vn ra mt sng, thi lng va vai
Kunta a chng chit nhng vt roi tp mau. am ngi chia lam hai nhom, bon hc gian cheo
xung ch ho xuyn qua m ti, con bon tubp hi thy du hiu giay giua nao la qut ti tp.

Khi Kunta trng thy mt khi en to lu lu trc mt trong m, anh cam thy y la c hi cui
cung cua minh. Bt dy va b nhao gia nhng ting quat thao la thet xung quanh, anh vung vy
Ci R Alex Haley
inh nhay xung nc, lam con xung suyt na up xp, song anh bi troi lin vi nhng ngi
khac nn khng th vt qua ni mep thuyn. Anh hu nh khng cam thy nhng nhat roi va
dui cui qut vao mang sn, lng, bung, u mt - trong khi xung va manh vao sn cai vt en
xi s no. Qua cn au, anh cam thy mau m m chay ran xung mt va nghe thy nhiu
tn tubp ku xi x me trn. Ri thng qun tng vong quanh anh khin anh bt lc khng
chng c ni. Sau khi bi dn thuc na keo na y ln mt th thang dy ky la, anh con u sc
vn ngi vung vy in cung tim cach thao thn mt ln na; roi lai giang xung, nhng ban
tay lai tum ly anh gia mt mui tubp nng nc, gia ting phu n tru treo va ting chi rua om
xom cua bon tubp.

Qua mi mt sng vu, Kunta trng thy mt rng cng chn, ban chn khp bn xung quanh va,
va ngc ln nhin, va rang a canh tay trn che bo mt m ia mau, anh trng thy tn
tubp beo lun toc bac ang ng than nhin cm mt mu but chi anh du vao mt quyn s.
Ri anh cam thy minh bi keo thc ng ln va y rui rui qua mt quang thng. Anh thoang
thy nhng cy ct cao vi nhng tm bum bng vai trng th day. Th ri chung dn anh
loang choang, yu t ln xung nhng bc cu thang hep, ti mt ch ti en nh mc; cung
mt luc, mt mui hi thi khng th tng tng c xc vao mui anh va nhng ting ku nao
nng au n p n tai anh.

Kunta bt u nn ma khi tn tubp cong c tay, c chn anh, ri y anh v phia sau, ep gia
hai ngi an ng khac ang rn rm. Ngay ca trong cn khung khip, anh vn cam thy nhng
anh en lp loe cac hng khac, co nghia la bon tubp ang dn nhng ngi cung bi bt vi
anh em cum ch khac. Ri anh cam thy nhng y nghi cua minh trui i, anh rng minh
ang m. Va th ri, may sao, anh m m tht.

Ci R Alex Haley

Chng 35

Chi bng vao ting lao xao m ca hm tau, Kunta mi bit la ngay hay m. Nghe ting then
ca lach cach la anh ngoc u ln - ng tac t do duy nht ma xing xich cum troi anh cho
phep - va bn cai bong tubp i xung, hai tn cm en lp loe va roi bao v hai tn kia y
mt chu thc n doc theo li i hep. Chung n nhng chic xoong thic ng thc n ln trn
ng nhp bn gia mi cp ban cum. Cho n nay, mi luc thc n n, Kunta u cn cht
ham lai, tha nhin oi n cht con hn; cho ti khi ni cn cao trong cai da day lep kep cua anh
bt u lam cho cn oi tr nn gh gm hu nh khng kem nhng au n do bi anh p.
Khi nhng ngi cung day vi anh a c cho n, nhng anh en cho thy bon tubp tip tuc
i xung na vi s thc n con lai.

Tha tht hn nhng ln cho n, va thng thng vao nhng luc m xung bn ngoai,
bon tubp thinh thoang lai a xung hm mt s tu nhn mi, nhng ngi nay khip s la
thet va khoc thut thit khi bi roi qut, lua ti bt ky ch nao co th xing ho vao nhng khoang
trng doc theo nhng dy van g cng.

Mt hm, sau gi n mt chut, Kunta nghe thy mt ting ng ky la, m m, dng nh rung
chuyn ca trn trn u anh. Mt s ngi khac cung nghe thy va ngng bt khng rn rm
na. Kunta nm chm chu lng nghe; ta h co bao nhiu ban chn ang chay ti chay lui trn
u vy. Th ri - nghe trong bong ti, cang gn gp bi - vng ti mt ting ng mi, nh cua
mt vt gi rt nng ang c keo ket keo ln rt t t.

Tm lng trn cua Kunta cam thy mt rung ng ky la t tm van cng, g gh anh nm. Anh
cam thy trong ngc minh co cai gi tht lai, phinh ra va anh nm cng sng, lanh toat ngi.
Anh nghe thy nhng ting sm sm, bit o la nhng ngi ang chn ln keo cng xich. Anh
co cam giac nh tt ca mau minh dn ca ln u ang p thinh thich. Va th ri, ni kinh
hoang qun cht ly luc phu ngu tang khi anh mang mang cm thy nh cai ch nay ang di
ng, mang ho i. Khp bn xung quanh, ngi ta bt u rng ln, thet ln cu cu Chua Ala
va anh linh cua Ngi, rp u vao van san, in chng vung cong ku loang xoang. "Lay Chua
Ala, hng ngay con se cu nguyn Ngi khng kem nm ln!" Kunta gao thet trong cn nao
loan, "Xin hay nghe con, hay cu giup con!"

Nhng ting ku khoc, cu nguyn nao n tip tuc va chi diu i khi tng ngi mt, kit sc,
theo nhau l i va guc xung hn hn ly hi trong bong ti hi tanh nng nc. Kunta bit rng
th la minh se khng bao gi c thy lai Chu Phi na. Gi y, qua ca thn minh ap xung
van nm, anh co th cam thy ro rang mt chuyn ng chm chm, lc l, i khi u khin
vai hoc canh tay hoc hng anh thoang cham vao thn th nong m cua mt trong hai ngi bi
xing chung bn canh. Anh a gao n mt ca giong, cho nn luc nay chi con ting thet cua
tm tri: "Tiu dit bon tubp - va nhng tn da en phan bi tay sai!"

Anh ang m thm nc n thi ca hm m va bn tn tubp luc cuc khing thung thc n
xung. Mt ln na, anh lai mim cht ham chng lai nhng co tht cn cao cua cn oi, nhng
ri anh nghi ti nghi ti mt iu kingtang a tng noi - la cac chin binh va th sn phai n tt
co sc manh hn ngi. Tuyt thc co nghia la cho s suy nhc ngn tr minh khng
Ci R Alex Haley
git c bon tubp cho nn ln nay, khi chic xoong c n ln van g gia anh va ngi
nm canh, Kunta cung xuc ngon tay vao cht chao c st no. Vi no nh ng nu vi du co
vy. Mi ming nut c u lam c hong anh au nhoi ch bi bop nghen nhng ln trc vi
ti khng chiu n, song anh c nut cho n khi cai xoong sach trn, Anh co th cam thy thc
n von thanh mt cuc trong bung va phut chc, no dng ln tn c hong. Anh khng ham no lai
c va lat sau, bao nhiu chao lai c ra van nm. Qua ting nn oe cua chinh minh, anh nghe
thy nhiu ngi khac cung th.

Khi anh en ti gn cui dy van dai tng Kunta nm, bng nhin anh nghe ting xing loang
xoang, ting mt cai u cung vao g, ri mt ngi tru treo in cung bng mt th ngn ng
ky la pha trn ting Maninka v mt s ch nghe nh ting tubp vy. Bon tubp khing thung
thc n pha ln ci m i, ri nhng chic roi cua chung vun vut giang xung cho n khi nhng
ting ku cua ga an ng no bt dn thanh ting lp bp va thut thit. Co th nao lai nh th?
Phai chng anh a nghe thy mt ngi chu Phi noi ting tubp? Phi chng ngay gia bn h
di ny cng c hc gian? Kunta tng nghe noi la bon tubp thng hay lt long vi lu
phan bi da en giup vic chung va qung lu nay vao canh xing troi.

Sau khi bon tubp tip tuc xung tng di, hu nh khng nghe thy ting ng nao tng
Kunta cho n khi chung lai xut hin vi chic thung rng va leo ra ngoai hm, ong ca lai.
Luc o, mt lan song phn n bt u lao xao ln bng nhiu th ting khac nhau, nh ong keo
by. Ri cui day van Kunta nm, co mt ting xich loang xoang nng n qut xung, mt ting
rng au n va ting nguyn rua cay c vn bng cai giong Maninka y kich ng kia.
Kunta nghe thy ga no tru treo ln: "Cac ngi tng ta la tubp chng?". Lai co nhng cu anh
manh hn, nhanh hn va nhng ting la tuyt vong. Ri on anh dng lai va trong bong ti cua
hm tau vng ln mt ting tht thanh - ri mt ting ng c gh s, nh cua mt ngi bi bop
c. Mt ting xich loang xoang ting got chn giay giua p xung van san, ri im lng.

u Kunta thinh thich va tim anh p nh trng lang khi cac giong noi xung quanh bt u gao
ln: "Hc gian! Bon hc gian phai cht? Ri Kunta ang gao theo ho va hoa nhip lc xing
loang xoang nh in - thi t nhin ca hm lao xao m ra, tun xung lung anh sang ban
ngay cung vi mt nhom tubp cm en va roi. Hin nhin la chung a nghe thy s nao ng
bn di va mc du luc nay cn hm a hu nh hoan toan im ng, bon tubp vn x theo
nhng li i hep, quat thao va vung roi qut trai qut phai ti tp. Khi chung bo i khng phat
hin ra ke bi cht, cn hm tip tuc im lng mt hi lu. Ri rt khe khang, Kunta nghe thy
mt ting ci ru ri t cui day van, canh ch tn phan bi nm cht thng cng.

Ba n sau la mt t cng thng, nh cam thy co gi khng n, bon tubp qut roi lun tay,
rao rit hn thng l. Kunta git thot va ku ln khi mt nhat roi vut ngang hai chn au nh
ca. Anh a co kinh nghim la khi mt ngi bi anh ma khng ku, anh ta se n on d hn,
ky n luc ku ln mi thi. Ri Kunta bc va nut c th chao v vi trong khi a mt nhin
theo anh en tip tuc di chuyn xung cui day.

Moi ngi trong hm u lng tai khi mt tn tubp ku ln mt cai gi vi nhng tn kia. Ngi
ta thy anh en chiu lia lia, ri lai ! a! va chi rua, ri mt tn trong bon chay b ln qua ca
hm, phut chc tr lai cung vi hai tn na. Kunta co th nghe thy ting m khoa xing va
cong st. Sau o, hai tn tubp na khing na keo lt cai xac cht doc theo li i va ln ca
hm trong khi bon kia tip tuc khing lc cuc thung thc n theo cac ngach hm tau.

Ci R Alex Haley
Tp mang thc n ang tng di thi bn tn tubp na chui qua ca hm treo xung va i
thng n ch tn hc gian a bi xing. Kunta ngoeo u nhin chung gi cao en. Hai tn trong
bon tay anh, ming chi rua tan t, ting roi qut xung da thit ku veo veo. Ngi bi anh,
mi u khng chiu ku la, chi nghe ting roi on nh vu bao cng khin Kunta gn nh t
ing, anh c th nghe thy ngi bi anh qun quai git gieo dy xing trong cn au n
nhuc hinh - va trong quyt tm mt mc khng chiu ku.

Ri bon tubp nguyn rua cang d, gn nh rit ln va ngi ta thy en chuyn qua tay khac khi
tn no thay phin tn kia qut roi. Cui cung ngi bi anh bt u ku - mi u la mt cu
chi th cua ngi Fula, ri n nhng iu nghe khng hiu ra sao mc du cung bng ting
Fula. Kunta vut nghi n nhng con ngi trm lng, diu dang thuc b lac Fula vn thng
chn gia suc cho ngi Maninka - trong khi nhng ting roi qut vn tip tuc cho n khi ngi
bi anh hu nh khng con sc ma rn na. Ri bn tn tubp bo i, va chi bi va sc sua
va nn khan trong mui hi thi nng nc.

Ting rn cua ngi Fula no run ry qua cn hm ti en. Ri mt lat sau, mt giong noi ranh
rot ct ln bng ting Maninka: "Hay chia se ni au cua anh ta. ni y, chung ta phai coi
nhau nh ngi cung mt lang". o la ting cua mt bc cao nin. ng noi ung. Ni au cua
ngi Fula nay cung la ni au cua chinh Kunta. Anh cam thy nh minh sp n tung vi ut
gin. Mt cach nao o khng xac inh ni, anh cung cam thy mt ni kinh hoang cha tng
thy, dng nh phat ra t xng tuy minh. Mt phn con ngi anh mun cht quach i
thoat khoi moi nng ni nay, nhng khng, anh phai sng tra thu. Anh t cng bach minh
nm im, hoan toan bt ng. Phai mt mt hi lu mi lam c iu , song cui cng, anh
cm thy s cng thng v bi ri trong anh, thm ch c nhng au n th xc, du dn - tr
ci ch gia hai vai b thanh st nung d vo. Anh thy gi y tr mnh c th tp trung tt
hn vo s la chn duy nht t ra trc mt anh v nhng ngi cng cnh ng: hoc l tt c
u cht ci chn c mng ny, hoc l phi thng v tiu dit bn tubp bng cch no .

Ci R Alex Haley

Chng 36

Mui t nhoi nhi, ri rn cn nga ran ngi, mi lc mt thm t hi. Trong nh nhp, rn
cng nh b cht nhn bi ln hng nghn cho ti khi nhung nhc khp hm tu. c nht l
nhng k no trn thn th c cht lng, tc. Hai bn nch Kunta v quanh ft c nh l la
t, v bn tay cn t do ca anh gi lia la khp nhng ch bn tay b cm khng vi ti c.

Anh vn ngh ti chuyn vng dy chy trn, nhng ri, mt lt sau, mt y nhng git l m
c tht vng v ut hn tro dng, anh li phi c dn lng cho n khi cm thy bnh tnh li
phn no. iu t hi nht l anh khng th x dch i u c, anh cm thy mun cn vo
nhng xing xch tri buc mnh. Anh quyt nh l phi tp trung vo mt ci g, vo bt c ci
g lm bn c hoc bn tay, ko n pht in ln mt - nh mt s ngi khc trong hm
tu b th, c bng vo nhng iu h go ln th r.

Do c nm yn khng ng y, lng nghe ting th ca nhng ngi hai bn, t lu Kunta
c th on bit ch xc ngi no trong bn h ng hay cn thc. By gi anh tp trung
vo nghe xa hn na. C tp mi lc mt quen, qua vic chm ch lng nghe nhng ting lp i
lp li, anh thy ra rng, sau mt thi gian, tai mnh c th phn nh gn nh chnh xc v tr
ca tng ting, l mt cm gic khc thng, h nh dng tai thay mt vy. Thi thong, gia
nhng ting rn rm v nguyn ra trn ngp m ti, anh nghe thy mt ngi no nn u
nh thnh xung vn g ni anh ta nm. V li c ting ng khc k l v n iu. m thanh
ngt qung tng t, ri lt sau li tip tc, nghe nh hai ming kim kh c tht mnh vo
nhau v sau khi nghe k thm, Kunta hnh dung l mt ngi no ang c mi nhng mt
xch cho ri ra. Kunta cng thng nghe thy nhng ting ku cc lc v xch st xng xong va
nhau mi khi c hai ngi vung cm chong vo c chn, c tay nhau.

Kunta mt mi nim v thi gian. Ct i, nn ma nng nc khp bn xung quanh, loang
ra thnh mt lp nho nhot trn bng ph trn nhng tm vn di cng lt ch nm. ng
vo lc anh ngh mnh khng sc chu ng thm na th tm tn tubp t trn ca hm tu
i xung, ming chi ra nhng x. Thay v ci thng ng n thng l, chng mang nhng
th ta nh mt loi xng cn di v bn ci chu ln. V Kunta kinh ngc nhn thy chng
khng mc qun o chi c.

Nhng tn tubp trn trung ny, hu nh ngay lp tc bt u nn e d hn mi tn khc
xung hm tu trc y. Trong nh n bm, tng tp hai tn mt gn nh nhy chm chm
dc cc li i, thc xng ln nhng vn nm v co bt mt phn ci m by nhy vo nhng
chic chu. C y chu bn tubp li ko lt dc li i ch khing ln, va c vo cc bc
thang, a qua ca hm tu m rng ra ngoi, ri li quay tr xung. Lc ny bn tubp
cng nn khan tn, mt my rm r nom n tc ci; v thn hnh lng l, trng hu ca
chng lm tm y nhng cc bn m chng ang co i t vn nm. Song khi chng hon
thnh cng vic v b i, mi hi thi pht ngt, ngt th, kinh khng vn chng h thay i
my may.

Ln sau, bn tubp xung ng hn con s bn tn thng mang thc n. Kunta chng hn
phi c ti hai mi tn tm tm trn cc bc thang. Anh nm tht ra, ngi lnh tot. Ngnh
Ci R Alex Haley
u sang hai bn, anh u thy nhng tp nh tubp ng trn quanh hm tu, mt s mang
roi v sng bo v nhng tn khc cm n bm hu ln hai y mi dy ngi b xing. Mt
ni s tht nt li ln dn trong bng Kunta khi anh nghe thy nhng ting lch cch l tai ri
nhng m long xong nng n. Ri c chn phi b cm ca anh bt u git git; vi mt le
chp kinh hong, anh nhn ra rng bn tubp ang tho xch cho mnh. Ti sao? C iu g
gh gm sp xy ra y? Anh nm yn, c chn phi khng cn cm thy trng lng quen
thuc ca dy xing, tai nghe thy khp hm tu tip tc vang ln nhng ting lch cch khc
v ting xch st b ko ln long xong. Th ri bn tubp bt u gm tht v qut roi vun vt.
Kunta bit nh vy c ngha l bn anh phi xung khi vn nm. Ting ku hong lon ca
anh ha vo mt hn tu cung lon, bt thn ca nhng la tht bng nhiu th ting khc nhau
khi m t nhn nhm ngi git li li, u vo nhng x g trn trn.

Roi qut xung gia nhng la tht au n trong khi tng cp t nhn ni nhau nhy sm sm
xung li i gia cc dy vn nm. Kunta v anh bn b cm chung ngi Ulf np vo nhau,
qun qui di nhng roi n vt lui vt ti. Ri nhng bn tay th bo tm ly c chn h ko
qua lp cn bn ly nhy trn vn nm, x xung ci m bng nhng nhng t nhn khc mc
vo nhau gia li i, tt c u rng ln di ln roi ca bn tubp. Vn mnh v on oi mt
cch v hiu trnh n, Kunta thong thy nhng bng ngi chuyn ng trn nn sng
ca ca hm ng. Bn tubp ang ko nhng t nhn ng dy - ht cp ny n cp khc -
ri va nh va y h long chong trong bng ti v pha cu thang ca hm. Lo o bn
ngi bn cm Ulf, Kunta cm thy nh chn mnh khng cn dnh vo c th na; trn
trung, mnh b bt cn bn, anh cu tri khn pht ph h cho mnh khi b n tht.

Tia sng u tin gia thanh thin bch nht sau gn mi lm ngy di hm ti, nh mt nht
ba b mnh vo khong gia hai mt Kunta. Anh chnh chong, au nhi nh n con ngi v
vung bn tay khng b cm ln che mt. i chn trn cho anh bit l mnh ang bc trn mt
ci g lc l nh nh t bn ny qua bn kia. Anh qu qung tin ln nh ngi m, mt tuy
nhm nghin, li ly tay bt cht, vn lt cht nh sng cay x. C gng mt cch v hiu th
qua hay l mi b r vt cht, anh h hc i mi nt n, hp tht su mt hm khng kh bin -
hp khng kh bin u tin trong i anh. Hi bin ngn ngn sinh kh, sch trong lm phi
anh co git v anh ri xung boong tu, nn thc tho bn cnh ngi bn cm. Khp xung
quanh, nghe thy ting nn ma tip tc, ting xch lanh canh, ting roi qut vo da tht, ting
la tht au n gia hng trng qut tho, chi ra ca bn tubp cng nhng ting phn pht
k l trn u.

Khi mt ngn roi na x ngang lng anh, Kunta qut ngi n sang bn, tai nghe thy ngi
bn Ulf hc ln sau nht qut trng mnh. Ln roi tip tc rt da rt tht c hai cho n lc h
c chnh chong ng c dy. Anh ti h mt nhn xem liu chng c th trnh n c phn
no chng, nhng u anh li nhi but ln nhng lo s khi k tra tn y ri ri bn anh x v
mt pha, Kunta l m thy bng nhng tn tubp khc ang xu mt chui dy xch di
qua nhng cng ngom quanh c chn mi ngi. Th ra trong bng ti di hm tu, bn
chng ng hn anh tng - ng hn mi ln trc nhiu, cha bao gi bn tubp xung
lm n th. Di nh nng rc r, nom chng cng trng trt hn, gm ghic hn, mt hm
su nhng hc ca tt bnh tc di l k mu vng hoc en hoc , mt s tn cn c lng
quanh mm v di cm na. Tn th xng xu, tn th bo mp, li c nhng tn mang
nhng vt so xu x, do dao chm, hoc mt mt tay, mt chn hoc mt mt nhiu tn lng
chng cht nhng vt so su. Kunta thy mt s tn trong bn ny ch c la tha my ci rng
Ci R Alex Haley
khin anh vt nh li lc rng mnh b xt, m k lng nh th no.

Nhiu tn ng cch qung dc theo lan can tu, tay cm roi, dao di hoc mt loi gy nng
bng kim kh c mt l nh u, v ng sau chng l mt cnh tng k diu khng th
tng tng c i vi Kunta: nc xanh ln tn tri ra bt tn. Anh gt u nhn ln pha
nhng ting phn pht trn u v nhn thy chng pht ra t nhng tm vi trng khng l
pht phi gia nhng cy ct to tng cng vi nhiu dy d, nhng tm vi dng nh y p
gi. Ngnh u nhn quanh Kunta thy mt hng ro tre cao hn u ngi dng sut chiu
ngang ca con tu ln. Chnh gia hng ro, l ra ci ming h en ngm ca mt vt s
bng kim kh nom gm cht vi mt ng rng, di, thnh dy v nhng u gy kim kh ging
nh nhng gy bn tubp cm dc lan can. C ci vt kch s kia ln nhng cy gy u cha
v pha Kunta cng cc t nhn khc b tp trung.

Nhn lc nhng cng c chn ang c ni vo si dy xch mi, Kunta c dp nhn k ngi
bn cm Ulf ln u. Cng ging nh Kunta, ngi bc ta b bt cn bn t u n chn.
Xem chng bc ta trc tui mr, cha Kunta, mt c nhng nt c truyn ca b lc Ulf v
da rt en. Lng bc r mu t nhng vt roi ca v m a ra t mt du di nung hnh ch LL
gia hai b vai. V c hai cng di mt vo nhau, Kunta nhn ra rng ngi Ulf ang trng
trng nhn mnh cng vi v kinh ngc nh th. Gia s no ng, h c th gi nhn k c
nhng t nhn trn trung khc, hu ht u khip hi lp bp khng ra ting. Bng vo nhng
c im din mo khc nhau, nhng hnh xm ring ca tng b tc v nhng du rch trn
da, Kunta c th nhn ra mt s l ngi Fula, ngi Jla, ngi Xrer v ngi Ulf nh
ngi bn cm ca anh, nhng a s l ngi Maninka - cn mt s ngi khc, anh khng
bit chc lm. Kunta phn khi trng thy ngi m anh dm chc l git cht tn hc gian.
ch th anh ta l ngi Fula, khp mnh anh b bt mu do trn n ba trc.

Pht chc, h b vt ti bi v dn v ch c mt dy mi t nhn khc ang b ti m
nhng x nc bin mc t mn tu ln. Ri nhng tn tubp khc cm nhng chi cn di c
ngi cc t nhn ang rng ln. Kunta cng la khi lung nc mn xi vo ngi rt but nh
la t nhng vt roi ca tp mu v ch di nung trn lng. Anh cng go to hn khi nhng
r chi cng khng nhng lm bong v co i mt phn cu bn ng bnh trn mnh, m cn
lm toc nhng vt roi ng vy ra na. Anh trng thy nc chy ngu bt hng hng di
chn bn h. Ri h b la tr li gia boong tu ri b qung ri ri vo nhau. Kunta ngn t
te nhn nhng tn tubp nh u nh kh trn nhng cy ct, ko m dy d chng cht gia
nhng tm vi trng ln. Ngay c gia lc b chn ng nh vy, Kunta vn khoan khoi tn
hng hi nng ca mt tri, lng rn ln mt cm gic nh nhm khn xit t v trt b c
mt phn nhp bn trn da tht.

Mt hp xng t ngt nhng la ht khin m n ng b xing ngng pht ln. Khong hai
mi t n, phn ln tui v thnh nin, v bn a b, tt c trn trung khng b xing, t
sau hng ro chy a ti, theo sau l hai tn tubp cm roi nhn nh ci. Kunta lp tc nhn
ra my c gi b a ln tu cng vi mnh - lng trn y phn n, anh theo di c m tubp
ang hp hy lic nhn thn th la l ca h, thm ch mt s cn xoa xoa ft na. Rng ht
lc, anh kim c cn bng bt thi thc anh m b vo nhng tn tubp gn nht bt
chp v kh ca chng. Nm cht tay li, anh c ht khng kh tip tc th bnh thng, quay
mt khi m t n hn siu phch lc.

Ri mt tn tubp ng cnh lan can bt u ko ra ko v gia i tay mt vt k l c xp
Ci R Alex Haley
np, pht ra mt m thanh vi vt. Mt tn khc nh mt chic trng chu Phi ha theo, trong
khi ti kia sp thnh mt hng xc xch, m t nhn n ng, n b, tr con trn trung
ging mt nhn chng. Bn tubp sp hng c mt on thng, mi tn qun mt c chn vo
, ta h si thng ny l mt chui xch ging nh chui dng xing m t nhn. Gi y,
ming mm ci, bn chng bt u ng lot chm chm nhy nhng bc ngn theo nhp
trng v ci vt ku vi vu nh gi kia. Ri chng v nhng tn tubp mang y kh gii ra hiu
cho m t nhn n ng cng nhy theo kiu . Nhng khi m ngi b xing vn tip tc
ng ngy nh phng th bn tubp ang ci bng tr nn cau c v bt u qut roi lia la.

"Nhy i!" t nhin ngi ph n ln tui nht ku ln bng ting Maninka. B ta trc tui
Binta, m Kunta. Vt ra khi hng, ch thn b ta bt u nhy. "Nhy i!" b li ku the th
mt ln na trng trng nhn ton ph n v tr con, ri m ny cng bt chc b. "Nhy
git bn tubp!" b rt ln, cp mt nhanh nhn le chp nhn m n ng trn trung, cnh
tay v bn tay xa mnh theo ng tc ca iu nhy chin binh. Th ri khi hiu thu ca
b tng cp t nhn nam b cm chung bn ni tip nhau bt u long qung, yu t nhy ln
nhy xung, dy xing va lanh canh vo sn tu. u ci gm, Kunta nhn thy ci m chn
cng hn n nhy loi choi, cm thy chn ca chnh mnh nhn ra, trong khi hi th hn hn
ngt tng t. Ri ngi n b ct ting ht v m con gi ha theo. m iu nghe rn r
song li h ht k li chuyn bn tubp gm ghic kia m m li mi ch em t vo nhng
gc ti ca con tu nh th no v dng h nh nhng con ch. "Tubp fa!" (tiu dit bn
tubp), h tht ln, ngi ci mm, k ci ln thnh ting. Cnh n ng trn trung ang
nhy cng ha theo: "Tubp fa" c n bn tubp cng nhn rng ra ci, mt s tn cn khoi
ch v tay bm bp.

Nhng u gi Kunta bt u rn xung v c hng tht li khi trng thy hai tn tubp tin li
gn, chnh ci tn bo ln tc bc v tn to ln, quu quu, mt b dao chm thnh so, c
mt ni Kunta b khm xt, nh p, bp c v nh du bng di nung trc khi a ln
tu. Thot ci, mt im lng t ngt sp xung khi nhng ngi t trn trung khc trng thy
hai tn , v ch nghe thy c c ting nhng tm vi ln phn pht trn u v ngay c m
tubp cn li cng sng ngi trc mt chng.

Ct ging khn khn sa ra mt cu g , tn to ln gt m tubp kia ra khi dy ngi b
xing. Lng lng tht lng hn l mt ci vng ln gm nhng vt thon di, lp lnh m Kunta
thy nhiu tn khc dng m nhng dy xch. Th ri tn tc bc tin vo gia m ngi
trn trung, gh mt nhn st thn th h. Ch no thy vt roi ty ln tn, hoc thy m r ra
t nhng nt chut cn hay ch di nung, hn lin bi ln mt cht m g ly t mt ci hp
m tn to ln cha ra cho hn. Hoc gi chnh tn to ln ry mt th bt vng vng ng trong
mt bnh cha ln cc c tay, c chn chuyn sang mt mu xm x tt bnh v n t di
nhng cng st. Khi hai tn tubp tin n gn Kunta, anh li li v s v tc gin, nhng ri tn
tubp tc bc c bi m ln nhng ch ty m v tn to ln c ry bt ln c chn, c tay anh,
thm ch chng tn no t v nhn ra Kunta l ai na.

Ri t nhin, gia nhng ting ku ni ln trong m tubp, mt trong s nhng c gi b a
ln tu cng t vi Kunta chm ln man di gia nhng tn khc. Trong khi my tn c tm v
lao ngi rt bt, c gi tht ln bng mnh qua lan can tu v m u xung. Trong cuc i
no rm r ting qut tho, tn tubp tc bc v tn to ln git ly nhng chic roi v, va chi
ra tn t, va qut vo lng nhng tn lunh qunh ng sau c gi xng mt khi tay.

Ci R Alex Haley
Th ri nhng tn tubp bn trn, gia nhng tm vi, bng la rm ln, ch xung bin.
Ngnh li hng y, m ngi trn trung nhn thy c gi nhp nh trn sng - v cch
khng xa mt cp vy en x ang lao vt v pha c. Ri vng ti mt ting tht na - mt
ting tht n lnh c h lm ng c mu - ri mt lp bt ngu, mt s quy ln v c gi b
ko tut i mt tm, ch li trn ln nc mt vt ch va ny cn thy c. Ln u
tin, khng c ngn roi no ging xung khi m ngi b xing, khip m n ln ma c
la tr xung hm tu v xch li nguyn ch c. u Kunta quay cung. Sau khi hng khng
kh ti mt ca i dng, mi hi thi li cng khng chu ni v sau nh ngy, hm tu li
cng ti tm m mt hn. Chng my chc, khi mt cn no ng mi dy ln cch mt
qung, i tai thnh tho ca Kunta hiu ngay l bn tubp ang xua nhng t nhn tht
kinh tng di ln boong.

Mt lt sau, anh nghe thy mt ting th thm nh bn tai phi. "Jula!" Tim Kuta git nh tht.
Anh bit rt t ting Ulf, nhng bit ngi Ulf v mt s b tc khc dng ch Jula ch
nhng l khch v thng khch thng thng l ngi Maninka. V xoay u li gn ngi
Ulf hn mt cht, Kunta th tho: "Jula, Maninka". Hi lu, trong khi anh nm im, tm tr
cng thng, ngi bn Ulf khng h rng p li. Trong u Kunta le ln ngh rng gi
anh c th ni c nhiu th ting nh hai ng bc... song anh ly lm xu h v a cc
bc n ni ny, d ch trong ngh.

"Ulf, Jbu Manga", cui cng, ngi kia th tho. V Kunta hiu l tn bc ta.

"Kunta Kint", anh thm th p li.

Thnh thong trao i r rm trong ni kht khao tuyt vng mun c giao lu, h ly tr c
nhau, ngi n hc ting ngi kia, y mt ch, kia mt ch. Y nh th hc nhng ch u
tin hi u th vy. Trong mt qung ngt hai bn cng im lng, Kunta nh li mt m gc
ngoi rung lc phng kh u ch, ng la ng xa ca mt mc ng ngi Fula em li
cho anh mt cm gic m cng nh th no v anh c ao c cch g trao i vi li vi
ngi m anh cha h gp mt. Dng nh li cu c gi y ang c thc hin, ch
khc ci y l ngi Ulf sut bao tun cng nm , cm cht vo nhau, m khng thy mt.

Gi y Kunta moi t tr nh ra tt c nhng t ng Ulf m anh tng nghe thy. Anh bit
ngi bn Ulf cng ang lm nh th vi nhng t Maninka m bc ta bit nhiu hn l anh
bit ting Ulf. Trong mt t im lng khc nhau gia hai ngi, Kunta cm thy l ngi nm
m bn kia, vn trc nay khng h tht ra ly mt ting ngoi vic rn rm ku au, gi y
ang dng tai chm ch nghe h tr chuyn. Qua ting r rm lan dn ra khp tu, Kunta nhn
ra rng, mt khi m t nhn thc s c dp nhn thy nhau trn kia gia thanh thin bch
nht, anh v ngi bn cm khng phi l cp duy nht hin ang c tm cch giao lu vi
nhau. Ting r rm vn tip tc lan rng. Gi y, hm tu ch im lng khi bn tubp mang chu
thc n xung hoc mang chi c nhp bn trn vn nm. V ngay c ci im lng nhng lc
cng mang mt tnh cht mi: k t khi h b bt v bi xing, ln u tin gia nhng ngi n
ng ny dng nh va ny ra mt thc cng ng.

Ci R Alex Haley

Chng 37

Ln sau c a ln boong, Kunta ch tm nhn k ngi xp hng sau mnh, tc l ngi nm
bn tri anh di hm tu. l mt ngi thuc b lc Xrer, ln tui hn Kunta nhiu, v
ton thn bc ta, c ng trc ln ng sau u hn vt roi ca, nhiu vt su v mng m n
ni Kunta m hi hn v i khi c g c th nn cho bc ta mt trn trong bng ti v ci
ni c lun ming rn r ku au. Chm chm nhn tr li Kunta, i mt en ca ngi Xrer
y gin d v thch thc. Mt ngn roi vt xung gia lc hai ngi ng nhn nhau - ln ny
nhm vo Kunta, thc anh tin ln. Nht qut mnh khin anh sut khuu u gi v lm bng
n mt cn in khng. Tht n x hng nh mt con th d, Kunta lao ti tn tubp, ch
mt thng bng ng lm cm ko lun theo c ngi bn cm, trong khi tn tubp nh nhng
trnh c c hai. Mi ngi nhn nho xung quanh trong khi tn tubp nheo mt hn hc,
vung roi nh mt li dao ging lin hi xung c Kunta ln ngi Ulf. Kunta c ln ln n
trnh v b ti bi vo mng sn. Tuy nhin, anh v ngi Ulf th hng hc vn xoay s
lo o ng c ln, nhp tr li gia m ngi cng dy vn nm ang tht thu bc ti
n nhng x nc bin di vo ngi.

Lt sau, cht mui mn st ch vo nhng vt thng ca Kunta nh la t v cng vi nhng
ngi khc, anh la ln, trm lp ting trng v ting ca ci kh c eo o li bt u nh nhp
cho m ngi b xing nhy ma lm tr tiu khin cho bn tubp. Kit sc v trn n mi,
Kunta v ngi Ulf vp ng hai ln; nhng nhng ngn roi v nhng c li thc h lc cc
nhy ln nhy xung, lu ru trong nhng dy xing. Kunta si mu n ni hu nh khng nhn
ra l ton ph n ang ht "Tubp fa!" v cui cng, b xch li ch c di hm ti, tim anh rn
ln c mt ni thm kht mun git l tubp.

C cch my ngy, tm tn tubp trn trung li xung cn hm ti x u mt ln ht nhng
chu phn, b tch li trn nhng vn nm ca m t nhn b xing. Nhng lc y, Kunta
thng nm yn, hn hc a mt chm chm theo di nhng nh n lp le mu da cam,
nghe bn tubp chi ra v i khi trt chn ng vo m ly nhy di chn - gi y cng
ngn ngn ln v mi ngi mi lc mt hay tho d khng kim ch ni, n ni ct i bt
u tong tong rt t mp vn nm xung li i.

Ln ln boong va ri, Kunta nhn thy mt ngi tp tnh trn mt chn b nhim trng nng.
Tn trm tubp bi thuc m vo ch au, nhng khng n thua, v trong bng ti ca hm
tu, ngi bt u ku go d di. Ln ln boong tip theo, anh ta phi c ngi du v
Kunta thy ci chn, trc mi ch xam xm, gi bt u thi ra ra v ngay c ngoi tri
thong ng cng vn khm lm. K ny, anh ta c gi li trn boong trong khi mi ngi
khc li b la tr xung. My ngy sau, m ph n, qua li ht k cho cc t nhn nam rng
chn ngi kia b ct ct v mt ph n c a n sn sc, nhng anh ta cht ngay trong
m v b qung xung bin. T , mi ln xung c vn nm, bn tubp cn th nhng
ming kim loi nung vo nhng x dm c chua mnh. Nhng m hi bc ln khen kht
lm cho hu tu hi thi hn, song chng bao lu, mt khng kh ngt ngt li bao trm.
Kunta c cm gic ci mi y s khng bao gi ri khi phi v da tht mnh.

Ci R Alex Haley
H bn tubp i khi l cn hm li lao xao ln v ting r rm tr tc c loang rng, tng
cng v s giao lu gia mi ngi vi nhau mi ngy mt tin b. Ch no khng hiu, h
li th thm t tai ny sang tai n cho n khi mt ngi no bit hn mt th ting truyn
tr li li gii ngha. Trong qu trnh , tt c nhng ngi dc theo mi dy vn u hc c
nhiu ch mi trong nhng th ting m trc kia h khng bit ni. Thi thong, c nhng g,
khoi ch gp i v chng nhng tr chuyn thng t c vi nhau m bn tubp li khng
hay bit g, nhn nhy bt ln va c u vo trn. C th tho vi nhau hng gi lin, m t
nhn pht trin dn mt thc m mu v huynh mi lc mt thm su sc. Mc du khc
lng, khc b lc, cng ngy h cng cm thy h khng phi thuc nhng dn tc khc nhau
hoc nhng a phng khc nhau.

Ba sau, khi bn tubp n la h ln boong, m ngi b xing bc i nh trong mt cuc
diu hnh. V khi tr xung hm, mt s ngi bit nhiu th ting tm cch i c v tr
trong hng c xing u cc dy vn, nh c th phin dch chuyn tip c nhanh
hn. Bn tubp khng nhn thy g c, v hoc l chng khng quan tm, hoc l chng khng
th phn bit c ai vi ai trong m ngi b xing.

Nhng cu hi v tr li bt u lan i trong hm tu. "Chng ta ang b a i u th ny?".
Mt ting lo xo chua cht p li "No c ai may mn tr v ni cho chng ta hay!" "Bi v
h b n tht tt!" Cu hi "Chng ta y bao lu ri?" dy ln mt lot phng on ln
dn n mt tun trng, cho ti khi n c phin dch cho mt ngi b xing cnh mt l
thng hi nh nn c th m c nhng ln tri sng, anh ta ni c mi tm ngy k
t khi con xung ln ri bn.

V bn tubp thnh thong li t nhp vi nhng chu thc n hoc nhng co ht, nn c
khi ch truyn cc li p cho mt cu hi hoc mt pht ngn cng mt c mt ngy. Nhiu
ngi bn chn mun iu tra xem c ai quen khng. "y c ai lng Barakunda khng?" mt
hm c ngi hi vy v mt lc sau, t ming ny sang tai kia truyn li cu tr li mng r:
"C ti l Jabn Xala y!" mt hm Kunta phn khi c h mun v tim khi ngi bn Ulf
hi h th thm: "y c ai l ngi lng Jufur khng?" "C, Kunta Kint!" anh p li hn
hn. Phi mt mt gi sau mi c hi m, trong khi anh nm yn, hu nh khng dm th:
"Phi, ng l ci tn y. Ti nghe thy lng anh ta nh trng bo tin d". Kunta a ln nc
n, trong u trn ngp nhng hnh nh cun cun: no gia nh anh xm quanh con g trng
trng giy gia p cnh ri ng nga ra cht, no m lng i loan tin bun cho mi ngi, ri
dn lng n vi mr, Binta, Lamin, Xuoau v thng cu con Mai, tt c ngi xm quanh
nh, khc lc trong khi trng lng nn r tng li tng ch bo cho bt c ai c th nghe thy,
bit rng mt ngi con ca lng Jufur tn l Kunta Kint nay k nh vnh vin ra i.

Ngi ta b hng ngy tri bn bc tm li gii p cho cu hi: "Lm sao c th tn cng v
tiu dit bn tubp trn tu ny?" C ai c v kh g, hoc bit c g kh d dng lm v kh
khng? Khng ai c c. Trn boong tu, c ai nhn thy bn tubp l s s sut hoc nhc
im no kh d li dng c m mt cuc tn cng bt ng khng? Mt ln na, cu tr li
li l khng. Tin tc li hi nht c rt ra qua li ht ca tp ph n trong khi m t nam
nhy ma: cng i vi h trn chic thuyn ln ny, c khong ba mi tn tubp. Chng c v
ng hn th, song cc t n c iu kin m chnh xc hn. Ch em cn cho bit l lc
khi hnh c nhiu hn, song tm tn cht. Chng c b vo trong nhng tm vi trng
khu li v vt xung bin trong khi tn trm tubp tc bc lm rm c trong mt quyn sch
Ci R Alex Haley
g . Ch em cng ht rng bn tubp hay nh nhau d di, thng thng l do ci c tranh
ginh quyn "dng" ch em trc.

Nh nhng li ht ca ch em, hu ht nhng g xy ra trn boong tu u c nhanh chng
thut li cho m t nhy xing v sau li c a ra bn bc di hm tu. Th ri xy n
mt pht trin mi y phn khi: bt c lin lc vi nhng ngi b xing tng di.
Khoang hm Kunta nm t nhin im lng, ri t ch gn ca hm, mt cu hi vng xung:
"Di y c bao nhiu?" v mt lt sau, cu tr li lan i tng ca Kunta: "Bn chng ti c
khong su mi ngi".

Vic truyn tin tc t bt k ngun no dng nh l chc nng duy nht khin h c l do
tip tc sng. Nhng lc khng c tin g, h ni chuyn v gia nh, lng mc, ngh nghip,
ng rung, sn bn. V cng ngy cng hay xy ra bt ng v chuyn lm th no dit bn
tubp v khi no th nn khi s. Mt s ngi cho rng cn phi tn cng vo dp ln boong
sp ti bt lun hu qu ra sao. Nhiu ngi khc cho rng nn theo di v i thi c tt nht
th khn ngoan hn. Nhng bt ng gay gt bt u n ra. Mt ln ang tranh lun th bng
nhin vang ln ging ni ca mt v cao nin ct ngang kin: "Hy nghe lo y! Tuy chng ta
thuc nhng b lc khc nhau, ting ni khc nhau, nhng hy nh rng chng ta cng mt dn
tc! Chng ta phi coi nhau nh ngi cng mt lng ni ny!".

Nhng ting r rm tn thnh lan nhanh trong khoang hm. Ting ni trc y ct ln,
rn bo trong nhng ln c bit cng thng. l mt ting ni tng tri v y uy tn, li bc
tu, hin minh. Pht chc, ngi ta r tai nhau thng bo rng ngi va ni tng l th ch
ca lng ng. Sau giy lt, ng li ni rng by gi cn tm ra v nht tr bu ln mt ngi lnh
o, rng phi ra v tha thun mt k hoch tn cng mi hy vng thng ni bn tubp, v
hin nhin l chng va c t chc tt, li va c nhiu v kh. Mt ln na, khoang hm li
y nhng ting r rm tn thnh.

Ci thc mi, hi lng v s gn b cht ch vi mi ngi, khin Kunta u nh bt cm
thy s hi thi, bn thu v thm ch c chut b na. Th ri anh nghe thy truyn i mt ni
lo s mi: ngi ta cho rng c mt tn hc gian ln u tng di. Mt ph n ht
rng chnh ch trong nhm ngi b xing v bt mt m tn hc gian gp sc y xung
con tu ny. Ch ht rng khi ch c ci bng bt mt th tri ti, song ch vn trng thy
bn tubp cho tn hc gian ung ru cho n khi hn say mm chn nam chn siu, ri
c bn tubp ci h h, nh hn bt tnh v ko xung di hm tu. Theo li ht ca ngi
ph n, th tuy ch khng th nhn mt dt khot c tn hc gian, song chc chn hn ang
b xing di nh nhng ngi khc v ang rt s b pht hin v git cht, v hn bit
chuyn th tiu tn tay sai trc . Anh em trong hm bn lun l c khi tn hc gian ny cng
bit dm ba ting tubp v c th tm cch bo cho bn tubp bit k hoch tn cng m hn
nghe lm c, hng cu vn ci sinh mnh khn kip ca hn.

Vung cng p mt con chut bo mp, Kunta cht ngh: ti sao cho ti nay, mnh li hiu bit
t th v bn phn bi? Hn l v khng mt tn no trong bn chng dm sng vi mi ngi
trong lng, mt s nghi vn mnh lit v chn tng chng cng khin chng i i nh
ma lp tc. Anh nh li hi Jufur, anh lun lun cho rng chnh cha mnh, mr, cng
nhng ngi khc ln tui hn na, nhng lc ngi quanh ng la ban m, c hay bn tm
mt cch khng cn thit vi nhng lo lng v suy on u m v nhng nguy c m anh cng
cc thanh nin khc vn thm ngh rng mnh s chng bao gi mc vo. Nhng gi y, anh
Ci R Alex Haley
hiu ti sao nhng ngi ln tui li lo lng cho an ninh ca lng xm; h bit r hn anh rng
bit bao tn hc gian ln vo t Gmbia. Bn con trai da ln lt ng khinh b c b l
tubp th cng d nhn ra thi, nhng khng phi tt c. Kunta cht ngh n c gi lng mnh
b bn tubp bt cc ri trn thot, sau c em ra xt Hi ng b lo ngay trc khi
anh b bt, anh mun bit ngi ta x tr vi a con lai ca c ta ra sao v Hi ng b lo
quyt nh c ta phi lm th no.

Qua tr chuyn trong hm tu, gi y anh c bit mt s hc gian ch cung cp mt s hng
ha nh chm, vng, ng voi cho cc tubp. Nhng c hng trm tn khc gip bn tubp t
lng v bt ngi. Mt s t nhn k chuyn chng em ma d d tr con ri chp bao ti ln
u nh th no. Nhiu ngi khc cho bit bn hc gian nh h tn nhn sut chng hnh
trnh sau khi h b bt. V mt ngi trong bn h, ang mang thai, cht trn dc ng.
Mt ngi khc c con trai b thng v nhng roi n, chng mc thng b chy mu n
cht. Cng nghe, Kunta cng cm phn cho nhng ngi khc cng nh cho mnh.

Anh nm , trong bng ti, vng vng bn tai li cha nghim khc dn d anh v Lamin khng
bao gi c lang thang i xa mt mnh; mt cch tuyt vng, Kunta c g gi mnh ch
nghe theo li cnh co ca cha. Tim anh tru xung vi ngh rng anh s khng bao gi c
nghe cha rn bo na, rng t nay n ht i - d cuc i c xoay vn ra sao chng na -
anh s phi t suy ngh lo liu ly cho bn thn.

"Mi s u l ca Cha Ala!" Li pht ngn - khi i t ch v th ch - truyn t ming
ngi ny sang tai ngi kia v khi n c ngi nm bn tri Kunta nhc li, anh bn quay
u th thm vi ngi bn cm Ulf. Sau mt lt, Kunta nhn ra l ngi Ulf khng tip tc
truyn cu cho ngi bn cnh v sau khi bn khon t hi l do v u anh cho rng c l ti
mnh ni khng r, cho nn anh li bt u th thm cu sm ng mt ln na. Nhng bt thnh
lnh, ngi Ulf vng ra nhng ting kh to, c cn hm nghe thy: "Nu Cha Ala ca
cc ngi mun th, th ti theo qu s cn hn!" T cc ni khc trong bng ti, vang ln
nhng ting h tn ng vi ngi Ulf v y bng ra nhng cuc tranh ci.

Kunta b xo ng su sc. S bt bnh v nhn ra l mnh nm cng vi mt k v o xi vo
c anh nh mt vt bng, v i vi anh lng tin Cha Ala cng qu gi nh bn thn cuc
sng vy. Cho n nay, anh vn tn trng tnh hu ho v nhng kin lch lm ca ngi bn
cm ln tui. Song gi y, Kunta bit rng gia h khng th tn ti bt k tnh bng hu no
na.

Ci R Alex Haley

Chng 38

Gi y, trn boong, tp ph n ang ht rng h xoay s nh cp c v giu kn my
con dao cng mt s dng c c th dng lm v kh. Tr xung di hm, kin m t nhn
nam li chia thnh hai phe, thm ch cn i lp mnh hn trc. ng du nhm cho rng cn
phi nh ngay khng ln la, l mt ngi Ulf xm mnh, nom d tng. Trn boong, ai ny
u thy anh ta va nhy cung di trong dy xing va nhe hm rng gia nhn vi bn
tubp, nhng tn ny thy th li v tay v chng tng anh ci. Nhng ngi cho rng cn
phi khn ngoan, cnh gic chun b k hn, chu s lnh o ca ngi Fula b n v bp
c cht tn hc gian.

C mt s ngi theo anh chng Ulf ch trng tn cng bn tubp khi no chng xung
ng di hm tu, ni m m t nhn c th nhn tinh tng hn chng v nm yu t bt
ng ln nht - nhng k hoch ny b nhng ngi khc bc b, coi l in r, h vch r rng
a s bn tubp vn cn trn boong v do c th tiu dit nhng ngi b xing bn di
nh mt l chut. Thnh thong, khi vic tranh ci gia ngi Ulf v ngi Fula i n ch to
ting v th ch li can thip rn h bnh tnh hn ko bn tubp c th nghe thy.

Bt lun kin ca th lnh phe no cui cng s thng, Kunta vn sn sng chin u n
cht. Anh khng thy s cht na. Mt khi xc nh l mnh s chng bao gi v nh gp li
gia nh c na, anh cm thy th cng coi nh cht ri. Ni lo s duy nht ca anh by gi l
mnh c th cht m khng t tay git c t nht mt tn tubp. Nhng ngi th lnh m
Kunta ng theo ng h - anh cm thy a s anh em cng vy - l anh chng Fula thn trng,
mnh y vt roi ng so. n nay Kunta pht hin ra phn ln t nhn trong hm l
ngi Maninka v mi ngi Maninka u bit rt r rng dn Fula xa nay vn ni ting l
sn sng b hng nm, thm ch c cuc i, nu cn, bo th bng cch git bt c k no
xc phm nng n n h. Nu k no git cht mt ngi Fula v trn thot, cc con trai
ngi y s khng bao gi chu ngi yn, k cho n mt ngy no h tm ra hung th v git
cht hn.

"Chng ta phi on kt nh mt ngi ng sau th lnh m ta nht tr la chn", v th ch
khuyn nh vy. Nhng ngi theo anh chng Ulf lu nhu bc bi, song r rng l a s
ng v phe ngi Fula, nn bc ta mau chng ra mt mnh lnh u tin. "Ta cn xem xt
mi hnh ng ca bn tubp bng i mt ca chim ng. V khi thi c ti, chng ta phi l
chin s". Bc dn mi ngi lm theo li khuyn ca ngi ph n bo h nn lm b sung
sng khi nhy xing trn boong. iu s lm cho bn tubp li lng vic canh phng, d
nh p hn v ngi Fula cn bo mi ngi cn tnh mt xc nh v tr mi vt ging nh v
kh m mnh c th nhanh chng v ly s dng. Kunta rt hi lng vi bn thn v trong nhng
ln ln boong, anh pht hin thy mt ci cc buc lng lo di mt qung lan can m anh
nh s git ra dng lm mt ngn gio m vo bng tn tubp gn nht. Mi ln ngh n,
anh li xit cht ngn tay quanh ci cn gio tng tng.

Nhng lc bn tubp git mnh ca hm ra v i xung, va qut tho va khoa roi, Kunta c
nm im phng phc nh mt con th rng. Anh nh ti li kintang hi rn luyn trng thnh
Ci R Alex Haley
nhc nh rng ngi i sn phi hc nhng g chnh Cha Ala dy cho th vt: lm th no
trn v theo di nhng nh i sn ang lng git chng. Kunta nm hng gi ngm ngh v
chuyn bn tubp c v thch gy au n cho ngi khc. Anh kinh tm nh li nhng ln thy
bn tubp ci ha h khi vung roi qut t nhn - c bit nhng ngi mang y nhng vt l
lot au n trn mnh. Kunta cng chua xt hnh dung trong c cnh nhng tn tubp cng
bc y ph n vo nhng gc ti ca con tu ban m, anh tng nh nghe thy ting ch em
la tht. Phi chng bn tubp khng c n b ca ring chng? Phi chng v th m chng
sn ui v ngi khc nh n ch? Ging tubp dng nh khng tn trng ci g c, dng
nh bn chng khng h c Cha, thm ch khng h c thn linh no m th.

iu duy nht c th khin tm tr Kunta lng khi chuyn tubp - v lm th no git chng
- l l chut ngy cng tr nn to tn hn. Ria mi chng c nn gia hai cng chn Kunta mi
khi chng sc vo cn mt nt au r mu hoc mng m. Nhng b cht th li thch cn trn
mt anh hn v ht cht lng khe mt Kunta hoc nht ri chy ra t hai l mi. Anh c
phi vn mnh, thc ngn tay bu hoi, bt c con no l ly mng tay git m p. Song t
hn c chut b l nhng ch au vai, khuu tay v mng Kunta gi y rt nh la t do
bao tun l lin tc nm c mnh vo nhng tm vn g cng, sn si. Anh thy nhng mng
try da tp mu trn mnh nhng ngi t khc khi h ln boong, v mi ln con tu ln hi
o hoc chng chnh hn bnh thng mt cht l chnh anh li au r ln cng vi h.

V Kunta thy l khi ln boong, mt s t nhn bt u hnh ng nh nhng ci xc b qu
nhp - mt h mang mt v ni ln rng h khng s hi g na v gi y, sng hay cht, h
cng bt cn. Ngay c lc roi vt ging xung h cng ch phn ng mt cch chm chp. Khi
c k c xong, mt s thm ch hon ton khng cn sc nhy xing na v tn trm
tubp tc bc, v lo ngi, ra lnh cho nhng tn kia h ngi xung v h lm theo, trn gc
trn u gi, mt th m long hng hng chy xui trn nhng tm lng xy da trc tht. Th
ri tn trm tubp dn u h t ra sau v vo ming h mt cht g khin h sc sa. v
mt s ngi l i khuu xung, khng ng ca g c v bn tubp bn khing h tr xung
hm. a s nhng ngi ny u cht, v trc , Kunta bit h dng tm t hy hoi mnh
bng cch no cho n cht.

Nhng tun lnh ngi Fula, Kunta v phn ln anh em c gng lm b vui thch khi nhy
xing, mc d n lc ta h mt mn lot trong tm hn h. Tuy nhin, c th thy l khi
thi lm cho bn tubp bung lng hn, th roi vt c bt i v anh em c php li
trn boong tu y nh nng lu hn trc. Sau khi chu ng nhng x nc bin v s tra tn
ca nhng bn c trn mnh, Kunta cng nhng t binh khc ngi xm ngh ngi v theo di
mi c ng ca bn tubp no l chng thng ng cch qung bao nhiu dc theo lan can,
no l chng vn lun gi v kh k st bn mnh, kh m cp c. Bt c lc ngn ngi no
c tn tubp da tm sng vo hng song st, u khng lt khi mt mt ai. Trong khi ngi
trn boong, mng tng trc ti ngy h s tiu dit bn tubp, Kunta c thc mc v ci vt
s bng kim kh ch vi qua hng ro. Anh hiu rng bng bt c gi no ca bao nhiu sinh
mng, cng phi ch ng v cp ly ci v kh ny, v mc du khng r ch xc n l ci g,
anh vn bit n c kh nng hy dit gh gm v tt nhin bn tubp t n y chnh v l
.

Anh cng thc mc v my tn tubp n c lun lun quay ci bnh xe ca con xung ln, bn
ny mt t bn kia mt t, trong khi m m nhn vo mt mt trn nu nu bng kim kh trc
Ci R Alex Haley
mt chng. C ln di hm, v th ch ni ln ngh ca bn thn anh. "Nu nhng tn
tubp b git th ai s li con xung ny?". V th lnh Ulf bn tr li l cn phi bt sng
nhng tn tubp . "K gio vo c chng", bc ta ni, "chng s phi a chng ta tr v t
nc, ko chng s cht". Ch ngh n chuyn c th thc s thy li t nc, nh ca, gia
nh mnh mt ln na, Kunta thy sng rn c xng sng. Nhng nu vic xy n -
anh ngh - th ti lc gi l kh, anh cng kh quen c, d ch l mt cht xu, nhng hnh
ng ca bn tubp i vi anh.

Trong Kunta cn nu mt ni s na, l bn tubp c th tinh nhn thy ci mi m trong
cch nhy xing ca m t khi trn boong, v gi y h nhy ma tht s, h khng th
ngn nhng ng tc ca mnh biu l nhng iu su kn trong tm tr: nhng c ch thon
thot tung cm xch, ri b, ri bp c, xa, git. Trong khi nhy ma, Kunta v anh em khc
thm ch cn h n khn ging, mng tng trc cuc tn st. Song khi iu nhy kt thc
v anh li t kim ch c, Kunta nh hn ngi thy bn tubp khng nghi ng g c ch nhe
rng ci khoi tr. Ri mt hm trn boong, m t nhn t nhin ng chn chn ng
ngng, v cng bn tubp, trn trn nhn mt by hng trm con c bay trn mt bin nh
nhng con chim hc. ang ngy ngi ngm, cht Kunta nghe thy mt ting tht. Quay ngot
li, Kunta trng thy anh chng Ulf xm mnh, d tn, ang git mt ci gy kim kh khi tay
mt tn tubp. Vung n nh mt ci chy, anh ta chong tn tubp pht c lnh lng sn tu:
trong khi bn tubp cn li bt khi t th ngy nh phng v chong vng, anh qut mt tn
na ng xung sn boong. S vic xy ra mau l n ni anh chng Ulf gm rt in cung
chuyn sang nn tn tubp th nm, bn chng mi kp phn ng: long ci mt li dao di lia
rt ngt, tin t u anh, st ngang vai. Ci u chm vo sn tu trc khi thn anh rng
xung v c hai b phn c th u pht mu t ch b chm ct. Trn b mt i mt vn m
trng trng, coi b rt sng st.

Gia nhng ting r hong ht, bn tubp nhn nho ti hin trng mi lc mt ng, a
x ra khi ca, a t trn cao gia m bum trng pht phi tt xung nh kh. Trong khi
ton ph n ku tht thanh, nhng t nam b cng xm li vi nhau thnh mt vng trn.
Nhng cy gy kim kh sa ra la v khi, ri ci vi en s n pht ra mt ting gm nh
sm cng vi mt m hi nng v khi ngay trn u h; tht m, h la ht v ri ri vo
nhau.

T sau hng ro, tn tubp u s v tn so mt lao ra, c hai u go tht in cung. Tn to
ln nh tn tubp ng gn nht mt c hc mu mm, ri tt c bn cn li tp hp li thnh
mt cm, la ht, qut tho, vung roi, dao, gy phun la, a nhau dn m t v pha ca hm
tu ng. Kunta ct bc, khng cm thy nhng ngn roi qut vo mnh, vn ch hiu lnh
tn cng ca ngi Fula. Nhng hu nh trc c lc anh kp thc ra th tt c di hm
v b xing tr li ch c ti m, ri ca hm xp xung.

Song khng phi ch c mnh h. Trong cn no lon, mt tn tubp b mc kt vo gia
bn h v b cun theo xung. Hn m nho ht ch ny sang ch kia trong bng ti, vp ri
ri, va u vo cc vn nm, khip m la ht, lm cm b dy mi khi ng, ri li chy nho
nhc. Ting hn rng nghe nh ting mt con th thi nguyn thy no "Tubp fa" mt
ngi h v nhng ging khc ha theo: "Tubp fa! Tubp fa!". H h, mi lc mt ln v mi
lc li c thm ngi tham gia vo bn hp xng . Dng nh tn tubp cng bit h h vy
l nhm vo hn, nn hn tht ra nhng ting nh van xin. Trong khi , Kunta nm im nh b
Ci R Alex Haley
ng bng, khng mt c bp no c ng c. u p thnh thch, mnh m a m hi,
anh ang hp ming th. t nhin, ca hm xch m v khong mt t tubp nn gt trn
cu thang xung hm. My ngn roi qut xung ngi tn tubp b mc kt trc khi hn kp
bo cho bn kia bit hn l ngi ca chng.

Ri di ln roi tn bo, m ngi li c tho xch, v b m x y ln boong, ti y,
chng bt h ng xem bn tn tubp dng nhng cy roi gc nh nt nh ci xc khng u
ca ngi Ulf. Thn th trn trung ca nhng ngi t bng nhy m hi v mu t nhng
vt roi v mn lot, nhng hu nh khng ai r ra mt ting ku. Lc ny, mi tn tubp u v
trang khp ngi, mt bng bng st kh, trong khi chng ng thnh mt vng trn vy quanh
h, mt ng trn trn v ming th hn hn. Ri nhng ngi t li b qut roi la xung hm
v xch li ch c.

Hi lu, khng ai dm h rng th tho. Khi ni kinh hong du xung tm tr c th suy
ngh, mt dng thc ngh v xc ng bng xm chim Kunta, trong ni ln ci cm gic l
khng phi ch mt mnh anh khm phc s dng cm ca ngi Ulf cht nh mt chin
s. Anh nh li ci d cm rm rt ca chnh mnh, l th lnh ngi Fula s ra hiu tn cng -
nhng hiu lnh khng n. Kunta thy chua xt, v bt k c s c th xoay vn ra th
no, l ra by gi mi chuyn xong c ri; v ti sao li khng cht lun i? Liu thi k sp
ti c tt p hn g khng? C l do g tip tc nu ly ci cuc sng y trong bng ti x
u ny? Anh ht lng cu c gi mnh c th trao i vi ngi bn cm nh trc y, song
khn ni bc ta li l ngi v o.

Nhng ting xm x tc gin v ni ngi Fula b qua khng hnh ng, ngng bt khi mt
lnh t ngt c truyn i t ch bc ta: ln sau bc ta thng bo khi anh em tng hm ny
ln tm v nhy xing trn boong s khi s tn cng vo lc bn tubp t ra li lng nht.
"Nhiu ngi trong chng ta s cht", ngi Fula ni "nh ngi anh em va ri cht v
chng ta - song anh em tng di s bo th cho chng ta".

Nhng ting trm tr tn thng lan i. Nm trong bng ti, Kunta lng nghe ting mt ci gia
nh cp c ang xn xt ca vo dy xing. Hng tun nay, anh vn bit rng nhng vt
gia c trt cn thn bng cc th bn thu bn tubp khi trng thy. Anh khc vo tm
tr b mt ca nhng tn quay bnh xe ln ca con tu v chng s l nhng tn duy nht c
tha mng sng.

Nhng trong ci m di y di hm tu, Kunta cng nhng ngi khc bt u nghe thy mt
m thanh mi k l trc y cha tng thy. Hnh nh n t pha trn u h, lt qua sn
boong xung. Im lng xp xung nhanh chng trong khoang hm v nghe tht k, Kunta on
l nhng cn gi ln ang lm cho nhng tm vi trng ln ku phn pht mnh hn lc bnh
thng nhiu. Pht chc li c mt ting khc, nh th go xung sn tu; lt sau anh on
l ma ang trt xung. Ri anh chc chn, khng th lm ln, l nghe vng vng ting sm
n rn nng n.

C ting chn rm rp sn boong trn u v con xung ln bt u dp dnh, chao o. Ting
la ht ca Kunta ha ln vi ting nhng ngi khc mi khi tu dnh ln dnh xung hoc lc
t bn ny sang bn kia, lm cho vai, khuu v mng vn mng m v tp mu ca nhng
ngi t trn trung cng ch xt d hn vo nhng tm vn xn xi, bc trt thm lp da mm
b nhim trng, khin lp c bp bn di chi ra, c vo vn nm. Nhng cn au rt, day dt,
Ci R Alex Haley
xuyn sut t u n chn, c h lm anh bt tnh, thnh th khi bt u l m nhn thy
ting nc tun xung hm tu - v ting la tht thanh gia mt cn no ng kinh hong - anh
c tng u nh t xa vng ti.

Nc trn mi lc mt nhanh vo hm cho n khi Kunta nghe thy ting mt vt g nng, nh
th mt tm vi th ln, c ko l trn sn boong. My pht sau, dng l gim i, ch cn
nh git - song lc ny, Kunta bt u tot m hi v ngt th. Bn tubp bt cc l trn u
h chn khng cho nc trn vo, nhng lm th chng bt ht khng kh t bn ngoi,
giam ton b hi nng v mi hi thi trong khoang hm, khng th no chu ni, mi ngi
bt u sc sa, nn ma, in cung lc cm long xong v hong ht la ht. Mi, c hng,
ri phi Kunta nh th b nhi bng nhng cc bng chy bng bng. Anh c gng hp thm
cht hi la. Bao vy gia mt cn lng ln in cung, ngi git xch, k ku tc hng,
Kunta m man n ni ct, i pht ra lc no khng bit.

Nhng cn sng ba b x m m vo mn tu, lm nhng x g ng sau u h cng mnh
vo cht, ku rng rc. Ting tht ngt th ca nhng ngi di hm cng d khi con tu
m u xung, chng chnh vi hng tn nc bin trn qua n. Ri, nh nh mt php mu,
n li ni ln c di cn ma bc tri nn xung nh nm . Khi khi nc tip theo to
nh tri ni rp vo mn tu dm n xung ri li bc ln ln na - chao nghing, nhp nh,
rng rnh - th ting huyn no trong hm bt u xp xung v mi lc cng c thm nhiu t
nhn ngt lm i.

Khi Kunta tnh li, th anh trn boong, ngc nhin thy mnh hy cn sng. Nhng nh n
mu da cam lp long quanh khin anh thot u tng tt c bn h vn di hm. Ri
anh ht mt hi tht su v nhn ra l khng kh thong mt. Anh nm nghu ngo, nga
mt ln, lng nh mun n toc v nhng vt au kinh khng n ni anh khng sao ngng ku,
ngay c trc mt bn tubp. Anh trng thy mt s tt trn cao, nh nhng bng ma trong
nh trng, b dc theo nhng thanh ngang ca cc cy ct to cao, dng nh chng ang rng
sc m cng nhng tm vi trng to tng n. Ri, quay ci u nhc nh ba b v pha mt
ting n o, Kunta thy mt s tn tubp na long qung nh ln khi ca hm, chnh chong
ko nhng hnh ngi trn trung, mm nhn, b cm, ln trn boong tu, nm h xung cnh
Kunta cng nhng ngi khc b cht ng nh nhng khc g.

Ngi bn cm ca Kunta ang run cm cp v nn khan gia nhng ting rn rm. Chnh
Kunta cng nn o khng ngng trong khi quan st tn trm tubp tc bc v tn to ln mt
so qut tho chi ra th h, bn ny tip tc ko nhng thn ngi t di hm ln, thnh
thong li trt ng trn nhng ng nn ma m mt phn trong l do chnh chng th ra.

Con xung ln vn chng chnh d di v tng lung nc thnh thong vn tro ln ti m
sn li. Tn trm tubp lc ny ang hi h bc, cht vt lm mi gi c thng bng, theo
sau l mt tn tubp khc cm n. Mt trong hai tn chc chc li lt nga mt tng ngi
trn trung nm lm, gh st n vo, tn trm tubp ng tht k v i khi nn mch c tay
ngi b cm. Thnh thong sau , hn chi th tc tu, sa ra mt mnh lnh v bn kia
khing ngi t ln nm xung bin.

Kunta bit nhng ngi cht di hm. Anh t hi: ngi ta bo Cha Ala mi ni
mi lc, sao Ngi li khng y? Ri anh li ngh: thm ch c hi vy cng chng khin anh
kh g hn con ngi v o ang run bn bt v rn rm bn cnh mnh. V anh chuyn
Ci R Alex Haley
sang cu nguyn cho linh hn nhng ngi b vt xung bin, gi y hn gp t tin. Anh
thm c nh h.

Ci R Alex Haley

Chng 39

Vo lc rng ng, thi tit du i v quang dn, song con tu vn chao o trong nhng lp
sng di ln. Mt s t nhn vn nm nga hoc nm nghing bt ng, hu nh khng t du
hiu g l cn sng, nhiu ngi khc ang co git khng khip. Cng vi a s anh em khc,
Kunta c gng ngi dy c, t th phn no cng lm ngui bt nhng au n kinh
khng lng v mng anh. Anh n nhn vo lng nhng ngi gn, tt c li chy mu
qua nhng ch ng vy v anh thy ci g nh l xng li ra ni vai v khuu tay h. L
ng a mt v mt hng khc, anh thy mt ph n nm hai chn xoc rng, h b xoay v
pha Kunta, bi mt th sp k l xam xm vng vng v mi anh ht phi mt mi khng sao t
ni m anh bit l pht ra t ngi ch.

Thnh thong li c ngi cn nm bp, c gng dy, mt s li ri xung, nhng trong s
ngi dy c, Kunta nhn ra ngi th lnh Fula. Bc ta chy mu rt d, v mt nh th l ca
mt ngi tch bit khi nhng g ang din ra xung quanh. Kunta khng nhn ra nhiu ngi
m anh trng thy. Anh on h tng di. H l nhng ngi m th lnh Fula bo l s bo
th cho nhng ngi tng th nht c th phi hy sinh khi tn cng bn tubp. Cuc tn
cng! Thm ch Kunta khng cn sc ngh n n na.

Trn mt s khun mt quanh mnh, k c mt ngi b cm chung vi anh, Kunta thy ci cht
in hn r nt. Khng hiu ti sao, anh chc chn l h sp cht. Mt ngi Ulf xm ngot
v mi khi bc ta hp ming th, li c ting si bt trong mi. C n xng vai v xng
khuu tay bc ta, li ra qua da tht try trt, cng xm x. Hnh nh bit Kunta ang nhn mnh,
ngi Ulf chp chi m mt, nhn li Kunta nhng khng t v g l nhn ra ngi quen c.
Bc ta l ngi v o, nhng... Kunta yu t a mt ngn tay chm vo cnh tay ngi Ulf.
Nhng khng c du hiu g t ra bc ta nhn bit ci c ch ca Kunta hoc hiu ngha ca
n.

Mc d khng bt au, nh nng m bt u lm cho Kunta cm thy d chu hn i cht. Anh
ci mt xung v thy mu lng mnh chy xung thnh mt vng quanh ch ngi - v bt
gic, mt ting run ry dng ln c hng anh. Nhng tn tubp cng m yu, mang chi v x
ht ma v ct i, cn nhng tn khc khnh nhng chu phn rc di hm ln, xung
bin.

Mt lc sau, anh ngi thy hi dm v hc n un si, qua hng li st, v tn trm tubp bt
u lch gia m ngi b cm bi th thuc m ca hn. Hn p mt mnh vi c rc bt
ln nhng ch xng li ra, nhng mu ri r chy li mau chng lm bng vi tri tut i v ri
xung. Hn cng banh ming mt s ngi k c Kunta v vo c hng h mt cht g t
mt ci chai en en.

Khi mt tri ln, nhng ngi kha kh c cho n - ng nu vi du c , cho vo mt
chu nh, bc bng tay. Ri mi ngi c mt go nc do mt tn tubp mc t mt ci
thng t di chn cy ct ln nht trong boong tu. n lc sao bt u mc, h li b a
xung hm, xch li. Th vo ch trng ca nhng ngi cht tng Kunta, l nhng ngi
m nht tng di, ting ku au ca h cng ln hn trc.
Ci R Alex Haley

Trong ba ngy, Kunta nm gia bn h trong mt trng thi na tnh na m pha trn nhng
au n, nn ma, st v ku rn. Anh cng trong s nhng ngi r ri vi nhng cn ho
khan co cu phi. C anh nng ran, sng ln v ton thn m a m hi. Ch c mt ln,
anh ra khi cn m mt l khi anh cm thy mt con chut c ria vo hng mnh; gn nh do
phn x t nhin, bn tay t do ca anh phng ra tm c u v phn trn con chut. S vic
xy ra, chnh anh cng khng th tin. Tt c ni cung n cht cha trong anh bao lu nay
dn xung cnh tay v bn tay anh. Anh xit mi lc mt cht - con chut giy gia v ku choe
che - cho n khi anh cm thy mt n li ra, s n nt rn di ngn tay ci ca anh. Lc by
gi, sc lc mi rt i khi nhng cnh tay anh v Kunta mi bung ci xc nt nhn ra.

Mt hai hm sau, tn trm tubp bt u ch thn xung hm tu, mi ln u pht hin thm
- v tho xing lun th - t nht l mt ci xc khng hn. Khc nh trong khng kh hi thi,
trong khi nhng tn khc cm n gi ln soi cho hn nhn, hn bi thuc m, rc bt v n ci
c chai en vo ming nhng ngi cn sng. Kunta c nn khi ku au khi nhng ngn
tay xt m vo lng anh hoc ci chai chm vo mi anh. Anh cng rt li khi nhng bn tay
trng trt n chm vo da mnh, th anh b roi qut cn hn. V trong nh n mu da cam,
nhng b mt tubp mang mt v bnh bch chng c nt g, m anh bit n s khng bao gi
b bung tha tm tr anh cng nh ci u kh ang bao bc anh vy.

Nm trong nh nhp v st m man, Kunta khng cn bit l bn anh trong bng con
tu ny hai tun trng hay su tun trng, hay thm ch mt v ma. Ci ngi nm cnh l
thng hi, c th qua m tnh ngy gi, cht ri. V gia nhng ngi cn sng st, cng
chng cn c giao lu g na.

Mt ln, ang ng l m, chong thc dy, vi mt ni kinh hong khng th xc nh, Kunta
cm thy ci cht ang cnh mnh. Ri, lt sau, anh nhn ra rng mnh khng cn nghe thy
ci ting kh kh quen thuc ca ngi bn cm nm bn na. Mi mt hi lu, Kunta mi dm
quyt nh th tay s vo cnh tay bc ta. Anh khip hi rt li v cnh tay lnh ngt v cng
. Kunta nm run ly by. D v o hay khng, th anh v ngi Ulf ny cng tr
chuyn vi nhau, cng nm vi nhau v gi y cn li c mnh anh.

Khi bn tubp li mang mn cho ng xung, Kunta rm ngi li nghe ting r rm v ting
nn khan ca chng mi lc mt n gn. Ri anh cm thy mt tn lay xc ngi Ulf v chi
th. Sau , Kunta nghe thy ting qun qut xc thc n nh mi khi vo xoong ca anh v
bn tubp, sau khi n chic xoong vo gia anh v ngi Ulf bt ng, tip tc i xung cui
dy vn. D bng i n u, lc ny Kunta cng khng th ngh n chuyn n ung.

Lt sau, hai tn tubp n tho cm chn v tay ngi Ulf tch ri khi Kunta. Chong vng
n t di, anh lng nghe ting ci xc b ko l, va lc cc dc li i v trn cc bc cu thang.
Anh nh dch xa khi ch trng , nhng va c ng th nhng ch try tht lin c mnh vo
vn g, khin anh la ln au n. Trong khi nm yn cho au, anh tng tng nh nghe
thy ting h ca ph n ti lng qu ngi Ulf khc than ci cht ca bc ta. "Tubp fa!" anh
rt ln trong bng ti hi thi, bn tay b cm git long xong si dy xch ni lin vi chic
cng trng khng ca ngi Ulf.

t ln boong ln sau, lung mt Kunta gp ci nhn m m ca mt trong nhng tn tubp
nh p anh v ngi Ulf. Trong mt lc, hai bn nhn su vo mt nhau v mc d tn
Ci R Alex Haley
tubp nhn mt v nheo mt hn hc, ln ny khng c ngn roi no ging xung lng Kunta
c. Trong khi nh thn li sau pht ng ngng, Kunta nhn qua boong tu v ln u tin k t
khi n ra cn phong ba, anh trng thy ton ph n. Tim anh tru xung: trong s hai mi ch
em lc u, ch cn li c mi hai. Tuy nhin, anh cng cm thy ngui bt khi nhn ra l tt
c bn em nh u sng st.

Ln ny, h khng b k c - nhng vt thng trn lng m t nam qu au n - v cuc
nhy xing yu t ch c ting trng m theo m thi, tn tubp ko ci kh c e i i
ri. Gng ht sc mnh trong cn au n, nhng ph n cn li ht rng mt lot tubp na
b khu vo trong nhng tm vi trng v vt qua lan can tu.

Tn tubp tc bc, v mt rt mt mi, ang mang mn thuc m v ci chai i gia m t
trn trung th mt ngi, c tay v c chn lng lng i cng trng khng ca mt ngi bn
cm cht, lao vt t ch ang ng ra lan can tu. G vt na ngi qua hng lan can th
mt trong nhng tn tubp gn y ui kp v nm c chui xch lng thng ng sau ng
vo lc g nhy xung. Mt lt sau, ngi g chung ching vo mn tu v nhng ting rng tc
nghn ca g vang ln. Bng nhin, Kunta nghe thy r mn mt my t tubp gia nhng
ting ku. Mt ting rt se s ni ln trong m ngi b xing khng cn nghi ng g na, ng
l tn hc gian th hai. Trong khi tn ny vp mnh vo v tu - ming rt ln: "tubp fa!" ri li
van xin tha th - tn trm tubp i ti ch lan can v nhn xung. Nghe ngng mt lc, hn
bng git pht on xch khi tay tn tubp kia v th cho tn hc gian ri xung bin trong
ting la tht. Ri, chng ni chng rng, hn quay li tip tc cng vic xoa thuc m v rc bt
vo cc vt thng, nh khng c chuyn g xy ra.

Tuy roi vt c tha i hn, nhng by gi bn gc c v gm m t nhn. Mi ln nhng ngi
t c a ln boong, bn tubp vy cht h, gy phun la lm lm v dao tut trn nh th
bt c lc no h cng c th tn cng c. Nhng ring v phn Kunta, tuy khinh ght bn
tubp ht sc mnh, anh khng thit n chuyn git chng na. Anh m yu n ni thm ch
bn thn mnh sng hay cht anh cng bt cn. trn boong, anh ch nm nghing v nhm
mt li. Anh cm thy bn tay tn trm tubp bi thuc m trn lng mnh. Ri, trong mt lc
anh khng cm thy g khc ngoi nh nng m p, v ch ngi thy mi gi bin mt ri, v
ni au n tan thnh mt cm gic mng lung an tnh - hu nh sung sng - ch cht v
chu t tin.

Thnh thong, di hm, Kunta nghe thy u c ting th thm v anh t hi khng bit
h c th ngh ra chuyn g ni nh? V li ch g kia ch? Ngi bn cm Ulf ca anh
tch ri v ci cht cp i mt s ngi c th phin dch cho anh em khc. V chng,
chuyn tr by gi tn qu nhiu sc lc. Mi ngy Kunta mt thy yu hn v nhn thy nhng
iu xy n vi mt s ngi khc, qu l chng phn khi g. Rut h bt u tho ra mt
hn hp ln c mu vn cc v m c xam xm vng vng hi thi kinh khng.

Ba u ngi thy v trng thy cht bi tit c hi y, bn tubp cung ln. Mt tn chy b
tr ln qua ca hm v my pht sau, tn trm tubp xung. Va nn khan, hn va ra hiu
mt cch gay gt cho nhng tn kia tho cm cho nhng t nhn ang la tht v mang h ra
khi hm. Pht chc thm nhiu tn tubp na quay tr li, mang theo n, xng chi v x.
Va nn o, th hn hn v chi th, chng va ht v c i c li nhng dy vn nm ca
nhng ngi m va c mang i. Ri chng ti dm un si ln nhng ch v chuyn
nhng ngi nm cnh sang nhng qung trng xa hn.
Ci R Alex Haley

Song chng n thua g, v ci bnh a ra mu truyn nhim y - m Kunta nghe thy bn tubp
gi l "kit l" c lan hoi, lan mi. Chng bao lu, anh cng qun qui vi nhng cn au u
v au lng, ri st nng hm hp v st rt run ngi, ri cui cng thy rut gan tht li,
tho ra ci cht ly nhy mu, mi khm lm. Tng chng rut gan cng x ra theo, Kunta gn
nh ngt i v au. Gia nhng ting la tht, anh go ln nhng iu m chnh anh cng kh tin
rng mnh ang tht ra: "mr - mar, Khalp 1 nh, hng th ba sau ng Tin tri
Mahamad! Kairaba - Kairaba ngha l bnh an!" Cui cng go mi, ging anh khn c li v
hu nh chm i khng nghe thy c gia ting nc n ca nhng ngi khc. Trong vng hai
ngy hu nh tt c mi ngi trong hm u mc kit l.

Gi y, nhng bng mu c long tong gi t vn nm xung li i v bn tubp khng c cch
no trnh khi qut phi hoc gim ln n khi chng xung hm. By gi, mi ngy t nhn li
c a ln boong, trong khi bn tubp mang nhng x dm v hc n xung un si bc hi
ty u hm tu. Kunta cng cc bn t chnh chong tro ln qua ca hm, i qua boong ti
gieo mnh xung mt ch v ch pht chc b bt mu t lng h v phn lng bi tit t
rut h. Mi khng kh thong mt nh truyn khp ngi Kunta, t u n chn v khi tr v
hm, mi dm v hc n cng tc ng nh vy, mc du n chng bao gi c th dp tt c
s hi thi ca kit l.

Trong cn m sng, Kunta thy lo ln hnh nh b ni Yaixa nm chng tay trn ging ni
chuyn vi anh ln cui cng, khi anh mi l mt a con nt, v anh ngh ti b Ny Bt, ti
nhng truyn c tch b k hi cn la kaf u, nh chuyn con c su b mc by trn sng
v ch b n gii thot cho n. Ming rn rm v lp bp, anh vng vy cu, p mi khi bn
tubp n gn.

Chng bao lu, phn ln t nhn khng sc bc i na v bn tubp phi du h ln boong
tn tc bc c th bi ci th thuc m v hiu ca hn gia nh sng ban ngy. Ngy no
cng c ngi cht v b vt qua lan can tu, trong c my ph n na v hai trong bn a
nh - k c mt s tubp. Nhiu tn tubp sng st phi kh nhc lm mi l c ci thn xc
i quanh qun v mt trong nhng tn iu khin bnh xe ca con xung ln phi ng sn
trong mt ci chu hng phn kit l ca y.

Ngy v m c quyn ln vo nhau, cho n mt hm, Kunta v mt s t t nhn khc cn c
th l lt ln khi ca hm, bng tr mt ngc nhin nhn mt tm thm rong bin mu vng
ng ang dp dnh trn mt nc mi cui tm nhn ca h. Kunta bit rng bin khng th
c ko di n v tn v gi y xem chng nh con xung ln sp sa i qu b mp ca th
gii - nhng thc ra anh cng bt cn. Trong thm tm anh cm thy mnh ang ti gn ci kt
thc; anh ch khng chc c mt im l mnh s cht bng cch no y.

Anh l m nhn thy nhng tm vi trng ln ang r xung khng y cng gi nh trc na.
Trn nhng cy ct, bn tubp ang ko m dy d nhng nht xoay nhng tm vi sang bn
ny bn n, c hng ly cht gi. T tay bn ng di boong, chng ko ln nhng x nc,
v vo cc tm vi ln. Song con xung ln vn thiu gi v ch dnh ti dnh lui nh nh trn
sng.

Tt c bn tubp lc ny u cu bn, thm ch tn tc bc qut c tn bn so mt ca hn,
tn ny chi bi nh p th h d hn mi khi v n lt bn ny li nh nhau nhiu hn
Ci R Alex Haley
trc. Nhng nhng ngi t khng b nh na, tr mt vi trng hp him hoi, v h bt u
c trn boong hu nh sut c ban ngy, v iu khin Kunta ngc nhin l mi ngy h
c c mt "banh" 2 nc y.

Mt bui sng, khi c a t di hm ln, m t trng thy hng trm con c chim cht
ng trn boong. Ton ph n ht rng m qua tubp bt n trn boong nh c v
chng by ln tu, sau vng vy mi cng khng thot ni. m y, cho ng c nu
vi c chim v v c ti lm Kunta thch th n gai ngi. Anh ngu nghin chn sch c
xng.

Ln sau, khi rc ci th bt mu vng xt cng ln lng Kunta, tn trm tubp p vo vai phi
anh mt tm bng dy. Kunta hiu th ngha l xng anh bt u l ra, nh trng hp ca
bit bao ngi khc, c bit l nhng ngi gy ch c t to tht bc xng. Ming bng li lm
cho vai Kunta au hn trc. Tuy nhin, tr xung hm cha c bao lu th mu chy ri r
thm m vi bng lm cho n tut mt. iu chng h trng g. i khi tm tr anh min
man ngm ngh v nhng khng khip tri qua hoc v ni gh tm su xa ca anh i vi
tt c ging tubp, song phn ln anh ch nm trong bng ti hi thi, mt dnh nhon mt cht
r vng vng, hu nh khng thc c l mnh hy cn sng.

Anh nghe thy nhng ngi khc ku la hoc cu Cha Ala cu vt, nhng anh chng bit hoc
chng cn bit h l ai. Anh thng vt v chm tri vo nhng gic ng thng tht, chp chn
nhng mnh mng linh tnh, no l thy mnh ang lm ng Jufur, no nhng tri p xanh
rn cy l, no c nhy tanh tch t mt sng phng nh gng, no i nai nng trn ng
than hng, no nhng bu nc tr bc hi pha mt ong. Ri tr li thao thc, i khi anh nghe
thy mnh ang lm nhm tht ra nhng li da nt cay c khng n nhp vo u, ri, ngc
vi mun ca mnh, li ln ting cu xin c nhn thy gia nh ln cui cng. Mi mt ngi
thn - mr, Binta, Lamin, Xuoau, Mai - l mt hn trong tim anh. Lng anh qun au
khi ngh rng mnh gy bun kh cho h. Cui cng anh c li tm tr hng sang chuyn
khc nhng khng n thua. ngh ca anh c lun lun quay v mt ci g i loi nh ci trng
m anh sp sa lm cho bn thn mnh. Anh ngh n chuyn ng l phi c th tp x trng
trong nhng m gc ngoi rung lc, khng ai nghe thy c nhng ch nh li...
Nhng n y, anh li nh n hm i n ci thn cy lm trng v tt c mi chuyn li
a tr v trong u.

Trong s nhng ngi cn sng, Kunta l mt trong nhng k cui cng cn sc tt khi vn
nm v leo cc bc thang ln boong, khng cn c ngi du. Nhng ri i chn kit lc ca
anh cng bt u run v bn nhn, v cui cng, c anh na cng phi na khing na ko lt
ln boong. Anh ngi r ra, rn khe kh, u gc gia hai u gi, mt tot nhon nhm tt, ch
n lt lm v sinh. Bn tubp gi y dng mt ming bt b ln c thm x phng, v s
bn chi cng s lm try thm lng nhng ngi t vn rch nt v a mu. D sao Kunta
cng vn cn kh hn s ng ch cn nm nghing c, coi b nh ngng th.

Trong tt c bn h, ch c s ph n v tr con cn li l tng i khe mnh, h khng b
cm xch di hm ti vi mi th bn thu, hi thi, chut b v truyn nhim. Ngi ph n
sng st ln tui nht vo trc Binta tn l Mbut, mt ngi Maninka lng Kroan; t th
b ng hong v trang nghim n ni thm ch trong s kha thn, b vn nh y xim
y. Ngay c bn tubp cng khng dm ngn b i li, an i nhng t nam nm lit trn boong,
xoa ngc v trn hm hp st ca h. "M! M!" Kunta th tho khi cm thy bn tay m i ca
Ci R Alex Haley
b, v mt ngi khc, yu qu khng ni c, ch h ming trong mt c gng mm ci.

Cui cng, thm ch Kunta khng th n c nu khng c ngi bn. Cc bp tht vai v
khuu tay anh tp ra n ni anh khng th nhc ni tay vc vo xoong thc n. By gi,
t nhn thng c cho n trong boong v mt hm Kunta ang co co mng tay vi
qua mp xoong th tn tubp mt so trng thy. Hn sa ra mt mnh lnh cho mt tn cp
di n mt ci ng rng vo ming Kunta v cho vo . Sc sa vi chic ng, Kunta va
ph nht ri va c nut c i, ri quu quo nm xp bng xung.

Tri cng ngy cng nng v ngay c trn boong, mi ngi vn thy ngt ngt mt nhoi trong
khng kh lng t. Nhng sau mt t ngy na, Kunta bt u cm thy mt hi gi mt. Nhng
tm vi ln trn cc ct cao li bt u lt pht v chng bao lu pht phi trong gi. m
tubp trn li nhy nht nh kh v pht chc, con xung ln r nc bng bng, bt cun
ln trng xa ng mi.

Sng hm sau, nhiu tubp hn mi khi xm xm i xung qua ca hm v sm hn bao gi
ht. Vi mt nim phn khi ln biu l qua li ni v c ch, chng hi h chy dc theo
nhng li i, tho xing cho t nhn v hp tp du h ln boong. Lp cp bc qua ca hm
sau mt s ngi i trc, Kunta hp hy mt trong nh nng ban mai, ri nhn thy nhng tn
tubp khc v ton ph n, tr em ng lan can tu. C bn tubp u ci ha h, hoan h
v hoa chn ma tay lon x. Gh qua khong gia nhng tm lng st so ca cc t nhn
khc, Kunta hing hing mt v ri trng thy...

Mc du cn l m ng xa, rnh rnh l mt mnh t ca Cha Ala, khng th lm
c. Qu l nhng tn tubp ny c mt ch t chn tht, mt vng t ai m t tin xa
xa bo l tri sut t ni mt tri mc n ni mt tri ln. Ton thn Kunta run ln. M hi
ht tot ra v lp lnh trn trn anh. Cuc hnh trnh ang kt thc. Anh sng qua c chng
ng . Nhng ri pht chc, nc mt anh gin gia, lm ng duyn hi nhe i thnh
mt ln sng m xm, chp chn, v Kunta bit rng bt c ci g sp ti cng s cng t hi
hn.

Ch thch

1. Vua Hi.

2Khong na lt.

Ci R Alex Haley

Chng 40

Tr xung bng ti ca hm tu, m t nhn lo s khng dm m ming. Trong im lng,
Kunta c th nghe thy nhng x g ca con tu ct kt, ting xo xc ca bin v vo thn tu
v ting chn rm rch ca bn tubp lng xng chy quanh boong trn u.

t nhin mt ngi Maninka bt u r ln ht mng Cha Ala v pht chc tt c ha theo -
cho n khi dy ln mt cn no ng trn ln c ht mng, cu nguyn v xch st vung long
xong vi tt c sc lc c th dn ln c cnh tay. Gia ting n o, Kunta khng nghe thy
ting ca hm kt m, nhng lung nh sng ban ngy chi gt lm anh im bt v quay pht
u v hng . Hp hy mt gt bt r, anh km nhm ng bn tubp xch n vo hm
v bt u la h tr ln boong, vi mt v vi v khc thng. Mt ln na, bn tubp khua
nhng chic chi cn di c lp cu bn ng bnh trn thn mnh mng m ca nhng ngi
t, khng m xa g n ting ku la ca h, trong khi tn tubp i xui hng ngi lm ci
cng vic ry bt vng ca hn. Nhng ln ny, thy ch no tht b lot su, hn ra hiu cho
tn ph vic to ln dng mt chic bn chi bt, rng, trt vo mt cht en en. Khi ci cht
chm vo i mng try trt ca Kunta, anh au xi ln, chong vng ng vt xung sn
boong.

ang nm sng soi, ton thn cm thy nh b b vo la, anh bng nghe thy ting anh em
li go ln kinh hi, v ngc u dy, anh trng thy my tn tubp ang bt tay vo ci vic ch
c th l chun b n tht bn h. Tng cp mt, chng y anh em t, thot tin l mt ngi
ri n ngi tip theo, bt qu xung trong khi mt tn th ba xt ln u h mt cht si bt
trng ri vi mt vt hm hp, bng long, co tc khi da u, mc cho mu rng rng trn
mt.

Khi chng ti nm ly Kunta, anh ht ln v vt ln vi ht sc mnh cho n khi mt ci nh
tri ging vo mng sn khin anh hc ln, trong khi da u anh thy t t ngu bt ln v b
gi sn st. Sau , mnh my m t nhn c thoa du bng nhy, ri chng bt h mc mt
th kh k l c hai l x chn v che lun c h b. Cui cng, di s gim st cht ch
ca tn trm tubp, h b xing trong t th nm, dc theo lan can, trong khi mt tri ln ti
nh.

Kunta nm n nh m i. Anh mng tng rng cui cng, khi chng n tht anh v mt
xng anh th hn anh thot ra hay v vi Cha Ala ri. Anh ang lng l cu nguyn th
nhng ting qut tho ca tn trm tubp v tn ph t to ln ca hn lm anh m mt va
ng lc quan st l b h leo ln nhng cy ct cao. C iu ln ny, trong khi ko cng
thng, nhng ting m ch ca chng li pha ln ting reo h phn khi v ting ci. Mt lc
sau, phn ln nhng tm vi trng ln trng li v ri xung.

L mi Kunta pht hin ra mt mi mi trong khng kh, thc ra n l hn hp ca nhiu mi,
phn ln l k d v xa l i vi anh. Ri anh tng chng nghe thy nhng m thanh mi
ng xa, ni b bin. Nm trn boong, i mt tot nhon na nhm na m, anh khng th
bit chc chng t u li. Nhng chng my chc, nhng ting gn li, trong khi , anh s
hi rn ln, ha vo ting rn r ca cc bn. Nhng m thanh kia mi lc mt to, ting cu
Ci R Alex Haley
nguyn lp bp ca h cng vy - cui cng, trong ln gi nh thi, Kunta c th ngi ra mi
thn th ca nhiu tn tubp khng quen. ng lc y, con xung ln va mnh vo mt vt g
vng chi, tr tr v n trng trnh mnh, o ti o lui cho n khi, ln u tin k t lc ri
Chu Phi bn tun trng ri trc, n c no thng buc cht, ri nm im trn bn.

Nhng con ngi b xing ngi sng ra, kinh hong. Hai cnh tay Kunta m ly u gi v mt
anh nhm nghin nh ton thn b t lit. Anh c nn th tht lu chng no c th c
khi phi chu ng ci t sng nhng mi ln ma kia, nhng khi c ci g lp cp nng n
trn boong tu, anh lin he h mt v trng thy hai tn tubp mi t mt tm vn rng bc
xung, tay cm mt ming vi trng p ln mi. i li c ng, nhanh nhn, chng bt tay tn
trm tubp lc ny toe tot ci, r rng l ang on mun lm va lng chng. Kunta lng
l cu xin Cha Ala m lng t bi v khoan dung, trong khi bn tubp bt u chy dc lan can
tho xch cho nhng ngi da en v hoa chn ma tay qut h ng dy. Khi Kunta v cc bn
anh nu cht ly dy xch - khng mun bung ci gn nh tr thnh mt b phn ca c th
mnh - th nhng ngn roi bn qut xung en t, thot tin l vo u, ri vo lng h. Lp
tc, gia nhng ting la ht, h bung dy xch ra v chnh chong ng dy.

Nhn qua sn tu xung bn, Kunta c th thy hng t tubp no nc gim chn, ci ha h,
ch tr, trong khi hng chc tn khc t khp ng chy ti nhp bn vi chng. Di ln roi vt,
anh em t b dn thnh mt hng dc, chnh chong bc qua sn tu i xung tm vn dc,
hng v pha m ng ang ng i. u gi Kunta nh r xung khi chn anh chm vo
mnh t tubp. Nhng bn tubp cm roi lm lm trong tay vn thc h i st vo m ng
ang ci ct, ci mi tp th qunh li ca chng nh mt nm m khng l thoi vo mt
Kunta. Mi khi mt ngi da en ng, ming go Cha Ala, dy xing li ko theo c ngi
ng trc v ng sau. Roi vt li thc h ng dy trong ting reo h no nc ca m ng.

Trong Kunta, ni ln mt thi thc mnh lit xui anh vng ra chy trn, song nhng ngn roi
vn la hng ngi b xing tin ln. H h hi i qua trc nhng tubp ci nhng c xe k l
hai bnh v bn bnh ko bi nhng con vt to tng trng hi ging la, ri qua mt m
tubp nhn nho quanh mt th bi ch y nhng ng sc s mu sc c v nh l rau, hoa
qu. Mt s tubp n vn p nhn h, v gh tm, trong khi nhng tubp qun o xong
xnh hn th ch tr v h ln vui thch. Mt trong s ny - Kunta nhn thy - l mt tubp ci,
tc la xa mu rm. tng chng kin bn tubp trn tu hau hu thm kht ph n da en
nh th no, anh ly lm ngc nhin thy ging tubp cng c n b ca ring chng nhng
nhn ci bn mu ny, anh c th hiu ti sao chng li thch ph n Chu Phi hn.

Kunta lic mt nhn sang bn khi i ngang qua mt nhm tubp h ht nh in quanh hai con
g trng nh nhau ti bi. V ting n o va mi lng i ng sau h, th li gp mt m
khc va la va nhy nh choi choi trnh khi b ba thng nhc tubp m sm vo, my a
ny ang b nho b nho rt theo mt con n n bn thu ku eng c mnh bng nhy nhng
m. Kunta khng dm tin mt mnh na.

Th ri bt thn nh st nh, Kunta cht nhn thy hai ngi da en khng phi trong m
c gii t con xung ln xung - mt ngi Maninka v mt ngi Xrer, khng cn nghi
ng g na. Anh quay ngot u m m nhn h lng l bc sau mt tn tubp. Rt cc th ra
khng phi ch c mnh anh cng cc bn t trn mnh t khng khip ny! V nu nh hai
ngi ny c php sng th c l bn anh cng khng n ni b b vo cho nu. Kunta
nhng mun x li m chm ly h: song anh nhn thy v mt khng cht thn sc v ni s
Ci R Alex Haley
trong cp mt cp xung ca h. Th ri mi anh bt c mi h: n c mt ci g lm sao y,
khng n. u c anh quay cung: anh khng th hiu ni, lm sao nhng ngi da en li
ngoan ngon i theo mt tn tubp khng cn ng ngng ti h hoc thm ch cng ch thm
mang v kh, m khng tm cch chy trn - hoc git bng hn i.

Anh khng c th gi ngh thm v chuyn , v bt thnh lnh h thy mnh ng trc cnh
ca m ca mt ngi nh ln vung vn xy bng gch hnh ch nht, c nhng song st ro
nhng trng dc sn nh. Bn tubp gc cng qut roi la on ngi b xing vo trong
sn, ri vo mt cn phng ln. Chn Kunta thy man mt khi t ln sn nh rn chc. Trong
nh sng l m lt qua hai m ro chn song st, i mt hp hy ca anh nhn ra nm bng
ngi da en np vo nhau dc mt bc tng. Thm ch h cng khng bun ngng u ln
khi bn tubp kha c chn, c tay Kunta v ng bn vo nhng cng st dy km nhng on
xch ngn gn vo tng.

Cng vi anh em khc, Kunta co ro ngi xung, t cm vo hai u gi b li, tm tr chong
vng, quay cung vi tt c nhng g trng thy, nghe thy v ngi thy t lc bc chn khi
con xung ln. Mt lt sau, mt ngi da en khc bc vo. Khng nhn ai c, anh ta t trc
mi ngi vi hp st ty ng nc v thc n, ri vi v b i. Kunta khng i, song c anh
kh se li, n ni cui cng, anh khng th ngn mnh hp mt cht nc; mi n l l. Anh
n ngm nh ngy tn dn v chuyn thnh bng ti qua nhng khoang ro chn song st.

Cng ngi Kunta cng ngp vo mt ni kinh hong khng th xc nh. Anh cm thy hu
nh thch ci hm tu ti mt hn, v , t ra anh t n ch on bit c iu g sp
n. Anh rm ngi li mi khi c mt tn tubp vo bung ban m; mi chng l lm v nng
nc. Anh quen vi nhng mi khc nhau - m hi, nc i, nhng thn ngi bn thu, mi
thi hoc khi mt t nhn no qun qui tho d, trong khi nhng ngi khc va cu kinh,
va chi th, va rn rm, va git xing long xong.

Bng nhin, mi ting n o ngng bt khi mt tubp bc vo, mang theo mt ci n nh
loi c dng trn con xung ln v ng sau hn l mt tubp khc ang ly roi nh mt
ngi da en mi, ngi ny ku nhng cu g nghe nh ting tubp. Pht chc, anh ta b xing
li v hai tn tubp i khi. Kunta cng cc bn vn ngi yn, nghe nhng ting rn r ku au
ca ngi mi ti.

Kunta cm thy l sp rng ng. Tht nhin khng bit t u vng ti tm tr anh ci ging
kim sc gn ca v kintang, rnh rt nh gia k rn luyn trng thnh: "K no bit quan st
k v hc ging vt mi l ngi khn ngoan". iu gy mt chn ng mnh n ni Kunta
ngi thng ngi dy. Phi chng, rt cuc, y l mt li phn truyn ca Cha Ala? Hc
ging vt - iu , ni y, vo lc ny c ngha l th no nh? Bn thn anh cng ging
nh mt con vt b mc by. Anh hnh dung trong u nhng con vt mc by m anh thy.
, i khi c nhng con trn thot c trc khi b git. Chng l nhng con vt nh th no?

Cui cng cu tr li n vi anh. Nhng con vt thot ra khi by, theo anh bit, l
nhng con khng lng ln trong by yu dn n kit sc, nhng con trn thot bit
nn mnh ch i mt cch lng l, gi sc cho n khi nhng ngi by chng ti v li dng
s s ca h, trt ht nng lng bng ln mt t cng kch tuyt vng - hay, khn ngoan
hn, chy trn tr li t do.

Ci R Alex Haley
Kunta cm thy tnh to nhanh nhn hn gp bi. y l hy vng tch cc u tin ca anh k
t sau v m mu tp th nh tiu dit bn tubp trn con xung ln. Gi y, tm tr anh nu
cht ly hy vng : trn. Anh phi lm ra v chu tht bi trc mt bn tubp. Anh khng
c lng ln hay u tranh g ht, anh phi lm nh th t b mi hy vng.

Nhng ngay c nu anh tm cch thot thn c, th hi anh s chy i u? Anh c th trn
u c trn mnh t l ny? Vng qu xung quanh Jufur th anh thuc lu nh trong lu
ring ca mnh, nhng y, anh chng bit u vo u c. Thm ch anh cng khng bit
tubp c rng khng, hoc gi nu c, liu anh c tm ra c trong nhng du hiu m mt
ngi i sn c th li dng khng? Kunta t nh nhng vn hng vy, bao gi n s
liu.

Khi nhng tia sng u tin ca rng ng lc qua song ca s, Kunta ln ra ng chp chn.
Nhng va mi nhm mt c t ti - anh cm thy th - g da en l mt mang nc v thc n
n lm anh thc gic. Bng Kunta i qun li, nhng mi thc n lm anh bun nn, v
anh quay mt i. Anh cm thy li mnh lm lm v sng vu. Anh c gng nut ci th
cho nht trong ming, au c c hng.

Anh n nhn cc bn cng b bt trn con xung ln; tt c u nh khng trng, khng
nghe thy g - thu mnh vo v c. Kunta quay u quan st nm ngi c mt trong bung ny
khi h ti. Hai g c nc da nu sng m cc bc huynh trng bo l kt qu ca vic mt
tubp no ng vi mt ph n da en. Ri Kunta nhn anh chng mi c a n hi
m, g ngi gc, chi v ng trc, mu kh kt li trn tc v b bt b qun o tubp mc
trn ngi, mt cnh tay lng lng mt cch ngng nghu, r rng l b gy.

Thi gian tip tc tri v cui cng, Kunta li ng thip i - ri li b mt ba n khc n
nh thc dy, tuy nhin ln ny mun hn nhiu. l th cho nng bc hi, ngi mi cn t
hn ci mn c em t trc mt anh hi ny. Anh nhm mt li khi nhn n, song khi
hu ht cc bn t u v ly bt v nut nghin ci ca n y, anh chng l, xt cho cng,
n cng chng n ni qu qut lm. Nu mun trn khi ni ny, Kunta ngh, mnh cn phi
c sc. Anh cn t p mnh n cht nh - mt t to thi. Cm ly bt, anh a ln ming v
hp, v nut ng c cho n ht nhn. Gh tm ngay chnh mnh, anh dn mnh bt xung v
bt u o, nhng ri li c nn xung. Anh cn phi gi thc n trong ngi nu mun sng.

T hm y tr i, mi ngy ba ln, Kunta t buc mnh n ci mn ng ght y. G da en
mang thc n, mi ngy mt bn xch x, xng cuc n dn sch s. V mi chiu mt bn,
hai tubp ti bi thm ci cht lng en en xt giy ny ln nhng vt lot nng nht ca m
t nhn v ry bt vng ln nhng nt nh hn. Kunta t khinh b mnh v s yu ui khin
anh giy ln v ku au cng vi nhng ngi khc.

Qua ca s chn song, Kunta m c su ngy v nm m. Bn m u, anh long thong
nghe thy t u khng xa lm, ting la tht ca ph n m anh nhn ra l cc ch em cng
chuyn tu. Anh v cc bn phi ngi lng , mt nng bng vi ni nhc bt lc khng bo
v c n ng loi ca mnh, cha ni chi n bn thn. Nhng m nay cn t hn na v
tnh khng c ting ph n ku. iu khng khip g mi xp xung u h vy?

Gn nh ngy no cng c mt hoc nhiu g da en k d mc qun o tubp, b y ri vo
phng v xch li. Phc xung da mnh vo tng hoc nm co qup trn sn, tt c u mang
Ci R Alex Haley
rnh rnh du hiu va b nh, coi b khng bit mnh ang u hoc bt cn nhng g c
th sp xy n vi mnh. Ri, thng thng l khng qu mt ngy sau, mt tubp b dng
quan trng bc vo phng tay cm mt mnh vi bt mi v ln no cng vy, mt trong s t
nhn mi lin s hi ku tht thanh - trong khi tn tubp va qut va nh anh ta, sau ngi
da en ny b a i bit.

Mi khi thy thc n trong bng lng, Kunta c ngng suy ngh ng. D ch my pht ngh
ngi cng tm xa i c trong chng ny thi gian ci nng ni kinh khng ny m, khng
bit v l do g, li l thnh linh ca Cha Ala. Nhng khi khng ng c - m a phn thi
gian l th - Kunta thng c gng li tm tr v nhng chuyn khc ngoi gia nh v lng bn,
v c ngh n ci , anh li khc nc n.

Ci R Alex Haley

Chng 41

Ngay sau ba cho sng th by, hai tubp m mt m qun o vo cn phng c ca s chn
song. Ln lt t ngi t khip m c tho xing v by cch mc qun o, mt ci che t
tht lng xung chn v ci th hai che thn trn. Khi Kunta mc vo, nhng vt lot - vn
bt u c du hiu ln da non - lp tc m nga.

Mt lt, anh bt u nghe thy nhng ting ni bn ngoi, mi ln mt to hn. Nhiu tubp
ang t tp, ci ni, cch ca s chn song khng xa. Kunta v cc bn ngi trong nhng b
qun o tubp, s tht rut, khng bit nhng g sp xy ti.

Khi hai tn tubp tr li, chng hp tp tho xing cho ba trong s nm ngi da en c mt
y u tin v p gii h ra khi phng. C ba ngi ny xem v u thn nhin nh th
chuyn trc y xy n vi h kh nhiu ln nn chng c g quan trng na. Ri pht
chc, ging ca m tubp bn ngoi bng i khc; n nh bt i, th ri mt tubp bt u
h. Kunta lng nghe nhng ting h k l, c gng mt cch v hiu on xem bn kia ni
g: "Khe nh vm! Thng mi ny sng d ra pht!". V chc chc li c nhng tubp khc
xen vo ku ln:"Ba trm ri!" "Bn trm!". V tn tubp u tin li rao to:"Hy th ni su
trm i no! Nhn n m coi! Lm khe nh tru nh!"

Kunta rng mnh s hi, mt rng rng m hi, hi th tt li trong c hng. Khi bn tubp
bc vo phng - hai tn lc u cng thm hai tn mi na - Kunta cm thy nh mnh b lit.
Cp tubp mi ng ngay bn trong ca ra vo, mt tay cm gy ngn, tay kia cm mt vt g
nh bng kim kh. Hai tn kia i dc tng bn pha Kunta tho cc cng st. Ngi no ku
hoc vng vy lin b nh bng mt si dy da ngn v dy. Mc du th, khi thy b chm vo
ngi, Kunta vn gm g, va v gin d, va v kinh hi. Mt nht roi vo u lng c; anh ch
l m cm thy si xch gn vo cng git git. Khi u anh bt u tinh tng tr li, anh thy
mnh c sp trn cng mt hng su ngi xing cht vi nhau long chong bc qua khung
ca rng ra ngoi tri quang.

"Va mi tuyn rng ra!" Tn to mm rao ang ng trn mt ci bc g thp, vi hng trm
tubp khc xm xm trc mt. Trong khi bn chng h hc mm, khoa chn ma tay, Kunta
nheo mi li v mi hi m c ca chng. Anh thong thy mt s ngi da en trong m
tubp, song nt mt h coi b nh chng nhn thy g ht. Hai g trong s ang gi dy xch
chng hai ngi da en va c a t cn phng c ca ro chn song. Lc ny, tn to mm
bt u ro bc dc theo hng Kunta v cc bn anh, a mt nh gi h t u n chn.
Ri hn i ngc ln u hng ngi, va thc cn roi vo ngc, vo bng h, va tht ra nhng
li rao k qui: "Ti nh kh! C th hun luyn lm c bt c vic g!" ri quay li cui hng,
hn th bo thc Kunta n ch ci bc. Nhng Kunta ch cn bit run ln, khng sao c ng
c; y nh th mi gic quan bin u mt. Cn roi thc but nhi lp da ng vy trn i
mng l li ca anh; au ing hu nh mun qu xung Kunta tru tro bc ln v tn tubp
kha nh cch u xch ri vo mt vt bng st.

"Thng ho hng - tr mm mi!" tn tubp rao. Kun ta t cng ngi v khip s n ni
anh hu nh khng ti m ng tubp xp li gn hn quanh anh. Ri vi gy ngn v
Ci R Alex Haley
cn roi, chng banh i mi mm cht ca anh xem xt hai hm rng cn vo nhau v dng
tay khng s nn mi ch: di nch, trn lng, ngc, b phn sinh dc. Ri mt s tn c
sat ngi Kunta bn bc git li v h ln nhng ting k l.

"Ba trm la! ... ba trm nm mi!". Tn tubp to mm ci ch nho. "Nm trm!...su!".
Hn c v bc mnh "y l mt thng nh tr ho hng! Hnh nh ti nghe ai tr by trm
nm mi th phi?".

Hn nhc li ting my ln, ri go ln: "Tm no!" cho n khi mt ngi no trong m
ng ln ting p li gi . V hn cha kp nhc li th mt ngi khc ht: "Tm trm
ri!".

Khng ai tr thm na. Tn tubp rao gi tho xch cho Kunta v y anh v pha mt tn
tubp ang bc ln pha trc. Kunta cm thy mt xung lc thc anh hnh ng ngay lc ,
song anh bit mnh s khng thnh cng trt lt - v d sao i na, chn anh vn dng nh
khng ct ln ni.

Anh nhn thy mt g da en bc sau lo tubp m tn rao gi va giao cho si xch dt anh.
i mt Kunta cu khn g da en n, m din mo mang rnh rnh nhng nt c im ca
ngi Ult, Ngi Anh Em, Bn Cng Mt X S Vi Ti... Song g da en thm ch nh
khng nhn thy anh g git mnh dy xch lm cho Kunta long chong ng sau mnh v h
bt u tin qua m ng. Mt s tubp tr ci ct ch nho v ly gy thc vo ngi Kunta
khi h i ngang, nhng cui cng, h b m ng li sau lng v g da en dng li trc mt
th hm to tng t l lng tch khi mt t trn bn bnh xe, ng sau mt trong nhng con
vt ta ta nh la m anh trng thy trn ng t con xung ln ti y.

Vi mt ting hm h bc dc, g da en tm ly mng Kunta, y ln qua mp v ri vo sn
ci hm; anh rng xung thnh mt ng, tai nghe thy u xch ri li kha nh cch vo mt
ci g bn di mt chic gh cao pha trn ci hm, ng sau con vt.

Hai ci bao ti ln ng mt th g ngi nh l thc c cht cnh ch Kunta nm. Hai mt
anh nhm tt, anh cm thy mnh khng mun nhn li bt c ci g - nht l tn hc gian khn
kip kia.

Sau mt lt tng chng nh rt lu, mi Kunta mch anh rng lo tubp tr li. Lo tubp
ni ci g , ri cng g da en tro ln gh trc, gieo c sc nng xung lm gh ku ct
kt. G en ku mt ting ngn v qut mt chic roi da nh t trn lng con vt; lp tc, n
bt u ko ci hm di ng chuyn bnh v pha trc.

Kunta bng hong n ni, hi lu khng nghe thy si xch bt vo chic cng c chn anh va
lch cch vo sn hm. Khi ngh trong u tr li minh bch, anh khng bit l i c bao
xa ri, v anh h mt va xem xt k si dy xch ngay gn k. Phi, n nh hn ci
chui xing cht anh trn con xung ln, nu anh thu ht sc lc vng ra, liu n c bt khi
chic hm khng nh?

Kunta thn trng ngc mt ln nhn lng hai tn ngi ng trc, lo tubp ngi ngay un
mt u chic gh g di, cn g en thng tht u ng kia. C hai u trn trn nhn v
pha trc nh th khng h bit rng mnh ang ngi cng gh vi nhau. Dy xch hnh nh
c vt cht vo mt ch no trong bng ti di gm gh; anh quyt nh cha phi lc
Ci R Alex Haley
nhy chy trn.

Mi nhng bao thc bn cnh sc nc t tt c, song anh vn ngi thy lo tubp cng g li xe
da en - v lt sau, li ngi thy c mt s ngi da en khc, ngay gn y. Kh khng khng
mt ting ng , Kunta nhch ci than th au nh ln da vo thnh hm g gh, nhng vn
s khng dm ngc u qua mp hm nn khng nhn thy h u c.

Va nm tr xung th lo tubp ngoi u li, hai lung mt gp nhau. Kunta cm thy s tot
ngi, nh mun l i, nhng lo tubp chng t v g v lt sau, li quay lng li... Thi
dng dng ca lo tubp lm anh dn ln, anh li ngi nhm dy - ln ny nh cao hn - v
nghe thy mt ting ht xa xa, mi lc mt to dn ln. Pha trc, khng bao xa anh thy mt
tubp ci trn lng mt con vt khc cng ging nh con ko chic hm di ng. Hn cm
mt chic roi xon, v mt chui dy xch ni lin con vt vi nhng cng tay ca khong chng
hai mi ngi da en - hoc ni ng, phn ln l da en, tr mt s da nu - ang bc thnh
mt hng dc trc mt hn.

Kunta hp hy v hing mt nhn cho r hn. Tr hai ph n mc qun o y , cn tt c
u l n ng v u trn t tht lng tr ln, h ang ht, ging bun ti su xa. Anh lng
nghe k li ht, nhng khng hiu g c. Khi chic hm di ng chm chm vt qua h, c
m ngi en ln tn tubp khng bun lic mt v pha , mc d hai bn k gip ti mc
chm nhau. Kunta thy lng h hu ht u chng cht vt roi, mt s cn mi toanh; anh on
th mt s b lc ca h: Fula Yruba, Moritanya, Ult, Maninka. V nhng ngi ny, anh
dm chc hn s cn li, trong phn ln chu ci bt hnh c b l tubp.

Pha bn kia m ngi en, n ht tm xa m i mt tot nhon ca Kunta c th nhn thu,
tri ra nhng cnh ng mnh mng, hoa mu mc nhiu mu sc khc nhau. Ven ng c
mt cnh ng trng mt loi cy m anh nhn ra l ng. Cng nh Jufur sau v gt, cc
thn cy u nu v ta ht bp.

Lt sau, lo tubp ci xung ly ra t bnh m v tht mt ci ti di gm gh, b mi th mt
ming t ln gh gia lo vi g da en, g ny ly m ly v bt u n. My pht sau, g
en quay li nm mt ci nhn di v pha Kunta ang ng trn trn v a cho anh mt mu
bnh m. T ch nm, Kunta c th ngi thy mi bnh thm phc lm anh nh ri, nhng anh
ngnh u i ch khc. G en nhn vai v b tt ming bnh vo mm mnh.

C gng khng ngh n cn i, Kunta nhn ra ngoi v trng thy pha cui mt cnh ng
mt nhm ngi lom khom nh ang lm vic. C l h l ngi da en, anh ngh vy, nhng
h xa qu, kh m chc c. Anh kht kht mi, c bt ly mi h trong khng kh nhng
khng c.

Vo lc mt tri ln, chic hm di ng gp mt ci khc ging nh n i ngc chiu, do mt
tubp li, vi ba a tr da en thuc la kaf u ngi ng sau. L bc trong dy xing ng
sau ci hm l by ngi da en - bn n ng n vn rch ri v ba ph n mc o di th.
Kunta thc mc ti sao nhng ngi ny khng ht; ri khi h vt qua, anh trng thy v tuyt
vng su sc trn mt h. Khng bit bn tubp a h i u, anh t hi.

Hong hn thm bng dn, by di en nh b bt u ku choe che v chp chong bay y
, y nh bn Chu Phi. Kunta nghe thy lo tubp bo g da en ci g v pht chc ci hm
r vo mt con ng nh. Kunta ngi dy v chng bao lu trng thy xa xa mt ngi nh ln
Ci R Alex Haley
mu trng thp thong qua nhng hng cy. Bng anh bng tht li: Ly Cha Ala, chuyn g s
xy ra y? Phi chng y l ni anh sp sa b n tht? Anh li gieo mnh xung v nm lm
nh cht ri.

Ci R Alex Haley

Chng 42

Trong khi chic hm ln bnh mi lc mi n gn ngi nh, Kunta bt u ngi thy - ri nghe
thy - thm nhiu ngi da en khc. Chng khuu tay nhm dy, anh ch nhn ra ba bng
ngi ang tin li gn trong m bt u bung. Ngi to ln nht trong bn ang ve vy mt
nh la nh nh kiu n tr thnh quen thuc vi Kunta nhng ln bn tubp xung
khoang hm ti ca con xung ln, c iu m la ny c ng khung trong mt ci g sng
lp lnh khng phi l kim loi. Trc nay, anh cha bao gi trng thy vt g ging nh th c
n chi gt, nhng ta c th nhn xuyn qua nh th khng c n . Tuy nhin, anh khng
c dp quan st n k hn v ba ngi da en vi vng bc sang mt bn nhng li cho mt
tubp khc i qua v tin ti ch ci hm xch bn cnh hn. Hai tubp cho nhau, ri mt
g da en gi cao m la cho lo tubp trong hm nhn r m bc xung gp tn kia. H
nng nhit xit cht tay nhau v cng i v pha ngi nh.

Hy vng tro ln trong lng Kunta. Liu by gi nhng ngi da en c th anh ra khng? Song
anh va mi ngh vy th nh n bng soi t mt h: h ang ng nhn anh qua thnh xe v
ang ci anh. Nhng g ny l ci ging da en g m li mit th ngi ng chng v lm
vic nh d ch cho bn tubp? Gc gc chng u vy? B ngoi, nom chng nh ngi Phi,
nhng r rng chng khng phi qu qun Chu Phi.

Ri ci g li chic hm di ng chc li thc con vt, ra roi vun vt v chic hm chuyn bnh
v pha trc. Bn da en di kia bc theo bn cnh vn ci ct, cho n khi n li dng.
G li xe nhy xung i ln li v trong nh n, git mnh dy xch Kunta, va tho n khi
gm gh va hm h nh hm da, ri ra hiu cho Kunta ra khi hm.

Kunta dp mun bng bt thi thc anh nhy x vo bp c bn tn da en. Bn chng qu
li th, phi i thi c sau ny thi. Tng ng gn th tht ca anh nh mun ku ln trong
khi anh t p mnh, qu ln v bt u lm ngm git li trong hm xe. Thy anh lu qu, hai
tn da en st rut tm ly Kunta, ph phng ko anh qua thnh hm v gn nh qung xung
t. Mt lt sau, g li kha nh cch u ri ca dy xch Kunta quanh mt ci ct ln.

Kunta ang nm, trn ngp au n, lo s v cm gin th mt g da en t trc mt anh hai
chic hp st ty. Trong nh la, Kunta thy mt hp gn y nc, cn hp kia ng mt th
n g nom l v ngi cng l. Mc d th, nc ming vn tro trong ming anh v chy
xung c hng, song anh khng cho php thm ch mt mnh ng y. Bn da en theo di
anh v ci.

Gi cao n, g li i li ch cy ct ln v git ht sc chui xch b kha vo , r rng
Kunta thy l ng hng ph tung ni. Ri g ly chn ch vo hai hp nc v n, ming
hm h e da trong khi bn bn tn kia li ci ln v b i.

Kunta nm trn mt t, trong bng ti, ch cho ci ng tm ly chng, bt k chng rt
vo u. Anh mng tng trong u thy mnh ang b lui b ti hoi mt cch tuyt vng,
ging dy xch vi tt c sc lc c th vn dng cho n khi n t v anh trn thot n...
ng lc , anh ngi thy mt con ch ang li gn, v nghe thy n kht kht mt cc k l.
Ci R Alex Haley
Khng hiu sao, anh cm thy n khng phi l k th ca mnh. Nhng ri khi con ch li gn
hn, anh nghe thy ting nhai v ting rng va lch cch vo hp st ty. Mc du anh khng
thit n, Kunta vn gin d chm ln gm g nh mt con bo. Con ch b chy v c mt
qung ngn, bt u sa nhng ln. Lt sau, mt cnh ca gn y kt m v c ngi cm n
chy v pha anh. l g li xe, Kunta ngi nhn trn trn vi mt n kh lnh lng trong khi
g li lo lng xem xt dy xch quanh chn ct v ch gn vo cng chn Kunta. Trong nh
sang vng vt l m, Kunta thy g li t v tha mn vi ci hp thc n sch trn. Ct
ging khn h mt ting, g bc tr v lu mc Kunta trong bng ti vi ni hoi c gi
mnh c th bp nghin c con ch trong tay.

Sau mt lt, Kunta m mm xung quanh tm hp ng nc v ung mt cht, nhng cng
chng cm thy d chu hn t no; thc t, sc lc nh rt khi c th anh, ta h anh ch
cn l mt ci v. T b nh git t xch, ch t l trong lc ny, anh cm thy nh Cha Ala
quay lng li mnh - nhng ti sao nh? Anh lm iu g gm ghic th? Anh c gng im
li mi vic c cht ngha no , d phi d tri, m anh lm cho ti ci bui sng i n
g lm ci trng cho ring mnh; ri n lc anh nghe thy, qu mun, ting mt nhnh cy gy
rc. Anh thy dng nh tt c nhng ln anh b trng pht trong i, u do bt cn v s .

Kunta nm nghe d ku, chim m ro ro v cnh, ch sa xa xa v mt ln nghe thy mt
con chut t nhin che ln ri ting rau ru xng n b nhai trong ming con vt git n.
Thnh thong, mun chy trn li thi thc, lm anh cng thng, song anh bit d c git t
c xch th ting long xong t mau chng nh thc mt tn no trong nhng lu gn
y.

C th anh nm, chng ngh n chuyn ng ngh g c, mi cho n khi l nhng tia sng u
tin ca rng ng. Rng ht sc vt ln vi t chi au rn qu dy, anh bt u c kinh
xuba. Th nhng khi ci mnh p trn xung t, anh mt thng bng, sut ng nghing, anh
cu knh nhn ra mnh yu i bit bao.

Khi vng ng dn dn hng sng, Kunta li vi ly hp nc v ung nt ch cn li. Va ung
cn th nhng ting chn xp gn bo cho anh bit bn g da en ang quay li. Chng hi h
nhc Kunta tr li chic hm di ng c nh ti ch ngi nh ln mu trng, ni lo tubp
ang ch leo ln gh ngi. V Kunta cha kp hiu ra th h trn ng ci, vn i v
hng c nh trc.

Hi lu, trong nh ngy rng dn, Kunta nm l ng nhn si dy xch lch cch trn sn hm,
gn cht vo di gm gh. Ri i mt y cm th ca anh xoy mt lc vo lng lo tubp
v g da en ngi ng trc. Anh c g c th git c chng. Anh t nhc nh mnh rng
nu mun sng st, nh tng sng st qua bao n cho ti nay th phi gi sao cho cc gic
quan c tp trung, phi t ch, phi p mnh ch i, khng c tiu ph sc lc, cho n
khi no bit chc l ng thi c.

Vo khong gia bui sng, Kunta nghe thy mt ting ng m anh bit ngay l mt ngi th
rn ang quai ba trn kim kh, ngng u ln, Kunta cng mt nhn v cui cng xc nh l
ting ng pht ra t mt ch no bn kia mt lm cy rm rp h ang i ngang qua. Anh
thy nhiu cy rng va mi h, gc b nh bt ln v mt s ni, khi chic hm di ng lc
cc lt qua, Kunta trng thy v ngi thy khi xm bc ln t nhng bi cy kh b t. Anh
t hi phi chng cng l cch bn tubp lm mu t trng v ma ti, nh vn thy
Ci R Alex Haley
Jufur.

Sau , xa xa trc mt, anh thy mt lu nh vung vc bn ng. Hnh nh n c lm
bng g thi, v trn mt mnh t pht quang trc lu, mt tubp c ang h hc ng sau
mt con b thin. Hai tay g n mnh i cng cong cong ca mt vt g to rng do con b
thin ko, ang x t. n gn hn, Kunta trng thy hai tubp na, gy v xanh xao ang
ngi xm di mt gc cy, xung quang c ba con n n cng gy tr xng ang ri t v my
con g m bi kim mi. Mt tubp ci tc ng ca lu. Ri ba tubp con lao qua trc
mt ny, va la va vy v pha chic hm di ng. Nom thy Kunta chng ci the th v ch
tr, anh trng trng nhn li nh th chng l mt m linh cu con. Chng chy theo bn cnh
xe mt qung di ri mi quay li v Kunta hiu ra rng anh chnh mt thy mt gia nh
tubp tht s.

Hai ln na, Kunta li trng thy cch xa ng ci nhng ngi nh tubp ln mu trng ging
nh ni chic xe dng li m trc. Mi ngi cao bng hai nc nh nh th ci n chng
ln ci kia, pha trc c mt dy ba bn ci ct s, to nh nhng thn cy v cao gn nh
th, cnh mi nh c mt cm lu nh, ti, m Kunta on l cho bn da en , v bao
quanh l cnh ng bng rng mnh mng, tt c u mi gt xong, y im mt vi khm
trng.

Ti mt ch, gia hai ngi nh ln , chic hm di ng vt qua hai ngi khc thng i bn
v ng. Thot u, Kunta tng h l da en, nhng khi xe li gn hn, anh thy da h
nu v tc di buc lng lng ngang lng nh si dy thng; h i giy mt kh ta h lm bng
da, bc nh thon thot v mang cung tn. H khng phi tubp, cng chng l ngi Phi, c
n mi h cng khc. H l loi ngi g nh? C hai u nh khng thy chic hm di
ng i qua, tung bi bao quanh h.

Khi mt tri bt u ln, Kunta quay mt v hng ng v lc anh thm lng c kinh cu
nguyn Cha Ala ban chiu th mt tri bt u sm ti. Sau hai ngy khng chu n ming no
trong nhng th c mang n tn ming, anh kit sc n ni nh nm l ni y chic hm
di ng, hu nh chng thit g n nhng iu xy ra chung quanh.

Nhng lt sau, Kunta vn c nhm dy c ln na v nhn qua thnh ca khi chic hm dng
li. G li tt xung, treo mt ci n st cnh hm, tr li gh ngi v li tip tc cuc hnh
trnh. Sau mt hi lu, lo tubp ni mt cu ngn v g da en p li; t khi khi hnh ngy
hm y, y l ln u tin hai tn trao i vi nhau mt ting. Chic hm li dng v g li
chui ra, vt mt th mn chn cho Kunta nhng anh mc k, khng thm . Lo tr ln ch
ngi, g li v lo tubp ko mn chn ph ln ngi v li bt u i.

Mc du chng my chc thy rt run. Kunta vn khng chu vi tay ra ko chn p, v anh
khng mun lm va lng chng. Chng a chn cho mnh - anh ngh - th nhng chng vn
xing mnh; m ngi ng loi vi mnh th chng nhng ging mt ng nhn, mc cho mi
s xy ra m thc t cn lm thay cng vic bn thu ca bn tubp na. Kunta ch cn bit c
mt iu: Anh phi trn thot khi ci ni gh s ny - hoc l cht trong khi lm vic . Anh
khng dm m c c thy li Jufur, song nu c nh vy, anh nguyn s lm cho tt c
t nc Gmbia bit x s bn tubp ny tht s nh th no.

Khi chic hm di ng t ngt r khi ng ci, i vo mt con ng nh g gh hn, th
Ci R Alex Haley
Kunta gn nh rt cng. Anh li bt ci thn th au nh ca mnh ngc ln hing mt
nhn vo bng ti - v ng xa kia, anh thy chp chn ci mu trng ma qu ca mt ngi nh
ln khc. Cng nh m hm trc, ni s v nhng g s xp xung u mnh, gi y li lng
ln trong Kunta khi h ti trc ngi nh - nhng thm ch anh cng khng ngi thy du hiu
g v l tubp hoc da en m anh inh ninh l s ra n xe.

Cui cng, khi chic hm dng li hn, lo tubp ngi trn bng gh ng trc anh lu bu
nhy xung t, ci mnh v rn ln rn xung my ln cho khi t c bp, ri ni vn tt vi g
li xe, ng thi ngot tay v pha Kunta, v i v pha ta nh ln.

Vn khng thy c thm ngi da en no khc xut hin v trong khi chic hm di ng ko
kt tin v pha nhng ci lu gn , Kunta nm n ng sau, gi v t v dng dng. Song
anh ang cng thng tng th thn kinh n qun c au. L mi anh pht gic ra mi
nhng ngi da en gn y. Tuy nhin, chng thy ai l ra. Hy vng tri dy mnh hn. Dng
xe li gn ch nhng tp lu, g da en tt xung t, nng n v lng ngng, l bc v pha
cn lu gn nht, chic n lp le trong tay. Trong khi g y ca, Kunta theo di v ch g i
vo, sn sng vng chy, nhng g cht quay tr li ch chic hm. Th tay xung gm gh, g
tho xch v cm ly u kia, i vng ra sau xe. Tuy nhin, mt ci g khin Kunta vn nm
mnh li. G da en git mnh xch v sa mt ting cc cn vi Kunta. Trong khi g thn trng
theo di, Kunta kh nhc lm cm chng c hai chn hai tay dy - c lm ra v yu hn thc t
- v bt u b git li chm chp v vng v ht sc mnh. ng nh anh mong i, g da en
st rut ci gn li v vi mt cnh tay lc lng, xc Kunta ln ko qua thnh xe, ng thi
hch u gi ln y Kunta ng nho xung t.

ng lc , Kunta bt ln - hai tay nh i hm chuyn nghin xng ca loi linh cu ngom
ly ci c hng to tng ca g li xe. Chic n ri xung t khi tn da en chi v pha sau
vi mt ting ku khan, ri hn vng ng thng li, i bn tay to ln m mnh, cu x mt
v cng tay Kunta. Song, cch no , Kunta vn dn c sc lc bp cht c hn hn na,
ng thi vi ci phn ch ca k cng ng, vn mnh trnh nhng c ba b ca tn li xe
nh tr bng nm tay, bng chn, bng u gi. Gng km ca Kunta khng chu nh cht no,
k ti lc tn da en, cui cng, long chong ngt ngi v pha sau v rn xung vi mt
ting ng c tn trong cung hng v l i mm nhn.

Vng dy, s mt ting ch sa hn mi th khc trn i, Kunta lng nh ci bng ra khi tn
li xe ng gc v cy n b lt ngc. Anh chy lom khom, xo qua nhng thn cy bng gi
bng. C bp anh bao lu khng vn ng, gi y au nhi, nhng lung khng kh lnh o ti
mt ri ln da em li cm gic khoan khoi v anh phi t nn lng khi h to ln nim
sung sng c thy mnh t do n cung di nh th!

Ci R Alex Haley

Chng 43

Nhng cy leo v bi gai ni ba rng nh vi tay ra tm ly v co vo chn Kunta. Vung tay
gt chng sang bn, vp ng ri ri ri li ng ln, anh dn bc tip mi lc mt su thm vo
rng. Nhng anh tng th thi, v ti mt qung, cy bt u tha i v anh bng t nhp vo
mt m cy bi thp. Trc mt anh l mt cnh ng bng khc v qu na, li mt ngi nh
trng s khc vi nhng tp lu nh ti tm bn cnh. Chong vng v ht hong, Kunta lao
tr li vo rng, hiu ra rng tt c nhng g anh lm rt li ch l xuyn qua mt di rng
hp ngn cch hai trang tri tubp ln. Khom mnh np sau mt ci cy anh lng nghe ting
p trong tim, trong u mnh v anh bt u cm thy nhi but bn tay, cnh tay v chn.
Lic nhn xung trong nh trng vng vc, anh thy chn tay u b gai co toc mu. Nhng
iu lm anh hong hn c l trng xung trong bu tri chng my chc s rng ng, Anh
bit mnh cn rt t thi gi quyt nh, bt k vic sp phi lm l g.

Lo o bc tip, mi mt lt sau, Kunta mi hiu ra rng c bp anh khng th tha mnh i
xa hn na. Anh phi rt lui vo tm ch no rm rp nht trong rng v trn . Th l anh
try trt r li quay li, i lc b bn chn, vng cng vng tay vo nhng dy leo, mi ti
khi rt cuc lt vo mt lm cy um tm. Mc du hai l phi nh mun n tung, Kunta vn tnh
chuyn leo ln n trn mt cy, song tm thm l dy, m di chn mch anh rng, cc cy
tri nhiu l, trn c th d l, cho nn ch trn tt nht l di t.

Anh li b toi v cui cng, ng vo lc tri bt u rng, c nh li mt ni dy c bi rm.
Ngoi tr ting th kh kh ca bn thn anh, mi vt u rt yn tnh v iu khin anh
nh li nhng m di mt mnh canh gc rung lc vi con ch ul trung thnh. Chnh gia
lc , anh nghe thy ng xa c ting mt con ch sa ng ng. C l anh ch nghe thy trong
tng tng thi - anh ngh vy, ng thi bt dy, cnh gic dng tai nghe ngng. Nhng ting
sa li vng n - ln ny nhng hai con. Anh khng cn my th gi.

Qu xung quay mt v hng ng, anh cu Cha Ala gii cu, v ng lc cu xong, ting sa
ng ng li vng ti, ln ny gn hn. Kunta quyt nh c np nguyn ch l tt nht, nhng
ch vi pht sau, khi li nghe thy ting gm g xp gn hn na, anh c cm gic nh chng
bit ch xc ch mnh np v t chi anh khng cho anh nn li thm pht no na. Anh
li trn vo mt bi cy, sc so tm mt ch su hn, kn o hn na. Tng phn tng tc lt
i trong bi gai co tp tay chn l c mt cc hnh, nhng mi ting ch ku li cng thc anh
b nhanh hn. Vy m ting ch sa vn c to thm, gn thm v Kunta dm chc tai mnh lc
ny cn nghe thy c ting ngi qut ng sau l ch.

Thy mnh di chuyn khng nhanh, anh bt dy, bt u chy ri ri qua cc bi gai, rng
sao cho va lng l va nhanh ht mc m tnh trng kit sc ca anh cho php. Gn nh ngay
tc khc, anh nghe thy mt ting n, chong n rn u gi v ng nghu ngoo vo mt bi
thch nam rng rt.

Lc ny l ch ang g go ngay ra lm cy rm. S run ngi, Kunta thm ch c th ngi
thy chng. Lt sau, chng sc so qua m cy bi thp nhm thng ti ch anh. Kunta nhm
ngi qu ln hai u gi ng lc hai con ch xm xm b qua bi rm v chm ln qut ng
Ci R Alex Haley
anh, va gm g nht ri rng rng, va p, ri nhy li phc ti anh ln na. Bn thn
Kunta cng gm go, lng ln nh tr, dng tay co cu y chng ra, ng thi c b git
li tch khi chng. Ri anh nghe thy ting ngi qut tho t ch ra bi rm, v li mt ting
n na ln ny to hn nhiu. Trong khi hai con ch c phn no ngi tn cng, Kunta nghe
thy m ngi va chi th va ly dao pht bi rm xng ti.

ng sau l ch gm rt, trc ht anh thy tn da en b anh bp c. Mt tay hn cm con
dao to tng, tay kia lm lm chic di cui v mt cun dy thng coi b st kh ng ng.
Kunta nm nga mu me, hai hm rng nghin cht khi ku tht, yn tr s b cht ra tng
mnh. Ri Kunta trng thy lo tubp a anh n y xut hin ng sau g da en, mt
chi m a m hi. Kunta ch i nh chp le v ting n m anh bit, t hi trn con
xung ln, c th pht ra t cy gy la ang cha vo anh, trn tay mt tn tubp th hai trc
y anh cha tng thy. Nhng lc ny y li chnh l tn da en lng ln lao ti, hn ang d
di cui ln th lo tubp trm s qut ln.

G da en dng li v lo tubp tht ch li li sau. Ri lo tubp bo tn da en ci g , tn
ny bn bc ln, gi cun thng. Mt n nng n nn vo u Kunta v cng may lm anh
chong vng t di. Anh ch l m bit rng mnh b tri cht n ni thng nghin c vo ln
da chy mu sn, ri gn nh c nng dy khi bi cy gai v b thc i. H anh mt thng
bng ng xung l li n mt roi x ngang lng. Cui cng khi ti ba rng, Kunta trng thy ba
con g ta ta nh la buc gn my ci cy.

Khi n gn my con vt, anh rng vng chy mt ln na, nhng ch mt ci git c him u
dy ng kia l khin anh b chng - v xi my ci vo mng sn. Lc ny tn tubp
th hai cm thng i trc Kunta, li anh xnh xch v pha mt ci cy gn ch buc my con
vt n. u thng ri c vt qua mt cnh thp, v g da en nm ly ko cho n khi chn
Kunta hu nh khng chm t.

Chic roi ca lo tubp trm s bt u vun vt qut vo lng Kunta. Anh au n qun qui,
khng chu ku ting no, tuy nhin mi nht nh x anh lm i v cui cng anh bt tht,
song trn n roi vn tip tc.

Sau rt, khi roi ngng ging xung, Kunta hu nh bt tnh. Anh m h cm thy mnh c
h xung v ri trn mt t, ri li c bc ln, t nm thng tho trn lng mt con vt
ri anh nhn ra c s di chuyn.

iu tip theo m Kunta nhn bit c - anh khng r bao nhiu thi gian tri qua - l mnh
ang nm nga dng tay dng chn trong mt th lu no . Anh thy mi c tay, c
chn mnh c mt ci cng st gn lin vi mt si xch v bn si xch c c nh vo bn
chn ct cc gc lu. Kh ng y mt t l au ing, thnh th hi lu, anh c nm bt
ng hon ton, mt m a m hi, hi th rn gp, hn hn.

Nm yn khng nhc nhch, anh thy pha trn mnh c mt vung nh m ra n nh sng
ban ngy. Lic mt anh li thy mt ch hm vo tng, v trong c mt khc g chy
phn ln v mt t tro. M bn kia c mt vt l l rng v phng, bc vi, t trn sn vi
nhng cng ng th ra cc l rch. Anh on c th ci dng lm ging nm.

Khi chiu chng vng sm bng qua trng pha trn anh, Kunta nghe thy t rt gn, c ting
mt ci t v rc ln, tht l tai. V sau khng lu, li thy nhng ging ni m do anh ngi
Ci R Alex Haley
mi, anh bit l ca nhiu ngi da en ang i qua gn ch mnh. Ri anh ngi thy mi nu
nng n. Bng i qun, nhp p thnh thnh trong u, lng au xi v chn tay b gai co
nt, ngn y th quyn ln vo nhau, khin anh t ry mnh khng bt chc mt con vt sa
li bit ch mt c hi tt hn hng trn. ng ra trc ht, anh phi quan st bit k hn
v ci chn xa l ny v nhng k v o y.

Kunta nhm nghin mt th ca lu kt m, anh ngi thy mi g da en b anh bp c,
v gp sc bt anh. Anh nm im gi v ng - cho n lc mt ci him c vo mng sn
lm anh bng m to mt. Vi mt ting chi th, g da en t mt ci g xung ngay trc mt
Kunta, nm mt ci chn ln mnh anh v tr ra, ng sm ca ng sau.

Mi thc n trc mt lm d dy Kunta au tht li, gn nh chng km ci au ni lng. Cui
cng anh m mt. l mt th cho bt m cng mt th g nh tht p ln mt ci hp st
ty trn bt v mt qu bu trn trng trc ng nc t bn cnh. Hai c tay b dang ra khin
anh khng th cm ln c, nhng c hai th u va st tm ming. Va ng lc sp lm
mt ming th Kunta ngi ra mi tht ca ging n n bn thu v d dy anh cn ln, thc tho
nn mt xanh mt vng ra hp st ty.

Sut m anh nm chp chn lc ng lc thc v bn khon t hi v nhng ngi en n
trng th ht nh ngi Phi m li n tht n n. iu c ngha rng tt c bn h u l
nhng k xa l - hoc phn bi - vi Cha Ala. Lng l anh cu xin Cha Ala tha th trc nu
chng may mi anh c ng phi cht tht n n no m khng bit hoc thm ch ng nh c
n g mt ci a tng ng tht n n.

Mt lt sau khi bnh minh li l ra sau vung trng, Kunta nghe thy ting t v k l rc ln
mt ln na; ri bay ti mi nu nng n cng ting nhng ngi da en hi h chy lui
chy ti. Ri ci thng cha anh khinh ght li ti, mang theo thc n v nc. Nhng khi thy l
Kunta ma ln ci mn ba trc khng ng ti, g x ra mt trng cu chi tc, ci xung
v trt tut vo mt Kunta. Ri g t thc n mi v nc trc mt anh v b i.

Kunta t nh l lt na hng c nut, cn by gi anh qu nn nao, thm ch khng bun ngh
n chuyn n na. Lt sau anh nghe thy ca li m, ln ny anh ngi thy mi tubp hi
nng nc. Kunta nhm tt mt, nhng khi tn tubp lu bu gin d, anh s phi n mt ci
na, nh m mt ra. Anh thy mnh ang ngc ln nhn trng trng vo b mt ght cay ght
ng ca tn tubp mang anh v y; ci mt y bng cung n. Tn tubp tht ra nhng
ting nguyn ra v khoa chn khoa tay dm da, mun bo rng nu anh khng n th s b
n na. Ri b i.

Kunta c nhch c bn tay tri n ch tn tubp va t chn, ly ngn co co mt rm t
. Ko rm t li gn hn, Kunta nhm cht mt li, ku gi ma qu hy i i ra nguyn
ci bo thai sinh ra tn tubp v gia nh hn.

Ci R Alex Haley

Chng 44

Kunta m c bn ngy, ba m trong lu. V mi m, anh u nm nghe ting ht t
nhng lu gn bay sang - v cng cm thy mnh cng Phi hn bao gi ht, k c hi cn
ngay lng qu. H l ci loi ngi en g m li ht cho qua th gi ti y, trn t ca bn
tubp, anh ngh thm. Anh bn khon khng bit c bao nhiu ngi en k l ny trn ton b
t tubp, nhng con ngi dng nh khng bit hoc khng cn bit mnh l ai, hoc l ci
g.

Kunta cm thy gn gi c bit vi mt tri, mi ln hng ng. Anh nh li li ng gi tng l
th ch ni trong hm ti con xung ln: "Mi ngy, vng thi dng mi li nhc ta rng mt
tri mc Chu Phi chng ta vn l ci rn ca tri t".

Mc du chn tay b bn si xch cng ra, anh tp cho n khi hc c cch nhch lng v
mng tng t mt, ti ti, lui lui, xem xt k hn nhng vnh st nh nhng dy, ging nh
vng eo tay, bt cht cc si xch vo bn ct bn gc lu. Nhng ct ny to bng bp chn
di anh, v anh bit chng c hy vng g lm gy c hoc ko bt c ci no ln khi nn
t nn rt chc, v phn trn ct xuyn qua c mi lu. Bng mt ri bng ngn tay, Kunta
thn trng xem xt nhng l nh nhng vng st dy n, anh thy bn bt anh tra mt ci
g hm hp bng kim kh vo l y v vn nh tch mt ci. H lc mt ci vng l xch li ku
long xong kh to khin ngi ngoi c th nghe thy cho nn anh t b cch y. Anh th cho
mt ci vng vo mm v rng ht sc cn tht mnh, cui cng, mt ci rng gy, au but
n tn c.

Kim mt cht t kha kh hn t nn nh lm bi vt cu ma qu, Kunta ly ngn tay co
ra mt mu bn kh cng trt gia nhng thoi g. Thy trong cc bn c nhng si lng
en ngn, anh t m xem cho k; khi nhn ra l lng ca ging n n bn thu, anh vt tut
i v chi sch bn tay cm n.

Bui sng th nm, t cht sau ting t v bo thc rc ln, g da en bc vo v Kunta cng
ngi ra khi thy cng vi chic di cui ngn bt thng l, thng cha cn mang theo hai chic
cng st dy. Hn ci xung kha hai c chn Kunta vo cng ni lin vi mt dy xch nng
n. Xong u y, hn mi ln lt tho bn si dy xch cng chn cng tay Kunta. Cui cng
c t do c ng, Kunta khng ng c bt dy - ch n qu m ch sn ca tn da
en nh qu xung. Kunta ang rn ngi ng tr li, th mt bn chn i ng thc rt c
vo mng sn. Va au va tc in ngi, anh long chong ng ln mt ln na v li b
nh ng mnh hn. Anh khng hiu ra rng nhng ngy nm nga sng st ph hoi
sc lc anh n mc no v gi y anh nm th khng ra hi trong khi g da en ng sng
sng bn anh vi mt v nh ni vi Kunta rng y s cn nh gc anh cho n khi no anh
hiu ra ai l ch.

Lc ny tn da en ra hiu th bo cho Kunta ng dy. Thy anh thm ch khng chng ni
hai tay, hai u gi nhc ngi dy, y vng tc, ko thc anh ng ln v y v pha trc,
i cng chn buc Kunta phi tp tnh mt cch vng v.

Ci R Alex Haley
Thot u, nh ngy tt cng rc r lm anh qung mt, nhng mt lc sau, anh bt u nhn
ra mt dy ngi da en hi h i thnh mt hng dc, theo st ng sau l mt tubp ci mt
con "nga" nh anh nghe thy ngi ta gi con vt k l y l th. Ngi mi, Kunta bit y
l tn cm thng sau khi Kunta b hai con ch vy hm. C khong mi mi hai ngi en -
n b th cht nhng mnh vi hoc trng trn u, n ng v tr con th phn ng i
m rm rch tm; c my ngi u trn v nhn n cui tm mt, Kunta vn khng thy
ai eo l ba xaphi no quanh c hoc ni cnh tay. Nhng mt s n ng mang ci g ta ta
nh nhng con dao di, to bn v dy ngi xem chng ang hng v pha cnh ng ln.
Anh ngh chc y l nhng ngi anh nghe thy ht hoi hi m. Vi h anh khng cm thy
g khc ngoi ni khinh b. a cp mt hp hy ngoi li nhn, Kunta m s lu h . C
mi ci k c ca anh - tt c u rt nh, cng nh lu anh, v chng c ci v to tt nh
nhng lu t lng anh, mi thm mi tranh. Nhng lu ny c b tr thnh hng, mi hng
nm ci - Kunta nhn thy chng c sp t sao cho bt c s g din ra trong m ngi en
y u c th thy c t ta nh trng ln.

t nhin, g da en ly ngn tay chc chc vo ngc Kunta ri tht ln: "My - my Tby!"
Kunta khng hiu, v ng ngng hin ra nt mt, cho nn g en c tip tc chc ngn tay vo
v ni i ni li cu hoi. Kunta t t v nh ra rng g da en ny ang c gng lm cho
anh hiu iu g m hn ni bng th ting k l.

Thy Kunta vn ngn t te nhn trng trng vo hn g da en bn chc chc vo chnh ngc
mnh: "Tao Xamxn!" Hn ku "Xamxn!" Hn li chuyn ngn tay xa vo Kunta "My! Tby!
Tby! Me-x bo my tn Tby!"

Khi bt u thu hiu hn, Kunta phi ht sc t ch, mi nn c cn in gin trn ngp
trong lng, nt mt vn khng my may l du hiu g t ra l hiu. Anh nhng mun tht ln:
"Tao l Kunta Kint, con trai u ca mr vn l con trai ca bc thnh nhn Kairaba Kunta
Kint!"

Mt ht kin nhn trc s ngu xun b ngoi ca Kunta, tn da en chi th, nhn vai v dn
anh tp tnh bc vo mt tp lu khc, ti hn ra hiu cho Kunta tm ra bng mt chu
st ty to rng ng nc. Hn nm vo mt mnh vi v mt ming g nu nu; mi Kunta
mch anh l mt th tng t nh loi x phng m ph n Jufur vn lm bng nc m
nng trn vi nc kim nh git qua tro ci. G da en quu quu nhn Kunta li dng c hi
tm ra. Xong xui, g da en nm cho anh vi ci qun o tubp che ngc, che chn,
ri mt ci m rm vng kh sn, ging nh ca nhng ngi kia. Khng bit di sc nng
ca mt tri Chu Phi th cc bn v o ny s xoay s ra sao. Kunta t hi.

Sau g da en li dn anh n mt tp lu khc. Bn trong lu, mt m gi cu knh dn
mnh mt a st ty thc n trc mt Kunta. Anh nut c a cho c v n mt th ging
nh bnh munk, chiu bng mt th canh nng mu nu c v tht b ng trong mt v bu
trn. Tip h n mt tp lu hp, rm r, mi ngi mi bit trc n dng lm g.
Lm b nh tt qun, g en khom lng trn mt ci l to khot vo mt ch ngi bng vn g
v rn ch nh chnh hn ang a vy. Mt ng nh li ng cht trong gc, Kunta khng
bit ngha n l th no. Nhng anh on mc ch ca g en l ch v nhng cung cch l
thi ca tubp - m anh mun hc c tt c nhng g c th hc, d b trn thot hn.

G da en dn anh i qua my cn lu tip theo v h i ngang mt ng gi ngi trong mt ci
Ci R Alex Haley
gh k d u a ti, lui chm chm trong khi ng ly rc ng n an thnh th g m Kunta
on l mt ci chi. Khng ngc ln, ng gi lic nhn v pha anh, khng c v g l c cm,
nhng Kunta tnh b l i.

Chn ly mt trong nhng con dao di to bn m Kunta thy m ngi lc ny mang theo,
g en ht u v pha cnh ng xa, lu bu ra hiu cho Kunta i theo mnh. Tp tnh trong
nhng cng st c xc c chn, Kunta trng thy trn cnh ng trc mt ton ph n v tr
con en ht ci xung li ngng ln, lm v cht ng nhng thn ng ng sau m n ng
vung dao cht nhng gc ng ng xung son sot.

Phn ln ton n ng lng trn, bng nhy m hi. Kunta di mt tm mt vt di st nung
nh du nh trn lng anh, nhng ch thy so roi. Tn tubp phng con "nga" ti, trao
i my cu cc lc vi g en, ri chm chm nhn Kunta, v hm da, trong khi g en ra
hiu cho anh ch .

Pht c khong mt t thn ng, g en quay li khom khom, v lm hiu cho Kunta nht ly
v cht thnh tng ng nh nhng ngi kia. Tn tubp thc nga li gn bn cnh Kunta, roi
lm lm v v quu quu trn mt ni ln rnh rnh ca hn nu Kunta khng chu vng
li. Gin in ln v ni bt lc ca mnh, Kunta ci xung nht ly hai thn ng. Phn vn anh
nghe thy ting dao ca g en chm son sot ng trc. Anh li ci xung nht hai cy ng
na, ri li cy na. Anh c th cm thy nhng ci nhn ca m ngi en t nhng lung k
y dn vo anh, v trng thy chn con nga ca tn tubp. Anh cng c th cm thy s nh
nhm ca nhng ngi en kia khi, cui cng, nhng chn nga phng vt i.

Khng cn ngng u, Kunta vn trng thy tn tubp phi nga y ti mi ch hn thy c
ai lm khng nhanh va hn; khi , cy roi trong tay hn lin qut nh t trn mt
ci lng trn, km theo mt ting qut gin d.

ng xa Kunta trng thy mt con ng ci. Trn con ng , my ln trong bui chiu
nng nc, qua nhng git m hi chy rng rng trn trn v rt vo mt cay x, anh thong
thy mt ngi ci nga n c v hai ln thy mt chic xe ko. Ngnh u sang pha kia,
anh trng thy ba cnh rng anh trn vo, nh tu thot. V t ch anh ang cht ng
nhng thn ng lc ny, anh mi r cnh rng qu l hp v s d anh b tm l v khng nhn
ra iu t trc. Sau mt lt, Kunta phi thi khng nhn v hng na, v ni thi thc li
nhi ln, gic anh vng ln, b nho v pha nhng hng cy n, hu nh khng sao cng ni.
D sao mi ln nhc chn u nhc nh rng anh s khng ti no chy ni n nm bc qua
cnh ng vi nhng cng st ny. Trong khi lm sut bui chiu, Kunta quyt nh l ln sau,
trc khi nh trn, phi kim cho ra mt th kh gii no nh nhau vi l ch v ngi
ui bt. Khng mt by ti no ca Cha Ala c php khng nh tr khi b tn cng, anh
t nhc nh nh vy. D l ch hay ngi, tru in hay s t i, l con trai ca mr
th ng c ngh n chuyn t b chin u.

Sau khi mt tri ln ting t v li vang ln - ln ny ng xa. Trong khi nhn nhng ngi da
en n hi h sp hng, Kunta c g mnh c th thi khng ngh rng h thuc nhng b lc
b ngoi ging ht h bi v h ch l nhng k v o khng xng ng ha ln vi nhng
ngi cng b bt vi anh trn con xung ln.

Song ci bn tubp tht ngu xun bit bao: Nhng ngi mang dng mu Fulani - d ch l
Ci R Alex Haley
nhng mu ti nh th ny - ng l phi h chn nui gia sc, th chng li em dng vo
vic hi ng; ai cng bit rng ngi Fulani sinh ra chn gia sc, rng qu thc, dn Fulani v
gia sc cng ni chung mt th ting. ngh ny b ct ngang khi tn tubp ci "nga" hoa roi
vun vt xua Kunta v cui hng. Anh ang lm theo th ngi ph n thn hnh trng trc nng
n cui hng vi bc ln my bc, c trnh tht xa Kunta. Anh cm thy mun nh vo
mt m.

Khi h bt u ct bc - mi bc c nhc li co vo c chn anh lc ny try da v bt u
r mu - Kunta nghe thy my con ch sa ng xa. Anh rng mnh nh n nhng con
sn ui v tn cng anh. Ri hi c vt le thp trong anh hnh nh con ch ul ca chnh
mnh cht nh th no khi chi nhau vi bn ngi bt anh chu Phi.

Tr v lu, Kunta qu xung, chm trn vo nn t rn, hng v pha m anh bit mai ti mt
tri s li mc ln. Anh cu nguyn hi lu b li hai ln phi b qua ngoi ng, v l tn
tubp ci "nga" chc chn s ct ngang bi kinh bng mt ngn roi qut trn lng anh.

Cu nguyn xong, Kunta ngi tht ngay ngn v khe kh ni bng th ngn ng xira kang
huyn b, xin t tin ph h anh sc chu ng. Ri ly ngn tay bp cht hai chic lng g
anh xoay s ln nht c sng nay khi "Xamxn" dn anh i quanh, Kunta t hi chng bit
bao gi mnh c c hi nh cp mt qu trng cn ti. Vi nhng chic lng g v mt cht
v trng tn nh, anh s c th lm c mt t vt c hiu lc mnh m dng cc thn linh
xin ban phc cho lp bi m nhng bc chn cui cng ca anh chm phi ni lng qu.
Nu lp bi c ban phc, nt chn anh mt ngy kia s ti hin Jufur, ti xm
ging lng nc u nhn ra c nt chn nhau v b con thy du hiu s hn hoan bit
rng Kunta cn sng v s tr v lng bnh yn. Mt ngy no .

C l n ln th mt nghn, anh sng li cn c mng mnh b bt. Gi nh ci nhnh cy gy
bo ng cho anh ch cn sm hn mt bc thi, t hn anh c th chm ln v ly chic
gio ri. Nhng git nc mt tc ti tro ln. Anh c cm gic l hng bao tun trng trin
min bt tn, anh ch bit c c mt nng ni l b sn ui, b tn cng, b bt v b xing.

Khng! Anh khng cho php mnh hnh ng nh th ny. D sao i na, gi y anh cng l
mt ngi n ng trng thnh tui i mi by v ma, non nt chi na m cn khc lc,
thng thn trch phn. Gt nc mt, anh b ln chic chiu mng, cc mch bng rc ng n
v c gng ng - song anh ch mt mc ngh n ci tn "Tby" c t cho anh v cung
gin li tro ln trong anh mt ln na. Ut c, anh lng ln chn, song c ng ch lm
nhng cng st cn su thm vo c chn khin anh li phi ku ln.

Liu c bao gi anh ln ln thnh mt ngi n ng nh mr? Anh t hi liu cha cn ngh
ti mnh khng v m c dn sang cho Lamin, Xuoau v Mai phn yu thng b cp i
khi anh b bt ln? Anh ngh v tt c mi ngi Jufur v cha bao gi hn lc ny, anh nhn
r mnh yu qu qu hng lng bn su sc bit chng no. Nh nhiu ln xy ra trn con
xung ln, Kunta nm sut na phn m vi nhng cnh tng lng Jufur loang long hin ra
trong tm tr cho n khi anh c t bt mnh nhm mt v cui cng ci ng p ti.

Ci R Alex Haley

Chng 45

Cng ngy nhng chic cng trn c chn Kunta cng lm cho anh i li kh khn v au n
hn. Song anh vn t nh rng c hi thot thn ty thuc vo vic tip tc p mnh lm bt c
ci g c giao, ng sau mt ci mt n, ngy n v ng ngn hon ton. Trong khi lm th,
tai, mt v mi anh khng lt mt ci g - mi kh gii anh c th li dng, mi nhc im
ca bn tu bp anh c th khai thc - cho ti khi no bn bt anh, cui cng, yn tm tho cm
ra. Lc anh s li chy trn.

Mi bui sng, ngay sau khi t v rc, Kunta li tp tnh ra ngoi ngm m da en k cc n
chui khi lu, mt cn l r v ngi ng, ly nc nhng chic x mc t ging cnh v
vo ngi. Nh ting chy gi mch k ca cc b cc ch trong lng sa son ba sng cho gia
nh, anh li vo lu ca b gi nu bp v nut chng bt c thc g b a cho - tr ci mn
tht n n bn thu.

Sng no, trong khi n, anh cng a mt lc sot cn lu xem c g - kh d lm kh gii m
anh c th ly trm c, khng b pht hin. Nhng tr nhng ni niu xoong cho en thui
treo mc trn bp, ch c nhng vt trn, dt bng st ty trn b bp x cc thc cho anh
n bc. Anh thy b ta n bng mt ci vt di, bng kim kh c ba bn mi nhn xt nhau dng
xin thc n. Anh thc mc khng bit l ci g v ngh mc du b, n vn c th hu ch
- nu nh c mt lc no anh bt cht thy b ta ngnh nhn i ch khc trong khi ci vt lp
lnh nm trong tay anh.

Mt bui sng, ang lc va n cho va theo di b bp thi tht bng mt con dao trc y
anh cha tng thy v mu tnh s dng con dao vo vic g nu n trong tay anh. Kunta
cht nghe thy mt ting c au n r ln bn ngoi lu. iu gn gi vi nhng ngh ca
anh n ni anh gn nh bt dy khi ch ngi. Khp khing bc ra ngoi, anh thy nhng
ngi khc sp hng i lm - nhiu ngi cn ang nhai nhng ming cui cng ca ba
"im tm", s b n roi v ra chm - trong khi cnh h trn mt t, mt con n n ang giy
gia, mu pht t c hng b m; hai g en khing n ln b vo mt thng nc si bc hi,
ri li ra, co lng. Da con n n trng hu nh da bn tubp, anh nhn thy th khi hai g kia
treo chn n ln, rch bng v moi lng ra. Mi Kunta tc nghn khi ngi thy mi rut n ph
ra v trong lc cng nhng ngi khc i v pha cnh ng, anh phi c nn ni rng mnh
kinh tm khi ngh mnh phi sng gia m v o n tht c ci ging bn thu n th.

