PUBLICATION No.

4 1ST EDITION 1981

OAU INTERAFRICAN BUREAU OF LANGUAGES
DIRECTOR DR. KAHOMBO MATEENE
JIFUNZE KIARABU
BY BURHAN MKELLE
EDITION BUREAU LINGUISTIQUE DE LOUA
OAU BUREAU OF LANGUAGES
P.O. BOX 7284, KAMPALA, UGANDA
,::iM#
IN THIS SERIES
1. Jifunze Lingala Yekola Kiswahili
3rd Edition 1981 by Dr. Kahombo Mateene
2. Jifunze Luganda Yiga Kiswahili
4th Edition 1981 by Vin F.K. Kawoya
3. Reconsidration ofAfricanLinguistic Policies
lst Edition 1980 by OAU BIL
4. Jifunze Kiarabu Teach Yourself Arabie
lst Edition 1981iby Burhan Mkelle
By Dcision NO.AHG/Dec. 8, 1966 creating the Inter-African Linguis
tic Bureauby the Assembly of the Heads of State of the OAU.
Conforme la Dcision No.AHG/Dc. 8, 1966 portant cration du
Bureau Linguistique Inter-Africain par l'Assemble des Chef d'Etat de
l'OUA.
Printed and produced for OAU Inter-African Bureau of Languages by
Eleza Services Limited, P.O. Box 14925, Nairobi, Kenya.
EDITOR'S FOREWORD
ABOUT THE METHOD
We feel that the best way for an
African to learn a new African
language is to use as a mdium of
instruction his own native language.
To use a non-African language,
e.g. a European language, as a m
dium for learning an African langu
age would mean that the European
language is our natural or native
language.
Now thse European languages are
only second languages for us and
very often we do not hve a very
good command of them as yet.
Our method is therefore a direct*
one, and takes advantage of, and
shows up, the relationship existing
between two African languages.
In the case of Arabie and Kiswahili,
two unrelated languages not belo-
nging to the same linguistic family
and having diffrent grammatical
Systems, one will nonetheless notice
similarities between many words
of the two languages. That is due
to the fact that there are many
Kiswahili words borrowed from
Arabie.
PREAMBULE DE L'EDITEUR
CONCERNANT LA METHODE
Nous croyons que le meilleur mo
yen d'apprendre une nouvelle lan
gue africaine, pour un Africain,
est d'employer comme langue d'en
seignement sa propre langue natale.
Se servir d'une langue non-africaine,
comme mdium d'instruction pour
apprendre une langue africaine,
ferait croire que la langue euro
penne utilise est notre langue
naturelle ou maternelle.
Or les langues europennes sont
seulement pour nous des deuxi
me langues, et trs souvent nous
ne les matrisons pas encore trs
bien.
Notre mthode est par consquent
une mthode directe qui tire
profit des affinits directe qui tire
profit des affinits qui existent
entre deux langues africaines tout
en contribuant mettre ces affi
nits en vidence.
Dans le cas particulier de l'Arabe
et du Kiswahili, deux langues non
apparentes, n'appartenant pas la
mme famille linguistique, et qui
ont des sytmes grammaticaux di
ffrents, on pourra remarquer la
ressemblance de beaucoup de mots
entre les deux langues; cela est
d aux nombreux emprunts que le
Kiswahili a reu de l'Arabe.
This method furthermore makes it
possible for the public at large to
use a book like the one presented
hre. To teach an African language
through a European languagewould
make the book accessible only to
the minority of people who hve
been linguistically westernized.
This Arabic-Kiswahili book is the
fourth of our sries which started
in 1975. Each one of them was so
popular that already they hve had
to be published in several ditions.
Our method is a very fruitful one.
De plus, cette mthode permet au
grand public d'employer le livre
que nous prsentons ici. En
seigner une langue africaine au
moyen d'une langue europenne
rendrait l'ouvrage accessible seule
ment la minorit des gens qui a
jusqu'ici t linguistiquement occi
dentalise.
Ce livre "Arabe-Kiswahili" est le
quatrime de notre collection qui a
dbut en 1975. Chacun de nos
prcdents livres a eu un succs
tel qu'il a dj d tre plusieurs
fois r-dit. Notre mthode est une
mthode qui porte beaucoup de
fruits.
YALIYOMO
X
^.J*
Uk.
s J*
1. Utangulizi 9
*\
*_ J )
2. Kuamkiana 17
\ Y
0^loJI J j\^m T
3. Ulinganisho wa mane-
no I 18
) A
\ oUUic^L^b* or
4. Ulinganisho wa ma-
neno II 25
7
1 ) o.Ujlolr,fc. i
5. Nyumbani 32
TT ^ rff^ ^j-J C0
6. Kuuliza na kukanu-
sha I 38 TA i y^fM^~vi
7. Darasani
43
cr
uj*a_JI J-a* o? Y
8. Mchezoni 48
c
Vu^JLH y A
9. Kuuliza na kukanu-
shall 52
T
1^ O^bf LfiX-Vl # <!
10. Safarini 55
0 o
>-*Ji <y )
11. Mlinzi wa usiku 60
1 .
JgJJI^^U. # j)
12. Kuuliza na kukanu-
sha III 65
1
in i^brM^^^iT
13. Kutokujua kuandika 70 Y.
fcfcDl<4r?ji # >r
14. Maswali na majibu 73
Yr
15. Ugomvi wa mke na
mume 78
YA
16. Bustani la wanyama 81 h) iVy^ l*J^ .|1
17. Mpirani 86
A^
o.,<=M~U-3 o i y
,:;;#
18. Kwenda shambani 89 A<\ J*L*J1 ^Jl wUJLH #^ ^
19. MahaU I 94 1* 1 J mJ> . i ^
n I ji .ri
ni J*-jb oTd
UeJl JlvUJJI . ti
o*^^,J^f>< TA
cri< ^y^iJ f
^ S^Sit . ri
L-U-L>5 <y 4^VmJ> rT
0u^if>-* *ri
20. Kumfukuza mpangaj
nyumbani
i
97
1 Y
21. MahaU II
102 ^T
22.
Marna wa kambo
105 )*
23. Kula hotelini 109
)-\
24.
Maswali na majibu 112
UT
25. Mahali III
117 n y
26. Kwenda Sinema
119
) M
27. Moto katika nyumba
ya jirani 124
) ri
28. Sikukuu kubwa 128 )TA
29. Kusherehekea arusi 132
>rv
30. Usafiri katika bus 136 ) ri
31.
Muuza matunda 139 ) n
32. Utalii nchini kwetu 143
) tx
33. Resi za baiskeli 147
)*Y
34. Siku ya mtihani 152.
)T
6
35. Simbamkali 156 )o*l
36. Kumtembelea mgo-
njwa hospitali 159 ) o<\
37. Orodha ya maneno
(Kiswahili - Kiarabu) 162 )1T
38. Orodha ya maneno
(Kiarabu-Kiswahili) 172 ) YT
ujmJ| * .~Vi r
<>-uJ'i,Uo ri
c^ljyuJI^L^S^ #rY
ottiyujl 4.3LJ r A
^
UTANGULIZI
Kila kukicha tunaona
lugha ya kiswahili nyota
yake inapanda na matu-
mizi yake kutangaa
katika sehemu nyingi za
bara la Afrika. Kwa hali
hiyo watu wengi ambao
hawaijui lugha wameone-
sha hamu yao kubwa ya
kutaka kuisoma na kui-
fahamu, si kwa sababu
ya kuongeza maarifa ya
lugha tu, bali kwa sababu
muhimu zaidi ya kuleta
maingiliano mema na ku-
fahamiana kati ya watu
hao na wale wenye lu
gha hiyo.
Lugha nyingine iliyoo-
nyesha umuhimu wake
katika bara la Afrika ni
lugha ya Kiarabu. Mhali
na kuwa kiarabu ni lu
gha ya kimadola, yaani
lugha iliyokubalika kutu-
miwa katika mikutano au
shughuli za madola, lu
gha hiyo pia ina historia
ndefu ya maingiliano
yake na baadhi ya lugha
l ^LMf^^jl^Io-J 3UUJI *X*
r
jtL
1 |V&>lc^jl ^Jl fci-^. VlJUJj;
<L*Jj 1L |.rfjT ^ j... kjj l<g^ ,<y JL***/*-) '
I ( tW^bl|J 4-JJi elJb s ^ ^ j 11
9
za kiafrika kama Kiha-
usa na Kiswahili. Zaidi
ya hayo, baadhi ya mado-
la ya kiafrika kama yali-
vyojumuika chini ya
umoja wa nchi huru
za.Afrika (OAU) ni yale
ambayo watu wake wa-
nakitumia kiarabu kuwa
ndiyo lugha yao ya asili
na kwa haja zao zote.
Mfano wa hizo ni: Misr,
Sudan, Tunis, Algeria na
nyinginezo. Kwa hiyo ni
wazi kuwa kuna haja
kubwa sana kwa watu
mbali mbali wa bara la
Afrika kuzijua na kuzi-
fahamu lugha muhimu za
bara hilo kama Kiswahili,
Kiarabu, Kihausa na
Lingala, nk.
<L^i<y ^l <jL,j^J< <L- hjo.M J^g ^^J
Ili kufikilra katika le-
ngo hilo la kuwawezesha
wananchi mbali mbali
wa Afrika kuzijua lugha
zao, Idara ya kukuza
lugha za Kiafrika imean-
zisha kutunga na kutoa
vitabu maalum vya kufu-
ndishia lugha za kiafrika
kwa njia mpya; yaani
kutumia lugha za kiafrika
10
40^4.
vJ 0__{JJ tfU j
< -
katika mafundisho hayo,
kinyume na mipango ya
zamani ya kutumia lugha
za kizungu. Hatua hiyo
inaonekana kuwa imefa-
nikiwa kwa juhudi zake,
idara hiyo imekwisha
toa kitabu cha kujifu-
ndishia lugha ya Luga-
nda, yote kwa kutumia
Kiswahili.
Kitabu hiki kinachoto-
lewa sasa ni cha tatu
katika msururo huu kwa
madhumuni y a kufundi-
shia Kiarabu kwa kutu
mia Kiswahili na wakati
huo huo kutumia Kia
rabu kwa kuwafundisha
Kiswahili kwa wale wasi-
oijua lugha hiyo, kwa
kutumia tafsiri za mane
no kwa lugha zote mbili.
Kila somo limejengeka
juu ya mazungumzo kati
ya watu wawili wakizu-
^y 4_fjf VIoUjJl \J J^-l JL-*0**l
-k'vi ^3U ^fJUcJiiUJ
^UjUbC^JljiJj wv>vi
y. , #,1^.ol^if
Jbljj,i (M3jlSVI ^l
a^; la; ij lUJI
-*
Ll~Jl*
I-I- * * O* V* ^ ^b>*
.1,
-*cr*^'f-
-^ui JL
. ^^^ULoUJUl
cr
J* yj-jO -X-5 ^y-^Jj
jl, -^L^J ob^UsJ\
n
^
ngumza juu ya mambo ya
kawaida au mambo muhi-
mu yaliyohusika na mai-
sha ya watu. Pia baada
ya kila somo inafuatia
orodha ya maneno ma-
pya (msamiati) pamoja
na tafsiri yake. Vile vile
kuna na mazoezi yalio-
wekwa baada ya baadhi
y a masomo.
Baada ya maelezo
"hayo, ninafurahi kuchu-
kua fursa hii kwa kum-
shukuru bwana Ahmed
Haidar Mwinyimvua ali-
yemaliza masomo ya kia
rabu katika chuo kikuu
cha Al Azhar - Cairo
kwa msaada wake mku-
bwa wa kutolewa kitabu
hiki. Naweza kusema ku
wa bila ya msaada wake
kitabu hiki kisingelitoka
mapema kama ilivyota-
kiwa.
$1*
Muhammad Burhan Mkelle
c/o P.O. Box 38
Zanzibar Tanzania
12
>yjl aJUfc >^;l O^t JdJ"^
Ju ^y j^t^^^j jb~Vlu**Jl
. rA vu
jll^tJI
ALFABETI ZA KIARABU AJU>>*N <J^V-^tt *-*2jJi
NA NAMNA YA KUZITA-
MKA ' f^ 4-**A
Dal > Khe Hee Z, Jiym 2 Thee ^^-^ Tee O. Bee v_; Alif I

Dhwad y^p Swad ^y Shiyn ^ Siyn <^-o Zee _^> Ree ^)

Dhal> Kaaf^L Qaafci Feev^J* Ghayn Ayin DhwejU
Twee^ YeeS Waw_2 Heei^ NuwnO Miym r* Laam<J
MAELEZO YA ALFABET ifU^JI ^^h) -~ O! jj
(NYONGEZA) (*J- )
Alfabet ni mpango IksJI dJJ VW^JI^-ijj^JI ^^ ^\^j
wa herufi zinazotu- '^TJ
miwa katika lugha IIII y, t < L>;.JI <J^JL^
ambazo zinaweza .
kuandikika. Kwa oV\rj L-j^tf oSL. 0 ^H
kuwa kuchanganyika . t m *i
kwa herufi ndiyo njia J "* *"*.&/ J' ** * *
ya kupatikana neno n ir l i ni <r n
au tamko ambalo ***P o M UJ s **-J
ndiyo msingi wa ^ { . XJjll
maneno ya lugha. ^ ^ - - ^*^ ^
Umuhimu wa Alfa
bet utafahamika bila
VJU. ^L^l^^j^li-^l1
ya tabu. Neno Alfabet vjjitl^JUl('--^fflI)&J& *L-fe ifI Ctf J
ni neno lenye asili ya
lugha ya kizungu; * -'tf*^V*
13
- O i ^ J l i i j i j - J J f U v J l t i l J J c j t
^ ^ 9 . I l L O y J C 4 r f l r . | ^ * J l ^
- * ^ 0 - * ! > * y < * W t * r > ^ # 0 > V
j ^ I l r I f e - l l f
k w a K i a r a b u m p a n g o
h u o w a h e r u f i u n a i -
t w a " H u r u w f a l
H i j a i " a u a b a j a d i y a
n a k w a K i s w a h i l i
z i n a i t w a " A l i f b e e "
k w a k u f u a t i s h a h e r u f i
m b i l i z a m w a n z o z a
k a t i k a m p a n g o w a
K i a r a b u , k a m a t u t a k a -
v y o o n a b a a d a y e .
N i w a z i k u w a z i p o
A l f a b e t z a n a m n a
n y i n g i k w a k u f u a t a n a
n a t o f a u t i z a l u g h a .
T u t a k a z o z i s h u g h u l i k i a
h a p a n i A l f a b e t z a
K i a r a b u n a z a k i s w a h i l i
p a m o j a n a k u t a j a A l f a
b e t z a k i z u n g u k a t i k a
k u z i d i k u e l e z a m i p a -
n g o h i y o .
* r
M p a n g o w a h e r u f i
z a K i a r a b u n i j u m l a y a
h e r u f i 2 8 k a m a
z i n a z o o n e s h w a h a p a
c h i n i . O r o d h a i n a f a -
h a m i s h a ( i ) h e r u f i z a
K i a r a b u ( i i ) l a h e r u f i
h i y o y a a n i n a m n a
i n a v y o t a j w a ( i i i )
h e r u f i i n a y o l i n g a n a
k w a m p a n g o w a
k i z u n g u ( k i r u m i ) .
1 4
^
I " - y - l i ^ i A d " I < y ^ L ^ w j V I
. a K * V I
i d
* J l j

s > - 3 4 s b J l ^ l e * * * L
A 4 - e c r * J I
^ I
r - v i ( n ) w o i v V f J ^ j i ^ J i ( i )
( 3 L * s X J I ) v * J > V l < j J J I
Kwa kirumi
Jina lake Herufi Kwa kirumi
Jina lake Herufi
tw
twe
\>
a
alif
\
dhw dhwe
*> b
bee
% ,
ayn
ayn
t
t
tee
.^_.
gh ghayn
t
th
thee
. " ^~i- -A
f
fee
^>
j
jiym ^e :*
q
qaaf
cd
h
hee 'e
k
kaaf vil
kh
khee
l
1 lam
J d
dal o
m miym
c
dh
dhal >
n nuwn
o r
ree
J
. h
hee .? z
zee J
w
waw ft> s
siyn
y"
y
yee
VS sh
shiyn
J*
sh
swad o
dhw dhwad u<*
Kwa upande wa
mpango wa kiswahili,
herufi ni zilezile za
kiarabu isipokuwa
baadhi yake hazitu-
miki katika matamshi
ya kiswahili kama vile
herufi za: gheyn, ayn,
dhwd, na dhwe. Na
zikitokea kutumika
basi kwa njia ya
kufuatisha herufi
zisizokuwa za asili ya
kiswahili.
^^JIUJUW flkJl^y OJ
lit, ( Ji__) fUi ^Cm^V
i-^Jk^JI^LUII^ Jii
15
/jy
Zaidi ya hayo,
Waswahili waliongeza
baadhi ya herufi
ambazo zinatumika
katika lugha yao,
lakini hazipo katika
mpango wa kiarabu;
kama vile p, v, ng, ny,
and kadhalika.
na kadhalika.
Mabadiliko haya
yalifanyka mara
nyingi kwa kuongeza
nukta juu ya baadhi
ya herufi za Kiarabu
kama katika P,V, na
Ch.
Kwa upande wa
Kiarabu (harakaati)
unayotumia katika
kuandika maneno ya
Kiarabu. Nazo ni
fatha,. sauti ya -a-,
kasra sauti ya -i-, na
dhumma sauti ya -u-,
na sukown (O) sauti
ya Mfano wa fatha:
akala, mfano wa
kasra: Yajlisu,. kasra
ipo juu ya lam, na
mfano wa dhumma
ni: yaakulu, dhumma
ipo juu ya lam, na
mfano wa sukuwa:
Kul, sukuwa ipo
katika lam.
16
ny, ng, V,P, Jtu dJj, *?~^JI J
dJJ JIL-^
Ch, V,P, J 4U 4-gviJlcijj^JI
I ^Jffe. V-&1 -a- V^V^lu^JI
eu.
~Ji JLa.j_ J-JlfcSiji jh.
Jp3.
.*
s^lviv^JLjL^
HJUu,fXll
>-i-JIJLjU5 fXjl>3L-~AjlJl
0 ^
Jl o!tv j^j-
.,Xji
SOMO LA KWANZA j* ^\ ^t j\
KUAMKIANA o * j-'1 J o L~~
1. Hujambo bwana? j^**^ ^J U- <-*- \
2. Sijambo mwanangu ^-t^Kt j****i *T
3. Je, nawewe hujambo? .^j^cu;! J-*>j Y
4. Mimi sijambo j^^^UI
5. Baba yako hajambo? ? j-^; **!? ;^ e
6. Hajambo ^ j^f 1
7. Marna yako hajambo? V . ,L^.r is)U-* y
c
8. Na yeye hajambo pia I<*!j*** <y&$ *
9. Na ndugu zako hawaja
mbo?
10. Ndiyo hawajambo O*>*** f-*J 1 *
11. Kwa heri mwanangu ."il L. ^^Jl^ .)\
12. Tutaonana LJJJI ^>-Jl >T
1. Hamjambo watu wbte? Lv^^UHf^l 0*X** ^* 1
2. Hatujambo, na wewe hu- . i i ^ . 4.
jambo? T^cJlJ*, O-^-w -T
3. Na mimi sijambo. j t**A*^ X
17
SOMO LA PILI
ULINGANISHO WA MA
NENO I
1. Huyuninani?
2. Huyu ni mtu
3. Mtu huyu ni mrefu
4. Kweli mtu huyu ni mrefu
5. Naniyule?
6.- Yule ni karani
7. Karani yule ni mwemba-
mba
8. Kweli karani yule ni
mwembamba
9. Ninihiki?
10. Hikinikisu
11. Kisu hiki ni kikali
12. Kweli kisu hiki ni kikali
13. Niniile?
14. De ni baiskeli
15. Baiskeli ile ni mpya
16. Ndiyo, baiskeli ile ni
mpya
17. Mtu huyu ana nini?
18. Mtu huyu ana mtoto
18
\ ol
..-ifcJl^uJI
.Jlol^lJu
IjL O* * t
t IJlaU. .*\
^,10 !
jj, ji* J.jJl Ia VA
19. Je, ni mtoto wake?
20. Ndiyo ni mtoto wake
21. Ni mtoto mnene
22. Karani yule ana nini?
23. Karani yule ana kalamu
24. Baiskeli ile ina nini?
25. Baiskeli ile ina kengele
26. Nani ana mtoto?
27. Mtu ana mtoto
28. Ni mtoto wake?
29. Ndiyo ni mtoto wake
30. Nani ana kalamu?
31. Karani ana kalamu
32. Nini ina kengele
33. Baiskeli ina kengele
34. Ni nani hawa?
35. Hawa ni watu
36. Watu hawa ni warefu
37. Kweli ni watu warefu
38. Na wale ni nani?
4jdj *;lf-; t
&**. jJj 45l .Y
? i-c&JI tUJo^lJl T T
VljjJiidJ; juplJl . \i
jl-Jj #JJ* J*.^JI *TY
4jJj J* .TA
aij cl f^c t %
t fJL? afeo *r*
fj u(-clSJI ri
r^ytjUjLfeL rt
^*0 fi
Jl_^<%-* *r#
JVUi JL^^irV-ft rt
19
39. Wale ni makarani
40. Makarani wale ni wemba-
mba
41. Kweli makarni wale ni
wembamba
42. Ni nini zile?
43. Zile ni Baiskeli
44. Baiskeli zile zina kengele
45. Kweli, baiskeli zile zina
kengele
46. Watu hawa wana nini?
47. Watu hawa wana watoto
48. Makarani wale wana nini?
49. Makarani wale wana kala
mu
50. Baiskeli zile zina nini?
51. Baiskeli zile zina kengele
52. Nani wana watoto?
53. Watu wana watoto
54. Nani wana kalamu?
55. Makarani wana kalamu
56. Nini zina kengele?
57. Baiskeli zina kengele
58. Hiki ni nini?
Hiki ni kisu
20
vLj5iSl2jjl
^^Jyt^^'i lu.
? ciLfcL,
^l^loUjjJl tiba^ lu
JL_*vJIT7>-*a*IJl.
jvji ju^^sr^-Ajap
fXJlv-.tJI^Hila^
oU^jjJI oJbjplJL
^J^IoU^oJI tiLta>
? j Vj t f ft aip ^
jV^I ^JfcJL^-JU-^J'
fXJlffcaJp <>.
- y& 1f ja> jj*^ fcj I
V^I^jvIIajlipIJL
^ lyfr. 11a jll>U-^ jJ I
60. Kisu hiki ni kikali
61. Kweli kisu hiki ni kikali
62. Na nini kile?
63. Kile ni kiatu
64. Kiatu kile kinabana
65. Kweli kiatu kile kinabana.
66. Kisu hiki kina nini?
67. Kisu hiki kina kipini
68. Kisu kina kipini?
69. Ndiyo kisu kina kipini
70. Kiatu kile kina nini ?
71. Kiatu kile kina nyuzi
72. Kiatu kina nyuzi ?
73. Ndiyo kiatu kina nyuzi
74. Hivi ni nini ?
75. Hivi ni visu
76. Visu hivi ni vikali
77. Kweli visu hivi ni vikali
78. Na vile ni nini ?
79. Vile ni viatu
80. Viatu vile ni vinabana
j|. o~\Xjt>g tu ~\ \
tIjl-^cUj .iv
J-^9 rl U *i|J J *j i
<3,^rli_^4J4fcU !
<*!... 4jp ^LmJIIjla i y
? dL. <><liJI ai Ja i a
tll.u. 4JS> Q&*JI f-+i "l 1
rlj_*JI eUJ JUipI JL .y
J^Uo^lJL^JldJj .Y>
^jkJI ""IjJI o^ JLa .YT
Jj*JIjL*rlj-*Jl r** YT
t <JlaI> oYi
o/ISL* *a y#
*jL-*. c*&~ Ju* .Yl
*jL-*. c*&~ ^Jb lU .YY
fUsl; .YA
4*jL~*VltfUs *y<1
4JLJlVIdJ5 .A.
21
81. Kweli viatu vile vinabana
82. Visu hivi vina nini ?
83. Visu hivi vina vipini
84. Na viatu vile vina nini ?
85. Viatu vile vina nyuzi
86. Visu vina vipini ?
87. Ndiyo, visu vina vipini
88. Viatu vina nyuzi ?
89. Ndiyo viatu vina nyuzi
MANENO MAPYA:
1. Mtu-Watu
2. Mtoto - Watoto
3. Mke-Wake
4. Mzee - Wazee
5. Mpole-Wapole
6. Mnyama Wanyama
7. MhaUfu-Wahaliru
8. Mti-Miti
9. Mkate-Mikate
10. Mnazi Minazi
22
4i** 4* JUwVI elb, lu . a>
^tfftSuJI JL.AOAfrUL . xt
&L.L* Uafe i*&*JI Jla #Af
t 4*J<_^Vl4jbu>IJL-, .Al
J>** UAo^vJuIVlelb .A#
<iLL o/KJIjUp Ja #Ai
(sULiUjup^lLjl f-*; ay
Jb>j*JI L^ao^^JUVI Jla *aa
jV_ oJ, t
^JJUoJU. y
,La Lf
A
1
oitJlj^^UAla^Jlj^i^ . >.
11. Mkeka Mikeka
12. Mtihani Mitihani
13. Mradi Miradi
14. Kitana Vitana
15. Kiatu-Viatu
16. Kilele - Vilele
17. Kiyoo-Viyoo
18. Kitu-Vitu
19. Kijana - Vijana
20. Choo - Vyoo
21. Kisu-Visu
22. Kitabu - Vitabu
23. Kitanda - Vitanda
24. Kikombe - Vikombe
25. Kiti-Viti
26. Cheo-Vyeo

