1

LI M U

Tinh du l mt sn phm c s dng rng ri trong cc ngnh thc phm,
m phm, dc phm cc nc cng nghip trn th gii. Mt trong nhng cng
dng c tinh du l dit khun, dng lm cht kh trng.
nc ta, c bit l vng ng bng sng Cu Long c thm thc vt v
cng phong ph pht trin trong iu kin kh hu nhit i nn cc loi cy cho tinh
du rt di do. Trong , ging Citrus h Rustaceae tuy c tim nng ln nhng vn
cha c khai thc mt cch trit . V ca mt s loi cy Citrus nh: cam, chanh,
bi, t lu c s dng sn xut tinh du. Tinh du citrus c mi thm d
chu, hm lng limonene cao c rt nhiu ng dng trong sn xut cng nh i
sng.
Cc nghin cu v tinh du t citrus c thc hin kh nhiu trn th gii, tuy
nhin Vit Nam vn cn rt hn ch. Vic nghin cu tch chit tinh du v cc hp
cht c dc tnh cao l vic lm cn thit gp phn vo vic s dng cc hp cht
thin nhin mt cch thit thc v c hiu qu hn.
gp phn tm hiu v thnh phn, tnh cht cng nhng cc phng php
nghin cu tinh du t cy citrus cng thnh phn quan trng l limonene nn nhm
chn ti: Tinh du t v cam, tinh du t v cam chanh.

2

1. S LC V TINH DU CAM, TINH DU V CAM CHANH
1.1 KHI NIM TINH DU
Tinh du l hn hp cc cht hu c tan ln vo nhau, c mi c trng. Tinh
du gm nhiu hp cht d bay hi (ch yu l cc terpene v cc triecpenonit), c
mi c trng tu thuc vo ngun gc cung cp nguyn liu tinh du.
nhit thng hu ht tinh du dng lng, c khi lng ring b hn 1
(tr mt s tinh du nh: qu, inh hng,), khng tan trong nc hoc tan rt t,
nhng li ho tan tt trong dung mi hu c nh alcohol, ete, cht bo,Tinh du bay
hi vi hi nc, c v cay v ngt, nng v c tnh st trng mnh.
Tinh du c hai loi: Nguyn cht v tng hp.
- Tnh du nguyn cht: Hon ton khng c c t, cht bo qun ho hc.
- Tinh du tng hp: c pha trn vi cc loi tinh du khc nhau.
Thnh phn ca tinh du gm tecpen v nhng dn xut cha oxi ca tecpen (nh
alcohol, aldehyde, ketone, ete,). Mc d c nhiu cu t nhng thng mt vi cu
t c gi tr v c mi c trng cho tinh du .

Hnh 1-1: Mt s loi tinh du
1.1.1 Tnh cht l ho ca tinh du
1.1.1.1 Tnh cht vt l
nhit thng tinh du th lng, tr mt s trng hp nh methol,
camphor, th rn.
Tnh du gn nh khng tan trong nc v d bay hi, do vy c th tch thu
tinh du bng phng php chng ct li cun hi nc. Tinh du rt t tan trong
nc, tan tt trong cn v cc dung mi hu c, cc loi du m, c th tan mt phn
trong dung dch kim,