By gi, sng no cng c bng gi bm trn thn ng v mt nh sng m l thp trn cnh
ng cho ti khi sc nng ca mt tri ang leo ln cao thiu tan n i. Quyn php ca Cha
Ala qu khng ngng lm Kunta kinh ngc - ngay c ni xa vi nh ci t tubp ny, ngn
cch mt vng bao la nc, mt tri v mt trng ca Cha Ala vn ln v i ngang qua bu tri,
tuy mt tri khng nng bng v mt trng khng p bng Jufur. Duy ch c ngi ci ni
ng nguyn ra ny th dng nh khng phi l cng trnh ca Cha Ala. Bn tubp chng c
tnh ngi, cn m da en th ng c tm hiu h lm g, ch t ung cng v ch.

Khi vng dng ln ti gia bu tri, t v li thi, bo hiu cho mi ngi sp hng mt ln na
n mt chic xe trt bng g ko bi mt con vt ta ta nh nga nhng li ging la hn,
Ci R Alex Haley
m Kunta nghe lm thy h gi l con "la". i bn cnh xe trt l b bp gi phn pht cho
mi ngi trong hng my ming bnh dt v mt bu mn ninh; ngi ng k ngi, n
nghin ngu ri ung nc mc mt ci thng cng t trn xe trt. Ngy no Kunta cng
thn trng ngi mn ninh trc khi nm bo m chc chn l mnh khng lt t tht n n
no vo trong ming, song mn ny thng thng ch c rau ch chng cha cht tht no m
anh c th trng hoc ngi thy. Cn v bnh th anh yn tr hn v thy mt s ph n da
en dng chy gi ng trong mt ci ci lm bnh, gn ging nh cch lm Chu Phi
mc du chy ca Binta bng g.

C nhng hm h cho n nhng mn quen thuc vi Kunta t do qu nh, nh lc v kanj -
y gi l "mt ty" - vi ci th g g gi l " mt en". Anh thy nhng ngi en ny rt
thch ci th qu to to m y ngi ta gi l "da hu". Song anh thy hnh nh Cha Ala
khng cho dn y c hng xoi, ci da, qu bnh m v bit bao tri cy ngon lnh khc
hu nh mc bt c ch no ta chu kh ngh mt ti trong cc lm cy, bi rm bn Chu
Phi.

Thnh thong, lo tubp a Kunta n chn ny - h gi lo l "me-x" - ci nga ra ngoi
ng trong lc h ang lm vic. u i chic m rm trng trng, nhng khi ni vi tn tubp
trng coi cnh ng, lo khoa mt ci roi da bn di v mnh; Kunta nhn thy tn tubp "x-
ba-dng" (1= Gim th) cng lng xng, xun xoe ci nnh hu nh chng khc g nhng ngi
en, khi no c mt lo quanh y.

Mi ngy u xy ra nhiu iu k l nh vy, v tr v lu, Kunta thng ngi ngm ngh v
nhng iu trong khi ch i ci ng n. Nhng ngi da en ny dng nh trong i
khng c quan tm no vt qu ci vic lm hi lng tn tubp lm lm ngn roi. C ngh n
ci cung cch nhng ngi en ny b nho b nho vo cng vic bt c lc no trng thy
mt tn tubp v, nu hn bo mt ting, hi h lm bt c ci g hn sai, l anh pht n n
bun nn. Kunta khng th d xt iu g xy n ph hoi u c h n ni gi y h
hnh ng nh loi d, loi kh. C l bi v h sinh ra ni ny ch khng phi Chu Phi,
bi v mi nh duy nht h bit l nhng tp lu g thi ca bn tubp, trt bng bn v lng
con n n. Nhng ngi en ny cha bao gi bit c ngha vic m hi di nh mt
tri khng phi v bn ch tubp, m v bn thn v ng bo mnh.

Nhng d c phi ln vi h lu n u chng na, Kunta cng nguyn s khng bao gi tr
nn ging h v mi m, tm tr anh li thm him tm cch trn khi vng t ng khinh
ght ny. Anh khng khi t ric mc hu nh hng m v tht bi trc . Duyt li trong
u ci th b l ch rt ri rng rng dn vo bi gai, anh bit l phi c mt k hoch chu o
hn cho ln sau. Trc ht cn phi t lm mt l ba xaphi bo m an ton v thnh cng.
Ri phi tm ra hoc lm mt th v kh g . Thm ch mt ci gy vt nhn cng m c
thng bng nhng con ch - anh ngh bng - v th l li c th vt xa trc khi g da en v
lo tubp r c bi rm ti ch anh qun nhau vi l ch. Cui cng, phi lm quen vi thung
th xung quanh khi tu thot ln na, c th bit ng m tm nhng ch n nu tt hn.

Mc d thng thng mt ti na phn m nm thao thc, trn tr vi nhng ngh nh vy,
bao gi Kunta cng dy trc ting g gy u gi m gia cm khc ha theo. Anh nhn thy
chim chc y ch ru rt, lu lo - khc hn ting qung quc m ti inh tai ca nhng by vt
xanh ng o m u bui sng Jufur. Dng nh y chng c vt m cng khng c
kh, ci ging ny bn qu nh bao gi cng khai ngy bng ch che trn cy, b que nm
Ci R Alex Haley
xung nhng ngi ng di t. Kunta cng khng h thy c d y - mt iu m anh
thy kh tin chng km g vic dn vng ny nht ging n n trong chung - h gi chng l
"ln" hoc "heo" - v thm ch cn cho ci loi bn thu y n na.

Nhng Kunta thy ting ku eng c ca con n n cng chng xu g hn th ting ni ca bn
tubp, sao m chng ging ht nhau. Anh sn sng i bt c ci g c nghe, d ch mt
cu, ting Maninka hoc bt k ting Phi no khc. Anh nh nhng ngi bn xing trn con
xung ln - k c nhng ngi khng theo o Hi - v bn khon t hi gi h ra sao. H b
em i u? Ti nhng tri tubp khc tng t nh tri ny chng? u th , liu h c nh
anh, khao kht c nghe mt ln na ngt ngo ting m - v nh anh, cm thy t hm v
c n v ni khng bit t g v ting tubp?

Kunta v l ra rng cn phi hc cht t v ci th ngn ng k l ny nu anh mun hiu kha
kh v bn tubp hoc v cch trn thot khi tay chng. Khng cho ai bit, anh thuc
c my ch "ln", "heo", "da hu", " en", "x-ba-dng", "me-x" v c bit "uy me-x"
ci cu hu nh duy nht anh nghe thy m ngi da en ni vi hn. Anh cng thy m
ngi da en gi m tu bp, cng chung sng vi "me-x" trong ta nh trng ln l "b m".
Mt ln t ng xa, Kunta thong thy m, ngi ngm xng xu, mu da nh bng cc,
trong khi m i do quanh, hi my bng hoa bi cy mc cnh ngi nh ln.

Phn ln nhng ch tubp khc Kunta nghe lm c vn cn lm anh bi ri khng hiu.
Nhng ng sau ci mt n ngy n, anh c ht sc on cho ra ngha v dn d anh bt u
gn nhng m khc nhau vo vi mt s vt v hnh ng. Nhng c bit c mt m lm
anh bi ri cc k mc d ngy no cng nghe thy c bn tubp ln m da en ni i ni li
hoi. Mt g "nh" l ci g nh ? anh t hi.

Ci R Alex Haley

Chng 46

Cui cung, khi cng vic ct va anh ng thn cy ng a xong xui, "xu-ba-dng" ben ct t
mt s ngi da en lam mt loat nhim vu sau hi tu va mi bui binh minh. Mt bui sang,
Kunta c giao cho cng vic rt khoi am dy leo day mt l qua to nng, mau nh trai xoai
chin mom va na na nh loai bu ln ma phu n Jufur thng phi kh, ct i lam bat, va
cht ln mt chic "xe" (anh nghe thy ho goi nhng chic hom di ng nh th). am da en
y goi nhng qua o la "pi ng".

Ch ch "pi ng" o trn xe ti vao mt cn nha to goi la "kho", Kunta thy mt s ngi da
en ang ca mt cy ln thanh nhng khuc day dn, ri ly riu va nm che thanh cui tre
con xp thanh nhng day dai cao bng u chung. mt ch khac, hai ngi ang phi trn
sao manh nhng chic la to tng ma mui Kunta mach cho hay la cai th thuc la bn thiu cua
ke v ao; trc y anh a ngi thy no mt ln trong mt chuyn i cng vi cha.

Trong khi anh xe n nha "kho", i i v v my chuyn, anh thy nhiu th c phi kh
sau nay dung, y nh lang minh. Mt s phu n ang lm mt th co day mau nu - anh nghe
thy ho goi la "la x thm" - va buc thanh bo. Va mt s loai rau qua trng vn c tai ra
phi trn nhng tm vai. Ngay ca ru, do bon tre con lm v nhung vao nc si, cung c
phi kh, anh khng hiu tai sao ho lai lam th.

Da day anh qun ln khi i qua mt cai chung, lai phai mt thy tai nghe my con un in na bi
git. Anh nhn thy lng chung cung c phi kh danh - co le dung lam va trat tng -
song iu khin anh thc s bun nn la vic nhin thy bong ai cua chung c moi ra, thi
phng ln, buc tum hai u va treo ln phi kh doc theo mt hang rao, chi co Chua Ala mi
bit cai o nhm muc ich v ao gi.

Khi hai va vao kho xong xui khoan "pi ng", Kunta cung mt s khac c phai n mt lum
cy, ho c lnh rung cac canh tht manh cho cac hat moc trn o rung xung t bon tre
thuc la kaf u nht vao r. Kunta nht mt hat giu vao qun ao luc nao co mt minh,
n th xem; cung khng n ni nao.

Khi nhim vu cui cung c hoan thanh, ho lai c ct c vao nhng cng vic sa cha cn
thit. Kunta giup mt ngi khac sa lai mt hang rao. Va canh phu n thi bn biu tng v sinh
ngi nha trng ln va cac lu cua chinh ho. Anh trng thy mt s trong bon ho git , thoat
tin em un si trong mt cai chu ln mu en ri ly mt ming st ty rum ro xat trong
nc xa phong; anh ngac nhin khng hiu tai sao khng ai trong am ho bit git qun ao cho
phai li bng cach p vao cac tang a.

Kunta nhn thy ngon roi cua "xu-ba-dng" xem chng a tha i nhiu, it qut xung lng
ngi hn trc, anh cam thy trong khng khi co mt cai gi tng t nh vao thi ki toan b
thu hoach a nhp kho an toan Jufur. Thm chi, trc ca luc tu va thi bao hiu kt thuc
ngay lam vic, mt s ngi da en a bt u ti tng, u n ca hat vi nhau. "Xu-ba-dng"
thy vy thng quay nga va vung roi ln, nhng Kunta dam chc hn chi doa th thi ch tht
tinh cung khng inh anh. Va chng my chc cac ngi khac cung hoa theo, ri ca canh phu
Ci R Alex Haley
n na - ho hat nhng cu Kunta khng hiu gi ca. Long anh y gh tm i vi ca bon n
ni, cui cung khi hi tu va bao cho moi ngi ai v lu ny, anh thy d chiu hn.

Ti ti, Kunta thng ngi mt me ngay bn trong ca lu, got chn dan xung nn t nn
i cong st cha vao c chn mng mu. Nu thoang chut gio nhe, anh thich cam thy no thi
trn mt minh va nghi n tm tham la ong vang va o i ma sm hm sau anh se thy di
nhng hang cy. Nhng luc nh vy, tm tri anh lai phiu diu v vi nhng bui ti mua gt
Jufur, moi ngi ngi quanh nhng ng la m, mc mui va cac cn trung khac quy nhiu,
vn mai m tro chuyn, nhng cuc han huyn dai thinh thoang im my ting bao va linh cu
gm ru xa xa.

Anh cht nghi ra mt iu: co mt th anh khng nghe thy, va k t khi ri Chu Phi n gi,
cha tng nghe thy, o la ting trng. Co le bon tubp khng cho phep nhng ngi da en
nay c co trng thi phai, ly do chc la nh vy. Nhng tai sao lai th? Phai chng vi bon tubp
bit va s rng ting trng se lam bc mau moi ngi trong lang, ky cho ti luc con nit va ngi
gia rung rng cung lao vao nhay mua in cung? Hoc nhip iu trng se thi thuc cac tay
vt at nhng ki tich v thn lc? Hot gia ting p trng co th phat ng cac chin si n khi
xung thin ln xa vao ke ich? Hay co le n gian la bon tubp s khng dam cho phep mt
hinh thc giao lu co th vt qua khoang cach t trai nay sang trai khac ma chung khng hiu
c?

Song nhng ngi da en v ao nay hn cung khng hiu li trng hn gi lu tubp. Tuy nhin,
rt min cng, Kunta bt buc phai tha nhn rng co th ho cha n ni hoan toan khng
cu chuc ni. Mc du u oc ti tm, mt s iu ho lam vn mang tinh cht Phi thun tuy va
anh dam chc chinh ho cung hoan toan khng t giac v im nay. Chng han, ca i, bao gi
anh cung thy la nhng ting ku biu l tinh cam nh nhau phai i i vi nhng b iu tay va
net mt nh nhau. Va cai cach nhng ngi en nay c ng thn minh cung ging ht th. Cai
iu ci cua ho khi tu hop ring vi nhau cung chng khac gi - thoai mai, rung toan thn y nh
moi ngi Jufur.

Va Kunta c gi nh ti Chu Phi nh cai cach phu n da en ni y ly dy buc toc
thanh nhng bim rt cht - mc du phu n Chu Phi thng hay trang im bim toc cua minh
bng nhng hat nhiu mau. Va phu n y cung tht nut nhng tm vai trn u, tuy buc
khng c ngay ngn cho lm. Thm chi mt s an ng da en cung tt toc thanh nhng bim
ngn nh mt s ngi Chu Phi.

Kunta cung nhin thy hinh anh Chu Phi trong cai cung cach tre con da en y c luyn
vao khun phep l va kinh trong ngi b trn. Anh thy hinh anh Chu Phi trong cach cac
ba me b con, cho i chn nho mum mim cua chung qup ly bung minh. Anh nhn thy ca
nhng tuc l nho nho nh cach cu gia ti n thng ngi xia rng xia li bng mt cai que nho
u nghin nat - Jufur cac cu thng dung r co chanh. Va Kunta phai tha nhn rng nim
say m hat mua cao cua nhng ngi en nay thi c Phi, khng th lm ln c, mc du
anh kho ma hiu c lam sao ho co th lam th trn t tubp nay.

Nhng cai iu bt u thc s lam trai tim anh diu i i vi nhng con ngi ki la nay la vic
trong sut tun trng va qua, chi khi nao co mt "xu-ba-dng" hoc "me-x", ho mi tip tuc to
ra n ao khng a anh. Nhng luc Kunta n bt c ch nao chi c nhng ngi en vi nhau,
phn ng u vi vang gt u vi anh va anh nhn thy ve quan tm cua ho i vi c chn
Ci R Alex Haley
trai anh mi ngay mt try loet thm. Mc du bao gi cung lanh lung l ho i va tip tuc lc le
bc qua, i khi, sau o, anh thng bt cht thy minh gn nh tic rng a khng gt u
ap lai ho.

Mt m, Kunta a ngu ri song lai thc gic, nh dao nay anh thng hay th; anh nm trng
trng nhin vao m ti va cam thy rng Chua Ala, vi mt ly do nao o, a mun anh phai ni
y gia cai b tc lac long cua mt ai gia inh da en gc gac tng mn bt ngun t t tin
xa xi; nhng khac vi anh, nhng ngi en ni nay khng may may bit minh la ai va qu
hng ban quan minh u.

Cach nao o tht ki di, Kunta cam thy s co mt cua vi thanh nhn ng ni anh u y va
anh vi tay qu vao m ti. Thc ra co gi u ma s soang, ma tim, th nhng anh vn ct cao
giong noi vi bc thanh nhn Kairaba Kunta Kint, cu khn Ngi cho bit muc ich s mnh
cua anh y la gi, nu nh anh co mt s mnh nao o. Anh git minh khi nghe thy ting noi
cua chinh minh. Cho ti luc nay trn t tubp anh cha bao gi tht ln mt ting nao vi ai
ngoai Chua Ala, tr nhng ting ku bt ra khi bi roi qut vao ngi.

Sang hm sau, khi nhp vao nhng ngi khac xp hang i lam, suyt na Kunta but ming noi
"Monia" (1)(Good morning hay gon hn, morning: li chao bui sang, ngi da en oc trch i)
nh anh vn nghe thy ho chao nhau hang ngay. Song tuy gi y, anh a bit kha nhiu ch
tubp khng nhng u hiu phn ln nhng iu ngi ta noi vi anh, ma con u lam cho
ngi khac hiu y minh phn nao, mt cai gi o vn khin anh quyt inh tip tuc gi kin kin
thc o.

Kunta cht nghi ra la nhng ngi da en nay che y nhng tinh cam thc s cua minh i vi
bon tubp cung cn thn y nh anh giu kin s thay i thai cua anh i vi ho vy. By gi,
anh a nhiu ln chng kin b mt ti ci cua ho chuyn thanh cay gn ngay khi mt tn
tubp nganh u i. Anh a thy ho chu tm anh gy dung cu lam vic, ri lam ra ve hoan
toan khng bit vic o xay ra th nao khi "xu-ba-dng" chi rua thm t khi bit s vung v cua
ho. Va anh a thy nhng ngi da en ngoai canh ng, tuy to ra lng xng hi ha mi khi co
bon tubp bn canh, thc t vn dy da keo dai gp i thi gian cn thit trong bt c cng
vic gi ho phai lam.

Anh cung bt u hiu ra rng nhng ngi en nay co mt kiu giao lu chi ring ho bit vi
nhau thi, cung nh th ngn ng xira kang bi mt cua ngi Maninka vy. i khi trong luc
lam vic ngoai ng, Kunta thoang thy ho khe lam mt c chi nhanh bng tay hoc bng u.
Hoc gia mt ngi trong bon tht ln mt ting ngn gon, nghe tht la lm; tng luc tng luc
vi nhng qung cach khng lng trc c, mt ngi khac ri mt ngi khac na lai lp lai
ting ku o, bao gi cung ngoai tm nghe cua "xu-ba-dng" trong khi hn ci nga quanh qut
y o. Va i khi, co mt Kunta ngay gia bon ho, nhng ngi nay ct ting hat mt bai gi
o khin cho anh, du khng hiu li vn bit rng mt thng ip ang c truyn i, nh kiu
tp phu n a lam th trn con xung ln loan tin cho canh an ng.

Khi bong ti phu ln cac tup lu va anh en thi khng lp lanh cac ca s ngi nha ln na,
i tai rt thinh cua Kunta thng phat giac ra ting st soat le lang cua mt, hai ngi en lun
lach khoi "xom n" - va my gi sau lai len tr v. Anh thc mc khng bit ho i u, va lam
gi va tai sao ho lai in r quay tr v. Va sang hm sau, ngoai ng, anh c oan xem ai a
hanh ng th, du o la ai mc long, anh nghi minh co th tin cy ho.

Ci R Alex Haley

Ti ti, sau "ba da chuc", am ngi en thng ngi quanh ng la nho cua ba bp gia cach
ch Kunta hai cn lu va canh o khin long Kunta tran ngp ni su nh Jufur, chi khac cai la
y phu n ngi ln vi an ng va mt s ngi, ca nam ln n, phi pheo hut nhng tu
thuc la v ao, thinh thoang lai lp loe m m trong bong ti ang gom lai. Ngi ngay bn
trong ca ra vao, ht sc lng tai, Kunta co th nghe thy ting ho tro chuyn trum ln ting d
ni non va ting cu ruc trong rng xa. Tuy khng hiu li, anh vn cam thy ni cay ng trong
giong ho.

By gi, ngay ca trong m ti, Kunta vn hinh dung ra c b mt cua bt c ngi da en
nao ang noi. Tm tri anh a sp xp giong noi cua tng ngi trong s hn chuc ngi ln tui
vao vi tn cua b lac ma anh cam thy ho co nhiu net ging nht. Anh bit nhng ai trong
bon ho thng hanh ng khinh sut, nhng ai it khi he ming mim ci thm chi gn bon
tubp cung khng.

Nhng cuc hop mt bui ti y co mt khun mu chung ma Kunta a thuc. Ngi noi u
tin thng thng la ba gia nu bp trong ngi nha ln. Ba din lai nhng iu "me-x" va "ba
m" noi. Ri n ga da en to ln a tom c anh, bt chc "xu-ba-dng" va anh ngac nhin
nghe nhng ngi khac h nh cht nghen vi c nen ci, s bon trong ngi nha trng ln
nghe thy.

Nhng ri ting ci lng dn va ho ngi quanh chuyn tro vi nhau. Kunta nghe thy giong
mt s ngi y ve thang tht bt lc, mt s khac lai phn n, mc du anh chi hiu ti chut v
nhng iu ho ban lun. Anh co cam giac la ho ang hi tng lai nhng iu a xay ra trc
y trong i ho. c bit mt s phu n ang noi bng oa ln khoc. Cui cung, cuc tro
chuyn lng i khi mt trong s phu n ct ting hat va moi ngi hoa theo. Kunta khng hiu
li - "Khng ai bit nhng nng ni ti a trai" - song anh cam thy ro ni bun trong ting hat.

Sau rt, vng n mt giong ma Kunta bit la cua ngi cao tui nht trong bon ho, ng lao
ngi trong chic gh u, an bng rac ng va thng thi tu va. Nhng ngi khac cui u va
ng lao bt u chm rai oc nhng cu gi ma Kunta oan la mt th kinh cu nguyn, mc du
chc chn khng phai la dng ln Chua Ala. Song Kunta nh lai li vi thu chi gia a noi trn con
xung ln: "Chua Ala bit moi th ting." Trong khi cuc cu nguyn tip tuc, Kunta lai nghe
thy vn cai ting k la no tht ln git giong t ming ng lao va nhng ngi khac: "i, lay
Chua!". Anh bn khon t hoi "i, lay Chua!" y co phai la Chua Ala cua ho khng.

My ngay sau, nhng cn gio m bt u thi, lanh hn moi cai lanh ma Kunta tng cam thy,
va bui sang tr dy, anh bng thy nhng chic la cui cung a ri canh. Trong khi run ry
ng xp hang ra ng anh ngac nhin thy "xu-ba-dng" lai iu tt ca vao nha kho. Ca "me-
x" va "ba m" cung trong o cung vi bn tubp khac mc qun ao ep ng xem va hoan
h trong khi nhng ngi en c chia thanh hai nhom, ua nhau rut ra va qung sang bn
nhng vo kh trng t ng ng a thu hoach.

Ri ca tubp va da en - chia thanh hai nhom - n ung no say. Sau o ng gia cu kinh luc
m cm ly mt th an dy - no gi cho Kunta nh n an kora c qu nha - va dung mt
th gy nho keo i keo lai trn dy an tao ra mt th nhac rt k la. Nhng ngi en khac
ng dy va bt u nhay nh in trong khi am tubp ngi xem, k ca "xu-ba-dng", vui ve v
tay anh nhip va ho la bn canh. Mt o ln vi phn khich ca am tubp bng nhin ng dy
va trong khi nhng ngi en rat sang bn, chung va v tay va tin ra gia san va bt u
Ci R Alex Haley
nhay mt cach vung v trong khi ng gia keo an nh in va am ngi da en nhay chm
chm v tay va la het nh c xem cuc biu din ln nht trong i minh vy.

iu o khin Kunta nghi n mt cu chuyn c ba gia Ny Bt yu du k cho nghe t
hi anh con thuc la kaf u. Ba k chuyn ng vua mt lang tp hp tt ca cac nhac cng va
ra lnh cho ho chi nhng ban hay nht ng nhay mua cho nhn dn, k ca nhng ngi n
l xem. Toan th dn lang u vui thich, ra v tt ca u ct cao giong hat vang tri va chng
bao gi co mt ng vua khac nh th.

Hm y, tr v lu, suy nghi v nhng iu a trng thy, Kunta cht thy la, theo mt cach k
la, manh lit va rt su sc nao o, ngi da en va bon tubp cung co mt nao cn n nhau.
Khng phai chi trong luc nhay mua nha kho, ma ca trong nhiu dip khac, anh a cam thy
rng bon tubp sung sng nht khi chung gn bn nhng ngi en - k ca khi chung anh
ho.

Ci R Alex Haley

Chng 47

C chn trai Kunta a tr nn l loet n ni mu chay ra t vt au phu gn kin cai cong st
mt mau vang bch n ln ma va cui cung tinh trang tp tnh ca nhc cua anh khin "xu-ba-
dng" phai tm xem xet ki tn mt. Nganh u i, hn bao Xamxn thao cong ra.

Nhc chn ln vn con nhc nhi, song c thao cong, Kunta sng rn n ni hu nh
khng cam thy au na. Va m hm y, sau khi nhng ngi khac a i ngu va moi vt tr
nn yn tinh, Kunta lo co ra ngoai va len trn mt ln na. Tt ngay mt canh ng ngc
chiu vi hng chay trn ln trc, anh tin v mt khu rng me bn kia ma anh bit la rng
hn, su hn. Anh ti mt khe sui can va ang trn bung nhoai ln b bn kia thi cht nghe
thy m thanh u tin cua mt s rn rich chuyn ng ng xa. Anh nm im, tim p rn, tai
nghe thy ting chn nng n tin lai gn va cui cung la cai giong khan cua Xamxn nguyn
rua, het lac: "Tby! Tby!" Nm cht mt cy gy to ma anh a vot nhon thanh mt ngon giao
th s, Kunta cam thy binh tinh la lung, gn nh t cng, trong khi i mt lanh lung doi theo
cai bong ngi vam v ang thon thot suc sao cac bui rm trn b khe. Mt cai gi khin anh
cam thy rng Xamxn s cho ban thn ga nu Kunta trn thoat c. Mi luc ga mt bc ti
gn - Kunta vn minh co ngi lai, im sng nh hon a - th ri giy phut quyt inh a ti. Dn
ht sc lc phong mui lao ra, anh khe hc ln vi au va Xamxn nghe thy th, lp tc nhay ne
sang mt bn, mui giao chi trt co mt si toc.

Kunta toan chay, song hai c chn yu qua, thm chi kho long ng thng c va khi anh xoay
ngi lai nghnh chin thi Xamxn a lao b ti, trong lng ap ao cua ga trut vao mi cu
anh, cho n khi Kunta bi qut nga xung t. Li thc anh tr dy, Xamxn tip tuc gia, chi
nhm vao ngc va bung con Kunta thi rang vn minh, va cao cu, va cn xe. Ri mt on bua
ta lai qut anh nga xung, ln nay thi nm lit hn. Thm chi anh khng con c ng c t
v thm ti nao na.

Th hng hc Xamxn ly thng troi nghin hai c tay Kunta lai, ri cm u thng ri bt u
li xnh xch Kunta i v trai, phu phang a thuc manh mi khi anh vp hay chn ch va sut
doc ng lun ming chi rua.

Kunta chi con u sc lao ao va chnh choang l bc theo sau Xamxn. u vang mt hoa
vi au va kit sc - vi t gh tm minh na - anh hm hm d kin trc nhng trn on se phai
chiu khi ti lu. Nhng cui cung, khi v n ni - trc luc rang ng mt ti - Xamxn chi a
thm anh mt, hai cai, ri bo mc anh nm mep mt minh phu phuc o.

Kunta kit sc n run ln. Nhng anh vn dung rng nhay nghin, c cn t nhng th dy
thng troi hai c tay, cho n khi rng au xoi ln nh xoe la. Song cui cung, thng t thi
cung ung vao luc tu va thi. Kunta nm ln va khoc. Anh lai tht bai va anh cu Chua Ala.

Sut nhng ngay tip theo, anh va Xamxn c y nh la a bi mt ki kt mt hip c thu hn.
Kunta bit ro minh bi theo doi sat nh th nao; anh bit Xamxn ang ch i bt c c gi
anh anh cho bon tubp va long. Kunta ap lai bng cach lam n ni n chn bt c vic gi
c giao, nh khng co chuyn gi xay ra ma con lam nhanh hn, hiu qua hn trc kia na.
Ci R Alex Haley
Anh a nhn xet thy "xu-ba-dng" it chu muc n nhng ai lam hng nht hoc nhn nh ci
ninh nhiu nht. Kunta khng th buc minh nhn nh ci c, nhng anh hanh ng vi
mt nim thoa man hung d rng anh cang m hi, roi on cang it qut xung lng.

Mt bui ti, lam vic xong, Kunta ang i qua gn ch chung nga thi cht phat hin ra mt
cai nm dy bng st nm lp mt na trong nhng khuc cy a ca, ni "xu-ba-dng" ct hai
ngi che ra lam cui. a mt vi va nhin quanh khp phia khng thy ai theo doi, Kunta v ly
chic nm va giu vao trong ao, hi ha i v lu. Dung chic nm ao mt l trong nn t rn,
anh bo lun no vao o, t vun ln, ri ly mt hon a nn cn thn cho n khi nn nha
nom nh cha h bi xi ln.

Anh qua mt m khng ngu, lo rng nu chung bit mt cai nm, co th tt ca cac lu se bi
kham xet. Hm sau, thy khng co chuyn gi m i, anh cm thy yn tm hn song vn cha
chc minh co th dung cai nm nh th nao t cu khi c hi chay trn lai n mt ln na.

Cai ma anh thc s mun nm trong tay la mt trong nhng con dao dai ma mi sang "xu-ba-
dng" thng phat cho mt s ngi. Nhng c ti n, anh lai thy "xu-ba-dng" oi dao lai va
m rt cn thn. Vi mt con dao nh vy, anh co th phat cy bui tin nhanh hn trong
rng, va nu cn, co th ha mt con cho - hoc mt ngi.

Gn mt tun trng sau, vao mt bui chiu gia lanh, bu tri heo hut va xam xit, Kunta ang i
ngang qua mt canh ng giup mt ngi cha lai mt hang rao thi bng kinh ngac thy co
cai gi nh mui t trn tri ri xung, mi u con nhe nhang, sau ri nhanh hn, day hn. Khi
th mui y tr thanh tng mang trng, anh nghe thy nhng ngi da en gn y ku ln:
"Tuyt" va oan rng ho goi no la th. Khi cui xung nht ln mt it, anh thy no lanh gia ca tay
- va cang lanh hn khi anh the li lim th. No but nh kim chm va chng co vi gi ca. Anh
th ngi xem, nhng chng nhng no khng co mui gi ma con tan bin thanh nc. Va nhin
xung mt t, ch nao anh cung thy mt mang mong trng trng.

Nhng khi anh ti me bn kia canh ng, "tuyt" a ngng ri va thm ch cn bt u tan ra
na. C giu ve ngac nhin, Kunta lam b im tinh va lng le gt u vi ngi cng s da en
ang ch bn canh hang rao bi gy. Ho bt tay vao vic. Kunta giup ngi kia cng mt th dy
bn bng kim khi ma ga nay goi la "dy thep". Mt luc sau, ho ti mt ch gn nh lp kin sau
lp c cao va trong khi ngi kia phat bt mt it bng con dao dai anh ta mang theo, Kunta a
mt c lng khoang cach gia ch minh ng vi khu rng gn nht. Anh bit hm y
Xamxn khng co mt ch nao gn y va "xu-ba-dng" thi ang trng coi mt canh ng
khac. Kunta tt bt lam vic ngi kia khoi nghi ng gi v nhng iu anh ang suy tinh
trong oc. Song anh th hn hn trong khi ng cm cng si dy thep va nhin xung u ngi
kia ang cm cui lam vic. Con dao c lai ng sau ho vai bc, ch ngi kia dng tay
phat co.

Ming khn thm Chua Ala, Kunta nm cht hai ban tay lai vi nhau gi ln cao va giang xung
gay ngi kia vi tt ca sc manh ma thn hinh com coi cua anh co th huy ng. Ngi kia run
xung khng ku c ting nao, nh bi ha thu bng riu. Trong mt luc, Kunta a troi c chn,
c tay anh ta lai bng si dy thep. V ly con dao dai, , Kunta dep cn bng bt mun m
anh ta - y khng phai la tn Xamxn ma anh cm thu - va, gn nh gp i ngi, chay v
phia rng. Anh cam thy nhe lng, ta h anh ang chay trong mt gic m, ta h nh chuyn
nay khng xay ra thc s.

Ci R Alex Haley

Tm trang nay bin mt my phut sau - khi anh nghe thy ga an ng anh a cho sng gao
ln n v phi. ang ra minh phai git beng hn i, Kunta nghi vy, gin d vi minh, trong
khi c chay nhanh hn. ang le re li lao su vao rng rm, ln nay anh lai men theo ria ngoai.
Anh bit rng trc ht cn tng thm khoang cach a, ri sau hng n trn. Nu anh mau
chong chay c kha xa, anh se co thi gi tim ra mt ch tt np va nghi ngi trc khi tip
tuc tin thm di s che ch cua man m.

Kunta sn sang sng trong rng nh loai thu. n nay, anh a bit nhiu iu v cai t tubp
nay, cng thm vi nhng gi anh a hoc t bn Chu Phi. Anh se dung by bt tho cung nhng
loai gm nhm khac va nu nng chung trn mt bp la khng toa khoi. Anh la chiu chay
theo mt reo co bui cy che khut nhng khng rm n mc lam anh phai giam tc .

n luc sm ti, Kunta bit minh a chay c mt quang xa. Tuy nhin, anh vn tip tuc i,
vt ranh vt khe va li xui mt quang dai theo long mt con sui nng. Mai n khi ti mit,
anh mi t cho phep minh dng lai, np mt ch co bui cy rm nhng khi cn co th chui ra
d dang chay. Nm o trong bong ti, anh thn trong lng nghe ting cho. Song chng co gi
ngoai tich lng bao quanh: Liu co th nh th c chng? Phai chng ln ny anh se thanh
cng thc s?

ung luc y, anh cam thy mt cai gi lanh gia vt v trn mt va anh a tay ln r rm. "Tuyt"
lai ri! Chng my chc mang trng a phu kin anh va bao quanh n tn cui tm mt, no lng
le ri, mi luc mt su, cho n khi Kunta m s rng minh se bi vui lp trong o mt; anh a
lanh cong. Cui cng, khng th ng c na, anh chm dy, chy i tm ch tr tt hn.

Chy c mt qung di th anh vp ng; anh khng au, nhng khi ngoi nhn li, anh kinh
hong thy chn mnh hn vt rt su trong tuyt n ni ngay c mt ngi m cng c th
ln theo c. Anh bit khng c cch no xa c du tch v anh bit gi y tri cng
sp sang. Gii php duy nht l tng thm khong cch. Anh c gng tng tc , song anh
chy gn ht m v hi th anh hn hn t qung. Con dao di bt u thy nng, n c
th pht bi rm nhng khng lm cho "tuyt" tan c. Bu tri ang bt u sng dn ra
ng ng th anh nghe thy xa xa trc mt thong ting t v. Anh lin chuyn hng ngay
bc sau. Song anh c cm gic nng tru rng anh s khng tm u ra ch tr an ton gia ci
mu trng bao trm khp ny.

Khi nghe ting ch sa xa xa, mt cn cung n cha tng thy tro ln trong anh. Anh chy
nh mt con bo b sn ui, song ting sa mt lc mt to v cui cng, khi ngoi li nhn qua
vai c d n ln th mi, anh thy l ch gn ui kp. Chc m ngi cng chng cn
bao xa ng sau. Th ri anh nghe thy mt pht sng n v, cch no , n thc anh chy
nhanh hn trc. Song d sao mc lng, l ch vn rt kp anh. Khi chng ch cn cch my
bc, Kunta quay ngi li v phc xung, g li chng. Trong khi chng nhe nanh x ti, anh
cng x li, lia cho mt nht dao phanh bng con ch th nht ra; quai tay mt nht na, anh
b li dao vo ch gia hai con mt ca con th hai.

Nhy vt ra xa, Kunta li bt u chy. Nhng chng bao lu, anh nghe thy nhng ngi ci
nga bng qua bi rm ng sau v anh gn nh m u vo m bi cy rm hn m nga
khng qua c. Ri c mt ting sng na, v mt ting na - v anh cm thy au nhi
cng chn. B qut ng ph phc, anh li lo o ng thng ln; va lc bn tubp va qut
tho v n sng, anh nghe thy n xuyn ngp vo thn cy ngay cnh u. C cho chng
Ci R Alex Haley
git mnh i, Kunta ngh, mnh s cht nh mt ngi n ng. Ri mt pht n na li trng
vn cng chn y, qut anh xung nh mt qu m khng l. ang gm g trn mt t, anh
trng thy tn "x-ba-dng" v mt tubp khc cha sng bc v pha anh v anh nh chm
ln, buc chng phi bn anh na kt liu cuc i, song nhng vt thng cng chn
khin anh khng vng dy ni.

Tn tubp kia cha sng vo u Kunta trong khi tn "x-ba-dng" git x qun o anh cho n
khi anh trn trung trong tuyt, mu cng rng rng chy xung lm hoen thm tuyt trng
di chn. Tn "x-ba-dng" lun mm chi ra, thi Kunta gn cht ngt, ri c hai tri anh
xp mt vo mt gc cy to, c tay buc chng sang m bn kia.

Ngn roi bt u ca tht khp vai v lng Kunta, tn "x-ba-dng" hm h, cn Kunta th run
bn bt di sc mnh d di ca mi nht n. Sau mt lc Kunta khng th nn mnh khi
ku tht v au n, nhng trn n vn tip tc cho n khi thn hnh anh r xung dn cht
vo thn cy. Hai vai v lng anh y nhng vt toc di r mu, i ch li c bp tht ra. Sau
, Kunta c cm gic mnh ang ng xung, nhng anh khng dm chc lm. Ri anh cm
thy ci gi lnh ca tuyt p vo ngi v tt c ti sm li.

Anh hi tnh trong cn lu ca mnh, v cng vi thc, ci au cng tr li - but nhi v bao
trm khp. C ng nh nht cng khin anh ku ln au n. V anh li b xing. Nhng t
hn na, mi anh cho bit l ton thn anh t chn n cm b bao bc trong mt tm vi rng
tm m m ca con n n. Khi b gi nu bp mang thc n n, anh nh nh vo b, song
ch ma ra m thi. Anh nh thy v thng hi trong mt b.

Hai ngy sau, nhng m thanh tng bng hi h nh thc anh dy t sng sm. Anh nghe thy
m ngi en h la bn ngoi ngoi ngi nh ln. "Qu ging sinh, me-x!" v anh ngc nhin
khng bit h cn c th c g m vui v nh m th. Anh th ch mun cht linh hn c
th v chu t tin, anh mun vnh vin dt khot vi ni thng kh bt tn trn t tubp ny,
n qu ngt ngt v hi thi n ni anh khng th ht ly mt hi th trong lnh no. Anh gin
si ln v ni ng l nh anh nh mt ngi n ng, th bn tubp li lt anh trn trung. Khi
no khe li, anh s bo th - v s li chy trn. Hoc l cht.

Ci R Alex Haley

Chng 48

Cui cng, khi Kunta c ra khi lu, c hai c chn li b cm, phn ln nhng ngi en
khc u n trnh anh mt la my lt s n gn anh v vi v lng i ch khc nh th anh l
mt loi c th no . Ch c b gi nu bp v ng lo thi t v l dm nhn thng vo anh.

Khng thy Xamxn u c, Kunta chng bit g i u, song anh ly th lm mng. Ri my
hm sau, anh thy g da en ng ght mang trn mnh nhng vt roi cha lnh; anh li cng
khoi. Nhng ng mt t l ngn roi ca tn tubp "xu-ba-dng" lai vn giang xung lng Kunta
nh thng.

Anh bit minh bi theo doi hang ngay trong khi lam vic, anh cung bt chc nhng ngi khac
lng xng le lang hn khi bo tubp lai gn va ham chm lai khi chung i khoi. Chng noi chng
rng, Kunta lam bt c cai gi anh c lnh lam. Va ht ngay, anh lai mang ni bun - chn su
trong long - t canh ng v tup lu nho nhp nhap, ni anh ngu.

Trong c n, Kunta m ra hay noi chuyn mt minh, nht la trong nhng i thoai tng
tng vi gia inh. Thng thng anh thm noi trong tm tri, song i khi cung ct thanh
ting. "Cha a", anh noi, "nhng ngi en nay khng nh chung ta. Xng thit ho, mau huyt
ho, gn bp va chn tay ho u khng phai cua ring ho. Ho sng va th khng phai cho ban
thn ma cho bon tubp. Ma ho cung chng lam chu cai gi st, k ca con cai ho. Chung c cho
n cho ung, c chm nom nui nng vi ke khac".

"Me a", anh noi, "nhng ngi an ba nay bit khn trn u, nhng ho khng bit tht th nao
cho gon; nu cua ho chng my th khng co thit hoc m cua ging un in nh bn, va i
ngi trong bon ho a ngu vi bon tubp, vi con thy con cai ho phai mang mau da tt nguyn
mai mai gi trng gi en".

Va anh noi chuyn vi cac em trai, thng Lamin, thng Xuoau va thng Mai, bao chung rng
ngay ca bc huynh trng thng thai nht cung khng th in su y u vao oc cua chung tm
quan trong cua nhn thc nay: con thu rng c ac nht cung khng nguy him bng mt na
loai tubp.

Va cac tun trng c th qua i, va chng bao lu "bng gia" a tan thanh nc. Va it lu sau, co
non xanh rn lai nhu ln qua nn t o sm, cy ci bt u m chi nay lc va chim choc lai
hot liu lo. Ri n mua cay va gieo trng nhng lung t dai bt tn. Cui cung, anh mt tri
roi xung lam t nong giay n ni Kunta phai bc tht nhanh va nhng luc cn dng lai, c
phai gim chn hoai khi bong rp ln.

Kunta a ch thi va lo liu cng vic ring, rinh ngong c hi nhng ke canh gi minh s y ri
mt i mt ln na. Nhng anh co cam giac rng ngay nhng ngi da en no cung vn mt
ti anh, k ca nhng luc "xu-ba-dng" va nhng tn tubp khac khng co mt. Anh phai tim
cach nao khoi bi theo doi xit xao n th. Co le anh co th li dung vic bon tubp coi dn
da en khng phai la ngi ma la vt. Vi phan ng cua bon tubp i vi nhng -vt-da-
en y chng nh phu thuc vao hanh ng cua cac vt y nh th nao, nn anh quyt inh
x s ht sc kin ao.
Ci R Alex Haley

Tuy ly th lam iu t khinh minh, Kunta vn buc minh phai bt chc cach c x cua nhng
ngi a en khac mi khi bon tubp lai gn. Du c gng n my, anh vn khng th nhn
nh ci va xun xoe c, song anh rang to ra thun tinh hp tac, nu khng phai la thn thin;
va anh ht sc lam ra ve bn rn. Anh cung hoc thm c nhiu ch tubp bng cach lun
lun chm chu lng nghe moi chuyn xung quanh, ngoai ng cung nh quanh cac lu ban
m, va tuy vn cha noi ra ming, anh a bt u to ro la minh co th hiu c.

Bng - mt trong nhng hoa mau chinh cua trai - ln mau trn t tubp nay. Chng my chc,
hoa a bin thanh qua nang xanh luc rn chc va nt ra, y nhng bng xp, cho n khi canh
ng tr thanh mt bin trng xoa trai ra n cui tm mt Kunta, ln gp bi nhng canh ng
bng anh tng thy quanh Jufur. By gi la mua gt va Kunta thy hinh nh sang sang, tu va
bao thc thi sm hn va ngon roi cua "xu-ba-dng" vut gio canh cao t trc khi am "n l" -
nhng ngi da en c goi la th - kip tut xung khoi ch ngu.

Do quan sat nhng ngi khac ngoai ng, Kunta sm hoc c cach dung t th lom khom
keo cai bao tai dai ng sau minh cho nng trong khi nhng nm bng lin tip nem vao
c y dn ln. Sau o, anh keo bao tai n trut vao chic xe i cui lung. Trung binh mi
ngay Kunta cht y hai bao tai, tuy rng co mt s ngi tray bng rt nhanh, t sang n ti it
ra cung trut c ba bao tai vao xe lam va long bon tubp; s nay bi cac ngi khac ghet
ng thi lai them mun lam c nh th.

Mi xe bng, khi c cht y, c a n mt nha kho cua trai, nhng Kunta nhn thy cac
xe ngn ngn thuc la thu hoach nhng canh ng ln hn bn canh lai c anh v mt
ni nao o xui theo ng cai. Bn ngay qua i trc khi xe tr lai rng khng - va ung luc
ch mt chuyn khac ra. Kunta cung bt u thy cac xe thuc la khac, chc hn t cac trai
khac, ln banh trn ng cai ln ng xa, i khi co ti bn con la keo mt cai. Kunta khng
ro nhng xe o i u, song bit rng rt xa, vi anh thy Xamxn va nhng ngi lai khac mt
ph khng con chut hi sc, sau mi chuyn i.

Ni ho n co le u xa anh n tim thy t do cung nn. Y nghi di thng o lam Kunta
phn khi n ni my ngay sau anh c thy bn chn khng yn. Anh mau chong loai tr moi
mu toan nhm trn vao mt trong nhng chic xe o cua trai; anh hn khng co c hi nao
len xung di mt ng thuc la, thoat khoi moi con mt gn gui. Phai la mt chic xe cua trai
nao khac ang i trn ng cai c. m y, ly c i ngoai, Kunta sau khi chc chn xung
quanh khng co ai, len n mt ch co th trng thy ng cai trong anh trng. ich thi la cac
xe thuc la thng i vao ban m. Anh co th thy m sang lp loe mi xe cho ti khi
nhng vt nho lp lanh y bin mt tn ng xa.

Anh bay mu tinh k tng phut mt, khng mt chi tit nao cua cac xe thuc la trong ia
phng lot khoi con mt nhn xet cua anh. Khi hai bng ngoai ng, hai ban tay anh thon
thot, thm chi anh con c ep minh nhe rng ci mi khi "xu-ba-dng" ci nga ti gn. Va
luc nao anh cung nghi n chuyn tim cach tot ln ng sau mt chic xe cht y ln banh
trong m va ru di ng thuc la, sao cho bon lai ng trc khng nghe thy do ting loc
coc cua xe va khng trng thy chng nhng do bong ti ma con do ng la cao tu u chen gia
chung vi phn sau cua xe. Chi nghi n vic phai cham vao va ngi hit cai th la cy v ao ma
anh a gin gi lanh xa sut i, cung u khin anh kinh tm n phat n, song nu nh o la
cach duy nht trn thoat thi anh tin chc Chua Ala se tha th cho anh.

Ci R Alex Haley

Chng 49

It ba sau, mt bui ti rinh sau "cu tiu" - nhng ngi n l goi tup lu ho dung lam ni thao
rut nh th - Kunta dung mt hon a tang git c mt con tho, ging nay co rt nhiu khu
rng gn y. Anh cn thn thai thit tho tht mong, em sy kh theo cach anh a hoc c
trong thi ki ren luyn trng thanh, vi anh se cn mang theo chut it n. Ri, bng mt hon
a nhn, anh mai li dao gi cong queo anh a kim c va un thng ra, cm no vao mt cai
chui g do anh eo ly. Song, quan trong hn ca lng kh ln dao la la bua xaphi t tao gm
mt cai lng ga li keo qui thn, mt cai lng nga em lai sc manh, mt chac xng
chim am bao thanh cng, tt ca goi ghem va khu tht cht trong mt vung vai ay nho
bng mt cai long ban tay. Anh hiu rng co hoa la in mi mong la bua xaphi cua minh c
mt bc thanh nhn ban phc, song du sao co bt ki la bua xaphi nao cung con hn khng.

Ca m anh khng ngu song chng h mt chut nao: sut ngay hm sau lam vic ngoai ng,
Kunta chi tp trung ht y chi khoi bc ln phn khi, ct sao ng l chut gi la xuc ng ca.
Tr v lu ring sau ba n ti, tay anh run ln khi nhet con dao cung nhng lat thit tho sy vao
tui, ri buc cht bua xaphi vao canh tay trn. Anh hu nh khng u kin nhn ng nghe
cuc sinh hoat thng l hi u m cua nhng ngi en khac bi vi mi thi khc, dng
nh dai v tn, u co th mang lai mt s vic bt ng co th lam tiu tan k hoach cua anh.
Nhng cuc hat xng su tui va cu nguyn cua am ta in mt thu xng mau chong kt
thuc. Mun i cho ho ngu say, Kunta rang i tht lu k cho n luc khng u kin nhn nan
lai na.

Th ri, nm ly con dao t ch, anh lach minh ra ngoai tri m. Cam thy khng co ai
quanh y, anh cui rap ngi va chay nhanh ht sc minh, lat sau a ln vao mt khom rng
nho rm rap cy bui ngay phia di ch quanh cua ng cai ln. Anh phuc xung, th dc.
Gia du m nay khng con xe nao i qua na thi sao? Y nghi o nh mui dao xuyn qua anh.
Va mt mi lo s t hai hn, gn nh t dai: gia du ngi phu lai ngi canh ng sau xe? Song
du sao anh cung phai nhm mt a chn.

Anh nghe thy ting mt chic xe i ti my phut trc khi anh en lp loe hin ra. Hai ham
rng nghin cht, cac bp thit run ln, Kunta cam thy nh sp khuyu xung. Chic xe dng
nh bo tng ti mt. Nhng ri cui cung, no cung n, ngay trc mt anh va chm chap n
banh qua. L m hai bong ngi ngi trn gh ng trc. T trong bui rm, anh lao ra, cam
thy nh minh ang thet ln. Lom khom chay theo sau chic xe keo ket, lc l, Kunta i cho
n quang ng g gh tip theo, ri vn tay ra bam vao tm van hu, anh lng minh qua,
chui vao ng thuc la ngn ngn nh trai nui. Anh a trn xe!

Anh in cung ruc mai vao. am la c nen cht hn anh ch i nhiu, nhng cui cung
cung che lp c ngi. Ngay ca sau khi bi ra mt l thng hi th cho thoai mai hn -
mui hi cua th co d day nay khin anh gn ln ma - anh vn phai ngo nguy vai va lng,
quay bn nay mt ti, bn kia mt ti, c lam sao cho d chiu di khi nng e xung. Rt cuc,
anh cung tim c t th thun va nhip chuyn ng u a cua chic xe, c lam diu thm
bi nm la rt m bao quanh, chng my chc a khin anh m ga ga bun ngu.

Ci R Alex Haley
Mt ting soc anh rm lam anh git minh thc gic va anh bt u nghi n kha nng bi phat
giac. Chic xe ang i u va phai mt bao lu mi ti ch o? Va khi ti ni, liu anh co th bi
mt len i thoat c khng? Hay lai bi l du tich va bi vy bt ln na? Tai sao anh lai khng
nghi trc n iu o nhi? Vut loe ln trong u anh hinh anh lu cho va Xamxn va bon tubp
vi nhng cy sung cua chung. Kunta rung minh ngm lai nhng hinh phat ln va ri, anh bit
rng ln nay sinh mang minh phu thuc vao vic khng cho chung bt lai.

Nhng cang nghi v iu o, ni thi thuc ri khoi chic xe ngay tc khc cang tng ln manh
me. Anh ly tay re am la va u tho u ra. Bn ngoai di anh trng, la canh thn da va
nhng canh ng mnh mng v tn. Anh khng th nhay ra luc nay c. Trng u sang soi
ng cho nhng ke sn ui anh cung nh cho anh. Va anh cang trn xe lu, lu cho cang
kho do tim vt tich anh. Anh lp lai l va c t trn an; nhng mi ln xe trong tranh, anh lai s
no sp dng lai va tim anh h nh mun nhay ra khoi lng ngc.

Hi lu sau o, khi anh lai moi l ra va thy la sp sa rang ng. Kunta ben quyt inh phai ri
xe ngay lp tc, trc khi giap mt vi ke thu anh dng bach nht. Va nguyn cu Chua Ala,
anh va nm cht chui dao va bt u lach khoi hc n. Khi a chui ca ngi ra ngoai ri, anh
lai i n luc nao xe trong tranh. Thi gian tng nh keo dai v tn, nhng cui cung, phut
o cung n. Anh nhay nhe mt cai va th la a trn mt ng. Lat sau, anh a bin vao
trong bui rm.

Kunta i quanh mt vong rng tranh hai trai p tubp, ni anh nhin thy toa nha ln quen
thuc cung nhng lu nho, ti tm k bn. Ting tu va bao thc nhng trai o bng bnh qua
khoang khng tich lng vng n tai anh va khi binh minh bng ln, anh ang re li qua lp cy
bui, mi luc mt i su vao vung ma anh bit la mt khu rng rng. Rng cy um tum mat me
va sng sm nho giot xung ngi anh em lai mt cam giac khoan khoai; anh vung tit con
dao nhe bng nh khng, mi nhat lai kha mt ting thich thu. u bui chiu, anh ti mt
dong sui nho nc trong veo chay tran qua nhng mom a xanh ru; ch nhai ht hoang nhay
t tung khi anh dng lai chum hai tay vc nc ung. Nhin quanh va cam thy kha an toan co
th nghi ngi mt lat, anh ngi xung b sui va tho tay vao tui. Anh ly ra mt ming thit tho
sy nhung xung sui va b vao ming nhai. t bn di anh m va nung ninh, nhng m
thanh duy nht lot vao tai anh la ting cc nhai, ting cn trung va ting chim. Anh va lng
nghe va n, va ngm anh mt tri rc nhng m vang gia mau xanh ca vom la trn u va
anh t nhu cung may ma minh khng phai chay ht hi ht sc va lin lin nh ln trc, do o
d bi tom gon vi kit sc.

Anh chay n ht bui chiu va sau khi tam ngh cu kinh luc mt tri ln, anh tip tuc i na
cho n khi bong ti va mt nhoc buc anh phai dng lai ngh m. Nm trn nm la va co,
anh quyt inh ln sau se dng mt cai lan bng chac cy, lp mai co nh a hoc c trong
thi ki ren luyn trng thanh. Cai ngu n sm, song trong m, my ln anh phai thc gic vi
mui va anh nghe thy ting thu gm g git mi ng xa.

Dy cung luc vi nhng tia nng u tin, Kunta mai vi li dao, ri lai ln ng. Lat sau, anh
gp mt vt ng mon ro rang la a co nhiu ngi i qua; mc du nhn thy con ng a lu
khng ai lai vang, anh vn quay u ba chn bn cng chay tht nhanh v rng.

Mi luc mt i su vao rng, anh vung dao phat lun tay. My ln anh trng thy rn, nhng hi
trai tubp, anh a c bit la rn khng cn trc tr phi chung s hoc bi dn vao th cung,
Ci R Alex Haley
cho nn anh mc k cho chung trn i. Thinh thoang, anh tng nh nghe ting cho sua u
y va rung minh, vi anh s cai mui anh hi cua cho hn ca ngi.

My ln trong ngay Kunta m quang phai nhng ch cy la rm rap n ni con dao cua anh
khng u sc phat ly mt li i, va anh phai quay lui tim ng khac. Hai ln anh phai dng lai
mai dao vi no hinh nh mi luc mt cun i mau hn, nhng sau o, khi thy khng hn gi,
anh m ng rng sc minh a bt u suy vi phai lun tay phat u moi loai dy leo, tm gi va
bui rm. Cho nn anh lai dng chn n thm it thit tho cung my trai du dai va ung chut nc
ong nhng chic la trung gia moc sat gc cy. m y anh nghi bn mt dong sui khac,
va t minh a ngu vui, ic c vi moi ting ku cua thu vt cung chim m, k cho am cn
trung vo ve bi hut n thn th m m hi cua anh, tha h cn vn tr nh g chng cam thy
gi.

Mai n sang hm sau, Kunta mi bt u nghi n chuyn minh ang i u. Trc o, anh
khng cho minh nghi n iu y. Do khng th bit c minh ang i u bi le anh cung
khng h bit minh hin u, nn anh quyt inh rng tin trinh duy nht cua minh la tranh
n gn bt c ngi nao, du la da en hay tubp va tip tuc chay v phia mt tri moc. Cac
ban Chu Phi anh a c xem hi be chi ro min con nc ln v phia Ty, nn anh bit
nu c tin v hng ng, cui cung se ti o. Nhng khi nghi n nhng gi co th xay ra luc
o, cho du anh khng bi bt; n chuyn lam sao co th vt qua min nc, cho du anh co
hn mt con thuyn; n chuyn lam sao ti c b bn kia an toan, cho du anh bit ng -
anh bt u khip hai su sc. Anh va chay va a ngon tay s ln la bua xaphi trn canh tay,
chc chc lai cu nguyn.

m y, trong khi nm n di mt bui rm, anh cht thy minh nghi v ngi anh hung vi ai
nht cua dn tc Maninka, ngi chin si Xuniata xa la mt n l tan tt bi tn chu ngi Phi
ngc ai qua ang phai chay trn vao vung m ly, tai o ng gp nhng ngi bo trn khac,
t chc ho thanh mt ao qun chinh phuc ct c mt vung vng quc Maninka rng ln.
Co th - Kunta nghi bung khi lai ct bc ln ng vao ngay th t y - cach nao o minh se
gp nhng ngi Phi khac cung chay trn trn t tubp nay va co th ho cung khao khat tt
cung nh minh mun c cam thy lp bui t ni chn nhau ct rn di chn mt ln na.
Co th ho u ng ong hoc n trm mt cai xung ln cung nn. Th ri...

Cn m mng cua Kunta bi ngt quang bi mt ting d s. Anh ngng pht. Khng le nao lai
th c! Song qua la khng th lm c, ung la ting cho sn sua. Anh hung huc phat bui
nh in, vn nga ri lai lm cm bo dy. Chng my chc, anh mt n ni khi nga ln na,
anh c ngi th ra y, nm cht can dao va lng tai nghe. Nhng luc nay anh chng nghe thy
gi ngoai ting chim va ting cn trung.

Co phai anh a thc s nghe thy ting cho khng nhi? Y nghi o dn vt anh. Anh khng bit
u mi la ke thu t hai nht cua minh: bon tubp hay tri tng tng cua ban thn. Anh khng
th cho rng minh a khng nghe thy ting cho thc, cho nn anh lai bt u chay; an toan
duy nht la c di chuyn. Nhng chng my chc - mt ph ra khng nhng vi a phai chay xa,
chay nhanh th, ma con vi s na - anh lai phai dng. Anh mun nhm mt mt luc thi ri lai
tip tuc i.

Anh thc gic, m hi toat ra, ngi ngay un. Ti mit ri! Anh a ngu ht ca ngay! Anh lc
u, ang gng hinh dung ra xem cai gi a anh thc anh dy thi bng nhin lai nghe thy no:
Ci R Alex Haley
ting cho sua ln nay gn hn trc nhiu. Anh vung dy lao i, cung cung n ni my phut
sau mi vut nghi ra la minh a bo qun con dao dai. Anh b v ch va nm, nhng am dy
leo lung nhung nh m bong bong va tuy bit minh chi cach con dao mt vi tay - bit th
ma tc in ln - tha h cho anh r rm, mo bi ma vn khng tim ra.

Ting sua c to ln lin tuc khin rut gan anh cn ca ln. Anh bit nu khng tim thy dao, t
lai bi bt mt thi - hoc gia con t hai hn na. Qu tay quanh quanh khp ch di chn.
Cui cung anh vi c hon a bng nm tay. Vi mt ting ku tuyt vong, anh git ly hon a
va lao vao rng su.

Ca m y, nh mt ngi bi qu p, anh chay mi luc mt su vao rng - vp, nga, qun chn
vao dy leo, thinh thoang chi dng mt chc ly hi. Nhng lu cho vn ln ti mau hn, mi
luc mt gn thm, va cui cung, sau luc rang ng mt ti, anh ngoai c lai a thy chung. Tht y
nh la mt cn ac mng tai din. Anh khng th chay xa hn na. Quay lai va phuc trong mt
khoang rng tha, da lng vao mt thn cy, anh sn sang nghnh tip chung - tay phai lm
lm mt canh gc anh a be mt cy khac trong khi chay ht tc lc, tay trai nm cht hon a
nh trong mong vut thn cht.

Lu cho bt u x ti Kunta, vi mt ting thet gh rn, anh qut canh cy vao chung hung d
n ni chung phai lui lai, rum vao nhau ngoai tm gy, va sua va x rai rong rong cho n
khi hai tubp ci nga xut hin.

Kunta cha trng thy bon nay bao gi ca. Tn tre ging mt khu sung, nhng tn ln tui
vy tay ra hiu cho ga lui lai trong khi hn xung nga va bc v phia Kunta. Hn binh tinh gi
ra mt cy roi en dai.

Kunta ng ngay o, mt long song soc, ngi run ln, oc vut nh lai nhng b mt tubp trong
canh rng xa, trn con xung ln, trong phong giam, ch anh bi ban, trong khu trai v ao,
trong nhng khu rng anh bi tom lai, bi m a, bi on roi va bi bn ba ln trc y. Trong khi
canh tay cm roi cua tn tubp ngot v ng sau, canh tay Kunta vung ti d di n ni anh
mt a chui nga sang mt bn trong khi lng hon a i.

Anh nghe thy tn tubp thet ln, ri mt vin an veo qua tai anh ri lu cho xng ti. Trong
khi ln ln trn mt t qun nhau vi lu cho, Kunta thoang thy mt mt tn tubp rong rong
mau. Kunta gm g nh mt con thu d khi chung quat cho lui va chia sung tin lai gn anh.
Nhin mt chung, anh bit minh cht n ni ri, song anh bt cn. Mt tn x ti tum ly anh
trong khi tn kia ly bang sung nn, song chung vn phai ly ht sc mi gi c Kunta vi anh
khng ngng giay giua chng c, ming rn ri, rit ln bng hai th ting A-rp va Maninka;
chung lai quai bang sung ln ngi anh. Vt va keo manh anh ti mt gc cy, chung xe tan
qun ao anh ra va troi gia thn anh tht cht vao cy. Anh thu ht nghi lc gng minh chun bi
chiu anh cho n cht.

Nhng ri tn tubp chay mau bng dng pht lai, mt ve ki la hin trn khun mt hn, gn
nh mt net ci va hn khan khan noi ngn vi tn tre. Tn tre nhe rng nhn nh ci va gt
u, ri quay lai ch con nga thao mt chic riu sn ngn can buc vao yn. Hn cht mt cy
mot rung t khoi r va keo lai bn canh Kunta.

ng trc mt Kunta, tn chay mau bt u khoa tay lam hiu. Hn chi vao b phn sinh duc
cua Kunta, ri vao con dao sn dt tht lng hn. Ri lai chi vao chn Kunta va cai riu trong
Ci R Alex Haley
tay hn. Khi hiu ra, Kunta gao ln va a ap lung tung - va lai bi n bang sung. Tn trong
xng tuy anh, mt giong noi gao ln rng mt ngi an ng, mun thc s la an ng, thi
phai co con. Va Kunta phong hai tay xung che ft. Hai tn tubp ci gn nham him.

Mt tn y cai khuc cy xung di chn phai Kunta cho tn kia troi ghi vao o, tha h cho
Kunta lng ln cung khng vung ni chn ra. Tn tubp chay mau nhc riu ln. Kunta ru ln,
giay giua trong khi loang mt cai, li riu vung ln ri ha xung rt nhanh, tin t ca da, gn,
bp thit, xng; anh nghe thy li riu cm php vao khuc g trong khi cai au phong n tn
oc. Cn au bung n xuyn sut ngi Kunta, ca thn trn anh git thon thot rn v phia
trc, hai tay chi vi vn xung nh mun cu na trc ban chn ang ri, mau o ti phot
ra t mom cut trong khi anh ri tom vao m en mit mung.

Ci R Alex Haley

Chng 50

Gn sut mt ngay, Kunta ht tinh lai m, hai mt nhm nghin, c bp mt nh tut xung,
ming ha hc, rt rai t mep nho xung rong rong. Khi anh dn dn bit la minh con sng, cai
au khung khip dng nh xe le ra nhiu b phn - p thinh thinh trong u, ct ca nhay
nht toan b thn va nh la nung chn phai. M mt ra la mt c gng qua ln anh ben th
nh lai nhng gi a xay ra. Ri moi hinh anh tr lai - b mt rum ro, o ng cua tn tubp ng
sau li riu vung ln, ting xoet va mom cut, phn trc ban chn anh ri xung. Ri nhip p
trong u Kunta di ln manh n ni anh sung sng lai c ngup vo ti en bt tinh.

Ln sau m mt ra, anh thy minh ang trn trn nhin mt cai mang nhn trn trn. Sau mt
lat, anh th ca quy ti chut u nhn ra la ngc, c tay va c chn minh u bi troi go xung,
nhng ban chn phai va gay thi c k ln mt cai gi mm mm va anh ang mc mt th ao
dai. Va ln vi cai au n la mt mui gi ging nh hc in. Trc y, anh tng a nm trai u
mui thng kh, song tinh trang hin gi con t hai hn.

Anh ang lm rm cu xin Chua Ala thi ca lu bt m, anh ngng bt. Mt tn tubp cao ln
anh cha tng gp ln nao xach mt chic tui en nho bc vao. Mt y hm hm tc gin, mc
du ni gin d o hinh nh khng phai nhm vao Kunta. Vung tay xua am rui vo ve, tn
tubp ci xung canh anh. Kunta chi nhin thy lng y, ri tn tubp loay hoay lam gi vi cai
chn anh khin Kunta choang ln ku thet nh an ba, n ngi ln cng ca dy chng ngc.
Cui cung quay lai i mt vi anh, tn tubp t ban tay ln tran Kunta ri khe nm c tay
anh, cm mt luc lu. Ri y ng dy va va theo doi nhng nhn nho trn b mt ph phac
cua Kunta va gt gong goi vong ra ngoai: "Bel".

Mt phu n da en, thp be, chc nich, ve mt nghim nghi nhng khng n ni mt cam
tinh, phut chc mang mt ca st ty nc vao. Mt cach k la, Kunta cam thy minh nhn ra chi
ta, hinh nh trong mt gic m nao o, chi ta a ng y nhin xung anh va cui minh bn anh
mm tng hp nc. Tn tubp va nhe nhang noi vi chi ta va ly mt cai gi trong tui en va
ngoay no trong mt cc nc. Tn tubp lai noi va ngi an ba da en ben qui xung, mt tay
nng u Kunta ln, tay kia nghing cai cc cho anh ung: qua m yu khng u sc cng lai,
anh anh lam theo.

Mt thoang lic mt nhin xung u cho anh thy u cun bng to xu qun quanh chn phai
minh, mau kh nhum thanh mau gi. Anh rung minh, nhng mun vung dy, song c bp gi
y cung v dung nh cai cht lm lm anh ang cho tri qua cung hong. Ngi an ba da
en ben t nhe u anh xung, tn tubp lai noi gi vi chi ta, va chi ta tra li, ri ca hai cung i
ra.

Gn nh trc ca luc ho i khoi, Kunta a tri su vao gic ngu. Khi anh m mt ra, m a
khuya va anh khng th nh la minh ang u na. Chn phai anh nh bc chay, anh ht
chn ln, nhng c ng o khin anh bt ku au. Tm tri anh m vao mt nhoa bong nhng
hinh anh va y nghi n nhanh va tri tut i cung nhanh, khng tai nao nm bt c. Thong
thy Binta, anh k la anh au nhng me ng lo, vi anh se tr v nha ngay khi nao co th. Ri
anh trng thy mt gia inh nha chim bay cao tit trn bu tri va mt mui lao xuyn qua minh
Ci R Alex Haley
mt con. Anh cam thy minh ang ri, ang ku gao, tay vi ra tuyt vong niu vao h khng.

Khi anh thc dy ln na, Kunta cam thy chc chn la mt iu gi gh gm a xay n vi
chn anh, hay y chi la mt cn ac mng? Anh chi bit minh ang rt m. Ca man sn bn
phai anh t dai, c hong kh, i mi se lai bt u nt ne vi st, ngi m m hi va pha ra
mt mui bnh tt. Co ai lai n cht chn ngi khac tht s khng nhi? Ri anh nh lai tn
tubp chi vao chn va b phn sinh duc cua anh cung cai ve gm guc trn mt hn. Cn cung
n lai trao ln, Kunta un th ngon chn va c gng o lam anh au n m ca mt. Anh nm
o, ch cho cn au diu i, song chng thy chut nao. au khng sao chiu ni - th ma, cach
nao o, anh vn ang phai chiu. Anh cm ghet chinh ban thn minh vi cai ti mun thy tn
tubp tr lai, mang thm cai th lng nhng gi y ma luc nay y hoa vao nc cho anh ung
cung thy .

Thinh thoang anh lai th rut tay ra khoi si dy troi long hai bn sn, nhng v hiu. Anh
nm o, ang on oai rn rm vi au thi ca lai m. o la ngi an ba en, tay cm mt ngon
en ht anh vang vot chp chn ln mt. Ming mim ci, chi ta bt u ra hiu bng ting,
bng net mt, bng c chi; Kunta bit la chi ta ang c lam cho anh hiu mt iu gi o. Chi tay
v phia ca lu, chi lam b iu bt chc mt ngi an ng cao ln bc vao, ri cho mt
ngi rn ung mt cai gi o va ngi nay sau o ben toet ming mim ci nh th hn i.
Kunta chng to du hiu gi ma minh a hiu iu chi ta mun noi: tn tubp cao ln la mt thy
thuc.

Nhun vai, chi ta ngi xp xung va bt u ap mt ming vai t mat diu ln tran Kunta. Khng
phai vi th ma anh ghet chi. Ri chi ra hiu la se u anh ln nhp nhap ti xup do chi
mang n. Ming nut ma long anh vut loe la gin khi nhin thy ve mt hai long cua chi. Ri
chi khoet mt ch nho trn nn t, t vao o mt vt tron dai bng sap va thp la trn chom
o. Bng c chi va ve mt, chi hoi anh co cn gi khac na khng. Anh chi gm gm nhin chi
va cui cung chi i khoi.

Kunta nhin ngon la, c suy nghi cho n khi ming sap chay ht trn t. Trong bong ti, anh
nh lai cai m mu "git tubp" trn con xung ln; anh c ao lam mt chin si trong mt o
qun da en ln, chem tubp nh nga ra. Nhng ri Kunta rung minh, s rng chinh ban thn
minh ang sp cht, mc du th co nghia la anh se i i bn Chua Ala. Noi cho cung, nao
a co ai ch Chua Ala tr v k cho moi ngi hay bn Ngi la nh th nao; cung nh
cha co ai trn c v lang ma k cho ba con hay trong tay bon tubp la nh th nao.

Ln n thm tip theo, Bel to ra rt lo ngai, cui nhin i mt vn mau va vang i cua Kunta, a
hom su thm trn b mt hm hp st. Anh nm run hoai, rn rm, gy hn ca khi c em
v y tun trc. Chi tr ra ngoai, nhng trong vong mt gi lai quay lai mang theo nhng
ming vai day, hai cai binh bc hi va mt i mn. C ng nhanh thon thot va - vi mt ly
do nao o - co phn len lut, chi p ln ngc trn cua Kunta mt m day la luc bc hi, nhao
trn vi mt th gi hng hc. M thuc p nong rp ln khin Kunta phat rn va inh ht i,
nhng Bel kin quyt dn anh xung. Nhung nhng ming vai vao cai binh bc hi th hai ri
vt cho rao nc, chi bo ln trn m thuc p ri phu hai cai mn ln ngi Kunta.

Chi ngi nhin m hi trn ngi anh chay thanh tng dong nho xung nn t. Bel ly vat tap
d thm nhng giot m hi chay vao i mt nhm nghin cua anh va cui cung anh hoan toan
lim i. Mai n khi r vao nhng ming vai bo ngc thy chi con hi m m, chi mi thao ra.
Ci R Alex Haley
oan, lau ngc anh sach moi vt thuc la lu, chi p mn cho anh va i khoi.

Thc gic ln sau, Kunta yu n ni khng ca quy c thn minh, anh cam thy gn nh
cht ngat di i mn day nng. Nhng - khng h may may bit n - anh hiu la cn st a
dt.

Anh nm dai t hoi khng bit ngi an ba y hoc u ra cai cach chi ta a lam. No ging
nh nhng th thuc cua Binta hi anh con nho, nhng loai co cua t Chua Ala lu truyn t
ng ba t tin. Va nh lai cai cung cach ln lut cua ngi an ba da en, Kunta hiu ra o khng
phai l phng thuc tubp. Khng nhng anh chc chn rng bon tubp mu tit v chuyn o,
ma anh con bit la khng c cho chung hay bit na. Va Kunta cht thy minh ang hinh
dung tht ki net mt ngi an ba da en trong tm tri. Tn tubp goi chi ta la gi nhi? Bel.

Sau mt lat, Kunta min cng xac inh rng ngi phu n nay ging b lac cua anh hn bt k
b lac nao khac. Anh th hinh dung chi ta Jufur, gia mach k lam ba sang, cheo thuyn c
mc trn blng, i nhng lm lua mi gt v lang. Nhng ri Kunta lai t xi va minh a l
lng em gn lang qu minh vi nhng ngi da en v ao nay trn t tubp.

Gi y, nhng cn au cua Kunta a tha hn va d di hn, phn ln la vao nhng luc anh
quy ca gng minh vao dy troi. Nhng ac nht la lu rui c vo ve quanh cai chn bi bng, hay
ung hn la mu chn con lai, va thinh thoang anh lai phai luc lc cng ti chut chung bay ln
mt luc, trc khi xa tr lai.

Kunta bt u t hoi minh ang u. Chng nhng y khng phai lu cu cua anh, ma anh
con co th oan rng minh a bi a n mt cai trai nao khac, bng vao nhng m thanh bn
ngoai va giong noi cua nhng ngi da en i ngang qua. Nm o, anh co th ngi thy mui nu
nng cua ho, nghe thy ting ho chuyn tro, hat xng va cu kinh hi u m va ting tu va
thi luc ban mai.

Va mi ngay, tn tubp cao ln lai vao lu thay bng, ln nao cung lam chn Kunta au rat.
Ngay ba bn, Bel n mang theo thc n va nc, cung vi mt nu ci va mt ban tay m ap
t ln tran anh. Anh c phai t nhc minh rng nhng ngi da en nay chng tt hn gi bon
tubp. Co th ngi an ba en nay va tn tubp khng mun lam hai anh - mc du cha th
noi chc c vi hay con qua sm - nhng chinh ga Xamxn a anh gn cht va chinh bon
tubp a dung roi anh anh va bn anh va a cht chn anh. Cang hi sc anh cang in rut vi
phai nm y bt lc, thm chi khng th x dich i u c, trong khi sut ca mi bay vu
ma trc anh co th chay nhay leo treo bt c ni nao minh mun. Tht quai g n mc
khng hiu ni va ngoai sc chiu ng.

Khi tn tubp cao ln ci troi hai c tay Kunta khoi hai cai coc ngn hai bn sn, Kunta bo
ca my gi sau ra tp canh tay ln ma khng c: chung qua nng. Rao rit, quyt lit, khng
nao nung anh c cng hai canh tay tr lai hoat ng hu ich bng cach un ngon tay lin tuc,
ht co vao lai dui ra, ri nm lai thanh qua m, cho n khi, rt cuc, anh co th nhc c
canh tay. Sau o anh bt u anh vt chng hai khuyu tay nhom ngi dy va khi at c,
anh c ly gn sc gi t th o hang gi lin, mt trn trn nhin xung am bng qun quanh
mom chn cut. Khi bng bng to xu nh trai "pi ng", tuy co mau me hn nhng ln trc
anh nhin thy khi tn tubp thao ra. Tuy nhin, khi anh th nhc u gi bn y ln, anh vn
thy au khng sao chiu ni.

Ci R Alex Haley
Anh trut cn gin d va tui nhuc ln Bel khi chi n thm vao ln sau, gm ghe vi chi bng
ting Maninka va dn manh cai cc st ty xung sau khi ung ht. Mai sau anh mi nhn ra
rng y la ln u tin anh ct ting noi vi mt ngi khac, k t khi t chn ti t tubp.
Anh cang in tit khi nh lai mt chi dng nh nng m mc du anh to ra gin d.

Mt hm , sau khi Kunta a y gn ba tun l, tn tubp ra hiu cho anh ngi dy khi y thao
bng. Khi g n gn sat da chn, Kunta trng thy ch vai bng mau ly nhy mt cht vang
khe dy cp. Ri anh nghin cht quai ham khi tn tubp boc mt lt vai cui cung - va giac
quan Kunta quay cung khi anh nhin thy na ban chn got sng n, phu mt lp vai day gm
ghic mau nu sam. Kunta gn nh thet ln. Rc mt th gi ln vt thng tn tubp chi p h
mt lp bng nhe ln o, ri xach cai tui en vi va i khoi.

Trong hai ngay tip theo, Bel lp lai cng vic tn tubp a lam, diu dang noi trong khi Kunta
co rut ngi va quay mt i. Ngay th ba tn tubp tr lai, tim Kunta git thot khi thy y mang
hai cai gy gc thng trn u co chac, Kunta a tng thy nhiu ngi bi thng i bng loai
gy nay Jufur. Kep i chac vng chai vao nach, tn tubp bay cho anh tp lo co i quanh
bng cach u a chn phai khoi mt t.

Kunta khng chiu ng y cho n khi ca hai i khoi. oan, anh c rn thng ngi dy, da
vao vach lu cho n khi u sc chiu ng nhip p thon thot ni cng chn ma khng nga
nhao. Cha iu khin c i chang nang khp vao di nach ma m hi a chay rong rong
trn mt. Mt hoa u vang, chnh choang, khng luc nao ri xa vach co ch da, anh c du
minh v phia trc c vai bc vung v, mom chn cut bng bo lun lun e doa lam anh mt
thng bng.

Sang hm sau khi Bel mang ba im tm n cho anh, Kunta bt gp ve vui thich cao trn
mt chi luc nhin thy nhng vt do i nang lai trn nn t. Kunta cau mt vi chi, gin
minh a qun khng xoa nhng vt o i. Anh khng chiu ung n thc n trc khi ngi an
ba i khoi, nhng sau o anh n tht nhanh, bit rng by gi minh cn lai sc. Trong vong my
ngay, anh a lo co quanh lu mt cach thoai mai.

Ci R Alex Haley

Chng 51

V nhiu mt, tri tubp ny khc vi cc tri trc, iu ny Kunta pht hin ra ngay t ln u
tin anh c th chng nng ra ca, ng nhn quanh bn ngoi. Tt c cc cn lu thp ca
m da en u qut vi trng gn gng v xem chng tt hn nhiu so vi tp lu anh ang .
Trong lu ny c mt ci bn con trng trn, mt ci gi trn vch ng mt a st ty, mt v
bu ung, mt "ci da" cng nhng dng ba ca tubp m cui cng Kunta bit tn:
mt ci "da" v mt "dao n"; anh ngh chng tht ngu nn mi nhng th trong tm tay
anh. V ci chiu anh nm ng trn sn, an bng v ng, cng dy dn hn. Mt s lu m
anh trng thy gn y cn c nhng mnh vn nh ng sau v cn lu st cnh ta nh ln
ca bn tubp c mt khong trn trng hoa rc r mu sc ngay pha trc. ng ca lu,
Kunta c th trng thy bt c ai i v bt c hng no v bt k lc no cng c th nhanh
chng chng nng tht vo trong lu, li t lu trc khi li mo him tr ra ca.

Mi Kunta xc nh c v tr nh tiu. Mi ngy anh c nhn cho n lc bit hu ht mi
ngi ra ng lm vic ri, thn trng xem xt chc chn l khng c ai gn y, anh mi
chng nng vt nhanh qua khong cch ti ch tho rut, on quay tr v yn n.

Khong hai tun sau, Kunta mi bt u lm nhng cuc mo him ngn vt qua lu bn cnh
v n bn lu ngi ph n nu n cho xm n, anh ngc nhin khm ph ra rng ngi
khng phi l Bel. Ngay sau khi anh hi phc, sc i quanh quanh, Bel lin thi khng
mang cm, thm ch cng khng n thm anh na. Anh thc mc khng hiu ch ra sao ri -
cho n mt hm, ang ng ca, anh cht trng thy ch ca sau ta nh ln i ra. Nhng,
hoc l ch khng nhn thy anh, hoc l ch lm nh khng thy, ch c i thng qua mt anh
ti nh tiu. Vy ra, xt cho cng, ch cng nh nhng ngi khc thi, anh bit th t lu ri.
Thi thong, Kunta cng thy tn tubp cao ln, y thng chui vo mt chic xe en c hai nga
ko, do mt g en ngi gh trc hi h li i.

Sau my ngy na, Kunta bt u ng nn li bn ngoi lu ngay c khi nhng ngi i lm
ng tr v bui chiu, l bc trong mt on mt nhc. Nh li ci tri anh trc y,
anh ly lm l ti sao khng c tn tubp no ci nga cm roi i sau nhng ngi en ny.
H i qua st Kunta - dng nh chng bun g n anh - v bin vo nhng tp lu ca
mnh. Nhng trong vng my pht sau, phn ln li tr ra ngoi, lm cc cng vic vt vnh.
n ng th bn bu quanh chung nga, n b th vt sa b v cho g n. Cn tr con th
xch nc v chuyn ci vi tt c sc m ca cnh tay chng r rng chng khng bit l nu
em b ci li i ln u - c i vi nhng x nc cng vy - th s mang c nhiu gp i.

Ngy li ngy, Kunta bt u thy rng mc du nhng ngi en ny sng kh hn m ngi
tri tubp trc, song hnh nh h vn khng nhn thc r hn nhng ngi kia rng h l
mt b lc mt gc, rng mi th t tn t trng ni h b vt kit n ni dng nh h
cm thy cuc i mnh ng l phi nh th ny. Tt c mi quan tm ca h ch l lm th
no khi b nh p, c thc n v mt ch no ng. Khng c my m m Kunta
khng nm trn trc, gin si ln trc ni kh cc ca nhng ngi ng loi, thao thc mi
mi ng c. Khn ni h dng nh khng h bit l mnh kh. Vy th bn g n anh, nu
Ci R Alex Haley
nhng ngi ny chng nh vn tha mn vi s phn no nng ca h? Anh nm di, cm
thy mi ngy mnh li cht thm mt t, trong khi mi ngi u bng lng sng phn cn li
ca mnh th anh li cn tm cch trn na, bt chp kh khn tr ngi hoc hon cnh. D
sng hay cht, phng anh cn c ch g na? Trong mi hai tun trng k t khi anh b rt khi
Jufur, anh tr nn gi hn tui tht ca mnh bit bao nhiu.

Mt iu v b na l dng nh chng ai tm ra loi cng vic g ch li cho Kunta lm, mc
du anh chng nng i li c kh vng vng. Anh gy c n tng l ring vic ngh
v bn thn cng lm bn tr anh ri v anh khng cn m cng khng mun lin kt vi bt
c ai. Nhng Kunta cm thy nhng ngi da en kia cng chng tin g anh hn anh tin h. D
sao, mt mnh trong m, nhn trn trn vo bng ti hng gi lin, anh vn thy c n v
chn nn n ni cm thy nh mnh ang sp xung. Y nh th mt con bnh ang lan khp
ngi anh. Anh va ngc nhin va h thn nhn ra l mnh ang cm thy s cn thit ca yu
thng.

Mt hm, tnh c Kunta ang bn ngoi lu th c xe tubp ln bnh vo sn, vi mt ngi
n ng da nu nh nh ngi cng gh vi g x ch da en. Khi tn tubp xung xe v vo
ngi nh ln, chic xe tin n gn dy lu v li dng bnh. Kunta thy g li nm ly pha
di nch ngi da nu anh ta xung v mt tay anh ta b b vo mt ci g nom nh bn
trng kh rn li. Kunta khng bit l ci g, nhng xem v nh tay anh ta b thng cch
no th phi. Vi tr li bn trong xe bng bn tay lnh, ngi n ng dau nu ly ra mt ci
hp en hnh th k d, on theo sau g li i xui ti mt cn lu m Kunta bit l trng
khng cui dy.

Kunta rt t m mun bit u ui, n ni sng hm y anh quyt nh l c ti cn lu n.
Anh khng ng thy g da nu ngi ngay khung ca ra vo. H nhn thng vo nhau. B mt
v cp mt ngi l khng l v g c. C ging ni cng vy, khi y hi "My mun g?" Kunta
khng hiu y ni g. "My mt thng nh Phi". Kunta nhn ra ci ch "nh" m anh lun lun
nghe thy, nhng ting khc th khng bit. Anh ng c ra . "Thi, i i!" Kunta nghe r
ging gay gt, cm thy y ui mnh. Anh quay mnh, sut na vp, v va gin d va bi ri,
tp tnh chng nng tr v lu mnh.

C mi ln ngh n ngi n ng da nu, cn gin li bng ln n ni anh c ao gi mnh
bit ting tubp ht vo mt y: "Chng g tao cng en ch khng nu nh my!" T hm
y tr i, mi khi ra ngoi, Kunta u khng nhn v pha cn lu . Nhng anh khng nn ni
ni t m khi thy sau mi ba n ti, phn ln nhng ngi da en khc u vi v n t tp
cn lu n. V t ca lu mnh lng tai nghe tht chm ch, Kunta c th thy ting ca ngi
da nu ni hu nh lin tc. Thnh thong, nhng ngi kia ph ln ci v tng lc cch qung,
anh nghe thy h hi cha kia dn dp. Cha ny l ngi nh th no, l ci th g nh, Kunta
mun bit n au u.

Khong hai tun sau, vo lc gia chiu, tnh c ngi da nu nh tiu nh ra ng vo lc
Kunta ang li gn . Ci v trng to x bc cnh tay cha da nu tho i v hai tay y ang
bn v ng th Kunta gin d chng nng i qua tht nhanh. Ngi trong cu tiu, u Kunta ong
ong nhng li nhc m m anh c sao c th ni ln c. Khi anh tr ra cha da nu vn bnh
tnh ng , nt mt thn nhin nh khng c g tng xy ra gia hai ngi. Ngn tay vn
thon thot bn v ng, y gt u ra hiu cho Kunta i theo mnh.

Ci R Alex Haley
Tht l hon ton bt ng v khng sao gin ni - n ni Kunta thy mnh c th cun ct theo
cha da nu v lu ca y, khng tht mt li. Ngoan ngon, Kunta ngi xung chic gh u cha
da nu ch cho v nhn ch nhn ngi xung chic gh kia, tay vn an. Kunta t hi liu y c t
bit mnh ang rt ging kiu ngi Phi hay khng.

Sau mt lt na im lng y suy t, cha da nu bt u ni, "Tau nghe ni ch my tht in
khng. May m chng n khng git my . Chng c th git m vn trong vng php lut.
Y nh th thng cha da trng onh gh tay tau b chng tau chn khng mun ko n na.
Php lut biu ai bt c bn ta trn chy u c th git m khng phi pht g st. Lut c
su thng mt ln l c c cc nh th ca dn da trng. C bt u lp mt khu dinh in
mi, thot tin h xy ta n ra thm lut, sau xy nh th chng t mnh l tn o
C-c. Tau tin rng ci Vin Dn biu Vginia ch lm c mi mt vic l ra thm lut chng
cnh nh chng mnh. C mt lut cm dn nh khng c mang sng, khng c mang c
gy ging nh di cui. Lut quy nh pht hai mi roi nu khm my khng c giy thng
hnh, mi roi nu my nhn thng vo mt ngi da trng, ba mi roi nu my gi tay nh
mt tn C-c da trng. Lut cm dn nh truyn o tr phi c mt ngi da trng ti ;
lut cm dn nh lm ma chay nu bn n cho l hi hp. Lut bu ct mt tai my nu
ngi da trng th rng my ni di, c hai tai nu chng ru rao l my ni di hai ln. Lut
bu nu my git bt c ai da trng, my b treo c, cn git mt ngi nh, my ch b nh roi
thi. Lut quy nh ngi Inn 1 no bt c mt nh chy trn th sc mang su bao nhiu
thuc l s c hng b nhiu. Lut cm khng dy dn nh hc c, hc vit, hoc cho dn
nh sch. Bn n cn c Lut cm dn nh nh trng - cm bt c th g ca Chu Phi".

Kunta mang mng thy ngi da nu bit anh khng th hiu c, nhng y va thch ni
chuyn li va cm thy rng vic Kunta lng nghe c th bng cch no dn n ch cm
thng hn. Nhn mt ngi da nu trong khi y ni v nghe ging y, Kunta cm thy gn nh c
th hiu c. V vic c ngi ang ni chuyn tht s vi anh nh mt con ngi ni vi mt
con ngi, khin anh va mun ci li va mun khc.

"Cn v ci chn my, th n, khng phi ch c chn, tay m c c lng m s da cng b xo
y. Tau thy i nh b hi nh th m vn phi lm vic. thy nhng nh b onh n
rt tht li xng. Nhiu gi nh cha to tng cng b n, nm p mt xung, lng bng vo
mt ci l khot sn. Dn nh b co cho try da ri bi du thng hoc st mui, on ly rm
c. Dn nh b bt qu tang ni chuyn lm lon phi nhy ma trn than hng k n lc ng
qu. H nh ch cn thiu g khng cht ln u dn nh v nu h c cht v th, bn ch lm
hoc sai lm ci vic cng chng mc ti g. Lut php l th y. V nu my cho th l xu,
th my phi nghe k v nhng i x vi m nh b m ci tu n em sang bn kia b bin
bn cho cc n in Ty Indiz".

Kunta vn ang ngi lng nghe - v c hiu - th mt thng b vo c la kaf u mang ba
chiu vo cho ngi da nu. Khi thy Kunta y, n nho ra v pht chc quay li em mt
a c np y cho anh na. Kunta v cha da nu cng lng l n, on Kunta t nhin ng
dy ra v, bit rng nhng ngi khc sp n, nhng cha da nu ra hiu cho anh li.

My pht sau, khi nhng ngi khc bt u ti, khng ai giu ni v ngc nhin khi thy Kunta
- c bit l Bel, mt trong nhng ngi xut hin sau cng. Cng nh s ng, ch ch gt
u cho - nhng Kunta thy hnh nh c phng pht mt n ci. Trong bng ti xm dn,
ngi da nu bt u thuyt m ngi nh thuyt Kunta. Kunta on y ang k cho h nghe
Ci R Alex Haley
my cu chuyn g . Anh c th bit mt cu chuyn chm dt ch no v lc y h thng
t nhin ci - hoc t cu hi. Thi thong, Kunta nhn ra mt s ch tr thnh quen
thuc vi tai anh.

Khi tr v lu mnh, Kunta xn xang xc ng v chuyn ha mnh vi nhng ngi en n.
m y, trn trc n khuya, tm tr cn lc c nhng xung t, anh nh li mt iu mr
tng ni khi anh khng chu bung mt qu soi rt ngon m Lamin xin cn mt ming: "Khi
my nm cht tay th khng ai cho c ci g vo tay my, m my cng chng nht thm c
ci g".

Nhng anh bit cha anh hn cng hon ton ng vi anh rng d sao i na, anh cng
khng bao gi nn ging nhng ngi da en n. Tuy nhin, mi m, anh u cm thy b thu
ht mt cch k l n tp lu ca ngi da nu cng vi h. Anh c cng li cm d y song
hu nh chiu no anh cng l c n thm ngi da nu khi bc ta c mt mnh.

"Tau tp cho ngn tay thun phc tr li ko n", mt hm, bc ta va bn c ng va ni
vy. "Mun sao th sao, me-x ny cng mua tau v thu tau. Tau ko v cm khp vng
Vginia, kim tt tin cho c lo ta ln cho tau. Ch cn thiu my th m tau cha thy, cha
lm d my khng bit tau ni g. Ngi da trng bu dn Phi Chu ch bit lu c, quanh qun
li git nhau v n tht ln nhau thi".

Bc ta ngng c thoi nh ch i mt th phn ng no , nhng Kunta ch ngi nguyn
thn nhin nhn v nghe, ngn tay mn m l ba xaphi.

"My c r tau mun ni g khng? My phi b ngay mi ci ca n ny i", bc da nu ch vo
ci ba xaphi ni. "B n i. My s ch i n u u, cho nn my hy nhn thng vo s
tht m bt u nhp gia ty tc i, Tby , my c nghe r khng?"

Mt Kunta bng ln gin d. "Kunta Kint!" anh bt ra, ngc nhin vi chnh mnh.

Bc da nu cng sng st, " n, n ni c y thi! Dng m tau bu my, ch nh , my
phi qun mi li n ting ni Phi Chu i. Ch t khin bn da trng tc in ln v cnh nh
ta s mt va thi. Tn my, Tby. Cn tau, h gi l v cm". Bc t tr vo mnh. "My th ni
ch xem, V Cm!" Kunta ng ra nhn bc ta, mc du anh hon ton hiu bc nh ni g. "V
Cm ! Tau l mt ngi ko v cm. Hiu hng. V Cm?". Bc lm mt c ch nh ko ca qua
cnh tay tri. Ln ny, v ng ngc ca Kunta khng phi l v vnh.

Bc bi, bc da nu ng dy v ly ra t mt gc lu ci hp hnh th k qui m Kunta thy
bc ta cm hm ti y. M hp ra, bc nhc ln mt vt bng g hnh dng cn k d hn, mu
nu sng, c mt ci c di mnh mu en v bn si dy nh, rt cng, chy gn sut chiu di
ca n. Y nh ci n anh nghe ng lo ci tri n chi.

"V cm!" bc da nu ku ln.

V ch c hai ngi vi nhau, Kunta quyt nh c ni th xem. Anh lp li hai m : "V cm".

V hi lng, cha da nu ct cy v cm v ng hp li. on, nhn quanh, bc ch: "X!" Kunta
nhc li, ghi trong u vt y. "By gi n: nc!" Kunta nhc li.

Sau khi dy thm ti hn hai chc ch mi, cha da nu lng l ch vo cy v cm, ci x, nc,
Ci R Alex Haley
ci gh ta, v ng v nhiu vt khc, vi b mt tra vn, ch Kunta nhc li ng tng ch
dng gi tt c nhng th . Mt s tn gi, anh mau mn nhc li c ngay; anh lng
tng vi mt s ch khc v c un nn, v c vi ting, anh hon ton khng nh ni. Bc
da nu nhc li cho anh nh nhng ting ny, ri bt n li tt c "My khng n ni n n
nh nhn b ngoi", n ba chiu bc lm bm ni vy.

Cc bi hc tip tc sut nhng ngy sau v ko di thm hng tun. Kunta ngc nhin khm
ph ra rng mnh khng nhng c th hiu m cn lm cho bc da nu hiu mnh qua mt cch
din t th s. V iu ch yu anh mun bc ta hiu, l l do ti sao anh khng chu khc t
tn mnh hoc nhng g t tin li v ti sao anh th cht t do cn hn sng trn cuc i
ca k n l. Anh khng ch ni ln nh mnh mong mun, song anh bit bc da
nu vn hiu, v thy bc ta cau my v lc u. Sau khng lu, mt bui chiu khi ti lu bc
da nu, Kunta thy mt ngi khc ngi . l ng gi thnh thong anh vn trng thy
cuc mnh vn hoa gn ngi nh ln. Lic nhn thy bc da nu gt u tn thnh, Kunta ngi
xung.

ng gi bt u ni "Ch V Cm y k vi no n chu trn chy bn bn. Chu thy chu
c ci g ri ; no ch mong chu hc c bi hc d no y. Bi v vic chu nm ch c
g mi m. Thi tr no chy trn nhiu n ni bn n ch cn thiu nc nt da no, ri sau
mi tnh ci u ra n chng trn u cho thot c. Chy xch xa y tn hai bang, n ch
cn noan tin trn bo, th n sm mun anh cng b tm c, thiu nc b git cht v rt cuc
u ni v thng y. Ch c my ai khng ngh n chuyn trn chy. C dng nh hay xun
xoe ci nht cng ngh n chuyn . Dng m no cha tng bit c ai thot. n nc
chu phi yn phn, s th ra sao rng chu vy, ch ng nh no ph hoi tui xun mu tnh
chuyn khng nm ni. Bi gi, no gi nua, sc cng nc kit ri: Th gm m xem, t khi chu
ra i n nay, no hnh ng d ci thng nh v tch s, ni nhc, vng di, ch bit gi
u gi tai d bn da trng biu chng ta nh th. S d me-x gi no y ch v y bit c
mang no bn u gi cng chng c bao nhiu, m n c no nm vn na vi thi cng
ni cho y hn. Dng m no nghe Bel biu n me-x sp ct c chu nm vic m no ngy mai
y m".

Bit Kunta kh m hiu ni nhng iu ng lo lm vn ni, bc V Cm b c na gi sau
ct ngha cho anh - t t v gin d hn, bng nhng ch quen thuc vi Kunta. Hu ht
nhng iu ng lo lm vn ni u gy cho anh nhng cm gic xo trn. Anh hiu ng gi
khuyn bo anh vi tt - v anh bt u tin rng qu tht khng th no trn thot c -
song ngay c nu anh khng bao gi x lng c, anh cng khng i no chu tr gi bng
cch t b gc gc sinh thnh - mnh l ai? l ci g? - sng ht nhng nm sng ca mnh
khi b nh p na. V ngh phi lm mt anh gc vn qu ct cho qua ngy on thng,
khin lng anh trn y gin d v ti nhc. Nhng nu ch lm th mt thi gian cho n khi
khe hn tr li, th c l cng c. V nu lm sao cho tm tr c rnh rang v li dng i
bn tay chm bn t - d n khng phi l t ca mnh - k ra cng c th l iu hay.

Ngy hm sau, ng lo lm vn ch bo cho Kunta nhng vic phi lm. Khi ng ry m c
dng nh ngy no cng chi ln gia nhng lung rau, Kunta bt chc theo. Khi ng bt su
b cc cy c chua, khoai ty, d xung chn, anh cng lm vy. Hai ngi lm vic n , song
ngoi vic sng i bn nhau, h chng ni vi nhau g my. Thng thng, ng gi ch m
v ly tay ra hiu khi no cn ch bo cho Kunta lm mt nhim v g mi v Kunta chng p
Ci R Alex Haley
li, ch lm theo nh ch dn. Anh khng phn i s im lng; trn thc t, tai anh mi ngy
cng cn my gi ngh ngi gia nhng cuc m thoi vi bc V Cm c lin lu ming mi
khi hai ngi gp nhau.

m y, sau ba ti, Kunta ang ngi ca lu mnh th ngi n ng tn l Giln - lm ai
c nga, l, v ng giy cho cnh da en - i n v cha ra cho anh mt i giy. Theo lnh
"me-x", anh ta ng c bit cho Kunta, anh ta ni vy. Nhn i giy v gt u cm n,
Kunta c xoay i xoay li mi trong tay trc khi quyt nh i th. Anh cm thy l lm khi x
chn vo th nh th, song n va kht - mc du na trc ca chic giy bn phi c
nhi cht bng. Anh th giy ci xung tht dy giy, ri gi Kunta ng dy v i quanh xem
ra sao. Chic giy bn tri th n ri, nhng anh cm thy hi nhoi nhi chn phi trong khi
bc loanh quanh bn ngoi lu mt cch vng v v thn trng, khng dng n nng. Thy
v thiu thoi mi ca anh, ngi ng giy ni l do mm ct chn anh ch khng phi ti
giy v ri anh s quen i thi.

Sau , Kunta th i xa hn cht na, nhng chn phi vn thy th no y, nn anh b bt t
bng ra v li x giy vo. Anh cm thy d chu hn v cui cng, dm nhn ht trng lng
ton thn ln chn m khng h thy au. Thi thong, anh vn tip tc th nghim ci au
tng tng u ngn chn phi, nh hu thnh thi quen hng ngy t khi anh bt u
tp i quanh v bao gi anh cng ngc nhin v khng thy au g c. Anh vn tp u, cm
thy khoan khoi, song t l ra nt mt. trc , anh s phi i bng nng sut i.

Cng trong tun y, chic xe ca ng ch tr v sau mt chuyn i v Luth, ngi da en li
xe vi v n lu Kunta, vy anh n ch bc v cm, ti Kunta ng ngy ngi nhn anh ta
ni mt iu g , ming toe tot ci. Ri, khot tay v pha ngi nh ln v chn nhng ch
c bn, bc v cm gii thch cho Kunta gt g hiu rng t nay anh thuc v "me-x" Uylim
Uol, cha tubp trong ngi nh ln. "Luth biu ng ta va ly c t chng v my t tay
ngi anh trai mua my u tin, th l bi gi my ca ng ". Nh mi khi, Kunta khng
cho tnh cm l trn nt mt. Anh va tc va xu h v ni mnh phi "thuc v" mt ngi
no : song anh cng nh hn ngi, v trc anh vn nm np s mt ngy kia li b a
v ci "n in" n - by gi anh bit ngi ta gi cc tri tubp nh th. Bc v cm i
Luth i khi ri mi li ni tip - phn vi Kunta, phn vi chnh mnh "Cnh nh y bu me-
x Uylim l mt ng ch tt, m tau th tng gp dng ng ch t hn. Dng m bn h
ch c ai tt u. H sng trn lng cnh nh ta sut. Dn nh l th ca qu nht ca h".

Ch thch

1. Anhing (ngi da ).

Ci R Alex Haley

Chng 52

By gi, gn nh ngy no cng vy, lm vic xong, Kunta tr v lu v sau khi cu kinh chiu,
li co mt vung nh trn nn t, ly mt ci que vit nhng ch Arp trn ri ngi nhn
nhng ch va vit hi lu, nhiu khi n tn ba n ti. on anh xa ht i v th l n lc
ti ngi ln vo m ngi nghe bc v cm ni chuyn. Cch no , nhng pht cu nguyn
v hc n y khin anh yn tm tr trn vi h. Anh c cm gic l lm th, anh c th vn
nguyn l mnh m khng phi vn nguyn mt mnh. D sao, nu bn Chu Phi, cng phi
c ngi no nh kiu bc v cm lm ch lui ti, duy c iu, thng l mt nhc s lang
thang, hay mt v grait i t lng ny sang lng kia, va ht va chi n kora hay n balaf
xen gia nhng cu chuyn say m rt ra t nhng cuc phiu lu ca ngi y.

Theo ng nh cch lm hi cn Chu Phi, Kunta bt u tnh ngy thng tri qua bng
cch c n bui sng sau mi tun trng mi li b mt hn si nh vo mt ci v bu. Trc
ht anh b vo v bu 12 hn si trn nhiu mu, nh du 12 tun trng m anh c on
mnh qua ti ci tri tubp u tin, ri thm su hn na, tng trng thi gian y, ti ci
tri mi ny; on anh m tht k 204 hn nh du 17 v ma m anh sng cho ti khi b
bt i khi Jufur v b c vo v bu. Cng tt c li, anh c tnh mnh hin ang gia tui
mi chn.

Vy, tuy t cm thy mnh gi, anh vn l mt thanh nin. Liu ri anh c phi sng nt cuc
i cn li nh ng lo lm vn, gng mt nhn nim hy vng v t ho tri tut i cng vi
nm thng, cho n khi chng cn g lm l sng v rt cuc l ht i? ngh lm anh trn
y s hi - v quyt tm khng chu kt thc theo cch ca ng gi, quanh qun vi mnh
vn, lp c lp cp, phn vn khng bit nn t chn no trc, chn no sau. ng gi ti
nghip thng mt ph kh lu trc ba n tra v sut bui chiu, ng ch c th gi lm
vic, thnh th Kunta phi gh vai gnh vc gn ht.

Sng sng, trong khi Kunta lom khom ci trn cc lung t trong vn, Bel xch gi ti - Kunta
bit ch lm cng vic nu bp trong ngi nh ln - hi nhng th rau ch nh lm cho ng
ch n hm y. Nhng sut thi gian , ch ta chng bao gi bun nhn Kunta ly mt ci, k
c lc i qua ngay trc mt anh. iu lm anh bi ri v bc dc, anh nh ch sn sc
anh hng ngy nh th no, hi anh nm chng chi sng st, hoc gt u vi anh nh
th no nhng bui ti nh bc v cm. Anh bn nht nh ght Bel, c quyt rng l do duy
nht khin ch chm nom anh hi y l v ng ch sai ch lm th. Kunta c g mnh c th
nghe kin bc v cm v chuyn ny, song anh bit vn t ng hn ch ca mnh khng cho
php din t chnh xc - cha k ngay n vic t cu hi cng qu l rc ri.

Sau khng lu, mt bui sng, ng lo khng n vn v Kunta on l ng b m. My
ngy va qua, ng cn yu hn c mi khi. ng l i ngay n lu ng c, xem thc h ra sao,
th Kunta li bt tay thng vo vic ti nc, ry c, v anh bit Bel c th n bt c lc no v
anh cho rng khi ch ti, ch c ai y th cng khng tin.

My pht sau, ch xut hin v vn khng nhn Kunta, bt tay vo hi rau b y r trong khi
Kunta cm cuc ng quan st ch. Ri khi ra v, Bel lng l, nhn quanh, t r xung t v -
Ci R Alex Haley
vi mt ci nhn nhanh, nghim ngh v pha Kunta - ct bc i. S nhn nhe ca ch tht r
rng; anh phi mang r rau n ca sau ngi nh ln, nh ng gi vn lm th. Kunta gn nh
pht khng, trong c vt le ln hnh nh hng chc ph n Jufur sp hng dc, u i
nhng bc nng i qua cy bantaba, ni cnh ng n ng Jufur vn hay n ngh ngi. Dn
mnh chic cuc xung, anh ang nh nn gt dn di b i th bng nh ra l Bel rt thn cn
vi ng ch. Anh cn rng ci xung, v ly chic r v lng l theo Bel. n ca, ch quay li
cm ly r, nh th khng h trng thy anh. Anh quay v vn, gin si ln.

T hm y tr i, Kunta t nhiu tr thnh ngi lm vn chnh thc. ng gi m nng, ha
hon lm mi n khi no ng sc bc. Nhng ln y, ng lm cht vic vt vnh g
trong khong khc ng cm thy c th cm chng c, ngha l khng lu, ri ng li ngt
ngng v lu. ng c lm Kunta nh n nhng ngi gi Jufur xu h v s yu ui ca
mnh, vn tip tc tru tro i quanh ct nhc tay chn, m my vic ny vic n cho n lc
buc phi rt lui v nm v cui cng, ha hon lm mi thy l mt ra ngoi.

Ci nhim v mi duy nht m Kunta ght tht s l phi mang ci r cho Bel hng ngy.
Ming lm bm khng thnh ting, anh i theo ch ta n ca, n n vo tay ch ti mc th
bo nht m anh dm, ri quay gt i tht nhanh, tr v lm vic. Tuy nhin, d ght ch n
my, anh vn nh nc ming khi nhng mi khu gi ca nhng thc do Bel nu nng, thnh
thong theo gi tt ra ngoi vn.

Hn si th hai mi hai c b vo trong ci v bu lch th mt bui sng, b ngoi khng
l mt du hiu thay i no, Bel vy anh vo trong nh. Sau mt lc lng l, anh theo ch
bc vo v t ci r ln mt ci bn . C gng khng t v ng ngng trc nhng vt k
l anh thy khp ch quanh mnh trong cn phng ny m h gi l "nh bp", anh ang quay
ngi nh i th ch kh chm vo cnh tay anh v a mt khc bnh gia c kp mt ming
g nh l tht b ngui. Thy anh trn mt nhn bi ri, ch ni: "Trc nay anh cha trng
thy mt ci bnh xnguch bao gi nh ? N khng cn anh u. M anh phi cn n y.
Thi ra khi y i".

Thi gian tip tc qua, Bel bt u cho anh nhiu n mc mt tay mang khng xu - thng
thng l mt a st ty cht y ci th gi l "bnh trng ng", mt loi bnh trc y anh
cha thng thc bao gi, cng vi rau m-tc ti nu bng nc hng tuyt diu ca chnh th
rau ny. Chnh anh gieo nhng ht m-tc b t to - trn t vn trn vi cht bn en
mu m o bi chn b - v nhng ngn rau mn mn mau chng nh ln xanh um. Anh
cng thch khng km ci cch ch nu nhng qu u di thon di mc trn nhng dy leo
qun quanh nhng thn ng ngt ngo. Ch khng bao gi cho anh mt ming g rnh rnh l
tht ln, tuy anh khng dm chc lm sao ch li bit iu . Nhng bt k ch cho anh mn g,
bao gi anh cng ly gi lau ci a tht k cng trc khi tr li. Anh thng hay thy ch ng
trc "l" - mt ci vt bng st ng la - nhng i khi ch qu xp hai u gi c sn bp
bng mt ci bn chi cng v tro g si. Mc du i lc mun ni vi ch mt cu g , anh
khng bao gi tp hp c ch pht biu s nh gi ca mnh t hn l mt ting m
- v gi y, ch cng thng p li nh th.

Mt ngy ch nht, sau ba ti, Kunta ng dy dui chn vn vai v ang i quanh lu bc
v cm, u oi v v vo bng, th bc da nu ny cht ngt qung cuc c thoi ko rn sut
ba n m ku ln: "N, my bt u y ra ri y!" Bc ni ng. T khi ri Jufur, cha bao
gi Kunta nom - hoc cm thy - kh hn hi ny.
Ci R Alex Haley

Sau nhiu thng khng ngng tp an luyn ngn, bc v cm cng cm thy kh hn so vi
thi gian di trc y k t khi bc b gy tay - v cc bui ti, bc bt u chi n li. Cm
ci vt k d trong bn tay khum khum v p di cm, bc v cm gi vo nhng si dy bng
chic que - hnh nh lm bng nhng si tc di, nh - v m thnh gi thng l ban m, c
ht mt bi, li reo h v v tay ran. "Ch ra sao c!" bc thng ngn ngm ni. "Ngn tay cn
cha do".

V sau, khi ch cn hai ngi vi nhau, Kunta ngp ngng hi: "Do l g?" Bc v cm gp ra
gp vo v ng nguy cc ngn tay: "Do! Do. Hiu cha?" Kunta gt u.

"My l mt thng nh may mn, my l th ", bc v cm ni tip. "Hng ngy ch quanh
qun lm vt vnh ci vn . Ch m ai v c mt cng vic nh nhng nh th tr
nhng ci n in ln gp bi ci ny".

Kunta ngh rng mnh hiu v anh khng thch cu ni . "Lm vic nng", anh ni. V gt u
vi bc v cm ang ngi trn chic gh ta, anh ni thm: "nng hn th ny".

Bc v cm nhe rng ci: "My ni ng, thng ngi Phi!".

Ci R Alex Haley

Chng 53

Cc "thng" - y ngi ta gi tun trng l th - by gi ang tri qua mau hn, chng bao
lu ma nng nc, gi l "ma h", ht v v gt bt u cng vi rt nhiu nhim v mi
cho Kunta v nhng ngi khc. Trong khi s ngi da en cn li - k c Bel - bn bu lm vic
nng ngoi ng, anh c giao chm nom g, ln v gia sc thm vo vic lm vn. V vo
thi k hi bng rn rp nht, anh c gi ra nh xe i dc theo cc lung. Tr vic phi cho
ci ging n n nh bn n khin anh tm lm c h pht m, Kunta khng phn i g mi lao
dch ngoi ph, v iu khin anh cm thy mnh l mt k tn tt. Nhng t khi anh tr
v lu mnh trc lc ti mt - mt nhoi n ni i khi qun c n ti. nguyn c qun o,
ch b chic m rm x xc v ci giy - cho bn chn cn mt na au - anh gieo mnh
xung l ng, ko ci mn chn bng p ln ngi v pht chc ng tt, qun o cn m
m hi.

Chng bao lu, cc xe cht cao ngn ngn nhng bng, ri nhng bp ng my my v cc
tn thuc l vng rm c treo ln phi kh. Ngi ta git ln, pha thnh tng khc, quay
bng ci h o chy chm v khng kh khi m chuyn lnh khi mi ngi trong n in
bt u chun b cuc "khiu v ngy ma", mt dp quan trng n mc c ng ch cng c
mt. H no nc n ni l khi thy vic ny xem chng khng ng chm g ti Cha Ala ca
ngi da en, Kunta quyt nh cng tham d - nhng ch ng xem thi.

n lc anh c can m ti tham gia lin hoan th cuc vui ang rm r. Bc v cm, cui
cng ngn tay do li, ang c ca trn dy n v mt ngi khc g hai khc xng b
nh nhp trong khi ai h ln: "Nhy thng bnh!" . Nhng ngi tham gia nhy sp thnh
tng cp v vi v a ra trc mt bc v cm. Mi ph n t chn ln u gi ngi bn nam
trong khi anh ta tht dy giy cho nng; on bc v cm xng to: "i ln!" v khi cc cp i
bn nhy ln nhau, bc lin ko n nh in, v Kunta thy bc chn v cc ng tc un
mnh ca nhng ngi nhy m phng vic trng cy, n g, hi bng, vung lim hi, b ng,
dng cha xc c kh vo xe. Tt c nhng ci ging hi nhy ma Jufur n ni chng
my chc bn chn lnh ln ca Kunta bt gic gim nhp trn mt t - cho n khi anh nhn
ra mnh ang lm g v bi ri nhn quanh xem c ai thy khng.

Nhng khng ai c. Thc t, gia lc , hu nh tt c u bt u ch mc vo mt c
gi thanh mnh trc la kaf th t ang rp mnh, xoy ln nh nh chic lng chim, u lc
l, mt lng ling, hai cnh tay ln nhng ng nt duyn dng. Chng my chc, cc cp
nhy khc mt ph, dp sang hai bn ly li hi v ng xem; ngay c ngi bn nhy nam
ca c cng kh m theo ni.

Khi anh chng ny hn hn b cuc, mt ting reo ni ln v khi, cui cng, c c gi cng
chnh chong bc sang bn, c lot ting la, h nh nut ly c. Ting hoan h cng to hn
khi me-x Uol thng c gi mt na la. V ci toe tot vi bc v cm, trong khi bc ny
cng ci v ci cho p li, me-x tm bit h gia ting h reo cng r hn. Nhng cuc
nhy thng bnh cn lu mi chm dt v cc cp khc, gi y ngh ngi, li o ra, tip tc
nh trc, dng nh sn sng nhy sut m.

Ci R Alex Haley
Kunta ang nm trn ngm ngi v nhng iu trng v nghe thy th t nhin c ting
g ca.

"Ai y?" anh hi, ngc nhin v sut t khi anh y, ch c hai ln c ngi n lu anh.

"p ci ca ny v, nh!".

Kunta m ca v l ting bc v cm; ngay lp tc, anh ngi thy hi th bc sc mi ru.
Mc d kh chu, Kunta vn khng ni g, v bc v cm ang pht cung ln thm ni chuyn
v c tuyt bc ch v bc say ru th e cng bt nh.

"My thy me-x y!" bc thy n ni, "Y khng ng bi gi tau l vn c th n c th! Ri
my theo di m xem y c xu xp tau n cho bn da trng nghe ri em tau cho thu
khng nh!". Mng qunh, bc v cm ngi ln chic gh u ba chn ca Kunta v tip tc con
c con k.

"N, tau tng n b hai m tay c nht nh! My nghe ni n Xai Jilait Richmnd
bao gi cha?" Bc ngp ngng. "Khng, c nhin l my cha. Phi, y l g nh ko v cm
hay nht x gii, m tau n m tay ri . N, hn ch n cho cc cuc d hi v khiu v
ln ca ngi da trng m thi, tau mun ni l v d V hi ua nga hng nm v dng cuc
t t d th chng hn. My phi trng thy hn cm cy n ng nh vng, mc o triu, eo
tc gi nu v ly Cha, kiu cch mi tao nh nm sao! Mt g nh tn l Lnn Brig ng
ng sau bn tau, thi so v kn kla. No mnuy, no cung v, no cng, no ma thy
th, no khoi hot v, thm ch ch nhy cng thi - mun l g cng bt cn, bn tau c n l
cnh da trng nhy cung ln nh v bo".

Bc v cm c th tip tc c gi sau - cho n khi h hi men - k cho Kunta nghe v nhng ca
s n l tr danh lm vic cc nh my thuc l ti Richmnd, v nhng nhc s n l khc
ting tm lng ly, chi cc loi n "clavxanh", "pian", "vilng", bt k th g, ch hc bng
cch nghe cc nhc s tubp mt ni no gi l "Chu u" v vn thng c thu n
cc n in dy con ci cc ng ch.

Bui rt di sng hm sau chng kin s khi u nhng nhim v mi. Kunta quan st nhng
ph n trn m nng chy vi dung dch kim tro ci v nc, un ln, ngoy o, ri cht
hn hp c qunh mu nu y vo nhng khay g cho ngui i, n rn li trong ba ngy,
bn m trc khi ct thnh nhng bnh x phng nu nu hnh ch nht. Anh ht sc gh tm
khi thy m n ng lm nn men to, o v hng vng thnh mt th khm khm ng vo
chai, vo thng m h gi l "ru mnh". Nhiu ngi trn t st dnh nhp vi nc v
lng ln kh p thnh phin lm vch lu. Ph n ly v ng nhi nm, nh ca Kunta,
c khi cn nhi bng th ru m anh thy phi kh; v mt ci mi cho ng ch c tng
y lng ngng.

Ngi n l ng g ang lm nhng chu git mi; qun o s nhng vo y ngm nc
x phng, trc khi em nu ri cht ng trn mt phin g, ly gy p. Ngi lm da -
vng c nga, yn cng thng ai v giy dp - th ang bn bu thuc da b. V ph n
nhum thnh cc mu khc nhau s vi bng trng do ng ch mua may qun o. V y nh
Jufur, tt c cc bi rm, cy leo v hng ro gn y u phi nhng tm vi , xanh,
vng.

Ci R Alex Haley
Mi ngy qua i, khng kh cng lnh thm, bu tri cng xm hn, v chng bao lu, mt t
li ph y bng tuyt, khin Kunta va thy k d va kh chu. V t lu sau, nhng ngi en
khc bt u no nc bn n "L Ging Sinh" m trc y anh nghe ni ti. Chuyn ny
xem ra bao gm nhiu mc: ma, ht, n ung v cho qu, nghe th hay ho y - nhng hnh
nh n cng c lin quan n Cha Ala ca h, cho nn d Kunta gi y thc s thch th
nhng cuc t hp lu bc v cm, anh vn quyt nh tt nht l c l mt mnh cho n khi
nhng tr hi h v o y kt thc yn n . Thm ch anh cng chng n thm bc v cm
na, bc ny, ln sau gp, nhn Kunta nh ca l nhng khng ni g.

Th ri, mt ma xun na vt n, v qu gi trng trt trn lung t, Kunta nh li nhng
cnh ng xung quanh Jufur vo n ny mi nm mi ti tt lm sao. V anh hi tng lc
cn l mt ch b thuc la kaf th hai, anh tung tng ra ngoi bi ng sau n d i c, bit
my hnh phc trong ci ma ti xanh ny. ci ni ny, bn "t nhau" da en gip vo vic
ui bt l baaaing xng - H gi chng l "cu" - ri tranh nhau ngi ln u mt con cu giy
gia tuyt vng trong khi mt ngi n ng ly ko xn lp lng dy xon, nhp bn ca n.
Bc v cm ct ngha cho Kunta hay rng lng cu s c a n mt ni no ra sch
v "chi thnh m" ri em v cho ph n quay thnh si len an qun o rt.

i vi Kunta, cng vic cy cy vun trng mnh vn ngy ngy tri i trong mt nhp nhong
mt m hi t sng n ti. u thng gia h m h gi l "thng by", nhng ngi lm vic
ngoi ng m m tr v lu mt nhoi v phi gp rt hon thnh vic cuc ry c t cui
quanh m bng v ng cao n ngang tht lng v nng tru nhng cum tua. Cng vic
nng nhc, nhng ch t cng c nhiu ci n trong nhng nh kho vn y t ma thu
trc. Vo thi gian ny, Jufur, Kunta ngh, dn lng chc vn au bng v ci th cho nu
bng r cy, su b, c v bt k ci g khc kim c, bi l hoa mu v tri cy, tuy xanh rn
ti tt th, vn cha chn.

Cng vic "d tr" phi xong trc ngy "ch nht" th hai trong thng by - Kunta c bit
th - khi nhng ngi en thuc phn ln cc n in trong vng ny (gi l "Ht
Xpotxylvanya") c php i n mt ni no tham gia mt kiu "hp tri". Bi l cuc ny
d th no mc lng vn dnh dng n Cha Ala ca h, nn thm ch khng ai ngh n
chuyn gi Kunta cng i, bn h gm hn hai chc ngi ln ng rt sm vo bui sng
ch nht y, ln cht trong mt chic xe m me-x Uol ng cho dng.

Hu ht mi ngi i trong my ngy sau - n ni chng cn my ai c mt y xem
xem Kunta c nh chy trn na khng - song anh bit mc d quen thuc v c dng, anh
cng khng th no chy c tht xa trc khi b tm li. Tuy xu h vi lng tm, anh vn
phi tha nhn rng anh bt u ng cuc sng nh anh c php sng n ci n in
nay hn l ci kh nng chc chn s b bt v c l b git na cng nn, nu anh c chy trn
mt ln na. Tn trong thm tm, anh bit mnh s khng bao gi cn gp li gia nh v cm
thy mt ci g qu gi khng th ly li c, ang cht trong anh mi mi. Song hy vng vn
cn. Tuy khng mong g gp li gia nh, nhng bit u mt ngy kia, anh li chng c th c
mt gia nh ring ca mnh.

Ci R Alex Haley

Chng 54

Mt nm na tri qua, nhanh n ni Kunta kh m tin c l nhng hn si trong qu bu ni
vi Kunta rng anh ti v ma th hai mi ca i mnh. Li rt v li sp sa n "L
Ging Sinh". Mc du cm ngh ca anh i vi Cha Ala ca nhng ngi en ny trc sau
vn th, nhng h vui chi thoi mi n ni anh bt u cm thy c l Cha Ala ca anh hn
cng khng cm anh ch n thun quan st nhng hot ng din ra trong ma hi h ny.

Hai ngi nam nhn c giy php i xa c tun do Me-x Uol cp, ang gi ghm hnh l
n thm bn b cc n in khc. Tr lu ca h - v ca Kunta - tt c u bn rn
chun b th ny th khc, ch yu l sp qun o lin hoan vi nhng gii thu, chui ht v
ly ht d, to nhng ch d tr ca h.

V trn ngi nh ln, tt c ni niu, xoong cho ca Bel u si ng c nhng khoai m, tht
th v tht ln quay - cng nhiu mn n lm bng tht nhng con th m trc khi n ci x s
ny, Kunta cha bao gi gp hoc nghe thy ni n: g ty, gu trc M, con opt c ti v
cc loi tng t. Tuy mi u cn ngn ngi, song nhng mi thm lng t bp ca ch chng
bao lu thuyt phc Kunta th nm tt c - tt nhin ch tr tht ln. Anh cng khng thch
nm mn ru m me-x Uol ha cho nhng ngi da en: hai thng ru to mnh, mt
thng ru vang, v mt thng nh utxki ng ta ch trong xe t mt ni no khc ti.

Kunta dm chc rng mt s ru c b mt tiu th t trc, trong bc v cm ngn
khng t. V cng vi s ma may quay cung ca cc tay ma men, bn con nt da en tung
tng chy dng que d nhng chic bong bng ln kh mi lc mt st vo la cho n khi tng
ci n bm bp gia nhng ting ci reo ca tt c. Anh cho rng mi ci u ng ngn v
chn khng tng tng c.

Cui cng, khi ngy vui n, cuc ch chn n ung bt u tht s. T ca lu mnh, Kunta
theo di cc khch kha ca me-x Uol n d bui tic tra v sau khi m n l tp hp
gn ngi nh ln v bt u ht theo ging lnh xng ca Bel, anh trng thy Me-x nng ca
s ln mm ci; ri y cng nhng ngi da trng khc ra ngoi ng nghe, xem v nh say m
lm. Sau me-x sai Bel i bo bc v cm n n cho h nghe v bc ta lm theo.

Kunta c th hiu c l h phi lm nhng g ch sai bo, nhng ti sao h li c v thch th
vi iu n th nh? V nu bn da trng a thch nhng n l ca mnh n mc cho h
qu th ti sai khng lm cho h tht s sung sng v th cho h t do i? Song anh li t hi:
liu mt s ngi en n, ta nhng con cng, c th sng st ni nh anh, nu khng c
sn sc ti?

Nhng th hi anh c hn g h? C tht anh khc xa h n th khng? Mt cch t t, nhng
chc chn, anh khng th chi ci rng mnh ang t bung li n ch chp nhn nhng li
thi ca h. Anh kh ngh nht v mi tnh bn ngy mt su ca mnh vi bc v cm. Vic bc
ung ru lm anh ht sc bt bnh, tuy nhin chng l mt ngi v o li khng c quyn l
mt ngi v o hay sao? Tnh khoe khoang ca bc v cm cng lm Kunta n, song anh tin
rng tt c nhng iu bc ta khoe khoang u c tht. Nhng ci thi hi hc sng sng v
Ci R Alex Haley
bt knh ca bc v cm khin anh kh chu, v Kunta rt ght nghe thy bc v cm gi mnh l
"nh" v anh bit l ci tn do ngi da trng t cho ngi da en. Song, chng phi
chnh bc v cm t m nhim vic dy anh hc ni sao? Chng phi chnh tnh bn ca
bc to d dng hn cho anh cm thy xa l vi nhng ngi en khc sao? Kunta xc
nh l mnh cn tm hiu bc v cm hn na.

Bt c lc no thch hp, anh li kim cch quanh co hi bc v cm v mt s vn lm anh
bn tm. Nhng hai hn si na c b vo trong chic v bu, ri mt bui chiu ch nht
yn tnh, mi ngi u ngh vic, anh i xui xm n ti cn lu quen thuc v thy bc v cm
trong mt tm th trm lng him thy.

Sau khi cho hi nhau, c hai u im lng mt lt. Ri khi chuyn Kunta ni l anh nghe
lm thy tay li xe ca ng ch, Luth, k rng g nh xe cho me-x n u cng thy ngi
da trng bn chuyn "thu". Anh mun bit thu l ci g.

"Thu l tin phi np xm vo hu ht mi th ngi da trng mua", bc v cm tr li. "Ci lo
vua bn kia b bin biu t ra thu gi cho mnh giu c".

Cch ni nng ngn gn ny tht khc xa thi thng ca bc v cm n ni Kunta on l bc
hn ang bc mnh. Chn nn, anh ngi im lng mt lc, song cui cng quyt nh ni tot ra
iu mnh ang bn tm. "Bc u chc khi y?"

Bc v cm chm chm nhn anh mt lc lu, cng thng. on, bc ni ging st nh dao
chm: "Tao bit y a nh no cng xc mc v tau! Tau chng k g st m ai khc u!
Dng m my th khc".

Bc nhn thng vo Kunta. "My c bit sao my li khc khng? B v my ch bit ci g! My
b bt li ti y v b cht chn, my ng tri mi! N, khng phi ch c mnh my xu
s th u!" Ging bc gin d. "My khng bao gi c k dng ci tau sp ni m my y,
ko tau vt u my!".

"Ti khng!" Kunta tuyn b.

Bc v cm ng ngi v pha trc v ni kh khi b nghe trm. "Me-x ch tau bc
Calina 1 b cht ui. Chuyn chng dnh dng n ai c. D sao, m tau cng c ln i, m
l y ch c v con g m i tau li. Tau chn ln vi ngi Inn 2 cho n khi tau gm l
yn yn, th l tau n vng Vginia ny v tip tc ko n".

"Vginia?" Kunta hi.

"Thng ny, c tht my chng bit ci m g khng? Vginia l ci thc a my ang sng y,
nu my mn gi th ny l sng"

"Thc a l ci g?"

My cn n n hn ci v b ngoi. C mi ba thc a hp thnh ci x ny. T y
xung pha Nam c hai bang Calina v trn mn Bc l Merln, Penxylvania, Niu Yooc v mt
l khc na. Tau cha ln bao gi v phn ln dn nh cng vy. Tau nghe ni i ngi da
trng trn khng gi n l v th ngi mnh t do. Chnh tau y, tau cng l mt th nh
na t do. Tau phi bm quanh mt me-x no phng khi bn tun cha tun b v c
Ci R Alex Haley
tau". Kunta khng hiu nhng c lm nh c, v anh khng thch b mng l ngu mt ln na.

"My thy ngi Inn bao gi cha?" bc v cm hi.

Kunta ngp ngng: "Tui thy mt vi".

"H c y trc c dn da trng. Dn da trng bu l mt ngi ca mnh tn Clng khm
ph ra ni ny. Dng m nu ngi thy dn Inn y, th u phi n khm ph ra,
phi hng". Bc v cm ang hng ln vi cu chuyn ca mnh.

"Ngi da trng c tng bt c ai ni no trc n u khng ng k. N gi h l mi r".

Bc v cm dng li t thng thc tr tu mnh ri ni tip. "My thy lu Inn bao gi
cha? Kunta lc u. Bc v cm choi ba ngn tay, qun mt mnh vi nh xung quanh. "Ngn
tay l cc, ming gi l da th. H bn trong ci ny".

Bc mm ci. My bn Phi sang, c nh my tng my thng tho mi nh v ng sn
bn v i khi th, dng m khng ai sn bn hoc i xa ti d ngi Inn u. Khi mt ngi
Inn i u, th c d l n mang sn mt ci bn trong u . Dng m n b Inn - h
gi l m - th u con trn lng, y nhu tau nghe ni tt c n b bn Phi my cng u lm
th".

Kunta ngc nhin thy bc v cm bit iu v khng khi l v sng st. Bc v cm li mm
ci v tip tc ln lp. "Mt s ngi Inn ght dn nh v mt s li thch chng ta. Dn nh
v t ai l dng mc m ln ca ngi Inn vi ngi da trng. Dn da trng mn tt c t
ai ngi Inn v ght dng ngi Inn che giu cho bn nh!" Bc v cm di mt vo tng
nt mt Kunta "Tt c dn Phi chng my v dn Inn cng mc mt sai lm: cho bn da
trng lt vo ni mnh sng. Mnh cho n n, n ng, th ri iu u tin mnh v nh l n
mnh ra ngoi hoc nht cht mnh li!".

Bc v cm li ngng. Ri t nhin, bc gt tong ln: "Ci lm tau in tit m bn nh Phi
chng my, y n! Tau bit nm, su a c x nh my! Ch bit lm sao tau li i lm
thn vi my trc! My n y gm rng bn nh y cng phi ging y d my. Lm sao
m my l hy vng bn tau hiu ht v chu Phi cho c? Bn tau cha bao gi y, m cng
khng i n y!" Nhn thng vo Kunta, bc chm vo im lng.

V s li gy mt cn thnh n na, Kunta vi rt lui khng ni thm li no, phn vn v
nhng iu bc v cm ni vi mnh. Nhng v n lu, cng ngh, anh cng cm thy khoan
khoi hn. Bc v cm ct b mt n, nh th c ngha l bc bt u tin Kunta. Ln u
tin trong s giao du trong ba v ma k t khi b bt ln khi qu hng, Kunta thc s bt u
bit mt ngi.

Ch thch

1. Bc Carlina, bc v cm nut vn.

2. Ngi Anhing, da , bc v cm pht m chch i.

Ci R Alex Haley

Chng 55

Sut my ngy sau, trong khi lm vic vn, Kunta ngh rt nhiu v vic anh phi mt bao
nhiu lu mi nhn ra rng mnh hiu bit qu t v bc v cm v cn c bao nhiu iu cn
phi bit thm v bc ta. Qua suy ngh, anh hu nh chc chn rng ng lo lm vn, m thi
thong anh vn n thm, cng cn mang mt ci mt n khng km kn o, che giu nhiu
iu i vi anh. V anh cng chng bit g nhiu hn v Bel tuy anh v ch ta ngy ngy vn
chuyn tr trao i t cht - hay, ni cho ng hn, Kunta nghe l chnh trong khi n nhng
thc ch cho anh; song bao gi cng l nhng vn nh nht, khng c g l ring t. Anh
cht ngh ra l i khi c Bel v ng gi lm vn khi mo mt chuyn g, hoc ni bng
gi n mt ci g, nhng ri c lp lng khng bao gi ni cho ht. Ni chung, c hai u l
ngi thn trng, nhng hnh nh i vi anh h li cng thn trng c bit. Anh quyt nh
phi tm hiu c hai k hn. Ln sau n thm ng lo lm vn, Kunta mo u theo kiu gin
tip ca ngi Maninka bng cch hi v mt iu bc v cm ni vi anh. Kunta bo
nghe ni v bn "tun cha tun b" song anh khng bit r bn ny l ai hoc l ci g.

"y l m cng inh da tng ngho hn, thut i khng c ny mt nh no nm ca ring
c!" ng c lm vn si ni ni. "C mt nut c ca bang Vginia nh rng phi tun tra
ng s hoc bt c ni no c bn nh, v nh roi v b t bt c nh no khng c giy
php vit do cc me-x cp. V phi thu ai nm vic y? thi th thu ti da tng ngho ch
thch bt b, nh p bn nh ca ngi khc b chng ti ny ch c nh no c. ng sau
ci , chu hiu khng, tt c bn da tng u s cht khip n nh c nh no xng ra nh
nm non thc ra khng c g bn tun tra tun b thch hn n h hon tnh nghi mt tn
nh no v xng vo nt tn tung n ngay trc mt v con n v nh n vi mu ra".

Thy Kunta chm ch nghe v hi lng v vic anh n thm, ng lo lm vn ni tip: Me-x
ca ta khng phi ngi d th. Thnh th y khng c "x-ba-dng" no c. Y bu y khng
mun c ai nh bn nh ca y. Y bu bn nh ca y t mnh gim x ny mnh, ch cn nm
vic, bit sao nm vy v ng bao gi ph n ca y".

Kunta thc mc khng hiu nhng l l nh th no, song ng lo lm vn vn tip tc ni:
Duyn do me-x d vy n b gia nh y vn d giu t tc khi ri ci nc Anh bn kia b
nc sang y. Gia nh nh Uol tha nay bao gi cng n th, m phn nn cc me-x khc
ch c bt chc c d h thi. B chng phn nn cc me-x ny ch n ci qui g, dt dng
tay sn gu trc M d c mt mnh t v mt vi nh, bt chng nm ch cht, v t
pht nn m thi.

"Ch my n in c c hng n hng nc n n u. Phn ln ch c t mt n nm hay
su nh thi, bt k ni no d thng cng vy. y, bn ta dng hai chc mng n thnh
mt n in to ra dng ri. C ba ngi da tng th c hai khng c tn n n no c, n no
nghe ni th. Dng n in thc n to, vi nm mi hay mt trm n n, phn nn n
dng vng t en, dng ni u ngun cui sng d Luizana, Mitxippi v Alabama cng c mt
s; v dng vng b bin d Jooj v Nam Calina na, y ngi ta trng na m".

"C my nhiu gi?" Kunta bng hi p mt ci.

Ci R Alex Haley

ng lo lm vn nhn anh. "Gi hn n chu hoc bt c ai tng". ng c ngi nh trm
ngm suy tng mt lc, "Hi nh, no tng nghe ting h xung trn ca ngi da ".

Sau mt lt im lng ci u, c ngc nhn Kunta v ct ging ht: "Ah, yah, tair, umban,
booiwah..." Kunta ngi ngy ra, sng st. "Kee la zee day nic olay, man lun ee nic olay ah wah
nee..." ng lo dng li ni: "Xa kia, m no thng ht bi y. K n m hc qua b qu
bn Phi, cng d chu . Chu nghe dng ting c bit c gc gc b c u khng?"

"Nghe d b lc Xrer", Kunta ni. "Dng m chu khng hiu li. Chu nghe ngi Xrer
ni trn ci tu a chu ti y"

ng lo lm vn lm lt nhn quanh. "Chu phi ngm ming gi kn chuyn ht hng ny.
Nh nh no nghe thy v i mch me-x. Ngi da tng khng mun dn nh ni t ting Phi
no".

Kunta sp sa ni rng ng lo rnh rnh l mt ngi ng hng Gmbia mang dng mu
Jlf, tc ny c mi cao, mi bt v da cn en nhnh hn hu ht cc b lc khc Gmbia.
Nhng khi ng lo lm vn ni nhng li va ri, anh quyt nh khng nn ni nhng iu
nh vy. Cho nn anh chuyn u cu chuyn v hi ng lo t u ti v lm sao cui cng
li cm ni ny. ng gi lm vn khng tr li ngay. Nhng ri cui cng, ng ni: "Mt nh
kh cc nhiu d no, hc c i th", v ng c thn trng nhn vo Kunta, v nh ang
cn nhc xem c nn ni tip hay khng "No c mt thi tai t. Do , no c th un cong
mt thanh x beng trn cng chn. No c th vc mt bao ti bt nng n nm gc ng mt
con nai. Hoc gi no c th gi thng tay nm cht tht nng mt g nn ng m nhc bng
nn. Dng no phi nm nng v b nh p gn cht tc khi ch c ca no k giy gn no
cho me-x ny tr n", ng c ngng mt lt. "Bi gi no yu, cn sng thm c chng
no, no ch mun ngh ngi".

i mt ng lo lc sot Kunta. "Qu tht khng bit nm sao no ni i ni chuyn ny vi
chu. Thc tnh no khng n ni m yu d no lm ra v th u. Dng m me-x s khng
bn no i chng no y cn ng n no m yu. No thy chu bit cch nm vn i
cht". ng c ngp ngng. "No c th t ra ngoi gip chu, nu chu mun - dng m
chng c nhiu nhn nm u. No chng my c vic na ri", ng c bun ru ni.

Kunta cm n ng lo ng mun gip mnh nhng ni ng yn tm rng anh c th lm
c chu tt. My pht sau, anh co lui v trn ng v lu ring, thy t gin mnh khng
bit thng cm ng gi hn na. Anh i ngi cho ng c tri bit bao c cc, song khng
khi lnh lng th vi bt k ai nh phn bung xui v u hng.

Ngay hm sau, Kunta quyt nh th xem c th gi chuyn c Bel na khng. V bit me-x
Uol l u a thch ca ch nn anh bt u bng cch hi ti sao ng ta khng ly v.
"Nht nh l me-x ly v ri ch. Me-x ly c Pritxil, ng ci nm tui n y. C xinh
xn nh con chim su 1 v cng nh nhn nh th, khng hn my t. Th cho nn a con
u lng l c y cht. N b xu, v cng cht lun. Tui cho rng l thi k d s nht
y. T y me-x i khc hn, khng bao gi tr li nh c na. Ch lao u vo lm vic,
lm vic v lm vic, i khi t nh nh t hy mnh. C ngh n ai m hay b thng m
khng gip c l me-x khng chu ni. Mt con mo m me-x cng chm nom st sng y
ht mt ngi nh b au m me-x nghe ni n, v nh ci bc v cm hay tr chuyn my
Ci R Alex Haley
anh , hay v nh khi anh c mang ti y ch hn. Me-x tc in ln v chuyn h lm
chn anh th, n ni ng mua t anh khi tay chnh anh trai mnh l Jon. C nhin ng
ch mun, chnh bn lm thu ui bt dn nh bo l anh nh git h".

Kunta lng nghe, nhn ra rng anh mi ch bt u bit nh gi chiu su v cc kha cnh c
nhn ca nhng ngi en thi, ch cha bao gi ngh l ngay c ngi da trng cng c nhng
ni au kh ca con ngi, mc d cung cch ca h ni chung l khng th tha th c. Anh
thy mnh cht ao c thng tho ting ngi da trng ni ht nhng iu vi Bel - v
k cho ch nghe cu chuyn m b gi Ny Bt k cho anh v ch b nh gip con c su
sa by, cu chuyn m b gi Ny Bt bao gi cng kt thc bng: " i, lm n thng b
tr on".

Ngh v qu nh, Kunta nh n mt iu m t lu, anh mun ni vi Bel, v ci dng
nh l mt giy pht tt p. Ngoi tr nc da nu ca ch, anh hnh din ni vi Bel, nom ch
gn ging mt ph n Maninka xinh p.

Phn ng ca ch vi li khen nhit lit , anh khng phi i lu la g. "Anh ni ci chuyn
in di g th y?" ch tc gin ni. "Khng bit lm sao m m da trng c i ch hng tu
ci ging nh Phi cc anh trt ln b!".

Ch thch

1. Nguyn vn: Con chim rui.

Ci R Alex Haley

Chng 56

C thng sau, Bel khng bun ni vi Kunta - v thm ch cn t mnh mang ly r v ngi nh
ln sau mi ln n vn ly rau. Th ri, mt sng sm Th hai, ch bng chy b ra vn, mt
trn trn v kch ng, v ni but ra: "Qun trng cnh st va phng nga i! Bo me-x l
c nh nhau to trn mn ngc, ch no gi l Bxtn! L v m da trng ut qu v cc
th thu m ca nh vua bn kia b nc ln. Me-x sai Luth ng xe ln tnh. R l
ng cung ln!".

n ba n ti, mi ngi xm quanh lu bc v cm nghe kin ca bc ta v ca ng lo
lm vn, v ng lo lm vn l ngi cao tui nht trong xm n, cn bc v cm l ngi chu
du thin h nhiu nht v tho i.

"Chuyn xy ra t bao gi?" mt ngi no hi vy v c lm vn ni: "Do, bt c ci g
tn mn ngc m n tai ta th cng phi xy ra kh lu ri".

Bc v cm chm vo: "Tui nghe ni ci vng mn trn, quanh quanh ci vng Bxtn , c nga
chy hc tc truyn tin v n Vginia ny, cng phi mt mi ngy l nhanh nht".

Xe ng ch tr v lc tri sm ti, Luth hi h n xm n, thm nhng chi tit anh lm
c: "H k n mt m, mt s ngi Bxtn ut c qu vi su thu ca nh vua, m niu
mng xng vo bn nnh triu nh. Bn nnh bn n sng, v ngi u tin b git n mt nh
tn l Crixpx. H gi n cuc xm xt Bxtn!".

My ngy sau, t thy c chuyn g khc c bn tn, Kunta nghe ngng, khng bit s tnh
l th no v ti sao dn da trng v c da en na, li nhn nho n th v nhng chuyn g
chuyn g xy ra mi tt tn u u. Ch my ngy khng c vi ba ngi n l i ngang, h
hon t ng ci ln mt tin n mi. V Luth vn tip tc mang v u n nhng tin tc t
ming m gia n, t in v cc li xe khc cng anh tr chuyn trong mi chuyn i ca
ng ch chm nom ngi m hoc bn lun v tnh hnh din bin Niu Ingln vi cc
ng ch khc trong cc ta nh ln ca h, hoc tnh hay cc th x gn y.

"Ngi da trng ch gi kn c chuyn g u", bc v cm ni vi Kunta. "Chng n ngp
chm gia dn nh. Chng n lm g i u cng vy, ch m khi l khng c dn nh nghe
ngng. H chng n va n va ni chuyn l nh gi hu bn gi ngy gi ic, dng m nh
ht tng li nghe lm c. Ngay c khi bn da trng s l xoay ra nh vn cng th thi, nu
c nh quanh qut y, th, chc, mt l gia n nh tm n mt nh bit nh vn gn y
nht m nhc li tng ch tng vn cho nh ny chp li thnh cu chuyn c ni, phng
c lu la g. L tau mun ni: cnh nh ta khng c chu ng trc khi bit bn da trng bn tn
chuyn g."

Nhng g ang xy ra "trn mn ngc" vn tip tc truyn ti tng mu mt sut c ma h
sang ti ma thu. Th ri, ngy ny qua ngy khc, Luth bt u thut li rng mc du dn da
trng ang khn n l th v chuyn su thu, song khng phi l mi lo duy nht ca h.
"H bu mt s ht, dn nh nhu gp i dn da trng. H ang no nh vua bn kia b nc
c th cho cnh nh ta c t do nh ni bn da trng". Luth ch cho nhng ting ""
Ci R Alex Haley
ca c ta lng xung. "Tht y", anh ta ni "tui nghe bu mt s ngi da trng ht nm, m
n n kha cht ca, thm ch thi hn khng chuyn tr g na khi c mt bn gia nhn nh".

Hng tun l sau, m m, Kunta nm di trn ngm ngh v hai ting "t do". Trong phm
vi hiu bit ca anh iu c ngha l khng cn c ng ch no na, mun lm g th lm,
thch i u th i. Song, cui cng anh xc nh, thc nc ci nu ngh rng bn da trng
mang nhng ngi en qua sut min con nc ln n y lm n l ri li th h t do.
iu t chng bao gi xy ra.

Trc dp l Ging Sinh mt t, c my ngi b con me-x Uol n thm. G da en li xe
cho h nh chn cng bng trong nh bp ca Bel, va n va k lm qu cho ch nghe nhng
tin tc mi nht. "Nghe ni Jocj", g ni, "c ngi da en tn gi Jocj Lil, dn da trng
dng Baptt cp cho ng ta giy php c ging o cho dn nh sut dc sng Xavanna.
Nghe ni ng sp m mt nh th Baptt cho ngi Phi Xavanna. Ln u tin tui nghe ni
n mt nh th cho dn nh...".

Bel ni: "Trc y, tui c nghe ni n mt nh th nh vy Pitbg, ngay trong vng
Vginia ny. Nhng ny, anh c nghe g v nhng v ri lon ca ngi da trng mn ngc
khng?"

", tui nghe ni n trc, c l c l nhng ngi da trng tai to mt ln c cuc hp ln
Philaelphia. H gi n l i hi Lc a ln th nht".

Bel ni l mnh nghe tin . Tht vy, ch ct cng c tin ny trong t Nht bo Vginia
ca me-x Uol ri k li cho ng lo lm vn v bc v cm nghe. l nhng ngi duy nht
bit ch v v c c cht t. Gn y, khi bn vi nhau, c lm vn v bc v cm nht tr
l khng nn cho Kunta bit ci kh nng ca Bel. nh anh bit gi mm gi ming v
t n trnh hiu ting v din t lu lot ti mc khng th ng i vi bt k ai t
Chu Phi ti, song h cm thy anh vn cha th nh gi y l hu qu s nghim trng
bit chng no nu nh me-x nghe mong manh l Bel bit c: me-x s bn pht ch ngay
ngy hm .

Sang u nm sau - 1775 - hu nh mi tin tc t bt c ngun no cng u ni n nhng
pht trin mi ca tnh hnh Philaelphia. Thm ch, qua nhng iu Kunta nghe thy v hiu
c, cng thy r l dn da trng ang tin ti xung t vi nh vua bn kia b bin ci ni
gi l nc Anh. V ngi ta xn xao rt nhiu v chuyn mt ng ch Patrich Henri no
ku to: "Hy cho ti t do hay bt ti cht!" Kunta thch cu chuyn , song anh khng th
hiu lm sao li c mt ngi da trng ni th; i vi anh ngi da trng xem ra t do qu ri
cn g.

Trong vng mt thng, c tin l hai ngi da trng tn l Uylim oz v Pl Rivir phng
nga i bo cho mt ngi no bit l hng trm lnh ca nh vua ang tin v mt ni no
gi l "Comcod" ph hy s sng n tng tr ti y. V chng bao lu sau, ngi ta
nghe ni, trong mt trn c chin "Lchxinhtn", "dn qun" ch mt c mt dm ngi m
git c hn hai trm lnh triu nh. Ch hai ngy sau, li c tin l mt nghn lnh na b h
trong mt trn chin m mu mt ni gi l "i Bnk", "Dn da trng trn tnh ci h h,
ni n bn nnh nh vua mc o mu chy ra n", Luth k "Nghe ni mt phn mu
chy n cng ca dn nh chin u bn cnh dn da trng". Anh ni by gi i n u cng
Ci R Alex Haley
nghe thy l cc ng ch Vginia t ra nghi ngi m n l hn bao gi ht - "k c cc gia
nhn nh nu nm nht".

Vo thng 6, tr v sau mt chuyn i, khoi ch thy mnh oai hn ln, Luth i dc xm n
ti gp mt c ta nn nng ch nhng tin mi nht ca anh. "C mt me-x Joocj Uosinhtn
no c chn u khn mt o qun. Mt cha nh bu ti n nghe u ng c mt ci
n in to tng my bao nhiu n l". Anh ni l cn nghe n c mt s n l Niu Ingln
c th t do gp sc nh bn lnh o ca nh vua 1.

"Tui bit tng i ri!" bc v cm ku ln. "Cnh nh b ko vo vng cht ung mng, y nh
ci cuc chin tranh Php - n n. Ri chng bao lu xong xui, da trng li quay pht v vung
roi nh nh d c!".

"C th khng", Luth ni. "Nghe u c mt s da trng t xng n Quic np mt Hi
chng Ch n l Phinaelphia. Tui rng h n mt s ngi da trng khng tin s kip
dn nh n phi nm n n".

"Tui cng th", bc v cm chm vo.

Nhng mu tin thng xuyn do Bel ng gp, nghe nh ch bn bc trao i vi chnh ng
ch, nhng cui cng, ch tha nhn l nghe trm qua l kha phng n vo bt c khi no
me-x tip khch, v cch y khng lu, me-x cc lc bo ch by bn n u y ri ra
ngoi ngay, v ng ca li sau lng ch; sau ch nghe thy me-x vn kha ca. "M tui th
bit con ngi ny r hn c m !" ch lu bu, v phn n.

"Y ni nhng g trong sau khi kha ca?" bc v cm st rut hi.

", ti nay me-x biu xem chng khng c cch no trnh khi nh nhau vi ngi Anh. ng
on bn chng sp cho nhng tu ln ch lnh sang y. ng biu ring Vginia c
hn hai trm nghn n l v mi lo ln nht l ng nh ngi Anh khch c cnh nh chng
ta chng li dn da trng. Me-x biu mnh trung thnh mi nh vua d bt k ngi no, dng
khng ai c th chu c su cao thu nng".

"Tng Uosinhtn nh khng ny thm ngi da en no vo qun i na", Luth ni,
"dng mt s dn nh t do mn ngc n s rng h cng n mt b phn ca nc ny v
mun chin u".

"R l liu, c cho bn da trng cht kha kh c c khng", bc v cm ni. "Ci m nh
t do qu l in".

Nhng nhng tin tip theo vo khong hai tun sau li cn rung ng hn. Hun tc nmo,
thng c hong gia Vginia, tuyn b tr t do cho nhng n l no ri b n in
phc v trong hm i Anh ca ng ta gm nhng chin thuyn v tu nh c.

"Me-x lng ln ln", Bel thut li. "C ngi ti d tic biu l thun thy bn chuyn em
xing hoc bt giam nhng n l "tnh nguy" l nh gia nhp qun i hoc thm ch ch mi c
ngh - d thng tnh c n nc bt cc v treo c ci ng Hun tc nmo y na".

Kunta c giao nhim v lo n ung cho l nga ca cc me-x mt ta tai, nhn nh nhn
nhc n thm me-x Uol nghin rng nghin li ng ng st kh. V Kunta k li, nhng l
Ci R Alex Haley
l nga m a m hi nh th no mng sn v phi phng trn chng ng di, vt v,
nhng l lm sao mt s me-x phi ch thn li ly xe ca mnh. Mt trong s - anh k vi
mi ngi - l Jon Uol, anh trai ng ch, ngi mua Kunta khi anh c gii xung tu tm
nm trc y. Sau c qung thi gian y, m mi thot nhn ci b mt ng ght n, anh
bit ngay, nhng lo ta th thn nhin vt dy cng cho Kunta, chng t v g l nhn ra anh
c.

"My ng c ny x nm n", bc v cm ni: "Kiu ng ch d y ta c khi no xm cho hi
bn nh. y n khi y nh ra my l ai".

Trong my tun sau , qua l kha, Bel c bit ng ch v cc khch kha va ht hong
va gin d khi nghe tin hng nghn n l Joocj, Nam Carlina v Vginia c gan trn khi
cc n in i theo Hun tc nmo. Mt s ni l h nghe u nh phn ln nhng n l
b trn ch tm ng ln mn ngc thi. Song tt c nhng ngi da trng u nht tr l cn
phi nui thm ch sn.

Ri mt hm, me-x Uol gi Bel vo trong phng khch v chm ri c to ln hai ln mt bi
c nh du trong t Nht bo Vginia. ng ta sai Bel em ch cho cnh n l thy bi v
a t bo cho ch. Ch lm theo li dn v phn ng ca mi ngi cng y nh ca ch - phn
n hn l s hi. "Hi dn da en, cc ngi ch c b cm d m i vo con ng t hy
dit... d chng ta c phi chu au kh hay khng, nu cc ngi b chng ta m trn chy,
nht nh cc ngi s cht".

Trc khi tr li t Nht bo, Bel vo bung ring ng kn ca, nh vn tng ch, c cc tin
khc trong s c nhng tng thut v cc v dy lon ca n l xy ra thc s hoc cn
trong d on. Sau me-x qut mng ch v ti khng mang tr bo trc ba n ti v Bel
khc lc xin li. Nhng chng bao lu, ch li c sai ra truyn t mt tin mi - ln ny l vic
Vin dn biu Vginia ra sc lnh x "t hnh khng c nh th ra ti i vi mi n l
da en hoc n l khc m mu dy lon hoc ni dy khi ngha".

"Th ngha lm sao?" mt lc in hi v bc v cm tr li "L nu anh ni dy, ngi da trng
s git anh m khng gi cha c n!".

Luth nghe ni mt s ngi da trng gi l "ng vin bo th" v mt loi khc gi l "ngi
Ect" ang hp tc vi ngi Anh. "Mi n tn nh nh cnh st qun trng bu ti n Ngi
nmo ph cc n n ven sng, t chy cc i snh v bu s cho dn nh c t do nu
i theo ng ", Luth k l Yoctao v nhiu tnh khc, bt c ngi da en no b bt ngoi
ng ban m u b pht roi v bt giam.

Nm y, L Ging Sinh ch l mt ch sung. C tin l Hun tc nmo sut b mt m ng
hnh hung, nhng nhanh chn chy thot v k hm. V mt tun sau, li thy truyn ti cc tin
ng nga l nmo, vi cc hm i ca ng ta ngoi khi Nofc, ra lnh cho thnh ph
ny phi tn c ht trong vng mt ting ng h. Ri sng ln ca ng ta bt u bn ph, gy
ra nhng m chy d di v phn ln thnh ph Nofc bin thnh tro tn. nhng ch
cn st li, theo li Bel, lng thc v c nc u khan him, dch st n ra, ngi cht nhiu
n ni nc knh o Hamtn Rd ngn ngang nhng xc trng phnh b sng nh dt vo
b. "Nghe ni ngi ta chn nhng xc vo ct v bn", Luth ni. "Mi n trn cc tu Anh,
bao nhiu n nh ang sp cht i v s mt va".

Ci R Alex Haley
Ngm ngh v tt c nhng s kin gh gm , Kunta cm thy rng, theo mt cch su xa
huyn b no , mi au kh ny chc hn phi c mt ngha no , mt l do no , rng
chuyn ny hn l do Cha Ala. Sp ti y, bt c s g xy ti, vi c dn da en ln dn da
trng cng l do Ngi nh ot.

u nm 1776, Kunta v mi ngi nghe tin mt vin tng tn l Conoulix ch huy nhiu tu
y thy th v t nc Anh ti, nh vt qua "sng Yoc", nhng mt cn phong ba ln
nh bt cc tu i t pha, mi chic mt ni. Sau , li thy ni v mt cuc i hi lc a
na, trong mt nhm in ch Vginia kin ngh i tch ri hon ton khi ngi Anh.
Hai thng tri qua, thun nhng tin vt vnh, ri mt hm Luth t tnh tr v v loan bo rng
sau mt cuc mt-tinh khc vo ngy mng 4 thng 7 2, "Tt c nhng ngi da trng tui gp
u qunh c nn! C ci g ni v Xuyn Ngn c Np ! Nghe h bu me-x Jon Haucoc vit
tn mnh to tng tng tng n ni nh vua ch cn ging mt cng nhn thy".

Nhng chuyn sau i ln tnh, Luth tr v, mang theo nhng chuyn nghe lm c l
Baltimo, mt hnh nm "vua" to bng ngi tht c ch ln xe b diu qua cc ph ri qung
vo mt ng la lin hoan, xung quanh l mt m ngi da trng la ht. "Bo cha! Bo
cha!" V Richmnd, sng bn mng hng trng trong khi nhng ngi da trng reo h, vung
uc v nng cc chc tng ln nhau. i dc theo xm n lng l, ng gi lm vn ni: "Ch
c ci g ng cho dn nh reo mng st. Nc Anh hay nc ny, u n da trng tut".

Cui ma h y, mt hm Bel ht h ht hi n xm n bo tin mt khch d tic cho bit
Vin Dn biu va thng qua mt ngh nh, ni rng "sp ly dn nh vo qun i lm lnh
nh trng, thi kn hoc lm qun tin phong".

"Qun tin phong l g?" mt lc in hi.

"Ngha l b y ln trc v cht n ng" bc v cm ni.

t ba sau, Luth mang v mt mu chuyn ho hng k v mt trn chin u ln ngay
Vginia, trong c n l tham gia c hai bn. Gia mt lot n sng ha mai, hng trm
lnh o v Bo th cng mt i phm nhn v lnh da en dn mt lc lng nh hn
gm lnh c-l-nhn" da trng cng nhiu tn n l da en qua mt chic cu nhng mt ngi
lnh n l tn l Bily Flora hu phng nh bt nhiu vn cu vt i, khin qun Anh phi
dng li v rt lui, cu thot i qun thuc a.

"B bt mt ci cu! t hn n mt g nh khe gh gm!" ng c lm vn ku ln.

Nm 1778, khi qun Php tham gia cuc chin v phe thuc a, Bel truyn t li nhng tin
tc ni rng ht bang ny n bang khc theo nhau cho php n l nhp ng, ha s gii
phng cho h khi chin thng. "Bi gi ch cn c hai bang ni khng bao gi cho dn nh
chin u, l Nam Calina v Jocj".

"y l iu hay ho duy nht tui nghe thy ni v mt trong hai bang !" bc v cm ni.

Tuy rt cm ght ch n l, Kunta vn cm thy vic ngi da trng giao sng cho ngi da
en khng th dn ti ci g tt p. Trc ht ngi da trng bao gi cng c nhiu sng hn
ngi da en, cho nn mi c gng ni lon, rt cuc, t s tht bi. V anh lin h ti chuyn
chnh qu hng anh, bn tubp trao sng n cho nhng vua cha, th lnh gian c, ri
Ci R Alex Haley
ngi da en li nh ngi da en, lng ny chng lng kia v xing nhng ngi b thua -
chnh ng bo mnh - em bn lm n l.

C ln Bel nghe thy ng ch ni c ti nm nghn ngi da en, c t do ln n l, tham gia
cuc chin ang tip din, v Luth thng xuyn mang n nhng cu chuyn v ngi da en
chin u bn cnh cc ng ch ca h, Luth cn k v nhng i i ton da en "trn mn
ngc", thm ch c c mt tiu on ton da en gi l "on hn t nc M" "C n cng
i t cng n nh" Luth ni, "Tn n Mitntn". Anh hm hnh nhn bc v cm. "Bc ch
on c ng ta nm g u!".

"My nh ni ci g?" Bc v cm ni.

"ng cng ko v cm! M cng n nc ko n t cht ri y!".

on, Luth m a v ht mt bi ht anh ta c nghe trn huyn. Bi ht d thuc v
chng my chc nhng ngi khc cng ht theo, cn ly que g nhp na. "Chng M ta ci
ch nga ln ra tnh..." 3. V khi bc v cm bt u ko n, m thiu nin xm n bn
nhy ma v v tay theo nhp.

Thng 5 nm 1781 mang n cu chuyn chong ngi v vic bn k binh o ph n
in Mntixel ca me-x Tmat Jefoxn. Ma mng b hy hoi, khoa la b t chy, gia sc
chy tht tn, tt c nga v ba mi n l b bt. "Ngi da trng bu n cn phi ku Vginia",
Luth thut li v t ba sau anh k l dn da trng rt mng v o qun ca tng Uosinhtn
ang tin v . "V trong c v khi nh". Thng 10 mang n nhng tin v cc lc lng
phi hp ca Uosinhtn v Lafayt trt n vo Yoctao, tn cng tng Anh Conoulix. V
chng bao lu, h c bit nhiu trn chin u khc ang din ra d di Vginia, Niu Yooc,
Bc Carlina, Merln v nhiu bang khc. Ri n tun th ba ca thng , tin truyn n
khin cho xm n cng phi reo ln: "Conoulix u hng ri! Chn tranh kt thc! T do
ginh c!".

Luth gi y hu nh khng c th gi ng gia nhng chuyn xe i i v v v c n me-
x cng li mm ci - ln u tin trong bao nm theo li Bel.

"Tui n u cng thy dn nh go to y nh ngi da trng vy", Luth ni.

Nhng theo li anh, nhng ngi n l khp ni hoan h nht l v ngi anh hng c bit
ca mnh. "ng b Bily Flora", va mi gii ng v mang cy sng ha mai trung thnh ca
mnh tr v Nfc.