4lj *\j,
1 itf II' OT jj^*"
\^
T
-r^ vt* . yy
0**b* o^***** T i
23
MAZOEZII
) oL_l^oJ1
Soma Kwa Wingi: r ,t^ *I * "j "tj I. *I
1. Mti mrefu ^J, " .^ # ^
2. Mtoto mnene
3. Kisu kikali
4. Kiatu hiki kinabana
5. Karani yule ni mwemba- Jl-^^j -gKJI *iU J . 0
mba
6. Baiskeli ile nimpya 2J* o. _. I^oJI isifc -\
7. Mtu huyu ni mpole Sblfr J*^f tjufc> Y
8. Mtihuuunakilele <u? Uj^ *-riKAJI Jla . a
Soma Kjva Umoja: J^^uJI A^uo^4k I/Si
1. Vitivile ^^, 1/Jliilt . )
2. Watoto hawa j V^l rV> . y
3. Nyuzi hizi ni mpya j^o** J^jijl Jla . t
4. Wanyama hawa ni wapole ^IjUjI^ v^jb^jLW^^fc .^
5. Visu hivi ni vikali jL> jj^EL-J Jla *0
6. Viatu hivi vinabana s s^-i go. VI Ja i
24
SOMO LA TATU
ULINGANISHO WA MANENO II
1. Huunimsitu
2. Msitu huu ni mkubwa
3. Msitu huu una miti mingi
4. Hii ni kalamu
5. Kalamu hii ni ndefu
6. Kalamu hii ina wino mwi-
ngi
7. Ule ni mto
8. Mto ule ni mpana
9. Mto ule una maji mengi
10. Hii ni misitu
11. Misitu hii ni mikubwa
12. Misitu hii ina initi mi
ngi
13. Hizi ni kalamu
14. Kalamu hizi ni ndefu
15. Kalamu hizi zina wino
mwingi
16. Ile ni mito
17. Mito ile ni mipana
18. Mito ile ina maji me
ngi
^JU^jUI
l ) ol JSJIobjLJL
4fU JJfc )
~6J_^\,\ 4JLA Y
jg^S j\ ,mt*,l\ 4Ujl JLfJ X
f-J?ljt_A i
Jy^J fJ> IJ %oo
j^^i ifUj . y
JtfjtmtiJ A
Orl~*U <JL^A # )
^^C^ljlp JJl i
I 1
2^5 jUmIoI^IJI ^J ]
IT
f X-l *JU-A '
ir
J^i XS1 4JLA
11
^-r^r^VI*J-fJ .1
1 o
jL-^ltte .<
n
4^rfjg^L^jl iilJS '
IY
S^-V-^U^JvidLfcJ .
A
25
59. Vitabu vina karatasi nyi
ngi?
60. Ndiyo vitabu vina karata
si nyingi
61. Huunimsikiti
62. Msikiti huu ni mkubwa
63. Msikiti huu una taa nyi
ngi
64. Lile ni kanisa
65. Kanisa lile ni dogo
66. Kanisa lile lina picha
ndogo
67. Hii ni misikiti
68. Misikiti hii ni mikubwa
69. Misikiti hii ina taa nyingi
70. Yale ni makanisa
71. Makanisa yale ni madogo
72. Makanisa yale yana picha
ndogo.
73. Misikiti ina nini ?
74. Misikiti ina taa nyingi
75. Misikiti ina taa nyingi ?
76. Ndiyo, misikiti ina taa
nyingi
77. Makanisa yana nini ?
78. Makanisa yana picha
ndogo
28
i^^ljJl^LU Ja .m
_*\ 7 i-* * -n
j-*$ **,* OT
jfi xzj~ ju^mJIIjl^J 1 x
l .,,*dis .n
S^jl* Ijp* <l-.1I dteJ .11
1Y
jtf j^U-*oa .i/y
^L-tftflfc *y
^JL^c^-tStib #y>
^JL^j^-pu-S^''^^ YT
ju^t-JJljl .YT
i^ >* o*-U*U .Yl
ijjS j~ j^U-U^ -Yl
t^UUJIjI. .YY
** *0u4lSJJ . YA
79. Makanisa yana picha f 31^^ ^> ^<^l 1Ja y\
ndogo ?
80. Ndiyo, makanisa yftna - . ^ ^ ).<n *j.a*
picha ndogo ^ ^ '
MANENOMAPYA: : Sj^juyjlol -AU
1. Mkuki-Mikuki C1- C-V >
2. Mtende Mitende J^ _. J ^*- # y
3. Mto - Mito A-H_ j-^? . r
4. Mto-Mito IjuJlajUj *i
5. Mfuko Mifuko Vjjr *r*irt-
6. Mdizi - Midizi (Mgomba - Myamba) j^JI jUwiI}yj I3^k* 1
7. Mfano-Mifano S fc-1 Jh, #y
8. Mfereji Mifereji o U .a _ 01 * A
9. Mhogo - Mihogo ^Ujt VI ^j^ ^JI ^ 1
10. Muwa-Miwa jjLJli-tlJl^ *J\~& . )
11. Mlango - Milango v'><* vl* 1t
12. Mmea - Mimea ju) LU I T
13. Mpira Mipira ^ 1^ <^ * 1t
14. Mkeka - Mikeka ,1^^ a ^ ^ # ^
15. Mkasi-Mikasi ^ s- ^ \, m^0
. 1
16. Mkaa-Mkaa
29
SOMOLANNE
NYUMBANI
1. Mbona unalia ?
2. Baba amenipiga
3. Kwa nini amekupiga ?
4. Kwa sababu sikwenda
skuli
5. Na kwa nini hukwenda
skuli ?
6. Nilifukuzwa jana
7. Nani aliyekufukuza ?
8. Mwalimu Mkuu
9. Kwa nini alikufukuza ?
10. Sikuandika Jiografla
11. Ni kweli hukuandika ?
12. Ndiyo sikuandika
13. Kwa nini hukuandika ?
14. Kwa sababu kalamu ya-
ngu imepotea
15. Basi wewe ni mpuzaji.
16. Mimi si mpuzaji, lakini
nimesitukiwa kuwa ime
potea
17. Kwani uliiweka wapi ?
32
ipi^j-Jl
^IjL-Jo
jlHj &J*-** *T
vaJl Jlv^^H^^
eli^O-j *Y
Otf-U-Jl>^A
^U x- ^ O^ 11
I *Y
18. Niliiweka juu ya meza
19. Juu ya meza gani ?
20. Meza ya kusomea nyu-
mbani
21. Uliitafuta na usiione ?
22. Ndiyo niliitafuta
23. Uliitafuta wapi ?
24. Niliitafuta uvunguni na
chini ya meza.
25. Basi usilie. Endelea kui-
tafuta
26. Nitaitafuta wapi ?
27. Waulize ndugu zako
28. Niliwauliza.
29. Sasa utafanya nini ?
30. Nitamwambia baba ani-
nunulie kalamu nyingine.
31. Basi nyamaza na kulia,
baba atakununulia, lakini
kwanza lazima akupige
Y jgL* cil t^k
Y jm2 ^Jj ^^l^t Ja
H\$^JL*_n^j\.
A
1
T
r
t