3

a s tinh du khng c mu hoc mu vng nht, mt s tinh du c mu nh
tinh du qu c mu nu sm, tinh du thymus c mu . Tinh du thng c v cay
v mi hc.
T trng ca tinh du thng khong 0,80-0,95, c mt s tinh du nng hi
nc nh tinh du inh hng, tinh du qu. T trng thay i theo thnh phn ho
hc. Nu tinh du c thnh phn ch yu l hydrocarbon tecpenic th t trng thp,
tinh du c hp cht cha oxi hoc nhn thm th t trng cao hn.
Tinh du thng c ch s khc x vo khong 1,45-1,56. Ch s khc x cao
hay thp tu theo thnh phn cc cht cha trong tinh du l no, khng no hay nhn
thm. Nu trong tinh du c nhiu thnh phn c nhiu ni i th c ch s khc x
cao. Ch s khc x b nh hng bi yu t nhit . Khi o ch s khc x nhng
nhit khc nhau th cho kt qu khc nhau, nhit cng ln th ch s khc x bin
thin theo hng gim v ngc li.
Gc quay cc ()
D
ca tinh du th hin kh nng ho tan ca tinh du trong
cc loi dung mi, nu ()
D
cng ln th c th ho tan tt trong dung mi khng phn
cc, ngc li ()
D
cng b th c th ho tan tt trong dung mi khng phn cc.
Nhit nh hng ti gc quay cc, nhit khi o gc quay cc tng th gc quay
cc cng tng theo v ngc li.
V tinh du l hn hp nn khng c nhit si nht nh. im si ca tinh
du thay i tu theo thnh phn hp cht. V d, hp cht tecpen c im si l 150-
160C, hp cht sequitecpen c im si cao hn khong 250-280C, cn cc hp cht
polytecpen c im si trn 300C. T , ta c th tch ring cc thnh phn khc
nhau trong tinh du bng phng php chng ct phn on. Khi h nhit , mt s
tinh du c th kt tinh nh tinh du bc h, tinh du hi, tinh du x x,
1.1.1.2 Tnh cht ho hc
Di nh hng ca nhit , nh sng, khng kh, m, tinh du d b oxi
ho v c th b nha ho mt phn. Alcohol trong tinh du b oxi ho bin thnh
aldehyde, aldehyde bin thnh acid.
Cc hp cht c ni i d b oxi ho hoc tham gia vo phn ng cng hp.
Cc hp cht ketone v aldehyde d b alcohol ho to nha khi c mt ca kim.

4

Nhiu thnh phn c cc nhm chc khc nhau c th tham gia cc phn ng ho hc,
lm thay i tnh cht ca tinh du.
1.2 TINH DU CAM, TINH DU V CAM CHANH

Hnh 1 2: Cy cam, qu cam v v qu
1.2.1 Gii thiu v tinh du v cam, tinh du v cam chanh
Tinh du t v cam, tinh du t v cam chanh (mt s tn khc: Oleum aurantii
dulcis (Latin), Essence dOrange portugal (Php), suesses pomeranzenschalenoel
(c)) l loi tinh du mang mi hng tinh t kh ph bin hin nay. Cam c tn
khoa hc l Citrus sinesis Osbeck, thuc h Rutaceae. Cy thn g, dng kho u,
thn c gai t hoc nhiu. L mc so le, phin l di, mu xanh m, mp l c rng
ca, cung l c cnh nh; hoa mu trng; qu gn hnh cu, c mu xanh lc non, khi
chn v qu ng sang mu vng xanh, vng hoc vng cam, v ngt hoc chua tu loi;
ht mu trngy l loi thc vt tim nng ln v mt thng mi trong cc lnh
vc m phm, thc phm, ho cht v y t. Chi Citrus phn b nhiu mt s nc
nh Brazil, Hoa K, Mexico, Nht Bn, Italya, c, Nam Phi, Ty Ban Nha,
1.2.2 Tnh cht vt l
Tinh du cam, tinh du cam chanh c mt s tnh cht vt l sau :
Tinh du l cht lng, mu vng nht

5

Mi thm nh ca cam ti
Khng tan trong nc
Trng lng ring (25C):0,842-0,846 g/ml
Ch s khc x (20C): 1,47-1,4740
Gc quay cc (25C): 94-99
im si: 176C
im chp chy (CCCFP): >110F (ASTM D6450)
p sut hi (20C): 2 mmg
% th tch bay hi: 98%
iu kin bo qun: T 118F

Hnh 1- 3: Tinh du t v cam, tinh du t v cam chanh
1.2.3 Thnh phn ho hc
Bng 1 -1 : Thnh phn ho hc ca tinh du t v cam, cam chanh
STT Thnh phn Hm lng (%)
1 -Pinene 0,36
2 Sabinene 0,37
3 -Pinene 0,03
4 Methyl heptenone 0,01
5 -Myrcene 1,71
6 Octanal 0,43
7 -Phellandrene 0,04
8 (E)-b-ocimene 0,21
9 -Terpinene 0,02
10 DL-Limonene 90,66
11 cis-Ocimine 0,02
12 -Ocimine 0,04
13 Caprylic alcohol 0,05
14 Terpinolenene 0,18