"Tt c n y!" khng bao lu sau, Bel h ln, gi mi ngi xm n, "me-x va mi biu
tui ngi ta ch nh Philaelphia l th ca Hp Xng Cuc!" 4. Nhng sau , chnh Luth
mi l ngi bo tin quan trng: Me-x Jefxn nu nn mt th o nut gii phng g .
N ni rng cc ng ch c quyn cho dn nh t do, nhng tui nghe thy ni m Quic v
nhng ngi chng ch n n mi n cc nh t do trn mn ngc vn tip tc ku go bi
v o nut ni n cc ng ch khng bt buc phi nm th, tr phi cc ng mun th".

Khi tng Uosinhtn gii tn qun i vo u thng 11 nm 1783, chnh thc chm dt ci m
a s dn chng bt u gi l "Cuc chin tranh by nm", Bel bo mi ngi trong xm
n: "Me-x biu bi gi sp ha bnh ri".

Ci R Alex Haley
"S chng bao gi c ha bnh, chng no cn ngi da trng", bc v cm chua cht ni, "b
chng h chng thch ci g hn l chm git". Bc o nhanh mt nhn cc b mt xung quanh.
"Ri cc ngi xem tui ni c ng khng - i vi cnh nh chng ta, sp ti s cn t hn
trc na".

Lt sau, Kunta v ng lo lm vn ngi bnh thn ni chuyn "Chu thy bao nhiu chun t
khi chu n y. Th n bao nu ri nh?" Kunta khng bit tr li ra sao v iu lm
anh bi ri.

m y, khi cn c mt mnh, Kunta b hng gi lin, cn thn xp thnh tng ng mi hai
hn mt tt c m si nhiu mu v mi tun trng anh vn nht nht b vo chic v bu,
khng n sai. Kt qu cui cng m si cho anh bit khin anh bng hong n ni ng lo
lm vun khng bao gi c bit p s cho cu hi ca mnh. Xung quanh anh, trn nn t
ca cn lu l mi by ng si. Anh tri ba mi t v ma! Ly Cha Ala, iu g xy
n vi i anh? Anh t ngi da trng lu bng thi gian anh sng Jufur. Anh c cn
l mt ngi Phi na khng, hay tr thnh mt g "nh", nh nhng ngi kia t gi mnh?
Thm ch anh c cn l mt ngi n ng na khng? Anh bng tui cha anh, khi hai cha
con thy nhau ln cui, vy m anh chng c thng con no, khng v, khng gia nh, khng
lng bn, khng nhn dn, khng t quc; h nh khng cht qu kh no tn ti thc s i
vi anh na - v cng chng h thy tng lai. Y nh th t nc Gmbia l mt gic m anh
tng thy lu lm ri. Hay l anh vn cn ang ng? V nu th, th liu c bao gi anh thc
gic khng?

Ch thch

1. Nhng s kin nhc n y xy ra trong cuc chin tranh ginh c lp ca M (1776 - 1783).

2. Ngy c lp ca Hoa K.

3. Mt bi dn ca rt ph bin hi cch mng M.

4. Hp chng Quc Hoa K.

Ci R Alex Haley

Chng 57

Kunta khng c th gi ngm ngh nhiu v tng lai, bi v t ngy sau, mt tin n nh cn lc
lm no ng c n in. Sau khi qun trng cnh st ti gp ng ch, ng cht ca bn kn
vi nhau, Bel hn hn k li rng, mt y t gi chy trn b bt v th nhn, di ln roi
qut, rng ngi v ng tu thot cho th khng phi ai khc ngoi g li xe cho ng ch,
Luth.

Lng ln chy ra xm n trc khi Luth kp tu thot, me-x Uol a anh n gip mt vi
qun trng cnh st v gin d hi anh c ng th khng. Khip m Luth th nhn l c.
Mt bng v in khng, me-x gi tay toan nh, nhng khi Luth xin tha ti, me-x li h
tay xung v ng ngy lng l nhn Luth hi lu, nhng git l tc ti tro ln khe mt.

Sau cng, ng ni, rt bnh tnh: "Qun trng, ng hy bt tn ny cho vo tri giam. n k
ti, s em hn ra bn u gi". V khng ni thm na li, me-x quay lng i v i snh, b
ngoi ta nhng ting nc n au n ca Luth.

Nhng li bn tn phng on xem ai s c ch nh thay Luth li xe cho me-x, va khi
ln cha c bao lu th mt m, Bel ra bo Kunta l me-x cn gp anh ngay lp tc. Mi
ngi nhn theo - nhng khng ai ngc nhin - trong khi anh tp tnh bc vo ngi nh theo
sau Bel. Tuy ng ng on ra ti sao mnh c gi n, Kunta vn thy hi rn v anh cha
bao gi ni vi ng ch hoc i qu cn bp ca Bel trong ngi i snh sut trong mi su
nm rng anh n in.

Trong khi Bel dn anh qua bp vo mt hnh lanh, Kunta trn xoe mt nhn sn nh bng ln
v nhng bc tng cao c ph giy. Ch g vo cnh ca ln c chm tr. Anh nghe thy ng
ch ni: "C vo!" v Bel bc vo trong phng quay li vy Kunta, mt thn nhin nh khng.
Kch thc ca cn phng to nh ci kho la khin anh khng th tin c. Sn nh bng g si
nh bng ph y thm, tng treo tranh v thm dt. c, bn gh mu sm sang trng,
cn xng, tt c u nh vc-ni v hng dy sch sp trn nhng gi ng tht vo tng. Me-
x Uol ngi c mt ci bn giy di ngn n du c chp trn bng thy tinh xanh v
ng ta quay li i din vi Kunta, kp mt ngn tay vo gia cun sch nh du.

"Tby, ti cn mt li xe. Anh trng thnh ni ny v ti tin anh l ngi trung thc". i
mt to mu xanh ca ng ta nh xuyn qua Kunta. "Bel ni vi ti l anh khng ung ru bao
gi. Ti thch th v ti cng thy anh c x nh th no" Me-x Uol dng li. Bel l
mt nhn Kunta. "Nh, me-x", anh vi vng ni.

"Anh bit chuyn g xy n vi Luth ri ch?" me-x hi. "Nh", Kunta ni. Cp mt me-x
nheo li v ging ng tr nn lnh lng, cng rn. "Cn thn, ko ti s bn anh i trong vng
mt pht", ng ta ni, "ti s bn c Bel nu hai ngi khng bit iu hn th".

Trong khi h lng l ng , me-x li m sch ra. "Thi c, mai bt u nh xe cho ti.
Ti i Niupo. Ti s ch ng cho n khi no anh thuc". Me-x a mt nhn Bel. "Ly qun
o t t cho n. V bo bc v cm thay chn Tby lm vn nh".

Ci R Alex Haley
"D tha ng ch", Bel ni v cng Kunta i ra.

Bel mang o qun n cho anh, nhng chnh bc v cm v ng lo lm vn sng sm hm sau
ch thn gim st, sa sang cho Kunta ng b xng xnh trong chic qun vi bt h bt, l
phng phiu v chic s-mi vi bng gai. Trng khng n ni no, nhng anh cm thy ci c-
vt en hp bn, m sau h tht gip anh, lm anh c v l l th no y.

"nh xe n Niupo th u phi n ni xa n g c i thng gn ngay ta th chnh
Xpotxivanya", ng lo lm vn ni. " n mt trong dng t tht nn ca dng h Uol lu
i".

Bc v cm - lc ny c bo cho bit nhim v mi ca mnh cng nh ca Kunta - i
quanh anh kim tra ln na vi mt v bc l r rng c hai nt tm trng ca bc: va vui thch
va ghen t. "My bi gi r rnh l mt nh kh c bit, khng cch chi ni khc c. Ch c
bc ng say sa qu y".

l li khuyn khng cn thit i vi mt k - thm ch sau tt c nhng nm thng - vn
khng h thy cht phm gi no trong bt c vic g phi lm cho ngi da trng. Nhng ngay
c nu Kunta c cm thy cht phn khi nh no trc ci trin vng c th t b khu vn li
sau lng m rng chn tri ca mnh - nh cc ng bc Jann v Xalum ca anh lm - th
iu chng my chc cng b qun lt i trong nhng nhim v mi tt bt khn trng ca
anh.

c cc bnh nhn vin n bt c gi no, ngy cng nh m, me-x Uol thng gi
Kunta b nho b nho ra khi lu, ng nga vo xe phng mit, c h n gy c, n
nhng ngi nh i khi cch n in hng bao nhiu dm, xui theo nhng con ng hp,
ngon ngoo khng nhn nhi hn vng nng nng bao quanh l my. Trng trnh, nghing
ng trn nhng vt ln v g, vung roi lia la cho n khi nga th hng hc trong khi me-x
Uol nu cht vo ci gh sau c mi che, Kunta t ra c bit ti cm cng, khin cho hai thy
tr trong mi trng hp u n ch an ton, k c trong dp bng tan u ma xun khi
nhng con ng t bin thnh nh dng sng bn phn trc.

Mt bui sng sm, lo Jon, anh trai ng ch phi nga ti, cung cung bo l v lo bt u
au , mc du tnh ra, phi hai thng na mi n ngy c. Nga ca me-x Jon mt qu,
khng th tr v nu khng c ngh v Kunta nh xe ch c hai anh em v tri ca me-
x Jon va ng lc. i nga ca Kunta nng hng hc v chy qu cng cha kp du i tm
c th cho ung nc th nghe ting tr s sinh khc r ln. Trn ng v, ng ch
cho anh bit l mt a con gi nng nm "pao"27, t tn l An.

V cng vic c nh th tip din. Cng trong ci ma h - thu chy ngc chy xui ti bi y,
xy ra mt nn dch st nn m en, khp ht u c ngi mc, nhiu n ni me-x Uol v
Kunta chy cha khng xu v chng bao lu chnh h cng b st. Nut c nhng liu k ninh
tht mnh gi sc tip tc i, h cu c nhiu sinh mng hn l chu bnh nhn
cht. Nhng i sng ca bn thn Kunta th tr thnh mt chui nha nha quyn vo nhau
khn xit k nhng cn bp trong t tht cc n in, nhng gic ng chp trong nhng tp
lu l hoc trong nhng gc cha c kh v nhng gi ng ng ngi trn xe bn ngoi nhng
tp nh lp xp hay nhng i snh, nghe vng ra vn nhng ting ku au y trong khi i ng
ch ra tr v nh - hay nh thng xy ra hn, tip tc nh xe n ngi bnh sau.

Ci R Alex Haley
Nhng me-x Uol khng phi bao gi cng i vo gia k nguy kch. i khi, hng tun lin
khng c g khn cp hn l nhng t thm bnh thng l ti nh hoc nhng chuyn i
thm mt trong hng lot tng nh v cng tn nhng b con, bn b c n in quanh
quanh trong tm i li ca xe nga. Vo nhng dp - c bit vo ma xun v ma h, khi
cc rung c chi cht nhng hoa, nhng du di v nhng m cy mm xi, v cc hng ro
vn vt nhng cy leo um tm - c xe thng ung dung ln bnh ng sau cp nga hng p
i, me-x Uol i khi ng g ng gt di ci mui en che nng. Khp ch chim cun ct bay
ln v v, chim gio ch lng ng nhy nht, chin chin v chim p mui ru rt. Thi
thong mt con rn nm phi nng trn ng b c xe ang i ti ph m, trn mnh li i
cho yn thn, hoc mt con chim v cnh nng n ri khi ch th cht, ba n d dang ca
n. Nhng hnh nh a thch nht ca Kunta l mt cy si hoc mt cy tuyt tng c n
gia cnh ng; n a tm tng anh tr v vi nhng cy bao-bp ca Chu Phi, vi cu ni
ca cc b lo l: u c mt cy bao-bp ng tr tri, trc y tng c mt lng.
Nhng ln , anh thng ngh n Jufur.

Trong nhng chuyn i x giao, ng ch thng hay n thm b m n in Enfin. Ti gn
- cng nh tt c nhng t tht ca dng h Uol - c xe ln bnh gia hai hng cy to, lu
nm v dng li di bng mt cy c ch trn bi c rng trc nh. Ta dinh th, to hn v
trng sang hn nh ng ch nhiu, chm ch trn mt khu t hi nh ln, chon von bn mt
con sng hp nc chy l .

Trong my thng u lm cng vic li xe, m u bp cc n in khc nhau dn cho
Kunta n - c bit l Hattie Mac, ch bp knh kiu, php php, da en nhnh Enfin - u
gm gm nhn anh bng con mt xoi mi, thi kh kh nh ng t gi on ging ht Bel
n in me-x Uol. Tuy nhin trc t th nh c, cng rn v d dt ca Kunta, khng ai
dm ra mt thch thc anh mt cch trc tip v anh c lng l n k nhn a bt c mn g h
dn cho anh, tr tht ln. Cui cng h cng bt u quen vi cung cch trm lng ca anh v
ti ln th su hay th by g , ngay c ch bp Enfin cng c v xc nh rng anh t
cch tr chuyn v h c ni vi anh.

"Anh c bit anh ang u khng?" mt hm, gia lc anh ang n, ch ta t ngt hi. Anh
khng tr li v ch cng khng ch anh tr li.

"Ci ny y l nh u tin ca dng h Uol Hp Xng Quc. Ngoi h Uol, khng c ai
y ti mt trm nm mi nm!" Ch ni khi n in Enfin c xy dng th ch bng na
by gi, nhng v sau, mt ci nh khc cnh sng c r n, ghp thm vo. "L si ca
chng ti l gch ch bng tu t bn Anh sang", ch ta hnh din ni. Trong khi ch tip tc k
con c con k, Kunta gt g x giao nhng anh ch ly g lm thn phc.

Thi thong me-x Uol n thm Niupo, ni u tin Kunta nhn nhim v nh xe ti; tht
kh m tin rng t n nay, c mt nm tri tri qua. Mt ng ch b c ca me-x sng
ti trong mt ngi nh m Kunta thy rt ging Enfin. Trong khi cnh da trng nh chn
trong phng n th ch bp Niupo cho Kunta n di bp, diu qua diu li vi mt xu cha
kha chic tht lng da mng qun quanh m trn tp d. Gi y, anh l mi n
qun gia u mang mt chm cha kha nh vy. Anh c bit l trong , ngoi nhng cha
kho phng thc n, nh sy, hm p lnh v nhng ch tr thc phm khc, cn c cc
cha m tt c cc phng ln phng nh trong i snh. Tt c nhng ch bp anh gp u i
ng cch no cho nhng cha kha ku xng xng, ra ci iu mnh oai v v c tin cn
Ci R Alex Haley
bit chng no, nhng khng c ai lc ku to d nh ci nh ch ny.

Vo mt ba gn y, ging nh ch bp Enfin, sau khi xc nh rng anh chng k ra cng
ng c, ch p mt ngn tay ln mi ra hiu im lng v dn Kunta rn rn n mt cn
bung nh trong ngi i snh. Vi v ph phang ch ta m ca bng mt ci cha kha tht
lng, a anh vo trong bung v ch vo mt bc tng. Trn by ra mt lot nhng th m
ch ta gii thch l gia huy v con du bc ca dng h Uol, mt b o gip, nhng khu sng
ngn bng bc, mt thanh gm bc v quyn sch kinh ca i t Uol.

Hi lng thy v kinh ngc khng giu ni trn nt mt Kunta, ch tht ln: "C c i t lp
n in Enfin kia, dng m cht chn y". V ra ngoi nh, ch ch cho anh thy ngi m v
tm bia. Sau mt pht ang khi Kunta trn trn nhn vo bia, ch ta hi vi mt v thn nhin
luyn i luyn li thnh thc: "Anh mun bit n ni g khng?" Kunta gt u v ch ta ling
thong "c" hng ch thuc lng t lu: "Tng nim hn thing Ngi i t Jon Uol, con
trai th ba c c ng Jon Uol v c c b Meri Ki, nh c Vginia nm 1635, t Niupo
Paganel, Bckinhgamsi".

t lu sau, Kunta c bit nhiu anh ch em h ca ng ch hin sng ti i Vin vng, cng
thuc ht Xpotxylvanya. Ging nh Enfin, ta i snh y c mt tng lu ri nh hu ht
cc t tht rt c v, theo ch bp i Vin vng ni vi anh, nh vua nh thu ph vo
nhng nh c hai tng lu. Khc vi Enfin, i Vin vng c phn nh b - nh hn cc t tht
khc ca dng h Uol - song bt k Kunta c nghe hay khng, ch bp cho bit l khng nh
no c hnh lang ca vo rng bng hoc c cu thang trn dc nh y.

"Anh khng ln gc c, dng anh cng nn bit trn y chng ti c dng ci ging bn ct
c trng, cao n ni phi bc thang v bn di l ging tr con c bnh xe ln. M ti ni
cho anh nghe iu ny na: tt c ging, gch l si, x nh, bn l ca, mi th chng ti c
y u do bn n nh lm ht".

sn sau, ch ta ch cho Kunta nh dt vi u tin m anh thy v gn y l khu n l - gn
ging nh ch anh - m di l mt ci ao v xa hn na l mt ngha a n l. "Ti bit anh
khng mun thy ci ny", ch ta ni, c c ngh ca anh. Anh t hi: Liu ch ta c bit
lun c rng mnh ly lm l v bun bit bao khi nghe thy ch - cng nh bit bao ngi da
en khc - lun mm ni "chng ti", lm nh ch l ch ci n in ang da vo m sng,
ch khng phi ngc li.

Ci R Alex Haley

Chng 58

"Lm sao m my thng qua, me-x li nng n gp ci lo anh trai v tch s y th nh?" Bel
hi vy, sau chuyn i n n in me-x Jon tr v "Ti c ng hai ngi , h ch thng
yu g nhau".

"Tui xem d me-x m m mn ci con gi con ca h", Kunta mt mi ni.

"Con b qu c khu tht", Bel ni. Sau khi t l dng li mt lt, ch ni thm: "Ti rng me-
x thy mmzes An ging a con gi mt ca me-x".

ngh khng h n vi Kunta, anh vn thy kh m cho rng tubp cng l nhng con
ngi tht s.

"n thng 11 ny, n va y tui ti phi khng?" Bel hi. Kunta nhn vai. Anh ch bit rng
ci vic chy i chy li gia hai n in ch t cy nhng vt ln trn ng v lm chai mng
anh ra thi. Mc d anh chng a g g li xe Ruxby mt quu quu ca me-x Jon, anh ni vi
Bel rng anh vn hi lng khi ng ch mi anh trai n chi tun trc thay i i mt cht.

Hm y, khi tm bit, Bel nh l nom me-x cng sung sng chng km a chu gi nh, me-
x tung n ln trn khng ri li ly, la ht reo ci, trc khi trao tr n cho m n trn
xe. Lc y Kunta khng nhn xt, m anh cng bt cn - v anh khng hiu ni ti sao Bel
li ch th.

My ngy sau, mt bui chiu, trn ng v sau cuc n thm ti nh mt bnh nhn ca me-
x Uol mt n in cch Niupo khng bao xa, ng ch sng ging nhc Kunta l anh va i
qu mt ch ng l phi r. Kunta nh xe m khng nhn thy g, bi l anh qu bng
hong v nhng iu va thy t tht ngi bnh. Trong khi lm bm xin li v vi v quay xe
tr li anh vn khng sao gt ra khi tm tr ci hnh nh ngi ph n nng n, da rt en c
v nh ngi Ulf m anh trng thy sn sau. Ch ta ngi trn mt gc cy ct, c hai bu
v to thn thn trt ra, im nhin cho mt a b da trng b mt bn v mt a b da en
b bn kia. i vi Kunta, l mt cnh va gh tm va k l, nhng sau , khi anh k li
cho ng lo lm vn nghe, ng c bn ni: "Ch c my me-x Vginia m khng b mt
ngi v da en, hoc t nht cng c mt ngi v da en nui".

Mt iu Kunta thy qu thng xuyn cng khin anh gh tm gn nh th - ci kiu tr "chi"
s nhc din ra cc n in anh ti thm gia bn "nhc" da trng v da en cng la tui.
Bn tr con da trng dng nh khng thch g hn l sm vai "me-x" gi v nh bn tr da
en hoc chi "ci nga" bng cch tro ln lng ti kia, bt chng lm ngm b quanh. Chi
tr "trng hc" th bn tr da trng "dy" bn da en c v vit, tha h bt tai v tht mng
chng l "ngu n". Tuy nhin, sau ba n tra - lc bn tr da en phi cm nhng cnh l
xua rui cho me-x v c gia nh - m con nt da trng v da en li cng nm ln ra chiu
ng tra vi nhau.

Sau khi thy nhng iu , bao gi Kunta cng ni vi Bel, vi bc v cm v ng lo lm vn
rng v d anh c sng ti mt trm v ma anh cng khng sao hiu ni dn tubp. V h u
Ci R Alex Haley
ci bo anh rng cc th - v cn hn th na - h thy sut i ri.

i khi - h ni vi anh - bn "nhc" trng v en ln ln bn nhau, tr nn rt gn b keo sn.
Bel nh li c hai ln ng ch c mi n cha cho nhng a con gi da trng m m khi
my a bn da en chi vi chng sut t b b bn i v mt l do no . Me-x Uol cho cc
me-x v b m kia bit l ni su bnh ca con gi h trm trng n mc chng c th cng
ngy cng yu i m cht, nu khng mau chng tm v mua li nhng a bn gi nh kia cho
chng.

Bc v cm ni c hng l hng l nhc en hc chi v cm, clavxanh hoc nhiu nhc c
khc bng cch nghe v quan st trong khi bn bn chi da trng ca chng c s dy bo
ca cc thy n do cc me-x giu c thu t bn kia b bin sang. ng lo lm vn k rng
ci n in th hai mua c, c mt thng b da trng v mt thng b da en cng ln ln
vi nhau, v sau cu ch ko lun c a bn en ca mnh vo trng Trung hc Uylim v
Meri. "Me-x x ch xch x t no, dng b m bu: " n thng nh ca n, n mun x x
mc n!" V v sau, khi thng nh v, n k vi bn ta xm n n c i cu m khc mang
theo nh nm y t, ng nun cng mt phng. N bu c i nn cc cu m mang nh ti
np, ri sau cuc nhau xem nh ca ai hc c nhiu nht. Ci thng nh n in no
khng phi ch bit c bit vit, m cn c x ngh ra c nhng bi th na, n c th m
n dng ci ca n g bn n hc tng tung hc . No b bn i vo ci n . Ch bit bi gi
n ra sao?".

"N hng cht l may", bc v cm ni. "B chng dn da trng ng mt t l "tnh nguy" ngay
mt thng nh d th d b p mu toan ni dy, hoc khi ngha mt ni no . Bit
nhiu qu c li lc g u, ng d tui bu ci thng ngi Phi ny khi n bt u li xe cho
me-x. C ng ming, m tai l cch hc hi tt nht...".

Chng my lu sau, Kunta thy ra nhng li qu ch l bit bao, khi me-x Uol mi mt
ngi bn cng i xe t n in ny sang n in khc. Tr chuyn vi nhau nh th khng
c Kunta - v ni nhng iu m ngay c nu h khng bit c mt ngi da en ngi
ngay trc mt, anh cng cho l k l - h phn nn l m n l g si bng ra khi ht
bng tay chm n pht nn, trong khi nhu cu v vi bng ngy cng tng ln nhanh chng.
H bn v ci tnh hnh cng ngy cng t l ch c nhng ch n in ln nht mi tin
mua n l vi gi ct c m bn bun n l v nhn vin cc tu mi n i.

"Nhng v nh c tin mua, th cng ng cng lm vn ch chng gii quyt c g",
ng ch ni. "Cng c nhiu n l, cng d c c cho chng gy phin lon bng cch no ".

"L ra ta khng nn chng mang v kh nh nhau vi ngi da trng trong chin tranh", bn
ng ta ni. "By gi, ta mi thy hu qu!" ng nay ni tip k chuyn mt n in ln gn
Friirichbg, mt s cu binh n l b bt ngay trc khi mu mt cuc ni lon, ch do
mt hu gi nghe phong thanh v nc mt ngn nc mt di, ln tu vi b ch. "Bn chng
c sng ha mai, li hi, inh ba, chng lm c gio mc na", bn ng ch ni. "Nghe ni m
mu ca chng l: ban m git v t ph, ban ngy ln trn, v khng ngng di chuyn. Mt
trong nhng tn u ng ni chng cng d kin n chuyn hy sinh, nhng khng chu cht
trc khi lm c nhng iu m chin tranh chng minh rng chng c th lm cho ngi
da trng bit tay".

Ci R Alex Haley
"Chng c th lm ph nhiu sinh mng v ti", anh nghe thy ng ch nghim ngh p vy.
Me-x Uol tip tc ni l c u rng hn hai trm v n l dy lon n ra k t
khi nhng chuyn tu mi n u tin ti y. "Hng bao nm, ti bo nguy c ln nht ca
chng ta l s n l ang i n ch ng hn ngi da trng".

"Anh ni ng!" ngi bn tht ln. "Chng cn bit ai ngay, ai gian na, n xun xoe, ci nnh
y, ri li rp tm ct c mnh ngay y. Thm ch n ci m ngay trong nh mnh. Dt
khot khng th tin c a no trong bn y. Ci ngay trong bn cht ca chng".

Ngi ngay ngn, lng thng un nh tm vn, Kunta nghe thy ting ng ch ni: "L mt bc
s, ti tng hn mt ln thy nhng ci cht ca ngi da trng m... thi, ti ch i vo chi
tit lm g, c iu l ti thy mt s trng hp ng ng lm, ch xin ni th thi".

Hu nh khng cm thy dy cng trong tay, Kunta khng th hiu c lm sao h li v
mt cch k l n th, dng nhu khng h bit c anh y. Tm tr anh xo ln ln nhng
iu m chnh anh cng nghe thy trong gn hai nm tri li xe cho me-x. Anh nhiu ln
nghe thy nhng chuyn x xo v cc u bp v hu gi xn xt ci v ci gp ngi trong
khi dn cho ch nhng mn n c cha nhng cht thi ca chnh c th h. V anh c k
v cc ba n ca ngi da trng c ln nhng mnh thy tinh nghin nt hoc thch tn, hoc
nhng th thuc c khc. Anh cng c nghe chuyn v nhng hi nhi da trng t dng b
hn m mt cch b him ri cht, m khng sao thy du vt chic kim mng do cc hu gi
cm vo da u mm mi ca chng ch dy tc nht. V mt ch bp ch cho anh thy
cn lu c ca mt ngi v lm b thng nng mt cu m d thi nh ch ta, sau ch
n n nn thn v b bn i.

Kunta cm thy ph na da en y cn bng bnh v qut khi hn nam gii. Song c l
ch l b mt, v v vn ny, ph n thng trc tip v c nhn hn, h thng bo th
nhng ngi da trng lm hi bn thn h. n ng th c xu hng kn o hn v t nhm bo
th c nhn hn. Bc v cm k cho Kunta nghe v mt tn gim th da trng b cha mt c
gi da en treo c ln cnh cy, sau khi bt qu tang hn hip con gi mnh, song nguyn nhn
thng xuyn nht to thnh mi la thc y ngi da en bo ng chng ngi da trng, l
nhng tin tc v ti c tn khc ca ngi da trng hay v cc cuc ni lon ca n l v nhng
iu tng t nh th.

ch ca Uol, cha bao gi c ni dy hoc thm ch bt c s bin g, song ngay ti ht
Xpotxylvanya ny, Kunta tng nghe ni v mt s ngi da en giu sng ha mai cng
nhng v kh khc v th s git me-x hoc b m, hoc c hai, v chm la t n in. V
c mt s ngi trong m cng lm vic vi anh thng hp kn bn v mi iu xu, tt xy
n vi dn n l nhng ni khc v cn nhc xem c th hnh ng nh th no gip h,
nhng cho n nay, mi ch l bn sung.

Kunta cha bao gi c h mi tham gia - anh ngh c l h cm thy, vi ci chn ct, anh s
chng gip ch g c cho h nu c mt cuc dy lon thc s . D h gt anh ra ngoi v l
do g, anh cng cm thy nh th l ng. Tuy mong cho h may mn trong bt c cng cuc g
h quyt nh tin hnh, Kunta vn khng tin rng mt cuc khi lon c th thnh cng trc
nhng lc lng i ch p o nh vy. C th, nh me-x Uol ni, t lu na ngi da
en s ng hn ngi da trng, song khng bao gi bp c h - vi chng nng, dao bp
v sng ha mai ly trm c em chng vi nhng o qun tp trung ca nc da trng v
Ci R Alex Haley
nhng c i bc ca n.

Nhng Kunta cm thy k ch t hi nht chnh l bn thn h. Ngoi mt s thanh nin qut
cng, i a s n l thuc loi ngi lm ch th nhng g bn ch mong i h, thm ch
khng cn phi bo; ci loi ngi m bn da trng c th v thc s ph thc sinh mng ca
con ci chng; ci loi ngi cam chu nhn i ng khc khi tn n ng da trng li v h vo
nh cha c kh. Do, ngay ti ci n in nay, cng c mt s m anh dm chc nu me-x
b y khng cn canh gi, mt nm sau tr li vn s thy h vn nguyn lm vic nh
thng. Chc chn khng phi v h tha mn; trong ni b, h vn phn nn lun ming.
Song chng bao gi c qu mt dm ngi dm phn khng, ni chi n chng li.

C khi anh ang tr nn ging h cng nn, Kunta ngh. Hay c l n gin l anh ang ln
ln? Hay anh ang gi i? Anh chng bit na; c iu anh bit chc l anh mt ci ho hng
u tranh, bay nhy v anh mun c yn thn; anh mun lo ly thn mnh. Nhng k khng
bit lo ly thn mnh, rt cc s i n ch cht.

Ci R Alex Haley

Chng 59

Ng g ng gt di bng mt cy si trong sn sau ca mt n in ni me-x ti cha bnh
cho c mt gia nh b st, Kunta git mnh thc gic khi ting t v bui chiu t gi nhng
ngi n l ngoi ng tr v. Anh cn ang di mt cho tnh ng th h ti sn. Ngc mt
ln trong khi h tt qua, trn ng i ra ry n ba chiu, anh nhn thy c khong t hai
mi n ba mi ngi. Anh nhn li ln na. C l anh cn ngi ng hay sao y, nhng qu
tht c bn ngi trong bn h - mt n ng, mt ph n v hai a con trai tui thiu nin -
l dn da trng.

"Ta gi h l dn da trng lm vic theo giao ko", ch bn nu bp gii thch vy, khi anh by
t ni kinh ngc ca mnh vi ch, my pht sau. "H ly ln bi gi l lc khong hai thng.
L l mt gia nh lu tn bn kia b lc ln. Mng-x chi tin cho tu h sang ly, cho ln
h phi lm l l cho mng-x by lm tr l. Sau , h t do d mi ngi da trng khc".

"H sng xm n ?" Kunta hi.

"H c lu ring cch ch chng ti mt qung, dng lem nhem d bn ti. V ra lm lng,
cng ch c sng siu vo dt lt d cc lu khc thi. V h cng n li x khc g".

"H ra sao?" Kunta hi.

"H c bo bo thn mnh dng m cng n thi. Khng ging d ta, dng m lm phn s mnh
ln li ln chn v khng gy s vi ai c".

Kunta c cm gic nhng bch n ny cn khm kh hn phn ln nhng ngi da trng t do
anh thy trong nhng chuyn i tua thm bnh ca me-x. Thng thng, c t va ngi
ln va tr con chui rc chng ng ln nhau trong nhng tp nh mt gian trn nhng vt t
hoc t vng m ly nh bng bn tay, h lm li sng mt cuc sng bn hn n ni
nhng ngi da en a rn t mt bi ht v h ci vui vi nhau: "i, ly Cha, ng
cho con lm kip da trng ngho hn, th c lm dn nh cn hn". Tuy cha bao gi thy tn
mt, song Kunta nghe ni mt s trong bn da trng y ngho n ni phi n c t. C
iu chc chn l h qu gy tht, ch c da bc xng, v khng my ai - k c bn "t nhau" -
cn rng c. V ngi h hi hm nh th h ng ln vi by ch mnh y b cht m nhiu
ngi trong s lm th tht. C gng th bng ming trong khi ngi trong chic xe u bn
ngoi dy ln ca h, i me-x cha chy cho mt bnh nhn no mc chng hoi huyt
hoc chng phung in, nhn m ph n v tr con cy ba, n g, trong khi cnh n ng
nm di di mt gc cy vi mt chic v nu nu ng ru cng l ch, gi ly gi , Kunta
thy kh d hiu l ti sao cc me-x ch n in v thm ch c nhng n l ca h li ch
giu v mit th h, gi h l " cn b da trng li nhc, v tch s, khng ng k".

Thc ra, v phn anh, l mt miu t lng v nhng k v o tr tro n mc c th
phm mi ti li chng li nhng tiu chun php tc m c n ngi Hi gio c u c bng
b nht cng vn tun th. Trong nhng chuyn i vi me-x n cc th x ln cn, ln no
anh cng thy hng by nhng ngi nh vy i rng xunh quanh ta th chnh hoc tim ru
ngay c vo bui sng - mc nhng b qun o thi xc x, nhem nhuc du m v m hi,
Ci R Alex Haley
nng nc mi thuc l hi x m h ht lun ming, tu ng c ci mn "chp trng" trong nhng
ci chai b trong ti, ci ha h v cc cn tht lc ln nhau trong khi qu bt xung t trong
nhng ng hm chi bi ty v xc xc n tin.

n gia chiu th h hon ton ha di: say kht, ht ng ng, nhy cng nh in t u
ph n cui ph, hut so v cht nh gi nhng ph n i ngang qua, ci nhau v vng tc
om sm, v cui cng xoay ra gy s nh nhau, mi u ch y hoc thi - trong khi nhng
m ng gm nhng k cng nh h xm li xung quanh c v - ri kt thc bng cc
ming cn tai, mc mt, vo h b, bng nhng vt thng m mu hu nh bao gi cng
phi cy n s cp cu ca me-x. Kunta cm thy ngay c nhng th d qu hng anh
cng cn c phm gi hn m sinh vt ny.

Bel lun lun k chuyn v nhng ngi da trng b pht roi v ti nh v v b x t mt nm
v hip dm. Ch cng hay k chuyn ngi n m hoc bn cht ngi kia, ti ny b x su
thng lm n l. Song d h c snh dng bo lc vi nhau bao nhiu i na, th kinh nghim c
nhn vn cho Kunta bit rng h cn thch dng bo lc i vi ngi da en hn th. Chnh
mt m ng nhng ngi da trng ngho - c nam ln n - la , giu ct v thc que vo
ngi anh cng cc bn cm b gii t con xung ln xung. Chnh mt gim th da trng ngho
qut roi tha sc ln lng anh n in me-x Jon. Chnh bn truy bt n l thuc loi "cn
b da trng ngho hn" ly vic cht chn anh lm vui thch n th. V anh tng nghe
ni v nhng ngi chy trn b bn "tun cha tun b" tm c, chng khng cho h la chn
m tng c h v n in c sau khi hnh h thn tn ma di khng cn nhn ra c na - v
thin dng vt. Anh cha bao gi c th hnh dung ra ni ti sao nhng ngi da trng ngho
li ght ngi da en n nh vy. C l, nh bc v cm ni vi anh, l ti bn da trng
giu; bn ny c tt c nhng g m h khng c: ca ci, quyn lc v ti sn, k c nhng n
l c cho n, cho mc, cho nh , trong khi h phi vt ln sng cn. Nhng anh khng
th cm thy thng hi h cht no, m ch gh tm su sc, mt ni gh tm tr thnh gi
bng cng vi nm thng tri qua, bi l mt ci ru do mt k trong bn h vung ln vnh
vin kt liu mt ci g m i vi Kunta cn qu gi hn c chnh cuc i anh: nim hy vong
c t do.

Vo cui ma h nm 1786 y, Kunta t trn tnh tr v n in vi nhng tin tc lm anh
trn ngp nhng cm gic xo trn. Dn da trng t tp mi gc ph, vung nhng s Nht
bo v si ni bn tn xung quanh mt cu chuyn ng trong , v vic mt s ngy cng
ng ngi Quic khng nhng khuyn khch bn n l chy trn nh h tng lm trong
nhiu nm, m gi y cn gip , che giu v hng dn bn chng i ln min Bc an ton
na. C dn da trng ngho ln cc me-x u lng ln ku go trng pht bng cch bi hc n
ri trt lng v thm ch treo c bt k tn Quic no d ch b tnh nghi l c nhng hnh
ng phn nghch nh th. Kunta khng tn l nhng ngi Quic hoc bt k ai khc c th
gip c ng o n l trn thot, v sm hay mun, ri nhng ngi ny cng n b bt
thi. Song, c nhng ngi ng minh da trng - cng phi cn n h ch - u phi l iu
thng tn v ci g khin cho bn ch n hong ht n th, t khng th l iu xu.

m hm y, sau khi Kunta k cho mi ngi trong xm n hay nhng iu anh trng thy
v nghe thy, bc v cm bn ni rng tun trc, n cho mt cuc khiu v tnh, bc thy
"dng ci mm h hc" khi bc dng tai nghe lm mt tay thy c nh to th l vi mt nhm
in ch b v bn chc th ca mt ph h Quic tn l Jon Plin ban b t do cho hn hai
Ci R Alex Haley
trm n l ca mnh. Bel n chm cng gp chuyn l ch va nghe lm thy me-x v mt s
khch d tic chua cht bn v vic ch n l mi b th tiu mt bang pha bc gi l
"Maxtauxt" v c tin n rng nhng bang khc gn cng lm nh vy.

"Th tiu ngha l th no?" Kunta hi.

ng c gc vn tr li: "Ngha n mt ngy kia, tt c cnh nh chng ta s c t do!".

Ci R Alex Haley

Chng 60

Ngay c nhng lc khng chng kin hoc nghe thy chuyn g tnh k cho mi ngi,
Kunta cng thy khoi ngi vi h quanh ng la trc lu bc v cm. Nhng gn y, anh
bng nhn ra l mnh b t thi gi chuyn tr vi bc v cm - m c thi bc l l do duy
nht khin anh c mt - hn l vi Bel v ng gi gc vn. ng ra, khng phi hai ngi
lnh nht vi nhau, nhng ch v tnh hnh khng nh trc na v iu lm anh bun
bun. Vic sp t bc v cm cng ng nhim v lm vn ca Kunta khng lm cho h gn
nhau hn, mc du cui cng, bc cng xoay s u vo y. Song iu m xem chng bc
khng th lm quen c l chng bao lu Kunta bt u th chn bc vi t cch l ngun
tho tin nht ca n in v nhng chuyn bn ngoi.

Khng ai c th phn l bc v cm tr nn ngm ming, nhng cng ngy, nhng c thoi tr
danh ca bc cng ngn bt v cng tha i; v bc hu nh khng ko n cho h nghe na.
Mt bui ti, sau khi thy bc trm lng khc thng, Kunta nu ln nhn xt y vi Bel, bn
khon khng hiu mnh c lm hoc ni iu g lm bc mch lng chng.

"Anh ng c tng ho!" ch ni vi anh. "Hng thng nay, bc v cm chy ngc chy xui
khp tnh ko n cho ngi da trng. Bc mt r ra cn hi sc u lin thong ci mm d
mi khi, d th tui thy li tt y. V bi gi c ln no n ko n cho cc cuc lin hoan hi
h n ca ngi da trng, mi m bc kim c mt -la ri. D me-x c ly ca bc
mt na, bc v cm cng gi li cho mnh c by mi lm xu, cho nn ti g bc phi chi
n cho cnh nh na - tr phi anh mun lm cuc quyn gp, xem th bc c chi kim
dm xu chng".

Ch ngc mt ln khi bp l xem Kunta c mm ci khng. Anh khng h mi. Song gi d
anh mm ci th hn ch s lng tng. Ch mi ch thy anh mm ci c c mt ln - khi anh
nghe ni mt ngi n l m anh quen mt n in gn y trn thot an ton ln mn Bc.

"Tui nghe biu bc v cm nh dnh dm nhng g bc kim c mua li t do t tay me-
x", ch ni tip.

"n lc bc kim c tin lm th", Kunta nghim trang ni, "th gi qu ri, ch
cn sc m ri khi lu na". Bel ci r ri n ni t na ng vo ni xp.

Nu nh bc v cm khng bao gi kim tin chuc li t do, th khng phi l do thiu
c gng, Kunta xc nh nh vy sau khi nghe bc chi n ti mt cuc lin hoan vo mt m
sau khng lu. Anh me-x xung xe v ang ni chuyn vi cc li xe khc di mt
gc cy ngoi bi c ti, th ban nhc - do bc v cm ng u, m y r rng bc mt trng
thi ho hng him thy - bt u chi mt iu v quay trn Vginia si ni n mc c nhng
ngi da trng cng khng gi yn chn c.

T ch mnh ngi, Kunta c th trng thy bng nhng cp tr trung quay cung t phng ln
ra ngoi hin qua mt ca, ri li vo qua mt ca khc. Kt thc khiu v, mi ngi ng
thnh hng bn mt ci bn di rc r nh nn v y t thc n n mc c mt nm rng,
xm n cng khng c chng ny. V khi bn h n y t - c con gi bo ca nh ch
Ci R Alex Haley
tr li ti ba ln ly thm - ch bp bn cho mang ra mt khay thc n tha v mt v nc
chanh cho cnh li xe. Tng me-x sp sa ra v, Kunta ngu nghin mt ci cng g v mt
th bnh ngt dnh dnh thm ngy rt ngon m mt tay li xe gi l "bnh kem di". Nhng cc
ng ch mc com-l trng vn ng quanh qun, bnh thn chuyn tr hng ting ng h, tay
cm x-g di khoa khoa lm iu b, thnh thong li nhm nhp nhng cc ru vang, lp lnh
trong nh sng ca cy n chm treo trn u, trong khi cc b v, lng ly trong nhng chic
o di p, ve vy m xoa v che qut ci iu.

Ln u tin a me-x n mt trong nhng "cuc hoa he hoa si nh nh" y - nh Bel
thng gi - Kunta ngp ln vi nhng cm xc tri ngc, knh s, bt bnh, thm mun, khinh
b, say m, gh tm - nhng trn ht l mt ni c n, u bun su sc m anh phi mt gn
mt tun mi hi hi li c. Anh khng th tin rng mt s giu sang k l n th li c tht,
rng ngi ta tht s sng nh vy. Phi mt mt thi gian di v qua rt nhiu cuc lin hoan
na, anh mi v l ra rng h khng sng nh vy, rng mi ci l h o mt cch l lng,
mt th m mng huyn dim ca ngi da trng, mt s di tr h ang ni vi nhau: l ci tt
lnh c th t ci xu m ra, l h c th vn minh vi nhau m khng cn i x nh con
ngi i vi nhng k em mu, m hi v sa m to nn cuc sng c quyn c li h
ang sng.

Kunta tnh chia s nhng ngh vi Bel hoc ng lo lm vn, song anh bit mnh khng
th tm ra li l thch ng bng ting tubp din t. D sao c hai cng sng y c
i v khng th trng mong l h nhn nhng ci nh anh nhn, vi con mt ca mt k
ngoi cuc - ca mt ngi bm sinh t do. Cho nn, nh mi ln ngh v nhng chuyn nh
vy, anh gi kn trong lng - v cht thy mnh c ao ng b c n n th, ngay c sau ngn
y nm.

Khong ba thng sau, me-x Uol - "cng v hu ht dng ai l ng n b kia bang Vginia",
theo li bc v cm - c mi n d cuc V hi ngy L T n m hng nm cha m ng ta
vn t chc Enfin. Ti mun v, nh thng l, me-x vn dng li thm bnh nhn trn
ng i, Kunta nghe thy cuc lin hoan ang din ra rm r trong khi c xe lc cc trn
con ng gia hai hng cy dn n ngi nh ln n m sng chng sut t trn xung
di. nh xe n ca tin, anh nhy xung ng nghim trong khi ngi gc ca me-x
xung xe. Chnh lc by gi anh nghe thy ci . u y, rt gn, mt ngi no ang dng
cnh v gt tay nn trn mt tri bu ging nh trng cm gi l qua-qua, vi mt phong thi
sc nt v mnh lit khin Kunta bit ngay nhc cng l ngi Phi.

Anh ch cn bit ng ngy nh tng cho n khi cnh ca ng li sau lng me-x. Ri Kunta
qung dy cng cho ch b bi nga ang ch v chy vi ht tc m bn chn cn mt
na cho php anh, qunh theo sn nh v qua sn sau. Ting nhc mi lc mt to ln, dng
nh vng n t gia mt m ng ngi da en ang v tay, nhy ma di mt dy n lng
m gia nh Uol cho php m n l thp lm L T n ca ring h. Khng m xa n
nhng ting ku phn n ca h trong khi anh chen ln ly mt li i, Kunta nhy vo gia
vng trng v y ri: mt ngi n ng gy g, tc hoa rm, da rt en ngi xp trn mt t
nh qua-qua gia mt ngi chi mnglin v hai ngi g phch bng xng b. Thy no
ng t ngt, h ngc ln nhn v cp mt Kunta bt gp cp mt ng gi - v mt lt sau,
hai ngi gn nh nhy b li vi nhau, nhng ngi da en khc ng ra ri ci rc rch khi
thy h m chm ly nhau.

Ci R Alex Haley
"A-xalakium-xalam!".

"Malakium-xalam!" 1

Li cho bt ra nh th c hai cha tng ri Chu Phi bao gi. Kunta ru ng gi ra cch mnh
mt tm tay. "Trc nay, tui cha thy bc y bao gi", anh tht ln.

"Tui va c bn n y t mt n in khc", ngi kia ni.

"Me-x ca tui l con me-x ca bc", Kunta ni "Tui li xe cho ng ".

Nhng ngi xung quanh bt u lm bm, st rut mun nhc c tip v r rng l h khng
thy thoi mi trc vic cng khai ph by tnh cch Phi nh vy. C Kunta ln ngi chi qua-
qua u bit l khng nn gy tm l nng n thm cho h na, ko mt ngi no trong
bn c th i mch vi ngi da trng.

"Tui s tr li!" Kunta ni.

"Xalakium - Xalam!" ngi chi qua-qua ni v ngi tr li.

Kunta ng mt lc trong khi nhc li bt u ct ln, on quay pht i, lch qua m ng,
u ci gm - tht vng v bi ri - tr v xe i me-x Uol.

Sut nhng tun sau, tm tr Kunta loay hoay vi nhng cu hi v ngi chi qua-qua. Bc ta
thuc b lc no? R rng bc ta khng phi l ngi Maninka, cng chng thuc bt c b lc
no m Kunta tng thy hoc nghe ni ti c Gmbia ln trn con xung ln. Mi tc hoa
rm chng t bc ta gi; Kunta t hi khng bit bc c bng tui mr by gi khng. V
lm sao mi bn u cm thy bn kia l ti t ca Cha Ala nh? Vic ngi chi qua-qua tho
ting tubp nh ting o Hi chng t bc t ngi da trng lu, c l qua nhiu v ma
ti y hn Kunta na kia. Ngi chi qua-qua ni bc va c bn cho cha ca me-x Uol,
vy trong ngn ny v ma trn t tubp, bc ta u?

Kunta duyt li trong tm tr nhng ngi Phi khc anh tnh c thy - khng may thay, phn
ln u vo nhng lc cng i vi me-x v thm ch anh khng c cch no gt u cho h
ly mt ci, cha ni g n gp g - trong ba v ma lm li xe cho me-x. Trong s ny, c c
mt i ngi rnh rnh l dn tc Maninka na kia. Phn ln nhng ngi Phi, anh ch
thong thy khi nh xe ngang qua cc cuc bn u gi n l sng th by. Nhng sau s vic
xy ra vo mt bui sng cch y su thng, anh quyt nh khng li xe qua bt c ni no
gn cc cuc u gi, chng no c th trnh c m khng cho me-x ng ng thy
nguyn do. Hm y, trong khi xe i qua, mt ph n tr ngi Jla b xing tht ln thm thit.
Ngnh li xem c chuyn g, anh trng thy cp mt m to ca ngi ph n Jla dn cht vo
anh ngi trn chic gh cao ca c xe, ming h hc go ln, cu cu anh. Lng trn ngp mt
ni h thn xt xa, Kunta qut mnh roi ln mng c hai con nga khin chng gn nh chm
hai chn trc ln, lm me-x b xc ngt v ng sau, cn Kunta th hong ln v hnh ng
ca mnh, nhng me-x khng ni g c.

C ln, Kunta gp mt n l Phi trn tnh trong khi ch me-x mt bui chiu, nhng c hai
cng khng hiu ting b lc ca nhau v ngi kia th li cha ni c ting tubp. Kunta thy
dng nh khng th tin c l mi sau hai mi v ma trn t ngi da trng, anh mi gp
c mt ngi Phi khc c th chuyn tr vi anh.
Ci R Alex Haley

Nhng trong hai thng sau, cho n sang ma xun nm 1788, Kunta thy hnh nh me-x
thm ht tt c bnh nhn, h hng b con v bn b trong nm ht - ch tr c cha m ca
chnh ng ta Enfin. C ln, anh tnh xin i php, iu m trc nay anh cha lm bao gi,
song anh bit me-x s hi i u v lm g. Anh c th ni l i thm Liza, ch bp Enfin,
song nh th, me-x c th ngh l hai ngi c tnh g vi nhau, v ng ta c th ni vi cha
m v t li n tai Liza, ri anh s b dy da lng nhng khng bao gi dt ra ni, v anh
bit ch chng vn nhm nhe anh m anh th dt khot khng p li tnh cm , cho nn anh
t b nh y.

Trong s nn nng mun tr li Enfin, anh bt u m bc vi Bel - cng bc hn v ni
anh khng th ni chuyn y vi ch - tha bit ch vn c cm vi mi ci dnh dng n Phi
chu. Anh ngh n chuyn th l vi bc v cm v ng lo lm vn, song cui cng li quyt
nh rng, mc d h t s khng ni vi ai khc, nhng chc h khng th nh gi c tm
quan trng ca vic gp g chuyn tr vi mt ngi cng qu cha t t sau hai mi v ma
ng ng.

Th ri, mt ngy ch nht sau ba n tra, khng h bo trc g c, me-x cho ngi n bo
anh ng nga vo xe i Enfin. Kunta gn nh chm ln khi gh v lao ra khi ca, khin Bel
kinh ngc nhn theo m m.

Liza ang bn bu gia m ni niu xoong cho th Kunta bc vo bp. Anh hi thm sc
khe ch, ri vi v ni thm l anh khng i. Ch nng nn nhn. "Lu khng thy anh", ch
ni, ging m i. Ri mt ch bng sa sm. "Tui nghe ni v anh m ci ngi Phi mi v y.
Me-x cng nghe thy. C my nh ni m me-x, dng me-x khng biu g st, cho nn tui
khng lo". Ch nm ly v bp mnh tay Kunta. "Anh i mt pht thi".

Kunta cm thy mnh sp sa n tung v st rut, nhng Liza thon thot lm hai ci bnh m
kp tht b dy dn, gi li v a cho anh, mt ln na bp mnh tay Kunta trong tay mnh.
on ch dn Kunta ra ca bp, n y, ch ngp ngng. "C mt iu anh khng hi tui, nn
tui cha ni vi anh - m tui l mt nh Phi. C l v vy m tui thch anh n th".

Thy Kunta bn chn mun b i, ch quay ngot v ch tay: "Ci lu c ng khi gh l lu lo .
Hu ht nh, me-x cho i chi hm nay, n ti m v. Ch cn anh phi bo m c xe
trc khi ng ch anh ra thui!".

Tp tnh i tht nhanh v xm n, Kunta g vo ca cn lu xiu vo.

"Ai y?" vng ra ci ging ni m anh vn cn nh.

"A-xalakium-xalam!" Kunta ni. Anh nghe thy ting lt xt ca mt c ng vi v v ca m
toang ra.

Ch thch

1. Li cho nhau ca nhng ngi Arp theo o Hi.

Ci R Alex Haley

Chng 61

V cng l ngi Phi, nn c hai u khng t ra mnh l ngi ch i giy pht ny bit chng
no. Ngi ln tui hn y chic gh duy nht ca mnh mi Kunta, nhng khi thy khch ng
ngi xp di nn t nh th ang mt lng bn no ni qu nh, th bc chi n qua-
qua e hm ra chiu hi lng, thp cy nn trn ci bn siu siu v cng ngi xp xung.

"Tui qu Gana, thuc dn tc Akan. Ngi da trng t tn cho tui l Pompi, dng tn tht ti
l Bteng Bdiak. Tui y lu lm ri. Qua su n in da trng v hy vng y l ci
cui cng, cn ch th no?"

C bt chc cch ni ngn gn ca ngi Gana ny, Kunta k cho bc ta v t nc Gmbia,
v vic anh l ngi Maninka, v gia nh anh, v vic anh b bt v chy trn nhiu ln, b
cht chn, c ct t cng vic lm vn v by gi l li xe.

Bc ngi Gana chm ch nghe v khi Kunta ni xong, bc ngi ngm ngh mt lc ri mi li
ln ting, "Chng ta u au kh c. Ngi khn ngoan th c m rt ra bi hc t ". Bc
dng li v nhn Kunta, nh nh gi."Ch bao nhiu tui?" Kunta tr li ba mi by v ma.

"Trng ch khng n th, ti su mi su y".

"Trng bc cng khng n th", Kunta ni.

", tui y t trc khi ch . Gi do tui bit i iu tui hc c bi gi. Dng m ch hy
cn tr, cho nn tui ni cho ch nghe. Cc b gi nc ch c k chuyn cho con chu nghe
khng?" Kunta ni c. "Th th tui k cho ch nghe mt chuyn. V cch trng thnh qu
tui".

"Tui cn nh th lnh ca dn tc Akan by tui thng ngi d th no trong chic gh to tng
lm bng rng voi v bao gi cng c mt ngi cm lng che trn u ng. Ri bn cnh l
ngi kiu d thng ngn cho th lnh. ng mun ni g hay ai mun ni vi ng, ch c mt
cch l thng qua ngi . Li c mt ch b ngi di chn th lnh na. Ch b ny tng
trng cho linh hn ca th lnh, v chy tin truyn dng s ip ca th lnh cho dn chng. Ch
b ny mang mt thanh gm dy bn, cho nn ai thy ch ta n l bit ch xc ch l ngi
th no. Nhn ln, tui thnh ch b chy tin trong nhn dn. Chnh l d th ngi da trng
bt ti cch "

Kunta toan ni th ng gi Gana gi tay ln ngn li.

"y cha phi l kt thc cu chuyn. iu tui mun ni ti l: trn chp ci lng ca th lnh,
c khc mt bn tay cm mt qu trng. Ci ny nhm biu ngi th lnh phi dng quyn lc
thn trng d nng trng. V ci ngi lm thng ngn cho th lnh bao gi cng cm mt cy
trng. Trn cy trng c khc mt con ra. Ra nhm biu cha kho cho cuc sng l nhn
ni". Ngi Gana ngng mt lt. "V c mt con ong c khc trn mu con ra . Nhm biu
rng khng vi no chm qua ni mu ra cng rn".

Trong nh nn chp chn ca cn lu, ngi Gana tm ngng, " l iu tui mun truyn t
Ci R Alex Haley
cho ch, iu tui hc c trn t ngi da trng. Ci ch cn bit nht sng y l s
kin nhn - vi mt ci mu cng". Nu Chu Phi, Kunta dm chc con ngi ny phi l mt
kintang hay mt alcala, nu khng phi ch th mt th lnh. Song anh khng bit pht biu
nhng cm ngh ca mnh nh th no v anh ch ngi yn , khng ni g.

"Xem chng ch c c hai th ", cui cng, ngi Gana mm ci ni. Kunta lng tng nh
bin bch, nhng li anh nh b buc cht. Ngi Gana li mm ci, chnh bc cng im lng
mt lc ri ni tip.

" nc tui, h bo nhng ngi Maninka l nhng nh du lch v thng gia c khi". Bc
tuyn b lng l nh th, r rng l ch Kunta ni mt iu g.

Cui cng, Kunta mi ct ging. "Bc nghe ni ng y. Cc ng bc tui l nhng nh du lch.
Nghe dng chuyn cc bc tui thng k, c ng d h khp mi ni. Tui m cha tui c
ln n mt lng do hai bc tui mi lp, cch Jufur xa lm. Tui tnh i La Mch, i Timbuktu
v i Mali v mi ni hai bc tui ti, dng cha c dp th b bt ln".

"Tui bit i iu v chu Phi" bc ngi Gana ni.

"Th lnh biu cc bc thng thi dy tui. Tui cha qun dng li cc bc ni. V tui c gn
dng li vi nhng iu ti nghe c v nhn thy t khi tui y, v tui bit phn ng ngi
bn ta c mang ti y u b bt ln t Ty Phi - sut t nc Gmbia ca ch xung
theo b bin ti Ghina".

Kunta bt u lo l me-x sp sa ra v v d thng anh ng ta phi i v mt pht im
lng tri qua gia hai ngi. Anh ang loay hoay tm c thch hp co t th ng gi ngi
Gana ni: "Qu tht y khng c ai ngi ni chuyn d tui vi ch. i ln ti phi mn
cy n qua-qua m ni nhng iu trong tm mnh. D thng ti chuyn tr vi ch m
khng bit c ch y".

Xc ng su sc, Kunta nhn thng vo mt ngi Gana hi lu, on c hai cng ng dy,
trong nh nn, Kunta nhn thy mnh qun trn bn hai bnh xnguch Liza cho anh.
Anh ch vo v mm ci. "Chng ta n lc no m ch c. Bi gi tui bit ch phi i".
ng gi ngi Gana ni: "Gi nc tui, th trong khi ta tr chuyn vi nhau, tui o mt ci
gai thnh mt vt g biu ch ri."

Kunta ni gi Gmbia th anh o mt ht soi to phi kh thnh vt g ri. "Hng bao
nhiu ln, tui ao c c mt ht soi ging em trng cho nhn ln nhc nh n qu
nh", anh ni.

Ngi Gana trang trng nhn Kunta. Ri bc mm ci "Ch cn tr ch c i ht ging, ch ch
cn c c v gieo ging vo thi".

Kunta lung cung khng bit tr li ra sao, bc nhc cng ngi Gana a mnh cnh tay tri
ra v hai ngi bt tay tri theo kiu Phi, ni s sm gp li nhau.

"A-xalakium - xalam!"

"Malaika - xalam!"

Ci R Alex Haley
V Kunta vi v bc ra, tp tnh i trong hong hn sm dn qua cc tp lu nh khc v
hng v ngi nh ln, bn khon khng bit me-x ra tm mnh cha. Nhng na gi sau
me-x mi xut hin v trong khi Kunta nh xe v nh - hu nh khng cm thy dy cng
trong tay hoc nghe thy ting v nga trn ng - anh c cm gic nh mnh va ni chuyn
vi ng b mr thn yu vy. Cha mt bui chiu no trong i c ngha vi anh hn th.

Ci R Alex Haley

Chng 62

"Hm qua tui thy Tby i ngang, tui h n: "N nh, gh v ngi chi mt nht!" C phi thy
n nhn tui d th no, m thm ch n cng ch ni g na c! C on l th no h?" Bc v
cm hi c lm vn. C lm vn chu khng bit, v c hai bn n hi Bel. "Chu ch r
na, Nu anh m hay lm sao th phi hiu ch l. Thi chu mc k anh , anh lm n l
k!" ch tuyn b.

C n me-x Uol cng nhn thy g li xe ng tin cy v d dt mt cch ng khen ca
mnh dng nh khng ging mi ngy. ng ta hy vng khng phi l giai on bnh ca
mt dch truyn nhim ang xy ra a phng m c hai thy tr u ln vo chy cha, cho
nn mt hm ng ta hi Kunta c thy kh chu trong ngi khng. "Tha khng, me-x",
Kunta vi tr li, cho nn me-x Uol khng quan tm thm na, chng no g li xe vn a
mnh n ni n chn.

Kunta xao xuyn n tn tm can v cuc gp g vi ngi Gana n v chnh s vic y khin
anh thy r mnh sa st bit bao. Ngy li ngy, nm ny qua nm khc, anh tr nn km
kin cng, cam phn hn cho ti khi, rt cuc, anh qun mt mnh l ai - m thm ch cng
khng nhn ra iu na. nh rng anh i n ch hiu hn v ha hp hn vi bc v
cm, c lm vn, Bel v nhng ngi da en khc, song gi y, anh bit rng anh s khng
bao gi thc s l mt ngi thuc bn h c, cng nh h khng th ging anh. Thc vy
bn cnh ngi Gana kia, c bc v cm, c ng lo lm vn, v c Bel gi y u lm Kunta
bc bi. Anh vui mng thy h lnh xa anh. Ban m, nm trn , lng anh qun qui, v x
bi cm gic phm ti v xu h v nhng iu anh xy n vi bn thn. Ci hi anh
thng hay thc gic t ngt trong cn lu ny, bt ln ngi thng dy, bng hong pht hin
ra l mnh khng Jufur, thi y anh vn cn l mt ngi Phi, nhng ln cui cng xy ra
nh vy cch y bao nm ri. Ci hi m nhng hi c v t nc v nhn dn Gmbia l
iu duy nht nng anh, thi y anh vn cn l mt ngi Phi, nhng by gi c khi hng
my thng, anh khng h ngh n Jufur ly mt ln. Vo nhng nm u, khi m mi tn
thng mi n khin anh qu gi cu xin Cha Ala ban cho sc mnh v sng sut hiu
ngn ngnh, ci thi y anh vn cn l mt ngi Phi; bao lu ri k t khi anh cu Cha Ala
cho ng php tc?

Vic anh hc ni ting tubp - anh hiu ra l th - ng mt vai tr ln trong chuyn bin
. Hng ngy chuyn tr bng th ting y, thm ch ha hon anh mi ngh n nhng t ng
Maninka, tr nhng ting vn cn bm chc vo u anh v mt l do no . Thc vy, n
nay - Kunta gin gi nhn thng vo s tht - anh thm ch ngh bng ting tubp na. Trong
v s iu anh lm cng nh ni v ngh, kiu cch Maninka ca anh dn dn nhng ch
cho kiu cch ca nhng ngi da en cng sng vi anh. iu duy nht anh cm thy cn c
th t ho t cht l trong hai mi v ma, anh cha bao gi ng n tht con "n n".

Kunta lc sot tm tr, chc hn cng cn mt phn no khc ca ci bn ng ban u st li
u y m anh c th tm ra c. V n y: anh vn gi c phm cch. Qua tt c mi s,
anh mang phm cch ca mnh nh tng mang nhng l ba xaphi xua ui t ma,
Ci R Alex Haley
mt thi Jufur. Anh nguyn vi mnh, gi y hn bao gi ht, phm cch phi tr thnh
tm l chn gia anh v tt thy nhng ngi t gi l "nh". H chng t bit mnh cht no;
h ch bit g v t tin nh anh tng c dy d t hi nin thiu. Kunta im li trong
tm tr tn tui cc bc tin thn thuc dng h Kint t thi th tc xa nc Mali c qua cc
th h Moritanya, ri Gmbia, cho ch cc bc n anh, ri n bn thn anh, v anh ngh
n mi thnh vin cng la kaf vi anh, ai ny u hiu bit k lng v t tin mnh nh vy.

iu khin Kunta nh ti cc bn thi thiu nin. Thot u anh ch ngc nhin, nhng ri
anh m chong vng khi thy mnh khng sao nh ra tn ca h. Din mo h tr li trong tr
anh - cng vi hi c v h, no nhng khi chy o ra ngoi cng lng nh by chim ht, lu l
h tng mi du khch i ngang qua Jufur; no khi ly que nm nhng con kh ch cha ch che
cho chng thon thot nm tr li, no khi thi nhau xem a no n c su qu soi nhanh
nht. Nhng tha h c gng, Kunta vn khng ti no nh ra tn ca h thm ch khng nh
c ly mt tn. Anh nh thy c la kaf ca mnh tp hp li, cau my nhn anh.

trong lu mnh cng nh khi li xe cho me-x, Kunta bp c ngh. V cui cng tng tn mt
bt u ln lt hin v: phi, Xitafa Xila - cu cu ny vi Kunta xa kia l bn thn nht! Ri
n Kalilu Cont - anh chng rnh m, ui bt con vt theo lnh ca kintang. Xf Kla -
anh chng xin Hi ng B lo cho php lm bn ngoi hn th vi ch ga n.

Gi y, nt mt ca mt s huynh trng bt u hin v v ng thi, c nhng ci tn m
anh tng qun t lu. V kintang l Xila Ba Bpba! V trng t l Kujali emba! Kunta nh
li l tt nghip cho la kaf th ba, hm anh c kinh Koran lu lu, c n ni mr
v Binta phn khi em mt con d bo n t arafang tn l Brima Xxay. Vic nh li c
tt c nhng con ngi khin Kunta trn y vui sng - cho ti khi anh cht nh rng cc
bc huynh trng gi y hn cht v cc bn cng la kaf vi anh Jufur m anh nh
li nh l nhng ch b, nay cng bng tui anh - v anh s chng bao gi gp li h na.
Ln u tin trong bao nm, anh khc rng mi n khi ng lm i.

My ngy sau trn tnh l, mt li xe khc k vi Kunta rng mt s ngi da en t do trn
mn Bc t xng l "Lin hip da en" kin ngh tt c ngi da en - c t do ln n l -
hi hng hng lot v Chu Phi. Ch ngh th, Kunta phn khi, tuy anh vn d bu rng
iu c th khng bao gi xy ra v cc me-x chng nhng ua nhau mua ngi da en m
cn tr nhng gi cao hn bao gi ht. Tuy anh bit bc v cm h nh th li Vginia lm n
l cn hn i Chu Phi lm ngi t do. Kunta vn mun c th bn chuyn vi bc, v bc v
cm dng nh bao gi cng thng tho mi iu cn bit v nhng g ang din ra bt c ni
no, nu nh s vic y c lin quan n t do.

Nhng gn hai thng, Kunta c ch quu quu vi bc v cm cng nh vi Bel v ng lo
lm vn. C nhin, khng phi anh cn h hoc thm ch a thch h n th - nhng ci cm
gic b mc cn c tng mi ln trong anh. n lc tun trng tip theo va khi v anh o no
b mt hn si na vo chic v bu, Kunta cm thy c n khn xit t, ta h anh tch
ri mnh ra khi th gii.

Ln sau trng thy bc v cm i qua, Kunta lp lng, gt u vi bc, nhng bc v cm vn
bc tip nh khng trng thy ai. Kunta va gin va bi ri. Ngy hm sau anh v ng lo
lm vn trng thy nhau cng mt lc v vn i nh thng khng l bc no, ng gi r
sang hng khc. Va pht va chua xt - v vi mt cm gic phm li mi lc mt tng -
Ci R Alex Haley
m y, Kunta i i li li trong lu hng gi lin. Sng hm sau, rng ht sc t ch, anh tp
tnh ra ngoi v i xui xm n n ca cn lu cui tng thn thuc mt thi. Anh g ca.

Ca m. "Mun g?" bc v cm lnh lng hi.

Bi ri nut khan nh c, Kunta ni: "Nhn tin tui i qua gh vo".

Bc v cm nh tot xung t "N nh, bi gi nghe tau ni nh, Tau m Bel, m ng gi bn
v my. V tt c bn tau nht tr rng nu c ci g bn tau khng chu ni, th l mt thng
nh tnh kh tht thng". Bc nhn Kunta chm chm "Tt c ci khng n m my l d th!
My khng m m cng chng lm sao c"

Kunta ng nhn xung mi giy. Mt lc sau, ci nhn ca bc v cm du i v bc ta bc n
sang bn. "My n y, th vo i. Dng tau ni my bit my cn gi rm gi thi ra ln
na th chng ai thm ni m my cho n khi my gi bng ng Bnh t!"

Nut gin v ti nhc, Kunta bc vo lu v ngi xung; v sau mt hi im lng tng nh bt
tn gia hai ngi - m hin nhin l bc v cm khng h c nh chm dt - Kunta c cng
mnh ni n chuyn kin ngh hi hng v Chu Phi. Bc v cm h hng ni l bc bit t
lu v khng c li leo ng c kh nng no chuyn thnh s tht c.

Thy v pht ca Kunta, bc v cm dng nh du i mt cht. " tau ni ci ny tau cuc l
my cha c nghe. Trn mn Bc Niu Yoc, c ci gi l Hi gii phng n l, n m mt
trng cho cc nh t do mun hc c hc vit v mi th ngh".

Kunta thy bc v cm li tr chuyn vi mnh nh c th sung sng nh c ngi n ni hu
nh khng nghe thy ng bn gi ni g. My pht sau, bc v cm ngng ni mt lt v ngi
nhn Kunta, v d hi.

"My c nghe tao ni khng?" cui cng bc hi.

"H?" Kunta ni, t ny n gi anh vn trin min suy ngh.

"Tau hi my mt cu t nm pht ri".

"Xin li tui ang mi ngh"

"Thi c, v my khng bit ng m lng tai nghe, tau by cch cho my". Bc ngi tr
li v khoanh tay.

"Bc c tip tc iu bc ang ni khng?" Kunta hi.

"Bi gi tau qun mt tau va ni g ri. My c qun ci my va ngh khng?"

"Ci khng quan trng u. Ch l mt chuyn lm tui bn c thi m."

"Tt hn l gt phng n i cho khi nhc u - hay l, ni tau hay".

"Tui khng ni c."

"H!" bc v cm ni lm ra v xc phm. "Nu my ngh cch ..."

"Khng can h n bc u. Chuyn ring thi m"
Ci R Alex Haley

Mt tia sng bt u nhoe nhoe ln trong mt bc v cm. Khoan hng ni! Chuyn v mt con
ln b phi khng?"

"Khng c g d th m!" Kunta ni, mt bng lung cung. Anh ngi c ra nn thinh mt
lc, ri ng dy v ni "Thi, tui mun gi lm ri, tui gp bc sau nh. Cm n bc ni
chuyn vi tui".

"ng nhin phi th. Khi no my cn chuyn tr dm ba cu th c bu tau".

Lm sao m bc y li bit nh? Kunta t hi mnh trn ng n chung nga. V ti sao bc
ta c gng hi, p anh ni v ci ? Thm ch Kunta c cho mnh ngh n ci cng ch
l ht sc min cng. Song gn y, xem chng anh hu nh khng th ngh n chuyn g
khc. Ci c lin quan n li khuyn nh ca ng gi Gana v vic trng ht ging ca anh.

Ci R Alex Haley

Chng 63

T lu trc khi gp bc nhc cng ngi Gana, Kunta nhiu ln c mt cm gic trng
tunh trng toang bt k lc no anh ngh v ci iu l nu cn Jufur th gi y, anh hn
c ba, bn thng con trai - cng vi ngi v chng ra. Ci nguyn nhn thng thng
khuy ln nhng suy ngh l, vo khong mi tun trng mt ln, Kunta li thy mt gic m
m bao gi anh cng chong thc gic t ngt trong m ti, ht sc bi ri v ci cht dnh
nhp nong nng va pht ra t ft anh vn cn cng . Sau nm thao thc, anh ngm
ngi hoi, ngh v mt ngi v th t m ch yu v mt iu anh bit l him thy mt xm n
no m mt i nam n thng nhau khng bt u n gin bng cch chung sng lun
vi nhau trong cn lu no tt hn.

C nhiu l do khin Kunta khng mun ngh n ci mc i v chng phi nhy qua cn chi
28 mt tc l m tn trong cc m ci), trc chuyn ly v. Mt l, chuyn hnh nh li
bao gm mt cc ngi lm chng xm n, iu m Kunta thy l bch i vi mt dp long
trng nh vy. Trong mt s trng hp c nghe k li, c nhng gia nhn sng i c a
n trc mt nh truyn gio da trng no , nhc i nhc li nhng li th nguyn, vi s
chng kin ca me-x v b m, nhng y l mt nghi thc v o. Nu mun ci ai theo
bt c cch no gi l nghe tm c, i vi mt ngi Maninka th tui thch ng ca c
du phi l t mi bn n mi su v ma, cn ch r th khong ba mi. V trong nhng
nm anh trn t ngi da trng, Kunta cha h thy mt n da en no t mi bn n
mi su tui - hoc thm ch t hai mi n hai lm - m anh khng coi l va n n ngu si
va hay ci n v li; c bit vo nhng ngy ch nht hay trong nhng dp hi h, cc
c li nh phn bi mi khin anh thy cng ging m ngi nhy tang ma Jufur thng
trt tro y ngi.

Cn nh m ph n t hai mi ln m Kunta i n ch quen bit, phn ng u l
u bp cc i snh ng, ni anh thng nh xe cho me-x Uol ti, chng hn nh Liza
Enfin. Thc t, trong tt c bn h, Liza l ngi duy nht m anh mun gp. Ch ta khng c
bn v vi Kunta, ch l nhng du hiu t r ni mong mun - nu khng phi l khao
kht bi hi - c gn b cht ch hn nhiu, nhng anh cha bao gi p li, mc du vn
thm ngh ti iu . Hn anh s xu h n cht nu nh, cch no , ch c th ng ng
on, d ch hi mang mng, rng chnh v m thy ch m hn mt ln, anh tnhdy vi ci
cht dinh dnh kia.

Gi d - y l ni gi d thi - anh ly Liza lm v, Kunta ngh. Th c ngha l, ging nh bao
cp v chng khc, h s phi sng ring r, mi ngi n in ca ng ch mnh. Thng
thng, chiu th by, ngi n ng c cp giy thng hnh i thm v, chng no anh
ta nht nht trung thnh tr v trc bui ti ch nht ngh ngi sau cuc hnh trnh thng
thng l xa, trc khi tr li lm vic vo sng sm th hai. Kunta t bo l anh khng mun
c v khng sng cng mt ch vi mnh. V anh t nh vn th l gii quyt xong.

Song tm tr anh, ta h nh t ng, vn tip tc ngh v chuyn . Do tnh tnh Liza bo lo
ni lun ming, t ht tt c, m anh th li thch c nhiu th gi c yn tnh mt mnh, cho
Ci R Alex Haley
nn vic h ch c gp nhau vo cui tun c l li l mt iu hay. V nu anh ly Liza th
khng l no h li phi sng nh bao cp v chng da en khc lun lun s mt trong hai
ngi, hoc c hai, c th b em bn, v xem ra me-x rt hi lng v anh, cn Liza thuc s
hu ca cha m me-x, r rng h cng qu ch. Vi quan h gia nh nh th, chc khng th
no xy ra ci kiu va chm i khi ko ging hai ng ch vo cuc, thm ch i khi khin mt
hoc c hai me-x i n ch cm cuc hn nhn na.

Mt khc, Kunta ngh...anh c lt i lt li hoi trong u vn ny. Nhng d anh c ngh ra
bao nhiu l do hon ton vng ly Liza, vn c mt ci g ngn li. Ri mt m, trong khi
nm trn ging c ng i, iu bt ra trong tr anh nh mt ting st! - c mt ngi n b
khc m anh c th cn nhc.

Bel.

Anh ngh c d mnh in chng. Ch ta gn gp ba ci tui thng thng - c l n ngoi bn
mi v ma. Ngh g m kh nghe vy.

Bel.

Anh c ht ch ra khi tm tr. Ch lt vo ch v anh bit ch qu lu, anh t nh vy.
Thm ch, anh chng bao gi nm m thy ch. Anh hm hm nh li c lot nhng s nhc v
bc bi ch ta gy ra cho anh. Anh nh li ch ta vn c ci thi gn nh l xp ca vo mt
anh nh th no mi khi anh mang r rau n bp cho ch. R nt hn na, anh nh li ci thi
phn n ca ch khi anh bo nom ch ging ngi Maninka; ch ta l mt k v o. Hn
na, ni chung, ch ta hay l s v ln mt b ch. V ch ta lm mm qu.

Nhng anh khng th khng nh li hi anh nm lit ch mun cht, hng ngy ch n
thm anh nm, su bn nh th no, ch chm sc nui nng anh nh th no, thm ch lau
sch ct i anh by ln chnh ngi anh, v m thuc l ca ch cha cho anh dt cn st
nh th no. Ch li c sc vc v kho mnh. V ch bit nu v s th ngon lnh trong nhng
ni niu xoong cho en x.

Cng thy ch kh hn, anh li cng cc cn vi ch bt c khi no anh phi n nh bp v
cng mun b i cho mau, khi ni ch r mnh n lm g. Ch m m nhn anh rt
lui, thm ch cn lnh lng hn trc.

Mt hm, sau mt lt tr chuyn vi ng lo lm vn v bc v cm v rt t t li cu chuyn
xoay xung quanh Bel, Kunta cm thy mnh ly ng ci sc iu thn nhin va phi khi
anh ni: "Ch ta u trc khi n y nh?" Nhng tim anh tht li khi hai ngi kia lp tc
ngi thng ln v nhn vo anh, cm thy c ci g thong trong khng.

"", sau mt pht, ng lo lm vn ni, "no nh n n n y tc chu hai nm. Dng
n ch bao gi ni g nhu v mnh. Thnh th no cng ch bit g nhu hn chu".

Bc v cm ni Bel cng chng k vi bc v qu kh ca ch bao gi.

Kunta khng sao xc nh tht ng v mt ca h c ci g khin anh bc mnh. phi, anh
thy ra ri: l ci li dng dng t c.

Bc v cm gi gi tai phi. "Tht cng ng l my hi v Bel vo lc ny", bc va ni va ht
Ci R Alex Haley
u v pha c lm vn, "b chng tau m c cng va bn v c hai a my cch y khng
lu". Bc thn trng nhn Kunta.

"Bn no va ni xem ra hai chu a n cn c a kia y", c lm vn ni.

Pht , Kunta ngi h hc mm, nhng khng tht ra c ting no.

Vn gi tai, bc v cm coi b n l ma mnh. "u, ci mng n to tng, phn ng cc anh
ln ng khng sc xi"

Kunta cu tit m ming ni, nhng ng lo lm vn ct ngang, v hi p mt ci: "Ny ch,
bao nhiu nu chu cha ng n nn b?"

Kunta nhn gm gm. "Ch t cng hai mi nm!" bc v cm ku ln.

"Tri, ly Cha!" ng lo gc vn ni. "Tt hn n chu hy kim ny mt mn ko ri ho
kh mt y!"

"N r mt ln ka", bc v cm chm vo. Khng sc ni nn li nhng vn sc t
kim ch mt lc na, Kunta bt dy v gim chn sm sm i ra. "My ng c lo!" bc v cm
vi theo. "Ri my s khng ho mi c vi ci con u!".

Ci R Alex Haley

Chng 64

Trong my ngy tip theo, hm no khng phi nh xe a me-x i u, Kunta dnh c sng
ln chiu tra du m v lau chi xe. V anh ngay ngoi chung nga trc mt mi ngi,
nn khng ai c th bo l anh li t bit lp, nhng ng thi cng vic ny khin anh lun
bn rn, khng cn th gi u m chuyn tr vi bc v cm v ng gi lm vn - m anh vn
cn bc v nhng iu h ni v anh v Bel.

Vic tch ring mt mnh cn cho anh nhiu thi gian hn phn loi nhng tnh cm ca anh
i vi ch. Nhng lc ngh n iu g anh khng a ch, chic gi lau trong tay anh li loang
long c nh in vo lp da bc, v lc no cm ngh v ch u i hn, th n khoan thai v
sng khoi chuyn ng trn mt gh, thi thong gn nh dng li khi tm tr anh vn vng vi
mt u im no khin khng ai gin c ch. Bt k ch c nhng khuyt im g i na,
anh vn phi tha nhn rng trong nhng nm va qua, ch lm rt nhiu v nhng li ch tt
p nht ca anh. Anh cm thy chc chn rng thm ch Bel ng mt vai tr kn o trong
vic gi cho me-x chn anh lm li xe. R rng l theo li tinh t ca mnh, Bel c nh hng
i vi me-x hn bt k ai khc n in, hoc c l hn c tt thy mi ngi cng li. V
mt lot nhng iu vn vt hn diu qua trong c Kunta. Anh nh li mt ln, khi anh cn lm
vn, Bel thy anh lun lun ri mt trong cn nga n pht in. Chng ni chng rng,
mt bui sng, ch ra vn mang theo my ci l rng cn t sng v r cho nhng ht sng
gi vo mt anh, chng bao lu lin ht nga.

Chng phi anh bt gay gt i cht no i vi nhng iu anh khng ng tnh Bel, ngh vy,
chic khn lau li tng tc - c bit anh nh n thi quen ng tm ca ch l ht thuc l
bng ng iu. Cng chng tai gai mt hn na, l ci cch nhy ma ca ch mi khi c dp
hi h nh m trong m ngi da en. Anh khng ngh rng ph n khng nn nhy ma,
song c nhy th cng nn mt va hai phi thi, ng c cung nhit qu. iu lm anh kh
chu l Bel dng nh vt ra ngoi khun kh vi ci li ngoy mng m anh chc l l do
khin bc v cm v ng lo lm vn ni nhng iu v ch trong ba trc. C nhin b
mng ca Bel ch dnh dng g n anh; anh ch mun ch t ra t trng hn cht na - v lun
th, tn trng anh cng nhng ngi n ng khc hn cht na. Ci ming li ca ch, anh
cm thy th, cn nanh nc hn c b gi Ny Bt na kia. Anh khng phn i ci tnh hay
ch trch vch vi ca ch nu ch gi nhng kin ch trch cho ring mnh, hoc trong m ph
n t hp vi nhau nh kiu Jufur.

Khi Kunta lau xong xe, anh bt u tra du m, nh bong cc thng ai bng da, v trong
khi lm vic ny, v mt l do no y, anh bng nh n nhng ng gi Jufur thng hay
o cc vt bng nhng khc g nh ci phin g h o cao bng u gi anh ang ngi
y. Anh hnh dung li cc c thot tin chn la rt cn thn, ri xem xt k lng mt khc
g no tht kh trc khi ng ru, ng dao vo.

Kunta ng dy v lt khc g h o nm ngang ra lm l dn di chy tn lon. Sau khi
xem xt tht k c hai u khc g, anh ln i ln li, ly mt thanh st g vo nhiu ch khc
nhau, u nghe thy cng mt ting kh gin chc nch. Anh thy ci phin g ho hng ny
Ci R Alex Haley
nm tr y th chng c ch li g. R rng n c mt ch ny ch v mt ngi no
t n t lu v khng ai bun di chuyn n i. Nhn quanh cho chc chn l khng c ai
theo di, Kunta ln nhanh khc g v lu mnh, dng ng n trong mt gc, ng ca li v
quay v lm vic.

m y, sau khi a me-x tr v t mt chuyn i ln tnh tng nh bt tn, Kunta thy
khng th ngi n cho ht ba ti trc khi ngm ngha khc g h o thm mt ln na, cho
nn anh mang lun thc n v lu. Thm ch khng bun xem mnh ang n g, Kunta ngi
bt xung sn trc khc g v xem xt n trong nh nn chp chn trn bn. Anh thy hin
ln trong tr ci ci v ci chy do mr o cho Binta, mn nhn i qua bao nhiu ln
nghin gi ng.

Nhng khi me-x Uol khng cn i u, Kunta bt u ly mt ci ru sc cht cht o o
khc g, rp rp thnh hnh vnh ngoi ca mt ci ci gi ng - gi l tiu th gi ri ri m
thi, theo nh anh t nh mnh. n ngy th ba, vi mt ci ba v mt ci c, anh khot
lng trong ci, cng mi tm tm qua loa, ri bt u ly dao o gt.

Sau mt tun, Kunta ngc nhin thy cc ngn tay mnh thon thot c ng xit bao kho lo,
bi l phi xt thy rng hn hai chc v ma ri, anh khng c xem cc gi lng chm
khc dng.

Khi o xong c trong ln ngoi ci, anh kim mt cnh h o kh gi thng bng, to bng
cnh tay anh, chng my chc bin thnh ci chy. on anh bt tay vo lm nhn phn
trn ca ci cn, mi u bo bng da, ri bng dao v cui cng bng mt mnh knh.

Xong xui u y, c ci ln chy c t trong mt gc lu ca Kunta khong hai tun na.
Thnh thong anh li ngm ngha, bng ngh l gi c t n trong bp ca m mnh t cng
xng ng, chng h lc lng t no. Nhng gi y, hon thnh ri, anh phn vn khng bit
lm g vi n, ch t cng l iu anh t nh vi mnh. Th ri, mt bui sng, thc bng
khng h ngh ti sao mnh li lm th, Kunta cm ly b ci, chy, mang theo mnh khi anh
n hi li Bel xem me-x sng nay c nh i u khng. Kunta i cho ch sy lng li v cht
thy mnh t ci, chy ln bc ca, ri quay pht b i tht nhanh. Khi tai Bel thong thy
ting bch nh nh khin ch quay ngi li, mi u ch trng thy Kunta tp tnh lng i, cn
hi h hn c mi khi, ri ch nhn thy ci ci v ci chy trn bc ca.

i ra ca, ch ng theo Kunta cho n khi anh khut bng, on m rng cnh ca v nhn
xung b ci gi, ch sng c ngi. Nhc b ci ln mang vo trong bp, ch kinh ngc ngm
ngha nhng ng chm khc cng phu, ri ch bt u khc.

y l ln u tin trong hai mi nm ch n in Uol, c mt ngi n ng t tay lm
mt ci g cho ch. Ch thy tro ln trong lng ci cm gic phm li v cch ch i x vi
Kunta v ch nh li gn y bc v cm v ng lo lm vn c thi n k cc khi ch
phn nn vi h v anh. Hn h bit chuyn ny - song ch khng dm chc v ch bit Kunta
vn kn ming v d dt nh th no theo ci tc phong Phi chu ca anh.

Bel bi ri khng bit nn ngh nh th no - hoc nn c x nh th no vo ln ti, khi anh
n hi li v chuyn i ng ca me-x sau ba tra. Ch ly lm mng t ra cng cn nt bui
sng quyt nh thi v chuyn ny. Trong khi , Kunta ngi trong lu ring, cm thy
nh mnh l hai ngi, mt ly lm nhc nh ht sc v ci iu r di v l bch m ngi kia
Ci R Alex Haley
va lm - th li cn phn khi v sung sng h nh m cung ln v iu . Ci g
khin anh lm th? Ch ta s ngh th no? Anh thy s phi tr li bp sau ba tra.

Cui cng, ti gi , Kunta li hi l bc dc li i nh th ang ra php trng. Khi thy b
ci, chy bin khi bc ca sau bp, tim anh cng mt lc va nhy ln va tht xung. Ti
ch ca chn gi, anh thy l ch n ngay bn trong, nh cch cha r ti sao Kunta li b
n . Quay lng li khi anh g ca - lm nh khng nghe thy anh i ti - ch c t ra bnh
tnh khi rt then v m ca cho anh vo. l mt du hiu xu; my thng ri, ch khng
h m ca cho anh. Nhng anh th li mun vo; tuy nhin, anh khng th ra mt i bc trc
ny lm lnh. Chn chn ch mnh ng, anh thn nhin hi v me-x, v Bel, giu ni
tn thng tnh cm v bi ri ca mnh, c tr li cng vi v thn nhin nh th, rng me-x
ni chiu nay khng nh i u bng xe c. Khi Kunta quay lng nh i, ch ni thm, lng
khp khi hy vng. "Me-x vit th sut ngy". Tt c nhng g Bel ngh sn nh ni bay
bin khi u v khi anh li quay lng nh i, ch nghe thy ming mnh but ra "Ci g y?",
ng thi khot tay v pha ci ci v ci chy.

Kunta c g mnh bt c ni no khc trn tri t. Nhng cui cng, anh tr li gn nh gin
d: " cho ng gi ng m". Bel nhn anh vi nhng nim xc ng xo trn gi y l r
trn nt mt. Nm ly s im lng gia i bn lm c tho lui, Kunta quay gt v hp tp i,
khng ni thm li no. Bel ng sng , cm thy mnh nh k ngy di.

Trong hai tun sau, ngoi vic cho hi nhau, khng ai ni vi ai iu g. Ri mt hm, ngay
ca bp, Bel a cho Kunta mt bnh ng trn. Lm rm cm n, anh mang v lu v n
ngay chic bnh m nhng b v cn nng nguyn va ly ra khi cho. Anh xc ng su
sc. Chc chn l ch lm bnh bng bt gi trong chic ci anh cho ch. Nhng ngay c
trc , anh quyt nh phi ni chuyn vi Bel. Khi n hi cng vic sau ba tra, anh
gng gng ni ci cu anh n i n li cn thn v thuc lng: "y mun ni mi y mt
cu sau khi n ti". Bel khng tr hon cu tr li qu lu. "y th th no cng c", ch ni
qu vi, m tic.

n gi n ti, Kunta i n ch t khin mnh lo ngi bn chn. Ti sao ch li ni th? C
tht ch dng dng nh v b ngoi khng? V nu ng vy, ti sao ch li lm bnh ng cho
anh? Anh cn phi hi ch cho ra nh. Nhng c anh ln Bel u qun khng hn ch xc gp
nhau vo lc no hoc u. Hn ch mun anh gp ch lu ca mnh, cui cng anh khng
nh vy. Song anh li ht sc mong mun c mt ca bnh t xut vi n me-x Uol. Khi
khng c g v bit khng th tr hon thm c na, anh th mt hi tht su, m ca lu v
lm ra b thn nhin, i nhn nha n ch chung nga. Tr ra ngoi, tay vung vy mt b
thng i m anh cho l c th tho mn s t m ca bt k ngi no tnh c trng thy anh
v thc mc ti sao anh li quanh qun ngoi y, Kunta si bc xui xm n ti lu Bel v nhn
quanh cho chc chn l khng c ai - rt s sng g ca.

Ca m ra gn nh trc khi khp t ngn tay anh kp chm vo mt g v Bel lp tc bc ra
ngoi. Lic nhn b thng i, ri nhn Kunta, ch khng ni g - v khi thy anh cng lng thinh,
ch bt u chm ri i v pha hng ro ng sau; anh snh bc bn cnh ch. Vng trng na
vnh bt u ln v trong nh trng m nht, h i bn nhau khng ni mt li. Khi mt cy leo
b st mt t vng vo chic giy bn chn tri anh, Kunta vp ri - vai anh chm st vo
ngi Bel - v anh gn nh vng ra. Vt c tm mt iu g - bt k iu g - ni, anh bng
cung nhit c g mnh ang i vi ng gi lm vn hay bc v cm, hay thc t l bt k ai tr
Ci R Alex Haley
Bel.

Cui cng, chnh ch ph v im lng. Ch t ngt ni: "Ngi da trng a tng
Uosinhtn ra tuyn th lm Tng thng y". Kunta nhng mun hi ch th l th no nhng
li thi, hy vng l ch tip tc ni. "V mt me-x khc tn l Jon Amz l Ph tng thng",
ch ni tip.

Phn vn , anh cm thy mnh cn ni iu g duy tr cu chuyn. Cui cng, anh ni: "Hm
qua y nh xe cho me-x n thm con b ca anh trai me-x", v lp tc cm thy mnh ng
v anh tha bit l Bel bit chuyn ri.

"Ly Cha, me-x qu con b tht!" Bel ni cm thy d, v ln no nhc n Mmzen An, ch
cng ch ni c c th. Im lng li su thm cht na, ri ch ni tip. "y chng bit y hiu
ngn no v anh trai me-x. ng l th k to Th chnh Xpotxylvanya, dng m chng c u
c d me-x ca ta u", Bel lng l i my bc na. "y c lun dng tai chp dng chuyn
vt h ra. y bit v khi chuyn, bit nhiu hn ngi ta tng c".

Ch a mt nhn Kunta "y ch bao gi thit ci me-x Jon u - v y chc y cng th -
dng c mt iu y cn bit v ng , m y cha k cho y nghe bao gi. Khng phi ng
sai cht chn y u. Thc ra, ng ni cu vi bn cn b da trng mt hng lm vic .
ng thu bn n em ch lng bt y, v bn n biu duyn do bn n lm th l v y nh
git mt a trong bn bng mt hn ". Bel ngng mt lt. "y cn nh nh mi ngy hm
qua qun trng cnh st Brc hc tc mang y ti cho me-x ca ta". Di nh trng, Bel
nhn Kunta. "y gn nh sp cht, me-x biu vy. Me-x in tit ln khi me-x Jon biu
khng cn n y na v y mt chn ri, me-x th l s mua y ca me-x kia v me-x
lm th tht. y xem ch bn chng th me-x mua y. Me-x ly mt ci tri ln cng
vi y, tr tin ng anh trai n me-x. l ci tri to c ci m ngay ch ng ci ln
quanh, y vn i qua lun m".

Kunta nh ra ngay ci tri. Anh c th hnh dung ra ci m v nhng cnh ng bao quanh.
"Dng m dng v giao dch ch can h g, v tt c dng ngi trong gia nh Uol rt l
khng kht", Bel ni tip. "H nm trong s nhng gia nh lu i nht Vginia. Thc y,
ngay c trc khi vt bin sang y, h l mt gia nh lu i ci nc Anh. C cc
th "Ngi" v vn vn, tt c u thuc Gio hi Anh quc. C mt ngi lm th, tn l me-x
Etmn Uol. Em trai ng , me-x Jon Uol, l ngi n y trc nht. ng mi mi tm
tui, y nghe me-x k li th, khi vua Tscl nh no cho ng mt ming t ln ch
bi gi l ht Kent".

Trong khi Bel ni, h chm bc li nhiu v Kunta rt bng lng thy ch chuyn tr lun
ming, tuy anh nghe mt s u bp khc ca gia nh Uol k t nht l mt i iu ch
ang ni, cho d anh s chng bao gi ch bit th.

"Quanh qun th no ri ci me-x Jon Uol li ly mt mmzen Ki, ri h xy ci t tht
Enfin m y vn a me-x n thm b m . V h c ba con giai, c bit Jon-th-hai l
con t th v s chc v - lm qun trng cnh st c lut vanh vch, ri vo vin Dn biu, li
gp cng lp nn Fvidirichbg v tp hp thnh ht Xpotxylvanya. Chnh me-x v b m
rthy xy ci t tht Niupo v hai v chng c su ngi con. V c nhin, h sinh si
ny n tt c, con ci nh Uol bt u lan trn khp ni, ri ln ln v li sinh con ci. Me-
Ci R Alex Haley
x nh ta v cc ngi khc trong h Uol quanh y ch l mt dm trong s bn h. C bn
h cng rt l dng ngi rt c knh n, qun trng cnh st, cha c, chnh vn phng, dn
biu hoc c t d me-x nh ta, i ngi chin u trong cch mng, y cng ch bit ht
c.

Kunta b thu ht vo cu chuyn ca Bel n ni anh git bn ngi khi ch dng bc li. "Ta
v i th hn", ch ni. "C i v vn ngoi cc m cy c ny hng gi th sng mai n ng
qu gic mt". H ln li v khi Bel im lng mt pht cn Kunta cng chng ni g, ch bn hiu
rng anh s cha th l vi mnh ci iu anh mang trong tm tnh, cho nn ch tip tc chuyn
gu v bt c ci g cht n trong u cho ti lc h v n lu ch; ti y, ch quay li i
din vi anh v im lng. Anh ng nhn ch mt lc lu khc khoi, ri cui cng, anh ni "
y ni phi, mun ri. Vy mai gp li nh" Trong khi anh i khi, tay vn mang b thng i.
Bel nhn ra l anh cha h ni vi ch ci iu anh mun ni. Thi c, ch t nh - s phi
ngh rng c th ng l iu ch d on - trc sau ri anh ta cng s phi mon men n
chuyn vo ng lc ca anh ta.

Ch khng vi g cng phi thi, v tuy Kunta bt u b rt nhiu thi gian ti ngi l trong bp
ca Bel trong khi ch lm vic, song cng nh mi khi, phn ln vn ton l ch ni. Nhng ch
thch c anh ngi y nghe. "y va khm ph ra", mt hm ch bo anh, "l me-x vit
mt t di chc ni rng nu me-x cht m khng c v, cc n l ca me-x s thuc v
mmzen b An. Dng di chc cn ni nu me-x ly v, th ngi v s c cnh n l chng
ta khi me-x cht". Ngay c nh th Bel hnh nh cng chng lo lng v ch. "Chc chn quanh
y, i nng thch v c me-x. dng me-x chng bao gi ly ai na u". Ch ngng mt lt,
"Cng d y ch ly ai na".

Kunta sut nh ri ci a khi tay. Anh dm chc mnh nghe ng Bel v chong ngi
khi bit trc y Bel tng c chng, bi v anh khng th ngh rng mt ngi v nh
mnh li khng cn l gi trinh. Kunta vi vng ra khi bp v v lu mnh. Anh bit l mnh
phi suy ngh tht k v vn ny.

Hai tun l im lng tri qua, ri mt hm Bel thn nhin mi Kunta n lu mnh n ti. Anh
sng st n ni khng bit ni sao. Anh cha bao gi mt mnh trong mt cn lu vi ngi
n b no khc ngoi m hoc b mnh. iu ny t l khng n. Nhng khi anh khng tm ra
li m ni, ch bn dn anh ti vo lc no, v th l xong.

Anh ngi trong mt ci bn st ty, ly mt ci khn th v mt bnh x phng nu k c t
u n chn. Ri anh li k c mt ln na, v thm ln th ba na. on anh lau kh ngi
v trong khi mc o qun, anh cht thy mnh khe kh ht mt bi ht ca lng qu xa"
"Manumb, c em cao, xinh p tuyt vi..." C Bel khng cao, ch cng ch p song anh phi
tha nhn vi chnh mnh l khi gn bn ch, anh c mt cm gic khoan khoi. V anh bit
ch cng ang cm thy th.

Lu ca Bel l cn lu ln nht n in v gn i snh nht, ng trc c mt vt t
trng hoa. Vn bit cn bp ca ch nh th no, s gn gng sch s tinh tm trong lu
khng h lm cho Kunta ngc nhin. Cn bung anh bc vo khi ch m ca, c mt v tin
nghi m cng, vi bc vch g thi trt bn v mt ng khi bng gch lm ly t trn mi loe
rng xung n ci l si ln, cnh lng lng nhng dng c nu nng bng ln. v Kunta
nhn thy l khng nh l thng v nh anh, ch c mt bung vi mt ca s, lu ca Bel c
Ci R Alex Haley
nhng hai bung v hai ca s, c hai u lp cnh trt c th ko xung khi tri ma hoc tr
rt. Phng ng sau c che rm, hin nhin l ch ng ca ch v Kunta lun lun gi gn khng
ngh mt v pha ca y. Trn ci bn ch nht gia phng anh ang ng, c dao da, ci-
da ng trong mt ci bnh, my bng hoa ngt vn ca ch cm trong mt bnh khc, v hai
cy nn thp trong nhng gi vng chi bng t st, v mi u bn l mt chic gh c
thnh cao da lng.

Bel mi anh ngi vo mt chic gh u gn l si. Anh lm theo, ngi xung rt thn trng, v
anh cha bao gi dy vo nhng th my mc k cc nh th ny, nhng vn c lm ra v t
nhin nh Bel.

"y bn qu cha kp c nhm la", ch ni, v Kunta gn nh nhy vt khi chic gh, sung
sng tm ra mt cng vic m tay vo lm. p mnh hn la vo thanh st, anh chm
vo nm bng s m Bel t di nhng nhnh thng n lm nm cho nhng thoi g si v
la nhanh chng bng ln.

"Ch hiu sao m y li biu y n y, nh ca tanh bnh ra, m y th cha kp son sa
g c", Bel va ni va lng xng vi ng ni niu xoong cho.

"y m y vic g m vi", Kunta gng p. Nhng mn g luc sn vi bnh hp m ch bit
Kunta rt thch, chng my chc si ng c. V khi dn cho anh n, ch ry anh sao m ngn
ngu th. Nhng anh khng v th m b cuc cho n t th ba; Bel p anh n thm, ni
rng trong ni vn cn cht t na.

"Thi y sp v bng ra ri" Kunta thnh tht ni. V sau khi chuyn gu thm my pht na,
anh ng dy v bo mnh v. Dng li ca ra vo, anh nhn Bel v Bel nhn anh, khng ai ni
g, on Bel quay mt i v Kunta tp tnh dc xm n v lu mnh.

Anh ng dy, lng phi phi lng lng cha tng thy k t khi ri chu Phi - nhng anh khng
ni cho ai r l do ti sao anh vui v v ci m nh th. Song ch ni ngi ta cng bit. H bt
u n l c ngi thc mt thy Kunta ci tm tm v thm ch ci to trong bp ca
Bel. V thot u l khong mi tun mt ln, sau ri mi tun hai ln, Bel li mi Kunta n
lu mnh n ti. Mc du ngh bng rng thnh thong cng phi kim c thoi thc, song anh
khng bao gi sc t chi. V Bel lun lun nu nhng th m Kunta cho ch bit
Gmbia cng c trng, chng hn nh en, mp ty, lc ninh hay c t rn b.

Chuyn tr th phn ln nng v mt pha, nhng xem ra c hai cng thy l ch sao. u
a thch ca ch c nhin l me-x Uol v Kunta khng bao gi ht ngc nhin thy Bel hiu r
hn anh bit bao v con ngi m anh c bit bao thi gian hn ch gn gi.

"Me-x c nhiu ci k lm", Bel ni "D l tin nh bng, th cng c thi, dng me-x cn
giu tin na c; tr y ra khng ai bit ch no u...Vi cc nh ca mnh, me-x cng rt
k. Me-x lm bt k ci g cho m y, dng h ai lung tung l me-x bn lin, ch hn d
Luth ".

"Cn mt ci khc, me-x cng tht k". Bel ni tip. "me-x khng mun c mt nh lai no
ch mnh c. y c bao gi l, tr bc v cm ra, y rt nhng nh en c khng? Me-
x cng ni r kin mnh v ci na c. y nghe thy me-x ni vi mt trong dng
ngi tai to mt ln nht ht ny - y mun ni dng ngi c nhiu nh lai - l qu nhiu
Ci R Alex Haley
ngi da trng c con n l, thnh th h c bun bn mu m ca chnh mnh v ci cn
phi chm dt n i".

Tuy khng bao gi l ra v ch " - " sut trong khi Bel ni, Kunta i khi ch nghe bng
mt tai, ng thi ngh sang chuyn khc. Mt bn, ch hp cho anh mt ci bnh ng lm bng
bt gi trong b ci anh o cho ch, Kunta hnh dung ch gi mch k lm ba im tm mt
lng no bn Chu Phi, trong khi ch ng bn cnh l k cho anh l loi bnh ny cn gi l
bnh bn cuc v nhng ngi n l, khi lm ngoi ng, thng t n ln bn cuc m nng.

Thi thong Bel cn a cho Kunta mt vi mn c bit mang cho bc v cm v ng c lm
vn. Do ny anh t n thm h hn trc, nhng xem ra h cng thng cm v thm ch
thi gian vng nhau li lm cu chuyn m th v hn, mi lc h gp nhau. Tuy anh khng
bao gi bn vi h v Bel - v h cng khng nhc n ch - nhng c nhn nt mt h cng
r h tha bit anh ang ve vn nhau, ta h nh cc cuc hn h gp g ca anh din ra
ngay bi c trc mt vy. Kunta thy hi bi ri, nhng xem ra anh chng th lm th no
c - v li anh cng khng quan tm lm.

iu anh quan tm hn l cn c mt s vn nghim tc anh cn nu ln vi Bel, nhng anh
khng lm sao cp ti c. Trong s , c vn l Bel vn gi trn bc vch phng ng
trc mt tm hnh ln, ng khung, ca mt ng "Jxu" tc vng hoe, hnh nh l b con g
vi "c Cha Li" v o ca h. Nhng cui cng, khi anh can m nhc n chuyn y,
th Bel lp tc ni: "Ch c hai ni mi ngi hng v, thin ng v a ngc, vy y
mun i u l vic ca y!" V ch khng ni thm g v chuyn y na. Cu tr li ca ch
lm anh tht vng mi ln anh ngh ti n, song cui cng anh xc nh l ch c quyn theo tn
ngng ca ch, mc du lm lc, cng nh anh sinh ra vi Cha Ala v anh s cht vi Cha
Ala - mc du anh li khng cu nguyn Ngi u n na t khi anh bt u nng lui ti Bel.
Anh quyt tm sa li v hy vng Cha Ala s tha th cho mnh.

D sao anh cng khng th qu nghit ng vi mt ngi, d l cng gio, t t n th vi
mt k khc tn ngng, d k xng ng nh anh. Thc vy, ch tt vi anh n ni Kunta
mun lm mt ci g c bit cho ch - mt ci g ch t cng c bit nh b ci gi. Cho nn
mt hm, trn ng i n me-x Jon n Mmzen An v chi cui tun vi me-x Uol,
Kunta dng li bn mt lm ci anh vn thng v ngt my cy p nht anh c th tm
thy. Trong my ngy sau, vi s ci tc nh ra v mt t l ng trng, mm chn la k cng,
anh an mt chic chiu rt cu k, gia c mt hoa vn Maninka to bo. Ci chiu lc
hon thnh cn p hn l anh ch i v anh em tng cho Bel vo dp sau ch mi anh n
n ba ti. T chic chiu, ch ngc ln nhn Kunta. "S khng ai c t chn ln y!" Ch
ku ln, quay li v bin vo trong bung ng. Mt lc sau tr li, mt tay giu sau lng, ch ni:
"Ci ny nh lm qu Tt Ging sinh cho y, dng y s lm cho y mt ci g khc".

Ch cha tay ra. l mt i tt len an rt p - mt chic ch n na chn, pha di lt dy
len mm. C anh ln Bel u chng bit ni sao.

Anh ngi thy mi thm thc n ch ang hm, sp dn ra, nhng mt cm gic k l xm
chim khp ngi anh trong khi h vn ng nhn nhau. t nhin Bel nm ly tay anh v thi
mt ci tt c hai ngn nn; Kunta c cm tng nh mnh l mt chic l b dng sui cun
bng trong khi h ko nhau o qua ci ca che rm vo phng trong v nm xung quay mt
vo nhau trn ging. Nhn su vo mt anh, ch vi tay ra, h st li vi nhau, v ln u tin
Ci R Alex Haley
trong ba mi chn v ma i anh, Kunta m mt ngi n b trong tay.

Ci R Alex Haley

Tp II - Chng 65

"Mex khng c mun tin li tui khi tui tha chuyn vi ng", Bel ni vi Kunta. "Nhng cui
cng, ng ta biu l ng thy chng mnh cn phi ngh mt thi v chuyn ny , v con ngi
ta ly v ly chng l iu thing ling di mt cha Jxu". Tuy nhin, ring vi Kunta th
mex Uol khng h ni mt li no v chuyn y sut trong my tun sau. Th ri, mt m,
Bel chy ra lu Kunta v bo tin, hn hn nh t hi: "tui tha vi mex l chng mnh vn
cn mun ly nhau, v ng ta biu c, th th ng ta cho l cng n thi!".

Tin nhanh chng truyn khp xm n. Ngi n ngi kia chc mng, lm Kunta bi ri.
Anh gin n mc c th bp c Bel v ci ti i k vi "mmzen" 1 An khi con b n thm
ch ln sau , v sau khi bit chuyn, vic u tin l n chy vng quanh ht inh ln: "Bel sp
ly chng! Bel sp ly chng!". Song ng thi, trong thm tm, Kunta cm thy ch nn bc
mnh vi mt s thng bo nh vy, bi v dn Maninka vn coi ci xin l chuyn quan trng
nht sau chuyn sinh n.

Chng hiu Bel xoay s cch no m khin c mex ha s khng dng n xe nga - hoc
Kunta - trong c ngy ch nht trc l Ging Sinh, thi gian m mi ngi u c ngh vic
v, do , c th d l ci. "Tui bit mnh khng mun ci trong ngi nh to", ch ni vi
Kunta, "nhng ta c th lm th c, v bng tui hi ng ch. V tui bit mex thc bng cng
khng mun th, cho nn, ch t cng phi c ng mi ngi d". Ch thu xp t chc
sn trc, dc theo vn hoa hnh bu dc.

Tt c mi ngi trong xm n l u c mt, vi nhng b ngy l din nht, v ng cm
li vi nhau trc mt h, l mex Uol, "mmzen" An cng cha m n. Nhng, ring i vi
Kunta th v khch danh d - v, theo mt ngha rt thc, ngi chu trch nhim v ton b s
vic ny - li l ng bn ngi Gana ca anh, bc ta i nh xe nga sut t Enfin ti y
d ci. Khi Kunta cng Bel bc ra chnh gia sn, anh quay u v pha ng bn chi n qua-
qua v h nhn nhau hi lu trc khi ngi ht nguyn chnh cho Bel, thm Xuki lo vic git gi
n in, tin ln iu khin cuc l. Sau khi mi tt c mi ngi c mt ng st li gn
nhau hn, thm ni: "Bi gi, tui xin mi ngi y cu cho s kt hp ny do Cha sp tc
thnh. Tui mun tt c cc ngi hy cu cho la i ny s sum hp bn nhau..." thm ngp
ngng..."v khng xy ra iu g khin cho chng b bn i x l i ng v hy cu cho
chng sinh con ci ngoan ngon, khe mnh". Th ri, rt trnh trng, thm Xuki t mt
chic cn chi ln lp c xn bng bn ngay trc mt Kunta v Bel, ra hiu cho hai ngi
khoc tay nhau.

Kunta cm thy nh mnh ngt th. Trong u anh, vt hin ln hnh nh nhng cuc hn l
ni lng qu Jufur. Anh c th nhn thy nhng ngi nhy ma, nghe thy ting nhng ngi
ht ngi v cu kinh, cng ting trng ni li nhau chuyn tip tin vui n cc lng khc. Anh hy
vng rng anh s c x ti v iu ang lm, rng cho d h c ni g vi ng Cha ngoi lai
ca h i na. Cha Ala vn c hiu rng Kunta vn mt mc tin Ngi v ch tin Ngi
thi. Th ri, nh t mt ni xa no, ting thm Xuki vng n tai anh: "No, c hai con u
qu quyt l c mun thnh v thnh chng ch?". Nh nh, bn cnh anh, ting Bel ni:
Ci R Alex Haley
"Tha c". V thm Xuki quay li m m nhn Kunta, anh cm thy i mt b khoan su vo
ngi mnh. Ri Bel bp cnh tay anh rt mnh. Anh gng sc li tng ch bt ra khi ming:
"Tha c". Th ri thm Xuki ni: "Vy, trc mt Cha Gisu, cc con hy nhy vo vng hn
nhn i".

Kunta v Bel cng nhy tht cao qua chic cn chi, nh Bel bt anh tp i tp li ngy hm
trc. Anh cm thy lm nh vy tht k cc, song ch o trc l mt cuc hn nhn s gp
ri ro t hi nht nu c ngi no chm chn phi cn chi v ai b th s cht trc. Khi h
cng chm chn xung t an ton pha bn kia cn chi, mi ngi ng quan st u v tay
hoan h v khi im lng tr li, thm Xuki li ni: "Ci g Cha se kt, khng ngi no c
tch ri. Gi y, cc con u phi trung thnh vi nhau". B nhn thng vo Kunta. "V phi l
ngi Cc tt". Sau thm Xuki quay sang nhn mex Uol: "mex c cn ni g nhn dp
ny khng ?".

Mex r rng c v khng mun, nhng ri ng cng bc ln v nh nhng ni: "N ly Bel l
c mt ngi ph n tt. V Bel c mt chng trai tt. V gia nh ti y, cng vi bn
thn ti chc chng may mn n trn i". Tip theo l ting hoan h vang rn ca ton
th dn xm n, im thm nhng ting h ht vui sng ca "mmzen" An, con b c nhy
ln nhy xung mi cho ti khi m n phi li i v tt c gia nh nh Uol tr vo i snh
cho nhng ngi da en tip tc c hnh hn l theo cch ring ca h.

Thm Xuki cng cc bn b khc ca Bel gip ch nu nng kh nhiu ni thc n, n mc
gn nh che lp c b mt mt chic bn di. V gia cuc lin hoan tic tng rm r, tt c
mi ngi, tr Kunta v bc Gana u chia s phn ru mch v ru vang do ng ch cho
ngi mang ti t i snh lm qu mng. Bc v cm, sut t lc cuc lin hoan bt u, c lin
tc ko n vang vang, Kunta khng bit bc lm th no ung c, nhng c xem kiu bc
ta la khi n cng r l bc xoay s nc cn hn mt chu ri. Qu quen vi vic ch
chn ca bc v cm bao ln ri, nn anh nh chu vy, nhng khi thy Bel bn rn t rt ru
vang y cc, ht tun ny n tun khc, th anh bt u thy mi lc mt lo lng v bi ri.
Anh phn n khi nghe ht thy ch toang toang vi mt ngi bn gi khc l ch Mandy: "T
nhm nhe anh t mi nm nay!" v sau khng bao lu, ch chnh chong i ti, qung
tay m chm ly anh v hn vo chnh gia ming, ngay ti , trc mt tt c mi ngi, gia
nhng cu a sng sng, nhng ci huch khuu tay vo sn nhau v nhng ting ci h
h. n lc s khch cn li sau cng bt u co lui, th Kunta cng thng nh si dy cung.
Cui cng ch cn c hai ngi vi nhau trong sn, v Bel lo o bc ti anh, kh ni, ging
lu li: "Bi gi, b ci ny mnh mua, mnh mun vt bao nhiu sa th c vt i!". Nghe ch
ni th, anh pht kinh.

Song, chng bao lu anh dp c ci ni y! Tht vy, ch t tun sau, anh v nh thm
bit bao iu, hiu r mt ngi n b to ln, cng trng tht s l nh th no. i bn tay
anh thm him trong bng ti cho n nay anh bit chc chn rng cp mng s ca
Bel qu l hon ton ca ch, ch tuyt nhin khng c n thm t g, nh anh thng nghe
ni nhiu ph n vn lm th khin cho mng mnh nom c v to. Tuy cha c thy ch
kha thn - bao gi ch cng tt nn trc khi anh kp ch - nhng anh c php ngm
i v ca ch anh hi lng nhn thy thuc loi v to kh d cung cp h sa cho mt t
nhau sau ny v th l rt tt. Nhng Kunta pht khip khi nhn thy nhng vt roi hn su trn
lng Bel ln u tin. "Tui cn mang nhng so ny xung m nh m tui", Bel ni, "nhng
Ci R Alex Haley
chc chn l lng tui cha n ni t nh lng mnh u". Kunta ly lm ngc nhin, v anh
khng nhn thy lng mnh c. Anh hu nh qun tt c nhng vt n roi cch y
hn hai mi nm.

Lun lun c hi m ca ch bn cnh mnh, Kunta rt khoi nm ng trong chic ging cao
ca Bel, trn tm nm m nhi bng ch khng phi lt rm hay v ng. C nhng chic gi
khu tay ca ch cng tin li v m p v vic nm ng cun trn gia mt i mn, i vi
anh, qu l mt th nghim mi m v sang trng. Hu nh th v khng km, l nhng chic
s mi va kht do ch may cho anh, ri ngy no cng git, h v l phng phiu tinh tm. Bel
cn ly sp m nh i giy cng, cao c ca anh lm mm da, v an thm cho anh
nhng i tt m lt tht dy dn va khp vi bn chn cn c mt na ca anh.

Sau bao nm Kunta hng ngy phi nh xe cho ng ch i mit, m v n ba ti lnh tanh
trc khi b vo nm sng soi trn chic rm qunh hiu, gi y Bel c lo liu sao cho mi
khi anh v n nh th ba n ti, vi cng nhng mn ch nu cho ng ch - tt nhin l tr tht
ln va n si trn bp la trong lu ca h. V anh thch n bng nhng bt a men trng
tinh cng vi dao, tha da m hin nhin l ch ly t ngi nh ln t trang b cho mnh.
Thm ch, Bel cn qut vi trng cn lu ca ch - anh c phi lun lun t nhc mnh rng gi
y, n l cn lu chung ca h - c bn ngoi ln bn trong. Ni chung anh ngc nhin thy
mnh thch hu ht nhng g lin quan n ch v anh cm thy rt d chu nn khng nhiu
th gi ngh v nhng nm b ph hoi, nu khng th hn anh t trch mnh khng tnh ra
sm hn. Anh khng tin ni l mi s li khc i bit bao, cuc i li tt p hn bit chng
no so vi ch vi thng trc, ch cch y c my thc.

Ch thch

1. Ting Php: tiu th.

Ci R Alex Haley

Chng 66

Mc du tr nn gn b khng kht t khi cng nhau "nhy qua cn chi", c nhng lc Kunta
vn cm thy nh Bel cn cha tin mnh hon ton. i khi, ang ni chuyn vi anh trong
bp hoc trong cn lu, sp sa nh tht ra iu g, t nhin ch li chuyn pht sang mt u
khc, lm dng ln trong Kunta mt cn gin d m ch do t tn, anh mi che du ni. V
hn mt ln, c nhng iu ch c th lm c qua l kha ca bung ng ch, m anh phi
nghe li t ming bc v cm hoc ng lo lm vn. Ch k li nhng chuyn g vi h, ci
i vi anh khng quan trng; song iu lm anh tn thng l ch khng k vi anh, l ch gi
b mt vi chnh chng mnh. iu xc phm anh hn na, l anh bao gi cng ci m chia s
vi ch, vi bn h nhng tin tc m nu anh khng ni, c th h s chng bao gi hoc ch t
cng cn lu mi bit c. Kunta bt u l i hng tun l khng thm ni c vi Bel v bt
c chuyn g anh nghe lm c trn tnh. Cui cng, khi ch ni g vi anh xung quanh
chuyn y, anh bn bo l tnh hnh gn y, theo anh on c v yn tnh v c l cng ch vy
thi v tin tc xem chng chng c g hay ho. Nhng ln sau tnh v, anh chng ch rt
ra bi hc, v anh k vi ch rng anh nghe lm thy mex ni vi mt ngi bn l ng ta va
c thy mt bc s da trng tn l Benjamin gn y c vit rng khi ngi da en gip vic lu
nm ca ng, mt n l tn gi Jm hm, hc ng ngh thuc n trnh m ng cm
thy ngang tm hiu bit ca chnh mnh, ng cho anh ta c t do.

"C phi ci anh chng tr thnh c-t v m ra ni ting hn c ngi dy mnh khng?"
Bel hi.

"Lm sao m mnh bit chuyn ? Mex bu chnh ng cng va mi c thi v cha c ai y
c nghe ng ni chuyn c". Kunta ni, va bc mnh va bn khon khng hiu.

", tui c cch ca tui", Bel tr li, v b him v chuyn sang chuyn khc.

V phn Kunta, anh quyt nh y l ln cui cng ch c anh thng tin v trong khong mt
tun sau, anh khng ni thm mt li no v chuyn y, hoc hu nh chng ni chuyn g na.
Cui cng, Bel hiu , v sau mt ba n ngon lnh di nh nn, trong cn lu, mt ti ch
nht, ch t tay ln vai anh v bnh thn ni: "Tui c iu mang nng trong lng, mun ni vi
mnh". i vo bung ng, lt sau ch quay ra vi mt s trong tp bo Vjinia m Kunta bit ch
lu thnh chng di gm ging. Anh vn rng ch ch thch lt gi trang ny qua trang
khc, nh anh bit nhiu ngi da en vn lm th, cng nh ci m ngi da trng ngho
nhng ngy th by thng i do quanh tnh l, gi b m nhng t bo trc mt, mc d
Kunta cng mi ngi khc u bit rt r rng h chng c ly c mt ch. Nhng gi y,
cch no , trong khi nhn thy v b him trn mt Bel, anh ngc nhin linh cm thy ch sp
ni g.

"Tui c c c t cht". Bel ngp ngng ni. "Nu mex bit th, ng s bn tui i trc khi
mt tri kp mc sng mai".

Kunta khng p li g c, v anh bit l Bel s ni v bn thn mnh nhiu hn l nu anh lc
vn ch. "Tui bit dm ba ch t khi cn nh", ch ni tip. "Ch l bn con ng ch c do
Ci R Alex Haley
trc n dy tui m. Bn n thch chi tr thy gio, bi v chng n ang i hc, cn ng ch
b ch th ch bun n chuyn lm g, bi ci nh ngi da trng vn t nh rng bn
nh n n khng th hc c g ht".

Kunta ngh n ng lo da en anh thng xuyn gp ta n tnh Xpotxylvanya: ng c qut
tc y hng bao nm tri, m khng mt ai trong m da trng my may ng rng ng
bt chc cc mu ch vit trn nhng giy t h vt ba bi quanh , cho n khi kho
lm nhng giy thng hnh vi ch k gi mo em bn cho cnh da en.

Di mt chm ch nhn theo u ngn tay tr a i a li trn trang u s bo, cui cng Bel
ni: "y l tin Vin Dn biu li hp". Ch nghin cu nhng hng ch in tht k cng. "
thng qua mt lut mi v thu". Kunta c l ng ngi ra, Bel chuyn xung mt ch m
di trang bo. "Ngay on ny, cng c ni thm v vic nc Anh gi mt s nh bn y
v Chu Phi". Bel ngc mt nhn Kunta. "Mnh c mun tui nht thm nhng iu h ni v
chuyn khng?" Kunta gt u. Bel phi mt my pht khoa khoa ngn tay, trong khi i mi
lng l chp ch, chp li. Ri ch li ni: ", tui cha dm chc hon ton, nhng m bn trm
nh c gi ti ni no , hnh nh gi l Xiera Lon, trn vng t ai m nc Anh
mua ca mt ng vua y, v mi nh c cp t t ring cng vi cht tin tr cp".

Khi vic rng sc c chng nh lm cho ch mt, Bel bn gi cc trang bn trong, ln lt
ch cho Kunta thy nhng hnh nho nh ging ht nhau: ngi ta c th nhn ra l nhng
ngi mang nhng bc u gy vc trn vai; t ngn tay ln cm ch in di mt trong
nhng hnh v , ch ni: "ci mc ny chuyn t nhng nh chy trn - nh l ci hi mnh b
trn, cng c mt tin v mnh y. Ni rnh mch, nhng l k chy trn da mu g, mt, mi,
chn, tay hoc lng c nhng du vt g do b nh hay b d st nung vo, nhng l h mc
qun o nh th no khi b trn v i loi nh th. V li cn ni h thuc v ai, v ai bt
c h gii v s c thng nhng g. Tui thy c tin treo thng nhng nm trm, li
cng thy c ni cnh nh chy nhiu qu n ni ch nh tc in ln, rao thng mi la
cho ai bt sng tn nh a v v mi lm la ch cn ly u thi".

Sau cng, ch t t bo xung vi mt ting th di, v nh mt nhoi v phi c gng c.
"Gi th mnh bit tui lm th no moi ra chuyn ng c-t nh ri nh. Cng bng cch nh
ng ch thi".

Kunta hi ch c ngh rng c bo ca ng ch nh vy l c th nguy him khng.

"Tui phi ht sc cn thn y", ch ni: "Th nhng ni mnh bit, c bn tui s ht hn vi
mex". Bel k thm: "Mt hm, mex bc vo nh, bt gp tui trong phng khch, ng lc
tui ng ra phi qut bi bm y th nhng tui li ang nhm ng vo mt quyn sch trong
m sch ca ng y. Ly Cha, ti mun nh bin thnh phng . Mex ch ng , nhn tui
n mt pht ng h. Th nhng ng khng ni g ht. ng ch i ra v t hm sau gi i, t
sch ca ng c mt ci kha".

Khi Bel t t bo tr li di gm ging, ch ngi yn mt hi lu v Kunta, nay hiu ch
kh r, bit l ch cn c iu g trong lng cha ni ra. Hai ngi sp sa vo ging ng th
ch t nhin ngi vo bn, nh kiu va quyt nh mt iu g, v, vi mt v va ln lt li
va hnh din trn nt mt, rt t trong ti tp d ra mt mu bt ch v mt t giy gp nh.
Gi t giy ra vut cho phng phiu, ch bt u vch my ch in, ht sc nn nt thn trng.

Ci R Alex Haley
"Mnh bit ci ny l g khng?" ch hi v Kunta cha kp ni khng, ch t tr li: "Phi, y
l tn tui. B-E-L". Kunta nhn chm chm vo nhng ch vit bng bt ch, nh li mnh bao
nm trnh n mi tip xc gn gi vi th ch vit tubp, bng bo d rng n cha ng mt
th ba php tubp no c th lm hi mnh - song anh vn cha dm chc nh th c phi
l qu gng p khng. Lc ny, Bel li vit thm my ch na. "y l tn mnh. K-U-N-T-A".
Ch ngc nhn anh, ti roi ri. Ngc vi mnh, Kunta khng th khng ci xung gn hn
xem xt tng tn nhng k hiu l lng y. Nhng by gi, Bel lin ng dy v nhu mnh
giy vt vo m than ang tn ca bp la. "Khng khi no b bt qu tang mang ch vit
trong ngi".

My tun qua i, v cui cng, Kunta quyt nh phi lm mt ci g thanh ton ci ni
m c n gm nhm anh t bui Bel hnh din ph vi anh l ch bit c, bit vit. Ging nh
bn ng ch da trng ca h, lp ngi da en sinh trng n in dng nh coi ng
nhin l nhng k t Chu Phi ti chng qua ch tt t trn cy xung, ni chi ti chuyn hc
vi hnh.

Cho nn, mt bui ti sau khi n xong, rt thn nhin, anh qu xung trc l si trong lu v
ci mt ng tro ra khong nn lt pha trc l, ri ly tay san cho bng bn, phng phiu.
on, trc i mt t m theo di ca Bel, anh ly mt ci que vt mnh trong ti ra v bt
u vch tn mnh bng ch -rp trn lp tro.

Bel khng cho anh vit xong hi: "Ci g y". Kunta ni cho ch hay. Ri, sau khi lm r
ngn ngnh, anh gt m tro tr vo trong l si, ngi vo gh u v ch ch hi xem anh
hc vit nh th no. Anh khng phi i lu la g, v sut c phn cn li ca bui ti, l mt
s i vai tr: Kunta ni, Bel nghe. Bng cch din t ngc ng, vp vp, Kunta k cho ch
nghe tt c tr con trong lng anh c hc vit nh th no, vi nhng chic bt bng cng
c kh rng rut v mc bng nc ha vi nh ni, anh k cho ch nghe v arafang, v cc
bui hc c sng ln ti. Hng ln vi cc ti ca mnh v khoi tr vi ci iu mi m l
c thy Bel ngm ming hi lu, Kunta k cho Bel nghe l hc tr Jufur, trc khi tt
nghip phi c thng tho kinh Koran, thm ch anh cn xng cho ch nghe mt s cu th
trong kinh na. Anh dm chc l ch thc mc, song iu k th i vi anh l: trong tt c
nhng nm thng anh quen bit ch, y ch th l ln u tin ch t ra cht no quan tm n
mt ci g dnh dng n Chu Phi.

Bel v v ln mt chic bn k gia hai ngi. "Th dn Chu Phi ca mnh gi "bn" l g?" ch
hi.

Mc du t khi ri Chu Phi, anh khng bao gi c dp ni ting Maninka, ch "m-x" vn bt
ra khi ming Kunta trc khi anh kp thc, v anh thy tro ln mt nim t ho.

"Cn ci ny?" Bel ch tay vo chic gh mnh ngi hi "Xirang". Kunta p. Anh cm thy t
bng lng mnh n ni ng bt dy, bt u i quanh cn lu, tay ch vo cc vt.

G g vo chic ni st en kt ca Bel bn trn bp l, anh ni "kalr". Ri mt cy nn trn
bn: "kani". Ng ngng, Bel cng ng ln khi gh v theo anh i mt ci gi do ng lo
lm vn an: "xinxing". Anh dn quanh, Kunta thc mi giy vo mt ci ti vi th v ni
"bt", chm vo mt tri bu kh v ni "mirang", ri Bel i tip vo bung ng. "Larang",
anh ni, ch vo ci ging v chuyn sang ci gi: "kunglarang". Ri li ch ca s: "janrang",
Ci R Alex Haley
ch ln mi: "kankarang".

"Xin Cha thng xt cho con!" Bel ku ln. iu cn vt xa nim tn knh i vi qu
hng x s ca anh m Kunta hy vng khi ln c Bel.

"Bi gi n lc ta ng u ln kunglarang ri y" Kunta ni, anh ngi xung mp ging v
bt u ci qun o. Bel nhu my, ri ci vang v qung tay m ly anh. lu lm, anh cha
h cm thy khoan khoi n th.

Ci R Alex Haley

Chng 67

Tuy Kunta vn thch n thm v trao i chuyn tr vi bc v cm v ng gi lm vn, song
km thng xuyn hn nhiu so vi hi cha v. iu chng c g l l, v by gi, phn ln
thi gian rnh ri, anh u bn Bel. Nhng thm ch, nhng bn h t hp vi nhau gn y,
hai ngi kia xem i vi anh c khang khc - c nhin khng phi l khng thn mt, nhng
km tm c hn. Chnh h trn thc t y Kunta vo vng tay ca Bel, th m gi y khi
anh ci, h li lm nh s n c th truyn nhim - hoc gi nh iu y cha bao gi tn
ti vy; vic anh hin nhin bng lng vi mi nh, bp la gia nh khng lm cho h cm thy
m thm cht no nhng m ng lnh gi. Nhng nu nh anh cm thy khng gn gi h
bng trc - trong ci tnh ng ch m h chia s vi nhau vi t cch l nhng ngi n
ng sng c thn, mc d gc gc khc nhau - th gi y khng hiu sao anh li cm thy
mnh c chp nhn r rng hn, nh th do ly Bel, anh tr nn mt thnh vin trong bn
h vy. Tuy nhng cuc ni chuyn vi ngi bn mi ly v khng trn tc nh i khi trc
y - chng phi l Kunta khoi g nhng cung cch sng sng ca bc v cm, thm ch vi
ring vi bn thn anh cng khng h tha nhn th - song, vi lng tin cn tng thm qua
nhiu nm thng bn nhau, nhng iu trao i tr nn su sc hn v nghim tc hn.

"Hong ri!" mt m, bc v cm tuyn b vy. "y y, ngi da trng m hong nn cung
qut m u tt c mi ngi trong ci cuc u cha dn s ny. H s trong m h, dn nh
ng hn dn da trng", bc v cm ni.

Kunta ni Bel k l c trong bo thy tin bang Vjinia, theo iu tra dn s, ngi da
trng ch nhiu hn ngi da en c my nghn thi.

"Ngi da tng s cnh nh t do hn s bn ta", ng gi lm vn chm vo.

"Tui nghe ni, ring Vjinia c gn gn su vn nh t do", bc v cm ni: "cn bao nhiu
nh n l th khng thy ni. Dng m bang ny cha phi l nhu nht u nh. Phi l dng
bang mn di, t ai mu m nht, ma mng tt ti nht, c tu xung ch hoa mu trn
sng lch i cc ch, vi li...".

"Phi, dng ni , c hai nh mi c mt da tng!" ng lo lm vn ngt li. " tut di ng
bng ban Nuizana ri vng Yazu bang Mitxixipi, ni chuyn tng ma , v tut di ci vnh
ai en bang Anabama, Nam Canina v Joji, ni chuyn tng la v chm , ni cho m bit
nh, dng ci n in to tng nm khut no di , c cc loi nh m chng c b m
bao gi ht!".

"Mt s n in to n ni phi chia lm nhiu n in nh hn giao cho xbadng trng
coi", bc v cm ni. "M cc mex ch cc n in ln phn ng l dng chng s, dng
nh chnh ch v doanh nghip to phe sng thnh ph, v dng ngi giu sang quyn qu
chng cn ly phn g n in, c d ch tr dng khi h rm rp ko ra hng on xe nga
xnh xang y dng bn hu v chi nhn dp l T n hay l Ging sinh, hoc na l cm
tri h, n ung ngoi tri".

"Dng m ch bit khng", ng lo lm vn ku ln "dng ngi da tng giu c thnh ph
Ci R Alex Haley
ni chnh n ci tng np c nhiu ngi nn ting chng ch nng n".

Bc v cm ngt li. "Do! Ci ch c ngha g st! Bao gi cng c mt s ng ln, da trng
mn xa b ch n l. X, ch n l b t ra ngoi vng php lut bang Vjinia ny
mi nm ri, nhng m lut v ch l, cc ngi thy y, chng ta vn l n l cn h th c
a sang thm hng tu y nh".

"Th dng nh y b em i u c?" Kunta hi. "Mt s li xe tui quen bu l ch h i nhiu
chuyn r lu m hng my ngy lin ch thy mt ci mt da en no khc". C i vng c
qun khng c ny mt n in nhn v c h chng thy mt bng nh no c, ng gi lm
vn ni. Ch dt nhng tri nh y si , bn mi nm xu mt mu cho m da trng
ngho kit n t n phi n t, n ct. V chng kh khm hn h bao nhiu, n dng
ngi c cht rung khng tt hn my t v mt dm n l.

Tui nghe ni c mt ni khng phi ch c tng dm nh thi u, l min Ty n, bc v
cm ni v quay sang Kunta. Ch my bit u khng? bn kia bin, ging nh qu ch
my . Kunta lc u.

Mn sao th sao , bc v cm ni tip, tui nghe ni y mt ng ch c ti c nghn nh
trng v cht ci ging cy lm ng, lm ru rum. Ngi ta k my tui hng on tu,
ging nh ci tu ch ch my ti y , thng dng Ty n cho bn nh Chu Phi li y
mt thi gian, v bo chng sau ci chng ng di lm chng m o i kht gn cht. V
bo chng, ri mang chng ti y bn vi gi hi hn dng nh c sc lm vic. Ch t cng
l dng ci tui nghe ni.

Khng bao gi Kunta khi kinh ngc v vic bc v cm v ng gi lm vn t tng n th v
nhng iu h cha tng thy v nhng ni h cha tng n, v anh nh r rng l tng
nghe c hai ni rng h chng bao gi ra khi Vjinia v Bc Carolina. Anh tng i chu du
nhiu hn h bit my - khng nhng sut chng ng di t Chu Phi ti y, m c bao ln
nh xe cho ng ch i ti i lui khp bang ny - th m h vn thng t hn anh nhiu, n
ni sau chng y nm chuyn tr vi h, anh vn thy ra nhiu iu m trc y anh cha
tng hay bit.

Thc tnh, Kunta khng bn khon lm khi pht hin thy mnh km hiu bit n th, v c
bc v cm v ng lo lm vn gip cho anh u m i; song anh vn cm thy bi ri su sc
khi v l ra, qua bao nm, rng anh vn cn thng t mi chuyn hn mc ngi n l trung
bnh. Qua nhng iu anh c th quan st c, phn ln ngi da en thm ch hon ton
khng bit mnh u, cha ni g n mnh l ai.

Tui cc vi mnh l mt na s nh Vjinia cha bao gi ra khi n in ca ch. Bel ni
vy, khi anh nu vn y vi ch. V h cng cha nghe nhc n vn no khc ngoi
Richmnd, Friirichbg v min Bc, c l th, m cng ch bit nhng vng u na. Ngi
da trng ct gi cho dn nh ngu ti khng bit ni mnh l u, bi v h rt lo dn nh ni
dy hoc chy trn.

Kunta cha kp nh thn li khi ni ngc nhin khi nghe thy mt iu su sc nh vy tht ra
t ming Bel ch khng phi t bc v cm hay ng lo lm vn, th ch ni tip: Mnh c
tnh chuyn trn chy ln na nu gp dp khng?.

Ci R Alex Haley
Cu hi lm cho Kunta ng ra v hi lu, anh khng tr li g. Ri, cui cng, anh ni: ,
bao lu nay, tui khng c ngh g n chuyn .

Bit bao nhiu ln, tui ngm n c man l chuyn m chc chng ai ng tui mng ti, Bel
ni: V nh i khi tui tng tng mnh c t do, nh tui nghe ni nhiu ngi min Bc
c th. Ch m nhn Kunta. Bt k mex tt n u, tui cm thy nu nh mnh vi
tui tr hn th ny, th dm chc tui sn sng ri b y i ngay m nay. Trong khi Kunta ngi
ngy ra , sng st, ch bnh thn ni: Xem chng tui m qu ln tui ri v bi gi sinh nht
s.

Nh th Bel c c ngh ca anh lc v bn thn mnh, v iu ging vo u anh
nh mt tri m. Anh qu ln tui, khng cn sc chy trn na v qu r ri ri. V
khip nhc na. Tt c nhng au n v hi hng ca nhng ngy, m chy di khng
khip, bng tr li i bn chn phng rp, phi nh v tung ra, i bn tay rm mu, gai gc
x toc mnh my, ting sa ca by ch truy ui, nhe nanh gm g, ting sng n, nht roi
qut nhi but, li ru b xung. Bt gic Kunta ngp vo mt ni ngao ngn m mt. Bit rng
chnh mnh v tnh gy nn ni , ng thi cng bit rng c ni thm, thm ch c phn
trn ny n, li cng t nng n hn, Bel ch lng lng ng dy, v ging ng.

Cui cng, khi anh nhn ra ch i khi, Kunta day dt cm thy rng trc y anh hiu
lm ch theo ngh ch quan ca mnh. V anh xt xa ngh mnh nh gi thp Bel cng
nhng ngi da en khc mt cch tn t bit bao.

Tuy khng bao gi l ra, ch tr i vi nhng ngi thn yu - m i khi, c vi nhng
ngi ny cng khng - nhng, chng khc g Kunta, h vn cm thy r v cm ght s p bc
nng ln cuc i h. Cui cng, anh nhn ra iu . Anh c g mnh c th tm ra
cch no ni cho ch r anh n hn bit bao, anh thng cm bit bao ni au ca ch, anh
xit my bit n tnh yu ca ch, anh cm thy mnh lit bit chng no mi rng buc gia hai
ngi ang ngy mt su sc thm trong anh. Lng l, anh ng dy, vo bung ng, ci qun
o, ln ging m ly ch v i bn cng nhau n i mt cch cung nhit n tuyt vng.

Ci R Alex Haley

Chng 68

My tun nay, Kunta cm thy hnh vi ca Bel n l k. Chng hn, ch hu nh chng ni
nng g, song cng khng phi ch c iu g phin mun. V anh cm thy ch nhn anh mt
cch qui d, ri th di sn st khi anh m m nhn li. M ch sinh ra ci thi mm mm
ci mt mnh, n l b n, trong khi lc l trn gh u, thm ch i lc cn m a ht trong c
na. Ri mt m, hai ngi va tt nn v leo ln ging, ch lin nm ly tay Kunta, kh
khng t ln bng mnh. Mt ci g bn trong ch ng y di bn tay anh. Kunta bt dy,
tng n v tung ra v sung sng.

Trong nhng ngy sau, anh hu nh khng nhn ra mnh nh xe i nhng u. Gi nh c s
thay v i ngi, ng ch xung ko xe v l nga ln ngi gh ng sau anh, anh cng bt cn
bit, bi l tm tr anh y trn nhng hnh nh Bel cho thuyn xui dng blng n rung
la, vi con trai anh u gn gng trn lng. Anh hu nh khng ngh n chuyn g khc ngoi
nhng ngha v vn ca a con u lng sp ra i ny, cng nh i vi Binta v mr,
anh tng l con u lng. Anh nguyn rng cng nh b m cng nhng ngi khc lm
vi anh Jufur, anh s dy a con trai ny thnh mt bc tu mi nam t chn chnh, bt k c
th gp nhng th thch v bt trc nh th no i na trn mnh t ny ca bn tubp. Bi v
nhim v ca mt ngi cha l phi lm sao nh mt ci cy khng l cho con trai mnh nng
ta. Bi v, trong khi con gi ch cn c nui n n khi ln ly chng v i sang nh
khc - m con gi l do m chng lo liu - th con trai chnh l ngi ni tip tn tui v thanh
danh ca gia nh, ri ti khi cha m gi nua, i khng vng, li chnh con trai, tng c nui
dy tt, phi t vic phng dng hai thn ln trn ht.

Vic Bel c mang a tm tng ca Kunta tr v xa thm Chu Phi, thm ch cn xa hn c
cuc gp g vi bc nhc cng ngi Gana. Thc vy, mt m, anh hon ton qun bng l
Bel ang trong lu trong khi anh kin nhn m tt c nhng hn si trong chic v bu
ng ngng pht hin ra l ng hm hai v ma ri, anh khng c thy qu hng.
Nhng phn ln cc bui ti, ch c ni hu nh lin tc trong khi anh ngi , nghe l ng
hn mi khi, mt trn trn nhn vo khong khng. Anh ch min man vo nhng ci tr v
Phi Chu nh anh thi. Bel thng ni vi thm Xuki nh vy. V sau mt lt, Bel thng
ng dy khi gh, khng Kunta thy, lng l ri cn phng, ming lm bm mt mnh v li
thi i ng.

Vo mt m nh th, khong mt gi sau khi ch i nm, nhng ting rn t trong bung ng
lm Kunta git bn ngi, tr li thc ti ca cn lu. n lc ri sao? Anh b nho vo, thy
ch vn ngi ng, nhng ang ln ln, c h sp la tht. Khi anh ci xung s m Bel, ch ngi
thng dy trong m ti, mnh m m hi, hi th nng nhc.

Ly Cha, tui s cht khip cho a b trong bng! ch va ni va qung tay m ly anh.
Kunta khng hiu. Mi mt lc sau ch mi trn tnh li k rng ch va nm m thy ti
mt cuc chi lin hoan ca ngi da trng, h thng bo gii nht s l a b da en sp
ra i n in ca mex. Bel m hoang mang n ni Kunta phi sm ci vai tr bt thng
l trn an ch bng cch c quyt rng mex Uol, nh ch bit y, t chng bao gi n lm
Ci R Alex Haley
nh vy. Anh thuyt phc ch phi ng th, ri tro vo ging nm bn ch v cui cng,
ch li thip i.

Nhng Kunta th khng ng c; anh nm ngh ngi hi lu, nh l nghe ni c nhng iu
nh th tng xy ra - nhng a b da en cha b nhm em cho lm qu, b a ra t
cc nhng canh bc, nhng cuc chi g. Bc v cm k cho anh nghe cu chuyn lo
ch hp hi ca mt c gi da en mi lm tui c cha tn l Meri, di chc li cho nm
con gi mi nng c mt trong nm a con u tin ca Meri lm n l. Anh nghe
k v nhng a b da en c dng lm bo chng vay mn, v nhng ch n nhn
trc chng t khi cn trong bng m, v nhng con n bn trc chng ly tin mt. Hi
, cc cuc bn u gi n l ti tnh l Xpotxylvania, theo anh bit, gi trung bnh c t
v tr cho mt a b da en khe mnh ngoi su thng - khi ngi ta bit chc l n s sng -
l vo khong hai trm la.

Tt c nhng chuyn vn ln vn trong tr anh khi m, vo mt bui ti sau khong ba
thng, trong cn lu Bel va ci va k cho anh nghe l lc ban ngy, mmzen An thc
mch hi ti sao bng Bel li to n th. Tui biu mmzen An: Tui ang mt bnh
con con trong l y, c b thn yu . Kunta kh khn lm mi giu c Bel khi thy ni
cng phn ca anh trc s chm cht, yu thng ch dnh cho con nh ging nh bp b
c chiu chung rt mc y, m i vi anh, n ch l mt a khc trong ci on l tng
nh bt tn nhng "tiu th", "cng t" anh thy bit bao ngi nh ln. Gi y, khi Bel sp
sa c mt a b cho ring ch - v ca ring anh - anh ni in ln khi hnh dung a con trai
u lng ca Kunta v Bel Kint chy nhy "chi" vi l tr nt tubp m sau ny ln ln s
thnh cc ng ch - thc t, nom chng nh sinh i vy - v c hai u cng mt b da trng.
Kunta nguyn rng nu c chuyn g nh th xy ra vi Bel, th anh git quch ng ch i cn
hn l tr thnh mt trong nhng g n ng m anh thy cam phn m a hi nhi "tai ti"
ca v mnh v sng vi ni canh cnh bit rng h cng khai th ra mt ting phn nn th
chc chn s b nh p, nu khng phi l t hi hn na. Kunta ngh n nhng a con gi
n l da "tai ti" c tr gi cao ngn no ti cc cuc bn u gi n l trn tnh. Anh
thy chng b em bn v nhiu ln nghe ni v mc ch h mua chng lm g. V anh
ngh n bit bao chuyn tng c nghe v nhng a con trai da "tai ti" - mi lt lng c
nguy c b b mt em i mt tm khng bao gi thy li, bi v ngi da trng s nu khng
th, ln ln chng c th ging dn mnh v trn i n nhng ni khng ai bit chng, ri em
ha ln ci cht en trong mu chng vo dng mu nhng ph n da trng. Mi ln ngh n
bt c kha cnh no ca s pha trn mu, Kunta li cm n Cha Ala v vic anh v Bel c th
chia s nim an i l d sao chng na, con trai h cng s c nc da en nhnh.

Bel bt u tr d au vo khong u mt m thng 9 nm 1790. Nhng ch khng mun
Kunta i tm mex, ng ta ha ch thn cho ch v nu cn th ch Many phi sn sng
ph vic ng. Mi ln cn au ni ln, Bel nm trn ging nghin rng khi ku thnh
ting v cng rit cht tay Kunta mnh m nh n ng.

Chnh trong mt khong cch ngn ngi gia hai cn au Bel quay b mt m m hi v pha
Kunta v ni: "C mt iu ng ra tui phi k vi mnh t trc. Tui hai ln c con, lu lm
ri, trc khi tui n y, trc c khi tui trn mi su tui" Kunta sng st ng nhn xung
Bel ang qun qui. Gi anh bit chuyn ny..., khng, d th no i na, anh cng vn ly ch
thi... Song anh cm thy nh b ph bc v ni ch khng ni cho anh bit t trc. Gng th
Ci R Alex Haley
dc, thu tho gia nhng t qun au, Bel k cho anh nghe v hai a con gi m ch phi
xa la khi ngi ta em bn ch i. "Do y, chng cn b t". Ch bt u khc. "Mt a mi
lm chm tp i, cn a kia cha y nm". Ch nh k tip, nhng mt cn au co tht khin
ch phi bm ming li v bp cht ly tay anh. Khi du du, ch vn khng bung lng tay,
ngc ln nhn anh qua hng nc mt v nh c c suy ngh xao ng trong u anh, ch
ni: "Nu mnh mun bit, b chng n chng phi l ng ch cng chng phi l xubadng.
Ch l mt nh lc in trc tui tui thi. Bn tui ch bit ai hn".

Cn au li n, sm hn ln trc nhiu, v mng tay ch bm su vo lng bn tay anh trong
khi ming h hc ku khng ra ting. Kunta b nho t lu mnh n lu ch Many, m ca
thnh thnh, ct ging khn c gi, ri li m ht tc lc chy n ngi nh ln. Va g ca va
gi, cui cng anh ko c mex Uol ra, ng ny ch lic nhn Kunta mt ci l hiu ngay.
"Ta s n ngay", ng ni.

Nhng ting rn au n ca Bel, rt ln x tan yn tnh ca xm n, ui khi tm tr Kunta
mi suy ngh v nhng iu Bel va th l cho anh bit. Mc du rt mun bn cnh Bel, anh
vn thy mng khi ch Many ra lnh cho anh phi ngoi; anh ngi bt ngay trc ca, c
hnh dung nhng g ang din ra bn trong lu. Hi Chu Phi anh cha tng bit g v chuyn
sinh n, v ci c coi l cng vic ca ph n, nhng anh nghe ni l ngi n b, lc
, qu trn nhng tm vi tri trn nn nh, ri ngi vo mt cho nc ra sch mu v
anh bn khon khng bit iu ang xy ra by gi c ng nh th khng.

Kunta cht ngh rng tn Jufur xa vi, Binta v mr gi y tr thnh ng b ni v
anh bun b hiu rng chng nhng ng b v chu s khng bao gi c trng thy nhau, m
thm ch hai ngi chc cng chng bao gi bit l anh c con trai na ka.

Nghe thy nhng ting ku choe che u tin ca mt ging khc, Kunta vng ng thng
dy. My pht sau ng ch nh ra, coi b ph phc. "Ch y kh. Ch y bn mi ba tui ri
cn g", ng ni vi Kunta. "Nhng trong vng hai hm, s tt p c thi". ng ch ra hiu v
pha ca cn lu. " Many dn dp mt lc cho sch s gn gng, ri hy vo m xem mt
con gi".

Mt a con gi! Kunta cn ang u tranh nh thn li th ch Many hin ra khung ca,
ti ci vy anh vo. Tp tnh i qua gian bung ng trc, anh ko tm rm ca bung ng
sang bn v nhn thy hai m con nm . Trong khi anh ro bc tin n bn ch, mt tm
vn sn ku ct kt v Bel m mt ra, c gng mm mt n ci yu t. L ng, anh qu thy
bn tay ch bp cht ly m h nh khng cm thy n, v anh ang mi nhn chm chp vo b
mt a b nm cnh ch, khng sao rt ra ni. N en gn nh mt anh v cc nt r l
Maninka khng ln c. D l gi - hn l Cha Ala - n vn l mt a b v anh cm
thy mt nim tin thanh thn v t ho su sc khi bit rng dng mu b tc Kint tng xui
chy qua bao nhiu th k nh mt con sng mnh lit, s cn tip tc chy thm mt th h
na.

Nhng ngh tip theo ca Kunta, trong khi anh ng bn cnh ging, xoay quanh vic
chn mt ci tn thch hp cho con. Tuy hiu rng khng th xin ng ch cho ngh vic tm
ngy suy xt quyt nh chuyn ny nh mt ng b mi vn lm th Chu Phi, song mc
khc, anh cng bit rng vn i hi mt s suy ngh kh lu v nghim tc v anh hiu rng
tn gi ca mt a b s nh hng thc s n vic n s tr thnh ngi nh th no, d n
Ci R Alex Haley
l trai hay gi. Th ri mt ngh vt le ln trong u anh: bt k anh t tn cho n l g, con
b cng s c gi theo h ca ng ch na; ngh y khin Kunta gin d v anh nguyn
trc Cha Ala rng con b ny ln ln s bit tn tht ca n l g.

t nhin chng ni chng rng, anh quay ngot v b i. Tri va bt u tang tng rng
ng, anh i ra ngoi v bc dc theo hng ro trn ci li anh v Bel trc y tnh t vi
nhau. Anh cn phi suy ngh. Nh li nhng iu ch k cho anh v ni kh ln nht trong i
ch - b bn rt i khi hai a con gi nh - anh moi c tm mt ci tn, mt ting Maninka
no c ngha ni ln c mun su sc nht ca Bel l khng bao gi phi chu mt mt
mt nh th na, mt ci tn s che ch cho k mang n khng bao gi phi mt m. p mt
ci, anh bng tm ra n! Lt i lt li ting y trong u, c cng li ni thm mun ni to n
ln, d ch cho ring mnh nghe thi, anh nh nn lng v lm nh th l tri l. ng ri, tt
phi l th! Mng rn v s may mn n vi mnh trong mt khonh khc ngn nh vy,
Kunta hi h i dc theo hng ro tr v cn lu.

Nhng khi anh bo Bel l mnh chun b t tn cho con, ch lin phn i mnh m ti mc
khng sao tng tng ni ch li c th hng n th trong th trng lc . "Vi g m t tn
con sm th? M t tn n l g c ch? Chng ta cha vic g phi ni n chuyn tn mi
tui mun sao th sao!" Kunta tha bit Bel c th bng bnh n mc no mt khi ch ni
a, cho nn ging anh c au xt ln gin d trong khi anh tm nhng li l ng n gii
thch rng c mt s truyn thng cn phi c tn trng, mt s th tc cn phi theo trong
vic t tn cho mt a tr, trong iu ch yu l ci tn phi do mt mnh ngi b
chn, anh ta c php gi kn khng cho ai bit k n khi bc l trc nht vi a b v ch
c lm th mi ng. Anh tip tc ni rng nhanh vi l thit yu, ko nh con gi h li nghe
thy trc mt ci tn no m mex c th quyt nh t cho n.

"Gi th tui hiu ri!" Bel ni. "Nhng thi tc Phi Chu y ry trong u anh, n chng c
vic g m ch thm nhiu s thi. V nhng cch thc, tn tui v o , tt tt c u khng
hp vi a b ny!"

Trong cn gin d, Kunta nho ra khi cn lu - v sut m xm vo thm Xuki cng ch Many
ang i vo, mang hng m khn lau v nhng ni nc bc hi.

"Chc mng anh Tby bn tui n thm nom Bel y".

Nhng Kunta ch hi m vi h khi i ngang qua nhau. Mt lc in tn l Cat i ra rung lot
chung u tin bui sng, bo cho mi ngi ra khi lu ly x mc nc ging ra ry
trc ba im tm. Kunta nhanh chng qunh khi xm n, r vo li i ng sau dn ti
chung nga, mun lnh tht xa ci m ngi da en v o kia m bn tubp hun luyn
n m chn li s bt k ci g c hi hng Phi Chu vn l ngun ci ca chnh h.

Trong chn thnh ng chung nga, Kunta cu knh cho nga n, di nc v k c cho
chng. Khi bit rng n gi im tm ca ng ch, anh li i vng qung ng di, ti ca
bp ngi nh ln; ti y, anh hi thm Xuki, hin tm thay Bel, xem mex c cn dng xe hay
khng. Chng bun ni hoc thm ch ngonh li, thm lc u v ri khi cn bp, khng mi
anh n cht g. Tp tnh tr v chung nga, Kunta t hi khng bit Bel k vi thm Xuki
v ch Many nhng g cho h i ngi l i mch khp xm n, ri anh t nh: mc k!.

Anh phi lm mt ci g vi bn thn mnh; anh khng th nhn nh thm hng gi quanh
Ci R Alex Haley
chung nga. Mang b thng ai c xe ra ngoi, anh bt tay vo ci cng vic quen thuc l
git th gi bng cch tra du m vo nhng th tuy khng cn thit, v anh mi lm vic ny
cch y c hai tun l. Anh mun quay tr v lu nhn mt a b - v c Bel na - song
cn gin li tro ln mi khi anh ngh n nng ni hin ti: Tht nhc nh bit bao, ai i v
mt ngi trong dng h Kint m li mun cho con mnh mang mt ci tn tubp no ! y
ch l bc u i ti ch phi t khinh b mnh sut i thi!

Vo qung tra, Kunta trng thy thm Xuki em vo cho Bel mt ni thc n g - c l l
mt th xp. Ngh n chuyn y, anh bng thy i; my pht sau, anh ra sau chung nga,
ni khoai lang va r c cht ng di rm; anh chn ly bn c nh v - t cm thy
thng tm v hn - n sng tt c lm ngui d dy.

Hong hn xung ri anh mi quyt nh v nh. Khi anh m ca trc v bc vo, bung ng
vn lng t, khng c ting Bel p li. C th ch ang ng, anh ngh thm v ci xung thp
mt ngn nn trn bn.

"Mnh y ?".

Anh khng h thy g c bit cc cn trong ging ni ca Bel. m mt cch chung chung,
anh nhc cy nn ln, ko tm rm sang bn v i vo bung ng. Trong nh sng m, anh
c th thy v mt ch cng cng quyt chng km g anh.

"Ny nh, Kunta", ch ni, i thng vo vn , khng ph thi gian v ch, "c mt vi iu tui
hiu ng ch hn mnh y. Mnh c gi nhng ci thi Phi Chu ra, ng ng ni in ln
bn quch c ba ta vo phin u gi ngoi tnh sp ti cho bit tay th sao!"

C ht sc nn cn gin trong lng, Kunta p ng tm li l ni cho Bel hiu rng anh
quyt tm tuyt i, bt chp mi nguy c, khng con gi anh mang tn tubp v hn th
na, n phi c t tn theo ng php tc.

Mc du bt ng tnh su sc, Bel cn lo ngi hn na v iu m Kunta c th s lm nu nh
ch t chi khng nghe anh. Cho nn, cui cng ch chp thun m trong lng rt y ny, thc
thm. "Mnh phi lm ci th php thut g no?" ch hi, v hoi nghi. Khi anh ni ch cn
mang a b ra ngoi mt lt thi, ch mt mc yu cu anh ch n dy ch cho b, cho n
khi i, khi khc, v Kunta ng ngay lp tc, Bel c tnh l t ra phi hai ting na a b
mi dy, by gi trong xm n chc hn kh m c ai cn thc thy bt k tr l bi nh
nhng g m Kunta nh tin hnh. Tuy khng bc l ra, Bel vn cn tc ti v ni Kunta khng
cho ch tham gia chn tn cho a con gi m ch va cho ra i, gia nhng au n nh th;
v ch nm np lo Kunta tring ra mt ci tn c m Phi gm ghic, nhng ch tin chc sau ny
c th nh liu vi tn a b theo cch ring ca mnh.

gn na m khi Kunta nh ra khi cn lu, bng a con u lng qun gn gh trong mt
tm mn. Anh c i mit n lc cm thy xm n kh xa, khng cn c th ph mt tm
khn lim ln ci iu sp sa din ra.

Ri, di trng sao, Kunta nng bng a b ln, xoay ci bc ph mn trong tay cho tai phi
a b chm vo mi mnh. V chm ri v rnh rt anh th thm bng ting Maninka ba ln
vo l tai nh xu: "Tn con l Kitzi. Tn con l Kitzi. Tn con l Kitzi". iu c tin hnh
nh xa kia tng tin hnh vi tt c cc t tin dng h Kint, nh tng tin hnh vi
Ci R Alex Haley
bn thn anh, nh t hn cng s tin hnh vi a b ny nu n sinh ra qu cha t t. N
tr thnh ngi u tin c nghe tn bit mnh l ai.

Kunta cm thy chu Phi rn r trong mch mu mnh - v chy truyn t anh sang a b, ci
phn ti mt ca anh v Bel - trong khi anh tip tc i xa hn cht na. Ri anh li dng bc
v nhc mt gc nh ca tm mn l khun mt en nh xu ca a b nga ln tri, v ln
ny anh ni vi n tht to bng ting Maninka: "Hy nhn xem ci duy nht ln hn bn thn
con!".

Khi Kunta b a b tr v li cn lu, Bel gn nh ging n ra, mt rm li v s v bc bi
trong khi ch m tm mn xem xt n t u n chn, khng bit l mnh tm ci g, ng thi
hy vng s khng tm thy. Hi lng thy anh khng lm iu g qu qut - t ra cng khng c
g l liu - ch t a b vo ging, tr ra cn phng ng trc, ngi xung gh i din vi
anh, cn thn khoanh tay trong lng v hi:

"Thi c, gi th cho tui bit i".

"Bit ci g?"

"Tn, ci tn ting Phi , mnh gi n l g?".

"Kitzi".

"Kitzi! C ai tng nghe ci tn no nh vy cha?".

Kunta gii thch rng ting Maninka, "Kitzi" ngha l "ngi xung" hoc " nguyn ", ni
rng khng ging nh hai a trc ca Bel, con b ny s khng bao gi b bn i.

Ch vn khng chu yn. "Ch khi chuyn!" ch nhn thm. Nhng khi cm thy cn gin d
ca Kunta bt u dng ln, ch ngh bit iu th im i. Ch ni l c nh u nh m ch tng
nhc n mt ngi b tn l "Kipbi" nghe rt ging ci tn kia; ch t, h cng c th ni vy
vi ng ch nu ng ta sinh nghi.

Sng hm sau, Bel c ht sc giu ni lo s ca mnh khi ng ch n thm ch - thm ch cn
gng ci to ra iu vui v khi ni cho ng ta bit tn a b. ng ta ch bnh lun rng l
ci tn k cc, nhng khng t phn i g c, v Bel th pho mt ting nh trt gnh nng
khi ng bc ra khi ca. Tr v ngi nh ln, trc khi sai Kunta nh xe ln ng, bt u
mt ngy thm cc bnh nhn, mex Uol m quyn kinh thnh en to tng ct trong mt ci
hm kha cht trong phng khch, gi n mt trang dnh ghi cc s kin n in v vit
mt hng ch en r p: "Kitzi Uol, sinh ngy 12-9-1790"

Ci R Alex Haley

Chng 69

"N ging ht mt con bp b nh xinh xinh" "mmzen" An reo ln, thch m, nhy cng, khoi
ch v tay khi nhn thy Kitzi ln u trong bp ca Bel, ba ngy sau. "N c th l ca em c
khng?".

Bel tot ming ci, vui thch. ", n l ca tui v ca b n, cng , nhng h n nhn mt
ci l cng c th tha h chi vi n, chc chn th!".

V ch gi li ha nh th. Thng thng, c khi no n nh bp hi xem ng ch c cn
xe hay khng, hoc ch l thm Bel, l Kunta li thy con b chu gi tc hoe ca mex, gi
ln bn, ci xung nng Kitzi nm trong mt ci gi. "Xinh xnh xnh xinh. Em b nhn t
na chng mnh chi tha h l vui, em c nghe ch ni hng? Em nhanh nhanh m nhn ln
no!" Kunta chng bao gi ni v chuyn y, song anh c thy xt xa khi ngh l con b tubp
y lm nh th Kitzi ra i lm chi cho n, nh mt con bp b k l vy. Thm ch Bel
khng thc tn trng cng v ca anh l ngi n ng trong nh v l ngi b, hi
xem anh cm ngh th no v chuyn con gi anh chi vi con gi ca k mua anh nh
mt mn hng, Kunta cay ng ngh thm. i khi anh c cm gic nh Bel khng quan tm
n tnh cm ca anh bng tnh cm ca ng ch. Anh khng cn nh l ch b bao nhiu ti
ch ni c mt chuyn "mmzen" An n th ch con gi ch thc ca mex Uol cht cng
vi m n ngay lc mi , tht l i phc.

