WWW.LVTLAW.COM 1 BI 5: B MY NH NC 1. MC CH, YU CU - Mc ch: - Yu cu: ngi hc cn nm c + Khi nim v b my nh nc, c quan nh nc; + c im ca b my nh nc; + Cc b phn cu thnh ca b my nh nc. 2. TI LIU THAM KHO - H Lut H Ni, Gio trnh L lun v Nh nc v Php lut, NXB CAND, H Ni 2004. - Khoa Lut H Quc gia H Ni, NXB HQGHN, Gio trnh L lun chung v Nh nc v Php lut, H Ni 2005. - Mt s l thuyt v kinh nghim t chc nh nc trn th gii, TS. Thang Vn Phc PGS. TS. Nguyn ng Thnh, NXB CTQG, H Ni 2005. - Th ch chnh tr th gii ng i, Hc vin chnh tr quc gia H Ch Minh, NXB CTQG, H Ni 2003. 3. CNG NI DUNG 3.1. KHI NIM, C IM CA B MY NH NC - Khi nim b my nh nc: l h thng cc c quan nh nc t trung ng n a phng, c t chc v hot ng theo nhng nguyn tc chung, thng nht nhm thc hin nhim v v chc nng ca nh nc. - c im b my nh nc: + L cng c ch yu nht v c hiu lc nht thc hin nn chuyn chnh ca giai cp thng tr v kinh t, chnh tr, t tng; + L cng c bo v li ch ca giai cp thng tr; + Nm gi ba quyn lc kinh t, quyn lc chnh tr, quyn lc t tng; + S dng php lut qun l x hi; + S dng hai phng php c bn qun l x hi l gio dc, thuyt phc v cng ch. Ti liu hng dn mn hc L lun v nh nc Gio vin: ThS. L Vit Tun WWW.LVTLAW.COM 2 - Khi nim c quan nh nc: l b phn cu thnh ca b my nh nc, l t chc (c nhn) mang quyn lc nh nc c thnh lp v c thm quyn theo quy nh ca php lut nhm thc hin nhim v v chc nng ca nh nc. - c im c quan nh nc: + mang tnh cht quyn lc nh nc; + nhn danh nh nc thc thi quyn lc nh nc; + trong phm vi thm quyn ca mnh, c quan nh nc c quyn ban hnh vn bn quy phm php lut hoc vn bn p dng php lut; + gim st thc hin cc vn bn m mnh ban hnh; + c quyn thc hin bin php cng ch khi cn thit. 3.2. PHN LOI C QUAN NH NC - Cn c vo hnh thc thc hin quyn lc: + C quan quyn lc nh nc; + C quan hnh chnh nh nc; + C quan t php. - Cn c vo trnh t thnh lp: + C quan nh nc dn c (c quan do dn bu ra); + C quan nh nc khng do dn bu ra. - Cn c vo tnh chm thm quyn: + C quan nh nc c thm quyn chung; + C quan nh nc c thm quyn chuyn mn. - Cn c vo cp thm quyn: + C quan nh nc trung ng; + C quan nh nc a phng. 3.3. NGUYN TC C BN TRONG T CHC B MY NH NC 3.3.1. Nguyn tc tp quyn - Ni dung nguyn tc tp quyn: l tp trung quyn lc nh nc vo trong tay mt c nhn hoc mt c quan nh nc. - u v khuyt im ca nguyn tc tp quyn. - Nguyn tc tp quyn trong lch s t chc b my nh nc: + Tp quyn trong nh nc ch n, phong kin; + Tp quyn x hi ch ngha. Ti liu hng dn mn hc L lun v nh nc Gio vin: ThS. L Vit Tun WWW.LVTLAW.COM 3 3.3.2. Nguyn tc phn quyn - Lch s nguyn tc phn quyn. - Ni dung nguyn tc phn quyn: quyn lc nh nc phi b phn chia thnh quyn lp php, hnh php v t php giao cho 3 c quan nh nc c lp nm gi. + Yu cu i vi c quan lp php; + Yu cu i vi c quan hnh php; + Yu cu i vi c quan t php. - u v khuyt im ca nguyn tc phn quyn. - Nguyn tc phn quyn c vn dng trong nh nc t sn. 3.4. B MY NH NC QUA CC KIU NH NC CH N, PHONG KIN V T SN 3.4.1. B my nh nc chim hu n l - c im: s khc bit gia phng ng v phng Ty, c th: + phng Ty, hnh thc nh nc da dng hn so vi phng ng, s chuyn mn ha trong hot ng ca nh nc ngy cng cao. C quan xt x tch ra khi c quan hnh chnh. Xut hin nhiu c quan mi trong b my nh nc (Hi ng 5 quan gim st Sparte, Hi ng 10 tng lnh Athen, Hi ng quan n, quan bo dn La M). + phng ng, ph bin hnh thc qun ch chuyn ch trung ng tp quyn. B my nh nc mang nng tnh cht qun s, chu nh hng su sc ca tn gio. T chc b my nh nc cn s khai v n gin. Chc v v quan ch cha r rng. a phng ch l s m phng v sao chp trung ng. 3.4.2. B my nh nc phong kin - c im: b my nh nc phong kin mang nng tnh cht qun s, gn lin vi ch ng cp phong kin. Cc c quan cng ch (nh qun i, nh t) l nhng b phn ch o. - Cu trc c bn ca nh nc bao gm: + Quc vng: Gia a v cao nht trong b my nh nc, quyn lc ca nh vua khng hn ch. + B my gip vic trung ng + H