6

15 -Terpinolene 0,06
16 Linalylacetate 2,80
17 Nonanal 0,05
18 2,6-dimethyl-1,3,5,7-octatetraene 0,03
19 Myrtenylacetate 0,06
20 Artemiseole 0,18
21 Isopulegol 0,26
22 t-Sabinine hydrate 0,42
23 3-Cyclohexene-1-methanol 0,02
24 Decanal 0,02
25 b-Citroonellol 0,17
26 Laevo-beta-pinene 0,46
27 Z-Citral 0,09

2 CC PHNG PHP SN XUT TINH DU T V CAM CHANH
2.1 PHNG PHP TRCH LY
Nguyn liu dng cho trch ly phi ro nc. Sau khi cho dung mi v nguyn
liu vo thit b trch ly, sau mt thi gian (12-48 h), em lc ta c mitxen. Mitxen
l hn hp gm tinh du v dung mi. em lng v lc mitxen tch cc tp cht
nh mnh nguyn liu. Trong trng hp mitxen c nc cn phi tch nc. Sau ,
dng hi ct thu hi li dung mi. Dung mi t b trch ly v dung mi thit b
ct thu hi c em i tinh ch s dng tr li. Mitxen tch dung mi xong gi
l cancret. Cancret l mt hn hp gm tinh du, sp, nha thm v mt s tp cht
khc (acid hu c) dng st. tch sp v tp cht ngi ta ho tan cancret bng
ru etylic sau em lm lnh -15C, sp v tp cht s ng c li, sau ta lc
tch. Lc ny hn hp ch cn li ru v tinh du, dng phng php ct tch
ru, ta thu c tinh du tuyt i, ru c em tinh ch dng li. Sp l cht
nh hng c gi tr trong tinh du, nhng khi c sp trong tinh du, tinh du thng
b c, do phi tin hnh tch sp trong tinh du.
u im: - C kh nng thu hi ti s dng dung mi.
- C kh nng ho tan tinh du ln.
Nhc im: - Dung mi phi tinh khit, nht thp, tr vi tinh du.
- Thit b trch ly thng t tin v phc tp.


7



Hnh 2 - 1 : Quy trnh sn xut tinh du bng phng php trch ly

Nguyn liu
Tch dung mi
B thi
Mitxen
Lng, lc
B
Trch ly
X l
Tinh ch
Dung mi
Tch dung mi
Dung mi
Lm lnh
Tch sp bng ethanol
Cancret
Dung mi
Lc Sp
Tch ethanol
Ethanol
Tinh du thnh phm

8

2.2 PHNG PHP CHNG CT
Nguyn liu trc khi em chng ct c x l nh sau: Nghin nh nguyn
liu,ngm nguyn liu vi nc mui NaCl 5%. Ngm qua m nc thm nhp
vo cc m t bo, sau hn hp c siu m c gia nhit tng cng cho qu
trnh chuyn khi.
Chuyn nguyn liu x l vo thit b chng ct tinh du, lp thit b, qua
ng sinh hn b sung thm nc mui NaCl 5% (nu nc trong bnh t, do khi ngm
nguyn liu ht nc). Khi nc si, hn hp tinh du v nc s theo ng dn hi ln
ng sinh hn v ngng t li chy xung ng thu tinh du, y do tinh du khng
ho tan trong nc v tu theo khi lng ring ca nc m ni ln trn bnh hoc
chm di y bnh, cn nc chng theo ng xi phng hi lu vo bnh chng ct.
Thi gian chng ct ko di cho n khi thy lng tinh du trong ng thu
khng i. Hn hp tinh du v nc c a vo thit b phn ly. Sau phn ly ta
c tinh du th v nc chng. Tinh du th c x l c tinh du thnh
phm, nc chng cho ra b tip tc phn ly thu tinh du loi II.
u im
Qui trnh n gin
Thit b d ch to, gn nh.
Thi gian ngn.
C th s dng vi nhng cu t c nhit si trn 100C.
Nhc im
Hm lng tinh du trong nguyn liu cn phi cao.
Mt s thnh phn cu t c th b phn hu.
Khng th tch c nha v sp c trong nguyn liu.
Tiu tn nc ngng t.