"i, ly Cha, ch ngh li chuyn , tui cng khng mun", mt m, ch st st ni vi anh: "Ti
nghip b ch Prixil b nh xinh xn, b ch to hn con chim l my. Ngy no cng i
quanh quo y, kh ht mt mnh, mm mm ci vi tui ri li v v vo bng, ch ngong
ngng ch n ngy sinh n. Th ri ci bui sng hm , ch nhng la tht v cui cng l cht,
c m ln con! Ti nghip mex, t by, xem ra ch my khi tui thy ng mm ci - ch g
cng l sut cho n lc c "mmzen" An ny".

Kunta khng h thng hi cho s c n ca ng ch, nhng anh cm thy c l nu li ly v,
ng ta s bn bu khng cn nhiu th gi chm bm chu gi v cch hu nh chc chn s
ct bt nhng cuc n thm n in ca "mmzen" An - v do , khin n t c c hi chi
vi Kitzi.

"T by, tui c ngm ng ch m c b ln lng, gh st vo ngi nh th no, ni chuyn vi
n, ru n ng ra sao, ri c ngi nguyn th ch khng chu t n vo ging. C nh th ng
khng mun ri mt khi n sut thi gian n y . V tui bit l v lng ng thng cha
n".

Bel thng bo anh: nu "mmzen" An c bn, nng n nh ng ch hn trc, th ch cng
khin ng ch u ym hn i vi c hai a, cha k l i vi ring Kitzi. Cn Me-z Jon v
b v m yu, th chc cng chng ly g lm pht v vic con gi h ngy cng c bit gn
gi ch n "bi v, ch l lun mt cch ranh mnh, nh vy h s cho l h cng nhch li gn
ng tin ca ng ch hn". Ch ni d mex anh ng ch c ra iu ta y nh th no i na,
ch cng bit tng l thnh thong lo vn vay tin ca ng v Kunta sng sut hiu l nn
Ci R Alex Haley
tin li ch - khng phi l anh thc s quan tm n chuyn tubp no giu hn tubp no, bi
v i vi anh, bn h ai ny u nh nhau c thi.

Gi y, t khi Kitzi ra i, nhng ln nh xe a ng ch i thm bnh nhn v bn b, Kunta
lun lun cht thy mnh chia s ni mong c m Bel thng hay th l, l ng ch ly v k -
mc d l do ca anh hon ton khc vi ca ch. "Tui thy ng tht ti nghip, c sng thui
thi mt mnh trong ngi nh ln ! Tht tnh, tui cho rng bi th cho nn ng c biu mnh
nh xe hai thy tr rong rui trn ng, ng ch mun di ng khng ngng cn hn l ngi
quanh qun y mt mnh. Ly Cha, c n "mmzen" An cng thy th! Ln n chi va ri,
tui ang dn ba tra cho hai ch chu n, bng dng n hi p mt ci: "ch Uylim, sao ch
khng c v nh mi ngi khc?" V ti nghip, ng ch bit ni sao c.

Tuy anh khng bao gi k li cho Bel nghe v anh bit tnh ch rt thch dm ng vo chuyn
ring ca m tubp. Kunta bit c i ph n h thy Kunta ngot vo li nh mnh l chy ra
n xe ng ch, gn nh rn rn trn u ngn chn. Ch bp da en to bo nh mt bnh
nhn cha mi khng khi ca ng ch, ni vi Kunta, ging khinh b: "Ci m mt tr trn
bng ng ght ny chng c bnh g gh gm m ng ch anh khng mau chng cha lnh
c. M y mt ngi n ng xung m v nhng thi ngang ngc, c c v bi gi m
ku bnh ch ct ko ng ch anh tip tc tr li y. Tui c g ng thy m qut tho, ry la
m nh by tui ngay sau khi thy tr anh i khi, c nh th bn tui l nhng con la hay l ci
qui g , v m ch bao gi ng n cc th thuc men m ng cho m u?". C mt n
bnh nhn khc bao gi cng tin ng ch ra tn cng khi ng ra v, nu ly mt cnh tay ng
nh s ng, mt ngc nhn thng vo mt ng trong khi tay phe phy qut mt cch yu t.
Nhng i vi c hai ngi n b ny, bao gi ng ch cng t thi rt trnh trng v cng
nhc, v cc cuc thm bnh xem ra bao gi cng ngn hn ch cc bnh nhn khc.

C th, ngy thng c tip tc tri qua "mmzen" An vn mi tun hai ln c a n
thm ng ch Uol v mi ln, u b hng gi chi a vi Kitzi. Mc d khng th lm g
ngn cn, Kunta vn c tm cch ch t cng trnh khi nhn chng cp k vi nhau,
nhng dng nh chng bt k ch no anh hng mt ti v anh khng ti no trn thot ci
cnh a chu gi ng ch v nng, hn ht hoc nng niu chm bp con gi nh ca anh. iu
lm anh trn y kinh tm - v nhc anh nh n mt cu tc ng Phi t thi t tin xa xa:
"Rt cuc, bao gi con mo cng n tht con chut cng chi a vi n".

iu duy nht khin Kunta chu ng c l nhng ngy m gia cc cuc n thm ca con
b. Khi Kitzi bt u bit b th vo h, ti ti, Bel v Kunta trong lu ring sung sng
ngm n thon thot b quanh sn nh, ci t xinh xinh qun t nhm ln. Nhng ri
"mmzen" An li xut hin v hai a tt i, a ln nhy cn vng quanh a b, h la: "Tin
ln, Kitzi, tin ln!" v Kitzi c ht sc b tht nhanh ui theo, c hng pht ra nhng ting
ng c y thch th v tr chi v v c ch . Nhng lc y, Bel khoi ch, mt ti hn hn,
song ch bit rng d Kunta ang li xe cho ng ch, ch cn anh pht hin ra "mmzen" An
c mt y, l y nh rng m anh tr v vi b mt l l, i mi mm cht v cho n
sng, c nh ngi mt hn, lm cho Bel ht sc bc mnh. Nhng khi suy xt n nhng iu
c th xy ra nu Kunta bc l tnh cm bng cch no , d ch l mp m, khin ng ch
bit c, th ch cng thy hi s khi anh c thi nh vy.

Cho nn, Bel c thuyt phc Kunta rng quan h khng th gy hi g min l anh c th
dn lng chp nhn n. C nhiu trng hp - ch ni vi anh - nhng a con gi da trng ln
Ci R Alex Haley
ln v sut i mt lng mt d chn thnh v thm ch trung thnh su sc vi cc bn da en
cng chi a thu u th. "Trc khi mnh bt u lm cng vic li xe", ch ni, "c mt b
ch da trng c b cht - y nh b v ng ch ta - khc ci l a con gi li sng st v n b
sa mt ph n da en cng c mt a con gi ring. Hai gi con ln ln, gn nh hai ch em,
th ri mex ly v k. Nhng b ch mi ny rt khng mun hai con b gn nhau, cui cng
b ta xi c mex bn c hai m con con b da en i". Nhng t lc y tr i, ch k tip,
con b da trng c ln cn ng kinh lin tc, n ni phi mi i mi li mex Uol lun; mi
v sau, cui cng mex bo ngi cha rng nu khng kim con b da en mang v, con gi
ng s bun phin, ngy cng yu i m cht thi. Mex sut na th ly roi qut cho b v
mi mt trn. ng ta phng nga i v tiu khng bit bao nhiu tin tm li c lo bun
ngi da en em hai m con con b i v chuc li ca ng ch mi mua hai m con t
tay lo bun n l. Nhng ri ng ta mang con b da en v v kim mt tay lut s, lm chng
th chuyn nhng n thnh s hu ca con gi ng ta", v Bel ni l, n tn by gi, sau bao
nhiu nm, c gi da trng mc du l ph n trng thnh vn khng bao gi bnh phc
hn. "C gi da en vn sng ngay bn cnh, sn sc c bn v khng c no ly chng c!".

Theo quan nim ca Kunta, v th Bel nh a cu chuyn bi bc tnh bn gia ngi da
en v ngi da trng, ch khng phi l ng h khuynh hng y, th qu ch kh c th
bin bc hng hn hn.

Ci R Alex Haley

Chng 70

Vo khong thi gian sinh Kitzi, c Kunta v bc v cm thnh thong li tr v n in vi
nhng tin tc v mt hn o no bn kia b nc ln, gi l "Haiti"; nghe n , c
khong ba mi su nghn ngi, phn ln l Php da trng, qu t so vi na triu ngi da
en b a ln tu, ch t Chu Phi ti lm n l nhng n in ln trng ma, c ph,
chm v da. Mt m, Bel ni l ch nghe thy mex Uol thut li vi cc khch n tic rng
lp ngi da trng giu c Haiti sng nh nhng ng hong trong khi lm nhc bao nhiu
ngi da trng ngho khng kh nng mua c n l ring.

"Th tng tng xem! C ai nghe thy chuyn nh th bao gi cha?" bc v cm ni, ging
ma mai.

"Sut!" Bel va ni va ci v tip tc cu chuyn: sau , ng ch k cho cc v khch tht
m l qua nhiu th h Haiti, n ng da trng v ph n n l "i li" vi nhau nhiu n
ni hin nay c gn hai mi tm nghn ngi lai v da ng ng, thng gi l "dn da mu"
m hu ht c cha v ch ngi Php ban cho t do. Theo mt v khch khc, Bel k,
ci m "dn da mu" y u nht nht tm kim nhng bn i da sng hn, nhm mc ch
sinh con ci mang hnh thc b ngoi hon ton nh ngi da trng, cn nhng ngi vn r
rt l lai th t lt cc quan li xin nhng giy t chng nhn t tin h l ngi Anhin
hoc Ty Ban Nha hoc bt c g cng c, min khng phi l gc Phi. Mex Uol cho bit -
mc d ng thy iu tht k l, kh tin v rt ng phn nn - rng qua nhng hnh ng
ban pht hoc chc th ca nhiu ngi da trng, mt s ln trong m "da mu" n i n
ch s hu t nht l mt phn nm ton b t ai Haiti - v nhng n l km theo - bn ny
thng i ngh Php, cho con ci sang hc bn y nh nhng ph h da trng v thm ch
cn s nhc nhng ngi da trng ngho na. m khch ca ng ch bt bnh bao nhiu th
m c ta ca Bel khoi ch by nhiu khi nghe chuyn . "Cc ngi s ci lch mp bn
kia cho n mo ming", bc v cm ngt li, "khi nghe thy, d tui, my mex nh giu ni
chuyn g ti mt v hi m hi mi y tui c thu n ko n". Cc mex, bc thut li,
gt g bn lun v chuyn nhng ngi da trng ngho Haiti ght m lai v da ng n ni
h kin ngh lin tip, k cho n khi nc Php phi ra lut cm dn "da mu" khng c
i do ban m, khng c ngi cnh ngi da trng trong nh th, hoc thm ch khng c
mc qun o cng mt th vi h. Trong khi ch i, bc v cm ni, c da trng v "da mu"
cng trt mi him ght ln nhau ln u na triu n l da en Haiti. Kunta ni l theo cu
chuyn anh nghe lm c trn tnh gia m ngi da trng ci ha h th xem ra cc n l
Haiti cn khn kh hn y. Anh nghe ni trng hp nhng ngi da en b pht nh n
cht hoc chn sng l chuyn cm ba v ph n da en c cha thng b xua i lm vic cho
n khi sy thai. V cm thy c ni ra cng chng t c mc ch g khc ngoi vic lm cho
mi ngi gh s, nn anh khng k li nhng hnh ng th vt, v nhn o hn th na, t
nh ly inh ng hai bn tay mt ngi da en vo tng cho n khi anh ta buc phi n i
tai b ct ca chnh mnh; mt m tubp sai ct li tt c mi n l ca mnh, mt m khc
nht gi vo ming mt em b da en cho n khi n cht i.

Sau nhng chuyn khng khip nh vy trong sut chn, mi thng qua, trong mt chuyn ln
Ci R Alex Haley
tnh vo ma h nm 1791, Kunta khng ly g lm ngc nhin khi nghe tin nhng ngi n l
da en Haiti vng ln trong mt cuc ni lon in cung, m mu. Hng nghn n l
o o trn ra khp, tn st, p ph, cht u n ng da trng, m bng tr con, hm hip
ph n v t mi nh ca cc n in cho n khi min Bc Haiti ngn ngang nt, mt
m la khi v m dn da trng kinh hong trn chy, c gng phn u sng cn v tr
n li - tra tn, git, thm ch lt da mi ngi da en m h bt c. Nhng h ch l mt
dm ngi sng st mi lc mt teo nh li trc cuc dy lon ang lan rng mt cch in
cung ca ngi da en, cho n cui thng tm th ch cn my nghn ngi da trng tm ni
n nu hoc tm cch trn khi o.

Theo li Kunta, anh cha bao gi thy m tubp tnh l Xpotxylvani phn n v hong ht
n th. "Xem chng h ht hn c ln ni dy va ri ngay bang Vjini ny", bc v cm
ni. "C d ch hai, ba nm sau khi ch my n y, nhng m hi , ch my cn l l, ch
ni ch rng m ai, ha nn chc ch my cng ch bit v . ngay no bang Niu Uilz, tnh l
Hanuv, trong mt dp l Ging Sinh, mt xbadng nh mt tn thanh nin nh ng xung
t v g nh ny vng dy v mt ci ru xng vo hn! C m g b trt, v th l dng nh
khc nhy b vo nh hn d di n ni g nh th nht phi lao ti cu. Tn xbadng mu
me y ngi, chy i cu cu, trong khi anh em nh ta in u ln bt thm hai ngi da
trng na, tri li v ang nh th mt m rt ng da trng mang sng ng rng rng ko
n. Cnh nh ta nu vo mt nh kho v bn da trng tm cch dng li ngon ngt d h ra,
dng m cnh nh o ra vung gy gc, vn thng, kt qu l hai nh b bn cht v mt l mt
lc c da trng ln nh b thng. Ngi ta ct c dn v i tun, ra thm mt s lut l na v
c th cho n khi yn ng dn. Ci v Haiti ny lm bn da trng tnh tr ra, l v, cng d tui
y, h tha bit c mt ng nh ngay trc mi h ch cn mt tia la ng th ng l
bng ln ngay tc khc, v mt khi loang ra th, phi, tha cc ngi, s y ht d Haiti ti
Vjini ny". R rng bc v cm rt khoi ci ngh ny.

Kunta nhanh chng thy tn mt ni kinh hong ca ngi da trng bt c ni no anh nh
xe ti, trong cc th, hoc gn cc ca hng nhng ng t, cc tim n ung, t ng
trong nh th, hoc bt k ni no khc m h ti tm nm tm ba, nho nhc, mt my gay
hoc cau c mi khi anh hoc bt k ngi da en no khc i qua gn . C n ng ch vn
ha hon mi ni vi Kunta ngoi vic bo nh xe n nhng ni ng cn n, cng i ging
khin cho nhng li r rng l lnh lng hn, cc lc hn. Trong mt tun l, dn v tnh l
Xpotxylvani tun tra cc ng ci quan, honh he hi ni n v giy php i ng ca bt
k ngi da en no qua li, nh p v bt giam bt k ai m h cho l c hnh ng, hoc
thm ch l c v kh nghi. Ti mt cuc hp ca cc ng ch trong vng, ngi ta quyt nh
bi b cuc hi ma ln hng nm sp ti ca nhng n l cng vi mi cuc t hp dn da en
ngoi n in mnh; v thm ch mi cuc t tp ca xm n trong n in nhy ma
hoc cu nguyn cng phi c xbadng hoc mt ngi da trng no khc gim st. "Khi ng
ch biu tui th, tui ni vi ng ch l tui vi thm Xuki v ch Mani ch nht no v bt k c
dp no cng qu xung cng nhau cu Cha Jxu, c m ng ch ch ni g v chuyn gim
st bn tui, cho nn bn tui c vic tip tc cu nguyn!" Bel ni vy vi nhng ngi khc
trong xm n.

Trong my m sau, nha mt minh vi Kunta va Kitzi, Bel hi hui anh vn tim nhng tin tc
mi nht trn nhiu t bao loai bo cua ng chu. Phai mt n gn mt gi ng h do dm trn
mt bai quan trong, chi mi c th k c vi anh la "mt th D lut Nhn quyn a c..."
Ci R Alex Haley
Bel ngp ngng va hit mt hi tht su: ", c ph chun hay gi gi na". Nhng con co nhiu
tin tc hn na v nhng s kin gn y Haiti - ma phn ln, ho a c nghe qua nhng li
n ai trong xom n. iu ct loi cua a s nhng tin tc y, chi noi, la cuc ni loan cua n l
Haiti co th d dang lam tran lan nhng y nim liu linh trong nhng ngi da trng bt man
trn t nc nay, la cn phai t ra nhng han ch cc ky ngt ngheo va nhng hinh phat khc
nghit. Gp nhng t bao lai va ct i, Bel noi: "Tui thy tung nh ho khng cach nao lam d
tn hn i vi chung ta, tr phi la xing tt ca chung ta lai, tui la th".

Tuy nhin, trong mt vai thang sau o tin tc v nhng phat trin mi Haiti dn da xep i va
cung vi s vic o, tinh hinh bt cng thng dn - va nhng han ch c ni ra - trong toan
min Nam. Mua gt bt u va canh da trng lai chuc mng nhau v vu thu hoach bng di dao
- va nhng gia ca ky luc at c trong vic ban bng. Bac vi cm c vi n an nhiu
cuc vu hi va lin hoan trong cac ai sanh n ni ban ngay, khi tr v nha, bac chi ln ra ngu,
chng lam gi thm my ti. "Tung d cac ng chu ban bng c lm tin n ni phn ln day
mua chi cht", bac bao Kunta nh vy.

Song chng bao lu, am da trng lai co iu gi bt hanh na. Trong nhng ln a ng chu ln
tinh, Kunta bt u nghe thy ngi ta phn n ban tan v con s nhng "hi chng n dich" do
nhng "tn phan bi noi ging da trng" t chc ra, khng nhng min Bc ma ca min
Nam. Nghi hoc cao , anh em nhng iu nghe c k vi Bel va chi noi la a oc thy
chuyn o trong nhng t bao cua ng chu. Bao chi, khi nhc n s tng ln nhanh chong cua
nhng t chc no, tai cuc dy loan cua ngi da en Haiti.

"Tui vn biu minh la co mt s ngi da trng tt ma!" chi reo ln. "Tht th, tui a nghe noi
v khi ngi trong am i chng lai nhng con tau u tin ch canh nho Phi nha minh ti y!"
Kunta t hoi khng bit Bel nghi ng ba t tin cua ban thn chi gc gac u ra, song chi
ang phn khich qua nn anh bo qua. "La vi mi khi co chuyn nh th ng trn bao", chi noi
tip, "cac ng chu ben ni tam banh, gm thet chi rua bon thu ich cua t nc va ai loai
nh vy, c ma cai quan trong la nhng ngi da trng chng ch n l cang noi ln nhng
iu minh nghi, thi cang co thm cac ng chu bn khon t hoi trong thm tm la minh ung
hay sai". Chi nhin chm chm vao Kunta. "Nht la nhng ngi t xng la tin C c".

Chi lai nhin anh, mt anh ranh manh trong mt. "Minh nghi tui vi thim Xuki va chi Mani noi
chi v nhng hm chu nht ma ng chu tng bon tui chi co ca hat va cu nguyn. Tui theo doi
sat ngi da trng. Cha han nh am Quic. Ho chng n dich, thm chi con ung h cach
mang tui mun noi la ngay Vjini nay i", chi noi tip. "Va i ngi trong bon ho la nhng ng
chu co hang l hang xc nho. C ma cac giao si ben biu rng dn nho cung la ngi, co quyn
c t do nh bt ky ai khac va mt s ng chu hi vin Quic bt u tha dn nho, thm chi
con giup ho i ln min Bc na. Bi gi, a ti mc la nhng ngi Quic con gi n l nho
c nhng ngi khac giang giai va tui nghe noi nu ho vn khng chiu tha n l, ho se bi nha
th rut phep thng cng. Ngay by gi vn tip tuc, chc chn nh vy", Bel noi nh reo ln.

"Va tt vao hang nhi, la nhng ngi theo Hi Giam Ly, tui nh mi mi mt nm trc co
oc thy nhng ngi Hi Giam Ly triu tp mt cuc hop ln Baltimo, cui cung ho nht tri
rng n dich la trai vi l lut cua Chua va bt c ai xng la tin c c u khng nn lam
th. Cho nn phn ng la nhng ngi hi Giam Ly va Quic lam khuy ng giao hi oi
co lut l giai phong n l da en. Con nhng ngi dong Baptit va giao hi trng lao - ng
chu ta va ca ho nha Uol la thuc vao am nay - , tui xem y ho con hng h khng nhit tm.
Ci R Alex Haley
Ho phn ln chi lo cho ban thn ho c t do th phung theo y thich cua minh, vi lai lam sao
va co ca n l nho va yn n lng tm".

Bt lun moi iu Bel noi v nhng ngi da trng chng n dich - mc du chi a oc mt s
chuyn nh th ngay trong bao cua ng chu - Kunta vn cha ln nao nghe thy mt y kin
tubp phat biu ra ming ma khng hoan toan ngc lai th! Va trong mua xun, va mua he
nm 1792, ng chu thng mi mt s in chu chinh khach, lut s va thng gia vao loai ln
nht trong bang i cung xe. Tr phi co chuyn gi khac khn cp hn, con thi u noi chuyn
mun thu cua ho la nhng vn ma dn da en gy ra cho ho.

Bao gi cung co mt ngi nao o noi nh th nay: bt c ai mun cai quan thanh cng am n
l, trc ht cn bit rng cai qua kh sng trong rng vi thu vt Chu Phi cua chung a
khin chung tha k mt cach t nhin s ngu xun, li nhac va nhng thoi quen bn thiu, va
bn phn co tinh cht c c cua nhng ngi c phu cho ia vi u ng hn la day cho
nhng sinh vt y v mt y thc nao o v ky lut, ao ly va tn trong s lam vic - tt nhin la
bng cach nu gng, song cung con bng nhng lut l va nhng hinh phat cn thit, mc du
nht thit la nn ng vin, khen thng nhng a to ra xng ang.

Moi l long v phia ngi da trng - cuc tro chuyn tip tuc, se chi khuyn khich cai thoi bt
lng, cac manh khoe thu oan, va tinh giao quyt t nhin cua mt ging thp hn, va nhng
ting be be cua cac hi chng n dich cung nhng gi tng t nh vy chi la cua nhng ke, nht
la min Bc, cha tng s hu mt tn da en nao hoc cai quan mt n in co nhiu n l
nho bao gi; nhng ke nh vy, ta ng mong gi chung y thc c la nhng th thach va ganh
nng cua vic s hu n l lam ngi ta cng thng sc kin nhn, trai tim, tinh thn va ngay ca
linh hn n mc mun v bung ra nh th nao.

Kunta a nghe vn mt th chuyn chi bi v nghia o sut mt quang thi gian dai n ni
no tr thanh mt th kinh k a va anh hu nh khng bun chu y n no na. Nhng i khi,
trong khi anh xe, anh khng khoi t hoi tai sao cac ng bao cua minh khng git beng tt ca
nhng tn tubp t chn ln t Phi. Khng bao gi anh t tim thy mt cu tra li ma anh co
th chp nhn c.

Ci R Alex Haley

Chng 71

Vo qung tra mt ngy oi cui thng Tm, thm Xuki lch bch c ht sc i tht nhanh n
ch bc v cm ang ng gia m c chua v va th hng hc va ni l thm lo v ng gi
lm vn qu. Khi u khng thy ng c n lu mnh vo gi im tm, thm ch ngh ngi g
- thm hn hn ni - nhng n tra cng khng thy ng xut hin khin thm m lo, thm
n ca lu ng, g v gi r to m khng thy tr li, thm m hong v ngh rng tt hn ht
c ra hi xem bc v cm c thy ng c u khng. Bc cng khng thy.

"Tau bit vy, cch ny hay cch khc, ngay t trc khi bc vo ", m y bc v cm ni
vi Kunta. V Kunta bo l anh khng ti no ct ngha ni cm gic k l n vi anh trong khi
nh xe a ng ch v nh chiu hm y. "ng c nm ngay trn ging, rt chi l bnh
thn", bc v cm ni "b mt hi ci ci mt t. Coi b d ang ng, dng m thm Xuki th
bu c thc gic trn thin ng". Bc ni bc ta mang tin bun ra bo cho nhng ngi
lm ng v tay lc in chnh Cat cng bc tr v, gip mt tay tm ra cho thi hi v t
ln mt tm vn lnh. Ri h treo chic m rm, nu sm v m hi, ca ng lo lm vn ra
ngoi ca lu bo tang theo tc l c truyn, trc khi cnh lc in tr v v tp hp trc
lu nghing mnh thi l ln cui, ri Cat v mt lc in khc i o huyt.

Kunta tr v lu, lng bun gp i - khng nhng ch v ng lo lm vn cht m cn l v
t khi sinh Kitzi, anh khng nng ti thm ng c nh anh c th lm, trc y th tng
chng hu nh khng th gi v by gi th qu mun. V ti nh, anh thy Bel gin gia
nc mt; iu anh on trc, nhng l do khin ch khc lm cho anh ngc nhin "Xa
nay tui vn cm thy ng c l ngi cha m tui cha bao gi bit mt", ch nc n, "Khng bit
v sao m tui khng th l vi ng c iu , nhng t nay v sau, ng c khng cn y na,
chc s khng bao gi li nh xa". Ch v Kunta lng l n ba ti trc khi Kitzi cn thn
phng m ma thu lnh, bng theo n cng vi nhng ngi khc "ngi bn k qu c" cho
ti khuya.

Kunta ngi hi tch khi ra nhng ngi khc, vi con b Kitzi khng ngng giy gia trong
lng sut u gi cu nguyn, v ht khe kh, ri ch Mani bt u r rm ni chuyn, hi c ai
nh l c bao gi ng c nhc n b con h hng no cn sng khng. Bc v cm ni: "Mt
bn lu, tui nh l c c ni rng c khng bit mt m. Tui ch nghe c k v gia nh c
vy thi". V trong bn h, bc v cm l ngi gn gi ng c nht, v nu c ai bit g th t
ch l bc, cho nn mi ngi quyt nh rng c l khng cn phi bo tin cho ai c.

Mt on kinh nguyn na, mt bi ht na, ri thm Xuki ni "Tung nh t bao lu nay, ng
c vn l ngi lm ca ai trong h nh Uol. Ti c nghe c k l hi cn b, mex vn
ci trn vai c, ha nn tui rng v th, sau ny khi c i snh ring, mex mi a ng c
v y".

"Mex cng rt bun", Bel ni. "Mex biu tui ni vi tt c cc bc, cc anh, cc ch mai ngh
lm vic na ngy".

"Tt, t ra ng c cng s c chn ct t t", ngi va ni l Aa, mt n lao cng lm ng,
Ci R Alex Haley
m thng b Nu ang thn nhin ngi bn cnh "C nhiu ng ch ch cho php ngng lm
vic va n ng mt ngi nh cht ng mt ci trc khi ci xc cn m b ri xung
ba tc t".

", tt c nhng ngi trong gia nh Uol u l nhng ngi da trng tt bng, cho nn
chng ta y, khng ai phi lo lng v chuyn ", Bel ni.

Th ri mt s ngi khc bn nhc ti chuyn cc in ch giu c i khi cng by ra nhng
m tang rt tm tt, thng l cho nhng u bp lu nm ni tht hoc nhng nh mu
gi b m, cho b v gp phn nui nng hai hoc thm ch ba la tr trong gia nh. "C khi
h c chn trong khu m ca ngi da trng, c nhng phin phng nh du ch h
nm".

Tht l mt phn thng m lng, tuy c phn mun mn, i vi c mt i lam l vt v,
Kunta chua cht ngh thm. Anh nh li c gi lm vn c k vi anh l hi c mi n lm
ni tht ca ng ch, c cn l mt g coi nga tr trng, lc lng; c lm cng vic ny trong
nhiu nm cho n khi b mt con nga rt au. C vn c dng, nhng cng ngy cng
tr nn tn ph v cui cng, mex Uol bo c tiu nt nhng nm thng cn li bng cch
lm bt c ci g c cm thy c th lm. Vi Kunta lm tr th, c trng nom vn rau cho
n khi qu yu, c n vic cng khng kham ni, v t tr i, c dnh phn ln thi
gian ly rc ng an m, ly rm an qut v lm m gh cho ti lc chng vim khp tin
trin lm tt c cc ngn tay ca c cng m lit. Kunta nh n mt ng gi khc m thi
thong anh c gp mt i snh giu c u tnh ng kia. Tuy c php ngh hu t
lu, sng no ng lo cng i vi ngi da en tr hn khing ra ngoi vn, ng c th
nm nghing nh c bng i bn tay st so lam nham, gia nhng vt hoa ca b ch trn i
qu mn cng gi v tn ph nh ng. V l nhng ngi may mn, Kunta bit th. Nhiu
ngi gi, khi khng cn sc thc hin cng vic trc kia ca mnh, bt u b nh p v
cui cng b bn i vi gi khong hai mi hoc ba mi la cho mt nng dn "rc ri da
trng" no c c vng ngoi ln hng in ch, v do bt h lm ch cht.

Kunta b rt ra khi nhng ngh khi tt c mi ngi ng dy khi ch ngi chung quanh
anh, h c mt li nguyn cui cng v u oi hng v nh lm mt gic vi ting li
tr dy trc khi tri rng sng.

Ngay sau khi im tm, bc v cm mc cho ng c b com-l en rch m cha mex Uol
cho c bao nhiu nm v trc. S qun o t i khc ca c b t, v, Bel ni vi Kunta,
ai mc qun o ngi cht th chng bao lu cng cht theo lun. Ri Cat buc thi hi ln mt
tm vn rng m anh dng ru vt nhn c hai u.

Mt thong sau, mex Uol ra khi ngi nh ln, mang theo quyn kinh thnh mu en to ng
v i vo hng, ni theo nhng ngi xm n, trong khi h bc lt t mt cch k cc, chc
chc li dng, ng sau thi hi c ch trn mt chic xe la. H khe kh ht mt bi trc y
Kunta cha tng nghe thy bao gi "Sm mi, n , ti s ni vi cha Jxu ca ti: a, vui
thay/ vui thay ... Sm mi thc dy, ti s tha vi Cha Jxu ca ti: a, vui thay/ vui thay/..."
H c tip tc ht sut dc ng n ngha a n, ni m Kunta nhn thy ai ny u trnh
do ni s hi su sc i vi ci h gi l "u ma" v "vong hn", m anh cm thy c phn no
ging vi nhng qu thn chu Phi ca anh. ng bo anh cng trnh ngha trang, nhng
l do trn trng, khng mun quy ry ngi qu c ch u c phi v s.

Ci R Alex Haley

Khi mex Uol dng li mt m huyt, v cc n l ca ng ta m bn kia, b gi thng
c gi l thm Xuki bt u cu nguyn. Ri mt n t in tr tn l Pl ht mt bi ht
bun: "Mau v thi, linh hn mt mi ca ta... Hm nay ti nghe thy ting t trn tri... Mau
ln, linh hn mt mi ca ta... Ti li ca ti c dung tha v linh hn ca ti c gii
thot...". Ri mex Uol ci u ni: "Jzphox, lo l mt ngha bc tt v trung thnh. Cu
Thng ban phc lnh cho linh hn lo an tnh. Amen". Qua ni bun thng ca mnh,
Kunta ngc nhin nghe thy ng lo lm vn c gi l "Jzphox". Anh bn khon khng
bit tn tht ca ng c l g - ci tn truyn li t cc t tin dng ging Phi - v tng tc ng
c trc kia thuc b lc no. Anh t hi khng hiu chnh ng lo c bit r iu hay
khng. D thng ng cht nh ng sng - khng h bit mnh thc s l ai. Qua nhng
con mt nha l, Kunta cng nhng ngi khc theo di Cat v ngi gip vic h ng gi
xung lng t m ng b bao nhiu nm vun xi cho ca ci mc ln. Khi nhng xng t
bt u thnh thch xung mt, xung ngc thi hi, Kunta chp chp v nut nc mt trong khi
m ph n chung quanh anh bt u ct ting khc to v cnh n ng th hng ging, h mi
xt xt.

Trong khi mi ngi ri ngha a, lng l tr v, Kunta thm ngh: Jufur, khi mt ngi cht
th gia nh v cc bn thn than h v ln ln vo m tro than v bi trong lu, trong khi ,
dn lng nhy ma bn ngoi, bi v a s ngi Phi tin rng khng th c au bun m khng
km hnh phc, khng th c ci cht khng km theo s sng trong ci vng tun hon m
chnh cha anh ging cho anh nghe khi b ni Yaixa yu du ca anh qua i. Anh nh
mr bo anh: "Nn ngay, Kunta", v gii thch rng b ni chng qua ch nhp vo mt
trong ba loi ngi thng c trong tt c mi lng - nhng ngi i chu Cha Ala, nhng
ngi ang sng v nhng ngi s sinh ra. Trong mt lc, Kunta ngh bng l phi ct ngha
iu cho Bel, song anh bit l ch s khng hiu. Tim anh tru xung - cho n mt lc sau
, anh quyt nh s l mt trong nhiu iu m mt ngy kia anh s k cho Kitzi v mnh
t qu hng m hn n s khng bao gi c thy.

Ci R Alex Haley

Chng 72

Ci cht ca ng c lm vn vn tip tc nng ln tm tr ca Kunta n ni, cui cng mt
bui sau khi Kitzi i ng, Bel phi gp kin i li v chuyn y.

"Kunta ny, ti bit l mnh thng c lm vn nh th no ri, c m ch phi n lc
mnh nn rt ra khi m ha vi ngi sng hay sao?". Anh ch trng trng nhn ch. "Thi
ty mnh, c m ch nht ti, y hai nm Kitzi m mnh c mang b mt u xu th cn sinh
nht, sinh nhic g na?"

"Tui s ti tnh", Kunta sng s ni, hy vng Bel s khng on ra l anh qun tt chuyn
.

Anh c nm ngy lm mt mn qu cho Kitzi. n chiu th nm, anh o xong mt con
bp b Maninka r p bng g thng, ly du lanh pha mui en xt ln, ri nh bng cho
n khi n ng nh nh nhng chm g mun qu anh. V Bel, t lu khu xong cho
con b mt ci o vy, ang li hi trong bp lm hai cy nn hng b t xu cm ln chic
bnh kem s-c-la nh n ti ch nht s mi thm Xuki v ch Mani ti cng n - th Ruxbi,
x ch ca mex Jon nh xe n.

Bel phi cn li li khi ng ch hn h gi ch vo bo cho bit l "mmzen" An g c b
m cho vi ch c t ngh cui tun v ti mai s n. "Nh dn sn mt bung khch nh",
ng ch ni, "M sao ch khng lm mt chic bnh ngt hoc ci g cho ngy Ch nht?
Chu gi ti bo l con b nh ch sp mng sinh nht v n mun lin hoan - ring hai a vi
nhau thi - trn bung ca n. An cng hi l con b ng m vi n trn nh ny c c
khng v ti bo c, cho nn hy sa son mt nm trn sn chn ging nh".

Khi Bel bo tin ny cho Kunta - ng thi ni thm rng chic bnh mnh sp lm s phi dn
ln ngi nh ln ch khng phi lu ca h, rng Kitzi s bn lin hoan vi "mmzen" An
nn khng t chc lin hoan gia nh c - Kunta gin n ni khng ni c, thm ch
khng nhn ch na. Tp tnh ra ngoi, anh i thng n nh kho, ni anh giu con bp b di
mt ng rm v li n ra.

Anh nguyn vi Cha Ala rng loi chuyn nh th ny s khng bao gi xy n vi Kitzi
ca anh - nhng anh lm g ni? Anh thy nao ln mt cm gic b c on n ln ma, ti
mc anh bt u hiu ra ti sao nhng ngi da en n cui cng i n ch tin rng chng
li bn tubp cng v ch nh mt bng hoa c ngc u ln khi lp tuyt ang ri vy. Nhng
ri nhn trn trn vo con bp b, anh ngh n cu chuyn anh nghe v ngi m da en
p u a con nh ca mnh vo bc bn u gi n phi c v tht ln: "Ta khng chu
con gi ta chu ci phn m cc ngi gy cho ta u!". V anh gi con bp b ln qu u,
nh nm n vo tng, ri li h n xung. Khng, anh khng th lm th vi Kitzi c.
Nhng cn chuyn trn chy th sao? Chnh bn thn Bel cng tng nhc n chuyn y.
Liu ch c thc s mun i khi khng? V nu c, liu h c th thnh cng c khng - vi
tui ca h hin nay, vi mt a b mi chp chng bit i? Trong nhiu nm, anh tm gc
i , khng suy tnh g na, nhng gi y anh thuc c vng nh chnh ci n in ny.
Ci R Alex Haley
Bit u...

Bung con bp b xung, anh ng dy v i v lu. Nhng anh cha kp m ming th Bel
ni: "Kunta, ti cng au xt nh mnh, nhng hy nghe tui ni! Tui th cht cn hn con
gi mnh ln ln thnh mt a cy thu cuc mn nh ci thng b Nu. N mi hn Kitzi
c hai tui m h bt u em n ra ngoi ng nh c, xch nc. Bt k mnh c nhng
cm ngh khc nh th no, nhng xem ra mnh cng phi ng nh th". Cng nh thng
l, Kunta chng ni chng rng, nhng tri qua mt phn t th k lm cng vic ca k n l,
anh thy kh hiu rng cuc i ca mt c nng l kip tru nga, v anh th cht
cn hn phi chu trch nhim v vic khp con gi mnh vo mt s phn nh vy.

Ri my tun sau, vo mt bui ti, anh v ti nh th thy Bel i sn ca, tay cm cc
sa lnh m bao gi anh cng thm sau mt cuc xe di. Khi anh ngi xung chic gh u ch
ba n ti, ch n sau lng anh, v khng i anh yu cu, xoa bp lng cho anh vo ng ci
ch m ch bit th no cng au rn sau mt ngy cm cng. Khi ch t trc mt anh chic
a ng mn n a thch nu theo li Phi ca anh, Kunta bit l hn ch ang tm cch xoa du
anh v mt chuyn g , nhng anh kinh nghim hiu rng cha cn phi hi r u
ui ra sao vi. Sut bui n ti, ch ni chuyn ru rt hn mi khi v nhng iu vt vnh v
anh bt u thc mc khng bit bao gi ch mi i vo vn th, khong mt gi sau ba
ti, khi hai ngi chun b i nm, ch bng ngng ni mt hi lu, ht mt hi tht su ri t
tay ln cnh tay anh. Anh bit n lc.

"Kunta, ti khng bit a y chuyn ny vi mnh ra sao, cho nn ti nh ni tot ra thi.
Mex bo vi ti l ng ha vi "mmzen" An s th Kitzi nh mex Jon chi vi n mt
ngy, khi ng i ngang qua trong chuyn thm bnh ngy mai".

Th ny th qu lm. Phi ngi yn m nhn Kitzi b t t bin thnh mt con ch cng l
cng nhc nh, nhng by gi, khi n thun nh, h li mun anh mang con vt n
giao cho k canh gi mi. Kunta nhm mt li, t vt ln nn cn cung n, ri nhy chm
khi gh - ph phng git tay khi Bel - ri lao ra ca. Trong khi ch nm trn ging thao thc
sut m y, th anh ngi thc trng trong chung nga, di b trng. C hai cng khc.

Sng hm sau, khi xe trc ca nh mex Jon, Kunta cha kp b Kitzi t xung t th
"mmzen" An chy ra n. Thm ch n cng khng cho tm bit, Kunta cay ng ngh
thm, tai nghe rn ting ci khanh khch ca hai b gi ng sau lng trong khi anh li ngot
i nga vng li ra ng ci.

Chiu mun v anh i ng ch my gi lin bn ngoi mt i snh vo qung hai
mi dm m di, theo ng ci, khi mt ngi n l ra bo anh rng mex Uol c th phi
li sut m trng nom b ch m ca h v nhn Kunta ngy mai tr li n ng. Cau c,
Kunta lm theo; n nh "mmzen" An, thy ni l c b xin vi m cho Kitzi li qua m.
Nh hn ngi khi b m m yu n tr li l hai a n o qu lm b nhc u, Kunta vi v
rong xe ln bnh tr v, vi Kitzi nhp nhm ny ln ny xung bn cnh, trn chic gh ngi
li cht chi.

Trong khi rong rui trn ng, Kunta vt ngh rng y l ln u tin hai cha con hon ton
mt mnh vi nhau, k t ci m anh ni cho con bit tn n l g. Anh cm thy mt ni h
hi k l mi lc mt tng ln trong khi xe ln bnh trong hong hn sm dn. Song anh cng
Ci R Alex Haley
cm thy mnh c phn di kh. Tuy suy ngh rt nhiu v nhng d nh v trch nhim ca
mnh vi a con u lng ny, anh vn thy phn vn khng bit nn hnh ng ra sao. t
nhin, anh b pht Kitzi ln lng. Mt cch vng v, anh s nn chn, tay, u n trong khi n
giy gia v ging mt nhn anh, ng ngng. Anh li nhc bng n ln, th xem n nng
chng no. Ri, rt trnh trng, anh t dy cng vo lng bn tay nh xu, m m ca n -
pht chc, ting ci vui sng ca Kitzi vang ln nh m thanh tuyt diu nht trc, nay anh
tng nghe thy.

"Con gi b xinh xo", cui cng anh ni vi n. Con b ch nhn anh. "Con ging ht em trai
Mai ca b".

N vn ch nhn anh, khng ni. "Fa!", anh ch vo mnh. Con b nhn ngn tay anh. p kh
vo ngc mnh, anh nhc li: "Fa!" song n li hng s ch tr v vi i nga. Tay git
cng lch tch, ming n ht: "Hp!" bt chc mt ting h no n nghe thy anh tht
ra. N ngc ln, hnh din mm ci vi anh, nhng mt anh t v pht n ni n ci
nhanh chng tt i v xe chy nt on ng cn li trong im lng.

My tun sau, trn ng tr v sau mt cuc ving thm "mmzen" An ln th hai, xe ang
chy, bng nhin Kitzi ng ngi v pha Kunta, d ngn tay nh b bm vo ngc anh v nhy
mt ni: "Fa!".

Anh sng run c ngi. "Ec tu mo Kitzi leh!". Anh va ni va cm ly ngn tay con b ch vo
n: "Con tn Kitzi". Anh ngng mt lt: "Kitzi". N bt u mm ci, ra iu cng nhn tn
mnh. Anh ch vo mnh: "Kunta Kint".

Nhng Kitzi chng nh bi ri. N ch vo b ni: "Fa!". Ln ny c hai cha con cng ci tot
ming.

n gia ma h, Kunta rt khoi v thy Kitzi rt mau thuc nhng ch anh dy n - v xem
v n rt thch nhng chuyn i xe nga vi b. Anh bt u ngh rng c th cn hy vng
n. Ri mt hm, tnh c n nhc n mt i ch Maninka trong khi ch c mt mnh n vi
Bel. Bel lin gi Kitzi n lu thm Xuki n ti v ch sn Kunta khi anh tr v m hm y.

"ng mt tr ri sao h ngi i?", ch rt ln, "ng phi bit ch hn cho tui ch - ai li gi
gii nhiu s ra nh th y con b v c bn ta n ch mang tai mang v! Tt hn, ng
hy c nhi vo ci u rn cc ca ng rng n khng phi ngi Phi!". Cha bao gi Kunta
gin Bel n th, ch thiu cht xu na l anh nh ch. Chng nhng ch phm ci ti
khng th tng tng c l to ting vi chng m qu qun hn na, ch cn bc b c
huyt thng v ht ging ca anh. L no ngi ta li chng c th tht ln mt ch ca ting
ni tha k ch thc t t tin mnh m khng s mt tn tubp no trng pht? Tuy nhin,
mt ci g bo ng cho anh l ng c trt ni gin d anh cm thy, v mi cuc va chm
trc din vi Bel c th bng cch no chm dt nhng chuyn i chi xe nga vi Kitzi.
Nhng ri anh li ngh ch khng th lm th m khng cho ng ch bit v sao, v hn ch
khng i no dm ni ra l do y. Ngay c nh th, anh vn khng hiu ni ma qu no m
anh n ni ha u m m u i ly mt n b sinh trng trn t ca tubp.

Ngy hm sau, trong khi ch ng ch hon thnh mt cuc thm bnh ti gia mt n in
gn , mt tay li xe khc k cho Kunta cu chuyn mi nht anh ta nghe c v Tuxn, mt
n l c t chc nn mt o ngha qun da en ln Haiti v ang lnh o h chin u
Ci R Alex Haley
thng li, khng nhng chng ngi Php m c bn Ty Ban Nha v bn Anh na. Tuxn - g
li xe kia ni - hc hi v chin tranh qua vic c nhng cun sch v cc chin s tr danh
ngy xa tn l "Alcxan i " v "Juliuyt Xza", nhng sch ny do ch c ca anh ta cho, v
v sau, anh gip ngi ny trn t Haiti sang "Hp Xng Cuc". Trong my thng qua, i
vi Kunta, Tuxn tr nn mt v anh hng, tm c ch ng sau ngi chin s thn thoi
Xuniata ca dn tc Maninka, v Kunta hu nh khng kin nhn ch n lc tr v
truyn t cu chuyn m ly ny cho nhng ngi khc.

Anh qun khuy khng k cho h nghe. Bel n gp anh chung nga bo tin l Kitzi b st
v ni hch. ng ch gi l "quai b", v Kunta m lo hoi, mi n khi Bel bo anh bnh y
l bnh thng tr con. Sau , khi c bit "mmzen" An c lnh phi cch ly cho n khi
Kitzi khi - t nht l hai tun - thm ch anh cn hi thinh thch l ng khc. Nhng Kitzi mi
m c my ngy, g x ch Ruxbi ca mex Jon mang n mt con bp b tubp qun o
y , qu ca "mmzen" An. Kitzi m m n. C b ngi trong ging, gh cht con bp b,
chao qua chao li, lim dim mt trm tr "Xinh qu l xinh". Kunta chng ni chng rng b i,
v lao sm sm qua sn n nh kho. Con bp b vn trn tng gc, ch anh b bng n my
thng trc y. Ly tay o lau tht sch, anh mang n v lu v gn nh di n vo ngi Kitzi.
Con b ci vang, thch th khi trng thy n, Bel cng phi khen. Nhng sau my pht, Kunta
c th thy l Kitzi thch con bp b tubp hn, v ln u tin trong i, anh ni gin vi con
gi.

Anh chng thy sung sng g hn khi nhn thy hai c b hm h bit bao b li nhng
tun l vng nhau. Mc d i khi Kunta c sai a Kitzi n chi ng nh "mmzen" An,
nhng chng ai l g l "mmzen" An vn ng n nh ch hn, bi v m n thng cha chi
ku nhc u v hai a lm n, v, theo li ch bp mga, thm ch cn gi n ngn v
cui cng l gi v ngt na. Song, ch bp ni, b ch gp ch th l c con gi ming li
leo lo. Mt hm, Ruxbi k vi Bel l c ln b ch g qut con gi: "My n ni, i ng ht
nh bn nh!" v "mmzen" An lin vc li: "Phi, bn nh vui hn chng ta v h chng c g
m lo c!". Song, nh mex Uol, hai con b mun lm n th no cng c. Nhng ln
li xe trn li i dc theo nhng vt trng hoa, d i ra hay i v, ch my khi Kunta khng
nghe thy hai a h ht u trong khi chng chy nhy lung tung trong nh, ngoi sn,
ngoi vn v - mc du Bel c ht sc ngn chn - thm ch c chung g, chung ln, kho
thc cng nh cc lu b ng xm n.

Mt bui chiu, trong khi Kunta i vng vi ng ch, Kitzi dn "mmzen" An v lu ch cho xem
qu bu ng nhng hn si ca Kunta m k ln quai b phi nm nh, n khm ph ra v
rt m. Tnh c, va ng lc Kitzi th tay vo bn trong ming bu, Bel bc vo lu, ngh mt
nhn v ht ln: "Trnh xa nhng vin ca b my ra! Ci l b bit mnh bao nhiu tui
y!". Hm sau Ruxbi mang n cho ng ch mt bc th ca ng anh trai v nm pht sau,
mex Uol gi Bel vo phng khch, ging gay gt ca ng ta khin ch lo s ngay c trc khi
ri khi bp, "mmzen" An k cho b m v mt ci g n thy trong lu ch. Cu
chuyn b vo qu bu mi ln y thng l ci thut chiu hn g ca dn Phi chu vy? ng
ta hi.

u c long thong cc ngh rt nhanh, Bel bt ra: "? g, mex?" "Ch tha bit ta
mun ni g", ng ch ni.

Bel ci gng, thc thm: ", chu bit ng ch ni chuyn g ri. Khng u, mex, ch lm
Ci R Alex Haley
g c chuyn chiu hn. Ch l ci lo nh Phi nh chu khng bit m, c th thi mex .
Thnh th c sang tun trng mi l n b mt hn con vo qu bu xem tt c bao
nhiu hn m lun ra tui ca n."

Mex Uol mt vn cau c, ra lnh cho Bel tr v bp. Mi pht sau, ch sm sm bc vo
lu, git pht Kitzi ra khi lng Kunta, v xe tay pht vo mng n - gn nh tht ln: "T ry
m cn a ci con b vo y na l tao vn c my, nghe cha?"

Sau khi tng c b Kitzi khc khc mu mu vo ging ng, Bel c trn tnh li, gii
thch cho Kunta r chuyn. "Tui bit l si vi bu th ch c hi g", ch ni, "c m th cng
t cho mnh thy nh tui biu l nhng ci tr Phi phic ch mang tai mang ha thi! M
mex l ch bao gi c th qun chuyn g u nh!"

Kunta cm thy mt ni phn ut bt lc n ni anh khng n c cm ti. Sau hn hai mi
v ma nh xe cho ng ch, hu nh hng ngy, Kunta ly lm kinh ngc v gin in ngi
v ni anh ch b nhng hn si vo mt qu bu ghi nh tui m cng thnh vn nghi
vn.

Phi thm hai tun na, s cng thng mi du xung n mc "mmzen" An c th tip tc
n chi, nhng mt khi tr li nh c th c y nh l s bin kia khng h xy ra vy; Kunta
m gn nh phin no. ang k qu chn r, hai c b sc ti, sc lui nhng dy hng ro y
dy nho, tm ra nhng mng du di mu xanh thm v tr v nh vi nhng x y, tay v
ming nhoe nhot. C nhng ngy khc, chng mang v nhng kho bu gm v c sn,
t chim hng tc hoc ci u mi tn cu bn bm y, vui sng trng tt c ra khoe vi Bel
trc khi giu vo mt ni no rt b mt, sau chng xoay ra chi nm bn. n gia
chiu, sau khi rng rng ko vo nh bp, bn b bt n tn khuu tay v b xua tr ra ra
ry ngoi ging, i bn mt ph nhng hn h y x vo n ba n qua qut m Bel sp
sn cho chng ri cng nhau nm xung mt tm nm lm mt gic. Nu "mmzen" An li
m th sau ba ti vi ng ch, n rn li cng ch n gi i ng, by gi ng ta bn bo n
ra ni vi Bel l n gi k chuyn. V Bel lin a con b Kitzi cng mt ph nh vy, v k
tip cho c hai nhng chuyn phiu lu ca ch th b co la, nhng cui cng li cho co vo
trng.

Kunta, trc tnh thn ngy cng su m gia hai con b, cng hm hc hn c khi anh thy
n chm n trong ni Kitzi. Mt phn trong tm tng - anh phi cng nhn nh vy - anh hi
lng thy Kitzi c tn hng thi th u mt cch tt p n th v anh i n ch ng
vi Bel rng d l mt vt cng ca m tubp vn cn hn sut i lm lng ngoi ng.
Song anh dm chc thnh thong anh c th cm thy ngay c Bel cng hi kh chu th no y
khi ch nhn thy hai con b n a vi nhau thn thit n th. Anh dm ngh rng, t ra cng
c vi ln, Bel cm thy v lo s nhng iu ging anh. C nhng m trong lu mnh, ngm
ch vut ve Kitzi trong lng v a mt bi ht "Jxu" ca ch, anh c cm gic rng, trong khi
nhn xung khun mt thim thip ng ca con b, ch s cho n, ch mun cnh co n v vic
quan tm qu ng n bt c mt tubp no, cho d i bn c v qu mn nhau n u mc
lng. Kitzi cn nh qu, cha hiu ni nhng iu , nhng Bel tha bit vic tin tng m
tubp c th dn n nhng au n x gan x rut nh th no; bn chng chng bn i
hai a b s sinh u tin ca ch y sao? Tht khng c cch no on c iu g ang
ch i Kitzi trong tng lai, chng nhng i vi ring n, m cn i vi c anh v Bel na.
Song c mt iu anh bit chc: Cha Ala s bo on khng khip ln u bt k tubp no
Ci R Alex Haley
lm hi Kitzi ca v chng anh.

Ci R Alex Haley

Chng 73

Mi thng hai ch nht, Kunta nh xe ch ng ch n nh th T ng ca gia nh Uol,
cch n in khong nm dm. Bc v cm bo vi anh rng khng ch c dng h Uol m
cn c nhiu gia nh da trng quan trng khc cng xy T ng ring trong tnh. Kunta
ngc nhin pht hin ra rng n chu l, cn c mt vi gia nh da trng km vai v hn
cc vng ln cn, v thm ch c c mt s "cng inh" trong vng, m xe ca anh thng vt
qua trong khi h i b ti, mang lng lng i giy buc lin vo nhau bng mt si dy vt qua
vai. C ng ch ln bt k ai trong m "ngi thng ho hng" khc - theo cch gi ca Bel -
u chng bao gi dng li cho m "cng inh" i nh xe; v Kunta thy th l may.

Bao gi cng l mt bi thuyt gio di, a, xen gia mt l nhng li ht v cu nguyn cng
o t nh vy v khi xong xui tt c, ai ny bn ni ui nhau tng ngi mt i ra, bt tay cha
ging o, v Kunta thch th nhn thy c m "cng inh" ln nhng k thuc giai cp ng
ch u mm ci ng m cho nhau, c nh vic h cng l dn da trng khin cho h ging
ht nhau vy. Nhng ri khi ri ba n tra ngoi tri di bng cy th bao gi cng phn ra
lm hai hng hai m i din ca sn nh th - y nh th h mi va ch tnh c ngi tch
ring ra thi.

Mt hm ch nht, trong khi cng vi cc li xe khc ngi i v theo di th thc quan trng
y. Ruxbi th thm va cho nhng ngi kia nghe thy: "Tung nh dn da trng chng thy
khoi g trong vic n ung cng nh l bi". Kunta ngh thm l trong sut nhng nm anh bit
Bel, c n gi t hp cu Cha "Jxu nh ch" l bao gi anh cng vin c c vic khn cp
chun mt, nhng sut dc ng t nh kho i, anh nghe thy h lm rn ln nh mo
go, n mc khin anh thy mt trong nhng iu him hoi ng phc m tubp l vic h
thch l bi mt cch lng l hn.

mt tun l sau, Bel mi nhc Kunta v mt cuc "hp tri ln" m ch nh i d vo cui
thng by. l s kin ln ma h hng nm ca dn da en k t khi anh n n in, v v
mi nm trc anh u kim c t chi khng i, nn anh ngc nhin thy ch vn kin tr hi
anh. Anh chng bit g my v cc iu din ra ti cc cuc t tp ln y, ngoi vic l n c
dnh dng n ci tn gio trn tc ca Bel, v anh chng mun d phn vo y. Nhng Bel li
nn n mt ln na: "Tui bit mnh bao gi cng rt mun i m", ch ni ging y giu ct, "tui
cho l ni sm vi mnh mnh cn a vo chng trnh ring m".

Kunta khng th ngh ra mt cu i p cho sc so v d sao cng khng mun gy s ci
nhau, nn anh ch ni: " tui ngh", trong khi anh khng h c nh cng i.

n ngy hm trc cuc hp tri, khi anh dng xe trc ta i snh sau mt chuyn i ln
tnh, ng ch bo:

"Ngy mai ta khng cn n xe, Tbi . Nhng ta cho php Bel v cc ph n khc i d
bui hp tri ngy mai v ta c bo anh c th nh xe ch h n c".

Gin si ln, tin chc y l mu m ca Bel sp t ra nh vy, Kunta buc nga sau chung
nga, cha vi tho chng ra khi ging, v i thng v lu, Bel a mt nhn anh ng khung
Ci R Alex Haley
ca mt ci ri ni: "Khng ngh ra cch no khc n y vo lc Kitzi c ra ti ?"

"c g?"

"c ra ti, c ngha l n vo nh th"

"Nh th no? Ci o "Ly cha" nh cc ngi ?"

Thi ng c gi ci tr ra na. Chuyn ny khng dnh dng g n tui. "Mmzen" An xin
vi ngi nh n cc ch nht cho mang Kitzi n t ng ca h ngi ng sau trong khi h
cu nguyn ng trc. C m nu n khng ra ti th khng th n nh th ca ngi da
trng c".

"Th th n khng cn n nh th no ht!"

"ng vn chng hiu g c, ng ni ngi Phi . c vi n nh th ca h l mt t quyn
y. ng ni khng, l lin , ng vi tui, mi c hai xo ngay ra ng hi bng".

Sng hm sau, khi khi hnh, Kunta ngi ngay un trn chic gh cao ca x ch, nhn thng
trc mt, thm ch khng bun ngoi li nhn a con gi phn khi ci khanh khch trong
lng m, gia nhng ngi ph n khc vi nhng chic gi ng ba n ngoi tri. Hi lu, h
ch lu lo ni chuyn vi nhau, ri h bt u ht: "Chu-ng ta tro ln chic thang ca Jacp...
1 Chu-ng ta tro ln chic thang ca Jacp...Chu-ng Chu-ng ta tro ln chic thang ca
Jacp...chng ta, nhng ngi lnh thp t.. Kunta n n ni phi ra tay qut mnh dy cng
vo mng nhng con la, lm cho c xe chi v ng trc v nhng hnh khch ca anh xc
ny ngi ln - song dng nh vn cha mnh khin h im mm. Thm ch, anh cn c
th nghe thy ci ging e ca Kitzi gia ting nhng ngi khc na. Bn tubp khng cn
phi bt ln con anh, Kunta cay ng ngh, nu nh v anh sn lng em cho n i.

Nhng chic xe cng cht nch ngi nh th t cc con ng nhnh ca cc n in i ra v
c thy h mng r, vy tay cho hi nhau, Kunta li cng tr nn bt bnh. Lc h n bi cm
tri, trong mt cnh ng c rp rn, n hoa, th anh t khch ng mnh ln ti mc hu
nh khng bun thy khong cch hn mt t xe ko u cng nhng chic khc
ang n cng khp ng. C mi xe dng li, nhng ngi ngi trong li n ta ra, la h, pht
chc nhp bn vi Bel v nhng ngi khc ang hn nhau, gh ly nhau trong m ng
nhn nho. Mt ngh t t chm n trong u Kunta l anh cha bao gi thy ng o ngi
da en n th tp hp mt im trn t tubp v anh bn bt u ch .

Trong khi ph n tp trung cc gi thc n trong mt lm cy, cnh n ng bt u dn v
pha mt m t gia ng c. Kunta buc la vo mt ci cc ng xung t, ri ngi xung
ng sau c xe - nhng lm sao vn trng thy c mi iu din ra. Mt lt sau, tt c bn
n ng ngi st nhau trn mt t, gn chm g - tr bn ngi c v ln tui nht; nhng
ngi ny vn ng. Ri nh theo mt hiu lnh quy nh trc, ngi gi nht trong s bn
v cao nin - ng c rt en, lng cng, gy g, ru bc trng - t nhin ngt u ra ng sau
v h to v pha m ph n: "Ta truyn hi con ci ca JXU!".

Khng th tin mt mnh, tai mnh, Kunta theo di trn trn trong khi m ph n nhanh
nhn quay li, ng thanh h: "D, ly Cha!" ri vi v chen chc n ngi ng sau ngi n
ng tp hp trc. Kunta ngc nhin thy cnh sao m ging ci cch dn lng Jufur
Ci R Alex Haley
ngi d cc cuc hp ca Hi ng B lo mi tun trng triu tp mt ln.

ng gi li h: "Ta truyn - tt c cc ngi c phi l con chu JXU khng?"

"D, ly Cha!"

Lc ny, ba ng gi kia ra ng trc mt c gi nht v ln lt ku ln:

"n mt thi chng con ch l ti t ca CHA"

"D, ly Cha!", nhng ngi di t h.

"Cc ngi hy sn sng, Jxu BAO GI CNG VN sn sng!"

"D, ly Cha!"

"Cc con c bit c cha Cha va bo g ta khng?" Ngi ni: "C ai l k l y khng?"

Mt ting h nhp cc li ni ln, gn nh dm hn nhng li c gi nht trong s bn v cao
nin bt u ni. K l thay, ngay c Kunta cng thy xc ng phn no. Cui cng, m ng
im lng dn, cho anh nghe c nhng iu ng lo ru bc ang ni.

"Hi con ci ca Cha, c mt min t CHA! l ni m mi ngi tin Cha thy u s
ti! K c c tin s ti SNG --i --i chng cng!..."

Chng my chc c gi m hi m a hai cnh tay quu quu trong khng, ngi run ly
by v phi dng sc h truyn qu mnh, ging khn i v xc ng: "Kinh thnh dy chng
ta rng chin non v s t s CNG nm bn nhau!" ng lo ngt u ra sau, vung hai tay ln
tri, "S khng c ng ch v n l NA! Tt c s ch l CON CI CA CHA m thi!"

Ri t nhin mt ngi n b nhy ln, bt u ht: "i Jxu! i Jxu! i Jxu! i Jxu!"
Hnh ng pht ng nhng ngi khc xung quanh ch ta v trong vng my pht, khong
hm bn, hm nhm ph n xoay vng, va lc l ngi va la ht, Kunta vt nh l bc v
cm c ln k vi anh rng mt s n in m ng ch cm n khng c l bi, h
thng giu mt ci thng st trong khu rng gn y, ai cm thy b ma m th rc u vo
m h ht, ci thng sc bt ting n ng ch hoc x-ba-dng khi nghe thy.

Chnh gia lc ang ngh vy, th Kunta phn n v bi ri su sc khi thy Bel cng trong
m ph n long qung la ht . ng lc y, mt ngi trong bn h: "Ti l con ca
CHA!", ln ra t nh b mt n qut ng v nm sng st , run bn bt. Mt s khc
theo ch v bt u qun qui, rn r trn mt c. Mt ph n khc, trc lng ln vng
quanh, lc ny ng sng nh mt cy ct, tht ln: "Ly Cha, Jxu, ch c ring ngi!".

Kunta c th ni l khng ai trong bn h nh trc bt c iu g h ang lm. N c bc pht
theo cm ngh ca h - theo ci cch chnh dn tc anh vn nhy ma cng bi vong hn bn
qu nh, dng hnh ng th hin ra nhng g h cm thy trong lng. Trong khi cn la ht v
qun qui bt u du i, Kunta cht ngh rng cc cuc nhy ma Jufur cng chm dt cch
y - dng nh trong trng thi kit lc. V anh c th cm thy l, cch no , nhng ngi
ny xem v cng va mt l va yn n vi chnh mnh.

Ri ngi n tip ngi kia, h bt u ng dy khi mt t v ku to vi nhng ngi khc:

Ci R Alex Haley
"Lng tui au qu l au, mi n khi c ni my Cha tui. Ngi bu tui: "con ng thng
ngi ln!" t by tui ht au".

"Mi n khi Cha Jxu cu ri linh hn, tui mi gp Ngi, bi gi tui knh yu Ngi trn ht
tt c!"

Cn c nhng li khc na. Ri cui cng, mt c gi khi xng mt bi cu v khi c xong,
tt c mi ngi ku A-MEN! Ri bt u ht kinh to, y ho hng: "Ti c giy, bn c giy,
con ci ca Cha thy u c giy! Khi ln thin ng, tui i giy vo, do khp thin ng ca
Cha! Thin ng! Khng phi ai ni thin ng cng s c n ! Thin ng! Thin ng!
Ti s do khp Thin ng ca Cha."

Trong khi ht, h ng dy khi mt t, tng ngi mt v bt u bc rt chm, theo sau v
tc bc ging o, xung khi g t v i ngang cnh ng c. Khi ht bi ht, h ti b mt
con m m bn kia, ti ngi ging kinh quay li i din vi h, gia ba v b lo kia v gi
tay ln:

"V by gi hi anh ch em, n lc nhng ai cha sch ti gt ra ti li trong dng sng
Joan!"

"i, xin vng!", mt ngi n b trn b h.

" n lc dp tt la a ngc vo trong dng nc thnh ca min T HA!"

"ng th!", mt ting h na vng ti.

"Tt c nhng k sn sng ln xung v linh hn mnh v sng i i vi CHA, hy ng
nguyn. Cn li ai ra ti hoc sn sng v Cha Jxu, th ngi xung!"

Kunta ng ngng theo di; tt c, tr mi hai hoc mi lm ngi, u ngi xung. Trong khi
nhng ngi kia sp hng bn b nc, v truyn gio v ngi khe nht trong s bn b lo
bc thng xung m, n lc nc ngp n hng mi dng v quay li.

Ni vi thiu n ng u hng, v ging kinh hi: "Con sn sng cha?". C b gt u.
"Vy, hy tin ln!"

Nm ly c hai cnh tay c, hai v b lo cn li dt thiu n xung m gp nhng ngi kia
gia. t bn tay phi ln trn c gi, trong khi v b lo to ln nht, t ng sau, dng c hai
tay nm vai v hai ngi kia cng rit cht hai cnh tay c, v truyn gio ni: "Ly Cha, xin
cho a b ny c ra sch", ri y c li li trong khi ng gi ng sau ko vai xung cho
n khi c chm hn xung nc.

Trong khi tm si ln mt nc v c b bt u giy gia chn tay, cc v ngc mt ln tri v
vn gi tht cht. Chng my chc, c b p lon x v qun ngi ln d di; cc v ch c th
gi c di nc n th thi. H ko c ln khi mt nc; c b th hng hc, c nc v
vng vy in cung, trong khi h gn nh khing vo b - v giao vo trong tay b m ang
ng ch.

Ri h quay sang ngi tip theo trong hng - mt g thanh nin mi ngoi hai mi tui ang
ng nhn trn trn, hi qu khng dm ng y. Thc t l phi ko anh ta xung. Ming h
Ci R Alex Haley
hc, Kunta theo di tng ngi - tip theo l ngi n ng trung nin, ri mt em gi trc
mi hai tui v mt b gi gn nh khng bc ni, ln lt b dn xung m, chu s th
thch k qui y. Ti sao h li lm th? Ci th "c Cha" c c no li i hi nhng ngi
mun tin ng ta li chu au n nh th? Dm mt ngi n gn cht ui, th lm sao m
ra sch c ci xu anh ta? u c Kunta xn rn nhng cu hi - anh khng th tr li
c cu no - cho n khi ngi cui cng c ko ln, sc sa khi mt nc.

Chc l xong ri, anh thm ngh. Nhng nh truyn gio vn ng trong m, ly tay o rng
rng nc lau mt v li ni: "V by gi, trong tt c cc con y, c ai mun hin con mnh
cho c cha JEXU nhn ngy thnh ny khng?" Bn ph n ng dy, ngi u tin trong
s l Bel ang nm tay Kitzi.

Kunta nhy chm dy bn cnh c xe. Nht nh h khng th lm th! Nhng ri anh trng
thy Bel dn u i ti b m v bt u bc - thot tin cn chm chp, ngp ngng, ri mi
lc mt nhanh v pha m ng ra nc. Khi v truyn gio vy Bel, ch ci xung b Kitzi
ln tay v mnh m si bc xung nc. Ln u tin trong hai mi lm nm, k t ci ngy
bn chn anh b cht, Kunta lao u chy - nhng khi anh ti bn m, chn git thon tht, th
Bel ra gia, ng cnh v truyn gio. Hn hn ly hi. Kunta m ming nh gi th va lc
, v truyn gio bt u ni:

"Cc con thn yu, chng ta hp mt y n mng mt con chin na vo lng! Tn a
b l g?"

"Kitzi, trnh cha".

"Ly Cha,...", ng c bt u nguyn, bn tay tri t di u Kitzi v nhm mt li.

"Khng!", Kunta ht ln, khn c ging.

Bel quay pht u li, mt nhn thng vo mt anh, bc la. V truyn gio ng sng, ht nhn
anh li nhn ch, Kitzi bt u st st khc, "Im, con", Bel th thm. Kunta cm thy nhng ci
nhn hn hc bao quanh anh. Mi s chng li.

Bel ph v im lng. "Khng sao, tha cha. y ch l ci anh chng ngi Phi ca con thi. N
khng hiu. Con s ging cho n sau. Cha lm ti i."

Kunta ng ra khng ni ln li, anh thy v truyn gio nhn vai, quay tr li pha Kitzi, nhm
mt v bt u.

"Ly Cha, xin hy gi nc thnh ban phc lnh cho a tr ny... tn n l g nh?"

"Kitzi"

"Xin ban phc cho a tr Kitzi ny v mang n an lnh cng Ngi n min t HA!". Va
ni, nh truyn gio va nhng tay phi xung nc, vy my git vo mt Kitzi v h:
"AMEN!".

Bel quay li, b Kitzi vo b, b bm li ra khi m v ng trc mt Kunta, t lt tht.
Cm thy ng ngn v xu h, anh nhn xung i chn lm bn ca ch, ri ngc mt ln bt
gp i mt ch long lanh t - v nc mt chng? Ch t Kitzi vo trong tay anh.

Ci R Alex Haley
"c ri, n ch t thi", anh ni, bn tay xn xi vut ve mt Kitzi.

"Chy th, chc mnh i bng ri. Tui th hn ri. Ta i n i. Tui mang i c tht g rn, c
trng nng tiu t v c ci mn trng trn sa ngt l mnh n mi khng chn ".

"Nghe c v ngon lnh y", Kunta ni.

Bel khoc tay anh v h chm ri quay tr li, i ngang cnh ng c n ch gi thc n t
trn c trong bng rm ca mt cy c ch.

Ch thch

1. ng t ca 12 b lc Ixrael, mt m nm m thy mt ci thang ni lin t vi tri.

Ci R Alex Haley

Chng 74

Mt m trong lu, Bel ni vi Kitzi: "Con ln by ri ! Bn tr lm ng hng ngy
ra ngoi kia cy cuc - nh ci thng Nu - cho nn con cng phi bt u gip m t ti trn
i snh th va!". Gi y Kitzi bit b ngh th no v nhng chuyn nh vy, nn n nhn
Kunta v ngp ngng. "Con nghe thy m ni g y ch", anh ni, khng ly g lm rn ri
lm. Bel bn chuyn vi anh v anh bt t d phi ng rng nn Kitzi bt u lm
mt vic g cho mex Uol trng thy, th hn l ch tip tc lm bn chi a vi "mmzen"
An. Trong thm tm, anh cn khoi ci cho n t rn luyn thnh hu ch, bi l Jufur,
vo tui n, cc b m bt u dy con gi mnh cc ngn n cng kho lo sau ny cho
chng c th thch ci cc chng ngp ngh lm r mt mn tm tm. Nhng anh bit Bel
chng trng mong g anh ho hng vi bt k iu g khin Kitzi xch li gn bn tubp hn na
- v tch n ra xa hn na khi anh, khi ci thc v phm cch v tha k m anh vn quyt
tm truyn vo huyt mch n. Mt bui sng sau t hm, khi Bel thut li l Kitzi bit
nh bng cc bng bc, c sn, nh suy cc g, thm ch cn dn ging cho ng ch
na, Kunta thy kh m chia s nim t ho ca ch v nhng thnh tch . Nhng n khi
trng thy con gi i v ra ci b trng men trng m ng ch dng vo vic i, tiu tin
ban m th Kunta gin n rm ngi li, tin chc nhng mi lo s kinh khng nht ca mnh
th l thnh s tht.

Anh cng bt bnh khi nghe thy Bel bo ban Kitzi cch thc tr thnh mt c hu ring ca
ch. "No con gi, hy lng nghe m cho k! khng phi tt c dn nh u may mn c lm
vi nhng ngi da trng thng ho hng nh ng ch u. Ch ring th, tc khc l con
ng trn nhng bn tr khc ri. Vy ci ct yu l hc cch lm sao bit c ng ch cn ci
g m khng ng phi sai bo bao gi. Con s bt u tp dy sm i ra ngoi vi m, t
lu trc khi ng ch dy. Chnh th m m mi n u c ng - bao gi m cng tin th.
Trc ht, m s by cch cho con r bi qun o ng nh th no khi em ra phi ln dy.
Ct nht l lm sao chc chn khng t, khng xc mt ci khuy no ht,..." vn vn v vn
vn, i khi ko di hng gi lin.

Kunta thy hnh nh khng ti no l Bel khng dn d thm, n tn nhng chi tit k cc
nht. "Khi no nh giy en cho ng ," mt m ch bo Kitzi, "m trn nc qu hng vng
my mui n, my t du ngt v ng bnh vo mt ci bnh, em lc mnh ln. qua
m, ri li lc k mt ln na, em nh giy ng c gi l sng nh gng". Trc khi anh
n khng chu c thm na, phi rt sang lu bc v cm cho bc, Kunta cn c nghe
nhng b quyt ni tr v gi nh: "nu con cho mt tha nh ht tiu en v ng nu trn
thnh bt qunh vi mt t kem sa b vo mt ci a tch t trong bung, th khng rui no
dm vo!". V c giy ph tng b lm bn th khng g tt bng lp rut b bc ca bnh bch
quy hai ngy.

Mc du Kunta t ra dng dng nhng xem ra Kitzi rt ch n nhng bi hc y v my tun
sau, mt hm Bel k li rng ng ch t hi lng thy cc v l si c Kitzi nh bng
ln.

Nhng h "mmzen" An n chi th ng nhin ng ch ch cn phi bo Kitzi c min
Ci R Alex Haley
lm vic trong thi gian c chu li . Ri nh mi khi, hai b gi li chy quanh, n rn,
nhy dy, chi i trn tm v mt s tr chi chng t t ra. Mt bui chiu, "chi lm nh",
chng ba mt tri da chn, vc mt vo lp rut xp v t nho, bn ht c ngc o khin
Bel in tit tt tri Kitzi mt ci lm n ku rng ln v thm ch cn qut c "mmzen" An
na: "Em phi bit mnh l con nh c dy d ch! Mi tui u, i hc ri v chng my chc
sp thnh mt tiu th thng lu!"

Tuy Kunta khng bun phn nn v chuyn ny na, Bel vn thy ht sc kh i x vi anh
trong nhng ln "mmzen" An n chi v t nht l mt ngy sau na. Nhng h Kunta c
sai nh xe a Kitzi n nh mex Jon, l anh phi c ht sc mi khi l s hm h mun
c mt mnh vi con gi trong c xe. Thi k ny, Kitzi hiu rng bt k iu g c ni
trong nhng chuyn xe u l chuyn ring gia hai cha con, cho nn by gi anh coi vic
dy cho n bit thm v qu cha t t l an ton hn, khng s Bel khm ph ra na.

Va cho xe ln bnh theo nhng con ng tnh l Xpotxylvani, anh va ni cho con gi bit
tn gi ca cc vt gp dc ng bng ting Maninka. Ch vo ci cy, anh ni: "yir", ri ch
xung mt ng: "xil". i qua mt con b ci ang gm c, anh ni: "ninxmux" v vt qua
mt ci cu nh: "xal". C ln, bt cht b ma ro, Kunta va ku: "xanji" , va vy tay v
pha mn ma v khi mt tri li hin ra, anh ch tay ni: "til". Trong khi anh ni mi ch, Kitzi
theo di ming anh tht chm ch, ri mp my mi bt chc, lp i lp li k n lc c tht
ng. Chng bao lu, n bt u t mnh ch vo cc vt hi anh ting Maninka gi bng g.
Mt hm, va mi ra khi bng rm ca ngi i snh, Kitzi thc vo mng sn anh, ly
ngn tay p p ln pha trn tai v th tho: "Ci u con gi bng g?". "Kung", Kunta p
kh. N git git tc, anh ni: "Kanting". N bp mi, anh bo: "nung"; n beo tai, anh ni:
"tul". Ci khc khch, Kitzi ht bn chn ln v p p vo ngn ci: "Xinkumba". Kunta tht
ln. Tm ly, v lc lc ngn tay tr tc mch ca n, anh ni: "bulkninh". S vo ming n,
anh ni: "a". Ri Kitzi nm ly ngn tay tr ca Kunta, cha vo anh: "Fa" n ku ln. Anh cm
thy trn ngp tnh yu i vi n.

Lt sau, qua mt con sng nh chy l . Kunta ch tay: "Ci kia l mt blng". Anh k cho
n nghe hi qu nh, anh sng bn mt dng sng gi l " blng Kmbi!". Ti hm y, trn
ng v, khi i qua mt ln na, Kitzi ch tay ku ln "Blng Kmbi!" C nhin, n khng
hiu khi anh c ging l sng Matiapni ch khng phi l sng Gmbia, nhng vic n nh
c ci tn kia khin anh khoi n ni mi chuyn dng nh chng quan trng g.
Blng Kmbi, anh ni ln hn, nhanh hn v mnh hn ci mu si n ny nhiu. Anh
mun ni cho n bit con sng em li s sng kia c dn tc anh tn knh nh mt biu
trng ca s ph nhiu, song anh khng tm ra li l thch hp, nn anh nh k v cc th c
y ry trong - k c ging c kujal rt khe, ngon tht, thnh thong vn nhy tt vo
xung - v nhng by chim u y mt sng nh tm thm sng, mnh mng, tri bp bnh
cho n lc mt ch b no , nh chnh anh chng hn, t bi cy trn b nhy tm xung,
go rm r xem chng ct cnh bay ln y tri nh mt cn bo tuyt bng lng v. iu
khin Kunta nh li c hi b ni Yaxai k cho anh nghe l c mt ln Cha Ala cho mt n
gic chu chu khng khip xung Gmbia, chng lm ti en c mt tri, ngn ngu tt c
nhng g xanh ti cho n khi gi chuyn hng, cun chng ra bin, , cui cng chng
rng xung v b c n tht.

"Con c b khng?", Kitzi hi.

Ci R Alex Haley
"Con c hai b - m ca b m m ca m"

"Sao cc b khng vi chng ta?"

"Cc b khng bit chng mnh u", Kunta ni.

"Con c bit chng mnh u khng?", lt sau anh hi n.

"Chng mnh ang trong xe", Kitzi ni.

"B mun ni chng mnh sng u c?"

" nh mex Uol"

"Th nh u?"

"Li ny", n ni, tay ch xui theo ng ci. Rt hng th vi ci ti , n bo: "B k
na cho con nghe v dng th qu b i".

", c ging kn to tng bt ly l lm thun qua sng, bt i thnh i ng v nh nhau
d mt o qun, bt xy t cao hn u ngi nhn".

"Kinh nh. B c gim ln n khng?"

"Khng, tr phi bt buc. Mi vt u c qun th gian ny d ta. Ngay c ngn c cng sng
v c linh hn d ngi".

"Vy th ta khng bc ln c na. Con c nguyn trong xe".

Kunta mm ci, " qu b ch c ci xe u. i u cng i b thi. Mt ln, b i b m b
ca b sut t Jufur n lng mi ca bc ca b".

"Ju-fa-r no?"

"B bu con khng bt bao nhu ln y l qu b m".

"Con tng b chu Phi. Ci Gmbia b vn ni l chu Phi ?"

"Gmbia l mt nc chu Phi, cn Jufur l mt lng Gmbia"

"Th n u, b?"

"Bn kia b con nc nhn"

"Ci con nc nhn nhn chng no?"

"Nhn n ni phi mt bn tun trng mi vt qua ni"

"Bn g?"

"Tun trng. D ngi ta ni thng m"

"Sao b khng ni thng?"

"V ting ca b gi l tun trng"
Ci R Alex Haley

"B gi mt "nm" l g?"

"Mt v ma"

Kitzi trm ngm mt thong

"B lm th no i qua ci con nc nhn c?"

"Trong mt ci xung to tng"

"To hn c ci xung cho m ngi ta thng dng nh c ?"

"To cha c trm ngi"

"Th lm sao m n khng m?"

"Do , b c c l gi n m cho xong"

"Sao th?"

"L v tt c bn b u m tng d sp cht n ni"

"Lm sao b vi cc ngi li m?"

"m l v nm ngay trn ct i ca mnh, ngi n chng ln ngi kia"

"Sao b m cc ngi khng i toa-lt?"

"Bn tubp xing bn b li"

"Tubp l ai?"

"Ngi da trng"

"Sao b li b xing? B lm ci g khng phi ?"

"B ch ra rng gn lng b - Jufur - kim ming g lm trng, th l bn n tm ly b v
bt b i"

"Do b my tui?"

"Mi by"

"Th h c hi b m b, xin php mang b i khng?"

Kunta nhn n, v khng tin l n c th t cu hi nh vy

"Nu c th bn n cn bt lun c b m b ch l. Cho n bi gi, gia nh b vn khng
bit hin nay b u"

"B c anh ch em g khng?"

"C ba em trai. Bi gi c th cn nhu hn th na. D sao, tt c cc ch u nhn ri, c l
c con d con ".

Ci R Alex Haley
"Hm no b con mnh n thm cc ch i?"

"Chng mnh khng th i u c"

"Chng mnh ch ang i y i l g y?"

"Ch c n nh mex Jon thi. Chng mnh khng c th mt ra, ln mt tri l h th
ch canh chng chng ta".

"V h lo cho chng ta ?"

"V chng ta thuc v h. Cng d dng con nga ang ko chng ta ".

"Cng d con thuc v b m ?"

"Con l con ca b m. Ci khc"

"Mmzen" An bu n mun con l ca ring n".

"Con khng phi l con bp b cho n chi"

"Con cng chi n ch. N bu n l bn tt nht ca con"

"Con khng th va l bn, va l n l ca ai st"

"Lm sao, b?"

"L v bn th khng th l vt s hu ca nhau".

"M m b ch thuc v nhau l g? C hai b m ch phi l bn sao?"

"Ci khc. B m thuc v nhau v b m mn th, v b m yu nhau".

", th con yu "mmzen" An nn con mun thuc v n".

"Khng thnh ci g u".

"B ni th ngha l th no?"

"Khi c hai nhn ln, con m n ch sung sng c".

"Con cuc l b cng ch sung sng c"

"Con ni rt ng"

"B, con ch bao gi b c b m u"

"Con , b m cng ch bao gi con b i u!"

Ci R Alex Haley

Chng 75

Mt bui chiu t, ngi nh xe cho cha m mex Uol Enfin mang giy mi ng ti d mt
ba tic ti chiu i mt nh doanh nghip quan trng Richmond dng li ngh m ti ,
trn ng ti Friirichxbg. Khi Kunta a ng ch ti sau lc tri sm ti mt cht, th c
khong mt t xe nga u bn ngoi ngi i snh Enfin.

Tuy anh ti y nhiu ln trong vng tm nm k t khi anh ly Bel, nhng mi n my
thng gn y, ch bp da en bo mp Hatti, trc m Kunta ln lc, mi quyt nh ni
chuyn tr li vi anh - k t hm anh a Kitzi theo "mmzen" An n thm ng b n. m
nay, khi anh n ca bp cho - v kim cht g n - ch mi anh vo chi trong khi ch,
ngi gip vic v bn ch phc v khc lm nt cng vic chun b cho ba tic; Kunta ngh
mnh cha bao gi nhn thy nhiu thc n c un nu sng sc trong nhiu ni niu xoong
cho n th.

"Ci con b khu nh ming di nh anh c ngoan khng?", Hatti va x xp nm va hi.

"N khe", Kunta p, "By gi Bel bt n hc nu nng ri. m hm n, n lm tui ngc
nhn vi ci bnh to n t lm ly".

"Ma qu, ci con nh ! Ch my chc, ri tui n bnh ca n ch khng phi n n bnh ca
tui na. Ln trc n chn c d n na h bnh quy gng ca tui y!"

Ng mt ln cui vo ba, bn loi bnh m ngon lnh n mc lm chy nc ming ang
trong l, Hatti quay sang ngi ln tui nht trong s cc y t gi mc "blu" vng h cng v
bo: "Xong ri. Ch i bo b ch i". Trong khi ngi i khut sau cnh ca xoay, ch bo ba
ngi kia: "Nu cc ngi nh xt mt git xp ra ci khn bn p nht ca tui trong khi bng
bt t ln , tui s ly mi p vo u cc ngi y. Pl, bt tay vo vic i", ch ni vi c
gip vic ang tui thiu n. "Cho l c ci, ru ng v mp ty vo dng ci lin s p ,
trong khi tau nh vt vi ci cc tht cu ny trn tht".

My pht sau, mt ch phc v quay tr vo, si ni th thm vi Hatti hi lu ri li hi h i ra.
Hatti quay sang Kunta.

"Anh c nh my thng trc c mt chic tu bun b ci nc Php nh mt ni no
trn con nc ln khng?"

Kunta gt u, "Bc v cm bu l c nghe ni Tng thng Emz tc in ln, phi tut c hi
qun Hp xng cuc i nh bn n".

"Phi, r rng l th. Luvina va ni m ti l ci ngi Richmond ngi trong kia bu h
cp c tm mi tu ca ci nc Php . Ch ta bu m da trng ngi trong kia lm d th
h sp qu ln ma ca, cho mng vic cho ci nc Php mt bi hc".

Trong khi ch ni, Kunta bt u tr khot vo ci a thc n y t ch t trc mt anh;
ch nhn nhng mn tht b quay, gim bng b l, g ty, g ri v vt ch ang tt bt xp trn
nhng chic a to tng ch bng ln, anh cng ngn t te. Anh va nut mt ming khoai
Ci R Alex Haley
lang pht b th bn ch hu bn xn rn tr vo bp, lc l vi nhng chng bt, tha khng.
"Mn xp n xong ri!" Hatti cho Kunta bit. Mt lt sau, cc ch hu bn li ko ra vi nhng
chic khay y p v Hatti va lau mt va ni: "Phi vo khong bn mi pht na, h mi n
trng ming. Lc ny, anh nh ni g?"

"Ch mn ni l i my tui, tm mi ci tu cng th thi", Kunta ni, "chng no ch l
chuyn rc ri gia ngi da trng my nhau ch khng phi my chng ta. Tung d h khng
gy s my ai th h khng sng c th phi".

"Ti thy cng cn ty xem h gy s my ai", Hatti ni. "Nm ngoi c mt mulatt 1 cm u
mt cuc ni lon chng ci ng Tuxn , xt na th thng nu Tng thng khng cho tu n
gip Tuxn".

"Thy mex Uol bu Tuxn khng ti tr lm tng, ch cha ni g n t mnh cai qun
mt nc", Kunta ni: "ng bu, c ch xem, tt c m n l ginh t do Haiti cui cng
ri s khn kh c l, cn t hn hi lm cho cc ng ch c na c. L v ngi da trng ang
mong th m. C m tui chc h kh khm hn ri, v h t tay lm lng, qun xuyn ly
n in cho mnh".

Mt trong my ch hu bn tr li nh bp, v ang hng chuyn, bn ln ting: "Chnh bi
gi trong kia - h ang ni chuyn y - chuyn gii phng nh. Bu l m ny nhiu qu i
thi, ch Vjini y ti mi ba nghn. ng Chnh n bu mnh rt tn thnh gii phng
dng nh lm c vic g phi thng, d dng ngi st cnh my ch trong cuc cch
mng n, hay dng ngi mch ngi da trng v bt k d nh ni dy no ca cnh nh,
hay d ci ngi nh kim c ci l thuc m c n dn da trng cng ph l gn nh tr
"bch bnh". ng Chnh n bu mnh cm thy cc ng ch c quyn gii phng dng lo bc
nh trung thnh. C m ng my tt c mi ngi trong kia u bu h dt qut chng m
Quic my mt s da trng c v c gii phng nh ba bi". Ch hu bn va i ra ca va
ni thm: "Chnh n bu hy nh li ng ni: sp sa c dng lut mi ngn chn chun ,
ch bao lu na u".

Hatti hi Kunta: "Anh ngh sao v vic ci mex Eliczan Hamiltn trn mn Bc bu phi
tng tt c m nh t do sang chu Phi, bi v nh vi da trng qu khc nhau, ch bao gi
ha hp c".

"ng ni phi, tui cng ngh th", Kunta ni, "Dng m ngi da trng ni mm th thi, ch
vn ly thm nh t chu Phi sang!"

"Anh hiu v sao ti phi lm tt", Hatti ni, " Jji v hai bang Carlin, h bt nh lm ma
bng t khi nhn ci my cn bng vo my nm trc y. Cng v l do , khi ng ch
quanh vng ny em nh xung min Nam bn t gp hai, gp ba gi mua hi trc".

"Bc v cm bu cc ng ch nhn di min Nam sai bn x-ba-dng va tin, va hung d
thc bch cnh nh d con la, con la v t thnh dng cnh ng bng mi".

", tho hn bo ch gn y y dng thng bo v bn trn chy", Hatti ni.

ng lc y, cc ch hu bn bt u mang bt a bn v nh bp, Hatti ti ri kiu hnh:
"Xem chng h n y t. Khong ny ng ch ang rt riu sm-banh trong khi bn c
Ci R Alex Haley
dn sch by trng ming", ch ni vi Kunta. "Tui thy anh rt thch bnh nhn mn th
phi". Ch t mt chic bnh nhn mn ln mt chic a con trc mt anh. "Ngoi ra, y
h cn c o ngm riu, dng m tui cht nh l anh khng c ng n riu".

Trong khi thng thc chic bnh ngon lnh, Kunta cht nh n mt thng bo v n l chy
trn m mi y Bel c bo Gazt cho anh nghe. "N lai trng lai en, cao ln", thng
bo ni, "V rt to, v bn phi c mt so su. Ni di v n cp mt cch qu quyt, c th
trnh ra mt giy thng hnh gi v ch c cho th hc hnh, bit vit cht t, hoc gi th
c th t nhn mnh l nh t do".

Hatti ngi phch xung, ngn tay vn v mt qu o ngm ru ly ra t mt ci h v b tt
vo mm. a mt qua cn bp, nhn vo hai chic chu cao cht y nhng cc tch, bt a
v dng cn phi ra sch v ct i, ch th di nh tht v mt mi ni: "Ch bit c mt
iu chc chn l m nay, trng thy ci ging th tht sng, bi v ly Cha, tui ht hi ri".

Ch thch

1. Ngi da trng lai da en.

Ci R Alex Haley

Chng 76

nhiu nm nay, sng no Kunta cng dy trc rng ng, sm hn bt k ai khc trong
xm n - sm n ni mt s ngi m tin rng cc "g chu Phi " c th nhn xuyn bng ti
nh mo. H mun ngh th no cng c, min l h yn cho anh ln ra ch chung
nga, anh quay mt v pha nhng tia u tin yu t ca ngy mi, ph phc gia hai n
ln c kh, dng bi kinh Xuba thng nht ln cha Ala. Sau , khi anh ht cht c kh
ln mng cho nga n, anh bit lc ny Bel v Kitzi hn ra ry, mc qun o v sn sng bt
tay vo cng vic trong i snh, cn tay trm lc in Cat t dy v ra khi nh cng vi
Nu, con trai Aa, thng nh ny sp rung chung nh thc nhng n l khc dy.

Hu nh sng no, Nu cng gt u ni: "Cho bui sng!" vi mt v d dt, long trng
khin Kunta nh n ngi Ualf Chu Phi. Tuy t ni chuyn vi nhau, song anh vn a
Nu v n khin Kunta nh n bn thn mnh hi trc tui y - ci b iu nghim tc, ci
cch bt tay vo vic v lo toan cng chuyn ca chnh mnh, ci kiu ni t nhng nhn ngng
theo di mi s. Anh thng hay thy Nu lm mt iu ging nh anh - ng mt ch no
, a mt lng l nhn theo Kitzi v "mmzen" An a nghch quanh n in. Mt ln, khi
Kunta t ca chung nga theo di hai a nh vng qua sn sau, va rc rch ci va la ht,
anh sp i vo th cht thy Nu ng cnh lu Cat ng kia, cng ang quan st. Lung
mt hai ngi giao nhau v h nhn nhau hi lu trc khi c hai cng quay i. Kunta t hi
khng bit Nu ngh g - v c cm gic Nu cng ang t hi l anh ngh g. Cch no ,
Kunta bit rng c hai u ngh nhng iu nh nhau.

Ln mi, Nu hn Kitzi hai tui, song s chnh lch khng ct ngha ti sao hai a
thm ch khng thn nhau, cha ni n chuyn nh bn cng chi a, v chng l nhng a
b n l duy nht n in. Kunta thy c mi ln i qua gn nhau, a n lm nh
khng trng thy a kia, v anh khng th hnh dung ra ti sao li th - tr phi l v ngay ci
tui y, chng bt u cm thy ci tc l ngn khng cho gia n hu h trong nh v n l
lm ngoi ng ha hp vi nhau.

Bt k l do l th no, th Nu ngy ngy vn ngoi ng vi cc lc in khc trong khi
Kitzi qut dn, chi bi v nh bng cc ng trong bung ng ca ng ch lt sau Bel
kim tra, vi mt cnh h o lm lm trong tay. Vo nhng ngy th by l dp "mmzen" An
thng n chi, khng bit bng php mu no, Kitzi bao gi cng xoay s lm xong phn
vic vt ca n trong na s thi gian thng l v hai a chi vi nhau sut phn cn li trong
ngy - tr lc tra, nu ng ch c nh n tra. Khi , ng ch v "mmzen" An ngi dng
ba trong phng n, cn Kitzi ng ng sau, phe phy mt nhnh l xua rui, trong khi Bel
ra ra vo vo, bng thc n, i mt sc so gim st c hai a b gi m ch e trc: "Tui
m bt c hai c nh ci trc mt mex ti y, th tui s lt da c hai y!"

By gi, Kunta kh nhn nhn, cam chu chia s Kitzi ca anh vi mex Uol, Bel v
"mmzen" An. Anh c khng ngh n chuyn h sai bo n lm nhng g trong i snh v
tiu n mc ti a thi gian chung nga mi ln c "mmzen" An n chi. Nhng l tt
c nhng g anh c th lm ch i n chiu ch nht, khi xong l nh th, "mmzen" An
s cng vi cha m tr v nh. Nhng bui chiu y, mun hn cht na, mex Uol thng
Ci R Alex Haley
ang ngh ngi hoc tiu th gi vi bn bu trong phng khch, Bel th cng thm Xuki v ch
Mani n cuc "hp Jxu" hng tun ca h - v th l Kunta c t do mt mnh vi con gi
trong khong hai ting ng h qu gi na.

Nhng lc p tri, hai b con i do - thng thng l dc theo hng ro ph y nho, ni
cch y gn chn nm, anh ra tha thn v ln u tin ngh n ci tn "Kitzi" t cho
a con gi mi . Ra n ch khut mt mi ngi, Kunta thng nm cht bn tay b nh,
mm mi ca Kitzi trong tay mnh, trong khi hai b con lng thng i xung ti mt con sui
nh, cm thy khng cn phi ni nng g, v ngi st bn nhau di mt cy c bng mt, h
n nhng thc Kitzi mang theo t nh bp - thng thng l bnh b trn ngui, nhi y mn
mt qu mm xi a thch ca anh. Ri hai b con bt u tr chuyn.

Phn ln l anh ni, v n lun lun ngt li anh bng nhng cu hi m a s u m u:
"Lm sao m...". Nhng mt hm, Kunta cha kp m ming, n hm h ni: "B mun
nghe hm qua "mmzen" An hc 1 con g hng?"

Anh chng thit nghe bt c ci g dnh dng n con nh hay ci nh nc n y, song v
khng mun xc phm tnh cm ca Kitzi, anh ni: "B nghe y!"

"Pit, Pit", n c. "C v khng bit gi - em b vo v s - Rt l m bo..."

"Th y ?", anh hi.

N gt u, "B thch hng?"

Anh ngh qu l iu anh ch i "mmzen" An ch ngu.

"Con c gii tht!", anh tr li thoi thc.

" b c hay bng con y", n nhy mt ni.

"B khng c!"

"No, b c th con nghe mt ln thi m"

"Qung xa khi tui ci tr rc ri ny i!", ging anh c v cu hn trong thc t. Nhng con b
c ni v rt cuc cm thy hi ng ng l Kitzi ca anh c th vy v ci u, ci c anh d
dng n th, Kunta c gng ngc ng nhc li my cu v l bch n, ct sao n cho mnh
yn thn, anh t nh vy.

Trc khi n kp thc anh th li ln na, Kunta vt ngh l mnh c th c cho n nghe mt
ci g khc - c th l vi cu th trong kinh Kran cho n bit b kinh nghe hay nh th no -
th ri anh nhn ra rng nhng cu th y i vi n cng chng c ngha g hn cu "Pit,
Pit" i vi anh. Cho nn anh quyt nh k chuyn c tch cho n nghe. Truyn con c su v
ch b, n nghe ri, nn anh k chuyn con ra li d con bo ngu cho ci ln lng, vin c
m qu khng i c. "Tt c nhng truyn b k, b nghe u h?", khi anh k xong, Kitzi
bn hi vy.

"Khi b bng tui con - t ming mt b gi bt mi th tn l Ny Bt". t nhin Kunta ci
to khoi ch khi nh li: "u b trc lc d qu trng! Rng cng ch c, dng m c ci li
dn ko li! Vy m b yu bn lau dau chng tui d con !"

Ci R Alex Haley

"Th b hng c con ?"

"Hi tr, b c hai con, bao lu trc khi n Jufur c. Dng m h b bt i trong mt cuc
giao tranh gia lng b my mt b lc khc. B chc l b ch bao gi ngui qun chun ".

Kunta im bt, chong ngp bi mt ngh trc cha tng n trong u anh; iu cng
xy n vi Bel hi ch cn tr. Anh c sao c th k cho Kitzi nghe v hai ngi ch gi
cng m khc cha ca n, song anh bit lm th ch khin n bng hong - cha ni chi n
Bel, t ci m Kitzi, ch k cho anh nghe v hai a con gi b mt, ch khng h nhc li
chuyn y. Nhng chnh anh - chnh nhng ngi b xing bn cnh anh trn con tu mi n,
tt c chng b cp i khi m mnh sao? Tt c mun ngn ngi khc, khng sao tnh
xu, n y trc anh v sau anh, chng b nh th sao?

"Chng n mang bn tui ti y trn d dng!", anh nghe thy mnh bt ra ni. Kitzi ht u,
nhn chm chm; nhng anh khng th ngng li c. "Cn xa c tn h chng ta i na.
Chng n mun mi ngi y thm ch khng bit mnh l ai! T tin chng ta l dng
thng khch, du khch, dng bc thnh nhn - c hng my trm v ma trc ci vng t
gi l c Mali ! Con c hiu b ang ni g khng, h b?"

"C, b ", n ngoan ngon ni, song anh bit n ch hiu ni. Anh ny ra mt . Nht mt ci
que, gt nhn mt khong t gia hai b con, anh vch my ch Arp ln .

"y l tn b - Kunta Kint", anh va ni va ly ngn tay chm ri vit.

N nhn trn trn, m mn. "Bi gi, b lm tn con i". Anh lm theo. N ci. "Ci ny l
Kitzi". Anh gt u. "B c hc con vit nh b khng?" Kitzi hi.

"Lm th khng hp", Kunta nghim ngh ni.

"Sao li khng?", ging n c v pht .

" chu Phi, ch con trai mi hc c, hc vt. Con gi khng cn ci - y cng vy".

"Vy lm sao m li bit c, bit vit?"

V nghim khc, anh ni: "ng c ni chun ? Nghe khng? Khng vic g n ai st! Ngi
da trng khng thch bt c ai trong chng ta bt c hay vt".

"Lm sao th?"

"L v h ngh chng ta cng bt t, cng gy ri"

"Con gy ri g c", n du m ni.

"Nu chng mnh khng nhanh nhanh i v lu, th m s gy ri cho c hai b con y"

Kunta ng dy v bt u i, ri bng dng bc quay li v nhn ra l Kitzi khng theo sau
mnh. N vn bn b sui, m m nhn vo hn si n va thy.

"Li y no, n gi v ri". N ngc mt ln nhn anh, anh bc li v cha tay ra. "Ni cho
con nghe ci ny nh", anh ni "Con nht hn si , mang v v giu n vo mt ch no chc
chn, ri nu con gi ming khng l th sng hm u tun trng sau, b s cho con b n
Ci R Alex Haley
vo qu bu ca b".

"i, b!", n ci ti nh hoa.

Ch thch

1. ng l l "dy" nhng Kitzi ni ngc.

Ci R Alex Haley

Chng 77

Khong mt nm sau, ma h nm 1800, sp n k Kitzi b thm mt hn si na vo qu
bu ca Kunta, th ng ch bo Bel l ng c vic phi i Friiricxbg khong mt tun l v
thu xp ng anh trai n "trng nom cng vic" trong khi ng vng nh. Tin y khin Kunta
bi ri hn c mi ngi khc trong xm n, v anh ght phi Bel v Kitzi di quyn nh
ot ca lo ch c trc y mua anh, thm ch iu y cn lm anh kh chu hn c ci ni
phi xa v con lu n th. C nhin, anh khng ni g v nhng lo lng , nhng sng hm
ln ng, khi ri cn lu thng nga vo xe, anh sng st thy l hnh nh Bel c c
trong c anh. Ch ni: "Mex Jon hn l khng ging ng em trai, dng m tui bit cch i
ph vi loi . Mi l ch mt tun thi m, cho nn mnh ng c lo g c. M con tui n thi."

"Tui chng vic g m lo", anh ni, hy vng ch khng on c l mnh xo.

Qu xung hn Kitzi, anh th thm vo tai n: "Ch c qun ci hn cui tun trng mi h", v
n nhy mt, v thm tht, trong khi Bel lm nh khng nghe thy g tuy ch tha hiu hai b
con lm g trong gn chn thng nay.

Trong hai ngy sau khi ng ch i, mi s vn tip tc bnh thng, mc d hu nh mi iu
mex Jon ni hoc lm u khin Bel hi kh chu. Ch c bit ght ci thi ca ng ta m
no cng ngi tht khuya trong th phng, ung ru utki thng ho hng ca em trai bng
cch tu lun chai, ht nhng iu x g gc, hi en v hi ca chnh mnh v vy tn xung
thm. Tuy nhin, mex Jon khng can thip nhiu lm vo l thi thng thng ca Bel v ch
yu l tch ring mt mnh.

Nhng n gia bui sng hm th ba, Bel ang qut cng trc, th mt ngi da trng ci
mt con nga bng nhy m hi phng nc i ti, v nhy xung i gp mex.

Mi pht sau, ngi b i cng vi v nh lc n. Mex Jon sa m dc hnh lang gi Bel
n th phng. Trng lo c v dao ng su sc, v trong c Bel le ln ngh l mt ci g
gh gm xy n vi Kunta v ng ch. Ch cng tin chc th khi lo sai ch tp hp tt c
n l sn sau. Tt c tp hp, ng thnh mt hng, cng thng v s hi khi lo m toang
cnh ca sau nh v oai nghim bc v pha h; tht lng lo, l l mt khu sng lc.

a mt lnh lng sot cc khun mt ca h, lo ni: "Ta va nhn c tin mt s nh
Richmn m mu bt cc ng thng c bang, tn st ngi da trng Richmn v t thnh
ph". Ton n l s st nhn nhau, v ng ngng, trong khi lo ni tip: "Nh Cha - v mt s
nh thng minh pht hin ra v mch ch kp thi - m mu b bp v phn ln
nh khi xng n b bt. Cc i tun tra v trang ang truy lng mt s cn li trn cc l,
v ta phi lm sao bo m khng mt tn no dng ngh m ti y. Trng hp k no
trong cc ngi c ni dy, ta s tun tra sut ngy m. Khng ai trong cc ngi c t
chn ra ngoi trang tri ny! Ta khng mun c s t tp bt c loi no; v sau khi tri ti,
khng ai c ra khi lu mnh!" V v vo khu sng lc, lo ni: Ta khng kin nhn v du
dng vi nh nh em trai ta u! K no trong bn ngi thm ch ch cn c v ngh n
chuyn bc ra khi hng th ti cu cha ca em ta cng khng v vu li c mt vin n
Ci R Alex Haley
vo khong gia hai mt hn u. Hiu ch?"

Mex Jon x s ng nh li lo ni. Trong hai ngy sau, lo khin Bel tc in ln bng cch
nng nc i theo di Kitzi nm thc n ca lo trc khi lo n thc s. Ban ngy, lo ci
nga lng vng khp cc cnh ng v ban m, ngi cng m mt cy sng ngn trong lng
- s cnh gic ca lo tuyt i n mc mi ngi trong xm n thm ch khng dm bn n
cuc ni dy n, ni chi n chuyn toan tnh k hoch dy lon ca chnh mnh. Sau khi nhn
c v c bo Gazet s tip , mex Jon b vo l si t lin, v khi mt ng ch vng
k cn ti thm vo mt bui chiu, lo ta ra lnh cho Bel ra khi nh v hai lo chm u ni
chuyn vi nhau trong th phng, ca s ng kn mt. Thnh th khng ai m ra c thm
chi tit v v m mu, nht l v hu qu ca n, m l iu khin Bel v cc ngi khc lo
pht m - khng phi lo cho Kunta, v anh i cng ng ch tt l phi an ton ri, m cho bc v
cm ra i vo hm trc bui ha nhc ti mt v hi ln Richmn. Nhng ngi xm n
ch cn nc tng tng ra iu g c th xy n vi nhng k xa l da en b ri vo tay m
da trng ht hong, in khng.

Bc v cm vn chng thy tm hi khi Kunta v ng ch tr v - sm hn ba ngy - chuyn i b
rt ngn v cuc ni dy. Lt sau cng ngy hm , mex Jon i khi, nhng kim ch do lo
p t c ni i cht, tuy nhin khng phi l hon ton, v ng ch rt lnh lng vi tt c
mi ngi. Mi n khi Kunta v Bel ch cn mt mnh trong lu, anh mi c th k cho ch
nghe nhng iu anh nghe lm c Friiricxbg: nhng ngi da en ni lon, sau khi b bt,
lin b tra tn ly cung gip cc nh chc trch quy bt nhng ngi khc c lin can v mt
s th nhn rng cuc ni lon c mu tnh bi mt g th rn t do tn l Ghbril
Prox; anh ta chiu m vo khong hai trm ngi da en la chn k cng - u bp, lm
vn, gc cng, hu bn, th st, bn dy thng, th m, cho thuyn, thm ch c mc s
truyn gio na - v hun luyn h trong hn mt nm. Prox vn ngoi vng v dn cnh
vn ang ch i xt li vng nng thn lng bn kh nghi, Kunta k vy; bn "tun cha" da trng
kh rch o m ang rung b cc l; v nghe n mt s ng ch, v c hoc v chuyn rt
nh, nh n l n cht.

"Xem ra hy vng duy nht ca ta l ch h khng cn ai ngoi chng ta", Bel ni, "Nu h
git mnh, h s khng cn n l no na c".

"Bc v cm v cha?" Kunta hi, anh xu h v mnh qu mi m k nhng chuyn xy ra, n
gi mi ngh n ng bn.

Bel lc u: "Bn ti lo hung. Dng m bc v cm tinh khn chn. Bc s v yn n".

Kunta khng ng hon ton, "Bc cha v m".

Ngy hm sau, vn khng thy bc v cm v, ng ch bn vit giy bo qun trng cnh st
v bo Kunta mang ln qun l. Kunta thi hnh lnh - mt thy vin qun trng cnh st c
th v lng l lc u. Ri trn ng v, Kunta cho xe i chm ba, bn dm, ru r nhn
m m con ng trc mt, ang bn khon khng bit liu cn c gp li bc v cm na
hay khng, cm thy hi hn v ni cha bao gi thc s ni ln rng mnh coi bc ta l bn tt
- mc d bc hay ru ch, chi tc v c nhiu khuyt im khc - th cht nghe thy c ting
bt chc ging l nh ca dn "cch c" 1 ", nh!".

Kunta ng mnh tng tng: "Mi tng mi n ci l m?" ting ni li vng n, v ghm
Ci R Alex Haley
cng nga. Kunta nhn quanh qut, dc hai bn ng, nhng khng thy ai. Ri bt thnh
lnh: "Mi khng c giy thng hnh, mi gp rc ri to y", - ri ka, leo ln khi mt ci h,
qun o rch t rch ti, mnh my xy xt, tm bm, lem luc bn t, tay m chic hp n c
nt v ming ci ngoc tn mang tai, hin ra bc v cm.

Kunta buc ku ln mt ting, nhy t trn gh xe xung, v trong tch tc, anh v bc v cm
m gh ly nhau, quay tt, v ci ha h.

"My ht d mt thng Phi tau quen", bc v cm tht ln, "dng m khng phi n - n chng
bao gi l cho ai bit l n mng c gp h".

"Ch bit sao tui li th", Kunta ni, bi ri v thi ca chnh mnh.

"Hoan h n mt ngi bn b l c tay c u gi sut t Richmn v ch ct dm li ci
mt xu x ca my".

V nghim ngh ca Kunta biu hin mc lo lng ca anh. "S th lc c xu khng, bc v
cm?"

"Ni l xu th cha thm vo u. Tau tng phen ny chc s song tu vi thin thn, trc
khi thot!" Trong khi Kunta xch hp n lm bn v c hai leo ln xe, bc v cm tip tc ni
lin lu khng ngng: "Cnh da trng Richmn s gn pht in. Khp ni, dn cnh ch
nh li, v ai khng c thng hnh th sau tng giam rt li thi. M th l cn may y.
Hng by "cch c" lng vng cc ng ph d ch rng, v ly nh, nh mt s nh d t
n ni c h khng nhn ra c ai vo ai".

"Ci cuc v hi tau n nh n, ang gia chng th tan, khi nghe tin u tin v cuc ni
dy, cc b cc c ku choe che v chy vng quanh, cc ng th rt sng cha vo bn nh
chng tau trn dn nhc. Gia lc nhn nho, tau ln vo bp v trn trong mt thng rc cho
n khi mi ngi v ht. Ri tau tro qua mt ci ca s, chun ra pha sau, trnh xa n sng.
Tau va n ven th bng nhin tau nghe thy ting la ht ng sau, ri hng lot chn rm
rp chy theo cng hng my tau. C ci g bu cho tau bit khng phi l dn da en, dng
m tau chng ch xem cho ch xc lm g. Tau chy tt, r lun gc ph k , rp thp ngi,
dng tau nghe thy ting chng ln thm mt lc mt gn tau, v tau sp sa cu kinh th cht
trng thy mt ci cng tht thp, tau bn ln thng vo di .

"Nm di tht l kt v tau ang nhch li ra th ng lc , bn "cch c" mang uc chy
ti v la ht: "Bt ci thng nh !". Tau ng phi ci g va to va mm, v mt bn tay p vo
mm tau, v mt ging ni: "Bn sau hng ni!". Ha ra l mt ngi gc m kho thy
mt m ng x i bn mnh v anh ta chng h c nh ra khi ci cng trc ma xun
sang nm, nu phi mt lu th mi yn mi b.

"Th, mt lt sau, tau chc anh ta may mn v li l u ra v m c ti rng. y l cch y
nm ngy. ng ra, tau n y t trc c, dng m trn ng lm bn tun cha qu, tau
phi ln theo rng, n tri cy, ng trong rng rm my th. Mi s n tha, cho n hm qua,
cch y my dm v pha ng, mt ton "cch-c" v c tau gia ch trng.

"ng lc bn n ang mt nh mt tn nh, c khi cn treo c l ng khc - chng mang
theo mt si dy thng ngay bn mnh! Chng x git tau ti ti lui lui, hi tau l nh ca ai v
Ci R Alex Haley
nh i u, dng m tau ni g bn chng cng chng thm - cho n khi tau bu tau chi
v cm. Bn n bm ly, bn n tng tau ni phch, v h la: "c, vy th my hy n cho
bn tau nghe no!"

"Chng trai Phi chu ny, tau ni my nghe mt ci. Tau m ci hp n ra v bn my cha
bao gi c nghe cuc ha nhc no d tau chi ngay gia ng ch u. Chi bn g ty
trong rm - my bit bn "cch-c" rt thch bn - v tau cha tht bc m c bn n h
hut, v tay, gim chn v bn n nghe i ri mi tha cho tau, bu tau i thng, ch c chn
ch, mau mau cp ui m v nh. M tau cng ch lng chng lm g! H thy nga hoc xe
nga i n l tau nhy i xung h, cho n khi gp ci ny l xe my! Th l tau y!"

Va ln bnh vo con ng hp dn ti i snh mt lt, nghe thy ting reo h, ri dn
xm n chy ra n xe.

"Tng nh quanh y thiu mt mt thn th", mc du bc v cm ang ci, Kunta c th
cm thy bc cm ng nhng no, v anh cng nhon ci: "Xem chng bc li phi k u
ui cu chun, mt ln na y".

"My bao gi bit c ci g hm tau cha?", bc v cm hi, "t ra cng c tau y m k".

Ch thch

1. "Cch c" (cracker): Ngi da trng ngho min Nam nc M.

Ci R Alex Haley

Chng 78

Trong nhng thng tip theo, vi vic bt b, x n ri hnh quyt ht ngi ny n ngi
khc trong v m mu, v cui cng l chnh Ghbril Prox, tin tc v cuc ni dy
Richmn - v v nhng cng thng do n gy ra - dn dn xp i, v mt ln na, chnh tr li
tr thnh u bn ci chnh gia m ng ch v bn b, do c trong xm n na. Gii
lm, Kunta, Bel v bc v cm cng ch khp li nhng g h nghe ngng bng nhiu cch khc
nhau v vic bu Tng thng sp ti, v mt mex Aorn Br ngang phiu vi mex
Thmax Jefxn tr danh cui cng ng ny ginh c chc , r rng v ng c s ng
h ca mex Eliczane Hamilton y th lc, cn mex Br, knh ch vi mex Hamilton, th
c bu lm Ph Tng thng.

Xem ra khng ai bit g my v mex Br, nhng v mex Jefxn th Kunta c mt li xe
sinh bang Vjinia cch n in Mntixel ca ng khng bao xa cho bit rng cc n l ca
ng tuyn b l khng th c ng ch no tt hn th.

"Li xe biu tui l mex Jefxn khng bao gi cho php x-ba-dng c nh ai", Kunta
thut li cho dn xm n cng nghe. "V tt c bn h c n tt, v ng cho ln b quay
si v may qun o tt cho tt c, v ng tin tng cho h hc nhu ngh khc nhau". Sau
mt chuyn mex Jefxn i xa tr v, Kunta nghe k vy, cc n l ca ng ra cch n in
hai dm n, h tho nga v vui v ko xe sut qung ng di y v ti i snh
Mntixel, ti h cng knh ng ln vai a ti tn ngng ca.

Bc v cm ci h h: "H d mi ngi u bt c i nh l con ca mex Jefxn my m
lai dum dum ca ng tn l Xali Hminh". Bc sp sa ni thm th Bel gp vo ci iu th
v nht m ch bit: "C d li mt c ph bp y", ch ni, "th mex Jefxn khng thch n
g hn mt con th ngm du, c x hng, hng tho my li ti sut m, ri hm sau ninh
trong riu vang k n lc tht rc khi xng".

"Ni d tht", bc v cm tht ln, ging giu ct.

" xem ch my ni bc li xin tui ming bnh nhn i hong!", Bel cu knh ni.

" xem bao gi tau xin my!", bc vc li.

Khng chu mc kt gia nh trc y anh vn hay b - do c ging ha mi khi v anh v
bc v cm ci ln ri quay sang yu cu anh can thip - Kunta lm nh khng nghe thy g, m
ch tip tc cu chuyn t ch anh b h ngt qung.

"Tui nghe l mex Jefxn bu ch n l cng t hi cho ngi da trng y d cho cnh ta y
v ng ng vi mex Hamilton rng ngi da trng vi ngi da en c qu nhiu d bt dn
tc, khng th sng ha bnh my nhau c. H bu mex Jefxn mn thy chng ta c tr
t do, dng ch c c kt bm ly t nc ny m hng ly dng cng vic ca ngi da trng
ngho - ng ng h a chng ta ln tu ch v chu Phi dn dn, khng m , khng ri
lon".

"Tt hn l mex Jefxn ni chun my bn bun bn n l ", bc v cm ni, "b chng xem
Ci R Alex Haley
v bn n c dng kin khc v hng i ca cc con tu".

"Va ri khi ng ch i cc n in khc, tui nghe ni c hng l l ngi b bn", Kunta ni,
"Hng gia nh sng y sut i b ch bn xung min Nam. Mi hm qua, c mt li
bun n l i qua trn ng. Hn ta vy vy, nhe rng ci v ng m, dng ng ch lm d
khng trng thy".

"Hm! Bn li bun n l ng nh rui tnh", bc v cm ni, "Ln ri, tau n Friiricxbg,
bn n vo ve bu theo sau mt lo gi khm, kh t d tau, cho n khi tau rt thng hnh
cha ra. Tau thy mt nh gi khn kh, ru bc b bn ly su trm la. Thng thng trai
tr khe mnh c gi . Dng m ci lo nh gi chc chn khng yn thn u. Bn h va
ging lo khi bc u gi, lo lin go ln: "C bn da trng cc ngi bin tri t ca
Cha thnh mt A NGC sng i vi ng bo ca ta! C m nht nh khi BUI SNG
PHT XT s n, ci a ng s di LI trn u tt c cc ngi mang n n! Khng c
s VAN XIN no s ngn ni n TIU DIT cc ngi! Khng co th THUC nao cac ngi
lam ra... khng co s TRN CHAY nao... khng SUNG NG nao cua tt ca cac ngi... khng
li CU NGUYN nao. KHNG CO GI cu giup ni ca lu cac ngi!". By gi bon ho ben keo
lao i. Lao nho gia i, xem cai cung cach lao, coi b d la muc s truyn giao hay gi gi o".

Kunta thy Bel t nhin xuc ng. "Cai ng gia i..." chi hoi, co phai ng i en tht la en va da
boc xng, kiu d cong gp xung, ru bac trng co mt cai seo to di c?".

Bac vi cm co ve git minh: "Phai! Chc chn la th! Hn th! Tt ca dng cai o u ung -
my bit lao i la ai a?".

Bel nhin Kunta nh sp khoc. "y la muc s ra ti cho Kitzi", chi ru ru noi.

Cui ngay hm sau, Kunta ang trong lu bac vi cm thi Cat go vao canh ca ngo. "My lam
gi ngoai i? Vao y!" bac vi cm noi ln.

Cat vao. Ca Kunta ln bac vi cm u vui mng thy anh ta n. Mi gn y, ho a noi ln y
nghi chung mong mun tay lc in chu cht Cat trm lng va chc chn y se gn gui ho hn,
cung nh ng lao gac vn dao trc.

Cat co ve khng thoai mai. "Tui chi mun noi tui cho la cac bac ng nn k dng iu ang
s cac bac nghe c v chuyn bao nhiu ngi bi ban xung min Nam...". Cat lng l.
"Duyn do tai sao tui noi mi cac bac s tht la ngoai ng, moi ngi s bi em ban n ni
khng con u oc u ma lam vic na". Anh lai ngng mt quang ngn. "Chi it cung cha ai
nhn tui mi cai thng be Nu. Tui gm nu minh bi ban, thi tui bi ban thi, tui cha bit lam
th nao c. Con cai thng Nu - ngo b no chng s gi ca".

Sau my phut tro chuyn tay ba - trong o Kunta cam thy thai nng nhit cua Cat, ap lai
s hoan nghnh nng nhit cua hai ngi - ho nht tri rng co le tt nht la chi nn noi ring
vi nhau, thm chi khng cho ca Bel bit, nhng tin tc gh gm nht chi t lam nhng ngi
khac hoang ht mt cach khng cn thit.

Nhng mt tun sau, mt m trong lu, Bel ang ngi an bng ngc nhin ln va noi:
"Xem d my ngi y qung rao li i ri - hoc th, hoc ngi da trng thi khng ban
nho i na, ma tui y con tinh hn cac ngi tng y!".

Ci R Alex Haley
m vi bi ri, Kunta ngac nhin thy chi - va co le tt ca nhng ngi khac trong xom n - a
oan bng trc giac la anh va bac vi cm khng k ht cho ba con nghe nhng iu minh bit
na. Cho nn anh lai bt u thut lai nhng chuyn ban n l, chi bo nhng chi tit nao long
nht. Nhng anh nhn manh vao nhng tin ao tu trot lot, m ta nhng n l tinh khn, nhanh
mm nhanh ming a anh la bon cach-c "tun cha" ngu dt trn thoat. Mt m, anh k
cho ba con nghe chuyn mt u bp ngi lai va mt ga da en coi nga anh cp nao xe, nao
nga, lai kem ca qun ao ep va mu ma anh chang lai trng mc lun vao, gia lam mt mex
giau co lun ming chi rua tn xa-ich da en bt c luc nao n tm tai nghe cua mt toan tun
tra da trng nao ho gp trn chuyn xe cp tc ln min Bc va i n t do. Mt ln khac,
Kunta k chuyn mt n l khac khng kem tao bao bao gi cung phong la gn nh lao thng
vao mt bon "tun cha" trc khi dng lai va khoa tay gi cun tai liu in ch nho ma anh ta noi
trong o co giai thich cng vu khn cp anh ang chy cho chu - bao gi cung cao tay, ung bai
ban, khin bon cach-c mu ch tha vy tay ra hiu cho anh i tip, con hn tha nhn la minh
khng bit oc. Dao nay, Kunta hay lam cho dn xom n ci bng nhng cu chuyn thi du
nh mt s ngi da en chay trn khac a gia mc bnh lp kinh nin kheo n ni bon "tun
cha" phat n tha bao ho xeo i ng ho con hn mt t hng gi hoi han v ich. Anh k v
nhng ngi chay trn c gia o ngp ngng s st mai ri cui cung mi phn trn th l rng
cac ng chu giau co, th lc cua ho khinh re canh da trng ngheo n th nao va x s khc
nghit nh th nao vi moi hanh ng can thip n gia nhn cua minh. Mt m, Kunta khin
ca xom n ci rng ln vi cu chuyn mt ga gia n anh a c nghe k, ga nay a n min
Bc an toan, chi mt bc nhay sm hn lao chu ang truy na rao rit. Lao vi vang goi mt
vin canh sat. "Chinh may cung bit may la tn nho cua tao!" Lao chu in cung tru treo vao
mt ga n l trong khi ga nay c ngy un mt ma ku: "Lay Chua cu giup con, con cha bao
gi trng thy ngi da trng nay!" - thuyt phuc c ca mt am ng xum lai xem va vin
canh sat ra lnh cho lao da trng dep cn cung n va tch i, keo hn buc phai bt lao vi ti
pha ri yn tinh.

a nhiu nm nay, Kunta c tranh khng i qua bt c ni nao gn ch ban u gia n l t khi
chng kin canh c gai gao ln cu cu anh mt cach v hiu. Nhng my thang sau cuc noi
chuyn vi Cat va bac vi cm, mt ba vao luc sp nga chiu, Kunta anh xe a ng chu vao
quang trng tinh ly vao ung luc bt u mt cuc ban u gia n l.

"Chu y, chu y quy ngai Xpotxilvanya, ti xin trinh mt m nho hao hang cha tng thy trong
i cac vi!". Trong khi ngi ban u gia rao to vi am ng, ga phu vic tre, lc lng keo git
mt n n l gia ln buc. "Mt mu bp c khi", hn mao u, nhng ba gia ben la ln, vung
chn vung tay lng ln v phia mt ngi an ng da trng trong am ng: "Mex Philip!
Philip! ng lam d qun rng tui a lam cho cu e ra ng va anh em ng t thu cac ng con
be ti! Tui bit tui nay a gia va cha nghia ly gi my, dng ma lay Chua, xin ng hay gi ly tui!
Tui a lam lung vt va cho ng, mex Philip! Xin ng ng ho anh tui n cht mt ni
nao o di min Nam!".

"Dng xe lai, Tbi!" ng chu ra lnh.

Mau Kunta lanh toat i khi anh ghim cng nga cho xe dng lai. Tai sao sau bao nm khng
h to ra quan tm gi n cac cuc ban u gia n l, t y mex Uolo lai mun theo doi cuc
nay? Phai chng ng nghi n chuyn mua mt ngi nao o, hay vi c gi? Vi cn n bung au
n n nat long cua ngi an ba ang thng? Ngi ma ba ta ku goi a hu ln ap lai bng
Ci R Alex Haley
mt li ch giu va am ng vn con ci r ln khi mt lai bun mua ba gia vi gia bay trm
la.

"Hay cu giup con, Thng , Jxu, Chua Tri, hay cu giup con!" ba ku ln khi ga giup vic
da en cua tay lai bun y ba rui rui v phia chung nht n l. "Ct hai ban tay en cua my
khoi ngi tao, nho!" ba tru treo va am ng ci rung ca ngi. Kunta cn mi chp mt
ngn dong l khoi trao ra.

"Con c cc ky trong ca m, tha qui vi!" Tip theo trn buc la mt ga thanh nin da en, rng
rc cm hn d di, b ngc vam v va thn hinh cun cun bp thit hn ln nhng vt roi o
chng chit cua mt trn on phu phang rt gn y. "Tn nay vn cn phai nhc nh ti chut
thi! No se mau lanh! No co th cay lut mt con la vao long t! Mi ngay hai c hai ta bng!
Hay nhin no ma xem! Mt con nga ging t nhin - nu am ty n cua cac vi hang nm khng
sinh san ung bn phn! Mon nay tra gia nao cung vn la hi!" Ga trai tre bi xing o ban c
ngan t.

Mt Kunta lai nhoe i khi mt phu n lai bung cha tng, khoc st mt, c dn ln buc.
"Mua mt c hai, hay la biu khng mt, tuy theo cach nhin cua cac vi!". Ngi ban u gia
rao ln. "Ngay nay, ti nhau da en c bit th la ang gia trm la ri!" Chi ta c gia mt
nghin.

S th n mc khng th chiu ni khi ngi tip theo bi li xnh xch ln bng mt dy xing
- va Kunta gn nh nga nhao khoi gh ngi. Em thiu n da en khip am la thet, voc dang,
mau da, thm chi net mt no khin anh nghi o co th la mt Kitzi nhinh hn! Kunta thy minh
nh bi riu cht vao ngi khi nghe tay ban u gia bt u quang cao: "Mt con sen c luyn
thun thuc - hoc, nu cac vi mun, mt con nai tt ging nht hang!" hn noi thm, va lic
va nhay mt mt cach u cang. mi khach xem xet ky hn, bt thinh linh hn thao long
vanh c cai ao vay bao tai cua con be cho tut xung chn trong khi no ru ln, khoc loc, phong
tay xung che s loa l cua minh khoi am ng dom ngo, trong o nhiu ke chen ln trc,
vi tay ra s soang no.

"u ri! Ta ra khoi y thi!" ng chu ra lnh - mt khoanh khc trc khi Kunta cam thy du
sao anh cung c phai lam th.

Kunta chi hi l m thy con ng trc mt trong khi anh xe v phia n in; u oc anh
quay cung. Nu nh con be thc s la Kitzi cua anh thi sao? Nu nh ba nu bp lai la Bel cua
anh thi sao? Nu nh ca hai me con u bi ban lia khoi anh thi sao? Hoc nu nh anh bi ban
lia khoi ho? Nghi v nhng cai o, tht qua kinh khung - song anh khng th nghi n iu gi
khac.

Ngay ca trc khi c xe ti ai sanh, Kunta a linh cam thy co gi khng n, co le vi o la mt
chiu he nong nc, tuy nhin anh chng thy ngi nao xom n i dao hoc ngi hong mat
quanh lu. ng chu xung xe, Kunta vi va thao nga dt v chung, ri hng thng v nha
bp, o anh bit la Bel hn ang chun bi ba ti cho ng chu. Chi khng thy anh ti, trc
khi anh ln ting hoi qua ca che: "Minh yn n ch?".

", Kunta". Quay pht lai mt m to bang hoang, chi bt noi ln: "Lai bun n l a n y!"
Ri ha giong: "Tui nghe thy ting coi tu huyt cua Cat ngoai ng va chay ra ca s ng
trc. Ngay khi trng thy cai tay da trng nom co ve ngi thanh ph xung nga, tui a ngi
Ci R Alex Haley
ra hn la cai gi! Lay chua long lanh! Tui m ca khi hn bc ln bc thm. Hn hoi gp ng
chu hoc ba chu. Tui biu ba chu di m, con ng chu la bac si i thm nom ngi m,
khng noi my gi m thi v. Th ri hn gng ci nhin tui, a tui mt tm thip nho co in
ch trn va biu giao cho ng chu, noi la hn se quay lai. Th, tui s, chng dam khng a
ng chu tm thip - cui cung, rui beng no ln ban giy cua ng".

"Bel!" co ting goi t phong khach.

Suyt na, chi anh ri chic thia. Chi thi thao: "i nha! Tui quay lai!" Kunta i - hu nh
khng dam th, on ch iu xu nht - cho n khi anh thy Bel tr lai vi ve nhe nhom nh
trut c mt ganh nng ln.

"ng i biu cn xong sm ba ti. Tm thip khng con ch tui t no trn ban, dng ma ng
i cha noi gi v cai o ma tui cung khng, dt khoat th!".

Sau ba ti, Bel k cho cac lc in nghe nhng din bin sau ting huyt coi bao ng cua Cat
va thim Xuki bt u khoc: "Lay Chua, cac ngi co nghi la ng chu sp ban mt s trong chung
ta i khng?".

Im lng nng n hi lu. Kunta khng nghi c ra iu gi noi, song bit chc la minh se
khng em cu chuyn ban u gia ra k.

"A", cui cung bac vi cm noi, "ng chu khng phai loai co tha hang loat nho, ma lai la ngi
nhiu tin nn khng phai ban nho tra n d mt s ng ang lam".

Kunta hy vong nhng ngi khac thy, hn anh, c gng an ui cua bac vi cm la thuyt phuc.
Nom Bel co ve hy vong mt chut. "Tui hiu ng chu, hay du sao tui cung cho la minh hiu ng i.
Chng nao ca bon ta y, ng i khng ban ai i u - it nht la th, tr cai anh chang lai xe
Luth ma o la vi Luth a ve ban giup cho mt ngi tim cach trn". Bel ngp ngng trc
khi noi tip "Khng!". Chi noi: "ng chu chc khng loai bo ai trong chung ta ma khng co ly
do thich ang - ai biu la co nao?" Nhng khng ai tra li.

Ci R Alex Haley

Chng 79

Tai Kunta gn cht vao cuc i thoai gia ng chu vi mt ngi em ho a thich c ng on
v nha n ba chiu, trong khi ho ngi ng sau c xe ang ln banh.

"Hm no, tai mt cuc ban u gia trn qun ly" ng chu noi, "ti ly lam la thy am lc in
thng nht ban c gia gp hai, gp ba my nm trc y. Va theo nhng quang cao ti oc
trong t Gazet, thi th mc, th n, th ren - thc t la nhng n l co kinh nghim thc s v
bt c nganh nao, - th da, th lam bum, nhac cng, vn vn, ln ti hai nghin ri la mt
ngi".

"u u cung vy k t khi co cai may can bng mi y!" ngi em ho ng chu ku ln. "Ti
nghe noi trong ca nc a co ti hn mt triu n l, vy ma cac tau hinh nh vn khng u
ch thm n l mi cung cp cho cac vung su tit tn cc Nam ang c gng ap ng yu
cu cua cac nha may min Bc".

"iu ang lam ti lo lng la qua nhiu in chu hao hc mun kim li nhanh chong m
khng con bit phai trai, co th thun tinh cho bang Vjinia cua chung ta cui cung mt
nhng n l tinh tuy nht cua minh, thm chi la loai ging tt nht na", mex Uol noi, "va o
ro rang la in r".

"in r? Cha phai Vjinia co nhiu n l qua mc cn thit o sao? Nui chung tn kem, ma
phn ng chng ang gia gi my trong cng vic".

"Co th hin nay la th", ng chu noi, "nhng lam sao ta co th bit c nhu cu cua ta trong
nm, mi nm sau? Cach y mi nm, ai tin oan c la nganh bng lai phat trin r nh
th nay. Va ti cha bao gi ng y vi cai lun iu rt ph bin cua chu la vic nui n l qua
tn kem. Ti thy bt c ni nao t chc tt, chi cn ti mc na vi thi, ho u trng trot,
chn nui va gt hai u t nui ming y thi? Va ho thng sinh e nhiu - mi a tre da
en ra i cung ang tin cho chu ch, nhiu ngi hoan toan co kha nng hoc nhng ky thut
khin cho minh tng thm phn gia tri. Ti tin rng n l va t - theo th t o - la nhng u
t tt nht hin nay. Cung vi ly do y ma ti se khng bao gi ban n l va t cua ti - o la ct
sng h thng cua chung ta".

"Cai h thng o co th ang bt u thay i ma khng my ai nhn thy", ngi em ho cua
ng chu noi. "Hay nhin cai am nha qu mi pht ang vnh vang nh th chung a bc vao
giai cp in chu chi vi chung a mua c mt, hai tn n l ht hi bt lam chi cht xy
dng cho chung nhng vu bng va thuc la nho nhoi n tham hai. Chung tht khng ang k,
song cai ging nha qu dng nh lai sinh si nay n nhanh hn ging nho. Chi tinh s lng
n thun, chng bao lu chung co th bt u ln trn t ai cung nh lao ng cua chung ta".

"y ti thi lai cho rng chung ta cha co gi phai lo ngai lm" - ng chu ci khuc khich, chng
nh thich thu vi y nghi cua minh - "chng nao nhng ngi da trng ngheo ganh ua vi nhng
ngi da en t do mua n l bi thai".

Ngi em ho ci theo. "Phai, o chng phai la iu kho tin hay sao? Ti nghe noi co n na
Ci R Alex Haley
s nho t do cac thanh ph lam ngay lam m danh u tin mua ngi ng chung va sau
o cho bon nay c t do".

"Vi th, min Nam co nhiu ngi da en t do n th", ng chu noi.

"Ti cho rng Vjinia, chung ta qua rng rai i vi chung", ngi em ho noi. "Khng phai chi
la chuyn chung pha hoai ngun lao ng cua chung ta bng cach mua ng loai cua chung va
tao thm nhiu ngi da en t do na. Chung con la nguyn nhn cua phn ln cac cuc ni
dy. Chung ta khng nn qun cai tn th ren Richmn.

"ung" mex Uol noi. "Nhng ti vn nghi rng vi y u lut l tt va trit nhm gi ho
ung vi tri cua minh va vi vic trng tri ich ang bon gy ri lam gng, phn ln trong
bon ho se co th phuc vu cho nhng muc ich hu ich - cac thanh ph. Ti nghe noi hin tai,
ho gn nh thng ng trong hu khp cac ngh".

"Trong khi i chu du cac ni, ti a chinh mt thy iu o ph bin bit my", ngi em ho
noi. "Chung lam gac kho hang, phu bn cang, lai bun, thu khoan, lam vn. Chung la nhng
u bp c nht va c nhin la nhac cng na! Va ti nghe noi khp ca thanh ph Lintsbg,
thm chi khng co ly mt ngi th cao da trng. Nu th thi ti n phai ru mt thi! Ti
se khng mt a nao trong bon chung k dao cao vao c hong ti!".

Ca hai cung ci. Nhng ri ng chu tr nn nghim tuc. "Ti nghi la cac thanh ph co th
ang e ra cho chung ta mt vn xa hi ln hn vn ngi da en t do. Ti mun noi
n nhng lai bun n l ming li thn tht chuyn lng gat y. Ti nghe noi phn ln bon
y trc kia la chu quan ru, u c, giao hoc hoc trang s hang bet, muc s vet ia va ai
loai nh th. Ba, bn ga a mon men n ti qun ly ga mua n l cua ti vi nhng gia cha
tng thy va mt cha con ca gan lai danh thip tai nha y na! i vi ti, chung hoan
toan la nhng ke tham tan bt chp lun thng ao ly".

Ho a ti nha mex Uol va Kunta, nh khng h nghe thy ho noi chuyn gi, nhay xung
ho ra khoi xe. n luc ho a vao nha, ra ray bui bm ng trng, ri yn vi trong phong
khach va goi Bel mang ung n, thi chi cung moi ngi khac trong n in a c Kunta
cho bit s vic ct t la ng chu khng h co y inh ban ho. Va khng lu sau ba ti, Kunta
nhc lai vi am c toa ngy ngt cua xom n toan b cuc i thoai vi tt ca kha nng truyn
at ti u cua anh. Im lng mt lat. Ri chi Mani noi: "ng chu my ngi em ho co noi
chuyn nho t do danh tin mua t do cho ngi thn thich. Tui mun bit am nho t do
lam sao chinh minh c t do!".

"A", bac vi cm noi, "v khi chu n thanh ph cho ho hoc cac ngh, ri em cho thu ly
tin va cho ho ti chut, d cach ng chu vn lam mi tui i. C d th mi mi lm nm danh
dum, nu thc s may mn, mt nho c thu lam ngoai co th np chu s tin mua t do
cho chinh minh".

"Bi th nn bac c keo an tui bui d vy phai khng?" Cat hoi.

"Tau lam vy u phai vi thich xem dn da trng khiu vu", bac vi cm noi.

"Bac a kim u mua lai minh cha?".

"Nu u thi tau a chng con y cho my hoi cu i". Tt ca moi ngi u ci.
Ci R Alex Haley

"Du sao i na, a gn u cha?" Cat gng thm.

"My co thi i khng?" bac vi cm phat cau. "Bi gi tau gn u hn tun trc, dng lai khng
gn u bng tun sau na".

"Thi c, dng ma khi c ri, bac se lam gi?".

"Cao chay xa bay, ngi anh em a! Hng v phia Bc! Nghe noi mt s nho t do min Bc
sng kha hn vi ngi da trng va tau thy cai i hay y. Gia s tau don n canh mt ngi
lai knh kiu ri bt u n noi knh kiu va mc lua la d bon ho, va bt u chi an hac-p,
i hop hanh ban lun v sach bao, trng hoa va dng cai ai loai d th".

Khi ting ci ngt i, thim Xuki ben hoi: "Cac ngi nghi sao v vic ngi da trng bao gi
cung biu s di dn lai lam n tt la vi hang l mau huyt da trng mang trong ngi khin ho
thng minh hn ta?".

", qu l ngi da trng pha trn huyt thng mnh cng kh nhiu ra khp ba b bn bn!"
Bel ni mt cch v thng v pht.

"Liu gi mm khi ni v xbadng, v em ca tui nh!" bc v cm ku ln, c t v xc phm.
Cat ci ngt ngho sut t nho khi gh, mi n khi Bla ly mu bn tay cng vo u mi
thi.

"Ch ny phi nghim tc nh!" bc v cm ni tip. "Thm Xuki hi mt cu tui nh tr li!
Nu c bng vo dng k d tui m xt th cc ngi s hiu l dn nh c mu da sng t phi
thng minh ch! Hoc gi c xem ci tay Benjamin Bannc m ngi da trng gi l mt thin
ti ton s, li cn nghin cu c trng, sao na - dng m cn hng l hng l dng nh en kt
d cc ngi cng thng minh th sao?".

Bel ni: "Tui nghe ng ch ni chuyn v mt bc s nh tn l Jmx hm Niu Olinz. ng
bc s da trng dy anh ta biu l anh ta cn bit nhiu hn ng , m anh ta cng en d ta
thi".

"Tui xin k b con nghe v mt ngi khc", bc v cm ni. "Ci ng Prinx Hol khai trng
dng Tam im da en ! Tui thy nh dng ng mc s ln khai trng dng gio hi da
en, phn ng u en n i nu h khng m mt th kh lng nhn thy h. Li cn ci
tay Philix Huytli lm nhng bi th m ngi da trng bu l rt hay v ci tay Gxtavx Vaxa
vit sch th sao?" Bc v cm lic v pha Kunta. "C hai u l nh gc chu Phi chnh hiu,
khng c ly git mu da trng no v tui thy h dt khot ch ngu bt cht no!" Ri va ci,
bc v cm va tip. "Bi v khn ni bao gi cng c dng nh en bt - c xem d Cat
y...". Bc vng ln chy, Cat ui theo sau cch chng hai bc. "Tui m bt c, tui s bt
ln u bc", Cat ht.

Khi nhng ngi khc thi ci, Kunta ni: "Cc ngi mn ci bao nhiu c ci cho tha i.
l nh th tt c u th i vi ngi da trng. Mt git mu nh th cng vn l nh, d
anh c trng hn c h i na - m tui thy i ngi d vy".

Khong mt thng sau, bc v cm t mt chuyn i tr v, mang theo nhng tin lm c xm n
chm trong bun nn. n u, bc cng thy bn ngi da trng h hi vi tin y: Th lnh
Ci R Alex Haley
Php tn l Naplng phi qua vng nc ln mt o qun khng l, o qun ny sau
bao cuc chin u v mu ly li Haiti t tay ngi da en v ngi gii phng h, tng
Tuxn. c vin tng ca o qun Php chin thng mi n d tic, Tuxn sai lm
nhn li: gia ba n, bn hu bn tm ly ng, tri git cnh khuu v tng ln mt con tu v
Php, ng b xing a n trc mt Naplng ngi by t ton b m mu tro
tr .

L ngi hm m v tng da en Tuxn nht trong n in, Kunta xc ng vi tin y hn bt
k ai khc. Anh vn cn ngi bun xu trong lu bc v cm khi ngi cui cng trong m
lng l b ra.

"Tau bit my bun chng no v ng Tuxn " bc v cm ni, "V mun my ng ngh tau coi
nh chuyn , dng m tau c mt mu tin tau khng th gi kn thm pht no na!"

Kunta gm gm nhn bc v cm, cng pht hn khi thy bc c v nh sp bng ra v sung
sng. Tin g m c th i ct n mc t c s tn trng cn c i vi s h nhc v th lnh
da en ln nht ca mi thi i?

"Tau t ri!" Bc v cm lc ny qu l mt in hnh mu mc v s phn khi. "Mt thng
trc, khi Cat hi tau dnh c bao nhiu ri, tau khng ni g, dng m lc tau ch cn
thiu my la na thi - v bi gi tau va vn t nh chuyn i va ri! Tau phi mt hn chn
trm ln n cho bn da trng khiu v v qu tnh tau khng bit liu c bao gi t n mc
ch khng, cho nn tau ch ni chuyn mi ai st - k c my na - trc khi tau t. Bn
ngi Phi ny, tau c ci mn by trm la v ng ch bu tau t lu l tau phi kim
mua li t do cho mnh!".

Kunta bng hong khng ni nn li.

"Nhn ny!" bc v cm va ni va x toang tm nm v nm nhng th trong ln sn; hng
trm t giy bc la xoy ln quanh chn hai ngi. "V nhn y na!" bc ko mt ti vi gai
t di gm ging v ht ra leng keng trn m giy bc - hng trm ng tin mi loi.

"No, thng Phi, my ni g i ch hay ch ng h hc mm ra y?"

"Tui ch bit ni g st," Kunta ni.

"Khng chc mng sao?"

"Tui thy d qu tt p nn kh lng l tht c"

"ng l tht y. Tau m n hng nghn ln. Thm ch cn d mt mn tau mua
mt ci vali bng cc tng na c!".

Kunta qu khng sao tin ni. Bc v cm sp sa c t do tht! Khng phi ch l mt gic
m. Kunta cm thy mun ci v khc cng mt lc - cho bn thn cng nh cho bn.

Bc v cm qu xung v bt u vc tin ln. "Ny, my c gi cm gi ic ng ni g v
chuyn ny, cho n sng mai nh, c khng? Tc l n khi tau i gp ng ch v bu ng
giu thm by trm la na! My cng s mng d ng thy tau qua cu ch?".

"Mng cho bc. Khng mng cho tui", Kunta ni.

Ci R Alex Haley

"Nu my rng lm tau i ngi cho my n ni phi lo mua nt t do cho c my, th my s
phi i mt thi na. Tau mt bm ba nm ko n mi ti t do y!".

n lc tr v lu mnh, anh bt u thy nh bc v cm v Bel lm tng v bun ca anh
l do thng xt Tuxn nn anh khng cn phi che giu - hoc gii thch - iu mnh ang cm
thy.

Sng hm sau, i ngang qua lu bc v cm sau khi cho nga n, anh thy vng tanh, nn anh
n hi Bel xem bc ta c trong nh vi ng ch khng.

"Bc i khi c mt ting ri. Coi b d bc va gp ma. Bc c chuyn g vy v bc
mun g vi ng ch?"

"Bc c ni g khi ra khi nh khng?" Kunta hi.

"Ch ni g st. biu l bc i qua tui d th khng c tui y m".

Khng ni thm mt li, Kunta bc ra khi ca che gi v quay tr v pha xm n - trong khi
Bel h theo sau lng: "Mnh i u bi gi?" v khi thy anh khng tr li: "c ri! ng c ni
g vi tui na nh! Tui ch l v anh thi m!". Kunta bin mt.

Sau khi hi quanh, g ca tt c cc lu, thm ch ng c vo nh tiu v go to vo chung
nga: "Bc v cm!". Kunta i xui xung, dc theo hng ro. i c mt qung, anh nghe
thy ting nhc - nhng on su no, l th ca mt ca khc anh tng nghe nhng ngi da
en ht ti mt cuc hp tri "i ly Cha"... - c iu ln ny n c chi trn mt cy n v
cm. Ting n ca bc v cm bao gi cng nh nhnh, vui ti, ting nhc ny nghe nh cy
n ang nc n, n vt v bay dc theo hng ro.

Ro bc, Kunta ti ch c th nhn thy mt cy si xe na vm l trn mt con sui chy
gn ra khu vc s hu ca mex Uol. Li gn hn na, anh trng thy i giy ca bc v cm
th ra ng sau thn cy. ng lc y, ting nhc ngng li - v Kunta cng dng bc, t
nhin cm thy nh mnh l mt k t nhp tri php. Anh ng im, ch bc v cm tip tc
n, song ting ong vo ve v ting sui rc rch l nhng m thanh duy nht khuy ng im
lng. Cui cng, gn nh rt r, Kunta i vng cy si n i mt vi bc v cm. Ch cn
thong nhn mt ci, anh hiu chuyn g va xy ra - mt ngi bn gi ca anh ti sm: tia
sng lp lnh trong mt bc tt ngm.

"My cn cht g nhi m nm h?" ging bc v cm v ra. Kunta khng ni g. Nc mt bt
u chy rng rng trn m bc v cm; bc gin d gt i ta h l nhng git axt v ni
dn dp mt thi: "Tau bu ng l cui cng tau c tin mua t do - khng thiu ly mt
xu. ng m m mt pht v dm ln trn nh. Ri ng chc mng tau dnh dm c
nhiu th. Dng m sau y, ng bu nu tau mn th by trm c th coi l tr tin mt thi,
bi v trong vic kinh doanh, ng phi tnh xem gi n l ln ngn no t khi c ci my cn
bng nhp vo. ng bu bi gi ng khng th nhn di nghn ri bn mt tay v cm
lm tt tin d tau, th l t nht, bu l ng c th c hai nghn ri nu ng phi bn tau
cho ngi no khc. ng bu ng tht tnh ly lm tic, dng ng y hy vng tau hiu cng
vic l cng vic, v ng phi kim li chnh ng trn vn u t ca mnh". Lc ny, bc v
cm bt u khc nc n. "ng bu l c t do khng hon ton ng d ngi ta vn
cao v ng chc tau may mn kim c nt s cn li nu tau khng khng mn... v ng
Ci R Alex Haley
biu tau c tip tc lm vic tt..., v khi tau i ra, nh bu Bel mang vo cho ng t c ph!"

Bc im bt, Kunta ch cn bit ng ngy ra .

" ch !" t nhin bc v cm tht ln v vung tay ra ng sau, bc v ly cy n nm
xung sui.

Kunta li ra nh nht, nhng cha vi ti - anh c th thy r l n gy nt.

Ci R Alex Haley

Chng 80

My thng sau, mt m, khi Kunta cng vi ng ch tr v nh kh mun, Bel lo lng hn l
bc khi thy h qu mt khng thit n ba ti ngon lnh do ch nu. Bi v mt th bnh st
bt u honh hnh khp qun v mi sng hai ngi ra i mt sm hn mi m tr v mt
mun hn, trong c gng ca ng ch vi cng v l bc s ca qun nhm ng u vi dch
truyn nhim ang lan rng.

Kunta ngi phch xung gh u, l ng nhn trng trng vo bp la nh ngi mt hn, l l
n ni khng nhn thy Bel ang s trn mnh v ci giy cho mnh na. V mi na gi sau
anh mi t nhin nhn ra l Kitzi khng ngi ln lng anh nh thng l khoe mt th
chi mi no hoc bi b k nhng iu n lm trong ngy.

"Con b u?" Cui cng anh hi.

"t n ng cch y mt ting ri", Bel ni.

"N khng bnh y ch?" anh ngi thng dy, hi.

"Khng, chi nhiu m mt y thi. Hm nay, "mmzen" An n, Kunta kit sc n ni
khng cm thy bc bi nh mi khi, nhng d sao Bel cng chuyn sang chuyn khc. "Trong
khi ch a mmzen v, Ruxbi k my tui l m n hn nghe thy bc v cm n mt
v hi hn a mex Jon ti d Friiricxbg. Hn biu l c h khng nhn ra ting n,
nghe n khng cn d xa na. Tui khng ni cho hn bit bn thn bc v cm cng khng
cn d xa na t khi bc v nh ra l mnh khng t do".

"B d bc chng thit g na," Kunta ni.

"Xem v ng l d th. Bc c lm lm l l, thm ch gn d khng bun gt u cho ai na,
ch bng lng nhn Kitzi mang cm n v ngi mi bc trong khi bc n. c chi c mnh
n l bc cn mun quan h t cht. Thm ch khng chi bi chuyn tr c my mnh na"

"Phn v ci bnh st trn lan gn y", Kunta mt mi ni, "tui ch c my th gi hoc hi sc
u m thm th ai".

"Phi tui thy th, mnh ng c ngi y sut na m, mnh vo ging ng lun i".

"Mc tui, tui vun khe m".

"Khng, mnh khng khe u!" Bel ni, ging dt khot, cm ly tay anh, anh ng dy dn
n bung ng v anh khng khng c thm na. Kunta ngi mp ging trong khi ch ci
qun o ngoi cho anh, ri anh nm xung, th di.

"Xoay ngi i tui xoa lng cho".

Anh lm theo v ch bt u nn bp lng anh bng nhng ngn tay cng li.

Anh nhn mt.

Ci R Alex Haley

"Sao th? Tui nn c mnh tay lm u!".

"Khng sao c".

"Ch ny cng au ?" Ch va hi va n xung pha di gn tht lng.

"i".

"Cch ry, tui ngi ngi y", ch va ni va nng nh tay nh vut ve mn trn.

"Tui ch mt thi m. Tui ch cn ng mt m l khi".

" xem", ch tt nn v tro ln nm cnh anh.

Nhng khi dn ba im tm cho ng ch sng hm sau. Bel phi tha vi ng l Kunta khng
sao nhc mnh dy khi ging.

"C th l st", ng ch ni, c che giu ni bc tc. "Ch bit phi lm g ri y. Trong khi
c mt nn dch ang tip din v ta cn phi c mt li xe".

"D tha ng ch". Ch ngh mt lt. "Thng b lm ng Nu y, ng thy c c khng? N
nhn mau n ni gi gn bng ngi nhn ri. Chn la tt, chc n cng c th li nga
c".

"Hin n bao nhiu tui?".

", tha ng, Nu hn con Kitzi nh tui hai tui, vy l..." Ch dng li m trn u
ngn tay... "l n mi ba hay mi bn, tui chc th, tha ng".

"B qu", ng ch ni. "Ch n bo ci lo v cm th chn vy. Gn y, lo ch c my vic
phi lm trong vn cng nh vi cy n ca lo. Bo lo thng nga v nh xe vng ra ng
trc ngay".

Trn ng n lu bc v cm, Bel on l bc s hoc rt dng dng hoc rt bng hong vi
tin ny. Bc va dng dng va bng hong. Xem chng bc chng bn tm g n chuyn phi
li xe cho ng ch, nhng khi c bit Kunta m, bc v cm lo s n ni ch phi ni mi
mi thuyt phc c bc ng li ngang lu h trc khi n ng ch ln xe.

T hm tr i, bc v cm tr thnh mt ngi khc hn - chc chn khng sung sng hn
l bc lm ra v th trong my thng qua, nhng sn n n cn, khng bit mt, li xe cho ng
ch ngy, m i khp qun, ri li v gip Bel chm sc Kunta cng nhng ngi khc trong
xm n cng b st lit ging.

Chng bao lu, s ngi m - c n in ln ni khc - nhiu n ni ng ch phi p Bel
lm ph t cho mnh. Trong khi ng iu tr cho m da trng, th thng b Nu nh chic xe
la ch ch i thm nom nhng ngi da en. "Mex c thuc ca mex, tui c thuc ca tui", ch
ni ring vi bc v cm. Sau khi pht thuc ca ng ch, ch cho bnh nhn ung mn bit
dc b mt ca mnh gm c phi kh tn thnh bt trn vi nc v cy hng vng un si
m ch th rng hiu nghim hn, nhanh chng hn bt k phng thuc no ca ngi da
trng. Nhng - ch tm s vi ch Mani v thm Xuki - iu ch thc lm h khi bnh l bao
gi ch cng qu xung bn ging ngi bnh v cu nguyn. "Bt k nn g Ngi ging
Ci R Alex Haley
xung chng sinh, Ngi u ct b c, nu Ngi mun", ch ni. Nhng mt s bnh nhn
ca ch, cng nh ca mex Uol, d c chy cha mi cch, vn cht.

Khi bnh tnh Kunta tip tc trm trng thm, mc d Bel v ng ch xoay mi cch c th,
nhng li cu nguyn ca ch ngy cng tr nn thng thit hn. Ch hon ton qun nhng
cung cch k quc, lm l, bng bnh ca Kunta. Mi m ch ngi bn ging anh, khng ng
c v qu mt trong khi anh nm tht, m hi m a, trn trc gi mnh rn rm hoc i
khi m sng ni lm nhm mt hi di lp mn ch p chng cht ln anh. Ch thng nm
bn tay kh, nng hm hp ca anh trong tay mnh, nm np s n mc tuyt vng, e khng
sc ni vi anh l phi tri qua cnh ng ny, sau tt c ngn y nm, ch mi nhn thc y
rng: anh l mt con ngi y sc mnh, y c tnh ti tm c m ch cha tng thy ai
snh kp v ch yu anh rt su sc.

Anh b hn m n ngy th ba th "mmzen" An n thm ng ch v thy Kitzi trong lu
cng vi Bel, ch Mani, thm Xuki, tt c u ang khc v cu nguyn.

Nc mt rng rng, "mmzen" An quay v i snh v ni vi mex Uol mt mi rng n
mun c mt on trong kinh Thnh cho b Kitzi. Nhng n khng bit ch no tt c
cho hp, cho nn n mong ng vui lng ch gip. ng ch m m nhn v st sng trong i
mt t l ca a chu gi yu du v ng dy khi ch nm, ng m t sch, ly ra quyn
Kinh Thnh to tng. Sau mt lc trm ngm suy ngh, ng gi n mt trang v t ngn tay
tr vo ng ch cn bt u.

Khi tin truyn i trong xm n l "mmzen" An sp c mt ci g , mi ngi vi vng t tp
bn ngoi lu ca Bel v Kunta, v n bt u c.

"c Jhva l ng chn dt ti; ti s chng thiu thn g. Ngi khin ti an ngh ni ng
c xanh. Ngi dn ti bn dng nc lng. Ngi b li linh hn ti. Dn ti vo cc li cng
bnh v c danh ngi". "Mmzen" An dng li, cau my vi trang sch ri c tip: "Du khi ti
i trong trng bng cht, ti s chng s tai ha no: V Cha cng ti. Cy trng v cy gy
ca Cha an i ti". N li ngng, ln ny th mt hi tht su, v phn vn ngc nhn
nhng b mt ang theo di n.

Xc ng su sc, ch Mani khng km ni, buc ku ln: "Ly Cha, hy nghe c b ny!
nhn th, bit c gii th!".

Gia ting lao xao khen ngi ca nhng ngi khc, Aa, m Nu trm tr: "Mi u d hm
qua, n cn qun t m! Bi gi n my tui ri?".

"Ch my na l mi bn y!" Bel ni, kiu hnh nh l con mnh. "c bn tui nghe
thm cht xu na, cng no!".

r mt vi nhng li ca tng , "Mmzen" An c nt cu cui ca Thi thin th 23.

Va chy cha va cu nguyn, my ngy sau, c nhng du hiu l Kunta bt u bnh phc.
Bel bit l anh sp sa lnh bnh khi thy anh trng trng nhn ch v git khi c ci chn th
kh cng chic ti ng l a-ngy ch buc vo tr ri ro v bnh tt. V Kitzi cng bit
th khi n th thm vo tai anh rng bui sng u tun trng va ri, n b thm mt hn
si xinh xinh vo qu bu v b mt di un ca anh toc ra mt n ci. Cn Kunta th bit
Ci R Alex Haley
rng bc v cm sp bnh n tr li, khi git mnh tnh dy mt bui sng, anh nghe thy ting v
cm bn ging mnh.

"Chc tui m ng", Kunta m mt, ni.

"Khng, my khng m na u", bc v cm ni. "Tau mt pht m phi nh xe cho ng ch
my khp ni khp chn. Mt ng c nhn xoy vo lng tau n chy thng c o. n lc
my phi dy hay di chuyn i, nh !"

Ci R Alex Haley

Chng 81

Hm sau, Kunta ang ngi trn ging th nghe thy Kitzi bc vo lu, va ci va lu l tr
chuyn vi "mmzen" An hin ang c ngh hc v anh nghe thy chng ko lui gh ngi
vo bn phng bn.

"Kitzi, em c hc bi khng?" "mmzen" An ng c gio, ly ging nghim ngh hi.

"Tha c, c", Kitzi ci khc khch.

"Rt tt, vy th... ci ny l g?".

Sau mt qung ngn im lng, Kunta chm ch lng tai v nghe thy Kitzi p ng tr li l khng
nh.

" l ch D" "mmzen" An ni. "By gi n ci ny l g?"

Hu nh ngay lp tc, Kitzi ku ln c thng: "y l ci vng trn , ch O!".

C hai con b cng ci sung sng.

"Tt. Em khng qun. By gi, ch kia l g?".

"... ... m..." Ri Kitzi mng r: "y l ch G!".

"Phi".

Li mt thong im lng, ri "mmzen" An ni: "By gi, trng thy ci ny ch? D_O_G. L ci
g?

Thy Kitzi nn thinh, anh chc l n khng bit - nh anh cng khng bit.

"Dog! 1 " "mmzen" An tht ln "Em nghe thy ti ni khng? ng qun nh, D-O-G! Em
phi hc tt tt c cc ch ci, ri ta s hc chp n thnh t nh th no".

Sau khi hai a i khi lu, Kunta nm ngh rt lung. Anh khng th khng cm thy i cht t
ho v nng lc hc tp ca Kitzi. Mt khc, anh m c khng th chu ni vic ngi ta em
nhi nht nhng th tubp lng nhng vo u n. C l v th m gn y n hnh nh t ra
km thch th trong nhng cuc tr chuyn ca hai cha con v chu Phi. C th qu mun,
nhng anh vn t hi xem c nn xt li ci quyt nh khng dy cho n c ch A-rp.
Nhng ri anh ngh lm th cng di dt nh khuyn khch n tip tc cc bi hc vi
"mmzen" An. Gi d nh mex Uol ri y tt phi pht hin ra l Kitzi bit c - bt c ting
g! s l mt cch rt tt chm dt tr "dy hc" ca con b da trng v, tt hn na,
thm ch c th chm dt c quan h gia hai a. Nhng iu rc ri l Kunta khng dm chc
rng ng ch s cho vn dng li . Thnh th "trng hc" ca Kitzi vn tip tc mi
tun t nht l hai, ba ln cho n khi "mmzen" An phi tr v vi vic hc tp hng ngy - vo
khong thi gian m Kunta, gi y bnh phc hn, quay tr li li xe cho ng ch thay th
bc v cm sung sng v thot n.

Ci R Alex Haley

Nhng c sau khi "mmzen" An i ri, m m, trong khi Bel khu v, an lt, v Kunta u a
trn gh trc bp la, Kitzi vn cm ci trn bn, cy bt ch gn chm vo m, nn nt chp
nhng t trong mt quyn sch ca "mmzen" An cho n hoc t mt mnh bo rch vt i ca
ng ch. Ngi quay lng li hai m con, i khi Kunta nghe thy Kitzi li ko Bel vo cuc, mc
du Kitzi bit m n cng v v bit oc, bit vit.