1
Y
A
Y 4fe<^tl Orf'
*k 1^1 Jl Il
JVI Ja^IjL.
n
.VI
33
-li-
1.
Niliwekwa
2.
Uliwekwa
3. Aliwekwa
4.
Tuliwekwa
5.
Mliwekwa
6.
Waliwekwa
1. Kalamu yangu
2.
Kalamu yako
3. Kalamu yake
4. Kalamu yetu
5. Kalamu yenu
6. Kalamu yao
1. Mimi
2. Wewe
34
. J^-^JLJ iyLfJI ^UI3l*^#
y e
t -"J #^
I ' * < | : m.^j #
(j -JJ) I ;1 . )
^'rll^lS'WCLt ) ojl-cu-Tl .t
3. Yeye ( V1-^ ^ (V^UI! ) >-* . r
MASWALI
Jibu maswali yafuatayo:
1. Kwa nini mtoto analia ?
2. Je, mtoto ni mpuzaji ?
3. Nani aliyemfukuza mtoto
skuli?
4. Mtoto aliitafuta wapi ka
lamu?
5. Mtoto aliiweka kalamu
juu ya meza gani ?
6. Baba atafanya nini ?
Niliiweka
Uliiweka
Aliiweka
Tuliiweka
Mliiweka
Waliiweka.
Ninaweka
Unaweka
Anaweka
Tunaweka
-li-
na
VI
; 4 itf* VI <Jfe, VI >* yjfc. I
cL|~ jJjJI J_jt . y
fJJl oJ^Ilc^^aSl, Jl>te."d
oll^l J .^.IjL #i
: ^Ul J-J!<J^jc
9 .'
II. % '.
- j"*
: jC*JI JUJlii^^a^
9 - '*i
e7"i
t A<
35
4. Sisi
5. Nyinyi
6. Wao.
MAZOEZI3
A. Andika tena kwa kutumia
neno kitabu badala ya kalamu;
Baba alimpiga mtoto wake,
kwa sababu alipoteza kalamu.
Mwalimu mkuu alimfukuza
skuli. Mtoto aliiweka kalamu
juu ya meza ya nyumbani.
Mtoto alikitafuta kalamu chini
ya meza na chini ya kitanda.
Mtoto sasa hana kalamu. Laki-
ni baba atamnunulia kalamu
nyingine.
B. Maliza vitendo vifuatavyo
kwa kutumia jumla zifaazo;
Kalamu yake - mtoto wangu
Kitabu chetu Somo langu -
Shamba langu - Saa yako
Mti huu Baiskeli mpya -
mfuko wake
36
. . J V j j; aJ(j Vj*
J* ^.jJwl^i I -Jt ^li^I
JjJ I^j '*-*+*j M yj 4Oj^J
j-^ILii J ^L**4 jjljjl
JL-^c-Il, ^Vl JUiVI Ji^l .v
<*1 *pU . jj t tyjJ
i^o d>. 1^ u 'j^.AjI J
* * E J<^
1. Tunasoma
/ 2. Amepoteza
3. Niliandika
4. Nilimpiga
5. Ninatazama
6. Ninapanda
7. Nilipanda
8. Nimenunuwa
9. Anatafuta
C. Maliza kwa kutumia neno
linalofaa:
1. Kitabu... (kidogo, mdogo,
ndogo)
2. Msitu ... (makubwa, mku-
bwa, mikubwa)
3. Dirisha . ..(ndogo, dogo,
kidogo)
4. Mikeka. . .(mrefu, mirefu
warefu)
5. Visu.... (mkali, wakali,
vikali)
6. Karatasi...(hii, hizi, zile)
7. Yai...(kubwa, mkubwa,
kikubwa)
8. Watoto (wale, ule, yule)
9. Wakulima...(wengi, kingi,
vingi)
10. Mkebe ... (nzuri, mzuri,
kizuri)
" 4\m
... f L<tfi . T
........ yT^"7s x
...... m+qj*& m
^r J*
*. P jj |*1
*. oj.*rf> y
- - Il
*2qy**m A
1
*.
j^Jl^} ig*E5 )
*j* ) <& T
^JL# ) jib y
J^p ) . .^1* . ^
tiljj g IJla) . . . . Jjj !
j*P ) ... c^** Y
*%J> ) .,11,1. A
4J*J^) ... 4fJF * )
37
SOMO LA TANO
KUULIZA NA KUKANUSHA
^m itillg*lfJ-. *l
1. Je, huyu ni mtoto (mme)
t jJjIa J a
\
2.
3.
Siyo, huyu si mtoto
(mme)
Huyu ni mtoto (mke)
jJXlPHtJlA t V
CU*f JLA
4.
5.
6.
Je, mkulima huyu ni
msafi?
Siyo, mkulima huyu si
msafi
Mkulima huyu ni mchafu
yytic: OU Ijla JA . (
UgJftfipyJ fOU IA $ V 6
jJl- OUI_~a #i
7. Je, mji huu ni mkubwa ? j^+jS lij ju JtA Ja
Y
8. Siyo, mji huu si mkubwa
j+tLjcvrfJUrfa. jj y
A
9. Mji huu ni mdogo
"j rf,rfCrfJU *A
%
10.
Je, Mbwa huyu ni mzuri J jj-J?Iju Ja <
>\
11.
12.
Siyo, mbwa huyu si
mzuri
Mbwa huyu ni mbaya
~*<-*lA
1 >
13. Je, saa hii ni nzuri
? \{rr **^~ *** d* *>)X
14.
Siyo, saa hii si nzuri
^ lr t~' I*"*1 tfJ ^r^" **A# V > )t
15. Saa hii ni mbaya
* jj* 4t_~ *jla
U
16. Je, Kitabu hiki ni cheku-
ndu
^^fh.li^t^lA Ja
>n
17. Siyo, kitabu hiki si che-
kundu
jf^L-fi^J -*bSIJ-* V ,
OY
38
18. Kitabu hiki ni cheusi
19. Je, kalamu hii ni ya ki-
jani
20. Siyo, kalamu hii si ya
kijani
21. Kalamu hii ni ya manjano
22. Je, Mifuko hii ni mipa-
na?
23. Siyo, mifuko hii si mipa-
na
24. Mifuko hii ni nyemba-
mba
25. Je, baiskeli hizi ni mpya ?
26. Siyo, baiskeli hizi si
mpya
27. Baiskeli hizi ni kuu kuu
28. Je, viatu hivi ni ghali ?
29. Siyo, viatu hivi si ghali
30. Viatu hivi ni rahisi
31. Je, wake hawa ni watii-
fu?
32. Siyo, wake hawa si watii-
fu
33. Wake hawa ni wahalifu.
34. Je, mchezaji mpira huyu
anapendeza ?
35. Siyo, mchezaji mpira
hapendezi
36. Mchezaji dansi huyu ana
pendeza ?
37. Siyo, mchezaji dansi hu
yu hapendezi
j-^I^Ijua J- . M
^***lfc^ffilA t V *t
j_JUffl jJilA
? .-.fy^yj*. jla J-a
V JL/ Jjh. *_ IjJ JLA JLA T
JL OtK^ VUx^J 4>> lj J JLAf V.Tl
4* J 4-JJ.I, J JLA TY
t <L*JlVf Jl*I Jla Ja ta
4tfJLLfC4**J VJL^I *jla V t %
A+ i*j 4* JL*\ JLA \* *
oIa5Uc^U.^ r<V>A Ja ti
olUlL*l^oUj!;T9^A V.rT
vl*f jSJI^v-^VIjla Jjfc
^IJ^w^f^^-r^VloAj V.fa
? -^Ij^^I^^a Ja . tl
4flj^^MVJ<M^lJiA V .T'Y
TT
.TT
Ti
39
38. Je, mwanafunzi huyu
mchangamfu ?
39. Mwanafunzi huyu si
mchangamfu
40. Mwanafunzi huyu ni mvi-
vu
41. Nani si mchangamfu ?
42. Mwanafunzi huyu si
mchangamfu
43. Je, mtu huyu ni mkweli
44. Siyo, mtu huyu si mkweli
45. Mtu huyu ni mrongo
46. Nani si mkweli ?
47. Mtu huyu si mkweli
48. Je, mwalimu amefurahi ?
49. Siyo, mwalimu hakufu-
fahi
50. Mwalimu amekasirika
51. Nani hakufurahi ?
52. Je, mwanafunzi ame-
pasi
53. Siyo mwanfunzi haku-
pasi
54.Mwanafunzi amefeli
55. Nani hakupasi ?
56. Mwanafunzi hakupasi
57. Je, marna anakoga ?
58. Siyo, marna hakogi
40
? U..,...: jLjJbljLA Ja
JLtfJULjiKfJ JljJsIjl i V
Jij. *S JljJsIjla
Ja^JL*; (JM^J JLjaJbl JLA
J jl* Jik^jLA Ja
(3 jIa*<jmJ JfejljlA gV
l^ jft Jfe^ljLA
v g j LXf (jJ Q*
ij jttA^v^fJ J ,^8Jla
lUy
UV
J*
t c^ JLjJb Ja
yU^lI fj*^J <*|Mlfc
f >"* *" * <JLa
59. Marna anafuwa nguo
60. Nani hakogi ?
61. Marna hakogi
62. Je, baba anaandika ?
63. Siyo, baba haandiki
64. Baba anasoma
65. Nani haandiki ?
66. Baba haandiki
Majina ya rangi
-eupe
-eusi
-ekundu
- njano
- bluu
- kijani
jivu jivu
\
l< I itf* J3 f I
o1
f"-?vf I .^ \
Y -cS* jdlj Jj* . ^ y
v-ri^V jJI, , V .ir
: o^-JVI l__f
(eJ*JI ) -v, (/JLU ) jJi%
(tjVU ) rJ> (/JUJJ ) J^l
<e-JJ ) *V> (jJjJ )^l
(^JU ) iyu (/JuJU )j-U*
<**VU) njj (/Jull) jjl
41
MAZOEZI 4
Geuza jumla hizi ziwe za
kuuliza:
1. Mwanafunzi ni mchanga
mfu
2. Baiskeli hii ni mpya
3. Kitabu kile ni kikubwa
4. Karatasi hizi ni za man-
jano
5. Huu ni msitu mkubwa
6. Mwalimu hana kalamu
7. Karani hana kalamu
8. Mtu huyu ni mvivu
9. Mpishi huyu ni mrefu
10. Mji huu hauna taa
11. Kalamu hii haina wino
12. Mke huyu ni mtiifu
13. Baba anaandika
14. Mtoto anasoma
15. Marna anafua
42
i oLj^dJI
feu VI g** ^1 J*J1 *J j~*
6JL; JJfe L-^ljJ JLA T
^vfetJlaUJ .r
^IjIU J 1^VI JLA l
Jf) .-^jlnJ V> IjLA .\
JL^J WUll Jj> . n
y LfJ<- -J 4Srf JU 4A )
j** ^Jjj-sJ^SIJla ) ^
4Jfejj JLA ) T
SOMO LA SITA jIJl ^ jjl
DARASANI jvJlJI JU <y
1. Niazime kitabu chako *ll*t5 ^j*l j
2. Kitabu changu gani ? ^L^vil.T
3. Kitabu chako cha hesabu *^ -^JJ cdjbS f
4. Kitabu chako kiko wapi ? d^t^orf*
5. Bado sijanunua jljv* j2- I*_J <>
6. Kwa nini hujanunua ? ? ^L5fJljU i
7. Sina pesa j^l ci jUp^/mJ Y
8. Baba yako hakukupa ? ^j*l <^-Sf fJI A
9. Hakunipa jy-k *J <\
10. Ulimtaka asikupe ? ? ajout* J9 ClJLL! }
11. Ndiyonilimtaka a ,-.flU t ~*j y y
12. Sasa vipi utaendelea na >jl_3^ OLjS o^!? 1T
somo hili
? ^jjJHjjb
13. Nitamshikilia kumtaka j^ .JkJI <y 4*1* ^JL* ) f
mpaka anipe
Or
^gJft-**
14. Lazima akupe kwa upesi is^-^ 'l^k ^ o'^V ^
15. Baba yangu anasahau \j^- -,- ^ jJ jj ^ e
sana
43
16. Sasa ni miezi miwili toka
kufunguliwa skuli
17. Ndiyo ni miezi miwili
18. Hukutaka nikuazime ki
tabu cha hesabu isipo
kuwa leo
19. Kweli
20. Kwa nini?
21. Kwa sababu ninasahau
22. Na wewe pia unasahau ?
23. Ninasahau lakini sikusu-
dii
24. Nitakuazima lakini usi-
kitupe
25. Nitakihifadhi sana.
MANENO MAPYA
1. nunua
2. azima
3. sahau
4. nipe
5. taka
6. hifadhi
7. kusudia
44
c*****
? UL-J .
*
L-J
<j^ j>lI^>IJ&l I
' i
-T
o > .
Y
* #
8. endelea -. i -. 0^
9. funguliwa
10. sina o J^u-vJ t
11. vipi J>__ . ) t
12. kwa nini IjL-J . y f
13. sana lju*._ 1^5 . \ x
14. wapi O*' i
15. lazima . V * ^
16. upesi *>
17. leo f^_j,
18. gani ^ I
19. sasa T^l
20. pesa
21. Uni
22. nani
23. nini | _
24. jana {jmmJ\
25. juzi ^^1 jj|
26. juwa ^,.
27. jua 'g|
28. jaa .yL^
r\ .";< I i
)1
Y
) A
> 1
T-
T )
TV
t
Tt
T*
T*
TY
TA
45
29. Kesho IJ* . T 1
MASWALI: : k~l
Jibu maswali yafuatayo: : *+* VI <Ul~ VI ^>p v^ I
1. Miezi mingapi toka skuli ^ 2u-,aJI -UsilJu. l,**Jt *-* i
ifunguliwe? -> ^ J*t~r-> 1
2. Kwa nini mwanafunzi ^LoJJvbSjijJs juuvJ IjU t
hana kitabu cha hesabu ?
3. Kiko wapi kitabu cha ? . ^.hlluc ^y^l .y
mwanafunzi ?
4. Atamtaka pesa baba ya- 4-^1 ^>Ijjt :Jhtf * I X
ke?
5. Mwanafunzi atakihifadhi v*&*< -U>-.i..., J*fcJI Ja *
kitabu ?
-ta- -wP-
*
1. Nitakwenda u*ajI* . \
2. Utakwenda *-** J*- T
3. Atakwenda V*1 tf- *t
4. Tutakwenda
Y
5. Matakwenda 03 ** Ji-" *
6. Watakwenda >** ***** 1
46
MAZOEZI 5
ol ^/aJI
Jaza palipowaazi kwa kutu- JajLH JLjC~l,lyUl X^l
miakitendakifaacho: . ..
LJI
Tutakwenda Tutasoma ^* _ IjLm ... u*aj
Tutaandika - Tutanunua -. . .
Atanipa - Utakuja -Nitakaa <j?b-. ty*h**m A/-2
-Atapika ^^ .^U
1. Kesho Skuli ?L~,jujl ^Jl Ijl-p \
2. Baba Pesa za kitabu ^fc<U w^i; . jJU' 0T
3 somo letu usiku J^JUI <y tu*, j . . f
4. Kesho ? Iju^ . ^
5. Lo nyumbani c^JI j f>~+JI o
6. Marna chakula gani? - L*J ^ t f VI i
7 kalamu,kesho Ij, f)b VI .y
8. Somo gani ? j^j jl ^
m A
47
SOMO LA SABA
MCHEZONI
1. Kwa nini umekawia?
2. Nilikuwa kwa majirani
3. Walikuita?
4. Hawakunita
5. Kwa nini basi ukaenda?
6. Nilikwenda kucheza
7. Ukicheza na nani ?
8. Nikichez na rafiki yangu
9. Rafiki yako were tu?
10; Ndiyo
11. Yeye si rafiki yako?
12. Ni rafiki halisi
13. Unajidanganya
14. Sijidanganyi
15. Mimi ni nani kwako?
16. Ni kaka yangu
17. Kwa hiyo ni mkubwa
s ana
48
LJI,
' O
W^J U j,^^. -~>j>. Uo c I ) y
fc*1-^'"
ir
j. -JlV
*
^j ;p bl &*
\
n
j^^/itU i4J JJ
>Y
18. Ndiyo, were ni mkubwa
19.
Basi sikiliza nakwambia
20. Niambie nitasikiliza
21.
Na yeye aje kwako
22.
Ndiyo nitamwambia
23. Ukenda kwake usikae
24.
sana
Ndiyo sitakaa sana
25.
26.
Usiend wakati wa cha-
kula
Ndiyo sitokwenda
27.
28.
Usimuhamakie nyumbani
kwao
Ndiyo sitamuhamakia
>9.
10.
Na kama akikuhamakia,
ondoka
Ndiyo nitaondoka
MANENO MAPYA
1. Kawia
2.
Majirani
3. Kuita
4. cheza
5. Rafiki
6. Halisi
s-+$^ r* t a
lU J^jl^Lwl ^ Jl ) ^
c^l^wl ^ Ji T
<JjJ* Jl J\t*-*3 *T1
J Jj l m-*i . TY
Ln'<^-~> <j~p.\ ^ t^j Tt
*U-kJlc-3j ^w^ftJbV To
VA jl j>J Cf-*J T*l
-s** ^^v-^isV .TY
u-s^l^J^ .TA
I J&l
OU* T
j .o x
<-**!_*# o
49
; JLj J1>
7. kudanganya
8. kusikiliza
9. kwako
10. kwake
11. kwenu
12. kwetu
13. chakula
14. chupa
15. chuna
16. chukua
17. ondoka
18. hamaki
19. habari
20. Hatari
MAZOEZI6:
A. Geuza jumla hizi ziwe
za kukubali:
1. Mimi sitakaa nyumbani
2. Sisi hatutakwenda skuli
3. Mama hatapika chakula
50
: 1 ^
*l
tlj_*jl
Y
tL-i-l
A
til j. ,;p ",
j*. p
\ <
^=>X*> ) 1
Ljjl~^ ,
>1
fL_^> .
t r
C^J
m
^ .1*.! .
u
.
n
*1
1Y
<-cJUP'
tA
J-+t* i n
j_Jaj>.
T*
i
>u.^ ?$-*>_ j*? **> ^ i
IaJsJI ^-^JaS (jJf VI o\
4. Mimi sitanunua kalamu L^j* tj i".*! &* L-;l
5. Wewe hutahamaki na . ... *B
mimi <*^ v^^
B. Geuza iumla hizi ziwe za
kukanusha:
1. Yeye atakuja kesho
fl. Mimi nitasoma kitabu
3. Baba atakupiga
4. Rafiki atakasirika
5. Wewe utaondoka
51
SOMO LANANE O- tJ!^^aJ
KUKANUSHANA n ,' ji-.-Nt, - ;>1
KUULIZA II r
1. Sijaandika somo langu L__ - f ^^ j <-5l f-J
bado
2. Na rafiki hajaandika so- J* -.^ J<-*& fJ -** ^
mo lake bado
3. Na wewe hujaandika so- J-** aL*jJ*9*fa fJcu;!}
mo lako bado
4. Hatujaandika masomo J-* L-i^jJ*-^ fJ
yetubado .
5. Na marafiki hawajaandi- jla* ^m3jJ !>A (J*y*~**3
ka masomo yao bado
6. Na nyinyi hamjaandika juv* f--^r3jJ W"5 Hf--5,5 *
masomo yenu bado
7. Umeandika somo lako?. f (jL.jc^ J__a
8. Sijaandika bado Ly_ *f<-cD1 f-J
9. Rafiki ameandika somo f c.jJiy-^V^lg Ja
lake?
10. Na yeye hajaandika somo jjc< *~jJ '.^rf fJ >*3
lake bado
11. Mmeandika masomo ye- <rJ * -.f< J,
nu?
12. Hatujaandika masomo Ju^ t^*jj J S-^ fJ
yetu bado
13. Marafiki wameandika ma- f . ^ j ^ l*^I<:^ Ja
somo yao bado
14. Na wao hawajaandika jla* f-f-^jj J Ij^^fJfAj
masomo yao bado
15. Saa imesimama? <L-pL*Jlcu5j3 J-*
16. Saa haikusimama utijSS jJ 4^L-JI
17. Pundaalilia? ^L*JI v>fJ Jl*a
52
18. Punda hakulia CH-5* fJ j l**J'
19. MbwaalUia? f -JUI ^ Ja
20. Mbwa hakulia rx*i r iVlK^I
21. Farasi alilia? ^^Jl J^# Ja
22. Farasi hakulia Jj j fJ^yJ!
23. Nyoka ameuliwa? O^*-**)' J** J*
24. Nyoka hakuuliwa Jsi* ^-J o l#**Jl
25. Nani aliyeuliwa? t J " ^
26. Nge aliuliwa vj^-^' J3
27. Jana ulikuja? V^ Vl< cu^s I Ja
28. Sikujajana ij-u-.Vl* cTl ^J
29. Na wewe hukuja jana *^^..f. l.-.*lj
30. Na wao hawakuja jana u*VivJ *j"** ~Jf*l *J
31. Na nyinyi hamkuja jana ^VL-^ \fl -" ri r *'lj
32. Na sisi hatukuja jana u* Vl*ob *J ^>*jjj
33. Ulisafiri jana? o-* Vl* o^j L* Ja
34. Sikusafiri jana ^ ,-- VL il_. - I*J
35. Na baba hakusafiri jana sJ*_. )}L JUn* *J jJLjl.
36. Na majirani hawakusafiri ^<_- Vl_* Ijj L*; r -I olu^!^
jana
37. Na nyinyi hamkusafri ^ ^lfL ;1^.-. . ! - ;J|,
jana
53
38. Na sisi hatukusafiri jana
39. Na wao hawakusfiri jana
40. Mwalimu alisahihisha?
41. Mwalimu hakusahihisha
42. Mwalimu aliandika
43. Na wanafunzi waliandika
44. Wanafunzi walisoma?
45. Wanafunzi hawakusoma
46. Wanafunzi waliandika
47. Makarani waliandika?
48. Makarani hawakuandika
49. Makarani walisoma
50. Mlihudhuria jana
51. Hatukuhuduria jana
52. Na nyinyi hamkuhudhu-.
ria
53. Na wao hawakuhudhuna
54. Kalamu yako umeipata?
55. Sikuipata kalamu yangu
56. Kwa nini hukuipata?
57. Kwa sababu sikuitafuta
54
Ta
ri
i.
n
tr
Ci
u
t i
iY
CA
i i

o )
oT
or
i
O
l
oY
yjojJL^Aji ^ft*,^ Ja
i-r'Z&Kj*j J -J I
*y.~"S JLm 3tJ >e
ij AyJ ox3^*
Ij^ Ds* fJ f fc}
? <,^k JLa.o J IJU
V^V
SOMO LA TISA
SAFARINI
1. Ulikuwa wapi siku nyi
ngi sijakuona?
2. Nilikuwa safarini
3. Ulisafiri wapi ?
4. Nilisafiri mikoani
5. Wewe ni tajiri bwana
6. Kwa nini?
7. Kwa sababu unasafri
sana
8. Sikusafiri kwa pesa zangu
9. Unasafri kwa pesa za
nani?
10. Nasafiri kwa pesa za
shirika letu
11. Tuseme unafsafiri kikazi?
12. Ndiyo
13. Umebahatika sana
14. Kwa nini?
15. Kwa sababu unazijua se-
hemu nyingi za nchi yako
16. Kweli, lakini mara hii
nilipata hasara
-fcJl^o-JI
IjI J n
(j j^-JLl, jL~~lfJ ^
VJ*jJJ>Us dJl J>JL; . ) )
lj**>Jfej fc^ckjl ) \*
IjL-J . m
djd,
ijjl JLA -Jl) LJL )*[
55
17. Vipi?
18. Liliibiwa sanduku langu
ndani ya gari moshi
19. Ah, ple ndugu yangu
20. Ahsante sana
21. Mlikuwa na nini ndani
yake?
22. Mlikuwa na nguo zangu
na vitabu vya kunistare-
hesha
23. Ulilitafuta?
24. Sikulitafuta. Ningelitafu-
ta wapi ?
25. Ulipeleka habari polisi ?
26. Sikupeleka
27. Uliwauliza wafanyaji kazi
wa gari moshi ?
28. Sikuwauliza
29. Kwa nini hukuwauliza?
30. Nilihisi kuwa ningejitaa-
bisha
31. Ijapokuwa, lakini mtu
anaishughulikiahaki yake
32. Kweli, lakini nguo zenye-
we ni kuu kuu.
33. Kwani uliliweka wapi ?
34. Nililiweka juu ya ubao
wa masanduku.
56
^IkUl JL^Ij &33<&* 3j~ 1
j-^H* 4<**j i I M
l^Sc^l .T.
jVlj J o^1^1 V>
rfLllMj orU V pE TT
Ja .TT
.
1^1 . ^a^IaJ .Ti
t j-Jjl<=>JjLi Ja .to
<T jV^jdl>\ JL-^cJU. Ja . t Y
f-^JUlfJ .TA
T^lJfJ IJU TI
fit^uJi0Sj o*ol> ri
*%
S^>Jl* vlAJ'cA-J ** t
*
MANENO MAPYA:
1. kuona
2. safari
3.
- tajiri
4. shirika
5. kazi
6.
bahati
7.
sehemu
8. -hasara
9. kuibiwa
10. sanduku
11. gari moshi
12. nguo
13. starehesha
14. polisi
15. Mfanya kazi
16. kuu kuu
17. Mkoa
JL/Jfrjltf*! .J?ll
^r*-^
>

