Tôi đi học phổ thông - Cổ Minh Tâm

Hồi ký: Tôi đi học phổ thông – Cổ Minh Tâm.
”Các ông sẽ biết Sự Thật và Sự Thật sẽ giải thóat các ông.”

(Gio-an 8,32)
Chữa bịnh sai: hại người.

Thầy sai: hại trò
Hiệu trưởng sai: hại trường
Giáo dục sai: hại dân.
Cai trị sai: hại nước.
Tư tưởng sai: hại nhân lọai.
Hồi ký: Tôi đi học phổ thông - Cổ Minh Tâm.
Riêng tặng anh em lớp 12P2 Lê Quý Đôn (khóa 86-87),

cùng các thầy cô và các em học sinh nhân dịp 20-11-2009.
Phổ biến tự do.
Lời Dẫn
Nhiều năm nay, nền giáo dục càng cải cách, càng khủng hỏang. Nhiều
chuyện xảy ra:
– Sách giáo khoa in sai.

– Chạy trường, chạy điểm, chạy bằng,…
– Bịnh thành tích, ngồi “nhầm lớp”.
– Thi hộ, thi thuê.
– Mua bán đề thi, chợ “phao thi”.
– Chương trình “nhồi sọ”, học thuộc lòng là chính.
– Học thêm quá tải.
– Ép đóng tiền “tự nguyện” kèm các khỏan thu vô lý: tiền rác,
tiền trồng cây, hao mòn đồ dùng, tiền vở rèn chữ đẹp, tiền cơ
sở vật chất...
– Trường học thiếu nhà vệ sinh.
– Học phí leo thang.
– Học sinh bỏ học.
– Trò đổi tình lấy điểm.
– Hiệu trưởng bán trinh học trò.
– Trò đánh thầy, tạt a-xít thầy hay đầu độc thầy bằng thuốc
chuột..
– Thầy đả thương trò, cô bắt trò liếm ghế...
– Học trò thanh toán nhau đẫm máu.
1
Hiệu trưởng bắt ghen hiệu phó gây náo động làng xóm xung
–
quanh (khỏang năm 2000, trường A.N.H, tỉnh A.G).
– Hiệu trưởng trường cao đẳng làm sinh viên có bầu (2003) phải
bồi thường và đổi công tác.
– Thầy Kh. đi bắt tiêu cực lại bị trù dập (Hà Tây).
– Giáo viên giỏi cưỡng bức học sinh tại trường tại Hà Tĩnh (ngày
4-10-2009).
– Đại học H.B. tăng học phí, ép sinh viên mua đồng phục, cặp
sách.. do hiệu trưởng thiết kế, và các khỏang thu “tự nguyện”
mới được vào học.
– Đại học xuống cấp như hàng chợ và nghi vấn “lót tay 2 tỷ” để
mở trường (theo Vietbao.vn ngày 17-10-2009).
– Vân..vân..
(nhiều lần bài chưa kịp ráo mực thì nhận được tin mới, riết không cập
nhật kịp).
Không hiếm giáo viên xin nghỉ dạy vì lương thấp:

Chuột chạy cùng sào hết chín phương , 1 2
Mới vào Sư Phạm sống nhờ lương , 3
Giáo chức thồ cây nhìn sao thảm,

Thầy cô dứt cháo thấy mà thương. 4
Chán nản bỏ nghề ra “Mất dạy”,

Buồn rầu lương thấp hóa “Vô lương”.
Nhất sĩ nhì nông, ông bà dạy.
Chạy rông hết gạo , mới tỏ tường. 5
Các quan ngại trên không của riêng ai. Việc cáo buộc cá nhân thủ phạm
càng khó hơn nữa.
Nguyên nhân tôi giết vua, con giết cha hay trò hại thầy không phải bắt
đầu từ ngày một ngày hai mà đã âm ỉ từ nhiều năm, đến khi phát ra thì
việc ngăn chận đã quá muộn.
Tôi nhớ lại quá khứ học tập yên ổn của mình trong thời bị gọi là “bao
cấp”…
Khi chưa cải cách, giáo dục rập khuôn cả nước, đúng ngày, giờ đó, là biết
rõ bài học nào được dạy. Dù có nghỉ học cũng biết bài hôm đó để học lại.
Bài thể dục giữa giờ cũng rập khuôn cả xứ như một tác phong quân sự lý
tưởng.
1 Có câu “ Chuột chạy cùng sào mới vào Sư phạm”.

2 Có câu: “Làm đĩ chín phương để một phương lấy chồng”
3 Nói lái: sống nhờ lương – sướng nhờ lông.
4 Nói lái: Thầy cô – thồ cây, giáo chức – dứt cháo.
5 Có câu: “Nhứt sĩ nhì nông, hết gạo chạy rông, nhứt nông nhì sĩ”.
2
Sách giáo khoa chưa từng bị chỉ trích do “in sai”. Thật sự là vậy. Đở khổ
hơn khi đàn anh học xong để lại sách cho đàn em học. Chương trình dạy
và học vừa sức, không gây áp lực cho thầy trò.
Bấy giờ ít thấy sự phân biệt giàu nghèo, từ con ông lớn đến con nhà nghèo
đều được học chung với nhau, tất nhiên, được miễn phí.
Khỏang 1980 - 1982, báo Khăn Quàng Đỏ giải đáp cho một độc giả , đại
ý là: “Nền giáo dục của chúng ta là hòan tòan miễn phí, không như nền
giáo dục của bọn tư bản nó lấy tiền của học sinh”. Tôi vẫn còn đức tin
mạnh mẽ vào điều đó.
Chỉ một hai lần thấy báo phản ảnh việc học sinh được “xe con” chở đến
trường gây sự phân biệt giàu nghèo trong thời kỳ “đất nước đang gặp
muôn vàn khó khăn, trăn trở”.
Ít nghe việc đóng tiền. Bị ép “tự nguyện” đóng tiền càng không có, mà
chẳng ai có tiền nhiều để đóng. Sự bình đẳng coi như đạt đỉnh cao.
Tôi cho rằng “giáo dục bao cấp” bấy giờ vẫn ưu việt hơn hẳn mấy thứ gọi
là “giáo dục cải cách” dù bấy giờ chúng tôi chưa hẳn sung sướng hơn ai.
Càng cải cách, học trò “càng học, càng thấy càng ngu” vì nhồi sọ, thành
tích.. và mất hồn nhiên tuổi thơ do hết giờ chơi đùa như chúng tôi ngày
trước.
Ai chửi tôi, tôi chịu. Không thể chối bỏ lịch sử nhứt là khi mình là nhân
chứng sống. Sự thật là vậy. Chấp nhận Đối mặt với Sự thật là một thử
thách lớn phải làm.
Tôi nhớ và ghi lại tới đâu hay tới đó với hy vọng giữ đúng cốt lõi sự việc.
Vì là hồi ký nên không thể nào có sẵn hình ảnh, văn bản.. làm chứng cứ.
Tôi ghi kèm ít sự kiện bên lề khác để làm mốc.
Tôi cám ơn các anh em lớp 12p2 đã nhắc lại và bổ sung các chi tiết còn
thiếu sót. Nhờ internet giúp tôi tìm lại được nhiều bài đã học và dữ liệu để
làm dẫn chứng cho hồi ký thêm thi vị và cụ thể.
Tôi không có khả năng cũng như quyền lực để gióng chuông cảnh báo cái
đà xuống cấp phi mã của nền giáo dục và dân trí. Hy vọng ai đó đọc bài
này rồi suy ngẫm, rút kinh nghiệm tương lai giúp cho thế hệ đời sau đở
khổ. Vì:
Chúng ta đã khổ quá nhiều rồi !
Tôi đã từng:
– Nhiều ngày chướng tai gay mắt với chương trình học làm khổ
thầy trò.
– Nhiều đêm bực bội do “phong trào vớ vẩn” quấy rối cả ngày.
– Nhiều lúc ân hận vì “môn học tào lao” tiêu phí thời gian.
Tôi mừng thóat được cảnh đi học. Thương các anh em còn vướng
“nghiệp” trong biển khổ Giáo dục. Hai bài thơ trào phúng sau đã được tôi
3
viết để tả một phần thực trạng. Mong anh em thông cảm nếu có gây đụng
chạm.
Phận nhà giáo
Nhất y nhì dược đứng đầu, mát,

Anh văn tin học cũng vào hạng hai, Lúc Nha Trang, Ðà Lạt, Vũng
Bách khoa kinh tế vui vầy, Tàu,..
Kinh doanh, quản trị một bầy vẻ Thầy mừng tưởng số thầy giàu,
vang. Thầy giàu vì chử ngập đầu, hóa
Tội một nỗi cái làng sư phạm điên...
Suốt cuộc đời lận đận lao đao Trò chữ ít, nhiều tiền lắm của,
Học hành khổ sở thế nào Xin điểm thầy, thầy “dủa” đã tai,
Ra trường một cảnh lao đao khác Trò nghe, chịu khó mặt “chai”,
gì. “Xì” tiền ra đỡ, biết oai chữ thầy!
Lương thì hẻo, việc thì túi bụi, Gặp phải lúc chương trình cải cách
Bổng thì eo, quyền lợi bao nhiêu?
Dạy trò, trò dốt thì nhiều, “Hồn trận mê” như thách cả thầy
Trò siêng thì ít, trò “liều” thì đông. Thầy còn ngơ ngác như “nai”,
Trò làm sao hiểu thế này thế kia?
Ðộng một tý, “hội đồng” chúng Gặp bài khó, đi “dìa” làm tiếp !
“đả”, Nhờ mẹ cha làm kịp cho thầy
Rủ phụ huynh chửi cả tộc thầy, Thầy cho điểm tốt, vui thay!
Phận thầy bụng đói thân gầy, Hai bên có lợi, một bầy vẻ vang.
Sức đâu chịu nổi cối chầy học Thầy tiên tiến, muôn vàn sung
sinh? sướng,
Nó thi rớt, thì mình lãnh đủ, Trò điểm cao, trò lọt trường
Hiệu trưởng la, giáo vụ phê bình, “chuyên”
Chê thầy dạy chẳng hết mình, Ðể trò è cổ đóng tiền,
Mỉa mai dạy dở, cố tình dập tru. Riêng thầy, thầy lãnh ít tiền thầy
Bố mẹ chúng lu bù năn nỉ, rên.
Ðến nhà thầy ôi ỉ suốt đêm, Lối cải cách, học thêm là chính,
Thầy đang gặp lúc túi thèm, Giáo án kia đầy tính “khả thi”
Gặp tờ xanh, đỏ, thầy kềm được Ðiều nghiên, mắm muối chi ly
chăng? Ðể trò tự nguyện “chung chi” cho
Ăn một miếng (nếu quăng thì tiếc!) thầy.
Tiếng để đời, được việc hai bên. Khi trên lớp, ngồi phây suốt buổi,
Bên thì thi đậu liền liền, Lúc ngoài giờ, chúi mủi luyện thi,
Bên kia thoát cảnh túng tiền kinh Thách thằng nào dám không đi,
niên. Hễ không theo học, thầy đì biết
Ðược tiên tiến, được phen nghỉ chưa?
4
Ðể ba tháng khi mùa trường bãi Viết lăng-xê, bay bổng chúc mừng.
Hết học trò, thầy phải tính sao? Người xem đọc phải rưng rưng,
Chèo queo ba tháng như mèo, Mơ làm thầy giáo, cong lưng dạy
Lương “nhà tình nghĩa” như treo đời...
đầu mành. Chán quá ể, nghỉ thì phải tội,
Chờ năm mới, học sinh tề tựu, Nghiệp kinh doanh “cháo phổi”
Có dạy thêm, mới đủ tiền ăn. quanh năm,
Cầm cu (cự) cho tới nô-văm Phẩm hàm “giáo chức” rành rành,
(November), Ngậm cười “dứt cháo” trầm luân
Tới ngày nhà giáo, để “ăn cô hồn”. một đời.
Cảnh nhà giáo người người như
Cấm quà cáp, bạc luồn bạc lót... một,
...cho thầy cô để trót thanh liêm. Lương như vòi rỉ giọt lăng tăng,
Tặng hoa thay thế bạc tiền Thầy mà còn cảnh thiếu ăn,
Như dâng “đồ” cúng tổ tiên ông Tương lai giáo dục tanh bành liên
bà. miên.
Coi thầy giáo như là các-đảng, Thương thầy giáo túng tiền không
Như cô-hồn, ngửi chẳng biết ăn! dứt,
Hoa dâng thầy đáng trăm ngàn. Khổ học trò tổn sức học thêm.
Thầy ăn chẳng được, thầy đành Hỏi “Ông Giáo Dục” mà xem,
lặng thinh. Liệu mang trình độ mà đem giải
Thầy mặc-cảm tưởng mình ngạ-quỷ trình:
(quỷ đói), “Tiên học phí”: mô hình cải cách
Nuốt sao trôi của khỉ “kính dâng”, “Hậu chạy bằng”: kế sách lâu dài.
Khổ thầy bụng đói nhăn răng,
Bị bắt cười gượng, lệ dâng suối “Ðại trà” đào tạo nhân tài,
tràn… Cử nhân, tiến sĩ đàn bầy khắp nơi!
Nhà báo tưởng thầy đang xúc Thầy giáo Chợ. (2002)
động,
Mức lương ngày nay (viết ở thời điểm 2002)
Bán vé số, lời ngày ba chục, Hét hò, mấy "vé", mấy trăm dễ
"Ghệ" gốc cây, bảy chục một "dù" dàng.
Xe ôm tám chục khoẻ ru! Nghề người mẫu nhiều nàng uốn
Bia ôm "xơ múi"mỗi "phùa" một éo,
trăm! Sẵn dịp thi Hoa-hậu tràn lan,
"Thầy chùa Lửa" một màn gõ mõ Chồng giàu, chồng ngoại dễ dàng,
Trăm ngàn đồng chẳng có khó "Lỗ" kia làm "lãi" rõ ràng chẳng
khăn, sai.
Làm quan chức, mặt chằm dằm, Văn nghệ sĩ: danh hài, cổ nhạc,
5
Hát cải lương, tân nhạc, phòng trà, Kinh tế, Luật,… xô bồ Quản trị,
Chạy "sô" hốt bạc thả ga, Trường hả hê thu phí giàu to,
"Vớt" đêm bạc triệu người ta phát Thầy cười, cha khóc, mẹ lo
thèm. Ra trường, thất nghiệp chết co đầy
Thầy giáo tỉnh: năm trăm một đường.
tháng "Bằng cấp phụ" nhiễu nhương hỗn
Công nhân quèn: chưa đặng sáu loạn,
trăm Loại B, C đủ hạng chi chi…
Làm thêm, chấm mút nhì nhằng, Tháng lương một triệu ra gì?
Thêm vài trăm nữa chẵng nhằm Xe ôm thu nhập có bề hơn ta.
vào đâu Tệ hơn cả giống "gà móng đỏ",
"Lò" bác sĩ ào ào tốt nghiệp, (Giá bình dân "ngáp gió" bên
"Xưởng" Bách khoa liên tiếp "xuất" đường)
ra Thảm sầu học vấn đường đường
Dược, Anh, Kiến trúc "đại trà" Hẻo đời thu nhập thua phường lôm
Được mùa Tin học nhà nhà lủi vô. côm.
Vì thế:
Tôi cầu nguyện

cho đất nước sạch bóng “Nhà giáo máu con buôn”.
Tôi tri ân
những thầy cô giáo tận tụy vì tương lai thế hệ trẻ.
Tôi mong mỏi
các giáo viên được hưởng công lao xứng đáng.
Tôi ao ước
mọi trẻ em được học hành đầy đủ và miễn phí.
Tôi tin tưởng
một ngày tất cả được giải thóat khỏi nghịch lý trong
giáo dục…
…mà chính TÔI đã từng trải ít nhiều...
Lớp 1
Tôi học lớp 1/6, phòng số 7, trường cấp 1 Lê Quý Đôn (niên khóa 75-76).
Học buổi chiều.
Vấn đề đồng phục, mãi tới hết năm lớp 12, nhà trường chỉ yêu cầu áo
trắng, đeo phù hiệu. Cấp 2 yêu cầu thêm nam mặc quần dài, cấm xà-lỏn.
Chưa từng bị buộc mua đồng phục do nhà trường độc quyền bán ra. Phù
hiệu được bán tùy theo nhu cầu học sinh đăng ký mua.
6
Sách giáo khoa hàng năm được cho mượn miễn phí. Bấy giờ sách do Hà
Nội xuất bản, giấy tốt hơn cùng một ấn bản in những năm sau đó. Tập vở
được thầy dạy bọc bìa theo màu để dễ phân biệt. Tập viết bìa đỏ và tập làm
tóan bìa xanh lơ.
Trường tổ chức chích ngừa cho học sinh thường xuyên. So với các năm kế
tiếp thì chúng tôi năm này được chích nhiều nhứt. Nhiều quá rồi cũng
không ai để ý đã được chích ngừa bịnh gì. Trong khi bên ngoài có nghe
một yêu cầu đưa ra như khẩu hiệu “ Chích ngừa phải đủ 3 mủi ”. Xem vậy
thì trường chúng tôi đã “vượt chỉ tiêu xuất sắc”. Một số trường khác lại
không chích ngừa bao nhiêu.
Chương trình đơn giản, chưa từng biết học thêm. Về nhà càng không hề
biết làm bài bao giờ.
Đầu tiên, 5 điều Bác Hồ dạy được học thuộc kỹ lưỡng.
Các bài học khác về luân lý lể nghĩa được thầy dạy và cho lặp lại đến khi
thuộc lòng. Vì tất cả chưa ai..biết viết. Mà chẳng ai cần phải học trước
chương trình lớp 1 làm gì.
Ban đầu học viết bằng viết chì. Thầy khuyên nên dùng viết chì Gilbert số 1
nếu có điều kiện. Thời khan hiếm, gặp viết chì Hồng Hà vỏ đen thui cứng
như que củi cũng ráng mua về để xài. 6
Sau vài tháng, chúng tôi tập dùng ngòi viết và mực tím (bán từng viên mực
nhỏ, mua về ngâm nước hòa tan đổ vô bình mực nhỏ mang đi học). Mình
mẩy, áo quần tôi luôn có vết mực dính không ít thì nhiều suốt cả năm.
Khi học hết chương trình đánh vần ở học kỳ 1, chúng tôi bắt đầu học sách
tập đọc. Tôi còn nhớ mấy bài:
– Bài “ Trường em”

Trường em mái lá xinh xinh,
Hàng ngày em đến học hành vui chơi,
Em ca, em hát, em cười,
Em chăm học tập nên người trò ngoan.
– Bài “ Tép, Tôm thật thà”
Bà Hai đi chợ mua rau
Cái Tôm, cái Tép đi sau lưng bà,
Tiền bà trong túi rơi ra
Tép, Tôm nhặt lại trả bà mua rau.
– Bài “Nghe lời cha dặn
Trước ngày đi bộ đội
Cha ôm em vào lòng
Ở nhà con chăm học
6Mãi tới hơn 20 năm sau, nhiều trường dọn dẹp thanh lý kho còn tìm ra cả mấy cần xé viết chì
Hồng Hà để lấy về..chụm củi.
7
Nghe lời mẹ lời ông