"Ny m, y l ch A", Kitzi ging, "v y l ch O. N ch vo mt ci vng trn b t thi,
khng c g khc".

n lc thch hp, n bt u chuyn sang cc t, nh "mmzen" An lm vi n. "y l
"dog" (con ch) v y l "cat" (con mo)... v y l "Kitzi"... v y l tn m B-E-L. M thy
n ra sao? Bi gi, m vt i". V Bel bn gi v nh vt vi cy bt ch nghch ngoc my ch
, c tnh mt vi li cho Kitzi c dp un nn. "M phi lm nh con by cho m th m c
th vit tt nh con", Kitzi ni, kiu hnh c c mt ci g dy m cho n khc thi thng
i mt cht.

My tun sau, mt m, sau khi Kitzi bun ng r ti bn sau hng gi lin ngi chp bi tp
vit mi nht do "mmzen" An cho, Bel bo con gi i ng v lt sau, ch nm xung cnh
Kunta v bnh thn ni: "Bi gi khng phi tr chi na. Con b ny bit nhiu hn tui ri:
Cha thng tui ch mong mi vic chu ton".

Trong nhng thng sau, Kitzi v "mmzen" An tip tc n chi vi nhau, phn ln vo cui
tun, song khng phi tt c nhng ngy cui tun v sau mt thi gian, Kunta bt u pht
hin ra - hoc khp khi cm thy l mnh pht hin ra - nu khng ch xc l mt s ngui
lnh gia hai a th ch t cng l mt gim st t t, tinh t trong tnh thn ca chng, mt s
tch ri dn dn khi m "mmzen" An bt u chn my ti thanh xun trc Kitzi nhng bn
nm.

Cui cng, ci mc nh du sinh nht ln th mi su bao lu mong i ca n gn ti,
nhng ba ngy trc cuc lin hoan d nh, c "mmzen" An bng bnh v nng ny ci i
trn lng con nga ko xe gin d phi ti nh mex Uol v nc mt gin gia, k vi ng l
b m m yu ca n ang ly c b mt cn au u ko di hng tun hon cuc vui li.
V lin hi du mi du m, chm chp hng mi v git git hoi ng tay o ng ch, n van
xin ng cho t chc lin hoan ti y. Khng th t chi bt c iu g n yu cu, ng ni ,
tt nhin, v trong khi Ruxby hc tc phng xe i khp qun bo cho hng t khch thiu nin
v vic thay i a im th Bel v Kitzi gip "mmzen" An lm nhng cng vic chun b cung
qut vo pht cui. Nhng vic ny hon thnh va kp Kitzi gip "mmzen" An mc chic o
di lin hoan v xung nh di cho khch.

Nhng ri - theo nh Bel k li vi Kunta sau ny - t lc chic xe u tin n, "mmzen" An
bng nhin lm nh khng bit con b Kitzi mc ng phc v tp-d h bt lng xng i li
gia m khch, bng nhng khay ung, "cho n khi con b ti nghip nho v nh bp
khc sng c mt". m y, v lu, Kitzi vn cn khc trong khi Bel c la li an i. "Ch l v
c nhn ln thnh mt b ch tr y thi, cng , my l c cn mi tm n nhiu
vic. Ch phi c coi r con hay thc s c bng c u. Bt k ai trong m chng ta nhn
ln tht gn gi vi tr con da trng, th no cng n lc mnh phi i ng mnh v h i ng
h thi".

Ci R Alex Haley
Kunta ngi, lng si sc vn nhng xc ng m anh cm thy khi anh ln u trng thy
"mmzen" An chi vi b Kitzi nm trong gi. Sut mi hai v ma k t bui , anh nhiu
ln xin Cha Ala chm dt s gn gi gia a con gi tubp vi Kitzi ca anh - v mc du cui
cng, li nguyn cu ca anh c p li, anh vn thy va au n va tc gin khi thy Kitzi
b thng tn su sc n th. Song ci l cn thit v chc chn kinh nghim ny s cho n
bi hc nh i. Hn na, bng vo v cau li m Kunta nhn thy trn mt Bel khi ch ni vi
Kitzi, anh cm thy cht hy vng l c Bel cng c th cha bt ch t l mt phn lng qu mn
ln lao n lm ging m ch dnh cho "c tiu th" r rng l gian tr v ng la kia.

"Mmzen" An vn tip tc n chi nh mex Uol, tuy tha tht hn trc nhiu v - khi Ruxby
ni ring vi Bel - cc cu cng t bt u chim nhiu thi gian ca c ta. Nhng ln n
thm, bao gi c cng gp Kitzi; v thng thng, c hay mang theo mt chic o di c
Bel "ni ra" cho Kitzi vn c vc ngi to hn, mc du km my tui. Nhng gi y, nh theo
mt tha thun khng ni ra ming, hai c ch chi vi nhau khong na gi, i do v chuyn
tr nh nhng trong sn sau, gn xm n ri "mmzen" An i khi.

Bao gi Kitzi cng ng nhn theo, ri ro bc rt nhanh v lu v vi u vo hc, thng khi
l c c, vit vit mi mit n tn gi n ti. Kunta vn cha thch th g vi nng lc tng
tin ca n trong vic c v vit ting tubp, song anh chp nhn rng n cn c ci g
bn bu khi m gi y n mt c bn i. Bn thn Kitzi ca anh gi cng ang gn n tui
thanh nin - anh ngh iu sp sa em li cho c hai cha con mt lot lo lng phin toi
mi.

Ngay sau l Ging sinh nm sau - 1803 - gi vun tuyt thnh nhng ng dy, mt nh lng
chim cho n khi ng s b lp nhiu ch, ch nhng xe ln nht mi qua c. Mi khi ra
khi nh - ch trong nhng trng hp c ngi bnh thp t nht sinh yu cu n - ng ch
phi ci nga i mt mnh v Kunta li nh, bn rn gip Cat, Nu v bc v cm dn
quang ng xe chy trong n in v b ci cung cp cho tt c cc l si chy lin tc.

Tuy b cch bit - thm ch c bo Gazt ca mex Uol cng ngng bt khng thy n, t
khong mt thng trc t ma tuyt ln u tin - dn xm n vn bn tn v nhng mn tin
cui cng lt n tai h: cc ng ch da trng rt hi lng v cch Tng thng Jefxn "iu
khin ching ph", mc d mi u h cn d dt vi nhng quan im ca Tng thng v n
l. T khi cm quyn, Tng thng Jefxn gim bt quy m ca Lc qun v Hi qun, h
mc cng tri, thm ch xa b thu ti sn t nhn, hnh ng ny sau cng ny, theo bc v
cm, gy n tng c bit v s v i ca Tng thng i vi nhng ngi thuc giai cp
ng ch.

Nhng Kunta ni rng trong chuyn i cui ln qun l trc khi tuyt gy nghn ng s, anh
thy cnh da trng thm ch cn no nc hn na v chuyn Tng thng Jefxn mua ci "lnh
th Luyzuana" to tng vi gi c ba xu mt yc 2. "Theo ch tui c nghe", anh ni, "ci tui
thch y l mex Naplng phi bn n r th l v ng ang trong cn nc si la bng
Php v chuyn tn c man no l tin, li thm nm chc nghn ngi Php b git trong khi
nh nhau vi Tuxn Haiti".

Mt bui chiu, h ang t si m lng bng nh la ca ngh y th mt ngi da en ci
nga ti gia mt cn bo tuyt mi ng ch n cp cu mt bnh nhn v mang theo mt
tin bun cho xm n: Tng Tuxn ca Haiti, b Naplng tng giam trong mt hm ngm
Ci R Alex Haley
trn mt tri ni heo ht Php, cht v lnh v i.

Ba ngy sau, Kunta vn cn cm thy bng hong v bun b khi chiu n, anh l bc v lu
kim bt xp nng; gim chn r tuyt khi giy, ri bc vo, tho gng tay, anh thy Kitzi
nm sng st trn nm rm phng ngoi, mt chy tht v s hi. "Con n kh chu" l
li gii thch ca Bel trong khi ch lc mt cc nc dc tho v bo Kitzi ngi dy ung. Kunta
mang mng cm thy cn c iu g na ch giu khng cho anh bit; ri sau my pht na,
ngi , trong cn lu m sc ln, ca ng kn mt, vch trt bn nt n, l mi mch anh on
ra rng Kitzi ang tri qua k thy thng u tin.

Anh theo di Kitzi ca anh khn ln ln hu nh hng ngy trong gn mi ba nm nay v
gn y anh i n ch chp nhn thm trong bng rng vic n mng chn ln thnh thiu
n ch l vn thi gian; tuy nhin, cch no , anh vn cm thy hon ton bt ng vi ci
bng chng gay gt ny. Tuy nhin, sau mt ngy na nm bp trn ging, c b Kitzi to tn
li tr dy, i quanh qun trong lu, ri tr li lm vic trong i snh - v nh th ch qua mt
m, Kunta cht ln u tin thc s nhn thy thn hnh con gi b ca mnh vn trc y
bao gi cng qut queo, gi ny chi mn mn. Vi mt th cm gic knh n bi ri, anh
thy, cch no , ngc Kitzi bng hai tri xoi v i mi bt u n cng, trn trnh.
Thm ch dng i ca n cng bt v tr con. Gi y, mi khi qua tm rm ngn, bc vo cn
phng ng trc, ni Kitzi ng, anh lin quay mt i v nh khi Kitzi n vn khng kn o anh
cm thy n cng ngng nghu nh vy.

Nu chu Phi, anh ngh thm - i khi chu Phi dng nh xa lc trong qu kh - vo thi k
ny, Bel t dy Kitzi dng du cy m xoa cho bng da v co nh ni tn thnh bt thoa
en ming, lng bn tay v gan bn chn cho tht p, tht hp thi trang. V tui ny, Kitzi
t bt u thu ht nhng chng ang kim mt c v tr trinh bch, c gia gio. Nu qu
hng anh, vo n ny, vi t cch l fa (b) Kitzi, anh t ang gnh trch nhim nh gi tht
k cng nhng c tnh c nhn cng nh gia cnh ca bt c chng no ngp ngh Kitzi -
chn ly ph m l tng nht trong s cho c; v ngay t gi, hn anh cng quyt nh
phi thch ci th no cho xng hp vi c.

Nhng sau mt hi lu, trong khi tip tc xc tuyt cng vi bc v cm, Nu v Cat, Kunta
dn dn cm thy mi lc mt r rng by gi m vn cn ngh n nhng phong tc v truyn
thng Phi y th tht l l bch; bi v nhng ci s khng bao gi c thc hin hoc tn
trng y - tht vy, ch cn anh nhc ti chng thi, k c vi nhng ngi da en, cng b
la ri. V d sao i na, anh cng khng th nhm thy k cu hn no tui thch hp - t
ba mi n ba mi lm v ma - t cch ly Kitzi... nhng ka anh li ngh v vn ri! Ti
y, anh s phi buc mnh suy ngh theo nhng tp tc ci xin y, trn t nc tubp ny
- ni m con gi thng ly ngi trc tui mnh, l ci th gi l "nhy chi".

Lp tc, Kunta bn ngh n Nu. Xa nay anh vn a thng b. Mi lm tui, hn Kitzi hai
nm, Nu xem ra chn chn, nghim tc v c trch nhim, tng xng vi thn hnh to ln v
khe mnh ca n. Ngh i ngh li, Kunta thy Nu ch thiu c iu duy nht l, trn thc t,
n cha bao gi t ra my may quan tm ring ty n Kitzi - cha k l bn thn Kitzi cng lm
nh Nu khng h tn ti. Kunta ngm ngi: Ti sao chng n khng thch nhau hn cht
na, ch t cng nh bn vi nhau? Ni cho cng, Nu rt ging anh hi cn thanh nin l do
, n rt xng ng c Kitzi ch , nu cha phi l ngng m. Anh t hi: anh c th lm
g y hai a li gn nhau? Nhng ri Kunta cm thy c l li chnh l cch chc chn
Ci R Alex Haley
nht ngn hai a khng bao gi gp nhau. Nh thng l, anh quyt nh c lo vic ca
chnh mnh l khn ngoan nht - v, nh anh nghe thy Bel ni, vi cht "da bt u
dng" trong i tr cng sng ngay trong mt xm n, anh s b mt nguyn cu trong bng
xem Cha Ala c gip cho s vt xui chy theo dng t nhin ca n chng.

Ch thch

1. Ting Anh: con ch.

2. Mu Anh (khong 0,4 hecta).

Ci R Alex Haley

Chng 82

"Nghe y con kia, ng c tau phi nghe thy ln na v chuyn my xe ui cng ln
quanh ci thng Nu ! Ko tau ly gy h o qut cho my ngay gi!". ang hng v nh,
Kunta sng li cch ca lu chng hai, ba bc v ng nghe Bel ni tip: "M my trn
mi su u! B my bit my d tr d th, th ngh sao?".

ng lng l quay lng v i ln li theo con ng dn n ci yn ng ring t ca chung
nga suy ngh v nhng hm ca iu ng va nghe thy. "Xe ui cng" quanh Nu!
Bel khng ch thn mc kch l chuyn g, nhng ai mch b. Chc hn l thm
Xuki hay b ch Mani! bit tng hai b gi ny, ng s chng ly g lm l nu mt trong hai
hoc c hai chng kin mt iu g hon ton hn nhin v ti v ch bin i cho c v khu
gi, ch ct c u kho chuyn. Nhng l ci g? Suy t nhng iu ng nghe lm
c c l Bel s chng mch vi ng lm g, tr phi ci c lp li v b cn ng ra tay
ngn chn. Ci thuc loi s vic m ng chng bao gi mun hi Bel v n ht nh chuyn
ngi l i mch ca n b.

Nhng nu nh n khng hn nhin nh th th sao? Kitzi c lm duyn lm dng trc Nu
khng? V nu c th Nu lm g khuyn khch? Anh ta c v l mt thanh nin tt nt,
c danh d - nhng ai bit u y.

Kunta khng bit nn cm hay nn ngh th no. D sao i na, nh Bel ni, con gi h mi
mi lm, tui y theo phong tc ca t tubp, hy cn qu nh ngh n chuyn ly
chng. ng nhn ra rng nhng cm ngh ca mnh khng cn mang sc thi Phi my na,
song cch no , ng cm thy mnh cha sn sng hnh dung Kitzi vi ci bng to tng nh
ng thy bit bao thiu n trc tui c, thm ch cn tr hn na.

Nhng nu n ly Nu tht, ng ngh, t nht con chng s en ch khng phi l mt trong
nhng a b nh nh tai ti n; sn phm ca nhng b m b bn ch hoc xbadng dm
dc hm hip. Kunta cm t Cha Ala l Kitzi ca ng cng nh mi ph n khc trong xm n
cha bao gi phi ng trc ci kinh nghim khng khip y, hoc ch t cng l t khi ng
y, v khng bit bao nhiu ln ng nghe thy mex Uol pht biu gia m bn b, kch
lit chng s pha trn hai dng mu da trng v da en.

Trong my tun sau, h c dp, Kunta li b mt theo di xem Kitzi c du hiu ngoy mng
ngoy t g khng. ng cha bao gi bt c c lm th, nhng mt i ln, c ng v Kitzi
u git mnh khi ng bt gp c ang xoay tt ngi trong lu ht vng ny n vng khc,
ngc ng u v m mng ht m a mt mnh, Kunta cng gim st k Nu; ng nhn thy l
gi y - khc vi trc kia - Nu v Kitzi thng gt u v mm ci mi khi gp nhau trong
tm nhn ca bt c ngi no khc. Cng ngm v iu , ng cng suy on mnh m rng
hai c cu ang kho lo che giu tnh cm nng chy ca mnh. Sau mt thi gian, Kunta
quyt nh l chng c g hi trong vic Nu v Kitzi do chi tr chuyn cng khai vi nhau;
trong vic anh ta theo c n ni hp tri hay cc cuc nhy ma nhn nho t chc mi nm
mt ln vo ma h, kt i vi Nu chc chn phi hn l vi mt g l mt s sng no
. Tht vy, c kh nng l sau khong mt v ma na, Nu thm ch c th bin Kitzi
Ci R Alex Haley
thnh mt c du tt cng nn.

Trong Kunta, h ln mt nhn thc l Nu bt u quan st ng cng cht ch nh bn
pha ng v gi y Kunta bn chn d tin rng cu cu ang c thu ht sc lc thn kinh xin
ci Kitzi. Vo mt bui chiu ch nht u thng t - mex Uol mi mt gia nh khch v
nh sau bui l chu nh th v Kunta ang nh bng chic xe ca khch bn ngoi chung
nga th mt th linh tnh bo ng ngc nhn ln v ng thy g Nu en bng v thon th
ang xui theo con ng t xm n, qu quyt i ti.

n ch Kunta, Nu ni khng cht ngp ngng, nh th li l c n tp nhiu ln: "Bc
gi, ch c mn mt mnh bc l chu cm thy tin c thi. Chu phi ni mi mt ngi no
. Chu khng th sng d th ny na. Chu phi chy trn thi".

Kunta sng st n ni mi u ng khng th ngh ra iu g ni - ng ch bit ng ngy ra
nhn Nu trng trng.

Cui cng, Kunta tht ra c my ting: "My khng c chy u vi Kitzi!" khng phi
l mt cu hi, m l mt tuyn b!

"Khng bc , chu u c mun a c vo vng rc ri".

Kunta cm thy bi ri. Sau mt lt, ng ni mt cch lng l: "Tau cho rng ai cng c lc cm
thy mun chy".

Nu ri nhn vo mt ng: "Kitzi bu chu l c Bel k bc chy trn bn ln".

Kunta gt u, mt vn khng l v g l ang nh li v bn thn mnh tui ny, chn t
chn ro ti y vi ni m nh tt cng: chy trn, chy trn, chy trn, n ni mi ngy ch
i, rnh ngng c hi sp ti, d ch c na phn thun li, u l mt cc hnh khng chu
ni. Vt ci, mt nhn thc p n trong u ng: Nu Kitzi khng bit ca Nu - nh cu
ni va ny ca g c th din gii vy - th khi ngi yu t nhin bin mt, chc chn c s
sp hon ton - khng my lu sau ni bun tan nt lng lin quan n a con gi tubp. ng
ngh qu l v phng. ng ngh l, v nhiu l do, bt k iu g ng sp ni vi Nu u phi
c cn nhc cn thn.

ng nghim ngh ni: "Tau khng bu my chy hay khng chy. C m nu my cha sn sng
cht, ng d my b bt, l my cn cha sn sng".

"Chu khng c nh b bt", Nu ni. "Chu nghe ni ci chnh l mnh c theo sao Bc u,
ri c ngi da trng Quic khc my cc nh t do gip mnh trn ban ngy. Th ri mt khi
n ci bang hai l mnh t do thi".

N ch bit g c, Kunta ngh thm. Lm sao vic tu thot li c th n gin n th c?
Nhng ri ng hiu ra l Nu cn tr - nh ng do xa, rng cng nh phn ng n l,
Nu t khi t chn ra ngoi a phn n in. Chnh v th m phn ln nhng k chy trn,
c bit l cnh lc in, thng b tm sm n th, sau khi b gai gc co tp mu, i gn
cht v tht thu trong rng cng nhng m ly nhung nhc rn h mang v rn chung. Vt
ci, Kunta nh li cnh chy trn, by ch, nhng cy sng, nhng ngn roi - ci ru.

"My chng bit my ang ni g u, thng nh !" ng rt ln, ni ri li hi lun, gn nh
Ci R Alex Haley
cng mt lc. "Tau mun ni l... ci khng d d th u! My c bit g v dng con ch
sn h dng bt my khng?".

Bn tay phi ca Nu lun vo ti v rt ra mt con dao. G m ra nh tch, li dao c
mi sc n nh ln l m. "Chu hnh dong l ch cht th ch n tht c ai". Cat
ni l Nu khng bit s g c. "Chu khng th ci g ngn mnh li, th thi". Nu ni,
gp dao li v b vo ti.

", nu my chy th my s chy", Kunta ni.

"Chu khng bit ch xc bao gi", Nu ni. "Ch bit l chu phi i thi".

Kunta li nhn mnh ln na mt cch vng v: "My bo m sao cho Kitzi ng c dnh g vo
y".

Nu khng c v g l bt bnh. Anh ng hong nhn thng vo mt Kunta. "Khng, bc ".
Anh ngp ngng: "Dng khi n min Bc chu nh lm vic v mua cho c t do". Anh dng
mt lt. "Bc ch ni g my c v chuyn ny nh!".

By gi n lt Kunta ngp ngng. Ri ng ni: "Ci l chuyn my my n".

"Chu s ni my c vo ng th ng lc", Nu ni.

Bng mt c ch bng bt, Kunta a c hai tay nm ly tay g trai tr. "Tau hy vng my t
c".

"Thi, tm bit bc!" Nu ni v quay mt i tr v xm n.

m y, ngi trong phng ngoi cn lu, m m nhn ngn la thp ca khc g h o chy
trong l si. Kunta mang mt sc din xa vng khin c Bel v Kitzi; da vo kinh nghim
trc y, u bit l ng c nhc cng v ch tm cch gi chuyn ng. Bel lng l an. Kitzi,
nh thng l, g lng trn bn tp vit. Rng ng, Kunta quyt nh xin Cha Ala ph h cho
Nu may mn. ng li mt ln na ngh rng nu Nu b i tht, iu hn s lm tan nt
lng tin ca Kitzi vn b "mmzen" An lm tn thng nng n. ng ngc ln v ngm
khun mt c con gi qu Kitzi ang lng l mp my mi theo ngn tay ln sut chiu ngang
trang giy. Cuc sng ca nhng ngi da en trn t tubp xem ra y kh au, nhng ng
c sao mnh c th trnh cho con gi phn no.

Ci R Alex Haley

Chng 83

Mt tun sau dp sinh nht ln th mi su ca Kitzi, sng sm ngy th hai u tin ca thng
mi, cc lc in xm n ang tp hp theo l thng i lm th cht c ngi t m hi:
"Nu u nh? "Tnh c lc y Kunta ang ng ni chuyn vi Cat gn y, ng bit ngay
l Nu chun ri. ng thy nhng ci u nghing ngh nhn quanh trong c c Kitzi gng
lm ra b kinh ngc mt cch t nhin. Lung mt hai cha con gp nhau - c phi nhn i ch
khc.

"Tui tng n ra y my anh t sm", Aa, m Nu, ni vi Cat.

"Khng, tui nh cho n mt trn v ti ng tra m", Cat ni. Cat n nm tay p thnh
thnh vo cnh ca ng kn ca cn lu trc y l ch ca ng lo lm vn, m Nu mi
tha k vo dp sinh nht ln th mi tm. Git toang ca, Cat lao vo, gin d qut: "Nu!"
Anh tr ra, v lo lng. "Ci thng l tht!" anh bnh tnh ni. Ri ra lnh cho mi ngi nhanh
chng i lc sot cc lu, nh tm, nh kho, cnh ng.

Tt c nhng ngi khc chy tn i khp pha; Kunta tnh nguyn sc tm chung nga.
"NU! NU!" ng gi to nhm bo hiu cho k no c th nghe thy, mc d ng bit
khng cn phi lm th, trong khi nhng con vt trong khoang ngng nhai m c kh bui
sng, ging mt ng ngng nhn ng. Ri ngh mt qua ca chung, khng thy ai ti, Kunta
vi v quay tr vo, leo nhanh ln va c kh, y ng ph phc xung cu nguyn ln th
hai xin Cha Ala ph h cho Nu trn thot.

Cat lo lng phi s lc in cn li i lm, bo h l cht xu na anh v bc v cm s ra ngay;
bc v cm khn ngoan tnh nguyn gip vic lm ng t khi mt khon thu nhp bng vic
ko n cc cuc khiu v.

"Chc n chy ri", bc v cm th tho vi Kunta khi h ng sn sau.

Thy Kunta hm h, Bel ni: "N cha bao gi vng mt v n khng li m u".

Th ri Cat ni ra ci iu thit yu nht trong tr tt c mi ngi. "n phi trnh my ng
ch thi, ly Cha lng lnh!" Sau mt cuc tham kho kin vi vng, Bel khuyn l mex
Uol im tm xong hng tha, "ng nh thng nh ch x hi u , ri m hong khng
dm ln v trc khi tri ti, s bn tun cha ng bt".

Bel bng cho ng ch nhng mn im tm a thch - o hp trn kem c, gim bng sy
bng g h o, trng bc, yn mch lt, hng to hm nng v bnh b trn dng nc sa -
v ch cho ng gi tch c ph th hai ri mi ni.

"Tha ng..." b nut nh c "... tha ng, Cat nh tui tha my ng hnh d thng nh Nu
sng nay khng c y !"

ng ch t tch c ph xung, cau my. "Vy th n u? Nh ch nh ni vi ti l n i u
ung ru say mm hoc m gi v ch cho rng hm nay n s ln v, hay l ch ngh n tm
cch chy trn?"
Ci R Alex Haley

"Tha ng ch, bn tui ch ni", Bel run ry, "l xem d n khng c y v bn tui lng sc
khp ni".

Mex Uol ngm ngha tch c ph. "Ti s hn cho n n m nay - khng, n sng mai -
trc khi ti ra tay hnh ng".

"Tha ng ch, n l mt thng nh tt, sinh ra v c nui nng ngay ti y, trn t ca
ng, c i n lm vic tt, khng bao gi gy mt pht ri ren cho ng hay bt k ai...".

ng nhn thng vo Bel: "Nu n nh trn th n s phi hi".

"Vng, tha ng ch". Bel chy ra sn, k cho nhng ngi khc nhng iu ng ch va ni.
Nhng Cat v bc v cm va hi h i v pha cnh ng, mex Uol gi Bel tr li v bo
cho chun b xe.

C ngy, trong khi nh xe cho ng ta t nh bnh nhn ny sang nh bnh nhn khc, Kunta
c bay bng t hoan h - khi ngh n Nu chy trn - n qun qui khi nh li nhng gai gc,
bi rm v by ch. V ng cm thy l Kitzi ang tri qua nhng ni hy vng v au n nh
th no.

m y, khi xm xt li vi nhau, ai ny u ni rt kh, gn nh th thm.

"Thng nh b y i ri. Trc y, tui nhn thy c s ny trong mt n", thm Xuki
ni.

", tui bit n ch phi tr di ch tnh chuyn ln i ung ru cho say", b ch Mani ni.

Aa, m Nu, khc c ngy khan ting. "Thng b nh tui rnh l ch bao gi ni my tui
v chuyn chy trn c! Ly Cha, cc ng cc b xem liu ri ng ch c bn n i khng?"
Khng ai dm tr li.

Khi tr v lu, va vo n bn trong, Kitzi a khc; Kunta cm thy bt lc, li lu li nh
b ct cht. Nhng chng ni mt cu, Bel n gn bn, qung tay m c con gi ang nc n
v ko u c p vo bng mnh.

Sng th ba, vn khng thy tm hi Nu, v mex Uol sai Kunta nh xe cho mnh ln qun
l, ti ng n thng nh giam qun Xpotxylvania. Sau khong na ting, ng tr ra cng vi
qun trng cnh st, t ngt ra lnh cho Kunta buc nga ca qun trng cnh st vo sau
xe, ri a h v. "Ta s th ng qun trng cnh st xung l thung lng", ng ch ni.

"Do ny bn nh chy trn nhiu n ni kh m m xu - chng n th liu nu cu may
trong rng cn hn l b bn xung min Nam..." qun trng cnh st ni khi xe bt u ln
bnh.

"T khi ti c n in n nay" mex Uol ni, "Ti cha bao gi bn mt tn ngi lm no
tr phi c k ph l lut ca ti v chng bit r iu ".

"Nhng tha bc s, ha hon lm mi c tn nh bit nh gi cc ng ch tt, ngi bit y",
qun trng cnh st ni: "Ngi bo thng y khong mi tm tui phi khng ? Phi, ti
on n cng ging nh phn ln bn lc in c tui n, nhiu phn l n nh ln min Bc".
Ci R Alex Haley
Kunta cng ngi li. "Nu n l mt tn nh hu h trong nh, th bn ny thng thng bm
mp, nhanh mm nhanh ming, chng thch gi b l dn nh t do hoc gi ni di bn tun
tra ng l chng i cng cn cho ch, nh mt giy thng hnh, tm cch ti c Richmn
hoc mt thnh ph no khc, chng c th ln vo m ng nh d dng hn v c khi
tm c vic lm na". Qun trng cnh st dng mt lt. "Ngoi m n ch ngi, ci thng
nh y c ai thn thch khc u m n c th tm n khng?".

"Khng c ai, theo ch ti bit".

", th ngi c bit liu n c v c con b no u , bi v ci m hong c mi ln
y ang cng nha, dm d dm dt, thy hi gi l chng b mc la la ca ngi gia ng m
phi lin.

"Theo ti bit th khng", ng ch ni. "Nhng ch ti, c mt con b, con m nu bp ca
ti, cn tr mng, khong mi lm, mi su g , nu ti on khng lm. Ti khng bit hai
a c vng trm a nhau vo n rm n r g hay khng?

Kunta gn nh nghn th.

"Ti bit c nhng a mi hai tui bnh ra t nhau en", qun trng cnh st ci hnh
hch. Bn gi nh y, khi a hp dn c n ng da trng, v bn con trai nh sn sng lm
mi s!"

Phn ut si sc, Kunta nghe thy ging mex Uol t nhin lnh bng. "Ti ht sc hn ch
tip xc c nhn vi cc n l ca ti n mc ti thiu v khng bit cng nh khng quan tm
n chuyn ring t ca h!"

"D, d, tt nhin", qun trng cnh st vi vng ni.

Nhng ri ging ng ch du i: "Tuy nhin, theo cch ngh ca ng th thng nh ny c th
ln i gp mt a con gi n in no khc. Ti khng bit v tt nhin m kia d c bit
cng chng ni ra. Trn thc t, mi s u c th xy ra - c khi l mt cuc u no ; n
c th sng d cht d u y. Thm ch cng c th l mt tn no trong s da trng ngho
chuyn nh cp n l v c n cng nn. iu ang tip din quanh y, nh ng
bit y; thm ch mt s li bun v s cng tham gia vo chuyn ny. C v im ny, ti cng
khng bit chc. Nhng ngi ta ni vi ti y l ln u tin thng nh ny vng mt".

Tc phong lc ny thn trng hn, qun trng cnh st ni: "Ngi va ni vi ti l n sinh
ra ch ngi v cha h i u xa?".

"Ti rng thm ch n khng bit i ng no n Richmn, ch cha ni chi n min
Bc", ng ch ni.

"Tuy nhin, bn nh trao i vi nhau v khi thng tin", qun trng cnh st ni. "Chng ti
bt c mt s v nh n phi khai ra rng coi nh chng mang trong u nhng bn
ch r nn chy u v trn u, theo li chng c mch bo. Hng lot ch dn nh th c
th truy ngun gc xut pht t m da trng yu dn nh nh cc hi Quyc v Gim l.
Nhng v thng ny cha bao gi tm cch chy trn v cho n nay cha h gy cho ngi
chuyn rc ri no khc, nn ti thy c th cuc l ch hai m na trong rng s khin n
phi m v, gn cht v s v i. Vi mt thng nh, ng lc mnh m l mt ci bng i.
Ci R Alex Haley
V nh vy, ngi s phi b tin ng b co Gazt hoc thu my tn chuyn ngh bt
nh mang ch i truy tm n. Theo kinh nghim ca ti, xem ra n khng ging ci bn nh
sng s ngoi vng php lut hin vn thm tht ra vo cc vng m ly, rng r, git gia sc
v ln ca dn chng nh git th".

"Ti hy vng l ng ni ng", mex Uol ni, "nhng d sao i na, tin chng l n ph
lut l ca ti bng cch b i m khng c php, nn ti s bn n xung min Nam ngay
lp tc", Kunta bp cht dy cng n ni mng tay bm su vo lng bn tay. "Vy l ngi
ang lng tay cho mt khon t nghn hai n nghn ri la chy rng u " qun trng
cnh st ni. "Ngi vit m t hnh dng, c im ca n ti s bo m chuyn ti bn
tun tra ng ca qun v nu chng ti bt c n - hoc nghe tin g - ti s bo cho ngi
bit ngay".

Sng th by, sau ba im tm, Kunta ang chi cho mt con nga bn ngoi chung th cht
nghe nh c ting tu hut ca Cat. ng nghnh nghnh u v li nghe thy hi na. ng vi
vng buc nga vo mt ci cc gn y v tp tnh bc ro trn con ng v lu. T ca s
ng trc, ng c th nhn thy hu nh bao qut t ch ng ci ct ngang li xe chy v i
snh. ng bit hiu ci ca Cat cng bo ng cho Bel v Kitzi trong i snh.

Th ri ng trng thy chic xe ln bnh trn li vo - v tht kinh nhn ra vin qun trng
cnh st nm dy cng. Ly Cha Ala t bi, phi chng Nu b bt? Trong khi theo di
qun trng cnh st xung xe, bn nng c rn luyn bao lu ca Kunta thc ng mau chy
ra cho con nga mt t hi ca khch ung nc v xoa bp cho n, nhng ta h ng b
t lit ni ng ng ng trn trn qua ca s lu, trong khi vin qun trng cnh st hi h
bc hai bc mt ln thm i snh.

Ch my pht sau, Kunta trng thy Bel gn nh long chong lao ra ca sau. B bt u chy -
v mt d cm khng khip bp ly tim Kunta ngay trc lc b gn nh git phng cnh ca
lu khi bn l.

Mt b rm r, vn vo vt nc mt. "Qun trng cnh st my ng ch tra hi Kitzi" b tru
ln.

Cu ni lm ng t ing. Trong mt lc ng ch trng trng nhn b, v khng tin, nhng ri,
tm ly b lc tht mnh, ng hi: "Hn mn g?".

Ging th ln, nghn li, v ra, b c k cho ng nghe rng qun trng cnh st va vo nh
mt t, ng ch ht ln gi Kitzi ang dn bung ng trn gc, xung ngay. "Khi tui nghe
thy ng la li my n t nh bp, ti t vo hnh lang phng khch, ch tui vn ng nghe
trm, dng tui khng th hiu ra ci g r rng, tr mt iu l ng ang tc in"... Bel ho
hn v nut khan. "Ri li nghe thy ng ch rung chung gi tui v tui chy v lm nh th
t nh bp ti. Dng ng ch li ang i ca ra vo, tay nm qu m ca ng sau mnh.
Cha bao gi thy ng c ci v ging d ng nhn tui lc by gi. ng lnh d bng biu ti
ra khi nh v c ngoi n khi no c ngi gi!" Bel i n khung ca s nh, m m
nhn ngi i snh, khng th tin rng iu mnh va ni xy ra tht s "Ly Cha, qun
trng cnh st mun g con tui?" b hi, nghi nghi hoc hoc.

Tm tr Kunta ang qu qung tuyt vng, c tm ci g lm. Liu ng c th chy ra ng, t
nht cng l bo ng cho nhng ngi ang lm vic ? Nhng linh tnh ca ng bo
Ci R Alex Haley
rng mi chuyn u c th xy n trong lc ng i khi.

Trong khi Bel i qua rm vo bung ng, go n v phi cu xin c Cha Jxu, ng phi
rng ht sc mi kim ch ni mnh khi lng ln lao theo vo m ht rng gi y hn b
thy r nhng g ng ra cng ni vi b trong gn bn mi v ma v ci ni qu kh kho
i tin tng ho vo lng tt ca ng ch - hoc bt c tubp no khc - ri b la trng mt
ra.

"Phi quay li y!" t nhin Bel ku ln. B lao qua rm v ra khi ca.

Kunta nhn theo b khut vo trong nh bp. B nh lm g y? ng chy ra ui theo b v
ngh nhn qua tm ca che. Nh bp vng tanh v ca trong sp ng li. ng vo, rn rn i
ngang qua bp. ng , mt tay t ln ca, tay kia nm cht, ng cng tai ra ngng tng
ting ng nh nht - nhng ch nghe thy c ting th hn hn ca chnh mnh. Th ri ng
nghe thy: "ng ch?" Bel gi kh. Khng c ai tr li. "Mex?", b li gi, ln ny to hn, gay
gt. ng nghe thy ca phng khch m ra.

"Kitzi ca tui u, mex?"

ng ta ni, v chai . "Chng ta khng th mt a na chy trn".

"Tui qu khng hiu ni ng, tha ng ch", Bel ni nh n ni Kunta phi c ht sc mi
nghe r. "Con b h d khng ra khi sn ca ng".

ng ch bt u ni ci g, ri li ngng bt. "C th l ch thc s khng bit n lm g",
ng ta ni. "Thng nh Nu b bt, nhng trc , n m trng thng hai ngi tun
tra ng bt b nghi vn chic giy thng hnh gi n mang theo. Sau khi b nh gc bng v
lc, cui cng n th nhn rng giy thng hnh khng phi do ti m do con gi ch vit.
Kitzi tha nhn nh vy vi ng qun trng cnh st".

Im lng mt hi lu t ti, ri Kunta nghe thy mt ting tht v nhng ting chn chy. Khi
ng m phanh ca, Bel lao nh tn bn qua mt ng - gt ng sang bn vi sc mnh ca mt
ngi n ng - v vt ra ca sau. Hnh lang vng tanh, ca phng khch ng. ng chy ra
theo sau b, n ca lu th ui kp.

"ng ch sp bn Kitzi, tui bit!" Bel bt u la tht v mt ci g t pht trong ng. "Phi i
ginh ly n!" ng nghn ngo ni v tp tnh lao v pha i snh, vo nh bp, c chy
nhanh ht sc mnh, theo sau khng xa l Bel. Tc in ngi, ng git toang ca trong v xm
xm chy dc hnh lang vng ngt.

ng ch v vin qun trng cnh st xoay hn ngi li, mt l v nghi hoc, khi ca phng
khch bt m tung. Kunta dng pht li , i mt chy rc, ng ng st kh. Bel tht ln
ng sau ng: "Con b ca bn tui u? V chng tui n i n!"

Kunta thy tay phi vin qun trng cnh st lun ti bao sng trong khi ng ch si ln: "Ct
ra!"

" nh cc ngi ic li h?" Bn tay vin qun trng cnh st ang rt khu sng lc v
Kunta cng ngi nh chm ti ging ly - ng lc ging Bel run ln ng sau ng: "D, tha
ng..." - v ng cm thy b ko tay ng mt cch tuyt vng. Th ri chn ng chuyn ng
Ci R Alex Haley
git li qua ca - v t nhin cnh ca ng sm ng sau h, ting kha lch cch trong .

Trong khi ngi thu lu vi v ngoi hnh lang, chm ngp trong ni nhc, h nghe thy ng ch
v vin qun trng cnh st r rm ni chuyn cng thng... ri ting chn chuyn ng, x
y nh... ri ting Kitzi khc v ting ca trc ng nh sm.

"Kitzi! Kitzi con! Ly c Cha Li, xin ng h bn Kitzi ca con!" Bel m b ra li ca sau
vi Kunta theo sau lng, nhng ting la tht ca b vng ra n ch m lc in khin h chy
ti. Cat ti va kp nhn thy Bel in cung tru tro, chm ln vt xung trong khi Kunta c
gh b xung t. Mex Uol bc xung cc bc thm, trc vin qun trng cnh st ang
ko theo u chui dy xch mt Kitzi khc st mt, ko co mnh v ng sau.

"M! M!" Kitzi go ln.

Bel v Kunta t di t chm dy v lng ln chy vng sn nh, lao ti nh hai con s t.
Vin qun trng cnh st rt sng, cha thng vo Bel: b dng pht li. B nhn Kitzi trng
trng. Bel rt cu hi ra khi hng: "Con c lm ci vic h ni khng?" H nhn v au n
ca Kitzi trong khi i mt khc hoe ca c tr li mt cch cm lng - phng tia nhn t Bel
v Kunta sang qun trng cnh st v ng ch - nhng khng ni g.

"i, ly Cha ti!" Bel r ln. "ng ch, xin hy r lng thng! N khng ch lm th! N
khng c bit mnh lm g! "mmzen" An l ngi dy n vit!".

Mex Uol ni lnh nh bng: "Php lut l php lut. N ph lut l ca ti. N phm
mt ti c. C th n gp phn vo mt v git ngi. Ti nghe ni mt trong nhng ngi
da trng y c th cht".

"No con b n c m ngi u, ng ch, n lm vic cho ng t khi n nhn
mang b cho ng. Cn tui nu nng, hu h tay chn cho ng hn bn mi nm nay, v
anh ..." khoa tay ch vo Kunta, b lp bp, "anh nh xe ch ng i khp ni khp chn,
cng gn lu d th, ng ch, tt c nhng ci ch nh li khng ng k vo u hay sao?"

Mex Uol khng mun nhn thng vo b. "Cc ngi lm cng vic ca mnh. Cn n s b
em bn - c th thi".

"Ch c dng ngi da trng hng r mt lp di mi chia s gia nh ngi ta!" Bel tht ln.
"ng khng phi loi ".

Gin d, mex Uol ra hiu cho qun trng cnh st bt u li xnh xch Kitzi mt cch th
bo v pha chic xe ch.

Bel chn ngang ng h. "Vy th bn c tui v b n cng vi n lun th! ng c chia ct
chng tui!"

"X ra!" Qun trng cnh st ming sa, tay y ri b sang bn. Gm ln, Kunta chm ti nh
mt con bo, vung hai tri m nn vin qun trng cnh st ng xung t.

"Cu con vi, Fa!" Kitzi tht ln. ng gh cht quanh thn c v bt u in cung git dy
xch.

Khi bng khu sng lc ca vin qun trng cnh st nn vo pha trn tai Kunta, u ng nh
Ci R Alex Haley
n tung trong khi ng qu hai u gi xung. Bel lao ti vin qun trng cnh st, nhng hn
vung tay gt b mt thng bng ng phch xung trong khi hn y Kitzi vo sau xe v ng
kha nh tch vo dy xch. Nhanh nhn nhy tt ln gh ngi, qun trng cnh st ra roi
qut nga v chic xe lc l chuyn bnh v pha trc trong khi Kunta lm cm b dy. Mt
hoa, u p thnh thnh, bt chp sng, ng long chong ui theo chic xe ch ang tng
tc .

"Mmzen An!... Mmzen Annnnnnnnnn! Kitzi ku tht thanh. "Mmzen Annnnnnnn!" Nhng
ting go vng li hoi khng dt, nh l lng trn khng trung ng sau chic xe ang ln
bnh nhanh v pha ng ci.

Khi Kunta bt u vp ri ri, hng hc th khng ra hi, chic xe i cch na dm; ng
dng li, ng nhn theo mt lc lu cho n khi bi lng xung v con ng tri ra vng
tanh n cui tm mt ng.

ng ch quay lng v u ci gm, bc rt nhanh tr vo nh, qua trc mt Bel ang rm
ngi nc n trn bc thm cui cng. Nh ngi mng du, Kunta chm chp bc tp tnh ln
v trn ng xe chy - cht trong c ng le ln mt hi c v n gn i snh, ng ci
xung bt u nghing ng quanh. Xc nh nhng vt r nht do i chn trn ca Kitzi li
trn lp bi, ri vc ly nhng nt chn y hai lng bn tay, ng chy v lu: t tin xa
bo rng nm bi qu ct gi mt ni chc chn s bo m cho Kitzi tr v ni c in
du chn. ng lao qua ca lu m sn, i mt lt nhanh khp phng v dng li trn qu bu
ng nhng hn si t trn mt ci gi. Nhy b ti , trong ci khonh khc trc khi bung
ri hai bn tay chm li cho bi ri vo trong qu bu, ng bng hiu ra s tht: Kitzi ca ng i
ri, n s khng tr li. ng s chng bao gi gp li Kitzi ca ng na.

Mt rm li, Kunta tung m bi ln pha nc lu. Nc mt te ra, tay v ly qu bu nng gi
ln trn u, ming h rng trong mt ting tht cm lng, ng dn ht sc nm qu bu xung
v n v tan tnh trn nn t nn, 662 hn si tng trng cho ngn ny thng ca 55 v
ma i ng bay tung te, thia lia khp ni.

Ci R Alex Haley

Chng 84

L l v chong vng, Kitzi nm trong bng ti trn my chic bao ti trong cn lu c b y
vo khi chic xe la ti, sau lc tri sm ti mt cht. C m h t hi lc ny l my gi; dng
nh m ko di bt tn. C bt u trn trc v vn mnh, c t p mnh ngh n mt ci g -
bt c ci g khng lm c khip s. Cui cng, c d n ln th mt trm, c gng tp trung
t tng hnh dung ra cch thc lm sao ln c min Bc, ni m ngi da en c th tm
thy t do nu trn thot, nh c c nghe k bao ln. Nu i lc ng, cui cng kho li
dn su xung pha Nam, , theo ngi ta ni, cc ng ch v xbadng li cn t hn c
mex Uol na kia. ng no "ln Bc"? C khng bit. D sao, mnh cng s trn, c xt xa
th mt cch quyt lit.

Ta h c mt ci kim m vo sng lng Kitzi, c nghe thy ting ct kt u tin ca ca lu.
Vng ng thng dy v git li trong m ti, c trng thy bng ngi ln lt vo tay khum
khum che ngn la ca mt cy nn. Bn trn , c nhn ra b mt ca g da trng mua
c, v c nhn thy tay kia ca hn lm lm mt chic roi cn ngn sn sng qut xung. Nhng
chnh ci lic mt dm ng trn mt g da trng mi khin c n lnh ng sng ti ch.

"Tau mun khng phi lm my au n g," hn ni, hi th nng nc mi ru lm c gn
nh b ngt. C cm thy nh ca hn.

"Tau khng th gi u m rn vi my by gi". G da trng ni lu c li. Mt Kitzi ang tnh
xem nn vt qua hn nh th no trn vo m ti - song hn dng nh c thy nim thi
thc y trong c, hn dch sang bn mt cht, mt khng ri khi c trong khi ci ngi v
nghing cy nn cho r git xung mt chic gh gy trong lu; ri ngn la bng ln thng
ng. Chm chp li tng t mt, Kitzi cm thy vai mnh c vo vch lu. "My c tr khn
hiu rng tao l ng ch mi ca my khng?" Hn quan st c, nhn nh hch ming ta
h nh mm ci. "My l mt a con gi nom d coi y. Thm ch tao c th gii phng
my, nu tao a my kha kh...".

Khi hn chm ti, nm ly Kitzi, c vng ra, la ht; hn cu tit chi th, qut ngn roi nh t
vo gy c. "Tau s lt da my!". Hc ti nh ha di, Kitzi co vo b mt rm r ca hn,
nhng ri hn t t dn mnh c xung sn. C y ln, nhng li b xung. Ri g n ng
qu xung cnh c, mt tay bp nght nhng ting ku tht - "Xin ng ng ch, xin ng!" - tay
kia tng bao ti bn vo ming c k tc hng. Khi c chi vi hai cnh tay qun qui au n
v un cong lng ht hn khi mnh, hn bn dp u c xung sn, mt ln, ln na, ln
na, ln na...

Rng sng. Kitzi m mt chp chp. C ngng chn ngi khi thy mt ph n tr da en ci
trn mnh c v nh nhng rp nc x phng m ln b phn kn ca c bng mt ming vi.
Khi Kitzi li h mt ra ln na, c thy mt ngi n b chng l v g ht, nh th ch ta ang
git qun o, nh th ch l mt trong nhiu nhim v ch phi lm trong i mnh. Cui
cng ph mt chic khn sch ln h b Kitzi, ch ta ngc nhn ln mt c. "Chc bi gi, mi
ch mun ni chuyn g", ngi n b ni nhanh, thu thp nhng ming vi bn v x nc,
chun b i khi. Kp cht nhng th trong khoeo tay, ch ta ci xung ln na v tay kia ko
Ci R Alex Haley
mt ci bao ti che gn kn mnh Kitzi. "T na, ta mang cho ci g m n..." ch ta ni v ra khi
ca lu. Kitzi nm m cm thy nh mnh l lng gia khng trung. C c thuyt phc bn
thn rng ci iu khng th ni ra, khng th tng tng y khng xy ra thc s. C cm
thy u su sc, mt ni nhc khng bao gi xa sch. C th thay i t th, nhng ci au
nh lan ra. Nm yn khng ca mnh, c qup cht chic bao ti quanh ngi nh th chui vo
mt th t kn trnh mi xc phm khc na, nhng li cng au gi.

Tm tr Kitzi lt nhanh tr li bn ngy, m va qua. C vn hnh dung thy b mt kinh
hong ca b m, nghe thy ting ku bt lc ca hai ngi khi c b ch vi i. C vn cm
thy nh mnh ang vt ln thot khi g li bun da trng nhn c t tay vin qun
trng cnh st qun Xpotxilvania; c sut ln c thot sau khi xin php i i tin. Cui
cng, h ti mt th x nh, , sau hi lu m c gay go, c k bt mt thm hai, tn li
bun rt cuc bn c cho tay ch mi ny v hn i m xung hip c. i m! i b!
Gi ch vic ku ln l ti c - nhng thm ch b m gi cng khng bit c u. V no ai
bit nhng g c th xy n vi b m? C bit mex Uol khng bao gi bn ngi no thuc
quyn s hu ca ng "tr phi h ph lut l ca ng". Nhng bng cch ngn ng ch bn c,
b m hn ph hng lot nhng lut l .

V cn Nu na, Nu gi ra sao? B nh sng d cht d mt ni no ? Mt ln na,
nhng hnh nh sng ng li trong tr Kitzi; Nu gin d i hi rng, chng minh tnh yu
ca mnh, c phi s dng ci ti bit vit lm gi mt ci giy thng hnh cho anh trnh ra
trong trng hp b bn tun tra hoc nhng tn da trng a nghi no khc trng thy, ch li
v xt hi. C nh li v quyt tm d di hn r trn mt anh khi anh th vi c rng mt khi
ti min Bc, vi mt t tin dnh dm t mt vic lm m chc anh s mau chng kim c,
"anh s ln v y v ln a c em ln Bc na chng mnh bn nhau n trn i". C li
khc nc n. C bit mnh chng bao gi gp li anh na. Cng nh b m. Tr phi...

ngh ca c git tht ln mt hy vng t ngt! T b, "mmzen" An th l khi no c ta
ly mt ng ch tr p, giu c, nht nh c ta s ch chn mnh Kitzi lm hu gi ring, ri
sau trng nom c by tr trong nh. Liu c th l khi bit Kitzi i khi, c s k ko xin
mex Uol khng? "mmzen" An c th lay chuyn ng ta hn bt k ai khc trn i! Liu c
kh nng l ng ch c ngi i tm g li bun n l hi xem hn bn c i u chuc
li hay khng?

Nhng chng bao lu, mt ngun l bun ti mi li dng ngp Kitzi. C nhn ra rng qun
trng cnh st bit ch xc g bun n l l ai, nu h mun th by gi h t tm ra c ri!
C li cng cm thy i mnh b i khng cch g, cng thy hon ton b v. Lt sau, khi
khc kh nc mt, c nm cu xin Cha tiu dit c i, nu Ngi thy c ng ti y v yu
Nu. Cm thy cht g trn t chy ri r gia hai bp i, Kitzi bit mnh vn tip tc ra mu.
Nhng cn au du i ch cn gin git.

Khi ca lu li ko kt m, Kitzi vng dy v git li vo st tng ri mi nhn ra l ngi
n b n. Ch ta mang mt ci ni nh nghi ngt hi vi mt ci bt v tha. Kitzi li phc
xung sn t bn trong khi ngi n b t ci ni ln bn ri mc thc n vo bt t xung
cnh Kitzi, Kitzi lm nh khng trng thy c thc n ln ngi n b ngi xm cnh c; ngi
ny bt u thn nhin ni chuyn nh th quen nhau hng nm ri.

"Ta l ngi nu bp nh nhn. Tn ta l Malizi. Tn my l g?" Cui cng, Kitzi cm thy
Ci R Alex Haley
ng ngn nu khng tr li: "L Kitzi, tha c Malizi".

Ngi n b m ra tn thng: "My c v c gio dc y". Ch ta lic nhn mn ninh
khng ng n trong bt. "Ta chc my bit thc n ngui lnh l khng tt". C Malizi ny
ni nng cng gn ging nh c Mani hay b Xuki vy.

Ngp ngng cm tha ln, Kitzi nm mn ninh, ri bt u chm ri n mt cht.

"My my tui, em?"

"Tha c, em mi su".

"Ti ng ch phi xung a ngc, chc chn d ng sinh ra vy", ch Malizi tht ln gn
nh th thm. Nhn Kitzi, ch ta ni: "Cn phi ni cho em bit ng ch ny thuc loi thch ph
n nh, c bit l dng c tr d em . ng vn thng li thi my ta, ta ch hn em chn
tui thi, c m ng thi ri t sau khi ng ly b ch v y v bin ta thnh ngi nu bp,
lm vic ngay ti ngi nh b , i n Cha!". Malizi nhn mt. "Chc ri my s cn phi
thy ng vo y thng xuyn u n".

Thy Kitzi vi a tay ln ming, Malizi ni: "Cng , em cn hiu ra rng em l mt nh ci.
Ci loi ngi da trng d ng ch, hoc l em phi chiu theo, hoc l ng s lm em phi
hi tic l khng chiu theo, th ny hoc th kia. V ta ni cho em bit, ci ng ch ny
l bn tin nu tri ng. Tht th, ta cha tng thy ai ln cn tam bnh nh cch ng .
Mi s ang tri chy tt p, th ri c ci g xy n lm ng bc", Malizi bt tch ngn tay,
"thot mt ci d th ny, ng c th ng ng bc la lm nh ha di!".

Kitzi ngh rt nhanh. Mt khi bng ti bung xung, trc lc hn li m n, c phi trn thi.
Nhng dng nh Malizi c c trong c c: "ng c bt u ngh n chuyn chy i u,
cng ! ng ch vic cho l ch sn i lng bt my, l my cng m gay go thm". Bnh tnh
li thi em . Bn, nm ngy na l ng thi khng n y na u. n lc th ng my
ng gi nh luyn g i mt cuc thi chi g ln tn na ng sut u bang n cui bang
ri". Malizi ngng mt lt. "ng ch ch thit g hn l g chi ca mnh".

Ch tip tc ni lin hi khng ngng - k chuyn ng ch n tui trng thnh vn l mt
cch-c ngho, do mua mt v x s trng mt con g chi hay m bt u i vo con ng
tr thnh mt trong nhng ch g chi thnh cng nht trong vng nh th no.

Cui cng, Kitzi ngt li: "Th ng khng ng vi v ?"

"Nht nh l c ch!" Malizi ni. "C iu l ng thch gi. My s ch thy b my u, bi
v b s ng cht khip v b c phi lng ngt, u yn y. B tr hn ng hng bao
nhiu tui; khi ng ci v mang b v y, b mi mi bn, cng l loi cch-c d ng .
C m b thy ra l ng khng thit mnh bng dng con g ca ng ..." Trong khi Malizi
tip tc ni v ng ch, v v g ca y, mt ln na ngh ca Kitzi li xoay v chuyn chy
trn.

"Gi em! My c ch nghe ta khng?"

"Tha c, c". C vi tr li. Np cau my ca Malizi dn ra: "tt, ta mong my kh hn bi v
ta ang ni cho my bit my u!".

Ci R Alex Haley

Ch nhn k Kitzi mt lt ngn ngi. "C m my u ti nh?" Kitzi ni l qun Xpotxilvani,
bang Vjini. "Ta cha nghe ni n ni bao gi! Cn y l qun Caxuel Bc Calini". V
mt Kitzi chng t c khng c nim g v vng ny, tuy c vn nghe nhc n bang Bc
Carlina lun v c c cm gic nh n u gn Vjini.

"Ny, thm ch my khng bit c tn ca ng ch na h?" Malizi hi. Kitzi nght mt ra. "Tn
ng l Tm Li"... Ch suy ngh mt lc, "thnh th bi gi my l Kitzi Li, chc vy".

"Tn tui l Kitzi Uol!" Kitzi ku ln phn i. Ri vt ci, c nh ra rng mi th xy ra vi
c l do bn tay mex Uol sp t k c h tn c phi mang, v c bt u khc "ng c d
thi th na cng!" Malizi tht ln. "Em chc bit dn nh phi ly h ca cc ng ch ch, bt
k h l g. Tn h dn nh ch ngha l qui g, c cng d khng, c gi thi...".

Kitzi ni: "Tn tht b ti l Kunta Kint. B l ngi Phi".

"Tht !" Malizi c v sng st. "Ta nghe ni c ta cng l ngi Phi! M ta bu b ngoi ta k l
ng c en hn c hc n, hai bn m u nhng nht so. C m m khng bao gi nhc n
tn c..." Malizi ngng mt lt. "Th my bit c tn m na ch?"

"C nhin l c. M tui tn Bel. Cng l ngi nu bp i snh d c. Cn b tui li xe cho
ng ch - ch t cng tng lm vic ".

"Vy l mi y em cn my c b ln m?" Malizi khng th tin l th. "Ly Cha, bn ta ch
c my ai c bit c b m trc khi b bn i!".

Cm thy Malizi chun b i khi, t nhin s b b li mt mnh ln na, Kitzi c tm cch ko
di cu chuyn, "C ni chuyn ht nh m em", c tn. Malizi nh git mnh, ri li t ra rt
hi lng: "Ta chc b l mt ph n C c ngoan o d ta!" Ngp ngng, Kitzi hi mt iu
va thong qua trong u. "H s bt em lm th cng vic g y, c Malizi?".

Malizi c v ngc nhin vi cu hi . "My sp lm g ?" ch hi li. "ng ch khng ni cho
my bit y c my nh ?" Kitzi lc u. "Nh cng ny thm my na l ng nm! L tnh
c Ming, ng gi nh sng gia l g. Th, ta lm bp, git gi, trng nom nh ca, cn ch
Xer my bc Pompi lm vic ngoi ng, chc my cng ra ngoi nt - y phn s my l
th!".

Malizi nhn my ln khi thy v bng hong trn mt Kitzi " ch trc, my lm vic g?".

"Qut dn, lau chi i snh v gip m em trong bp" Kitzi tr li, ging p ng.

"Ta cng on phng ci g t t d th khi thy hai bn tay mm mi ca my. Ch, tt hn l
my hy sn sng cho n chai sn ln i cht, khi ng ch tr v!" Ri Malizi dng nh cm
thy nn xoa du i t ti. "Ti nghip! Nghe ny, em quen vi mt ni giu sang. Dng y l
mt cch-c trc y vun vn, co cu n khi nm c mt t t, dng c mt t nh, ch
c ci m ngoi lm ra v khm kh hn l thc. Quanh y c i cch-c d th. H c
cu: "C bn nh l cy trm mu". y, tay ny qu ke thm ch ngn ny cng khng chu
mua . C nhin, ng ch c chng tm mi mu Anh g v ch cy cy s xng
mnh l ng ch thi. Ci i s ca ng l trn di trm con g chi c ng gi nh Ming
nui nng tp luyn em i u gii. c c mt ci ng ch b tin tiu pha, l g. C lun
Ci R Alex Haley
lun th vi b ch l mt ngy kia g s lm cho h giu c. Ung say mm ri bu b l mt
ngy kia, s xy cho b mt ci nh tht to, ng trc c su ci ct, cao hai tng v cn p
hn c dng nh ca my ng ch ch thc giu quanh y thng khinh r h c h h vn l
cch-c d hi xut thn! Thc vy, ng ch bu ang dnh tin cho ci ngy xy ngi nh p .
Hm! C th th, theo ta bit. Ta bit ng ke n ni khng dm c mt g coi chung nga,
cha ni g n mt nh nh xe ch i ni ny ni khc d hu ht cc ng ch u c.
ng t tay thng ly c xe ch ngi ln xe ch , chun b yn cng ly v li ly. Cng ,
l do duy nht khin ta khng phi lm ng l b ch thm ch nu nc cng khng bit m
ng th li thch n ngon. Bn cnh , ng cn thch s din c mt hu nh trong nh khi
khch kha n chi. i nhu u, ng thch mi khch v tic tng, c mc cho tht din
v nh c vo cc g ca mnh trong cc cuc chi thi, c bit khi no ng thng hung. C
m d sao, cui cng, ng cng phi thy ch mnh bc Pompi my ch Xer th khng cch
no cy cy nhiu d ng mun v ng phi kim thm ngi no khc. Th nn ng mua
my..." Malizi ngng mt lt. "My bit my gi bo nhiu khng?"

Kitzi yu t ni: "Khng, tha c".

", ta on l su, by trm la, da vo gi mua bn nh hin nay m ta nghe ng ni, m
my li khe v tr, coi b li tt ni na, sau ny s mang li cho khng ng mt l nh con".

Thy Kitzi li ngn t te, chng ni chng rng, Malizi tin li gn ca v dng li: "Tnh tht,
nu ng ch c nht my vo vi mt nh thuc loi nga ging m mt s ng ch giu
thng nui cho thu, th ta cng ch ly g lm l. C m xem ra ng tnh chuyn l t gy
ging ly vi my ".

Ci R Alex Haley

Chng 85

Cuc i thoi tht ngn gn.

"ng ch, tui sp c mt t nhau".

", my trng ch tao lm g v chuyn y? Tao bit tng my, tt hn l ng c bt u gi
m, tm cch ngh vic!"

Nhng qu l y c bt u hm li tht, t lui ti lu Kitzi hn khi bng c bt u to ln. Lm
vic qun qut di mt tri nng bc, Kitzi tri qua nhng cn chng mt cng nh bun nn
vo bui sng trong c qu trnh cc nhc lm quen vi cng vic ng ng. Nhng vt phng
rp au rt trn c hai lng bn tay v ra, li y nc, ri li v ra na do lin tc c st vi cn
cuc nng v sn si. Trong khi cht xi, c gng khi tt li qu xa ng sau bc Pompi en
nhnh, ngn ngn, chc mp, giu kinh nghim v ch Xer do dai, da nu sng, c rng nh
li tt c nhng g c nghe m ni v vic c con. C cm thy mnh sn sng i bt c
ci g b Bel c th bn c lc ny. Bt k ni nhc phi gip mt m vo lc cha to
tng - b nhay i nhay li cnh co v ni im nhc c th trt xung u "Nu my c
qun ly ci thng Nu " - Kitzi bit rng b s hiu khng phi li ti c v s bo cho c
bit nhng iu cn bit.

C tng nh nghe thy ging b ru ru, nh b vn hay k vi c v ci m b cho l nguyn
nhn dn n ci cht ca c v ln con mex Uol: "Ti nghip, ch ti b nh ngi qu m
a b li to qu?" Liu bn thn mnh y, kh ngi c to khng, Kitzi pht cung ln t
hi. Liu c cch no bit chc c khng nh? C nh li c ln c v mmzen An ng tr
mt xem mt con b ci ra mt con b, ri th thm vi nhau rng, mc du ngi ln c bo
tr s sinh l do c mang n, chc cc b m cng phi rn chng ra qua b phn kn theo
cng mt cch gm ghic nh th.

Nhng ngi ph n ln tui hn, Malizi v Zer, dng nh khng my n ci bng - v
i v - khng ngng to ra ca c, thnh th Kitzi bc bi quyt nh rng c th l nhng ni lo
s ca mnh vi h cng ch mt th gi v ch nh ni vi mex Li vy thi. Chc chn y
chng my may bn tm khi y phng nga quanh n in, ht lc da dm bt c ai y cho l
lm vic cha nhanh.

Khi a b ra i - vo ma ng nm 1806 - ch Xer sm vai b . Sau hi lu rn rm, la
tht, tng nh ko di c mt thin thu, cm thy mnh b x i, Kitzi nm di, m hi ra nh
tm, ng ngng nhn chm chm vo a b giy gia m ch Xer ti ci ang nhc bng
ln. l mt a con trai - nhng da n gn nh mu ngh thm.

Thy v hong ht ca Kitzi, Xer trn an c: "Tr mi sinh t ra phi mt mt thng mi en
li cho tht mu ca n, cng ?". Nhng ni lo ca Kitzi cng su thm khi c ngy no cng
xem xt a con nh nhiu ln; c mt thng trn, c bit rng gii lm da a b cng mi
mi ch l mt mu nu g b o.

C nh li li khoe khoang hnh din ca m: " ch ng ch y, thun l nh en c". C
Ci R Alex Haley
gng khng ngh n ch "dum dum", ci tn m ngi cha en nh g mun ca c thng
dng ch nhng ngi lai da trng - mi ln gi th, ng li cong ming ln y v khinh b.
C cm n Cha l b m khng phi y thy- v chia s - ni nhc ca mnh. Song c
bit mnh s khng bao gi c th ct cao u ln na, ngay c nu b m c khng bao gi
thy a b, bi v bt c ai, ch vic so snh mu da ca c vi ca a b, cng bit l iu
g xy ra - v vi ai. C ngh n Nu v cng cm thy xu h. "y l dp cui cng ca
chng mnh trc khi anh i, em b, lm sao m em li khng th?" c li nghe thy anh ni
vy. Mt cch tuyt vng, c thm c: gi m c chiu anh, gi m y l con ca Nu;
nu c th, t ra n cng en.

"Gi em, c chuyn g m my khng vui, con to b, p d th!" mt bui sng, Malizi ni
vy khi nhn thy Kitzi bun ri ri v bit my vng v xoay tr vi a b, gn nh b bn
cnh sn, kiu nh, c n nhn n, c cng thy kh khn. Dt do thng cm, Malizi tun ra
mt thi: "Cng , ci chuyn my n dy v my , cn g my phi bn khon. ng no
cng th thi, can h g, bi v thi bui ny, ch ai thit, my li cng ch bun na c.
Bn mulatt nay cng nhiu gn bng s nh en d chng ta. S th l d vy, c th thi..."
Mt Malizi nh cu khn Kitzi. "My l, my c th chc chn l ng ch ch bao gi i con
u, dt khot th. ng ch thy mt a b ng khng phi b tin ra mua l khoi ri, m
ng li y ra lm ng d my thi: Th cho nn my ch cn mn mt tnh cm, tc th a
b xinh p, b bm ny l ca my, cng ... c th thi".

Cch nhn nhn s vic y gip cho Kitzi bnh tm li, ch t l mt phn no. "C m liu c
chuyn g khng", c hi, "nh c lc ny lc kia, b ch th no cng nhn thy thng b, h c
Malizi?".

"B bit ng v tch s! Gi c mi ngi n b da trng bit chng mnh c con vi dn
nh, ta li c mt xu th i ca. Ci chnh ta on b ch ghen l v b hnh nh khng th
c con c".

m hm sau, mex Li n lu - khong mt thng sau khi a b ra i - y ci mnh trn
ging, tay cm cy nn gh gn vo mt a b ang ng. "Hm! khng n ni xu. Li to
na". Y ly ngn tay tr day day nm tay nh xu v quay li Kitzi ni: "Thi c. My ngh n
cui tun ny l ri: Th hai, li ra ng lm vic".

"C m tui phi nh cho n b, ng ch!" c di dt ni. Cn in khng ca y n ra bn tai
c: "Cm mm v lm nh tao bo! My ht ci thi c mt qu tc ng bng
Vjini chiu chung ri! Mang ci thng li en theo my ra ng, ko tao gi n li v bn
my i ngay tp l cho my chong u ln!".

S n ngy n, mi ngh n chuyn b bn i xa con, Kitzi a ln khc. "Vng, tha
mex", c ku khc, ly lc. Thy v khut phc ch ca c, y mau chng dp cn thnh n,
nhng ri Kitzi bt u cm thy - vi cm gic nghi nghi hoc hoc - l y n c mc ch thc
s: "dng" c ln na, ngay lc ny y, vi a b nm ngay bn cnh.

"ng ch, ng ch, bi gi cn qu sm", c van v, nc mt gin gia: "Tui cha lnh u,
mex!" Nhng khi y hon ton b ngoi tai, c ch chng c li lu tt nn, sau c lng
l chu ng kh hnh, ch hi a b c th thc dy. Trong bng ti, va ngoc dy eo qun
ln vai, y va ni: ", phi gi n l g ch..." Kitzi nm, ht mnh vo, nn th. Sau mt lt, y
Ci R Alex Haley
ni: "Gi n l Joc - ly tn ca thng nh cn c nht tao tng thy".

Ci R Alex Haley

Chng 86

V bc Pompi trc nay cha bao gi ni vi Kitzi qu hai ch "khe ch?" mi khi gp c bui
sng, nn c ngc nhin v cm ng sau sc khi c b con ra ti ng, hm u tin tr li lm
vic, bc Pompi rt r li gn c v chm tay vo vnh chic m rm loang l vt m hi, ch v
pha rng cy ra cnh ng: "Ta ngh chu c th t thng b di ", bc ni. Cha tht
r bc nh ni g, c lic mt v trng thy ci g di mt gc cy. Thong sau, mt c long
lanh l v khi bc ti, c nhn ra l mt ci ln nh mt mi, lp bng tranh mi ct, ln vi
l xanh v c di dy dn.

y lng bit n, Kitzi ri tm bao ti sch mu vng ngh trn nm l trong ln v t a b
ln. N khc mt t, nhng thy m nng v v v, n bn ku ng c trong hng v gi ngn
tay ln ngm. Tr li vi hai ngi bn h hi trong rung thuc l, c ni: "Tht qu ha qu,
bc Pompi". Bc hm h, pht nhanh hn, c giu ni bi ri. Chc chc, Kitzi li vi chy n
xem xt con, v c khong ba ting mt, khi n bt u khc, c li ngi xung, cha v cng
sa cho n b.

"Thng b nh my lm tt c bn chng mnh vui hn ln, bi v rnh l quanh y ch c ai
khc m chm nom", my hm sau ch Xer ni vi Kitzi nhng li ranh mnh lic bc Pompi
khin bc nhn li nh nhn mt con mui dai dng. By gi, c ln mt tri, ht ngy lm vic,
ch Xer li i b a b, cn Kitzi mang hai ci cuc mt nhc i v xm n toen hon c
bn tp lu nh nh ci hp vi mt ca s, gn mt cy ht d ln. Thng thng, lc Kitzi
nhm vi my que ci trong ci bp nh nu nng cht g cn li trong khu phn do mex
Li cp mi sng th by, th tri cng va sm ti. n qua qut xong, c nm xung chic nm
v ng chi vi Joc. Nhng i n khi n i bt u vi mi cho b. Ri d n ung y
bng, c b vc n ln vai, xoa lng cho n ra, sau li chi vi n. C gi cho n thc tht
lu vi c, v mun n ng di ht mc c th, trc khi dy i n m. Chnh vo ci qung
ny - mi tun hai ba bn - g ch thng ti cng bc c. Bao gi y cng sc sa hi ru,
song, v a b cng nh v bn thn mnh, c quyt nh khng khng c li na. Lng y
gh tm, c nm yn nh khc g, lnh lng, dng chn ra, trong khi y m ch ph ph hng
lc ni c, khi kt thc v y ng dy, c vn nm tht y, hai mt nhm nghin - nghe ting
ng ho hoc i khi, ng hai mi lm xu m bao gi y cng nm xung bn c - cho n
khi y i khi: Kitzi thng t hi: c b ch na, khng bit m ta c nm thao thc hay khng
trong i snh, cng gn trong tm tai nghe, m ta ngh g, cm thy th no, khi ng
ch tr v ging cn nng mi mt ngi n b khc?

Cui cng, sau khi cho Joc b hai ln na trc khi rng sng, c ri vo mt gic ng su -
kp vo lc bc Pompi g ca nh thc c dy. Kitzi n im tm v cho con b ln na trc
khi ch Xer n b n ra mt trong my cnh ng. C tng cnh ng ring trng ng, trng
thuc l v trng bng, v hin mi ven ng, bc Pompi u dng mt ci tp nh c
bng cy che.

Ch nht, n tra xong mt lt, bao gi ng ch b ch cng lm chuyn i do hng tun bng
xe nga, v trong khi h i vng, dm ngi xm n hp mt khong mt ting ng h
Ci R Alex Haley
quanh cy ht d, thm hi nhau. Khi hai m con Kitzi n nhp bn, Malizi v Xer nhanh
chng m u cuc ko co ginh nhau b thng b Joc hiu ng. Bc Pompi ngi ph ph
tu thuc, xem ra thch tr chuyn vi Kitzi, c l v c chu lng nghe bc mt cch knh trng
hn v t ngt li bc hn hai ngi ph n ln tui kia.

"Ci hi ng ch kim c ba mi mu u tin m g nh u tin tn Joc, d thng b ca
chu , th ni ny dt l rng, mi mu ch ng gi nm xu", mt bui chiu, bc Pompi ni.
"ng rnh l bt g nh lm vic n cht". Thy Kitzi h hc ming, bc Pompi dng li:
"Sao th?" bc hi. "Khng bc , khng sao c", Kitzi mau chng trn tnh li v bc Pompi k
tip.

"Khi ta n y, ng ch c g nh ti nghip c mt nm, no cht cy, o bt gc
ln, no pht bi cy v gieo trng v th nht ca ng . Ri mt hm, ta my g nh
ang x g lm vn, chnh dng ci vn dng ngi i snh kia ka". Bc Pompi ch. "Ly
Cha, ta nghe thy mt ting g l hoc, v ngc mt ln khi u ca ng ta. Hai mt g nh
Joc long ln sng sc, anh ta nu ly ngc mnh v gc xung cht - gn gh c th thi".

Kitzi chuyn sang chuyn khc. "T khi n y, chu c nghe thy mi ngi ni chuyn g
chi. Trc y, ch my khi chu nghe..."

", rnh l ta nghe ng ch ni h chi g chi vi ci bang Vjinia ", Malizi ni. "Ta chng
dng cuc khng gn ch ny".

"Bn ta cng ch c ai bit g nhiu v ci ny", bc Pompi ni, "ngoi tr l mt ging g
trng c bit sinh ra v c nui git ln nhau, v ngi ta nh c hng ng tin vo
chng n".

Ch Xer ph ha: "c c mi mt ngi c th ni cho mi bit thm v g chi l ci ng gi
nh Ming sng lun vi bn n".

Thy Kitzi ngc nhin h hc mm, Malizi tht ln: "Th ta bu my t hm u my n y
m. C iu l my cha trng thy ng ". Ch ci. "Mi l, c th my chng bao gi nhn
thy ng c!".

"Ta y mi t nm", ch Xer ni, "th m ta cha trng thy ci ng nh n qu tm,
mi bn! Rnh ng ng my g hn my ngi!" Ht! Ch ci to. "Tnh tht, ta chc b
m ng p trng n ra ng !".

Trong khi Kitzi ci theo, Xer ng ngi v pha Malizi, hai cnh tay dang rng: "Ny, ta b
mt lc". Min cng, Malizi ri thng b.

"", ch ni, "d sao i na, rnh l dng con g a ng ch b ch t ch rch ri n
ch bi gi ln xe xung nga vnh vang d vy". Ch lm b iu khoa trng. "y l ng ch
gi tay ln khi xe h i ngang dng c xa m ca my ng ch giu!" Ngn tay ch nh mt con
bm chp chi. "Cn y l b ch vy mi-xoa n sut t nho khi xe!"

Gia ting ci r, Malizi phi mt mt lc mi tnh li. Ri khi ch vi tay i li a b, Xer
gt: "Ch y! Tui mi b n c c mt pht!".

Kitzi sung sng thy hai ngi tranh nhau bng con mnh v quan st bc Pompi lng l nhn
Ci R Alex Haley
ngng, ri bng ti ri ln nu thng b tnh c nhn v pha mnh, lc bc lin nhn mt
lm tr hoc ng nguy ngn tay nu gi s ch ca n.

My thng sau, mt hm ch nht, Joc ang b quanh th ln cn khc i b. Kitzi sp b n
ln th Malizi ni: "C n ch mt t thi, cng . Thng b ny bi gi nhn bt u n
c ci g y". Chy vi v lu mnh, lt sau Malizi tr li v tt c chm chm nhn ch dng
mt y tha nghin chng na chn bnh ng vi nc tht thnh mt th cho ng. Ri, b
Joc t ln lng, ch xc mt cht xu bn vo ming n. Tt c mi ngi hn h khi thy n
nut c v hm h chp chp mi i n na.

Khi Joc bt u b bn chn xc xo, mi ln ra ng, Kitzi buc mt on dy nh quanh
mnh n hn ch trong phm vi nht nh, nhng chng bao lu, c pht hin ra rng ngay
c trong tm y, n vn c bc v n t, ct cng m su b b quanh . Mi ngi nht tr
l phi lm mt ci g. "Gi n khng phi b na", Malizi gi , "xem chng nu c n my
tui, chc tui c th trng n trong khi cc ngi ngoi ng y". Ngay c Xer cng thy th
l hp l, v mc d Kitzi rt khng mun, c cng nh phi bt u a Joc n nh bp i
snh trc khi i lm bui sng, chiu v n. C gn nh dao ng i vi quyt nh ca
mnh khi ting u tin Joc pht m gy gn l "Miliz", nhng sau chng my t, n ni:
"M" rt si, lm Kitzi sung sng n rn c ty sng. Ri ting tip theo ca n l "b-pom"
khin ng gi ngy ngt nh nut c nh mt tri. V chng bao lu, li n "Xira".

y mt tui, Joc i c, khng cn . Mi lm thng, n n nghch quanh qun, r
rng l rt khoi v rt cuc c c lp lm theo mnh. Gi y, ha hon n mi cho
ai b, tr nhng lc n bun ng hoc ang m, iu t khi xy ra v n khe mnh phy phy
v ln nh thi, mt phn khng nh nh Malizi hng ngy nhi cho n nhng mn n ngon
lnh nht m nh bp c th cung cp. Nhng chiu ch nht, trong khi Kitzi chuyn tr vi ba
ngi ln kia (h u yu n m mn) tt c vn say sa ngm thng b lm chm i loanh
quanh, sung sng chi tha thn mt mnh, ym di chng my chc t m, lm lem mu
t. Nhm nhp mt nhnh cy nh, hay bt c mt con gin, hay ui theo mt con chun
chun, ch mo ngoi sn hoc l g hong ht va cc tc va chy i kim ch bi khc - tt
c u lm Joc thch th nh nhau. Mt hm ch nht, ba ngi n b c mt m ci v
bng khi thy bc Pompi bnh thng vn r, nhy lc cc mt cch vng v tng qung ngn,
c kim mt cn gi nh lao chic diu m bc lm cho thng b. "Ta ni cho m bit,
gi em , mi khng hiu c thc s ci g mi ang thy kia u", Xer nhn xt vi Kitzi.
"Trc cha c thng b ny, mt khi Pompi chui vo lu l tt trong , n sng mi thy
mt".

"Tht y!" Malizi ni "Tui thm ch khng ng bc cng bit vui a na!".

", tui rnh l cm thy vui sng khi bc dng dng ci ln nho nh cho Joc hi u tui
mang n ra ng", Kitzi ni.

"Mi cm thy vui sng! Thng b lm tt c bn ta vui sng th c!" Xer ni.

Bc Pompi cng hp dn Joc vi nhng chuyn c tch bc bt u k khi n ln hai. Ngy ch
nht, h ln mt tri v chiu bt u hi lnh lnh l Pompi ly ci ti t ln mt ng la
nh khi um xua mui trong khi ba ngi n b xp gh chung quanh. Ri Joc chim lnh
v tr thoi mi nht theo di nt mt linh ng cng i bn tay lm b iu ca bc Pompi
Ci R Alex Haley
trong khi bc k chuyn "Anh Th" v "Anh Gu", khai thc c mt kho tng c tch tng nh
bt tn, n ni mt ln ch Xer xc ng ku ln: "Tht tui cha bao gi tng bc bit tt tt
dng truyn !" Bc Pompi a mt nhn ch y v b n v ni: "Cn i th v ta m nh ch
chng bit u!" Ch Xer nguy u, lm ra b chn ngy: "Hm! chc ch ai bun tm bit
u!" Bc Pompi trnh trng rt tu thuc, i mt rn reo nh ci.

"C Malizi, em ni my c ci ny nh", mt hm Kitzi tuyn b. "Ch Xer my bc Pompi lc
no cng lm d ngi n chc tc ngi kia. C m i khi em c cm gic d l cch h
tn tnh nhau ..."

"Em , ta ch bit. Ta bit l nu c th cng ch ai ni ra. C m ta rng ch rn cho qua
th gi, th thi. Ci cnh nhn tui d bn ta m ch kim c ai, th ri m quen dn, v
xem chng c lm cch chi cng ch n thua", Malizi nhn xoy vo Kitzi trc khi ni tip,
"Bn ta nhn tui nh phn th, dng m tr d em m ch c ai th li khc! Ta ch c
sao ng ch mua mt ngi no bn my c th sum vy my nhau!"

"Vng, c Malizi , em cng ch cn g phi lm b d khng ngh n ci , bi v rnh l em c
ngh n tht". Kitzi ngng mt lt. Ri c ni ci iu m c chc c hai u bit. "C m ng
ch ch lm th u". C vt cm thy ng qu l khng ai nhc n hoc thm ch ni bng
gi n ci iu m hn tt c u bit vn tip din gia c v ng ch; ch t h cng khng
bao gi nhc n iu trc mt c. "Tin th chng mnh ang tm s", c ni tip "anh
my em bit nhau ch c ca em. Hin em vn nh anh rt nhiu. Chng em sp sa ly
nhau, dng ri mi s m ri bt. Thc t, chnh v th m em b n y".

C gng ly mt ging trong sng hn, cm thy s quan tm y tnh qu mn chn thnh
ca Malizi, Kitzi k cho ch nghe chuyn mnh vi Nu v cui cng, kt lun: "Em t nh anh
vn tip tc i tm em v mt ngy kia, chng em gip mt nhau chn no ". V mt Kitzi
nom nh ang cu nguyn. "Nu iu xy ra, c Malizi , em ni tht my c, em tin chc
chng em ch ai ni na li. Em chc chng em ch cm ly tay nhau v em ln vo y cho t
bit tt c cc c bc v m Joc, ri chng em ra i. Thm ch em s ch hi l i u m cng
bt cn na. Em ch bao gi qun ci iu cui cng anh ni my em. Anh biu "Chng mnh
sng bn nhau n trn i, b !" Ging Kitzi v ra ri c c v Malizi cng khc, v mt lt
sau, Kitzi tr v lu mnh.

My tun sau, mt sng ch nht, trong khi Joc trong i snh "gip" c Malizi sa son ba
tra, th Xer mi Kitzi vo lu mnh, ln u tin t khi c n n in Li.

Kitzi trn trn nhn nhng bc vch nt n, y nhng chm r cy v c kh treo nhng mc
v inh, chng thc li Xer tuyn b l ch c th cung cp phng thuc t nhin cho hu ht
cc bnh. Ch chic gh c nht ca mnh, ch bo: "Ngi xung, gi em". Kitzi ngi v Xer
ni tip: "Ta s ni my em mt iu khng ai bit. M ta l mt ph n bang Luyziana dy
ta on s gii". Ch nhn di vo b mt sng st ca Kitzi. "Mi mun ta bi cho mi khng?".

Kitzi tc th nh li nhiu ln c bc Pompi ln c Malizi u ni l Xer c ti bi ton. Kitzi
nghe thy ting mnh ni: "C, ch Xer ".

Ngi xm trn sn nh, Xer ko t gm ging ra mt ci trp ln. Ly t trong ra mt
chic hp nh hn, ch bc y hai tay nhng vt g kh cng, nom tht b n v t t quay v
pha Kitzi. Cn thn sp xp nhng vt n thnh mt hnh i xng, ch rt t trong ngc o ra
Ci R Alex Haley
mt chic que mnh ging nh ci roi v bt u khuy tht mnh nhng th y ln khp xung
quanh. Ci v pha trc cho n khi chm hn trn vo cc vt trn sn, ch dng nh rng
ht sc dn thng ngi tr dy trong khi ni bng mt ging the th mt t nhin: "Ta ght
phi ni vi mi ci iu hn phn. Mi chng bao gi gp li b m na, ch t l trn dng
gian ny"...

Kitzi a ln nc n. Hon ton khng m xa n c, Xer thn trng xp li cc vt, ri li
khuy, li khuy na, lu hn ln trc nhiu, cho n khi Kitzi hi trn tnh li v ngui khc
dn. Qua cp mt m l, c nhn trng trng s hi, trong khi chic roi vung ln lt bt. Ri
Xer bt u lm nhm phi ch lm mi nghe r: "V d khng phi thi may mn ca con
b... c c mt ngi n ng n yu... anh ta c ng i kh khn d... dng hn bu anh ta
tt nht l nn bit s tht... v thi ng hy vng na...".

Kitzi vng thng ngi dy, tht ln, ln ny khin Xer xo ng cao : "Ssut! Ssut! Ssut!
ng lm hn kinh ng em gi! SSSSSSUT! SSSSSSUT! SSSSSSUT!" Nhng Kitzi tip
tc la ht, chy b ra ngoi, lao v lu mnh, ng sm ca, trong khi ca lu bc Pompi bt m
v ng ch b ch Li, Malizi v Joc l mt ra t ngt cc ca s i snh v nh bp. Kitzi
ang vt mnh vt my v ku khc trn chic nm v ng th Joc sm sm chy vo "M! M!
Sao th"? Mt rm r v vn vo nhng ngn nc mt, c in cung tht vo mt n: "CM
MM!"

Ci R Alex Haley

Chng 87

Nm ln ba tui, Joc bt u chng t quyt tm "gip nhng ngi ln xm n, "Ly
Cha cha nhc ni x m c i mang nc cho tui!" Malizi ci ni. V mt ln khc: "Nu
n khng tha tng thanh ci k n y hm, th li co gio ra khi bp!" Tuy Kitzi ly th lm
t ho, c vn nn khng nhc li nhng li khen ca c Malizi vi Joc, c cm thy ring n
by gi lm c au u ri.

"Lm sao con li khng en d m?" mt m ch c hai m con trong lu, n hi vy v Kitzi
nghn ngo ni: "Ngi ta sinh ra ai c mu da ngi ny, c th thi". Nhng ch t m sau,
n li nu vn : "M i, b l ai? Sao con bao gi thy b? B u?" Kitzi ln ging nt
n: "My c cm ci mm i khng?" Nhng my gi sau, c nm thao thc bn cnh con, vn
cn thy v mt bi ri, pht ca n; v sng hm sau, khi giao con cho Malizi, c lng tng
thanh minh: "Ch ti m mt, con hi m lm qu".

Song c bit cn phi ngh ra ci g nghe c hn ni vi a con trai thch tm hiu v rt
linh li ca mnh, mt ci g n va c th hiu c v sn sng chp nhn. "Ngi cao, v
en d m, v ch my khi mm ci", cui cng, c xut. "Ngi l ca con cng d ca
m, ch c ci l con gi ngi bng ng thi!" Joc c v thch th v t m mun nghe thm
na. C k cho n rng mt con tu ch ng t chu Phi "n mt ni gi l "Nplix", l m
ca m biu th", rng mt ngi anh trai ng ch Uol ca c mang ng n mt n in
qun Xpotxilvani, nhng ng tm cch trn. Khng bit ni th no cho on tip theo
ca cu chuyn khng khip, c quyt nh rt gn li... "V khi ng tip tc chy trn, h
cht t na bn chn ca ng".

B mt nh xu ca Joc nhn li: "Sao h lm th, m?"

"Ti ng sut git cht my tn i bt nh".

"Bt nh lm g?"

", dng nh chy trn m".

"Nh trn ai?".

"Trn cc ng ch da trng".

"Cc ng ch da trng lm g nh?".

St rut, c rt ln: "Cm ci mm my i! Trnh xa tao ra, my ngy ng tau n cht!".

Nhng Joc khng bao gi chu im lu, chng no ni thm kht mun bit thm v ngi ng
Phi chu ca n cha c tha mn. "Ci chu Phi u m?" "Bn ci chu Phi , c tr con
trai khng?... "Tn ng ca con l g?".

Vt qua c iu c hy vng, Joc nh ang t hnh dung ra ngi ng ca mnh, v - n cc
hn sc chu ng ca mnh - Kitzi c gip cho hnh nh hon chnh bng nhng chuyn k
Ci R Alex Haley
rt t kho k c phong ph ca c. "Con trai , m c sao con c th nghe ng ht i ba bi
ht Phi d vn ht cho m nghe khi ci xe nga ca ng ch, hi m cn b bng con bi gi ".
Kitzi cht thy mnh mm ci khi nh li nhng gi pht sung sng c ngi cnh b trn chic
gh cao, hp ca c xe ln bnh trn nhng con ng nng thiu, bi bm qun
Xpotzylvani; nhng ln khc c cng ng Kunta tay trong tay, bc dc theo hng ro dn n
con sui, ni sau , c li cng Nu, tay trong tay, do gt. C ni vi Joc: "ng con thch
ni cho m bit tn cc th bng ting Phi. D ci v cm, ng gi l k, hay con sng l Kmby
Blng, hng l dng ch khc hn, nghe ng ng d th". C ngh cha c, d u, t cng
s vui lng nu chu trai ca ng cng bit nhng t Phi.

"K" Kitzi ni rnh r. "Con ni c th khng?"

"K" Joc ni.

"c, con thng minh lm: Kmby Blng!" Joc lp li hon ton ng, ngay t ln u.
Cm thy m khng mun tip tc, n i hi: "Ni thm con nghe t na, m!" Trn ngp yu
thng i vi con, Kitzi ha s k thm sau, ri, mc cho thng b phn i, c t n vo
ging.

Ci R Alex Haley

Chng 88

Khi Joc ln su - c ngha l n phi bt u i lm ng - Malizi ru lng v thiu n bn
bu trong nh bp, song Kitzi v Xer li sung sng v cui cng ginh li c n. Qua
ngy lm ng u tin ca Joc, n c v thng thc ci nh l mt ci phiu lu mi, v
h a mt tru mn nhn theo n chy lng xng, nht nhng hn c th lm m li cy
ca bc Pompi. N thon thot mang cho mi ngi mt x nc ung mt lnh m n h hi
ly t con sui u ng kia cnh ng. N cn "gip" h trng ng na. Khi ba ngi ln
ci vui trc nhng c gng vng v nhng cng quyt ca n nhm s dng chic cuc, cn
di hn c ngi n, Joc cng tot ming ra ci, th hin c tnh h hi ca n. H cng
ci gi khi Joc nng nc bo bc Pompi l n cy c, ri pht hin ra mnh cha cao
cm cn cy; nhng n lin ht con la: "ng dy!".

Cui cng, khi tr v lu vo lc ti mt, Kitzi lp tc bt tay vo nu n v c bit Joc i
ngu. Nhng mt ti, Joc ngh thay i ci thng l y. "M , m lm vt v sut c ngy
ri. Sao m khng nm ngh mt t ri hng nu nng". C lc, Kitzi thy nh con trai mnh
ang c gng sm vai ngi n ng m c chc n cm thy trng thiu trong cuc sng ca
c hai m con. i khi, trong lc hai m con nm sp ng, n thng khin Kitzi mm mm
ci mt mnh vi nhng hoang tng n tm s vi c trong bng ti. "Con ang i xui con
ng ci to ", mt m, n th thm, "ri con nhn ln v con thy ci con gu gi to tng
tng tng ang chy... t d n cao hn con nga... con mi ht m ln: "ng gu! Ny, ng
gu! ng c liu sn tui ln ng trong ra ngoi, bi v rnh l ng khng c lm au m tui
c u".

Thnh thong, khi khng c g khc hp dn Joc trong lu, thng b su tui hiu ng y bn
nm di ra trc l si. Ly mt ci que bng ngn tay, vt nhn mt u, ri h vo la cho
chy en thnh mt th bt ch, n v nhng hnh ngi hoc th vt trn mt tm g thng
trng. Mi ln n lm th, Kitzi gn nh nn th, s l sau Joc li mun hc vit hay hc
c. Nhng xem ra ngh khng h n vi n, v Kitzi rt thn trng khng bao gi nhc
n chuyn vit hay c, iu m c cm thy vnh vin ng so trn i mnh. Trn thc
t, trong tt c nhng nm Kitzi n in Li, c cha ln no cm mt ci bt mc hay bt
ch, mt quyn sch hay mt t bo, cng nh cha h ni vi ai rng c tng bit c bit
vit. Mi ln ngh n iu , c li t hi liu mnh cn c, vit c na khng, nu v l do
no , c cn n kh nng y. Ri c li nhm nh vn trong u mt s t m c cm thy
mnh cn nh chnh xc, v, c gng tp trung cao , c th hnh dung nhng t y khi vit ra
s nh th no. i khi c thm vit th nhng c vn gi li nguyn c vi chnh mnh l s
khng bao gi vit na.

Cn da dit hn nhiu so vi ni nh thm c vit hoc c, Kitzi cm thy vng thiu tin tc
v nhng iu xy ra trn th gii bn ngoi n in. C nh li b mnh thng k nhng
iu tai nghe mt thy mi ln tr v t mt chuyn i cng vi mex Uol. Nhng bt c tin g
bn ngoi u hu nh l ca him ci n in nh v cch bit ny, ng ch t mnh
nh xe ly. Xm n ch pht hin ra nhng g ang din bin bn ngoi khi ng ch, b ch
Li mi khch n n tic - i khi hng my thng mi c mt ln. Trong mt ba tic nh vy
Ci R Alex Haley
vo mt chiu ch nht nm 1812, Malizi t trn i snh chy xung: "Bi gi h ang n v tui
phi mau chng tr li ngay, c m trong h ang ni chuyn c cuc chin tranh mi bt
u my ci nc Anh n! Hnh d l nc Anh ang ch hng tu lnh sang y nh ta!"

"Lnh ch sang y khng nh tui!" Xer ni: "y l ngi da trng nh nhau".

"H nh cuc chin ny u?" bc Pompi hi v Malizi p l ch khng nghe ni "Chc",
bc tip li "chng no l u trn min Bc, khng quanh u y, th ch vn g n
tui".

m y trong lu, thng b Joc thnh tai hi Kitzi "Mt cuc chn tranh l g h m?".

C ngh mt lc trc khi tr li: ", chc l hng ng ngi nh nhau".

"nh nhau v ci g?"

"nh nhau v bt c ci g h thch"

"Th ngi da trng my nc Anh kia khng thch nhau ci g?"

"Nhc con, ct ngha cho my th bao gi cho cng?"

Sau mt thi gian rt di khng c tin tc g thm, trong mt bui tic khc i snh, Malizi
thut li: "H biu bn Anh ly thnh ph no trn Bc gi l itroi. Ri na, my thng
sau, ch li ni ng ch, b ch v khch kha ang hoan h bn tn v "mt ci tu Hp Sng
Cuc gi l Thit hm. H biu n c bn bn khu sng i bc bn chm i tu Anh!"

"i!" Bc Pomi ku ln. "Th th nh chm c tu ca N trong nn Hng Thy!".

Ri mt ngy ch nht nm 1814, Joc "gip" Malizi trong nh bp; na chng n chy bay v
xm n, th khng ra hi, truyn t mt tin mi: "C Malizi bu ni my tt c c bc l
qun Anh nh tan nm nghn lnh Hp Sng Cuc, my l t c in Capitl ln ta
Bch c na"

"Ly Cha, dng th u?" Kitzi ni.

" ci th Oasinhtn ", bc Pompi ni, "Cch y cng xa y".

"Chng no h tip tc git ln nhau, t ln nhau thay v t, git chng ta!" Xer tht ln.

Th ri, cng nm y, vo mt ba tic sau na, Malizi hi h n k: "Tt c bn h trong
kia ang ht ci g ni v dng ci tu Anh bn vo mt ci pho i nhn gn quanh Baltimo,
ni sai, tui l con ch". V Malizi na ni na ht li nhng g ch va nghe c. Ti mun hm
y, c ting ng l l bn ngoi, m ngi ln vi vng m ca lu v ng ngy ra, kinh
ngc: Joc cm mt chic lng g ty di vo mi tc, ang cao chn bc, va i va g que
vo mt qu bu kh, ln ting ht theo bin cch ring ca mnh nhng iu n nghe lm c
t ming Malizi: ", hay! Bn thy khng trong nh ban mai... l nhng vt tri ph... i, c
lp lnh sao pht phi... i, t nc ca nhng ngi t do, qu hng ca nhng ngi dng
cm..."

Mt nm na, nng khiu bt chc ca thng b tr thnh tr tiu khin a thch ca xm n
v mt trong nhng tit mc ca Joc c c ta yu cu nhiu nht l nhi li mex Li.
Ci R Alex Haley
Thot tin, kim tra tht chc chn l ng ch khng c gn u y, ri lim dim mt v nhn
mt, Joc l nh gin d: "Bn nh chng by khng hi cho sch cnh ng bng ny trc
lc mt tri ln th tt tt c, khng a no c pht khu phn m n u!" Ci ngt ngho,
m ngi ln kho vi nhau: "Cc ngi thy ci g d thng b ny cha?..." "Tui th rnh
l cha!"... "N ng l mt ca l!" Joc ch cn quan st bt k ai mt long l c th nhi h
mt cch hi hc cao - k c mt thc khch i snh, mt mc s da trng m sau
ng ch mi n ging o mt bui ngn cho cc n l bn cy ht d. V khi Joc ln u
tin nhn r ng gi Ming b n luyn g chi cho ng ch, chng my chc n bt chc
ging ht dng i c nhc ca ng c. Bt hai con g trong sn, nm tht cht chn chng, Joc
y ti y lui tht nhanh nh th con n da dm con kia, ng thi ng tc lun li i thoi:
" khn nn xu xa, nom my d loi , tau s co li mt my ra!" v con kia khinh mn p
li: "My ch l mt tm lng, khng tau ngom na ming!".

Sng th by sau, theo l thng, mex Li phn pht xut n hng tun cho xm n, Kitzi,
Xer, Malizi v bc Pompi ang nghim chnh ng trc ca lu mnh nhn phn, th xot
mt ci, Joc qunh gc nh rt theo mt con chut, ri hm pht li, sut na m sm vo
ng ch. Mex Li bun ci, gi ging cc cn: "My lm g y ng c chia khu
phn, nhc con?" Bn ngi ln thiu nc b chng khi thng b Joc chn tui u, bnh vai
ra ngay ngn mt cch t tin v nhn thng vo mt ng ch, tuyn b: "Chu lm vic trn
ng ca mex, my l chu ging o, mex!" Sng st, mex Li ni: ", vy th my ging
o nghe no!" Vi nm cp mt dn vo n, Joc li li ng sau mt bc v gio u: "y
l ci ng cha c da trng mex a n y hm n..." ri bt thnh lnh n p cnh tay v
dn ting, d di: "Nu ng l bc Pompi ly ln ca ng ch, th phi tha ng ch! Nu
trng thy c Malizi ly bt ca b ch th phi tha b ch! Bi v cc con u l loi nh tt c
v lm tt vi ng ch, b ch tt ca cc con, nn khi cht, c th tt c cc con s c vo
bp nh tri!"

Mex Li ci gp i ngi ngay c trc khi Joc ni ht - th l, ming lp lnh hai hm
rng trng khe, thng b ct ging ht mt trong nhng ca khc a thch ca c Malizi: "Chnh
con, chnh con, i ly Cha, chnh con y ang cn cu nguyn! Khng phi m con, khng
phi cha con, m l con, i ly Cha, ang cn cu nguyn! Khng phi cha truyn gio, khng
phi thy tr t, m con y, i ly Cha ang cn cu nguyn!"

Khng ai trong m ngi ln tng thy mex Li ci tn th. M mn, y v vai Joc: "Li
con, my mun ging o quanh y lc no cng c!" B ci r ng khu phn li cho h
chia nhau, ng ch quay tr v i snh, vai rung rung, chc chc ngoi li lic nhn Joc ang
ng nhe rng ci sung sng.

My tun sau, ma h y, sau mt chuyn i, mex Li tr v mang theo hai ci lng cng di.
Sai Malizi ra ng gi Joc v, y dn d thng b tht cn thn, lm sao hai chic lng phe
phy qua li ng sau cc v khch y s mi ti d tic vo chiu ch nht sau.

"R lm b lm tch, c ra v ta y l ph h da trng!" Malizi ma mai vy sau khi k li cho
Kitzi nghe nhng li b ch Li dn d thng b phi tm ra k c tht sch s, mc qun o
mi git, h bt v l tm tt ln i snh. Joc rt hi hp phn khi v vai tr mi ca
mnh v v tt c s ch - k c ca ng ch b ch - dn vo n, n ni n phi cht vt
lm mi t ch ni.

Ci R Alex Haley
Khch kha cn ang trong i snh, Malizi ln khi nh bp, chy n xm n, khng
nn ni lu hn na ni nn nng mun thut chuyn li cho m c ta ang hi hp ch.
"Tui ni tt c cc ngi nghe, ci thng nhi tht qu lm!" Ri ch t Joc vy hai ci lng
cng, "vn vo c tay, mnh ci ti ci lui, li iu b hn c ng ch b ch na c! V sau khi
-xe, mex ang rt ru vang th t d vt ngh ra, bn ni: ", li con, ging o chng ta
nghe t no!" Tui xin tuyn b tui tin l thng b c hnh ngh tht! L v vt mt ci n yu cu
ng ch a cho n quyn sch no lm Kinh Thnh v ng ch ly cho n. Ly Cha!
Thng nhi nhy tt ln chic gh chn c hnh thu p nht ca b ch! Chao, n thuyt
gio m sng bng c phng n! Ri chng ch ai yu cu, n bt u ht vng ln. ng lc ,
ti chy ra y". Ch li t v i snh, mc Kitzi, Xer v bc Pompi va lc u, va tm
tm ci, t ho m vn cn ng ng.

Joc thnh cng n mc mi chiu ch nht i chi xe nga vi mex Li v, b ch li ni
vi Malizi l cc khch d tic hm trc, h gp h, bao gi cng hi v Joc. Sau mt thi
gian c ci b ch Li bnh thng vn trm lng, cng ni ln s m thch ca mnh i vi n,
"V Cha bit l b ch bao gi a nh!" - Malizi tht ln. Dn d, b ch Li kim nhng vic
vt cho Joc lm trong hoc quanh i snh, cho n khi n mi mt tui th Kitzi cm thy
c n qu na thi gian, n khng ngoi ng vi bn h na.

V do ba tic no cng phi trong phng n, phe phy ui cng, nghe m ngi da trng
tr chuyn, n bt u lm c nhiu tin hn Malizi mi khi, v ch c phi chy i chy li
gia phng n v nh bp. Lt sau khi cc thc khch ra v, Joc hnh din k li tt c nhng
g n nghe c cho nhng ci tai ngong ngng xm n. H ngc nhin khi bit mt v khch
ni rng "c chng ba nghn nh t do t v khi ch khc nhau hp mt tinh ln
Philaelphi. ng da trng bu cc nh gi mt ngh qut g n tng thng Maixn ni
rng c nh n l ln nh t do u gp phn xy dng t nc ny, cng d gp sc nh
mi cuc chin tranh ca n, mi l Hp Sng Cuc khng phi d n v ngc t xng nu
khng c phn phc lnh ca dn nh". V Joc ni thm: "ng ch bu bt k thng ngu no
cng thy l cn phi tng c bn nh t do ra khi nc!"

Joc thut li trong mt ba tic sau, "cc ngi da trng tc in ln n ni ha ", trong khi
bn tn nhng tin tc gn y v nhng cuc ni lon ln min ty Ini. "Ly Cha, cc c
bc phi nghe h ngi trong k chuyn cc thy th ni l dn nh n l Ty Ini t ma
mng, nh ca, li c nh p, cht u, treo c dng ngi da trng trc l cc ng ch ca
h na c!"

Mt ngy ch nht nm 1818, Joc thut li l "c ci g m khch kha gi l "Hi thc a M"
n ang tm cch ch nhiu tu nh t do n mt ci vng "Libria" chu Phi . Cc ngi da
trng ci giu bn nh t do b phnh l ci t Libria c dng cy tht ln sy r xung tng
lt tng lt d l, mi l nhng cy ru ch vic ct l chy ra tha h ung!" Joc ni: "ng ch,
ring v phn mnh, cam oan rng h c th a nh t do xung tu kh nhanh!".

"Hm!" Xer kht mt ci: "Tau dt khot khng c i n ci chu Phi y dng nh trn cy
d kh c mt l..."

"Ch nghe u ra chuyn ?" Kitzi gay gt hi. "B tui gc chu Phi m dt khot b ch bao
gi trn cy no c!"

Ci R Alex Haley
Bt bnh nhng sng s, Xer p ng: ", tt thy mi ngi nhn ln u nghe ni th!".

"ng c cha", bc Pompi ni, l mt nhn ch. "Ch c tu no thm a nh ch i u, nh
ch no phi nh t do".

"Ny, tui c l th, tui cng ch i!" Xer sng ging, lt l u v nh mt tia b thuc mu h
phch xung lp bi, lc ny ch bc c vi bc Pompi ln Kitzi v c tnh khng thm chc hai
ngi ng ngon khi cuc t hp nh gii tn, ai v lu ngi ny. V phn mnh, Kitzi cng si
mu khng km trc thi d bu ca Xer dnh n c ngi cha thng tu, y phm cch
cng rn ca c cng qu hng chu Phi yu du ca ng.

C va ngc nhin va hi lng pht hin thy c n Joc cng bc v ci iu n cm thy
nh nho bng ngi ng gc Phi ca mnh. Tuy xem v nh ngi ngng khng dm ni, n
vn khng nhn c. Nhng cui cng khi n pht biu, c thy ci chnh l n e t ra bt
knh: "M , t d bc Xer ni ci g khng phi th, phi khng m!"

"ng y", Kitzi nhit lit tn thnh.

Joc ngi im mt lc ri li ni: "M" n ngp ngng, "hay l m c th k thm cht xu v
ng cho con nghe c khng?"

Kitzi cm thy tro ln mt nim hi tic l trong ma ng trc, c cu tit v nhng cu
lc vn bt tn ca Joc trong mt m, n ni c cm n khng c hi thm g v ng
ngoi na. Gi y, c du dng ni: "Hng bao nhiu ln m c moi c xem cn c g v
ng m m cha k cho con v xem chng ch cn g na..." C dng mt lt. "M bit con ch
qun ci g dng m nu con biu th, th m s k li bt k on no".

Joc li im lng mt lc, "M ", n ni, "c mt ln m bu con l m cm thy iu ng lu
tm nht l k cho m nghe cc ci th ca chu Phi..."

"Phi, hnh d ng th, khi ln", Kitzi m chiu ni.

Sau mt lt im lng na, Joc ni: "M , con ang ngh. Ging d m lm my con, v sau
con cng k cho cc con con v ng". Kitzi mm ci, tht in hnh l thng con trai khc
thng ca c: mi mi hai tui u bn n chuyn con ci mai sau.

Do s sng i khng ngng tng ln ca ng ch, b ch i vi Joc, n ngy cng c t do
thoi mi m khng cn s cho php chnh thc ca h. Thi thong c bit vo nhng chiu
ch nht khi h i chi bng xe nga, n t lang thang y , i khi hng ting ng h,
mc nhng ngi ln trong xm n ni chuyn vi nhau, trong khi n t m thm him mi x
xnh ca n in Li. Mt ngy ch nht nh th, n tr v vo lc sp sm ti v ni vi Kitzi
rng n b c bui chiu n thm ng lo trng nom n g chi ca ng ch.

"Con gip ng bt mt con trng to tng b xng, ri sau con my ng c ni chuyn.
M , con thy ng khng k cc d mi ngi ni u. Mi l con cha bao gi thy dng con
g d th! Dng con th m ng bu vun cha nhn, n c quang quc v nhy chm chm
trong chung, tm cch xng vo nhau chi! ng gi cho con nht t c cho bn n n, v
con lm th. ng bu ng nui g cn vt v hn phn ng cc b m nui con!" Kitzi nghe
vy cng hi t i mt cht song c khng phn ng g, c cng vui vui thy con trai ho hng
th v my con g. "ng by cho con cch xoa bp lng, c v chn g cho n chi hay nht!"
Ci R Alex Haley

"Tt hn l con trnh xa ch ra, b !" c d chng. "Con bit ng ch khng cho php ai
ngoi ng gi dnh dng vi l g y!"

"Bc Ming bu bc s xin ng ch cho con n y gip bc cho g n!"

Sng hm sau, trn ng ra ng, Kitzi k cho Xer nghe chuyn phiu lu mi ca Joc.
Xer bc tip, trm ngm ri ch ni: "Ta bit c ch mun ta on s thm cho c na,
nhng d sao ta cng c ni cht xu v Joc". Ch ngng mt lt. "N chng bao gi thnh d
mi ngi gi l nh bnh thng! N bao gi cng i vo ci g mi v khc thng chng no
n cn th ht".

Ci R Alex Haley

Chng 89

"Tha ng ch, cung cch n t d l con nh gia gio v xem ra n kho tay y", bc Ming
ni vy, kt lun s m t ca bc v thng b sng xm n m bc qun khng hi tn.

Khi mex Li lp tc ng cho th thng b, bc Ming rt hi lng - v t nhiu nm, bc
cn mt ngi gip vic - nhng thc ra, khng ly g lm ngc nhin. Bc bit rt r l ng ch
ang lo v ni ngi luyn g ca mnh cao tui, sc khe khng bo m na; nm, su
thng qua bc b nhng cn ho t hi, cng ngy cng hay xy ra. Bc cng bit ng ch
hoi cng tm mt n l tr c trin vng thnh "hun luyn vin" tp s ch cc ch g khc
quanh vng, tt nhin l m ny ch c bng no mun gip y. "Nu ti c thng trai tr no
t ra c cht kh nng", ng ch k vi bc l c ngi bo y vy, "ng nn bit l ch di g
bn n i. Vi lo gi Ming nh ng luyn ngh cho n, ti thy trc l nm, mi nm na,
n li gip ng thng ti!" Nhng c l l do chnh khin mex Li nhanh chng ng - bc
Ming bit th - l ma chi g hng nm ca qun Caxuel chng bao lu na s m mn vi
cuc u "ch cht" v nu c thng b cho g non n, ch cn chng y thi, bc Ming s c
th dnh nhiu th gi hn vo vic rn cp nhng con hai nm va mi trng thnh.

Vo bui sng ngy u tin hc ngh ca Joc, bc Ming dy n cch cho m g con n,
gm my chc con nht trong nhiu chung, mi chung cha nhng con sn sn la tui v
tm vc nh nhau. Thy thng b thc hin nhim v th thch y mt cch kh quan, ng lo
bn n cho "g t" n, la ny gi dn hn, tuy cha y mt nm nhng tm cch chi
nhau t cc chung ba gc ca chng, trong nhng ng dch-dc ca mt hng ro song st
ngn chia. Qua nhng ngy tip theo, bc Ming thc t p Joc chy ngc chy xui, cho g
n ng tm, yn mch lt, v s, than, v mi ngy ba ln thay nc sui trong nhng hp
thic.

Joc khng bao gi tng tng mnh c th cm thy s g - c bit l nhng con trng ni
ang bt u mc ca v pht trin mu lng, chng vnh vnh i i li li, khng bit s l g,
mt long lanh thch thc. Nhng lc khng b bc Ming trc tip gim st, Joc thnh thong
li ci to khi thy my con trng t t nhin ngt u ra ng sau, ct ging c ku nh
ang c ua vi ting ku khn khn ca nhng con lo tng su, by nm; mi con u mang
nhng vt so ca nhiu trn giao tranh qua - m bc Ming gi l "g mi" v bao gi cng
t tay cho n. Joc hnh dung mnh l mt con trng t v bc Ming l mt con thuc loi lo
tng.

t nht mi ngy mt ln, khi mex Li phi nga xui theo con ng ct vo khu luyn g,
Joc c ht sc ln n, v n mau chng cm thy ng ch i vi n lnh nht i bit my.
Joc nghe thy c Malizi bo l ng ch thm ch khng cho php c b ch n ch nui g
ca mnh, nhng b ta cam oan rng l vic b k nht. ng ch v bc Ming thng i
quanh kim tra cc chung g, bao gi bc Ming cng gi ng c ly tt li sau mt bc
gn nghe thy v tr li mi iu ng ch ni gia nhng ting quang quc ca by g mi
hong s. Joc nhn thy ng ch ni nng gn nh thn i vi bc Ming, tri ngc hn vi
cung cch cc cn v lnh lng ca ng ta i vi bc Pompi, c Xer v m n, vn ch l m
Ci R Alex Haley
lao cng lm ng. Thi thong, khi cuc i tua kim tra a h ti kh gn ch Joc ang lm,
n thng nghe hng c nhng iu h ni: "Ming ny, ti nh ma ny a ba mi con
ra chi, cho nn ta phi mang t bi th v nhp chung khong su mi con hay hn na",
mt hm ng ch ni vy.

"Vng, mex. n lc ta chn lc th phi c hn bn chc con c luyn tt".

Mi ngy, u Joc li nch thm nhng cu hi, nhng n cm thy tt nht l ng nn hi
bc Ming ci g n khng c phn s phi bit. Bc Ming t c mt im trong cm tnh
ca thng b do ch bc c th gi mm gi ming khng ba hoa, v nhng ngi chi g chi
khn ngoan thng gi kn nhiu b quyt. ng thi, i mt nh, nhanh nhn, lc xch lc
xo ca bc khng b st mt chi tit no trong cch Joc thc hin cng vic ca mnh. Bc
dng ra lnh rt ngn gn, ri mau l i khi th xem thng b c th nm v nh nhng
li cn dn nhanh v tt n mc no; bc Ming hi lng thy phn ln cc cng vic ch cn
phi bo Joc c mt ln.

Sau mt thi gian, bc Ming ni vi mex Li l bc ng tnh vi s chm nom v ch ca
Joc i vi by g - nhng bc thn trng d dt: "Ch t trong chng mc tui c th "bt biu"
trong qung thi gian ngn ny, tha ng ch".

Bc Ming hon ton khng ng n cu tr li ca mex Li: "Ti ngh l lo cn thng b
y sut. Lu ca lo khng to, nn lo hy cng n dng mt ci ln u n lun
gn k lo". Bc Ming tht kinh trc ci trin vng c mt k no t nhin xm nhp
hon ton ni ring t m ch c bc v by g chia s vi nhau trong hn hai mi nm tri,
song bc khng cng khai ni ln kin bt ng no.

Sau khi ng ch i khi, bc ni vi Joc bng mt ging cu bn: "ng ch biu tau cn my
y sut. Tau chc ng bit ci g tau khng bit".

"D", Joc ni, c gi v mt tnh b. "Dng m chu s u, bc Ming?".

"Ta s dng cho my mt ci ln".

D rt khoi by g chi v bc Ming, Joc bit nh vy c ngha l chm dt thi k th v ca
n i snh phe phy lng cng v ging o mua vui cho ng ch, b ch cng khch kha.
Ngay c b ch Li cng mi bt u t ra a n. V n ngh n nhng thc ngon lnh m n
s khng cn c c Malizi cho n trong bp na. Nhng ci phn gay go nht trong chuyn
ri b xm n, l vic bo tin ny cho m n.

Kitzi ang ngm i bn chn mt r ri trong mt chu nc nng th Joc bc vo, mt u m
khc thng: "M, c ci con phi ni my m".

"Ch, tau cht pht c ngy, mt r ra th ny, ch mun nghe g thm v g qu u, ni
my bit th!"

", khng hn ng l th". N ht mt hi tht su. "M, ng ch bu con my bc Ming dng
mt ci ln v chuyn con xung y".

Kitzi chm dy, lm bn t nc ra khi chu, tng chng nh sp nhy b vo Joc: "Chuyn
my lm g? My c y, ch trc nay vn , th c vic g?".

Ci R Alex Haley

"Khng phi vic ca con, m ! y l ng ch!" N bc li, n khi cn thnh n trn mt
m, ging r ln: "Con khng mun ri m u!"

"My cha nhn chuyn i u! Tau cuc l ti ci lo nh gi Ming xui ng ch th!".

"Khng phi, bc khng xui u, m! L v con dm chc bc cng khng thch th! Bc
khng thch c ai quanh bc sut. Bc bu con bc th mt mnh". Joc c sao c th ngh
ra iu g ni cho m yn tm. "V d ng ch ang tt my con, m . ng i x bc
Ming my con t t, khng d my dng ngi lm ng..." Qu mun, n nut c mt ci,
cht nh ra m mnh cng l ngi lm ng. C tm ly Joc lc ly lc nh m gi, mt
rm r v ghen tc v cay ng, ming rt ln: "ng ch thit g my. ng c th l cha my,
dng m ng ch thit g ngoi l g".

C cng sng st gn bng n v nhng g c va ni.

"ng th! V my bit th cng tt thi v my ang tng ng cho my n hu d vy! ng
ch ch mun mi iu l my gip ci lo nh in r chm nom l g m ng tng sp lm
giu cho ng !"

Joc ng lng ngi.

C vung c hai nm m nn Joc thm thp: "Th my cn lng vng quanh y lm g?".
Quay ngi li, c v ly my th qun o t i ca n, nm v pha n. "Ct! xo ra khi ci lu
ny!"

Joc ng nh b ru b. Cm thy nc mt dng ln v sp tro ra, Kitzi chy khi lu v
lao v pha lu Malizi.

Nc mt Joc chy tng git trn mt. Sau mt lc, khng bit nn lm g khc n nht m
qun o t i ca mnh vo mt ci ti v tht thu quay li con ng i xui v khu g chi. N
ng cnh mt chung g t ly ci ti k lm gi.

Trc lc rng ng, bc Ming quen dy sm thy n ng v on c chuyn g xy
ra. Sut ngy hm , bc i trch khi l thng, t ra du dng vi thng b trong khi n lng
l thui thi lm nhim v.

Trong hai ngy dng ci ln nh, bc Ming bt u ni vi n nh th by gi bc mi thc s
nhn ra s c mt ca Joc vy. "Nh , cuc i ny ri phi l dng con g ny cho n khi
n d gia nh my vy", mt bui sng, bc ni p mt ci - l iu trc nht bc mun in
su vo tm tr n.

Nhng Joc khng tr li. N khng th ngh n ci g khc ngoi iu m n ni vi n.
ng ch n li l b n. B n l ng ch n. N khng th chn li no trong hai ng x y.

Khi thy thng b vn khng ni g, Ming li ln ting. "Tau bit dng nh ng kia ngh rng
tau k cc"... Bc ngp ngng, "Tau l tau c th"... Ri bc im.

Joc hiu ra l bc Ming ch i n tr li. Nhng n khng th tha nhn rng ch xc l
nhng iu n nghe c v ng lo. Cho nn n hi ci cu nm trong c n t hm
u tin n thm: "Bc Ming, sao dng con g ny li khng d mi con khc!".

Ci R Alex Haley
"My ni v dng con g thun, ch bit n", bc Ming ni, v khinh b. "Dng con y gn
t d tr v rng r m ng ch biu l ngy xa bn n y. Tht th, tau tin nu qung mt
con g ny vo rng, n s ch nh nhau ot ly dng con mi v git bt k con trng no
khc, y d th n cha bao gi ra khi rng vy".

Joc c nhng cu hi khc n tch ly sn nu ra, song n kh c dp m ming mt khi
bc Mingo ang cu chuyn. Bt c con g chi nhp no cha n giai on trai t m
gy u phi b ngoo c ngay, bc ni, bi v gy sm qu l mt du hiu chc chn v s
hn nht sau ny. "Dng con g ni tht ra khi trng mang trong mu cht chi ca cha
ng. ng ch biu ngy xa mt ngi my by g chi ca mnh cng d mt ngi my l
ch ca mnh bi gi. Dng m dng con g ny mang trong mnh nhu cht u hn l ch,
hay b tt, hay gu, hay i ngi ln ng ta! ng ch biu n c vua v tng thng cng chi
g chi, v y l th thao ln nht!"

Bc Ming thy Joc m m nhn nhng so nh, ti nht nhng nht trn ln da en
ca bn tay, c tay, cnh tay bc. i v lu, lt sau bc tr li vi mt i ca thp cong cong,
u nhn nh mi kim. "Khi no my bt u x g, tay my ri cng d tay tau thi, tr phi
my ht sc cn thn", bc Ming ni v Joc hi hp ngh rng hnh nh ng lo suy tnh n
chuyn mt ngy kia c th n lp ca cho g chi ca ng ch.

Tuy nhin, sut nhng tun sau, c nhng khong thi gian di bc Ming chng chuyn tr g
my, v hng bao nm, bc khng ni vi ai ngoi ng ch v l g chi. Nhng ri cng
quen vi s c mt ca Joc bn mnh - v ngh v thng b nh ngi gip vic ca mnh -
bc cng hay ph v yn lng ca mnh bo ban n - hu nh bao gi cng t ngt - v mt
iu g m bc cm thy c th gip Joc hiu c rng ch c nhng con g chi c nui
dy vo n np v hun luyn tuyt vi nht mi c th trm trn trm thng v kim tin v
cho mex Li c.

"ng ch ch s ai trong sn chi", mt m, bc Ming bo n. "Tht t, ng thch u my
cc ng ch giu s c th nui dng by hng nghn con g c th chn ra hng trm con
hay nht em chi mi nm. My thy chng ta ch c by to, dng ng ch vun thng dng
tay giu i ln. Dng tay ny khng thch l v ng xut thn l cnh-c ngho ri ngoi ln gii
thng lu. C m, c kha kh g tht hay, my l kha kh may mn, ng ch c th pht ln
giu x d h"... bc Ming lit mt nhn Joc. "My nghe thy tau khng, nh? i ngi khng
hiu l c th kim c bao du tn trong chi g. Tau bit chc mt iu l nu ai cho tau
chn mt cnh ng bng hoc thuc l trm so hay mt con g chi tht hay, th bao gi tau
cng ly con g. C ng ch cng th. Bi vy nn ng mi khng b tin mua hng l t ln
hoc lm ch by ln nh".

n nm Joc mi bn tui, n m u nhng ngy ngh ch nht bng vic thm ving gia
nh xm n ca mnh m n cm thy bao gm c cc c bc Malizi, Xer v Pompi ti mc
khng km m n. Ngay c sau ngn ny thi gian, n vn phi ni cho m yn tm rng
n khng h gin v ci cch m ni cho n bit ai l b n. Nhng n vn ngh nhiu v b
n, tuy khng bao gi bn chuyn vi ai, nht l ng ch. Mi ngi xm n, gi y, r
rng l u n v cng v mi ca n, mc du vn c lm nh khng phi th.

"Trc tau qun t ct cho ci t d ca my, bi gi tau m bt c my lm b lm tch, tau
vun xo my ngay c trong giy pht!". Mt sng ch nht, Xer tht ln, gi b d tn mt
Ci R Alex Haley
cch y thng mn.

Joc nhe rng ci: "Khng u c Xer , chu ch lm b lm tch g st".

Nhng tt c bn h u mi mn v t m mun bit nhng iu b mt xy ra di khu cm,
ni n vi by g chi. Joc ch k cho h nghe nhng iu c tnh cht thng l. N bo l
n thy g chi git cht mt con chut ln, ui mt con mo chy mt, thm ch tn cng
c mt con co. Nhng, theo n k, g mi chi c khi cn hung hn trng v thi thong cng
gy nh trng. N ni ng ch rt cnh gic vi bn xm nhp v ngay n trng ca ging g
qun qun, nu nh cp c, cng cao gi ra tr, cha ni g n bn thn nhng con g m
bn k trm c th d dng mang sang bang khc bn, hoc thm ch em chi kim li cho
bn thn chng. Khi Joc ni bc Ming k l mex Jut, mt tay i ph chi g chi, tr
ti ba nghn la mt con g, c Malizi ku tri ln: "Ly Cha, mua ba, bn nh khng t
bng mt con g !"

Sau khi ni chuyn th ca vi h, c khong u gi chiu ch nht, Joc li bt u bn chn,
ro rc. V thong chc, n li hi h tr xui con ng ct v vi l g ca n. Chm bc li
khi i qua nhng chung nm dc theo ng, n bt m c xanh non mn mn, nm vo
mi chung mt nm v i khi ng li mt lt, thch th nghe nhng ting "cc, cc" tha
mn ca nhng con trng t ang nghin ngu nut. Bn ny gi c khong mt nm, ang
ti lng, cnh y , ng , mt rc la v bc vo giai on t ngt gy oang ln v cay
c hc hc tm cch nhau. "Ta lm sao rn bn n a ra bi th, bt u p mi, cng
mau cng tt", cch y khng lu bc Ming bo th.

Joc bit iu s xy ra vo lc bn trng th bi mc trng thnh c a vo bi
dng v hun luyn chun b cho ma chi ti.

Sau khi thm th bn g t, Joc thng dng cn phn cn li ca bui chiu tha thn
xung qu pha cui ng, vo m rng thng, ni c nhng bi th. Thi thong n nhn thy
mt con trng trng thnh cai qun mt by mi mt cch hon ton t do phng tng. N
bit y c v khi c, ht, chu chu, co co v cc cn trng khc cng vi nhng si nh,
tt cho b diu ca chng v nc ngt, trong mt di do, mun bao nhiu cng c, t nhiu
ngun sui t nhin trong rng.

Mt bui sng rt run ngi u thng mi mt, khi mex Li i xe la ti, bc Ming v Joc
ang i cng vi nhng con g t gy m ti, ch che m, c tp trung vo nhng r
my y kn. Sau khi cht ln xe, Joc gip bc Ming bt con g mi gi mnh y so, ming
quang quc m bc cng nht.

"N y ht nh lo, Ming ", mex Li ci ni. "N lm ht phn s chin u v nui dy
trong thi trai tr ri. Gi chng cn thch hp vi vic g khc ngoi n v gy!".

Nhn rng ci, bc Ming ni: "Tui bi gi h d cng ch gy g na, ng ch ".

Bi l Joc knh n bc Ming cng ngang mc n s ng ch, nn n vui sng thy c hai
mt tm th h hi him c nh vy. Ri b ba tro trn xe la, bc Ming m con g mi ngi
cnh ng ch, cn Joc lc l cui xe, ng sau nhng r g.

Cui cng mex Li dng xe mt qung su trong rng thng. ng ta v bc Ming nghing
Ci R Alex Haley
ngh u, thn trng lng nghe. Ri bc Ming ni kh: "Tui nghe thy bn n ng sau kia!"
Bng bc t ngt phng m, thi mnh vo u con g mi gi v n vi gy tht lc.

My giy sau, t lm cy, vng ln mt lot ting gy to, v con mi gi li gy tip, lng c
dng ln. Ri Joc sn da g khp ngi khi thy con chi tuyt p t ven rng nhy b ra.
Nhng m lng ng nh nhiu mu ging cao trn thn hnh chc nch ca n; lng ui bng
mt cong ln. Mt by chng chn con mi hi h chy ti s hi, va bi va cc tc, trong
khi con trng th bi p cnh hng dng v gy mt ting ting sm st, u ng nguy nhn
quanh tm k t nhp.

Mex Li ni nh: "Ming, cho n thy con lo tng i!" Bc Ming gi cao con lo tng v
con g th bi h nh bt tung ln khng lao thng vo con mi gi. mex Li chuyn ng
mau l, tm ly con g th bi gia ng bay, kho lo trnh nhng ci ca t nhin, di d di
m Joc thong thy khi ng ch n n vo mt chic gi v y np li.

"Ging mt ln lm g y, nh? Th mt con t ra!" bc Ming qut, nh th trc y, Joc
tng lm vic . N lng ngng m ci r gn nht v con g t c th bnh bch bay
khi chic xe la, nhy xung t. Ngp ngng mt thong, n p cnh, gy tht to, bung mt
cnh xung v ly iu b cng quo diu quanh mt con mi. Ri con trng mi ca bi bt
u la tt c con mi khc tr vo rng thng.

Hai mi tm con hai tui n trng thnh c thay th bng nhng con t mt nm,
khi chic xe la tr v ng trc khi xm ti. Sau khi lp li mi ng tc, bt thm ba mi hai
con na ngy hm sau, Joc c cm tng nh lm cng vic rt g bi th v sut i.
Gi y, n bn bu cho su mi con n, ung. N thy l khi khng n th chng gy v tc ti
m vo cnh chung - nhng chung ny c quy sao cho chng khi nhn thy nhau, iu c
th gy thng tch cho mt s con trong cn hng tit mun giao tranh. Joc ngy ngt ngm
nhng con chim cung di v uy nghim, hung d m tuyt p . Chng l hin thn ca tt
c nhng g bc Ming ni vi n v huyt thng dng cm lu i, vi c ng nt ngoi
hnh ln bn nng, khin chng sn sng t chin vi bt c con g chi no khc vo bt c lc
no, bt c u.

ng ch tin rng cn phi luyn gp i s g ng d nh mang ra thi u trong ma chi.
"Mt s con dt khot khng hng ho ln, khng n, khng lm d dng con khc", bc Ming
ct ngha cho Joc, "dng con ta s loi ra". mex Li bt u n sm hn do trc lm
vic vi bc Ming, mi ngy b nhiu gi ra nghin cu tng con mt trong s su mi g .
Nghe lm c nhng mu i thoi gia hai ngi, Joc suy ngh ra rng h s loi nhng con
c tt trn u hoc trn mnh, hoc gi m, c, cnh, chn hay hnh dng chung xt thy cha
c hon ho. Nhng ci li t hi nht trong tt c l t ra cha hiu chin.

Mt hm, ng ch t i snh ti vi mt ci hp bng cc-tng. Joc quan st bc Ming ong
ra hng b bt m v bt yn mch, trn ln vi b, mt chai bia, lng trng ca mi hai qu
trng g mi chi, mt t me chua, dy thng xun v t ti cam tho thnh mt th bt bnh.
Bt ny c nn thnh nhng bnh trn mng, em nng gin trong mt ci l nh bng t.
"Bnh ny em li sc khe cho bn n", bc Ming ni, ch bo cho Joc b bnh thnh
nhng ming nh, hng ngy cho mi con n ba nm v cho t ct vo cc cng nc mi khi
y li.

Ci R Alex Haley
"Ta mun lo rn cho chng ch cn thun bp tht v xng, Ming ! Ta mun trong c ci
sn g ny khng c ly mt li leo m no!" Joc nghe thy ng ch ra lnh. "Bn n sp sa
phi chy n rng ui, ng ch !" Bt u t hm sau, Joc phi chy ti chy lui, kp cht
vo nch mt trong nhng con mi gi ca bc Ming khi n b nhng con ang luyn thay
nhau ui rit. Theo li ch bo ca bc Ming thnh thong Joc li cho con ui rt tip
cn kh st chm ti quai m v song phi vo con mi ang gin d ku qung quc.

Lc y, bc Ming lin bt ly con tn cng cn ang th rc, l lng cho n nghin ngu m
mt cc b khng mui to bng qu c ch, trn vi c v nt. Ri bc t con g thm mt
ln cht rm mm di y mt ci gi su, cht thm rm ln mnh n cho ti ming gi v
y np li. "Bi gi, n sp sa ra m hi tt di ", bc gii thch. Sau khi cho con cui cng
tp xong. Joc bt u b nhng con m hi ra khi gi. Trc khi Joc tr chng v
chung, bc Ming ly li lim u v mt tng con, ng thi ct ngha cho n: "Lm th
cho bn n quen i, ng d v sau tau phi ht dng cc mu khi m bn n gip bn n
vun th c khi b thng nng trong cuc chi".

n cui mt tun l, bn tay v cnh tay trn ca Joc b xc nhiu vt ca sc, n ni bc
Ming phi cu nhu: "Ngi ta sp nhm my l mt tay chi g mt, my khng phng g
c!" Tr bui sng Nen, v thm xm n qua loa, Joc gn nh khng nhn thy ma ngh tri
qua. Gi y, gn n lc m mn ma chi g, nhng bn nng xung st ca by g dng ti
st cung n ni chng gy v lng ln m vo bt k ci g, v cnh phnh phch. Joc
ngh sao m n hay nghe thy m, cc c Malizi, Xer v bc Pompi than vn v s phn ca
h, m khng ng mt cuc sng bit my ho hng ang tn ti ch cch mt qung i do
ngn, ngay cui ng.

Hai ngy sau Tt dng lch, Joc ln lt tm tng con g chi, trong khi mex Li v bc
Ming xn tt lng u, ct ngn lng c, cnh v mng ca tng con, ri sa lng ui thnh
hnh nhng chic qut ngn, cong cong. Joc thy kh m tin c l vic xn ta li tn ln
bit bao nhng thn hnh thon, chc nch, nhng ci c nh mnh rn v nhng ci u to vi
m khe v mt long lanh ca by g. Mt s con m thp cng c sa sang. Cui cng cc
ca t nhin c co mt v sch.

Sng tinh m, bc Ming v Joc ang dn mi hai con g c tuyn vng cui cng vo
nhng lng lu ng hnh vung an bng nan g h o. Bc Ming cho mi con n mt thi
b trn vi ng bnh nu nghin thnh bt, c bng qu c ch, ri mex Li nh xe ch
n, mang theo mt thng to . Sau khi Joc v bc Ming cht mi hai lng g ln xe, bc
Ming tro ln ngi cnh ng ch v xe bt u chuyn bnh.

Lic nhn li ng sau, bc Ming lu bu: "My i hay khng?" Nhy thon thot theo sau h,
Joc vi ti ca sau xe, tt ln v chui vo. Trc , khng ai bo n i! Sau khi ly li hi, n
thu mnh trong mt t th ngi xm. Ting xe ct kt ha ln trong tai n vi ting gy, ting
cc cc v ting m ca l g. N cm thy su sc bit n v knh trng bc Ming cng mex
Li. V n li ngh - bao gi cng vi nim bi ri v ngc nhin - n ci iu m n ni:
ng ch l b n, hoc b n l ng ch, ng no cng vy.

Dc ng, Joc bt u thy pha trc, hoc nh ra t nhng ng nhnh, nhiu xe ch,
xe b, xe thu nh khc, cng nh nhng ngi ci nga, nhng cch-c ngho i b mang
nhng tay ni phng to m Joc bit l trong, c nhng ch g chi c lt rm lm nm.
Ci R Alex Haley
N t hi: khng bit trc kia mex Li c bc vo v trng u g nh th ny chng, vi
con g u tin m ngi ta ni l ng trng gii vi mt v x s. Joc thy phn ln cc xe
u ch mt hoc nhiu ngi da trng cng vi n l, v xe no cng ch mt vi chung g.
N nh li li bc Ming: "Dn chi g chi bt k thi gian hay ng s xa xi, khi sp din ra
mt cuc thi u ln", Joc t hi liu mt s trong m cch-c chn t kia, mt ngy no ,
c th thnh ch nhn mt trang tri v mt i snh nh ng ch khng.

Sau khong hai gi, Joc bt u nghe thy long thong ng xa mt ci g vn ch c th l
ting gy vng vng ca nhiu con g chi. Ci hp xng k l y c to dn ln khi chic xe
n gn mt khu rng thng rm rp ton cy cao. N ngi thy mi thm ca tht nng c
con; ri xe ca h ln vo gia m nhng xe khc ang xoay s tm ch u. Khp xung
quanh, nga, la buc cc kht mi, gim chn, ngot ui v nhiu ngi ang tr chuyn.

"Tom Li!"

ng ch va mi ng dy trong xe, nhn nhn u gi cho khi t chn. Joc thy l ting gi
pht ra t m cch-c ng gn ang truyn nhau mt chai ru, v mng rn thy ng
ch mnh nhn ra ngay. Tay vy nhng ngi kia, mex Li nhy xung t v long ci
nhp vo m ng. Hng trm ngi da trng - t nhng thng b tm cht ng qun b n
nhng ng gi nhn nheo - ang xoay quanh hp thnh tng tp tr chuyn. a mt nhn
quanh, Joc thy hu ht cnh n l u li trong xe, chng nh ang chm sc l g b nht
trong lng, cn hng trm con g th ta h ang ph din mt cuc thi gy vy. Joc thy c
nhng ging xp di nhiu c xe gn v on l cc ch xe rt xa nn phi ng li
m ti y. N ngi thy mi thm hc ca ru ng.

"ng c ngi h hc mm ra y na, nh! Ta cn phi xoa bp cho g ch!" bc Ming ni,
lc ny mi lch c ch u xe. C ht sc dp ni kch ng kh tng tng ni, Joc bt
u m nhng chic lng lu ng v ln lt trao l g lng ln m ti bi, ht con ny n
con khc, vo i bn tay en st so ca bc Ming v i tay lin xoa bp chn, cnh cho
tng con mt. n ly con cui cng, bc Ming ni: "My b na t qu to cho ngon lnh. y
l thc n cui cng tt nht cho bn g ny bc vo giao u". Ri lung mt ca ng lo bt
gp ci nhn trn trn, n ca thng b dn vo m ng v bc Ming nh li tm trng
mnh trong ln d hi chi g u tin, cch y qu lu, n ni bc khng bun ngh ti na.
"Xo!" bc qut, "ra khi y m chy quanh mt to nu my mun th, dng m phi v trc
khi bt u, nghe cha?"

Khi ting "Vng!" ca n n tai bc Ming th Joc vt qua thnh xe v bin mt ri. Lun
lch gia m ng chen vai thch cnh, chn ch, chn anh, n xng bn ny sc bn kia,
thm qu thng nng nnh di i chn trn. N i qua hng t lng cha nhng con g ku
nhng x by ra mt lot k diu cc mu lng t trng nh tuyt n en nh than vi
nhng ha sc trung gian khng xit t.

Joc ng sng li khi trng thy ci y. l mt khong rng hnh trn, ln su xung
hn su mi phn, thnh c lt m v nn t st nn ri ct c in du mt vng trn nh
chnh gia trung tm v hai ng thng tp cch u hai cnh. Bi chi g! Ngc nhn ln, n
thy nhng ngi hm h tm ch ngi trn mt m t dc t nhin ng sau bi, mt s ng
trong chuyn tay nhau nhng chai ru. Th ri n git ny mnh thy mt vin chc mt
h oang oang ngay bn tai: "Qu ngi, ta bt u cuc u g!"

Ci R Alex Haley

Joc lao tht nhanh tr v nh mt con th rng, ti ch xe u trc mex Li c mt khonh
khc. Ri ng nh va lic nhn nhng con g trong lng. ng trn gh ngi pha trc xe,
Joc c th nhn vt qua u mi ngi ti bi chi. , bn ngi ang xm xt chuyn tr,
trong khi hai ngi khc i v pha h, mi g m mt con g chi. Bt thnh lnh, nhng ting
xn xao vang ln gia m khn gi: "Mi bc, con mu !"... "Chi!" "Hai mi "n", con
xanh"... "Nm na!"... "Cn!"... Nhng ting c mi lc mt to v mt nhiu trong khi Joc
trng thy hai con g c cn, ri sau , c ch chng lp nhng ci m Joc bit chc l
nhng mu thp nhn nh mi kim. N vt nh l bc Ming c ln bo n rng ngi ta
him khi chu cho g u nu mt con nng hoc nh hn con kia d ch na lng.

"Cho hai con chm m vo nhau!" mt ngi ven bi u h. Ri anh ta cng hai ngi khc
mau l ngi ra ngoi vnh, trong khi cc ch g ngi xm trong vng trn, gh hai con vo
nhau vi khong cch chng trao i vi nht m ngn.

"Chun b!" Li li hai vch xut pht i din nhau, hai ch g cho g t chn xung t, con
n rn mnh nhm ti con kia.

"Th g!

Nhanh nh chp nhong, i g chi m b vo nhau mnh n ni mi con u bt li ng
sau, nhng ch trong mt giy, chng hi li ngay, nhy ln khng, vung vy nhng cp gi lp
mng st. Bung mnh xung sn u, chng li bay ln ngay lp tc, quyn vo nhau thnh
mt xoy lc lng v.

"Con b thng ri!" c ngi go ln v Joc nn th theo di mi tay ch chp ly g ca
mnh khi n u xung, xem xt rt nhanh ri li t n vo vch xut pht. Con g b
thng loay hoay th no m li nhy cao hn ch th v bt thnh lnh mt trong hai chn
song phi ca n cm mt mng thp vo c con g xanh. Con ny ri xung, i cnh chp
chi co git, giy cht. Gia lon x nhng ting h phn khi v nhng ting chi th cc cn,
Joc nghe thy ngi trng ti ln ging thng bo: "G ca ng Grxn thng - mt pht mi
giy trong t th th hai".

Joc th hn hn. N thy trn u tip theo kt thc cn nhanh hn, mt tay ch g cu knh
qung ci xc m mu ca con vt thua trn ca mnh sang bn cnh nh mt tm gi. "G
cht th ch l mt m lng ri", bc Ming ng ngay sau lng Joc ni vy. Trn th su th
by g va kt thc th mt vin chc h: "ng Li!..."

ng ch hi h i khi xe, tay m mt con g, Joc nh l mnh tng cho con ny n, luyn
cho n, m n trong tay: n cm thy ngy ngt v t ho. Ri ng ch v i phng n bn
bi chi, cn g v lp ca thp gia nhng ting nh c n o.

Sau lnh "th g!", hai con m sm vo nhau; chng nhy ln khng ri h xung sn u, m
in cung nh d, ng tc gi, un nhng ci c mnh rn, c tm bt k mt s h no ca
nhau. Mt ln na bt ln cao, chng nh nhau bng cnh - ri ri xung c hai, con ca mex
Li quay lng lc, r rng b trng ca thp! Nhng ch my giy sau, trong t qun tho trn
khng tip theo, g ca ng ch nh t thng ch th bng ca thp ca mnh.

Mex Li v ly g ca mnh b thc ln - n vn ang ct ting gy c thng - v chy v xe.
Joc ch nghe long thong: "G ca ng Li thng!..." trong khi bc Ming nm ly con g
Ci R Alex Haley
ang chy mu, hu ngn tay khp mnh n, tm ra vt rch su lng ngc. Bm mi vo ch
, bc Ming hp m li, ht mnh lp mu ng cc. Bt thnh lnh di n xung trc u
gi Joc, bc Ming qut: "i vo n! i thng vo y!" Nh b st nh, Joc ngy ngi,
ha hc ming: "i! Gi cho n khi dm trng!" Lng ngng, Joc lm theo, tia nc tiu
phun mnh vo con g b thng, bn vao ca tay bac Ming. Ri bac Ming nhe nhang u no
gia lp rm trong mt chic gio su. "Tin chc la ta cu c no ri, ng chu a! ng cho con
nao choi tip?" Mex Li chi vao mt chic lng. "Bt con ga nay ra, nho!". Jooc vi va chp
hanh, suyt te nhao, va mex Li hi ha tr lai phia am ng ang ho reo trong khi ke chin
thng mt trn khac c thng bao. Loang thoang chim di ting gay khan khan cua hang
trm con ga, ting ngi xng nhng khoan anh ca mi, Jooc nghe thy con ga bi thng cuc
cuc yu t trong gio. No va bun, va hoan hi, va s hai, cha bao gi no trai mt ni khich
ng nh th. Va bui sang mat lanh y, mt tay choi ga mi a ra i.

Ci R Alex Haley

Chng 90

"Th nhin no c ly dang i cho oai v hn bon ga trng kia!" Kitzi tht ln vi Malizi, Xer va
bac Pompi, Jooc sai bc trn con ng ti cung ho tiu dao bui sang chu nht.

"Hm!" Xer lm Kitzi. "Thi im i c, bon tui cung vinh quang vi no d c y!"

Trong khi Jooc tip tuc i ti, vn con ngoai tm tai nghe, Malizi k cho nhng ngi kia nghe
la mi chiu hm trc thi, chi a nghe hong thy mex Li nga nga say tuyn b vi mt s
tay chi ga c mi n n tic rng ng ta co mt thng nho mi bn nm tp s a to ra co
"thin bm" n thi se tr thanh "ngang hang vi bt ky tay luyn ga nao, da trng hay da
en, trong qun Caxuel"

"ng chu biu lao gia nho Ming noi thng nho nay qua la sng va th hit cht ga! Theo li ng
chu, lao Ming th khng co bia, mt bui ti mun, lao ang i quanh man di i thi trng thy
Jooc ngi lom khom trn mt gc cy, nom n ng. Ming k la lao ron ren n ng sau tht
t t, hoa ra Jooc ang ngi noi chuyn vi my con ga mai ang p trng, noi sai, lao chi la
con cho. Lao th la thng nho ang ni vi bon ga mai v cac trn thng sau nay cua lu ga con
sp n".

"Lay Chua!" Kitzi noi, i mt m trong hinh anh a con trai ang tin lai gn. Sau khi m
hn am phu n va bt tay bac Pompi nh l thng, Jooc cung vi tt ca ngi xung nhng
chic gh u c mau chong mang ra t cac lu. Trc ht, ho k cho Jooc nghe nhng tin
mi nht v dn da trng ma Malizi a nghe lom c trong tun. Ln nay, s tin tc it oi lm
c la: nghe n ngay cang co nhiu ngi da trng noi nng la hoc t bn kia b nc ln
c tau ch ti min Bc tng cng thm cho s ngi ang chin u gianh ly nhng cng
vic trc y do nhng ngi da en t do nm gi va li ban tan v chuyn a ngi da en
xung tau ch v chu Phi cung ngay mt tng thm. Ho noi ua Jooc la c sng bit lp nh
no vi cai lao gia ky cuc y, thi ng hong bit gi v nhng chuyn o hoc v nhng s vic
khac ang din ra phn con lai cua th gii "tr phi co i ba con ga nao o k cho may
nghe" - va Jooc ca ci ng y.

Nhng cuc ving thm hang tun o khng nhng mang lai cho Jooc nim vui thich c gp
me va nhng ngi kia ma con khin no thoat c vai ba cac mon nu nng cua bac Ming
vn hp vi ga hn vi ngi. Malizi va Kitzi th nao cung lam it nht hai, ba ia thc n a
thich cua Jooc.

Khi cu chuyn bt u u oai - thng thng la vao khoang tra - ho bit la cu cu a bn chn
mun v, va sau khi ho bt no ha se cu nguyn thng xuyn, sau mt tua m hn, bt tay
na, Jooc hi ha i xui con ng, xach gio thc n v cung anh chen vi bac Ming.

Mua he, Jooc thng hay qua nt phn con lai cua chiu chu nht mt bai co chn gia suc, tai
o bac Ming co th trng thy no nhay tung tng bt cao cao lam mon cao lng my vi cho
am ga con va ga t nht trong chung. Nhng by gi la u ng, am ga hai tui va mi
c rut v t bai tha tp luyn, va Jooc ang c tim cach vt vat mt trong s my con ga
ma bac Ming va ng chu cam thy co le qua hoang dai va s ngi, kho b tip thu tt vic ren
Ci R Alex Haley
cp va co trin vong bi loai coi nh bo. Bac Ming cam mn va thich thu theo doi Jooc
cng bach kim ch con ga t giay giua, ku quang quac va m lung tung, ng thi ngot ngao
d no, thi nhe vao u, vao c no, co mt minh vao m lng bong by, xoa bop minh may,
chn, canh no - cho n khi no thc s n inh.

Bac Ming cu cho Jooc may mn, song bac hy vong no nh nhng iu bac bao ban no v vic
da mt cach cu may vao mt con ga khng ang tin cy. Vic nui day va phat trin mt con
ga choi hay co th la mt s u t ca i va co th mt sach sanh sanh trong mt nc c theo
cam tinh. Dt khoat, anh khng th anh liu cho mt con ga xut trn nu cha sa c vinh
vin moi nhc im co th phat hin c. Va n nay, Jooc a at c n ch hoan toan
binh tinh vn ngoeo c mt con ga choi, nu thy hong kiu. No a i n ch hoan toan ng
quan im vi ng chu va bac Ming rng nhng con ga choi duy nht ang gia la nhng con
ma do ren luyn trit cng vi ban nng hiu chin va dung cam, tha cht guc trn bai choi,
ch khng chiu bo cuc u.

Jooc rt thich khi ga cua ng chu git c i phng nhanh chong ma khng bi thng, i
khi chi trong vong ba, bn mi giy, nhng trong thm tm - tuy no t chng bao gi he ra
iu nay vi bac Ming hoc mex Li - khng gi co th sanh vi ni xuc ng rn rang khi
xem mt con ga minh a gop phn nui day t luc be ti, choi chi cht vi mt con khac cung c
kin tng, ca hai cung loang choang, ti ta, mau me, mo ha hc, li the le, canh keo lt trn
san bai choi, minh va chn u run, cho n luc rt cuc, u guc xung hn: ri trong khi trong
tai ang m n mi, con ga cua ng chu, bng cach nao o, thu c chut hi sc tan, vung
ng dy va phong ra nhat ca quyt inh.

Jooc rt hiu s gn bo su sc cua bac Ming vi nm sau con ga mi gia minh y seo ma bac
coi gn nh l con cng - c bit la con ma bac bao la a em lai phn thng cho ng chu
trong cuc ca ln nht s nghip chi choi ga cua ng ta. "Cuc choi gh gm nht tau tng
thy", bac Ming va noi va gt gt u v phia con lao tng mt mt y.

"y la hi no con thanh xun, ng chng ba, bn nm trc khi my n y. Ch bit lm sao
ng ch lt c vo cuc u gii ln Tt nm , c h tr ca mex no thit giu tn
qun Xri, bang Vjini. H bo l khng km hai trm g tham gia chi, tranh gii chnh thc
mi ngn la, cng vi dng mn c ngoi l khng di trm la. Th, ng ch my tau
mang hai mi g i. Tau ni cho my nghe, hai mi con g u sn sng! Bn tau nh xe
ch i my ngy ti , dc ng cho g n, ung trong lng mi l xoa bp cho bn n. Th,
n gn ht cuc thi u, bn tau thng my trn, dng li thua qu nhiu trn khc, kh lng
mi ti mn gii chnh c, thnh th ng ch nh pht in pht cung. Th ri ng c
bit l bn ta phi chi my ci con ngi ta biu l nht mnh k bang Vjini. My phi
nghe ngi ta h ht, c nhau ci con g mi bit l th no.

", th y! ng ch v ly chai ru, tp vi tp ri mt r c ln ct lc! V trong ci m
g cn st li ng y mi chn ci con gi my ang nhn kia ka. ng ch cp con g vo
nch v bt u i quanh bi chi, th tng ln rng th l ng y khng c nhn ai c ht!
ng ni l ng bt u tay trng, nu c kt thc trng tay th cng ch c g l l! Nh ny,
tau ni cho my nghe! Ci con tht gi lng cc kia bc vo bi chi t na khng ra khi,
nhng m con kia th cht! Cc trng ti bo rng hai con c sc git nhau trong gn mi t
pht!" Bc Ming nhn con trng gi vi v hoi c nng hu. "N b thng nt mnh my, mu
chy nhiu n ni mun cht, c m tau khng chp mt t no k n khi cu c n!"
Ci R Alex Haley

Bc Ming quay v pha Joc. "Ni tht, nh , c ci ny ng ra tau phi di vo u my cn
thn hn mi ng - phi lm mi ci c th lm cu dng g b thng. Ngay c dng con
kh may git ch th nhanh chng, ri ng y gy tng ln, lm d sn sng chi tip,
du, mnh cng c th mc la! H mang n tr v xe l phi khm khp mnh n ngay lp tc,
tht k! C khi ch my nht ca lm xy xt nh cng c th dm trng. Bt c vt xc no,
my c i i vo cho tau. Nu c chy mu, my p ln mt ci mng dn hay mt dm lng
bng mm ca th. Nu my khng lm th, hai ba ngy sau, g my bt u nom d teo li, d
ci d mm dn, ri ch my chc, g my cht. G chi, tau nghe ni, cng d nga ua. Bn
n cng rn y, c m ng thi cng li l dng sinh linh ht sc mong manh."

Joc c cm gic nh bc Ming dy n mt nghn iu, vy m hng nghn iu khc vn
cn trong u bc. Joc c gng tm hiu m vn khng sao nm c lm th no bc
Ming v ng ch c th cm thy nhng con g no s t ra nhanh mnh nht, to tn nht v
kiu dng nht trong bi u. khng phi n gin l nhng u im mt thy c m gi
y, ngay c Joc cng bit nhn ra: l tng l lng rng, thng p v mt ci bng nh
chc nch. N bit rng nhng cnh tt, vng chi, trn xng phi c lng ng cng, rng,
bng by, thin v giao nhau di mt ci ui trnh gc gia; rng nhng chic d lc lng,
mp, ngn, phi xoc rng, vi nhng ca khe cch u nhau trn i chn vng chc c
ngn sau en di xe hn v pha sau v p xung mt t.

Bc Ming thng mng Joc v ti tr nn m thch mt s con n ni dng nh qun c
nhng bn nng rng r ca chng. Thi thong, mt con g chi c cng ang ngoan ngon
nm trong lng Joc, cht nhn thy mt trong nhng con mi gi ca bc Ming, bn quc mt
ting rm tri, vng khi tay Joc, hng h ui con g gi khin Joc phi rt theo ch
chng li trc khi con n git cht con kia. Bc Ming cng dn i dn li Joc phi kim ch
xc ng ca mnh tt hn mi khi mt con g ca n b git trn bi chi; nhiu ln, anh cu
Joc cao to vm v a ln khc. "Khng ai c th mong trn no cng thng, tau biu
my th khng bit bao du ln ri!" bc Ming ni.

Bc Ming cng quyt nh ni cho Joc hay rng my thng nay bc vn bit c sau khi tri ti
mt khng bao lu, cu cu li ln mt bin, mi rt khuya mi tr v, gn y ko n gn tn
sng. Bc Ming chc ci c lin quan vi vic Joc c ln lm ra v thn nhin k rng
mt hm cng vi mex Li n ci xay bt, n c gp mt c hu i snh kh xinh v da gn
nh nu vng tn l Tseriti n in k bn. "Bao du nm y, con mt gi, ci tai gi ca
tau ging d tai mt mo . Ngay m u my ln i, tau bt", bc Ming ni vi anh chng
hc vic ng ngng. "Do, tao ch phi hng i ch mi vo vic ngi khc, c m tau ni my
nghe ci ny. My phi bo m tht chc chn, ch ba ci thng tun cha tun b da trng
bt c, l v nu chnh chng khng nh my sng d cht d, th chng cng mang my v
y, m my ng c tng ng ch khng qut roi vo t my nh!" Bc Ming m m nhn
qua bi c th gia sc hi lu, ri mi ni tip: "My nhn thy tau khng biu thi ng lnh i
na ch?"

"Tha bc, vng", Joc cung knh ni.

Trong mt lt im lng na, bc Ming ngi xung mt gc cy cc thch, hi ng ngi v pha
trc v bt chn ch ng, hai tay m u gi. "Nh! Tau nh hi trc tau cng c ln u bt
ra con gi l th no..." v mt nh sng mi len vo trong mt bc Ming, trong khi nhng nt
Ci R Alex Haley
gi nua du hn li. "L ci c gi cao, di , c ta cn l nc l ci, khi ng ch c mua mt
ch ngay cnh n in ng ch tau". Bc Ming dng li, mm ci. "Tau t c th no cho
kho nht nh, , cnh nh hn tui tao bt u gi c l "Con Rn en...", bc Ming tip tc
k, n ci mi lc mt m rng chng no bc hi tng li - v bc hi tng li kh nhiu
iu. Nhng Joc ang qu bun bc v ni b bt qu tang, nn chng bn tm n bt c iu
g bc Ming ang k vi n. D sao cng tht r rng l n nh gi thp ng lo v hn
mt phng din.

Ci R Alex Haley

Chng 91

Mt sng ch nht, i ngc con ng v pha xm n, Joc cm thy c ci g khng n, khi
n khng thy m n hoc bt k ai khc ng quanh lu Kitzi n n nh trc y h vn
nht nht lm th trong sut bn nm n vi bc Ming. Ro bc, n ti lu m v sp gi
tay g th ca bt m v Kitzi ko git n vo, ng nhanh ca li sau lng, mt cng thng v s
hi.

"B ch c trng thy con khng?"

"Con khng thy b y, m ! C chuyn g th?"

"Ly Cha! ng ch nghe tin c mt nh t do no Saletn, min Nam Calini, tn l
emnc Vxi, cm u hng trm nh sn sng git v k ngi da trng ngay m nay, nu
khng bt c c bn. ng ch va i khi y cha lu, lm d ha di, hu khu sng
ngn, da git bt c ai b ch trng thy ra ngoi lu trc khi ng mt cuc hp t chc
ln g g y tr v!".

Kitzi men theo vch lu n khi c th nhn qua khung ca s duy nht v pha i snh. "B
khng cn ch lc ny b ng ng ra! C d b trng thy my n, v b i trn
y!" Vic b ch Li trn n, nghe tht v l, khin ni kinh hong ca Kitzi ly sang Joc
phn no. "Chy tr v my l g i con. ng ch m bt c my y, khng bit ng s
gi tr g!"

"Con s li y ni chuyn my ng ch, m !" N thm ngh rng trong mt cc hn nh
th ny, n c th bng cch no , gin tip nhc ng ch nn nh ng ta l b ai, v iu
hn s km bt cn gin ca ng ta, ch t l mt phn no.

"My in ri hay sao? Ra khi y!". Kitzi y Joc v pha ca lu. "Ct! Hiu cha!". ang
cn tam bnh lc tc, ng m bt c my y, li kh bn tau. My c lun qua dng bi
cy ng sau chung x cho n khi khut tm nhn b ch!"

Kitzi dng nh sp ln cn cung lon. Hn ng ch phi hung d hn bao gi ht th mi
khin ch khip hi n th. "Thi c, m ", cui cng, n ni. "C m con khng c phi
lun qua bi cy no ht, con ch lm g ai st. Con c ng hong tr xui gia ng y d con
i ngc ln y".

"Thi c, thi c, ch cn my i i!"

Quay tr v khu g chi, Joc va mi k xong cho bc Ming nhng iu n nghe thy,
ang cho cu chuyn ca mnh c v ng ngn, th c ting nga phng nc i ti. Hi lu,
mex Li ngi trn yn nga, mt long lanh nhn hai ng con, mt tay cm cng, tay kia cm
khu sng ngn, v lo dn cn thnh n lnh lng vo nhng li nm vo mt Joc: "V tao
trng thy my, vy l tt c bn my bit vic g xy ra!"

"Vng, tha ng..." Joc thy nghn c, n trng trng nhn khu sng ngn.

Ci R Alex Haley
Ri nh xung nga, mex Li li thay i kin, v ngi nguyn, mt vn ln nhng nt
gin d, lo bo hai ng con: "V s ngi da trng tt l ra cht m nay, nu khng c
mt tn nh kp thi bo cho ng ch n bit. Chng t khng bao gi c th tin bn nh
chng my c!" mex Li vung tay lm b iu vi khu sng ngn. "Khng th bit c c
nhng g trong u chng my, khi chng my ring bit mt mnh ni y. Nhng ch cn
chng my h cho tao ng ng bt c iu chi k cc, tao s cho u bn by n tung nhanh
nh chp!" Nhn thng vo bc Ming v Joc vi v hung c, mex Li quay nga v phng
ngc ng ci tr v.

Phi my pht sau, bc Ming mi ng y. Ri bc nh tot mt cch d tn v tung
nhng nan g h o m bc ang an thnh mt ci gi mang g chi. "Mnh c lm cho mt
ngi da trng n nghn nm cng vn l thng nh!" bc cay ng tht ln. Joc khng bit
nn ni g. M ming ra toan ni na ri li ngm li, bc Ming i v pha lu mnh, nhng ti
ca, bc quay li nhn Joc. "Nghe tau y nh! My c tng my l ci g c bit i vi ng
ch, d m ch c g l quan trng i vi dng ngi da trng gin d, ht hong! My ng c
di m lnh i u cho ti khi chuyn ny m i, my nghe thy tau ni ch? Tau ni tht tnh:
ng c di!"

"Tha bc, vng!"

Joc nht ci gi bc Ming ang an d v ngi xung mt gc cy ct gn . Ngn tay n
bt u an nhng nan g h o li vi nhau, trong khi n c tp hp ngh li. Mt ln na,
bc Ming li on ng nhng g ang din ra trong u n.

Joc cu tit v t cho php mnh tin rng mex Li s khng i x vi mnh nh mt ng
ch. L ra n by gi n phi hiu r hn rng thm ch ch ngh v ng ch nh l cha n
cng au n - v v ch - bit bao. Nhng n ht sc mong mun c bit mt ngi no
m n cm thy c th tm s c v iu . Ngi khng phi l bc Ming - bi v
nh th c ngha l tha nhn vi bc Ming rng n bit ng ch l cha n. Cng v l do
n khng th ni c vi Malizi, Xer hoc bc Pompi. N khng dm chc l h c bit
chuyn ng ch vi m n hay khng, nhng nu mt ngi bit th tt c u s bit bi v bt
c ai bit c iu g v nhau u em k li sau lng ngi trong cuc, v n vi Kitzi u
phi ngoi l.

Thm ch n cng khng th nu ci vn au n ny vi m n c - sau khi m t ra
ht sc hi hn v ch ng ni vi n v iu .

Sau bao nhiu nm y, Joc t hi m thc s cm thy nh th no v ton b ci iu au
n y, v by gi, theo nh n thy, m v ng ch u lm nh khng h bit n s tn ti
ca nhau na, ch t l v phng din . Thm ch ch ngh n m tng vi ng ch nh
kiu Tseriti - v gn y na - Bul - vi mnh nhng m n ln i khi n in cng khin
n xu h.