' T
.j
r
S5j_
i
J ,mP

J*_*

* /sr;U

^1-*
A
* 1
Jj^Oirf> i
*
j\-J*2\,
\ \
v>- U
/ W-5 <
i r
tAr* t i
J.I*
' \o
f<J \\
:*4i>U
W
57
MAZOEZI
A. Geuza jumla hizi ziwe za
kukanusha:
1. Nilinunua sanduku
2. Niliandika somo
3. Saa yangu ilipotea
4. Mwalimu alinipiga
5. Babaalisoma
6. Karani aliandika
7. Mama alifua nguo
8. Mwanafunzi alifaulu.
B. Jibu maswali yafuatayo:
1. Msafri alisafiri wapi ?
2. Ni kweli amebahatika ?
3. Je, msafri ni tajiri ?
4. Kwa nini anasafri ?
5. Je, alilishughulikia sa
nduku lake ?
58
. J-.VI JL-A OP^J^IV
V Jij-J*
I T1f+M9 Ja
t ^-^jL-JJJl .y
V *5^ JJ-^4 -^.>I Ja . o
C. Andika tena maneno haya JLa^Ii* *}&! J-^a u riTl *-, *-cl _u
kwa kutumia mfuko badala m #J
ya sanduku. vij J-1-* O* Vo* %#** ^*J*
Msafri aliibiwa sanduku la- eJ J <> 0 ^ > *-*JJ 6j J^> vj~
ke. Katika sanduku hilo mli-
kuwemo nguo zake na vi- * Jj.A^^,r^ 4 ..^ ^ ^^.aJl
tabu vyake. Aliliweka sanduku
lake juu ya bao la masa- A*kJ I* f*f1? fJ c* JU-aJU u*-*^ ^
nduku. Hakushughulika na ku-
litafuta sanduku lake. Sandu- 6.9- **" ?^oU o
ku sasa limeshaibiwa. _ , - -*vfi
J i*j *
59
SOMOLAKUMI j iUJl^j-JI
MLINZI WA USIKU J *U'ltj
1. Twende tukakae kwenye iLJjjJI ^irjJfrJUt-tA JU )
varanda
2. Lakini ni saa za kulala ^^i-JI d*L ^Vl q~SJ . f
3. Ndiyo, lakini hatuna usi- f^ ls***u**C& f-^ r
ngizi
4. Twende tukakae, huenda
l~*U ,/^J)VA iJ . t
5. Huenda nini? ? IjU l^> .o
6. Huenda tukapata hewa 1 tit^* *V* -^ ^-*0 *1
nzuri
7. Kisha? * f * *Y
8. Kisha tutahisi usingizi f>J v ^&l> f-^3
9. Natwende -ajlU <\
10. Tazamamwiziyule ^-JJIdJJ jjl^kl )
11. Yukowapi? j-a o<* M
12. Yule anayetambaa ii_.jtf <fiL) j ) t
13. Ndiyo anatambaa kama jL-4^JlTvJU.jrf 'f-*-* ) Y*
nyoka - i i- i Vi
14. Umeiona gari ya polisi ? ? 4J-rAjl *jL~*~ ^ly . t
15. Ikowapi? ? c** O*' *)o
16. Imepita sasa hivi oVI<=>~ J&J . ) 1
17. Labda haikumuona mwi- g^> IH^fJ L^ ) y
zi _
18. Lakini mlinzi amemuona vuv^ CAJ 1A
60
19. Ndiyo amemuona
20. Unamjua mlinzi wetu,
ana nguvu nyingi
21. Ndiyo, na ana silaha
kali
22. Punguza sauti yako asi-
tusikie
23. Anazidi kutambaa kuele-
kea duka la Pateli
24. Na* mlinzi anajidai kugeu-
ka upande wa kulia anaji-
fanya amelala
25. Ndiyo, ni mjanja sana
26. Huyo amemshika shingo-
ni
27. Msikilize mwizi akipiga
ukelele:
Nakufa Nakufa
28. Gari ya polisi imefika.
29. Askari wawili wametoka
30. Ndiyo, katika kila gari
wanakuwepo wawili
31. Tazama, mmoja anampi-
ga, na mwingine anam-
funga pingu
MANENO MAPYA:
1. varanda
2. kulala (usingizi)
"I^Of
. M "il .. *
-v-a^ao
L-*. r^~ *J-^
db
IL
^Cj 1^j>^ J|)V
S/J \J *!rf >a(a t 1
2 ^>Ait>UJI (jJlgJL*! TY
m*J -I o*l
oj^jS Jay&JB *jl*~ TA
^Ll jjh.y ~j\+~ JS <y ^c x*
^^Vlj 4r/tf J^b t -r-ksl .vr
.-y 3 \jp^
jLa..l.jJlol ,mjftj\.
T>
TT
>TT
TC
fy-JI -*
61
C. Jibu maswali haya:
. 4JL-VI JJD ^^J>-^1 . ^
1. Kwa nini walikaa katika -i^U1 J l~b- UU . )
varanda?
2. Halafu waliona nini ?
3. Vipi akitambaa mwizi ?
4. Je, mlinzi alimuona mwi- t ^ Hl^,JL*Jl Tlj Ja %
zi?
5. Alimfanya nini ?
64
4* JaI jL. O
SOMO LA KUMI NA MOJA
KUKANUSHA NA KUULIZA
III
1. Sisomi kitabu changu
2. Na mwanafunzi hasomi
kitabu chake
3. Na wewe husomi kitabu
chako
4. Na nyinyi hamsomi vita
bu vyena
5. Na sisi hatusomi vitabu
vyetu
6. Unasoma kitabu chako ?
7. Sisomi kitabu changu
8. Siandiki somo langu
9. Na mwanafunzi haandiki
somo lake
10. Na wewe huandiki somo
lako
11. Na nyinyi hamuandiki
momo lenu
12. Na wanafunzi hawaandiki
somo lao
13. Na sisi hatuandiki somo
letu
14. Mwanafunzi anaandika
somo lake ?
15. Mwanafunzi haandiki so
mo lake
16. Wanafunzi wanaandika
somo lao ?
17. Wanafunzi hawaandiki
somo lao
j-J5* ^ jUJI^j jl_JI
y y \ \ (i-.-Vlj 0 tijl
^bS'i^iV o
4fLja lyL~*V J*Jsj t
fifS ojl/s Vfs; 1$ . i
I\+ IjJk* Vo*-^ d
csL-ffcS* ly Ja . \
ffcS'l/_ilV .Y
iJv-^J^IV .x
fL^jJv^bVtsJ^ \
f^^ ojpkv r-sJi> #n
f-t*;J o>AV J*.3b^ . ) t
I u;ju^l0^j, . yr
t iyJ4 J*-J5 Ja it
4 -.jJlyJ&V JLjJSjl* ) *
ffjJ>-A^ v-^sJl 1Y
65
18. Mama anapika chakula ? fl.kJI *JaS fU* \ A
19. Mama hapiki chakula UJ=Jl c*^ V^VI *| 1
20. Mama anasaga ngano
21. Nini anasaga mama ? Y * ^ ' jj-*-*51 j L *\\
22. Mama anasaga ngano j*-ji ,j-*. f * i . t Y
23. Nani anasaga ngano ? ? j*Jl ti-8*-*** O* TT
24. Mama anasaga ngano ,/*-Jl Ca*~~ f VI t i.
25. Mbwa analia C -gvV^I *To
26. Mbwahalii Cf^Vw-jUl . t *\
27. Majibwa yanalia -^-^sYu-^KJI
28. Majibwa hayalii ^cVv^^&JI .\a
29. Majibwa yanalia ? ^^v^l)' J* T1
30. Majibwa hayalii -^sVw^Kjl
31. Nyoka anatambaa <-*y* oW-*-J' f 1
32. Nyokahatambai <-*>V 1*a1)I TT
33. Majoka hayatambai <Jt*.jsV o*<l-Jl t f
34. Nani hatambai ? *-**>> V ^ xi
35. Nuoka hatambai <-*>! V o W-*^J ' r o
36. Majoka yanatambaa ? ? JU.j*i ^UiJI Ja y-i
37. Majoka hayatambai U*v3 V *<*-**JI Y
38. Mtoto anapigana -^L^s* jJ^JI . TA
66
39. Mtoto hapigani
40. Na wewe hupigani
41. Na nyinyi hampigani
42. Na wao hawapigani
43. Na sisi hatupigani
44. Watoto wanapigana ?
45. Watoto hawapigani
46. Nani anaandika ?
47. Mwalimu anaandika
48. Mwalimu anaondoka?
49. Mwalimu haondoki
50. Nani haondoki ?
51. Mwalimu haondoki
52. Walimu wanaandika ?
53. Walimu hawaandiki
54. Walimu wanaondoka
55. Nani hawaandiki ?
56. Walimu hawaandiki
57. Walimu wanaondoka
VjUStfVjJjJI #r^
OxjL^Vf-ft^ .^T
<rjlsiVo^ *>cr
ox^^sr J V. VJJa^ i
* >A o^wj juJI Ja
o>AVoj~,uJi
'o*j
aJt
il
CY
tA
M

1
oT
X
*1

*n
oY
67
MAZOEZI 9 1 I-irf/^J
A. Geuza jumla hizi ziwe t 0 fc.it ^ ojj J^1 #A ^^p . )
za kukana:
1. Mwalimu anampiga j * b 11 v^r**<->V ^
mwanafunzi #
2. Babaanakuja ^-31-* Jjl>Jl . T
3. Mtoto anacheza mpira /Il<v4 4^' T
4. Watoto wanacheza mpira */J*l* 0>*JV^ J v* *
5. Nyoka anakufa v=^-** oW-*^'
irf'ij-ii.Y
6. Mtu yule anakuja ^
7. Ninasoma kitabu changu
8. Ninapigana na wewe eLt Vjt-**''* *A
9. Tunakwenda sokoni i3>**-^ ^V-**5 ^
10. Tunakaa chini cu*5^/JJ . 1
B. Jaza palipowazi kwa kutu
mia kitendo cha kukana kati
ka braket
1. Mwalimu-somo (hampigi, (\r^^ )\Xj^ waj***** 1
haaandiki) ^ ,
MiV)
2. Nyoka baharini (hta- (U**) V)>X\ I ... ot**SJl . T
mbai, haogelei,)
3. Baba mtoto (jampigi, .
haandiki) (<t^V)h^ V) ofcJI . . . jJl>Jl . X
68
>^. ,
4. Mtoto somo (hasomi, ( J^%V I/* Vjutfj.jJI. jjjjl
(hasemi)
5. Sisi . sokoni (hatuendi, s v-ub JL V ) J^-J . o**5
hatuandiki) t .<. ^ *
69
SOMO LA KUMI NA MBILI OS* ^tM^jaM
KUTOKUJUA KUANDIKA * tl *ilt J <*H
1. Unakwenda wapi bwana j**.^-** J5 o** <jJI \
2. Ninakwenda posta Ofisi JoJ1 JI^ajI .T
3. Unakwenda kufanya ni- t #&* c*1 J*&J Vr*A J5 r
ni?
4. Ninakwenda kumvizia
mtu
5. Mtu gani ?
6. Mtu anayejua kuandika tl<JV** J-^ 1
7. Unataka akuandikie ni- t u*-* ^' A*AOlj*/ Y
8. Aniandikiebarua ^ >JA A
9. Kwani lazima uende V^J1 J *t& O1^1O- J* 1
10. Ndiyokyana T i>"f-** *
11. Nyumbani hakuna wa t tiUuc&ro**2**)1 u? ^J**! ) \
kukuandikia?
12. Hakuna hta mmoja JL-^ o?^ ***><* 1T
Y J ,>j {J I . o
13. Ni jambo la ajabu hili 't^r1^ *!>?
14. Si ajabu kubwa sana ^,#^ y*>J^qO *11
15. Mtoto wako si msomi ? t i*jfe*ir*J ^ jJj Ja . ^
16. Pia si msomi l-*l v>,jlfcL*|J >1
17. Katika mtaa ambao una- 4fcr**3 cSJ'^jIaJ* </ 1Y
oishi, hakuna msomi? ^ fcj**%rV
70
18. Bila y a shaka yupo
19. Kwa nini hakuandikii ?
20. Sitaki majirani wazijue
siri zangu
21. Basi lete nikuandikie
22. Ahsante sana kijana
23. Lakini ninakutaka kitu
kimoja
24. Kitu gani?
25. Jiunge na skuli ya watu
wazimayajioni
26. Nitajaribu kijana
MANENO MAPYA
1. Posta ofisi
2. kuvizia
3. baruwa
4. kijana
5. ajabu
6. kubwa
7. msomi
tfiU j* o ***> \ A
T dlc-s^V IjU ) \
' U^J1 O0 **o' V t
idj-^Vo5,olto **
^i 1^ Ije-^ tfA TT
^ fc^ *iu aJ1 O-** *r
T ' ^J Ti
,lU 4-y aJI J' f*! t
jtftJjUI .TI
. 4jl# j*Jl *^L-JSJi
aJI_~,-- . x
j> *r 1
VjU . Y
71
8. -pia lrfl- '
9. siri j **" 1
10. jiunga f LJ1 t
U. -jioni l*. - M
12. -asubuhi I*!** ) Y\
13. -usiku
X-rfJ or
14. mchana lj< H
72
SOMO LA KUMI NA TATU
MASUALI NA MAJIBU
1. Kwanini hukuja nyumba
ni ?
2. Kwasababu sikujui
3. Kwanini hakuja nyumba
ni ?
4. Kwasababu hakujui
5. Kwanini hamkuja nyu
mbani ?
6. Kwasababu hatukujui
7. Kwanini hawakuja nyu
mbani ?
8. Kwasababu hawakujui
9. Kwa nini huandiki ?
10. Kwasababu sijui
11. Kwanini haandiki ?
12. Kwasababu hajui
13. Kwanini hamuandiki ?
14. Kwasababu hatujui
15. Kwanini hawaandiki ?
16. Kwasababu hawajui
17. Kwanini unacheza ?
18. Kwasababu ni mtoto (mume)
* ^1 ololff-J IjU
-^VaJV
T C^l yJl^fcf-JljU
4-JjAill
T ci^jl ^-Jii^l-rf^ljU
c^VUL-J
Jj-plV ijyV
T V^VUU ,
J^VcJV
oj..,,-yiJLJ
ci^^VL-JV
? 0>-AVIjIJ
>-*<-r*rf Vf (. V
V ,
T
Y
A
\

\
T
r
i
o
1
Y
A
73
19.
Kwanini anacheza ?
--jjrfl JlJ .
t 1
20.
Kwasababu ni mtoto (mume)
j-j,~jv ,
T
21.
Kwanini mnacheza ?
? oj-hJsIjU T1
22.
Kwasababu ni watoto
atVJIU** ,TT
23.
Kwanini wanacheza
0>-f\* IjL-J TT
24.
Kwasababu ni watoto
jv;if^s
Ti
25.
Kwanini unakula ?
? J?bljL-J
To
26.
Kwasababu nina njaa
_*5l>> ^-*!i
TA
27.
Kwanini anakula ?
J^UL-J

28.
Kwasababu ana njaa
^L^-^jV
\A
29.
Kwanini manakula ?
y c>jri-5 ijij VI
30.
Kwasababu tuna njaa
2 m*.\j> LJjV

31.
Kwanini wanakula ?
C^L^IJU
ri
32.
Kwasababu wana njaa
Ctf^^rir:^
VT
33.
Kwanini unalala ?
? cLjsIjL-J
rr
34.
Kwasababu nimechoka
W-*3 i>^^
Vi
35.
Kwanini analala ?
T fL^ljL-J r
36. Kwasababu amechoka oM^
ri
37.
Kwanini tunalala ?
? -LjjIjIJ
TY
38.
Kwasababu tumechoka
0ylHClJV
TA
74
39. Kwanini wanalala ?
40. Kwasababu wamechoka
41. Kwanini anakwenda hos-
pitali?
42. Kwasababu anaumwa
43. Kwanini mnakwenda hos-
pitali ?
44. Kwasababu tunaumwa
45. Kwanini wanakwenda
hospitali ?
46. Kwasababu wanaumwa
47. Kwanini unalia ?
48. Kwasababu baba yangu
amenipiga
49. Kwanini analia ?
50. Kwasababu baba yake
amempiga
51. Kwanini mnalia ?
52. Kwasababu baba yetu
ametupiga
53. Kwanini wanalia ?
54. Kwasababu baba yao
amewapiga
55. Kwanini unanipa zawa-
di?
56. Kwasababu ninakupenda
57. Kwanini anampa zawa-
di?
58. Kwasababu anampenda
^^-.LljLJ . x 1
oyW-*5 f i* V . $
^yuS5L**JI ^li-^AJ^IJU )
? Jlas^JI ^i q>jAJe tjUt r
<yyj L-Jv .a
? ^ ^fi-ji ^lox-**** ^u
Jv
i^JipljU
4<j+ *L_*I o V
*-*> kCiJv
1*1 **1
tfrv*(*VO'
3jSU <^k*sljU
tfUl^V
*>-Jl i u^'j I^U
IV
16
il
CY
>*A
11
o
6)
6T
X
*t
66
61
6Y

75
59. Kwanini mnatupa zawa-
di?
60v Kwasababu tunakupe-
ndeni
MAZOEZI 10
A. Jibu maswali haya kwa
kuanzia "kwasababu" na kwa
maneno yanayofaa katika ma
neno haya*
1. ananjaa 2. hajui
3. amepigwa 4. ni mgonjwa
5. hasomi 6. amechoka
7. nimzee 8. hasikii
1. Kwanini amefeli ?
2. Kwanini analia ?
3. Kwanini amelala ?
4. Kwanini anakula ?
5. Kwanini hasomi ?
6. Kwanini amechoka ?
7. Kwanini anakwenda hos-
pitali ?
8. Kwanini hakujibu ?
76
* $\~r y^jJsucljU .*1
\ . cl 5JI
IjCLf JLwVI JLA 4-*fr.l )
x dJSJl ja
L^-i r *-v^fV . t fc-sl* i
V A 0~$Jjt$ Y
<jr-w IJl-J T
r rt_; IjU *r
? J^UIjUJ .i
"I^JwVIjL-J .*
t pl .f". IjLJ **|
?^Lmj| Jlu^J IJU y
t tf^VOL-J .A
B. Andika maswali la kila
moja katika jumla hizi:
1. Kwasababu ni mtoto
2. Kwasababu ni mpuzaji
3. Kwasababu hajui
4. Kwasababu ni daktari
5. Kwasababu ni mwalimu
6. Kwasababu ni mwana
funzi
v^yCi*:1^
\ . _
jJ,4-;V .y
J * !* ; V y
<-VhfV4-Jv .r
vJ ?V $
cr^J <-;V
77
SOMO LA KUMI NA NNE
UGOMVI WA MKE NA
MUME
1. Nani anagonga mlango
usiku huu
2. Mimi mume wako
3. Ingia mlango uwazi
4. Ahsante sana
5. Umechelewa sana leo
6. Ndiyo nimechelewa
7. Ulikuwa wapi ?
8. Nikuwa matembezini
9. Unatembea . mpaka saa
hizi?
10. Kwani kuna ubaya ?
11. Ndiyo upo ubaya
12. Basi niachie nilale
13. Sikuachii ulale mpaka
uniambie ulipokuwa
14. Nimekwishakuambia
15. Syakinaika bado
16. Nikufanye nini sasa?
17. Nikinaishe kama mke
wako
78
V^fr-fljJlovJ-J
*+&\4 ^^Jl ott^
t JUJIja yvU1 J** o* )
i^=*j:i #i
fj "l"j i|n^j* b O
^5^1 . y
? 4UJI Jut ^1 J^*wl <|
c
t u-L-e J*^Ja . ^
{\l\^s*,$ 9 y^
i*.t
sLa^J ^^uil . >y
18. Yaonyesha kuwa unani- ir**^1*'^
tuhumu ^
19. Kama unavyosema J>-55U3
20. Vipi tutaishi ? t J*<Cutf
21. Yaonyesha hutaki tuishi uV*- o ' V/ Vcb ljo
22. Ninatakasana lj^5 jl^I
23. DaliU ni kinyume na dJJ(j*5p JsVjJI
hivyo *
24. Wewe una wivu jg #<J<jl
25. Na wewe una tabia mba- ^*--*> jX^I tl jufisJl
ya.
26. Unasemanini? ? JjfclJL
27. Ninasema kuwa una ta- O^^M *->. ^iA-Jj^
bia mbaya
28. Mbona leo ulimi wako * J^djtJ^JI IJU
mrefu ?
29. Na wewe mbona tabia o^4*^\ljs-* ~^l*jY?
zako mbaya? .
30. Basi sote tuna makosa bWA*. V.y6>
31. Mwenye makosa ni wewe L-JI c**J JaSi ^ UJpeu; I
tu siyomimi ^
32. Kwasababu nimerudi usi- ^.UJI J+DI jc^i jr*5^
ku sana.
33. Ndiyo, na watoto wako
wanakulaumu, lakini wa-
nakuhihimu
)A
.
)
T
r
t
6
1
Y
A
34. Basi riisamehe mke wa- cr^M)VrO^' y**l* .fT
jsj^IjI ^luU.t!lV <
35. Sikusamehi mpaka uni- ^-^ocjljl Vl*iU-l~IV .TT
pe ahadi kuwa hutarudia
tena
79
36.
Nakupa ahadi kuwa s
rudia
37.
Mungu atakusaidia
MANENO MAPYA:
1.
Gonga
2. -Mlango
3. -Ingia
4. -Kutembea
5. -Ubaya
6.
Kukinai
7. Tuhuma
8. -Dalili
9.
-Kinyume
10. Wivu
11. -Tabia
12. -Ulimi
13. -Kosa
14. Laumu
15. -Heshima
16. -Ahadi
17.
Mungu
80
jj-tl oJ ^I^jaM . x
i) jpLm** VjJ' *X
i j^jl-jkJIoL^JSj!
3.. >
1
vU-