Dỗ em khi nó khóc
Cho mẹ đi làm đồng
Em nghe lời cha dặn
Để cha được vui lòng.
– Bài “Bắt giặc lái Mỹ”:
Chúng em chơi trò
Bắt giặc lái Mỹ 7
(quên 1 câu)…
Báo động te te,
Chúng em nhất tề
Súng trường, súng máy..
Con ma bốc cháy
Thần sấm lộn nhào
Thằng giặc giơ tay
Cúi đầu chịu tội.
– Bài “Ong đánh Mỹ” : chú Tư gài bẫy giựt dây làm rơi tổ ong làm ong
bay ra chích giặc Mỹ. Trong sách vẽ hình chú Tư ngồi trong bụi cây
giật sợi dây nối với tổ ong như giật dây diều, bầy ong vở tổ vây đánh
quân giặc.
Trong khi đi học, “hơi hám” chuyện thi đua có nghe thầy thỉnh thỏang
nhắc tới nhưng chưa ai hình dung là cái gì, thế nào… chỉ nghe qua rồi bỏ.
Con nít mà !
Con số 0 đầu đời tôi lãnh được với lý do lãng nhách. Hôm đó thầy dạy hát
bài “Tự nguyện” (Nếu là chim, tôi sẽ là loài bồ câu trắng…). Vì quá dài
khó nhớ so với tuổi tôi nên khi tôi lên hát thì không thuộc bị ăn 0 điểm về
chổ !
Ở cổng trường có bày bán mấy món hàng rong mà ngày nay không còn
nữa: ngoài kem, còn có kẹo ú, me, bánh khoai mì xay , nước đá bào pha si
8
rô, bánh bao chỉ, kẹo kéo... Tôi ưa ăn hàng, nhưng tiền ít nên lâu lâu mới
ăn một lần. Tôi nhớ một cây kẹo kéo giá 10 đồng (giá trước lần đổi tiền
đầu tiên).
Các trò chơi bắn bi, cò cò, đá ngựa, đá gà, nhảy cừu, nhảy dây, đánh đáo,
đánh trỏng, tạc lon, tạc bao thuốc lá,.. vẫn còn thịnh hành suốt thời gian
chúng tôi đi học. Đến khi games vi tính ra đời thì các trò chơi này coi như
“thất truyền” hẳn.
Mối kinh hòang vì dịch ghẻ ngứa lan tràn và kéo dai dẳng đến mấy năm
sau mới dứt. Tôi may mắn không bị dính trong khi một số bạn bè trong lớp
7 Nhiều nơi, thầy cô bắt học trò phải viết là “mỹ” thay vì là “Mỹ”(!) cũng như sau này bắt viết là
“mĩ” hay “Mĩ”. Coi như là thể hiện lòng “căm thù giặc”
8 Tôi còn nhớ trên xe bán bánh khoai mỳ xay có ghi hàng chữ: “Ăn nay, mai nhớ”. Trên xe cà rem
thì hay ghi: “Kem Hữu Danh”.
8
xung quanh ai nấy như cắc kè bông. Có thấy nhiều anh bị ghẻ lan hết từ
đầu tới chân không chừa một chổ. Thời khan hiếm xà bông là một thiên
đường cho con ghẻ tung hòanh trong mọi giới. Nhiều người bực bội chửi
rủa cái chứng dịch oan nghiệt như là một tai họa do khỉ trong rừng gieo rắc
cho người (!?). 9
Tôi thèm coi phim họat họa Walt Disney với các nhân vật Mickey,
Donald, Pluto.. vốn trước đó trên truyền hình hay được chiếu kèm sau
chương trình “Em yêu khoa học” do ông Lê Đăng Khoa dẫn. Mà lúc này
hết tìm thấy lọai phim như vậy do thời cuộc và chính sách thay đổi. Tiếc !
Trong dịp hè, bắt đầu thấy trước nhà, con nít trong xóm tập trung vào ban
đêm, xếp thành vòng tròn rồi cùng vỗ tay hát inh ỏi khắp xóm, với 1 đứa ở
giữa vổ tay đi vòng vòng:
“Sòn đố mì la fa son, Son đố mì mì la fa sol, Đố rê mi là fa son, Đố rê mi
là fa son, Đố rê mi là fa sòn, sòn sòn la fa son, sòn sòn la fa son ”
(khi hát gần hết bài thì em đi giữa ngừng tới bạn nào đó rồi cả hai chống
nạnh, 2 chân đá qua đá lại với nhau, quay qua quay lại mấy cái. Rồi bạn
kia bắt đầu đi vòng vòng ở giửa như em hồi nãy, cứ thế..ra rả cả đêm. )
Lần khác trong sở thú, tôi chứng kiến đám thanh niên choai choai cũng
nhảy như vậy mà hát như sau: “Nhìn mặt nhau ta thấy quen quen, thấy
quen quen nhưng không phải là quen..(??)”
Hay là bài (chỉ nắm tay đi vòng vòng đi xuôi đi ngược, hết bài đứng lại vỗ
tay mấy cái, rồi đi ngược lại): “Vòng tròn có 1 cái tâm, cái tâm ở giữa
vòng tròn, đi sao cho đều cho khéo, cho vòng tròn đừng méo đừng vuông”
Đó là những ấn tượng sinh họat “tập thể” đầu tiên. Không ngờ sau này tôi
bị buộc phải tham gia và.. GHÉT đến nỗi không ngớt nguyền rủa “thằng
nào” điều nghiên đẻ ra cái hạng mục vui chơi quái đản này. Lổ tai tôi bị
thứ nhạc sinh họat quái thai lải nhải “hãm” hết mùa nghỉ hè này sang kỳ
nghỉ hè khác.
Phúc thay cho những ai không trải qua !
Lớp 2
Tôi học lớp 2/6 buổi chiều. cô S. chủ nhiệm.
Cô cho chép 10 điều nội quy học sinh. Khuyên ráng học thuộc. Nói chung
cũng là những điều phải biết: kính trên, nhường dưới, lể phép, yêu quý
giúp đỡ bạn bè, em nhỏ..
Nhưng đó là bài giáo dục chiếm thiểu số trong các hạng mục khác của môn
đạo đức sau này.
9 Trong khi gần đây (9-2009), trong tình hình vệ sinh cao, không còn nghe nhắc tới ghẻ, chí, rận,
rệp,.. Nghe nói bên khoa Ký sinh trùng của đại học Y của Hà Nội có lùng tìm mua lại con ghẻ với
giá 70.000 đến 500.000 đồng/con để nghiên cứu.
9
Tôi nghe thấy các từ mới mà chưa hiểu nghĩa: hộ khẩu, nhu yếu phẩm, hợp
tác xã, tiêu chuẩn, diện ăn theo, làm chủ tập thể, khắc phục, quán triệt, triệt
để..
Trên đường đi học, tôi để ý thấy từng nhóm bộ đội ôm súng luyện tập hành
quân dọc bên đường cũng như nhiều chị bộ đội, tóc thắt bím, từng nhóm
thồ đống rau muống to đùng trên những chiếc xe đạp quá cao đến nỗi khi
dừng phải nhảy khỏi yên xe, chống hai chân xuống đất.
Tại nơi công cộng, dọc bên đường, trước cửa các cơ quan, các tờ tuyên
truyền dán và treo nhan nhản: “Đả đảo bọn tư sản mại bản làm giàu trên
xương máu nhân dân”, “CN Mác-Lênin bách chiến bách thắng”, “Nước
Việt Nam là một…”, “ Tòan dân quyết tâm..”, “ Không có gì…”. Xem như
tôi tự thấm nhuần mấy bài chính trị đầu tiên mà không biết. 10
Trong lớp, học trò hay kháo nhau là bộ đội ngoài Bắc vô giàu lắm, mua đồ
trong Nam quá trời ! Sau này khi lớn lên tý mới biết là do tình hình sau lần
đổi tiền với 500 đồng “Ngụy” lấy 1 đồng “ mới”: “Năm đồng đổi lấy một
xu...” Ngoài ra còn thấy du nhập nhiều chuyện tiếu lâm: cà rem phơi khô
bỏ túi, tivi chạy đầy đường, gà đẻ một ngày ba trứng, nuôi cá trong bồn
cầu, tiêu chuẩn “đổng-đạp-đài” , công nghiệp “cao-xà-lá” …
11 12
10 Tôi còn ấn tượng bức panô tuyên truyền (hồi khỏang 77 hay 80 gì đó): “Bạn làm gi khi Tổ
Quốc cần?”. Sau này mới biết là panô này lấy ý tưởng “I need you for the war” với hình chú Sam
được thay bằng hình chú bộ đội chỉ ngón tay trực diện. Bên cạnh có panô hai câu thơ:
Mừng anh đến tuổi tòng quân,
Bà con cô bác xa gần tiển đưa.
11 Ý nói ba thứ nhu cầu xa xỉ mà dân miền Bắc bấy giờ hằng mơ ước:
– Đổng(tiếng lóng): đồng hồ, thông dụng là hiệu Poljot lọai lên giây của Liên Xô; và sau này
khi vô Nam thì Seiko ”3 kim, 12 hột, 2 cửa sổ, không người lái (lọai automatic)” được
chuộng hơn.
– Đạp: xe đạp, ban đầu là hiệu Phụng Hòang của Trung Cộng được chuộng, sau này hiệu
Peugeot của Pháp thay thế.
– Đài: cái đài (radio). Thỉnh thỏang thấy nhiều anh vác “cái đài” kè kè bên mình vừa đi vừa
nghe. Vẫn còn nhớ nhà nước luôn cảnh báo răn đe mọi người “không nghe đài địch”.
Có người còn thích xách cái đèn pin và đeo kiếng mát đen cả ngày lẫn đêm cho nó “óach”.
Bài thơ “Mười thương”được chế biến như sau:
Một thương anh có Sen-ko(Seiko),
Hai thương anh có Pơ-giô cá vàng.
Ba thương nhà cửa đàng hoàng,
Bốn thương hộ khẩu rõ ràng thủ đô.
Năm thương không có bà bô,
Sáu thương Văn Điển ông bô sắp về.
Bảy thương anh vững tay nghề,
Tám thương sớm tối đi về có nhau.
Chín thương gạo trắng phau phau,
Mười thương nhiều thịt ít rau hàng ngày.
12 Viết tắt chữ: Cao su – xà phòng – thuốc lá.

10
Nhìn mấy anh chị lớp trên đeo khăn quàng đỏ, tôi cũng ham. Do lạ mắt,
ngồ ngộ với cái đuôi nhọn nhọn của khăn quàng đỏ nhìn từ phía sau cùng
với cái nón “măng non” xanh nước biển. Chúng tạo nổi bật ba màu xanh-
trắng-đỏ với nền áo trắng học trò như một biểu tượng “Tự do- Bình đẳng-
Bác ái”. Tôi không biết làm sao để có được mấy cái “xanh xanh đỏ đỏ” để
đeo cho “thằng nhỏ này” mừng.
Nhìn chung tôi bắt đầu để ý dần dần nhiều chuyện tai nghe mắt thấy bên
ngoài, tạo cho tôi nhiều ấn tượng khó quên trong những năm đầu đi học.
Tôi chưa biết có 2 hệ đào tạo song song 10 năm (ngoài Bắc) và 12 năm
(trong Nam). Lớn lên mới biết. Còn nhớ là thấy một bạn vừa chuyển
trường từ ngoài Bắc vô học chung, vài bữa sau thấy trường gọi lên chuyển
lên lớp trên trong sự ngơ ngác của chúng tôi. 13
Tôi chứng kiến một chuyện phản cảm đầu tiên khi mà cô giáo đi vắng, cắt
cử mấy đứa trong lớp cai quản lớp. Tụi nó dùng thước đánh thẳng tay
những đứa nào mở miệng ra nói, dù chỉ là hỏi tụi nó một chuyện gì đó. Có
một anh bị đánh đau quá khóc ré khiến cả bọn phải xúm nhau tới bịt miệng
một hồi mới dứt. Còn ai mắc đi vệ sinh thì tụi nó nạt nộ không cho đi, đái
ỉa tại chổ ráng chịu. Có lần một anh bị đánh nổi cộc đòi “đục” tụi kia một
trận ! Không hiểu cô giáo khi đó nghĩ sao mà tổ chức như vậy.
Môn Toán quy tắc hóa với phép tính bằng 2 bước kèm theo dài dòng như:
“muốn cộng một số với 2 chữ số, ta cộng 2 số hàng chục với nhau, cộng 2
số hàng đơn vị với nhau, sau đó ta cộng tổng của chúng lại với nhau”…
Với tuổi non nớt 7,8 tuổi như tôi làm sao kham nổi ? Dù tôi đã được ba tôi
chỉ dạy thành thạo cộng trừ trực tiếp theo kiểu “chồng số”, mà theo cách
đó lại bị cô rầy do sai quy tắc. Các quy tắc làm tôi bị “loạn tính ” nên bị
trật riết. Ăn điểm xấu dài dài cả năm.
Rõ là mình không học thì thôi mà càng học theo bài bản của trường thì rất
dễ bị ngu thêm. Sợ cuối tuần về đưa tập cho phụ huynh kiểm tra ký tên. Bị
điểm xấu và ăn đòn thì ai cũng sợ!
Đã vậy một lần tôi đội sổ hạng 44/44 vì một tuần nghỉ học về quê ngọai
chơi.
Trong các bài toán đố, các nội dung tuyên truyền được lồng vào trong đề,
thậm chí còn dài hơn cả nội dung chính của đề (đại khái là): “Chào mừng
ngày…, 2 xã A và B quyết tâm thi đua phong trào giết giặc lập công. Xã A
diệt được 25 tên giặc. Xã B diệt được 30 tên. Vậy bao nhiêu tên giặc bị
tiêu diệt ?” hay “Trong dịp hưởng ứng phong trào trồng cây ngày Quốc tế
Lao động 1 tháng 5 do của trường, em Bắc trồng 20 cây, em Nam trồng 17
13 Mấy năm sau, thằng em học lớp 4 kể lại trong lớp của nó có 1 đứa “ngoài kia vô” học nhảy từ
lớp 1 lên thẳng lớp 4 chỉ vì chuyển từ hệ 10 năm “ngoài kia” sang hệ 12 năm “trong này”. Tất
nhiên khi vô lớp 4 mà chưa học xong lớp 1, thì nhảy lớp xong sẽ học như thế nào thì không ai biết
nổi..
11
cây. Vậy Bắc trồng hơn Nam mấy cây ? (Thấy luôn luôn Bắc phải hơn
Nam, nghĩa đen lẫn nghĩa bóng).
Bài tập viết hàng ngày được dạy cho chúng tôi với các từ “mới lạ” : La
Văn Cầu, Cù Chính Lan..
Bài làm thủ công thỉnh thỏang với các chữ số: 1-5, 27-7…
Các bài tập đọc có nhớ mấy bài như sau:
– Bài “Trường làng”: tả ngôi trường mới xây và sinh họat ở trường sau
khi bốt đồn giặc bị tiêu diệt.
– Bài “ Cành cây báo động”: em bé dùng cành cây báo động để báo du
kích tránh bọn giặc càn quét.
– Chuyện “Em bé câm”: em bé câm ra dấu báo cho hai anh bộ đội tránh
ổ phục kích của giặc.
– Chuyện “Em không thèm ăn kẹo Mỹ” (Bọn Mỹ đưa kẹo cho em bé để
dụ em chỉ chổ dấu vũ khí nhưng em không thèm kẹo Mỹ).
– Chuyện “Bỏ cát vào súng Mỹ” (Hai chị em vào đồn Mỹ chơi rồi lén
bỏ cát vào các nòng đại liên. Khi nghe tiếng nổ, bọn Mỹ dùng súng
bắn để tự trấn an thì tất cả súng đều bị cát làm tét nòng ! Khiến “Bọn
Mỹ hết sức kinh hòang” (nguyên văn).
– Bài “Hiên Ngang”: em bé bị giặc đánh gãy tay vẫn hiên ngang không
sợ giặc hăm dọa, khủng bố.
– Bài “Ong đánh Mỹ”: chú Tư nuôi ong vò vẽ đánh Mỹ, dạy ong phân
biệt mùi giặc để tự động tấn công khi có giặc (!).
– Bài “Trâu đánh Mỹ”: Trời nóng nực, thằng Mỹ dành với con trâu
vũng nước để nằm cho mát nên bị trâu nổi giận húc lòi ruột chết.
– Bài “Kim Đồng” : anh Kim Đồng làm giao liên, giấu mật thư trong
cần câu, hy sinh anh dũng vì cố ý chạy cho giặc bắn theo. Tiếng súng
báo động giúp cho cán bộ chạy thóat (có bài hát và bài vè ca ngợi). 14
– Bài “Anh hùng lấp lỗ châu mai”: anh Thố hy sinh dùng thân mình lấp
lỗ châu mai để đồng đội tiến lên diệt giặc (sau này lớp 5 có học lại, có
ghi rõ thêm với tựa là “ Trừ Văn Thố - Phan Đình Giót của miền
Nam).
– Chuyện “ Ôm bom giết giặc: Ngô Mây, chòang khăn đỏ cảm tử, ôm
bom phục kích trong bụi rậm, Thấy tiểu đội lính Âu Phi đi đến hỏi
nhau: “Việt Minh đâu ? Việt Minh đâu ?”. Ngô Mây ôm bom lăn xả ra
la lớn: “Việt Minh đây !” (Sách khác kể: Việt Minh đây ! Bố mày
đây !”) rồi nổ bom hy sinh giết giặc, khiến về sau bọn giặc khi thấy
bóng chiến sĩ chòang khăn đỏ là phải “ù té bỏ chạy” (!!??)
14 Tôi nhớ bài vè, bấy giờ thường nghe con nít mẫu giáo đọc ra rả: “Anh Kim Đồng , làm liên lạc,
Mang thư mật, rất tài tình, Đi một mình, trong rừng tối, Khi lội suối , lúc trèo đèo, Dù no đói , cũng
gắng công, Anh Kim Đồng ,thật dũng cảm”.
12
– Chuyện chị Chiên, tay không nhào vô giựt súng thằng Tây chỉ huy rồi
kêu du kích bắt gọn hết bọn giặc đi theo (?!) 15
– Chuyện “Anh hùng Ngô Gia Khảm” (anh hùng chế tạo thuốc súng rồi
bị tai nạn)
– Bài “Em bé đuốc sống” (anh Lê Văn Tám tự tẩm xăng vào áo mình,
vượt qua mặt 2 tên lính gác rồi châm lửa đốt áo mình làm cây đuốc
sống chạy vào đốt kho xăng giặc Pháp). Câu chuyện được lặp lại
nhiều lần trong suốt đời học sinh. (có thấy phim, bài hát và kịch múa
rối ca ngợi) 16
– Bài “Bé lấy súng Mỹ”: (Cuối bài có câu ghi nhớ: Bé cũng lấy được
súng Mỹ).
Bé giơ cái ve
Dầu Nhị Thiên Đường
Bé khoe dầu thơm
Cho thằng mỹ ngửi
Mỹ đang lúi húi,
Bé bị mắt ngay
Rồi bé nhanh tay
Xoa dầu túi bụi
Xoa tràn mắt mũi
Mỹ dụi lịa ba
Bé cười hà hà
Nhanh chân chạy mất
Khi mở được mắt
Súng bé lấy rồi
Mỹ mếu ôi thôi
15 Giống như trong “Từ Tuyến đầu Tổ quốc” viết về chị L.H sử dụng khiếu “bắt giò” lấy ba bót.
(theo chú thích của sách: “bắt giò”, tức nắm lấy cổ chân của lính ngụy, vật chúng ngã)
16 Trong sách “Tuổi nhỏ anh hùng” (nhà xuất bản Kim Đồng), khi viết về Lê Văn Tám, có thêm
một chi tiết mà sách khác không hề có: sau khi châm lửa tự đốt mình, Tám vừa chạy, vừa dùng
chiếc áo ngòai của mình làm quạt cho lửa cháy to thêm (?!).
Một sách khác lại viết là khi ấy Tám bị trúng một viên đạn vào bụng nhưng vẫn tiếp tục chạy.
Chưa hết, khỏang 1983, báo Khăn Quàng Đỏ có kể một em hỏi cô: “Chúng em muốn bắt chước
anh Lê văn Tám thì phải làm sao hả cô?” Khiến cô (chắc cũng hỏang hồn) khuyên bảo:”Thôi các
em lo học tập tốt trước đã”... Chứ bây giờ cây xăng nhan nhản, ai liều mạng bắt chước noi gương
anh Tám được thì cũng xứng đáng được nổi tiếng (!) trên báo… Công An. Trùm khủng bố Bin
Laden sẵn sàng nhận làm đệ tử; Đại học Bình Hưng Hòa sẽ mở rộng cửa tiếp nhận theo diện đặc
cách, trong khi còn đang có nhiều cụ già đang hấp hối ì ạch luyện thi mùa tuyển sinh 24/24..
Sau này, chính giáo sư Phan Huy Lê đã khẳng định nhân vật Lê văn Tám không có thật vì Lê Văn
Tám do ông Trần Huy Liệu đặt ra, cũng như thiếu cơ sở khoa học (vẫn chạy được quãng dài khi bị
lửa cháy hết mình).
Thậm chí quyển “Nhật ký Đặng Thùy Trâm” mới xuất bản gần đây (2007) cũng vẫn còn có yếu tố
phản khoa học: bị bắn “nát gáo” trong lúc chiến đấu mà vẫn còn hô to được khẩu hiệu trước khi
chết ! Đúng là chưa từng thấy vì không hiểu làm sao biết được khi nào đạn bắn trúng mình để hô
khẩu hiệu đúng lúc (?!)
13
Mắc mưu thằng bé.