Nhng ri, r ra t nhng ngc ngch tr nh, cht n vi n ci hi c v mt m lu khi
n mi ba, bn tui: m y, thc gic, n cm thy ging chuyn ng, ri nm im, khip
hi, mt m to nhn trng trng vo m ti, lng nghe ting rm st sot v ting ca ngi
n ng nm cnh n. N nm , kinh hong, cho n khi ngi n ng ng dy; nghe
thy ting "cch" ca mt ng tin nm trn mt bn, ting bc chn, ting ca lu ng sm
Ci R Alex Haley
li. Trong mt qung tng nh bt tn, Joc c kim nhng git nc mt nng bng,
nhm tt mt tht cht nh xua i nhng g n nghe v trng thy. Song, nhng iu
c lun lun tr li nh mt t sng gy ln ma, mi khi n tnh c nhn thy trn mt ci gi
trong lu m mt bnh thy tinh ng nhng ng tin chng cht ln c chng hai phn ri.
Thi gian qua, dy ca lp tin ng tng ln, cho n khi, rt cuc, n khng dm nhn
thng vo ci bnh na. Ri do n ln mi, mt hm n nhn thy ci bnh khng ch y
na. M chng bao gi ng l n c bit cht g v chuyn v n nguyn s khng bao gi
m hay.

Tuy rt t i khng mun nhc n chuyn , Joc cng c ln suy tnh, toan ni vi Tseriti
v ngi cha da trng ca mnh. N ngh l Tseriti c th hiu. Tri ngc vi Bul en nhnh
nh than, Tseriti l mt mulat c nc da sng hn Joc nhiu, thuc loi m ngi ta thng
gi l "nhum nhum". Chng nhng Tseriti chng nh khng h bun phin my may v mu
da ca mnh, c cn ci vui v t th vi Joc rng cha c l ngi gim th da trng mt n
in ln trng la v chm Nam Carlina c ti hn trm n l; c sinh ra v c nui ln
ln ti , n mi tm tui th b em bn u gi v c mex Tig mua v lm hu gi i
snh. V chuyn mu da, Tseriti ch pht biu l c li Nam Carlina mt ngi m v
mt a em trai hu nh l da trng thc s. C k l bn tr con da en tru chc n khng
thng tic, cho n khi b m bo n qut li nhng a hnh ti n: "Kn kn tau trong
trng! Mt tri nng p ra tau! Cha cho tau mu da ny, vic g n bn nh en chng bay!"
T by gi tr i - Tseriti ni - em trai c c yn thn.

Nhng vn mu da ca Joc - v duyn do nh th no - gi y b che lp bi ni tht vng
khi nhn ra rng cuc mu toan ni dy vng Sacletn xa xi nht nh s tr hon vic hon
mn mt m n pht trin rt k trong u bao lu nay. Trn thc t, sau gn hai nm,
cui cng n i n quyt nh l th nu vi bc Ming. Nhng by gi m ni vi bc
y cng chng ngha l g, v ton b vn ty thuc ch mex Li c tn thnh kin
hay khng, n bit mex Li vn cn gin d, kh b tip cn hi han iu g, trong mt
thi gian na. Tuy sau mt tun, ng ch thi khng mang theo khu sng ngn na, nhng
mi ngy ng ta ch thanh tra xem xt by g mt thong ngn ngi v, sau khi nghim ngh
dn d bc Ming, li phng nga i, mt vn hm hm nh lc n.

Mi v sau Joc mi thc s nhn thc y tm nghim trng ca ci iu sut xy ra
Sacletn, khi m, sau hai tun na - bt chp li cnh co ca bc Ming - cu cu thy mnh
khng cn sc cng li s cm d, ln i thm mt trong hai c b. Mt cch xc ni, n
quyt nh dnh u tin cho Tseriti ln ny, do nh li c nng bao gi cng cung nhit vi
mnh nh con h ci. Ch cho bc Ming ngy, n ro cng chy gn mt ting ng h qua
cc cnh ng n lc ti ch n lm cy h o, t n vn chm ming tu hut gi ngi
tnh. Khi hut ci bn ln m vn khng thy ci tn hiu "thng tin" quen thuc - mt ngn
nn lp le vy thong chc ca s Tseriti - n bt u lo lo. ng lc sp sa ri ch np,
nh c ln ba vo th n thy c ci g chuyn ng trong lm cy, hng v pha n. l
Tseriti. Joc lao ti m chm ly, nhng Tseriti ch cho n m hn rt ngn ri y ra ngay.

"C chuyn g th, em b?" n hi, mi thn th thm nh x ca c gi khin n bng bng
n ni hu nh khng thy thong run ry trong ging ni ca c.

"Anh l anh di dt nht, bi gi m dm ln qut, bn tun cha bn b v khi nh y!"

Ci R Alex Haley
", th th ta vo lu em vy!" Joc ni, li a tay qung ly thn Tseriti. Nhng mt ln na,
c li giy ra.

"Anh lm d anh khng nghe thy g v chuyn ni lon !"

"Anh bit l c mt v d th, c vy thi"...

"Th th em ni cho anh nghe" v Tseriti k l c nghe lm thy ng b ch ni rng ngi cm
u, mt th mc da en t do, c thng Kinh Thnh, tn l enmac Vxi b bn nm by
mu tnh k trc khi tm s vi bn ngi bn thn cn; my g ny gip anh ta chiu m v
t chc hng trm ngi da en t do v n l thnh ph. Bn tp v trang kh mnh ch ch
hiu lnh l chim cc kho v kh cng cc ta nh ch cht khc trong khi nhng nhm khc
s t tt c nhng g c th t trong thnh ph v git mi ngi da trng h bt gp. Li
c c mt on x ch da en s li nhng xe b, xe nga, xe ch khng l chn, xe mui, phng
bt t khp ni lm ri lon v ngn khng cho ngi da trng tp hp li. "Dng m sng
ch nht , mt nh khip m bo cho ng ch hn bit dng chuyn b ch xy ra vo
lc na m hm , th ri ngi da trng ta ra khp n, bt b, nh p v tra tn dn nh
bt khai ra dng tn ni lon. n bi gi, h treo c hn ba mi nh v u u h cng
rung b dn nh, i d vng ny bi gi, c m d nht l Nam Calini. ui cc nh t do
Sacletn, t nh h, c dng cha c nh na, ng ca nh th ca h, vin c rng thay v
ging o, h li i dy cho nh bit c bit vit"...

Joc li c gng li Tseriti v pha lu. "Anh c nghe em ni khng no?" c ni, hoang mang
cao "Anh v i ko c tn tun cha no trng thy anh, n bn y!"

Joc ci rng bn trong lu c l an ton, chng s tun cha tun b g c, ng thi cng lm
ngui du c ni cung si ca n i vi c, nguyn nhn thc y n bt chp nguy c b bn
b, liu mng ti y.

"Em biu anh m, KHNG!"

Cu tit, cui cng Joc y ri c v pha sau, "c, vy th xo!". N cay ng chy tr lui
con ng lc ny, phn ut ngh gi mnh n Bul ngay t u, v by gi qu mun khng
kp na ri.

Sng ra, Joc ni vi bc Ming: "m qua, chu ln thm m chu, c Malizi k cho chu
nghe dng chuyn c nghe ng ch ni my b ch v v ni lon n"... Tuy khng chc bc
Ming c tin cu chuyn hay khng, n c k tip nhng iu Tseriti ni, v ng lo nghe
rt chm ch. kt thc, Joc hi: "Lm sao m dn nh quanh y li b bn v chuyn g
g mi tn Nam Calini, bc Ming?"

Bc Ming ngh mt lc ri mi ni: "Tt tt ngi da trng s dn nh ta lc no t chc li
my nhau cng ni dy"...Bc kht mi giu ct. "C m dn nh th ch bao gi lm g cng
my nhau". Bc ngm ngh mt lt na, "C m ci chuyn bn, git my ni ri sp m i, d
bao gi cng vn vy, khi no h git v rung b nh tm , khi no h lm mt l mt lc
dng lut l mi, khi no h chn ngy phi tr cng khng cho hng su hng sc dng cng
inh da trng lm tun cha".

"Tt c dng ci mt bao lu?" Joc hi, va ni xong thy l mt cu hi ngu xun
Ci R Alex Haley
bit my v ci lm nhanh ca bc Ming chng t iu ".

"Phi, rnh l chu hi th th ai tr li c nh!" Joc im bt, quyt nh ch n khi no mi
s tr li bnh thng vi mex Li, mi nu kin ca mnh vi bc Ming.

Trong hai thng sau, mex Li bt u dn dn tr li c x t nhiu ging nh con ngi c -
gt gng hu ht thi gian, nhng khng nguy him. V t lu sau, mt hm Joc quyt nh l
ng lc.

"Bc Ming , t lu, chu nghn cu ci ny"... n mo u. "Chu tin rng chu c mt
c th gip cho g ca ng ch thng nhiu trn hn bi gi". Bc Ming nhn, ta h mt dng
in lon c bit no va nhim vo g gip vic mi by tui vm v ca mnh. Joc ni
tip: "Chu nm nm i cc cuc chi g ln vi bc v ng ch. ng chng hai ma tr li
y, chu bt u nhn thy mt iu m t y chu theo di tht st. Xem ra dng lot g
ca mi ng ch u c cch nh ring". C c mi i giy th vo nhau, Joc trnh khng
nhn vo con ngi luyn g chi t bao lu trc khi n . "Chng ta luyn cho g ca ng
ch tht khe, tht bn hi thng nhiu trn ch nh dai sc hn dng con kia. Dng chu
m k - phn ln dng ln ta thua l khi c con no bay cao hn g ca ng ch v nh
ca t bn trn trng u n. Bc Ming , chu chc nu g ng ch cnh khe hn, d ta c
th lm c th bng mt lot bi c bit luyn cnh th chu tin l n s nhy cao hn dng
g khc v git c nhiu hn c bi gi".

Di vng trn nhn nheo, cp mt su ca bc Ming nhn soi mi lp c gia hai i giy ca
Joc v ca bc. Hi lu bc mi ni: "Tau thy my nh ni g ri. Tau cho l my phi ni
my ng ch".

"Nu bc cm thy th, th bc c th ni vi ng c khng?"

"Khng. My ngh ra. ng ch nghe my ni ci cng bng d nghe tau".

Joc cm thy nh hn ngi v t nht bc Ming cng khng ci ch kin , nhng m
, nm thao thc trn chic rm hp, Joc cm thy ngn ngi v s ni vi mex Li.

Sng th hai, khi ng ch xut hin, c gng t ch, Joc ly hi tht su v gn nh bnh tnh
nhc li nhng iu ni vi bc Ming v ni thm chi tit v cc cch nh c bit ca mi
l g... "V nu ng , tha ng ch, m g ca mex Greham nh nhanh, hng hc.
Nhng g mex Mc Grigo th li nh rt thn trng, t d coi chng. Hoc l g ca i y
Pibui ra ming th chm chn, chm ca li, cn g mex Haoc li song phi, hai chn
xoc rng. G ca mex Jut giu x nh ming thp trn khng, m d khi di t"...
Trnh nhn vo mt ng ch, Joc khng thy v ch cao ca ng ta. "Tha ng ch, iu
chu mun ni ang ng l d th, nu ng ng chu vi bc Ming cho g ng tp c lot
bi luyn cnh khe m bn chu c th ngh ra c, th dm chc n s nhy cao hn l kia
nh ca t bn trn v ng hng ai mau chng bt c ming".

Mex Li nhn Joc trng trng nh cha tng thy n bao gi. Trong nhng thng cn li
trc ma chi ti, mex Li b nhiu thi gian hn bao gi ht khu luyn g, quan st v i
khi t tay tham gia cng vi bc Ming v Joc tung g ln trn khng mi lc mt cao. Mi ln
ri xung, chng p cnh in cung, c cho khi trng lng t nm n su "pao", nh
cnh ngy cng khe.

Ci R Alex Haley

Nh Joc tin on, ma chi g nm 1823 m mn v din tin qua cc cuc thi u
"chnh" lin tip, ht t ny n t khc, m xem ra khng ai pht hin ra ti sao hoc lm
th no m g ng Li t c mt t l trn thng cao hn c nm ngoi na. Kt thc ma
chi, ca thp ca chng nh t thng ba mi chn trong s nm mi hai i th.

Khong mt tun sau, mt bui sng, mex Li ti - rt hn hoan - kim tra qu trnh bnh phc
ca na t g hng u ca ng ta b thng nng trong ma u.

"Con ny khng chc c qua khi, ng ch ", bc Ming ch vo mt con r ri v ti t n
ni mex Li phi vi vng gt u ng . "C m tui hy vng nhng con trong hai ci
chung bn ny s khi tt n ni ng li c th cho n ra chi trong ma ti cho m xem".
Tip , bc Ming khoa tay ch ba con cui cng ang dng bnh. "Nhng con ny s ch
bao gi hon ho d cc cuc u ln, ch lc na, c m ta c th dng lm g mi, nu
ng ch mun, hoc d sao em tht cng tt". Mex Li t ra hi lng vi s tin on bnh
tnh y v bt u i v pha con nga th bng quay li, thn nhin bo Joc: "Nhng m
my ln khi y i m gi, tt hn l my nn tht cn thn phng ci thng nh hung d
cng m cng mt con y"...

Joc c ngi ra, sng st n ni phi mt c mt giy sau, ni gin d mi kp bng ln
trong n i vi s phn thng hin nhin ca bc Ming. Nhng ri n thy mt bc Ming
cng khng km ngc nhin, trong khi ng ch ni tip: "B Tig ni vi v tao ti cuc hp cu
lc b khu may ca h rng b ta khng th hnh dung ra ci g xy n vi con hu gi da
nu vng ca mnh; mi gn y mt a trong m nh mi mch b ta l con nh rc ngi v
bt nhn tnh hai tay vi my v mt thng nh xu, nhiu tui hn my...". Mex Li ci khc
khch: "Tao chc hai a my phi cy nt con b y!".

Tseriti! Bt nhn tnh hai tay! Gin d nh li m hm y, c khng khng chn li khng
cho n vo lu mnh nh th no, Joc c gng tm tm v ct ting ci bt rt; bc Ming
ha theo, cng gng go nh vy. Joc cm thy chong ngi. Gi y ng ch khm ph
ra chuyn n ln i ban m, liu ri ng ta s lm g n?

Sau khi dng li cho Joc ch i cn thnh n ca mnh, mex Li ng x ngc hn li, k
l n mc kh tin - ng ta ni vi mt ging gn nh l gia cnh-n-ng-chng-ta-vi-nhau:
"M kip, chng no my lm vic u vo y, my c tip tc sn lng ly mt ci hm no
. C iu l ng thng no bm my ra tng mnh - v ng c ngi ta tm c trn
ng ci, ni bn tun tra thng n sng bn nh".

"Khng, tha ng. Dt khot khng"... Joc bi ri qu khng bit ni g. "Rnh l qu ha,
tha ng ch"...

Mex Li tro ln mnh nga, i vai rung rung khin hai ngi luyn g on l ng ta ang
ci mt mnh trong khi phng nga trn ng.

Cui cng, cn mt mnh trong ln m y, sau khi chu ng thi lnh lng ca bc Ming
sut phn cn li trong ngy, rt cuc c t do trt ni lng b xc phm ln u Tseriti, Joc
nguyn ra c v nguyn s chuyn s quan tm (m r rng l c khng xng ng c
hng) sang Bul tuy km cung nhit nhng chc chn l trung thnh hn. N cng nh n
c gi cao cao, nc da mu v qu lic n ti mt cuc n b mt n bt gp trong
Ci R Alex Haley
rng, mt m n ang vi v i v nh. L do duy nht khin n khng th c ta ngay ti trn,
l v n qu say th ru utxki trng hng xong c ta mi n, n ni cht vt lm n mi
long chong v c n nh vo lc rng ng. Nhng n nh c ta c xng tn l phli,
thuc quyn s hu ca mex Jut giu nt vch, nghe ni c ti trn nghn g chi v
gia nh cn cai qun nhiu n in kch x cc bang Joji v Nam Carlina, ngoi ci n
in qun Caxuel ny. K i b th cng xa y, nhng h gp c hi u tin, Joc quyt
nh s phi lm quen k hn vi ci c gi lm ng nom ngon mt y m mex Jut thm ch
c l cng khng bit l thuc quyn s hu ca ng ta.

Ci R Alex Haley

Chng 92

Mt sng ch nht, khi mex Li xut hin lm cng vic thng ngy thanh tra n g th
Joc i v thm xm n nh mi tun. l lc tt nht. Sau khi do quanh ni chuyn chi
g mt lc, bc Ming ni nh th va mi ny ra ngh : "ng ch , ng cng bit ma
no ta cng loi mi lm, hai mi g cn tt hn i con cc ngi khc vun mang ra chi.
Tui tin l ng c th lm c tt tn ngoi ph nu ng thng nh em dng con b loi
ca ng d cc cuc u bnh thng".

Bc Ming bit rt r rng ci tn Tom Li, trong khp c chiu di chiu rng qun Caxuel,
tng trng cho s pht ln a v cao sang ca mt ngi da trng ngho, mt ch g c phch
xut thn l mt tay chi h cp vi mt con g hay. Hn mt ln, y ni vi bc Ming l y
xit bao tru mn nhn li nhng ngy u i rt y: y tuyn b rng nhng ro rc bui y ch
t cng ngang vi tm trng xc ng th v ca y trong mi cuc thi u "ch lc" ln y tham
gia k t tr i. Nhng khc bit ng k duy nht - mex Li ni - l cc cuc thi u "ch
lc" ln bao gm mt lp ngi cng nh g u ng hn v cc khon tin nh c cao hn
gp bi; ngi ta c th thy nhng tay chi g chi giu tht l giu c hoc mt c gia ti c
nghip trong vng mt trn u. Cc cuc thi u h cp l dnh cho nhng ngi ch c th
a ra chi mt hoc hai hoc ba g, thng thng l loi hai, loi ba nhng ngi da trng
ngho, da en t do hoc n l.

"Ci g khin lo ngh rng n c th iu khin g trong mt bi chi?" mex Li hi.

Bc Ming nh hn ngi khi khng thy kin no phn i ngh ca bc: ", ng bit y,
thng nh theo di st cc cuc u cc bi chi trong nm, su nm nay, ng ch v ci
em cng vi ci khiu g bm sinh ca n, tui tin chc n ch cn c dy bo thm cht t
thi. M cho d c thua, th cng ch mt nhng g b loi trong s ta c y thi, cch no th
ng cng ch my dng n bn n na, ng ch ".

" h" ng ch lm bm, xoa cm v t l. "Thi c, ta thy ci khng c g hi. , sao li
khng ly da bc ca cho my con b loi v gip n tp chi sut ma h nh? Nu n ma
sau, n ra dng kh kh, phi, ta s t cc vo n cht t nh c vi trn".

"Nht nh ri, tha ng ch!" bc Ming mng rn, v hng thng nay, trong s bit lp nh
gia rng su ca khu g chi, bc v Joc cho m g loi chi th, tt c u c bc ca
bng mt th bao da nh do bc Ming sng ch trnh gy t thng. Vn l ngi cn thn,
ng lo khng mo him gi vi ng ch trc khi t mnh xc nh chc chn rng g hc
vic ti ba t ra c tim nng chn chnh pht trin thnh mt tay luyn u thc s l c.
Trong thm tm, bc ngh, vi kha kh kinh nghim u "h cp", mt ngy kia, Joc c th tr
nn thnh tho nh mex Li trong vic x l g ti bi chi. Nh bc Ming ni, ngay c
nhng con b loi khi mt n tt nh n ca ng ch, cng vn hn nhng con thng c
em xung trn trong nhng cuc u h cp ma no cng c t chc trong nhng hon
cnh khc nhau, t xut v khng chnh thc, khp qun. Chung quy, bc Ming thy hu
nh khng c cch no khin Joc trt c.

Ci R Alex Haley
"Th no nh, my ch bt ng h hc mm ra y thi ?" bc Ming hi vy khi bc bo tin
cho Joc, chiu hm .

"Chu ch cn bit ni g".

"Tau cha bao ngh mnh cn sng ti ngy thy my khng c g ni".

"Chu... qu khng bit cm n bc d th no cho phi".

"C bao du rng my ph ra ht d vy, thi khi cn cm n. Ta bt tay vo vic thi".

Ma h y, hng ngy, Joc v bc Ming b ra t nht mt gi vo lc chiu mun, ngi xm
i din nhau hai bn mt bi chi tm thi, ng knh v chiu su nh hn kch thc chnh
quy nhng cng luyn tp. Sau my tun ng ch xung quan st mt bui tp. Kinh ngc
trc s mau l v phn ng sc nhy bn bi chi m Joc t ra trong khi iu khin g, ng ta
bn mch nc cho g mt s ngn ring ca mnh.

"My mun g my nhy trc ch g? nom tao y". Cm ly con g ca bc Ming, ng ta
ni: "c, trng ti h "chun b!" ri. My ang di bi gi g my - nhng ng c
nhn n! Hy dn mt vo mi trng ti! Mun bit ch xc n mt phn tch tc khi no hn
sp ni: Bung g! ch g? l khi mi hn bm cht vo nhau"... Mex Li mm mi. "ng
lc y my bung tay ra - my s nghe thy Bung g! ng lc g my lao ra u tin!"

Mt s bui chiu, sau khi luyn xong v nht nhng con g loi v chung, bc Ming ngi ni
cho Joc bit l trong thi u "h cp" cng c th t c vinh quang v tin ti. "Ht d m
da trng ngho h la c v cho ng ch thng cuc, tau thy i nh c c v cc cuc
u h cp. V trong mt trn thng, c th c ti mi mi hai la, c khi hn na nh
!"

"Chu ch bao gi c ly mt la, bc Ming ! Cng ch bit mt mi mt la n ra lm sao
na!"

"Tau cng ch bao gi c du la. Thc t, tau cng ch cn n n na. C m ng ch bu
s t cc my mt s tin c, m nu my thng trn no, ng c th cho my hng
mt t...".

"Bc on ng lm th ?"

"Tau hy vng th l v tau bt ng t phi khoi ci sng kn lm khe cnh ca my, n b
du tn vo ti ng m. C u l nu ng lm th, lu my c bt ng m dnh dm dng
g my km c khng?"

"Nht nh ch! Chc chn chu s dnh!".

"Tau thm ch nghe ni c dng nh c cuc trong thi u h cp v dnh tn mua li t
do cho mnh, thot khi tay ch".

"Mua c cho chu ln m chu!".

Lp tc, bc Ming ng dy khi gc cy ct bc ang ngi; ni ghen t but nhi bc va cm
thy, chng nhng n hon ton bt ng m cn xo o su sc tn trong lng n ni bc
Ci R Alex Haley
kh tm ra li i p. Th ri bc cht nghe thy mnh sng ging: ", chc ch c g l bt
kh!" t nhin mun thot ra khi ci cm gic rng thc ca bc chia s mt mi tnh
thng mn thc s gn gi, khng c p li ngang xng, bc ro bc i v lu mnh
mc Joc bi ri nhn theo.

Ti mt cuc u "ch lc" ln u ma nm 1824, cng i vi mex Li, bc Ming c mt
ng gi luyn g bc quen t nhiu nm nay cho bit mt cuc u "h cp" s c t chc vo
chiu th by ti, pha sau ci chung nga ln ca mt n in a phng. "Tui cho rng
n sn sng hn bao gi ht", sau bc Ming ni vi ng ch nh vy. Sng th by, nh
ha, mex Li ti v m hai mi la bng giy bc l v tin ng a cho bc Ming. "Cc
ngi bit chnh sch ca ta y", ng ta ni vi c hai. "Nu s khng dm c vo g mnh th
ng c a n ra chi lm g! Nu khng c g th chng bao gi c g ht! Ta vui lng mt
bt k ci g cc ngi mt, nhng ta b tin ra v cc ngi chi g ca ta, nn ta phi c
mt na bt k khon thng cuc no, hiu khng? V nu c g khut tt trong chuyn tin
nong ca ta - thm ch ta ch ng vy thi, - ta s nh trc b da en ca cc ngi ly li!"
Nhng hai ng con c th thy r rng ng ta ch lm b d tn khi thc s vui v, nn ng
thanh: "Vng, tha ng ch!"

i qunh gc chung nga qut vi xm, c khng l ni hi hp ca mnh, Joc trng thy
khong hai chc tay u g "h cp" ngi da en ang i quanh quanh, ci ci ni ni m
mt bi chi rng v nng. Nhn ra khong mt na trong s tng d cc cuc u ln
cng vi ch, cng nh n, Joc mm ci vy cho v gt u vi nhng ngi khc m qun
o nhiu mu sc v v nghnh ngang c lp ca h khin n on chc l nhng ngi da
en t do. a mt nhn mt s tng ng ngi da trng ngho i din bn kia bi chi,
n ngc nhin thy mnh cng bit my tay trong bn h v lng y t ho, n thong nghe
thy g n bo g kia: "Hai tn nh ca Tom Li y". Lt sau, cc tay u g "h cp", c da
en v da trng, bt u ci nhng bc lt c kh, li ra nhng con g ku nhng x v bt u
xoa bp cho chng mm chn do cnh trong khi bc Ming bc quanh bi chi v ni mt
iu g vi ngi trng ti to mp mt , ngi ny gt u, a mt nhn Joc.

G trai tr ang khn trng xoa bp cho con g t ca mnh th bc Ming tr li v bt u
sn sc con kia cng c mang theo cng chuyn. Joc m h cm thy khng thoi mi v s
gn gi hn bao gi ht v th xc vi m ngi da trng ngho vn ch gy s vi ngi da
en, nhng n nh li trn ng n y, bc Ming ni vi n rng u g "h cp" l iu
duy nht, theo bc bit, m nhng ngi da trng ngho v ngi da en cng lm chung vi
nhau. Lut l qui nh l ch hai ngi da trng hoc da en xut g ra chi nhau nhng bt k ai
cng c th t do c thng hoc c thua trn bt k con no trong trn.

Xoa bp xong cho g do chn mm cnh, sau khi t n tr li trong bao ti, Joc li say sa
nghe, ngm thm s no ng xung quanh v thy my tay u g "h cp" na vc nhng bao
ti y hi h i v pha chung nga trong khi trng ti bt u vy tay.

"c ri, n nh no! Ta bt u cho g ra u! Jim Cat! BenKpenx! Li y v lp ca thp
cho g!".

Hai ngi da trng gy g, n vn ti tn, tin ti cn g, ri lp ca thp cho chng gia nhng
ting h lc c, t c hai mi lm ng ri. Ring v phn Joc, n thy c hai khng con
no trn mc nhng nhng so vi hai con loi khi n ca ng ch ang nm trong bao ti ca
Ci R Alex Haley
n v bc Ming.

Cng lc vi ting h : "Bung g!" hai con vt lao ra, nhy bt ln khng ri li h xung, quay
cung v nh d - theo cm gic ca Joc, y ch l chi thng thng, khng c cht kch
tnh ly k no nh n bao gi cng cm thy cng vi bc Ming v ng ch cc cuc u ln.
Cui cng khi mt con nh mt ca lm con kia b thng nng c, cng vn phi mt hng
pht na mi kt liu, m vi mt con g thng hng th ch cn vi giy, Joc bit th. N
nhn ngi thua cuc ri bi, cay ng nguyn ra vn en i ca mnh, nm cht chn con g
cht. Trong trn th hai, ri trn th ba, c nhng con thng ln con thua u khng t ra c
ngn la chin u v ci phong cch thng v m Joc thng thy, ni bn chn ca n
gim ti mc l trong khi trn th t xp dn, cu cu gn nh vnh vo i lt mnh vo bi
chi. Nhng khi n lt, tim n li lp tc bt u p nhanh hn.

"Tt, tt! By gi n lt nh ca ng Romz vi mt con xm m v nh ca ng Li vi mt
con ! Lp ca i!" Joc nhn ra g da en chc nch, i th ca mnh, t lc ti y: trn
thc t, trong my nm qua, h tng ni chuyn ngn ngi vi nhau ti cc cuc u "ch
lc" ln. Gi y, cm thy i mt bc Ming dn cht vo mnh, Joc hon tt th tc cn g,
ri qu xung, m cc ti ym ca chic qun lao ng v rt ra b ca bc kn. Trong khi buc
ca vo chn g, n nh li li dn ca bc Ming "ng h qu ko c th b lng ra v tut
xung, ng cht qu ko n lm g t chn v b chut rt". Hy vng l mnh thc hin va
cht, Joc nghe thy quanh mnh nhng ting c: "Nm mi xu con !"... "chi!"... "Mt la
con xm!"... "Cn!"... "Bn la con ". l bc Ming dng dc h ting c ln nht vt xa
mi tay khc, dy ln nhanh chng mt lot ting xn xao hng ng. Joc c th thy s no
nc ca m ng dng ln cng vi ni hi hp ca chnh bn thn. "Chun b!"

Joc qu xung, gi chc con g ca mnh trn mt t, cm thy mnh n rung ln trong nim
ho hc lao ra tn cng.

"Bung g!"

N qun mt khng theo di mi ngi trng ti! Lc tay n bt ln th con g kia vun vt
xng ti. Lung cung li li, Joc kinh hi nhn con g ca mnh b nh vo mng sn, long
chong mt thng bng, ri li tip thm mt ca vo sn bn phi, nhanh v mnh n ni
n quay lng lc. Nhng nhanh chng hi sc, n quay li tn cng trong khi mt mng lng
thm mu en sm li. Hai con g nhy ln xon vo nhau, g ca Joc bay cao hn, nhng khi
nho xung, khng hiu sao li trt, chng lm ng tc gi, ri li nhy ln, ln ny th xp
x cao bng nhau, c hai vung ca nhanh n ni khng mt no theo di kp. Trong vi pht
tng nh bt tn, tim Joc ngng p trong khi hai con g xng vo m, nh d, bt thnh
lnh lao ln v nhy chm chm khp bi chi. N bit g mnh hn ang yu sc v mt mu
lin tc, mc du vn chng tr nhng t tn cng ca con xm m. Ri bt thnh lnh, mt
nht ca vung nh nhong, th l xong v con g ca Joc ln ra run cm cp, giy cht. Joc
hu nh khng nghe thy nhng ting h reo v nguyn ra ca nhng ngi nh c, trong khi
nhc con g hp hi ra khi bi chi. Nc mt tro ra, Joc ang chen ln qua m ng
nhng ngi kinh ngc tr mt nhn th bc Ming nm ly khuu tay n, th bo y di ra ti
mt ch khng ai c th nghe thy.

"My d thng ngu!" bc rt ln. "i bt con g kia nh trn sau thi!".

Ci R Alex Haley
"Chu chng c tch s g c, bc Ming . Lm cho con g ca ng ch b git ri!"

Ming c v khng tin. " chi g th bao gi cng c mt bn thua. My khng bao gi thy
ng ch thua sao? Thi, by gi quay li bi i!" Nhng c da dm ln ng vin d dnh u
khng lay chuyn g trai tr v cui cng bc thi khng gng na. "Thi c! Tau v
biu ng ch l chng ta s mt va khng dm g li tn ca ng !".

Gin d, bc Ming quay tr v pha m ng quanh bi chi. Tuy xu h, Joc va ngc
nhin va ly lm may l nhng tay u "h cp" kia hu nh khng mt ti n, m dn c
ch vo trn u sau. Hai trn na qua trc khi trng ti li gi: "Nh ca Tom Li!". Ngng
chn ngi, n nghe thy Ming c mi la v c ngi nhn theo cuc, trc khi ng lo th
con g th hai ca ng ch. N nh hay, git ch th trong vng khng y hai pht.

Nhng c gng ca bc Ming an i Joc trong khi hai ng con cuc b v pha n in,
khng n thua my. "Chng ta c hai la, sao m my li c i a m lm vy?"

"Thua xu h qu thi - my l chc ng ch ch my mun chu nh thua g ng na"...

Thy ch tp s dng nh inh ninh l mnh tr thnh k chin bi ngay t trc khi khi u,
bc Ming hoang mang n ni, sau ba ngy Joc quanh qun bun r nh mun t nt ra,
nut gn vi mnh, bc quyt nh phi ni vi mex Li v chuyn . "ng ch, xin ng ni
vi thng nh mt ting. Xem v n ngh thua mt trn l iu nhc nh!". Ln sau n thm
khu g chi, ng ch li gn Joc "Tao nghe ni my khng nh tm cam chu mt trn thua l
ngha th no?"

"Tha ng ch, cho g ca ng b git, chu cm thy tht gh gm!"

"y th m tao cn mun my em chi hai mi con na c!"

"D, tha ng". Ngay c vi li trn an ca ng ch, Joc vn lng chng cha tht vng tm.

Nhng khi Joc thng c hai g trong khi thi u "h cp" tip theo th cu cu bt u ra dng
v hunh hoang nh ch g c thng ca mnh. Sau khi hnh din v nhng mn tin c, bc
Ming ko Joc sang bn v th thm: "My c vnh vo ci u ri li thua cho m xem!".

"Bc Ming chu cm tt c s tin kia t thi!" anh chng tht ln, hai tay khum vo nhau
cha ra.

Trong khi Joc dn mt vo xp giy bc mt la nhu nt v mt l tin ng na, bc Ming
ci ni: "My mang tin v cho ng ch, c hai cng thch!".

Trn ng v, Joc c gng - c d n ln th mt trm - thuyt phc bc Ming n thm
xm n gp m mnh, cc c bc Malizi, Xer v Pompi. "ng ch ch c su chng ta l
nh cng, bc Ming , vy t nht chng ta cng phi quen bit nhau ch! Nht nh l h
thch gp bc. Mi ln n y, chu u ni chuyn v bc sut, dng m cc ngi cm thy
d l bc khng thch h hay l th no !"

"C my ln h u phi bt rng tau lm sao ght ai c nu tau thm ch khng quen ngi
!" Bc Ming ni. "Thi c gi nguyn nh c, nh vy h phi phin h v tau m tau cng
khng phi bn tm n h!"

Ci R Alex Haley
V mt ln na, khi ti n in, bc Ming li i con ng vng tch xa xm n.

Mt Kitzi trn xoe khi trng thy m giy bc v tin ng trong tay Joc. "Ly Cha, my ly
u ra lm th, con trai?" ch hi v gi Xer ti coi th.

"Vy ch bao nhiu y?" Xer hi.

"Chu ch bit, c , dng m ch cn nhiu hn na".

Xer nm ly bn tay rnh ca Joc n khoe mn b vi bc Pompi.

"Gi tau cng kim cho mnh mt con g chi c phi hn khng", ng gi ni "Dng m, nh
ny, y l tin ca ng ch!"

"ng cho chu mt na!" Joc hnh din gii thch. "Tht vy, chu phi n giao phn cho
ng ngay by gi".

n nh bp, Joc ph tin cho Malizi thy, ri xin gp ng ch.

Khi mex Li b chn la c c vo ti, ng ta ci ha h: "M kip, tao ng l Ming tun
cho my nhng con g hay nht, cn nhng con loi th cho tao!".

Joc ngy ngt c ngi.

Trong cuc u h cp ln sau, Joc li thng bng hai con g ba trc, v chui thng li lin
tip ca Joc kch thch tr t m ca mex Li n ni cui cng, ng ta nh vi phm nhng
quy nh t ra cho mnh khng c d cc cuc u h cp.

Vic ng ch ti bt ng gy ra nhng ting x xo v nhng ci huch nhau vi v trong m
u th h cp. Thy ngay c bc Ming v Joc cng s s v khng t tin, mex Li bt u
cm thy y ny v vic mnh n. Ri, nhn ra rng mnh cn phi ch ng, ng bn ci
nhn nh v vy cho mt trong nhng ngi da trng ngho ln tui. "Cho Jim!" Ri mt
ngi khc ", Pit!" H ci p li, ngc nhin thy ng ta cn nh tn mnh. ", ev!" ng
ta tip tc. "Ti thy hnh nh bao nhiu rng cn st li ca anh b m vng i nt ri
th phi - hay l ti ru uytxki hng bt?".

Gia ting ci r, ngi ta hu nh qun bng cuc u h cp v xm li quanh con ngi
xut thn ngho hn nh bt k ai trong bn h ri bng tr thnh mt huyn thoi i vi h.

Trn y kiu hnh, Joc m g di cnh tay v bng nhin khng khing diu quanh ra bi
chi, lm c bc Ming ln mex Li u sng s. "c! c!" n ni to tng, "bt c ngi
no c tin hy sp ra! C c i, ng lo, bao nhiu cng c, nu tui khng theo ni, c
ng ch tui nht nh cn ht, ng y giu th c m!" Trng thy ng ch tm tm ci, Joc
cng cao ging hn: "y tui ch nh g loi ca ng y m cng c bt c con no y!
No, li y!"

Mt gi sau, sau khi qung b rm beng trn thng th hai, Joc c hai mi hai la v
mex Li gn bn mi do nhn nhng khon c ngoi ph m mt s ngi ni p thm. ng
ta tht lng khng thch ly tin ca nhng ngi m ng bit l ngho rt mng ti nh ng
thu xa, nhng ng bit l t y cho n ht nm, h s i khoe rng h mt gp mi ln
th v nh c vi Tom Li.

Ci R Alex Haley

Ngi ta thy nh nh g Joc t kiu, v ngc cao mnh, khi g khng xut hin bn cuc
u h cp sau trong qun Caxuel v bc Ming li b mt trn ho d di v Joc khng n
ng thy gi thui thi nh vi n g m i mt mnh. Nhng ngay c khi bc Ming
, bc vn cha sc i b sut chng ng n d cuc u sp ti - nhng bc ngh
Joc c i.

"My u phi con nt! Gi c gi y li ch nhanh d chp!".

Thnh th Joc i mt mnh, mi tay xch mt b phng to, ng mt con g loi. Khi n xut
hin trong tm mt nhng tay chi g vn cm thy thiu thiu s c mt rm r ca n
trong thi gian gn y, mt ngi trong bn ku to: "Nhn coi! Ci thng Joc g n ka!"
Tt c ph ln ci v n cng ci theo.

Trn ng v - trong ti, tin c c cn rng rng hn c nhng ln trc - cng ngh, n
cng thch m iu ca ci tn y. N c mt v thnh nhy nht nh.

"Con cuc l tt c y khng ai on c h t tn con l g ti cuc u h cp!" va ti
xm n, n ni lun.

"Chu, tn g?"

"Joc-G".

"Ly Cha ti!" Xer ku ln.

Mt Kitzi long lanh y yu thng v t ho, "c" ch ni, "Rnh l cng gn gn ng d ai
ny u t cnh my bi gi!"

Thm ch ci bit hiu y cng lm cho mex Li th v khi bc Ming k cho ng ta nghe; bc
nhn nh ni thm: "Tui ly lm l sao h khng gi n l Joc Nh v ci thi n vun khc
a ln mi ln g n b git. Bi gi n c du th m vun ch khc g ht! H g n b mt
ca nh cht l n te nc mt, khc tu tu v m gh ly g nh th l con n. ng
nghe thy hay trng thy th bao gi cha, ng ch?"

Mex Li ci: ", chnh ta nhiu ln cng mun khc khi ta c qu mc phi chng v g ta b
mt ca ch t! Nhng m khng, ta chng n l a duy nht xc ng mnh nh lo ni
y, ta cho l n qu gn b vi g".

Sau khng lu, ti cuc u "ch lc" ln nht trong nm, ng ch ang tr v xe, tay m
con g va thng trn chung kt, th nghe c ting ngi gi: ", ng Li!". Quay li, ng ngc
nhin thy nh chi g qu tc Joc Jut ming mm ci, chn si bc v pha mnh.

Mex Li c ly ging thn nhin: ", ng Jut y ".

Ri h bt tay nhau. "ng Li, ti s rt thng thn nh trong gii thng lu v gii chi g
chng ta vi nhau. Ti va mi mt tn luyn g. Bn tun tra ng bt hn m hm n v
khng c giy thng hnh. Chng may, hn toan chy trn v b bn b thng nng khng
chc c qua khi."

"Ti ly lm bun khi nghe tin ... ti mun ni, bun cho ng ch khng phi cho tn nh".
mex Li nguyn ra cho s lng tng ca mnh v on th iu g sp tip theo. Hn nh qu
Ci R Alex Haley
tc cn ti Ming.

"Tt nhin l th." Jut ni. Thnh th ti m cn t ra l mt tay luyn g tm thi, mt tn
ch t cng bit i iu v g chi..." ng ta ngng mt lt. "Trong nhng cuc chi g ca
chng ta, ti thy ng c hai tn luyn g. Ti khng dm ngh n lo gi dy dn kinh
nghim ca ng, nhng ti t hi liu ng c vui lng nhng li tn kia vi mt gi kha kh, ci
thng trai tr hin ang chim chut mt con hu gi ch ti, theo nh bn nh ca ti
mch..."

S ngc nhin ca mex Li pha ln vi phn n trc ci bng chng v s gian tr ca
Joc-G. Ging ng ta nh nghn li: ", ti hiu."

Mex Jut li mm ci, bit rng mnh lm ng kia rm mu. "Xin ti chng minh rng
ti khng mun c k bt mt thm hai". ng ta ngng mt lt. "Ba nghn la c c
khng?"

Mex Li lo o, khng dm chc l mnh nghe ng. "Rt tic, tha ng Jut", ng ta
nghe thy mnh ni cc lc. ng cm thy sng rn ngi v c dp c tuyt mt nh qu tc
giu c.

"Thi c". Ging Jut anh li. " ngh cui cng ca ti: bn nghn!"

"C iu l ti khng bn ngi luyn g ca mnh, ng Jut ".

Mt nh ph h chi g xu xung, mt ng ta tr nn lnh lng.

"Ti hiu. Tt nhin! Thi cho ng!"

"Cho ng", mex Li ni v h i v hai ng i lp.

ng ch tr v xe tht nhanh, nhng khng chy, ni gin d dng ln. Bc Ming v Joc-G
thy v mt ng ta bn thn trng ngi yn, ngy un. Ti xe, ng ta vung nm m da Joc,
ging run ln v tc gin. "Tao th nh rp c my! M kip, my lm ci g ch Jut - k vi
lo y l ta luyn g nh th no h?"

Joc-G xm mt li: "Chu ch k vi mex Jut g ht, ng ch "... G cht vt lm mi ni
c. "Chu ch bao gi ni mt cu no my ng , tha ng ch!" V kinh ngc hon ton v
s hi ca g khin mex Li tin mt na. "My nh ni vi tao l my i sut n ch
ging gi vi con nh Jut hay sao, m kip?" Cho d l iu v ti, ng ta bit mi ln i
nh th u em li nguy c cho g luyn g tp s ca ng trc mu lc ca Jut v iu
c th dn n mi s.

"Tha ng ch, ly Cha lng lnh"...

Mt chic xe khc ang tin st li, nhiu ngi trong gi v vy cho ng ch. Va vy tay
p li, mex Li va he h ming gng mm ci v nhch ra tn u chic gh bng, kh gt
bc Ming khip m: "Qu tha ma bt, nh xe i!" Sut chng ng v n in tng
chng khng bao gi ht, khng kh cng thng c h ly dao ct c. S cng thng gia bc
Ming v Joc-G trong phn cn li ca ngy hm cng khng km my t. m y, Joc
thao thc nm, tot m hi on trc hnh pht sp ti.

Ci R Alex Haley
Nhng khng c g n c. V my ngy sau, ng ch ni vi bc Ming nh khng c chuyn
g xy ra. "Tun sau, ta phi i u g tn Vjini. Ta bit i xe nga ng di nh th khng
tt g cho bnh ho ca lo, cho nn ta ch mang theo thng nh thi"

"D, tha ng ch"

Bc Ming bit t lu l ngy phi n; chnh v th m ng ch luyn thng nh
thay bc. Nhng bc khng ng l n n sm th.

Ci R Alex Haley

Chng 93

"My ngh g hung th nh?"

Sau hn mt gi ngi chung gh v ngm nhng m my lp xp ca bui sng m p thng
hai, con ng bi bm tri di trc mt hoc s co dui u u nhng bp tht mng ca i
la, cu hi t ngt ca mex Li lm Joc-G git mnh.

"Ch c g", g tr li. "Chu ch ngh g c, ng ch ".

"Bn nh chng my c ci g tau khng bao gi hiu ni!" ging mex Li hi sng. "Ngi
ta nh ni chuyn t t vi bn my, y th l bn my bt u gi thi ngu xun. Lm tao
pht in ln, m kip, nht l vi mt thng nh mm mp nh my, lc no mun th thao
thao bt tuyt. My c ngh l ngi da trng s tn trng bn my hn nu bn my t ra khn
ngoan khng?"

Tm tr Joc-G ang l t m cht bng dy linh li, sc so.

"C th, m li cng c th c ngi khng", g thn trng ni. "Mi s cn ty."

"y, my li gi li ni quanh dy c ra dy mung. Ty ci g?"

Tip tc n trnh k n lc no nm r hn ca ng ch, Joc-G li la li ro n: ",
tha ng, chu mun ni l cn ty ch mnh ni vi ngi da trng no, t nht chu cng cm
thy th."

Mex Li ngn ngm nh tot sau thnh xe. "Nui mt thng nh, cho n n, mc, mt ci mi
che trn u v mi th khc n cn trn i, y th ri ci thng nh y chng bao gi tr li
mnh mt cu no thng thn rnh rt!"

Joc-G on liu rng ng ch ch ngu hng quyt nh khi chuyn phim vi mnh thi, vi
hy vng lm vui cuc i xe la ng trng tr nn chn ngt v dng nh bt tn ny.

chm dt khng lm ng ch bc mnh na, g thm d: "ng mun bit s tht ch hoe,
thng bng th, tha ng ch, chu cho rng phn ng dn nh c tng lm ra ngy ng hn
tht, l khn ngoan, bi v h s ngi da trng".

"S!" mex Li tht ln. "Bn nh trn tut nh ln y, c th thi! Tao chc ci bn nh s
st nht nht y mu m ni lon mi ln chng tao quay lng! B thuc c vo thc n ca
ngi da trng, thm ch git c con nt! My mun k ti ngi da trng bt c ci g, bn nh
cng lm ci y sut, th m h ngi da trng hnh ng t v th nh li la m ln l nh
s!"

Joc-G ngh l nu khn ngoan th thi ng c chc tc ng ch na. "ng ng tin l c ai
ch ng lm d th, tha ng ch", g bnh tnh ni.

"Bn nh chng bay phi bit l nu bn bay lm th th tao git sch!" Mt con g gy to tng
trong lng ng sau h v my con khc cc cc p li.
Ci R Alex Haley

Joc khng ni g c. H ang i qua mt n in ln v g nhn mt ton n l ng nhng
thn cy kh cht, chun b cy v cho ma sau.

Mex Li li ni: "Tao ngh m pht n l ci bn nh c th lm gay go bit my cho nhng
ngi lm lng vt v sut i xy dng mt ci g".

Chic xe la ln bnh yn lng c mt lt, song Joc-G c th cm thy cn gin ca ng ch
ang dng ln. Cui cng ng ch tht ln: "Nh, tao ni cho my nghe ci ny! Sut i my
ch tao, n no phnh bng. My khng bit th no l ln ln lc nhc, cht i d cng vi
mi anh, ch, em v c b ln m chui rc trong hai cn bung dt nt, nng thiu!"

Joc-G ngc nhin trc li th nhn y t ming ng ch ang si ni ni tip nh th cn
phi trt b nhng hi c au n ra khi h ngh. "Nh, tao khng nh c lc no m m tao
khng c mang. Cn b tao th chp chp thuc l, sut i na say na tnh, qut tho, chi
ra bn tao khng a no cn c cho va ng lm mi yc t cn si - m by gi
c bn nm xu mt yc, tao cng khng thm mua - ch m ng y t xng l ch tri".

Nhn trng trng vo Joc-G, ng cu knh ni: "My mun bit ci g thay i i tao
khng?"

"Tha ng, c", Joc p.

"Ci ng danh s cha bnh bng lng tin y n. Ai ny phn khi chy quanh ci lu ln ca
ng y ang c dng ln. m m mn, tt c nhng ai i c, thm ch c nhng ngi
phi cng, phi mang, u a vo lu . Sau ny, ngi ta ni qun Caxuel cha bao gi c
mt bi thuyt php v ha ngc nh th v nhng v cha bnh thn k nh th. Tao khng
bao gi qun ci cnh hng trm ngi da trng nhy cng h ht. Ngi n m chm ly ngi
kia, ru r v on oi v co git. T hn c bt k cuc hp tri no ca dn nh. Nhng gia tt
c nhng h la, n o lon x y, c mt iu lm tao ch , cch ny hay cch khc." Mex Li
nhn Joc-G. "My c bit g v Kinh thnh khng?"

"Khng... phi, tha ng, khng bit g m bn."

"Tao cuc l my ngh tao cng m tt Kinh thnh! Ci y trong sch Thi Thin. Tao nh
du ch y trong quyn Kinh Thnh ca tao. on y ni rng: "Xa ti tr v nay gi; vy
m ti cha tng thy nhng ngi chnh trc b Cha t b v dng ging ca Cha phi i xin
n".

"Sau khi v gio s y i khi lu ri, cu vn bm cht trong u tao. Tao lt i lt li, xoay
cc chiu, c hnh dung xem n c ngha g i vi mnh. Mi ci tao thy trong gia nh tao,
quy li, ch l xin n. Bn tao chng c g v ri cng s chng c g ht. Rt cc, dng nh
cu c ngha l nu tao quyt tm thnh ngi chnh trc - ni cch khc l nu tao lm lng
cn c v sng thin nht nh cch tao bit - tao s khng bao gi phi xin n, khi v gi". ng
ch nhn Joc-G, v thch thc.

"D, tha ng", Joc-G khng bit ni g khc.

"Chnh lc tao b nh ra i", mex Li k tip. "By gi tao mi mt tui. Tao ti ng
ci, gp ai cng xin vic, lm bt c ci g, k c cng vic ca nh. Tao rch ri, tao n b.
Ci R Alex Haley
Tao dnh dm tng xu kim c - bao nm rng, tao ni tht y - cho n khi, cui cng tao
mua c mnh t rng u tin trong i tao rng hai mi lm yc cng vi tn nh u
tin ca tao tn l Joc. Tht vy chnh l tao ly tn hn t cho my..."

ng ch c v nh ch i mt phn ng no . "Bc Pompi k cho chu nghe v ngi ",
Joc-G ni.

", Pompi cn n sau, tn nh th hai ca tao. Nh, my nghe tao k y, tao lm vic vai
k vai vi g Joc nh y, qun qut lm t ci c th n ci khng th, o gc trc r, pht
b pht bi, ny trng ma u tin. Qu l ch c Cha mi run ri cho tao mua ci v
x s hai mi lm xu y v nh ci v y, tao c con g chi u tin trong i tao. Nh ,
l con g hay nht tao tng c! Ngay c nhng ln n b thng nng, tao cha chy cho n
v n tip tc thng nhiu trn u h cp n mc cha ai tng nghe thy c con g no lm
c nh th."

ng ta ngng mt lt. Khng bit ti sao tao li ngi y tm s th ny vi mt thng nh.
"Nhng m tao, chng con ngi ta i lc cng cn hn huyn vi ai ".

ng li ngng. "Ngi ta ch th tr chuyn g nhiu vi v c. Dng nh ngi n b mt
khi v c anh chng sn sc mnh l sut i ch nhng m au, ngh ngi hay phn nn
ci ny ci khc, trong khi nht c nht ng u c bn nh hu h tu tt. Hoc gi sut ngy
nh phn nh sp k n khi trng nh ma"...

Joc-G khng dm tin tai mnh na. Song ng ch dng nh khng km ni mnh. "Hoc
gi li b cch khc, nh gia nh nh tao y. Nhiu ln tao c t hi ti sao chn anh ch em tao
khng ai vt ln thot ra nh tao. Gi y, h vn cn chen chc, i n ht nh ngy tao b
i - ch khc ci by gi l tt c u c gia nh ring".

Joc-G quyt nh rng tt nht l ng c tn thng - d ch bng mt ting "d" - bt c
iu g ng ch ni v gia nh mnh, m Joc trng thy my thnh vin ni chuyn qua qut
vi ng ta khi h gp nhau cc cuc chi g hoc trn tnh. Anh em trai ca mex Li u l
nhng cch-c ngho xc ngho x, thuc loi m khng nhng cc in ch giu, m c n
n l ca h cng xem khinh. Nhiu ln, Joc thy ng ch lng tng bit my, khi gp bt
k ai trong bn h. G nghe hng thy h lun lun ca cm v thi bui kh khn v xin tin
ng ta, g trng thy v hn hc trn mt h khi ng ch cho h nm mi xu hay mt la
m g bit h s tiu vo ru uytxki trng loi ti. Joc-G nh ti c Malizi k bit bao ln
l mi khi ng ch mi anh ch em trong gia nh n n c, h thng n ung, nhi nht
bng ba sut thng v h ng ch i khi tm tai nghe l li ua nhau tha m ng ta nh ch.

"Bt k ai trong bn h u c th lm nh tao!" mex Li tht ln bn cnh g trn chic gh
bng xe ti. "Nhng h khng c ch th mc xc h!" ng ta li im, nhng khng lu.

"Cch ny hay cch khc, gi y tao kh gi - c nh khang trang, trn di mt trm g
chi, tm mi lm yc t trong qu na c trng cy cng vi nhiu nga, la, b, ln.
Tao li c m nh li chng bay na."

"D", Joc-G ni, g ngh c th nh nhng pht biu mt quan im khc cng khng can
chi. "Dng m cnh nh chng chu cng cn mn lm vic cho ng y ch, tha ng ch.
Theo ch chu bit th m chu my cc c, bc Malizi, Xer v Pompi v Ming - h chng
Ci R Alex Haley
lm ct lc v ng sao?". V khng cho ng ch kp tr li, g chuyn sang mt u m
Xer nhc ti trong bui n v thm xm n ch nht trc. "Thc t, tha ng ch, tr m
chu, khng c ai trong s cn di nm mi tui ..." G hm li khng ni thm ci kt
lun ca Xer rng ch ti ng ch qu keo, khng chu mua ngi n l tr no, r rng l nh
bt dm gia nhn c sn trong tay lm vic n lc h gc xung.

"Hn my khng ch nghe k tt c nhng g tao ni, nh ! C tn nh no thuc quyn s
hu ca tao, lm vt v nh tao khng? Cho nn ng c ni vi tao l dn nh lm vt v
th no !"

"Vng"

"Vng ci g?"

"Vng thi . Nht nh ng cng lm vt v, tha ng ch".

"ng qu i ch! My tng chu trch nhim v tt c mi s v mi ngi ch tao, l
chuyn d ? My tng duy tr mt n g ng th ny l chuyn d ?".

"Khng , chu bit chc chn ci tht l gay cho ng, tha ng ch". Joc ngh n bc
Ming phi chm nom n g hng ngy trong hn ba mi nm nay - khng k by nm
ca bn thn g. Ri, dng cht mo nhn mnh my thp nin phc v ca bc Ming, g
hn nhin ni: "ng ch, ng c bit bc Ming bao nhiu tui ri khng?".

Mex Li xoa xoa cm. "M kip, tao qu khng bit. xem, c ln tao chng lo y hn
tao mi lm tui - tc l lo vo khong ngoi su mi g . V mi ngy mt gi thm.
V nh lo mi nm mt m yu hn th phi. My thy th no? My di quanh qun
bn lo m".

Joc-G vt ngh n trn ho gn y ca bc Ming, cn bnh nng nht ca bc t trc n
nay, theo nh g bit. Nh li Malizi v Xer thng bo rng ng ch coi mi s ku ca bnh
tt ca ngi lm ch n thun l li nhc, cui cng g ni: " tha ng ch, thng thng
th xem bc cng khe, dng m chu cho rng qu tht ng cng cn phi bit l i khi bc
b dng cn ho rnh l d di - n ni chu pht s, bi v bc i my chu ng d l mt
ngi cha vy".

Km li qu mun, g lp tc cm thy mt phn ng hn hc. Mt ch g gh trn ng lm
cho nhng con g trong lng li ku cc cc, ri chic xe li ln bnh trong im lng hi lu trc
khi mex Li ct ting hi: "Ming lm g cho my nhiu vy? Phi chng lo rt my khi
cng vic ng ng, a my xung y, cho my mt ci ln ring?"

"Khng , mi ci l do ng lm c, tha ng ch".

H tip tc im lng mt lc cho ti khi ng ch li quyt nh ni na. "Trc tao khng ngh
my v ci iu my ni ban ny, cch y mt qung, nhng gi my nhc ti, qu l tao v
ly mt l nh gi. Gi y, mt s th tt ngy mt ngy hai s bt u gc ti n cho
tao, m kip ! D nh hin nay c t my, tao cng s phi mua mt, hai a lc in tr!"
ng quay li nh nh sp n gn Joc-G. "My hiu nhng iu tao ni ch, mi th vic tao
phi lo toan sut nm sut thng?"

Ci R Alex Haley
"Vng, tha ng ch"

"Vng tha ng ch ! Ci dn nh hi g cng tr li th !"

"Chc chn ng ch mun nh no khng ng my ng, phi khng ?"

", th my c th tm c ci g ni ngoi cu vng, tha ng ch khng?"

"Khng ... chu mun ni..., phi, tha ng, ch t ng cng c cht tin mua nh, tha ng
ch. Ma ny, ng thng hay th trong cc cuc chi g m". Joc-G hy vng li cu chuyn
sang mt u an ton hn. "ng ch ", g tht th hi, "c tay chi g no khng c tri
khng nh? Chu mun ni l khng trng cy g, m ch nui g thi?"

"Hm-m-m. Theo tao bit th khng, tr mt s dn thnh ph, nhng tao khng bao gi nghe
ni bt k cha no trong bn y c g ng gi l tay chi thc th". ng ngh mt lc.
"Trn thc t, th thng thng l cng nhiu g chi, trang tri cng ln - nh ci ch ng
Jut m my vn n m gi y".

Joc-G rt gin mnh khi mo cho ng ch ni chuyn y, v g vi tm cch chm dt i
cho ri. "Chu u c n na, ng ch".

Sau mt lc ngng, mex Li ni : "My kim c mt con khc u y ri h?"

Joc-G do d trc khi tr li: "Bi gi, chu nh sut". Nh vy, phi ni di trc tip.

Mex Li giu: "Mt con nga c to ln, vm v hai mi tui nh my li chu th ? Nh
ny, ng c ni vi tao l m m my khng chun i bm ci mn hm nng gin y!
M kip, tao c th em my cho thu gy ging: tao cuc l my thch th!" Mt ng ch nheo
nheo gn nh lic tnh, y v dm ng. "C ngi bn thn ca tao bo l bn gi da en
nng my ngon xi lm, by gi my ni tht tao nghe, c ng th khng nh?"

Joc-G ngh n ng ch vi m mnh. Trong lng si ln, nhng g vn chm ri ni, gn
nh lnh lng: "C th th, tha ng ch"... Ri dt khot: "Chu khng bit nhiu lm"...

"Thi c, my khng mun ni, nhng tao bit m n my m i u v i thng xuyn
n mc no. Tao khng mun bn tun ng bn vo my nh tn nh luyn g cho ng
Jut, cho nn tao ni cho my bit tao s lm g. Khi no v, tao s vit cho my mt giy
thng hnh m no my cng i sn hm, nu my mun! Tao cha bao gi ngh l mnh s
lm th cho tn nh no!"

Mex Li c v gn nh bi ri, ri che giu bng mt ci cau my. "Th nhng tao bo cho
my bit mt iu. H my lm thi chuyn, sng ra khng tr v, hoc qu mt m b vic,
hoc gi tao khm ph ra my li n ch Jut na, hoc gi bt k tr g khc m my bit
my khng c php lm, tao s x tan giy thng hnh ngay lp tc - v x xc my lun th.
Hiu cha?"

Joc-G vn khng tin. "Tha ng ch, th th qu ha qu! Rnh l chu rt ly lm cm kch,
tha ng ch!"

Mt cch ci m, Mex Li xua tay gt i nhng li cm n "Thi c ri, my thy tao u c
xu bng na mc bn nh chng my tng tng ra. My c th ni cho bn chng l tao
Ci R Alex Haley
bit u i mt tn nh nh th no nu tao mun"

Ci ci dm dt li xut hin: "Tt, th bn gi da en nng my y th no, nh? mt m
my c th nhy my a?"

Joc-G vn vo ngi trn gh nh con su: "Tha ng, nh chu ni, chu c bit nhiu
nhn g u"...

Nhng mex Li nh khng nghe thy g, c tip tc: "Tao nghe ni khi ngi da trng c i
tm ph n nh h h. My bit chuyn vn xy ra ch, nh?".

"Chu c nghe ni th, tha ng ch", g ni, c gng khng ngh n ci thc t l g ang
ni chuyn vi chnh cha mnh. Nhng ngoi nhng g din ra trong cc tp lu cc n in,
Joc-G bit rng Bclinhtn, Grinxboru v hm, c nhng "nh c bit" vn c
rm r nhc n, thng thng do mt ph n da en t do no cai qun, g nghe ni
ngi da trng tu thch la chn gi cc mu da t en nh b hng n nhum nhum vi gi
t nm mi xu n mt la.

"M kip", ng ch vn dai dng, "tao vi my ngi ni chuyn y ch c hai ta trong ci xe
ny. Theo tao nghe ni, bn n l gi nh, th nh rng th, nhng ly cha, chng n l
n b. Tao nghe ni, bn n gin nh pho y". ng ch nhn Joc-G, soi mi. "C ngi
quen bo tao l bn trai tr nh chng bay khng bao gi chn ci hm en nng gin y, kinh
nghim my c th khng?"

"Khng , tha ng ch - chu mun ni, ch t l cho n nay th chc chu cha phi th!"

"y! My li ni quanh quo ri!"

"Chu khng quanh co g u. ng ch ". Joc-G c ht sc mnh t ra nghim tc. "Chu
ang nh ni my ng mt iu chu cha h ni my ai, ng ch ! ng bit ci mex Mc
Grigo c m g vng m ch?".

"D nhin. Tao vi ng ta ni chuyn lun. Dnh g n ng y?".

", ng ha cho chu mt ci giy thng hnh, nn chu ch cn ni di lm g. y, tha
ng, gn y chu c chun ra, d ng ni, i thm c gi ch mex Mc Grigo "...Mt g
y v tha thit "Tn c l Matila, c lm ng v khi cn th gip vic i snh. ng ch
, c l c gi u tin khng thit n dng g chu ni hay toan tnh, khng chu s n
ngi, ng ! Gii lm chu cng ch khin c c ni l c thch chu, dng m c khng
chu c cung cch chu. Chu mi biu c chu mun qu bao nhiu n b, c chng
ny, c y ch ni l i m qu, cho c yn".

Mex Li lng nghe Joc-G vi ci v khng tin y nh g nghe ng ban ny.

"Cn mt iu na", g ni tip. "Mi ln chu tr li, c u dn Kinh Thnh v chu! Do
u m c c Kinh Thnh, l v c c mt ng ch c o nui cho n khi o ca ng
khin ng phi bn n l ca mnh i. Tht th, chu xin ni my ng l c ngoan o bit
my...Tha ng ch"...Joc-G ngp ngng. "Trc khi chu gp c , chu vn sn hm lun d
ng ni - dng m c lm cho chu cm thy chuyn ny to tt hn ch khng phi ch hm
hic thi, ni sai chu l con ch. Ngi n ng phi ngh n chuyn lm l nhy chi my
Ci R Alex Haley
mt ngi n b tt!"...

Joc-G ngc nhin vi chnh mnh. "Tc l nu c bng lng chu", g ni kh. Ri thm ch
cn kh hn na. "V nu ng khng phn i"...

H i tip gia ting xe ct kt v ting g cc cc mt qung di na trc khi mex Li hi:
"ng Mc Grigo c bit my ang tn con hu gi y ca ng ta khng?".

", c l chn lm ng, khng bao gi c chuyn g phi ni thng vi ng ch. Dng m
dng nh lm trong i snh c bit chuyn, chu on l mt s mch lo".

Sau mt lt im lng na, ng ch ni: "T khi , my cha bao gi gy chuyn g thc s rc
ri cho tao - trn thc t, my gip tao khi vic v tao s lm mt ci g cho my. Ban ny,
my mi nghe tao ni l tao cn mt s nh tr lm ng. Vy tao s nh xe n ni
chuyn vi ng Mc Grigo. Nu ng ta c nhiu nh nh my ni, chc bt i mt a con gi
lm ng, ng y cng ch thiu g lm - nu c th tho thun mt gi phi chng. Ri my c
th di chuyn con b y...tn n l g nh?".

"Tila...Matila, tha ng ch", Joc-G thu tho, khng dm chc l mnh nghe ng.

"Ri my c th chuyn n v ch tao, hai a dng mt ci lu"...

Ming Joc my my nhng khng tht ra ting no. Cui cng g bt ra: "Ch c dng ng ch
thng thng mi lm th!".

Mex Li m . ng khot tay. "My phi hiu ch chnh ca my vn l di y vi Ming!"

"D nhin, tha ng ch!"

C lm ra v cau c, mex Li xa mt ngn tay vo g li xe cho mnh: "Sau khi my c ni c
chn, tao s ly li ci giy thng hnh. gip cho ci con g nh, Matila, gi ci t en ca
my nh n!"

Joc-G ng ra khng ni c g.

Ci R Alex Haley

Chng 94

Sng ngy ci Joc-G vo thng tm nm 1827, khi mt tri ln, ch r ang hm h bt bn
l st vo ci rm ca g sn ca cn nh g hai bung cn d dang. Lm xong, anh chy b ra
chung nga, hi h i v cnh ca mi m bc Pompi chm khc v qut bng nc v
qu c ch en nghin nt, lp n vo ch. Ri, lo lng a mt nhn mt tri ang ln cao, anh
ngng li ngn chic bnh xnguch kp xc xch m m anh gn nh nm cho anh
ti hm trc trong cn gin gi v ci chui di nhng ln la, l do, ngt on v i y i
ca anh. Anh i qu lu v tin hnh qu chm n ni cui cng, m bo mi ngi
khc chng nhng ng gip anh g na, m cn chm dt mi li ng vin i vi anh.

Tip , Joc-G y vi ti v nc vo mt chic thng ln, khuy mnh v nhng tht
nhanh ci chi vo vng ly nhy , ri bt u qut trng mt ngoi ca lp vn x cn x x.
Cui cng, vo qung mi gi, anh li li, ngi cng dnh vi trng lp nh vch nh,
ngm ngha cng vic hon thnh. Hy cn khi thi gi, anh t nh. Anh ch cn c vic
tm ra, mc qun o v ln xe i hai ting ng h n n in Mc Grigo, l ci s
bt u t mt gi.

Chy i chy v t nh n ging, anh ba x nc y vo ci chu m mi phng ngoi.
Va nghu ngao ht va k c, anh mau l lau kh ngi, ri chong chic khn tm bng vi
bao b ty trng, chy vo phng ng. Sau khi x chn vo chic qun i vi bng, anh mc
chic smi xanh ngc h cng, qun vng, tt v o vettng vng c ai lng v cui cng i
i giy mu da nht mi toanh; tt c nhng ci , anh mua dn tng th bng tin c
c ti cc cuc u h cp trong my thng qua, khi anh cng mex Li rong rui qua cc thnh
ph khc nhau Bc Carlina. i i giy mi cng ku ct kt n ch bn bung ng, ngi
trn chic gh u chm tr, mt en bng si h o, qu mng ca bc Ming, Joc-G tot
ming ci vi bng mnh trong chic gng cn di, mt trong nhng mn qu bt ng anh s
tng Matila. Ngm ngha trong gng, anh cn thn qung quanh c chic khn len xanh
Matila an cho anh. Trng tm y, anh tha nhn. Ch cn im thm nt hon chnh
cui cng na thi. Ko mt chic hp cctng trn t gm ging ra, anh b np v nh
nhng, gn nh knh cn na, nhc ra chic m qu da mu en, qu ci do mex Li tng.
Xoay xoay chic m t t trn hai u ngn tay tr, anh thng thc ci hnh dng thanh nh
ca n vi mt khoi cm gn nh nhc dc trc khi tr li trc gng v i n va ng
lch ngang tng, nghing nghing xung mt bn mt.

"Ra i no! Bn tau ngi trong xe mt ting ng h ri!" Ting h gi ca Kitzi, m anh, ngay
bn ngoi ca s, chng t rnh rnh l cn tam bnh ca b vn cha ngui.

"Con ra y, m !" anh la to p li. Sau khi xem xt li ln cui, nh gi ton b trang phc
mnh trong gng, anh t mt chai nh, dt ng uytxki trng hng xong vo trong ti o
vettng v nh ra khi cn nh g mi nh th ch i mi ngi hoan h. Anh sp sa ci
tot ming v lt nghing chic m th cht thy lung mt d tn ca m, ca c bc Malizi,
Xer v Pompi, tt c ngi un un trong xe, vi nhng b p nht. Ngnh nhn sang
hng khc v c ht sc lm ra h hi hut so, anh leo ln gh ngi li - thn trng khng
Ci R Alex Haley
nhu mt np o qun no - qut dy cng vo lng i la v th l h ln ng - c iu l
mun mt mt ting.

Dc ng, Joc-G tp ln my hm ru b ci chai ca mnh v xe ti n in Mc Grigo
vo lc hn hai gi mt cht. Kitzi, Xer v Malizi bc xung, ri rt xin li c nng Matila lo
lng v cung ra mt, trong chic o di trng. Bc Pompi r xung nhng gi thc n mang
theo v, sau khi hn vi vo m Matila, Joc-G chuynh chong i quanh va t gii thiu va
v v vo lng v th hi ru vo mt cc v khch. Tr nhng ngi xm n ca Matila m
anh quen t trc, hu ht khch kha l thnh vin cc cuc hp cu nguyn m Matila
chiu m trong s nhng n l hai n in ln cn v c php mi n d. C mun h
gp trung nhn ca mnh v h lm theo c. Tuy phn ng nghe ni nhiu v anh t
nhng ngun khc ngoi bn thn c, nhng ln u tin chnh mt trng thy Joc-G gy cho
h mt lot nhng phn ng t x xo n h hc ming sng s. Trong khi huynh hoang
gy n tng trong m nhng ngi d ci, anh vn trnh xa m mnh, Xer v Malizi m
nhng tia nhn sc nh dao cng c mi nhn thm bi nhng nhn xt h nghe lm c, t
nghi ngi "Con c cn cu" ca Matila. Bc Pompi th chn ci ng x n gin l ha ln vi
cc tn khch khc, lm nh khng bit ch r l ngi th no.

Cui cng, v gio s ngi da trng c thu n lm l, ra khi i snh, theo sau l hai cp
v chng ng ch Mc Grigo v Li. H dng li trong sn sau, ng c o nu cht quyn Kinh
thnh nh chic mc, v m ngi da en t nhin im lng t li ng sng cch mt qung
xa. Theo nh b ch ca Matila d nh, m ci s kt hp mt phn nghi thc hn phi C
c ca ngi da trng vi l nhy chi tip sau . Ko mt tay o vng ca ch r nhanh
chng tnh ru, dn i, Matila cng anh n ng trc mt ng c o: ng ny hng ging
v bt u c my on long trng trong quyn Kinh Thnh ca mnh. Ri ng hi: "Matila v
Joc, hai con c long trng th, d hay d d, vn n vi nhau n trn i khng?"

"Con xin th", Matila kh ni.

"D vng!" Joc-G ni, hi to qu.

Hoang mang, ng c o ngng mt lt ri mi ni: "Ta tuyn b, hai con l v chng!".

Trong m khch da en, c ngi thn thc.

"By gi con hn c du i!"

Nm ly Matila, Joc-G gh cht c trong tay v hn nh cht mt ci. Gia nhng ting
"hc" kinh ngc v, chc li, anh cht ngh l c th mnh khng gy n tng tt nht v
sau , trong khi hai ngi ngoc tay nhy chi, anh moi c c tm ra iu g ni, kh d em
li cht trnh trng cho dp ny, mt iu g kh d lm ngui du ci gia-nh-xm-n ca mnh
v tranh th m ngi snh kinh thnh. Anh ngh ra ri!

"c Jhva l ng chn dt ti!" Anh dng dc tuyn b. "Ngi ban cho ti nhng th ti
cn!".

Khi thy nhng con mt nhn anh trng trc n li cng b y, anh bn quyt nh thi khng
m xa n h v v c c hi u tin l ln rt ci chai trong ti ra, nc cn kh. Phn lin
hoan cn li - mt ba tic ci v tip tn - qua i trong mt lp sng nha v chnh bc
Ci R Alex Haley
Pompi phi li c xe la ca n in Li tr v qua hong hn. Hm hm tc gin v mt th
din, m Kitzi v cc c Xer, Malizi nm nhng ci nhn d tn vo cnh tng ng sau h:
ch r ngy kh kh gi u vo lng c du nc mt m a, ci khn qung xanh lch lo
v chic m qu da en che gn ht mt.

Joc-G kht kht thc gic khi chic xe xch li bn nh g mi ca i tn lang tn giai
nhn. L m cm thy rng mnh phi xin li mi ngi, anh toan lm th, nhng cnh ca ba
cn nh g ng sm li nh ting sng n. Tuy nhin, chc anh s khng b t chi c ch u
nh cui cng. Nhc c v mi ci dy, anh dng mt chn y cnh ca ra v, cch no ,
xoay s du nhau vo c c i khng sy st g - duy ch ko Matila cng vp vo chu nc
tm cn sng sng gia phng. l ni s nhc pht cht - song mi s u c quyn tha
th khi Matila, vi mt ting reo vui, nhn thy mn qu ci c bit ca mnh: chic ng h
ln ng, v g sn mi bng long, tm ngy ln dy mt ln, cao bng c, m Joc-G
mua bng tt c tin dnh dm t cc cuc chi h cp v ch ng sau xe sut t Grinxboru
v.

Cn ang m mt ngi xt trn sn, ni anh va ng bch xung, nc tm bn t sng i
giy da cam mi toanh, th Matila bc li cha tay anh dy.

"No, bi gi li y my em, Joc. em t anh vo ging".

Ci R Alex Haley

Chng 95

Tng sng, Joc-G i xui con ng dn n by g ca mnh. Ri mt ting ng h
sau khi im tm, Malizi nghe thy c ngi gi tn mnh v, ra ca bp, b git mnh thy c
du mi; b cho v mi Matila vo.

"Khng, cm n c", Matila ni. "Chu ch mun hi hm nay h lm cnh ng no, my li
chu c th kim u c ci cuc".

My pht sau, Matila xut hin v nhp bn vi Kitzi, Xer v bc Pompi, tham gia lm ng.
Ti hm y, tt c t tp xung quanh c xm n, ngi chi vi c n lc chng c v. Trong
khi tr chuyn, Matila hi y c thng xuyn hp mt cu nguyn khng v khi c
tr li l khng, c bn ngh mi chiu ch nht nn c mt bui nh vy.

"Ni tht my con, m ly lm xu h m ni rng m b nhng bn phn cu kinh tn u tn
u ri". Kitzi ni.

"C cng ra", Xer th nhn.

"Ta xem chng c cu nguyn my cng ch bao gi thay i c ngi da trng", bc Pompi
ni.

"Kinh thnh ni ng thnh Juxe b bn lm n l cho ngi Ai Cp, dng m Cha bn thnh
Juxe v Cha ban phc lnh cho nh ngi Ai Cp v thnh Juxe", Matila ni mt cch thc
t.

Ba cp mt lic nhanh nhn nhau ni ln s cm phc mi lc mt tng ca h i vi c gi.

"Ci thng Joc bo my bn ta ng ch u tin ca con l mt c o", Xer ni. "Chnh my
cng c v d mt c o, con ".

"Chu l mt ti t ca Cha, vy thi!" Matila tr li.

Hi cu kinh ca c bt u ngy ch nht k , hai ngy sau khi Joc-G v mex Li ln
ng vi mi hai ch chi trong xe.

"ng ch biu cui cng, ng c nhng con g ch ng em i chi ni to tin", anh
gii thch rng ln ny g l Li s ua ti trong mt cuc u "ch lc" quan trng mt ni
no gn Gldxboru.

Mt bui sng ngoi ng, Xer thn trng dng mt ging du dng biu l s thng cm ca
mt ngi ph n bn mi by tui vi mt c du mi mi tm tui: "Ly Cha, cng , c
ng ng rng duyn s con ri phi chia s vi ba con g mt".

Matila nhn thng vo mt b: "Xa nay chu vn nghe ni v tin rng cuc nhn duyn ca ai
cng vy, h lm n th no th nn th y. V chu chc anh bit r anh mun cuc v
chng ca chng chu phi nh th no".

Ci R Alex Haley
Nhng sau khi xc nh lp trng ca mnh v hn nhn, Matila sn sng tham gia bt c cuc
mn m no v anh chng c sc ca mnh, d tnh cht cu chuyn l vui a hay nghim
chnh.

"N nga chn t thu mi b toi", Kitzi ni vi con du, mt m n thm c cn nh mi.

"Vng, m ", Matila ni, "con cng ngh th khi anh n tm hiu. Anh h d khng ni g
khc ngoi chuyn chi g v i y i vi ng ch". C ngp ngng ri ni thm theo ci
cch chn thc ca mnh: "Dng khi anh hiu ra rng khng ngi n ng no c tm tem
vi con trc khi nhy chi th, ly Cha, anh ni cn tam bnh ln ch! Thc t, c ln con
thi khng gp li anh na. Ch bit ci g p anh , dng m con mun ci cht ngt ci
m anh ht hi chy n biu: "Ny, chng mnh ly nhau i!"

", rnh l m mng l n cn bit lm th!" Kitzi ni. "C m bi gi, cc con nn v nn
chng ri, gi , m mun ni thng iu m tm nim. M mun c my a chu!".

"Ci th ch c g l d, m Kitzi . L v con cng mun c my a con, d mi ph n
khc."

Hai thng sau, khi Matila bo tin mnh c mang, Kitzi mng qunh. Vic con trai mnh sp sa
thnh b khin b ngh n cha mnh - nhiu hn bao gi ht trong nhng nm qua - v mt ti,
khi Joc-G li i xa, Kitzi hi: "N c bao gi ni g my con v ng ngoi khng?"

"Khng ", Matila c v bi ri.

"N khng ni?" Thy v tht vng ca b, Matila vi ni thm: "Con chc anh thy cha n
lc y thi, m Kitzi ".

Quyt nh rng tt hn ht l t mnh lm vic v d sao b cng nh nhiu hn Joc, Kitzi
bn k cho Matila nghe v qung i mi su nm ca mnh n in mex Uol cho n
khi b em bn cho mex Li v phn ln nhng iu b ni l v ng b ngi Phi ca mnh
cng bit bao th ng c bo ban b. "Tila, s d m ni cho con nghe tt c dng ci , l v
m mun con hiu rng, m mun a b trong bng con c dng a khc sau ny cng u
phi bit v ng, bi v ng l c ngoi ca bn n".

"Rnh l con hiu, m Kitzi ", Matila ni, th l b m chng li k thm nhng hi c ca
mnh, v c hai u cm thy mi lc mt gn gi nhau hn sut thi gian cn li ca bui ti.

Con trai u lng ca Joc-G v Matila ra i ma xun nm 1828, do b Xer vi s gip
vic ca mt b Kitzi nhn nha nhn nhc. Nim vui c a chu ch tn lm ngui cn gin
ca b v ni cha n li i tn u vi mex Li mt tun. Ti hm sau, khi ngi m mi cm
thy c th tip khch c, tt c mi ngi trong xm n t tp trong cn nh g mng s
ra i ca a hi nhi th hai sinh ra ti n in Li.

"Cui cng, bi gi m thnh "b ni Kitzi" ri !" Matila ni, da mnh vo my ci gi trn
ging, tay m a b v yu t mm ci vi cc khch n thm.

"Ly cha, ng th y! Nghe m sng ci l tai!" Kitzi tht ln, c b mt b l mt n ci
ln.

Ci R Alex Haley
"Ta nghe n tung d Kitzi ang gi i, th y!" Bc Pompi ni, mt nh long lanh trong mt.

"Hm! Ph n y ch c ai gi bng ci ngi no m chng ta u bit!" Xer ci r
ni.

Cui cng, Malizi ra lnh: "Thi, n gi bn ta rt cho m con nh n ngh!" Tt c ra v,
tr Kitzi .

Sau mt hi im lng trm ngm, Matila ni: "M , con ang ngh v dng g m k v ngi
cha ca m. V con khng bao gi thy c mt cha ca con, nn con tin Joc s khng phn
i ly tn cha con t cho chu b. Tc l Vjl, m con biu th".

Tn lp tc c Joc-G nhit lit tn thnh khi anh tr v, lng trn y vui sng trc s
ra i ca a con trai n ni gn nh khng t kim ch ni. Chic m qu da en i lch
trn u, i bn tay h php nhc bng a b ln trn khng, anh ku ln: "M , m c nh
con ni g my m khng, con s ni cho cc con con bit dng g m ni my con!" Mt
ngi sng, anh trnh trng ngi xung trc l si, b thng Vjl trong lng, ni vi n bng
ging nghim trang nh th ang lm mt nghi thc nh: "Nghe y, con trai! Cha s ni con
nghe v c ngoi con! C l mt ngi Phi, c biu tn c l "Kunta Kint". C gi ci n bng
K, con sng bng Kmby Blngg v mt l cc th khc na bng dng ting Phi. C k l
c ang cht cy lm cho em trai mt ci trng th c bn ngi ln n ng sau bt ly c.
Ri mt ci tu to a c qua min nc nhn n mt ch gi bng Nplix. Ri c chy trn
bn ln, khi c nh git dng k bt c th h cht phng na bn chn ca c!"

Gi cao a nh, anh quay mt v pha Kitzi: "V c nhy chi my mt ngi bp n i
snh tn l Bel, ri hai ngi mt con gi - v y l ngi con gi , b ni con ang ci
my con y!" Matila tn thng, nt mt cng n nang, ti ri nh Kitzi; mt Kitzi t m
nhng git l yu thng v t ho.

V chng i xa lun, nn Matila bt u tiu nhiu th gi bui ti vi b ni Kitzi v sau mt
thi gian, hai m con gp khu phn li, n ba ti vi nhau. Bao gi Matila cng c kinh
trong khi Kitzi lng l ngi chp tay v ci u. Sau Matila cho con b, ri Kitzi hnh din
ngi m b Vjl trong lng, u a v m a hoc ht khe kh trong khi chic ng h ng
ku tch ta tch tc v Matila ngi c quyn Kinh Thnh c nt. Mc d iu khng tri vi
lut l ca ng ch, Kitzi vn phn i c sch bo - nhng y l Kinh Thnh nn b d rng
khng c hi g. Thng thng khng lu sau khi a b ng, Kitzi bt u g gt v nhiu khi
lm bm mt mnh trong khi na tnh na m. Khi ci xung Vjl ng say khi tay Kitzi,
Matila i khi nghe long thong thy tng mu bao gi cng nh vy: "M...b...ng h
bt con i!...Gia nh tui tan tc ri...Ch bao gi cn c thy b thy m trn i ny..." Xc
ng su sc, Matila thng th thm: "Bi gi, chng con l gia nh b, b ni Kitzi ". V sau
khi t Vjl vo ging, c nh nhng nh thc Kitzi - m c dn yu nh m mnh - ri
sau khi tin b n tn nh, trn ng v, Matila thng lau nc mt.

Nhng chiu ch nht, mi u ch c ba ngi n b d bui nguyn cu do Matila xng
- cho n khi ming li nanh nc ca Xer cui cng khin bc Pompi m xu h m phi
tham gia. Khng ai thm ch ngh n chuyn mi Joc-G, v ngay c nhng khi anh c nh,
c n tra ch nht l anh quay v khu g ri. Vi ci nhm nh nm ngi trnh trng ngi
trn nhng gh ta mang t lu mnh n, xp thnh hnh bn nguyt quanh cy ht d, Matila
Ci R Alex Haley
c mt vi on Kinh Thnh c chn trc, ri, vi i mt nu nghim ngh nhn di vo
tng khun mt; c hi xem c ai mun xng kinh cho mi ngi theo v thy khng ai nhn,
bao gi c cng ni: "Thi c, vy xin tt c qu xung cng tui". Khi mi ngi qu xung
i din vi c, Matila lin c mt bi nguyn gin d, xc ng. Sau , c lnh xng cho h
ht mt bi ca tn gio. Ri cuc hp chuyn sang bn lun v ti chung: lng tn ngng.

"Hm nay l ngy ca Cha. Tt c chng ta c mt linh hn cu ri v mt thin ng
gn gi". Matila c th mo u nh vy theo ci cch bnh thng ca c. "Chng ta cn ghi
nh ai lm ra chng ta, y l c Cha Li. Ri ai cu chuc chng ta, y l Cha Kirixit Jxu.
Cha Kirixit dy chng ta khim nhng v lo tm chng ta c th ti sinh trong tinh thn".

Mc du ch my ngi gp trong nhng chuyn i c th on, qua cung cch ca Joc-G, l
anh c v, cnh ph n xm n ly lm ngc nhin thy anh nhit tm vi chuyn hn
nhn v i x vi v, vi gia nh rt tt. Khng bao gi anh mt cuc chi g tr v - vi
chic khn qung v chic m qu da tr thnh trang phc thng xuyn ca anh, nng
cng nh ma, h cng nh ng - m khng c tin c c dnh. Phn ln, sau khi
mua cc mn qu m tt nhin bao gi anh cng mang v khng nhng cho Matila v m
mnh, v cho c cc c bc Malizi, Xer, Pompi cng nh b Vjl, v cho Matila my la
na, anh ch cn c bao nhiu. Mi ln tr v, anh cn mang theo hng lot tin tc, t nht
cng k mt ting ng h v nhng iu tai nghe mt thy trong chuyn i. H ci gia nh
xm n t tp quanh anh, Kitzi hu nh bao gi cng ngh n ng b ngi Phi ca mnh
tng l ngun thng tin ch yu cho mt xm n khc nh th no v by gi li n lt con
trai b.

Mt ln, t mt chuyn i di n tn Saletn tr v, Joc-G t "c man l thuyn bum to
tng, ct chi cht d rng v nh ng d kin khun kn kn dng thng thuc l to ng my
li cc th khc ch qua min nc nhn sang bn Anh my li nhiu ni khc na. Tung
d bi gi, tui my ng ch i n u cng thy nh o knh, lm ng , xy ng xe la!
Rnh l dn nh ang dng xy t nc ny bng bp tht mnh!"

Mt ln khc, anh nghe ni l "ngi da trng da dn da v vic nhn qu nhiu nh vo
cc khu dnh ring ca mnh. i ngi da tc Crc v Xminl ci nh lm chng lm v!
C c mt s th lnh da l nh! C m tui nghe ni cc ngi da tc Tscto, Tsiccxo v
Tsirki cn ght nh hn c ngi da trng ght nh".

Nhng cu hi t ra vi anh t hn nhiu so vi nhng iu mi ngi thc s mun bit, v
thong sau, Kitzi, Malizi, Xer v bc Pompi t nh vin c rt v lu ring anh v Matila
mt mnh vi nhau.

"Em t nh mnh l anh s khng bao gi phi nghe em phn nn hng l hng lc, Joc ",
c ni vi anh mt m nh vy khi hai ngi nm vo ging. "C m rnh l em ch my
khi c chng bn".

"Anh hiu em mun ni g, cng , dt khot l anh hiu", anh ni thoi mi, "dng lc i my
ng ch ngoi xe, hoc i khi anh my bc Ming thc sut m chm cho ba con g m, thc
tnh anh ch ngh n em v con".

Matila cn li ghm cht li, khng mun ni ln nhng ng vc ca mnh, k c nhng im
c bn tn bn nghi trong mt s iu anh ni. Tri li, c ch hi: "Joc, anh xem liu chng c
Ci R Alex Haley
bao gi kh hn t no khng?"

"Bao gi lm cho ng ch kh giu, th th t ng s mun nh! Nhng ny, ci ch hi g
chng mnh u, em b ! Em xem mnh dnh c bao nhiu nu anh c mang tin c
c v nh d vy?"

"Tin khng phi l anh!" Matila ni thng thng, ri c du ging "My l nu anh thi ng
mua qu cp cho tt c mi ngi th chng mnh cn dnh c thm i tin! Cc qu , bn
em ai cng qu, anh bit y! C m Joc , d ci o di la p em chc cc b ch cng ch
bng, em bit mc n i u?"

"Em b , em c th mc ci o di ngay y ri ci n ra cho anh xem!"

"Anh l gm lm c!"

Anh l ngi n ng nhn nht - hn bt k ai m c tng m tng uc bit, ch t cng theo
cch y. V hn nhin anh l mt tay cung ng tuyt vi. Song c vn khng tin anh tht s l
khng th khng t hi hin anh c yu v con bng cc chuyn i vi ng ch khng. Chng
bit trong Kinh Thnh c ni g v g khng nh? C mang mng nh c mt ch - trong Sch
Phc m ca thnh Mati th phi, nu c khng nhm - ni v "mt con g mi xo cnh che
c n con"...Mnh phi tm xem li on mi c, c t nh.

Tuy nhin, khi c chng nh, Matila dp ht mi nghi ng, tht vng v c gng lm ngi
v hin tho nht theo s hiu bit ca c. Nu c bit anh sp v nh, mt ba n thnh son
lin ch sn. Nu anh v bt ng, c tc tc lm ngay mt ba, d l ngy hay m. Sau mt
thi gian, c thi khng bt anh cu kinh trc khi n na, m ch c mt li cu nguyn ngn
ri sung sng ngm anh va n va b thng b Vjl bi ba bi b trong lng. Ri sau , khi
a b c t vo ging, c xem xt, nn trng c trn mt Joc; hoc nu nc lng
chic chu thic, gi u v lau ra lng cho anh; v nu khi v n nh, anh ku au chn, c
lin nng bnh ha vi x phng nh lm, thnh mt th bt m m xoa bp cho anh. Vo
ci n Vjl bt u tp i, Matila li c mang, c ly lm l l chuyn khng xy ra
sm hn.

Vi trin vng sp c thm mt a b, b ni Kitzi quyt nh n lc phi gi ring con trai
ra ni mt i iu b tm nim t lu. Mt sng ch nht, Joc-G t mt chuyn i tr v
nh, thy b ang trng Vjl trong khi Matila ang trn i snh gip Malizi lm tic i cc
khch kha s ti trong chc lt.

"Anh ngi lun xung y i!" b ni, khng b ph giy pht no. Anh lm theo, lng my
nhn ln. "Tui bt k l bi gi anh nhn, tui vn l ngi ra anh, vy nn anh hy nghe
y! Tri cho anh mt ngi ln b tt tht l tt m anh khng n cho phi t no! Tui
khng c rn my anh u, nghe khng! Tui vn c th ly gy qut vo t anh trong pht
chc! Anh phi dnh nhiu th gi hn cho v con anh, m n cng cha my anh ln na!"

"M ng ci g vy m?" anh ni, bc bi va ti mc dm t cho php. "Khi ng ch ni: "i"
th biu ng tui khng ?"

Mt Kitzi nh rc la. "Tui khng ni ci , anh bit tha i ri. Anh biu con b ti nghip l
m m anh phi thc trng nom g my li dng chuyn tng t d th! anh kim u ra
Ci R Alex Haley
cc ci s di tr , trong khi va ru ch, va c bc li va chi rng? Anh bit l tui khng
c nui dy anh d th! M ng c tng ch c mnh tui ni th! Matila n ch ngu g u,
n ch khng anh bit l n cng i guc trong bng anh ri!" Khng ni thm li no, b
ni Kitzi gin d, bin ngay ra khi gian nh g.

V mex Li trong s nhng ngi d cuc chi g ln nm 1830 ti Saletn, nn khng ai c
th ph phn Joc-G v ti vng mt khi a b ra i. Anh chng tr v, va sung sng ngt
ngy c bit v a con trai th hai - m Matila ly tn em trai mnh l Asfo t cho -
va hn h vi vn may ca mnh. "ng ch c hn nghn la, cn tui c nm chc trong
cc cuc u h cp! B con ta phi nghe thy c cnh da trng ln nh h la: "Tui c vo ca
Joc-G!" nh th no". Anh k vi Matila l Sacletn, mex Li c bit tng thng
Anru Jchxn l mt ngi theo kiu h. "Khng c ai thch chi g hn tng thng u! ng
gi c thng my h ngh s vo, ri by tr mt thi gian cho h xem l g Tennetxi ca ng
chi nhau ngay trong Nh Trng! ng ch biu ci ng Jchxn nh c my ung ru mi
bt k ngi ln ng no. H biu khi thng dng con nga mu ht d ch ng i trong c xe
Tng thng p , th ng ngi trn mi ci vali lt nhung ng y ru ngay bn cnh! ng
ch biu v phn dng ngi da trng min nam, ng c th gi Tng thng li n khi no
Tng thng mt!". Matila dng dng.

Nhng Joc-G thy Saletn mt iu khin c - v mi ngi khc xm n - b kch
ng su sc khng km g anh. "Tui thy mt xu nh di n mt dm, b xing vo nhau la
i!"

"Ly Cha! Nh t u n?" Malizi hi

"Mt s b bn min bc v min nam Calini, dng m phn chnh Vjini, l chu nghe
thy th!" anh ni. "Nhiu nh Saletn biu chu c hng nghn nh, mi thng b em n
dng n in bng ln ang c khai khn u u t cc khu rng Alabama, Mitxixipi,
Luyziana, Ackanxax v Tchxx. H biu li bun nh kiu c ci nga ht thi ri, bi gi
thnh cng ty ln c tr s cc khch sn to tng! H biu cn c c dng tu c bnh li to
tng ch ton nh Vjini b xing vo nhau, a xung Niu Olin! H cn biu..."

"Thi im i!" Kitzi chm ng dy. "IM I!" B lao v lu mnh, nc mt rng rng.

"M lm sao th?" Joc hi Matila sau khi nhng ngi khc bi ri b i,

"Anh khng bit ?" ch sng ging "ng b ra m Vjini, iu cui cng m bit v cc
c l th v anh lm m gn cht khip!"

Joc-G nom nh pht m. V mt anh ni vi Matila l anh khng hiu ra nhng c khng
chu bung tha anh d dng n th. C tr nn tin chc rng vi ci thi trn tc ca Joc,
anh c tt thiu nhy cm vi qu nhiu s vic. "Anh cng bit r d tui l m Kitzi b bn!
Cng d chnh tui y!" c ni vi anh. "Bt k ai b bn u ch bao gi qun c iu ! V
cng khng bao gi cn nguyn d c na!" C nhn anh vi v y ngha. "Anh cha bao gi
b bn. V th cho nn anh khng hiu rng ch c ng ch no tin c - k c ng ch ca
anh!"

"Em cu my anh lm g?" anh hi vi thm d.

Ci R Alex Haley
"Anh hi tui ci g khin m Kitzi hong ht th tui ni cho anh bit. Ch cn g m ni v
chuyn na!". Matila t kim ch li. C khng mun gay go vi chng. Sau mt lt im lng,
c c h mt n ci.

"Joc , em bit cch lm cho m Kitzi khuy kha! Anh i mi m sang y nghe anh k cho
thng nh ny v ngi ng ni ngi Phi, d anh k vi Vjl do trc !". V anh lm
th.

Ci R Alex Haley

Chng 96

Tri sp rng ng v Joc-G ang ng ca ra vo, kh lc l ngi v nhe rng ci vi
Matila ngi dy ch anh. Ci m qu da en ca anh i lch. "Co lt vo n g", anh l
nh. "Anh my bc Ming phi bt g sut m"...

Bn tay ca Matila gi ln lm anh im bt v ging c lnh lng: "Chc l con co cho anh
ung ru v ry vo anh nc hoa hng m tui cng ngi thy"...Joc-G h hc mm, "Ny
Joc, anh nghe y! Ny nh, chng no tui cn l v anh, cn l m dng a con ca chng
ta, th tui vn nguyn y khi anh i khi nh, tui vn nguyn y khi anh tr v, bi v anh ang
lm hi cho chnh anh hn l cho chng ta. Ci ngay trong Kinh Thnh, "Gieo g gt ny" -
anh gieo n th anh gt kp! V sch Phc m ca thnh Mati, chng by, cng ni: "Bt k
ngi i x vi ngi khc d th no, ngi cng s b i x li y ht".

Anh c lm ra v b xc phm, khng thm ni, nhng k thc, anh khng ngh ra c iu g
ni. Anh quay lng, chnh chong ra ngoi ca v chn nam chn xiu, i xui con ng
v ng vi l g.

Nhng hm sau anh li v, chic m qu da cm trong tay v gi ng bn phn vi gia nh
sut ma thu v ma ng nm y, ch tr mt s m vng nh v phi theo ng ch trong mt
chuyn i ngn no . V mt bui sng sm thng ging nm 1831, khi cn au ln sau
ca Matila dn dp, th mc du by gi l lc cao tro ca ma chi g, anh vn xin c ng
ch cho li nh - v em bc Ming m yu i theo ti cuc u ngy hm .

Bn chn, anh i i li li bn ngoi cn nh g, nhn nhn nh nh lng nghe nhng ting ku
rn au n ca Matila. Ri, nghe thy nhng ting khc, anh rn rn li gn v thy ting
Kitzi gic" "C nu ly tay m na i - mnh vo, cng!...Ly mt hi na... su vo!... ng
th...th! gi no! gi chc nh!". Ri ting Xer ra lnh: "n xung, nghe c no!...Bi gi
RN i!... RN no!"

Ri, chng my chc, "y ri...phi...ly Cha..."

Khi nghe thy nhng ting pht en t, ri ting tr khc oe oe, Joc-G li li my bc,
bng hong v nhng g anh va nghe thy. Chng bao lu, b ni Kitzi l ra, mt rm r mt n
ci. ", tung d trong rut bn bay thun l con giai ht".

Anh bt u nhy cng v tung tng, h la nhn nho n ni Malizi b ra ca sau i snh.
Anh chy li gp b, nhc bng b ln khi mt t, quay tt i my vng v ht: "a ny phi
t tn chu!"

Ti hm sau, ln th ba, anh t tp mi ngi xung quanh nghe anh k cho thnh vin mi
nht ca gia nh v ngi c gc Phi tn l Kunta Kint.

Tr v t mt cuc hp thng l ca in ch qun Caxuel vo cui thng 8, mex Li ang
li xe - Joc-G cn bn moi rut v nh vy xu c mng, mi con to bng bn tay, m ng
ch va mua uc - th xe xch li t ngt. Cp mt Joc ging to khi anh nhm dy va
Ci R Alex Haley
kp trng thy mex Li nhy xung t, hi h cng nhiu ng ch khc chy v pha mt
ngi da trng va tt xung khi mnh mt con nga hn hn, m a m hi. Ngi ny
ang in cung go ln vi m ng mau chng pht trin. Tng on li ca y vng ti Joc-
G cng nhng ngi da en khc ang h hc mm nghe. "Khng bit bao nhiu gia nh cht
c nh"... "n b, tr th"... "ang ng trong ging bn nh st nhn p vo".. "ru, gm, gy
gc".. "gio s nh tn l Nat Tn"...

B mt nhng ngi da en khc l tm gng phn chiu li ni d cm kinh hong ca chnh
anh, trong khi m ngi da trng nguyn ra v hoa chn ma tay vi nhng b mt bng,
gin d. Anh vt nh li nhng thng u khng khip sau khi cuc ni lon Saletn b bi l
m khng ai b tn thng g c. By gi liu nhng g s xy ti y. Mt him him, ng ch tr
v xe, b mt n v tc ti. Khng thm ngoi li ly mt ln, ng ta phng nh in v
nh, khin Joc-G ng sau phi bu c hai tay vo thnh xe.

Ti i snh, mex Li vt ra khi xe, mc Joc ngi nhn ng c lm sch. My pht
sau, Malizi chy ra khi ca nh bp v lao qua sn sau v pha xm n, hai tay chi vi trn ci
u qun khn rn. Ri ng ch li xut hin, lm lm khu sng ngn, gn ging bo Joc: "V
lu my i!".

H lnh cho tt c mi ngi trong xm n ra khi ch , mex Li lnh lng ni vi h nhng
iu Joc-G nghe c. Bit rng ch cn mnh mnh kh d c th lm du cn thnh n ca
ng ch, Joc-G ct c nn li: "Xin ng, tha ng ch"... anh run run n. Khu sng ngn
ngot mt ci, cha thng v pha anh.

"Dn ra! Mang ht cc th ra khi lu! Tt c bn nh chng bay! DN RA!". Trong mt gi
tip theo, mi ngi mang vc, ko lt, cht ng nhng c t trang cm ci ca mnh ra
ngoi nh di con mt lc sot soi mi ca ng ch lun mm chi ra, do s ra tay vi bt k
ai b khm ph ra l giu v kh hoc vt g kh nghi, h phi r tung tng ming vi, m mi
th ng, ct rch v x toang tng tm nm rm - m cn thnh n ca ng ta dng nh vn
vt mi gii hn.

ng ta ly ng gim nt chic hp ng cc phng thuc thin nhin ca Xer, va qut mng
b va tung cc th r cy kh v tho dc: "Vt ci tr ba yu cht tit ny i!". Trc cc
cn lu khc, ng ta nm vung cc bo vt v dng nm tay hoc chn p nt nhiu th khc.
Bn ngi n b b lu b loa khc lc, bc Pompi dng nh t lit, my a b khip m,
nc mt rng rng, nu ly vy Matila. Joc-G gin si mu thy Matila gn nh au n
khi bng khu sng p nt khung g pha trc chic ng h ng qu gi ca c. "Tao m
tm c mt ci inh nhn trong ny th c thng nh phi cht!"

li xm n ngn ngang, ng ch ngi vo xe, tay cm khu sng ngn, cho Joc li xung
khu luyn g.

ng trc khu sng v ting qut tho ra lnh trt ht c ra, bc gi Ming khip m lp
bp: "Tui c lm g u, tha ng ch"...

"C tin bn nh thnh th by gi, bao gia nh cht sch y!" mex Li tht. Tch thu c ba,
ru, chic nm mng manh, mt ci khung bng kim kh v dao b ti ca hai bc chu, ng ch
cht nhng th vo trong xe khi Joc-G v bc Ming ng tr mt nhn. "Trong trng
hp bn nh chng bay nh p vo, hy nh l tao ng vi khu sng ngn ny!" Y qut vo
Ci R Alex Haley
mt h, qut nga phng nc i v khut trong mt m my bi trn ng.

Ci R Alex Haley

Chng 97

"Nghe ni by gi my c bn a con trai lin t t!". ng ch xung nga trong khu luyn g.
Phi mt c mt nm rng, ni s hi pha vi gin d ca dn da trng min Nam - trong c
mex Li - mi xp hn. Tuy mt hai thng sau cuc ni lon, ng ch li em Joc-G i
theo n cc cuc chi g, thi lnh lng r rt ca ng ta mi n ht nm mi tan ht.
Nhng v nhng l do m c hai u khng bit, t quan h ca h dng nh li gn gi
hn bao gi ht. Khng ai nhc n chuyn c ln no, song c hai u tha thit hy vng s
khng cn c nhng cuc ni dy ca ngi da en na.

"Vng! Con trai to b trc lc rng sng, tha ng ch !" Joc-G ni, anh ang trn
khong mt t lng trng trng v mt cc vi bia vi bt yn mch, la m gi cng mt lot
nhiu th c nghin nt nng thnh mt th bnh c bit lm ngun thc n d tr mi
cho m g chi. Anh mi hc c "b quyt" y ngay sng nay thi, do bc Ming gi m yu
truyn li mt cch min cng; mex Li ra lnh cho bc phi ngh trong lu cho n khi
nhng cn ho khng d on trc c v ngy cng nng ca bc dt i.Trong thi gian ,
mt mnh Joc-G phi ro rit luyn hn hai mi con g chi thng thng sau nhng t lc
loi ht sc nghit ng trong s by mi su con mi trng thnh va mang v t bi th.

Ch cn chn tun l na l n ngy anh v mex Li phi i Niu Olinz. Nhng nm chin
thng a phng, cng vi khng t thnh cng cc cuc u ton bang, cui cng khin
ng ch mnh dn em mi hai con g thng thng ca mnh xut trn trong cuc u "ch
lc" ni ting vo ngy u nm, m mn ma chi thnh ph . Nu g ca Li c th
thng trong na s trn u vi cc c g tranh gii v ch c tp hp ti y, ng ch khng
nhng ch v c mt ti sn, m cn c th mt sm mt chiu tt ln a v c cng nhn
trong ton b gii chi g trm s. Ch ring ci kh nng y cng gy ho hc n ni Joc-
G hu nh khng th ngh n iu g khc.

Mex Li dt con nga qua v buc mt on ngn dy cng vo hng ro song my. Si
bc tr li gn Joc, ng ch di mi giy vo mt tm c v ni: "K cc d, bn thng nh
m my khng ly tn tao t cho thng no".

Joc-G va kinh ngc, va mng r - v bi ri: "ng rnh l c l, tha ng ch !" anh p ng
tht ln. "ng l c ci ch ng t tn cho thng nh ny - Tm! Vng, tha ng, Tm!".

ng ch coi b mn . Ri ng a mt nhn v pha cn lu nh di gc cy, v mt tr nn
nghim trang: "Lo gi th no?".

"Tha ng ch, con ni tht vi ng, khong gia m qua, bc b mt cn ho xu t. y l
vo trc lc bc Pompi c phi xung y gi chu ln kia khi Tila . ng sng nay, chu
nu nng mt cht cho bc n th bc ngi dy v n ht sch, li th rng mnh thy trong
ngi d chu. Bc khng ln khi chu bo bc phi nm trong ging cho n khi no ng
biu bc c th ra ngoi".

"Thi c, d sao cng c ci con gi y nm yn trong mt hm na ", ng ch
ni: "C l tao phi kim mt ng c-t xung y xem cho lo. Ci bnh ho t hi ny c tr
Ci R Alex Haley
i tr li, chng no cn th chng hay g!".

"ng th, tha ng. Nhng rnh l bc ch tin g c-t, tha ng ch"...

"Tao bt cn lo y tin ci g! Nhng ta hy xem n ht tun, lo y ra sao..."

Trong khong mt gi sau, mex Li kim tra m g con v g t trong chung ro, v cui
cng, n nhng con g tuyt vi ang c Joc-G chm nom v rn luyn. Ri ng ta ni
chuyn v chuyn i sp ti mt lc. S phi mt gn su tun mi ti Olinz c, ng ni,
nu i bng c xe ti nng n ng ang thu ng Grinxboru. Xe ny s c thm mt moc
ph vi mi hai chung g lp vo tho ra c, mt bn m c bit cho g tp luyn hng
ngy trong khi i ng, cng cc gi, mng, thng c bit m mex Li ch nh r
ng mi th vt dng v d tr cn thit cho chuyn i di mang theo g chi. Chic xe s
xong trong vng mi ngy na.

Khi mex Li v ri, Joc-G m mnh vo nhng nhim v cn li trong ngy. Anh ang y
n g n mc cc hn. ng ch giao quyn cho anh vn dng nhn nh c nhn ca mnh
loi thm bt c con no anh pht hin thy c mt tt nh bt lun thuc loi g, bi l ch
nhng g hay ton din nht mi c th ha hn mt trin vng trnh thi u ang ch
chng Niu Olinz. Lm vic vi n g, anh vn ngh v loi m nhc m h bo anh sp c
nghe Niu Olinz, bao gm nhng dn kn ng ln din qua cc ph. Ngi thy th da en
anh gp Saletn cn ni rng c u gi chiu mi ngy ch nht, hng nghn ngi li t tp
mt qung trng ln gi l "Qung trng Cng" d xem hng trm n l biu din cc
iu nhy ca cc vng v cc dn tc Phi chu, ni qu cha t t ca h. V g thy th th
rng bn cng Niu Olinz vt bt c bn cng no g tng thy. Cn ci khon ph n ch!
C mt ngun v tn, g thu th ni, mun chung l bao nhiu cng c, mi loi v mi
mu da, no "loi mt na", no "loi mt phn t mu en", "mt phn tm mu en". Anh
nn nng ch mun n ngy .

Chiu mun hm , sau nhiu ln nh lm th nhng li mc mt vic vt vnh g , cui
cng Joc g ca bc vo cn nh g ba bn v sc mi m mc ca bc Ming.

"Bc thy trong ngi th no?" Joc-G hi. "C ci g chu lm c cho bc khng?" Nhng
anh khng cn i tr li mi bit.

ng lo nht nht v yu n mc anh sng st - nhng cu bn hn bao gi ht v ni bt buc
phi nm .

"My ra khi y! i m hi ng ch xem tau thy trong ngi th no! ng bit hn tau y!"
R rng bc Ming mun c yn thn, nn Joc nh b i, bng ngh bc ta sp sa ging
l g mi dai tht, nhn lng ca mnh - nhng con lo tng xng ng da st ca bao phen
chin trn, nhng b tui gi ui kp v tn ph, ch yu ch cn li bn nng.

Mt tri ln c mt t th nhng con cui cng tp xong bi luyn cnh v tr v chung, v
cui cng, Joc cm thy rnh rang v thm nh, t nht mt lt. V ti lu, mng r thy Kitzi
ang thm Matila. Anh va nc nm ci va k cho hai ngi nghe cu chuyn trao i ban
sng vi ng ch v vic t tn a b mi l Tm. K xong, anh rt ngc nhin nhn thy
hai ngi dng nh khng chia s s vui thch ca mnh. Matila l ngi ln ting trc, li l
ca c thng thng v v thng v pht: ", chc l c hng nt Tm trn i ny".

Ci R Alex Haley

Nom m anh nh va phi nhai mt bnh x phng: "Tui chng tui my Tila cng cm thy
d nhau, c m n khng mun chm n tnh cm anh mi ng ch qu ha ca anh. Ch c
g khng n v ng ng ch u. Tui rnh l ch mun a nh ti nghip ny mang tn mt
ng Tm no khc kia"...B ngp ngng, ri vi v ni thm: "L v y ch l kin ca tui thi
- y khng phi l con tui, khng phi vic ca tui!"

"Phi, y l vic ca Cha!" Matila cu knh ni, bc ti ly quyn Kinh thnh. "Trc khi ,
tui lc tm trong Kinh thnh xem c ni g v cc tn". C gi vi qua cc trang, thy on,
trang v cu nh tm c to ln: "K nim v ngi chnh trc c ban phc. Cn tn ca k
c s thi ra!".

"Xin Cha thng xt!" B ni Kitzi tht ln.

Joc-G pht khng ng dy: "Vy th c! Ri cc ngi biu my ng ch th no y?"
Anh ng nhn chm chm. Anh ang pht n v s ngy ng kh chu khi anh v nh ca chnh
mnh! V anh ngy qu x ci thi ca Matila c dn Kinh Thnh hoi hoi ch bai ch
trch. Anh moi c tm mt iu g anh c ln nghe thy; y ri: "Cc ngi gi n l Tm
Baptix 1 vy!". Anh qut to n ni ba a con trai th mt ra ca phng ng, v a s sinh
mi c mt ngy khc o ln khi Joc-G sm sm ra khi nh.

ng vo lc , ti bn giy phng khch trong i snh, mex Li chm bt vo mc, ri nn
nt vit vo mt trong tm ba trc quyn Kinh Thnh ca ng ta mt dng ghi ngy sinh
thng th nm nm di bn ci tn ghi - Joc-G v ba a con trai u ca anh:
"Ngy 20 thng 9 nm 1833...Matila con trai...tn Tm Li".

Gin d tr xui con ng ci ln, Joc si mu v ni khng phi l anh khng yu thng
Matila. C l ngi ph n tt nht, trung thc nht anh tng gp. Tuy nhin mt ngi v tt
khng nht thit phi l mt ngi n b ngoan o, lun lun chnh n chng mi khi anh ta
gi gii, m hnh ng y ch l y tnh ngi thi. Mt ngi n ng c quyn thi thong
hng s gn gi vi loi ph n ch mun tm vui th trong ci a, d dm, ru ch v
nhng thi thc ca th xc. V qua nhng chuyn i chung trong nm qua, anh bit mex Li
cng vy. Mi ln sau khi d chi g gn mt th ln no , bao gi h cng li thm
mt ngy, gi la vo chung v thu ngi trng nom g, trong khi anh v mex Li mi
ngui i mt ng. Sng sm hm sau gp nhau chung nga, h thu thp g li v nh xe v
nh, mi ngi u nng gi ci d v sau m hnh lc v c hai u khng ni mt li no t
ra mnh bit ngi kia i m gi.

Nm ngy sau, cn li nh ca Joc-G mi ngui mc khin anh ngh n vic quay v
nh. Sn sng tha th cho m v v, anh si bc trn ng v xm n v m ca lu.

"Ly Cha! Anh y , Joc?" Matila ni: "L tr sung sng bit my c thy li b! Nht l
thng b ny. Ln ri, anh y n m mt u!"

Tc th ni cu, anh sp quay ngot ra ngoi th cht thy ba a con trai u - ln nm, ln ba
v ln hai - lng ngng np vo nhau, ging mt nhn anh vi v gn nh s hi. Anh cm
thy mt ni thi thc mun v ly chng v gh cht vo lng. Sp ti anh khng c thy
chng trong ba thng khi anh i Niu Olinz; anh phi mang v cho chng mt s qu tht th v
mi c.

Ci R Alex Haley
Anh min cng ngi xung cnh bn, trn Matila by ba n cho anh; ch cng ngi xung
c kinh, ri ng li li ni: Vjl, i mi b ni sang y!"

Joc-G ngng nhai, ch nut ch thc n trong ming. Hai m con h mu tnh tr g hnh
mnh ln ny y?

Kitzi g ca v bc vo, m gh Matila, hn ht, v vp, chc li vi ba thng nh, trc khi
a mt nhn con trai. "Th no, kho khng? Bao lu khng gp anh!"

"M c kho khng ?" Mc du ang si mu, anh vn c gng a.

Ngi xung gh v ly a b t tay Matila, m anh ni vi ging gn nh c tnh cht m
thoi. "Joc , cc con anh mun hi anh ci g y"... B quay li, phi khng Vjl?"

Joc-G trng thy thng con ln nht lng nhng ng sau. Khng bit h mm li cho n
nhng g?

"B" cui cng n ni, ging lanh lnh, "b k cho chng con nghe v c t ch?"

Lung mt ca Matila lia ti anh.

"Con l ngi tt, Joc ", Kitzi nh nhng ni. Ch c bao gi ai bu con th khc! M cng
ch c bao gi cm thy m v v con khng yu thng con. M cho rng c l con ln ln
khng thy r mnh l ai v i khi khng r chng ta l ai. Chng ta cng mt dng mu, cng
d c ca dng a tr ny".

"iu ngay trong Kinh Thnh", Matila ni. Thy ci lic mt ngi ngi ca Joc, c ni
thm: "Khng phi mi ci g trong kinh thnh u nghim khc, Kinh Thnh ni bao nhiu v
tnh yu".

Trn ngp xc ng, Joc-G ko gh li gn l si. Ba thng b ngi bt xung trc mt
anh, mt long lanh d cm, v Kitzi trao a b cho anh. Ly nt mt trang nghim, anh hng
ging v bt u k cho bn con trai nghe cu chuyn ca b ni v c t chng.

"B, con cng bit chuyn!" Vjl xen vo. Lm iu mt vi bn em, n t ng k tip - c
nhng ting Phi na.

"N nghe anh ba ln, cn b th cha k li cho xong th cha bc qua ngng ca v!"
Matila va ni va cui, Joc ngh thm: bao lu anh cha nghe thy v mnh ci?

C gng ginh li trung tm ch , Vjl nhy ln nhy xung chm chm. "B ni bu ngi
Phi lm cho chng ta bit chng ta l ai!"

"ng th!" b ni Kitzi ni, mt ti ri.

Ln u tin trong mt thi gian di, Joc-G cm thy cn nh g li l t m ca mnh.

Ch thch

Ci R Alex Haley
1. Joc ln vi thnh Jng Baptixt ngi bo truyn s ra i ca o Thin cha v lm l ra ti cho Cha Jxu.

Ci R Alex Haley

Chng 98

Bn tun sau, chic xe ti mi sn sng giao cho ngi nhn Grinxboru. ng ch t
ng n tht hp l bit bao, Joc-G ngm ngh trong khi hai thy tr i xe n , v h cn
n Niu Olinz, khng phi trong ci m tm hum xc xch c k ny, m l trong c xe ti p
nht c th b tin ra mua c - xng hp vi mt ngi chi g c phch v tay luyn g ca
ng ta. Cng v l do y, trc khi ri Grinxboru, anh phi vay ng ch mt la ri mua
mt chic m qu da en mi cho hp vi chic khn qung xanh lc mi m Matila an
gn xong. Anh cng s lm sao m bo chc chn Matila gi ghm c hai b compl xanh
v vng, b dy eo qun p nht, nhiu s mi, qun bt tt v mi xoa, v sau cuc u,
anh bit mnh cn phi tt m khi m ra tnh.

Trong my pht sau khi n ca hng ng xe, ng ngoi ch, Joc bp bm nghe thy ting
i co t sau cnh ca ng kn. Anh bit ng ch kh lu c th on trc nh th, nn
anh ch bun nghe lm g; anh ang qu bn bu trong u, la lc cc nhim v anh phi lo
liu nh, trc khi ln ng. Cng vic gay nht anh bit - l loi thm by con g trong s
mi chn con mu mc tuyt vi m anh luyn cho nhng ngn sc so git ti i th.
Trong xe ch c ch cho mi hai con v chn chng l mt th thch khng nhng vi c xt
on ca anh v ca ng ch, m i vi c s phn nh ca bc Ming nay li , i ra i
v, do quanh c, vn chua cht v c khu nh bao gi.

Bn trong ca hng, ging mex Li ct cao thnh ting la li: s chm tr khng th tha
th c trong vic hon thnh chic xe lm ng tn tin, ci phi khu tr vo gi.
Ngi ch hiu qut li rng y thc cng vic nhanh ht mc v ng l gi phi cao hn v
ph tn v vt liu tng ln cng nhng i hi qu qut v lng lu ca bn th da en t
do. Nghe on ny Joc-g on rng thc ra ng ch khng n ni cu nh v b ngoi, m
ch thm d ngi ch hiu xe xem c th c k bt i c t ra l my la hay khng.

Sau mt lt, xem chng trong nh i n mt kt qu g v dng nh kt thc v
chng my chc mex Li cng ngi ch hiu xe i ra, mt cn gay, nhng gi y c
x v tr chuyn mt cch hu ho. Ngi thng gia gi to v pha sau ca hiu v my pht
sau, bn ngi da en ch xut hin, gn nh gp i ngi, ko theo sau lng chic xe ti
mi nng n ng theo kch thc t. Joc trn xoe mt trc tay ngh tinh xo v v p
ca chic xe. Anh c th cm thy sc mnh trong thn v khung g si ca n. khc gia
thng xe di mt cch b th, nh ln nhng chp ca mi hai ci chung tho lp c. Cc
tr xe bng st v trc bnh xe r rng l rt cn v c tra du m trn tru v mc du xe va
to va nng, anh khng h nghe ting ct kt hoc thm ch ting c st no c. Anh cng cha
tng thy mt mex Li n mt n ci nh th ny bao gi.

"y l mt trong nhng xe och nht m chng ti tng sn xut!" ngi ch hiu xe tht ln.
"p n ni gn nh tic khng mun i!" Mt cch ci m, mex Li ni: ", n sp sa
phi ln bnh trn mt chng ng di y!". Ngi ch hiu xe lc u: "Niu linz! Mt
chuyn i di su tun l y. Ai s cng i vi ng?"

Mex Li quay li, khot tay v pha Joc-G ang ngi trn gh x ch ca chic xe c. "Tn
Ci R Alex Haley
nh kia ca ti v mi hai con g."

n trc mnh lnh ca ng ch, Joc-G nhy xung v quay li tho dy buc i la thu
m h rong theo, ri dn chng n ch chic xe ti mi. Mt trong bn ngi th da en gip
anh thng la vo xe, v quay li nhp bn vi nhng ngi kia, h khng ch g n Joc-G
na, cng nh anh chng bun quan tm n h; ni cho cng, h l nhng ngi da en t do
m mex Li thng ni l ng thy gai mt khng chu ni. Sau khi i vng quanh chic xe
my ln vi cp mt long lanh v b mt n rng mt n ci, ng ch bt tay ngi ch hiu
xe, cm n lo v hnh din leo len gh ngi. Ming chc ng may mn, ngi ch hiu xe
ng lc l u thn phc cng trnh ca chnh mnh, trong khi mex Li dn u ra khi
khu t, vi Joc-G theo sau trong chic xe c.

Trn qung ng di nh xe v nh - chic m qu da mi t trn gh bn cnh mnh,
cng vi i ght d sang trng mu xm lm anh ht i mt la - Joc nhm nt trong u
danh sch nhng vic anh phi lo liu trc khi i Niu Olinz v bt u ngh n nhng th cn
lm m bo cho mi s vn tri chy trong khi h i xa. Tuy bit rng vng anh, vic nh s
kh khn, anh vn tin rng Matila v Kitzi s sc m ng nhim v; v mc d bc
Ming khng cn tho vt lanh li nh trc na, mi nm mt thm ln cn, Joc vn chc
chn rng ng lo c th chm nom n g chu ton cho n khi anh tr v. Nhng anh bit,
anh s cn mt s tr lc ln hn kh nng ang suy ca bc Ming.

D th no di na, anh cng phi tm cch vt c s m la ca v v m mnh trc ci c
hi him c m anh cm thy c th m ra cho cu Vjl, nht l v thng b gn su tui,
chng bao lu s phi bt u ra lm ng. Trong lc vng nh, anh ny ra ngh l c th
giao cho Vjl gip bc Ming trng nom n g - ri c tip tc cng vic sau khi h tr v,
n gin th thi - song anh va nu kin ra, Matila ng ng phn i: "Vy th
ng ch mua a no m gip bc !" v Kitzi gay gt xen vo: "Dng con g nh cp i
ca gia nh ny kh ri!" Khng mun xy ra mt cuc xung t mi vi h, anh khng
c p, nhng nht nh khng mun thy ng ch c th mua mt ngi no hon ton xa
l t nhp vo a phn ring ca anh v bc Ming.

Tuy nhin, ngay c nu ng ch khng di g m a mt ngi ngoi vo, Joc cng cha dm
chc l bc Ming c chp nhn Vjl gip vic hay khng, ng lo dng nh ngy cng
bun bc t khi g ph t pht trin mt quan h gn gi vi ng ch hn chnh bn thn bc.
Mi gn y thi, cay ng v ni khng c php cng i Niu Olinz vi h, bc Ming ni
rng: "My my ng ch ng c th giao cho tau nui g trong khi thy tr my i h?" Joc
c sao bc Ming hiu cho rng anh khng dnh g vo nhng quyt nh ca ng ch c.
ng thi, anh t hi ti sao ng gi li khng n gin nhn thng vo ci thc t l vo ci
tui ngoi by mi, ng ch cn hi sc u m i rng r su tun l, bt k v hng no,
gn nh chc chn l bc s m gc mt qung no , thm bao nhiu vn rc ri cho
anh v ng ch. Joc ht lng c ao sao bit c cch lm cho bc Ming kh s hn v
chuyn ny hoc t ra cng thi ng ti cho anh v mi s na.

Cui cng, hai ci xe r khi ng ci ln v ln bnh xui theo li vo n in. Gn ti i
snh, anh ngc nhin thy b Li ra ca trc v bc xung bc thm. Lt sau, t ca sau,
Malizi l ra. Ri anh trng thy Matila cng cc con, m Kitzi, c Xer v bc Pompi hi h t
cc lu chy ti. C bn h lm g y, vo chiu th nm - Joc t hi - trong khi ng l
phi ngoi ng? Phi chng h ho hc mun xem c xe mi, p , n ni sn sng liu
Ci R Alex Haley
mng chu cn ni gin ca ng ch. Ri anh trng thy v mt h v bit khng mt ai quan
tm g n bt c mt ci xe mi no.

Khi thy b Li tip tc bc ti chic xe ca ng ch, Joc ghm cng dng xe mnh li v, t
chic gh x ch cao, vn ngi ra ng trc nghe cho r hn nhng iu b ni vi ng
ch. Joc thy ngi ng ch git nhm ln thng ng, trong khi b ch chy tr li pha nh.
Sng s, Joc nhn mex Li t chic xe mi tro xung v chm ri, nng n bc ln li pha
anh. Anh thy b mt ti nht i v xc ng t ngt - v anh cht hiu ra! Cu ni ca ng
ch vng ti anh nh t mt chn xa: "Ming cht".

Sp xung ta mng sn vo chic gh xe, Joc khc tu tu ln nh cha tng khc th bao
gi. Anh ch m h cm thy ng ch v bc Pompi gn nh nh vt anh xung t. Ri
bc Pompi mt bn, v Matila bn kia du anh v xm n, nhng ngi khc xung quanh thy
anh au bun th li khc. Matila xc anh long chong vo trong lu, theo sau l Kitzi b a
b.

Khi anh trn tnh li, mi ngi bn k cho anh nghe iu xy ra. "Anh vi ng ch i
sng th hai." Matila ni, "v m y khng ai ng yn. Tung d sng th ba, tt c thc
gic cm thy d nghe r hng trng c rc ch sa. Th ri nghe thy ting ku tht..."

"y l Malizi!" Kitzi tht ln. "Ly Cha, b go thit d! Bn tui o ra ch b i cho ln n.
V bc ta nm y, ti nghip ci linh hn gi sng st trn ng ci, nom d mt ng gi!"

Lc y, bc vn cn sng - Matila ni - nhng "ch mt bn ming bc ng y. Em qu sp
ngay xung gh st vo, ch hi on ra li bc th tho. "Chc tui b t qu" bc biu th,
"Gip tui trng n g... Tui khng th...".

"Ly Cha thng xt, khng ai bit lm nh th no c!" Kitzi ni, nhng ri bc Pompi c b
ci hnh hi mm ot m nng n ln. Bc khng sc v mi ngi xm li, cui cng ko
c bc Ming v xm n, t ln ging bc Pompi:

"Joc , bc thi d, sc mi m trn ngi!" Matila ni. "Bn tui bt u qut mt bc v
bc tip tc th tho... dng con g... tui phi quay v..."

"By gi Malizi mi chy i tha my b ch." Kitzi ni, "b n, vn vo tay, ku khc, lm b
lu b loa ln! Dng u phi l v ng anh Ming ca ti! Khng! Tin chng b vi h rng
phi ct ai xung ch l g ko ng ch ln cn mt! Th l Matila gi Vjl..."

"Rnh l em ch xung th u!" Matila ni, "Anh bit em th no v chuyn ri y. Mt
ngi trong nh di vi l g l ri. My l, em nghe ni no ch lc, no co, thm
ch l c mo rng, lng vng tm cch n tht g! Dng m Cha ph h li tim thng b! N s
xanh mt, dng m n ni: "M , con i, con ch khng bit lm th no thi!" Bc Pompi bn
ly mt ti ng m rng: Trng thy con no, chu c nm mt nm ny cho n, ri h lc no
c th, ng xung y ngay..."

V khng c cch no nhn c ti anh v ng ch, trong khi Xer th e rng bnh tnh bc
Ming vt qu gii hn cc th r cy ca b c th cha khi v thm ch b ch cng
khng bit xoay s ra sao tm c bt k mt ng bc s no, nn bn tui khng th lm g
khc, ngoi tr ch thy tr anh v", h ni vi anh. Matila bng khc v Joc vi tay ra nm
Ci R Alex Haley
ly tay c.

"N khc l v lc bn tui quay v lu bc Pompi sau khi tha chuyn b ch, th bc Ming i
ri." Kitzi ni. "Ly Cha! Ch nhn bc mt ci l bit!" Lc ny chnh b cng nc n. "Ti
nghip ci linh hn gi, cht thui thi mt mnh!"

Khi b Li c bo, Matila ni. "b bt u la rm ln rng b tht ch bit lm th no
my nhng ngi cht c, ch nghe ng ch ni l nu gi hn mt ngy l bt u thi ra. B
biu khi thy tr anh v th qu hn lu ri, cho nn b biu bn tui phi o mt ci h..."

"Ly Cha!" Kitzi tht ln. "Bn di rng liu t kh mm. Bn tui ly xng, bc Pompi my
c bn ln b chng tui o o bi bi, lun phin nhau mi ngi mt ln, cho n khi c
mt ci h va t bc vo. Bn tui quay v, ri bc Pompi mi tm ra cho bc ."

"Bc Pompi bi ln ngi bc mt t sp lixrin c Malizi xin ca b ch", Matila ni " ri ry
ln t nc hoa, th anh mang v cho em nm ngoi m".

"Ch c qun o lnh ln t t m mc cho bc ", Kitzi k tip, "ci b bc ang mc th hi
qu, cn bc Pompi c lo to my ci th ci no cng qu cht, thnh th nh ch qun bc
trong hai tm khn tri ging". Sau , b ni, bc Pompi cht hai cnh cy xanh thng,
trong khi m ph n tm c s vn c v h lm mt ci cng. "V b ch, phi ni rng khi
b trng thy bn tui tt c xm li khing bc n huyt", Matila ni "th b chy n
vi quyn Kinh Thnh nh h. Khi bn tui a bc n y, b c my on trong Thi
Thin, ri em cu nguyn, xin Thng cu ri cho linh hn c Ming an ngh... Th ri mi
ngi t thi th xung huyt v lp t ln".

"Bn tui lo cho bc tt p nht vi sc mnh c th lm! Anh mun bc th mc anh".
Matila ln ting, hiu lm v au n trn mt chng.

Nu ly v gh cht v, anh ct ging khn khn; "Chng ai bc gin c..." Xc ng lm anh
nghn li khng din t nn li ni gin d vi bn thn mnh v ng ch khng c mt
y sng nay. Bit u h chng c th lm c cht g kh d cu c bc.

Lt sau, anh ri khi cn lu, ngm ngh v chuyn chnh nhng ngi vn ni ra ming l
khng a Ming, t ra xit bao quan tm, lo lng v thm ch yu thng i vi bc. Nom
thy bc Pompi, anh bc ti, rit cht tay bc v hai ngi ni chuyn mt lt. Bc Pompi cng
gn bng tui bc Ming; bc ni l bc va khu g chi v, cu Vjl li trng g.
"Chu c thng con trai ngoan lm, rnh l th!" Ri bc bo "Khi no chu xung y, v rng
gii khng ma, chu vn c th thy ci vt ngon ngoo trn bi ng l du ca ng anh
Ming lt mnh trong m ti sut t y n y".

Joc khng mun nhn thy ci . Chia tay vi bc Pompi, anh chm ri bc ti rng liu.
Phi mt mt lc, anh mi nhn thng vo nm t mi p ln. i quanh qun nh trong mt
cn chong, nht my hn , anh xp thnh mt hnh trang tr quanh m. Anh cm thy mnh
khng xng ng.

trnh ci vt do bc Ming li trn lp bi ng, anh i tt qua mt cnh ng y thn
ng gy n khu g chi.

"Con lm mt vic tt, con trai . Bi gi, con i v my m th hn". Anh ni, bn tay th
Ci R Alex Haley
kch v v u Vjl, lm thng b sng rn vi li khen u tin ca b. Sau khi n i ri
Joc ngi xung v mt trng trng nhn vo khong khng, u c ln xn nhng cnh t
mi lm nm nay, lng nghe nhng vang vng ca con ngi va l thy va l bn, gn gi
anh nht t xa n nay, ta h mt ngi cha. Anh gn nh nghe thy ci ging rn v y qut
tho ra lnh, du xung khi ni chuyn chi g, chua cht phn nn v ni b gt ra ra. "My
my ng ch ng c th giao cho tau nui g trong khi thy tr my i h?" Joc cm thy mnh
ngp chm trong hi hn.

Nhng cu hi n vi anh: Bc Ming u trc khi mex Li mua bc? Gia nh bc c
nhng ai? Bc chng bao gi nhc n ngi thn no. Liu bc c v con mt ni no
khng? Joc l ngi gn gi bc nht trn i ny, vy m anh bit qu t v con ngi dy
anh mi iu anh bit.

Joc-G do bc: Ly Cha, u ri, ng bn gi dng i lng ngng bao ln cng anh gim
gt ln tng tc t ca ni quen thuc ny?

Anh li mt mnh sut ngy v m hm sau. Sng th by, mex Li mi xut hin. Mt
ng ngc v u m, ng i thng vo vn : "Tao ngh ht nc ht ci ri. Trc ht, c t
phng ci lu ca Ming i. l cch tt nht thanh ton chuyn ny".

My pht sau, h ng nhn nhng ngn la thiu tri cn nh g nh tng l mi m che
cho bc Ming trong hn bn mi nm tri. Joc-G cm thy l ng ch cn ngh mt iu g
khc trong u, song khi ng ni ra, anh c phn b bt ng.

"Tao ngh v chuyn i Niu Olinz", ng ch ni, "C qu nhiu bt trc, tr phi mi ci c
thu xp n tha..." ng ni chm ri, gn nh l chuyn tr vi bn thn. "Ta khng th i m
khng c ai trng nom g nh. Tm ngi th mt th gi qu, c khi li phi dy ngh n na.
Tao i mt mnh th khng c ri, phi li xe ngn ny ng t, ri li cn chm sc mi
hai con g na. i d chi g m khng nhm mc ch thng cuc th cn ngha l qui g. By
gi m c i th ch l in r..."

Joc-G nut khan nh c. Ngn y thng tri chun b...ngn y tin ng ch phi chi
tiu...bao nhiu hy vng ca ng ch nhm lt c vo gii chi g u t nht ca min Nam...
nhng con g luyn tuyt vi n th nh bi bt k i th c cnh no. Nut nh c ln
th hai, anh ni: "Vng, tha ng ch".

Ci R Alex Haley

Chng 99

Lm vic mt mnh di ny vi n g qu l xa l v c qunh n ni Joc-G m t hi
lm sao m bc Ming c th chu c hn hai mi lm nm tri, trc khi anh n vi bc.
"Khi ng ch mua tau", ng lo k vi anh, "v n g bt u ng thm, ng c bu l s
mua thm cho tau mt a gip vic, c m ng ch bao gi gi li, v tau mi v nh ra l
bn bu my g c khi cn tt hn chung ng my ngi". Mc du Joc cm thy mnh cng
yu g gn nh chng km ai, i vi anh, chng khng bao gi c th thay th ngi c.
Song anh cn mt ngi no gip mnh ch khng phi bu bn, anh t nh vy.

Ring phn mnh, anh vn thy nn chn Vjl l hp l nht. Nh th mi s s vn l b trn
trong phm vi gia nh v anh c th o to thng b y nh bc Ming o to anh. Nhng
v anh ngi phi thng lng vi Matila v Kitzi nn Joc c ngh xem c tay luyn g no
quen m anh c th thuyt phc ng ch mua li ca ngi hin ang s hu y. Song anh bit
bt c ai l ch g chnh hiu th phi bc dng cng, thc s cn tin n mc tuyt
vng, mi ngh n chuyn bn ngi luyn g ca mnh, nht l li bn cho mt i th nh
mex Li na. Cho nn anh bn ngh n nhng ngi da en d cc cuc u h cp, song c
ti na s ny cng l dn luyn g nh anh, em nhng g loi ca ng ch h i chi, v
phn ln trong m cn li th cng thuc loi ba nh g ca h hoc gi l nhng nhn vt kh
nghi mang n u trng nhng con g rt hay, kim c bng nhng cch ng ng. C
mt s u th h cp ngi da en t do anh gp l nhng tay c thc s v c th thu
cng nht, thu hng tun, hng thng hoc thm ch c nm, nhng anh bit khng i no
mex Li cho php mt ngi da en t do lt vo t ai ca ng, d anh ta c l tay luyn g
c phch nht min Bc Carlina chng na. Thnh th Joc khng c cch no khc. V cui
cng mt bui ti, anh thu ht ngh lc, nu vn ra trong gia nh.

"Trc khi em li biu l em khng chu, th hng nghe anh . Ln sau m ng ch mun em
theo anh i u chc chn lc ng s biu anh: "i kim thng con nhn ca my a xung
y!" Mt khi xy ra d vy l Vjl phi hn vnh vin my bn g, tr phi ng ch ni
khc i, m c l ch bao gi c chuyn v c anh ln em u khng th h ra mt ting x
xm..." Anh khot tay ngn khng cho Matila ngt li. "Khoan! Anh khng mun em ci li.
Anh ang c em thy l thng b cn phi xung ngay bi gi. Nu anh a n xung
ngay th c th th gi anh dy n cho g n khi anh phi i xa v gip anh tp cho g
trong ma luyn. Ri cn th gi bao nhiu trong c nm, n c th ra ng vi my ngi c
m". Thy v mt cng thng ca Matila, anh nhn vai mt cch tinh vi v v nhn nhn, ni:
"Thi c, vy th anh ch vic em gii quyt my ng ch!"

"Em ch tc ci l anh ni c d Vjl nhn ". Matila ni: "Anh khng bit thng b mi su
tui hay sao? Va bng na tui ca anh khi anh b ko xung y". C ngng mt lt. "Dng
m em bit l bi gi ln su, l n phi lm vic. Cho nn xem chng khng cn cch no khc
l lm theo li anh, mc d qu tnh em c tc in ln mi khi ngh l ba ci con g nh cp
anh i mt bao nhiu!"

"C nghe em my m th c m! Lm d g n bt chp anh i, mang qua i dng n tn
Ci R Alex Haley
u u !"

"Th cng d th phn ln thi gian, v anh i sut".

"i sut! Th ai ngi y ni chuyn my em? Ai ngy no cng y c thng ny?"

"Thng ny th c th th, dng m t na th anh li u?"

"Nu ni v ma chi th ng ch biu i u l anh y. Nu ni v bi gi y th n xong,
chc chn anh cng khng ngi y cho n lc c con co no b vo khu di , chn mt vi
ch g, ko anh i tong thc s mt!"

"! Dt cuc anh cng phi ng l ng ch ch t bn c anh na nh!"

"Anh tin rng nu b ch cho g ca ng b n tht th ng y cng bn lun c b ".

"Ny", Matila ni, "Chng mnh tha thun v chuyn Vjl l khng phi to ting, vy thi
ng c gy s ci c v chuyn g khc na".

"Anh c khi chuyn trc u, chnh l em y".

"Thi c, Joc , em ht cn i co ri". Matila ni, t nhng bt thc n bc hi nghi ngt
ln bn. "Anh n i ri m v thi, sng mai em cho Vjl xung y. Tr phi anh mun a n
i ngay bi gi th em i sang b tm n v".

"Thi, mai cng c".

Nhng trong vng mt tun, Joc-G thy r l a con trai ln ca mnh hon ton khng c
ci tng l nim say m thu thiu thi ca anh. D n su tui hay bao nhiu i na, Joc
cng khng th quan nim c rng sau khi hon thnh mt cng vic c giao, Vjl li c
th tha thn chi mt mnh, hoc ch ngi th ra khng lm g mt ch no . ri git
mnh bt dy khi b n cu tit ku ln: "ng dy! My tng ci ny l ci g? y khng phi
ln, y l g chi!" Sau , Vjl s lm kh tt bt c nhim v mi no c ct t vo,
song mt ln na lic mt ng sang, Joc li thy cu con trai ngi th hoc b i chi. Si
mu, anh nh li hi b, c bao nhiu th gi rnh anh ch lng xng ngm ngha n g con v
g t, bt c v bt co co cho chng n, ly th lm ho hng khn xit.

Tuy trc kia, cch o to ca bc Ming rt thit thc v im tnh - ra mt mnh lnh, lng
l gim st, ri mt mnh lnh na - gi y Joc quyt nh th mt phng php khc vi
Vjl, hy vng lm n cha ci thi kia. Anh s ni chuyn vi n.

" trn kia, lc mt mnh, con lm g?"

"Ch lm g, b ".

", th c ha thun my cc em, c nghe li m my b khng?"

"C ".

"Chc m my b cho con n ngon lm h?"

"Vng ".

Ci R Alex Haley
"Th con thch n g nht?"

"Bt k th g m nu cho chng con ".

Thng b thm ch khng c ly mt my may tng tng. Anh s th phng sch khc.

"Con k b nghe chuyn c, d con lm mt ln, xem no?"

Vjl ngoan ngon lm theo, c phn cng ngc, thiu tnh cm. Tim Joc tru xung. Nhng
sau khi m chiu ng mt lc, thng b hi: "B , b c trng thy c khng?"

"Khng", anh tr li, khp khi hy vng. "B bit v c cng d con thi, do b k".

"Trc b thng i xe nga my c!"

"Nht nh ri! y l b b m. Cng d v sau, mt hm no , con k cho cc con con l
con thng hay ngi y my b gia n g".

iu hnh nh lm Vjl ngng, n im bt.

Sau mt s ln c gng khp khing nh vy na, cc chng , Joc nh b cuc, song li hy
vng c th may mn hn vi Asfo, vi Joc-con v Tm. Khng th l vi ai ni tht vng
ca mnh v Vjl, anh tic r quyt nh dng thng b vo nhng vic chc lt, tng lc, nh
bn vi Matila ch khng hoi cng c gng luyn n thnh ngi ph t vnh vin sut
ngy sut bui nh anh thc tm d nh.

Cho nn, khi Joc-G cm thy Vjl nm vng nhim v cho l g nh v g t trong
chung n v ung mi ngy ba ln, anh gi tr n v cho Matila bt u lm vic ngoi
ng vi mi ngi - v iu xem ra rt hp vi thng b. Tuy khng bao gi l ra ngh
vi Matila, Kitzi hay nhng ngi khc, song Joc-G bao gi cng cm thy khinh thng su
sc cng vic ng ng m anh coi khng c g khc hn l mt dch v cc nhc khng ngng,
no cuc xi di nh mt tri nng nc, no ko l nhng b ng, no bt su thuc l khng
bao gi dt v ng nhng thn ng lm thc n cho gia sc, ma ni ma bt tn. Vi mt ting
ci khc khch anh nh li li bc Ming: "C cho tau chn gia mt cnh ng ng hay bng
tht tt my mt con g chi hay, th no tau cng ly con g!" Ch ngh n ci iu l mt
cuc chi g c thng bo u , phn khi vui v ri - d l trong mt cnh rng,
mt bi c trng th b hay ng sau chung nga ca mt ng ch no - lp tc khng
kh no nhit nh th cc tay chi g ang bt u dn v vi nhng ch g qung quc ct
ting gy khn trong ni cung vng mun thng hay l cht.

Vo ci v ngh ngi ma h, khi g ang thay lng, ch c cng vic thng nht v Joc-G
dn dn tr nn quen vi tnh trng khng c ai bn cnh tr chuyn, ngoi tr l g - c
bit l con mi lo tng lng nhn hot vn trc y l con cng ca bc Ming.

"ng l ra my c th biu chng tau bc m n chng no ch, ci con qu gi mt vch
t ny!" mt bui chiu, anh bo con g gi nh vy, n nghnh nghnh u mt giy nh th
bit l anh ang ni vi n, ri li tip tc m bi theo ci cch thng xuyn i n ca n.
"My nghe tau ni my my y!" Joc ni, kiu gt yu. "My phi bit l bc tht l nguy
kch ch l!" Trong mt lc, anh a mt u oi nhn theo con g ang sc so. ", tau chc
my bit bc by gi mt ri. Tau khng bit my c nh ng lo d tau khng." Nhng con g
Ci R Alex Haley
mi gi vn lng ra m m, bi bi, coi b chng nh ai st v cui cng Joc-G nm mt hn
si khin n va chy bin va ku quang quc. Trong khong mt nm na - Joc ngm ngi -
c l con g gi s i gp bc Ming chn no m gii chi g v l g ca h tm n sau khi
cht. Anh t hi iu g xy n vi con g u tin ca ng ch - ci con do mt v x s
hai mi lm xu mang li, khi u s nghip ca ng ta cch y hn bn chc nm. Cui
cng n n mt n t thng chng? Hay n cht ci cht gi ca mt con g mi danh
d? Ti sao do trc anh khng hi bc Ming v chuyn nh? Anh phi nh hi ng ch
mi c. Hn bn mi nm v trc! ng ch k vi anh l khi c con g y, ng mi
c mi by tui. Tc th l by gi ng khong nm mi su, nm mi by g - hn Joc-
G ba chc tui. Ngh v ng ch, v vic ng ta c trong tay c ngi ln g cho n trn
i, anh bng lan man t hi: ci cm gic l mnh khng thuc v mt ngi no c, n nh
th no nh? Ci cm gic c "t do" n ra sao? Chc cng chng hay ho g lm, nu khng
th mex Li, cng nh phn ln nhng ngi da trng khng ght dn da en t do thm t
n th. Nhng ri anh nh n nhng li m mt ph n da en t do bn ru cho anh
Grinxboru, tng ni vi anh: "Mi mt ngi t do chng ti l mt bng chng sng cho
dn nh n in cc anh thy rng: l mt ngi da en khng c ngha phi l n l. ng ch
anh khng bao gi mun anh ngh g v ci ". Trong nhng bui c n ng ng khu g
chi, Joc-G bt u suy ngh trin min v iu y. Anh quyt nh sp ti y, anh s ln la
tr chuyn vi mt s ngi da en t do anh vn gp nhng bao gi cng l i, nhng ln i
cng vi ng ch n cc thnh ph.

Bc dc theo hng ro song my, cho l g nhp v g t n, ung, Joc-G nh mi ln, vn
khoi thy m g t ct ging cn non, gin d ku cc cc vi anh, nh th ang n tp ci
kh th man r sp ti bi u. Anh bt u cht thy mnh ngh rt nhiu v chuyn b s
hu.

Mt bui chiu, trong khi i kim tra thng k s g ang trng thnh bi th, anh quyt
nh tiu khin bng cch th bt chc ting gy thch thc ca mt con trng, mt ngn m
anh gn t n hon ho. Trc y, gn nh bao gi cng vy, iu lp tc khin mt
con g cnh v gin d xng ra, lng ln gy p li v ngc ngc u bn ny, bn kia tm k
ch t nhp m n chc chn l va nghe thy ting. Hm nay cng th. Nhng con g lm
lit t bi rm nhy ra p li ting nh gi ca anh cn ng p cnh phnh phch vo mnh
n gn na pht ri mi ct ting gy nh x toang bui chiu thu. nh nng huy hong lp
lnh trn b lng ng sc ca n. Dng dp n hng mnh v d tn, t i mt long lanh n
cp gi to khe mu vng, vi nhng chic ca st thng li hi. Tng phn, tng lng ca
thn hnh n biu trng s dng cm, ngh lc v tinh thn t do mt cch hng hn n ni khi
quay v, Joc-g nguyn s khng bao gi bt con g ny luyn v ta lng xn cnh. N
phi c li , gia lm thng vi nhng con mi ca n - khng b ng chm n v t
do!

Ci R Alex Haley

Chng 100

Ma chi g mi ang nhanh chng ti gn, song mex Li khng h nhc n Niu Olinz.
Joc-G thc ra, cng khng ch i ng nhc n, cch no , anh bit l cuc hnh trnh
s khng bao gi xy ra. Nhng ti nhng cuc u "ch lc" a phng, anh v ng ch
gy n tng mnh m khi hai thy tr xut hin trong c xe tha bng ln c lp mi hai
chung g. V h lin tc gp vn. ng, mex Li c nm trn th thng xut xot bn, v
Joc vi nhng con hay nht trong s g loi, cng thnh cng gn nh vy trong cc cuc u
h cp qun Caxuel. l mt ma bn rn ng thi cng nhiu li lc, nhng Joc kp
v nh khi a con trai th nm ra i vo cui nm y. Matila t mun t tn thng b ny
l Jimz. C ni: "Trc nay, cch ny hay cch khc, Jimz vn l ci tn em a chung nht
trong tt c cc thnh tng ". Joc ng vi mt ci nhn mt kn o.

Gi y, anh v mex Li i u bt k xa, gn, cng nghe thy chuyn chng i ngi da
trng mi ngy mt thm gay gt. Trong chuyn i gn y nht, mt ngi da en t do k
vi Joc v xkla, th lnh ca b tc da Xminn mt bang gi l Florida. Khi ngi da
trng bt li c ngi v da en ca xkla mt n n l chy trn, anh t chc mt
chin on gm hai nghn ngi Xminn v n l da en chy trn, truy lng v phc kch
mt chi i ca qun i M. Theo li k, trn mt trm lnh b git v mt lc lng qun
i ln hn nhiu hin ro rit truy kch qun ca xkla ang chy trn, va n nu va bn
ta t nhng ng mn v ngc ngch trong vng m ly ca bang Florida.

V ma chi g nm 1836 kt thc cha c bao lu th Joc-G nghe ni l mt ni no
gi l "Alam", mt ton ngi Mhic tn st mt tri lnh da trng Tchxx, k c mt
nhn vin lm nghip tn l vi Crckt vn ni ting l mt ngi bn v bo v ca dn da
. Sau , cng trong nm y, anh nghe ni ngi da trng li b nhng tn tht ln hn trc
s tn cng ca qun Mhic di quyn ch huy ca tng Xanta Anna; ngi ta ni rng ng
ny t xng l tay g c phch nht th gii; nu ng th, Joc t hi ti sao cho n nay, anh
cha h nghe nhc n ng ta.

Ma xun nm sau, t mt chuyn i tr v, Joc k cho xm n mt tin k l na. "Tui nghe
tay nh gc cng ta n qun l biu rng ci ng tng thng mi Van Bureni h lnh cho
qun i dn ht qun da v pha Ty sng Mitxixipi!"

"y l ci g dn da thu c trc tin v cho ngi da trng vo t nc ny", bc
Pompi ni. "Hng ng ngi, k c ti trc khi ln, khng bit rng thot k thy, t nc
ny, khng c ai khc ngoi dn da , h nh c, sn bn v chong nhau, lo liu ly cng
vic ca mnh. Th ri c ci tu c k y ngi da trng n vy vy v nhn nh ci: ",
bn cc ngi! C bng lng chng t n chn mt ming v chp mt gic v chng ta
nh bn my nhau i!" H! Ti cuc l bi gi ngi da ang c l gi bit th, h c bn
tn chi cht vo ci thuyn , bin n thnh con dm c hn khng!"

Sau khi ch ng ch d cuc hp in ch qun Caxuel Joc-G tr v vi nhng tin thm v
ngi da . "Nghe ni c mt ng tng Uynfild Xct king co rng ngi da trng l tn
c c, khng mun lm mu ngi da thm na, cho nn k no bit iu th hy mau
Ci R Alex Haley
mau di chuyn i! Nghe ni h ngi da no ch cn c v mun chng li l bn lnh bn b
lin! Ri th qun i bt u dn hng nghn ngi da v ni no gi l klahma. Thy
biu khng bit bao nhiu ngi b git hoc m m m cht dc ng".

"Tht c c, c c!" Matila ku ln.

Nhng cng c tin tt lnh - c iu l ln ny tin mng ch anh ti nh khi anh tr v sau mt
chuyn i vo nm 1837: a con trai th su, tip lin mt mch, ra i. Matila t tn cho
n l Luyx nhng sau khi pht hin ra xut x ci tn Jimz ln trc, Joc-G quyt nh
khng cn tm hiu l do ti sao na. Bt h hi no nc hn nhng ln sinh cc a chu ni
trc, Kitzi ni: "Tui xem d anh ch ch bao gi c g khc hn l con giai!"

"M Kitzi, t hi thay, trong khi con nm y au lm th m li ra cch chn ngn" t trong
ging, Matila tm tc khc.

"Tui cng ch chn! Tui yu cc chu giai tui nh th no, anh ch bit y. Dng m ti tng
nh ra anh ch c th c mt a con gi ch!"

Joc-G ci to: "Chng con s bt tay vo c ngay mt a con gi nh cho m, m !"

"Anh ra khi y i!" Matila ku ln.

Nhng ch vi thng sau, thong nhn Matila mt ci cng thy r l Joc nh bng gi li
ha.

"Hm! Rnh khi no cha ny n nh u u l bit ngay!" Xer bnh lun. "Tung d n hn
c bn g sng!" Malizi tn thng.

Khi v au mt ln na, anh chng Joc, sau hi lu i bch b, ch i bn ngoi, bng
nghe thy - gia nhng ting ku rn au n ca Matila - ting m mnh reo ln: "Ly Cha
Jxu, t n ngi! Ly Cha Jxu, t n ngi!" v khng cn c thng bo g thm, anh
cng bit rng mnh l cha ca mt a con gi.

Ngay trc khi a b c tm ra xong, Matila ni vi m chng rng ch v Joc nht
tr t my nm trc s t tn cho a con gi u l Kitzi.

"Ti khng sng v ch!" sut ngy hm y, chc chc ngi b ni li ku ln nh vy. B
c ri rt tt m mi n chiu hm sau, khi Joc-G khu nui g tr v, k li ln na cu
chuyn v c t ngi Phi Kunta Kint, vi su a con trai v con b Kitzi m trong lng.

hai thng sau, mt m, khi l tr ng c, Joc hi: "Tilda ny, chng mnh dnh c
bao nhu tin ri?"

Ch nhn anh, ngc nhin: " hn trm la mt t".

"Th thi ?"

"C th thi! c ngn y cng l ri y! Sut tng nm tui ch biu anh c tiu pha
d vy th ni chuyn dnh lm g cho n mt!"

"Thi c, thi c" anh ni, v bit li.

Ci R Alex Haley
Nhng Matila tip tc dn: "Khng k dng mn anh c c, em phung ph m tui khng
bao gi c nhn thy, y l vic ring ca anh, anh th on xem t khi chng mnh ly
nhau, anh a ti bao nhu tin biu dnh, sau li vay li?"

"Thi c, bao nhu?"

Matila ngng li to hiu qu: "Khong t ba n bn nghn la!"

"Hut!" anh kinh ngc hut gi, "tht !"

Ngm v mt anh thay i, ch cm thy mnh cha bao gi quan st thy anh tr nn nghim
tc hn lc ny, trong sut mi hai nm chung sng. "Bao lu thui thi mt mnh di kia",
cui cng anh ni: "anh gm v i chuyn"... Anh ngng li mt cht. Xem chng iu anh
sp ni lm cho anh gn nh bi ri, ch ngh thm. "Anh gm mt iu l anh dng nm ti
y, nu chng mnh dnh c tn, c th l chng mnh mua c t do y".

Matila sng st khng ni nn li.

Anh st rut khot tay: "Anh mun em ly ci bt ch tnh th mt t xem, ch ng c ging
mt nhn anh d mt hn !"

Vn cn sng s, Matila ly bt ch v mt mu giy, ngi vo bn.

"Nhng m ry mt ni l", anh ni, "ta ch c th phng on l ng ch s i bao nhu c
nh mnh. Anh my em, my bn tr. Bt u tnh t em trc nh. Quanh qun trn qun, anh
c bit lc in ln ng khong nghn la mt mng. Ln b th r hn, vy nn c cho l
em vo khong tm trm i..." Anh ng dy, ci ngi kim tra cy bt ch trong tay Matila
chuyn ng trn mt giy, ri li ngi xung. "Th ri v th ng ch cho chng mnh c
chuc li cc con, c tm a, mi a ba trm..."

"C by a thi ch?" Matila ni.

"C ci a mi m em biu li bt u p trong bng em, l tm!"

"!" ch mm ci. Ch tnh c th: "Vy l hai mi bn trm..."

"Ch ring bn tr th!" Ging anh pha trn ng vc vi phn ut. Ch tnh li: "Tm ba hm
bn. Cng tm trm phn em l ng ba mi trm - hay ba nghn cng th".

"Hut!"

"ng nng vi, ng tng !" Ch nhn anh. "Th anh tnh anh bao nhu?"

Mc du chuyn ang nghim tc, anh vn khng th khng hi: "Em cho l anh ng gi bao
nhu?"

"Nu em bit th chnh em tm cch mua anh ra khi tay ng ch". C hai cng ci. "Joc ,
em khng hiu lm sao m chng mnh li tr chuyn d th ny. Anh tha bit l ng ch ch
i no bn anh".

"Anh khng tr li ngay. Nhng sau , anh ni: "Tilda , anh cha bao gi nhc n chuyn
ny v rng anh bit l mi ni n tn ng ch, em khng thch nghe ri. Dng m anh cam
Ci R Alex Haley
oan l c d n hm nhm bn khc nhau, ng biu anh l khi no ng gp nht tn
xy ci ta i snh p d ng, c su cy ct chy ngang mt trc, th v chng ng
c th sng bng hoa li cy trng, v ng s gii ngh chi g, ng biu l ng ngy mt
gi khng th c lo toan hoi mi s mi c".

"Chuyn , em phi trng thy mi tin c, anh Joc . C ng ln anh u khng dt c
duyn n my g u!"

"Anh ch k my em dng u ng ni thi! Nghe hay khng ty em! Ny bc Pompi biu ng
ch bi gi gn su mi ba. n khi ng thm nm, su tui na - d g mt ng c gi
c chy ngc chy xui em g i chi mi c! Trc, anh cng ch my n li bc ,
mi sau anh mi ngh, phi, rt c th ng chng mnh t chuc li tht, nht l nu
chng mnh gi ng thm tht cho ng xy ci ta i snh d ng mun".

"Hm", Matila m khng tin. "Thi c, ta c bn xem. Anh c ng i gi anh bao nhu
no?"

"..." V mt anh dng nh pha trn c au n ln t ho vi iu anh sp ni ra. "... g
nh li xe ca ci mex Jut giu x, c mt ln, th sng th cht my anh l nghe lm
thy ng ch hn k my ngi no rng ng ta tng gi mex Li bn nghn la
mua anh..."

"Uu!" Matila lng ngi i v sng st.

"Thy khng, em cha bao gi bit gi tr ca anh chng nh vn ng my em!" Song anh mau
chng tr li nghim trang. "Anh khng tin hn g nh , anh ng l hn ch ba th th xem
anh c ngc n mc dm mt tin ba i khng. D sao, anh cng c vo thi gi bi gi vi dn
nh c tay ngh nht, ch hn th mc v th rn my l tng t d th. m ng gi t hai
n ba nghn, anh bit chc th... " Anh ngng mt lt, nhn cy bt ch ang ch i ca ch.
"C ghi l ba nghn..." Anh ngng li. "Th l bao nhu?"

Matila tnh. Ri ni c tnh tng s tin chuc li c gia nh l su mi hai trm la.
"Dng cn m Kitzi th sao?"

"Anh ang sp ni n m m!" anh ni, v st rut. Anh ngm ngh.

"M b gi kh gi ri, c th xung gi..."

"Nm nay, m nm mi", Matila ni.

"C ghi l su trm la". Anh theo di cy bt ch chuyn ng. No, bi gi l bao nhu?"

Mt Matila cng thng v tp trung. "Bi gi l su mi tm trm la".

"i! Th my bit nh l tn l bc cho ngi da trng". Joc ni rt chm ri. "Dng m anh
tuyn b anh tin mnh c th chi g h cp kim s . C nhin, c ngha l phi ch i
v dnh dm mt thi gian di..." Anh nhn thy Matila c v u xu. "Anh bit em ang ngh
g", anh ni, "cc c bc Malizi, Xer v Pompi".

Coi b Matila khoan khoi hn v thy chng bit th. Anh ni: "Cc c bc l ngi cng gia
nh my anh cn trc c my em..."

Ci R Alex Haley

"Ly Cha, Joc!" ch tht ln, "lm sao c mt ngi phi rng sc chuc li tt c mi ngi,
ci khng c, em bit th, dng m rnh l em khng th t gi cc c bc m b i!"

"Chng mnh c bao nhu thi gian, Tilda . Khi no n , ta hy qua cu".

"Tht th, anh c l". Ch nhn xung nhng con s mnh va vit. "Joc , em qu kh tin rng
chng mnh ang ni chuyn v..." Ch cm thy mnh bt u dm tin iu , rng ln u
tin, hai v chng cng nhau thc s i vo bn bc mt vn trng i ca gia nh. Ch cm
thy mt thi thc mnh lit mun bt dy chy quanh bn ti m gh ly anh vi ht sc mnh.
Nhng ch xc ng qu khng c ng c - thm ch khng ni c mt mt lc. Ri ch
hi: "Joc, lm sao m anh li ngh n chuyn ?"

Anh im lng mt lc. "T anh ngh v xem ra anh cn phi gm ln thm na, d anh ni
my em..."

"Phi", ch du dng ni, "rnh l tt p".

"Chng mnh cha t ti u c!" anh tht ln. "Trc nay chng mnh ch c lm cho ng
ch thnh t thi!" Matila cm thy mun reo ln: "Sung sng thay!" nhng nn li c.
"Anh ni chuyn my cc nh t do khi i my ng ch n cc thnh ph". Joc ni tip.
"H biu cc nh t do trn min Bc l kh gi nht. Biu l h sng my nhau nh ring
v kim c vic lm tt. Phi, anh c th kim c cho mnh mt vic lm, anh bit th!
Trn min Bc, ngi ta chi g nhu lm! Anh cn nghe ni dng nh chi g ni ting
ngay thnh ph Niu Yc, mt bc Bili Rugi, mt bc Pit c c mt n g ln v mt sng
bc ln, my l mt ngi na gi l "Jchxn nh" m h biu l khng ai thng c g ca
y!" Anh cng lm cho Matila sng s thm. "Mt iu na: anh mun thy con ci mnh c
hc hnh, bit c bit vit d em".

"Ly Cha, hn em ch l, em hy vng th!" Matila tht ln, mt sng ngi.

"V anh mun chng n c hc ngh". t nhin anh nhe rng ci, dng li to hiu
qu. "Em th tng tng em ngi trong nh ring ca mnh, gia nhng bn gh m, c
ca mnh, vi tt c cc th trang sc lt vt, lc trng em ra th no nh? Th ny na: b
Tilda mi cc ph n nh t do sang ung tr bui sng v tt c cc b ngi quanh bn ni
chuyn cm hoa, my l dng chuyn tng t nh vy".