9



Hnh 2 - 2 : Quy trnh sn xut tinh du bng phng php chng ct

Phn ly
TD Thnh phm

TD loi II
Nguyn liu
X l
Chng ct
Hn hp hi
Ngng t
Tinh du + Nc
X l
Nc chng
Tinh ch
Tinh du th

Nc thi
Hi
Nc


10

2.3 PHNG PHP P C HC
Phng php ny ch yu dng tch tinh du trong cc loi v qu nh cam,
qut, chanh. i vi cc loi qu thuc chi citrus, tinh du nm trong nhng ti t bo
b mt ngoi v. Khi dng lc c hc tc dng vo v qu, tinh du s thot ra.
Ngi ta thng dng cc cch sau:
Vt, bp: Qu c ct ra thnh 2-3 phn, dng tha tch tht qu ring
ri dng tay vt bp cho tinh du thot ra ngoi. Tinh du thot ra c thm vo
bng, khi bng bo ho tinh du, vt li cho vo cc, em lc, lng, sy thu c
tinh du thnh phm. V vt xong em chng ct thu ht tinh du.
Bo, no: Dng nguyn qu ri xt mt ngoi ca v vo b mt nhm, t bo
v qu s v ra, tinh du thot ra ngoi, lp gai ca bn ch xt phi va phi trnh
m thng rut qu, nu rut qu b thng s gy kh khn vi tinh du s b ln nc
v lp ci bn trong b no rch s ht mt mt t tinh du. Phng php ny cng nh
phng php trn gy tn tht tinh du. Tinh du cam, chanh, qut tch bng phng
php ny mun s dng trong thc phm phi loi bt tecpen, ch yu l limonene, v
nu khng, limonene s b oxy ho thnh pinene c mi nha thng.
p: i vi phng php p, c th p nguyn qu bng nhng my p c
bit, trong qu trnh p c km theo ra nc. Sau khi p thu c hn hp gm nc
qu, tinh du, m v tht qu. tch tinh du ra, cn phi lc loi b bt tp cht,
sau dng my ly tm c tc 15000 20000 vng/pht tch tinh du.
u im: Tinh du c cht lng cao hn phng php chng ct, vn gi c mi
t nhin ca nguyn liu.
Nhc im: Hiu sut qu trnh thp, tinh du d b ln tp cht.
Ngoi ra, tinh du cam, tinh du cam chanh cn c sn xut bng mt s
phng php khc nh: chit SCO
2
(CO
2
trng thi siu ti hn), chng ct bng hi
nc (dng khng c ni hi hoc c ni hi ring), Sn phm cui l tinh du
dng th c xc nh thnh phn bng thit b sc k kh khi ph GC-MS. Tinh
du sau khi tinh ch c chit bng CO
2
siu ti hn hoc a vo thit b ct phn
on Fischer tin hnh ct phn on di p sut gim tch limonene.


11



























Hnh 2 - 3: Quy trnh sn xut tinh du bng phng php p

V qu
Huyn ph
(Tinh du, nc qu, mnh t bo)
un nng
Lm khan
Lc ly tm
Lng
S dng lc c hc
Tch, gn
Li cun hi nc
X l s b
Tinh du
th (I)
Tinh du
th (II)

70-80 C
1) 10% dd gelatin 30%
2) 20% dd tanin 10%
T bo + dng keo
khc ng t
Na
2
SO
4
khan

12

3. LIMONENE - PHNG PHP TRCH LY, TNG HP V MT S
DN XUT CA LIMONENE
3.1 LIMONENE
3.1.1 S lc v limonene
O
O

1 methyl 4 isopropenyl 1 cyclohexene
(hoc 1 methyl 4 (1 methyl ethylnyl) cyclohexane
Hnh 3 1: Cng thc cu to ca phn t limonene
Cng thc phn t: C
10
H
16

Trng lng phn t:136,23 vC
im chp chy: 46C
im nng chy: -74,3C
Nhit si: 175-176C
Ch s khc x: 1,471-1,480
Gi tr peroxide: 96-104
Gc quay cc: + 101,4-+104,5
Khi lng ring tng i:
0,838-0,880 g/ml.
3.1.2 Tnh cht vt l
Limonene l cht lng khng mu, c mi thm nh ging mi chanh, ho tan
tt trong dung mi hu c khng cc, khng tan trong nc. Limonene l mt dng
monoterpene, tn ti base dng ng phn quang hc l d, l, dl limonene.
* d limonene
im si: 175,5 - 176C
Khi lng ring: 0,8402 g/ml
Ch s khc x: 0,14743
d limonene c th trn vi ethanol, khng tan trong nc. Dng
lm cht thm, ch yu l mi chanh trong cng nghip thc phm.