– Bài “ Chú bé liên lạc”:
Chú bé loắt choắt
Cái xắc xinh xinh
Cái chân thoăn thoắt
Cái đầu nghênh nghênh
Ca lô đội lệch
Mồm húyt sáo vang
Như con chim chích
Nhảy trên đường làng.
– Bài “ Mẹ Suốt”:
..Một tay lái chiếc đò ngang
Bến sông Nhật Lệ, quân sang đêm ngày
Sợ chi sóng nước tàu bay
Tây kia ta đã thắng, Mỹ này ta chẳng thua!
Kể chi tuổi tác già nua
Chống chèo xin cứ thi đua đến cùng!
Ngẩng đầu mái tóc mẹ rung
Gió lay như sóng biển tung trắng bờ...
– Chuyện chị Võ Thị Sáu. (có bài hát ca ngợi) 17
– Bài thơ “Bác khen cháu”:

Bác được tin rằng,
Cháu làm liên lạc
Bị giặc bắt được,
Chạy trốn thóat ngay
Mang hai lính Tây,
Theo về bộ đội
Thế là cháu giỏi
Biết các tuyên truyền
Nay bác động viên
Khuyên cháu gắng sức
Học hành công tác
Tiến bộ luôn luôn,
Gởi cháu cái hôn
Và lòng thân ái.
– Bài thơ “ Gò Đống Đa”
17 Trong sách "Tuổi nhỏ anh hùng” có viết: Ở tòa án, khi bị tuyên án tử hình và bị tịch thu tòan bộ
tài sản, chị đã lớn tiếng phản đối, có câu: “… Tao chỉ còn mấy cái thùng rác ở khám Chí Hòa, tụi
bây vô đó mà tịch !” Liền sau đó bọn lính bịt miệng chị và lôi về nhà giam. Khi ra tử hình, chị còn
hồn nhiên hái hoa cài tóc và tặng cho một người lính gốc Phi một cành hoa.
14
Đống Đa xưa bãi chiến trường

Ngổn ngang xác giặc vùi xương thành gò
Đầu năm mở trận thắng to
Vẳng nghe còn những tiếng hò ba quân.
Hàng năm lể hội tưng bừng,
Quang Trung sống mãi trong lòng chúng ta.
– Bài thơ “Đôi dép thần kỳ”:
Các em đọc cổ tích ở tại một nước nọ Một cụ già thường

Chắc rất thích được Có nhiều núi, nhiều đi...
gặp sông Người làm đôi dép
Những đôi giày thần Có nhiều mưa, nhiều này
kỳ gió Cắt lốp xe làm đế
Một bước đi bảy dặm Có cờ đỏ sao vàng Cắt săm xe làm quai
Còn nhanh hơn chim Có mùa khoai, mùa Dép đen màu than đá
bay lúa Hình dáng nhìn rất
Thế kỷ hai mươi này Có đôi dép thần kỳ ngộ
Như đôi xà lan nhỏ Dép trước sau vẫn sông
Thích lênh đênh sông dép Có nhiều mưa nhiều
dài. Tài trí ở người đi gió
Theo cụ già xuống Tài trí ở cụ già Có cờ đỏ sao vàng
biển Biết gọi người cả Có mùa khoai, mùa
Theo cụ già lên non nước lúa
Được cụ già yêu Triệu người chung Có đôi dép thần kỳ
thương một lòng Anh làm thơ hôm
Dép có bao tài sức: Giành tự do, độc lập nay...
Đê sắp vỡ, vì lụt Biết dẫn cả trẻ, già Nhưng hôm nay, hôm
Có dép đến, lụt lui Biết đánh thức gần, nay
Ruộng nứt nẻ cả rồi xa Bác Hồ không còn nữa
Có dép về, nước đến Cùng lên đường hạnh Vắng tiếng dép Bác
Nơi nào quá nghèo phúc. Hồ
túng Cụ già râu tóc bạc Cả Việt Nam thương
Dép tới, đỡ túng Mang đôi dép thần kỳ nhớ
nghèo Em có biết là ai? Cả loài người thương
Nơi nào dân thiếu Là Bác Hồ mình đó! nhớ...
chữ (sách in đến đây là hết. Đôi dép thần kỳ đó
Dép tới, chữ về theo Đọan sau này được in Giờ theo Bác đi xa
Hỏi dép: Sao tài thêm trong sách giảng Đi vào trong lịch sử
giỏi? văn lớp 6) Chói ngời của dân ta
Dép thật thà đáp Bác Hồ của Việt Nam Theo Bác dép đi xa
ngay: Có nhiều núi nhiều Phép thần kỳ để lại
15
Các em hãy giữ lấy Dù dép to, dép nhỏ Miễn các em làm đúng
Trong đôi dép của Dù dép đỏ, dép xanh Lời Bác Hồ Chí Minh!
mình
– Bài thơ (hình như được Tố Hữu cải biên từ ca dao Việt Nam):
Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Bác Hồ hơn mẹ hơn cha
Mênh mông trời biển, bao la biển trời…
– Bài thơ “Một chiều hè lịch sử”
Bố kể chuyện Điện Biên
Bộ đội ta đánh thắng
Lũ Tây bị bắt sống
Ta giải đi từng hàng
Tướng Đờ Cát xin hàng
Bốt đồn đều san phẳng
Cờ quyết chiến quyết thắng
Tung bay trên nóc hầm
Chiều mùng bảy tháng năm
Một chiều hè lịch sử
–
– Các bài nói về đất nước: Sân chim Bạc Liêu, Rừng U Minh lắm cá
nhiều chim,..
– Các chuyện cổ tích: Vì sao chàng hiu biết trèo, Thỏ và nhím, chuyện
anh nông dân và gấu, cóc kiện trời, Đánh voi vỡ đầu..
– Thơ ngụ ngôn: Cánh cam và cóc:
Cánh cam nhìn cóc tía Cho vườn càng lộng lẫy
Tha thẩn bên luống rau Công việc ta đẹp vậy
Từ chân lên tới đầu Ta dính đất hề chi
Trời ơi! Bùn lấm bết Còn anh, anh làm gì
Cánh cam kêu khiếp khiếp, Từ mờ sương đến tối
Sao anh bẩn thế kia Anh rong chơi mê mải
Cóc tía cười hề hề Phá nát búp cây xanh
Anh chê tôi bẩn hả Dù quần đẹp áo lành
Tôi bắt sâu bắt bọ Anh vẫn là người xấu
Cho lúa tốt rau xanh
Cho hoa múa đầu cành
Chúng tôi được nhà trường cho đi tham quan bào tàng “Tội ác Mỹ-Ngụy”.
Khi về, hầu hết anh em chỉ tòan kể nhau về xe tăng, máy bay, súng ống,
16
chúng tôi còn xé giấy tập vẽ hình “bắn nhau”. Đứa khác về khen lần đầu
được vô phòng “máy lạnh” đã quá ! 18
Trong trường thỉnh thỏang có bán báo Thiếu niên Tiền phong. Tôi không
có tiền để mua đọc thử cho biết. Hơn nữa ở nhà còn nhiều sách cũ dành
cho thiếu nhi. Thằng bạn kế nhà cũng có khá nhiều sách. Khi rảnh tôi hay
chạy qua nhà nó mượn sách về đọc.
Ở bên ngoài nhà sách Kim Đồng mở khắp nơi. Trong khi “sách cũ” bị cấm
bán kể cả sách thiếu nhi như Spirou, Luky Luke, Johan & Pirlouit, Asterix,
Schtroumpfs.. Mà tôi lại rất mê mấy thứ đó.
Báo cho thanh thiếu niên tiếng Việt trước đây, tuy bị đình bản, vẫn có thể
tìm mượn để đọc: Tuổi Hoa, Tuổi Ngọc, hay lọai sách Hoa Đỏ, Hoa Tím..
Tôi chưa “hạp” nên ít đọc. Riêng báo Thiếu Nhi của ông Khai Trí Nguyễn
Hùng Trương, tôi may mắn được đọc trọn bộ. Tới ngày nay tôi vẫn còn
đánh giá cao bộ này vì tính giáo dục cao cùng với nhiều kiến thức bổ ích
mà ngày nay ít ai biết.
Vài lần nhà trường tổ chức đi coi phim, ai đi coi thì đóng tiền: Aladdin và
cây đèn thần, Em bé tìm cha.. chủ yếu là phim Liên Xô. (chưa có chuyện
ép buộc mua vé xem để được điểm thi đua phong trào) Trong truyền hình
thì phim ảnh, tài liệu của Liên Xô cũng chiếm đa số. 19
18 Xéo bên trường chúng tôi có tòa nhà (bây giờ là khách sạn Victoria, góc Nam Kỳ Khởi Nghĩa-
Võ Văn Tần) dành cho chuyên gia Liên Xô. Học trò hay tò mò chỉ nhau các máy lạnh “một cục”
chạy ồn ào cả ngày dành cho mấy ông chuyên gia tránh cái nắng đổ lửa ở Sài gòn. Có nhiều bạn
trong lớp lúc đó không biết máy gì mà kêu dữ vậy !
19 Đầu chương trình truyền hình, phần “Những bông hoa nhỏ”chủ yếu là phim họat hình cho thiếu
nhi. Tôi nhớ các phim: Chú kiến và hạt gạo, Buổi sáng yên lặng, Đêm trăng rằm, Con sáo biết nói,
Ong đánh Mỹ, Chiếc hoa năm cánh, Cây đa chú Cuội.. Sau này có thêm ca nhạc thanh thiếu nhi,
chương trình “ Bạn nhỏ bốn phương”,.. và được phong phú dần dần thêm.
Phần thời sự đi theo sau chương trình “Những bông hoa nhỏ”. Kế tiếp là phần tin thế giới mà luôn
mở đầu bằng tin Liên Xô. Sau nữa là phần tin “Người tốt việc tốt”, Phóng sự, Khoa học kỹ thuật.
Cuối chương trình lúc 8 giờ, phần chiếu phim chủ yếu là phim các nước XHCN. Có nhiều phim nổi
tiếng: Đại Úy Claude, Thép đã tôi thế đấy, Trên từng cây số, Bí mật núi Andes, Thiếu tá Zeman và
30 vụ án, Chiếc cối xay độc ác, 6 người đi khắp thế gian, Người Cá… sau này có thêm: Tầm nhìn
qua cửa sổ, Hồ sơ Thần Chết, Cô bé trên trời rơi xuống,..
Lâu lắm mới có phim “tư bản” thường là phim Pháp: Ba người lính Ngự lâm (les trois
Mousquataires), Những người khốn khổ (Les misérables) , Hiệp sỉ bão táp (Chevalier Tempête),
Người nông dân nổi dậy (Jacquou le Croquant), Người đàn ông với bộ mặt cười (Homme qui rit)..
Phim Việt Nam có: Nổi gió, Mùa gió chướng, Cánh đồng hoang, Sao tháng Tám, Vùng Trời, Vĩ
tuyến 17 ngày và đêm, Em bé Hà Nội, Cô Nhíp.. Sau này có thêm: Nguyễn Văn Trỗi, Hòn đất, Ngọn
lửa thành đồng, Cù Chính Lan,.. lạ một cái là phim nào có nghe nói có nhiều cảnh “lính ngụy”
hành quân rầm rộ, ăn chơi, nhày đầm.. là phim đó đông khách.! Khi quay cảnh trong quán là phải
có cảnh lính say rượu đánh nhau tá lả, xạo ở chổ là trong khi đó bàn kế bên vẫn nhậu tỉnh queo !
Nói chung là hể thấy cảnh “bên địch”là phải mình tự biết sẽ có đủ tệ nạn diễn ra.
Thứ bảy, 8 giờ, phần sân khấu kịch, cải lương, đa số là loại tuồng “đại úy” (chủ đề cách mạng,
chống Pháp, Mỹ) chiếu đi chiếu lại: Cho tình yêu mai sau, Ánh sáng và bóng tối, Giọt máu oan
cừu, Ánh lửa rừng khuya, Trăng lên đỉnh núi, Tiếng hò Sông Hậu, Hoa huệ trắng.. Các tuồng xưa:
Bên cầu dệt lụa, Tiếng Trống Mê Linh, Thái hậu Dương Vân Nga... Kịch Liên Xô lâu lâu có vài
tuồng kích với các tên Ốp, Ép, Va, Na.. cực kỳ khó nhớ! Lâu lắm có thêm mấy vở tuồng hát chèo.
17
Lần duy nhứt, nhà trường thuê thợ chụp hình chụp từng lớp trong năm, học
sinh ai có nhu cầu đăng ký đóng tiền để được một tấm hình chụp chung
với lớp về làm kỷ niệm.
Phong trào thi đua văn nghệ đầu tiên của trường tôi được xem, thấy một
đứa lớp trên lên sân khấu hát một bài hát lải nhải riết mấy câu “ thằng giặc
Mỹ.. thằng giặc Mỹ…” Bài khá ngắn. Sau này, thằng bạn có chép tập lời
nhạc và cho tôi mượn xem thì mới biết bài hát như vầy:
“Thằng giặc Mỹ nó khoe tài múa mép, rằng hạng nhất máy bay thần sấm
sét, các cô chú dân quân ta chiến đấu đêm ngày, cho chúng nó tan thây
chúng hóa thành đất sét.
Thằng giặc Mỹ nó khoe tài múa mép, rằng hạng nhất máy bay thần sấm
sét, các cô chú dân quân ta chiến đấu đêm ngày, cho chúng nó tan thây,
chúng la hét đêm ngày…”
Chưa kể vô số các bài hát chủ đề “chiến đấu”: Vàm Cỏ Đông, Hành khúc
ngày và đêm, Tiếng chày trên Sóc Bombo.. rồi nhạc chế “phản động tuyên
truyền” phát sinh làm “chết” luôn nội dung bản nhạc gốc. Bài “Tình đất đỏ
miền Đông” bị lảnh đủ trước (Ai đã từng trải qua thời kỳ sái hàm vì ăn
20
độn bo bo, mì sợi thời khó khăn mới hiểu nổi ý nghĩa bài này) sau đó tới
phiên các bài Nhạc rừng, Quê em, Cô gái vót chông,... lần lần cũng không
tránh khỏi bị “mắm muối cải biên” theo cảm hứng thời cuộc.
Nhà trường có tổ chức cho từng lớp thi đua làm báo tường trong mỗi dịp
gần tới các ngày lễ hay phong trào. Tôi không có ý tưởng trong hạng mục
này nên suốt 12 năm học chưa bao giờ thèm dính tới.
Phong trào “kế họach nhỏ” gom giấy vụn, hủ chao cũ, trồng cây cho vườn
trường.. ngày càng lan rộng. Chúng tôi có nộp cả gạch để xếp chồng lên
làm bồn hoa vườn sinh vật cho từng lớp (tại mỗi gốc cây). 21
Trưa Chủ Nhựt lúc 3 giờ còn có chương trình “thí nghiệm truyền hình màu” khỏang một tiếng.
Thường là chiếu phim.
Chương trình vòng vòng chỉ có vậy và chúng tôi đã tranh thủ học bài xong sớm trước 8 giờ. Từ
năm 79, việc cúp điện định kỳ khiến lâu lâu phải chạy sang nhà bạn bè nơi khác để xem phim khi
xóm mình bị cúp điện. Ít lâu sau, còn bị thêm trò cúp điện đột xuất. Bị “đứt” phim hay, tức anh ách
!
20 Cứ tìm “nhạc chế” trong Google sẽ biết rõ chi tiết thêm.
21 Phong trào trồng cây tăng gia sản xuất được phát động cả xứ. Ở trong thành phố, lề đường, đất
trống được đào xới để trồng cây khắp nơi. Báo đã đăng là thành phố đã trồng hàng triệu cây (!?).
Trong trường có phát động đem gạch vô để chồng lên làm bồn cây cho vườn thuốc Nam để thi đua
lấy điểm. Sự việc được kéo dài sang năm lớp 3 của tôi. Mãi đến 1980, khi trường Lê Quý Đôn mở
trở lại sau 2 năm giải thể, gạch trong trường còn khá nhiều. Sau này lúc cần gạch làm bồn trồng
cây ở nhà, tôi ung dung mỗi ngày vô trường bỏ một cục vô cặp tha dần về cho đủ số mà dùng.
Khỏang đầu thập niên 80, có thêm phong trào nuôi cá trê phi trong nước. Khắp nơi người ta đào
bới đất để tìm trùng chỉ. Không rõ các trường dưới quê thời đó có “ao trường+cầu cá” cũng như
vườn trường trên này của chúng tôi hay không ?
18
Các danh hiệu chiến sĩ, dũng sĩ kế họach nhỏ… được phong tặng khắp nơi.
Nó kéo dài cho đến năm 85 khi mà nền kinh tế “quan liêu bao cấp” cáo
chung, chuyển sang “hạch toán kinh tế” (hay bị xuyên tạc là làm kinh tế
tính toán như “hạch” !). 22
Trong trường còn nuôi mấy chuồng thỏ. Thay vì nộp giấy, chúng tôi có thể
đem rau muống vô để nuôi thỏ. Việc này làm tôi thích thú. Chỉ buồn khi
năm sau vào học, bầy thỏ không còn nữa.
Lớp 3
Tôi học lớp 3/7 buổi chiều.
Đây là thời gian đi học đen tối của tôi với kết quả học tệ hại nhứt trong 12
năm đi học.
22 Hình ảnh điển hình thời “Bao cấp”: mọi người chầu chực xếp hàng dài cầm sổ hay tem phiếu
đi mua gạo, thịt, nhu yếu phẩm, xăng dầu,.. với tiêu chuẩn thay đổi tùy theo chức vụ của mình.
Theo tôi nhớ có các lọai sổ: sổ gạo, sổ dầu, sổ nhu yếu phẩm, sau này còn có thêm sổ lãnh hàng
nước ngòai (khi có luật chỉ lãnh hàng nước ngòai 3 lần/năm; trong sổ ghi rõ tên và địa chỉ người
gởi, khi lãnh mà trật tên hay địa chỉ người gởi thì khỏi lãnh) bên cạnh sổ hộ khẩu, sổ đăng ký tạm
trú tạm vắng. Chưa kể khi xui xẻo “không có hàng” thì tiêu chuẩn của mình, dù là lương thực,
cũng có thể bị ép buộc thay bằng thứ khác: thuốc lá, vải, phụ tùng xe đạp… mà không có lựa chọn
nào khác. Mà nếu không mua thì sẽ không được mua thứ khác tiếp theo (chẳng hạn mua gạo, không
có gạo phải mua khoai mì thay thế. Nếu không mua khoai mì thì sẽ không được mua nhu yếu phẩm
(mà sổ mua gạo lại khác với sổ mua như yếu phẩm). Phụ nữ cũng bị bắt buộc mua thuốc lá như
đàn ông dù không có nhu cầu, nhưng phải mua mới được tiếp tục mua mấy thứ khác.
Khi không đủ hàng cung cấp thì cứ mấy người bắt thăm để mà mua một phần. Chẳng hạn 4 người
bắt thăm để hy vọng được mua một cái quần hay một cái mùng…
Các công nhân viên, sinh viên được lãnh thêm tiêu chuẩn tương tự tại cơ quan hay trường của
mình. Các thầy cô giáo, sinh viên vô lớp mang theo bọc thịt, gạo vừa lãnh là chuyện thường thấy.
Có bạn khi bị thầy hỏi tại sao không thuộc bài thì trả lời tỉnh queo là phải phụ gia đình xếp hàng
mua lương thực, nhu yếu phẩm nên không có giờ học. Cô cũng đành chịu.
Tết thì mỗi nhà được tiêu chuẩn một phong pháo. Dịp Trung thu, nhà nào có con nít thì được một
gói bánh và một lồng đèn giấy xếp.
Câu thành ngữ “buồn như mất sổ gạo” sinh ra từ đó…
Nhiều nơi, thay vì thối tiền, người ta thối bằng kẹo.Ở một số trường đại học, sinh viên cắc cớ đóng
lại tiền xe bằng kẹo cho bỏ ghét rồi sinh cãi lộn. Ở bịnh viện, đi gởi xe được thối lại thậm chí bằng
… bao cao su ! Dân quê lên Sài gòn nhìn xớn xác tưởng là thối bằng kẹo, đến khi biết ra thì..huề
tiền, cười trừ.
Những hình ảnh các cửa hàng mậu dịch với các cô mậu dịch viên lạnh lùng ngồi bên cạnh những
món hàng có bảng niêm yết “hàng mẫu không bán”.
Tất nhiên thuốc men khan hiếm. Các thuốc dân tộc như sâm đại hành, xuyên tâm liên.. tạm được
xem là thần dược tiêu trừ bá bịnh. Nhiều người ngòai Bắc vô có thói quen khi mệt dùng mì chính
(bột ngọt) quậy bỏ vào nước trà “uống cho khỏe”. Có câu thơ như sau:
Tay thì xách cặp kè kè,
Tưởng rằng tài liệu, ai dè bột nêm.
Riêng xăng khan hiếm nên nhiều xe khách phải chạy bằng than, than vụn rớt đầy đường. có người
pha dầu lửa để chạy xe. Bạn bè tăng nhau 1 lít xăng cũng là rất quý.
Hết thời bao cấp thì các tiêu chuẩn được “bù lổ” (bù giá vào lương), được quy ra tiền để lãnh và
không phải xếp hàng chầu chực cầm sổ chờ mua như trước.Từ ngày ấy, phòng “Đời sống” trong
các cơ quan, trường học bị giải tán để được gọi là “Đời chết”.
19
Môn Toán với các quy tắc dài dòng khiến mình luôn tính toán lộn, ăn điểm
xấu 1,2,3 thường xuyên. (nếu tính nhẩm thì xong từ lâu, chẳng cần quy tắc,
vừa nhanh và chính xác). Nội dung toán đố vẫn lòng vòng hình ảnh giết
giặc, khẩu hiệu, thi đua..
Tôi ăn điểm xấu tới mức báo động cùng với hơn 10 anh em khác. Khiến cô
giáo yêu cầu ở lại sau giờ học để cô dạy phụ đạo. Tôi né không học viện lý
do ba tôi đã dạy kèm tôi thêm. Cô không kiếm chuyện bắt đóng tiền học
thêm như ngày nay. 23
Cô giáo vốn khó tính, lúc đi vắng hay cắt cử một trò nữ lên bảng để ghi tên
những ai làm ồn. Anh nào xấu số bị ghi tên sẽ bị cô về cho ăn roi rụng tay.
Đám con trai không ai thóat cực hình này.
Trong trường, thay vì dùng giám thị canh chừng, từng lớp được phân công
làm “Trật tự” (có trường khác gọi là đám Sao đỏ) theo mỗi tuần (hay mỗi
ngày tùy trường), để canh chừng ghi tên các học sinh vi phạm nội quy. Lủ
“Trật tự con nít” này mới được tý quyền đầu đời, tha hồ hách dịch, coi
người khác không ra gì. Đám học trò kia thì cũng chẳng tuân phục và tha
hồ vi phạm. Cảnh rượt bắt nhau chạy vòng vòng ở trường như cơm bữa.
Việc này riết không đi tới đâu như một trò hề. Tuy nhiên, nó được duy trì
trong gần suốt 12 năm tôi đi học và gây chia rẽ nội bộ học sinh là chính.
Môn thủ công, hay tập viết vẫn giống như năm lớp 2 với các chữ, ngày của
những anh hùng, sự kiện “lạ hoắc” với đám con nít chưa đầy 10 tuổi !
Giờ tập thể dục giữa giờ tôi nhận thấy có những bài rập khuôn với các
trường khác (do coi trên truyền hình mới biết) và nó không đổi đến khi tôi
học hết lớp 9 ! Nhớ là có mấy động tác sau: Cổ, tay, chân, lưng bụng,
xoay. Mỗi động tác là 2 lần 8 nhịp. Đặc biệt có động tác sau cùng: khi
xoay một tay chống nạnh, xoay người ra sau, tay kia đưa thẳng ra sau lưng
như xòe tay xin tiền người phía sau. Tại vậy chúng tôi gọi động tác “xin
tiền” là vậy đó.
Vẫn luôn có các bài tập đọc “không bao giờ quên”, thậm chí có phần hấp
dẫn với đám con nít chúng tôi. Chủ yếu là đọc giải trí. Hay dở, thiệt giả thế
nào chưa cần biết. Tôi còn nhớ nhiều bài:
– Bài “Có một mùa đông” kể chuyện Bác Hồ sống bên Anh làm nghề
cào tuyết cóng cả đôi tay. Ở Paris thì ban ngày trước khi đi làm Bác
gởi cục gạch trong bếp lò bà chủ nhà. Tối về Bác gói cục gạch trong
tờ báo đặt dưới giường nằm cho đỡ lạnh.
– Bài “ Đốt cháy tàu giặc”: chuyện ông Nguyễn Trung Trực tổ chức giả
đòan ghe đám cưới để đánh chìm tàu Pháp.
23 Tôi chỉcó học thêm Pháp Văn lớp thiếu nhi của mấy xơ Regina Mundi từ hè năm lớp 2 đến hết
năm lớp 5 (vì bị trùng giờ học ở trường)..
20
– Bài “Má Năm”: má Năm cho anh bộ đội ôm đại liên núp dưới bộ ván,
má mời bọn giặc vào ăn dưa hấu, “…bọn chúng chẳng đợi má mời.
Bất ngờ, má Năm hô “bắn”, lọat đạn nổ vang, bọn giặc chết sạch
không còn một tên”. Sách vẽ hình má Năm ngồi trên bộ ván, giơ tay ra
lệnh bắn, quân giặc đứng bên bộ ván gục chết la liệt trước khẩu đại
liên của anh bộ đội núp dưới bộ ván đang khạc đạn xối xả. 24
– Bài “Ong đánh Mỹ” được viết theo version khác: tổ ong vò vẽ được
lén đặt gần đồn giặc, vì tên lính gác chọc lưỡi lê vào tổ ong, ong vở tổ
bay ra đánh tan tác cả đồn giặc.
– Bài “ Còn nói được còn chiến đấu” nói về anh bộ đội bị thương cụt cả
2 tay, nhất định chiến đấu tới cùng.
– Bài anh Nguyễn Văn Trỗi ra pháp trường, hô to khẩu hiệu, tay giật
phắc mảnh băng đen bịt mắt. 25
– Bài “Hòn đất tổ quốc” kể chuyện Bác Hồ khi bước chân về nước qua
biên giới Trung-Việt, Bác ôm hôn hòn đất và hòn đất này được lưu
giữ trong bảo tàng đến ngày nay.
– Bài “bức ảnh quý”: ông già làng khoe tấm hình Bác được giấu kỹ, chỉ
khi nào mệt quá thì lấy ra nhìn tý cho khỏe, khi giải phóng rồi thì tha
hồ lấy ra “ nhìn cho sướng con mắt, cho vui cái bụng”.
– Bài “ Anh hùng Núp bắn Pháp”: kể chuyện anh Núp ở Tây Nguyên
phục kích bắn tên lính Pháp bằng cung tên.
– Bài “ Tiếng mìn anh Nguyển Văn Bé” đã tiêu diệt vô số quân địch.
– Bài “Chị Mạc Thị Bưởi”: kể chuyện chị Bưởi làm giao liên.
24 Trong sách “ Từ tuyến đầu Tổ quốc” (xuất bản 1963-1964) gồm những lá thư đồng bào miền
Nam gởi ra miền Bắc có ghi lại đọan như sau: “… Có lần anh em giải phóng quân phục kích địch
ở tại một xóm. Đồng chí thủ cây trung liên nằm trong nhà một bà má. Trong khi chờ giặc đến, tự
nhiên bà má bảo đồng chí đem súng đặt ngay dưới ghế, rồi má ngồi trên ghế, bình tĩnh như không
có gì. Má đặn đồng chí cầm súng: “Con à ! Tụi giặc tới, chứng nào má biểu bắn mới bắn nghe con!
Đừng bắn trước, tụi nó chạy mất hết, không ăn gọn nghe !” Đến chừng tóan giặc đầu đi tới, má
ngoắc tụi nó vô ăn dưa hấu, chúng quẹo vô ngay. Đợi chúng nó vô tới cửa ngõ, đến gần sát chổ
ngồi, má mới ra lịnh cho đồng chí bộ đội “bắn đi !”… Các anh thử xem, lọat súng đó không quét
sạch chúng thì bà má còn gì !”…
Có lẽ bài chúng tôi học là một “variation” từ câu chuyện trên ?
25 Trong “Chân Dung và Đối Thọai” của Tr.Đ.Kh. có viết : (trích)