Matila ph ln ci, gn nh tht: "Ly Cha, ng tng , anh tht in!" Dt nhp ci, ch
cng cm thy yu anh hn bao gi ht. "Em ngh m nay Thng cho em ci g em cn".
Nc mt rng rng, ch t tay ln tay anh: "Anh tht s ngh rng chng mnh c th lm th
c , Joc?".

"Vy ch em ngh anh ngi y ni chuyn to lao chng?".

"Anh c nh ci m chng mnh ng ly nhau, em ni g vi anh khng?" V mt anh
ni ln rng anh khng nh. "Em ni vi anh mt u rt t chng u sch Ruth. Em
ni vi anh: Ngi i u, tui i y, v ngi u, tui y, dn ca ngi l dn ca tui..."
Anh khng nh l em ni th sao?"

", c th".

Ci R Alex Haley
"Ny nh, cha bao gi em thm tha u hn bi gi".

Ci R Alex Haley

Chng 101

Mt tay nhc chic m qu da i u, tay kia Joc-G cha ra cho mex Li mt ci bnh rt
nc nh nom nh bng nhng tao dy thp dy bn cht vo nhau. "Thng Tm, con giai
chu, ci thng chng chu ly tn ng t cho , ng ch , n lm ci ny cho b n, dng m
chu mun a cho ng xem th".

V ng vc, mex Li ly chic bnh bng ci quai sng b chm ch ca n v a mt xem
qua loa. " h" ng m mt cch v thng v pht.

Joc hiu ra rng anh cn phi c gng thuyt phc mnh m hn. "Vy tha ng ch, ci ny
lm bng ton dy thp gai g vt i. N gy mt l than nng tht l nng un cong v h nng
chy cho si ny bn vo si n n khi thnh hnh, ri lm d cch hn ng thau c mt lt.
Ci thng Tm ny bao gi cng rnh l kho tay, tha ng ch..."

Anh li ngng, ch mt phn ng m khng thy g.

Thy cn phi bc l thc s ca mnh tranh th mt phn ng tch cc i vi ngn k
xo ca Tm, Joc nh liu ni trng ra: "Vng, ci thng b ny rt hnh dn c mang tn
ng sut i, tha ng ch, chng chu thc s tin l ch cn c dp, n s thnh mt tay th
rn c hu h ng..."

Mt v khng tn thnh lp tc hin trn mt mex Li, ta nh do phn x v iu lm
chy rc thm trong Joc quyt tm khng chu tht c vi Matila v Kitzi trong vic gip
Tm. Anh thy cn phi lm ci m anh bit c sc hp dn mnh nht i vi mex Li - phc
ha ln nhng li lc ti chnh.

"Tha ng ch, hng nm, ng c th c tn cng th rn! Bn chu cha ai k my ng
l Tm tt km cho ng c i cht d th no, n mi li cuc li lim my l dng
dng khc - cng d cha hng l dng th b gy quanh y. Duyn do chu nu chuyn ny
ln, l khi ng sai chu n ci tn th rn nh Aizi lp vnh bnh xe ti, anh ta biu chu
l mex xkiu bao nm nay vn ha cho anh ta mt a gip vic m anh ta rt cn, bi v anh
ta phi lm bao nhu vic kim tn cho ng ch mnh. Anh ta biu chu l v th v c
thng b no ngoan ngon luyn thnh mt th rn th anh ta rnh l mng, cho nn chu
ngh ngay n Tm. Tha ng ch, nu n c hc th khng dng n c th lm mi th ta
cn trong n in m cn c th nhn thm vic ngoi hi ra tn cho ng d ci g nh
Aizi lm cho ng xkiu ".

Joc cm thy c l anh nh trng mch no , nhng anh khng dm chc v ng ch
thn trng khng t du hiu g. "Tao thy hnh nh thng b nh my tn nhiu th gi vi ci
th ca n ny hn l lm vic". Mex Li ni, di tr ci bnh kim kh vo tay Joc.

"Tha ng ch, Tm cha vng mt ngy no t khi n bt u i lm ng! N lm dng th
d th ny vo dng ngy ch nht n c ngh! T khi mi choai choai, tung d n sn
trong mu ci tnh thch sa cha, ch to vt! Ch nht no, n cng ra ci ln mt mi n
dng ly ng sau chung nga, nung nung g g ci ny ci n. Tht tnh, chng chu c s
Ci R Alex Haley
n lm ry ng ch b ch".

"c, tao s suy ngh v chuyn ny". Mex Li ni ri quay pht b i, Joc-G ng
bi ri v chng hng - anh cm thy chc l ng ta c tnh - vi chic bnh kim kh trong tay.

Malizi ang ngi trong nh bp gt c ci th mex Li bc vo. B xoay ngi li na vng,
khng ng bt dy nh nhng nm trc na, nhng b cho rng ng ch ch chp n, v b
n ci tui v thm nin phc v c th t cho php mt s vi phm nh.

Mex Li i thng vo vn . "Ci thng b tn l Tm y n th no?"

"Tm? ng mun ni thng Tm con Tilda y , tha ng ch?"

"Do, ngoi y c my Tm? Nh ch cn l g ti mun ni n a no, n th no nh?"

Malizi bit ch xc ti sao ng ta hi. Mi cch y my pht, Kitzi va ni vi b rng Joc-G
cn cha dm chc mex Li s phn ng ra sao vi ngh ca anh. Nhng b nh gi cu
Tm rt cao - khng phi ch v n lm cho b nhng mc treo ni mi, cong hnh ch S -
thnh th b quyt nh phi n o my giy trc khi tr li ra v v t.

"Phi" cui cng b ni, "ln gia mt m ng th ch ai chn n d chuyn tr, ng ch , v
thng b ch bao gi lm mm lm ming. C m tui c th on chc my ng rng thc ra n
l a tr sng tr nht ngoi , hn na n cn l a ngoan nht trong bn con trai nhn". B
Malizi ngng li mt cch y ngha. "V tui chc nhn ln n cn trng phu hn b n v
nhu cung cch."

"Nh ch ni g vy? V cung cch no?"

"V cung cch trng phu thi, tha ng ch, vng vng hn, ng tin cy hn, khng c ngu
di mt cch no ht, i khi d th. N s l ci loi ln ng m c no ly c lm chng l
i phc".

", ta hy vng n ng c b dm thn m" mex Li ni vi thm d, "v ta ch cho php ci
vi thng ln nht thi... tn n l g nh?"

"Vjl, tha ng ch".

"Phi. C cui tun l n tt i ng vi v n in Cri trong khi n phi y lm vic!"

"Khng u, Tm n khng c th. N cn nh cha ngh n chuyn , m ti cho l ngay c
khi n nhn, n cng khng sm gi gii u, ch t cng phi n khi n kim c ng a
con gi n ng".

"Nh ch gi ri, u c hiu bn nga c ang t ngy nay", mex Li ni. "Nu c mt thng
n b c cy ln la ca ta gia ng m ui theo gi, th ta cng chng ly g lm l".

"Ti ng vi ng ch, nu ng ni v thng Asfo, v n thch sn gi d b n. Dng m
Tm th khng phi loi , dt khot th".

", thi c. Nu ta cn c vo li nh ch ni th xem chng thng ny c th c vic y".

"Tha ng ch, ng c bng vo li bt c ai trong bn ti ni v n". Malizi c giu v rng r.
Ci R Alex Haley
"Ti khng hu ng ch hi v Tm lm g, nhng rnh l n nht trong ti con trai nhn".

Nm hm sau, mex Li bo tin cho Joc-G.

"Tao thu xp gi thng Tm nh my sang n in xkiu", ng long trng thng bo, "
hc ngh tn nh th rn Aizi trong ba nm".

Joc phn khi n ni phi c ht sc mi km c mnh khi b bng ng ch ln quay tt
i. Thay v lm th, anh ch ngoc ming ci tot n mang tai v lng tng cm n.

"Tt hn l my phi nhn nh ng v thng b. Cn c vo nhng m bo ca bn my, tao
gii thiu rt cao n vi mex xkiu. Nu n khn ngoan nh my ni tao s rt n v y
nhanh n ni my phi chng mt v nu n ra ngoi vng khun php, n phn bi lng tin
ca tao bng bt k cch no, tao s nh trc da c my ln n. Hiu cha?"

"N s khng ph lng ng u, tha ng ch. Chu ha my ng th. Thng b ny, cha no
con m".

"y chnh tao li s th y. Bo n gi ghm hnh l, sn sng mai sm i".

"Vng . Cm n ng. ng s khng bao gi phi hi tic".

ng ch va i khi, Joc-G bn chy v v xm n, k li tin mng cho gia nh nghe, anh
gn nh n tung lng ngc v t ho vi thnh tch ca mnh n ni khng thy nhng n ci
mo m trao i gia Matila v Kitzi, nhng ngi u tin thc anh t vn vi ng ch.
Thong sau, anh ng ca la to: "Tm! Tm! Tm con!"

"D tha b!" Tm p li t ng sau chung nga.

"Con trai, v y!"

Lt sau, Tm h hc ming, trn xoe mt. Ci tin khng th tin c y n vi n hon ton
bt ng - h gi kn v khng mun n tht vng nu c gng khng i n u. Vui mng
khn xit, Tm lng tng trc nhng li chc mng ti tp n ni n phi rt tht nhanh tr
ra ngoi - mt phn cng l c dp nh thn nhn chn ra rng c m ca mnh thc s
tr thnh s tht. Khi trong lu, n khng thy hai a em gi, Kitzi v Meri chy vt
ra ngoi v hn hn loan tin cho bn anh trai chng.

G Vjl cao dong dng ang tong t i ln, va mi xong cc cng vic t chung nga
trc khi n n in c v mi ci, g ch khe kh m mt cu g v thng v pht v hi
h i qua ch Tm; thng cu ny tm tm ci v t khi lm l nhy chi, Vjl lc no cng nh
m mm.

Nhng Tm cng thng hn ln khi thy thng Asfo mi tm tui vm v, khe mnh tin li,
gn theo sau l hai thng em Jimz v Luyx. Gn nh c i, gia n v Asfo c mt mi knh
ch khng sao ct ngha ni, nn Tm khng l g thi gm gh cay c ca thng anh.

"My bao gi cng l cng ca h! B mi ngi xin n hu. Bi gi my sp i khi, my
ci mi bn tau cn phi qun qut ngoi ng!" N vung tay d nhanh mt ci nh th nh
Tm, lm Jimz v Luyx h hc mm. "Tau vn vi ti my c, liu hn y!" v Asfo
nghnh ngang i khi, Tm nhn trng trng theo, tin chc mt ngy kia n v Asfo s phi c
Ci R Alex Haley
mt cuc sc cui cng.

iu Tm phi nghe t ming "Joc-con" li l mt li cay c khc. "Rnh l tui c c l ch
i khi y, v di kia b bt tui lm vic mun cht! Ch v tui mang tn ng , cho nn
ng c ng tui cng m g d ng . Tui cm th ci hi thi !"

Cn hai con b Kitzi mi tui v Meri tm tui th sau khi loan tin rng ri, chng c lo o
theo Tm i quanh sut bui chiu, v rt r ca chng ni ln r rng Tm l a anh trai m
chng tn th v yu thch nht.

Sng hm sau, khi tin Tm ln xe la vi Vjl, Kitzi, Xer v Matila bt u ngy lm vic
ngoi ng, ang cht n th Kitzi nhn xt: "Ai trng thy bn chng mnh c khc lc, xt xt
hoi th ny, chc tng mnh ch bao gi gp li thng b na!"

"Hm! Ch cn l thng b na u, cng !" Xer tht ln. "Ci thng Tm l ngi ln ng k
tip chn ny !"

Ci R Alex Haley

Chng 102

Vi mt giy thng hnh c bit do mex Li cp, Vjl treo ci n xch xe la v phng
sut m hm trc l T n a Tm t n in xkiu v nh kp ba tic ln, sau su
thng vng nh. Khi xe ln bnh vo ng xe ring ca n in Li trong bui chiu thng
mi mt lnh gi v Vjl thc la chy nc kiu gp, Tm phi c km nc mt khi xm n
quen thuc hin ra v n trng thy tt c nhng ngi n xit bao thng nh ang ng
i n. Ri h bt u vy, gi v lt sau, nm cht chic ti ng nhng mn qu n t tay
lm cho tng ngi, n nhy xung t gia nhng cnh tay m gh v nhng ci hn ca tp
ph n.

"Cu Cha ph h tri tim n!"... "Nom n ra dng lm sao!" "Ch l! Xem ny, vai my cnh
tay n y ra lm sao!"... "B ni, cho chu hn anh Tm my!"... "ng c rit cht ly n
sut ngy th, tau cng c m n t ch, nh!"

Qua b vai h, Tm nhn thy hai a em trai Jimz v Luyx vi v knh s; n bit Joc-con
ang di khu g chi vi b v Vjl ni vi n l Asfo c ng ch cho php i thm
mt c gi n in khc.

Ri n trng thy bc Pompi, mi khi vn lit ging, gi qun x x mt tm mn ngi bn
ngoi lu trong mt chic gh my. Va g ra c l Tm chy vi li nm ly bn tay run ry,
sng ph ca ng gi v ci st xung nghe cho r ci ging rn v, gn nh thu tho ca
bc.

"Tau ch mun bit chc l my v thc thm bn tau, chu giai ..."

"Vng, ng Pompi, chu rt mng c tr v!"

"Thi c, s gp my sau", ng gi run lp cp.

Tm lc ny ang bi ri v xc ng. Cho n nay mi mi su tui, chng nhng n cha
bao gi c i x trn trng n th, nh vi ngi ln, m cn cha tng cm thy ci gia
nh xm n ca mnh mt biu hin yu thng v knh trng dt do nh vy.

Hai a con gi cn ang ko n, reo h i th bng mt ging quen thuc vang ln m m
ng xa.

"Ly Cha, ng G Sng ang n ka!" Matila ku ln bn v ton ph n tu tt by ba c
mng L T n ln bn.

Khi Joc-G si bc vo khu xm n, trng thy Tm, mt anh ti ri ln: "Ch, hy nhn coi
ci g xng chung v nh ny!" Anh v vai Tm bm bp. "Lm c t tn no cha?"

"D cha, b ".

"My l ci th th rn g m khng kim c tn h?" Joc v ngc nhin, hi.

Tm nh l li l bao gi n cng cm thy nh b cun trong cn lc mi khi lm vo th tip
Ci R Alex Haley
cn vi li din t khoa trng n ca b. "Cn lu mi l th rn, b , con mi ang c
hc thi", n ni.

"Ch, my biu ci g nh Aizi l tau biu mau ln m hc my mt ci g ch.

"Vng" Tm ni nh ci my, vt ngh rng c l chng bao gi n nm vng c n na
phn nhng g ng Aizi ang kin tr dc mi c gng gip n hc. N hi: "Anh Joc-con
c ln n c khng?

"Cng c th n n kp, cng c th khng." Joc-G p. "N li lnh qu khng lm cho
xong vic th nht tau giao cho n sng nay, cho nn tau biu chng no cha xong th tau
khng mun thy ci mt n trn ny!" Joc-G tin li ch bc Pompi. "Chu rt mng thy
bc ra khi lu, bc Pompi. Bc thy ngi th no?"

"Km con , km lm, ci thn gi th cn g l tt na, c th thi".

"Min cho tui ci chuyn v vn i, min ht khng nghe mt t to no!" Joc-G oang oang
v anh quay sang Tm, ci ha h: "ng Pompi ca my l mt ngi nh loi thn ln rn ro,
cn sng n trm tui. T khi my i c d ng hai ba ln m r nng c m, mi ln
cnh ln b tht tht khc c l, sp sa lm ma th ng lo li nhm dy!"

C ba ang ci th B Ni Kitzi tht: Chng my mang bc Pompi li y ngi vo bn ngay
i!" Mc du tri se se lnh, cc b k mt ci bn di cy ht d mi ngi c th cng
d ba tic mng L T n.

Jimz v Luyx nm chc ly chic gh ca bc Pompi, b Xer on chy theo sau.

"ng c nh ri ng y, ng cha qu gi n khng t t c chng my u!" Joc-
G ku to.

Khi tt c yn v, mc du Joc-G ngi ch ta, Matila vn ch ch vo Tm ni: "Con
trai, cu Cha xung phc cho bn n i". Git mnh, Tm bng c gi mnh d tin c
iu ny ngh sn trc mt li cu nguyn no kh d din t c nhng ni xc ng n
cm thy i vi s m cng v sc mnh ca tnh gia nh. Nhng thy mi ngi u ci
u, n ch ngh c nh sau: "Ly Cha, xin Ngi xung phc cho dng thc chng con sp
n y, chng con cu xin vy, nhn danh Cha v Con v Thnh Thn. Amen".

"Amen!... Amen!" nhng ngi khc ha theo, t u n cui bn. Ri Matila, cc b Kitzi v
Xer bt u chy qua chy li nh con thoi, chc chc li by thm nhng bt, a y t ,
nghi ngt hi sut dc bn v gic mi ngi n, mi cui cng mi tr li ngi v ch. Trong
nhiu pht, khng ai ni g, tt c u n nh sp cht i, vi nhng ting m thng thc
v nhng ting tc li trm tr. Ri sau mt lt, trong khi Matila hay Kitzi lun tay rt sa b
mi vo y cc ca Tm, hoc tip thm tht nng, rau v bnh m vo a n, h bt u hi
n dn dp.

"Ti nghip thng b, ng h cho con n c tt khng? Ai nu nng cho con n?" Matila
hi.

Tm phi nhai bt cho y mm tr li: "V ng Aizi, b Emma".

Ci R Alex Haley
"Da b mu g, nom b ra sao?" Kitzi hi.

"B da en, beo bo".

"Ci th c dnh g n vic bp nc ca nh ch ta!" Joc-g ci h h. "Ch ta nu nng c
tt khng, nh?"

"Kh ngon, b , vng" Tm gt u khng nh.

"Do, d sao cng chng bng m my!" b Xer toang toc. Tm khoan khoi th tho. "Vng,
khng bng", ng thi ngh bng l b Emma t bt bnh bit bao nu nghe thy h ni vy v
ngc li, h hn s bt bnh bit my nu bit b ta l tay nu bp c hn.

"B my ngi chng th rn c phi l ngi C c ngoan o khng?"

"C ." N ni. "Nht l b Emma, b c Kinh Thnh mt l mt lc".

Tm va n ht a th ba th m v b n li trt thm vo, mc du n lc u quy quy. N
p ng phn i c mt cu: "Phi dnh cht g cho Joc-con khi anh n ch!"

"Cn v khi cho n, m con cng bit y!" Matila ni. "Con n thm mt ming tht th rn
ny... thm t rau na ny... v ci mn b ng ninh ny na. B Malizi ly ba tic trn i
snh mt lin sa trng tng gi xung y. Ngon o ".

Tm bt u xc sa trng th bc Pompi hng ging nh ni g v tt c im lng nghe
bc. "Nh, chu ng mng cho la, cho nga cha?"

"H cho chu tho mng c, c m chu cha ng ci mng mi no!" Tm ni, nh li
va mi hm trc thi c mt con la d n ni phi buc chng chn mi ng mng c.
Joc-G ci to. "Chc n cha b la au thun thc tay ngh y! Nu khng bit
rnh th rt d ln chn nga, chn n s chn kia!" Nghe ni c mt tay th rn nh ng
mng ng trc ln ra ng sau, thnh th con nga ch c i git li!" Khi thi ci v cu
ni a ca chnh mnh, Joc-G hi: "ng mng nga v la th c bao nhu?"

"Hnh nh ngi ta gi mex xkiu mi bn xu mt mng." Tm ni.

"Rnh l khng nhiu tn bng chi g!" Joc-G tht ra.

"Do, ngh rn rnh l c ch hn chi g nhu!" B ni Kitzi ni sng, ging sc nh dao, n
ni Tm mun nhy ln m gh ly b. Ri b ni tip, ging t nhin tr nn du dng: "Ny
con, ci ngi lc "hc" con ngh rn th bt con lm g?"

Tm rt mng thy b hi, v n ang mun cho gia nh bit s qua cng vic ca n. ", tha
b, mi sng sm, chu dm l, lc ng Aizi n l phi chy tt. Ri chu by dng dng
m chu bit ng cn cho dng vic sp lm. L v khi g st nung th khng th n
ngui i trong khi tm bi ng loi ba nn n..."

"Ly Cha, thng b rn ri!" b Xer tht ln.

"Khng ." Tm ni. "chu ch l ci h gi l th quai ba. Nu ng Aizi lm vt g nng, d
trc xe hay li cy, ch no ng nn ba con th chu quai ba t. V thi thong, cn dng vic
vt n gin, ng chu lm nt trong khi ng bt u mt ci g khc".
Ci R Alex Haley

"Bao gi lo cho my bt u ng mng nga?" Joc-G hi, vn tip tc dn, xem v gn
nh l mun thng con ang hc ngh th rn phi lm vo th bi ri, nhng Tm nhe rng
ci: "Con khng bit, b , dng con cho rng ch bao lu, ng s cm thy con c th lm
c vic m khng cn ng gip . ng d b ni, rnh l con b nhu ln. Thc t,
c mt s con d c chm chm, ch dng m cn cn na, nu mnh khng cn thn".

"Ngi da trng c n ca hng th rn khng con?" b Xer hi.

"C , hng l hng lc. Ch my ngy khng thy t nht l mt t hay hn na ng quanh
quanh tr chuyn trong khi ch i ng Aizi hon thnh cng vic h mang ti t lm".

", th con nghe thy h ni dng loi tin g m bn ta khng bit v c ru r y?"

Tm ngh mt lc, c nh li xem ng Aizi v b Emma coi nhng g l quan trng nht m
h mi nghe cnh da trng nhc n. ", c mt ci tin h gi l "in tn". Mt mex Mox
no Washington ni chuyn thng my ai tn Baltimo. H biu ng ta ni "Thng
rn to ci g?" C m con ch hiu r ch xc ci ngha l g".

Mi ci u quanh bn n quay c v pha Matila, chuyn gia v Kinh Thnh ca h, xong xem
v ch cng bi ri. "Tui... , tui khng dm chc", ch phn vn ni, "dng m c l tui cha c
thy g v ci trong Kinh Thnh".

"M , cch ny hay cch khc" Tm ni, "xem ra ci ch c dnh dng g n Kinh thnh c.
y ch l chuyn g ni my nhau tt xa qua khng kh".

N hi c ai y bit l my thng trc y, Tng thng Polk cht v a tho tng Nasvil,
bang Tennexi v Tng thng Zatseri Til ln k tc.

"Ci ai ny u bit ri!" Joc-G tht ra.

", ra nh anh bit nhu th m ch bao gi ni cho tui nghe" B Xer gay gt ni.

Tm ni: "Ngi da trng, nht l m tr con, ht dng bi bt chc chng ta, c m li do
mt mex Xtiphn Fxt t". Tm ht cht t cu n nh c trong cc bi "ng gi J da
en", "Ngi nh c k ca ti Kentcki" v "ng ch nm trong lng t lnh, gi lnh".

"Rnh l nghe c ci g ging d nh tht!" B ni Kitzi ku ln.

"ng Aizi biu l mex Fxt, khi ang nhn b bao nhiu th gi nghe nh ht nh th
my l quanh cc tu thy v cc bn tu" Tm ni.

"Hn no!" Matila ni, "Dng m con c nghe thy c ai trong dn nh ta lm g khng?"

", c ", Tm ni v n k l nhng ngi da en t do em vic n t ng Aizi ni
chuyn nhiu v nhng ngi da en tr danh min Bc u tranh chng ch n l, i cc
ni ni chuyn vi nhng m c ta rt ng, hn hp da trng ln da en lm cho h ri
nc mt v hoan h, bng cch k li cuc i n l ca mnh cho n khi thot ch, tr thnh
t do. "Ch hn c mt ngi tn l Fridirich gx", Tm ni, "h biu ng ta hi b l mt n
l Merln, ng ta t hc bit c, bit vit v cui cng lm vic, dnh c tn mua t
do cho mnh khi tay ng ch", Matila nm mt ci nhn y ngha v pha Joc-G trong khi
Ci R Alex Haley
Tm k tip. "H biu dn chng t hp hng trm ngi bt k ch no ng ni chuyn v
ng vit mt quyn sch, thm ch cn ra mt t bo na".

"C c ln b ph n ni ting na c, m ". Tm nhn Matila, B Ni Kitzi, v b Xer, v k
chuyn mt ngi n l c tn l Xojn Truth: nghe ni b ta cao hn mt mt tm, b ta
cng ni chuyn trc nhng m ng nghn nght nhng ngi da trng v da en, mc du
b ta khng bit c cng chng bit vit.

Bt dy t ch ngi ca mnh, B Ni Kitzi bt u hoa chn ma tay nh in. "Ngay bi gi mi
thy mnh cn phi ln min Bc, t mnh ni chuyn t bui". B lm b iu nh ang ng
trc mt m c ta ln. "Dn da trng cc ngi hy nghe Kitzi y! Tui khng mun ci s b
bt ny na! Dn nh chng tui n v chn ngy kip n l ri".

"M i, thng nh biu ngi ph n dng mt tm c! M cha cao!" Joc-G va ni va
ci rng ln, trong khi nhng ngi khc quanh bn nhn anh trng trng, gi v phn n.
Bun thu, B Ni Kitzi li ngi xung.

Tm li k cho h nghe v mt ph n n l thot ch tr danh khc. "B ta tn l Harit
Tpman. Khng k xit bao nhiu ln b xung Nam a hng xc ngi d chng ta n t
do trn Bc, i bng ci li h gi l "ng St B Mt". Thc t, b lm th nhu n ni h
ni bi gi ngi da trng treo gii ng gi bn mi nghn la cho ai bt c b , sng hay
cht cng c".

"Ly Cha lng thnh, khng th tng tng c l ngi da trng li tr nhu tn n th
bt mt ngi nh no trn i" b Xer ni.

N k l mt bang xa tt gi l Califoni, nghe n hai ngi da trng ang xy mt nh my
ca th pht hin ra mt kho vng nhiu qu sc tng tng di t v hng nghn ngi
bn x - bng xe ti, ci la hoc thm ch cuc b n ci ch m ngi ta n rng c th
ly xng m xc vng.

Cui cng n ni nhng cuc tranh lun ln v ch n l ang din ra gia hai ngi da
trng tn l Xitphn glx v Abraham Lincn.

"Hai ngi , ai v phe nh?" B Ni Kitzi hi.

"u d l mex Lincn, con ch bit c n th" Tm ni.

"Th th cu Cha ban cho ng sc mnh!" Kitzi ni.

Chp chp rng, Joc-G ng dy v v ci bng cng v quay sang Tm: "Ny nh, my my
tau i do cho dn cng, tiu bt ci ba n ny i t chng?"

"Tha b, vng" Tm ni gn nh lp bp, c lm mi giu c v kinh ngc v lm ra b thn
nhin.

Cnh ph n, cng sng st khng km, a mt nhn nhau, v giu ct, y ngha, khi Joc-
G v Tm cng i xui con ng. Xer kh ku: "Ly Cha, thng b gn to bng b ri!"
Jimz v Luyx m m nhn theo b v anh trai, thm n gn pht m, song chng di g m
i theo. Nhng hai a con gi b nht, Kitzi con v Meri, th khng th khng nhy cng ln v
Ci R Alex Haley
bt u l c theo sau, cch tm hoc mi bc.

Khng cn ngoi li nhn chng, Joc-G ra lnh: "Quay v ng kia gip m ra bt a!"

"Eo b!" hai a ng thanh lo nho.

"Ct, tau bu m!"

Quay na ngi li, u ym, nhn hai a con gi, Tm mng yu chng: "Cc em khng nghe
thy b ni . T na ta s gp nhau".

Vi nhng ting phn nn ca hai a con gi ng sau lng, h lng l bc tip mt qung
ngn, ri Joc-G ni, gn nh cu nhu: "Ny, chc my hiu b ch tru my t trong ba n,
ch ch c c g ch?"

", vng", Tm ni, trong thm tm ly lm ngc nhin trc thi gn nh xin li ca b.
"Con bit b a thi".

Joc-G lu bu ni: "Ta i tip xung ng qua l g ci chng? xem ci thng Joc-con v
tch s mc chuyn g y lu th. Theo tau bit, cha chng bi gi n tht my con g, nu
ln nh chn mng L T n cng nn".

Tm ci: "Joc-con tt y, b . Anh ch chm chp th thi. Anh tng biu con anh
cng yu g d b" Tm dng li mt cht, ri quyt nh nh bo nu ngh tip theo ca
mnh: "Con cho rng trn i khng c ai yu g d b".

Nhng Joc-G sn sng nht tr kh nhanh: "D sao cng khng ai th trong ci gia nh ny.
B th tt c bn n ri - tr con. Tung d tt c l con trai cn li ca b u mun sut
i ko cy t u ny n u kia cnh ng, ngc mt ln ch thy mng con la!" Anh ngm
ngh mt lt: "Ngh rn ca my, ni cho ng ra, cng cha phi l sng cao sang g - khng g
bng chi g - dng m ch t n cng l mt cng vic ln ng".

Tm t hi liu cha mnh c thc s tn trng ci g ngoi g chi khng. N cm thy rt
mng l thot bng cch no v i vo ci ngh rn vng vng, n nh. Song n din t
ngh ca mnh mt cch quanh co.

"Con thy lm rung ch c g xu, b . Nu khng c ngi lm rung, chc khng ai c n.
Con chn theo ngh rn cng d b ng chi g, l v con thch n v Cha cho con ci khiu .
Rnh khng phi tt c mi ngi cng thch mt th d nhau".

", ch t b my con cn bit ng lm ra tn trong khi lm ci mnh thch", Joc-G ni.

Tm tr li. "Hin mi c b thi. Con th cn phi vi nm na mi kim c, khi no con
hc ngh xong v i lm cho ng ch - ngha l nu ng cho con mt t trong s tn lm ra, d
ng lm vi dng g b c c khi chi g h cp!"

"Chc chn l ng s cho thi!" Joc-G ni. "ng ch khng n ni xu nh m my, b ni
my my cc c bc thch ru rao u. ng c dng thi cch thng tnh, rnh l th! My
ch cn bit cch nh vo mt tt ca ng ch, d tau - c lm cho ng tng mnh coi ng
l mt ng ch loi thng lu i i tt vi nh". Joc-G ngng mt lt. "Ci mex xkiu
ch my lm - my c bit ng cho lo nh Aizi bao nhu tn cng rn khng?"

Ci R Alex Haley

"u d mi tun mt la" Tm ni. "Con nghe v ng Aizi biu mi tun ng chng a b
chng ny dnh, v b dnh tng xu mt".

"Chi g th cha y mt pht c hn th!" Joc-G ku ln ri km li.

"c, d sao, khi my v y rn cho ng ch, chuyn tn nong c mc tau. Tau s ni
chuyn ng bit ci mex xkiu bn xn d th no my cnh nh".

"Vng "

Joc-G c ci cm gic k l l anh thc s mun bo m tranh th c s lin mnh - thm
ch, s ng tnh thi - ca ring a ny trong s su con trai, khng phi v c ci g khng n
vi nm a kia v mc d thng cu ny xu xa nht m, ng c hng thy n din ci g i
loi nh mt chic khn qung xanh vi m qu da en im chic lng chim di; m ch v r
rng thng Tm ny c nhng phm cht v thc trch nhim khng phi ngy no cng gp
c, cng nh mt sc mnh v bn b c nhn khc thng.

H tip tc im lng i mt lt na, ri bt thn, Joc-G hi: "C bao gi, my ngh n chuyn
lm rn v mnh khng nh?"

"B nh ni g? Cch no m con lm th c, h b?"

"C bao gi my ngh n chuyn dnh tn my s kim ra mua ly t do cho mnh
khng?"

Thy Tm ngn t te khng tr li c, Joc-G tip tc ni:

"My nm trc, vo do Kitzi, mt m tau my m my ngi tnh th xem mua t do cho
c gia nh nh mnh th ht bao nhiu, theo gi nh hi . Phi ti qung su mi tm trm
la..."

"i" Tm lc l u.

"Nghe tau ny!" Joc ni: "Rnh l mt ng ca. Dng m t do n gi, tau ra sc i
chi g h cp n nt xng li da cho m my dnh tn c c ca tau. Khng c
nhu d tau tr tnh lc bt u, dng m d sao cng tm, ch ai bit tr m my my tau - by
gi thm my na - b c hn mt nghn la b h chn quanh sn sau!" Joc-G nhn
Tm. "B ngh..."

"C con na, b !" mt nh mt long lanh trong mt Tm.

"Nghe y, nh!" Ging Joc-G thc bch hn. "Nu b c tip tc c c d trong my ma
qua th n lc my bt u rn cho ng ch, t phi c thm ba, bn nghn na c ct giu".

Tm hm h gt u. "V b , vi c hai b con mnh cng lm ra tn, mt nm m c th
chn giu n nm, su trm cng nn!" n phn khi ni.

"Phi!" Joc-G tht ln. "C , tr phi gi nh cao vt ln, c th chng mnh tn mua
t do cho c gia nh, trong vng ... b tnh xem..."

C hai cng bm t ngn tay, tnh ton. Lt sau, Tm ku ln: " mi lm nm".

Ci R Alex Haley
"My hc u m tnh nhanh vy? My thy tau th no, nh?"

"B , con s hc u vo rn, lm cht thi! Gi b biu con t trc!"

"Vi hai b con, tau bit l lm c m!" Joc-G ni, mt ti hn hn. "Lm cho ci gia nh
ny thnh ci g ch l! Tt c chng ta ln Bc, nui nng dng con, chu, d con ngi sinh ra
l phi c th! My bu sao, nh?"

Cng xc ng su sc, Tm v Joc-G ang si ni nm ly vai nhau th ng lc y, h quay
li, thy ci dng chc mp ca Joc-con tin li gn, va ch chy, va gi to: "Tm! Tm!",
ming ci toc rng gn ht mt. Hn hn ti kp b v em trai, th khng ra hi, ngc php
phng, n nm ly tay Tm lc ri rt, v lng bm bp v ng ngy ht kh kh li nhe
rng ci, m hi lm i m phng phnh bng nhy ln. "Rt... mng... c... gp... em...
Tm!" Cui cng, n ni t qung.

"C bnh tnh, nh!" Joc-G ni, "Ko khng c sc m n c".

"Con ... ch... bao... gi... mt... n... khng... n... c...b... !"

"Vy sao khng ln n i" Tm ni, "Chng mnh gp nhau sau. B my em ang ni chuyn
cn".

"Thi... c... lt... na... gp... em" Joc-con ni, khng ch gic thm, quay u hng v
xm n.

"Tt hn l ba chn bn cng ln!" Joc-G h vi theo. "Khng bit m my gi c bn em
my bao lu chng n khi n ht dng g cn li?"

Nhn Joc-con bt u lch bch chy, Tm v b m bng ci cho n lc n bin mt khc
qunh, vn tng tc .

"Tt hn l ta c tnh mi su nm na, ta mi c t do" Joc-G ni, hn hn.

"Sao th?" Tm hi, cht lo lng.

"C ci cch thng nh ny phm n th, ch nui n n lc cng mt t mt nm thu
nhp!"

Ci R Alex Haley

Chng 103

Trong tr nh ca Joc-G, khng g gy nhn nho trong gii chi g min Bc Carlina bng
ci tin lan truyn nhanh chng hi cui thng 11 nm 1855 rng mex Jut giu b ang n
tip thng khch l mt tay chi g chi c chc tc, cng giu nh ng ta, t nc Anh
sang, mang theo qua i dng ba mi con trong s g "Ni Anh Ct Li c" thun chng,
nghe ni l ging g chi hay nht hin c. Theo tin ny, v khch ngi Anh, Ngi C. Eric
Roxel, nhn thip mi ca mex Jut mang g mnh n chi vi mt s g hay nht M.
V l, vi t cch l bn lu nm, h khng mun u vi nhau, nn mi ng s a ra hai mi
con g chi vi bt k bn mi con no c chn ra thch u, vi iu kin l tp th cc
ch g ny s t trc na s 30.000 la l tin c chnh thc, ngoi ra, nhng mn c ph
ti thiu c php trn mi con l 250 la. Mt tay chi chi g i ph khc a phng
tnh nguyn ng ra t chc tp hp bn mi g thi u - ch nhn ca mi ngi nm con,
trong s by ch g khc ngoi bn thn ng ta.

Vi mex Li, thc ra ng chng cn phi ni vi ngi luyn g k cu ca mnh rng ng
ang nhm nhe mt phn ca khon c khng l ny.

"Th y", ng ni lc tr v n in sau khi gi bu in tm phiu 1.875 la ca mnh,
"chng ta c su tun luyn nm con g".

"Vng tha ng, chu ngh c th lm c vic ", Joc-G tr li, c ht sc lm nh khng b
kch ng m khng c. Ngoi ni hi hp su sc ca bn thn - mi ngh n mt cuc thi
u nh vy, thy ro rc c ngi - Joc-G cn hn hoan ni vi cuc hp mt gia nh
xm n rng ng cm thy nh ch ring s phn khi khin cho mex Li tr ra n hai
mi lm tui. "Rnh l h t c cao cho cnh h cp ra ra ht!" ng ku ln. "ng ch biu
rnh y l khon tn c to nht ng cha bao gi thy u ln xp x d th - thc ra th l
khon to th nh ng tng nghe thy".

"Gm, cn c cuc chi g no to hn th ny na!" bc Pompi ku ln.

Joc-G ni: "c chng hai mi nm trc, ci ng Niclx Arinhtn giu nt vch gn
Nasvil, bang Tennexi, em mi mt xe ti ph kn, hm hai ngi my ba trm g, i cng
khp khng bit bao nhu bang, qua mt c cp, c Anhing, mi th, cho n khi ti
Mhic. H em chi vi ba trm con g khc ca tng thng Mhic l mt ng tng Xanta
Ana lm tn m khng xu, li xng xng th rng mnh nui c dng con g chi hay nht
th gii. Ch, ng ch biu cuc u g ca hai ngi ko sut mt tun lin. t cc to n
ni tn b cht mt ci t ng! ng ch cn biu c ph cng st nghip dng tay giu hng
nht. Rt cuc, ci mex Arinhton Tennexi c qung na triu la! ng ta gi g ca
mnh l "Tni qu", ly tn ca tay nh qu luyn g cho ng l Tni. Cn ci ng tng Xanta
Ana tng thng Mnic n th mun c mt con "Tni qu" lm ging, cay c n ni xin mua
n bng gi vng cn!"

"Bi gi tui mi thy gi mnh i vo nghip chi g c phi hn!" bc Pompi ni.

Hu ht su tun sau, ha hon lm mi thy Joc-G v mex Li n in. "May m ng
Ci R Alex Haley
ch c lin di vi g, v b ch ang cu d in!" b Malizi ni vi mi ngi xm n,
vo cui tun th ba. "Tui nghe thy b la ng tru tro v chuyn rt nh bng ra ba nghn la.
Thy b biu ch ny gn bng na s hai v chng dnh dm sut i, ri b go tht v
lm m ti c ln v ni ng chng c c ua i my dng mex giu tht l giu, nhu tn gp
nghn ln ng ." Sau khi qut b v im mm v hng lo ly cng vic th t ca chnh mnh ,
ng ch hin ngang bc ra khi nh, b Malizi k vy.

Lm l nghe, khng ni cu g, l Matila v g Tm hai mi hai tui; bn nm trc Tm
tr v n in, dng mt ca hng th rn ng sau chung nga, ni anh hin ang lm n
pht t v li ch ca mex Li, khch ra vo tp np. Tc si sng sc, Matila tm s vi
con trai v chuyn Joc-g hng h i ly s tin dnh hai nghn la ct giu, giao
cho ng ch t c trn m g nh. Matila cng tru tro v khc lc, c gng mt cch
tuyt vng phn gii iu hn l thit cho Joc-G, "C m ng c x c d ha di!" b
ni vi Tm. ng qut m: "Ny m, ta bit tng con g nh ny t lc n cn trong trng. C
ba, bn con khng loi c cnh no nh ni. Ta khng th b qua dp may ny nhn ln
ng gp i dng g chng ta dnh dm c, tht mau l, mt con g ca ta cht mt
con l xong! Ch hai pht, c th mt thm tm, chn nm bn tng ng, dnh dm
chuc li t do!"

"M , con bit m biu b l nu g mnh thua th li phi bt u dnh ln na!" Tm
tht ln nh vy.

"Khng phi m ch ni my ng c th! M c ht sc mnh tng vo u ng rng ng
khng c quyn nh bc mi t do ca chng ta! C m ng ni in ln tht s, gm tht:
"Khng cch no bn ta thua c! M a tn ca ta cho ta!" v Matila phi lm theo, b
k vi Tm th, mt n.

khu g chi, Joc-G v mex Li hon thnh vic lc loi t mi by con trong n g
bi th ly mi con - mi con g chi hay tuyt, cha tng thy i vi c hai. Ri h bt u
luyn bay cho mi con , mi ngy tung chng mt cao hn, cho ti khi, cui cng, tm con
trong s ny bay c mi hai thc mi phi t chn xung t. "Y d th chng ta ang
luyn g ty rng ", Joc-G ci khanh khch.

"Chng n s cn phi l diu hu li vi g ca Jut v v khch ngi Anh y", ng ch
ni.

Khi cuc u ln ch cn cch mt tun na, ng ch ci nga i v cui ngy hm sau, ng
tr v vi su i ca thp Thy in vo loi tt nht c th kim c di v sc nh dao co,
u nhn nh mi kim.

Sau ln nh gi ph phn cui cng hai ngy trc trn u, c tm con u hon ho n ni
khng th phn nh nm con no tri nht. Thnh th ng ch nh quyt nh mang i c
tm v n pht cht s chn trong m y.

ng ta bo Joc l s ln ng vo na m hm sau n ni sm cho c ngi ln g
u c ngh ngi li sc sau chng ng di, v sng khoi bc vo trn u. Joc-G bit
ng ch cng nga ngy nn nng mun mau chng ti nh mnh.

Cuc hnh trnh di bng xe ti trong m ti din ra bnh thng khng c s kin g c bit.
Ci R Alex Haley
Trong khi li xe, mt u oi nhn chic n treo ngi sng lc l ng mi xe gia hai con la,
Joc-G ngm ngh vi nhng cm gic xo trn v cuc va chm tnh cm va ri gia mnh
vi Matila xung quanh chuyn tin nong. ng bc dc ngh v vic ci mn tin y l kt qu
bao nm kin tr dnh dm th ng cn bit r hn b ch li: ni cho cng, chng phi nhng
thng li lin tip ca ng trong cc cuc u h cp, ht trn n n trn kia, kim ra n
hay sao. Hn ng khng lc no cm thy Matila cha trn phn s lm v, nn ng tic l
mnh phi tht lc t ging b, khin b nho nhc n th, nh ng ch cng buc phi lm
th trong i snh, nhng mt khc, c nhng khi ngi ch gia nh phi dt khot h nhng
quyt nh cng rn, quan trng ch. ng li nh nghe thy ting ku y nc mt ca
Matila: "Joc, anh khng c quyn nh bc mi t do ca tt c chng ta!" Lm sao m b
chng qun n th rng chnh ng l ngi u tin ra kin cp nht sao cho mua
li t do cho c nh! V sau ngn ny nm dnh dm chm r r, gi y ng ch tm s rng
ng ta cn thm tin mt c ph trong nhng trn u sp ti, khng phi ch nhm ph
trng trc cc mex ph qu, trng gi hm hnh kia, m cn nhm v tin ca h na, th
chng phi vn tri cho th cn l g? Joc-G nhe rng ci mt mnh, khoi ch nh li v
kinh ngc tt ca mex Li khi nghe thy ng ni: "Chu c hai nghn la tn dnh,
ng c th dng c, ng ch ". Trn tnh li sau pht sng st, mex Li thc s nm ly
tay ngi luyn g ca mnh lc i lc li, ha s cho Joc-G nhn tt c tin c gii trong
nhng khon c dng n tin ca ng, v tuyn b: "My phi nhn gp i s tin , mun
th no th th!" ng ch lng l mt cht ri hi : "Nh ny, ri my lm g vi bn nghn
la?"

Lc , Joc-G quyt nh nh mt nc bi thm ch cn ln hn nc trc, bc l l do
ti sao dnh dm lu th v ro rit th. "ng ch , ng ng c hiu nhm g chu, chu dt
ch c tnh cm tt nht my ng m thi, ng ch . Dng m chu my Tila mi ni chuyn
v tha ng ch, chng chu quyt nh th xem c th mua li ca ng c v chng con ci
v sng t do nt nhng ngy cn li hay khng!" Thy mex Li r rng b bt ng, Joc-G li
ni n : " Ly Cha, xin ng ch hiu nhm chng chu, ng ch"...

Nhng, by gi - v y l mt trong nhng tri nghim nng m nht trong i Joc-G - mex
Li bn ni: "Ny nh, ta s ni cho con bit ta ngh g v cuc chi g chng ta sp tham gia.
Ta rng n l cuc chi ln cui cng ca ta. Thm ch ta ngh l con khng hiu, ta nay
by mi tm tui ri. Hn nm mi nm, ma no ta cng ngc xui lo lng no nui g,
no chi g. Ta n chuyn y ri. Con nghe ta ch? Ta ni cho con bit, nh ! Vi phn cc
chnh v cc khon c ph ca ta, ta hy vng c mt mn xy cho v chng ta mt
ngi nh na - khng phi l ta lu i ln nh ta tng mun mt thi, m ch nm su
bung mi, chng ta ch c th thi. V trc lc con nu vn th ta cng cha ngh ti, song
qu tht n lc by gi, cng ch cn nui c mt ng nh chng my lm g. Ch cn Xer
v Malizi cng c th nu nng v chm nom vn tc cho tt chng ta sng vo v c
kha kh tin nh bng, khi phi xin x ai ci g"...

Joc-G gn nh nn th trong khi mex Li ni tip: "Cho nn ta s ni cho con bit th ny,
nh ! Cc con hu h ta tt v cha h gy rc ri thc s cho ta. ng con ta s thng ln
cuc chi g ny, t ra l gp i s tin ca c hai ta, phi, con ch cn a ra s tin con s
c, bn nghn la, th l gia chng ta coi nh xong! V my cng bit nh ta l m nh nh
my ng gi gp i th! Tnh tht, ta cha ni cho con bit chuyn ny bao gi, c ln ci lo
nh giu Jut xin mua ring my vi gi bn nghn la m ta t chi phng, cho lo tng
Ci R Alex Haley
hng! Phi, c bn my c th c t do nu l iu my mun!"

t nhin a nc mt, Joc-G nhy b ti nh m chm ly mex Li, nhng ng ny bi
ri n nhanh sang mt bn. "i, Ly Cha ng ch, ng c bit ng ang ni g khng? Chng
con mun c t do xit bao!" Ging mex Li p li khn i mt cch k l. ", ta khng bit
bn nh chng bay, khi c t do, s lm g nu khng ai mt ti bn bay. V ta bit b v
ta s lm rinh thin a v chuyn ta c bung tha bn bay, d th no mc lng. M kip, ring
ci thng Tm th rn ng t hai nghn ri, cha k n cn kim tin tt cho ta na!"

ng ch di mnh Joc-G mt ci. "Ct i, nh, trc khi ta thay i kin! M kip! Hn l
ta in! Nhng ta hy vng v my v m my cng c bn nh nh my thy ra l ta khng n
ni xu nh ta bit chng thng ngh".

", khng , khng , tha ng ch, cm n ng, d tha ng ch! Joc - G lunh qunh lui li
trong khi ng ch vi v b i ngc con ng v pha i snh.

Hn lc no ht, gi y Joc-G nhng mun gi cuc ng gay gt vi Matila ng xy
ra. Gi y, ng quyt nh tt nht l c gi kn iu b mt c ca mnh cho Matila, b
m Kitzi ca ng v c gia nh, khi bit mnh c t do, s hon ton b bt ng mt cch
tuyt i. Tuy nhin, tm t nh mun bung ra vi iu b mt , my ln ng sut ng vi
Tm, song c n pht cui cng, ng li thi, v mc du l ngi ln hn hoi Tm vn gn
gi c m ln b n mc c th k li vi h ng thi bt h th gi kn, th l l bt. Li na,
lm th s c th khuy ng trong bn h mt vn rt by nhy l, theo li ng ch ni, h
s phi b cc b Xer, Malizi, v bc Pompi li, m nhng con ngi ny c khc no gia
nh thn quyn h.

Cho nn sut nhng tun ch i, Joc-G, t hm vi iu b mt ca mnh, nh dc ht tm
lc, vi u vo vic rn gia n mc hon ho tuyt i tm con g chi chung tuyn hin
ang yn n trong lng ng sau ng v mex Li, trong c xe tha s ang ln bnh trn
con ng c qunh xuyn qua m ti. Chc chc, Joc-G li t hi khng bit mex Li
trm lng mt cch khc thng ny ang ngh g.

n rng sng, trong nh ban mai, h trng thy mt m ngi rt ng, sc s mu sc; mc
du cn sm th, m ny chng nhng ng cht kn khu chi g, m cn trn sang c mt
cnh ng c bn cnh, ti chng bao lu n n nhng xe ti, xe nga, xe la, xe b cng
vi nhng ch la v nga kht mi m .

"Tm Li!" Mt tp "cch c" ngho gi to khi va trng thy ng ch t c xe s tro
xung. "Cho h bit tay, Tm!" Trong khi i li chic m qu da en cho chnh, Joc-G
nhn thy ng ch thn i gt u vi h, song vn tip tc i thng. ng bit ng ch phn vn
gia bi ri v t ho, trc danh ting ca mnh trong m "cch c". Thc vy, sau na th k
chi chi g, mex Li thnh mt huyn thoi bt k ni no c u g, v ngay c ci
tui by mi tm, bn lnh iu khin g trn bi chi ca ng dng nh vn khng gim st.

Joc-G cha bao gi nghe thy mt hn tu nhng ting g chi quang quc inh i n nh
th, trong khi ng bt u tho d l vo cuc. Mt n l luyn g, i qua dng li, ni
cho ng bit l trong m ng, c nhiu ngi i nhiu ngy t cc bang khc ti, thm ch
c t Florida. Va ni chuyn va lic mt ng quanh, Joc-G thy khu vc mi khi dnh cho
ngi xem m rng hn gp i, vy m chen chc nhng ngi n x ch. Trong s
Ci R Alex Haley
nhng ngi lin tc i qua ch xe , ng thy nhng b mt l, c da trng ln da en, cng
lm nh nhng din mo quen thuc v ng ly lm hnh din khi nhiu ngi thuc c hai
chng loi, kh huch ng bn v th tho, hin nhin l nhn ra ng.

S no nc nhn nho ca m ng ngn ngang y cng dng ln cao hn na khi ba gim
kho n bi chi v bt u o c, nh du nhng vch xut pht. Mt ting lao xao khc
ni ln khi mt con g chi ca ai xng ra v lng ln tn cng mi ngi trn ng chy
trn ca n thm ch lm mt con ch ku ong ong, mi cho n lc n b dn vo mt gc
v bt li. V c mi khi thy v nhn ra bt k ai trong s nhng tay chi chi g ni ting
trong vng ti - c bit s cn li trong m ngi s u vi cc mex ng cai Jut v Raxel -
ting n o ca m ng li tng r ln.

"Ti cha bao gi thy ngi Anh no c, cn ng?" Joc-G nghe hng thy mt ngi da
trng ngho hi mt ngi khc, tay ny p l mnh cng vy: ng cng nghe thy ngi ta
ni chuyn v s giu c ca v chc sc ngi Anh ny, khng nhng ng ta c mt in trang
khng l nc Anh, m cn nm nhng ti sn phong ph nhng ni gi l Xctlen, Ailen
v Hamaica na. V nghe ni mex Jut hnh din khoe vi bn b l v khch ca mnh sn
sng cho g xut trn bt k lc no, bt k u, vi bt k u th no, nhn bt k khon
cc no.

Joc-G ang bm nh my qu to cho g n th t nhin ting n o ca m ng r ln
thnh mt ting go tht - v ng vi ln trong xe, ng nhn ra chic xe nga hai ch r
trng ca mex Jut ang tin li gn, theo tay li ca g x-ch da en mt lc no pht tnh.
ng sau l hai mex i ph mm ci v vy tay vi m ng x ra bm dy c quanh h
n ni i tun m tng xng vi c xe sang trng phi cht vt mi tin ln c. V theo
sau khng xa l su chic xe ti y nhng chung g cao nghu nghn, chic u do g da
trng luyn g cho mex Jut li; ngi cnh g ny l mt ngi da trng gy g, mi nhn m
Joc-G nghe lm thy mt ngi ng gn bo rng v chc sc giu c ngi Anh d a
qua i dng sang y ch ct chm nom n g ca ng.

Nhng bn thn nh qu phi thp t, vc ngi chc nch, da d n v n vn k cc mi
l trung tm ch ch yu ca m ng xoay quanh nhn nhp, trong khi ng ta sng i vi
mex Jut ci xe song m i qua, c hai u c m ca bc yu nhn, thm ch qu tc na,
ngoi ra v khch Hng mao coi b cn t ra t cht khinh khi v kiu k i vi m ng chen
vai thch cnh di t.

Joc-G d qu nhiu cuc chi g, nn ng quay v vi cng vic xoa bp chn, cnh cho
l g mnh, bit chc qua kinh nghim rng nhng m thanh khc nhau ca m ng s mch
bo ng v mi th xy ra, khng cn phi nhn. Chng my chc, mt ngi trng ti h to
dp mi ting h ht, hut ci v la quy lon, chng t nhiu ngi trong m nc ti s
nhng be ru ca mnh.

Ri ng nghe thy thng bo u tin: "ng Fr Rulf Uylimxtao chi con g ca mnh
vi con xm m ca ngi C.Eric Raxel nc Anh".

Ri: "Lp ca!".

V ri: "Bung g!" v ting h reo ca m ng tip theo l mt s im lng kinh hi t ngt,
cho ng bit r rng, nh th ng ang theo di bng mt, rng con g ca v khch Hng mao
Ci R Alex Haley
mau chng thng cuc. Trong khi mi ngi trong s tm ch g thch u ln lt xut nm
con ca mnh chi xen k vi mt con hoc ca mex Jut hoc ca v khch ngi Anh,
Joc-G cha bao gi nghe thy rn ting c ph om sm nh th trong i v cc cuc u
khu gia m ngi xen cng ting trng ti h ho im lng, lm lc cng si ni khng km
nhng trn sc trong sn chi. Thnh thong, ting n o ca khn gi mch cho ng Joc-
G ang bn rn bit rng c hai con g cng b thng ti mc trng ti phi ngng trn u
cc ch g cha chy cho chng trc khi tip tc u. Bng vo mt cch go r c bit
ca m ng, Joc c th ni ng nhng ln him hoi g ca mt trong hai nh ph h b
thua, v ng bt rt t hi chng bao na n lt mex Li. Joc on l cc gim kho nh
th t cc u th bng cch bc thm nhng mnh giy ghi tn ca h t trong mt ci m.

ng cng mun xem u c th, t nht l mt lt, song cn bit bao chuyn gay go! ng
khng th ngt qung vic xoa bp, d ch trong mt lc. ng thong ngh n mn tin kch
x, trong mt phn l nhng nm n nhn dnh ca bn thn ng, m ng ch ch nhm
nhm ch cc trn chnh nhng con g ang c ng nh nhng ln ngn tay nn bp tng
bp tht. Mc d s ch c nm con c chn ra u, nhng khng th on c l nm con
no, nn c tm con u phi sn sng tt v trong iu kin ti u v th cht. Joc-G
khng my khi cu nguyn trong i, nhng gi y ng ang lm iu . ng c hnh dung
nt mt Matila s ra sao khi, thot tin, ng tr v v nm vo lng b mn tin ch t cng
tng gp i, ri sau , khi ng ngh b tp hp c gia nh li bo tin l h c T
DO.

Ri ng nghe thy trng ti h: "Nm con g thch u tip theo l ca ng Tm Li qun
Caxuel v s do ng iu khin!"

Tim Joc nhy tht n hng! Chp chic m qu da cht hn trn u, ng nhy xung khi
xe, bit l ng ch sp n chn g, u tin ngay tc khc.

"Tm Li!". Chm ln ting n o ca m ng, ng nghe thy nhng ngi cch-c
h tn ng ch. Ri nhng ting la khn khn quy o o ln, khi mt tp ngi nh ra khi
m ng, vy quanh ng ch. i gia bn h ti ch chic xe, ng khum tay trn ming v c
t ting huyn no, ht vo tai Joc: "Nhng tay ny s gip chng ta em tt c g n cnh
bi chi".

"Vng, tha ng ch".

Joc li nhy tr ln xe, chuyn tm ci chung g xung cho nhng ngi bn da trng ngho
ca ng ch, trong c vt ngh rng trong ba mi by nm theo nghip chi g, ng cha bao
gi ht ngc nhin trc v ngoi hon ton bnh tnh, thn nhin ca mex Li trong nhng
lc cng thng nh hin gi. Ri tt c bn ko v pha bi chi, xuyn qua m ng, mex
Li mang con g tuyt p mu vng sm m ng chn chi u tin v Joc-G i sau
cng, xch chic gi ng cc phng thuc cp cu, da bng ca th rng, mt m l thng
xun ti, xp glixrio, mt bi mng nhn v du thng. Cng n gn bi chi, cng phi x
y d mi tin c, trong khi vang ln bn tai h nhng ging say bt nh: "Tm Li!"
hoc i khi: "y l g nh Joc-G ca ng !" V Joc c th cm thy nhng con mt s
m mnh nh nhng ngn tay, iu tht d chu song ng vn tip tc va tin bc va nhn
thng trc mt, c lm ra v tnh b nh ng ch.

Ci R Alex Haley
V Joc-G trng thy v chc sc ngi Anh thp b b thn nhin ng cnh bi chi, cnh
tay tri gp li kp mt con g rt p, trong khi i mt cnh gic nh gi ci m rc nh
ang dinh l g khiu chin ti. Sau nhng ci gt u cc lc trao i vi mex Li, Raxel t
con g ca mnh ln bn cn v ngi trng ti xng: "Nm (pao) mi lm (ao-x) 1. B lng
xanh ca con g p m ng ln nh bc di nh mt tri.

Ri ng ch bc ln vi ch g vng sm ca mnh, mt trong nhng con c Joc-G t
bit a thch. N cng lc, man di, c ng nguy nh con rn chung, cp mt ng ng st
kh, v n si sc mun c th ngay. Khi ngi trng ti h: "Chn su (pao)" m ngi da
trng ngho hm m v bm ru bn h reo c nh th chnh lch mt (ao-x) y c ngha l
thng ri. "Tm Li! Xi ti ngi Anh - ct - l i, Tm! Ngng nghnh lm c! H cho y
ta xung nc i mt nc no!"

R rng nhng ngi t bit hm m mex Li thc s ty ly cn khn v Joc-G thy c
ng ch ln v khch ngi Anh u r mt ln v bi ri trong khi h qu xung buc ca st
cho g ca mnh, v nh khng nghe thy g. Th nhng nhng ting h cng to ln v th l
hn "Y ta chi g hay chi vt y nh?"... "Khng, y l g bit bi m!"... "Phi! Y ta nui n
bng c y!" Mt v khch ngi Anh y v phn n. Ngi trng ti bt u lao ti lao lui,
gin d vung tay ht ln: "Xin qu v!". Nhng ting ci ch giu ch lan rng thm v nhng
li chm chc tr nn cay c hn: "Y ta mc o chong nhm ci tr v g nh?", "Y ta c
chi chi co na khng nh?"..."Khng, y qu chm chp, lch bch nh con pt 2 y
"..."Ging con ch p hn!"..."Ti nom y ging nh con ch sn y!"

Mex Jut si bc ra, gin d ti gip mt ngi trng ti, hai tay chm vo khng kh, nhng
nhng li ng chm i trong ting h ng thanh: "Tmm Li...! Tmmmmm LI...!". Lc
ny c cc gim kho cng nhp vi trng ti lng xng ht ch ny sang ch khc, vung cnh
tay, gi nm m v tht lc lin hi: "Cuc chi g s ngng li nu khng im lng!"... "Cc
ngi mun th y ch, phi tip tc i!". Dn d, nhng ting ku la v ci ct say kht bt
u t t du xung. Joc-G thy mt mex Li nh pht m v bi ri v c v khch Hng
mao ln mex Jut u nht nht n tt .

"ng Li!" Khi v khch ngi Anh t ngt ct cao ging bt ra ting y, m ng h nh im
bt ngay tc th.

"ng Li, c hai chng ta u c nhng con g tuyt diu nh th ny y ti khng bit ng
c ng cng ti lm mt qun c ph c bit ca ring chng ta hay khng?

Joc-G bit l tt c trong s hng trm ngi ang chen chc xung quanh u cm thy nh
ng ci ging hn hc v h c ca v khch Hng mao ng sau cung cch lch s ca hn. Gy
ca ng ch - Joc thy th - bng ln v tc gin.

Cu tr li cng nhc ca mex Li n trong vi giy sau: "Ci cng hp ti, tha ngi.
Ngi ngh t bao nhiu?"

V khch Hng mao nn thinh. V nh ng ta ang cn nhc vn trc khi ni. "Liu mi
nghn la c khng?"

ng ta cho t sng ! ! ho hn trn khp m ng ri: "C ngha l, tr phi ng khng
tin lm trin vng ca g mnh, tha ng Li". ng ta ng nhn ng ch n ci mng mi
Ci R Alex Haley
rnh rnh l v khinh b.

Trng sm cm thn ngn ngi ca m ng mau chng xp xung thnh mt im lng gh s;
nhng ngi va ny ngi, gi ng hn ln. Tim Joc-G nh ngng p. Nh mt ting vang
xa xm, ng nghe thy b Malizi thut li cn tam bnh ca b ch Li, b ta go ln rng ci
mn nm nghn la ng ch rt nh bng l "ngt nght s tin dnh dm sut c i h".
Cho nn Joc-G bit mex Li khng th c gan nhn c. Nhng liu ng c th tr li th
no khi b nhc nh cc k trc ci m ng gm hu ht nhng ngi ng quen bit
ny? Chia s ni qun qui ca ng ch mnh, Joc-G thm ch khng dm nhn ng na.
Dng nh mt thin thu tri qua, ri Joc-G cht nghi ng tai mnh.

Ging mex Li cng thng: "Tha ngi, liu ngi c bng lng gp i s y khng? Hai mi
nghn!"

Ton th m ng trt ra nhng ting ku hoi nghi gia lao xao chuyn ng no nc. Hon
ton kinh hi Joc-G hiu rng mn tin y l tt tt c vn ling mex Li c trn i, nh
ca rung t v n l ca ng ta cng thm s tin tit kim ca Joc-G. ng trng thy v
kinh ngc tt ca ngi Anh trc khi mau chng trn tnh li, b mt gi y nghim ngh
v d tn. "Mt bc thng v chn chnh! Y tht ln, cha tay cho mex Li "Xin nhn c, tha
ngi! No ta hy lp ca cho g!"

Lc by gi, Joc-G t nhin hiu ra: mex Li bit l con g vng sm tuyt vi ca mnh s
thng. Chng nhng ng ch pht chc tr nn giu c, m chin thng quyt nh ny s
khin ng mi mi l mt huyn thoi anh hng i vi tt c nhng ngi cch-c, mt biu
tng c th thch thc v nh bi c nhng mex trng gi, giu sang ph qu! T nay,
khng k no trong bn h cn th nhn Tm Li di tm con mt na!

Gi y, mex Li v v khch Hng mao ci khom khom hai bn i din ca sn chi v
trong khonh khc , Joc-G nh thy c cuc i con g ca ng ch vt lt qua tm tr
mnh. Ngay t khi cn l mt con g nhp, nhng phn x nhanh khng tng tng c ca
n khin Joc ch t u; ri n lc choai choai, tnh hung hn k l ca con g t ny
khin n lun lun tm cch tn cng nhng con khc qua nhng k ro ca chung; v gn y
khi dc rt v t bi th, trong my giy, li leo na th n git cht con mi gi, trc khi n b
chn li. ng ch chn con g ny v bit ngn nh ca n sc so, xng xo v su bit
bao. Ch thong trong na giy, Joc-G li nh nghe thy Matila phn ut ku: "Anh cn in
hn c ng ch! T lm th kt cc ng cng ch n li tr thnh mt cch-c l cng, dng
m ng ny anh nh bc vi t do ca c gia nh trn my con g!"

Ri ba gim kho bc ra, chim lnh v tr ng u quanh sn chi. Ngi trng ti ly t th
rn rn nh ang ng trn trng. Phng pht mt khng kh ta h nh mi ngi y u
bit h sp c chng kin mt ci g s l u h chuyn tr bn tn cho n ht i.
Joc-G trng thy ng ch mnh v lo ngi Anh ghm i g cng thng xung, c hai b
mt u ngng ln theo di mi ngi trng ti:

"Bung!"

Con g xanh ng bc v con g sm loang long lao vo nhau, m sm tht mnh v nhy li
li. Va chm chn ti t, c hai lp tc tng ln khng, c phng n trng vo nhng ch
him ca nhau. M tp, ca vung o o vi mt tc la mt, Joc-G t gp trn sn chi
Ci R Alex Haley
cp g no nh nhau d tn nh vy. Bt thnh lnh con xanh ng bc ca lo ngi Anh b
trng n, con g ca ng ch php su mt ca vo mt xng cnh ca n, chng mt
thng bng ng xung, c hai cng vng vy g chic ca b mc trong khi m rt c vo u
nhau.

"Sn sc! Ba mi giy!" Ting h ca trng ti cha dt, c v khch ngi Anh ln mex Li
nhy vo: chic ca g ra ri, hai ngi vut m lng u ri b ca g mnh cho mt li,
ri t chng tr li vch xut pht, ln ny gi ui chng. "Chun b." ... "Bung!"

Mt ln na, i g li gp tm cao ngang nhau trn khng c hai b ca cng tm nh mt
n ch t nhng u khng t trc khi h xung t. Con ca ng ch lao ti nh nh ng
ch th, nhng con g Anh lm mt ng tc gi xut sc, n sang bn, khin m ng h
nh nghn th trong khi con g ca ng ch nho qua vi tt c sc mnh v tc dng. Trc
khi n ngot li, con g Anh b ti, chng in cung qun nhau ln ln trn mt t, ri li
ng dy c, lng ln, m chi m, va ri ra li qut cnh tht mnh vo nhau bn trn hai
cp chn ti bi. Chng li nhy ln khng, ri li h xung nh nhau di t vi mt kh
th cung n mi.

Mt ting ku ni ln! Con g Anh nh con kia chy mu. Mt vt sm loang loang l ra
trn ngc con g ca ng ch. Nhng n nn mnh ch th bng nhng n cnh cho n khi
con ny long chong v n chm ln h th. Nhng mt ln na con g Anh li n xut
sc, trnh kp v thot him. Joc-G cha tng chng kin nhng phn x nhanh qu sc
tng tng nh th bao gi. Nhng lc ny, con g ca ng ch xoy ln dng mnh n
sc nh con g Anh ng nga. N nh trng ngc con ny hai ln, lm chy mu, nhng
con g Anh xoay x th no li phc c ln trn khng v lao xung nh con g ca ng
ch vo c.

Joc-G nn th theo di hai con g mu me m a vn nhau, xoay vng, u ci thp,
mi con u tm mt khe h. Trong mt pha qun tho t ngt, quay tt m, con g Anh thng
th, dng cnh ra n ti tp, i ca li nh te thm mu, th ri k l n mc kh tin, con
g ca ng ch bng vt ln khng v khi h xung, phng mt ca vo trng tim con g Anh,
n gc xung thnh mt m lng, mu c ra ng m.

iu xy ra nhanh n ni khong mt giy sau ting n o mi bng ln nh sm ry.
Nhng g n ng mt gay la tht, nhy ln nhy xung: "Tm! Tm! ng ta thng!"
Joc-G qu i sung sng, trng thy h xm li quanh ng ch, m thm thp vo lng
ng, chp ly tay ng lc ly lc : "Tm-Li! Tm-Li! Tm LI!"

Chng ta sp c t do, Joc-G tip tc ngh. Ci thc t l chng my na ng s ni vy vi
gia nh mnh, dng nh khng th tin c. ng thong thy lo ngi Anh bnh quai hm ra
khin ngi ta ngh n mt con ch b 3.

"ng LI" C l khng g khc c th khin m ng im lng nhanh chng n th.

Lo ngi Anh ang bc; lo dng li cch ng ch ba thc. Lo ni: "G ca ng nh c
lm. K ra con no cng c th thng...y l cp g k phng ch th hon ho nht m ti
tng thy! Ti nghe ni ng l loi ngi thng v kh d dm gp c tin c ln vn c
tip mt keo khc gia g ca chng ta".

Ci R Alex Haley
Mex Li ng , mt trng nht i.

Trong my giy lin, ting cc cc, qung quc ca nhng con g chi nht trong chung l m
thanh duy nht ngi ta nghe thy, trong khi m ngi ng nght c gng lnh hi c ci
tim nng ca i g chi thi u vi tm mi nghn la t cc ai thng s v tut...

Nhng ci u quay v pha mex Li. ng c v ng ngng phn vn. Trong mt phn giy
ng h, lung mt ca ng chm vo Joc-G ang ro rit chy cha cho con g b thng.
Joc-G cng git tht nh nhng ngi khc khi nghe thy ging ca chnh mnh: "G ca ng
nh c mi th g c lng v, tha ng ch!" Mt bin mt da trng xoay v pha Joc.

"Ti nghe ni g da en trung thnh ca ng l mt trong s nhng tay luyn g c phch nht,
nhng vo a v ng, ti s khng qu tin vo kin hn. Ti cng c nhng g khc rt
hay".

Nhng li tht ra nh th nh ph h Anh coi tht bi va ri ca mnh khc no mt vn bi,
nh th lo ang tru tc mex Li vy.

Th ri mex Li ni, ging ht sc trang trng "Vng tha ngi. Nh ngi ngh, ti vui lng
c mn tin chuyn sang c vo mt trn khc".

My pht hot ng chun b tip theo qua i gn nh m m o o i vi Joc-G. Khng
mt ting ng no pht ra t m ng xung quanh. Trc nay cha tng c g nh th. Tt c
bn nng ca Joc-G u ng tnh khi mex Li a ngn tay tr ch vo ci chung nht con
g vn c Joc t cho mt bit hiu t trc. "Vng tha ng, con Diu hu", ng th
tho, bit rt c th rng con ny thin v ming chp v gi ch th bng m trong khi dng
ca chm. s l cch tr nhng con g c luyn trnh n tinh thng, nh trn u trc
khin ngi ta ngh c th l c im trong n g ca v khch Hng mao.

m con "Diu hu" trong tay, mex Li i ra ch lo ngi Anh cm mt con g chc nch mu
xm m. a ln cn trc khi vo trn, c hai cng nng su (pao).

Khi ting "Bung!" vang ln, mang ti chn ng mong i, thay v nhy ln khng, ch hiu
sao c hai con u phang nhau nhng n cnh d di v Joc-G nghe thy con "Diu hu"
tp m sc mt ming gi ch ng... ang n i n li th khng bit th no, con g Anh
nh trng mt ca khng khip. Cn g ca ng ch loang chong v u n r xung mm
ot mt lc trc khi ng gc, ming h ra tro mu.

"i ly Cha! i ly Cha! i ly Cha! i ly Cha!" Joc-G lao nh tn bn gt mi ngi
sang bn, b nho vo bi chi hnh trn. Rng ln nh tr con, b thc con "Diu hu" hin
nhin l b t thng, ng ht mu ng ni m n trong khi n thoi tht yu t hp hi trn
tay ng. ng cht vt ng dy, ni au n o d di ca ng khin nhng ngi ng gn nht
phi li li trong khi ng long chong i xuyn m ng tr v xe, tay m con g cht.

Quanh quanh bi chi, mt nhm in ch ang ri rt v lng chc mng v khch ngi Anh
v mex Jut. C bn h u quay lng li ci bng n c, r ri ca Me x Li ang ng
chn chn, n nhn xung nhng vt mu trong sn chi.

Cui cng ngi C. Eric Raxel quay li, bc ti ch me x Li, v me x Li chm ri ngc
ln.
Ci R Alex Haley

"Ngi ni sao?" ng lm bm.

"Tha ngi, ti ni rng ch ti hm nay khng phi l ngy i ct ca ngi thi."

Me x Li c to ra c ci vt bng ca mt n ci.

Ngi C. Eric Raxel ni: "V chuyn c th th ny. C nhin, khng ai mang theo nhng mn
tin ln nh th trong ti. Ti sao ta khng gii quyt vo ngy mai nh? Cho l mt lc no
trong bui chiu i..." ng ta dng li mt lt. "Sau gi dng tr, ti nh ng Jut".

T ti, me x Li gt u: "Vng tha ngi".

Chng ng v nh mt hai ting ng h. C ng ch ln Joc-G u khng h rng ni
mt li. y l cuc hnh trnh di nht bng xe m Joc-G tng i, y th m n vn cha
di, khi chic xe r vo li i trong n in...

Kh mex Li t nh Mex Jut tr v vo lc sm ti ngy hm sau, ng thy Joc-G ang
trn thc n cho l g con trong lu ng d tr, ni ng qua phn ln thi gian t lc
nhng ting la tht, rn r than khc ca Matila, cui cng, khin ng phi trn khi cn
nh g nh ca h.

"Joc", ng ch ni "ta c iu au lng ni vi anh". ng dng li la ch tm li. "Ta h nh
khng bit ni sao y. Nhng anh bit y, ta ch ly u ra ngt nght s tin m ngi ta
tng ta c. S thc l, tr my nghn, hm hm ton b s hu ca ta ch gm c ngi nh,
mnh rung t ny v mt s n l cc ngi."

ng sp bn bn ta, Joc mang mng cm thy th.

"Khn ni", ng ch ni tip, "thm ch tt c nhng th y cng ch c vo khong mt na
s ta n lo ch gii nh thnh vt y. Nhng lo m cho ta mt ng thot". ng ch
li ngn ng. "Anh nghe lo bo nghe n v anh nh th no y, v hm nay lo ni
lo thy c ti luyn g ca anh qua c hai con em ra u"...

ng ch ht mt hi tht su. Cn Joc-G th nn th ", tung nh lo cn thay mt tay luyn
g lo mt bn Anh cch y t lu v lo ngh mang v mt g nh luyn g k cng hay".
ng ch khng sc nhn vo i mt nghi ng ca Joc v m ra cc lc hn. " khi
ko di chuyn by nhy ny, lo ta bng lng ly tt c tin mt ta c, hai t cm gi ngi nh
ny th n - t mt v t hai - v mang anh v bn Anh dng cho n khi anh luyn c
mt ngi khc, coi th l xong n. Lo ta bo l khng qu hai nm u".

ng ch c p mnh nhn thng vo mt Joc-G "Khng th no ni c ta au n bit
chng no v chuyn ny, Joc ... Ta khng c cch no khc. Lo ta x vi ta th, cng l
nng nh. Nu ta khng lm theo th s ln bi, mi th ta lm lng sut i gy dng
nn u xung sng xung bin ht".

Joc khng sao tm ra li ni. ng c th ni g kia ch? D sao, ng cng l n l ca ng
ch.

"By gi, ta bit anh cng khnh kit v ta mun b p li phn no cho anh. Cho nn, ngay
y ta ha vi anh l trong khi anh i vng, ta s trng nom v con anh. V ngy anh tr v...".

Ci R Alex Haley

Mex Li ngng li, lun tay vo ti rt ra mt t giy gp, gi n ra v cha trc mt Joc-G.

"Bit y l ci g khng? m qua, ta ngi vit n y. Con ang nhn thng vo vn bn hp
php xc nhn cho con c t do, nh ! Ta s gi n trong kt st ca ta trao cho con,
ngy con tr v!"

Nhng sau khi nhn trng trng mt lc vo nhng dng ch b n ph kn t giy trng vung
vc, Joc-G vn tip tc vt ln ch ng cn gin d ca mnh. "ng ch ", ng bnh tnh
ni, "trc tui nh mua c nh tui t do! Bi gi tt c mi th tui c i tong, cn tui th ng
tng kh tn u u bn kia bin nc, xa v xa con. Sao ng khng th ch t l th cho m
con n t do ngay bi gi, ri sau n tui, khi tui tr v?".

i mt Mex Li him him, "Ta khng cn my dy ta phi lm g, nh !" Khng phi li ti ta
m my mt mn tin y! D sao ta vn t nguyn lm qu nhiu cho my, y ci phin nhiu
vi bn nh l th! Tt hn, l my hy cn thn ci mm my!" Mt ng ch dn ln. "Nu
my khng vi ta c i y th ta thng thng m lm v bn quch ci t nh ca my
i cho xong".

Joc nhn ng, ri lc u: "Nu c i tui c cht ngha g mi ng, th tha ng ch, sao ng
li cn lm n thm ri beng ln th na?"

Mt ng ch rn anh li: "Hy gi ghm bt c th g my nh mang theo! Th by, my s
ln ng sang Anh".

Ch thch

1. Khong gn 2,700kg.

2. Mt loi th c ti ng con.

3. Mt loi ch u to.

Ci R Alex Haley

Chng 104

Joc-G i ri, s may mn i theo v c l c ngh lc ca ng cng i nt, vn ca Mex Li
c th tip tc suy. Mi u, ng ra lnh cho Joc-con chuyn sang dnh c thi gian hng ngy
chm nom g, song mi n cui ngy th ba, ng ch thy cc cng nc mt s chung
g con cn kh v g Joc-con bu bnh, chm chp bn b tng c vi nhng li e da gh
gm. Sau , a con trai t, Luyx, mi chn tui, c chuyn t lm ng v nhn cng vic
. chun b cho my cuc chi cn li trong ma, gi y Mex Li buc lng phi ch
thn lm hu ht cng vic bi sc v luyn g trc k thi u, v cho n nay, Luyx hon ton
khng bit xoay s ra sao. Cu cu theo ng ch n cc cuc u nhiu a phng khc
nhau v nhng ngy y, c ti n, gia nh li t tp ch Luyx v k li mi chuyn xy ra.

G ca ng ch thua nhiu hn thng, bao gi Luyx cng ni vy, v lt sau, li k thm l n
nghe hng thy nhiu ngi ni chuyn cng khai rng ng Tm Li phi tm cch vay tin
nh c. "Xem v ch my ai mun ni chuyn my ng ch. H ch ni qua qut hoc vy
nhanh mt ci ri tip tc i c d ng b mc dch ".

"Phi, n dch bt h i, bi gi ch h bit l ng ngho m", Matila ni "ng xa nay vn
ch l cch c m thi" b Xer sng ging.

"Ci ng gi cha bao gi bn tnh n th!" mt m, b Malizi k vy vi m c ta lm l.
"ng sc sc trong nh d con rn, h ht v chi th nu b ch ch nhn ng thi. V khi
ng i vng, c ngy b trong nh ku la rng b thm ch khng bao gi mun nghe ni
n g na!"

Matila ngi nghe, lng cn kh xc ng qua bao khc lc v cu nguyn t khi Joc-G ca
b i khi. B a mt im qua my a con gi tui v thnh nin v su con trai ln khe
mnh trong ba c v con. Ri tia nhn quay li ngng trn ngi con trai th rn, Tm,
nh th b mun anh ni iu g. Nhng ngi ni li l Lili Xiu, c v bng cha ca Vjl
n in Cari bn cnh gh qua thm, v ging c nng tru lo s. "Con ch hiu r ng ch
bn ny bng cc b, dng m con cm thy ng sp lm ci g tht kinh khng, chc chn d
chng ta sinh ra i vy". Im lng nng ln h, khng ai mun pht biu, s phng on
ca mnh, cht t cng l khng mun ni ra li.

Sau ba im tm sng hm sau, b Malizi lch bch t nh bp ht hi xung ca hng rn.
"ng ch biu chu thng yn con nga ca ng v dt n i vng ra cng trc, Tm " b
gic, i mt to r rng l t m "Ly Cha, nhanh ln chu, bi v nhng iu ng ni m
b c ch ti nghip rng l ch ra sao". Chng ni chng rng, long sau, Tm buc con
nga thng yn cng vo mt ct cng v anh va bt u vng ra m i snh th mex Li
lt t i qua ca trc. Mt gay v ru, ng cht vt tro ln lng nga v phng i, ngt
ng ngt ngng trn yn.

Qua mt cnh ca s na m na khp, Tm nghe thy b ch Li khc nh tim sp v ra.
Cm thy bi ri thay cho b, anh tip tc i qua sn sau n ln th rn, ni anh va bt u
mi sc mt mi cy b cn, ang lm th b Malizi li n.

Ci R Alex Haley
"Tm", b ni: "B ting b cho chu bit kho ng ch ri n t git mnh mt thi, ng c
d th ny mi, gn tm mi tui u ri cn g".

"B Malizi, b mun bit s tht ", anh p: "Chu cho rng cch ny hay cch khc y chnh
l iu ng nh lm!"

Mex Li tr v vo khong gia chiu, theo sau l mt ngi da trng khc ci nga, v t v
tr quan st ca mnh nh bp v ca hiu rn, c b Malizi v Tm u ngc nhin thy hai
ngi khng xung nga vo i snh ngh ngi ung nc, nh trc y, bao gi c khch
cng th. ng ny, hai con nga vn tip tc phi nc kiu xui con ng sau nh, hng v
pha khu g chi. Khng y na gi sau, Tm v b Malizi thy ngi khch phng nhanh tr
li mt mnh cp nch mt con g mi chi s hi ku cc cc v Tm ng ngoi, nn c
th nhn thy kh gn v gin d ca ngi khi y phi nga qua.

Mi n cuc hp mt thng l ca xm n m hm y, Luyx mi thut li nhng g thc s
xy ra. "Khi con nghe thy ting nga n", n ni, "con ct sao chc chn l ng ch
trng thy mnh ang lm vic, ri mi ln ra sau my bi cy, t ch con bit l c th nhn v
nghe r mi chuyn.

"Th, sau khi mc c tht gng mt hi, h i n ng gi mt trm la con g mi chi ang
p mt la trng . Ri con thy ngi kia xa tn ra m, ri ng ch m li trc khi b vo
ti. Ngay sau y bt u mt s hiu nhm, tng ng ch biu dng qu trng con mi ang
p cng i km lun vo mn hng . Th l ng ch bt u nguyn ra d in! ng chy ti
tm ly con g nhc ln v ly chn gim nt bt trng thnh mt m bo nho! Hai ngi xt
na nh nhau, th bt thnh lnh ngi kia git ly con g v nhy ln nga, ming ht nu ng
ch khng gi kh d th, th lo ta chong v u ri!"

Mi ngy qua i, ni lo lng bn khon ca ci gia nh xm n cng su thm v ban m gic
ng khc khoi khng yn v khng bit sp ti cn c din bin g ng s na. Sut ma h
cho n khi bc vo ma thu nm 1855 y, c mi cn thnh n ca ng ch, c mi ln ng
i khi nh hoc tr v, c gia nh bt gic li dn mt vo anh chng Tm th rn hai mi
hai tui, nh mun ku gi anh du dt hng dn, nhng Tm khng p ng. Sang thng
mi mt mt m, khi mt v thu hoch tt p trn khong su mi lm yc bng v thuc
l ca ng ch khin ng c th bn kh tin, mt hm th by vo lc sm ti, Matila ngng
ca s cn nh g nh ca mnh cho n khi thy ngi khch cui cng ca Tm ri ca
hiu rn, v b hi h chy ra , qua kinh nghim bao lu nay, nhn v mt m, Tm bit mt
iu g c bit ang lm b bn tm.

"C g th m?" anh va hi va bt u vun la trong l rn.

"M ang ngh, Tm . Bi gi, c su con trai m u thnh ngi nhn ri. Con khng phi
l c, dng m m l m ca con, m bit con c u c chn chn nht", Matila ni. "Hn
na, con l th rn, cn bn n l lc in. Cho nn, xem ra con phi l ngi ln ng tr ct
ca gia nh ny t khi b con i tm thng nay..." Matila ngp ngng ri thnh tht ni
thm, "ch t cng n khi b v".

Tm git mnh kinh ngc thc s, v t b n gi, anh vn l thnh vin kn o, d dt nht
trong gia nh. Mc du tt c u sinh trng n in ca mex Li anh cha bao gi tr
nn tht gn gi vi ai trong s anh em trai, ch yu l v anh phi i xa my nm hc ngh
Ci R Alex Haley
th rn v t khi tr v nh nh mt ngi trng thnh, anh lun l rn, trong khi cc anh
em trai ca anh lm vic ngoi ng. Anh cng t tip xc hn vi Vjl, Asfo v Joc-con v
nhiu l do khc nhau. Vjl, nay hai mi su tui, c bao nhiu th gi ri ri u sang n
in bn cnh vi c v Lili Xiu v a con mi t tn l Iuri. Cn Asfo, hai mi lm tui
th xa nay g vi Tm bao gi cng xung khc v trnh nhau, thm na, Asfo tr nn ym
th hn bao gi ht t khi ng ch ca c gi m g cay c mun ly t chi khng cho hai c
cu nhy chi, ng ta gi Asfo l tn "nh kiu k". V anh chng Joc-con hm bn tui, by
gi r l bo , cng ang lao vo mi m tn tnh mt ch bp mt n in k cn, gp i
tui mnh, lm c gia nh d bu rng cu cu sn sng cu hn bt k ai mun nhi y d dy
mnh.

Vic Matila bo Tm rng b coi anh nh ch gia nh cng khin anh bng hong hn v iu
hm rng anh s l ngi trung gian giao thip vi mex Li m anh vn c tnh lng xa,
rt t tip xc c th. T khi dng ca hiu rn, ng ch, ch bit do u, bao gi cng c v
tn trng s d dt trm tnh ca Tm, cng vi kh nng hin nhin ca anh v ngh rn, nh
khch hng c n n n ngy mt ng. Bao gi h cng tr ng ch ti i snh mi cng
s v cc vic Tm lm, v mi ch nht ng ch pht cho Tm hai la tin cng hng
tun.

Cng vi tnh trm lng c hu khng mun ni chuyn nhiu vi ai, Tm cn c khuynh hng
ngm ngi o su nhng ngh thm kn. Khng ai ng rng trong hai nm nay, c khi hn
na, anh xoay i lt li trong u nhng iu cha anh m t v nhng trin vng ng phn
khi m "trn Bc" phi by trc ngi dn da en t do, v Tm cn nhc rt k nh
ngh vi ton th gia nh xm n l, thay v ch i thm hng bao nm ng ng c mua
li t do, h nn vch k hoch cn thn v tin hnh mt cuc chy trn hng lot ln min
Bc. Anh min cng phi b nh y khi nhn ra rng b ni Kitzi hn ngoi su mi
tui, v cc b gi Xer, Malizi, cng coi nh ngi trong gia nh, ngoi tht tun. Anh cm
thy ba ngi ny t st sng nht mun i khi, song anh kh tin c b no sng qua c
nhng him ngho v gian kh ca mt nc bi tuyt vng nh vy.

Gn y, Tm thm suy lun rng tn tht va ri ca ng ch trong chi g hn l cn ln
hn ng bc l. Tm theo di st mex Li mi ngy mt thm cng thng, ph phc v gi
nua, sau mi chai utxki cn n y. Nhng Tm bit rng chng ng lo nht v mt ci g
bt n su sc l theo li Luyx, n nay, ng ch bn i t nht l na s g ca mnh, m
gy c by nhiu ging xong ra cng phi mt na th k.

Ri Nen n v bc sang nm mi 1856, mt ci g nh mt tm mng tang chm khp,
khng ch ring trn xm n m trn ton b n in. Ri mt bui chiu u xun li mt
ngi ci nga xut hin li vo n in. Mi u, b Malizi nh gi y l mt khch mua g
na. Nhng ri thy ng ch n cho ngi ny mt cch khc hn, b m lo. Mm ci v
tn chuyn vi ngi khch trong khi y xung nga, ng ch ht Joc-con ng gn y sai cho
nga n, ung v dt vo chung ng m, ri mex Li n cn h tng y vo nh.

Ngay c trc khi b Malizi bt u dn ba ti, ngoi xm n mi ngi lo s hi nhau
"Mun g i na, ci ngi ny l th no nh?"... "Trc nay cha thy y ta bao gi c!"..."Gn
y, ch ln no, ng ch tip khch d vy!"..."Th cc ngi on y ta n y lm g?". H
gn nh khng kin nhn ch b Malizi n thng bo tnh hnh.

Ci R Alex Haley
"H ni chuyn g, chuyn g ti nghe ch u vo u c", b ni "C th l v c b c ch
ngay y". Ri b Malizi ni tip, nhn ging: "Dng m, mun th no th th, tui khng sao a
c ci v ca ngi ny! Tui thy nhiu k ging d hn, mt lic ngang lic dc, li c lm
ra v ta y k gi, m thc ra khng phi l th".

Hng chc i mt xm n ang gim st cc ca s i snh th nhng di ng hin nhin
ca ngn n ni ln rng b ch Li hai ngi n ng li phng khch v ln gc i
ng. Ngn n phng khch vn cn chy sng khi ngi cui cng trong gia nh xm n thi
khng gc na v v ging ng, s ti gi kng bo thc lc rng ng.

Trc ba im tm, va c dp l Matila ko ring ngi con trai th rn ra mt ch. "Tm,
m qua khng c dp no ni ring my con, mi l m ch mun lm mi ngi s cht
khip, c m b Malizi biu m l b nghe thy ng ch ni ng phi gi hai vn t cm nh v
b Malizi bit ng ch h d khng c ly mt xu! M cm thy n tn u ngn tay rng ci
lo da trng l mt li bun nh!".

"Con cng vy" Tm ni gn. Anh im lng mt lt "M , con ngh vi mt ng ch no khc,
chng ta li c th kh khm hn y, c ngha l chng no tt c chng ta cn sum hp. y
l lo lng ln nht ca con".

Thy nhng ngi khc bt u ra khi lu i lm bui sng, Matila vi b i, khi lm
h ht hong khng cn thit bi vic tip tc cu chuyn.

Sau khi b Li bo Malizi l mnh au u, khng n im tm, ng ch v ngi khch nh
mt ba sng ngon lnh, ri bc ra sn trc, chm u chuyn tr si ni. Hi lu, h do
quanh i snh, vo sn sau, ri cui cng ti ch Tm ang tht chic b lm ly, phun nhng
tia la vng vng bay ln l rn trong c hai tm st bt ang c nung gn ti nng cn
thit g thnh bn l ca. Trong my pht lin, hai ngi ng theo di st Tm dng chic
km cn di ly nhng tm st rc ra. Sau khi kho lo gp chnh gia tm st , qun tht
cht quanh mt chic cn lm khun cm vo l c ca ci e mang nhn hiu Fis Norix, to
thnh ng bn l, anh tip tc c ba l bt vt vo mi tm. Nhc ci c ngui chui ngn v
ci ba bn "pao" t rn ly a thch ca anh, Tm ct nhng l st thnh nhng bn l hnh
ch H m mt khch hng t, lun tay lun chn lm vic ta h khng bit n s c mt
ca hai ngi ang quan st anh.

Cui cng mex Li ni:"N l mt tay th rn c ra tr, chnh ti cng phi ni th", ng ly
ging t nhin.

Ngi kia m o tn thnh. Ri y bt u i quanh trong ln rn, ng nhn nhng dn chng
nhan nhn v k nng ca Tm treo nhng chic inh v cht. t nhin y hi thng Tm:
"Ch my bao nhiu tui?"

"Tha ng, bi gi l sp hm ba".

"Ch my c my con?"

"Tha ng, tui cha v"

"Mt g trai to, khe nh ch my th ch cn v cng c con ri rc khp ni".

Ci R Alex Haley
Tm chng ni chng rng, thm ngh c bit bao con ci ngi da trng ri rc khp cc xm
n.

"C th ch my l mt nh thc s ngoan o chng?"

Tm bit ngi ny ang tm cch moi chuyn anh v mt l do g - gn nh chc chn l
nhm nh gi mua anh. Anh ni sc gn: "Tui chc mex Li ni my ng by tui y
hu ht l mt gia nh, m tui, b tui v cc anh ch em tui v cc chu tui. By tui ai ny u
c dy d tin Thng v Kinh Thnh, tha ng".

Mt ngi n nheo li: "Vy ch ai trong bn ch my c Kinh Thnh cho mi ngi khc
nghe?".

Tm ch di g cho ngi l mt mang im g ny bit rng c b ni ln m mnh u bit
c. Anh ni: "Tui cho rng bn tui trong khi nhn ln ai ny u nghe Kinh Thnh nhu n
ni m thuc lng, tha ng".

C v yn tm, ngi n quay li chuyn lc u: "Ch my liu c th lo toan cng vic rn
mt n in ln hn th ny nhiu khng?"

Tm cm thy ut n mc sp n tung v y li thm mt bng chng xc nhn vic ngi ta
bn anh, song anh cn bit gia nh mnh c c bao gm trong khng. Qua cn tc gin
in ngi v b treo trong trng thi thp thm nh vy, anh li thm d ln na: ", tha ng,
tui my mi ngi trong gia nh tui y c th trng cy v lm hu ht mi th cn thit cho
mt n in, tui chc th"...

Cng bnh tnh nh lc h n, ng ch v ngi khch ca mnh b mc Tm tc si sng sc;
h va mi hng ra ng th b gi Malizi t nh bp ht h ht hi n: "Vy ch dng
ngi ln ng ni g th, Tm? B ch thm ch khng dm nhn vo mt tao na".

C gng ghm ging, Tm ni: "Sp c s bn chc g y, b Malizi , c th l tt c chng ta,
dng m cng c th ch mnh chu thi". B Malizi o ln khc v Tm lc mnh vai b. "B
Malizi, vic g phi khc. D chu biu vi m chu, kho n ni mi chng ta li khm kh
hn y my ng cng nn". Nhng tha h c gng, Tm vn khng sao lm cho b gi
Malizi ngui bun phin.

Cui ngy hm , nhng ngi khc ngoi ng v, cc anh em trai ca Tm mt lm lm, u
m gia m ph n rn khc st mt. Tt c lp tc k li chuyn ng ch cng dn
khch ra quan st h lm vic nh th no, ri ngi l mt i t ngi n n ngi kia t
nhng cu hi khin khng ai cn c th nghi ng g v vic h ang c nh gi em
bn.

n gn sng th ba ngi trong i snh khng th khng nghe ting no ng mi lc mt
tng do ni au bun v kinh hi dng ln trong m mi by con ngi xm n; cui cng,
phn ln nhng ngi n ng cng phn ng mt cch cung lon nh ph n, h m ly
nhau ln cn tm ly, gh cht ly bt k ai gn mnh nht m la tri rng chng bao lu s
khng cn c thy nhau na. "Ly Cha xin cu chng con khi s c ny", Matila tht
thanh cu nguyn.

Sng ra, Tm rung chung bo thc vi mt d cm v s tn th.
Ci R Alex Haley

B gi Malizi i qua bn anh, tt c n nh bp i snh sa son ba im tm. Cha y
mi pht sau, b ch quay li xm n, b mt en cng thng v mt cn chong vng mi v
li nh nhi nc mt: "ng ch biu khng ai c i u. ng biu khi no ng im tm
xong, tt c phi tp hp ngoi ny"...

C bc Pompi gi kh, m lit cng c t trong gh khing ra khi lu khi mi ngi tp
hp, kinh hong.

Lc mex Li v ngi khch qunh m i snh, dng i chch chong ca mex Li ni vi
mi by i mt rng ng ta cn qu chn hn mi khi na v hai ngi dng li khong bn
mt trc m dn xm n, ng ch bn ln ting, gin d, lu c li:

"Bn nh cc ngi bao gi cng th mi vo cng vic ca ta, cho nn cc ngi chng l g l
ci n in ny sp v. Cc ngi l gnh nng qu ln, ta khng ng ni na, cho nn
ta phi bn bt cho qu ng y"...

Thy tt c ng thanh la ht, rn r, ngi kia khoa tay th bo "Im mm! lm m ti ln
nh th t m qua ri cn cha ?" Y a mt lt qua lt li hng ngi cho n khi h
im lng. "Ta y khng phi loi bun nh bnh thng. Ta l i din cho mt trong nhng
hng ln nht, xp nht trong ngnh. Chng ta c cc chi nhnh, c tu giao nh theo n
t hng, i i v v gia Richmnd, Saletn, Memphix, v Niu Olinz...".

Matila tht ra ni khc khoi u tin trong tm tr ca tt c: "Tha ng ch, chng chu s
c bn cng c lot ch ?".

"Ta bo cc ngi im ci mm! Ri cc ngi s bit. Ta khi cn ni ng ch cc ngi y
l mt qu ng chn chnh, cng nh phu nhn n hu trn nh kia ang khc nu c lng v
nhng b da en ca cc ngi. Nu em bn l bn cc ngi, ng b y t c nhiu tin
hn, nhiu hn nhiu". Y a mt nhn Kitzi-b v Meri ang run bn bt. "Hai a n ny,
ngay by gi chng bay c th bt u sinh sn nhng t nhau nh ng bn trm tr ln mt
a". Ci nhn ca y t ln Matila. "Ngay c nh nh ch cng kh gi, nh ch cng bit
nu nng, ch ni th m. Di min Nam hin nay, mt u bp gii gi t nghn hai n
nghn ri". Y nhn Tm. "C ci gi c ang ln by gi, theo ta, mt g th rn ang trai
c th d dng bn c hai nghn ri, thm ch ti ba nghn, nu gp ngi no mun c ch
my thu ht khch hng nh ch my ang lm y!" i mt y lt trn nm anh em trai
ca Tm, t hai mi n hai mi tm tui. "Cn bn trai lc in ny, mi a phi ng gi
t chn trm n mt nghn"... Cha li bun n l ngng li gy hiu qu. "Nhng cc ngi
qu l mt bn nh may mn! B ch cc ngi mt mc i l cc ngi phi c bn c cm
v ng ch cc ngi ng !".

"Cm n b ch! Cm n Cha Jxu!" B ni Kitzi ku ln. "Sng danh Thng !" ting
Maltia lanh lnh.

"IM MM!" Cha li bun n l gin d khoa tay. "Ta ht sc c gng thuyt phc ng b y
lm khc m khng c. Cng l tnh c m hng ca ta li c mt s khch hng c mt n
in thuc l cch y khng xa. Ngay gn cng ty xe la Bc Carlina qun Hmex. H
cn mt gia nh nh cng sng chung, khng gy rc ri, khng c k no trn chy hoc
chuyn g i loi nh th, v c kinh nghim lo toan mi vic ch ca mnh. S khng cn
Ci R Alex Haley
phi em cc ngi bn u gi. Ta c dn l khng phi xing cc ngi, khng phi lm
iu g i loi nh th, tr phi gp chuyn ry r!" Y lnh lng nhn sut lt. "Thi c, bt
u ngay t by gi tt c bn cc ngi va nghe ta ni chuyn, hy t coi mnh l nh ca ta
cho n khi ta a cc ngi ti ni ti chn. Ta cho cc ngi bn ngy thu xp gi ghm
on. Sng th by, chng ta s cho mt s xe ti ch cc ngi n qun Almenx".

Vjl l ngi u tin tht ln bng mt ging r ri: "Cn Lili Xiu my con nh ca tui n
in Cari th sao? ng cng mua lun th ch, tha ng?".

Tm bt ra: "V cn b ni chng tui, b Xer v b Malizi v c Pompi? Cng l gia nh c,
sao ng khng nhc n"...

"Ta khng c nh y! Ta khng th mua tt c cc m mt g trai v c tm tem cho
khi cm thy c n!" cha li bun n l ku ln ma mai. "Cn nh m gi thn tn ma di
ny, h i cn khng ni na l lm vic, ch khch no thm mua h? Nhng ng Li tt bng
bng lng cho h tip tc l lt quanh y".

Gia nhng ting ku, khc a ln, B Ni Kitzi nhy ra ngay trc mt mex Li ni nh rt
tng ting ra khi c hng: "ng y chnh con giai ng i ri, ch nh tui khng th ch t l
c my l chu ?" Thy mex Li vi v nhn i ch khc, b c sm xung t, nhng
cnh tay tr, khe nm ly v b dy trong khi cc b gi Malizi v Xer gn nh ng thanh
tru ln: "ng ch, tui ch cn c bn n l gia nh thi!"... "Ti cng th, tha ng ch! By tui
sng cng nhau nm mi nm c l!" Bc Pompi gi kh tn ph th ch ngi, khng sc
ng dy khi gh, nc mt rng rng trn m, nhn thng trc mt nh mt hn, mi mp
my nh cu nguyn.

"IM MM". Lo li bun n l ht. "Ta bo cc ngi ln cht y. Ri cc ngi s mau chng
thy ta bit cch tr nh nh th no!".

Cp mt Tm tm kim v trong mt thong chc, quyn ly lung mt mex Li v Tm la li
ni, ging khn i: "Tha ng ch, chng chu rnh l kh tm thy ng gp s khng may, v
chng chu bit s d ng bn chng chu ch l v ng buc lng phi lm th m thi...".

Mex Li c v gn nh cm kch, ri mt ng li cp xung v mi ngi phi c gng mi
nghe r li ng. "Phi ta chng him ght g a no trong bn bay, nh ..." ng lng l.
"Tnh tht, thm ch cn c th ni bn bay l nhng tn nh tt, phn ht bn bay u sinh ra
v ln ln ngay trn t ca ta".

"Tha ng ch", Tm du dng cu xin, "nu cc ngi qun Almenx khng nhn cc c gi
trong gia nh chng chu, liu ng c th cho chu mua cc c t tay ng c khng?
Ngi ny va ni cc c ch ng bao tn, chu xin gi ng tt gi. Chu s qu gi xin ng
ch mi cho chu kim cht vic rn thu ngoi, c th l lm cho ci ng st , v cc
anh em trai chu cng lm mn gp thm vo na, tha ng?" Tm van v mt cch khn kh,
lc ny nc mt bt u chy xung m. "Tha ng ch, lm c ngn no, chng chu xin
gi ng tt c cho n khi chng chu gi ht khon tn mua b ni chng chu, my li ba c
gi kia na cng l gia nh chng chu, ng i bao nhiu chng chu xin gi chng ny. Tt c
chng chu no i c nhau, rnh l chng chu tha thit mun bn nhau, tha ng ch...".

Mex Li cng rn hn. Nhng ng ni: "Thi c! Gi ta mi mng ba trm la, ta c
Ci R Alex Haley
cho"... ng gi tay ln ngn li, trc khi ni vui mng ca h kp bng ra trn vn. "Hy khoan!
H cn phi li y n khi no ta nhn tin".

Gia nhng ting rn r v nc n, ging Tm vng n xa vng "Xt mi b, by tui ng c th
trng ch ng nhiu hn th, ng ch ".

"a chng ra khi y, ng li!" ng ch qut. V quay gt, i nhanh v pha i snh.

Tr v xm n tuyt vng cng ng, c cc b gi Malizi v Xer cng tham gia vo an i B
Ni Kitzi. B ngi trong chic gh u do Tm lm cho b, gia s nho nhc ca gia nh xm
li m gh, hn ht b, ti m nc mt ln b. Tt c u khc.

T mt ngun ngh lc no , b lo tm ra c sc mnh, lng can m gt ln, ging
khn khn: "Chng bay ng c ri ln th! B my Xer, Malizi, my l Pompi ch vic y
ch Joc cho n khi n tr v. Ch cn my lu na, gn hai nm ri. Nu n khng tn
mua bn tau, th b chc cng ch mt thm nhiu thi gian Tm my c bn con trai chng
my s...".

Asfo nghn ngo: "Vng tha b, chng chu nht nh s lm c!" B mm ci nht nht
vi Asfo, vi tt c mi ngi. "Cn mt iu na," B ni Kitzi ni tip, "bt k a no trong
bn bay c thm con trc khi b gp li bn bay, ch c qun k li cho chng nghe v cc c
ra tau, v m tau l Bel v b tau ngi Phi tn l Kunta Kint, tc l c t nm i ca cc
con bn bay! Nghe b y! Hy k cho chng nghe v b, v Joc ca b, v chnh cc chu
na! V k dng u chng ta phi tri qua gia nhu ng ch khc nhau. K cho con ci
nghe tt c, cho chng bit t tin, ng b, cha m chng l ai!".

Gia mt hp xng xt x xt xt nhng ting "Nht nh chng con s lm th"... "Chng con
s khng bao gi qun u, B Ni ". B lo a tay qu nhng khun mt gn mnh nht
"NN ngay! Mi s ri s tt p! Nn ngay, b biu cc con m! Bn bay sp sa trt ngp
nc mt lm tri b ra khi ca by gi!".

Th ri, cch no , bn ngy cng tri qua, nhng ngi phi ra i gi ghm hnh trang
v cui cng, sng th by ti. Ai ny u thao thc sut m. Lng l hu nh khng tht ra
li no, h tp hp li, tay nm tay chm chm nhn mt tri ln. Cui cng, on xe ti ti.
Ln lt, nhng ngi ra i quay li lng l m hn nhng ngi li.

"Bc Pompi u?" c ngi hi.

B Malizi ni: "Ti nghip ng gi m qua biu b l ng y khng chu ni phi thy tt c cc
chu i...".

"D th no chu cng phi chy vo hn ng!" Kitzi-b ku ln v chy v pha cn nh g
nh.

Mt lt, bng thy ting c b: "I, KHNG!".

Nhng ngi khc, ang ng di t hoc nhy t trn xe xung, vi lao ti. ng gi ang
ngi trn chic gh ta ca mnh. V ng cht.

Ci R Alex Haley

Chng 105

Ti n in mi, mi n ch nht sau, khi ng ch b ch Mar ci xe nga i l nh th, c
gia nh mi c dp ngi li hn huyn vi nhau.

"Ny, rnh l m khng mun nhn nh qu sm u", Matila ni, a mt nhn quanh c mt
lt con chu. "Dng m sut tun va ri, m my b ch Mar chuyn tr kh nhu trong
nh bp trong khi m nu n. M phi ni rng b my ng ch mi ny c v l dng ngi
C c ngoan o. M cm thy d chng ta y ri s khm kh hn nhu, tr ci l b cc
con cha v, my l B Ni my hai b gi cn li ch mex Li thi". Mt ln na nhn chm
chm vo mt cc con, b hi: "Vy ch bng vo dng u tai nghe mt thy, cc con cm
thy th no?"

Vjl ni: ", mex Mar ny xem chng ch bit my v ngh nng cng ch c v ng ch
na!".

Matila ngt li: "y l v h l ngi tnh thnh m ca hiu Blintn cho n khi ch ng
cht, di chc li cho hai v chng ci n in ny".

Vjl ni: "Ln no ni chuyn my con, ng cng biu ang tm thu mt x-ba-dng ngi
da trng n c chng ta lm vic. Con vn biu ng rng khng cn phi tiu ph tn,
rng ng cn t nht l nm su lc in na cn hn mt x-ba-dng. Con biu ng c
chng ta lm th, chng ta s c lc trng cho ng dng v thuc l tht tt...".

Asfo xen vo: "Ni no c x-ba-dng cch-c dm d tng c ng mt, l tui khng c chu
lu di!".

Sau khi quc mt nhn Asfo, Vjl ni tip: "mex Mar ni ng c ng quan st mt lc
xem chng ta lm vic d th no". Anh ngng mt lt. "Con gn d van ng mua nt Lili Xiu
my chu b khi mex Cari ng v a m con n v y. Con biu ng l Lili Xiu lm
khe d bt k ai. ng biu l ng ngh xem, c m mua chng ta, hai v chng ng
phi vay nh bng mt khon cm c ngi i snh v ng xem nm nay bn c bao
nhiu thuc l" Vjl li tm ngng. "V vy tt c chng ta u phi c cng lm lng ra tr! C
th ni dng ngi da trng khc ang kin my ng rt nhiu rng khng c ngi trng
coi, bn nh ch lm vic na vi. Nu chng ta ng thy ai lng khng chi rng th chc
chn l cui cng, chng ta s c mt x-ba-dng km rit cho m coi". Vjl li a mt nhn
anh chng Asfo mt sng my sa v ni thm: "Thc y, tui ngh khi no mex Mar phng
nga ra ch chng ta lm vic, tui c h ht mi ngi mt t cng l tt thi, c m tt c cng
hiu ti sao phi th".

"Nht nh ri!" Asfo ni a, "Tui bit anh my mt a khc na, bao gi cng c t v l
tn nh c bit ca ng ch".

Tm cng c ngi, nhng km c lm nh hon ton b ngoi tai li nhn xt ca Asfo
trong khi Vjl nhm na ngi dy cha mt ngn tay tr sn chai v lao ng ra pha trc:
"Ny, tau bu cho m bit, c ci g hng kiu l ti ai khng ha thun my ai c! Khng
Ci R Alex Haley
kho my c ngy b li thi to y! Ni ring phn tau thi, nu phi tay tau, c ngi s cho
mt trong chng ta i t y!".

"Im i! C hai a im ci chuyn b bt i!". Matila lm c hai, ri nhn rit vo Asfo, trc
khi xoay i mt khn khon sang Tm, r rng l tm cch lm du s cng thng t ngt .
"Tm, nhu ln m thy my my mex Mar tr chuyn di trong khi my dng ca hiu.
My cm thy binh tnh th no".

Chm ri, t l, Tm ni: "Con ng l chng ta y t kh khm hn. Dng m cn ty
phn ln cch chng ta lo liu ra sao. D m ni, mex Mar c v khng phi l mt
ngi da trng tm thng, tin. Con cm thy d anh Vjl ni, ng ch phi ci khng c
my kinh nghim, thnh th khng tin chng ta. Thm ch hn th na, con cho rng ng s
chng ta tng ng d di cho nn ng buc mnh hnh ng v ni nng ra v hc hn bm
tnh ca ng , m do vy mi c chuyn x-ba-dng kia". Tm ngng mt lt. "Theo con, m
c la chiu xoay khin b ch. Cn bn chng con cn phi dy cho ng ch bit l ng
mun tt th c cho chng ta yn".

Sau nhng ting th tho tn ng, ging Matila rung ln nim vui trc trin vng r rng v
mt tng lai y ha hn ca gia nh. " th, gn li, theo d cc con ni, th chng ta phi
xit phc mex Mar mua nt Lili Xiu my b Iuri na. V phn b cc con th chng ta khng
th lm g khc ngoi ch i. Mt hm no ng l l bc vo y"...

Ci khc khch, Meri ngt li m: "Vi chic khn qung c mu xanh pht ph v chic m
qu da en nghu nghn trn u".

"Ci th my ni rnh ng, con gi ", Matila mm ci vi nhng ngi khc. B ni tip:
"C nhin, y l m cha ni n chuyn ko B Ni my hai b Xer v Malizi v. M
c b ch Mar ha gip chuyn ny. M em ht li l t tht mnh m b thy tt c
chng ta t rut t gan m phn ly i ng d th no. Ly Cha! B ch cng khc d m!
B biu ng c ai, k c b , xin mex Mar mua ba b gi cc lm g, v ch, c m
b ha chc d anh ng ct l s xin ng ch kim vic lm mn cho Tm, mi c cho
m trai cc con na. Cho nn hng nh inh ninh trong d rng y chng ta khng phi ch
lm vic cho mt ng ch mi, chng ta ang lm vic cho gia nh ta sum hp tr li".

Vi quyt tm y, c gia nh bt tay vo ma trng cy nm 1856, Matila ngy cng c c
hai v chng mex Mar tin, qu vi lng trung hu v chn tht hin nhin, ti nu nng xut
sc v kh nng ni tr khng ch trch vo u c ca b. ng ch thy r Vjl lun lun
n c, thc dc cc em trai, em gi mnh t mt ma thuc l bi thu. ng thy Tm r
rng khi phc li n in n mt tnh trng ng thm mun, i bn tay ti nng ca
anh s dng nhng dng c phn ln l lm ly, bin nhng mnh st vn c, vt i g nt thnh
hng chc nng c mi, chc chn, cng vi nhng gia dng va c vic li va c tc
dng trang tr.

Hu ht cc chiu ch nht, tr nhng bui chnh hai v chng nh Mar i u , cc gia nh
cc n in trong vng thng n thm x giao h cng nhng bn b c Blinhtn,
Grehm, Ho Riv, Mibn v cc tnh khc quanh y. Khi a khch do xem quanh i snh
v cc sn sng, v chng Mar bao gi cng hnh din ph nhng th d khc nhau v ti
ngh ca Tm. Khng my v khch, trang tri cng nh tnh, ra v m khng ni ng ch
Ci R Alex Haley
cho php Tm lm hoc cha cho h mt ci g m mex Mar thng sn sng ng . Dn
d, thm nhiu mt hng tha ca Tm xut hin quanh qun Almenx, do ngi n truyn
mm ngi kia qung co cho anh v yu cu u tin ca b Mar, l ng ch kim vic lm
thu cho Tm, tr nn hon ton khng cn thit. Chng bao lu, ngy no cng thy nhng
n l tr v gi, ci la hoc i khi i b, mang nhng dng c gy hoc cc khc n cho
Tm cha. Mt s ng ch hoc b ch phc ha nhng vt trang tr h mun thu lm by
nh mnh. Hoc thi thong c nhng khch hng yu cu mex Mar vit giy thng hnh
cho Tm ci la n mt s n in khc hoc th x sa cha hoc sp t thit b ti ch.
Sang nm 1857, ngy no Tm cng lm vic t m sng n ti mt, tr ch nht, ton b
khi lng cng vic ca anh t ra cng ngang vi bc Aizi, ngi dy ngh cho anh.
Khch hng tr tin cho ng ch, hoc ti i snh hoc khi gp ng ti nh th vi cc mc
nh mi bn xu mt mng ng cho nga, la, hoc b, ba mi by xu mt cp vnh mi cho
bnh xe ti, mi tm xu cha mt chng nng hoc su xu mi mt li cuc. Gi c cho cng
vic trang tr do khch hng thit k ly, c thng lng c bit, nh nm la mt rm
mt co cho cng trc, im hnh l si. V mi cui tun mex Mar tnh ton tr Tm vi t
l mi xu mt la trn khon tin do vic lm ca anh mang li trong tun trc. Sau khi cm
n ng ch, Tm giao s tin hng ngy cho b m Matila b vo l thy tinh em chn
nhng ch m ch b v Tm bit.

Nhng tra th by, tun lm vic kt thc vi cc thnh vin lc in ca gia nh. Kitzi-b v
Meri, nay mi chn v mi by, nhanh chng tm ra, ly dy buc cht nhng bm tc
ngn, lon xon v dng xp ng xoa mt cho en bng ln. Ri mc nhng chic o vy vi
bng in hoa p nht, h cng v l phng phiu, hai c chng my chc thy xut hin ca
hiu rn, mt c em n mt bnh nc, hoc c khi l bnh "limnch" v c kia mt ci mi
bng v bu. Sau khi Tm gii kht, hai c mc tng mi y mi ci tp nh nhng g n l
chiu th by no cng c ch sai n ly nhng m Tm hn s hon thnh vo cui
tun. Tm va thinh thch va hi kh chu nhn thy nhng li chc gho nh nhng nht, vui
v nht ca hai em gi mnh bao gi cng dnh cho cc chng trai tr p. Mt m th by,
anh chng ly g lm l khi nghe hng thy Matila tr trit: "Tau khng m u! Tau thy bn
bay xung di ngng ui lm duyn lm dng gia bn ln ng!" Kitzi-b p li v thch
thc: "Phi, m chng con l ln b! Chng con cha c gp ngi ln ng no ch mex
Li c!" Matila lu bu ci g Tm nghe khng r, song anh ng rng thm tm b cng khng
phn i nh b c lm ra v th. iu c xc nhn khi, mt thng sau, Matila bo anh:
"Tung d anh cho hai con b chim chut ngay di mi anh. Tui ngh t nht anh cng phi
mt xem ng nh chng n ngoc nhm phi dng a khng ra g!".

Trc s ngc nhin ca c gia nh, khng phi Kitzi-b vn c bit "m dng" m li chnh
c nng Meri im m hn nhiu l ngi u tin lng l thng bo mun "nhy chi" vi
mt g coi chung nga mt n in gn lng Mibn. C ni n Matila: "Con bit m c th
gip con xit phc ng ch bn con vi gi phi chng khi no ng ch ca Nicimx xin mua,
chng con c sng my nhau, m !". Nhng Matila ch m o m h, lm Meri khc
rng.

"Ly Cha, Tm , m qu khng bit nn d th no na!" Matila ni. "C nhin, m mng
cho con b, m thy n sung sng th c m. Dng rnh m ght phi thy c ai trong nh ta
b bn i na".

Ci R Alex Haley
"M nhm, m . M m bit l m nhm y!" Tm ni. "Con rnh ch mun ly ai sng
ch khc. M xem anh Vjl y. K t khi chng ta b bn, anh m m v phi Lili Xiu
li ni kia!".

"Con giai !", b ni, "con ng c ni my m v chuyn ly ngi no m mnh ch my khi
thy mt! Hng bao ln, nhn cc con, m mi bit l mnh cn c mt ngi chng..." Matila
ngp ngng. "Dng m gi li chuyn Meri sp i, khng phi m ch ngh v n, m v tt c
cc con. Con lm vic qu nhiu nn m on con khng , ch bi gi vo dng hm ch
nht ngh vic, ch my khi thy mt cc anh em trai ca con quanh y na, c c con my
Vjl thi. Dng a khc i ht, chim chut tn..."

"M", Tm sng ging ngt li. "Chng con nhn nhao c ri!"

"Rnh l th!" Matila p li. "M khng nhm vo ci ! M mun ni ci gia nh ny sp x
l ra trc gi trc khi chng ta vun c n xum hp tr li!".

Trong mt pht im lng gia hai m con, Tm c ngh xem c th ni c iu g an i, anh
cm thy n di tm trng d cu bn hoc nhng cn r khc thng ca m anh gn y,
l ci thi hn m ng l cha anh phi tr v, nay qua hng my thng. Nh b va mi ni,
b li phi sng vi s vng mt ca chng.

Tm bng hong khi Matila t nhin a mt nhn anh: "Khi no con ly v?".

"Bi gi con cha ngh n chuyn ..." Bi ri, anh ngp ngng v chuyn sang chuyn khc.
"Con ang ngh v chuyn lm sao a c b ni, b Xer v b Malizi v. M, hin chng ta
dnh c c chng bao nhu?".

"Khng phi c chng g c! M ni ch xc cho anh bit! Cng c hai la bn xu anh a
m ch nht ri l tm mi by la nm mi xu".

Tm lc u: "Con cn phi lm hn na".

"Gi Vjl my bn n gp thm vo na".

"Khng th trch h c. Vic ng ng lm mn tht kh kim, v phn ln cc ng ch cn
thu mn ngi u gi m nh t do, cc cha ny lm cht thi kim hm nhm xu mt
ngy, khng c th cht i. Rnh l con phi lm nhu hn thi! B Ni, b Xer v b Malizi,
tt c u gi tn ri!".

"B Ni bi gi qung by mi, cn b Xer my b Malizi th ngt tm mi ri".

Mt ngh bt cht n vi Matila nt mt b bng c v xa vi. "Tm, con c bit m cht
ngh n ci g khng? B Ni thng k c thn sinh ra b l ngi Phi, c ghi nh tui mnh
bng cch b dng hn si vo trong v mt qu bu. Con c nh l b ni th khng?".

"Vng, nht nh l con nh ch". Anh dng mt lt. "Khng bit bi gi, c bao nhu tui nh?".

"M khng nghe ni, ch t cng l theo s nh ca m". Mt v bi ri l trn mt b. "Cn ty
l mnh ni v thi k no. Khi B Ni Kitzi b bn i khi c my c b, th c tui ny, ri khi
Thng gi c v chu, th c li tui khc...". B ngn ng. "Con bit y, b ni sp by
mi, th c t cht lu ri. C c b na cng vy. Ti nghip linh hn cc c!".

Ci R Alex Haley

"Phi..." Tm ni, v trm t. "i khi con c t hi khng bit hnh dng cc c ra sao. C
nghe k v cc c hoi!"

Matila ni: "M cng th, con giai ". B rn thng ngi trong chic gh ta. "Dng m li
ni v b ni, b Xer v b Malizi, m no m cng qu gi xin Thng bn cc b v
m cu nguyn l hm no , b con ti y, tn y ti v mua cc b v". B ci rng r.
"Mt bui sng, chng mnh ngc nhn ln, thy c bn ngi t do d chim tri!".

" rnh l mt cnh tng ng nhn!" Tm nhon ming ci.

Mt s im lng bung xung gia hai m con, mi ngi chm vo nhng ngh ring. Tm
ang suy tnh rng by gi l mt thi im v khng kh thun li hn lc no ht anh tm
s vi m v mt iu m anh thn trng gi kn, khng l cho ai bit, song xem ra by
gi ang c chiu hng pht trin.

Anh dng mt cu hi lc trc ca Matila a : "M , ban ny m hi con c khi no
ngh n chuyn ly v, phi khng ?"

Matila rn ngi pht dy, mt rng r v mt sng ln: "Phi, con giai !".

Tm nhng mun t mnh v ti khi vn ln. Anh gn nh au n tm cch tip tc
nh th no. Ri rn ri: ", coi d con gp mt c gi v chng con chuyn tr t ti..."

"Ly Cha lng lnh, Tom! Ai vy!"

"Ch phi ai m quen bit u! Tn c l Airin. Mt s ngi gi l Rini. L ngi ca mex
Euyn Hut lm trong i snh ca h..."

"Ci mex Hut giu b m ng ch, b ch biu c ci nh my bng thung Almenx ?"

"Vng..." V mt Tm c phn ging nh v mt mt ch b b bt qu tang n vng bnh.

"Ly Cha!" Mt v ti hn hn lan khp mt my Matila. Cui cng, ri mo cng bt c
chut! Bt dy, t ngt m chm ly cu con trai ang lng tng, b si ni ni: "M rt mng
cho con, Tm , rnh l mng!".

"Khoan! Khoan , m!". G ra, anh vy tay cho b tr li gh ngi. "Con ch biu l chng con
mi chuyn tr thi m!".

"Nh ny, con l a con kn ming nht ca m khi con th hi u tin! Nu con tha nhn
n mc gp mt a con gi, th m bit l con c g hn th na!".

Anh gn nh l mt vi m. "Con khng mun m th tho g my ai u, m nghe con y
ch?".

"M bit ng ch s mua n cho con, nh ! K thm v n cho m nghe i, Tm!" Bit bao
iu p n trong u Matila dn dp n ni tro c ra... tn trong cng tm tr b le ln
hnh nh nhng chic bnh ngt ngy ci m b s b vo l...

"Mun ri con phi v..." Nhng b nhanh chn ra ca trc anh. "M rt sung sng sp c
ngi thnh i thnh la my cc con! Con l a cng nht ca m!" lu Tm mi thy
Ci R Alex Haley
m ci h hi sung sng nh th. "M on v gi, ri m cng ging b ni Kitzi, ch mong
c thm chu!" Tm i lt qua, ra n ngoi cn nghe thy b ni: "M cn sng kh lu, thm
ch c th trng thy mt s cht ni, cht ngoi, cha chng!".

Ci R Alex Haley

Chng 106

Mt ngy ch nht my thng trc, hai v chng mex Mar i l nh th v v ng ch gn
nh lp tc rung chung ku Matila bo gi Tm ra ng cng tin.

Nim vui thch ca ng ch l ra c trn mt ln trong ging ni khi ng bo Tm rng mex
Euyn Hut, ch x nghip bng Hut, gi th cho ng ni rng b Hut gn y c xem
mt s st tinh t do Tm lm v b rt thch, rng b v mt bn thit k li st trang tr
ca s, mong Tm thc hin sm cho v em lp ngi nh "Thch He Vin" ca h.

Vi mt tm giy thng hnh do mex Mar cp, sng hm sau Tm ci la n xem bn v v
o cc ca s. Mex Mar bo anh khng phi bn khon v bt k vic g i l rn v
dn rng tt nht l theo con ng Ho Riv n th x Grm, ri con ng Grm n nh
th Belmnt, n r tay phi, i b hai dm na s thy ta lu i trang nh ca gia nh
Hut, khng trch i u c.

Tm ti ni v xng danh vi mt ngi da en lm vn, ngi ta bo anh ch gn bc thm
ng trc. Lt sau, ch thn b Hut ra h hi khen sn phm trc y ca Tm m b
c xem v a anh coi cc bn v ca b v mt kiu li st ca s hnh mt co vi dy leo
v l sum su che ph. Tm nghin cu k cc bn v v ni: "Tui tin c th lm c, ch t tui
cng gng ht sc mnh tha b". Nhng anh ch ra rng, vi nhiu ca s cn li st nh th,
m tt c u i hi cng phu lt nht tng li tng t th c th phi mt hai thng mi hon
thin c. B Hut ni b rt hi lng nu cng vic c th xong trong thi gian v sau khi
giao cho Tm gi cc bn v theo m lm, b anh tin hnh cng vic khi u cn
thit l o c cn thn cc kch thc ca hng bao nhiu ca s.

n u gi chiu, Tm ang lm vic cc ca s trn gc nhn ra mt hng hin th linh tnh
bo cho anh l c ngi nhn mnh; quay ngot li, anh chp chp mt nh b qung trc v
xinh p k l ca mt c gi da mu ng, tay cm chic gi lau, ang lng l ng ngay
khung ca s m cnh y. Mc mt b ng phc n hu phng n s, m tc en qun
thnh mt bi ln pha sau u, c nhn li Tm mt cch im m v nng nhit. Duy ch nh
ci bm tnh kn o, Tm mi sc giu ni ci phn ng git nh tht tn trong lng khi
anh c trn tnh v vi vng b m, bt ra mt ting: "Cho c!".

"Cho ng!" c p li, le sng mt n ci, v chng , c bin mt.

Cui cng, rong rui trn mnh la tr v n in Mar, Tm ngc nhin v bt rt thy rng
mnh khng sao xua ni hnh nh c gi khi tm tr. m y, nm trn ging, nh mt nh
chp, anh vt ngh: thm ch mnh cha bit tn c ta l g. Anh on c mi chn hoc c
th hai mi tui. Cui cng anh chp chn ng, ri li thc gic t hnh h mnh vi ngh
l ngi xinh p nh c t phi c chng ri hoc ang bt nhn tnh vi ai l ci chc.

Lm nhng khung li c bn, hn bn thanh st bt ct sn cho tht nhn nhi bng phng
thnh nhng hnh ch nht va c ca s, ch l cng vic thng thng. Sau su ngy lm
phn vic , Tm bt u n nhng que nung sng trng qua b gim khi gm nhng
l nh dn cho n khi thnh nhng si khng to hn nhng dy bm bm hay kim ngn. Sau
Ci R Alex Haley
khi nung th nghim v un nhiu si theo cc kiu khc nhau m vn cha va , Tm
bt u nhng cuc i do sm tinh m, xem xt tht k nhng ng un duyn dng v
nhng ch giao nhau ca cc loi dy leo c th. Sau , anh cm thy nhng c gng sao chp
ca mnh c kt qu m mn hn.

Cng vic tin trin tt, trong khi mex Mar hng ngy phi gii thch cho khch hng i khi
ni nng rng Tm ch c th nhn nhng vic sa cha t xut khn cp nht, t gi cho n
khi g hon thnh mt cng vic quan trng cho ng Euyn Hut v iu lm nht s bt
bnh ca s ng. Mex Mar, ri b Mar thng n ca hng quan st, ri a bn b gh
thm, dn d c khi tm n mi ngi trong bn h c lng l ng xem Tm lm vic. Mit
mi vi cng vic ngh nghip ca mnh, Tm cho rng mnh tht may mn bit bao, ch l
thm ch mi ngi dng nh sn sng cho my anh th rn mi mt lm vic, l mnh i.
Anh ngm ngh v vic phn ln nhng g n l mang ca ch n cho anh cha, u c v
ru r. Hoc gi c khi h b b tr chuyn vi nhau quanh ca hng, nhng h c ngi da
trng xut hin, l lp tc tt c u nhe rng ci, lng ta lng tng, hoc bt u gi ng gi
ngng nh, thc t, trc y Tm vn thng bi ri kt lun thm trong bng v ng b Joc-
G i m qu da, n ni khoa trng ca mnh.

Tm cng cm thy may mn hn ch anh thnh tht th v c m mnh - thm ch ti
mt mc bit lp - trong ci th gii ngh rn. Trong khi anh lm nhng li st ca s t
sng sm n lc khng nhn r g na, nhng suy ngh ring t lan man thng chon ht tm
tr anh, c khi hng my gi lin trc khi anh li bt cht thy mnh ngh ti c gi hu phng
xinh xinh anh gp.

Lm nhng chic l cho li st ca s l th thch gay nht ca anh. Tm nhn thc thy
iu t lc u tin b Hut a anh coi bn v. Anh li i do, ln ny nghin cu tht k
nhng chic l tht trong t nhin. Nung i nung li nhng ming st vung chiu mt "ins",
dng chic ba nng vung mt nn bt thnh nhng l mng tinh t, cui cng anh ly ko ct
ra thnh hng chc hnh tri tim ln. V kim loi dt mng nh th c th mau chng chy rc
v hng nu l rn qu nng, nn anh ht sc cn thn tht i b lm ly, thon thot cp mi
l st mng nung mt ln e v kho lo g thnh hnh vnh l bng nhng nht p nhanh
nh ca chic ba nhn u nh nht ca anh.

Bng nhng mi hn phc tp, Tm im nhng vu l tinh t v sau gn cung vo nhng
dy leo. Anh cm thy c l khng c ci no ging ht ci no, ng nh anh quan st
thy trong t nhin. Sau cng, vo tun l th by lm vic khn trng, Tm hn nhng dy
leo sum su l ca mnh vo ng ch trn nhng khung li st ca s ang nm i.

"Tm, m ting b, tht nom d n mc ln u !" Matila ku ln, kinh phc nhn trn trn
vo tc phm ca con trai. Kitzi-b cng trm tr khng km my, c ta hin ang cng khai
lm duyn vi ba g n l cc mch a phng. C n cc em trai ca Tm v my c v -
hin gi ch cn Asfo v Tm l c thn - cng phng nhng ci nhn l l nh tm gng
phn chiu nim knh trng tng ln ca h i vi anh. V chng mex Mar phi c gng lm
mi km ni mc vui thch cng nh hnh din, c c mt tay th rn nh vy.

Trong chic xe ti cht y li thp ca s, Tm rong rui mt mnh n i snh ca gia nh
Hut lp dng. Khi anh gi mt chic ln cho b Hut xem, b sut xoa, v tay, vui thch
ngy ngt, gi c con gi dy th cng my cu con trai ln tnh c cng y ra coi v tt c
Ci R Alex Haley
bn h tc th xm li khen ngi Tm.

Ngay lp tc, anh bt u lp dng. Sau hai ting ng h, cc li st ca s di nh u
vo y, cng lm tng s ngng m ca cc thnh vin gia nh Hut, cng nh nhiu ngi
trong s n l; anh on nhng ting x xo v ni vui thch ca b ch h lan truyn nhanh
chng v h bn chy n xem tn mt. C ta u nh? Cu hi khin Tm cng thng trong
khi mt cu con trai ng b Hut dn anh qua phng gii lao bng long ca nh di, ln chic
cu thang ln cong t nt nhng li st cn li vo cc ca s hng hin tng hai.

y ng l ci ch c y ng ln trc. Liu anh c th ni cch no v hi ai bit c l
ai, c u, thn phn ra sao, m khng t ra qu mc quan tm, t m? Trong ni tht vng
ca mnh, Tm lm vic li cng nhanh hn, phi lm xong sm m ra v thi, anh t nh.

Anh ang t tm li st ca s th ba trn gc th y, sau nhng ting chn bc dn, c
hin ra, mt bng gn nh ht hi v chy vi. Anh c ng ngy, li cng li.

"Cho ng Mar" Anh git mnh nhn ra l c hn khng bit n "Li" m ch bit anh hin l
ngi ca mex Mar no . Anh vng v b chic m rm ra khi u.

"Cho c Hut...".

"ang di nh sy sy tht, nghe ni ng y...". Lung mt c lia ti ch chic li st ca
s anh va t vo v tr. "i, p i l p!" c th tho. "i qua ch b ch Emili di nh rnh
l c ri rt ln v dng ci ng lm".

Anh lic nhn chic khn lm ng qun trn u c. "Tui c ng c lm hu phng..." Nghe
chng l mt iu tht th nn khng ni.

"Em thch lm dng th khc nhau, v h cho em lm", c ni, a mt nhn quanh. "Em ch
chy ln y mt pht thi, tt hn l nn quay v lm vic, c ng cng th..."

Anh cn phi bit thm na, ch t l tn c. Anh hi c.

"Airin", c ni, "H gi em l Rini". "Th tn ng l g?".

"Tm", anh p. Nh c ni, c hai phi tr v cng vic. Anh cn liu mt nc c. "C
Airin, c c... c... ang bu bn my ngi no khng?".

C nhn anh tht lu, tht nghim khc n ni anh bit l mnh l li gh gm. "Xa nay,
em cha bao gi mang ting l khng ni tht mnh ng Mar . Ln trc thy ng qu rt
r, em s ng khng dm n ni chuyn my em na".

Tm tng c th ng nho khi hng hin.

T , anh bt u xin mex Mar mi ch nht cp cho mt giy thng hnh c ngy, ng
thi cho php anh dng chic xe la. Anh cng bo vi gia nh rng anh i sc cc r ng
kim nhng kim loi vt b b sung thm ng st vn ca hiu rn ca mnh. Hu nh
bao gi anh cng tm c mt ci g c ch trong khi nh xe theo cc li khc nhau trong
chng hnh trnh kh hi, mi chiu mt khong hai ting, n gp Airin.

Khng ring c m nhng ngi khc anh gp xm n ca gia nh Hut u tip i anh ht
Ci R Alex Haley
sc nng hu, khng th hn c. "Anh nht nht th, kho tay d anh th ngi no ch a",
Airin tht th ni vi anh. H thng i xe n mt ch no tng i kn o ngay gn y, ri
Tm tho la, th di dy buc cho n gm c trong khi hai ngi i do, phn ln ch ton Airin
ni.

"B em l ngi Inn . B tn Hilin, l m biu th. Thnh th da em mu d vy", Airin t
ni ra mt cch thn nhin. "Do xa, m em chy trn khi mt ng ch tht hn mt, ri c
mt s ngi Inn bt c m trong rng a v lng h, m em gp b em v ra
em. Em cha nhn c my t th ngi da trng nh vo lng git chc, bt m em v mang
chng em v gi ng ch c. M biu ng nh m au lm ri em bn hai m con em cho
mt li bun nh, ri mex Hut mua m con em, tht l may v h l ngi rt tt..." Mt c
nheo li. "Phi, ch t cng thng thng l th. D sao, m em vn lm cng vic git l qun
o cho h sut n khi m m ri cht cch y bn nm v t y em lun y. Bi gi, em
mi tm tui, sang nm mi l mi chn...". C nhn Tm vi ci v thng thn ca mnh
"Anh bao nhiu tui?"

"Hm bn" Tm ni.

n lt mnh k cho Airin nghe nhng s vic ch yu v gia nh, Tm ni rng cho n nay
h ch bit rt t v ci vng Bc Carlina ny. Ni h b mang n bn.

"Ny", c ni, "em lm c i chuyn v rng l gia nh Hut l dng ngi quan trng
o , cho nn ngi no to cng u n thm, th l em hu h cm nc rn ra rn rn v
em c tai nghe ngng ch l".

"H biu dng c k ca phn ng dn da trng qun Almenx l Penxylvani n y t
lu trc khi c ci cuc chin tranh cch mnh , do cha c my ai quanh y tr dng
ngi Inn Xixipo. C ngi gi h l dn Xcxapa. C m lnh Anh git h sch trn, k n
ch c chi sng Xcxapo bi gi l cn ci tn ..." Airin nhn mt, "ng ch em biu h
trn cc kh, vt qua bin v n cht nch Penxylvani n ni dng ngi Anh cai qun
thuc a b co l tt c t h mun bn ci phn Bc Calini ny khng y hai xu mt
"yc". Th, ng ch biu khng bit c man no l ngi Quic, ngi Xct Ailen thuc gio
hi trng lo, ngi c theo thuyt Lute, nht tt c dng g c th nht vo dng xe ti ph
kn, khp dng thung lng Camblen v Sinano. ng ch biu c h ko di ti bn trm dm.
H mua t c chng no c th v bt u o bi, khai khn v hoang v trng cy, hu ht
ch l dng tri nh h t cy cy d mt s ng ngi da trng qun ny vn cn lm th.
Thnh th khng c nhu nh d dng ni n in to".

Ch nht sau, Airin a Tm n xem nh my bng ca ng ch c bn b con sng nh
Almenx, hnh din nh th ci nh my ln gia nh Hut l ca c vy.

Sau mi tun lao ng vt v, hon thnh hng my chc cng vic g rn, Tm kht thm
tng ngy ch nht khi chic xe la ln bnh qua nhng dm ng dc nhng hng ro bao
quanh cc rung ng, la m, thuc l, thi thong xen vo mt vn to hoc vn o v
nhng nh tri nh b. Vt qua nhng ngi da en khc hu nh bao gi cng i b, h vy
cho nhau, Tm hy vng h thng cm rng nu anh mi h ln xe, anh s b mt nhng giy
pht c ngi mt mnh vi Airin. Thi thong ghm la li t ngt, anh nhy xung v nm vo
mn sau xe mt ming kim kh g vt i no anh cht thy trong khi nh xe rong rui trn
Ci R Alex Haley
ng. Mt ln Airin lm anh git mnh khi c cng nhy ra ngt mt bng hng di. "T b,
em yu hoa hng", c bo anh.

Gp nhng ngi da trng cng i xe hoc ci nga Tm v Airin thng ngi ngy ra nh hai
pho tng, c i bn u nhn thng v pha trc. Lt sau, Tm bnh lun rng t khi n
qun Almenx, anh cm thy t gp loi ngi da trng "cch-c ngho" hn nhiu so vi vng
anh trc.

"Em bit anh nh ni ci loi nng dn c d g ty ch g", c ni. "Khng, loi quanh y
ch c my. Anh c gp ngi no th y ch l lt sng xung nia thi. Dng ngi da trng
tai to mt ln khng a dng h bng dn nh".

Trong thm tm, Tm dn dn thy ngn ci iu m anh bt u cm thy l hnh nh Airin
khoi k nhng s kin hm ca ngi ch c v dng di ng ta. Mt ch nht khi hai ngi
mo him i vo qun l Grm, c ni: "Ci nm c v ln x i tm vng Californi ,
ng c ra ng ch em cng nhiu ngi tai to mt ln mua t, dng nn ci th trn ny
lm qun l y".

Ch nht sau, khi nh xe dc con ng Xolxberi, c ch mt mc sng sng: "Chnh y,
ngay trn n in ca ng ch, din ra trn Almenx. Dn chng chn ght s bc i ca
nh vua, cp sng ca lnh Anh v ng ch biu trn nh ny chm ngi cho cuc chin tranh
cch mnh Mhic khong nm nm sau".

Thi gian ny, Matila pht cu. S kin nhn ca b cng n mc cc hn v ni phi
km gi iu b mt ng phn khi lu n th. "My c chuyn g th? C d l my khng
mun cho ai thy ci con Inn nh my !".

C nn ni bc tc, Tm ch lm bm cu g khng ai hiu v b Matila ni in ln, gi ngn
nh him: "D thng chng tau ch ng vi n v n l ngi ca cc ng to b nhn ch
g!".

Ln u tin Tm lm mt iu nh vy: anh hin ngang i khi ch m, khng thm tr li.

Anh ao c c ngi no, bt c ai, thng cm anh c th tm s v nhng iu tr
nn nhng phn vn su sc ca anh: c nn tip tc b bch vi Airin na khng?

Rt cc, anh tha nhn vi bn thn l anh yu c bit bao. Cng vi nhng nt xinh p lai
da en v da ca c, khng cn nghi ng g na, c l mt trung nhn tht ng yu,
quyn r v thanh lch nh trong m c ca anh. Tuy nhin, bm tnh vn chn chn v cn
thn, Tm cm thy nu khng gii quyt c hai mi bn khon c tnh cht sng cn mi
ny sinh trong anh v Airin th h khng bao gi c th hng mt cuc kt duyn thc s
thnh cng.

Mt l, tn y lng, Tm khng hon ton a thch cng nh khng hon ton tin bt c ngi
da trng no, k c ng b ch Mar ca anh. Anh thc s chn ngn thy Airin dng nh tht
tnh knh yu, nu khng phi l sng bi, nhng ngi da trng s hu c; r rng l hai ngi
s khng bao gi c th nht tr c v mt vn c tnh cht sng cn.

iu lo lng th hai ca anh xem chng cn kh gii quyt hn na, l gia nh Hut cng c
v gn b vi Airin khng km, theo ci cch mt s gia nh ng ch pht t vn hay i n
Ci R Alex Haley
ch qu mn mt s gia n. Anh bit mnh khng th no sng ni ci cnh oi om ng ngh
n i vi mt ngi n b no m li cch bit tn mt n in khc, ko theo ci ni s
nhc thng xuyn l mi bn u phi xin ng ch ca mnh chp thun nhng ln nm th
mi ha v chng n thm nhau.

Thm ch Tm ngh n c ci iu c th l cch gii quyt danh d nht, tuy anh bit lm
th s rt au n l rt lui khng gp Airin na.

"C chuyn g th, anh Tm?" ba ch nht sau, c hi ging y lo lng.

"Khng c g c".

H tip tc nh xe i, lng l. Ri c ni vi ci phong cch chn tht, ci m ca mnh: "Thi
c, em khng p anh nu anh khng mun ni, ch min anh bit l em bit c iu g dy
v anh tn thi".

Hu nh khng bit n nhng dy cng cm trong tay, Tm ngh rng mt trong nhng c
tnh anh mn phc nht Airin l s thng thn, trung thc, vy m hng tun, hng thng nay,
anh thc s man tr vi c, theo ci ngha l anh trn trnh, khng ni cho c bit nhng
ngh tht ca mnh, d iu c th tr nn st sa n my cho c hai i na. V anh cng
nn n lu hn, s cng tip tc man tr, cng nh ko di nhng tht vng chua cht ca
mnh.

Tm c gng ly ging thn nhin: "Hi n, anh c k my em lm sao m v anh Vjl nh
anh phi li my ng ch bn ch , khi c nh anh b bn, em c nh khng? Anh khng ni
n ci on mex Mar, sau ln anh ch thn cu xin, n qun Caxuel v mua c Lili
Xiu cng a con trai Iuri v, v chuyn khng lin quan n mc tiu ca anh".

T cng mnh tip tc, Tm ni: "Anh cm thy nu c bao gi anh ngh n chuyn kt i
my ai... , rnh l anh khng tin rng mnh c th chu ni nu chng ta phi sng dng n
in ca dng ng ch khc nhau".

"Em cng th!". Cu tr li ca c mau l dt khot, n ni Tm sut bung ri dy cng,
nghi ng tai mnh. Anh quay pht sang pha c, h hc mm. "Em nh ni g?" Anh lp bp.

"ng d anh va ni!".

Anh gh st li c. "Em tha bit ng b ch Hut s khng chu bn em!".

"Khi no em chun b xong u y, h s phi bn em!" c bnh tnh nhn anh.

Tm cm thy bn rn c ngi: "Em ni sao?".

"Em khng nh ni cc lc, anh khng phi lo, y l vic ca em".

Ngi nh l i, Tm nghe thy mnh ni: ", th ti sao em khng ni h bn em i..."

C c v lng l. Anh gn pht hong ln.

C ni: "c. Anh c nh thi gian c bit no khng?"

"Anh ngh ci cng ty em..."

Ci R Alex Haley

Tm tr anh m tc . Vi mt th qu gi nh c liu ng ch c s i bao nhiu... Nu nh
tin chng, ton b chuyn ny khng phi l mt gic m in r?

"Anh phi hi xem ng ch anh c mua em khng?".

"ng mua em", anh ni vi v chc chn hn l anh cm thy thc s. Ri anh cm thy nh
mnh l thng ngc khi anh hi: "Em cho l em tr gi bao nhu? Anh ngh l ng y cn bit
ang ng v ci ".

"Em chc ng gi bao nhu h cng nhn, phi chng thi".

Tm ch bit nhn c trn trn v Airin cng nhn li anh.

"Tm Mar, cch no y, anh l ngi ln ng ng cu tit nht em tng thy! Chuyn ny,
l ra em c th ni ngay t hm chng mnh gp nhau ln u! Bao lu em ch i anh ni mt
ci g! Anh c i y, khi no em nm c anh, em s tng bt ci tnh ng bng ny ra
khi u anh!". Anh hu nh khng cm thy hai nm tay nh nhn ca c m thm thp ln
u ln vai anh trong khi anh m vo trong tay ngi n b u tin ca i mnh, mc con
la i khng ai cm cng.

m y, nm trn ging, Tm bt u hnh dung mnh s lm cho Airin mt bng hoa hng
bng st nh th no. Trong mt chuyn i ln qun l, anh s ch cn mua mt thanh st nh
loi tt nht, mi luyn. Anh phi nghin cu tht k bng hoa hng, cung v trn gn vi
nhau nh th no, cnh xe ra sao, mi cnh un ra pha ngoi theo cch ring ca n..., lm
sao nung thanh st va ti da cam c th dng ba dt mng ra nhanh nht t ta
hnh cc cnh hoa hng v nhng ming ny, mt khi em nung li v g vi bit bao tru mn,
yu thng, s c nhng vo nc mui trn du m bo cho c gi tao nh ca nhng cnh
hoa hng...

Ci R Alex Haley

Chng 107

Thot tin nghe thy ting ng, ri tin nhanh ti, b Emili Hut git mnh trng thy c hu
phng Airin yu qu ca mnh ngi thu lu, khc nc ln ng sau ch cu thang nh di un
thnh hnh vng cung. Lp tc, b ch hong ln: "Ci g th, Airin?". B Emili ci xung, nm
ly i vai thn thc, lc mnh. "ng dy khi y ngay lp tc v k ta nghe! Ci g th?".

Airin c gng long chong ng dy, ng thi hn hn th l vi b ch v mi tnh ca c
vi Tm, ni rng c mun ly anh, ch khng th tip tc chng li my cu cng t c theo
ui c hoi. B Hut, t nhin b kch ng, thc c nu ch danh bn y, v, qua hng nc
mt, Airin phun ra hai ci tn.

Ti hm y, trc ba n, ng b Hut, qua pht dao ng, nht tr rng cn mau chng bn
Airin cho mex Mar, vic r rng l ph hp nht vi li ch ca gia nh.

Tuy nhin, v ng b Hut chn thnh yu mn Airin v rt tn thnh vic c chn Tm lm bn
trm nm, nn h mt mc yu cu ng b Mar cho h ng cai hn l v tic ci. Tt c
cc thnh vin ca hai gia nh Hut v Mar, da trng cng nh da en, s d l sn trc i
snh nh Hut, vi linh mc hnh l v ch thn mex Hut trao c du cho nh trai.

Nhng gia ci dp vui y xc ng ny, iu ni bt gy xn xao nht chnh l a hoa hng
bng st c cung di, g tay mt cch tinh vi, hon ho m ch r Tm rt ra t trong ti o
vttng v u ym trao tng cho c du ti roi ri. Gia nhng ting "", "" ca c m ci,
Airin hn a hoa bng mt, ri p n vo ngc, c th tho "Tm rnh l qu p! Em s
khng bao gi xa ri bng hoa hng ny - cng nh anh!".

Trong ba tic ci linh nh ngay trong sn, sau khi hai gia nh da trng hn hoan rt lui vo
dng ba trong i snh, b Matila, sau cc ru vang ngon th ba si ni ni vi Airin: "Con
cn hn l mt a con gi xinh p! Con cu m khi lo lng l Tm qu nht nht khng
dm cu hn vi c gi no..." Airin nhanh nhu v ln ting p: "Anh c dm u!" V cc
khch ngi trong tm tai nghe r ln ci theo h m .

Sau tun l u tin tr v n in Mar, gia nh Tm bt u ni a vi nhau rng, t khi
ci, chic ba ca anh nh ht trn e. Chc chn l trc nay cha ai thy anh chuyn tr
nhiu nh th hoc hay mm ci vi nhiu ngi nh th, hoc lm vic hng say nh t khi
Airin v vi anh. Bng hoa hng bng st qu bu ca c ng trn l si ngi nh g mi ca
h m c rng sng, anh li ri khi ra nhm l rn, sau nhng ting dng c ch cht g
kim kh c rn rn chng my khi ngt cho n khi vt nung cui cng vo lc sm ti c
nhng vo chu nc ngu ngu, ku xo xo v si bt ngui dn. C khch n thu cha lt
vt hoc ch n thun l mi sc mt dng c no , anh thng ngh h vui lng ch.
Mt s n l thch ngi trn nhng khc g cao ba mi phn t mt bn, tuy nhin phn
ng li ng quanh qun t thnh mt nhm thoi mi trao i nhng chuyn cng quan tm.
Bn pha i din, cc khch hng da trng thng ngi ch trn nhng chic gh di lm bng
g x m Tm dnh cho h, thn trng t va ng tm tai nghe, song va xa m da
trng khng nghi ng l trong khi lm vic, Tm vn hng chuyn h. Va ht thuc, va gt
Ci R Alex Haley
gt o o v thnh thong tp mt ngm t nhng ct ru b ti trong khi tr chuyn, h i
n ch coi ca hiu ca Tm nh mt ni gp g ni ting ca a phng, hng ngy cung
cp cho anh mt l chuyn gu, i khi c nhng tin mi toanh, quan trng m anh em k cho
Airin v m Matila ca mnh cng s cn li trong gia nh xm n sau gi n ti.

Tm k cho gia nh bit ngi da trng t ra cay ng su sc bit my v chin dch ang r
ln ca nhng ngi theo ch ngha bi n min Bc chng ch n l. "H biu tng
thng Biucnn bit iu th tch xa ci m v tch s nhng tn yu nh, nu ng ch i
mt s ng h no min Nam ny". Nhng cc khch hng da trng ca anh - Tm ni -
trt ra li s cm th c a nht ca h "i my mex Ebrahn Lincn, ngi ang ni n
chuyn gii phng dn n l chng ta".

"Rnh l tht!" Airin ni. "Cch y t cng mt nm, em nghe h ni nu ng khng im
mm th s y min Bc ln min Nam vo mt cuc chin tranh!".

"Phi nghe ci ng c ch ca tui to mm nguyn ra mi khip c!" Lili Xiu tht ln. "ng
biu mex Lincn chn, tay y hch, mt xu x, di nghu, lng l n ni kh m ni ng
ging ngi hn hay ging kh hoc i i hn! Biu ng sinh ra v ln ln ngho rt mng
ti trong mt cn lu g, phi bt co bt chn ly ci n, my l s g thu thnh vn hng ro,
y d mt tn nh vy".

"Anh Tm, anh ch biu mex Lincn bi gi lm lut s l g?" Kitzi-b hi v Tm m gt
u.

"Ny, m bt cn dng ngi da trng ni ci g!". Matila tuyn b. "Mex Lincn lm tt cho
chng ta nu ng khin bn h nho nhc ln d th. Tht tnh, m cng nghe ni v ng th
li cng thy ng d ng Mix c tm cch gii phng chng ta l con dn x Ixrael vy!".

"y th, rnh l ng khng th lm th tht nhanh chng cho hp nguyn vng ca con".
Airin ni.

C c v Lili Xiu u c mex Mar mua v tng cng lc lng lao ng lm ng. Mi
u, c lm l b nh vy. Nhng cha c bao thng, Airin ngh vi anh chng si m
lm cho mnh mt chic khung ci - v c bn c toi ngay trong thi gian ngn nht m
i tay kho lo ca anh c th thc hin. Th ri, cch xa khong ba cn nh, ngi ta c
th nghe thy ting lch cch u n ca chic khung ci trong khi c lm vic n tn m
khuya, sau c gi i ng ca mi ngi khc trong xm n. Chng bao lu, thy anh chng
Tm hnh din ra mt, tuy nhin cng c phn ngng nghu, mc mt chic s mi m Airin
ct v may t tm vi do chnh bn tay c dt nn. "Ch l em thch lm dng vic g m em
dy em" c khim tn p li nhng li khen ngi. Sau , c chi, se, quay si, dt v may i
o di c dim xp np tht xng hp cho Lili Xiu v Kitzi-b lm cho hai c nng sng ngy
ngt - Kitzi-b, nay gn hai mi tui, t ra hon ton khng quan tm g n chuyn "yn b
gia tht", m dng nh ch thch nhn nh ht cuc yu ng ny n cuc ging gi khc,
ngi tnh mi nht ca c, Amx, l mt cng nhn lm mi vic ci khch sn mi hon
thnh ca cng ty ng st Bc Carlina, khu c xng ca cng ty cch y mi dm.

Ri Airin li mang cm cho tng ngi trong cc anh em chng - iu khin cho bn h, k c
Asfo thc s xc ng - v cui cng l nhng tp d, o "blu" v m mm cho Matila v bn
thn c. C b ch ri n mex Mar cng khng km thch th ra mt vi nhng vy o v s
Ci R Alex Haley
mi vi ng kim mi ch p l lng m c may cho h bng vi dt t bng mc ngay trn
n in ca h.

", qu l p!" B Mar ku ln, xoay mt vng ph chic o vy vi Matila mt ti nh
hoa. "Ti khng hnh dung ra c ti sao ng b Hut li bn n cho chng ti, m li vi gi
phi chng nh th!". Kho lo trnh khng bc l s tht m Airin tm s vi b, Matila
ni: "Tha b, cng lm tui ch c th on l ti h rt chi l thch Tm".

Vn rt yu mu sc, Airin hm h thu nht cc th cy, l c cn nhum vi v vo nhng
dp cui tun u thu nm 1859 ngi ta thy nhng tm vi cc mu xanh, lc, , ta, nu v
nht l mu vng a thch ca c, hong kh trn nhng si dy my phi qun o. Chng cn ai
chnh thc quyt nh hoc thm ch thy, Airin dn d rt hn khng lm vic ng ng
na. T ng ch, b ch cho ch thng b Iuri bn tui, cung cch khc thng, ca Vjl v
Lili Xiu, ai ny u nhn thc r thm nhiu l bng nhng cch ngy cng phong ph, Airin
ang gp mt kha cnh ti sng mi vo cuc i ca tt c bn h.

"Con cho rng ci chnh lm con mun ly anh Tm n th, l v con thy c hai chng con
u thch lm cc th cho mi ngi", c ni vi Matila ang ung dung u a trong chic gh
trc l si nh ln m m, mt bui ti lnh gi cui thng mi. Ngng mt lt, Airin ranh
mnh lic nhn m chng. "Bit tnh anh Tm", c ni, "nn con ch cn hi xem anh c biu
m l chng con ang lm mt ci g khc na..."

Phi mt mt giy, ngha cu ni mi ngm. Mng r ln, chm dy v m cht ly Airin, b
Matila sng ngy ngt c ngi, "Lm mt a con gi trc , cng , m c th m p,
ru n nh mt con bp b!".

Airin lm v s th, nhiu n mc khng tin c, sut nhng thng ma ng trong khi bng
c mi ngy mt cha to. i bn tay ca c dng nh c th to nn mt php mu pht
chc khin cho trong i snh ln tng cn lu ngoi xm n u hoan h. C ly vi vn tt
thnh thm, c lm nhng cy nn N-en v Tt dng lch va rc r mu sc va thm ngt,
c o gt sng b kh thnh nhng chic lc xinh xinh, v bu thnh mi mc nc v bin
nhng t chim thnh ha tit trang tr. C nn n bng c Matila cho c tip thu nhim
v hng tun nu git v l qun o cho tt c mi ngi. C b my chic l hng qu hoc
hoa hng kh ngo ngt hng gia nhng np qun o gp gn, lm cho dn n in Mar,
da trng cng nh da en, u thm phc.

Thng hai nm y, Airin b Matila xi gic tham gia vo mt m mu tay ba; trc , b
tranh th c s gip ca Asfo, anh chng c v th ci tr ny. Sau khi gii thch k
hoch ca mnh, Matila e Airin "ng c h cu no my Tm y, my l g tnh n cng
nhc v ng mc d th no!". Thm tm thy khng c hi g trong vic thc hin nhng ch
th ca b, Airin nm ly c hi u tin ko ring c em chng Kitzi-b (vn cng khai tn
sng b ch du) ra mt ch v trnh trng ni: "Ch nghe ni mt u m ch l em khng
mun. Ci anh Asfo c th th th thm khp rng th l tung d c mt a con gi xinh tht
l xinh ang nh cp ca em ci anh chng Amx lm khch sn ng st..." Airin ngn
ng mt lt va xc nh r i mt Kitzi-b nheo li v ghen, ri tip tc: "Anh Asfo biu
con b ngay cng n in my g kia. Anh y biu Amx hng tun n gp n my m,
cn ch nht mi gp em. Con b ni ch my na nht nh n s cng Amx nhy chi".

Ci R Alex Haley
Kitzi-b p mi ngay nh mt con c i, tin lm cho Matila v cng mn , b kt lun
rng, theo s quan st ngm ngm ca b v m ngi tnh trc ca c con gi i thay
xonh xoch, Amx c v l trin vng vng vng nht, chn thnh nht Kitzi-b thi lng
nhng v n nh mt b vi anh ta.

Airin thy ngay c anh chng Tm khc k ca mnh cng phi nhn lng my ln trong bui
chiu ch nht tip y, khi Amx ci con la mn ti, trung thnh thc hin cuc i thm
thng l. Cha ai trong gia nh thy Kitzi-b si ni ph by s vui ti hm hnh cng nhng
ngn gi kn o nh ln ny, trong khi c ti tp chm bp anh chng Amx h nh lu li
li, m trc y, t nhiu c thng t ra chn ngy. Sau my ch nht nh vy na, Kitzi-b
th nhn vi n thn tng Airin ca mnh l cui cng, c yu tht s v Airin mau chng
k li iu vi Matila, lm b hi lng su sc.

Nhng ri khi thy ch nht na qua i m khng thy ng g n chuyn nhy chi,
Matila tm s vi Airin: "M thy lo lo. M bit ch my na, hai a n s lm ci g y. Con
xem, ln no thng n y, chng n cng i do, tch hn khi tt c bn ta, u chm st
vo nhau..." Matila ngng mt cht, "Airin , m lo hai ci. Th nht, chng n c n v
gn gi nhau qu, con b c th i n ch chung gi chung ch. Ci na l thng vn quen
chuyn ng xe la my ngi n ngi kia i y i , m khng bit liu chng n c th
ngh n chuyn chy trn ln mn Bc hay khng? Bi v Kitzi-b rnh l liu lnh toan
tnh bt k ci g, con bit y!".

Ch nht sau, Amx va n, Matila mau chng xut hin, mang mt chic bnh kem ln
nhiu tng v mt bnh limnt tng. B ln ting rnh rt mi Amx, ni rng nu nh b
nu nng khng c bng Kitzi-b i na, th chng g Amx cng chu kh nm mt ming
bnh v tr chuyn t cht. "Qu tht, bn ta cng ch cn c gp chu my na, tung d
vy!".

Kitzi-b va hm mt ting, vi nn bt ngay lp tc khi c thy Tm l mt nghim ngh,
trong lc Amx khng cn cch no khc, nh phi ngi xung chic gh c ko ra mi
anh. Ri trong khi gia nh va gii kht, va chuyn gu, Amx cng phi tham gia i ba ting
ngng ngp, gng go. Sau mt lt, r rng l Kitzi-b quyt nh phi chng t ngi yu
ca mnh bi phn hay hn l gia nh c c th nh gi.

"Amx, sao anh khng k cho mi ngi nghe v dng ci ct cao vt my li dy thp m
dng ngi da trng cng ty ng st mi dng cch y khng lu?" Ging c c v i hi
hn l ngh.

Amx lung cung mt cht ri ni: ", tht qu ch bit chu c th t ch xc n l ci g
khng. Dng m mi thng qua, h ko dy thp qua sut cc nh ct cao tht l cao, chy
di tt tp n ht tm mt..."

"Th dng cy ct my li dy thp lm g?" Matila hi.

"M, anh ang sp sa ni n ch !".

Amx c v bi ri. "in tn, u d h gi n th, tha bc. Chu i theo ng dy, xem
n dn vo nh ga xe la, y ngi k ga c trn bn giy, mt ci my k cc vi mt th
cn ng ng lch v mt bn. Thi thong, ng ta ly ngn tay n n ku tanh tch. Dng m
Ci R Alex Haley
nhu ln, ci my t n ku tch tch. Ci ny lm dn da trng no nc tht lc. Bi gi, sng
no cng c mt l mt xc bn h n, buc nga, tha thn quanh y, ch ch nghe ci vt
bt u tch tch. H biu l tin tc t nhiu ni khc nhau truyn qua dy thp tn trn cc
u ct kia".

"Amx, khoan , ny...", Tm chm ri ni "Ch bu n truyn tin dng khng ni, m ch
tch tch thi ?".

"Vng, tha ng Tm, y nh mt con chu chu gc . Ti thy tung d ng k ga lm cch
no y ghi t ci ra thnh ch cho n khi n dng li. Ri long sau, ng bc ra ngoi
v ni cho dng ngi kia bit mi chuyn trong ".