Hnh 3- 2: d-limonene



13


* l limonene
im si: 175,5 - 176,5C
Khi lng ring: 0,8407 g/ml
Ch s khc x: 1,4740
iu ch bng cch nhit phn - pinene. Dng lm trong dung mi
ho tan nha, sp. Nguyn liu sn xut tecpine hydrate,
tecpinenol, carvon, thuc tuyn ni, cht thm trong cng nghip
nc hoa.
Hnh 3-3: l-limonene
Trong , d-limonene c bit n l cu hnh hu ch chnh ca vai tr th
hin hot tnh sinh hc v chim hm lng t 80-95% ca hn hp limonene trong
tinh du v qu c mi. V vy c th hiu rng d-limonene l cu t th hin tnh cht
v cc ng dng hu ch ca limonene.
3.1.3 Tnh cht ho hc
Limonenen l loi tecpene 1 vng rt hot ng, ni i mch nhnh ln lt
tc dng vi: H
2
, H
2
O, halogene, ni i mch vng tc dng vi nhng cht oxi
ho v N
2
O
3
, N
2
O
4
, NOCl,
3.1.3.1 ng phn ho
Phn ng xy ra khi tc dng vi nhit cao v trong mi trng acid, base,
ni i s chuyn v tr.
3.1.3.2 Polime ho v depolime ho
Polime ho xy ra khi tc dng vi acid m c v un nng mnh. Limonene
s chuyn thnh ditecpen v khi nhit ln n 400C s chuyn thnh politecpen.
3.1.3.3 Hydro ho v dehydro ho
Hydro ho d dng khi c mt Pt, Ni. Hydro ho ln lt mch nhnh trc ri
sau mi n ni i trong nhn. Vi limonene cho p-mantan qua hp cht trung
gian 1-methl-4-isopropyl-cyclohecxene-1.

14

+ H
2
+ H
2

Dehydro ho xy ra nhit cao, p sut thp v c xc tc (thng l Pt, Ni,
Pd) to thnh hydro carbon thm l p-cimol.
- H
2
Pt, 200
o
C
+

3.1.3.4 Cng hp (vi HX hay halogene)
Cl
Br
1,8-dichloro-p-mentan
1,2,8,9-tetrabromo-p-mentane
Cl
Br
Br
Br
2 HCl
2 Br
2

3.1.3.5 Hydrate ho
Hydrate ho khi c mt cc acid v c. Phn t H
2
O s kt hp vo ni i
mch nhnh to thnh -tecpineol (c mi t inh hng).
+ H
2
O
H
2
SO
4
OH



15

Nu c mt c acid hu c s to thnh ester tng ng (vi acid acetic)
+ H
2
O
H
2
SO
4
OCOCH
3
+ CH
3
COOH

Nc c th kt hp vo c hai ni i to thnh ru a chc l tecpin. iu
kin tt nht cho phn ng ny l nhit thp (t = -6C).
+ H
2
O
H
2
SO
4
(- 6
o
C)
OH
OH

3.1.3.6 Oxy ho
Phn ng oxy ho rt d xy ra, nu ch oxy ho mt ni i s c oxyt,
peoxyt hoc ru. Nu oxy ho 2 ni i s to thnh aldehyde hoc ketone, oxy s
kt hp vo ni i mch vng trc, sau mi n ni i mch nhnh.
* Oxy ho bng khng kh
Oxy ho khng kh ch yu oxy ho ni i mch vng to thnh sn
phm cui cng l 1 glycol.
Phn ng c th tin hnh qua 2 s :
Qua cc hp cht trung gian l peoxyt v oxyt .
O
O
O
OH
OH
+ O
2
HOH

Glycol c th b dehydrate ho thnh cacveol v sau tip tc oxy ho thnh cacvon.