“…Tôi muốn nói rằng: Không có cái gì là không thành thơ được. Tôi cho cả Nguyễn Văn Trỗi hô:
HCM muôn năm. Mà hô những ba lần kia”.
Tất nhiên, sau ba câu khẩu hiệu HCM muôn năm, T.H. đã hạ một câu thơ thật là thần tình: Phút
giây thiêng anh gọi Bác ba lần. Và thế là ngay lập tức, mấy câu khẩu hiệu khô khốc trên kia đã
không còn là khẩu hiệu nữa, nó đã thành tình cảm, xúc cảm, thành nỗi niềm thiêng liêng của cả một
đời người ở cái giây phút hiểm nghèo nhất. Và người đọc bỗng ứa nước mắt. Đấy là tài nghệ của
một bút pháp lớn. Bút pháp bậc thầy.!” (hết trích)
Hiện nay, có đọan phim quay cảnh tử hình anh Trỗi trên website youtube.com, thì ta mới thấy
đúng là T.H đã phịa một cách quá tài tình, và thành công ở chổ đã thay đổi cả sự thật lịch sử.
21
– Bài “ Bẫy đá của anh hùng Bi Năng Tắc”: anh Bi Năng Tắc phục kích
giết giặc bằng trận địa bẫy đá của mình.
– Bài “Lấy thân mình làm giá súng” (chuyện Bế Văn Đàn lấy thân làm
giá súng và hy sinh)
– Bài “ Giải phóng quân biết bắn chứ không biết đầu hàng”: anh giải
phóng khi bị bao vây gọi hàng đã la lớn câu nói trên và bắn viên đạn
cuối cùng trước khi bị địch giết.
– Bài “Đốt thẻ quân dịch..” (Tôi không nhớ chính xác tựa) nói về anh
lính Mỹ đốt thẻ quân dịch, thà ngồi tù chứ không theo quân xâm lược
vào Việt Nam. 26
– Bài “Chiếc vòng bạc”: kể chuyện em bé miền núi xin Bác Hồ chiếc
vòng bạc. Sau nhiều năm Bác vẫn giữ lời hứa và gọi em đến để tặng
vòng.
– Bài “ Cái gì quý nhất ?”: kể lại mấy bạn tranh cãi xem vàng, thì giờ,
sức khỏe.. cái nào quý nhất; thầy giáo phân xử và kết luận sức: lao
động là quý nhất.
– Bài “Chiếc đèn đom đóm”: Ông Mạc Đỉnh Chi có sáng kiến bắt đom
đóm bỏ vào vỏ trứng để làm đèn học bài buổi tối.
– Chuyện “thằng ăn trộm”: một em đã phát hiện tên gián điệp giả bộ đội
vì tên này đã trêu em bằng câu: “Chuồn chuồn có cánh thì bay, có
thằng ăn trộm thò tay bắy chuồn”. Lý do là : anh bộ đội không bao
giờ nói câu như thế (!)
– Bài “Đường làng”
Ngày ngày em đến trường
Đi trên con đường làng,
Hai bên cỏ xanh mượt
Giữa đất đỏ mịn màng.
Đường mềm như dải lụa,
Uốn mình dưới cây xanh
Men theo đôi bờ đá
Vòng gốc đa sân đình.
Từ lâu đường cùng em
Đã nên đôi bạn hiền,
Em yêu đường xinh đẹp
Đường vui đón bước quen.
– Có nhiều chuyện cổ tích khác thú vị: chiếc búa vàng, cô bé ngoan, con
voi bay..
26 Tôi nhớ lại như in bửa đó, cô giáo nói: “Bên VN ta giờ không có đi quân dịch, chỉ có đi nghĩa
vụ quân sự mà..(cô hạ giọng)... thôi !
22
– Các bài như “tai, “mắt’, “da”: dạy học sinh biết giử vệ sinh và phòng
ngừa bệnh, tai nạn.
– Bài có chủ đề địa lý: “Đồng bằng Long An” : “Đồng bằng Long An
được chia làm 3 vùng rõ rệt, miệt Sông, miệt Giồng và miệt Bưng…”
Còn nhiều bài khác có nội dung tương tự nhưng vì không thể nhớ hết, một
phần cũng không đặc trưng như những bài vừa kể trên.
Lần thứ nhì trong đời, tôi lãnh tiếp con số 0 điểm ca hát. Buổi đó thi chấm
điểm với bài hát tự chọn. Thằng bạn lên hát bài “Bé bé bằng bông” với
lời..nhạc chế: “Bé bé bằng bông, hai má bằng đồng, cái chân bằng sắt, cái
chân bằng chì..” Cả lớp cười rộ lên. Cô quê quá đuổi nó xuống, 0 điểm !
Tới phiên tôi, vì mãi cười sằng sặc nên sơ ý bước lọt chân vô kẽ giữa 2 bục
giảng, chân rút hoài không lên! Cả lớp được nước cười tiếp. Tôi cũng cười
hoài không hát được. Tiếng cười cả lớp càng dữ nên cô bực quá đuổi tôi về
với con zero y như đứa trước! Số tôi không hạp với trò ca hát.
Bấy giờ có việc kiểm kê nhà trong phong trào “cải tạo tư sản”, vào lớp
nghe cô dặn dò: các em đừng nghe bọn xấu phao tin đồn nhảm có kiểm kê
nhà.. Cả lớp đồng thanh nói: “ Có đó cô, có đó cô!” Cô hỏi: “Vậy có nhà
em nào bị kiểm kê không mà nói vậy ?” Một đứa giơ tay phát biểu: “Có
cô! Nhà em. Có mấy người tới xét nhà rồi lấy một mớ đồ đi…” Cô không
nói gì tiếp...
Lúc này giá giấy, nylon bán ve chai khá cao. Ai cũng tranh nhau thu về
phần mình để hưởng lợi. Thậm chí tìm sợi dây thun cũng khó. Do đó nghe
tới kế họach nhỏ là chúng tôi thấy khó khăn thu gom giấy lần lần. Ngày
nộp giấy, đi học đứa nào cũng ôm một bịch giấy kè kè theo mình mang vô
lớp.
Giữa năm học, có tin đồn lấy máu học sinh ở trường để hiến máu cho bộ
đội. Nhiều phụ huynh lo sợ và cho con mình tạm nghỉ học mấy ngày.
Chuyện thiệt giả thế nào không biết, nhưng khi vô lớp, cô luôn khuyên
“cảnh giác trước tin đồn thất thiệt”. Tất cả lời nói của cô chạy qua lỗ tai
bên kia của chúng tôi.
Trường mở phong trào viết thư, gởi quà cho các anh bộ đội.. nhưng lớp tôi
không thấy hưởng ứng, một phần viết thơ cũng chưa trôi nên không viết.
Cô chỉ thông báo qua và cũng có ý không ép.
Lớp chúng tôi được một buổi học đạo đức, nghe xong sau đó là viết bài
làm liền để chấm điểm. Một cô giáo nào đó vô lớp giảng về “tàn dư chế độ
cũ” gồm các thành phần: ăn bám xã hội, đầu cơ tích trữ, sống xa hoa đồi
trụy.. Và nói về nhiệm vụ phải xóa bỏ chúng đi trong cuộc sống mới.
Chúng tôi nghe qua một hồi và phải viết bài lại như một hình thức bài thu
họach. Thì viết thì cứ viết cho hết giờ. Nhớ ghi tới đâu hay tới đó chứ
không hiểu bao nhiêu. Đây coi như một khóa chính trị cấp tốc đầu tiên cho
chúng tôi.
23
Kỳ sinh hoạt hè năm đó, tôi nhớ chỉ đi chừng 2,3 buổi rồi thôi luôn. Tuy
nhiên mấy bửa sinh họat chỉ có hát mấy bài hát thiếu nhi và tập sơ sịa ít
nghi thức đội cho biết, chưa nếm mùi “sol đố mì”. Có đi lao động quét dọn
tổ dân phố một lần.
Ban đầu lõm bõm lấy báo ra đọc xem chương trình truyền hình để tranh
thủ coi phim lúc tối, sau tôi thử đọc các dòng tít thời sự và để ý các báo
cáo tăng năng suất 100%, 200% liên tục, cũng như các thành tích hòan
thành kế họach trước 15 ngày, 28 ngày.. Nói chung tất cả thông tin đều lạc
quan. Tin vụ án giết người, gần như không thấy đăng. Tội phạm kinh tế,
tham nhũng càng không có ngọai trừ tội “ăn cắp hay phá họai tài sản
XHCN” được xem là rất nặng, mà ngày nay ít thấy nhắc tới.
Tôi cũng bắt đầu làm quen đọc sách “nhiều chữ” với bộ “Kho tàng chuyện
cổ tích Việt Nam”.
Lớp 4
Hết kỳ nghỉ hè năm 1978, vì trường Lê Quý Đôn giải thể cấp 1, tôi phải
chuyển sang trường cấp 1 Trần Quý Cáp gần đó. 27
Tôi học lớp 4C buổi chiều. Thầy C. chủ nhiệm.

Tôi biết thế nào là “trực lớp”: làm vệ sinh lớp trước giờ học theo phân
công. Cũng vui. Chưa đến nỗi cực nhọc. Chỉ chịu khó đi sớm.
Phong trào đóng góp sách cho thư viện trường khiến tôi phải “hy sinh”
một cuốn sách vừa được tặng trước đó.
Quen được mấy đứa chơi hạp nhau nên chúng tôi hay nói chuyện trong
lớp, bị thầy bắt phạt đứng góc lớp hay đứng lên tại chổ là thường.
Tôi bắt đầu biết viết kiểm điểm do có lần không nghe kẻng để ra xếp hàng.
(Chuông hư, tiếng kẻng lại quá nhỏ mà lớp tôi ở khuất). Bản tự kiểm cứ
viết: Thưa thầy. Hồi nãy, Em có lỗi do không xếp hàng nên em xin lỗi thầy
em sẽ không làm như vậy nữa, cám ơn thầy… (ký tên) là xong !
Có lần tôi nổi hứng quậy như sau: sau giờ tập thể dục giữa giờ (lấy trống
làm nhịp) lúc ra chơi, khi nghe hai tiếng trống kết thúc, tất cả học sinh phải
hô “khỏe” rồi tan hàng. Bửa đó tiếng “khỏe” quá nhỏ, Tôi hô “yếu” thiệt
lớn, cả trường cười vang, khi tan hàng, không ai biết thủ phạm ! Thóat viết
tự kiểm.
Tự nhiên sức học tôi khá hơn hẳn. Lần đầu được đứng hạng 3 tòan lớp.
Môn toán tôi thành công hơn cả. Có thể là mình có khả năng học thuộc
từng quy tắc toán ? Biết rằng tôi được điểm toán tối đa rất dễ dàng. Tôi chỉ
một lần không thuộc cửu chương và một lần lọng cọng khi đọc không hiểu
27 Tôi còn nhớ hình ảnh dì C., bà lao công hiền lành của trường. Dì có nuôi con chó nhỏ mà chúng
tôi hay bắt nựng chơi. Mãi tới sau năm 2000, khi tôi chạy xe ngang qua trường cũ còn thấy dì C.
vẫn còn làm ở trường dù đã già cả.
24
chử “một trăm linh năm” là số mấy. Nếu ghi là “lẻ năm” thì không gì để
nói.
Các bài tập đoán đố vẫn rập khuôn chủ đề “giết giặc - thi đua - tuyên
truyền”.
Thầy khảo bài liên tục mỗi ngày, không sót một ai. Nên không ai dám lơi
lỏng không thuộc bài.
Môn tập viết được phép dùng mực xanh thay vì mực tím nếu muốn. Viết
máy được cho phép dùng dần dần trong giờ học. Tuy nhiên môn tập viết
vẫn phải dùng ngòi viết mực chấm.
Làm thủ công vẫn không khác với lớp dưới bao nhiêu.
Trong lớp có dạy hát những bày hát: Cùng nhau đi Hồng binh, Lá xanh,
Chiến sĩ Việt Nam.. Lúc này, tôi học thuộc khá nhanh nên không bị ăn 0
điểm nữa. Tôi thích bài Chiến Sĩ Việt Nam hơn hết, đến giờ vẫn thấy hay.
Sau này mới biết tác giả là Văn Cao.
Môn văn, đạo đức, Khoa-Sử-Địa là những môn học mới, khá đơn giản, dể
nhớ, gọi là thú vị.
Môn văn, ban đầu là văn kể chuyện tiếp theo đó là văn miêu tả. Chúng tôi
học không khó khăn và không ghét văn như học sinh sau này, thậm chí còn
thích thú.
Môn đạo đức được nghe đọc các bài, câu chuyện để làm nền tảng cho thể
lọai văn kể chuyện. Tôi chỉ nhớ mấy bài: “Một ngày làm việc của Bác
Hồ”, “Chuyện anh Trỗi” và “ Chị gái đảm đang” (viết về con gái lớn chị
Út Tịch đảm đang lo việc nhà cho mẹ đi chiến đấu). 28
Môn khoa-sử-địa khá dể hiểu, sách giáo khoa cô đọng không rườm rà nên
tôi thích học, không phải bị đôn đốc. Phần địa lý Việt Nam cũng được lồng
vào qua các bài địa lý căn bản. 29
28 Về câu chuyện “Chị gái đảm đang”, tụi nhóc chúng tôi ban đầu không để ý, học để mà học. Sau
này lớn lên, nhớ một câu trong đó: “Bao giờ nó cũng chừa phần cho má, có khi là một trái chuối
đã chín rục”, và khi biết được là chị Út Tịch ở Trà Vinh, tôi không hiều tại sao tác giả bịa đặt ghê
gớm bằng cách phỉ báng Miền Nam nghèo mạt. Vì chuối ở miền Nam thời nào cũng rẻ thúi, dân
nghèo cũng không ai thèm để dành cho người khác đến chín rục, tất nhiên nhà chị Út Tịch cũng
không nằm ngoài số đó.
Trong này cũng có một đọan, diễn tả khi có máy bay địch ném bom gần nhà: “ …con Bé một tay
bồng em, một tay thò ra ngòai hầm quấy bột. Nó bắt xoong lên ba cục đất, chụm bằng lá dừa. Bốn
đứa nhỏ vẫn chổng mông lên trời”... Chẳng hiểu sao tay nào mà dài dữ vậy (??!) để có thể núp
dưới hầm, tay lại đưa lên trên ra ngòai nắp hầm quậy bột, mà tô bột lớn cỡ nào mà không thể đem
xuống hầm quậy luôn cho khỏe và an tòan.
29 Một hôm học địa lý có nhắc đến Châu Mỹ. Thầy đố thử ai là người đầu tiên tìm ra Châu Mỹ. Có
một đứa liền giơ tay sốt sắng phát bỉểu một câu xanh dờn: “ Thưa thầy, ông Thiệu !” Khiển cả lớp
cười lăn lộn, thầy cũng phì cười.. vì hết ý kiến !
Khỏang thời điểm đó, phải nhắc đến một buổi họp tổ dân phố. Chuyện kể một ông trên phường giải
thích cho bà con: Máy bay ta bay lên cao bao nhiêu cũng như súng đại bác của ta bắn ra biển bao
xa thì chủ quyền vùng trời và vùng biển của chúng ta vươn xa đến đấy. Chuyện ngoài lề “hồi đó”
nhưng viết ra để cho anh em nghe đổi không khí và biết thêm.
25
Các bài tập đọc vẫn là những thứ phải kể hết, nhớ tới đâu kể tới đó, tất
nhiên là những bài không quên, kề lại nhiều người cũng không hình dung
được những gì mình học:
– Bài (không nhớ tựa) kể lại chị Dôi-a cố gắng thức khuya giải bài toán
khó, kiên quyết không chối chép lại bài của Su-ra, em mình.
– Bài “Lê-Nin đi học”: kể lại Lê-nin khi còn bé học hành xuất sắc hơn
người, luôn được điểm 5 và thuộc bài ngay tại lớp.
– Bài “Dũng sĩ Điện Ngọc” kể chuyện anh Nghiêu với “vết thương cạc-
bin thù trên má” bình tĩnh chờ xe tăng đến thật gần rồi bắn hạ làm
“con thú Mỹ lồng lộn bốc cháy giữa đồng”.
– Chuyện “Tuổi nhỏ diệt xe tăng”: Lai 8 tuổi, liệng thủ pháo vào xe tăng
“nhưng nó vẫn chạy”, em rượt trèo lên xe tăng, bỏ trái thứ 2 vào lổ
thông hơi nhưng bọn giặc hất ra ngoài, đến quả thứ ba cuối cùng, em
phải dùng bụng lấp lổ thông hơi để nó không bị liệng ra. Xe tăng nổ
tung, bọn địch bên trong chết sạch và em cũng hy sinh. 30
– Bài “Trời đành chịu thua”