"Dng ci ngi da trng qu l mt ci g!" Matila tht ln. "Cha phn m!" B nhn
Amx, hn h gn nh Kitzi-b.

Amx, r rng l thoi mi hn trc nhiu, lc ny khng cn ai gic cng t ng k thm
mt iu k diu na. "ng Tm, ng bao gi vo xng sa cha ha xa no cha?"

Tm ang thm khng nh l anh a g trai tr ny, v nh, cui cng, em gi anh chn g
cng nhau nhy chi, g c ct cch o . Xem ra g l ngi chn tht, vng vng.

"Khng, ch , tui cha tng," Tm ni - "V chng tui thng nh xe qua khu c xng ca
cng ty, dng m tui cha bao gi vo bn trong mt ngi nh no ".

"y, tui nhiu ln bng khay ng thc n t khch sn n cho cc ngi c mi hai
xng khc nhau v tui cho xng rn l bn rn nht. y, h lm dng vic d l un thng
li nhng ci trc toa to tng b cong, cha mi th hng hc ca toa xe, my l lm cc
loi b phn lm cho tu chy. Dng ci ti y to d dng khc g, bt vt vo trn nh, v
c chng mi hai n mi lm th rn mi ngi c mt nh gip vic quay dng ci v v
ba t to cha tng thy. H c dng l rn to quay c n hai ba con b nguyn c
con, v mt nh gip vic bu tui l dng ci e ca h nng ti tm trm pao!".

"Hut!" Tm hut gi r rng l b n tng mnh.

"e ca anh nng bao nhu, anh Tm?" Airin hi.

"Khong hai trm pao v khng phi ai cng nhc ni n".

"Amx..." Kitzi-b nhc, "anh khng k g v ci khch sn mi ca anh, ni anh lm vic!".

"Khoan no, u phi khch sn ca tui!" Amx ci nhe c hai hm rng. "Rnh l tui dng
hc hao gi n l ca tui! H ht bc! Ly cha! Phi, chc mi ngi u bit ci khch sn
xy dng cha c bao lu. Ngi ta biu mt s ng ln ng cu tit l v ng ch cng ty
ng st ni chuyn my h, dng li chn b Nanxi Hil lm qun l khch sn. Chnh b l
ngi tuyn tui vo v nh hi ang nhn, tui lm cho gia nh b rt cn c. i khi, khch
sn c ba mi phng vi su bung v sinh sn sau. Khch phi gi mt la mt ngy tin
thu phng, chu ra mt, khn tm cng vi cc ba n sng, tra, ti v gh ngi chi cng
tin. Thi thong, tui nghe thy b Nanxi ry la v chuyn phn ln cng nhn ng st lm ry
b bt du m v b hng vo dng khn tri ging trng bp ca b, dng b li ni, thi
c, ch t h cng tiu ht mi th h kim c, cho nn h gp phn lm cho khu c xng
Ci R Alex Haley
ca cng ty pht t ln!".

Mt ln na Kitzi-b li gi cho Amx ca mnh: "Cn chuyn phc v n ung cho hng bao
nhu ngi i tu th sao?".

Amx mm ci: ", vic ny lm by tui bn bu cha tng thy! Ny nh, hng ngy c hai
chuyn tu khch, mt chuyn chy v pha ng, chuyn kia pha ty. Trn ng n Mrc
Linxvil hoc Hilxbor, ty theo tu i theo hng no, trng tu nh in tn trc cho khch
sn bit c bao nhu hnh khch v nhn vin trn tu. V khi chuyn tu n ga by tui, xin
ni cc v bit, b Nanxi cho by tt c n ln dng dy bn di, nng xt, bc hi nghi
ngt v tt c cnh gip vic by tui c l tu tt hu bn! Xin ni l h, no chim cun ct, no
dm bng, no g th, no tht b, thi th cc loi x lch trn, rau th mun k th g cng
c, cng vi c mt bn ton trng ming! Ngi ko ra n n t on tu to tng u
y hai mi pht cho h th gi n ung trc khi tr li toa v n bt u tu tu xch xch
i tip!".

"Cn dng ngi cho hng, anh Amx!". Kitzi-b ku v mi ngi mm ci trc v t ho
ca c.

"Phi", Amx ni. "H l dng ngi m b Nanxi rt thch cho tr khch sn! Thi thong,
hai, ba ngi cho hng cng mt chuyn tu xung ga, tui my mt nh na vi vng n
xch va-li cho h cng vi nhng hm en nng, bc li da m by tui bit l y dng mu
hng, v a h v khch sn. B Nanxi biu h l dng tay ho hoa phong nh chnh cng,
lun lun sch s tinh tm v thc s trn trng vic h c sn sc t t, v tui cng thch
h. Mt s rt nhanh nhu chi nm xu, mt ho thng cng xch cp hoc nh giy cho h,
hoc dng vic gn d khng ng k! H tm tp cn thn ri do quanh th x, tr chuyn
my mi ngi. n chiu xong, h ngi chi cng, ht hoc nhai thuc l, ngm nhn hoc
ni chuyn cho n lc ln gc i ng. Ri sng hm sau, im tm xong, h gi mt ngi
trong cnh nh by tui mang dng hm mu hng n ca hiu th rn thu mt con nga, mt
c xe vi gi mt la mt ngy v h nh xe i bn hng cho hu khp cc ca hng dc
dng con ng trong qun ny, l tui gm th..."

Hon ton thn phc Amx c lm vic gia nhng iu k diu nh vy, anh chng Joc-
con phc phch ku ln hn nhin: "Amx ch my, ta khng ng ch my ang sng ra ci g
y!".

"B Nanxi biu ha xa l ci bt h nht k t khi bit dng nga". Amx khim tn nhn xt.
"B biu bao gi c thm nhu ng st ni lin nhau, mi s s khng bao gi cn d c
na".

Ci R Alex Haley

Chng 108

Joc-G ghm con nga m m hi chm li va cho n ngot li gp t ng ci ln vo
li hm, ri t nhin hai tay ng git ln khin dy cng cng ra. ng ch ny y, nhng
k t do ng thy n ln trc..., tht khng th tin c. Bn kia con ng hm lt c, ngi
nh ca ng Li tha xa mu vng sm, gi trng xm xt, nham nh nhng mng vi c trc
l, mt s knh ca s v phi nht gi vo, mi th v vu lung tung v mt bn gn nh vng
xung. C nhng cnh ng k cn cng cn ci, khng cn g ngoi nhng thn rm kh ho
bn trong nhng hng ro g s siu vo.

Bng hong, ng ngc ng bung lng cng cho nga i tip, t lch ng qua m c. n
gn hn ng thy ci cng xin xo ca i snh, nhng bc thm trc l li, v tt c cc mi
lu g xm n u st xung. Khng thy mt con mo, mt con ch hoc mt con g no khi
ng tt xung nga, cm cng dt n i dc theo m nh n sn sau.

ng cng khng km sng st khi thy b c gi kh ngi cng lng trn mt khc g, nht rau
x lch vt cung xung t quanh chn v b l vo mt ci chu ra nt n, han g. ng nhn
ra t hn l b Malizi nhng khc i qu i n mc khng tin c. ng hng ging to mt
cch khng cn thit, khin b c ch .

B Malizi ngng nht rau. B ngng u ln, nhn quanh, ri trng thy ng, song ng c th
ni chc l b cha nhn ra ng l ai.

"B Malizi!" ng chy li gn hn, dng li phn vn khi thy mt b c vn c v thc mc.
Nheo mt li, b tp trung nhn ng cho r hn... ri t nhin, t mnh mt tay xung khc
g, b rn ngi dy. "Joc... c phi ci thng Joc y khng?".

"Phi, b Malizi !" By gi, ng chy b n nm ly v m gh thn hnh to ln m bo nho
ca b lo, gn mun khc. "Ly cha, nh bao lu nay u? do xa c quen c my quanh
y sut!".

Ging v li b c mt ci g trng vng, nh th b khng bit rng mt khong thi gian gn
nm nm tri qua. " tn bn kia bin, bn nc Anh , b Malizi . Chi g bn ... B
Malizi, m con, v con con u ri?"

Mt b cng n, tht thn nh khng cn kh nng xc ng, bt k iu g khc c th xy
n. "chng cn ai y na, nh ". B c v ngc nhin l ng khng bit iu . "i tut
c ri, cn c mnh tao my ng ch..."

"i u, b Malizi?". Gi y ng bit u c b lo ln cn. B gi mt bn tay hum hp ra
hiu v pha khu rng liu nh di xm n. "M my... Tn b l Kitzi... Nm kia ka..."

Mt ting nc h dng ln v bt khi c hng Joc-G. ng vi a tay ln bt ming.

"C Xer na, b cng nm y... v b c ch... sn trc - my ci nga qua m khng
thy b ?"

Ci R Alex Haley
"B Malizi, Tila my cc con con u?"

ng khng mun thc hi b lo. B phi ngh mt lc.

"Tila ? , Tila xa l a con gi ngoan, rnh th. mt l mt l con na. , nh ny,
my phi bit ch, ng ch bn tt c bn n i t lu ri..."

"u, b Malizi, bn i u?". Cn in khng trn ngp ng. "ng ch u b Malizi?".

u b quay v pha i snh. "cn ng trong kia, tau chc th. Say bt nh, phi mun mi
dy, go n... Ch c thc n g my... Nh, my c mang g n nu nng khng?"

Nm mt cu "Khng " tr li b lo bi ri, Joc-G lao qua nh bp ngn ngang v dy hnh
lang trc l, vo cn phng khch ln xn hi hm dng li di chn chic cu thang ngn,
gin d gi m ln: "Mex Li!"

ng i mt thong ngn.

"MEX LI!"

Sp sa nh chy b ln cu thang th ng nghe thy c ting ng y. Sau mt lt, t khung
ca ln bn phi, mt bng ngi u tc b x nh ra, ng xung pha di.

Qua cn gin, Joc-G ng ngy bng hong, khng ni ln li trc con ngi vn l ng ch
mnh nay ch cn l ci v gy guc ru tc lm chm khng co, hin nhin l ng mc c
b qun o y m ng. "Mex Li y ?"

"Joc!" Ngi ng gi git ln trng thy. "Joc!" ng chnh chong bc xung nhng bc ct
kt, dng li chn cu thang; h ng nhn nhau trn trn. Trong gng mt hc hc ca
mex Li, i mt bng n t, ri vi mt ting ci the th, ng dang rng hai tay x n
m Joc-G. ng ny bc n sang mt bn, nm ly i tay xng xu ca mex Li, lc
tht mnh.

"Joc, anh v, ta rt mng! Anh i nhng u? ng l anh phi v y lu ri!".

"Vng, vng. Ngi Raxel va mi bung chu ra. V chu mt tm ngy i t ch tu cp bn
Rchmn n y".

"Vo trong ny! Vo nh bp ci!". Mex Li ko c tay Joc-G. V khi h ti , ng ko rt
hai chic gh ca ci bn gy. "Ngi sau, cu! Lizi! Bnh ru ca ti u! Lizi".

"Ti ang n y, ng ch..." ting b gi t bn ngoi vng vo. "B y m ln cn t do
anh i, khng cn phn bit c hm qua vi ngy mai na". mex Li ni.

"ng ch, gia nh chu u?"

"Cu, ta hy ung mt chn , ri ni chuyn sau. Bao lu vi nhau, ta cha bao gi ung vi
nhau! Rt mng thy anh v, rt cuc th l c ngi chuyn tr!"

"Khng ung trc khi ni chuyn u, ng ch! Gia nh tui u...".

"LIZI".

Ci R Alex Haley
"D..." Thn hnh s ca b di chuyn qua khung ca, b tm thy v t mt ci bnh cng
vi chic ly ln bn ri tr ra ngoi nh khng h bit n Joc-G v mex Li ang ni
chuyn .

"Phi, cu , ta tht xt thng m anh. B y gi qu y thi, b y khng au n g my v i
nhanh chng. Ta t b y trong mt ngi m t t..." mex Li va ni va rt ru cho c
hai.

C tnh khng nhc n Tila v cc con mnh, ngh vt le ln trong c Joc-G. Ch
thay i t no... Vn th on v nguy him d con rn, phi gi ng cho ng ta ni mu
in.

"ng c nh dng iu cui cng ng ni my chu khng, ng ch? ng biu th cho chu t
do ngay khi chu tr v. Th chu v y!".

Nhng mex Li khng t v g l c nghe thy m ch y ly ru y ti ba phn t qua pha
bn kia bn. Ri nng ly ca mnh. "Ny, cu. Ta hy ung mng anh tr v...".

Mnh cn ci ny... Ung mt hi cn ly ru, Joc-g cm thy n tri xung hng cay x v
lm nng xc trong ngi.

ng li th i ng vng: "ng ch, chu rnh l i ngi, nghe b Malizi ni l ng mt b
ch".

Ung nt ly ru, ri m , mex Li ni: "n gin l mt bui sng, b y khng dy na, c
th thi. Ta rt khng mun thy b y i. T ci cuc thi chi g y, b khng ta yn mt
pht no. Nhng ta tht khng mun b y i. Khng mun thy ai i st". "ng . Tt c
chng ta ai cng phi i.."

ng cha n ni d b Malizi, dng m cng sp sa. Gi y, Joc i thng vo vn .

"Tila ca tui v cc con tui, ng ch, b Malizi biu ng bn h..."

Mex Li lic nhn ng. "Phi, bt buc, cu . Bt buc phi th! Vn ri dn ta cng ng,
qu t. Ta bt buc phi bn i gn ht t ai, bn mi th, m kip, n c l g na!".

sp ni a, Joc-G bng chng li.

"Cu , ta by gi ngho x xc, ta v Malizi gn nh v c g n ny!". Bng nhin ng ci
cng cc. "M kip chc by gi ch c g st! Ta vn sinh ra bn hn m!". ng tr li nghim
tc. "Nhng by gi anh v, anh vi ti c th gy li ci c ny, anh nghe khng, ti bit
hai ta c th lm c, cu ".

Tt c ci g ngn Joc-G khi xng vo tn cng mex Li l ci thc c ch ng sut
i do bit r hu qu t nhin ca vic phm ti thn th bt k ngi da trng no. Nhng
cn gin y ng gn ti ch . "ng ch , ng y tui i khi y vi li ha hn cho tui
t do! Dng m tui tr v, thm ch ng bn c gia nh tui i. Tui cn giy t ca tui v cn
bit v con tui gi u, ng ch!".

"Ta tng ni cho anh bit ci ri ch! Bn n bn qun Almenx, ch nh in ch tn
l Mar, cch cc c xng ha xa khng bao xa...". Mex Li nheo mt li. "My to ting vi
Ci R Alex Haley
ta , cu?".

Almenx... Mar... C xng ha xa. Khc vo tr nh nhng ting then cht , Joc-G lc
ny c lm ra v n hn: "Xin li, ti chu hi nng y thi, ch khng ch , ng ch ..."

ng ch c v phn vn, ri cho qua. Mnh cn la li d ng ta a ci giy ng ta vit cho
mnh c t do. "Ta sa st, cu !". Ci khom khom qua mt bn, ng ch hing mt, d tn.
"Anh nghe thy khng? Chng ai bit c ta sa st n mc no u... Ta khng mun ni v
mt tin nong thi u...". ng ch vo ngc mnh "Sa st trong ny ny!". ng c v cn mt
cu tr li.

"Vng".

"Ta tri qua nhng ngy c cc, cu ! Bn ch , khi thy ta n thng go tn ta t bn
ny sang bn kia ng. Ta nghe thy chng ci diu sau lng ta. "Qun ch !". Mt nm
m xng xu nn xung mt bn. "Ta th trong tim l Tom Li s cho chng bit tay! By
gi, anh tr v. Kim mt lot g na! Bt k tm mi ba... Chng mnh c th lm c
ch cu?".

"ng ch..."

Mex Li nheo mt li: "Ta qun mt anh bao nhiu tui ri, cu nh?".

"Bi gi l nm t, tha ng ch".

"Lm g n!"

"n y tha ng ch. Chng my na l nm nhm..."

"M kip ta thy my ngay t bui sng my ra i. Thng nh con da mu rm nhn nheo...".
Mex Li ci cng cc. "M kip, chnh ta t tn cho my".

T rt cho mnh mt ly vi hn sau khi Joc-G xua tay t chi, mex Li o mt vi v ng
quanh nh chc d l ch c mnh h . "Thit ngh ch cn giu my lm g, ta nh la
bn chng tut! Bn n tng ta khng cn g na...". ng nhn Joc-G v m mu. "Ta c
tin! Khng nhiu lm... Ta ct giu k. Chng c ai ngoi ta bit ch!". ng nhn Joc-G lu
hn. "Cu cu , khi no ta i my c bit ai s c nhng g ta c khng? Ta hy cn mi
yc na c. Rung t cng nh tin gi nh bng! Bt c ci g ta c u s v my. Gi y
my l ngi thn cn nht ca ta, cu ".

ng c v ang vt ln vi iu g. ng ci li gn hn, v ln lt "M kip, ch cn g phi
trnh khng nhn thng vo s tht. Chng mnh c lin quan mu m vi nhau, nh ".

Rnh l ng ta xung tn y ri nn mi ni ra ci . Lng d nh tht li, Joc-G ngi
lng cm.

"Hy li y, d ch mt thi gian ngn, Joc ...". B mt say uytxki khn khon. "Ta bit
con khng phi loi quay lng li vi nhng ngi gip con trong cuc i ny".

ng trc khi mnh i, ng a mnh xem t chng ch t do ng vit v k tn vo, biu
l s gi trong kt. Joc-g hiu ra rng ng cn phi chuc ru cho mex say hn na. ng
Ci R Alex Haley
ngm ngha tht k b mt bn kia bn, bng ngh ng cn c c mi mt th l ni da trng
m thi...

"Tha ng ch, chu s khng bao gi qun l ng nui nng chu - rt t c ngi da trng
tt nh vy..."

i mt n t sng ln. "Do y, anh ch l mt thng nh con lao ng. Ta rnh nh...!"

"D, ng my bc Ming..."

"Lo gi Ming! Ci thi lo y! Tay nh luyn g c nht y...". i mt rm l tp trung nhn
xoy vo Joc-G "... cho n khi anh hc thnh ti... ta bt u mang anh i cc cuc u v
Ming li..."

"... hy vng my vi ng ch giao cho tau cho g n...". Nh li ci ging cay ng ca bc gi
Ming, ng vn cn thy kh tm.

"ng ch , ng cn nh ci n ta sp i d mt cuc u ln Niu Olinz khng?".

"Tt nhin! Ri li khng i na...". Trn ng nhn li.

"L v ngay trc khi ln ng th bc Ming cht".

"Phi, lo Ming gi nm di nhng cy liu kia". Cng my m mnh, my b Xer, v c b
Malizi na, khi no b i, tu theo ng hay b i trc. Joc t hi hai con ngi ny, nu
mt i mt, khng bit ngi kia s ra sao.

"Cu ny, anh c nh hi ta cho anh ci giy thng hnh i bt tt c cc hm anh mun
khng?".

Gi v ci h h, Joc-G cng m bn, trong khi ng ch hi tip. "Ta lm th l rt phi, v
do y anh l con nga c kho nht ta tng thy. V c hai ng con u bt c khi hm
trong nhng chuyn i, cu nh! Ta bit anh c mn v anh cng bit ta c mn..."

"D! Rnh th, tha ng ch!".

"V anh bt u chi g h cp v ta cho tin anh nh c v anh c lia la!"

"Vng, rnh l ng ! ng th!".

"Cu ny, chng ta tng l mt -kp, chng ta tng l th!". Joc-G bt cht thy mnh
hu nh bt u chia s ni ro rc trong vic n li k nim c; ng cng cm thy chnh
chong hi men uytxki. ng bn t nhc mnh nh n mc tiu. Vi tay qua bn nhc bnh
ru ln, ng rt vo ly mnh chng mt t ngn tay, nm vi ly thnh ngoi ly che giu
lng ru t i, trong khi vn tay sang rt cho mex Li chng ba phn t ly. ng gi chic ly
bc kn trong nm tay ln, lm ra v long chong, ging l nh: "Chc ng ch mi ni mi
tt! D dng ngi Anh ni: Tp mt hi! No".

Nhm nhp ly ca mnh, ng theo di mex Li nc ng c. "Cu , anh cm thng th, ta tht
hi lng..."

"Chm cc ln na!". Hai chic ly c gi ln. "Tn nh u t nht ta tng c!". H cn ly.

Ci R Alex Haley

a mt mu bn tay ni gn xanh ln chi mm, h sc sc v sc ca utxki, mex Li cng
l nh. "Cu, my khng ni g vi ta v ci lo ngi Anh y... Tn lo ta l g nh?".

Ngi Raxel, tha ng ch. ng tin nhu m khng xu. C hn bn trm g ni tha h
chn em i chi...". Ri sau khi dng dng mt lt: "Dng m tha ng ch, ng u
phi l tay chi chi g tm c d ng".

"My ni tht tnh y ch, cu?".

"Mt l ng khng tinh bng. My l khng phi bc tu mi nam t d ng! ng ch giu v
may mn thi... Khng phi hng ngi da trng d ng, tha ng ch!". Joc-G nh li l
nghe lm thy ngi X. Eric Raxel ni vi bn b: ng ch ca Joc l mt tay chi g ly lng.

u mex Li ot xung, ng li ht hn ln, i mt c gng tp trung nhn Joc-G. Khng
bit ng ta ci kt u nh? Joc-G ngh bng s phn qung i cn li ca ng bit my
ty thuc vo vic ginh ot ly mnh giy vung vn vn in r mn mt trong tr nh ng, vi
s ch vit c l nhiu gp ba t thng hnh, bn trn ch k.

"ng ch, chu c th xin ng thm t riu na c khng?".

"Vic g my phi hi, cu... my mun bao nhiu cng c"...

"Chu biu my nhu ngi Anh l chu c ng ch tt nht trn i... khng ai nghe thy chu
ni n chuyn li bn bao gi... y, ly ca ng ch gn cn ri ka, ng ch..."

"... ch mt cht na l ... khng, my khng phi l ci loi y, cu ... khng bao gi gy rc
ri tht s cho tao c..."

"Vng... no, li xin nng cc chc mng ng..." H ung, mt cht ru rt xung cm ng
ch. Joc-G ang cm thy ngm ru hn th bng nhin ngi thng ngi dy, trng thy
u ng ch ng dn xung mt bn...

"ng bao gi cng tt vi cc nh khc na, tha ng ch..."

Ci u lng ling, gc xung "Ta c nh th, cu ... c"... Bt ting.

Chc l, ng ta say mm ri. Vng, ng my c b ch u...

"Mt ph n tt... V nhiu mt"...

Lc ny ngc ng ch cng chm mt bn. Nhc gh ln tht nh nhng, khng ng
mnh, Joc-G i mt lc, nn th hi hp. i ti ca vo i snh, ng dng li, ri gi khng
to lm: "ng ch! ng ch!"

Quay ngot li nh mt con mo, trong my giy, ng lc tt c cc ngn ko trong mi th
c phng trc. Dng li, ch nghe thy ting mnh th, ng ro bc, va i va nguyn ra
ting sn ku ct kt.

Ch ring vic t nhp vo phng ng mt ngi da trng l mt chn ng mnh i vi
ng. ng dng sng... Bt gic bc li li, ng thong thy c mt m ln xn. Trn tnh
nhanh chng, ng li bc vo, bao vy bi nhng mi nng nc ln ln ca ru utxki vi
Ci R Alex Haley
nc tiu, m hi v qun o bn cha git gia ng chai khng. Ri nh b p ng, ng m
tung cc th, gt ba sang bn, lc li mt cch v hiu. C l di gm ging. Gin d qu
thp xung, ng ng nghing nghing, ng nhn thy ci kt nh.

V ly n, long mt ci, ng tr xung cu thang, nh nhng i qua hnh lang. Thy ng
ch vn gc trn bn, ng quay li, hi h qua ca trc. Qunh m nh, ng ly tay vn kho
nh m chic kt st. Ln nga i - ri ph n sau. Song ng phi bit chc l mnh nm
c t chng ch t do.

Khc g b ci sn sau nu lung mt ng li, cng vi chic ru nm bn cnh, di t.
Gn nh nhy chm ti, nhc nh pht chic ru ln, t ci kt trn khc g, mt kho nga
ln, ng b mt nht ba tung n ra. Tin giy, tin ng, nhng t giy gp vng ra, v m vi
nhng giy , ng nhn ra ngay t chng ch.

"My lm chi y, nh?"

ng git ny mnh. Nhng ch l b Malizi ngi trn khc g ca mnh, thn nhin nh
khng, lng l nhn.

"ng ch biu sao?" b hi mt cch l ng.

"Con phi i y, b Malizi !"

", thit tng my i i th hn, ri..."

"Con s biu Tila my cc chu l b chc tt c tt lnh..."

"Th th tt, nh ... cn thn nh..."

"Vng..." Vi vi vng vng, ng m cht ly b lo hn. Mnh phi chy ra thm ci m mi
c. Nhng ri ngh rng nn nh li hnh nh m Kitzi ca mnh cng b Xer nh hi h cn
sng th hn, Joc-G lt nhanh mt ci nhn cui cng bao qut ci quang cnh nt ni
ng sinh trng; bt thnh lnh khc o ln, ng nm cht t chng ch t do, chy vt ti
nhy ln mnh nga, ngi trc hai ci bc ng cc l hnh trang ca ng, phng nc i
qua lp c cao ca con ng hm, khng ngoi nhn li.

Ci R Alex Haley

Chng 109

Bn dy hng ro ven ng ci ln, Airin ang bn rn hi l p ly hng th cht nghe
thy ting v nga phi v ngc nhn ln. Ch h hc mm khi trng thy ngi ci nga qun
mt chic khn qung c mu xanh bay pht ph v i mt chic m qu da en vi mt
chic lng ui g trng cong cong chi ln khi bng m.

Vy tay ri rt, ch chy nhanh v pha ng ci, go n v phi: "Joc-G! Joc-G!". Ngi
ci nga ghm cng li ngay bn kia hng ro, con vt m m hi th php phng, nh
nhm.

"C gi, ta c bit c khng nh?" ng hi, mm ci li vi ch.

"Khng , chng ta cha gp nhau bao gi, dng m anh Tm, m Tila my c gia nh ni
chuyn v ng nhiu n ni chu bit r hnh dng ng d th no".

ng nhn ch chm chm: "Tm v Tila ca ta?".

"Vng! V ng v chng chu - b ca cc con chu!".

ng phi mt vi giy mi hiu ra. "Con v Tm ang c mt a b h?". Ch gt u, ti
ci v v v ci bng cha: "mt thng na n c!". ng lc u! "Ly cha ton nng! Tn
con l g?".

"Airin !".

Sau khi bo ng c ci nga i tip, Airin vng v ro bc n mc nhanh nht m ch dm,
cho ti ch c th gi vi sang mt khu vc khc ca n in ni Vjl, Asfo, Joc-con,
Jimz, Luyx, Kitzi-b v Lili Xiu ang trng cy. Nghe thy ch h gi, Kitzi-b lo lng chy vi
ti ri li lao i chuyn tip ci tin bt ng. Tt c hn hn ti xm n, h la v xn rn quanh
ng b, b m v Tm, ai ny u c m ly b ngay tc th, cho n khi ng Joc-G b m
thm thp v quay cung - m chm ngp hon ton bi s n tip dnh cho mnh.

"C l tt nht l cc con nghe tin bun trc" v ng bo cho gia nh bit: b ni Kitzi v b
Xer mt. "C b c ch Li cng i ri..."

Khi cn bun v nhng mt mt ngui ngui phn no, ng bn m t hnh dng b
Malizi v, sau , cuc gp g ca ng vi mex Li, kt cc i n t chng ch t do m ng
ph ra mt cch c thng. n ti xong, m xung, gia nh vui sng xm quanh Joc khi
ng i vo cu chuyn v gn nm nm trn t Anh.

"Ni tht my cc con, thit tng b phi lm mt nm na mi k ht nhng g b thy,
lm b bin bn kia! Ly cha!". Nhng by gi, t ra ng cng phc cho h bit my nt ni
bt v s giu sang ph qu v uy tn x hi ca ngi X. Eric Raxet, v n g ni chnh tng c
dng ging lu i v bch chin bch thng ca ng, v v chuyn bn thn ng, vi t cch l
mt chuyn gia luyn g ngi da en t M sang, t ra hp dn nh th no i vi nhng
ngi m chi g nc Anh, ti cc phu nhn i cc thng do chi, dt theo nhng
Ci R Alex Haley
thng b ngi Phi mc nhung, la, bng nhng dy xch vng tht quanh c chng.

"B khng ni di u, b mng l tri mi s. Dng m cha chng gim l b nh m my
cc con gh gm".

"Rnh l tui thy ch c v th t no - hai nm m ko ra thnh hn bn nm!" Matila ni,
ging gay gt.

"B gi ch thay i t no, phi khng nh?" Joc-G nhn xt vi cc con ang bun ci.

"Hm! Ai gi?" Matila quc li. "u ng ph bc nhu hn u tui th c!".

ng c ci v v vo vai Matila trong khi b gi v lm ra v rt bt bnh. "u phi tui khng
mun tr v! Qua hai nm l ti bt u nhc ngi Raxel ngay. Dng m sau mt thi gian, mt
hm ng n bu tui ang luyn g ca ng tt th, cng nh rn cp g thanh nin da trng
gip vic tui, cho nn ng quyt nh gi thm mt mn tin cho mex Li, bu l ng cn tui
mt nm na - v tui gn d pht in ln c! C m tui lm th no y? Tui lm ht sc
mnh - ng phi vit vo th dn mex Li phi bo m ni cho b my cc con bit chuyn
g xy ra..."

"ng ch ni my by tui mt li no st" Matila ku ln.

"M bit ti sao khng? Hi , ng bn chng ta i ri cn g".

"Rnh l phi! V th m chng ta khng nghe tin".

" h! h! Thy cha? Khng phi ti tui nh!" Ging Joc-G c v khoan khoi v c
bin minh.

Sau s tht vng cay ng y, ng moi c ngi Raxel phi ha rng y l nm cui cng.
"Ri tui tip tc dn ti, gip cho g ca ng thng mt ma ln cha tng thy - ch t cng l
theo li ng ni my tui. Ri cui cng ng biu ng cm thy tui dy g thanh nin da
trng sc thay th tui v tui sp c th ch ny c th tip tc, tui sng i l sng!".

"Xin ni my tt c mt u: Ch c my nh c c hai xe ch ngi Anh i tin, d h
a chn tui n Xaophemtn u. y l mt thnh ph to tng bn cnh b bin vi khng
bit c man no l tu ra tu vo. Ngi Raxel thu xp cho tui i khoang hng bt trn ci tu
vt i dng.

"Ly cha! Tui cha tng s d th bao gi! Ra khi cha bao xa, tu bt u chng chnh,
chm ln chm xung d con nga ha di. Ni g n chuyn cu nguyn!" - ng l nh khng
n ci "hm!"ca Matila - "tung d c i dng ang ln cn in, mun x bn tui ra
tng mnh vy! Dng m cui cng bin tm tm lng i v thm ch l m tnh mc khi bn
tui n Niu Yoc, y mi ngi u xung khi tu..."

"Niu Yoc!" Kitzi b ku ln. "Lm g y, b!".

"Con gi, b ch k nhanh ht sc mnh l g? Th, Ngi Raxel a tn cho mt s quan
trn tu, dn l chuyn tui sang mt tu khc v Richmn. C m ci tu m ngi s quan
xp tui, phi nm, su hm na mi ri bn. Cho nn tui nh i do ngc xui trong ci
thnh ph Niu Yoc nghe ngng xem xt..."

Ci R Alex Haley

"ng tr u?" Matila hi.

Nh tr cho ngi da mu - th cng d l nh, ch b ngh l cn u na? Tui c tn. Tui
cn tn, ngay by gi trong ti yn ngoi kia ka. Sng mai, tui s cho tt c xem". ng tai qui
lic Matila. "t t, tui thm ch c th cho b trm la!". Thy b kht kht mi hoi nghi, ng
ni tip: "Ngi Raxel ho ra li l mt ngi tht l tt. ng ta cho tui mn tin kha kh ny
ngay trc khi tui ln ng. Biu l ca tui hon ton, thm ch ng c ni cho mex Li bit,
m b my cc con tha bit tui ni lm g.

"Ci chnh tui lm Niu Yoc l ni chuyn my nhu nh t do y. Tui thy hnh d
phn ng bn h c gi cho khi cht i, li cn ngho hn c chng mnh. C m cng d
ta nghe ni: Mt s sng kh lm! C nhu loi khc nhau, h c dng mn kinh doanh
hoc l dng vic lng cao bng hu. Mt s c nh ring, s ng hn thu dng ch gi l
cn h, v tr con c dng a c hc hnh cht t, i loi d th.

"Nhng m tay nh no ni chuyn vi tui cng tc in ln v ni nhn u cng thy ci bn
ngi da trng di tr"... "Dng tay ch trng bi n ?" Kitzi b ku ln. "Con ni vy hay l
b? Khng! Chc chn l khng phi! Theo d b hiu, cnh bi n l dng ngi da trng
t ny t nht cng lu d dn nh. Dng m ci m m b ang ni n, h t cc tu vo
Niu Yoc, thc t l trn khp min Bc. H ch yu l dn Ailen, h ni dng g mnh ch
hiu ni, v mt l x x loi ngi k cc khc thm ch khng bit ni ting Anh. Thc t, b
nghe ni t trn tu bc xung, ch u tn h hc l "nha", ri tip n l ru rao rng dn
nh tranh vic lm ca h! H gy s u lun - h cn t hn c cnh cch-c!".

"Ch, ly Cha, mong rng h ng c trn xung y!". Airin ni.

"Ny, b n my cc con, phi mt mt tun na may ra b my k ht na dng u tai nghe
mt thy trc khi con tu a b n Richmn"...

"Tui ly lm l l ng cn ln ci tu y!".

"Ci b ny, ch bao gi b tui yn! Chng i hng bao nm, m b lm d tui mi i hm
qua !" ging Joc-G thong cht bc bi.

Tm vi vng hi: "B mua con nga Richmn ?".

"ng! By mi la! y l mt con nga ci m nhanh tht l nhanh. B ngh ngi t do
cn c mt con nga hay. B thc n phng ht sc n ch mex Li...".

ang vo u thng t, mi ngi khc u bn ti mt ti mi. Gn nh c gia nh u ang
cao im ca ma trng cy. Gia bao cng vic no lau chi, no nu nng v hu h i
snh, Matila c rt t thi gi rnh ri. Cc khch hng ca Tm khin anh lun lun phi lm
ct lc t rng sng n ti mt v c nng Airin cha gn tm thng cng khng km bn bu
gia nhng cng vic linh tinh ca mnh.

Mc, sut tun sau, Joc-G vn gu chuyn vi tt c. Nhng ngoi ng, chng my chc
c nhng ngi kia ln bn thn ng cng sng sng nhn thy r rng rng mi th lin quan
n cng vic ng ng u xa l i vi ng. Matila v Airin thng vi mm ci khi ng li
gn, ri cng vi vng nh th, bin bch, mong ng thng cm l h phi quay v vi cng
Ci R Alex Haley
vic ang lm. My ln, ng gh qua nh tr chuyn mt cht vi Tm trong khi anh rn,
nhng ln no khng kh cng tr nn cng thng. Cnh n l ang ch th bt rt ra mt khi
thy vic mnh cha c chm lo ti, cc khch hng da trng th dng bt cu chuyn ang
ni, khc nh m v ng nguy ngi trn nhng chic gh g di, trong khi a mt gm
gm nhn ci lo i m qu da en v tht khn qung xanh, vi v h nghi r rt m khng
ni ra.

Hai bn trong nhng ln y, Tm tnh c lic nhn thy mex Mar bt u i v pha l rn,
song li quay li v anh bit l do ti sao. Matila ni vi anh rng thot u khi v chng
ng Mar mi bit Joc-G ti, "h c v mng cho chng ta, dng m Tm , m thy lo lo,
m bit t c hi hp my nhau ng ng, h thy m vo l h thi khng ni na".

Ci quy ch "t do" ca Joc-G n in Mar ny ri s ra sao? Sp ti ng s lm g?
Nhng cu hi y ln vn nh mt m my trong c mi c nhn trong bn h... T thng b
Iuri ln bn tui, con ca Vjl v Lili Xiu.

"ng l ng ni chu ?", Iuri chp ly c hi trc tip ni mt iu g vi ci ngi n
ng k cc dng nh lm xo ng tt c m ngi ln t khi ng ta n y my hm
trc.

"Ci g?".

Joc-G git mnh, ng va mi lng thng tr v xm n, lng day dt su sc v ci cm gic
b xua y. ng lic nhn a b ang chng chc dn i mt thao lo, t m vo ng. ", c
l th". sp i tip, Joc-G li ngoi li: "tn chu l g?".

"Iuri . ng i, ng lm vic u?".

"My ni g th?". ng trng trng nhn xung thng b. "Ai bu my hi tau th?".

" c ai bu. Hi ng x xi".

ng chc thng b ni tht. "ng chng lm u ht. ng t do".

Thng b lng l. "ng i, t do l g?".

Cm thy l bch v phi ng ngy ra y cho mt a con nt lc vn, Joc ct bc i tip,
nhng ri ng ngh ti iu Matila tm s v thng nh. "Tung d n d qut quo hay sao
, thm ch c l hi hm hm u na. Ln sau bn n, ng th n c trng trng nhn
mt ngi no d th no, ngay c khi h thi khng ni na". Quay ng sau, Joc-G soi
mi nhn vo mt Iuri v ng thy ra ngha ca iu Matila nh ni. Thng b qu c phng
ra mt n tng v s yu nhc c th v i mt to - tr nhng thong chp chp - c nh
gn cht vo Joc-G, nh gi tng li tht ra, tng c ng ca ng. Joc cm thy th no
y. Thng b nhc li cu hi: "ng, t do l g?".

"T do ngha l khng c ai l ch mnh na". ng li nh i.

"M bu ng chi g. ng chi g my g?".

Xoay hn ngi li, toan bt b th Joc-G cm nhn ra ch l b mt ho hc, t m ca
mt thng b con. V iu khuy ln trong ng mt ci g : chu ch tn.

Ci R Alex Haley

ng chm ch nhn Iuri tht k mt cch xt nt, bng ngh t phi c iu g thch hp ni
vi n. V cui cng: "M chu hay ai c biu cho chu bit qu hng gc gc chu u
khng?".

"D? Qu gc gc u h?". Cha c ai ni cho n bit, Joc thy r th, hoc c chng, cng
khng ng cch n c th nh c.

"Li y my ng, con".

y cng l iu ng cn lm. Joc-G dn Iuri ti cn nh g ng cng vi Matila "Bi gi,
con ngi xung ci gh ny v ng c hi lung tung na. Ch ngi yn m nghe k thi".

"Vng".

"ng my b ni Tila ra b con". ng lic nhn thng b. "Con hiu ch?".

"B chu l con ng".

"ng ri. Con khng n ni n d v ngoi ca con. Vy nh, m ca ng tn l Kitzi. y
l c ni ca con, c b Kitzi. Con ni th i".

"Vng. C b Kitzi".

". Th m ca c tn l Bel".

ng nhn thng b.

"Tn l Bel".

Joc-G e hm. "Tt. V b ca c Kitzi tn l Kunta Kint...".

"Kunta Kint".

"ng. Th Kunta v Bel l k ng, k b ca chu"...

Gn mt gi sau, khi Matila ht ha ht hi bc vo cn lu lo lng khng hiu chuyn g
xy n vi Iuri, b thy n ngoan ngon nhc li nhng ting nh "Kunta Kint" v "K" v
"Kmbi Blngg"... V Matila quyt nh rng b c th gi ngi li mt lc; v ti ci
mn , b lng nghe Joc-G k cho thng chu ni thch m mn cu chuyn v c t ngi
Phi ca n, t lc c ang n g mt ni cch lng khng xa lm mt ci trng th c bn
ngi p n, nghin v bt ln c i lm kip n, "ri th mt con tu mang c qua vng
nc ln n mt ni gi l Nplix, y c b mt mex Jon Uol mua, a v n in ca
lo qun Xpotxilvani, bang Vjini..."

Th hai sau, Joc-G cng vi Tm nh xe la i mua d tr qun l Grm. Hai b con
khng ni g my vi nhau, mi ngi dng nh chm m trong suy ngh ring. Trong khi i
t ca hng ny sang ca hng kia, Joc-G rt khoi vi ci phm cch im m m anh con
trai hai mi by tui ca ng t ra trong giao thip vi nhng nh bun da trng khc nhau.
Ri h n mt ca hiu thc phm v Tm bo va mi c bn cho mt cu qun trng
cnh st tn l J.D. Kitz.

Lo Kitz c ch dng nh pht l h i trong khi lo lng xng phc v mt s khch hng da
Ci R Alex Haley
trng t i. Trong Tm ni ln mt thc cnh gic, anh a mt thy Kitz nhn trm Joc-G
chong khn xanh, i m qu da en ang do bc quanh vi v nghnh ngo xem xt cc
mt hng. Theo linh tnh, Tm ang tin v pha ng b rt ra cho nhanh th ging Kitz
bng xuyn qua ca hng:

", bi mc cho ta mi nc ci x kia ka!".

Kitz ang nhn thng vo Tm, i mt va tru chc va da dm. Rut gan nh ng li, uy
hip bi ci mnh lnh trc tip ca mt ngi da trng, Tm bc ti ch chic x, mt lnh
nh v quay tr li vi mt mi nc. Kitz ung nh c mt ci, i mt ti h phng qua b
ci mi nhn vo Joc-G ang ng chm ri lc u. Kitz y ci mi v pha ng. "Ta vn
cn kht!".

Trnh mi c ng vi v, Joc-G rt trong ti ra t chng ch t do gp rt cn thn v a
cho Kitz. Kitz gi ra c. "Anh ang lm g trong qun chng ta?" lo lnh lng hi.

"ng l b tui", Tm vi vng chen vo. Trn tt c, anh khng mun b mnh ni bt c cu
g c tnh cht thch thc. "B tui va mi c t do".

" vi c bn cc ngi ti n in mex Mar ?".

"Vng".

o mt nhn cc khch hng da trng ca mnh, Kitz tht ln: "L ra ng Mar phi hiu lut
l bang ny hn th!".

Khng hiu r lo, c Tm v Joc u khng ni g.

t nhin, cung cch ca Kitz bng gn nh ha nh: "c, khi no bn ngi v n nh,
nh tha vi ng Mar rng t na ta s ra chi ni chuyn vi ng nh". Vi ting m ngi
da trng ci khanh khch ng sau lng, Tm v Joc-G vi ri khi ca hng.

Chiu hm sau, Kitz phng nga, theo ng xe chy ti i snh nh Mar. My pht sau,
Tm ngc mt ln khi chic l rn ca mnh v trng thy Airin chy v pha ca hiu. Hi
h i qua vi ngi khch ang i, anh ra n ch.

"M Tila biu bo cho anh bit ng ch my ci ngi da trng n ang ng cng ni
chuyn hoi hoi. Ch t cng l lo kia c ni lin hi cn ng ch th gt lia la".

"c, cng " Tm ni. "ng ht hong. Em v ngay i". Airin chy v.

Ri, sau khong na ting na, ch n bo l Kitz i khi v "Bi gi, ng ch b ch ang
chm u bn bc".

Nhng khng h c g xy ra cho n khi Matila dn ba ti cho ng b Mar, b thy h n
trong mt im lng cng thng. Cui cng, khi b mang trng ming v c ph n mex
Mar mi ni, ging rt anh: "Matila, bo chng ch l ti mun gp anh ta cng ngay by
gi".

"Vng, tha ng ch".

B tm thy Joc-G vi Tm ca hiu rn. Joc-G gng ci to khi nghe b truyn t li
Ci R Alex Haley
nhn. "Chc ng mun xem th tui c th kim cho ng my con g chi chng!".

Chnh li chic khn qung v i chic m qu da lch theo mt gc c v tr trung hn, ng
nhanh nhn bc v pha i snh. Mex Mar ang i , ngi trong mt chic gh u
ngay cng. Joc-G dng li trong sn, di chn nhng bc thm.

"Tila biu ng mun gp tui".

"Phi, ti mun gp anh, Joc . Ti s i thng vo . Gia nh anh mang li cho b Mar
v tui y nhiu iu vui v..."

"D tha ng", Joc xen vo, "v bn n cng rnh l khen ngi ng b ht mc, tha ng
ch!".

ng ch anh ging li: "Nhng ti e rng chng ta sp phi gii quyt mt vn ... lin quan
n anh". - ng ta ngng mt cht. "Theo ti hiu, hm qua, Blingtn, anh gp ng J..
Kitz, cu qun trng cnh st ca chng ti..."

"Vng, c th ni l tui gp ng , tha ng ch".

", c l anh cng bit l hm nay ng Kitz n thm ti. ng y lu ti n mt iu
lut Bc Carlina cm bt k ngi da en c gii phng no lu tr trong bang qu su
mi ngy, nu khng tun s b n dch tr li".

Phi mt lc Joc-G mi hiu. ng trng trng nhn mex Mar nghi nghi hoc hoc, khng
ni nn li.

"Ti tht tnh i ngi cho anh. Ti bit anh cm thy iu l khng cng bng".

"Mex Mar ng c cm thy iu l cng bng khng ?".

ng ch ngn ng. "Khng, ni tht vi anh th. Song lut php l lut php". ng ngng mt
lt. "Nhng nu anh mun chn li y, ti s m bo l anh s c i i t t. V iu
, ti xin ha vi anh vy".

"ng ha , tha mex Mar?". i mt Joc tr tr.

m hm y, nm di tm mn chn, Joc v Matila cm tay nhau, c hai cng nhn trn
trn ln trn nh. "Tila", sau mt hi lu, ng ni, "tui gm ch cn cch g khc ngoi tr li.
Tung d c i ti ch c chy rng".

"Khng, Joc ", Matila chm ri lc l ci u. "Bi v mnh l ngi u tin trong chng ta
c t do. Mnh phi tip tc t do, sao cho chng ta c mt ngi t do trong gia nh ny.
Dt khot mnh khng th quay tr li kip n c".

Joc-G bt u thn thc. V Matila cng cng khc vi ng. Hai hm sau, b thy trong
ngi kh chu, khng cng ng n lu ca Tm v Airin n ba ti vi h c. Cu chuyn
xoay quanh a b s ra i trong vng hai tun na v Joc-G tr nn trang trng.

"Nh phi k cho n nghe v gia nh ta y, nghe khng?".

"B , s khng c a con no ca con ln ln m khng bit chuyn ", Tm ci gng go.
Ci R Alex Haley
"Con ngh, nu con khng k cho chng n nghe, b ni Kitzi s v cho con mt trn".

Im lng hi lu, trong khi ba b con ngi m m nhn vo ngn la.

Cui cng, Joc-G li ni:

"B my m Tila tnh. B cn bn mi ngy na mi phi i, chiu theo ci iu lut ni.
Dng m b ngh: ln la m lm g, v ch..."

ng ng bt dy khi gh, cung nhit m gh ly Tm v Airin. "B s tr v!" ng ni, ging
khn khn, v ra. "Hy chm nom ln nhau nh!" ng lao vt qua ca ra ngoi.

Ci R Alex Haley

Chng 110

n u thng 11 nm 1860 v Tm ang hi h hon thnh nt cng vic rn cui cng
trc khi tri ti hn. Anh lm xong xui. Ri sau khi rm la trong l, anh mt mi i v nh
n ti vi Airin hi ny ang nui con th - con b Marya gi c na nm. Hai v chng
n khng ni nng g, v Airin khng mun ngt qung s im lng suy t ca anh. V sau , h
n nhp bn vi c gia nh xm xt trong cn lu g ca Matila, kp v bc v nhng ht h
o m b v Airin (ch li c mang!) nht v, nh dng lm bnh gat v bnh nng
nhn ngt c bit nhn dp Nen v nm mi.

Tm ngi nghe cu chuyn trao i nh nhng, khng xen vo bnh lun - thm ch cn ra v
nh khng nghe thy na - ri, cui cng gia mt qung ngng, anh ng ngi v pha trc
trn gh ca mnh v ni "C nh cn nh my ln tui k l m ngi da trng ch quanh ca
hiu ti c ba nguyn ra v lm nhng x ln v mex Lincn khng? y y, gi c nh
c nghe h ni chuyn hm nay, bi v ng Lincn c bu lm tng thng. H biu bi
gi ng sp vo trong Nh Trng, ng s chng min Nam vi bt k ai cn gi n l".

"Tt", Matila ni, "gi m c nghe mex Mar ni g v chuyn ny th m tht tha thu.
ng rnh l lun lun ni my b ch l sp rc ri to tr khi min Bc my min Nam thu
xp n tho c mi bt ng, cch ny hay cch khc".

"Con cn nghe c dng chuyn khc c", Tm k tip, "hng bao nhu ngi nhu hn ta
tng nhu, chng vic gi n l. Tt c bn h trn min Bc cng th. Hm nay con lm vic
m u c c u u, mi ngh v chuyn qu. Tung d tt p n ni khng tin c,
dng m c th n mt ngy no , s khng cn n l na".

", chc chn l chng ta s ch sng nhn thy ci ngy ", Asfo chua cht ni.

"Dng m con nh kia, c th n s thy", Vjl ht hm v pha a con nh ca Airin.

"Xem chng ch c c u", Airin ni, "mc d em rt mun tin th. C gp tt c cc n l
min Nam li, cho l ch tnh mi lao cng lm ng tm, chn trm la thi, cng bao nhu
ca ri, n Thng cng ch c c ngn ny! Hn na bn ta li lm ht tt c mi
vic". Ch nhn Tm. "Anh bit y, ngi da trng ch chu nh u".

"H ch chu t b m khng nh nhau u" Asfo ni. "M h li ng hn ta nhu. Vy lm
sao ta thng c?".

"Dng m nu ni chung c nc", Tm ni, "th c th ngi chng ch n l cng nhiu
bng ngi ng h n".

"Ry mt ci l dng ngi chng n li khng ni chng ta ", Vjl ni v Asfo gt u, ln
ny khc vi l thng, anh chng li ng vi mt ngi khc.

", nu kin anh Asfo v chuyn nh nhau l ng, th mi s c th thay i thit nhanh
y", Tm ni.

Ci R Alex Haley
Mt m u thng 12, ng b Mar i n tic mt i snh k cn, va ci xe nga v n
nh, th Matila hi h t ni tht chy ra lu ca Tm v Airin. "Ly khai ngha l g?" B hi, v
khi thy hai ngi kia nhn vai, b ni tip "y, ng ch biu y chnh l ci iu min Nam
Calini va mi lm. ng ch ni d cch l h rt ra khi Hp Sng Cuc ".

"Lm sao h rt ra khi t nc m h trong c?" Tm ni.

"Ngi da trng lm bt k vic g", Airin ni.

Tm khng ni cho m v v bit, nhng sut ngy hm y, anh nghe m khch hng da
trng ca mnh lng ln gm go ln rng h s "li trong mu ngp n u gi" trc khi h
chu nhng b min Bc v mt ci g m h gi l "quyn cc bang" cng vi quyn s hu
n l.

"Con khng mun lm cho m my em s" anh bo Matila v Airin, "dng m con tin chc
rng sp chin tranh".

"i, ly Cha! Ri ra chin tranh ch no, Tm?".

"M , chin tranh khng chn ch nht nh d nh th hay d cuc i chi n ung ngoi
tri!".

"Th th m rnh mong n ng xy ra ni no quanh y!".

Airin giu c hai ngi: "M my anh Tm na ng c biu con phi tin rng ngi da trng s
git ln nhau v dn nh".

Nhng, ngy li ngy qua i, nhng iu Tm nghe hng c ca hiu rn khin anh tin
chc mnh d on ng. Mt s iu anh em k li gia nh nghe, nhng nhiu chuyn
khc th m i v khng mun gy hoang mang khng cn thit v bn thn anh cng khng dt
khot l nn s nhng s kin anh thy ang ti, hay nn hy vng. Song anh c th cm thy
d sao i na, trng thi lo lng khng yn ca gia nh vn tng ln, cng vi s i li trn
ng ci chnh, ni nhng ngi da trng ci nga v rui xe qua n in mi lc mt nhanh
v mi lc mt ng hn. Gn nh ngy no cng c ngi r ngot vo li xe chy trong n
in v bt chuyn vi mex Mar, Matila gi mi mo ra qut quy, lau chi nhng ch
b c th nghe hng c. V t t, my tun tip theo, trong nhng bui trao i ban m
gia nh, nhng li bn tn hong ht, phn n ca ngi da trng dn dn c tc dng ng
vin tt c m tin rng nu c chin tranh - v ngi "Yanki" 1 thng th h c th c gii
phng tht s.

Ngy cng c ng ngi da en t Tm lm hng rn k vi anh rng cc ng ch b ch ca
h m a nghi v gi tr thm tht giu giu gim gim, h thp ging v thm ch phn trn
ging gii mi khi thy gia nhn, k c nhng ngi lu nm nht v thn cn nht, bc vo
phng.

"Quanh ch m trong i snh, h c hnh ng g c bit khng, m?" Tm hi Matila.

"Ch c th tho hay phn trn, hay lm g tng t d th c", b ni. "Dng m rnh l h bt
u khc , h m vo l chuyn pht sang chuyn ma mng hay tic tng".

Ci R Alex Haley
"Tt nht l tt c chng mnh c ht sc gi ngy gi ic", Tm ni, "d cch mnh ch nghe
ni g v dng chuyn ang din ra".

Matila suy tnh, song b quyt nh khng nghe theo. V mt bui ti, sau khi by trng
ming cho v chng Mar, b bc vo phng n v xoa xoa tay ku ln: "Ly Cha, tha ng
ch b ch, ng b b qu cho, tui phi tha l cc con tui my tui nghe thy mi th chuyn
bn tn lung quanh v by gi tui ht sc s hi dng ngi Yanki, v by tui rnh mong ng b
che ch nu d h gy ri". B hi lng nhn thy v ng tnh v ngui du nhanh chng lt
trn mt h.

"Phi, cc ngi s l ng, bi v bn Yanki chc chn l khng thn i g vi cc ngi u"
b Mar ni.

"Nhng cc ngi ng lo", ng ch trn an. "Ri s chng c chuyn rc ri g u".

Ngay c Tm cng phi ph ci khi Matila t li cnh . V c gia nh li cng vi anh ci
r mt m na khi anh k cho h nghe cu chuyn nghe hng c v mt g coi nga th x
Melvit x l vn t nh ny nh th no. B ng ch cht vt l anh ta s ng v phe no
nu xy ra chin tranh, ngi coi nga ni: "Tha ng ch, ng c bao gi thy hai con ch
nhau tranh mt khc xng khng ? y y, bn nh by tui chnh l khc xng ".

Nen ri nm mi n v qua i m hu nh khng my ai ngh n chuyn hi h nh m
trong khp qun Almenx. C cch my hm - li thy khch hng ca Tm n vi nhng tin
v nhiu bang na pha Nam i ly khai - u tin l Mitxixipi, ri n Floria, lebem, Joji
v Luizian trong c thng ging nm 1861 v vo ngy u thng hai l Tchxx. V tt c
u xc tin vic tham gia mt "Lin minh" cc bang min Nam cm u bi tng thng ring
ca h, mt ngi tn l Jfxn vix.

"Ci mex vix v hng l cc ng ngh s quc hi, thng vin, h vin, my nhu ngi
cao cp trong qun i", Tm loan tin cho gia nh bit, " xin t chc v nh".

"Tm , c s gn k hn ta tng y", Matila tht ln. "Hm nay mt g n biu ng
ch l ng Chnh n Raffin ngy mai ri Ho Riv i d mt hi ngh ha bnh ln ci th
Oasinhtn!".

Nhng my ngy sau, Tm nghe thy cc khch hng ca l rn ni rng Chnh n Raffin
bun ru tr v, cho bit hi ngh ha bnh tht bi, kt thc bng nhng ci v bng n gia
cc i biu tr min Bc v min Nam. Sau , mt x ch da en k li vi Tm l anh ta
trc tip c ngi gc cng ta n qun Almenx cho bit rng mt cuc mt-tinh ng ti
gn mt nghn bn trm ngi da trng a phng - Tm bit trong c c mex Mar -
c t chc, v mex Hut, ch c ca Airin, cng nhiu ngi khc cng quan trng nh ng
ta tht ln l cn phi ngn nga chin tranh v p bn gi bt k ai tham gia lin minh (cc
bang min Nam) l " phn bi". Ngi gc cng cng ni cho tay x ch bit l mt mex Jailz
Miben, c bu ra ti mt hi ngh bang v vn ly khai, thng bo biu quyt ca qun
Almenx li trong lin bang vi bn phiu thun mt phiu chng.

Gia nh kh m theo di kp tt c nhng tin tc do Tm hay Matila thut li mi m. Ch
trong mt ngy thng ba m hng lot tin dn dp ti, no tng thng Lincn tuyn th
nhm chc, no mt ci c ca "Lin minh" c pht hin trong mt bui l ln
Ci R Alex Haley
Mngmri, Elbem, no l Tng thng ca "Lin minh", Jef evix, tuyn b bi b vic
bun bn n l Phi. My ngy sau, s cng thng mi tng ln n st cung cng vi vic
thng bo l c quan lp php Bc Carlin ku gi lp tc huy ng hai vn lnh tnh
nguyn qun.

Sng sm ngy th su, 12-4-1861, mex Mar i xe nga ti d mt cuc hp th trn
Miben, v Luyx, Jimz, Asfo, Kitzi-b cng Meri ngoi ng ang bn bu cy nhng mm
cy thuc l th bt u nhn thy mt s ln ngi da trng tp np khc thng, phng nga
ht tc lc qua, dc theo ng ci ln. Khi mt ngi ci nga ghm chm li mt thong,
gin d vung nm m v pha h v qut tho mt iu g khng ai hiu ra sao, Vjl bn phi
Kitzi-b chy t cnh ng v bo cho Tm, Matila v Airin bit l mt chuyn g quan trng t
xy ra.

Tm, bnh thng vn im tnh, cng pht bc khi Kitzi-b khng sao ni c c th hn mt
cht. "H qut tho ci g?" Anh hi. Nhng c ch c th nhc li rng ngi ci nga n xa
qu nn khng nghe r c.

"Tt nht l tui c ly con la, phng ra xem sao". Tm ni.

"Dng m ch khng c giy thng hnh!" Vjl ku to khi thy Tm phng la xui li xe chy.

"Phi liu th thi!" Tm tht ln p li.

Lc anh ra ti ng ci ln, n bt u ging nh mt trng ua nga v anh bit nhng
k s n hn ang hng ti khu c xng ca Cng ty, ti s in tn nhn c nhng tin
tc quan trng qua ng dy thp dng trn cc u ct. Trong khi rui nga, mt s ngi
go to, trao i vi nhau, song dng nh h cng khng bit g nhiu hn anh. i qua nhng
ngi da en v da trng ngho chy b, Tm bit l iu t hi nht xy ra, nhng tim anh
vn se li khi ti khu sa cha ha xa v trng thy m ngi ng nght chen chc quanh s
in tn.

Nhy xung t v buc la xong, anh chy mt vng rng quanh m ln xn nhng ngi da
trng gin d hoa chn ma tay ang nhn ln nhng dy in tn nh th ch i trng thy
mt ci g n theo ng y. R sang mt bn, anh ti ch mt tp ngi da en v nghe thy
h ang ni huyn thuyn: "mex Lincn rnh l sp sa tranh u cho chng ta bi gi!"... "Rt
cuc, tung nh Thng cng n dn nh t cht!"... "Tht khng th ng c!"... "T do,
ly Cha, t do!".

Ko mt ng gi sang bn hi, Tm c bit iu g xy ra. Qun i Nam Carlin
ang bn vo pho i Xmt ca nh nc Lin bang cng Tsalztn v hai mi chn cn c
khc ca nh nc Lin bang b nh chim theo lnh ca Tng thng evix. Chin tranh
thc s bt u. Ngay c sau khi Tm mang tin tr v an ton trc khi ng ch v n nh,
hng tun na h thng truyn tin ca ngi da en vn trn ngp nhng thng bo. Sau hai
ngy b vy hm - h c bit nh vy - pho i Xmt u hng, vi hai mi lm ngi
ca c hai bn b cht, v hn mt nghn n l hin ang xp bao ct lm cng s chn cc li
vo cng Tsalztn. Sau khi bo cho Tng thng Lincn rng ng ng hng ly lnh Bc
Carlin, Thng c Bc Carlin Jon Elix giao hng ngn lnh vi sng ho mai cho qun i
Lin Minh. Tng thng evix ku gi tt c nhng ngi da trng t mi tm n ba mi lm
tui tnh nguyn chin u ba nm, v h lnh rng c mi n l nam bt k n in no,
Ci R Alex Haley
th mt phi i lm lao dch khng cng phc v chin tranh. Tng Rbt E.li rt khi lc qun
M ch huy qun i Vjini. V nghe ni l mi dinh c ca chnh ph th Oasinhtn
u ng nght lnh v trang v y nhng st xi mng phng cc lc lng min Nam xm
lng.

Trong khi , khp qun Almenx, dn da trng sp thnh tng dy di hng chc ngi ghi
tn i chin u. Tm nghe thy mt x ch da en li xe ti k rng ng ch anh ta gi
ngi gia bc tin cn nht vo i snh, bo: "Ny anh, by gi ta mong anh trng nom b ch
v bn tr cho n khi ta tr v, nghe khng?". V mt s ngi da trng gh li ch anh ng
mng cho nga trc khi n th trn Miben tp hp vi s cn li ca "i i Hofil" mi
thnh lp qun Almenx, p chuyn xe la ang i a h n mt tri hun luyn
Tsalt. Mt x ch da en a ng ch, b ch ca mnh ti tin con trai c, t li cho
Tm nghe cnh tng : m ph n khc thm thit, bn con trai h th ngi khi ca s
cc toa tu, h ht lon x, lm rung ng c khng kh, nhiu g h: "Chng ti i tng c bn
ch Yanki y xung tu v s v trc ba im tm!". Tay x ch ni: "Cu cng t mc b
qun phc mi mu xm, cu cng khc d d ng ch, b ch, ri h bt u hn ht, m gh
nhau mi n khi cui cng h d l rt ra khi nhau, ng gia ng kht kh kht kht.
Ch cn phi ni di lm g, tui cng khc nt!".

Ch thch

1. Dn hoc lnh M min Bc.

Ci R Alex Haley

Chng 111

Tn khuya m hm y, trong cn nh g thp n sng, ln th hai, Tm n ngi bn ging
a tay cho Airin nm cht ly trong cn qun qui v khi nghe nhng ting rn r v au ca
ch t ngt r ln thnh mt ting tht chi tai, anh lin lao ra ngoi i tm m. Nhng mc
du khuya, Matila tun theo linh tnh, vn cha ng v cng nghe thy ting tht y. Anh
gp b lc y ra khi lu mnh, cn ngoi li ln ting dn vi Meri v Kitzi-b, mt ging
ln thao lo: "Nu my siu nc, mang nhanh li cho m!". Trong vng my pht sau, nhng
ngi ln khc ca gia nh cng nh ra khi lu v nm anh em trai ca Tm ha cng anh
bn chn do bc i i li li, nhn nhn nh nh trong khi nhng ting ku au n ca Airin
vn tip tc. Trong nhng tia sng u tin ca rng ng, khi ting khc the th ca mt a
hi nhi vang ln, cc anh em trai ca Tm a n anh, m thm thp vo lng, bt tay ri rt -
k c Asfo - ri lt sau, b Matila ci toe tot bc qua ca lu, ku to: "Tm, con li c mt
t gi na!"

Mt lc sau, trong bui sm mai rng dn, u tin l Tm ri n s cn li trong gia nh bin
thnh mt m rc ni nhau tin vo thm Airin xanh nht nht nhng ti ci v a b da
nu mt nhn nhm. Matila a tin vo i snh, b vi v nu ba im tm, v ngay
sau khi ng b Mar n xong, h cng ti xm n, vui sng xem a hi nhi mi trong
quyn s hu ca h. Tm ng ngay vi mong mun ca Airin ly tn m mnh l: "Ilu" t
cho a con gi th hai ny. Anh qu mng v vic li c lm cha ln na, n ni mi v sau
mi nh ra l mnh mong mt a con trai bit nhng no.

Matila i n chiu hm sau mi gh qua l rn. "Ny Tm, anh c bit m ang ngh g
khng?" b hi. Mm ci vi m. Tm ni: "M ngh mun y, m . Con ni my mi
ngi - v ang nh ni my m na - l m th by ti, hy n ngi cht cn lu v con s
k cho chu b ny nghe cu chuyn gia tc y d con k cho Marya khi n mi ". Nh
d nh, gia nh hp li v Tm tip tc ci truyn thng c lu truyn t B Ni Kitzi qu
c v Joc-G; V sau , c nhiu cu a rng nu thng hoc c ai trong bn l l khng k
li cu chuyn bin nin s gia tc cho bt c a tr no mi ra i, ngi hy gi hn vi
vong linh B Ni Kitzi.

Nhng ngay c nim phn khi v a con th hai ca Tm v Airin cng mau chng gim st
khi nhng s kin dn dp ca chin tranh tng tc. Trong lc bn bu ng mng cho nga, la
v lm hoc cha cc dng c, Tm vn dng tai nghe ngng mi mu chuyn trao i gia cc
khch hng da trng t tp trc ca hiu ca anh. V anh nhn nh tht vng thy h lin tip
k li mt cch hoan h nhng chin thng ca "Lin Minh". c bit, mt trn m ngi da
trng gi l "Bul Rn" khin h reo h, v lng nhau v va tung m ln va ht nhng cu
i loi nh sau: "Bn Yanki a no cha ngoo hay b thng u chy bn sng bn cht!"
hoc "Bn Yanki va nghe thy qun ta n, quay t chun!". Nim hoan lc y c lp li
nhn mt tht bi ln ca qun Yanki ti "Thung Uynxn" bang Mixuri, ri sau khng lu, li
ni ln khi mt ni trong bang Vjini, hng trm qun Yanki b git, trong c c mt vin
tng mnh l ch n, ngi tng l bn gn gi ca chnh Tng thng Lincn. " m da
trng nhy cn c ln v ci m , bu l Tng thng Lincn nghe tin, khc d a tr con",
Ci R Alex Haley
Tm k li vi gia nh. Cui nm 1861 - khi qun Almenx phi mi hai i i tham gia
nhiu trn chin u khc nhau - anh m chn, ch thut li mt phn nh nhng g anh tip
tc nghe thy, v nhng iu ch lm su sc thm ni bun ru ca gia nh cng nh ca
bn thn anh m thi. "Cha bit rnh l c ci nc ny th xem ra chng ta cha hng g c
t do!". Matila ni, o mt nhn nhng b mt r xm quanh thnh na vng trn, mt bui
chiu t ch nht. Hi lu, khng ai bnh lun cu no; ri Lili Xiu va chm sc a con trai
Iuri b m va ni: "Chuyn ho v t do sut! con rnh thi ch hy vng g na u!".

Ri mt bui chiu ma xun 1862, mt ngi ci nga phng nc kiu nh theo ng xe
chy trong n in Mar; y vn b ng phc mu xm ca s quan "Lin Minh", cn cch kh
xa, Tm thy hi quen quen. Khi ngi n gn hn, Tm chong ngi nhn ra l
lo cu qun trng cnh st Kitz, ch hiu thc phm, ngi khuyn mex Mar buc
Joc-G phi ri bang ny. Mi lc mt thm bn chn, Tm trng thy Kitz xung nga v
bin vo trong i snh; ri khng bao lu, Matila ht h ht hi n l rn, trn hn nhng
vt nhn lo u: "ng ch mun gp con, Tm . ng ang ni chun my ci mex Kitz bt
ho, ch hiu n. Con cho rng h mun g?".

T ny n gi, u c Tm quay cung ngh n nhiu kh nng, k c vic anh nghe
m khch hng ni rng nhiu in ch em theo n l cng i chin u vi h v mt s
khc th tnh nguyn ng gp vo cc dch v chin tranh nhng n l bit ngh, c bit cc
loi chuyn mn nh mc, thuc da v rn. Nhng anh ni, c gng bnh tnh ht sc mnh.
"Qu tnh con khng bit, m . Con ngh, tt nht l c n xem sao". Ly t th tht nh
c, Tm mnh m bc vo pha i snh.

Mex Mar ni: "Tm, anh bit thiu t Kitz ch".

"Tha vng", Tm khng nhn Kitz m vn cm thy lo ng chm chm vo mnh.

"Thiu t Kitz cho ta bit ng ch huy mt i k binh mi ang c hun luyn khu c
xng ca cng ty Ha xa v h cn anh ng mng nga cho h".

Tm cm thy nghn nghn. Anh nghe thy li mnh tht ra vi mt m thanh rng huch:
"Tha ng ch, c ngha l tui ra trn ?".

Chnh Kitz tr li, ging khinh mit: "Ta ch v g m cho tn nh no n ch ta chin u
n va nghe thy ting n chy mt! Ta ch cn mi ng mng nga ch chng ta luyn
tp thi".

Tm nh c ngi nhng c t kim ch khng l: "Tha vng".

"Thiu t v ti bn chuyn ny", mex Mar ni. "Anh s lm mt tun cho i k binh ca
ng, ri li mt tun y cho ti, trong sut thi gian chin tranh, m xem chng chin tranh
s khng lu u". Mex Mar nhn thiu t Kitz. "ng mun hn bt u t bao gi?".

"Sng mai, nu c th c, tha ng Mar".

", nht nh l c ch, l bn phn ca chng ti i vi min Nam m!" mex Mar
nhanh nhu ni, coi b hi lng v c dp gp phn vo c gng chin tranh.

"Ti hy vng tn nh hiu r v tr ca n", Kitz ni "Qun s khng phi l n in ca ai".

Ci R Alex Haley

"Tm bit cch c x, ti bit chc th" mex Mar nhn Tm y v tin cn. "m nay ti s
vit mt tm giy thng hnh v cho Tm ly mt con la ca ti n trnh din ng vo sng
mai".

"Tt lm!" Kitz ni ri y a mt nhn Tm. "Chng ta c mng nga, nhng mi phi mang
ngh n v ta phi ni ngay vi mi rng chng ta cn lm nhanh, lm tt. Chng ta khng
c th gi ph phm!".

"Tha vng".

Mang mt b ng mng nga thu thp vi vng trn lng la, khi n gn xng sa cha
khu c xng ca Cng ty Ha xa, Tm trng thy my mu t xung quanh trc y long
thong cy ci, gi ri rc nhng lu vi nh sp thnh tng dy di, ngay ngn. Ti gn na
anh nghe thy ting kn ng rc v sng ha mai bn lt t; ri anh cng c ngi khi trng
thy mt lnh gc phng nga v pha mnh. "Mi khng trng thy y l qun s , nh? Mi
ng mi l mi ang i ti u?" g lnh hi.

"Thiu t Kitz biu ti n y ng mng nga". Tm lo s ni.

"A, k binh ng kia"... tn lnh gc ch. "Xo nhanh ko n n by gi!".

Thc ng gic la i khi, mt chc Tm ti mt ci g nh v trng thy bn hng ngang k
binh ang thao din v lp i hnh; ng sau cc s quan h ht ra lnh, anh nhn ra thiu t
Kitz vnh vnh vo vo xoay ln trn lng nga. Anh nhn bit lc lo thiu t trng thy anh
trn lng la v khot tay ra hiu cho mt lnh k m phng nga v pha anh... Tm ghm cng
v i.

"Mi l tn nh th rn?".

"Vng".

G lnh gc ch v pha mt cm lu vi. "Mi s v lm vic cnh nhng lu cha rc kia.
Chng no mi thu xp xong, chng ta s cho nga n.

Sut tun u Tm phc v i k binh ca "Lin Minh", l nga cn thay mng st n n n
khng ngt, v t tinh m n ti mt, anh ng mng cho chng k ti khi pha di nhng v
nga dng nh bin thnh mt vt nhoa nha trong u anh. Tt c nhng iu anh nghe lm
bn k binh tr ni, cng gy cm gic chc chn l qun Yanki ang i bi trong mi trn gip
chin, v k tr v mt tun phc v cc khch hng thng xuyn ca mex Mar l mt
g Tm mi mt, chn ngn, tht vng khn b an i.

Anh thy m ph n xm n trong mt trng thi nho nhc gh gm. Sut m hm trc
v sng nay, a con trai m yu ca Lili Xiu, Iuri, tng i t. Trc lc Tm tr v khng
bao lu, Matila, trong khi qut cng trc nghe thy nhng ting ng k l v, xc tm, b
thy thng b nc mt rng rng, bng i, trn di i snh. "Con ch tm cch nghe xem
ng ch, b ch li g v chun cho dn nh ta t do thi, dng m di ly, con ch nghe
thy g st", Iuri ni vy v gi y c Matila v Airin ang c an i Lili Xiu rut gan ri bi
v ni thng con k d lun lun gy nhng chn ng nh vy. Tm cng gp sc d ch bnh
tnh li, ri thut cho gia nh nghe nhng iu mnh tri trong tun qua. "Dng iu tui thy
Ci R Alex Haley
hay nghe c, ch c g kh quan c", anh kt lun. Airin c gng v hiu lm cho mi
ngi ch t cng cm thy xu hn mt cht. "Ta cha bao gi c t do, cho nn d sao ta
cng ch mt mt g", ch ni. Nhng Matila bo: "Ni tht my cc con, m ch s cui cng
ri chng mnh cn iu ng hn trc".

Cng mt d cm y thm su vo Tm khi anh bt u tun th hai ng mng nga cho i
k binh ca "Lin Minh". m th ba, ang nm thao thc ngm ngh, anh nghe thy mt ting
ng hnh nh t pha mt lu cha rc bn cnh. Hi hp, Tm s song v nm ly chic ba
rn. Anh rn rn bc ra ngoi, di nh trng yu t, d xt. Anh sp kt lun rng
l ting xc xo ca mt con vt nh no th bng thy mt bng ngi t lu rc li ra, tay
cm mt ci g bt u a ln ming n. Nhn chn li gn hn, Tm bt qu tang mt thanh
nin da trng gy g mt hc hc. Di nh trng h trn trn nhn nhau khong mt giy trc
khi g thanh nin da trng m u chy. Nhng cch cha y mi mt, ci bng ngi trn
chy y vp phi mt vt g ku long xong, ri g ly li thng bng v bin mt trong m
ti. Th ri lnh gc mang sng ha mai v xch n ti thy Tm ng tay cm chic ba.

"My n cp ci g, nh?".

Tm lp tc cm thy mnh mc vo chuyn ry r. Bc b thng thng li kt ti cng bng gi
mt ngi da trng l k ni di - li cng nguy him hn l n cp. Gp gp nhn thc rng
cn lm cho bn ny tin li mnh, Tm gn nh lp bp: "Tha ng, tui nghe thy c ci g, ra
xem th thy mt ngi da trng lu rc v hn ta vng ra chy mt".

Nhn nhau t v khng tin, hai tn lnh gc ph ln ci giu ct: "My coi chng tao ng
nghch n th kia , nh?" mt tn hi vy. "Thiu t Kitz bo phi c bit mt n
my! My s gp ng y vo sng sm, khi ng tr dy, con !". Mt vn nhn Tm chng chc,
hai tn gc r rm bn bc vi nhau.

Tn lnh gc th hai ni: "Bi, b ci ba xung!" Mt cch bn nng, tay Tm rit cht ly cn
ba tin ln mt bc, tn lnh gc cha cy sng ha mai vo bng Tm. "B n xung!".

Ngn tay Tm bung ra v anh nghe thy chic ba ri nh thch xung t. Bn lnh gc ra
hiu cho anh i ln pha trc chng mt qung kh xa, ri h lnh cho anh dng li mt
khong trng nh, trc mt ci lu vi ln c mt tn lnh v trang khc ng canh: "Chng ti
i tun tra v bt c mt tn nh ny ang n cp", mt trong hai tn kia ni v ht hm v
pha chic lu vi ln. "ng l bn ti x tr vi n, nhng thiu t bo chng ti canh
chng n v c chuyn g th bo co vi chnh thiu t. Khi no thiu t dy, bn ti s quay
li".

Hai tn lnh gc Tm li cho tn mi, tn ny gm gm nhn anh v gt gng bo: "Nm
p lng xung t, nh. My m ng y l cht lin". Tm nm xung theo y lnh. Mt t
lnh. Anh suy on nhng g c th xy n, cn nhc nhng kh nng trn thot ri nhng
hu qu nu anh lm th. Anh ngm rng ng hng ln; ri hai tn lnh gc lc u tr li khi
nhng ting ng trong lu cho bit thiu t Kitz dy. Mt tn gi: "Xin php c gp
ngi, tha thiu t!".

"V chuyn g y?" Tm nghe thy ging lo cu nhu bn trong lu.

"m qua, chng ti bt c tn nh th rn ang n cp, tha ngi!".

Ci R Alex Haley

Mt qung ngng. "By gi n u ri?".

"Chng ti gi n ngay ngoi ny, tha ngi!".

"Ta ra ngay y!".

Sau mt pht na, vt ca lu m v thiu t Kitz bc ra ng nhn Tm nh con mo nhn
mt ch chim. "H thng nh hunh hoang, k tau nghe my n cp ra sao! M bit trong qun
i chng tao coi chuyn ny nh th no ch?".

"Mex..." Tm si ni k li s tht v iu xy ra v kt thc.

"Mex, anh ta i tht l i, phi moi c rc".

"My li bt c mt ngi da trng n rc c y! My qun mt l trc y chng ta gp
nhau, hn na tao bit tng cc loi chng my, nh ! Tao n ci tn nh t do bt
ho l cha my, nhng chng my lt li. c, ln ny tao v c my, c lut l chin
tranh m x!".

Vi cp mt hoi nghi, Tm nhn Kitz si bc ti git chic roi nga lng lng nm yn
nga treo u mt ci cc gn y. Tm quc mt, cn nhc chuyn chy trn, nhng c ba
tn gc u cha sng vo anh trong khi Kitz tin li: mt rm li, lo gi cao chic roi bn v
qut xung vai Tm rt nh la, ln na, ln na, lin tc...

Khi Tm long chong i v ch anh vn ng mng nga, lng y ti nhc v phn n, anh
v ly b ngh, nhy ln lng la, bt cn iu g c th xy n nu bn lnh h ng li, v
phng mit khng dng cho ti khi v ti i snh. Mex Mar lng nghe cu chuyn xy ra
v khi Tm k xong, mt ng bng v tc gin. "Xin ng c mc k, tha ng ch, ti khng
tr li y na u".

"By gi anh khng sao ch, Tm?".

"Tui khng au u c, tr trong lng, nu y l iu ng nh hi, tha ng".

"Thi c, ta ha vi anh th ny nh. Nu tay thiu t dng oai nh gy s li thi, ta sn
sng n ch ng thiu tng ch huy, nu cn. Ta thc s phin lng v chuyn ny xy ra.
Anh c tr v ca hiu l rn m lm vic". Mex ngp ngng. "Tm, ta bit anh khng phi l
con c, nhng b Mar v ta vn coi anh l ch gia nh anh. V ta mun anh ni vi gia nh
anh l v chng ta hy vng tt c chng ta cng vui hng qung i cn li khi nh tan bn
Yanki. Bn chng ch l l qu mt ngi, khng c g khc!".

"D", Tm ni. Anh ngh mt ng ch khng th no hiu c rng, thuc quyn s hu
ca mt ngi no th lm sao m vui th cho c. Tun ni tun, bc sang ma xun nm
1862, Airin li c mang v nhng tin tc Tm nghe c hng ngy t ming nhng khch
hng da trng ca anh a phng, em li cho anh ci cm gic rng qun Almenx dng
nh nm trong vng trung tm yn tnh ca mt cn bo t chin tranh ang honh hnh
nhng ni khc. Anh nghe ni v mt trn chin u Sail trong qun Yanki v qun "Lin
minh" mi bn thng vong ti gn 4 vn, n ni nhng ngi sng st phi lch ly li i gia
nhng xc cht v s thng binh cn ca ct nhiu n mc c mt ng t nhng chn, tay
ngi n ln trong sn ca bnh vin gn nht bang Mitxixipi. Trn y c v nh l ha nhng
Ci R Alex Haley
xem chng r rng l bn Yanki ang thua trong hu ht cc trn ln. Gn cui thng tm, Tm
nghe thy ngi ta hoan h m t mt trn "Bul Rn" th hai trong qun Yanki phi rt lui vi
hai vin tng trong m t s v nghe n hng nghn lnh ri rc l lt v Oasinhtn, dn
chng bn hong ht x nhau chy trn trong khi cc nhn vin vn phng dng chng ngi
vt quanh cc cng s v tin ca c ngn kh ln cc nh bng u c a xung tu ch
n Niu Yoc ng thi mt pho hm m my trn sng Ptmc sn sng di tn Tng thng
Lincn cng b tham mu ca ng. Ri khng y hai tun sau, ti bn ph Hacp mt lc
lng ca "Lin minh" di s ch huy ca tng Xtnun Jchxn li bt c mi mt nghn
t binh Yanki.

"Tm , em tht khng mun nghe g v cuc chin tranh kinh khng ny na u" mt bui ti
thng chn Airin ni vy khi h ngi m m nhn vo bp la sau khi anh k cho ch nghe v
hai ton qun di ti ba dm ca bn "Lin Minh" v bn Yanki ng , bn git ln nhau
mt ni gi l Entitm. "Em ngi y, bng y cng a con th ba ca chng ta m tt c ch
dt ni chuyn nh nhau my git nhau th cch no , tung d khng phi lm u...".

Ri cng mt lc, c hai ngoi li nhn v pha ca lu v nghe thy mt ting ng rt nh, nh
n ni khng ai bun thm na. Nhng khi li thy ng, by gi r rng l mt ting g
khe kh, th Airin, ngi gn hn, ng dy ra m ca v Tm rn lng my ln khi nghe thy
ting mt ngi n ng da trng van v: "Xin li anh ch c g cho tui n c khng? Ti ang
i". Quay hn ngi li, Tm sut t nho khi gh khi nhn ra b mt ca g thanh nin da
trng anh bt cht thy gia nhng thng cha rc tri k binh. Nhanh chng trn tnh li
v ng l c mt th on g y, Tm ngi ngay un, nghe thy v mnh hn nhin ni: ",
by tui ch c g ngoi mt t bnh ng ngui cn tha sau ba ti".

"Tt chn, hai hm nay ti ch c my t vo bng".

Nhn nh rng ch mt s trng hp k l, lc ny Tm ng ln khi gh v i ra ca. "Mt
thng nay cu ch i n xin phi khng?".

Khong na giy, g trai tr nhn Tm, v giu ct, ri trn trn mt, g t bin mt nhanh
n ni Airin ng ngy ra sng st - v ch li cng sng st hn khi Tm ni cho ch bit
ngi m ch sp cho n l ai.

m hm sau, trong cuc hp gia nh c c Tm v Airin d, khi ton th xm n u bit
ci s kin k l y, th Matila li ru rng ngay sau ba im tm, "mt anh cu da trng cha
cng ch kit no , gy khng gy khiu", t nhin xut hin ca che nh bp xin n, coi b
tht thm hi; b cho g mt bt tht hm cn tha ngui tanh ngui ngt, khin g cm n
ri rt trc khi bin mt, ri sau , b thy ci bt ra sch t ngay ngn trn bc ca nh
bp. Sau khi ni cho mi ngi bit g thanh nin l ai. Tm ni: "Mt khi m m cho
hn n, con chc hn cn quanh qun y. C l hn ng u trong rng cng nn. D sao
con cng khng tin hn; u trc ht ta bit, l c ngi lm nn".

"Ni d tht!" Matila tht ln. "Thi c, m hiu cc con ny, nu hn th mt ra na, m s
ngh hn ch hn tin rng m ang sp cho hn mn g n, trong khi m i tha ng
ch".

By c dng hon chnh khi g trai tr li xut hin vo sng hm sau. c Matila bo
ng, mex Mar vi i qua ca trc v vng m cnh nh trong khi Matila hi h tr v nh
Ci R Alex Haley
bp va kp nghe thy g thiu nin ang i, b chp hon ton bt ng. "My ln vn
quanh y lm g?" mex Mar hi. Nhng g trai tr khng hong s, thm ch cng khng c
v g l bi ri na. "Tha ng, ti tht qu kit sc v i y i hoi. Ngi ta khng th
trch mt k b th v cc gia nhn nh ca ng ho tm i ti mt cht g!". Mex
Mar ngp ngng ri ni: "Thi c ta c th thng cm, song my phi hiu thi bui by gi
kh khn bit chng no, cho nn chng ta khng th nui thm nhng ci ming d tha. My
phi i i". Ri Matila nghe thy ging g thiu nin van v mt cch hn mt: "Tha ng, xin
ng cho con li. Con khng s cng vic g ht. Con ch khng mun cht i thi. Con s
lm bt c cng vic g ng cn".

Mex Mar ni: " y khng c vic g cho my lm c. Lm ng th c cnh nh ca ta
ri".

"Con sinh ra v ln ln trn ng rung. Con s lm ct lc hn cnh nh ca ng na kia, tha
ng - ct sao c n u n", g trai tr nn n.

"Tn my l g v my t u ti y?".

"Joc Jonxn . T Nam Carlin ti, tha ng. Chin tranh lm tan nt ni con sinh sng.
Con tm cch tng qun nhng h bo con cn b qu. Con va mi trn mi su tui.
Chin tranh tn ph ma mng chng con, tn ph tt c mi th, t hi qu, b nh c n
th cng khng cn mng no. V con cng b i, ng rng u y - bt c ni no khc -
hn l phi kh hn. Nhng xem nh thi bui ny, nhng ngi duy nht cho con l cnh nh
ca ng".

Matila c th cm thy rng cu chuyn ca g thiu nin lm mex Mar xc ng. Ri b
nghe thy, nhng khng tin tai mnh. "Anh c bit g v cng vic gim th khng?".

"Con cha bao gi lm th cng vic y". G thiu nin Joc Jonxn c v sng st. Ri g
ngp ngng ni: "Nhng con ni vi ng l con khng t nan vic g".

Tht kinh, Matila nhch gn hn n mp ca che nghe r hn.

"Xa nay ta vn thch c mt gim th, mc du bn nh ca ta lm n tt, chm nom ma
mng, cy hi u ra y. Ta mun th dng anh, ban u th ch chu cp ni n chn thi -
xem kt qu ra sao ".

"Tha ng... ng... g ?".

"Mar" ng ch ni.

"Vng, vy l ng c mt gim th y, tha ng Mar".

Matila nghe thy ng ch ci kh. ng ni: "C mt gian trng ng sau chung nga, anh
c th dn vo y m . Hnh trang ca anh u".

"Tha ng, c bao nhiu hnh trang con mc trn ngi c ri", Joc Jonxn ni.

Ci tin chong ngi y lan khp gia nh, d di nh mt ting st. "Qu tht m khng dm
tin nhng iu m nghe thy!" Matila tht ln, kt thc bn tng trnh l lng ca mnh v mi
ngi trong gia nh u cng phn. "Hn ng ch sp in n ni ri!"... "T chng ta
Ci R Alex Haley
chng trng nom c ngi ca ng n ni n chn y sao?"... "Ch v c hai u l da trng,
c th thi!"... "Ri ng s nhn ci tn cch c ny khc i, khi no chng ta liu chiu xy
kha kh s trc trc khin cng vic khng chy!".

Nhng mc d h rt phn n, ngay t ln gp mt trc tip u tin vi g mo danh ngoi
ng vo sng hm sau, g lp tc khin cho cn gin d ca h kh m c th tn ti mc
pht st pht cung. Khi Vjl dn mi ngi ra ti ng, g Joc Jonxn khng khiu xanh xao
c mt ngoi v g bc ti gp h. B mt gy g ca g r ln v tri yt hu c ln
ln xung xung trong khi g ni: "Ti khng th trch cc anh cc ch ght ti, nhng ti c
th ngh cc anh cc ch ch t lu xem ti c ha ra xu nh cc anh cc ch tng khng.
Cc anh ch l nhng ngi da en u tin c quan h cng vic vi ti song ti ngh tri sinh
cc anh ch c mu da en cng nh ti c mu da trng, v ti xt mi ngi hnh ng ca
h. Ti ch bit c mt iu l cc anh ch cho ti n khi ti i v c i ngi da trng
khng lm th. Gi y xem chng ng Mar quyt tm mun c mt gim th, v ti bit
cc anh cc ch c th khin ng y thay ti, song ti ngh nu cc anh, ch lm th, th c c l
k thay th ti li t hi gp bi phn".

Xem ra trong gia nh, khng ai bit tr li ra sao c. Dng nh khng c cch chi khc ngoi
vic tn ra v bt tay vo lao ng, c bn u ngm ngm quan st Joc Jonxn lm vic cng
mit mi nh h, nu khng mun ni l hn - thc t, g c v ch tm chng minh lng chn
thnh ca mnh.

a con gi th ba ca Tm v Airin - Vaini - sinh vo cui tun u sau khi g ny n. Gi
y khi ngoi ng Joc Jonxn mnh dn s vo ngi vi cc thnh vin gia nh vo gi
n tra, lm nh khng thy. Asfo cng nhin ng dy, mt sng, my sa, b i ch
khc. "Cc anh, ch thy l ti chng bit g v cng vic gim th c, cho nn cc anh, ch cn
gip ti trt lt", Joc Jonxn thng thn ni vi h. "S chng hay ho g nu ng Mar ra
y v ngh rng ti khng lm cng vic y nh ng mun".

Ci rn cp o to k gim st mnh khin cho ngay c Tm bnh thng vn trang nghim,
cng thy ng ng khi n c a ra bn bc xm n m hm y, v tt c u nht tr
rng cc trch nhim y th tt thuc v Vjl v xa nay bao gi anh cng vn iu khin cng
vic ng ng. "u u tin" anh bo Joc Jonxn, "cu s phi thay i hng lot cung cch
thng thng ca mnh. C nhin l vi tt c bn tui lun lun trng chng, th ng ch ch
th no n gn trc khi bn tui kp ra hiu cho cu. Th ri cu phi nhanh chn tch ra
khi xon xut qu gn quanh bn tui. Chc cu cng bit ngi da trng, nht l cnh x-ba-
dng khng c c t ra gn gi my dn nh".

", Nam Carlin qu ti xem ra dn nh khng bao gi qu gn gi vi dn da trng" Joc
Jonxn ni.

", dng tay nh khn ngoan y!" Vjl ni. "u tip theo l mt ng ch cn cm thy x-
ba-ng ca mnh thc y m nh lm vic hng hn trc khi c x-ba-ng. Cu phi hc
qut tho. "Lm i, bn nh chng bay!" v dng cu i loi d th. V bt c lc no cu
bn ng ch hoc bt k ngi da trng no na, cu ch c bao gi gi bn tui bng ci tn d
cu vn thng gi. Cu phi hc gm g v chi ra v lm sao c v tht b i, lm cho
ng ch cm thy cu khng qu d tnh v th lng bn tui".

Ci R Alex Haley
Khi mex Mar ra thm ng ln sau, Joc Jonxn ra sc c gng qut tho, chi ra, thm ch
cn e da tt c mi ngi trn cnh ng, t Vjl tr xung. "Th no, h lm n ra sao?"
mex Mar hi. "i vi bn nh c cho lm t mnh, th th cng kha kh", Joc
Jonxn ko di ging, "nhng con hy vng mt hay hai tun na s cho chng vo khun php
u ra y".

m hm y, c gia nh ci ln ra, bt chc Joc Jonxn cng vi v vui thch hin nhin
ca mex Mar. Sau khi qua i hng ngn cn vui, Joc Jonxn bnh thn k cho h nghe
cnh ngho rt mng ti sut qung i trc y ca mnh, ngay c trc khi gia nh g tan
tc vi rung ng b chin tranh hy hoi, cho n khi g phi ra i tm mt cuc sng mi tt
p hn. "C l cu ta l ngi da trng duy nht mc mc trung thc v chnh mnh m chng
ta tng gp". Vjl ni ln s nh gi tp th ca gia nh.

"Ni tnh tht, tui thch nghe cu ta ni chuyn", Lili Xiu pht biu v Joc-con giu: "Cu ta ni
chuyn th cng d mi cch-c khc thi. Khc ci cu ta l ngi u tin tui thy khng lm
ra v ta y. Phn ln u rt xu h v thn phn ca mnh". Meri ci: ", cu ny khng xu
h, dm c xin n na c m".

"M thy tung d cc con thc s thch ci lo Joc ri y". Matila ni. Mi ngi li ci
r khi nghe thy ci bit hiu mi t cho g gim th cy nh l vn ca h. "Lo Joc", v
"lo" tr mt cch k cc. V Matila ni ng: tht kh l lng, h i n ch thch g mt
cch thc tnh.

Ci R Alex Haley

Chng 112

Min Bc v Min Nam nh hai con hu ngoc sng vo nhau trong mt cuc t chin. Xem
chng c hai u khng th thc hin mt chin dch thng li loi tr bn kia. Tm bt u
nhn thy i cht tht vng trong cc cuc tr chuyn gia cc khch hng ca anh. l mt
ci phao cho nim hy vng c t do vn cn mnh lit trong anh.

C gia nh lao vo si ni suy on, khi "lo" Joc Jonxn ni vi v b n: "ng Mar bo ti
c th i lo mt cng vic g . Ti s c v ht sc nhanh". Ri sng hm sau, anh ta i.

"Cc ngi on l vic g?".

"C theo ci cch lo vn ni chuyn th qu lo ch cn g m lo liu na".

"C th l mt ci g dnh dng n h hng lo".

"Dng m lo c bao gi nhc n h hng g u - ch t cng l khng nhc n ngi no c
bit".

"Lo t phi c b con no u ch!".

"C khi lo quyt nh i chin tranh cng nn".

"Ch, tui rnh khng hnh dung ni lo Joc li mun bn ai".

"Tui ng l cu cu cui cng c n ung y bng v ba qua chng ta thy cu cu l ln
cui y".

", im i, Asfo! Anh th ch bao gi ni tt cho lo hay bt k ai khc!".

Gn mt thng qua khi mt hm ch nht, bng vang ln nhng ting h v h reo - bi v
lo Joc tr v, nhe rng ci ngng v cng vi anh ta l mt c gi rt r n kh s,
cng gy g v xanh xao nh anh ta, ci bng cha tm thng khin c c v nh nut phi
mt qu b ng.

"y l v ti, c Math" Lo Joc ni vi mi ngi, "Ngay trc lc ti ra i, chng ti ci
v tui bo c y l khi tm c ni no, ti s v n. S d trc ti khng ni g v v ti l v
kim c ai bng lng nhn mt mnh ti cng kh ri". Anh nhe rng ci vi Math:
"Sao em khng cho b con i?".

Math ngoan ngon cho tt c mi ngi, v i vi c dng nh l mt bi din vn di khi
c ni thm: "Joc k vi ti nhiu v bc v cc anh ch".

", tui mong rng mi ci cu k my m u tt c!". Matila hn h ni v lo Joc thy b
lic nhn ln th hai vo ci bng cha to n cc ca Math.

"Khi ra i, ti khng h bit l chng ti sp c con. Ti ch lun lun c cm gic l ti phi tr
v. V , c y sp lm m ri".

Ci R Alex Haley
C b Math mnh d xem ra hon ton va i phi la vi Lo Joc Jonxn, nn gia nh
nhit thnh mng cho i bn.

"C ngha l cu cha ni c my mex Mar?" Airin hi.

"Cha. Ti ch bo l ti c cht cng chuyn nh ti ni vi bc v cc anh, ch. Nu ng y
mun tng chng ti i th chng ti nh phi i, c th thi".

", tui bit ng ch s khng c cm d th u" Airin ni v Matila ha theo: "C nhin, ng
khng th. ng ch khng phi loi ngi d vy".

"c bc ni h l h c dp l chu phi gp ng y ngay", Lo Joc Jonxn ni vi Matila.

phng mi bt trc, Matila tha vi b ch Mar trc, phn no bi kch ha tnh cnh ca
hai c cu ln mt cht. "Tha b, tui bit cu ta l mt x-ba-dng m li th ny th khc tht
y, dng m cu my ci c v b bng ti nghip ca cu rnh s cht khip l ng ch s
ui i bi v trc cu ch nhc g n v m li thi bui tht kh khn th. Hn na ngy
c ca c ch cn my xa".

"c, tt nhin ti khng th quyt nh thay nh ti, song ti tin chc nh ti s khng tng
h ra khi ca...".

"Vng, tha b, tui bit ng b s ch lm th u, nht l tui rng c b mi cha qu mi
ba mi bn tui b , v coi b d sp sa bt c lc no, li mi chn t chn ro n y
v khng quen bit ai ngoi bn tui... v ng b".

B ch Mar ni: "Thi c, nh ti ni y, y khng phi vic ca ti, m phi do ng
Mar quyt nh. Nhng ti cm thy chc chn l h c th li".

Tr v xm n, Matila bo Lo Joc Jonxn y v hm n l ng lo, b ch Mar ni
chc chn rng khng c vn g. Ri b tt ti n lu Airin, sau khi hi nhanh
chng, c hai li ro bc n chic ln nh bin thnh ni ca v chng Lo Joc Jonxn.

Airin g ca v khi Lo Joc Jonxn ra, ch bo: "Bn tui lo cho v cu. Cu biu m bn
tui thi nu git gi tt c cho, v m phi dnh sc sinh chu".

"C y ang ng. Ch lo cho nh vy, tht qu ha" anh ta ni. "Bi v sut t lc n y, c y
c nn e hoi".

"Ch c g l l. Coi b sc m ch hn sc mt con chim l my", Airin ni. "Vic g cu phi
a m i bao nhu ng t ti y ng vo gia ci n ny" Matila nghim ngh ni
thm.

"Chu ht hi ht sc bo c y th khi chu v qu. Nhng c y khng chu gii quyt cch
no khc".

"Th d c chuyn g xy ra dc ng. Cu c bit m t g v u", Matila ku ln.

Anh ta ni: "Chu tht kh m tin rng chu sp lm b".

"y th m rnh l sp ri", Airin sut bt ci khi thy v lo lng ca Lo Joc Jonxn, ri ch
v Matila quay lng i v lu mnh.
Ci R Alex Haley

Hai m con lo lng bn ring vi nhau. "M thy tnh trng con b ti nghip ch n t no
c", Matila lm bm tm s "Gn d thy c xng. V xem chng qu mun tm b cho
n khe".

"Con cm thy d c s gay lm y", Airin tin on, "Ly cha! Rnh con khng bao gi
ngh l cui cng mnh li a c mt ngi da trng no!".

Khng y hai tun sau, mt bui tra, Math bt u thy au. C gia nh xm n nghe thy
c qun qui ku t trong ln, trong khi Matila v Airin vt v vi c sut m cho n gn tra
hm sau. Cui cng khi Airin l ra v mt ch tin cho lo Joc Jonxn ph phc ngay c
trc khi ming ch tht nn li. "Tui chc m Math s qua cu thot nn thi. a b l con
gi... dng m n cht ri".

Ci R Alex Haley

Chng 113

Chiu mun hm Tt dng lch nm 1863, Matila chy nh bay vo xm n. "Cc con c
trng thy ci tay da trng va mi ci nga n y khng? Cc con ch tin c u. Y ta
ang ra x trong kia, biu my ng ch l va c tin theo ng dy in tn ha xa bo rng
Tng thng Lincn k Tuyn b Ri phng cho chng ta c t do!".

Ci tin phn khi y khin nhng ngi da en thuc s hu ca Mar, cng nh hng triu
ngi khc nh h, vui sng nh in trong nhng cn lu ca h... nhng mi tun qua i, s
hoan h ch i t do gim dn, teo i v cui cng qut li thnh mt ni tht vng mi, v thc
t cng tr nn r rng rng trong ci vng ngy cng m mu, tan hoang ca khi Lin Minh,
lnh ca Tng thng Lincn, ch thi bng thm s khinh ght cay ng i vi ng m thi.

Ni tht vng xm n ca n in Mar su sc n ni mc d Tm thi thong vn bo tin
qun Yanki thng nhng trn ln, k c vic nh chim Atlanta, mi ngi vn t b hy vng
c t do; c th cho n cui nm 1864, mt ba Tm hn h khc thng, gn hai nm
nay cha thy anh phn khi th bao gi. Anh ni cc khch hng da trng ca anh m t
hng nghn lnh Yanki git ngi cp ca, ng khng k xit, dng hng tin qun di ti nm
dm, di s ch huy ca mt tn tng Sman in cung no , tn ph bang Joji nh
th no. Mc d trc y nhiu ln v mng, gia nh kh lng dp c nim hy vng t
do mi c nhm li khi Tm thng bo thm tin tc vo nhng m sau.

"Tung d qun Yanki khng cha li t g! m da trng chi h t sch c ng rung, i
snh, chung nga! H git c la, nu tht b v mi th khc n c! Dng thc g h khng
t khng n c th h ph bng my li cp bt c ci g mang theo c!" V nghe ni
dn nh o ht ra rng, ra ng ci, ng d kin, b n in, b cc ng ch, i theo qun
Yanki n ni chnh ci ng tng Sman phi xin h tr v ch c!".

Ri khng lu sau khi cuc tin qun thng li ca bn Yanki trn ti b bin, Tm hn hn bo
tin: "Saletn mt ri!"... v sau l: "Tng Grant chim Richmn!"... v cui cng, thng 4
nm 1865: "Tng Li u hng, np ton b qun i "Lin Minh!" Min Nam chu
thua!".

Nim hn hoan vui sng xm n gi y tht khng ly g o ni khi h a ra qua sn trc
i snh v ngc ln li vo, ti ng ci ln ha vo hng trm ngi ko n , tu
tt nh n c, nhy cng, nhn ln nhn xung, h la, go h, ht ca, thuyt ging, cu
nguyn. "T do, ly Cha, t do!"... "i n Cha ton nng, cui cng, t do n!".

Nhng ri trong vng my ngy, tinh thn hi h hoan lc li chm vo tang tc v su au su
sc vi ci tin st nh v v m st Tng thng Lincn. "i c!" Matila rt ln trong khi
c gia nh khc quanh b cng vi hng triu ngi nh h tn knh v Tng thng hy sinh
nh ng cu tinh Mixe.

Ri sang thng nm, nh ang xy ra khp min Nam tht trn mex Mar triu tp tt c n
l trong sn trc i snh. Khi tp hp thnh mt hng ngang, h thy kh nhn thng vo
b mt bng hong, chy di ca ng ch, ca b Mar khc st mt v ca v chng Lo
Ci R Alex Haley
Joc Jonxn vn d cng thuc ni da trng. Th ri, bng mt ging au n, mex Mar
chm ri c t giy cm trong tay bo rng min Nam thua cuc chin tranh. Thy kh nn
c ngn ngo trc ci gia nh da en ng di t i mt ng, ng ni: "Ti ngh th
ngha l tt c cc ngi t do nh chng ti. Cc ngi c th i khi nu cc ngi mun,
c th li nu cc ngi mun th, v nu ai li, chng ti s c gng i mt ci g..."

Nhng ngi da en thuc s hu ca Mar li bt u nhy nht, ht ca, cu nguyn, la ht:
"Chng ta c t do!"... "Rt cuc, th l t do!"... "T n Ngi, c Cha Jxu!". Ting reo
mng nh in bay i, lt qua khung ca m ca cn nh g nh ni Iuri, con trai ca Lili Xiu,
nm nay ln tm, ang nm st m man t my tun nay. "T do! T do!" nghe thy vy, Iuri
bt dy khi ging nm, si sc, chic o ng pht pha pht phi; u tin, n chy ra chung
ln: "L ln kia, ng n n na, chng my c t do ri! N nho ti chung b: "L b ci
kia, ng cho sa na chng my t do ri! - v c TAO cng th!".

Nhng m hm y, sau khi mi ngi mt l khng cn sc reo mng, Tm tp hp i
gia nh trong chung nga bn bc xem gi y, khi "ci t do" bao lu mong i n, h
cn phi lm g. "T do s khng nui sng chng ta, n ch cho chng ta t quyt nh
xem cn lm g c ci n". Tm ni. "Chng ta phi c nhu tn, m ngoi ti lm rn my
m nu bp, nh ta ch bit mi vic lm ng m thi", anh nh gi ci th kh x ca gia
nh.

Matila thut li l mex Mar ngh b thuyt phc mi ngi cn nhc kin ca ng
a ra l phn mnh n in ra v ai mun lm r th chia i hoa li. Mt cuc tranh lun si
ni din ra. Nhiu ngi ln trong gia nh mun ri i tht nhanh, cng sm cng tt, Matila
phn i. "M mun gia nh ta y tip tc xum vy. Bi gi th bn v chun di chuyn nh,
ph d chng ta b i, th ri b Joc-G ca cc con gi v, khng c ai biu cho b bit
chng ta i ng no th sao!".

Mi ngi im lng khi Tm ng mun ni: "Tui xin ni my c nh na l lm sao chng ta
cha th b i c - l v chng ta cha chun b g c, th thi. Khi no chng ta chun b
xong xui, ti s l ngi u tin i i". Cui cng, a s chu l Tm ni phi v cuc hp gia
nh gii tn.

Nm tay Airin, Tm cng v i di nh trng v pha cnh ng. Nh nhng nhy qua mt
hng ro, anh bc nhng bc di, ngot theo mt gc chn mi , khoanh mt hnh vung,
ri si cng tr v ch hng ro anh ni: "Airin, ch ny sp sa l ca chng mnh!" Ch khe
kh nhc li li anh: "ca chng mnh!".

Trong vng mt tun, cc n v ring r ca gia nh lm phn rung ca mnh. Mt bui sng,
Tm ri khi l rn i n gip sc cc anh em trai, th cht nhn ra mt ngi ci nga li
thi trn ng ci l lo cu thiu t k binh Kitz, qun phc t ti, nga th tp t tp tnh.
Kitz cng nhn ra Tm v thc nga li gn hng ro, lo ghm cng li: ", nh, mang cho
ta go nc!" lo gi. Tm ti ch x nc. Anh mc y go v bc li a n cho Kitz.
"Tnh hnh bi gi thay i ri, ng Kitz ", Tm im m ni. "S d tui mang cho ng go
nc ny ch l v bt k ai kht, tui cng cho ung, ch khng phi v ng qut tho u. Tui
mun ng phi hiu r iu ".

Kitz a tr li chic go. "Cho ta go na, nh". Tm cm chic go, b tr li vo x nc v
Ci R Alex Haley
bc i khng thm ngoi nhn li.

Nhng khi mt k m khc va h va phng nc i theo ng ci, vi mt chic m qu
da en nhu nt rt d nhn ra bn trn mt chic khn qung xanh bc thch, th mi ngi
ngoi ng o o chy c v xm n: "M i, b v! B v!" Khi con nga vo ti sn, cc con
trai Joc-G ko phng ng kiu ln vai v ko n trc mt Matila chan ha nc mt.

"Lm sao m li khc rng ln th, m?" ng gi v bt bnh hi, ng thi m gh ly b nh
khng mun bung ra na, nhng cui cng ng cng ri khi b ln ting bo gia nh tp hp
li v im lng. "Ri sau, b s k cho c nh nghe b i dng u, lm dng g t khi chng
ta xa nhau", Joc-G oang oang. "Dng ngay bi gi b phi cho cc con bit c nh ta sp cng
nhau i n u sum vy!". Trong khng kh im lng tng chng nghe thy c ting kim ri v
vi khiu kch bm sinh, Joc-G k l ng kim c cho c nh mt khu nh c min
Ty Tennexi v nhng ngi da trng vng ny ang nng rut ch h n gip sc xy dng
mt th x.

"Ni cho c nh bit ci ny nh! t ch chng ta sp n en nhnh v mu m n ni
cm mt ci ui ln con xung, s mc ln c con ln ... m n th kh m ng c v da
hu nhn nhanh n ni c nt m p d pho n. C nhng con pt 1 nm nh di gc
cy, bo c ch khng i ni, nc ngt cy nh xung c d mt...!".

Gia nh phn khi nhn nho nh in, khng ng ni nt. Trong khi mt s chy i khoe
nhng ngi khc cc n in bn cnh, chiu hm y Tm bt u lp k hoch sa mt
chic xe lm ng thnh mt chic "Rccu 2 c mui, m mi chic nh th c th a tt c
cc n v trong gia nh n ch mi n. Nhng n lc mt tri ln, khong mt t ngi
khc, ch cc gia nh mi c gii phng, ko ti - khng phi l xin, m i hi cho cc
gia nh ca h cng i - h l nhng ngi da en cc n in Hut, Fitzpat rie, Pm, Til,
Rait, Lik, Mcgrigo... thuc qun Almenx.

Trong hai thng ro rit hot ng tip theo, cnh n ng ng xe "Rccu". Ph n m tht
gia sc, nu nng, ng hp v sy thc n i ng v chn nhng th ti cn thit
mang theo. ng gi Joc-G i quanh gim st mi hot ng, rt thch vai tr chnh ca mnh.
Li c thm nhng gia nh mi c gii phng xm n quanh tm Tm tnh nguyn gip mt
tay v cam oan s nhanh chng ly xe ti ring lm thnh xe "Rccu" ca gia nh. Cui
cng anh tuyn b tt c nhng ai mun u c th i - nhng mi n v gia nh ch c mt
chic "Rccu" thi. Cui cng, khi hai mi tm chic xe c cht ln v sn sng ln
bnh vo rng sng hm sau, vi mt cm gic k l va bun va bnh thn, m ngi mi
c t do tha thn i quanh, khe kh s vo nhng vt quen thuc, chu ra bt, cc ro...,
bit rng l ln cui cng.

Trong nhiu ngy, nhng ngi da en n in Mar ch long thong thy v chng ng
ch. Matila khc: "Ly Cha, tui tht khng mun ngh n ci nng ni m ng b ang phi
tri qua, tui th l th!".

Tm rt vo trong xe mnh ngh m th cht nghe thy ting g nh ca pha sau.
Khng hiu sao, anh bit ngay l ai, ngay trc c khi m tm che hu. Lo Joc Jonxn
ng , mt nhn nh v xc ng, hai tay vn vo chic m: "Tm... ti mun ni mt cu vi
anh... nu anh c th gi...".

Ci R Alex Haley
Tt xung khi xe, Tm i theo lo Joc Jonxn mt qung di nh trng. Cui cng, khi lo
Joc dng li, g nghn ngo v bi ri v xc ng, kh khn lm mi ni ln li: "Ti v
Math bn... xem ra chng ti ch c cc anh cc ch l ngi thn m thi. Tm , chng ti
bn khon khng bit cc anh cc ch c cho chng ti i theo khng?".

Mt lt sau, Tm mi ni: "Nu ch c mt gia nh tui th tui c th tr li cu ngay bi gi.
Dng m cn c nhu ngi khc na. Tui phi bn my tt c bn h. Tui s cho cu bit...".

Tm i n tng xe khc, g khe kh, gi nhng ngi n ng ra. Tp hp h li, anh ni cho
h bit iu g xy ra... Mt pht im lng nng n. Tm ngh: "Cu ta l tay x-ba-dng tt
nht i my bn tui, bi v thc ra cu ch phi l x-ba-dng g ht, cu vai k vai lm lng
my bn tui m".

Mt s, phn no him k da trng, phn i kch lit. Nhng sau mt lt, mt ngi bnh tnh
ni: "Gii sinh hn da trng, hn lm th no c..." Cui cng, phi ly biu quyt v a s
ng cho v chng Jonxn i theo.

Cn phi hon li mt ngy lm mt chic "Rccu" cho lo Joc v Math. Ri rng sng
hm sau, mt on hai mi chn chic "Rccu" c mui sp hng dc bt u ct kt, lc cc
chuyn bnh ri khi n in Mar trong bnh minh. Trn u on xe, ng Joc-G su mi
by tui i m qu da, eo khn qung, ci con nga "Gi Bp", mang trong tay con g chi
gi c nhn. ng sau ng, Tm li chic xe th nht, vi Airin ngi bn cnh v ng sau h
l l con, mt trn xoe thch th, a b nht Xinthi mi c hai nm. V sau hai mi by
chic xe na, vi nhng ngi n ng da en hoc lai cng v h ngi trn chic gh trc,
cui cng n chic xe vt ca lo Joc v Math; h di mt nhn xuyn qua lp bi m mt
cun ln bi tt c nhng v nga, la v bnh xe ang tin v pha m ng Joc-G th sng
th cht rng ch th l min t Ha.

Ch thch

1. Loi th c ti ng con M.

2. Mt loi xe hm ln do nga ko, hai bn thnh v ng sau c ca, thng c ng ti th x Roccu.

Ci R Alex Haley

Chng 114

"Ch ny ?" Tm hi.

"Min t Ha y ?" Matila hi.

"Th dng con ln my l b ng vt ra khi mt t u?" mt a trong bn tr con hi khi
Joc-G ghm cng cho nga ng li.

Trc mt h l mt khong trng trong rng, vi mt s ca hng bng g ch giao nhau
gia con ng ghp ghnh h ang i vi mt con ng thng gc vi n. Ba ngi n ng
da trng - mt ngi ngi trn mt chic thng inh, mt ngi khc trn mt chic gh xch
u, ngi th ba ngt ngng trn hai chn sau mt chic gh u, lng ta vo mt bc tng
c vn che v chn gc ln mt ci cc buc nga - kh huch nhau v ht hm v pha on xe
bi bm cng nhng hnh khch trn . Hai thng b da trng ang nh vng ng sng li
v ging mt nhn, chic vng tip tc ln qu ch chng ra n gia ng, quay vi lt na
ri knh. Mt ngi da en ln tui ang lom khom, ng thng dy, thn nhin nhn h hi
lu, ri t t nhon ming ci. Mt con ch ln ang gi bn mt thng hng nc ma cng
ngng li, chn vn gi ln, nghn u nhn h, ri li tip tc gi.

"Ta biu my tt c y l mt khu nh c mi", Joc-G ni nhanh. "H ch mi c mt
trm ngi da trng g , v ngay c vi s mi lm xe cn li ca chng ta sau khi dng xe
khc r ngang trn ng i ti y, chng ta cng ch gn gn tng gp i dn s m thi.
Chng ta ang i vo ci nn ca mt th ang mc ln".

", n ch cn mi cch mc ln ch cn lm g khc c na, y l ci chc" Joc-con ni,
khng h mm ci.

"C ch lc cc ngi thy vng t nht ng in ca h m xem", ng b ni, v rng r, hai
tay xoa vo nhau hnh dung trc lc n .

"C khi li l m ly" Asfo lm bm, cng khn ngoan khng ni to cho Joc-G nghe
thy.

Nhng qu l loi t thng ho hng tht - mu m v nhiu mn, mi gia nh c ba mi
"yc", ri rc trn nhng khonh bn c t ven ko sut n nhng tri ca ngi da
trng chim vng t tt nht qun Laol, trn hai b sng Hatai cch su dm v pha
Bc. Nhiu tri ca ngi da trng rng bng tt c s t ca h cng li, nhng ba mi
"yc" cng gp ba mi ln nhng g h tng mong c trc y v chng ny, h thy
y tay ri.

Vn c chen chc trn xe, cc gia nh bt u o bt nhng gc ct v pht bi rm ngay t
sng hm sau. Chng bao lu, t c cy thnh lung v gieo trng v u tin - phn ln
l bng, mt t ng, vi nhng mnh vn rau v mt vt trng hoa. Khi mi ngi chuyn sang
cng vic tip theo l h cy v s g dng nh, Joc-G ci nga t tri ny sang tri khc,
tnh nguyn gp kin v cch thc xy dng v n o k cng mnh i i h nh th
no. Ngay c gia m nhng da trng n lp nghip Henning, ng cng khoe khoang l
Ci R Alex Haley
nhng ngi ng a ti y s gp phn lm cho th x ln ln v phn thnh nh th no,
khng qun ni rng con trai gia ca ng l Tm sp ti s m ca hiu rn u tin ca vng
ny.

Sau khng bao lu, mt hm, ba ngi da trng ci nga ti l t ca Tm trong khi anh
ang cng cc con trai trn bn vi lng ln trt vch cho cn lu xong mt na ca mnh.

"Ai trong s cc anh l th rn?" mt ngi hi to t trn lng nga. on chc l nhng khch
hng u tin ti ngay c trc khi anh kp xy dng c s hnh ngh, Tm hnh din
bc ra.

"Chng ta nghe ni anh nh m mt ca hiu rn th x ny", mt ngi ni.

"Vng, tha ng. Tui ang ngm xem ch no tt nht dng n. C th l ci ch trng
cnh nh my ca, nu cha c ai khc mt ti".

Ba ngi kia a mt nhn nhau. "Ny ngi anh em", ngi th hai ni tip, "khng cn phi
mt th gi v ch, chng ti s ni thng vo vn . Anh bit ngh rn tt thi. Nhng nu
anh mun hnh ngh th x ny, anh s phi lm vic cho mt ngi da trng lm ch hiu.
Anh ngh n chuyn cha?".

Mt cn gin in ngi dng ln trong Tm n ni phi gn mt pht sau, anh mi bnh tnh
li ni: "Khng, tha ng, tui cha ngh n", anh chm ri ni: "Tui v gia nh tui b gi l
dng ngi t do, bn tui ch mong kim sng d mi ngi khc, bng cch cn c lm dng
ci g mnh bit lm". Anh nhn thng vo mt bn kia. "Nu tui khng c lm ch dng g tui
lm ra bng hai bn tay mnh, vy y khng phi l ch cho bn tui".

Ngi da trng th ba ni: "Nu anh cm thy d th th ta e rng anh phi rong rui ng
trng nhiu na mi mong kim c ni thch hp, cu ".

", bn tui quen i y i ri", Tm ni. "Tui ch mun gy rc ri u, dng m tui cn
phi l mt con ngi. Tui ch c l gi tui bit trc tnh cm ca cc ng y gia nh tui
khi dng li lm phin cc ng".

"c, c ngh th i", ngi da trng th hai ni. " l vic ca anh".

"Bn cc anh phi hc sao cho ci thi lun mm ni n t do ng c bc ln u", ngi th
nht ni.

Thc nga quay ng sau, khng ni thm li no, h phng i.

Khi ci tin truyn i chp nhong qua cc tri, cc ch gia inh vi n gp Tm.

"Con trai " Joc-G ni. "C i my bit ngi da trng d th no ri cn g. Trnh voi
ch xu mt no, con c n khi ng h. Ri th tay rn c d con, ch bao lu h s phi
quay li thi".

"i cng ng, ri bi gi li phi khn gi gi a!" Matila ku ln. "ng c bt gia nh phi
th, con giai!".

Airin ph ha: "Tm, em xin anh! Em mi mt ri! Mt b ri!".

Ci R Alex Haley
Nhng mt Tm lm lm "S vt khng bao gi t n tt ln tr phi ta lm cho n tt ln!" anh
ni. "Tui khng li ni no tui khng th lm dng g mt con ngi t do c quyn lm. Tui
khng yu cu ai khc i my by tui, dng m by tui s cht ln xe v mai i lun".

"Tui cng i!" Asfo tc ti ni.

m y, Tm ra ngoi i do mt mnh, lng nng tru ci cm gic phm ti, v ni gian trun
mi m anh ang buc gia nh mnh phi chu ng. Anh n li trong u cuc th thch m
tt c tri qua trn nhng chic xe ln bnh hng my tun lin... v anh ngh ti iu
Matila thng hay ni: "C d tm k trong ci xu, th no cng thy ci g tt".

Khi ci p vo c anh, Tm tip tc i do mt ting ng h na, cho k hoch hin
hnh r nt trong tm tr. Ri anh ro bc v xe, ni gia nh anh ang yn gic v vo ging
ng.

Sng ra, Tm bo Jimz v Luyx dng tm h nhng ln mt mi cho Airin v bn tr lm ch
ng v anh s cn n xe. Trong khi gia nh ng quanh, ng ngng nhn anh - Asfo th mi
lc mt thm nghi hoc v tc gin - anh nh Vjl gip mt tay, chic e nng em lp ln
trn gc cy ct mi ca. n tra, anh dng xong mt ci l b tm thi. Tip n trc
mt mi ngi vn theo di, anh tho tm vi mui xe, ri nhng tm vn hai bn thnh tr
sn xe, trn gi y anh bt tay vo vic vi nhng dng c nng nht ca mnh. Dn dn,
h bt u hiu ra k l m Tm ang bin thnh mt hin thc.

Cui tun y, Tm li thng qua th x vi l rn lu ng ca mnh v tt c khng tr mt ai -
n ng, n b hay tr con u ng h hc ming nhn ci e, ci l b, ci chu nc nhng
cng nhng gi gn gng mt lot dng c rn, tt c lp chc chn trn sn xe c tng
cng thm nhng thanh h tr.

L php gt u cho tt c nhng ngi anh gp - c da trng ln da en - Tm hi xem h c
g cn rn vi gi phi chng. Trong vng mt thi gian, s trang tri yu cu anh ti phc
v mi lc mt nhiu, v khng ai c th ngh n mt l do g xc ng buc mt ngi da
en khng c hnh ngh trn mt chic xe. n lc h nhn ra rng vi ci l rn lu ng,
anh li lm n kh hn nhiu so vi mt ca hiu tnh ti, th Tm t to cho mnh tr thnh
cn thit cho khp th x n ni h khng th kim cch no phn i, ngay c nu h mun
th. Song, tnh tht, h khng mun th, v h thy Tm l loi ngi lm tt cng vic ca
mnh v khng ch vo vic ca ngi khc, v h khng th khng trng th c tnh . Trn
thc t, c gia nh mau chng t khng nh mnh l nhng Cc ng n, lm trn ngha
v, khng giao du vi bn ngoi - v "yn phn th thng", nh mt nhm ngi da trng
ni trong mt cuc tr chuyn m lo Joc Jonxn nghe lm c ti ca hng tng hp.

Nhng lo Joc cng b i x nh l mt k trong "bn y" - b xa lnh trong mi trng x
giao, phi ch i cc ca hng cho n khi tt c cc khch hng da trng khc c phc
v xong xui, thm ch c ln b mt li bun bt phi mua mt chic m m anh th v
tr li trn gi khi thy n cht qu. Sau , anh k chuyn li cho gia nh Joc-G nghe,
chic m u tong teng trn u cho mi ngi coi v ai ny u ci r nh anh. "Tui ly lm
l l sao chic m khng va", Joc-con ni a, "khi m cu thn n ni i th n ci ca
hng ". Asfo th tt nhin phn n n ni ln ting da - da sung thi - s xung tng
ci m vo c hng thng cha da trng ".

Ci R Alex Haley
Mc d m cng ng da trng khng cn n h my - v ngc li - Tm v b con bit rt
r l cnh thng nhn th x kh c th nn ni nim phn khi trc s gia tng vn vt
trong kinh doanh do h to nn. Tuy h t may ly hu ht qun o cho bn thn, t tc phn
ln thc phm v cht h phn ln g lm nh, s lng inh, st ty v dy km gai h mua
trong hai nm sau chng t nhp trng thnh ca cng ng da en.

n nm 1874, khi nh ca, chung nga, chung b v hng ro xy dng y , gia nh
- di s ch o ca Matila - chuyn hng ch sang mt cng cuc m h coi khng km
phn quan trng i vi s an lc ca mnh: xy dng mt nh th thay th nhng gc cy vn
dng lm ni cng l tm b. Vic lm mt mt nm v ngn mt phn ln tin dnh dm
ca h, nhng khi Tm v cc anh em trai cng m con trai ca h hon thnh chic gh di
cui cng trong nh th v tm vi trng p vi hnh thnh gi mu ta do Airin dt tay
c ph trn bc ging kinh trc ci ca s bng knh mu gi 250 la t hng Xia,
Rubc, tn Tsicgu, th tt c u nht tr rng ngi nh th Tn Gio Gim L cho ngi da
mu mang tn Nim Hy Vng Mi qu l ng b cng sc, thi gian v tin bc ra xy
dng.

Bui l chu ngy ch nht u tin, tn n n ko n - hu ht nhng ngi da en trong
vng hai mi dm c th i c hoc cng theo - ng n ni trn c ra ca ln v ca s,
ng c bi c quanh nh th. Nhng ai ny u d dng nghe r tng li bi ging kinh vang
vang ca c cha Xailx Henninh, trc l n l ca bc s .C Henninh mt y vin chp hnh
Ha xa Trung ng, bang Ilinoi, c rt nhiu rung t quanh th x.

Sau bi ng ca no lng cui cng. "Cy Thnh gi c x x", mt ln na, gio on do
Matila dn u - Joc-G cha bao gi thy b rng r nh th - lau nc mt v sp hng i
qua trc mt cha ging o, xit cht tay v v v vo lng cha. t nhng gi thc n ni
cng nh th, h ri nhng tm khn rng ln bi c v bt u thng thc cc mn g rn,
xnguch kp sn ln, trng rn tm tiu t, x lch khoai ty, x lch ci bp, da gp, bnh
ng, nc chanh chai v nhiu nc ngt, bnh nng n ni c Joc-con cng phi h ming
th sau khi n xong ming cui cng.

Trong khi mi ngi ngi tr chuyn hoc tha thn do quanh - cnh n ng v con trai mc
vttng, eo cvt, cc b c tui vn ton trng, cc c gi mc o vy mu sng c di bng
eo - b Matila mt nha l, ngm n chu chi chy ui lng xng quanh y khng bit
mt. Cui cng, quay li pha chng v t tay ln bn tay sn si nhng so do g chi co, b
du dng ni: "Joc , tui s khng bao gi qun ngy hm nay. Chng mnh i mt chng
ng di, k t lc ng n tn tnh tui ln u vi ci m qu da ca ng. Con ci chng ta
khn nhn c, chng n li sinh con ci v Cha thng, cho tt c chng ta on t mt
nh. Tui ch c c mi mt iu l m Kitzi ca ng c y trng thy cnh ny vi chng
ta".

Nc mt lng trng, ng Joc-G nhn li v: "M ang nhn y, em . Rnh l m ang
nhn!".

Ci R Alex Haley

Chng 115

Tra th hai, vo gi ngh ca ngi ln ngoi ng, tr con bt u sp hng vo nh th
khai ging bui hc u tin. Hai nm qua, t khi n th x sau kha tt nghip u tin ca
trng cao ng Lin Jchxn, bang Tennexi, c Keri Oait phi dy ngoi tri di bng
cy v vic s dng nh th nhm mc ch ny tht l mt dp trng i. Nhng ngi qun l
nh th Tn Gio Gim L cho ngi da mu mang tn Nim Hy Vng Mi - ng Joc-G,
Tm v cc anh em trai - gp tin mua bt ch, bng con v sch v lng "hc c, hc
vit v bn php tnh". V c dy tt c tr con n tui i hc, Keri c su lp nhng hc tr t
nm n mi lm tui, trong c nm a con ln ca Tm: Meri Jin, mi hai tui; Iln;
Vaini; Matila-b v Ilizbt, su tui; k l Tm-con sang nm bt u i hc, ri n c t
Xinthi.

Khi Xinthi tt nghip vo nm 1883, th Meri ly chng v a con u lng; v
Ilizbt, hc sinh xut sc nht trong nh, dy b Tm ca c vit c tn mnh v thm ch
cn tr thnh ngi gi s sch cho ca hiu rn ca ng na. ng cn mt ngi nh vy bi
v by gi, ci l rn lu ng ca ng pht trin n ni ng dng thm mt ca hiu tnh
ti - m khng thy mt ting x xo phn i no - v trong s nhng ngi lm n kh gi
ca th x.

Khong mt nm sau khi lm vic cho b, Ilizbt phi lng Jon Tlen, mt ngi mi n
Henninh v i lm r ci trang tri su trm "yc" ca mt gia nh da trng gn sng
Hatsi. C gp anh ta, vo mt hm, ca hng bch ha tng hp th x v - c k vi b
m Airin ca mnh - cm phc ngay, khng phi ch v v a nhn v thn hnh lc lng ca
anh m cn v anh c phong thi nh c v hin nhin l thng minh na. Thm ch anh cn
bit vit cht t na, c nhn thy th khi anh k vo bin lai. Trong nhiu tun sau, qua nhng
cuc i do trong rng vi anh - mi tun mt, hai ln - c cn pht hin ra anh l mt thanh
nin c uy tn, chm i nh th, c c vng dnh dm c tin dng ln mt trang tri
ring v anh khe li du dng khng km.

Mi n khi hai ngi thng xuyn gp nhau c ngt ngt hai thng - v bt u b
mt bn chuyn ci xin - Tm mi ra lnh cho c khng c ln lt phi dn anh ta v nh ra
mt sau khi l nh th, Ilizbt na (thc ra, ng bit chuyn t u) vo ch nht ti, y li lm
theo. Jon Tlen t ra thn mt v ht sc knh trng khi Ilizbt gii thiu anh vi Tm; ng
ny thm ch cn t ni hn mi khi v, ch sau vi pht bng a gng go, co lui. Sau khi
Jon Tlen ra v, Tm gi Ilizbt n, nghim ngh ni: "Xem ci cch my lng xng quanh
thng thanh nin th r rng l my kt n ri. Hai a my c tnh chuyn g khng?".

"B nh ni g th b?" c lp bp, mt bng bng.

"Ly nhau! Chng my tnh th phi khng?".

C khng ni c.

"My ni my b! Ch, b mun ban phc cho my v b cng mong my c sung sng
nhiu d my mong". N c v l mt ngi tt y... dng m b khng th con ly n
Ci R Alex Haley
c."

Ilizbt nhn ng, khng hiu.

"N cng dum dum. N c th gn gn coi d da trng - c m khng hon ton th. N d
di d chut. Con c hiu b ni g khng? N qu trng i my ngi da en, qu en i
my ngi da trng. nh v ngoi l bm sinh th, n khng lm sao khc c, dng m
bt k n c c my, cng ch bao gi nhp vo u cho hp c. Mi li my phi ngh n
chuyn con ci my v sau b dng da d ra sao ch! B khng mun con sng cch , Ilizbt
".

"Nhng b , ai cng thch Jon m! Nu chng ta c th ha hp vi Lo Joc Jonxn, th ti
sao chng ta li khng th ha hp vi anh y?".

"Mi ng mt khc!".

"Nhng b ...!" c m tuyt vng. "B bo mi ngi khng chp nhn anh y. Chnh b
khng chp nhn th c!".

" ri, my ni tt c dng g tau cn nghe v chuyn . My khng tr khn trnh
xa ci ha th tau phi trnh cho my. Tau khng mun my gp n na".

"Nhng b..." c nc n.

"Chm dt! Chuyn c vy thi!".

"Nu con khng ly c Jon th khng bao gi con ly ai na!" Ilizbt khc tht ln.

Tm quay lng v si bc ra khi phng, rp ca nh sm. Sang bung bn, ng dng li.

"Tm, mnh lm g..." Airin ngi thng dy trn gh xch u, mo u vy.

"Ch cn g phi ni v chuyn na!" ng gt, chn bc ra ca trc.

Khi bit chuyn, b c Matila tc gin n ni Airin phi ngn khng cho b gp mt Tm.
"B ci thng cng c mu da trng trong ngi!" b lo tht ln, bng nhin nhn mt ri
m ly ngc, b Matila ng chi vo bn, Airin vi tay kp trong khi b xung sn.

"i, ly Cha i!" b c rn rm, mt rm r v au. "Cha Jxu lng lnh! i, Thng ,
ng!" m mt b c chp chi v khp li.

"B!" Airin ht ln, qung ly hai vai m chng. "B!" Airin gh tai vo ngc b gi v lng
nghe, tim hy cn thoi thp. Nhng hai ngy sau th n ngng hn.

C Joc-G khng khc. Nhng c mt ci g n tan nt lng trong ci v ngy nh , trong
i mt nh cht ri ca c. T hm y, khng cn ai thy c mm ci hay ni mt li lch s
vi ngi no. C vi c b Matila c v nh cha bao gi gn gi nhau tht s - nhng khi c
b cht th nhit tnh ca c ng cng cht theo. V c bt u kh ho, qut queo li, gn nh
qua mt m, sng dy gi kh - khng phi tr nn yu v ln cn, m m ra kh tnh v
chp nht. Khng chu thm ngy no trong cn nh m c tng chung sng vi c b
Matila, c bt u i ng u nh cc con, ht nh ny sang nh khc, k n khi c hai bn
u pht n, th ng lo Joc-G tc bc li chuyn ch. Khi no khng ca cm, c thng ngi
Ci R Alex Haley
cng, trong chic gh xch u m c vn mang theo v ging mt d tn nhn ra ngoi ng
hng gi lin.

C va trn tm mi ba tui - c lu bu t chi khng ng t no n chic bnh sinh nht
con chu lm mng c. Mt bui cui ng nm 1880, c ngi trc l si nh c chu gi ln
nht Meri Jin. C dn c ngi yn, cho ci chn au ngh, trong khi c chy ra mang
ba tra cho chng cnh ng bn cnh. Khi c tr v tht nhanh, c thy c nm trn nn
trc l si, ni c lt n sau khi ng vo ng la. Nhng ting ku tht thanh ca Meri
Jin khin chng c chy vi v. Chic m qu da, chic khn qung v chic o nt vn m ,
c Joc-G b bng kinh khng t u n tht lng. m khuya hm y c qua i.

Gn nh tt c nhng ngi da en Henninh d m tang c, trong hng t l con ci,
chu cht ng bn cnh huyt trong khi c c h xung trong lng t, ngay cnh c b
Matila, ng con trai Joc-con gh vo tai Vjl th thm: "B cng rn qu, chc ch cht t
nhin c" Vjl quay li nhn em trai. "Tui yu b", ng im m ni. "C ch v tt c
chng ta".

"C nhin l th", Joc-con ni. "Sng my ng c c nhng nht te te gy th chng ai chu ni,
th m bi gi, anh nhn xem, tt c u tht tht v ni ng c ra i!".

Ci R Alex Haley

Chng 116

"M!" Xinthi hn hn gi Airin "Uyl Palm ng li mun a con t nh th v nh ch nht
ti".

"ch th anh ta khng phi ngi hp tp phi khng? t ra hai nm nay, m thy anh ta ch
nht no cng ngm con..." Airin ni.

"Ai?" Tm hi.

"Uyl Palm! Anh ta a Xinthi v nh c c khng?".

Sau mt hi, Tm ni, ging kh khc, " tui ngh ".

Xinthi i ra, coi b nh va b dao m, li Airin nhn chm ch vo mt ng chng. "Tm,
nh no ch c ai xng my cc con gi ng. tnh ny, ai cng bit ci g trai tr Uyl sp cai
qun cng ty g cho ng gi Jimz say sa ti ngy. Dn chng khp vng Henninh u thy
anh ta t tay d g t trn cc xe la ch hng, ch thn bn v giao g, ri bin ha n, thu
tn ri li ch thn em tn gi nh bng. Li cn lm c dng vic mc nho nh m khch
hng cn v khng i thm ng no. y th m anh ta ch bao gi ni ng n ng Jimz
mt cu no gi l phm t".

"C d tui nhn nhn th n lm trn phn s, khng ch vo vic ngi khc", Tm ni. "Tui
cng thy n trong nh th, mt na s con gi trong y c nhm nha nhm nhy dm n".

"C nhin ri!" Airin ni. "V anh ta l m tt nht Henninh ny. Dng m anh ta cha ng
li a ai v nh 1 ht".

"Cn ci con Lul Cat m hi n n tng hoa th sao?".

Ngc nhin thy Tm bit c chuyn , Airin ni: "y l hn mt nm trc, Tm , v nu
ng bit k n th, th chc ng cng bit l sau y con b ny c sng sc d in, xun xoe
quanh anh ta d ci bng, cui cng anh ta thi hn khng chun tr g my c na".

"N lm th mt ln, n c th lm li ln na".

"N khng lm th my Xinthi u, con n khn ngoan o , li xinh v c gio dc. N
biu tui l mc du n rt thch Uyl, n vn khng bao gi l cho anh ta bit tnh cm n th
no! Qu lm l n ch cho hi v mm ci p li khi anh ta cho n. Bt k bao nhiu con
gi vo ve theo Uyl, ng c thy anh ta vo ve theo ui ai khng?".

"Tui thy l b sp t mi s u ra y", Tm ni.

Airin nn n: "i, Tm, hy cho anh ta a con b v nh. t ra cng cho hai a gp g
nhau. Cn my nhau hay khng l chun ca chng n".

"Th cn tui!" Tm nghim ngh ni. ng khng mun t ra d di vi bt k c no trong s
con gi ng, cng nh vi v na. Nht l ng khng mun Airin bit trc y ng thy kh
Ci R Alex Haley
nng ny, cn nhc v hon ton tn thnh Uyl Palm nu thi c n. Vn theo di g
trai tr Uyl t khi anh ta n Henninh, nhiu ln Tm thm c gi mt trong hai con trai mnh
c c na ti tho vt ca Uyl. Trn thc t, anh chng Uyl Palm nghim tc m lu, nhiu
tham vng li rt c bn lnh, khin Tm nh n bn thn ng hi cn tr.

Khng ai ng vic "tm hiu" pht trin mau th. Mi thng sau, ti "bung khch" trong ngi
nh mi bn phng ca Tm v Airin, Uyl ng li cu hn v Xinthi phi kh khn lm mi
km c cu tr li "Vng!" cho n khi anh ni xong. Ngy ch nht th ba, tnh t ba y, h
lm l ci ti Nh Th Tn Gio Gim L cho ngi da mu mang tn Nim Hy Vng Mi, c
trn hai trm ngi d, trong gn mt na p xe t Bc Carlin ti, cng vi con ci h
- nay cc trang tri ri rc khp qun Laoil.

Uyl t tay, v vi dng c ca mnh, dng ln ngi nh nh, mt nm sau, 1894, a con
trai u lng ca v chng anh ra i v cht trong vng my hm sau. Do ny, Uyl Palm
khng ngh vic c ly mt ngy, v ng ch bm ru ca cng ty g c m vo ht be ny
n be kia, thnh th thc t l Uyl ang iu khin ton b cng vic. Mt bui chiu th su
ma dng, kim tra li s sch ca cng ty, Uyl pht hin thy mt khon phi np ngn hng
n nay qu hn. Anh phng nga tm dm ng di ma tm t n g ca sau nh ng
ch ngn hng.

"Tha ng Von", anh ni, "ng Jimz qun mt khon ny v ti bit l ng y t khng mun
ng phi ch n tn th hai".

c mi vo trong nh ngi cho kh qun o, anh ni: "Khng dm, xin cm n ng, Xinthi
hn ang thc mc khng bit ti i u". V sau khi chc ng ch nh bng ng ngon, anh li
phng nga lao vo ma tr v.

Cm kch su sc, ngi ch nh bng k li s kin khp th x.

Ma thu nm 1893, c ngi n bo Uyl l ngn hng, ngi ta ang cn gp anh. Sut
trong my pht i b n Uyl thc mc khng hiu chuyn g; vo n ni, anh thy mi
nh doanh nghip da trng ch cht Henninh ang ch mnh, tt c u c v bi ri, mt
r. Ch nh bng Von ni nhanh, gii thch rng ch cng ty g tuyn b v n v d nh
chuyn c gia nh i ni khc. "Henninh cn c cng ty g", ngi ch ngn hng ni. "Tt c
chng ti y bn ci hng tun l khng th ngh n ai khc c kh nng iu khin cng
ty ny tt hn ng, Uyl . Chng ti ng cng k vo mt ngn phiu thanh ton mi
khon n cho cng ty ng tip nhn n vi t cch ngi ch mi".

Nc mt rng rng trn m, Uyl Palm khng ni nn li, bc dc theo hng ngi da trng.
Mi ln anh rit cht tay ai, ngi li vi vng k vo tm ngn phiu v b ra ngoi, thm
ch cn hp tp hn lc k, mt cng rng rng l. Khi tt c i khi, Uyl xit cht tay ngi
ch ngn hng hi lu: "Tha ng Von, ti cn mun xin mt n hu na. Chng hay ng c
vui lng nhn mt na s tin dnh ca ti lm mt ngn phiu cho ng Jimz m khng
cho ng y bit do lai t u ti?".

Trong vng mt nm, phng chm ca Uyl - cung cp nhng hng tt nht v phc v tt nht
trong phm vi kh nng vi gi h nht c th c - li ko khch hng c nhng th x
ln cn, v nhng c xe ch y ngi, phn ln l da en, tn Memphix - cch bn mi tm
dm Anh v pha Nam - ti xem tn mt ci c s kinh doanh u tin do ngi da en
Ci R Alex Haley
lm ch min Ty Tennexi, ni m Xinthi treo nhng tm rm ngten h bt ca s
v Uyl sn tm bin trc ca nh: "CNG TY G UYL E. PALM".

Ch thch

1. a mt c gi v nh tc l c mun cu hn.

Ci R Alex Haley

Chng 117

Li nguyn cu ca Xinthi v Uyl c toi vo nm 1895 vi s ra i ca mt a con gi
khe mnh m h t tn l Bth Joc - "Joc" y l tn b ca Uyl. Xinthi mt mc i
hp c nh li v trc mt mi ngi, ch k vi a b bi ba bi b ton b cu chuyn t i
ng t ngi Phi Kunta Kint, ng nh ng Tm k cho tt c con ci nghe trc y.

Uyl Palm tn trng lng thnh ca Xinthi ton tm ton tng nh ti t tin, nhng lng
t tn ca anh b tn thng su sc v ni b coi l chu v lm r trong gia nh Xinthi ch
khng phi Xinthi v lm du trong gia nh mnh. C l v th m anh bt u c chim b
Bth ngay t trc khi n bit i. Sng no anh cng b n do quanh trc khi i lm. m
no anh cng qun chn mn cho b trong chic ging ci m anh t tay ng cho n.

Khi Bth ln nm, mi ngi khc trong gia nh v s ng trong cng ng da en th x
thng dn li Xinthi v pht biu kin ring cng nht tr vi ch: "Uyl Palm chiu con b
th tm lum!" Anh thu xp c s n mi ca hng bnh ko Henninh v anh thanh
ton hng thng, tuy nhin anh bt n ln mt bng "k ton" m anh trnh trng kim tra
dy n "kinh doanh". Vo dp sinh nht mi lm tui ca Bth, Uyl m cho c b mt ti
khon hng Xia, Rubc tn Tsicgu c c th t bt k th g c ng trong "catalg".

Sau , cng nm y, Uyl thu mt ng thy tn Memphix hng tun n dy Pian cho Bth.
C l mt hc tr c nng khiu v chng bao lu m n cho dn ng ca Nh Th Tn
Gio Gim L cho ngi da mu v Uyl l qun tr trng v Xinthi l ch tch vnh vin ca
Ban n qun l.

Khi Bth hc ht lp tm a phng vo thng 6 nm 1909, mt iu ng nhin l c
phi ri Henninh i hc tip Vin Lin (do Nh Th Tn Gio Gim L do ngi da mu
tr gip) ti Jchxn, bang Tennexi, cch y ba mi dm v pha ng, c t lp chn cho
n ht hai nm cao hc.

"Con gi , con khng cch no bit c... vic ny c ngha d th no u, trong gia nh
nh ta, bi gi con l ngi u tin vo i hc..."

"M, bao gi con mi c th lm cho b, m ng c ni nhng ch nh "bi gi" v "d" na?
Con bo phi pht m l "by gi" v "nh" c m! Xt cho cng, sinh ra trng cao ng
lm g ch? Ch phi cho "ngi ta n hc hay sao?".

Khi cn li mt mnh vi chng, Xinthi khc. "Ly cha, xin Ngi gip chng con soi sng
cho n. Uyl , rnh con n khng hiu ni".

"C l n khng hiu, li tt nht y", Uyl tm cch an i. "Anh ch bit khi mnh trt hi th
cui cng, c thy n may mn hn chng ta".

p ng lng mong i ca b m, Bth kin tr theo ht cc ln trn - hc s phm tr
thnh c gio - v c va chi pian va ht ban ng ca nh trng.

Trong nhng ln v thm nh sau ny, Bth bt u ni n mt thanh nin c gp ban
Ci R Alex Haley
ng ca nh trng tn l Xaimn Elichzand Heili, gc t th x Xavann, bang Tennexi. C
k l anh ta rt ngho, phi cng mt lc lm bn loi cng vic linh tinh c tin theo hc
khoa nng nghip ti trng. Thy Bth tip tc ni chuyn v anh ta, mt nm sau, 1913,
Uyl v Xinthi bn gi l c nn mi anh ta v Henninh thm b m ng b c th t mnh
nh gi.

Vo ci hm ch nht c tin n l "b ca Bth t trng cao ng" s ti chu l, nh th
Tn Gio Gim L cho ngi da mu mang tn Nim Hy Vng Mi cht nch ngi. Anh ta
n, di s quan st chm ch khng nhng ca Uyl v Xinthi Palm m c ca ton th
cng ng da en. Nhng xem ra anh ta l mt thanh nin rt t tin. Sau khi n ca bi "Trong
vn Thin ng" bng ging nam trung, vi Bth m pian, anh thoi mi ni chuyn vi
tt c nhng ngi xm li quanh anh trong sn nh th, anh nhn thng vo mt mi ngi, rn
ri bt tay tt c cnh n ng v ng m cho tt c cc b, cc c.

Ti hm y Bth v anh chng Xaimn Elic Heili ca c cng i xe but v trng cao ng
Lin. Trong nhng cuc bn ci sau trong cng ng, v mt cng khai, khng ai thy c g
ch trch anh ta c. Tuy nhin, ni ring vi nhau, mt s t ra bn khon v mu da gn
nh rt sng ca anh. (Anh tm s vi c Bth da nu sm rng b m anh - trc kia l n
l - cho bit b ni, b ngoi anh l n l, cn ng ni, ng ngoi anh u l ngi Ailen da
trng). Nhng tt c u nht tr rng anh ht hay; rng anh c v l con nh gia gio v khng
h t v ln mt v c hc thc.

Heili b ra mt ma h lm phu khun vc hnh l trn nhng toa tu Pulman 1 dnh tng xu
c th chuyn sang trng i hc nng nghip Grinxboru, Bc Carlin, hng tun trao
i th t vi Bth. Khi xy ra th chin 1, anh v tt c bn trai trong lp sp tt nghip ng
lot gia nhp qun i Hoa K v chng bao lu, th t anh gi cho Bth u t Php n; ti
y, nm 1918, anh b hi c trong khu rng Acgon. Sau nhiu thng iu tr ti mt bnh
vin bn kia i dng, anh c a v nc dng bnh v nm 1919, hon ton bnh phc,
anh tr li Henninh, ri cng vi Bth tuyn b ha hn.

L ci ca h, c hnh nh th Tn Gio Gim L cho ngi da mu mang tn Nim Hy
Vng Mi vo ma h nm 1920, l s kin x hi u tin Henninh c c ngi da en v
da trng cng d - khng nhng v Uyl Palm gi trong s nhng cng dn ni bt nht ca
th x, m cn v bn thn c Bth hon ho cng l mt nhn vt m mi ngi Henninh
u nhn bng con mt t ho. Cuc tip tn c t chc trn bi c rng, thoai thoi trong
ngi nh mi bung mi toanh ca v chng Palm, bao gm c mt phng nhc v mt th
vin. Mt ba tic c dn ra mi khch; qu mng cht ng, nhiu hn c s lng thng
thy ba m ci trung bnh; c c mt chng trnh biu din ca ton ban hp xng trng
cao ng Lin - chnh trong i ng ca n, i v chng mi ngy ngt hnh phc ny gp
nhau ln u. Mt chic xe but do Uyl Palm thu t Jchxn ch Ban hp xng n.

Chiu hm y, nh ga xe la nh b ca Henninh trn ngp ngi khi Xaimn v Bth p
chuyn tu Trung tm Ilinoi a h i sut m ti Tsicgu, h chuyn sang mt tu khc
i ti mt vng gi l Ithc, Niu Yoc. Xaimn s hc ti trng "i hc Conel" ly bng
c nhn nng nghip v Bth s vo "Nhc vin Ithc" gn y.

Trong khong chn thng, Bth vit th v nh u n, k nhng thc t phn khi h tri
ni xa ny v cho bit h sng vi nhau rt hnh phc. Nhng ri n u ma h nm 1921,
Ci R Alex Haley
th ca Bth bt u tha dn, cho n khi Xinthi v Uyl, cui cng, m rt lo l c ci g
khng n m Bth khng ni cho ng b hay. Uyl a Xinthi nm nghn la gi cho
Bth, dn c c vic dng theo s cn thit ca hai v chng m khng cn ni cho Xaimn
bit. Th nhng th ca c con gi li cng t hn v n cui thng tm, Xinthi bo vi Uyl
cng cc bn thn thit rng b s ch thn i Niu Yoc xem binh tnh ra sao.

Hai ngy trc khi Xinthi nh ln ng, mt ting g ca vo lc na m khin hai v
chng ht hong thc gic. Xinthi ra khi ging trc, v ly chic o chong, Uyl theo st
ng sau. n ca bung ng, b c th nhn qua tm ca knh phng khch thy hai bng
ngi di trng, Bth v Xaimn, cng trc. Xinthi r ln v nhy x ra m toang ca.

Bth bnh thn ni: "Chng con xin li l khng vit th, chng con mun mang n cho b
m mt mn qu bt ng..." c cha cho Xinthi ci bc qun mn c m trong tay. Tim p
thnh thnh v vi Uyl nghi nghi hoc hoc nhn chm chm qua vai b, Xinthi ko np gp
trn cng ca tm mn xung, l ra mt khun mt trn, nu...

a b trai mi c su tun y, chnh l ti.

Ch thch

1. Loi to sang trng, b tr thnh bung ng, bung khch.

Ci R Alex Haley

Li Ngi Dch

Vy , a chu by i ca Kunta Kint ra i.

Nm mi nm sau, a chu , lc ny l nh bo Elicx Hili (ALEX HALEY), tc gi cun
"T truyn ca Malcm X" lnh t ca nhng ngi Hi gio da en M, m nh Malcm
tin on, chnh ng cng khng c c, v ng b m st khong hai tun sau khi hon thnh
bn tho, bt u cuc hnh trnh mi lm nm tr ngc v qu kh tm ngun ci, vi trang
b cm ci i ba ting th m l tai - "C" (ci n) "Kmbi Blngg" (con sng)... - cn lu
truyn li nh ci l thnh truyn thng gia nh l n li cu chuyn ng t ngi Phi trc
ng cc thnh vin ca gia nh, mi khi c thm mt a b ra i, d trai d gi. Khui
hng ni ti liu hng trm c quan lu tr t liu, th vin; gp g phng vn hng trm
chuyn gia cc ngnh nghin cu khc nhau: s hc, kho c, ng Phng hc... c khi b
hng tun lng vng quanh tr s Lin Hp Quc Niu Yoc rnh n cc i biu Phi ch
gt hi c nhng ci nhn cm lng, hoi nghi, khi m ming hi v nhng m Phi k l n
bng ci ging l l min Tennexi; bay qua bay li t bang ny sang bang khc, ht Niu Yoc
n Oasinhtn ti Uytconxin, cui cng sang tn Gmbia ln m ti tn lng Jufur heo ht ca
b tc Maninka (tt c nhng ln li ln rng xung bin y v sau u c k li trong cun
"i tm" (Search), iu m Hili tm kim c xc nhn t ming mt trong nhng ng gi
"grait", b nh lch s ca cc b lc Phi: "Vo ci n lnh ca nh Vua n, Kunta vo rng
n g v khng bao gi thy tr li na...".

Phi, vo gia "ci nm lnh ca nh Vua n" - 1767 - ngi thanh nin Gmbia mi by tui
tn l Kunta Kint y b nhng tn "tubp" bt cc trong mt cnh rng, d st nung ng
du vo lng, nht xung hm tu, trn trung, cng vi trn mt trm ngi khc, n ng,
n b v tr con, thuc nhiu b lc Phi. Ngy 5-7-1767, con tu hc n mang tn Lo
Lignia, do Tmx iviz lm thuyn trng, nh neo t sng Gmbia vt bin v ngy
29-9-1767 cp bn ti Annplix-Nplix, theo cch pht m ca ngi da en. Mt phn ba s
t nhn trong hm tu cht trn dc ng v b qung xc xung lm mi cho c. T
"Gazt" ca Merln - hi cha c "Hp Sng Cuc" M v Merln mi ch l mt trong
nhng thuc a ca vng quc Anh ti chu M - thng bo HNG MI NHP: "Mt m n
l khe mnh, chn lc" s c bn vo th t, 7-10-1767, ti, "ly tin mt hoc hi phiu".
Trong cc "m" , c Kunta Kint...

Hi , phi, hi Hp Chng Quc M cha ra i. Phi n chn nm sau khi Kunta Kint
b nm ln t ny nh mt mn hng, mi bt u cuc chin tranh ginh c lp. Cuc chin
tranh ny ko di by nm cho n khi tng Anh Cnulix u hng v nc Anh phi k
Hip c Vcxay (3-9-1783) cng nhn quyn c lp ca mi ba bang hp thnh Hp Chng
Quc M vo thi k y, Kunta ngy ny qua ngy khc nh xe ch "mex" Ul i thm
bnh, cha bnh cc vng xung quanh Xptxylvani ti ti mang v lm qu cho "xm n"
nhng mu tin nghe lm c cc th, qun l, nh bp hoc hnh lang cc i snh... Lng
kht khao t do khin dn "xm n" ho hc theo di thi s, v nhng tin tc y khin h lc
th phn khi, lc quan n ch mt thay i x hi chnh tr kh d m ra trin vng c gii
phng khi kip ti i nhc nhn. Khi li ngp su hn vo tuyt vng. Hai nm trc khi
Ci R Alex Haley
Kunta v Bel thnh v chng - qu bu ng nhng vin si m thi gian ca Kunta cho bit
anh qua hai mi "v ma" trn t "tubp" - vi bn hin php nm 1787, mt trong nhng
ha hn t do y dng nh lp le trc mt h. Vic thng qua bn hin php u tin
ny ca nc M l mt tha hip gia cc phe phi, v phe chng ch n l t c
mc tiu i cm t bun ngi. Song iu khon ny ch bt u c hiu lc t 1807, tc l hai
mi nm sau, v phi hn na th k na, qua cuc chin tranh Nam - Bc (1861 - 1865), ch
n l mi c chnh thc xa b.

Ch n l thnh thit ch t bui u dinh in Bc M. Nt ni bt ca lch s M
trong thi k ny l vic m rng v pha Ty, v s bnh trng dn n ch gn nh tiu
dit cc b lc da . T bun ngi cng vi t l sinh cao ca ngi da en khin s n
l - hu ht l gc Phi - tng vt ln, chim ti 1/7 - 1/8 tng dn s. ng ch l vo na
sau th k XIX, ch n l t n bin mt min Bc; cc in ch y hoc bn ht
n l, hoc gii phng h. iu - cng vi nhng tin tc v cc cuc ni dy y ca
ngi da en - lun lun l u bn tn si ni trong nhng bui ti hp mt cc "xm n"
ca cc n in min Nam, v hnh nh ngi "nh" t do trn min Bc, y sc hp dn, tr
thnh ni trn tr khn ngui ca nhng Kunta cng bn n v con chu ca h. iu cng
l nguyn nhn bt bnh su sc ca cc in ch min Nam; , mt phn t dn da trng,
c s hu n l, ngun nhn lc cn thit cho cuc canh tc (bng, thuc l) ca h. Nm 1860,
A. Lincn trng c tng thng v mt trong nhng ch trng tch cc ca ng l xa b ch
n l. Git nc trn cc chm ngi n cho cuc chin Nam Bc, c gi trong s M l
chin tranh ly khai (1861 - 1865). Thot tin, Nam Carlin tuyn b ly khai, ri tip theo l
mi bang khc kin tr ch n l. y l mt cuc chin tranh khng cn sc, i lp mt
min Bc 22,5 triu dn c cng nghip hin i v u th hi qun vi mt min Nam nng
nghip 8,7 triu dn (trong 3,5 triu l n l hng v min Bc). Tuy nhin thi gian u,
vi mt s tng ti, min Nam ginh mt s thng li kh vang di. Nhng ngi dn "xm
n" cc n in min Nam - nhng Joc-G, Kitzi, Pompi...; vn trng ch mt s i i
thng li ca min Bc, tri qua nhng cn tuyt vng khi nghe tin qun Yanki tht trn nng
n Bulrn (21-7-1861), Richmn (2-7-1862), Frrichxbg (13-12-1862). Nhng nhng nm
sau - 1863, 1864, 1865 - cc tng Grant v Sman, vi hng lot chin thng lin tip,
buc tng Ritst Li u hng (9-4-1865). Chin tranh ly khai kt thc, Hp Chng Quc M
tr li thng nht, v ch n l c chnh thc xa b theo iu 18 (b sung) ca hin
php. Song, nh thng vn xy ra trong cuc i, t li ch trn vn bn n thc t, nhiu
khi l mt con ng o bng khong cch gia cc hnh tinh. Nhiu th h con chu Kunta
Kint sng trong nhng chui di dc, xen k o tng, hy vng v v mng ...

Mt chiu 29-9-1967 ng hai th k sau ngy con tu ch hc n Lo Lignia "m hng
mi" ln t m - Elicx Hili ng trn mt cu tu cng Annplix, nhn ra khi, ni con tu
nh mnh oan nghit vt qua mang ng t by i ca ng ti y, v cht thy mnh
khc nhng git nc mt ngm ngi trn ci mng y bng ti v b che lp y ca lch s
nc M...

V nh th "Ci R" c thai nghn...

Cun sch ra i nh mt s kin x hi chn ng; s ti to mt qu kh m dn tc da en
M b tc ot. Trong hai thng, gn mt triu bn bn ht. C ni, ngi ta p vo
nhng t knh ca hiu sch cp nhng cun "Ci R" by trong . B phim v tuyn
Ci R Alex Haley
truyn hnh tm tp dng theo tc phm ny thu ht 80 triu ngi xem, mt k lc cha
tng thy! Hng trm trng hc M a "Ci R" vo gio trnh ging dy vn hc. Ngi
M pht hin thy qu kh bo hnh v p bc n giu trong lch s mi bang. Nh mt h qu
tt yu, cun sch dy ln M, k c trong nhng ngi da trng, mt tro lu si ni tm v
gc gc t tng. iu bt ng th v i vi qu hng xa xa ca Kunta Kint, lng Jufur ho
lnh, m khng ai c th tm thy trn bt k tm bn no, d y chi tit nht, bng
nhin tr thnh mt ni hnh hng thu ht khch du lch cc nc. n mc, c hi chnh ph
Gmbia phi nh ra mt s quy nh v vic tham quan trnh tnh trng n ni "di tch lch
s!".

Hili, m dng mu Phi trong huyt qun, qua by th h hn mt ln b pha long, vn
khng qun ni day dt v ngun ci khuy ln bi nhng ting k l do ngi b ngoi qu c
dy, nhng chiu hai b chu ngi trc cng ngi nh Henninh, Tennexi. ng nghin
ngm cu chuyn c nhc i nhc li, mi ln c thm mt a tr ra i trong gia nh, v
mt ng t ngi Phi khng khng mt mc nhn mnh tn mnh l Kunta Kint, ch khng
phi Tby nh "mex ch" t, khng khng khng chu qun nhng ting ca lng c qu xa,
nhng ting m vi bit bao tm thnh, ng t t cho mnh nhim v truyn li, v nhc con
chu truyn li, i ny qua i khc, nhng di tn duy nht cn st li v gc t. V t u mi
mong manh y, Hili lp li c gia ph au thng ca dng h.

Chng ta chia s vi Kunta ni cm gin in cung khi ng b bt, ni au trong chng hnh
trnh vt i dng di hm ti ca con tu hc n, vi by th h con chu ca ng, nhng
nhc nhn bt tn ca kip n, nhng khc khoi trin min vi o tng t do khng ngng b
tan v. c gi s nh mi Kunta Kint v ci th gii t hin ln t qu kh cng vi ng, ci
th gii ca nhng ngi n l b p bc n cng cc m bao lu nhng x hi gi l "vn
minh" phng Ty khng khng khng chu nhn l ng loi. Ngi ta c th cn c nhiu
iu bn ci v quan im ca tc gi, v s chnh xc ca mt s chi tit lch s, v bt php c
phn th s, cc mch (mc du n c ci sc mnh hn nhin ca vn hc truyn ming),
nhng iu quan trng l Elicx Hili tr li cho mt dn tc nhng min mt i ca k c.
Trong "Ci R", chnh l nhng ngi n l, ch khng phi m ch ca h, ln ting. V
ting ni vt ln t thm su qu kh, s khng bao gi tt na. Hili p thm vo lch
s nc M - v lch s phng Ty - trng lng ca nhng au n, nhc nhn cht nng trn
cuc i Kunta Kint cng con chu h. V hai mi lm triu ngi da en trn t M, m t
tin b trc r, cp i khi qu hng nh Kunta Kint, nay hiu r rng mnh cng c mt
CI R. l iu m t nay khng g xa ni khi thc ca h.

Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)

Cội Rễ - Alex Haley

Uploaded by

Document Information

Copyright

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Cội Rễ - Alex Haley

Uploaded by

Copyright:

Ci R Alex Haley

You might also like