16

OH
OH
OH
O
-HOH
H
2
O
2

Khng qua cc hp cht trung gian.
ng thi s oxy ho cn xy ra qua trnh hydrate ho to thnh mt glycol.
OH
OH
+ O
2
+ H
2
O

* Oxy ho bng ozon
Ozon l cht oxy ho rt mnh. ng thi vi s oxy ho cn t ni i to
thnh hp cht cui qua hp cht trung gian ozonit v aldehyde dixetocarbonic.
+ O
3

O
O
O
O
O
C
O
C
O
O
OH

* Oxy ho bng KMnO
4
Tu thuc trong mi trng phn ng m to thnh nhng sn phm khc nhau.
Trong mi trng kim cho mt ru 4 chc l:
OH
OH
OH
OH
+ KMnO
4
KOH

Trong mi trng acid to thnh tricarbonxylic qua hp cht trung gian l
diacetoandehyt.


17

3.1.4 Mt s dng ng phn ca limonene


Hnh 3-4: Mt s dng ng phn ca limonene
3.2 TRCH LY LIMONENE
Sau cc qu trnh trch ly v cam, v cam chanh ta thu c tinh du th.
tch c limonene ra khi tinh du th, ngi ta thng dng phng php
chit bng CO
2
siu ti hn hoc dng thit b chng ct phn on Fischer.
3.2.1 Tch limonene bng phng php ct phn on
3.2.1.2 H thng ct phn on Fischer


Hnh 3-5: H thng ct phn on Fischer
limonen
e
-terpinene -terpinene -terpinene
p-cymene terpinolene -phellandrene -phellandrene

18

H thng ct phn on Fischer c mt s c im c bn sau:
Khi lng du th c np vo khong 1,5-10 lt.
H thng bm c kh nng thu hi cc phn cn.
H thng my tnh c kt ni trc tip, thch hp vi cc h iu hnh
Windown hoc Windown XP.
C th xut ra cc biu v cc gi tr lin quan.
S dng p sut khng kh hoc chn khng.
Cc thnh phn c thit k theo tiu chun chu u c kh nng chng
chy n.
L thit b t ng ho.
3.2.1.2 Quy trnh tch limonene bng phng php ct phn on
Tinh du th sau khi thu c c tch nc v lm khan bng Na
2
SO
4
.
Cho tinh du c tinh ch vo bnh ct phn on. Qu trnh ct phn
on s dng h thit b Fischer (c) ct phn on. Limonene c ly ra
phn on c nhit t 25-35C, p sut t 2,66-3,04 mmHg.
3.2.2 Tch limonene bng phng php chit SCO
2

thc hin phng php ny, ta cn quy hoch thc nghim cc thng
s ti u cho qu trnh chit limonene t tinh du cam bng SCO
2
trc giao, bc
hai, 3 yu t vi cng mt khi lng tinh du cam. Cc yu t c m ho
bao gm nhit , p sut v thi gian. phng php ny gip xc nh c gi
tr ti u ca cc yu t m ti hiu sut chit limonene t gi tr cao nht.
T vic so snh kt qu kho st ca hai phng php, ngi ta kt
lun: phng php ct phn on di p sut gim cho hiu sut cao hn v
cht lng limonene tinh khit hn phng php chit bng SCO
2
.



19

3.3 TNG HP LIMONENE
3.3.1 Tng hp limonene t isoprenen v MVK (methyl vinyl ketone)
O
+
120
o
C, 15 h
AlCl
3
, 25
o
C
71
93
29
7
Ph
3
PCH
3
+
Br
-
NaNH
3
THF
d - limonene l - limonene
O
O

Hnh 3-6: Phn ng tng hp limonene t isoprene v MVK
Isoprene l cht giu in t, n l mt dienophile tng i tr v ch hot
ng nhit cao. Cc sn phm racemic thu c t phn ng ny thng gi l
cc dipentene.
Th nghim trn thuc loi phn ng Diels Alder, nhng l s kt hp gia
isoprene vi metyl vinyl ketone (MVK). MVK l mt dienophile ngho in t v
kch thch phn ng, do lm gim nhit phn ng. Tuy nhin, phn ng vn phi
thc hin nhit 120C. V nhit phn ng cao hn nhit si ca tc cht ban
u nn phn ng phi c thc hin trong thit b kn. Mt khc, sn phm l mt
hn hp 71:29 ca para v meta regioisomers (ch para regioisomers l hu ch trong
sn xut limonene).
Tuy nhin, cc nh khoa hc pht hin ra rng nu thm mt acid Lewis nh
AlCl
3
s tc ng n cc tc cht v lm tng tc phn ng Diels - Alder v lm
tng hiu sut (Lutz v Bailey). Chnh pht hin ny cho php tng hp limonene
bng 2 bc n gin: Phn ng Diels - Alder xc tc acid Lewis v phn ng tip
theo l phn ng Wittig n gin.