Ngày xưa hạn hán cầu trời,
Ngày nay hạn hán thì người trị ngay.
Tri đêm rồi lại trị ngày,
Cho tên giặc hạn biết tay của người.
Vừa làm vừa thách cả Trời ,
Có muốn tắm mát thì mời xuống đây.
Nước kia ở dưới đất nầy,
Đào sâu vét kỹ nước đầy mương ao.
Thách trời cứ hạn nữa nào,
Đồng ta đủ nước hoa màu vẫn xanh.
Chiều chiều nghe tiếng phát thanh,
Người chăm thủy lợi Trời đành chịu thua.
– Bài “ Sài Gòn vừa thiếu vừa dư” (trên internet tôi lại thấy có một
version khác, dài hơn)
Sài gòn vừa thiếu, vừa dư,
Thiếu, dư lắm thứ quá ư ngược đời !
Thiếu nước uống, dư rượu mùi,
Thiếu nhà để ở, dư nơi cầm tù.
Gạo từng nức tiếng là dư,
Mà nay lại thiếu ai ngờ được chăng !
Dân nghèo thiếu chổ làm ăn,
Lại dư tiệm hút, hộp đêm, sòng bài...
30 Bài này khi làm văn kể chuyện, tôi nhờ thuộc lòng vì bấy giờ đọc thấy chuyện cũng ngộ ngộ, ghi
lại đầy đủ nên được khen là bài luận hay nhất lớp ! Còn có thêm môn chính tả luyện trí nhớ, yêu
cầu học sinh học thuộc lòng bài nào đó rồi viết lại cho đúng chính tả.
26
Thiếu trường học, dư cao bồi,

Dư phim dư sách suy đồi, lố lăng.
Lao động thiếu mặc, thiếu ăn,
Lại dư vũ khí sỉ quan Huê kỳ…
Nhân dân dù có thiếu gì,
Vẫn còn dư sức kiên trì đấu tranh. 31
– Bài “Bà cụ chỉ huy”: bà cụ Yến, bề ngoài tuy lẩm cẩm nhưng còn biết
chỉ huy ra hiệu bộ đội nằm phục kích giết giặc.
– Bài “ Dân ta anh hùng”:
Dân ta gan dạ anh hùng:
Trẻ làm đuốc sống, già xông lửa đồn.
Chân toạc máu, chân dồn đuổi giặc,
Tay chém thù, tay sắc như gươm!
Củ khoai, củ sắn thay cơm,
Khoai bùi trong dạ, sắn thơm trong lòng.
Hớp ngụm nước suối trong dỡ khát,
Trông trời cao mà mát tâm can!
Chín năm nắng núi mưa ngàn,
Nắng mưa có Đảng, cơ hàn có nhau.
31 Tuy nhiên nguyên văn tìm thấy trên mạng như sau:
Sài gòn vừa thiếu, vừa dư,
Thiếu, dư lắm thứ quá ư ngược đời !
Thiếu nước uống, dư rượu mùi,
Thiếu nhà để ở, dư nơi cầm tù.
Sữa bơ, son phấn thì dư,
Gạo ăn lại thiếu ai ngờ được chăng !
Dân nghèo thiếu chỗ làm ăn
Lại dư tiệm hút, nhà săm, sòng bài.
Thiếu trường học, dư cao bồi,
Dư phim dư ảnh sặc mùi khiêu dâm.
Sống mòn, thiếu cái nuôi thân,
Lại dư vũ khí quan quân Huê kỳ !
Nhạc ca dâm đãng thiếu gì,
“Cuốc ca” lại thiếu phải đi vơ chằng !
Mẫu cờ trăm thứ vện, vằn,
“Cuốc kỳ” vẫn cứ lằng nhằng ba que.
Có dư nghị gật, nghị hề
“Cuốc hội” cuốc hè thiếu hẳn ý dân ?
Cái trò hiến pháp bất nhân
Đủ điều phát xít, thiếu phần tự do.
Triều đình chủ Mỹ, tớ Ngô
Thiếu người, dư ngợm, dư đồ lưu manh.
Phố phường dư lũ sát sanh,
Thiếu tai nghe ngóng dân lành kêu oan...
Dư với thiếu Sài-gòn là thế,
Mỹ Diệm đang tô vẽ dị kỳ,
Nhưng dân dù có thiếu gì
Vẫn còn dư sức kiên trì đấu tranh.
27
Nhớ những lúc hầm sâu địch hậu,

Nhớ những đêm theo dấu đường dây,
Giặc lùng, giặc quét, giặc vây,
Có dân, có Đảng đêm này vẫn vui.
Làng kháng chiến không lui một bước,
Nhổ sạch đồn cho nước ta yên,
Chín năm làm một Điện Biên,
Nên vành hoa đỏ, nên thiên sử vàng!
– Bài “ Voi ơi”:
Voi ơi, ta bảo voi này
Voi đi chiến dịch có mày có ta,
Đèo cao ta vác voi qua
Sông sâu ta bắc cầu phà voi sang.
Ngày ta kết lá nguỵ trang
Đêm ta đốt đuốc soi đàng voi đi
Dù cho sắt nặng vai tê
Ta đây, voi đấy chẳng hề quản công.
Dù cho ta có đói lòng
Sọt này vẫn đủ đạn đồng nuôi voi
Voi ra giữa trận hếch vòi
Đồn thù sụp đổ, voi cười ta reo.
Bõ khi lên dốc, xuống đèo
Bõ công tập luyện bấy nhiêu tháng ngày
Voi ơi ta bảo voi này
Voi đi chiến dịch cả bầy theo ta ...
–
– Bài “Trồng cây nhớ Bác”
Mùa xuân năm ấy, Tưới cây nhớ Bác,

Bác dạy trồng cây, Cây non đỏ mắt,
Em làm theo ngay, Thương Bác không còn,
Trồng cây cam nhỏ. Cây ơi hãy lớn,
Mùa xuân năm nay,, Nhiều lá tươi xanh,
Bác không còn nữa Cây thương nhớ Bác,
Em trồng trước cửa, Mọc nhanh, mọc nhanh..
Một cây, hai cây.. –
Chiều chiều ra đây, – Bài “ Hòn đá to”
Hòn đá to Nhấc không đặng

Hòn đá nặng Hòn đá nặng
Chỉ một người Hòn đá bền
28
Chỉ ít người Biết đồng sức

Nhấc không lên Biết đồng lòng
Hòn đá to Việc gì khó
Hòn đá nặng Cũng làm xong.
Nhiều người nhấc –
Nhấc lên đặng – Bài “Tổ Quốc em”
Tổ quốc em đẹp lắm Em không nói ai biết

Cong cong hình lưỡi liềm Nhưng em sướng vô cùng
Trên - núi cao trùng điệp Em là công dân nhỏ
Dưới - biển sóng mông mênh. Nước Việt Nam anh hùng!
Những cánh đồng phì nhiêu –
Nằm phơi mình ở giữa – Bài “Cấy đêm” : hoạt động cấy
Những con sông xanh hồng đêm trong thời chiến, chỉ nhớ
Uốn quanh trăm dải lụa một câu: Bến Tre bắn xuống,
Tổ quốc em giàu lắm Mỏ Cày bắn qua”.
Đồng ruộng - vựa thóc thơm – Bài “Gói đất miền Nam”: bà mẹ
Biển bạc - đặc cá tôm dặn dò nhờ con đem gói đất
Rừng vàng - đầy quặng quý miền Nam đi ra Bắc tặng cụ Hồ.
Ôi! Việt Nam! Việt Nam! – Bài “ Thằng Mỹ ngu”: thằng
Tổ quốc bao thân mến Mỹ, cậy có đôi giày chống
Yêu từng khóm tre làng chông chính hiệu Huê Kỳ,
Từng con đò vào bến. nghênh ngang đi vô vườn hái
Càng yêu thêm sông núi trái cây bị té hầm chông lòi ruột
Sinh ra những anh hùng chết. “Đáng đời thằng Mỹ ngu
Xưa - Quang Trung, Lê Lợi bày đặt làm tàng. “ (nguyên
Nay - Bác Hồ, Bác Tôn... văn).
Trên mỗi mỗi ngả đường – Bài “Không sợ Mỹ”: Xuyến
Em như nghe tiếng hát hiên ngang đứng thẳng người
Bao nhiêu giặc xâm lăng không sợ “thằng Mỹ to lớn kềnh
Đến đây đều ngã gục càng” dùng dao đâm chảy máu
Trước - Bạch Đằng, Đống Đa, cổ khi tra khảo bắt em chỉ điểm
Giờ - Điện Biên, ấp Bắc... “hầm Xi-xi”. “Đừng sợ. Mình
Em căm thù giặc Mỹ càng sợ, nó càng làm già”
Ngăn nước em làm đôi (Nguyên văn)
Em ước thành Phù Đổng – Chuyện chị Lê Thị Hồng Gấm
Trừ sạch bọn giết người bắn máy bay Mỹ rồi trúng đạn
Nhưng Bác Hồ bảo rồi hy sinh.
"Nước Việt Nam là một" – Bài “Sau trận công đồn”: các chị
Các bạn miền Nam ơi! du kích, sau khi hạ đồn giặc,
Nước mình rồi thống nhất khoe nhau chiến lợi phẩm.
29
– Bài “Chiến đấu đến cùng”: anh

bộ đội bị thương nhưng vẫn một
tay ôm súng chận đứng các cuộc
tấn công địch.
– Bài “đánh vào lòng địch”: đặc
công bộ đội phá hủy kho bom
Long Bình mặc dù bị địch phát
hiện.
– Bài “vùng lên”: bà con rủ nhau
vùng lên chống bọn ác ôn.
– Chuyện “ bắt giặc lái Mỹ”: em
thiếu niên miền núi dẫn đầu
buôn làng bắt sống phi công Mỹ
vừa nhảy dù xuống rừng núi.
– Bài “Xem phim miền Bắc”
(trích từ cuốn tiểu thuyết “ Gia
đình má Bảy”). 32
– Bài “Câu đố mới”: các câu đố

lục bát đố về nhân vật : Lý Tự
Trọng, Nguyễn Văn Trỗi, Võ
Thị Sáu,…
– Bài “Yến”, “Rừng vàng”, “Biển
bạc”.. nói về tài nguyên vô tận
của đất nước.
– Chuyện cổ tích: anh nông dân
và con cò, Con trâu của Trời,
Nàng Nước, Ba hột đào…
32 Tôi có đọc qua vài đọan cuốn này chỉ nhớ đại
khái một đọan khá ngộ nghĩnh: thằng con má
Bảy nói rằng coi phim thì giống như coi xi-la-ma
ở trên tỉnh. Má “hứ” chê con nói nhảm. Vì xi-la-
ma của Mỹ chỉ tòan đĩ với bợm nó ôm nhau. Còn
đàng này là phim miền Bắc, làm gì giống được !
30
Khỏang giữa năm, bắt đầu có cúp điện định kỳ từng khu và khi đó tất cả
phải học bằng đèn dầu. Nhà nào khá hơn thì dùng đèn acquy. Có nhiều
dịch vụ “sạc bình” được mở ra. Có nhà nghèo, con cái phải ra học bài dưới
đèn đường. Mấy bữa cúp điện mà có phim hay làm anh em bực tức.
Mùa nghỉ hè năm này khá yên ổn, không thấy bị quấy rầy vì đi sinh họat
hè.
Tôi bắt đầu đi học violon với thầy Ng.Kh.C. Sau khi thầy đi Pháp, tôi theo
học thầy Ng.Kh.H. đến hết năm 12 rồi nghỉ do mắc luyện thi. Quyển
Kreutzer học giữa chừng... Anh L.L.S chỉ tôi tập thêm. Năm 1989, anh
L.L.S đi Mỹ, mà tôi cũng bận bịu hết hứng tập nên..bỏ luôn. Nhờ tập đờn
trong thời gian dài mà tôi học thuộc lòng khá nhanh và.. nhớ dai đủ thứ.
Lúc rãnh tôi hay qua nhà thằng bạn hàng xóm mượn mớ sách cũ còn sót lại
đọc giải sầu. Có mượn cuốn tập đọc lớp Nhứt và đọc thuộc nhiều bài thơ
khá hay (quên tên tác giả). Tôi ghi lại sợ.. mất uổng:
Thú Quê (Chỉ nhớ 2 câu đối cuối bài)
Hóng gió trên cây khi hái quả,
Xem trăng dưới nước lúc buông câu.
Về đây (Chỉ nhớ 3 câu)

Anh về cho lúa thêm xanh,
Cho cây thêm trái cho cành thêm bông
Cà Mau, Cái Sắn mênh mông..
Dưới đáy biển

Sau khi mặc bình hơi và mặt nạ,
Cầm súng săn tôi hăm hở lặn đi
Êm như mơ vào thế giới lạ kỳ,
Xanh biêng biếc và lung linh trong suốt.
Cá đủ sắc muôn màu bơi lũ lượt,
Tô thêm màu cho những bụi cỏ cây.
Ôi, nghêu sò lăn lóc đó cùng đây,
Quên săn cá tôi trườn theo cảnh lạ…
Nên chăm học

Ta xem bao nhiêu người
Dở dang hư một đời
Nào phải tư chất kém
Bởi xưa không học, lười.
Tư chất ai không tốt
Học lười ai cũng dốt
Thông minh chưa chắc hay
31
Siêng năng là sự cốt.
Dân nghèo đói bụng nằm mơ

Dân nghèo đói bụng nằm mơ,
Bộ tiêu hóa giận mắng vơ tuần hòan
“Anh chỉ việc nuôi thân mà ẩu,
Để xanh xao xương xẩu thế này”..
Dân nghèo: “Oan nó lắm thay !
Muối dưa bỏ dạ chưa đầy, bổ chi.”
Khỏi lo tiền chợ

Có anh chàng nuôi gà bán trứng,
Thời khó khăn, giá xuống ào ào,
Rẻ mà có khách mua nào
Đều đều gà đẻ làm sao bây giờ ?
Thôi ăn trứng khỏi lo tiền chợ
Luộc chán rồi thỉ dở nấu canh,
Xào rau cải, tráng, kho hành..
Vẫn dư bèn muối ăn dần về sau..
Chiếc áo rách
Ối trời ơi ! Ối đất ơi !
Cái áo sao mày rách tả tơi ?
Rách thời mặc vậy.
Nào dám sợ ai chê,
Nào dám sợ ai cười.
Chỉ sợ anh em chúng bạn,
Gần chán, xa quên chẳng đóai hoài.
Chiếc áo mới
Chiếc áo hàng bông đã rách rồi
Mẹ may chiếc áo mới đi thôi
Con xin gìn giữ không làm bẩn
Chỉ mặc vào trường chẳng mặc chơi.
Chiếc áo may xong đã mấy ngày
Vạt dài thườn thượt rông hai tay
Con nhìn chiếc áo buồn rơi lệ
Mẹ bảo: “Trừ hao kẻo chật ngay”.
Giữ gìn mắt

Khốn khó 2 bàn tay
32
Giàu sang 2 con mắt

Tục ngữ nói không sai
Nên phải giữa gìn mắt …(quên 1 đọan)..
…Ra nắng đeo kính râm
Bụi khỏi bay vào mắt.
Bán “khói” trả “keng”