thng c quan, quan li a phng. Ti liu hng dn mn hc L lun v nh nc Gio vin: ThS. L Vit Tun WWW.LVTLAW.COM 4 3.4.3. B my nh nc t sn - c im: b my nh nc t chc theo nguyn tc tam quyn phn lp. Gia ba phn h lp php, hnh php, t php c s kim ch v kim sot ln nhau. - V c cu gm c nguyn th quc gia, ngh vin, chnh ph v ta n. + Nguyn th quc gia: Trong nh nc qun ch lp hin l vua, kin lp theo nguyn tc tha k quyn lc. Trong nh nc cng ha dn ch t sn l tng thng, kin lp theo phng thc bu c bi ngh vin (nh nc cng ha i ngh), hoc bi i c tri (nh nc cng ha tng thng), hoc bi c tri (nh nc cng ha hn hp). + Ngh vin: L c quan i din quyn lc cao nht, c quyn ban hnh hin php, lut. C th t chc thnh 1 vin hoc 2 vin. + Chnh ph: C th do ngh vin bu v chu trch nhim trc ngh vin (trong nh nc qun ch lp hin, cng ha i ngh, cng ha hn hp), hoc do tng thng thnh lp v chu trch nhim trc tng thng (trong nh nc cng ha tng thng) + H thng c quan ta n. Ti liu hng dn mn hc L lun v nh nc Gio vin: ThS. L Vit Tun WWW.LVTLAW.COM 5 4. CU HI 4.1. Cu hi nhn nh Hy trnh by quan im ring ca anh (ch) v cc nhn nh sau y theo hng ng hay sai? Gii thch ti sao? 96) B my nh nc l tp hp ca cc c quan nh nc t trung ng n a phng. 97) Cng ch l phng php duy nht c s dng trong cc nh nc bc lt. 98) Cc nh nc x hi ch ngha ch p dng phng php thuyt phc gio dc, m khng cn thit phi p dng phng php cng ch. 99) Khng nht thit c quan nh nc no cng mang tnh cht quyn lc nh nc. 100) Hot ng ca c quan nh nc da trn ngn sch nh nc. 101) Mi thnh vin trong c quan nh nc u phi l cng chc, vin chc nh nc. 102) H thng chnh tr l mt b phn ca b my nh nc. 103) B my nh nc l mt b phn ca h thng chnh tr. 104) Doanh nghip nh nc hnh thnh v hot ng da trn ngn sch nh nc v vy phi l c quan nh nc. 105) L thuyt phn quyn trong t chc b my nh nc cp n vic phn chia b my nh nc thnh 3 nhnh c quan: lp php, hnh php v t php. Trong , nhnh hnh php s c v tr cao nht, biu hin qua quyn lc ca Tng thng ngi ng u c quan hnh php. 106) L thuyt phn quyn trong t chc b my nh nc i hi s c lp tuyt i, khng cn n s kim sot quyn lc trong hot ng ca cc c quan lp php, hnh php v t php. 107) L thuyt ch quyn nhn dn trong t chc b my nh nc l ph hp v kh thi i vi cc nh nc x hi ch ngha, v theo quyn lc ca nhn dn l ti cao v khng th b chia tch. 108) L thuyt ch quyn nhn dn trong t chc b my nh nc khng chp nhn s phn quyn, m ch l s phn cng quyn lc i vi c quan hnh php. 109) Khng nht thit lc no Ngh vin cng l c quan lp php, nhiu nc Ngh vin ch l c quan quyt nh ngn sch ti chnh. 110) C quan lp php cc nc c chia thnh 2 vin th c gi l Ngh vin, cn nu c quan lp php ch c 1 vin th c gi l Quc hi. 111) nhng nc m c quan lp php c quyn lc ln nht th c gi l Quc Hi, cn cn bng quyn lc vi c quan hnh php th c gi l Ngh vin. Ti liu hng dn mn hc L lun v nh nc Gio vin: ThS. L Vit Tun WWW.LVTLAW.COM 6 112) Quc hi gm 2 vin ch tn ti cc quc gia c hnh thc cu trc nh nc lin bang. 113) C quan lp php cc nc v c bn u c hnh thnh t vic bu c ca nhn dn (c ngh vin, hay i vi h ngh vin) cho nn lun l c quan quyn lc cao nht trong b my nh nc. 4.2. Cu hi tho lun 114) Anh (ch) hy ch ra v phn tch nhng u v khuyt im ca: + Nguyn tc tp quyn trong t chc b my nh nc. + Nguyn tc phn quyn trong t chc b my nh nc. 115) C quan im cho rng: nguyn tc phn quyn l du hiu c trng ca cc nh nc t sn (phn chia quyn lc nh nc thnh lp php, hnh php v t php) v tt yu khng th p ng c nguyn tc quyn lc nh nc thuc v nhn dn, khng th ph hp i vi cc nc XHCN. Anh (ch) hy trnh by quan im ca c nhn mnh theo hng ng h hoc phn i i vi quan im trn. 4.3. Cu hi tiu lun, thuyt trnh 116) Anh (ch) hy trnh by nhng ni dung c bn ca nguyn tc tam quyn phn lp (hay cn gi l nguyn tc phn chia quyn lc), trong c bit lm r tnh cht kim ch cn bng i trng gia cc nhnh c quan mang quyn lp php, hnh php v t php.