JL^jI
Y
A

(j*l*
!
gL-?l
1
N
J-Jj - ;
V/N.Ap
<
'j-fi - '
\
jX-ii _.
\
^j 1 llM||l M
)
Ikt. y JsJp
V
9- \ **'*
i
li>'
1 c
jl^*
>1
Vj^ n
SOMO LA KUMI NA TANO
BUSTANI LA WANYAMA
1. Kesho ijumaa ngapi ? f | j^.y_rf JI #y
2. Kesho ni ijumaamosi c^*JI lj* . f
..
3. Tutaanza likizo kwa mu- 2aJ2jL^VI IjuX~ . x
da wa wiki
4. Ndiyo
5. Vipi tutatumia likizo ye- LjSjU-l ,,/ft'- -'-*/' o
tu
6. Tutatembea huku na hu- L*jjtjbjb J^JlLw \
ku v
7. Kama wapi ? * C*' J Y
8. Bustani la wanyama ^ I^^JI 43^ jl. >l
9. Fikira nzuri sana. Nina- [ *j\\ t lLr : L-Uj?; . n
iunga mkono
10. Kwanini? ? IjL-J . ^ .
11. Kwa sababu sijaenda hu- ^j^ Jjl^ jl-J ,^-^V . \ )
ko bado
12. Basi jiweke tayari siku . c ^ W^jkZ^X .\\
y a ijumaa tatu.
13. Bora tuende kesho iju- CUf-jl| j^jb Xi oX vi*^^ i> *1Y
maa mosi
14. Kwa nini unashauku sa- 1l^^^JI a.ne. UU j ^
na?
81
82
Kwasababu sijawaona ,\jW*J'^'fJ ^V \
.wanyama
16. Hta mmoja miongoni V L^i-jj^lj ,jfL. . ) ^
mwao
?
tu
17. Ninawaona katika picha *** J*-*-X J f^l*1 I Y
18. Basi huko utawaona wa- C/VM^~ ^ ^^ . 1A.
nyama wengi .{"H ^
19. Kama? JLju . ^ <{
20. Kama simba, tembo, chui #-^i.!' J*Jl ju*VI Ji. #\.
twiga,, nyati, fisi, ..| ,|
ngedere, and wengineo. ^ |A.H i^Ujt -^
Ia^ J^jSJl
21. Na wanawekwa wapi? OJ-**** O*!* T
22. Kila mnyama anawekwa o** u fr*** O!*H* J> T)
katika tundu lake
23. Wanakuwepo walinzi ? ? ^^jU. J-~jtf Ja yV
24. Ndiyo wanakuwepo ^ J-~->r ^-S t i
25. Wanapewavyakula? ? *^VI j^ ,jki$ Ja . To
26. Ndiyo wanapewa vyaku- JS" L. hVI^^J ^k** f^J t "1
la. Kila mnyama anape-
wa chakula chake kwa oL5Ufc*k 4.UJ9 ^^SfoV^
mujibu aishivyo mwituni .
* fini <y
27. Nitafurahi sana, na sitao- <jU1 q^ \jfi /l~ . TY
gopa
ot
MANENO MAPYA: . 4 jl, jl-jkJIc^L-JSJI
1. likizo *jl_jt )
2. - wiki
3. -huku I
>*-' .T
-a_ . r
4. -wanyama ^U^ _ #\
5. -fikira Cjmi _ .ft
6. kungmkono .* ^ .h _ , ..
7. -shauku
i3j~' Y
8. - picha 2.. ^ A
9. - tundu
M
SIKU ZA WIKI: : ^ IVI rL^l
1. Ijumaamosi ^-Jl _ #..
2. Ijumaapili ju^tfl*^ . y
3. Ijumaatatu Qt**1 rj ^ . r
4. Ijumaanne *"T_s3fcjl f>-* . ^
5. Ijumaatano ^Li^VI^ <>
6. Alhamisi u-.*JI fJ-* i
7. Ijumaa. 1 " t'^ju Y
83
MAJINA YA WANYAMA:
* 1*
>Lt^JJ A^cJ\
1. Simba J.VI . *
2. Chui j d| *\
3. Tembo J*JI .r
4. Fisi t J*11 ^V
5. Twiga
Kj\j-J\
6. Nyati tTJ
7. Paa
8 Ngedere
JI>JJI .Y
**>,l -A
9. Kiboko j-^UV-* \
10. Dubu
11. Punda
12. Punda milia
13. Farasi
14. Mamba
15. Mbuni
16. Kinyonga
17. Ngamia
84
vj-JI
,1 -Jl<
J_**JI
cl ..-,!
MAZ0EZ111. j) oL-J^jJJI
A. Jibu masuali yafuatayo: 2 V5Vil <JSVI O*V**' l . )
\. Unapenda kwenda bus- oAi\5J) a ^ _\^J . Jf, Jl^ i
tani la wanyama? " ' , l
Y oVJi
2. Katika siku gani ? (>-* ii I <jp . T
3. Unapenda kwenda katika f>r v/<^-***5 o's^*- Ja . t*
siku ya ijumaapili ? 01
4. Wanyama gani unawa- ^ r*^ vuV:V^^_$\ #^
penda ?
5. Unampenda nyoka ? * o ***-J ' Vr**-3 Ja
B. Jaza palipowazi kwa ku- JajJI JI^a**!*^IjJt *> ! *-
tumia kitendo kinachofaa: au- 1 11 "1 "1
jinalinalofaa: : V-"*^1 r~'rH-wl
1. Simba mwituni 4lAjl <y J VI )
2. Mamba mtoni j-f-*J' t>* liw"Jl T
3. Twiga ana ndefu *y^J* Ia JU 4#j)JI . Y*
4. Ngamia ana ndefu 4JjgJ ju JL** VI (
5. Punda majani ^-jV^a^) ^1 fJI o
85
SOMO LA KUMI NA SITA fj&>u* J tJ1^,
MPIRANI *, < .,
1. t Ulikuwa wapi nilipoku- (j-u-.VL d^ko^.LJU <* o*l
pitiajana?
2. Ulinipitiasaangapi? ? _<1J~. k*-^. T
3. Saakumi na nusu ucJlj ^&LJI 4LJI y *L
4. Ulikuwa unataka nini ? t j*j^3oijL (
5. Nilikutaka twende mpi- 4JlJIv/.J. ^lyAJuJ tfl jl^IojS .
rani
6. Ulikuwa kati ya nani ^o**ttfn:-^-jW !
nanani? . , ||f
7. Kati ya mabingwa wetu O1^1 *> J*b UJU^i Cw Y
namabingwa wa ng'ambo ' ' "
8. Ng'ambo ya wapi ? * qLjJI^ .a
9. Ulaya .| Jl #n
10. Ulikuwa mpira mkali sa- \xjpJ>/c~\$*i^'a) \ -
na.
11. Kuliko unavyodhania i>iict j9 ))
12. Bahati yangu ni mbaya *^ U-Jft> . ) T
13. Usikasirike ^ _^-^V ) x
14. Nani alionyesha uhodari? 45jl ju*^JpI o* ) 1
15. Timu zote mbili zilio- j-f~^' Oy*J' X \ o
nyesha uhodari, lakini
bahati yetu mbaya. ^mblkt ^5LJ 2jtju>jl
16. Kwanini? ? IjLJ .il
86
17. Tumefungwa magoli ma-
wili kwa moja
18. Timu za mpira za ulaya
zimeendelea sana
19. Bila y a shaka
20; Na juu ya hivyo tume-
jitahidi sana.
21. Lini wataondoka wageni?
22. Sijuwi
23. Unadhania watarudiana
tena?
24. Huenda ikawa
25. Kama wakicheza tena,
tafadhali niambie.
26. Ndiyo nitakuambia
27. Niambie kabla yake kwa
siku mbili au moja
28. Ikiwa nikijua kabla ya
hapo
29. Lakini hukai nyumbani
30. Wacha ujumbe tu.
31. Ndiyo nitaacha
MANENO MAPYA
1. - bingwa
*- yy- o** Jut io-a \ y
l^5UJLt3q>lj3J tflJj ij>-J T
T <Jj*idt jjlv J? . T )
(->V.TT
tfj. Ij, q\jl*a* O^*5 <J^* TT
Oi^J* .Ti
3Ui j^ I j^, b^.J IJI t o
f^J1^*"*^ J-V*^1 TY
tsUJ jc*J* Ijl TA
* \\~jdjjzy x
. j^j^Jl^L-jOl
\
87
2. - ngambo ;!^ \
3. -ulaya L-^l x
4. - mkali c _ # t
5. timu fjhfj*
6- - goli ..J ji a . ;
7. -ujumbe VJL; ... , y
88
SOMO LA KUMI NA SABA
KWENDA SHAMBANI
1. Hodi,Hodi
2. Ingia
3. Ahsante sana
4. Je, mbona hivi ?
5. Vipi?
6. Naona kuwa mnaandalia
kutoka
7. Ndiyo tunakwenda sha
mbani
8. Asubuhi hii na mapema ?
9. Ndiyo, kwa sababu kazi
za shambani ni nyingi
10. Kama zipi ?
11. Kufyeka majani, halafu
kusawazisha ardhi, na
kuyachoma moto majani
tuliyoyafyeka jana.
12. Na mpaka sasa mmefyeka
ekari ngapi ?
13. Ekari ishirini na tano
14. Na mnanuwia kufyeka
ekari ngapi ?
15. Tunanuwia kufyeka ekari
miya moja
-*
-Ul^jjl
^^L>1 - ^J^O-l *\
V Ij_5j> IJLJ . t
&jJJ oj J-*5-mJ ^XI (j^l #j
J*-JI oJIvAJJ-m, * f_J .y
^UicUJ||ja ^ #A
^JSL*JI JUjloV ^ . 1
* IjL JLs. #i.
o^JlvL-^VIjl^rij^Vl
Ls^jS J^VI ^. fcljif.-S'. yy
0I ji Qu-At3*J*+' 1Y
4_*fc*3JI
89
16. Na mnatazamia kumaliza J**JI
lini kazi hiyo wewe na
mkeo?
17. Labda baada y a wiki
mbili
18. Na mkeshamaliza ?
19. Tutapumzika kidogo
20. Kwanini hamuendelei na
kazi?
21. Tutangojea rasharasha
22. Kisha baada ya hapo ?
23. Tutaanza kupanda
24. Mnapanda nini ?
25. Tunapanda mpunga, ma-
haragwe, mahindi, viazi,
namananasi
26. Mnafanya kazi kubwa sa
na
27. Na tungelikuwa na zana
za kisasa, tungehzidisha
hatuwa
28. Si vigumu kupata zana
za kisasa
29. Vipi?
30. Mnaweza kukopa katika
Benki ya mkopo
31. Tutajaribu kufanya hivyo
90
Ija L^jl &l*3j2 J} m
isL^j&cJl
O .^M.Ij^fL^^ .iy
J^JIo^L-^VIjIJ.t.
4-JL>* jllte1j-kiii*m t l
<d)JJLA*f2 TT
ij>Ji <y Ij^-. . tr
oL-PjJSIjL- . Yi
U** i jjvi tjp . T
^.b^ljL^lkfJI t ^JJI
Iii * Ij^S jl* ^ jLjc t 1
<Le j.e^ 7l b ju o ^5-b TY
ol^Lk bj>J
^jV J^xJ> v ...rtJI ^^jvJ TA
A^JLdJ^ 71
t --, . T 1
.. . 1 "ili^jl..^- r" t
32. Lakini....
33. Lakini nini ?
34. Muwe na dhamana
35. Kama nini ?
36. Kama nyumba, au kitu
chechote chenye thamani
kubwa
37. Ahsante sana kwa wazo
lako
38. Ninaamini kuwa ukulima
ni kazi ya maana katika
jamii ya watu
MANENO MAPYA:
1. -kuingia
2. - kuandalia
3. kutoka
4. shamba
5. - shambani
6. kufyeka
7. mapema
8. - sawazisha
9. majani
10. -ekari
|^> J x T
IjLo-SJ -rr
q ! fS jlIp sjy O *X.
Y IjL- JL .x*
<J>^ J^^ljjJl 0^-< O-j' TA
^UjVI^jkJI ^
4jrfjL_*J
ri
rY
loL-Jl
J^jJI - . \
jIjuCm.1 t
O-r-*^1 Y
JL.
y o
4., ii,amp *\
^L-< *Y
J-*J-*5 *A
y I "^l ^
^IjL-J _ l
91
11. kupumzika
12. rasharasha
13. Maharage
14.
- Mahindi
15. - Viazi
16. Mananasi
17. zana za kisasa
18. Banki
19. Mkopo
20. Mawazo
21. Jamii
MAZOEZI 12
A. Jibu maswali yafuatayo:
1. Wanalima nini mke na
mume ?
2. Ekari ngapi wameshali-
ma?
3. Nini watafanya baada ya
kupumzika kidogo ?
4. Ni vigumu kupata zana
za kisasa ?
92
lp~l- . \ \
4**U jUJl-
^jji-
er^lM -
^LjbVl -
4+2 jj* o. 5Tl _
IT
\X
M
)o
) Y
) A
) %
c*l>- T*
Y )
IX ^L-^-JI
. 4--5VIJVVI C^V^1 )
Y L-*^) J5 o ' ** f* T
*.|/uJvi j-^oXiul^ijU . r
ol lJf %JyA>Jy< ,"OiftJI o* Ja
5. Kwanini wanakwenda U-l^o JuJLfrJl ^'oWaJ* IjI*J
shambani asubuhi na ma-
pema ? * 'j*-^W
B. Tumia kila moja ya ma- oLlJI ja ^ j>l JS J*jCl~I
neno haya katika jumla.
l.Usku. 2. Nitajaribu ^ --.r- r . JjUL. . T wU O
3. Jamii 4. Zana.
5. Nilikopa 6. anapika ^ fk-. ^ # tfdj" ,6 ol
93
SOMO LA KUMI NA NANE
MAHALII
1. Mbona unaharaka bwana f *i_ -.^ ^..JI^J^ -z-u %5\<i}
Juma
2. Ninakwenda kazini J. Jl <jJlv-**^
3. Umechelewa nini ? T o__b
4. Ndiyo nimechelewa oykbjjj f-*^
5. Kwa nini hukodi teksi 3^*. VI fjl*~ ^l*-5 VIJU
6. Sina pesa za kukodia 6jZi\ j^ ^UsJV j^l wJ JJ*u-vJ
teksi * " v
7. Yaonyesha were ni bakhili J llt^t tbl j JL*
8. Kilomita ngapi kutoka ^ tdU Jlfcjb o-^1^^ f^
hapa mpaka kazini kwa- ^ *
ko?
9. Haipungui kilometa ku- o lyu^tf js. 4.~..n qp JigV
mi na tano.
10. Utakwenda kwa miguu J^jVl< ^jbsl
11. Ndiyo, nitakwenda kwa
miguu
12. Unajitabisha sana 1/U)
13. Nitasubiri
14. Na utarudi kwa miguu ? JP "VI J. - .y
15. Ndiyo, nitarudi kwa mi- J-*y VL--^ b />
guu
16. Ninakuonea huruma c*Lub jJL^I
17. Nitanunua Motskeli mwe
94
* #
zi ujao
18.
Itakusaidia sana
1 .sCV .
19.
Na mimi naelewa hivyo
cilJiSijjlLw^.M
20.
Kwasababu itakusaidia
kwenda mahali pengi
21. Lakini....
. QJ -J . \ i
22. Lakini hasara ya petroli
J^^uJ j\M*i- ^vJ y T
23. Sj kwa kila siku
(>-* Jj bJ YX
24. Vipi?
Y U.-/ . Tt
25. Kila siku utaitumia kwa
kuendea kazini na kuru-
di nyumbani
26. Ndiyo
(*> T1
27. Lakini hutumii kila siku
kwa kuendea mahali pe-
ngine
^JfL-MV^ -TY
28.
29.
Isipokuwa siku y a ijumaa
pili
Utafanya nini ?
jL-jTVIr Iju-l'lj*!. *YA
30. Nitakwenda nayo kani-
sani na sinema.
vJiSxi^ V:^>3* T.
MANENO MAPYA: . CJL. JL^aJl i^L-jS-H
1. - Kukodi
^L^Il-.*
2. - Bakhili J*** T
3. Mguu
95
4. Mkono
5. subira
6. huruma
7. Motoskeli
8. Kanisa
9. Kanisani
10. sinema
96
g -^
* 4
J~<*-
.o o
'L-Si- _

^yb
*^ \j w __
Y
{
-*-^f
""'""' ~~
*s
-
1
L_tA*->-' _ . o
\ .
SOMO LA KUMI NATISA
KUMFUKUZA MPANGAJI
NYUMBANI
1. Habari za asubuhi ?
2. Nzuri sana, mwenye
nyumba
3. Mbona umekuja asubuhi
na mapema ?
4. Nimekuja kumtaka kodi
ya chumba cha kati
5. Nani, bwana Othumani ?
6. Ndiyo yeye huyo
7. Mpaka sasa bado amelala
8. Jambo zuri sana
9. Jana alirudi mwenye ku-
lewa
10. Kwa sababu ni mwisho
wa mwezi
11. Yeye kila siku analewa
12. Kwasababu hii, ni mzito
wa kunilipa kodi
13. Miezi mingapi hajakupa?
14. Tunajua mimi na yeye
15. Anafanya na kinyume na
Util
-bJl^j
* JJ b. *<^tJ J> P
T
Jl
V Q\ .+>** J*JI t %J*
U. IJ J * f-ftj
l-^b JljV JVI ji^
lj* Vjrf^ %J -If "
Ij ^v^-^Vl^y^
# j- *' 11^ 45 *
>-a^ bl J^c .
<l_*;L;YI j^ J-hJl. .
r
i