Bên lề, một chị quay chim sẻ
Lão ăn mày vui vẻ lại xin
Bánh mì hơ khói bay lên
Ăn xong chị lại đòi tiền khói quay
Lão bình tĩnh ném ngay bạc cắc
Chị đưa tay toan nhặt lão ngăn:
Rằng “cô bán khói ta ăn,
Thì ta trả lại cô bằng tiếng “keng”.
– Bài thơ ngụ ngôn “Hai con cá” không biết đọc từ sách tập đọc nào, tôi
cho là rất hay:
Chú cá bé bên cha bơi lội, Sợi dây oan nghiệt trên đầu
Thấy miếng mồi trôi nổi chúng ta.
giữa sông. Con nên biết tránh xa cạm bẫy,
Kìa kìa cha hãy thử trông, Đứng ham ăn, chết đấy không
Của ngon vứt bỏ phí không chơi,
hỡi trời ! Của ngon là bả trên đời,
Cá lớn đáp: “ con ơi, cẩn Vì ham ăn mới bao người chết
thận, oan”.
Kẻo để rồi ân hận về sau,
Cha trông thấy chiếc cần câu,
– Bài thơ “Chiếc áo ấm” đầy lòng nhân ái:
Miền Trung bị nạn “Con nên giúp đồng

lụt, bào”.
Người và của tiêu Em sọan chiếc áo ấm,
hao. Vội vã gởi ra Trung.
Em nghe mẹ khuyên Chiếc áo không đáng giá,
bảo: Gói gém trọn tình thương.
Tôi ấn tượng với cuốn “Quốc Sử” lớp Nhứt, lọai sách viện trợ của Mỹ cho
Bộ Quốc Gia Giáo Dục VNCH, bìa dày màu xanh lơ, vẽ hình bộ lư bên
cạnh bản đồ Việt Nam. Các bài lịch sử ngắn gọn viết từ thời Tây Sơn đến
1954. Nội dung từng bài chỉ có những đọan gạch đầu dòng ngắn gọn với ý
33
cốt lõi. Sau mổi bài có hàng chữ in đậm để tóm tắt đại ý, dể học, nhớ lại
chẳng hạn như:
– Bài “Quang Trung đại phá quân Thanh”: Binh kiêu căng dễ bị phá.
– Bài “ Vua Gia Long – việc ngọai giao”: Chỉ biết Trung Hoa và không
biết Tây phương, chính sách ngọai giao của vua Gia Long thiếu sáng
suốt.
– Bài “Biến động dưới triều Tự Đức”: tham nhũng, nghèo đói và thiên
tai là mầm móng của loạn lạc.
– Bài “Pháp uy hiếp kinh thành Huế”: quân ta thua trận do thiếu vũ khí
tối tân.
– Bài “ Cuộc khởi nghĩa Phan Đình Phùng”: Phan Đình Phùng càng
được sùng bái bao nhiêu thì Nguyễn Thân càng đáng bị nguyển rủa
bấy nhiêu.
– Bài “ Khởi nghĩa Lạng Sơn”: đế quốc với đế quốc dễ bắt tay với nhau.
Thằng bạn hàng xóm tìm đâu đem về cuốn “Từ tuyến đầu Tổ quốc”. Đặc
biệt có bài “ Thư Phú Yên” (Tôi còn nhớ là vì sau này trong sách giảng văn
có trích in). Có đoạn bà mẹ bị giặc bắt giử tới trưa mới thả về khiến đứa bé
con ở nhà khát sữa quá nên bò đến con bò nằm gần đó để bú. Con bò bị sờ
sọang nhột nên đá bé lăng quay. Bà con xúm lại để cứu nhưng đến trưa thì
bé không còn nữa..
Có lẽ lý do này nên không thấy ma nào dám sáng tác chuyện “bò đánh
giặc” vì bò vốn đã “phản bội” giết em bé phe ta (?!) 33
Tôi có đọc quyển “tuổi nhỏ anh hùng” kể chuyện các anh hùng: Lý Tự
Trọng, Lê Văn Tám, Phạm Ngọc Đa, Vừ A Dính, Võ Thị Sáu, Nguyễn Bá
Ngọc..
Khi hết sách “con nít” để đọc, tôi cả cuốn “Lịch sách Tử Vi Tiền Phong
năm Ất Mão” về nhà. Ban đầu coi tranh vui là chính. Sau tôi thử đọc qua
phần” Những con số định mệnh” (numérologie), thấy hay hay rồi tiếp sang
“Coi chỉ tay”,.. dần dần đọc hết cuốn. Chuyện tình “ Cánh chim tung trời”
trong đó tôi cũng không tha.
Riết tôi rinh luôn bộ tạp chí “Khoa học huyền bí” của nhà nó mượn về đọc
để rồi lớn lên thích nghiên cứu hồi nào không biết..
Tóm lại ban đầu là đọc đỡ buồn để rồi sau này đâm ghiền đọc..đủ thứ.
Lớp 5
Tôi học lớp 5B buổi chiều. Cô M. chủ nhiệm.
33 Nhiều khi nghĩ lại, tôi tiếc không thấy tác giả nào sáng tác hay hơn bằng cách tạo một huyền
thọai kiểu La Mã (Hai anh em Remus và Romulus được chó sói nuôi bú, rồi sau này lớn lên Remus
sáng lập thành Reims, Romulus sáng lập thành Rome). Cứ sáng tác nhờ bò nuôi bú rồi lớn nên
thành anh hùng thông minh xuất chúng lại hiền đức. Tôi thấy vậy nó thực tế gần gũi hơn cái huyền
thọai La Mã nhiều. Ít ra nhờ được bò nuôi, thằng bé cũng không hung ác để gây cảnh huynh đệ
tương tàn như hai anh em kia.
34
Đầu năm nhà trường có bán áo sơ mi trắng, ai có nhu cầu thì đăng ký và
mỗi người được mua 2 cái. Áo vải, chất lượng trung bình nhưng xài được
trọn năm.
Trong lớp đại đa số là con của cán bộ miền Bắc vô hay là con của dân tập
kết trở về. Phần đông có bề ngoài cũng như phong cách khác xa với đám
bạn học cũ.
Tình trạng học trò méc thầy cô dù là chuyện nhỏ đã làm gây chia rẽ không
ít. Tôi đã nói câu “Đèn nhà ai nấy tỏ” để khẳng định sự riêng tư, không
thích người khác dòm ngó mình quá đáng. Từ đó tụi bạn buộc tội tôi “xa
rời tập thể”, “mất đòan kết”, rồi hăm méc cô, đòi bắt kiểm điểm đủ thứ.
Việc này dai dẳng cả một hai tuần. Tôi cũng không hiểu sao cái gì người ta
có thể quy thành tội lỗi cũng được. 34
Tôi “sanh tật” hay đi lại lòng vòng trong lớp. Bị rầy hoài cũng vậy. Chưa
kể có lần bất ngờ bị “đét đít” vì buồn miệng hát ngâm nga trong giờ học,
hát lớn tiếng dần hồi nào không biết. Chưa kể lâu lâu tôi không chịu xếp
hàng ra về mà ưa chạy thẳng luôn ra cổng. Có đứa mách lẻo nên tôi cũng
bị răn đe một vài lần. Thậm chí một lần cô chủ nhiệm phải “kè” tôi khi xếp
hàng ra về, sợ tôi trốn chạy tiếp.
Lớp tôi có một lần vô kỷ luật khiến cô chủ nhiệm nhốt không cho về. Khi
phụ huynh đến rước nóng lòng vô tìm con thì bị cô mắng vốn trước khi thả
con mình về. Ba tôi lần đó cũng bị nghe cô méc cái tật “ đi lòng vòng” của
tôi. Nhiều anh em còn lại thì không biết số phận ra sao, vì có anh đi học về
một mình. Kẹt ở lại như vậy chắc chết !
Môn thủ công làm tôi chán ngán. Các bài dạy may vá, thêu dành cho nữ
quả là một cực hình với bọn con trai tuổi ưa chạy nhảy. Cô đã từng khuyên
các anh em nên học để sau này có đi bộ đội thì cũng biết vá áo quần khỏi
phải nhờ vả người khác (!) Bài đem về nhà để năn nỉ nhờ bà già làm giùm
riết cũng thấy kỳ. Gặp bài làm lồng đèn, đóng tập sách.. thì nhờ ông già
làm giùm. Có khi ghét quá, tôi trốn không thèm làm bài nộp, để cuối tháng
trong sổ liên lạc bị phê là “không làm bài thủ công” và tuột hạng.
Chưa hết, có đứa này thấy đứa kia làm đẹp hơn mình rồi ganh tỵ hay chơi
xỏ lá méc cô là trò này nhờ ba má làm, trò kia nhờ bạn làm dùm.. Cuối
cùng huề cả làng. Biết chắc cô giáo lúc đó còn chưa chắc làm được cho ra
hồn nên chẳng rầy ai được nên rồi cũng làm lơ.
Môn tập viết cũng như mọi năm trước. Tập chính tả có thêm mục “vở sạch
chữ đẹp” hàng tháng. Tôi lãnh hạng C (kém do chữ xấu), ráng dữ lắm lết
lên được B (trung bình) lúc cuối năm.
34 Câu thành ngữ “Đèn nhà ai nấy tỏ” do nghệ sĩ Q.H (đòan Cửu Long Giang) nói trong vờ hài
kịch “Ma đưa lối quỷ đưa đường” năm 1980. Vở này nổi tiếng thời bấy giờ.
35
Môn Địa lý vô chi tiết hơn, chủ yếu là địa lý VN. Bài dài dần nhưng chưa
đến nỗi khó học.
Môn Khoa học với những kiến thức căn bản. Tôi nhớ hai bài đầu năm có
tính khẩu hiệu: “Ba sạch” và “Ba diệt”.
Bài đạo đức thì có nhớ được học bài kể về anh Nguyễn Ngọc Ký, bị liệt 2
tay, viết bằng chân; Cao Bá Quát luyện chữ. Nhà trường cũng có nêu
gương anh Mạc Văn Sơn cõng bạn đi học nhiều năm liền cho tất cả học
sinh noi theo trong học tập.
Trong sách đạo đức này có một bài dữ dằn nhứt: “ Chuyện Mỹ-Diệm ăn
thịt người”:
“Tôi có đến thôn T.D. trước đây ba năm, bọn Mỹ-Diệm kéo quân về thôn
này bắt tất cả đàn ông từ 17 tuổi trở lên, được 350 người. Sau khi đánh
đập tàn nhẫn, người thì bể đầu, người gẫy chân tay, chúng đẩy cả đòan
người vô tội ấy xuống những đầm cạn trong một đám ruộng lầy. Chúng
đem hai đôi trâu mắc vào hai cái bừa rồi bừa lên đầu đám người ấy. Máu
loang ra lênh láng cả đám lầy. Những tiếng rú ghê hồn. Đến 12 giờ trưa,
không một thân người nào còn nguyên vẹn nữa, mà đôi trâu cũng chết.
đám ruộng đã thành một bể máu ! “Nhân vị” của bọn Mỹ-Diệm là thế
đó”...
Ở một thôn trong huyện Tam Kỳ, bọn biệt kích kéo đến càn quét, bắn giết
tàn sát thả cửa, rồi chúng bắt hai người đem chặt từng khúc nhỏ bỏ vô
chảo ăn uống rượu ! Chúng còn bắt đồng bào ăn nữa, nếu ai không ăn là
còn thương Việt cộng”…
(Trích từ “Từ tuyến đầu Tổ Quốc” trong đọan “Thư Quảng Nam”, trang
111-112, tập 2). 35
35 Trong quyển “Văn học giải phóng Miền Nam” của Phạm Văn Sĩ nói về tác phẩm “Từ tuyến đầu
Tổ Quốc” viết thêm về tội ác của giặc khi như sau:
“… Đồng bào Miền Nam đã nói không ngoa rằng “chế độ Mỹ-Diệm là một lò sát sinh man rợ nhất
trên trái đất ngày nay” (Thư Bến Tre). Thật vậy, tội ác Mỹ-Diệm nhiều như lá rừng, mỗi bức thư
đều có vạch ra. Thử đọc vài đọan thư: “Anh Ty ở Hiệp Hưng bị chúng bắt đè ra mổ bụng cắt gan.
Anh chạy hỏang, la thất thanh, máu ở ruột tuôn xối ra. Anh ngã ra chết giữa tiếng reo cười thú vật
của bọn giặc. Ở Long Mỹ, bọn Mỹ-Diệm cắt cổ 26 thanh niên, máu đỏ ngầu cả một khúc mương
vườn (…) Một chị phụ nữ có thai gần ngày sanh chống cự lại khi chúng hãm hiếp, chúng bắn chết
chị ấy. Thai trong bụng ngột hơi đạp, chúng liền lấy chày vồ đập xuống bụng chị làm thai vọt ra,
chúng đứng chống nạnh cười thích thú! (Thư Bến Tre, tr.65,66, tập 1)
(Tố Hữu có làm bài thơ từ ý tưởng trên mà chúng tôi sau này được học để làm dẫn chứng khi làm
văn:
…Thảm lắm anh à! Lũ ác ôn
Giết cả trăm người trong một sáng
Máu tươi lênh láng đỏ đường thôn.
Có những ông già, nó khảo tra
Chẳng khai, nó chém giữa sân nhà
Có chị gần sinh, không chịu nhục
Lấy vồ nó đập, vọt thai ra!
Anh biết không Long Mỹ, Hiệp Hưng
Nó giết thanh niên, ác quá chừng
36
Có tìm lại trên mạng được một bài này đã từng in trong quyển sách đạo
đức, tôi tìm lại được trên mạng và ghi lại cho anh em đọc qua để hình
dung được một phần nội dung chương trình tôi đã học (trong quyển tập
đọc lớp 3 cũng có một bài thơ khác gần giống mà tôi không tìm lại được
nữa) :
Chuyện em..
Em tên là Nguyễn Văn Hoà
Mẹ em thì gọi em là cu Theo
Cha đi tập kết nhà nghèo đông

Sớm khuya tay mẹ chống chèo Về làng, súng đạn đầy hông
nuôi con Chú mô chú nấy mặt trông rất
Chị thì hái củ trên non hiền.
Em thì mưa nắng bãi cồn chăn Kể từ hôm đó, làng Yên
trâu Bỗng vui như có ông tiên đến
Đêm nằm hỏi mẹ: Cha đầu? nhà.
Mẹ rằng: Mau lớn năm sau cha Ruộng vườn chia lại trái hoa
về… Xóm thôn lập hội, trẻ già vần
Đợi hoài, đợi mãi, lâu ghê! công
Làng trên xóm dưới, bốn bề ác Mùa chiêm lúa chín vàng đồng
ôn Bát cơm “giải phóng” no lòng
Mỹ xây luỹ, Nguỵ đóng đồn từ nay
Sáng vây xét hỏi, tối dồn khảo Mẹ em rạng mặt tươi mày
tra. Em như mọc cánh chim bay
Mười năm biền biệt tin cha tung trời…
Một đêm các chú đâu mà thiệt
Hăm sáu đầu trai bêu cọc sắt

Ba hôm mắt mở vẫn trừng trừng.
Có em nhỏ nghịch, ra xem giặc
Nó bắt vô vườn, trói gốc cau
Nó đốt, nó cười… em nhỏ hét
"Má ơi, nóng quá, cứu con mau"!...)
“Tội ác của kẻ thù đối với phụ nữ có những biểu hiện đáng ghê tởm. “Ở Điện Bàn, chị Th. có mang
bảy tháng, bị chúng bắt tra tấn suốt mấy ngày; cuối cùng bị mộ cú đá giày vào bụng, đứa con chưa
đủ tháng bị phọt ra ngòai. Chị cầm cái thai, vừa rú lên vừa chạy ra đường. Một lọai tiểu liên bắn
theo, chị ngã chết” (tr.112, tập II). “Ở Thăng Bình, chị T. bị chúng cột chặt đầu ống quần lại, bỏ
vào trong năm con rắn. Chị ngã ra chết ngất. Đến nay, đêm đến là chị rùng mình, đang ngủ vùng
dậy kêu la:”Nó nhiều quá…nhiều quá !... (tr.112, tập II)
“ …Hơn nữa, nhằm kích động thú tính của bọn tay sai ác ôn, chúng tạo “cách chế biến xào nấu,
biết cho lổ tai người và bàn tay người là ngon nhất”. Chúng lại còn đua nhau buôn mật người.
“Giành nhau một cái mật, chúng có thể đâm chém nhau, bắn nhau, bởi vì một cái mật có thể bán
1000 đồng”
(Ta có thể so sánh thêm với lương lính bằng câu thơ bấy giờ như sau: “Anh đây là lính binh nhì,
Năm trăm mười bốn lấy gì nuôi em ?”)
37
Nằn nì xin mẹ: Mẹ ơi vịt à?

Lên xanh chị đã đi rồi, còn Đi mô cho ngái cho xa
con? Ở nhà với mẹ đặng mà nuôi
Mẹ ôm em, mẹ cười giòn: quân!
Mi đồ con nít, trứng khôn hơn
Mình nghèo, không tạ thì cân ai?
Mít thơm bán chợ, góp phần Nó đá đít, nó bạt tai
mua lương. Đau em, em chịu, chẳng khai
Mẹ con, một bữa, về đường một lời
Gạo ngon một gánh em sương Thương anh, anh giải phóng ơi!
nặng đầy
Nguỵ đâu xông lại cả bầy Càng thương gạo đổ gạo rơi
Bắt em, nó hỏi: Gạo này cho xuống bùn…
Chạy về một mạch đầu thôn mừng…
Thưa anh xã đội: Cho em luôn Mẹ ơi, súng đẹp quá chừng!
theo cùng… Con đi đánh giặc, mẹ đừng lo
Anh rằng: Cứu nước, việc chi.
chung Mẹ cười: Thiệt giống cha mi
Tuổi thơ cũng phải anh hùng, Chẳng ăn chi cả, cứ đi đánh
nghe em! hoài!
Việc quân chạy suốt ngày đêm Sớm hôm, củ sắn củ khoai
Chỉ mê đánh Mỹ, chẳng thèm Khi đi trinh sát, khi gài mìn
chút chi. chông
Chúng em một đội thiếu nhi Khi ra xung trận giữa đồng
Đứa thì canh gác, đứa thì giao Khi lăn dưới lửa, thoát vòng
liên giặc vây
Gió mưa chân lội khắp miền Súng này càng đánh càng hay
Khi về Tiên Nộn, khi lên Nguyệt Một tay em chấp mười tay quân
Biều thù
Giặc kia bom đạn bao nhiêu Thằng Mỹ vừa ác vừa ngu
Chúng tao gan dạ lại nhiều hơn Nó như con cọp mắt mù đó thôi
bay! Thằng Nguỵ vừa dại vừa tồi
Chiều chiều trông ngọn Tam Nó như con rắn theo đuôi ăn
Thai tàn.
Thấy quân Mỹ đóng như gai Một hôm sương sớm chưa tan
đâm lòng Em đi phục kích, đón đoàn
Phải chi ra trận xung phong chiến xa
Măng non em cũng sắt đồng Xe đầu, lính nhép, cho qua
chứ sao? Xe sau, quan tướng ngồi ba bốn
Tuổi mười bốn những ước ao thằng.
Buổi đầu cầm súng biết bao là Tức thì, mìn điện giật phăng
38
Tướng quan lăn chết nhăn răng Măng tre, môn vót lều tranh
một hàng mái kè
Xe kia quạy lại bàng hoàng Tháng ngày ngọn suối bờ khe
Chết thêm hai đứa, vội vàng Mà vui như hội, bốn bề yêu
tháo im. thương
Đánh rồi, lên ngọn đồi sim Tay em một khẩu súng trường
Trông mây bay múa, xem chim Mà như có cả quê hương đánh
hót mừng… cùng
Bỗng đâu từ dưới chân rừng Ôi quê ta rất anh hùng!
Mười xe Mỹ đến, đùng đùng Nước non đâu cũng trùng trùng
giương oai tiến quân
Nào xem, ai thắng được ai? Ầm ầm biển lửa nhân dân
Mỹ mười xe thép, em hai chân Đẹp như Huế dậy đầu xuân đỏ
đồng cờ!
Năm giờ vây đuổi uổng công Chuyện em rứa đó, anh nờ
Băng đồi vượt dốc, ra sông em Bấy lâu trong ấy, bây giờ ra
ngồi đây
Đợi thằng giặc Mỹ đến nơi Nhớ cha, chưa biết mặt mày
Bắn ngay một phát đi đời, Bác Hồ thương cháu, gọi ngay
sướng ghê! đến Người.
Kinh hồn, rút cả mười xe Bác nghe cháu kể, Bác cười
Hai chân em lại đi về tung tăng. Bác khen, cháu nhớ từng lời
Bác khuyên.
Súng em càng đánh càng hăng Vui chăng, hỡi mẹ làng Yên!
Chỉ mong mau giỏi, mau bằng Thằng cu Theo được về bên Bác
các anh. Hồ…
Xa rồi, lại nhớ trên xanh
Môn sử, học từ 1958 đến nay, với các bài đọc riêng lẽ: Tiếng súng đầu tiên
của quân cướp nước (1858), Dùng mưu giặc giết giặc (Hòang Hoa Thám),
Đánh giặc bằng sức nước (Phan Đình Phùng), Cuộc biểu tình khổng lồ
(Xô Viết Nghệ Tỉnh), Thủ đô trong khói lửa (1946), Đội quân tóc dài
(1960), Nhằm quân thù mà bắn (Nguyễn viết Xuân), Trận đầu diệt Mỹ lớn
nhất (trận Vạn Tường), đánh vào hang ổ giặc Mỹ (trận Mậu Thân)… Nói
chung học cũng như giải trí, khi đã nắm quy luật “ ta thắng địch thua”
càng thấy dễ học bài hơn nữa. Đọc thấy hấp dẫn vì chưa từng thấy phe ta
thua, chết hay bị thương trong khi số lượng tổn thất của địch được ghi rõ
rành rành (??). Đến giờ cũng chưa thấy thông tin chính thức nào để cho
biết.
39
Môn Toán vẫn còn nhan nhản các bài toán đố có cái “introduction” giết
giặc - thi đua - tuyên truyền. Bài không khó nhưng tôi cứ làm ạch đụi trật
tới lui. Mất tiên tiến cũng vì môn này.
Môn tập đọc là môn tôi nhớ nhiều nhứt vì cái tật ưa đọc sách không chừa
thứ gì. Tuy vậy chỉ còn nhớ cái tựa là chính (do còn ấn tượng cách đặt tên)
cũng như đại ý của bài:
– Bài “Xu Lê-Lốc sau ngay giải phóng”: tả sinh họat buôn làng miền
núi sau giải phóng.
– Bài “ Học đi mà nhớ mãi”:
Học đi mà nhớ mãi Nam Bộ thành đồng