20

Trn s phn ng, giai on u phn ng Diels-Alder mang nhng c tnh
khc nhau:
Phn ng dimerization ca isoprene rt chm.
Phn ng hp vng ca isoprene v MVK nhanh hn phn ng dimerization
ca isoprene nhng vn cha t hiu qu cao nht.
Acid Lewis xc tc cho phn ng hp vng ca isoprene v MVK, thc y tc
phn ng v cho hiu sut cao hn.
3.3.2 Tng hp limonene t geranyl pyrophosphate
OPP
E
OPP
O O
O
-
O O
O
-
O
-
P P
OPP
E
Z
OPP
bond rotation
isomerization
E to Z
cyclization
H
+
limonene

Hnh 3-7: Phn ng tng hp limonene t geranyl pyrophosphate
Ring geranyl pyrophosphate (GPP) c tng hp t isopentyl pyrophosphate
(IPP) v dimethylallyl pyrophosphate (DMAPP). GPP c coi l tin thn cho tt c
cc monotecpene. Lu rng trong GPP, anion pyrophosphate (P
2
O
6
4-
) l mt nhm
xut tt.
Phn t GPP di tc dng ca xc tc v nhit s din ra s xoay cu trc,
sp xp li v tr cc nguyn t trong phn t, sau c s ng phn ho chuyn cu
hnh t dng E sang dng Z. Do anion pyrophosphate l nhm xut tt nn d dng

21

tch ra khi phn t GPP, to ra s dch chuyn in tch trong phn t. Qu trnh
cyclo ho to vng v cui cng l dehydrate ho to thnh phn t limonene.
3.4 MT S DN XUT CA LIMONENE
Ngoi vic tng hp limonene, ngi ta cng nghin cu tng hp mt s dn
xut c gi tr trong cc ngnh cng nghip thc phm, m phm ca limonene. Bn
tng hp cc dn xut c gi tr ca limonene vi cc phng php sch (phn ng
khng dung mi, s dng xc tc xanh motmorillionite, p dng vi sng siu m
vo qu trnh kch hot phn ng,) p ng nhu cu gim thiu nhim mi trng
v tit kim nng lng, thi gian cho ngnh tng hp hu c.

Hnh 3-8: Mt s dn xut ca limonene


22

3.4.1 Tecpine hydrate
Limonene v nc c th kt hp vo c hai ni i to thnh ru a chc l
tecpin. iu kin tt nht cho phn ng ny l nhit thp (t = -6C).
OH
OH
+H
2
O
H
2
SO
4
(-6
o
C)

Tecpine khng bn, kt hp vi nc to thnh tecpin hydrate. Tecpin hydrate l cht
kt tinh mu trng, khng tan trong nc, ch tan trong cn.
OH
OH
.H
2
O

ng dng
Tecpin hydrate c iu ch v s dng nhiu trong iu tr cc bnh v
ng h hp nh: ho (long m, gim tit m), vim ph qun,cha vim lot
cc nim mc thuc ng h hp.
Dng sn xut ra terpinneol, cineol phc v trong y hc.
C th sn xut ra cc tinh du lm hng liu trong sn xut nc hoa.
3.4.2 Carveol v Carvone
T limonene c th iu ch c carveol v carvone theo s sau:
Ngoi ra carveol v carvone cn c iu ch theo cc phng php mi nh:

23

- C th tng hp carveol t limonene thng qua hp cht oxit 1,2-limonene s
dng xc tc rn montmorillonite c iu ch t t st trong iu kin khng dung
mi, vi hiu sut t khong 80%.
- To carvone trong giai on nitrosoclorur ho limonene, di s h tr ca
siu m, hiu sut phn ng c th t 94% trong 150 pht. Trong giai on kh HCl
ca nitrosoclorur, limonene to l-carvoxim, di s chiu x ca vi sng, phn ng c
th t khong 94% trong vng 2 pht khi s dng h xc tc DMF/2-propanol; c
bit c th s dng xc tc xanh nh 2-propanol hoc ethanol, hiu sut c th t
89%, 85% (theo th t). Trong trng hp thu gii l-carvoxim to l-carvon c th t
hiu sut 93% trong vng 10 pht khi p dng s chiu x vi sng.
ng dng
Carveol v carvone thng c ng dng lm dung mi trong sn xut
nc hoa, c tnh kh trng, chng li cc loi nm, cha tr cc vn v da liu v
sn xut cc dc phm tr ho, gim m,
3.4.3 p- cymene
ehydro ho limonene nhit cao, p sut thp v c xc tc (thng
la Pt, Ni, Pd) to thnh hydrocarbon thm l p-cymene.
- H
2
Pt, 200
o
C
+

ng dng
p- cymene c dng nh mt dung mi, c p dng vo trong qu
trnh sn xut nha tng hp,p-acid phthalic, cresylol, thuc nhum. Ngoi ra,
p-cymene cn c dng vo cng ngh sn xut nc hoa, sn xut dc phm
nh thuc ho, gim tit m,.


24

4. NG DNG CA TINH DU T V CAM, CAM CHANH V
LIMONENE
4.1 NG DNG CA TINH DU V CAM, TINH DU V CAM CHANH
Tinh du cam c gi tr s dng rng ri trong i sng cng nh trong cc
ngnh cng nghip, c bit l cng nghip thc phm v m phm. Mt s ng dng
chnh ca tinh du t v cam chanh nh sau:
Dng trong cng ngh thc phm sn xut bnh ko, hp, ru khai v,
Trong ng y, tinh du cam c dng cha kh tiu, ho, tr m,
Dng trong cng ngh m phm.
Dng trong ngnh dc phm vi mt s tnh nng nh: chng oxy ho, chng
bnh tt, chng nm mng, tr gu v hi, h ng huyt, gim y hi, to
cm gic ngon ming, kh mi, tr au u, gip ng ngon, xua ui mui,
4.2 NG DNG CA LIMONENE
Dng lm cht ph gia trong cng ngh thc phm, x phng, nc hoa to
mi v hng thm.
Dng lm cht ty nhn trong cc nh my sn xut my tnh v thit b in
thay th cho chlorofluorhydrocarbon (CFC).
Dng lm cht kh trng, dung mi ty ra an ton.
Xua ui v dit cc loi cn trng, tr su hoc cc loi b, rp,
Ngoi ra, theo mt s nghin cu trn ng vt ch ra rng limonene c tc
dng ngn nga ung th i vi ng vt c v nh ung th phi, ung th d
dy v ung th da.


25

5. KT LUN
Tinh du v cam, tinh du cam, tinh du v cam chanh ni chung v limonene
ni ring l nhng hp cht kh ph bin v quan trng trong cuc sng cng nh
trong ngnh cng nghip thc phm, m phm. Ngun nguyn liu di do, phong
ph, gi thnh hp l; cc phng php trch ly, tng hp n gin v quy trnh, thit
b, tc cht cng vi nhng cng dng a dng, quan trng trong mi lnh vc: dc
phm, m phm, thc phm.
V vy, pht trin sn xut tinh du cam chanh khng ch p ng c nhng
nhu cu ca i sng m cn to iu kin pht trin cc lnh vc khc nh nng
nghip, thc phm,ng thi cng gp phn gii quyt cc vn v vic lm cho
ngi lao ng, gip nn kinh t n nh v pht trin bn vng.

26

TI LIU THAM KHO

[1] Vng Ngc Chnh, 2012. Hng liu m phm. Thnh ph H Ch
Minh: Nh xut bn i hc quc gia.
[2] Nguyn Ngc Thanh, 2010. Nghin cu tchit tch limonene v mt s
dn xut t ngun thc vt Vit Nam s dng trong lnh vc st trng gia
dng (phng tr cn trng y t). Bo co tng kt. B Cng Thng Vin
ho hc cng nghip Vit Nam. H Ni.
[3] L Phm Tn v cng s, 2012. Nghin cu tch chit tinh du t v
cam snh Citrus sinensis (L). Osbeck. Tp ch i hc Cng nghip, s 12
, trang 50 53.
[4] L Ngc Thch, 2003. Tinh du. Nh xut bn i hc Quc gia Thnh
ph H Ch Minh.