Y
A
\
T
r

97
16. Basi niamshie
17. Bwana Othumani, amka
18. Nani ananiamsha asubuhi
hii na mapema ?
19. Mwenye nyumba anaku-
taka
20. Kwanini amekuja saa
hii?
21. Atakuambia mwenyewe
22. Mimi mwenye nyumba
nakuhitaji, amka
23. Ninakuja sasa hivi, baada
ya kuvaa
24. Vaa. usiwe na haraka
25. Sema maneno yako
26. Ninataka kodi y a chu-
mba unachokaa
27. Miezi mingapi unanidai ?
28. Miezi sita. Nimekusubiria
mpaka nimechoka
29. Kuanzia mwezi gani ?
30. Kuanzia mwezi wa Janu-
ary mpaka huu Mei.
31. Na mwezi huu nisubirie
pia mpaka mwezi unao-
kuja
98
J^l 0l* jl~J1 OY
~lj*J*l JA ^y-kl " wn O* ^ A
djL-rfjrf^SveJlv*-^ *
r <ttjujjfc j ^Jy yju t-
JL^e)
T)
^jl Tb^lc^Jlv-^L I;l .TY
ij+t^y o' **-*-* vu. v^-^i .tt
j., -.-. y i^J1 Ti
aL-^ JLi . To
c^SrfJ Ij^f-S .TY
01*1 o^^** jJ ^..i |..Al * ". . TA
lil^Jj^l .T1
. *
Ji*>krf,/*^l> 'J^1 Y*
IjAjrfL
32. Siwezi kukusubiria hta
saa moja. Towa kodi
au nitakufukuza.
33. Samahani bwana, sijapo-
kea mshahara wangu
bado.
34. Na miezi ya nyuma pia
hujapokea ?
35. Nimekwishapokea.
-*-**'! u\ ^}St^J\^ *XT
^fcljj jlm^ l}_J* .yt
i^tefj&Ujij^fjs^y^ .ri
c\^fc; Y
36. Basi nitawaamrisha wafa-
nya kazi wangu wakifu-
nge chumba chako mpa
ka utakapolipa kodi
JiiJ (jJL-u:
Jl**9 & jl .
ri
MANENO MAPYA:
ijtfj JloLJDI
1. - kodi
)
2.
- chumba
'j-*- -
T
3. -kati
. W x*m}
r
4.
- mlevi
jr-&*~ * t
5.
- analewa
j"^t
o
6. - mzito
JL^Si /
O 'tfhf
7
7.
- Util
-^Ljl-.
Y
8.
- vaa
u*-J- A
9.
- Mavazi
;j-u-*JU_ .
1
10. -- Nguo
vl-~
).
99
11. Maneno #3L5 ))
12. fukuza -t. t # \
13. -Mshahara \-cJLJ~ . )f
14. Mfanya kazi vJ.1* t t
15. Kufunga J ..t?
)*
MAJINA YA MIEZI jy { -J1 I - ~l
1. January j*l* . fc
2. February j^l. f. # ^
3. March u*j^ Y
4. April JUfjJl . i
5. May >*L-. <>
6. June
K>f1
7. July >-#J^f #Y
8. August ^^JauJl . ^
9. September
10. October
100
,><*=! 1
11. November j r*y # j j
12. December j r ~ij L* . ) y
MAZOEZI 13 yy oL-^yJl
A. Jaza palipowazi kwa kutu- Jl J_ t *.\:k\i iH 3L*I )
mia kitendo au jina linalo-
faa : S -- L* * .4 1^1 juti
1. Utafanyika. 2. kodi. J i. ^ t o^l 2*jJl y j ^ v- j
3. amefunga 4. Mlevi sana
5. anavaa. 6. analewa j ^^ u-sAr o ** j^- i
1. Othumani hakulipa .... ^ J* fJ o ^ * )
2. Mtihani katika June *tny ,j q Un.1 . Y
3. Mtoto nguo 1*1^ jJ^Jl . V
4. Mlevi: j$^y . t
5. Mwenye nyumba **- ..# c^^Jl <-m^L? d
chumba
6. Othumani &I * . 1
B. Geuza kila kitendo katika J itsll JA Ja uSj/P _ *-*
jumla hizi ziwe na kukubali ,vM. ,
1. Othumani hakulipa kodi ^li^Liij.l^L ^ # j
2. Mwenye nyumba hakum- ^1 ..* i>lfrj*<*Sf fJ shJI*-*^L* T
subiria Othumani
3. Mwenye nyumba hakum- ^ I ,..V JjJy fJ ^*1 I^* ^ Y
fukuza Othumani
101
SOMO LA ISHIRINI
MAHALI II
1. Nani nyinyi* (wawili)
2. Si ni watbto
3. Mnakwenda wapi ?
4. Tunakwenda kwenye va-
randa
5. Nani hawa (wawili)
6. Hawa ni wanafunzi
7. Wanafanya nini ?
8. Wanakaa juu y a deski
9. Deski liko wapi
10. Deski liko skuli
11. Nani wale ?
12. Wale ni walimu
13. Wanafanya nini ?
14. Wanaandika
15. Wanaandika katika nini ?
16. Wanaandika katika ubao
wa kuandikia
17. Ubao uko wapi ? '
102
OU
-Jl,
( o***?
IL I ^
oUbo^-
I j JC
43j ^^Jll-ftJb 02
j JaJI ^y-i -qj jJI
? ^^Xa^IjL-.
C>jJl t>f*
>* C>A
? V-t-J'u-
l .
18. Ubao umetundikwa kati
ka ukuta
19. Nani sisi ?
20. Sisi ni skauti
21. Tunakwenda wapi ?
22. Tunakwenda kambini
23. Tunakwenda kufanya
nini ?
24. Tunakwenda kuimba
25. Jana ulikuwa wapi ?
26. Jana nilikuwa baharini
27. Ulikuwa unafanya nini ?
28. Nilikuwa nikivua samaki
29. Na ndugu yako alikuwa
wapi ?
30. Alikuwa uwanjani
31. Uwanja gani ?
32. Uwanja wa michezo
33. Akicheza nini ?
34. Akicheza mpira
35. Ziko wapi nguo zako ?
36. Ziko ndani ya kabati
37. Umekiweka wapi kitabu
chako ?
jl j*. ^ <&J.w ~j$** JI \ K
O*
-3
VA J- On T )
^"- ^v-ubJL *YY
IjU Jj*ijJ<---* JJ \x
,i i . Ii-^A A3 #y^
^^-l^L-^c^S c*l Yo
S>^<J^j>yi< *Y1
m i.i .,ici^ . y a
Ct'wl^
I
i.
>T
<L_Li ^- o^ Y
4jt.L~~l>l f)
v-oOJI *L* . y\
T L-jJIJL o i ..
V i-eh5*s*-*-ij ^1 . i i
103
38. Nimekiweka juu ya meza
39. Je, umeiona saa yako ?
40. Sikuiona bado
41. Uliiweka wapi ?
42. Niliiweka chooni
43. Gazeti lako umeliona ?
44. Nimeliona
45. Lilikuwa wapi ?
46. Lilikuwa ndani
MANENO MAPYA:
1. deski
2. ubao wa kuandikia
. 3. - ukuta
4. - skauti
5. - kambini
6. - kuvua
7. - samaki
8. uwanjani
9. 4 Gazeti
10. ^chooni
104
[
j5U {Jk4 * i<^ 1 o
? iibfrl o^lj Jji> *(i
jl_*< U* If-J i Y
? L (-. fo c^l i A
VsJI ijj J ^.ifa,*^ 1 1
? t&jrfj^^sflj Ja d.
jl.1
o \
J.ijji ^ojtf . dr
SOMO LA ISHIRINI NA
MOJA
MAMA WA KAMBO
<>J^~^b c* jUJI^j JJI
Jn>JI* P^J
1. Kwanini Ali unavaa nguo s^V.V^Att.=aAri0-*i:U\i )
zako za skuli ?
2. Kwasababu ninataka jj'^^^'o' Ao* \y~ ^ *\
kwenda skuli m
3. Lo usiende skuli, baki #
hapa nyumbani unifulie J^l fj+JI 3uyJ*JI ^ I<-u* J3 ^ Y
ngUOZangU rWJ-iJc^JI(JJ
4. Unaumwa hta nikufulie **K **U J--*-l J^ J^j* Ja . i
nguo zako ?
5. Siumwi IAfj CV-"*J *o
6. Umechoka ? q 1*jC Ja . i
7. Sikuchoka, lakini ninata- '* ifj* C^ ^1hCcu^J .y
ka unifulie nguo zangu ... i i . *i
tu "*** Kj*y J-"2 O1
8. Unataka kuniambia kuwa
kufua nguo zako ni mu-
himu kuliko masomo ya- * o ""9JJ O* fA* ^V*
ngu? j^
9. Ndiyo f
10. Kwanini? ? IJU O .
11. Kwasababu kila mara na- Ju*l '/ vf ^ o ^ M
kufulieni nguo zenu ^
M, il f 1 ''
12. Ni katika kazi zako za ^jj-JI aiJL*! o* ) Y
nyumbani
13. Siyo kila mara 2j* JS,^^^ y y
105
JU" " OU c*J Jy5 O' *V/; ' A
\
14. Kila mara
15. Si mtumishi wenu mimi
16. Ndiyo, lakini ni mke wa
baba yetu
17. Na yeye tu ndiye ambaye
nimtumikie kila mara,
siyo nyinyi
18. Na sisi pia
19. Mimi siyo mama yenu
mzazi
20. Ndiyo, tunajuwa hivyo,
mama yetu mzazi amefa-
riki
21. Basi yeye ndiye alikuwa
akikutumikieni kila mara
22. Kwanini leo tabia zako
zimegeuka
23. Hazikugeuka, lakini we
we Ali mkaidi
24. Bila ya shaka unatuchu
kia sana
25. Sikuchukuini, lakini na-
kuleeni
26. Unatuchukia zaidi kuliko
unavyotulea
27. Kwanini wewe leo unani-
ambia maneno haya ?
28. Kwasababu ni kweli
106
'j-~ JS" ) i
L-; I{ j liwow-J \ o
6j_ yJS 4. JUS* I y* jjl y*} \ Y
*
c
I*,/l 0***3 * \ A
SzjJly: o^mJ fcl y \
tsjjly t<dSJ^s*i t f-- Y
sz&y J5
f& J* Ci* ^ J ysJ^i Y)
? c^fJtS ^y dii>UlljLj . yY
eu; I $J i j**Z J *YX
iy*^LnU ^yp\i
Ijjk LjJb^b viU jJ> o* *Ti
^IJJ , ^a^I^I.Yo
Ljl/ L -^-lbA> Y1
^J j; ^.-JlcuJll jU . yY
IfJ' . YA
f>8Jlj.
29. Wewe ni mtoto mdogo,
unaijua kweli ?
30. Mama yetu mzazi ametu-
fundisha kusema kweli
toka wadogo
31. Na amekufundisheni
adabu mbaya
32. Hakutufundisha adabu
mbaya. Lakini wewe una-
tutaka tuwe wabaya
MANENO MAPYA:
1. - kufua
2. - muhimu
3. masomo
4. mtumishi
5. baba mzazi
6. mama mzazi
7. - tabia
8. - mkaidi
9. kuchukia
10. - malezi
11. - kusema kweli
J^ bzJp Ljs jJIj . p.
^A.<JI Ju. ^.-Ql
A-A^WI^If frtjfy y y
J& *2VJIVIJ^I UJ^CfJ .y*Y
JjsJ' J>-5 _ # j j
107
MAZOEZI 14
A. Jibu masuali yafuatayo:
1. Kwanini Ali amemua-
mbia kweli mke wa baba
yake ?
2. Je, Ali ana tabia mbaya ?
3. Yuko wapi mama mzazi
wa Ali ?
4. Ni kweli mke wa baba
anamchukia Ali ?
5. Nini muhimu kwa Ali,
kuenda skuli au kufua
nguo za mke wa baba
yake ?
B. Tumia kila neno katika
maneno yafuatayo katika jum
la.
1. hakufua 2. nyumbani
3. anamchukia 4. tabia nzuri
5. mtumishi 6. hamlei
108
Jl
*l
O*^
? 4jjlj 4 a.^jj
? *_ *,-- 3L>- y4JJ Jt J B . y
? vrjpjji. o-^y r
Jll^lftjl* ^k JUPjJb^fl^At *
^.3 V W^ Jtfm*" ^ **".; ^"^
? jjl,
j, ft J- 4* \JS ci ". I w
. 3 j.^ 4J.J. ^ oL&M
y Y J*"-**fJ 1
^ jX*i. i aa^3 *r
C-*(/^ *1 ( J*
SOMO LA ISHIRINI NA MBILI CUr^!* ^.^J'uyi' J1
KULA HOTELINI -L.H ,y Jj'ill
1. Leo mke wangu hayupo *-'jT.?T'" ~i*J fj j1* <jt**A) 1
nyumbani
2. Amekwenda wapi ? f cu*a j ^1 y
3. Amekwenda kushinda
kwa dada yake
j* Ijl^J i>jg*JcuJ<jfc j y*
4. Na mimi mke wangu .-..^t^jL I L #^
nimemwacha
5. Basi ni shida leo *J .A f^|Jl> 0^'#*
6. Kwanini? UL-J . i
7. Tutapika wenyewe LjwtJblf r jl*-~ ,y
8. Kwanini, na hoteli zipo? *j__.* *pU%JL IJU . ^
9. Si kila hoteli nzuri \jr )n y^._, .\ . <y
10. Zipo baadhi zake ni nzuri 1^ ,j^\t >^ a*.*3 \ .
11. Wanapika vizuri ? IJy Qj*<Kf ' I )
12. Ndiyo f j #, T
13. Kamazipi? Jl J*, # j ^
14. Rayai Htel, Khali Htel J">* jJU J*3>a J^j j
Nasr Htel na Best Htel
15. Basi natuende kula ka
tika hoteli unayoipenda
zaidi
<y J5XJ q j Iva jjj# ) o
j~s$y 4f*7t %}%,
109
16. Natuende tukale katika eu*** t> JSX) <-*a JuJ . )1
Best htel i - ^
17. Inapika vizuri ? Ijl-* ***' IY
18. Kuliko zote Jl)l Jj 1A
19. Natuende v-*JuJ . )^
20. Unapenda kula nini ? ? J?Lj ^l<t<^r.ljL .Y*
21. Ninapenda kula ugali na LJl} 1 .^r-*! JS^ O* V**' T\
samaki wa kukaanga
22. Nafikiri hawauzi ugali, ^U t J**.H oj wtW * v>* TT
lakini tuhakikishe. -,:srr*j;
23. Mwite mfanyi kazi 3LL-*jl.Y
24. Njoo hapa ndugu ^IL-*liA JUj . Y
25. Nikuleteeni chakula ga- L&Jcua*! #1J <jl y o
?
m
26. Rafiki yangu anataka j**^Jt J*j* tjt^t* *T1
ugali na samaki wa ku
kaanga. c>AJI sl~J*j
27. Ugali hatuuzi, samaki wa jj *-11 isLmJI; Vf**"^C <</ ^ . YY
kukaanga yupo
jj ..j*^
28. Taka chakula kingine ba- ^ ^Ij^^^iTI LU-t> SrJi>* YA
dala ya ugali
29. Niletee wali na kuku na <L-Jlj L-*j} ^ ^-"-fI T\
samaki wa kukaanga
110
fc
30. Na wewe unataka nini ? t jyp IJI ^.lj . Y*
31. Niletee kama ulivyomle- .3^l*d cuX** L5 .Jcua*! ^\
tea rafiki yangu
MANENO MAPYA: . S.ij.* ^ll^l .iCll
1. - dada c*.I. t)
2. -kaka /ndugu c'*"~ T
3. - kumuacha /talaka !jX-J> . X
4. - ugali a ,* * i
5. kuku r- - - 0
111
SOMO LA ISHIRINI NA TATU
MASWALI NA MAJIBU II
1. Hiki ni nini ?
->
Hiki ni kitabu
3. Kina rangi gani ?
4.
Kina rangi nyekundu
5. Na hii nini ?
6. Hii ni saa
7.
Ina rangi gani ?
8.
Ina rangi nyeupe
9.
Hii ni nini ?
10. Hii ni baiskeli
11.
Ina rangi gani ?
12.
Ina rangi nyeusi
13. Baiskeli hii ni ya nani ?
14. Baiskeli hii ni yangu
15. Hii ni nini ?
16. Hii ni motokari
17. Ina rangi gani ?
18.
Ina rangi ya bluu
112
II
O^j-JLmJ}* CjfcJlj^JLjl
VI. i
VI
IJLaL-
v=
<-*l^1J fc
T
^caJti*1 Y
"^i^
i
? j_ *Lj
o e
4pLw JL,,a>
n
? L-fJjjJ'
Y
4L.
A
? iaL.
1
?L~.ljJ J_A .
1
^V^L .
1 )
>^< Vi^J 1
T
-lj jjl *JJb ^^J # i
l Y
M **- *^ ||J <'* ^ . '
1 i
V Jl*L '
i o
O^L-^-M* aJ . . g> o '
n
*fc -i1Y
^L>*r t^J . 1
A
19. Motokari hii ni ya nani ?
20. Ni motokari yetu
21. Huu ni nini ?
22. Huu ni mkebe
23. Rangi yake nini ?
24. Rangi yake ni mahjano
25. Ni mkebe wa nani ?J
26. Ni mkebe wangu
27. Huu ni nini ? <
28. Huu ni mkanda
29. Rangi yake nini ?
30. Rangi yake nyeusi
31 Hili ni nini ?
32. Hili ni bustani
33. Bustani lina nini ?
34. Bustani lina mauwa
35. Ninf rangi ya mauwa
36. Rangi ya mauwa ni ma-
njano
37. Hizi ni nini ?
38. Hizi ni karatasi
? JjL-^-JI *Ja Jj \ \
Ii^jl^-wL^' Y *
V 4JLfeL* \ \
4 JL-A . Y Y
l^ju. . y r
lj_~SL0 t^-^J Yi
? 4-JLbJ \ <-*>- U o* * To
IjlaL o y Y
fl>_^l_J .YA
? ^jjl . Y 1
ifj 4 a,j 1 o Y*
T *JjL- x \
* V-- JA vy
<X
^J.1__JUU .
39. Karatasi hizi zina rangi
gani ?
40. Karatasi hizi zina rangi
nyeupe
41. Huu ni nini?
42. Huu ni mfuko
43. Mfuko huu una rangi
gani ?
44. Mfuko huu una rangi ya
bluu
45. Nini hiki?
46. Hiki ni kikapu
47. Ni kikapu cha nani hiki ?
48. Ni kikapu chetu
49. Hivi ni nini ?
50. Hivi ni viatu
51. Viatu hivi ni vya nani ?
52. Viatu hivi ni vya baba
yangu
53. Hizi ni nini ?
54. Hizi ni kalamu
55. Kalamu hizi ni za nani ?
56. Kalamu hizi ni zangu
57. Kalamu hizi zina rangi
gani?
58. Kalamu hizi zina rangi
nyekundu
59. Hii ni nini?
114
-
^oL^*JL*o^U ri
c
Lrf* If-*>J (3 ttf ^ ' **** 1
? lu aL . i \
Vtf>lj-- 1Y
T-^jfllLfcc^U *ix
\ 4J_J*>1 1 d
X~ J * 11
a UII *jjb ^J #^y
lh
1A
C Jla L i \
4,.tf -U*. I ' J. , .A o
c <
^-*1 Arfi*.! *J-A .oY
? JLA L o t
f X-JI 4J_A O1
? rXJ*lJL_ o-J .OO
^.Xj i J* o1
f*3&t #to Oj>U . Y
i^j* f 3b vi j o>J *a
60. Hii ni kanzu ya kike
61. Ni kanzu ya nani hii ?
62. Ni kanzu ya dada yangu
63. Kanzu hii ina rangi gani ?
64. Kanzu hii ina rangi ya
manjano
65. Kanzu hizi ni za nani ?
66. Kanzu hizi ni za dada
zangu
67. Nini rangi ya kanzu hizi ?
68. Rangi ya kanzu hizi ni
manjano
MANENO MAPYA:
1. - Motokari
2. -Mkebe
3. - Mkanda
4. - Bustani
5. -Mauwa
6. - Kikapu
7. - Kanzu ya kike
:
Ij ij Km* <tf> ' W i Wl . 1
^twJjHjLA ,>J .1)
^ "^ I ^t-i-i IfJ I "l Y
\ c^-.<H ^>A> O^V . i y
j *-~ I 41y} Qfcnwij I1 Jj& \ 1
0 I-mJ I *JA ^>J 1 O
J?yy*> V v^-sLJJI <JA . h
t (XsLJJI ja. j^jJL #iy
I^Ju i^pLJJI 4jla o>J *1A
j_*Jlc1 JSJI
115
14. Ninapenda, lkini tumpi-
tie rafiki yetu nyumbani
kwake
15. Rafiki yetu gani ?
16. Bwana Chande. Kila tu-
napokwenda klabu, tuna
kwenda naye
17. Unadhani kuwa atakuwe-
po nyumbani kwake ?
18. Ninadhani kuwa ataku-
wepo. Na kama hayupo
tutaacha ujumbe.
19. Ujumbe gani?
20. Ujumbe kuwa atufate
klabuni
21. Huenda kuwa tusikae sa
na klabuni
22. Tutakaa kiasi cha ku-
tosha
23. Ninakubaliana na wewe
MANENO MAPYA:
1. Kituo cha polisi
2. - bahati
3. - kuzungumza
4. kumpitia
5. - ujumbe
6. kiasi
118
cr
Jp j^J <jU 4 vj* i ) i.
? 1 i.^Lo (J I \ o
* i
^ ijyy o**1 *^y o-^3 *-** *y
fjljlj . Ij^j* *~ *' *' ) A
? Jl-^, Jl . 1!
l* jLJ JH Ltf c^4f cU^^j T
l5jLJ w> Ij^^J^V^ .y )
^tf^+Ji^A*^ YY
. liLjtfiji . yt
jl; jjJ i o LJUi
- T
; . r
i
* o
1
^ts^/~
60. Hii ni kanzu ya kike
61. Ni kanzu ya nani hii ?
62. Ni kanzu ya dada yangu
63. Kanzu hii inarangi gani ?
64. Kanzu hii ina rangi ya
manjano
65. Kanzu hizi ni za nani ?
66. Kanzu hizi ni za dada
zangu
67. Nini rangi ya kanzu hizi ?
68. Rangi ya kanzu hizi ni
manjano
MANENO MAPYA:
1. Motokari
2. - Mkebe
3. - Mkanda
4. - Bustani
5. Mauwa
6. Kikapu
7. - Kanzu ya kike
SOMO LA ISHIRINI NA NNE
MAHALI III
1. Kuna watu katika kituo
cha polisi
2. Wanafanya nini ?
3. Wanangojea kutoka wali-
omolndani
4. Nani wamo ndani ?
5. Wezi walikwiba jana usi
ku
6. Bahati zao nzuri kuwa
mpaka sasa bado wahai
7. Ni kweli.
8. Kama ujuavyo kuwa
mwizi anapokamatwa usi
ku apauliwa tu
9. Twende zetu nyumbani
10. Bado mapema sana
11. Sasa unapenda twende
wapi ?
12. TwpiHp mahali n<-ks%+~
bu-JjHJlA ^.J . -j y
o "* I o k~** lf*jl *1 Y
; e?>^ .neMjufc c)^lVo ~\y
j-x*X 4iyi <j hJII Jua \ i
V C^sUiJt djjfe i>j #^0
er* > <* V t^3 LuJJ I 4Jla 11
c5UHi-jb0>iL #iy
: jrfjL-jjJlcLJ!
)
T
r
1
o
1
Y
** .
115
0^j-^J!?Cr-*UJ^jJI
\ ) \ J *JI
9 >Ui*IJL- #v
JifwljJI ^
JL*ljJ! J
v> i o vi jr** {~fj yvAyj^
lj-^ IjS-. Jl)V. v.
..* l. K* 'l "il. ^ r
-^?
MAZOEZI 15
A. Jaza palipowazi kwa kutu
mia neno linalofaa yaliyomo
katika braket.
1. Kiatu nicheku-
kundu (hiki, hizi)
2. Bustani ..... (hiki, hili,
hizi) lina mauwa ya ma
njano
3. Mkebe (hii, huu) ni
wa manjano
4. Kitabu-. (kile, yule,
huu) ni chekundu
5. Saa (hiki, huyu,
hii,) ni majano
B. Sahihisha kila moja katika
jumla hizi:
1. Karatasi hivi ni nyepesi
2. Mtoto wale ni mrefu
3. Saa hii ni yangu
4. Vitabu chetu ni kikbwa
5. Kiatu vyetu ni vyeku-
ndu
6. Mkebe hii ni nyekundu
116
\ o
4^* s)iJ&itiWx*y-^1 i
c*-*y *>* **~k*
14. Ninapenda, lkini tumpi-
tie rafiki yetu nyumbani
kwake
15. Rafiki yetu gani ?
16. Bwana Chande. Kila tu-
napokwenda klabu, tuna
kwenda naye
17. Unadhani kuwa atakuwe-
po nyumbani kwake ?
18. Ninadhani kuwa ataku-
wepo. Na kama hayupo
tutaacha ujumbe.
19. Ujumbe gani?
20. Ujumbe kuwa atufate
klabuni
21. Huenda kuwa tusikae sa
na klabuni
22. Tutakaa kiasi cha ku-
tosha
23. Ninakubaliana na wewe
MANENO MAPYA:
1. - Kituo cha polisi
2. -bahati
cr
X+9 Ci I \ O
Jl ^ e)yLX-J 1Jy?y Cr*
? JLv ^-I ) 1
cijtJcr* AP***1^ t *
UdWU-^ o-Ju-^ TT
jui]i -Yr
JSJI
dJL^JJjJl^l
r
- v
J_*_ T
SOMO LA ISHIRINI NA TANO
KWENDA CINEMA
1. Habari za jioni Bwana
Mashaka
2. Nzuri sana. Na wewe Je ?
3. Nzuri sana
4. Unaonekana kama mwe
nye mawazo
5. Kidogo
6. Ni mawazo mazuri ?
7. Ni ya kawaida
8. Leo Ijumaa ngapi ?
9. Leo ni Ijumaa mosi
10. Utakesha wapi usiku wa
leo ?
11. Nitakesha hapa nyu
mbani
12. Na kwa nini?
13. Kwasababu y a mawazo
14. Tahadhari yasikukonde-
she
15. Hayatadumu sana
16. Nataka nikusaidie katika
kuyaondoa mawazo hayo
L:VJI ^Jlu*l &JUI
cil Lww* J j <i> \i mj>>J i l.-i >. o \
? U-J^ . Ijjfc.t_^j9 y
Ij-^uJd . y
*-fcjKIlfjl Ja i
AgjL-pLfjl ^
* (>*J* f>-* t^l *A
c<^mJ i ^a ^jJ <[
CU^bfJI ^UA j^m*u\~^M \ )
IJUJ^Y
^uS^iv^-^ \x
c
{JmJ Cl) j*L~*l q Ijtfjl .^1
jtLiWdJbiJIjI
119
17. Nisaidie
18. Twende kuingia sinema
19. Filmu gani ?
20. Filmu ya kihindi
21. Kwanini unapenda filmu
ya kihindi ?
22. Kwasababu ya nyimbo
zake nzrui na kucheza
wanaoketi
23. Hiyo ni michezo tu
24. Filmu gani ina maana ?
25. Kama vile filmu ya kihis-
toria au ya upelelezi au
ya kidini
26. Mimi hizo sizichukii
27. Lakini kila mara nakuo-
na, unakwenda sinema na
kuingia filmu za kihindi
28. Kwasababu ninazipenda
zaidi
29. Ukiingia filmu ambazo
nilizokuelezea-utazipenda
zaidi
30. Bwana wewe ni mwana
mawazo
31. Chukuwa mfano wa fil
mu ya upelelezi katika
mji wa London
120
J J*L~ . y y
L.y-iN Jfr jJJ<yJb Uf *\\
tiJ^A (J**. oY*
r ^jj^JI^JI-^ IjU . y
ol*?^ &*5ljjt ^jUK ^^^ * y Y
Jk_ w y^ *&) TV
atvJi^tJi.Yi
isljl*^ s JLJ . yv
f )UrV Jj* Jj Ly-Jl ^JI^a Je
II
tn^=^i>^ . YA
^ ^|. t fj\fjJ 3l Jj> . Y )
32. Wakipeleleza nini ?
33. Wakipeleleza wliokwiba
fedha nyingi sana zilio-
kuwemo katika gari
moshi
34. Nani wliokwiba
35. Baadhi y a wafanyajikazi
wa posta na watu wengi-
ne
36. Ilikuwa inatoka wapi na
kwenda wapi ?
37. Ilikuwa inatoka London
na kwenda mji mwingine
38. Wamekamatwa wezi
hao?
39. Baadhi yao wamekama
twa
40. Na pesa zimepatikana ?
41. Sizote
42. Yaonyesha ilikuwa filmu
nzuri
43. Sana
44. Na tukio hilo lilitokea
kweli
45. Kweli ?
46. Filmu kama hii ndiyo
ya kuiona
47. Lakini huenda ikatufu-
ndisha shari
V iy*m.*mr*Z IJ lo . Y* Y
^ 9 Ijy^O^1^/^31
^LJaSjl
y?j-~ o* -TX
JL^JI JlPyJ>--t T
i. fftijo-ir
l^lj^ 0JXi j.U^W^-TY
c^r_.lfcrfJ- ^
V f^w*j-AJJl sJpJ<* J-* TA
rr*j>^y ^! \PK ***
? j*.j jl-5 JjiJl Ja^-* i*
Ij* \x
I L*> X'o
tfjLAU.cy^rW11^ J*- il
1^ i I ;,k I*; pU . t Y
m
V-
i i .. :
!.m:i<;
9; - kl:
10. - sh
122
Y cJ_^ .1A
ta ya kwiba 4j-JlVl/ jJEU ' 1 1
ndisha kheri 1 i^l Ij^i. 1 iU1 -^ o
<-*-/ o )
-a ya kumpe-
ot^^o*--^^Nr*^-&^!c^ * *
peleleza ana-
^ f*i rf {jm4mj>2* O0 uSfj*^} OT
lyekwiba an-
C*^* A/"** * J^V*^ o i
!e kesho Iju-
i hii itaanza.
ma kitabu
j.. VMjl-p ^ jl--jfcJuJ ,00
iAPYA:
J* JjkJlw^UlJl
,BLil_ o
t5 v)U. y
J-f T
<<L, , i
A >rf***j'*' .
\y ^Ujji - .1
<^jL> . Y
JL-*&5 - .a
>#* 1
j _ . i .
MAZOEZI16 11
Jaza palipowazi kwa kutumia mJSlM J
neno linalifaa:
1. Fedha zote tyS . .
2. Wezi wote
3. Gari moshi mbio
rt^
tj~
e . o
c
4. Filmu yajana \jtl\j . .
nzuri
5. Mimi ni mwana .
. a
6. Ngedere mtu bLmjl . .
7. Filmu hii js,
shari
U^jLJI,
SOMO LA ISHIRININA SITA j/-^Jjg.^i^-jVa-J'
MOTO KATIKA Olr-**J *^i & *j*l I
NYUMBA YA JIRANI
1. Tazama moshi ule kwa ^Jaiw O^^1 ^^ c**' J^-*5' 1
mbali a i -
2. Kweli ni moshi, yaonye- o~* *X )*# 0UJ *' I-**" T
sha katika mtaa wetu
'J
3. Natukimbie upesi ili tusa- {j^k J ,p!*w> JJ 1^j*. ,/***^ T
idie kuuzima . . *> .
4. Nyumba ya mzee Nako- t>^ O-"^' JVjJ'*3** 1
me ndiyo inayoungua
5. Ni moto mkali sana kama .Uj-_JI jlj Ijuj jfcXjU 1^*1 .
jL^tli^y ^iv^Ji. i
j-jjji
T. Na mimi pia l^l ls|j . Y
8. Na. majirani nao wame- ^-^fj ** OvrtJ? A
kwishafika .. %
9. Natuanze kuuzima L-bVI ^J lujJ . 1
10. Upesi upesi ndugu, leo i 2^*. ^111^*1 U^ l-Sfj-"
kwake kesho kwetu , , . , ...
LJ*J* Ij-J^^jVfj+JI
11. Natujikaze, ni wanaume JL-*.Jl ^i-J* gi^Vj* \ )
sisi
12. Sasa unaanza kupungua I us.,>-.--I -j^^iiT
nguvu yake
124
tusipofanya haraka kuu
zima, utaenea
6. Ninakwenda nyumbani
kuleta ndoo
13. Tumejitahidi vya kutosha
14. Natujikaze zaidi
15. Natumshukuru Mungu
kwa msaada wake kwa
kuuzima moto huu
16. Maskini Mzee Nakome, ni
mtu mzima na nyumba
yake imeungua
17. Mungu ameandika
18. Twende tukamtulize
moyo wake
19. Yeye yuko wapi ?
20. Yuko chumbani kwake
21. Huenda anao watu wana-
ompoza
22. Ijapokuwa
23. Maskini Mzee Nakome,
analia
24. Ni lazima alie
25. Siwezi kumtizama rriara
mbili
26. Na mimi pia, lakini tum-
tulize
27. Ple Mzee Nakome
28. Ahsanteni wanangu
29. Hasara hii ni kubwa sana
30. Mungu ameandika
a^UUI **L< U;jl^IjjJ
4~sjpU* ^ JLH j&uJi
*y$ *i o-*Jl jVjJ1 o"
Jj-*l j| 4 .?#fl o <J*jJ
4 IH AfSaJf
Or-ft*fj& O-***-^ J^jJ' 0*$tm*
f^l- 4>MMji Jj*jJII 4, U*,
t^2 w'v f "S **** I
Ijl_jk *^S 3jl ,.-. 4Jub
I... {.tfjj 4-JJI
125
31. Ni vitu gani ambavyo
vimeungua ?
32. Ni vitu vingi. Kama vile:
cherahani, kabati la nguo,
kiti cha kutikisika, viti
vyote na tandiko pa
moja na mito.
33. Tutakutana leo Majirani
wote
34. Kwa lengo gani ?
35. Kwa lengo la kukusaidia
wewe
36. Msijikalifishe
37. Hatujikalifishi, lakini ni
wajibu
38. Nakushukuruni sasa
39. Mungu atakupoza moyo
wako
MANENO MAPYA:
1. -moshi
2. -moto
3. -mtaa
4. - kukimbia
5. upesi
6. - kuzima
126
j-i jJI^L-JL^I ^L .x)
JjS^I
JLs. 4jrf_2 l illfjl y*y
i^IUJ-w^j i>WJI^*
I 1& <j~*f i jb~* *~f
*J_lt-*cr,>J
fW oIk'J' JJ ^ "- xx
*j> j jL(.ti
<^jl lbJU<-f JLf* . y*o
Ij-Ufr;^ T1
u>1, 4&J9 <JUfc V . Y'Y
Ijl_o* ^5^-5lI .ta
*4*J& <j jl^ 4-JJI . t 1
^jtfj ^jic^i .*i?n
,jlfi J . )
L><J<* / ^^ T
^ls_.r
#Lil_ .i
7. - kuenea
8. - ndoo
9.
jirani
10. kutosha
11.
- msaada
12.
- mtu mzima
13.
moyo
14.
kulia
15. hasara
16. - cherahani
17. kabati la nguo
18.
- tandiko
19. - mito
20. - lengo
I ' .... . ^m
J _
US _
jp\
4 tl,*rk J^ _
lT
oo.
I-
A
Y
* A
i
\
\ \
\ T
) T
) i
\o
> Y
t A
127
SOMO LA4SHIRINI NA SABA
SKKUU KUBWA
1. Kwanini ndugu yangu
leo una huzuni ?
2. Baba* amekataa kunipa
nguo mpya za sikukuu
3. Kwanini amekataa ?
4. Kwasababu ameletewa
ripoti yangu mbaya ku-
toka skuli
5. Ripoti mbaya?
6. Ndiyo
7. Inasemaje ripoti hiyo ?
8. Inasema kuwa kila siku
asubuhi ninachelewa, na
mvivu
9. Ni kweli?
10. Ni kweli
11. Na wewe ndugu yangu
ni mchezaji na mpuzaji
12. Lakini si kila mara
13. Sasa utafanya nini ?
128
^j^Jlj ^UJ!^^ J-JI
^yj^ .j*<g
t>-*
i.ljl-J
U*-*J
. <. :
tjjtj 4-^Jl J-^i 4i"i i
4_**wj JUjI (> O'-1*'
* o-**** j-4\?"
^r/JleSjj J^jl .Y