Học đi em Học đi em
Học đi mà nhớ mãi Học đi mà nhớ mãi
Quê hương ta một dải Quê ta liền một dải
Từ Mũi Cà Mau Như máu chảy trong người
Đến địa đầu Móng Cái Kẻ nào định chia đôi
Quê hương ta Chia lòng ta sao được
Đồng ruộng phì nhiêu Em học đi cho thuộc.
Đủ bốn mùa hoa trái Rằng:
Núi Trường Sơn vĩ đại Lòng ta chung một Cụ Hồ
Bờ biển rộng bao la Lòng ta chung một Thủ đô
Có Việt Bắc mồ ma Lòng ta chung một cơ đồ Việt
giặc Pháp Nam!
Nối liền Đồng Tháp, –
– Bài “Em bé Thừa Thiên”
Chúng giơ súng bắt em

Xé cờ trước mặt chúng
Ung dung em quấn cờ vào bụng
Chỉ vào mũi súng
Chúng mày !
Muốn xé cờ hãy xé xác ta đây
Mười ngón tay em
Như tia sáng mặt trời mới mọc..(quên đọan cuối)
– Bài “Hoan hô chiến sĩ Điện Biên”
…Hoan hô chiến sĩ Điện Biên

Chiến sĩ anh hùng
Đầu nung lửa sắt
Năm mươi sáu ngày đêm khoét núi,
40
ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắt

Máu trộn bùn non
Gan không núng
Chí không mòn!
Những đồng chí thân chôn làm giá súng
Đầu bịt lỗ châu mai
Băng mình qua núi thép gai
Ào ào vũ bão,
Những đồng chí chèn lưng cứu pháo
Nát thân, nhắm mắt, còn ôm...
Những bàn tay xẻ núi lăn bom
Nhất định mở đường cho xe ta
lên chiến trường tiếp viện
Và những chị, những anh
Ngày đêm ra tiền tuyến
Mấy tầng mây gió lớn mưa to
Dốc Pha Đin, chị gánh anh thồ
Đèo Lũng Lô, anh hò chị hát
Dù bom đạn xương tan, thịt nát
Không sờn lòng, không tiếc tuổi xanh...
Hỡi các chị, các anh
Trên chiến trường ngã xuống
Máu của anh chị, của chúng ta không uổng
Sẽ xanh tươi đồng ruộng Việt Nam
Mường Thanh, Hồng Cúm, Him Lam
Hoa mơ lại trắng, vườn cam lại vàng... 36
– Bài “Mồ hôi và máu trên nắm thóc”: kể lại lối gặt kiểu du kích (từng
nhóm người riêng lẽ âm thầm dùng lược tuốt lúa vô bao lúc ban đêm)
hay gặt tập đòan (gặt công khai ban đêm, có du kích đứng gác) để
phục vụ kháng chiến.
– Bài “ Tô Vĩnh Diện lấy thân chèn pháo” (sau này khi xem tài liệu về
Điện Biên Phủ, thấy cách chèn gỗ dưới bánh xe pháo như vậy thì
chuyện khẩu pháo dứt dây bất thần tuột dốc núi là không dễ, còn lấy
thân chèn pháo thì phải có ai làm thử rồi kể lại thì mới biết.)
– Bài “ Tiểu đội gang thép”: tiểu đội anh hùng bám trụ chận đứng nhiều
đợt tấn công của địch.
– Bài “Lê-nin vào tiệm hớt tóc”: Lê-nin một mình xuống phố đi ra tiệm
hớt tóc, ông cũng chấp nhận chờ đợi đến lượt như mọi người.
36 Sự thật này viết trong “Chân Dung và Đối Thọai” của Tr.Đ.Kh. như sau: …“Rồi T.H. quay lại
mấy anh em, nheo nheo một bên mắt, vẻ trẻ trung, tinh nghịch: - Này xem ra không thể tin cánh văn
nghệ được đâu hỉ. Phịa, toàn là phịa. Chỉ có điều là mình phịa như thật, nên người ta cũng tha
cho.”
41
– Bài “Thành phố Mátx-cơ-va”, “Thành phố Bắc Kinh ” viết về thủ đô 37
các nước Liên xô, Trung Hoa anh em.

– Bài “Kpa Kơ Lơn” phục kích bắn một phát “xiên táo” nhiều tên địch.
– Bài “Gương lão thành”: kể ông già miền núi dùng tên ná bắn giặc rồi
bị hy sinh.
– Bài “ Trước lúc hy sinh”: tâm trạng chị Sứ khi bị giặc bắt.
– Chuyện “ Bức tranh cụ già ngồi câu cá”: kể việc người dân ngày 19-5
vùng địch hậu đồng lọat treo bức tranh này kèm bài thơ khiến địch
không hiểu vì sao, khi biết thì lại không làm gì được:
Cụ già thong thả buông cần trúc,
Hồ rộng in trên mặt nước hồng
Muôn vạn đài sen hương bát ngát
Tuổi già vui thú với non sông.
– Chuyện anh Nguyễn Bá Ngọc bò sang nhà hàng xóm để cứu bạn (vừa
ôm một bạn, vừa cho một bạn khác bám chân mình để bò về hầm trú)
và hy sinh vì trúng bom bi (nghe nói có bài hát ca ngợi mà tôi không
thuộc).
– Bài “Ong đánh Mỹ” tiếp tục được học lại và được xem là “một trận
đánh không tiền khoáng hậu” (nguyên văn). 38
Phải nói các bài tập đọc này “chẳng bao giờ cụng hàng” với những bài
trong sách giáo khoa “Tiếng Việt” cho cấp 1 sau này. Kể lại còn có người
không tin, tưởng mình xạo.
Tôi bắt đầu biết “đạo văn” do lâu lâu lười làm văn.
Lần đầu tiên tôi lấy một đọan mở bài “tả mẹ em” từ mục Bài luận hay nhất
lớp trong số báo Thiếu Nhi (bộ 4) ghép với đọan thân bài “tả chị em” trong
quyển sách dạy làm văn lớp Nhất ngày trước. Chỉ có kết luận thì tôi tự
làm. Tôi được điểm cao 8 nhất lớp.
Lần khác, từ cuốn sách dạy văn lớp đệ thất, tôi chép lại nguyên văn để cho
bài tập làm văn “kể lại một việc tốt đã làm”. Bài tôi cũng được điểm 8 cao
nhất lớp.
Môn ngữ pháp có thêm mục “làm thơ lục bát”. Cũng nhờ đọc sách nhiều,
tôi cũng làm được thơ nhưng ý chưa hay. Không rớt là may vì gieo vần
đúng. Bài yêu cầu tả việc học tập của mình. 39
37 Bài này hồi khỏang năm 1979 khi cuộc chiến Việt-Trung xảy ra, nhiều trường ở tỉnh ra lịnh học
sinh phải xé bỏ trang này trong sách cũng như những trang nào có viết liên quan tới Trung Quốc.
38 Giải thưởng Văn nghệ Nguyễn Đình Chiểu 1960-1965 có trao giải khuyến khích cho bộ phim
đèn chiếu “Binh ong”của Ban thông tin văn hóa giáo dục tỉnh Bến Tre phát hành. Không biết
chuyện ong đánh Mỹ có phải được sáng tác các variations bắt đầu từ phim này ?
39 Hai năm sau em tôi cũng làm bài này ở nhà (vì chương trình không đổi). Tôi làm dùm bằng
cách lục trong một cuốn tập đọc trước 75 một bài thơ gần giống và đổi “Tý” thành “em”, “thầy”
thành “cô”. bài thơ cải biên của tôi như sau:
“Luôn luôn đi học đúng giờ
42
Cái đáng chú ý là lâu lắm mới nghe thấy 1,2 vụ đánh nhau nhỏ không đáng
kể. Thỉnh thỏang có thấy tai nạn lớn do chơi đùa. Một lần tôi thấy một cô
giáo ẵm một em vô văn phòng vì bị thương ở đầu, máu chảy ròng ròng dọc
đường đi (hồi tôi lớp 2). Lần khác Đ., bạn học cùng lớp 4, bị té chảy máu
đầu đầm đìa do chơi “đá ngựa”, nhưng vết thương không nặng. Việc khiến
các thầy cô các lớp bắt làm tự kiểm tất cả các học sinh có tham gia hôm
ấy.
Đặc biệt lớp tôi (5B) có chuyện một anh H.Th.Ch. lấy đâu khẩu súng k54
vô trường chơi. Nhà trường ngăn chận được và kêu công an “áo vàng” vô
tịch thu lập biên bản.
Kỳ nghỉ hè cuối lớp 5 là thời kỳ chán nản, bực bội với trò đi sinh họat hè
hàng tuần, tập nghi thức, lao động cuối tuần. Lại còn bị kéo đầu thức dậy
lúc 4h sáng đi tập thể dục. Mấy đứa nhỏ chi đội trưởng sáng đến từng nhà
kêu tên thức dậy cho bằng được khiến cả xóm thức giấc. Mà mãi tới 5 giờ
mới gọi ra đủ số, tập 10 phút rồi về. Ai giỏi ráng về ngủ tiếp được thì ngủ.
Riêng tôi thì không dễ ngủ trở lại. Chưa hết, mỗi tối thứ Năm, đám phụ
trách sinh họat hè đến từng nhà réo tên kêu đi họp. Nhiều lúc gặp phim hay
hay chương trình Olympic hấp dẫn lại phải bỏ giữa chừng vì bị đám phụ
40
trách Đội réo tên kêu đi họp cho bằng được. Gặp những bửa tập nghi thức
thì chúng nó bắt tất cả tập đi “Một, hai..” tới khuya để chuẩn bị cho ngày
đồng diễn thi đua vào sáng Chủ Nhật. Quả là một mùa hè “vui, khỏe”
cho…ai khác ! Tôi tiếp tục GHÉT !... GHÉT… mãi !
Vì đã có ý định theo lớp Pháp văn khi vô cấp 2 nên tới lúc này vốn tiếng
Pháp tôi tương đối ổn. Vừa học ở Genina Mundi hết cuốn “Je lis Tu lis”.
Em là một đứa học trò rất ngoan