Jj '-J ^bl
? ^..^^ffl . ^
c a1** i
J M*.?
2^-* J^(j-J cb 1T
Jaj&~IjL~ J^ *\r
14. Sina la kulifanya, ndiyo
nahisi huzuni
15. Kwa upande mwengine,
unastahiki hivyo
16. Nisaidie basi
17. Nifanyenini?
18. Unitakie msamaha kwa
baba
19. Nitajaribu. Yuko wapi ?
20. Yuko katika varanda ana-
soma gazeti
21. Unataka nini ?
22. Ninamtakia msamaha
ndugu yangu
23. Muache ahuzunike, ni
mtoto mvivu na mchezaji
sana
24. Leo ni sikukuu baba
25. Ijapokuwa
26. Mara nyingine hatofanya
hivyo
27. Umejuaje ?
28. Nitajaribu kumuelekeza
29. Muache mwenyewe ani-
ambie kuwa hatafanya
tena
30. Ndiyo baba sitafanya
tena.
jj^y* yjjj t iniiL tjj^Pfjm^}
jl (yupi~
t jlJiul-
t Jyry O**** * Jjl*!-*
? ju^IjL
t>*>l04Lm jl^I
jlJj ;l o>-** **J
IJ. ylO} J>*-^
a-il* ju^p^I
(sUj J-Jl/ J1 l*>^ V
jt_jl JjLl~
lo
1
Y
A
\
i

1
Y
A
\
L'29
31. Na kama ukifanya tena ?
32. Wewe unajua la kuni-
fanya
33. Nitakunyima chakula
34. Kama unavyoona
35. Nimekusemehe
36. Mtakwenda wapi kushe-
rehekea sikukuu
37. Tutakwenda kwanza ku-
wasalimu ndugu na maji
rani
38. Halafu tena
39. Tutakwenda mchezoni
kupanda pembeya
40. Kisha baada ya hapo ?
41. Tutakwenda sinema
42. Kama hamkupata tiketi
43. Tutarudi tena mchezoni
na kujifunza shabaha
44. Haya nendeni
MANENO MAPYA:
1. kukataa
2. sikukuu
130
9 *
iSj-^yj**zd*s ijij .Ti
{J^t JuA&LfjUsc^l .y*Y
.U-kJt i^-* tiL^L~~ . y*T
iSj^st Xi
ok~L~j&j[ *To
Ji-JU^^^Cw1 Tl
u-J*f UjJ ^I<-<aJlX~ TY
-f * TA
j-MjyJJl -Jlv-ubjJu. .y*<1
I .:b.JI c>JI-a*s i \
t f\j* ^ X*fc3^JIjIj i Y
y.OJI Jl cij^l V fc^-r*" t T
v-=> A^n_5 _syt^>*>
^jlL^Ajl .11
: ?j*j_Mj>Jlol_jj)
11 f*- *T
3. - ripoti
4. mvivu
5. - gazeti
6. elekeza
7. pembeya
8. - shabaha
MAZOEZI 17
A. Unganisha kila moja kati
ka jumla hizi kwa kutumia
"Ijapokuwa"
1. Baskeli hii ni nzuri, ni
ya zamazi
2. Mtoto huyu ana akili,
ni mdogo
3. Leo ni mvua, jua ni kali
4. Mtu huyu ni mzuri, ni
bakhili
5. Leo ni Ijumaapili, watu
wengi mjini
B. Tumia kila neno katika
maneno haya katika jumla
1. Sikukuu 2. Pembeya
3. Tutakwenda 4. sikupata
5. nitavaa 6. Hoteli
tY
ol
Jj i**o . i
*
jl Ajl - .1
C^ -.Y
uf jLfJI Jl <J<V A
iJI
J*jmJ
j ,-^ti ja o* *** < r** i
0tf>J 0 4-j5 JL^~l<
:L-*J* J^Vl^1 **** *
JJ^ t JftJJ JuJ>JHjA .Y
*jtfJL<j~*Jl ^f^** f^1 T
J_^ , W^ J^jjHJA . i
o^^uji '<*^nJ1**
131
SOMO LA ISHIRINI NA NANE
KUSHEHEREKEA ARUSI
1. Mbona una haraka
2.. Ndiyo nina haraka sana
3. Unakwenda wapi ?
4. Ninakwenda kuhudhuria
arusi.
5. Arusi y a nani ?
6. Arusi ya mama Jasmini
7. Na mimi pia riimealikwa
8. Natwende pamoja
9. Natwende
10. Mama Jasmini ni ttiwana-
mke mwenye heshima
11. Kwasababu hii ndio nina-
hudhuria arusi ya mtoto
wake
12. Tumekwishafika arusini
13. Na baadhi ya watu w-
mekwisha hudhuria
14. Baba jasmini yuko mla-
ngoni anawakaribisha
watu
15. Ndiyo, na ni mwenye
furaha sana
132
caj-
i-JI, o-LjJI^.jJI
UV'
vJl lfi^i
J
j ht* U^JHJLfJ y y
L
"**< U'J'-p
^ J. ^cr^JlA-*^? I T
vU1 y **y*y o**~****Jb ) i
Ijl*J-
3 i a * ) o
16. Hapana budi awe na
furaha ni arusi ya mtoto
wake wa kwanza
17. Na unamuona mama Jas
mini ?
18. Ndiyo ninamuona.
19. Unamsikia akipiga vigele-
gele ?
20. Ndiyo ninamsikia
21. Anavipig kwa ufundi
22. Na ni mwenye furaha
sana
23. Huyo anakujia upande
wetu
24. Na amedhihirisha meno
yake kwa wingi wa fura
ha
25. Muhali gani wanangu ?
26. Sisi ni wazima
27. Mnakaribishwa katika a-
rusi ya ndugu yenu
28. Ahsante sana
29. Tunamtakia maisha ma
zuri
30. Mungu atalikubaU duwa
lenu
31. Bwana arusi anafanya
kazi gani ?
i^O1 **<^ M
0*JU< j>>-3 . y )
lj_^*>,- .TT
OrJli-Jfc u-AU #Tr
L.
f*
L-^j LI^j+Ji Ijjj #y
C*!* T1
133
32. Ni daktari wa meno
33. Amesomea wapi ?
34. Amesomea nje
35. Jambo zuri sana
36. Na baada ya arusi wata-
safri ulaya kwa Honey
Moon
37. Ulaya gani
38. Uingereza
39. Mungu atawafikisha sala-
ma na kurudi salama
40. Amin wanangu
MANENO MAPYA:
1. kuhudhuria
2. arusi
3. mwaliko
4. heshima
5. arusini
6. kukaribisha
7. vigelegele
8. - kupiga vigelegele
134
ot-J^lv*** .TT
? f-kJo-*1 *rx
ljj>> J >*. jHI T
JJIoI>W-o-jaJI jwlo .Tl
J mmHj+jJ^l
1 ^^' TY
I #;Uy^ .rA
i ^Xjl^L^JUj^ JLM t 1
S 4JLjJUJloL^jjl
* . 1
<J*^-^
* *T
i
w .T
f!A-
-:-!
uV-aJ
y
Vwv !
4Jj
-fc- Y
JJ
^2 a
9.
ufundi
10.
meno
11. - Jino
12.
maisha
13.
duwa
14.
daktari wa meno
15.
- Honey Moon
16.
Uingereza
) 1
y Ag ) y
I w .\x
^l-l*. VI-*!>.. # yi
135
36. Jaribu kunitembelea
37. Nitajaribu kukutembelea
38. Usafiri katika basi urne-
tufanya tujuwane
MANENO MAPYA:
1. - kujaa
2.
- kupanda
3. - abiria
4. - nauli
5.
- kondakta
6.
- mnara wa saa
7.
makumbusho
8.
- kutembelea
MAZOEZI 1
Jaza palipowazi kwa kutumia
neno linalofaa katika kila
jumla
1. Basi hii limejaaa... .
2. Skuli,hii ina
wengi
3. Basi zinatosha, lakini
mbaya
4. Mimi Majengo
5. Nilingojeabus kwa
mrefu
6. Mpira wa leo utakuwa
sana
138
J>jl*ZJ
ly-^j&y o1 J^U vi
^jfiL; ' O*Jj I** y~* y y
; JL/JjkJlv^L &
OLsIi _
r
A tu
A ^1J^JI
2 U*. JS" ^ V^LjliJSjl
4^5 . . Ife jUfr Xmj JU JJb . y
^ ii *ifrn ....... LmJ I . c
<]*>! . . *ul**z>J>;l .
J^... QjpZ.** aj^J I *. ^ #
. .
SOMO LATHELATHINI
MUUZA MATUNDA
1. Habari za asubuhi bwa
na ?
2. Nzuri sana
3. Biashara yako leo ina-
ngara
4. Ni katika fadhila za Mu
ngu, matunda mengi ya-
napatikana
5. Muhimu bei ziwe rahisi
6. Utaridhika nazo
7. Matunda gani unayo ?
8. Kama unavuoona, ninayo
machungwa embe, ndizi,
karot, makoma manga na
nazi.
i
9. Nini bei ya kila moja
ya matunda uliyoyataja
10. Bei ya kila ndizi moja
ni senti hamsini
11. Bei ya ndizi inaridhisha,
kwa mujibu wa umbo
lake
12. Ninauza machungwa kwa
kilo
*J>
Jl
vJV"
Jl
-%-iJic?
j^y i~*0 o\
t JL_ VSf^9 T
'j^f^^A-*3 T
1)1 J A O* oi
4Jy-J*-y> 4|yJl O* J-*&
X*4**j I-*-* 21 &y* O f (*" d
t el ju ^S\^J ks I y
4 ^JI O- *"** J*J*~** 1
t jysxjy
oy~ j*!* ir % j*~ ot
1
139
13. Kilo moja ni bei gani ?
14. Kilo moja ni shillingi
tano
15. Ni bei ya kuridhisha pia,
kwasababu msimu wa
machungwa unaanza ku-
malizika
16. Na utaridhika na bei ya
karot
17. Niambie
18. Bei ya kilo moja ni
shillingi tano
19. Kweli ni bei ya kuridhi
sha, kwa sababu watu
wengi wananunua karot
20. Na bei ya nazi kama
kawaida, kubwa shillingi
moja na senti hamsini
na ndogo shillingi koja
21. Ninahisi kuwa bei zako
ni za kuridhisha kuliko
wauzaji wengine
22. Kila mmoja anauza kwa
kiasi anachonunua na fa-
ida aitakayo
23. Hujapata hasara katika
bei hizi?
24. Si mara nyingi. Mara
nyingi ninapata faida
140
t J_^>tf-r-^l o>T
o ("V'jl/ Jk^JI^^.
j>*J' j*~* o-"y~3 M
IY
U** a-*4\4jj*~ \x
o***<o~+js*-~*y fc* \*i
i.ll ojui-AfwrlsJI i>IjmS5
3 jUJtf JJ^JI .& jH1-^ T
\mJWm J-****J JL^Ij ^JL j*fjl
ju^Ij o-U^Am^JIj
Lj*jwj*jsI-*j
^c.l^.^l^^W*3*-^ T1
25. Unauza kwa bei ya kuri
dhisha kuliko wauzaji we-
ngine
26. Ni katika ujanja wa ku-
wavutia wanunuzi.
27. Nipe ndizi kumi, machu
ngwa kilo tatu, na karot
kilo tatu pia.
28. Bei ya vitu vyote hivyo
ni shillingi thelathini na
tano
29. Ahsante sana
30. Kwaheri.
MANENO MAPYA-
1. matunda
2. bei
3. machungwa
4. embe
5. ndizi
6. karot
7. nazi
8. umbo
9.
msimu
10. kiasi
C^bj j^- j&p ^-iiai . TY
* -^A^l jJUfc J j %*m TA
^^Cm.1 I T1
l^Ul*. .T.
\ ?JL/JUkJIo
Jl..,-ft'w
c-
1_
I
>
T
T
i
o
j-* - !
f-y - *\
141
11. -faida j5L-i_ .y y
12. -hasara 3^1**. _ y\
13. ujanja * Vf' >T
142
SOMO LA THELATHINI
NA MOJA
UTALIINCHINIKWETU
1. HodiHodi
2. Ingia
3. Ahsante sana
4. Bwana Omari yupo ?
5. Ndiyo yupo
6. Karibu railki yangu
7. Ahsante sana, ple kazi
8. Kazi ni nyingi sana
9. Na mimi ninakuona unaa-
ndika mpaka nyumbani
10. Tunajenga nchi
11. Inaonyesha kuwa haraka-
ti za utalii zinazidi kupa-
nuka
12. Ndiyo, zinapanuka kwa
haraka sana
13. Ni jambo linatufanya tu-
furahi
-^tJI, w jUJI^j Jl
^3 Or-i
vjj
'^J^-lf ^Vji* 4>V< )
J__*jl
T
\^S^J.\
r
? Jj T*ym j ,nP U^mJI
i
J>-W* f ^
o
t^f^t^VrSv*'

cUJwajbi^ < i^c^j:i
Y
Ijl-*^ JUji
A
V^s-tfUjU^
1
*^l3 -i*
143
14. Kweli, kwasababu kila
harakati za utalii zina-
popanuka, ndiyo tunapa-
ta pesa za kigeni kwa. ^ oi m n i i
wingi VW *<^ * ^^J1 > J--^
15. Na pesa za kigeni ni L-oip
muhimu kwetu
16. Ni muhimu kwa kila nchi
iliyo changa
17. Kwanini?
18. Kwasababu zinatusaidia
katika kutekeleza miradi
mbali mbali.
19. Na watalii wengi wana-
kuja kutoka nchi gani ?
UUOY
1 Ih^-
20. Watalii wengi wanakuja ^ ^ q^ pjjtf *5J1 ^^-SLJ \.
kutoka nchi za ulaya t
t os ^VIlJlJ, -VI
21. Na kwanini watu wa ula
ya tu
22. Kwasababu ni matajiri na
wanapenda sana kujua
utamaduni wa wenziwao
23. Na serikali yetu imeshu-
ghulikia sana katika ku-
kuza utalii
24. Kwa kiasi cha uwezo
wake. Imejenga hoteli
kubwa sana toka mji
mkuu mpaka miji wana-
koishi wanyama
144
LOI ^.1J^ V#^<5 Jfc*^
25. Wanawapenda wanya
ma?
26. Ndiyo, wanyama ni hazi-
na yetu watalii wanawa
penda sana
27. Hawawadhuru ?
28. Hawawadhuru, kwasaba
bu wanakuwepo walinzi
wakati wa kutalii
MANENO MAPYA:
1. harakati
2. utalii
3. pesa za kigeni
4. miradi
5. tajiri
6. utamaduni
7. kukuza
8. hoteli
9. mji mkuu
10. hazina
by&=>V>* s^-^$
?fl^^) *TY
: ***
145
MAZOEZI: 19
A. Jibu maswali yafuatayo:
1. Nini faida ya utalii ?
2. Kwanini watalii wengi ni
watu wa ulaya ?
3. Je, utalii ni muhimu
katika nchi yetu ?
4. Kwanini wanyama hawa
wadhuru watalii ?
: ) %% ^li
3_JI
\+**\\ jl* . r
f L
oyAtfv^U^t^^ \>\1 . i
B. Tumia kUa moja katika c-LI sS
maneno haya katika jumla.
<L* o* * ->fi JS J> -. *>
1. ninajenga.
3. tajiri
146
2. utalii..
SOMO LA THELATHINI
NA MBILI
RESI ZA BAISKELI
1. Umesoma gazeti la leo ?
2. Nimesoma
3. Umesoma sehemu ya ri-
yadha
4. Sikusoma sehemu hiyo
5. Jiweke tayari
6. Kwa jambo gani ?
7. Kwa mashindano ya resi
8. Resi z a ni ni ?
9. Resi za baiskeli
10. Uni zitaanza
11. Zitaanza baada ya wiki
mbili
12. Ni karibu sana
13. Zitakuwa ni resi za kusi-
simua
14. Kuliko za mwaka wa ja-
na?
15. Huenda ikawa hivyo
16. Umejuwaje ?
^^UJl, ^Ul^a-Jl
cl j^^jlUo^U.
f fj-+H **</ <&..{ cU
j^ Jb i> on
ii> iS8 A
>1
147
17. Kwasababu zawadi zake
ni kubwa kuliko za mwa
ka wa jana
18. Ni kiasi gani ?
19. Zawadi ya kwanza ni
shillingi elfu kumi, ya
pili ni shillingi elfu tano,
na ya tatu ni shillingi
elfu mbili unusu
20. Yaonyesha watu wengi
watashiriki
21. Ndiyo.
22. Twende tukajiandikishe
23. Karibuni wanariyadha
24. Ahsante sana
25. Tumekuja kujiandikisha
katika mashindano ya
resi za baiskeli
26. Mmekubaliwa kama
mwaka wa jana
27. Ahsante sana
28. Nambari zenu ni tano
na sita
29. Ahsante sana
30. Kama ilivyoandikwa ka
tika gazeti kuwa mashi
ndano yataanza njia ya
kusini kwa maili ishirini
148
******* i%M*ii
sll
"#****
TY
oW^WfJ'W V/1 tr
31. Ahsante sana
32. Na kama utatokea mgeu-
ko, tutatangaza gazetini
33. Ahsante sana
34. Natuanze mazoezi toka
kesho
35. Kwa hali ambayo hata-
weza mtu kutuona
36. Basi, na tujizoweze nje
yamji
37. Ndiyo, kama mwaka wa
jana
38. Mpaka hii leo tumefanya
mazoezi ya kutosha
39. Na tunayo matumaini
ya kushinda
40. Ni lazima tujitie moyo
41. Na wakati wa mashinda-
no, tujitie moyo pia
42. Na tuwe na imani ya
kufuzu
43. Tusionyeshe uhodari we-
tu wakati wa mashinda-
no.
44. Ndiyo, natuwaache watu-
tangulie halafu tuwata-
ngulie
c
^jufeijij r\
I
t ojl ri
u4uji ji. t ^jc #rY
\ ^jjj^rfUj . rx
<v J"Jl jf J^l L-j jUpj r %
l*i 'y*s'sH> u***it * 1
Lut*;I**&; &tLJI L-^j$ i \
\. .js i bsjlf* j^k "si i r
1.i,;yf^^pqJ ^-j ii
149
SOMO LATHELATHINI
NATATU
1. Siku ya mtihani imeka
ribia rafiki yangu
2. Ndiyo, imekaribia sana
3. Na siku ya mtihani ni
mbaya na nzuri
4. Ndiyo, ni nzuri kwa ali-
yeyarejea masomo yake,
na ni mbaya kwa aliye-
yapuza masomo yake
5. Basi kuanzia kesho natua
nze kuyarejea masomo
yetu
6. Kila siku kwa masaa sita
7. Isipokuwa siku ya rjumaa
8. Na kila siku tuyarejee
masomo mawili tu.
9. Mimi naona kuwa kila
siku tuyarejee masomo
manne.
10. Vipi?
152
c^afjfctjuitjv
>r
tft *k
*.\j(y-^i voLmUJjl J-*1 1
uw*
U
U. Turejee masomo mawili
wakati wa jioni, na mawi
li mingine wakati wa
usiku
12. Si fikira mbaya
13. Natuweke programu ya
masomo tutakayoyarejea
14. Siku ya ijumaa mosi na
ijumaa pili turejee Jio-
grafia na tarehe, na siku
ya Ijumaa tatu na ijumaa
nne turejee hesabu na
kiingereza
15. Na nini kuhusu ijumaata-
no na Alhamisi ?
16. Tutafikin masomo ya
kuyerejea katika siku
mbili hizi
17. Mungu atatusaidia
18. Kuna baadhi ya watu,
Mungu amewakirimu aki-
li kubwa. Wanarejea ma
somo kwa muda mfupi,
lakini wanapasi, na we-
ngine kinyume ya hivyo
II
UJI
w*j
V/j- kt<- .al \ y
,.V^<-<Jlf>< \ i
wU
153
SOMO LA THELATHINI
NANNE
SIMBA MKALI iJtJ jj I j l *\
1. Jana hatukulala kijijini i-^/JI <>f-^ f-Ju^L-* 1
2. Ilitokea nini ? t ^u*!JL-Y
3. Tulifikiwa na mgeni wa Jl^ lj J ~+ #Y*
hatari
^t '**~
4. Mgeni gani wa hatari t J ,^^ a.x ^1 T^
5. Simba mkali ^ JI .i !^1 Tt
6. Amefanya nini katika ku- 1 A\ ^ J ilL. #^
dhihirisha ukali wake
huo ? t dJb
7. Hivi ninavyokuelezea ki- ^t *1 I u <^11 .sJf #y
wiliwili changu kinatete-
meka
8. Nielezee amefanya nini ? t J -il.il . ^J <^l #
9. Mbuzi watano wa jirani U% r\,i l .^ ^ .
vtu amewniiwa
yetu amewauwa
. #.
10. Kweli ni simba mkali ^ aj ., *;| t |_J^ mj #
11. Umemsikia simba anapo- t *) ^\r ^ti- ^* *- ni - J * #t \
nguruma
12. Bado sijamsikia >* < w'^fJ l T
13. Kweli simba ni mfalme <*\ I - ^Y1^1 ruix* 1r
wa mwituni . ."
156
H. Bayashaka dL& X rf \ t
15. Anapolia simba wanyama jl** ^At * 1
wadogo wanafazaika . k _ ..
16. Kwanini wanafazaika ? t f_J^^-Ai \^J 11
17. Kwasababu sauti yake ^ - O^ 1Y
inaogopesha
18. Hta bin adamu pia ana- Lj^l 43 lit*** J Ot^ J\ ^ 1
logopa
19. Vipi ? t \n , f i n
20. Ulinielezea kuwa jana ha- ~, H\ fL- {& -J -jj l* -1 *ifr JftJ t
mkulala
21. Ndio hatukulala ^-*5 fJ f** t \
22. Umemuona simba ? t ^1^1 J *~YT
23. Sijamuona bado -X-ao o>\ ^-) T T
24. Ni mnyama mwenye ku- Ut*i% ^^ j- #8 Y1
tisha kwa umbo lake pia. #*. if*
25. Nisifie umbo lake aJSLi ^j-JuL-** y">
26. Ni umbo la nguvu, ushu- *^.V<*_i*M>'jJ\ J&C-t Yl
jaa ana manyoya juu ya
shingo yake a ~t'j \J* *J <' J
27. Manyoya hayo ni kwa jl*jU JJJ' el)J J-fc YY
simba mume na mke ? # .
i, *U,t
28. Ni kwa simba mume tu t s* .... jII o y
157
16. Kesho, amenitaka nimpe-
lekee machungwa
17. Tutakwenda pamoja
18. Nipitie nyumbani saa tisa
19. Na kama nikichelewa
kwa robo saa ningojee
20. Nitakungojea
21. Tutaonana kesho
22. Habari ya toka jana
23. Nzuri
24. Natwende hospitali
25. Natwende
26. Hospitali hii imejengwa
katika mahali penye afya
27. Na imejengwa vizuri sana
28. Na kila jambo la raha
linapatikana
29. Kama nini?
30. Ma Air Conditioner na
uangalizi mzuri
160

J! is^JIJi
)Y
1
4pUJI(yculHJ j Jp
bJI
r
dfkx L y
ljL-**IO)1 Jl . y)
?,jjlju. jl**?1 ^L . yY
Ju&mJl ^I^AJJ .Yl
*-*A JjJ Yo
a <*A tr-i<u-5^tY
ip)JsLj JSj YA
T IjU Jl. Y1
n
M. Inastahiki sifa l- < J* LJJI Jh*ij # p j
32. Mjomba wangu ndiye yu- jo"*-^ cr-* AJJjj <jJl*. r T
le katika kitanda No. 10
33. Anaonekana hajambo ki- 3L-J5 <-i* u * -jp*frf f f
dogo
34. Ndiyo kila siku anapigwa *** Sv^f f>-* *J** ** Y1
sindano na kumeza vido- .
nge S*-*Jt*!l
h e5**-1**^ r i
35. Lini ameambiwa kuwa CV-*^** 4' ,J^ O-3* T
atatoka?
36. Baada ya wiki moja
MANENO MAPYA: j *J*J_~Jlo lJ
1. - Hospitali ^ >" \
2. Mjomba J l* Y
3. Kifua kikuu J - * r
4. - Afya 4 ^ 1
5. - Raha 4__*l; _
6. - Air Conditioner <ijjji 4 %> 1
7. Uangalizi mzuri * fjt 4*Up_ y
8. Sindano ya dawa 4 ,;? X
9. -Kumeza f^ *jl - \
10. - Vidonge Vj i x* i
161
Kiswahili
enyeji:
embamba:
endelea:
elimu :
eneza:
endesha:
embe:
faida:
filimbi:
falme:
fahamu:
fanya:
fedha:
fisi:
fimbo:
fikiri:
fidia:
fumbo:
164
F
>A
Kiarabu
-tfJ-'

i* <
^
JU*
SX
f
-]l
*0
^0
i_i
Kiswahili
gereza:
golikipa:
gazeti:
ghali:
goli:
ghorofa:
gundi:
gandisha:
huzuni:
hoteli:
huruma:
hasira:
haraka:
hospitali:
huenda:
haja:
heshima:
hodari:
G
Jl
w JU
H
M-r
VUtfU
Jt
f1^
Jl
.aJL
ZLt I 'i^ **.
tj
A
Kswahfl
hapa:
huyu:
homa:
itikia:
inama:
inaonyesha:
inangara:
itikadi:
imara:
ibara:
isiopungua:
imani:
ihsani:
insha:
ita:
inahusu:
Kiarabu
" i* ^
JL
Jfca*
i +
-ftf
jL jfcfrl
V-
*
ot
.tfhftbl
*l
ol
^rf
Kiswahili
Jioni:
jirani:
jana:
juzi:
jamaa:
jukumu:
jasusi:
jaa:
jawabu:
jaribu:
jiwe:
jografia:
jalada:
jogoo:
jembe:
juwa:
jino:
Kiarabu
U*-
ijji
v,1
mJ^Smww
cr>
io
v^
41
****
ilJi
vJX -
*i
tf *J
^1,
*frwa
U+-
4L
165
Kiswahili
onja:
orodha:
ofisi:
October:
okota:
O
t-u
-k
ondoa: <- JL
pembeya:
pembe:
pambo:
pingu:
pombe:
pongeza:
pazia:
polisi :
pigo:
pete: f-
168
P
o*
JL
V-
Or
Vj-
- Kiarabu
6^
sl
-o-
AJl
-**
*<)
^
Kiswahili
RAHISI:
ripoti:
rafiki:
radio:
rasharasha:
ruhusa:
ramani:
rangi :
rubani:
roho:
riziki:
raha:
sherehe:
sigra :
skuli:
sikukuu:
sauti:
senti:
R
- Kiarabu
C
o>
3 *^\f
4rfJLP.jUa*l
J
O
KiswahiW
sabuni:
September:
sasa:
simba:
sindano:
sababu:
sanamu:
sadaka:
tambaa:
tazama:
tangazo:
timu:
tonge:
taifa:
tabu:
tausi:
tabia:
>
Kiarabu
#**f*
t-JU/ V\
* 'l
I Itlf -^
OL
*
-3J
_JU>
JO
or>
U,
X
Kiswahili
upanga:
uvivu:
usiku :
upande:
ukuta:
usingizi:
utalii:
ulimi:
ulaya:
uhumi:
utani:
ugomvi:
upelelezi:
usawa:
uvuvi:
vigelegele:
U
ca.
\Jm"U
.1
4J-
c<>
t'>
aj
Kiarabu
*b
U
S
169
Kiswahili
mbali
muuza mboga
tunda
tiketi
mwanafunzi
mamba
biashara
toba
tende
tisa =
nguo
ngombe
nzito
bei
172
ORODHA YA MANENO olj^JIlL-Jb
Kiarabu Kiswahili
refrigret
bweha
mwanya
ziwa
tatu
JUl,
V-5*Jb
** '**> kengere
karot
jl ^ mchinjaji
* n? hewa
j-**5 mfuko
<w _ ga/.eti
V>-3 baba
Jtf ' mtoto
J <** simba
~ dada
Kiarabu
;X_s
C
|(btMJ>>
Jl
Kiswahili
sauti
sala
sifa
sadaka
nyembamaba
fisi
kubwa
faida
riba
tai
mke
-kutembelea
.zabibu
twiga
mtumb.wi
176
Kiarabu
^3 *
5}
4LJU0
4S ,JL,-,./>
fcH>
j*~e
- J
J
-*3J
j3J
Kiswahili
uwa =
Zanzibar =
kioo =
tangawizi =
mafuta =
sigareti =
ubao wa kuandikia
ukuta =
kisu =
saa =
samaki =
kitanda =
pazia =
mbingu =
ngazi =
upanga =
safari =
motokari =
soko =s
- Kiarabu
CJ- *j
J' HSJ
j\ ?"
J3
4JL
f-
JL
4
Kiswahili
kaka
ukoo
mimi
wapi
broadcast
profesa
meno
masiku
mbelc
wewe
nyinyi
birika
tikiti
posta
mtoto mke
nyumba
bunduki
kasuku
Kiarabu
t'
i
.iji
U. ~\
;l
Jk
Kiswahili
kati ya
bahashishi
ziwa
ngombe
pipa
meli
mnara
yai
handaki
hatari
ubao
ndoo
somo
dakika
dalili
kifaru
Kiarabu
= \J"mI.I^L Mf^
U
"*V*
4>L^
**^
J
173
MAZOEZI 16 \<\ c
Jaza palipowazi kwa kutumia mJSLM Jl,*7**
neno linalifaa:
1. Fedha zote ^ .
2. Wezi wote
r**
3. Gari moshi mbio Ia^ o
4. Filmu yajana 1*5 \j .
nzuri
5. Mimi ni mwana <
o
6. Ngedere mtu ULmJI
7. Filmu hii
shari
i:::
I.<~jUJI(
SOMO LA ISHIRININA SITA 3J-'*m "J!3U > w^an
MOTO KATIKA Ol*-*1!^' *=-*< <> i3*>J'
NYUMBA YA JIRANI
t- . .
1. Tazama moshi ule kwa ^5^ o**^1 **** cJ1^-^' t
mbali i -
2. Kweli ni moshi, yaonye- >-* * jO 0Uj * *-* T
sha katika mtaa wetu
y
3. Natukimbie upesi ili tusa- ^j^J i,.pIm JLl la^- /**! f
idie kuuzima CnII
4. Nyumba ya mzee Nako- f>^ O-"1*^ J*^'*2*** i
me ndiyo inayoungua
5. Ni moto mkali sana kama .UjaJIjIj . Iji* 4J* xjU lf*l #ft
tusipofanya haraka kuu- ^_ . . stCl
zima, utaenea >~ * t1 Or
6. Ninakwenda nyumbani jL^lw<#n <^J^yJ^*l^ 1
kuleta ndoo
71 Na mimi pia L^#' L-j y
8. Na majirani nao wame- f*J*f5 *** y^5 #
kwishafika - #
9. Natuanze kuuzima L-fcji ^ la#d . 1
10. Upesi upesi ndugu, leo < 4^>. ill^l Lv^-w uy/w )
kwake kesho kwetu t . t . . ...
11. Natujikaze, ni wanaume J^^ || |>^jj #,t J& #^
sisi
12. Sasa unaanza kupungua I uS^y.l* -x^^QT
nguvu yake
124