Cô khen em viết ngay hàng
Lại khen đọc rõ đánh vần từng câu
Khen em chăm chỉ tiến mau
Tháng nào em cũng đứng đầu lớp em”.
Bài được chấm đậu với câu phê: “tả việc học tập ở lớp dưới, không sát đề”.
40 Olympic ở Moscou là Olympic đầu tiên tôi theo dõi trong mùa hè này. Hiện tượng nước chủ nhà
chiếm nhiều huy chương vàng nhứt khiến tôi về sau này không thèm coi nữa. Cũng tương tự khi
nghe tin World Cup với nước chủ nhà vô địch.
Cũng thời điểm này, sự kiện Phạm Tuân lên tàu vũ trụ “Hữu nghị 37” với Gơ-rô-bát-cô để “nghiên
cứu bèo hoa dâu” làm sôi động dư luận. Ngày Phạm Tuân về nước vô Sài gòn, chúng tôi tò mò đi
ra đứng dọc đường để đón tiếp nhìn mặt cho biết.
Tố hữu có bài thơ ca ngợi như sau:
Lạ lùng chưa,
Ta sống thật đây, gian khổ đêm ngày,
Mà cứ tưởng bay trong mơ ước.
Bửa cơm khoai ít cá nhiều rau,
Mà ngăn sông làm điện, khoan biển làm dầu
Chân đi dép lốp, mà lên tàu vũ trụ..
43
Vừa học ở nhà ông ngọai dạy với cuốn Mauger, Cour francais
élémentaire,..
Máu ghiền đọc sách khiến khi nào thằng bạn hàng xóm có mượn sách gì,
tôi cũng năn nỉ mượn về đọc qua một cái. Tôi bắt đầu đọc chuyện Tàu
“Tây Du ký”. Tìm được cuốn “Lịch sách Tử Vi Tiền Phong năm Nhâm
Tý”, tôi đọc “Phép độn Khổng Minh”, “Đo rùa”.. cho biết. Tiện thể, tôi
cũng đọc không chừa chuyên đề “Cô gái bước vào tình yêu” trong đó. Vì
khó tìm được sách gì khác để đọc.
Tôi dung nạp kiến thức từ sách bên ngoài nhiều hơn sách nhà trường cũng
như các luồng thông tin đa chiều. Các kiến thức phong phú qua sách đã
làm tôi ghiền đọc, chủ yếu từ “sách cũ”.
Lớp 6
Tôi vô lớp 6A2, lại được chuyển vể trường cấp 2 Lê Quý Đôn, học buổi
chiều. (Trường Lê Quý Đôn mở trở lại với cấp 2,3). 41
Ban đầu lớp chúng tôi là lớp Anh Văn. Một hôm cô hiệu phó vô lớp hỏi có
ai có yêu cầu chuyển sang lớp Pháp Văn hay không, nhân tiện tôi xin đổi
lớp cho đúng sở trường đã “học trước”.
Sang lớp mới, môi trường mới, với đa số từ trường Mê Linh và Hai Bà
Trưng chuyển qua. “Dân chợ” khu Tân Định là đông nhứt. Lớp học khá
vui, quậy dữ dằn nhưng rất đòan kết. Ai trong lớp bị ăn hiếp là anh em kéo
ra bảo vệ nhau liền.
Chưa hết, tới giờ tập trung ngồi “truy bài đầu giờ”, mấy tay “xóm nhà lá”
rủ nhau kể đủ chuyện đã chứng kiến: đi rình, coi phim chui, đọc sách cấm,
kể chuyện tục.. để cười chơi. Đầu óc chúng tôi bấy giờ tuy mang tiếng
“đen tối trước tuổi” nhưng vẫn không ảnh hưởng gì đến học hành. Vẫn còn
hồn nhiên như xưa ! Chưa sao.. 42
Chúng tôi còn chơi một thú vui rất..độc hại: chơi mắt mèo ngứa. Số là
trong trường có trồng cây đủng đỉnh mà chúng tôi gọi sai tên là cây mắt
mèo. Trái tròn như trái nho, mọc thành chùm đen bóng khi chín. Chúng tôi
lượm trái chín rụng và dùng bóp lấy nước màu vàng nâu bôi lên mình
người khác. Gần như ai cũng bị ngứa ít nhứt một vài lần. Riêng tôi còn thí
nghiệm trên tay mình coi ngứa ra sao. Dạo nọ cả trường rộ lên phong trào
phá phách này. Không biết có thầy cô nào bị chưa, chứ học sinh thì bị
nhiều lắm. Có lần chưa có trái chín, chúng tôi dụ anh L.M.H cùng lớp trèo
41 Khi trường mở trở lại, quang cảnh hoang tàn rêu phong khắp nơi. Thỉnh thỏang rắn lục trên cây
cao rớt xuống giữa sân bất ngờ và học trò phải dùng gạch liệng để giết rắn.
42 Nghe mấy bạn bè cũ sau này kể lại là người bày đầu mấy vụ là anh D.Q.K., dân chợ Bến Thành.
Tuy bộ vó D.Q.K. nhỏ thó nhưng tội kể chuyện “đầu độc” thì rất lớn. D.Q.K có thời gian chơi rất
thân với tôi, do có lúc ngồi cạnh nhau. Sau này D.Q.K đi Mỹ, mất liên lạc.
44
lên cây hái xuống. Báo hại H. bị một trận ngứa hết mình mẩy. Giải pháp
duy nhứt bấy giờ là ngồi chịu trận cho hết cơn ngứa. Không có chuyện hơ
lửa cho hết ngứa như dân quê dạy. Mãi khi chúng tôi học hết cấp 2, cây
đủng đỉnh này vẫn chưa bị chặt.
Tôi lần đầu tiên biết..trốn trại. Hôm nhà trường làm lể mừng cách mạng
tháng 10 Nga, tấm vách dựng sau lưng sân khấu bị gió thổi, hay sút dây
làm sập bể hết các hình treo, bình hoa... Học trò thừa cơ làm mất trật tự,
cười giỡn ồn ào. Tôi thấy cửa trường đang mở nên về lớp ôm cặp ra về
luôn. Không ai biết.
Các thầy cô rất ngán lớp 6P vì tụi này gây ồn ào trong lớp đến nỗi nhiều
người không thể nào giảng bài nổi. Lớp tôi nổi tiếng ở trường, luôn bị cảnh
cáo hôm thứ 2 chào cờ. Các thầy cô chủ nhiệm nối gót nhau thay thế và ra
đi. Kỷ lục 7 giáo viên chủ nhiệm lớp 6P cho niên khóa 80-81:
– Cô Y.Th: dạy Sử, bỏ làm chủ nhiệm vì quản lý không nổi.
– Thầy Ph.: dạy Toán, 1-2 tháng sau đó xin nghỉ, nghe nói đi về đạp
xích lô.
– Thầy M.: dạy Toán, vài tuần sau xin nghỉ. (không rõ lý do).
– Thầy Tr.: dạy Toán, làm chủ nhiệm tạm thời.
– Cô Nh. T.: dạy Toán. Nghỉ việc vì vượt biên nhưng thất bại. Cô có về
thăm lại trường một lần. Gặp lại học trò cũ, cô mừng lắm.
– Thầy V.: hiệu phó, dạy Toán, làm chủ nhiệm tạm thời.
– Cô M.Ng.: dạy Sinh vật.
Vì không có chủ nhiệm nên chúng tôi thường nghỉ tiết sinh họat cuối tuần.
Chưa kể có môn học, khi trời chuyển mưa là được nghỉ (Được biết có
nhiều cô bận chạy mánh làm ăn để “cải thiện” lương, một phần áp lực
giáo án không căng thẳng nên dễ dạy bù tiết sau)
Tình trạng vô kỷ luật trong lớp khiến cô chủ nhiệm có lần phải mời hiệu
trưởng xuống coi cho biết. Nhứt là hôm cô kẹt việc nên lên lớp hơi trể.. 43
43 Tôi nhớ bửa đó, bà Nh. hiệu trưởng mặt tức giận đi vô lớp. Cô T. than thở mới mấy câu, bà Nh.
rầy la một chập rồi định bước khỏi lớp…
Cô T. nói bằng giọng Bắc cực kỳ dễ thương: “ Chị ơ…i…i…i…, chưa hết đâu..” rồi cô than tiếp..
Bà Nh. la tiếp trận nữa…
Cô T. tiếp: “Chị ơ…i…i…i…, chưa hết đâu..” rồi cô điểm mặt: anh này..làm thế này.. anh này..làm
thế này.. thế này..
Bà Nh. kêu từng anh lên bảng. Riết nữa lớp bị mời đứng lóc nhóc khoanh tay trên đó.
Bà Nh. rầy la và hăm dọa mời phụ huynh vô trường nói chuyện.
Cô T. tiếp nữa: “Chị ơ…i…i…i…, chưa hết đâu..! Anh H. này mới ác này! Chị biết không, người ta
vừa kể tôi nghe là ảnh đã “vái trời cho cô T. bị xe cán chết bữa nay để lớp mình được nghỉ …(!!!)
Chị thấy ghê chưa ?”
Cô vừa nói vừa chỉ H. đang đứng khoanh tay trên bảng.
Bà Nh. đùng đùng tức giận ra lịnh đuổi học lập tức tất cả. Có mấy anh khóc.
Lúc này cô T. mới năn nỉ xin tha cho “chúng nó” một lần và bắt từng anh viết tờ cam kết đưa phụ
huynh ký...
Chúng tôi, dù là học trò cưng của cô, đều xanh mắt vì thấy bị bắt lên nhiều quá.
45
Cả lớp vốn làm biếng ham chơi, có lần học giảng văn, khi cô giáo ra lệnh
ai không sọan bài thì tự giác đứng lên ra về. Cả lớp, sẵn dịp, hí hửng xách
cặp ra một cái ào gần hết sạch! Bà Nh. hiệu trưởng nhìn thấy vậy hỏang
quá yêu cầu chỉ cảnh cáo thôi chứ không dám cho về đông như vậy. Coi
như huề tiền. Vô học tiếp !
Lần khác khi cô dạy hội họa (chúng tôi quên gọi là cô “Họa”) lên lớp trể,
cả lớp cố ý trốn về gần hết. Khi cô vào, lớp còn chưa tới 10 người. Vì tự
ái, cô cho những ai còn ở lại được 10 điểm khỏi chấm bài nộp hôm đó. Ai
trốn về đều bị 0 điểm. Tôi, vì còn ngồi lại, được 10 điểm khoẻ ru !
Môn Nhạc, với các nhạc lý căn bản cho cô H.V dạy. Vì đã học nhạc trước
nên môn này không khó khăn cho tôi. Chúng tôi học môn Nhạc và Họa
đến hết lớp 7.
Những năm này, có chiến dịch cấm học trò để tóc dài, hay bỏ áo ngoài
quần rất gắt gao. Tôi bị phạt mỗi thứ một lần. Nhiều anh tóc dài bị đuổi về
không cho vô lớp hoặc bị thầy nắm “pát” giật tới lui để cảnh cáo. 44
Có những hình thức kỷ luật học sinh mà tôi chứng kiến và cho là phản cảm
45
: Vừa tra hỏi vừa bạt tay đánh học trò liên tục, xách 2 tai học trò kéo lên
kéo xuống, bắt học trò đứng nắng buổi trưa , tự tiện xét cặp học sinh vi
46
phạm (dù chỉ là vi phạm kỷ luật lớp), giam học sinh qua đêm mà không
thông báo cho phụ huynh, tịch thu vợt bóng bàn của học sinh (do cấm học
sinh chơi bóng bàn ở bàn bóng bàn bỏ không trong hành lang), xét cặp
tòan trường vì có phong trào tịch thu các chuyện tranh “bị gọi là” đồi trụy
in bán ngoài cổng trường (mặc dù chỉ là chuyện cổ tích, truyện ma, truyện
Lần khác trong giờ sinh họat, Cô T. bực bội có hỏi cả lớp: “…Vậy chứ ở nhà ba má có dạy mấy em
không?” Phía dưới có anh H. buộc miệng nói tỉnh bơ: “Dạ thưa cô,… không!”. Cả lớp cười rần.
Cô tức giận đuổi thẳng H. khỏi lớp. Tuần sau H. bỏ học luôn.
44 Chuyện cấm tóc dài diễn ra ở các cơ quan, trường học, kể cả ngoài đường. Người ta hay kể việc
đi xe đò bị chận đường bắt hớt tóc rồi mới được đi tiếp.. Dù sau cũng đỡ hơn trước đó 5-6 năm, có
cảnh bị chận đường bắt chích ngừa.
45 Trước các hình thức kỷ luật phản cảm trên, sự bất mãn của tôi càng thêm bị ức chế vì mình
không thể làm gì được. Ở nhà má tôi lúc nào cũng khuyên “có gì ráng chịu khó nhận lỗi cho yên
thân, đừng cãi; làm chuyện gì, cứ người ta sao mình vậy cho yên thân..” Khiến lâu ngày như có
sợi dây thòng lọng vô hình siết hết tay chân đầu cổ làm mình trở nên hèn nhát, kèm thêm cảm giác
sờ sợ vu vơ vô cớ. Cái hèn này đã dai dẳng đeo đuổi tôi nhiều năm trước khi được “sáng mắt” do
va chạm với thực tế. Mừng khi thấy mình còn biết ý thức cái cách giáo dục sai lầm để mà thóat. Mà
không dễ gì ai cũng biết rõ điều này.
46 Tôi bị là nạn nhân một lần khi nhà trường bắt mỗi người mua cây kiểng đem vô trường làm
vườn cảnh cho lớp. Tôi đem một bụi bông mười giờ đem vô thay vì xin tiền nhà đi mua. Ông V. hiệu
phó không chịu vì bảo không đạt yêu cầu. Tôi bị phạt đứng nắng trưa 2 tiết cùng với khỏang 20 anh
chị em khác (gần nửa lớp). Hôm đó chúng tôi bực tức nguyền rủa cái nhà trường cùng ông hiệu
phó.. trời đánh.
Ông V. hiệu phó này đã từng tra hỏi đánh anh Ng.H.L. (biệt danh L. lùn) tơi tả trước lớp chúng tôi
sau đó giam luôn anh này qua đêm trong nhà kho. Chúng tôi đã dấy một nỗi căm hận mà sau này
khi thấy cảnh trò đánh thầy thì chúng tôi cho là “cá ăn kiến thì cũng có ngày kiến ăn cá”.
46
cười.. không có đồi trụy, phản động, dâm ô, bạo lực như báo chí buộc tội,
trái lại khá hấp dẫn). Các băng nhạc, sách truyện bị phát hiện trong cặp của
học sinh đều bị tịch thu sạch. 47
Các môn học đa dạng hơn hồi cấp 1. Các bài học, nhứt là môn văn, giảng
văn, đạo đức, toán thấy cũng bớt màu sắc tuyên truyền lố bịch, đúng ra là
nghe xuôi tai hơn. Lâu lâu có những bài giảng văn về chuyện cổ tích, thần
thọai dân gian nên không khí đa dạng, thú vị, ít buồn ngủ.
Việc ra đề thi ôn tập cuối học kỳ khiến tôi để ý rằng câu hỏi bài thi luôn
nằm trong đó. Nhiều lúc học sinh hỏi thêm thầy cô “trọng tâm” nào cần
nhấn mạnh. Coi như vậy là biết rõ gần hết đề thi để mà nhắm chừng câu
nào mà học “tủ”.
Bên cạnh chuyện trâu đánh Mỹ, ong đánh Mỹ. Còn có bài hát “ Con mèo
kháng chiến” do cô Th., dạy Địa lý, hát cho lớp nghe có câu:“Ngày xưa,
nhà em có con mèo.. đánh Tây nát đầu…” Quả là con vật nào cũng biết
chiến đấu, căm thù như… người vậy. Ngọai trừ.. “con bò Phú Yên” như đã
kể.
Môn thể dục lần đầu tiên tôi biết cái trò chép và thi lý thuyết môn thể dục!
Bài dài mấy trang, cũng phải ráng học thuộc. Lâu lâu mới ra sân tập chút
chút cho biết. Cô Ng. dạy thể dục cũng vốn không ưa gì lớp tụi tôi. Nhiều
anh bị cô nhéo lỗ tay, bắt hít đất..mà ghê nhứt là trò “nhéo nách” rồi kéo
lên cao khiến nạn nhân phải nhón chân hết cỡ, vừa bị bắt hứa đủ thứ.. rồi
mới được về chổ ngồi. Một lần học bài nhảy dây, những ai quên dây ở nhà
đều bị phạt một lèo tất cả các hình phạt trong suốt tiết học không nghỉ: hít
đất, chạy và, chống nạnh nhảy cóc vòng quanh sân.. khiến nhiều người
hôm sau rã rời.
Bài đạo đức đầu tiên mà tôi còn nhớ là “ yêu Đội”. Tiếp theo là những bài
“yêu anh bộ đội”, “yêu lao động”, “Nhớ ơn các thương binh liệt sĩ”…
Điều kiện học năm lớp 6 khá tệ hại khi trong lớp chỉ còn một bóng neon
đặt ngay bảng là còn họat động. 48
47 Phong trào “bài trừ văn hóa phẩm đồi trụy” đã tiêu hủy không chừa nhạc nước ngoài, nhạc
không lời, kể cả sách tự điển, hay sách khoa học kỹ thuật các lọai. Chuyện chưởng của “con mụ”
Kim Dung (như lời một cán bộ thông tin văn hóa tuyên bố) bị cấm do đã “đầu độc giới trẻ” bên
cạnh các chuyện tranh “Tiểu Lưu Manh”, “Chú Thòong”... Tất nhiên tất cả các sách vở “cựu
trào” cũng không thóat khỏi số phận cùng với các chuyện tranh lành mạnh dành cho thiếu nhi
tiếng Anh, Pháp.
Khoảng 1983, có bộ phim Việt Nam “Bài ca không chỉ là nốt nhạc” (Thanh Lan đóng vai chính) có
đọan nhắc đến nhạc “đồi trụy ngoài luồng”. Đoạn này đại ý kể một ông khoe bạn băng nhạc
“cấm” vừa có được: chỉ là bài Gimmie của Abba ! (trong phim là đọan không lời).
48 Nghe đứa bạn kể lại chuyện ở trường H.B.Tr.:Một anh chơi bóng chuyền trong lớp làm bể bóng
đèn phải bắt đền. Anh em khác bày cách cho anh này sáng sớm vô lớp đem bóng đèn chết tráo vô
bóng đèn trong lớp còn đang họat động. Lát sau, trước mắt ai cũng thấy anh đã bồi thường bóng
đèn khác cho lớp đàng hòang. Bóng đèn kia của lớp thấy không cháy, được xem là mới bị hư (!).
Câu chuyện này tôi may mắn được anh Ng.K.Th. là người trong cuộc, sau khi đọc bản thảo hồi ký
này, đã đính chính và kể lại chi tiết câu chuyện.
47
Bảng điện mất hết các cầu chì, phải đắp giấy bạc hay buộc dây đồng thay
thế. Có phòng, bảng điện sút tắc-kê treo lủng lẳng. Mấy tháng mùa mưa,
trời tối đen, học trong bóng tối là thường. Có anh lợi dụng trời nhá nhem,
lấy ná bắn rớt cầu chì cho cúp điện hẳn để khỏi học.
Quạt trong lớp xuống cấp, khô dầu gần hết, khi chạy nghe tiếng rột rẹc như
(tụi tôi nói là) máy xay bobo hay dịch vụ “chà gạo miễn phí, sạch thóc,
sạch cám”. Có lần quạt vừa chạy vừa hú khiến cả lớp kinh hòang. Dần dần
quạt bị gỡ đem đi đâu hết sạch, quạt mới chẳng thấy thay thế. 49
Kế họach nhỏ bắt chúng tôi nộp giấy vụn là chính. Có anh ăn gian nhét
gạch đá để tăng ký. Tới khi phát hiện lại không tìm ra thủ phạm. Coi như
lờ cho qua.
Ngoài trực lớp, hàng tháng có đi lao động quét sân một buổi sáng. Tôi
nghe mấy bạn trường khác kể lại có khi đi lao động bằng cách đi cạo vỏ
trúc xuất khẩu, nhổ cỏ mộ liệt sĩ, gom sắt vụn, hủ chao, ve chai.. tùy theo
trường.
Những ai còn chưa vô Đội đều bị bắt đi học đối tượng Đội, trong thiểu số
đó có tôi. Học thắt khăn quàng lần đầu không quen, thắt gút gỡ không ra
khiến thầy phải gỡ giúp. Không biết sao, việc kết nạp này lại để chìm
xuồng ngay sau đó. Và tôi may mắn không là Đội viên đến hết năm lớp 9
và không bị dính tới các phong trào nghi thức “vớ vỉnh” kèm theo ở
trường.
Trường lâu lâu tô chức bán vé chiếu phim nhưng ngày chiếu lại có lúc đổi
phim khác (!)
Tôi học đạt lọai khá, tiên tiến. Một năm học rất thuận lợi, nhàn hạ (do nghỉ
tiết quá nhiều). Kỳ sinh họat hè tương đối thỏai mái do không có chuyện bị
kêu réo tập thể dục sáng và tập nghi thức đội.
Trên truyền hình, thời gian này có trình bày đề xuất “chữ cải cách” cho lớp
1 năm sau. Nét dùng chủ yếu là nét sổ, còn nét vòng, nét đá bỏ hết khiến
chữ viết không liên tục được do không nối với nhau ! Có lẽ đây là chương
trình cải cách đầu tiên. Người ta gọi là kiểu viết “cò mổ”. Chúng tôi mừng
không phải học kiểu chữ phản thực tế mà sau này được âm thầm bãi bỏ hồi
nào không biết..
Tôi bắt đầu đi học thêm Anh văn. Văn phạm dễ hơn bên Pháp văn nhiều
nhưng tôi vẫn chưa thích nghi với kiểu “phát âm mà không cần biết đánh
vần”. 50
49 Thời ấy gạo bán ra có quá nhiều sạn, thóc, bông cỏ nên mới có dịch vụ “chà gạo miễn phí” mở
ra. Lợi nhuận thu được nhờ chủ tiệm giữ lại phần cám xay ra, nên mới không tính tiền chà gạo. Tuy
nhiên trong mỗi nhà ai nấy vẫn phải có người ngồi lựa tách thóc, sạn, bông cỏ trước khi nấu ăn.
Nhiều người hư răng cũng vì nhai phải sạn nhiều quá.
50 Đã lâu lắm, tôi có nghe một người đã tuyên bố rằng “Nền giáo dục Mỹ phiếm diện vì dạy cho
dân không biết đánh vần. Anh em có học thì nên học tiếng Anh chứ đừng thèm học tiếng Mỹ (!)”.
48
Duy nhứt kỳ hè này tôi thấy sinh họat hè đỡ hơn khi mà người ta tạo điều
kiện cho chúng tôi tập chơi bóng bàn thay vì phải tập thể dục buổi sáng và
họp hành, nghi thức, nhảy nhót lung tung như các lần khác. Tuy nhiên chỉ
là “phúc bất trùng lai”. Nói chung mùa hè này tạm yên ổn.
Lớp 7
Tôi học lớp 7P buổi chiều. Cô Y.Th. dạy Sử, Địa làm chủ nhiệm.
Môn thể dục với môn chạy bền mấy vòng sân làm tôi sợ nhất. Càng về trể,
càng bị trừ điểm. Tôi bị trừ riết không còn điểm để trừ nên thường được ăn
1 điểm “an ủi”. Khi về mức, lỏng hai đầu gối, mặt mày tái xanh như tàu lá,
thở không ra hơi. Rêm mình mấy ngày. Khác với hồi lớp 6, học lý thuyết
mệt óc. Lớp 7 thì thực hành quá sức mình, mệt xác. Bài chạy bền mỗi năm
đều có, đến khi vô đại học cũng chưa dứt. Tôi lúc nào cũng thua trắng
điểm.
Môn Toán gặp thầy H. cực kỳ khó. Học trả bài lạng quạng không thuộc là
ăn bạt tay với cú “rờ ve” sở trường của thầy. Mấy anh lười ăn đòn đến nổi
có một anh sanh bịnh nhát đòn, khi “tưởng tượng” thấy thầy giơ tay là anh
tự động sàng qua né đòn, anh em ở dưới thấy vậy cười nghiêng ngã, thầy
tưởng bị giỡn mặt, ra tay đánh anh này một trận ra hồn. Riêng tôi không
thích thầy vì thầy ưa cho điểm “kẹo” quá.
Đến nỗi trong trường có bài vè về mấy thầy nổi tiếng đánh học trò: “Nhứt
Đ. Nhì V. Tam H. Tứ C.”
Thầy Đ. dạy Lý, có thời gian ngắn dạy thay 1, 2 tiết lớp chúng tôi nhưng
chưa thấy thầy đánh ai dù thầy có vẻ nghiêm, ít cười.
Thầy V. trưởng bộ môn Toán, thấy chỉ có một lần sang lớp tôi nghiêm mặt
bắt tại trận anh B.K.Tr cầm chân ghế gãy đứng giộng giộng bục giáo viên
vừa làm trò. Thầy bắt K.Tr lên văn phòng kiểm điểm. Cũng chưa thấy thầy
đánh ai. Bề ngoài thầy rất “sát khí” với cặp kính đen thường trực trên mặt
nên ai cũng sợ.
Chung quy thầy H. vẫn là dữ đòn nhứt.
Thầy C. dạy Văn thì có nghe kể lại là đã kéo lổ tai một anh rách chảy máu.
Nghe nói thầy dạy giỏi văn trong trường hơn cả cô trưởng bộ môn Văn..
Lớp chúng tôi bị một lần kỷ luật trong một ngày gần Noel. Do ồn ào, cô
dạy Họa lên méc cô hiệu phó Ch. Cô này ra lịnh tất cả xếp hàng đứng
ngoài hành lang trong khi tất cả học sinh đều đã ra về hết, coi như nhốt cả
lớp không cho về tới tối. Bên trong anh em lầm bầm nguyền rủa. Bên
ngoài phụ huynh bực tức phản đối mà không biết chuyện gì xảy ra bên
trong. Mãi hồi lâu sau mới được về.
Khi cơ sở vật chất xuống cấp quá nặng, nhà trường có kêu gọi phụ huynh
đóng góp tiền hay vật chất để hổ trợ tái trang bị theo khả năng từng lớp.
Tùy lớp giàu nghèo khác nhau mà trang bị mỗi khác. Kết quả lớp giàu lại
49
quá thừa đèn sáng quắc với đèn neon lẫn đèn tròn. nhứt là các lớp học Nga
văn. Đèn lớp chúng tôi chỉ vừa đủ do..tiền đóng góp khiêm tốn. 51
Môn học hướng nghiệp với chương trình: nam học nghề mộc, nữ thì học
môn gia chánh (nhưng lại được gọi là môn “dinh dưỡng”). Nhưng toàn là
học lý thuyết suông. Chỉ thấy cô vẽ hình minh họa dụng cụ hay lâu lâu
đem vô ít dụng cụ để giảng. Chúng tôi phải đi học vào 1 buổi sáng trong
tuần.
Các phong trào bắt mua báo Đội để lấy điểm thi đua khá gay gắt, có tính
ép buộc cũng như cái trò mời học sinh mua viết bic (núp bóng phong trào
để trường kinh doanh thêm ?). 52
Môn Pháp văn ban đầu thầy Ch. dạy, thầy hạn chế nói tiếng Việt tối đa
trong lớp. Anh em theo chưa quen nên nhiều người nản học. Sau này mới
biết cách dạy của thầy là rất thực tế. Nhưng ít lâu thì cô K.A thay thế thầy.
Lần đầu tiên chúng tôi được cô chủ nhiệm hỏi thăm dò phê bình các giáo
viên khác. Anh Th.C.D.Ph. giơ tay nói luôn: cô K.A Pháp văn vô lớp chỉ
lo đếm tiền. Kết quả là giờ học tuần sau, cô K.A tức giận hỏi: “Này ! Tao
hỏi, thằng nào nói tao vô lớp đếm tiền đâu ?” Không ai dám trả lời vì..rét.
53
51 Nhớ lại thêm: năm đó, nghe kể cô hiệu phó Ch. và người em (làm bảo vệ) làm thất thóat tài sản
trường và bỏ trốn. Chú Năm bảo vệ nghe nói bị lãnh đủ oan mạng.
52 Bữa đó nhớ vào tiết dạy lý của thầy Q., thầy giới thiệu viết bi do trường bán, ai có nhu cầu mua
thì lên chổ bàn thầy mà mua. Tổ trác bửa đó viết bán ra cây nào cây đó đều bị nghẹt mực, hay mẻ
bi. Học trò la làng, ban đầu còn xin đổi cây khác, riết hết viết để đổi làm thầy quê và đổ quạu ! Một
phần cũng do giấy tập học trò thời đó quá tệ, khi viết đầu bi bị tơ giấy xoắn làm nghẹt hết mực,
phải ra ngoài nhờ mấy ông thợ bơm mực viết bic sửa hoài. Mà giấy không bị tơ xoắn thì cũng hút
mực viết máy y chang giấy thấm (papier buvard), viết 1 trang, mực thấm 2,3 trang khỏi viết tiếp
trang sau (như truyện rắn báo oán: máu thấm qua 3 trang giấy ngay chữ “Đại”: điềm báo Nguyễn
Trãi bị tru di tam tộc, nghĩ thấy..ớn).
Thời ấy có được một cây viết bic tốt không dễ. Nhiều khi có viết cũng chưa chắc xài yên ổn do giấy
xấu làm nghẹt mực. Bạn bè tặng mình cây viết cũng là phải quý mình lắm mới tặng. Vì mỗi năm
mỗi nhà chỉ được quyền lãnh hàng nước ngoài không quá 3 lần nên bạn bè dư dả giúp nhau là rất
hiếm. Lãnh hàng cũng không dám nói ra vì sợ người khác biết và tới nhà xin đồ, thậm chí.. bị ăn
cướp. Mãi đến sau 1988, lịnh này được âm thầm bãi bỏ khi chính sách mở cửa cho phép việt kiều
được chuyển tiền về hợp pháp. Ấy là chuyện về sau ngoài phạm vi hồi ký…
Vào thời gian này, có nhiều bạn xin nghỉ phép với lý do đi … lãnh đồ.
Sau khi chúng tôi học hết cấp 2, nghe kể trường còn cho một cơ sở sản xuất thuốc lá thuê mặt bằng
trên một tầng lầu. Khi thấy thợ đội thúng thuốc lá xuống lầu, học sinh đi phía sau bốc ăn cắp thuốc
để đem về bán và … vấn hút với nhau. Mà nhà trường lại khuyên học trò không nên hút thuốc có
hại.
Trở về chuyện bán bút bi, theo thông tin gần nhất tôi biết, khỏang 2004, nhiều trường còn vẫn ép
giáo viên tự bỏ tiền mua bút bi để rồi bán lại cho học trò. Nếu học trò không mua coi như thầy cô
“ngậm hàng” lãnh đủ. Mà không mua thì lại bị đánh giá tư tưởng (không hiểu cái gì không vừa ý
cấp trên cũng đều có thể bị quy lỗi vào tư tưởng đạo đức, cũng như là chụp mũ tội chống đối; phê
bình thẳng thắn quá thì lại bị nói là không có tinh thần xây dựng; mà tinh thần xây dựng thì có
nghĩa là nói lên khuyết điểm không đáng kể, nghe xuôi lổ tai…(!?) cho đúng bài bản hội họp…)
53 Thiệtra cô K.A dạy chúng tôi đàng hòang. Chỉ vì lương thấp nên nghe nói cô phải đi buôn vải
kiếm thêm. Lâu lâu tranh thủ lúc lớp làm bài tập thì cô lấy sổ sách tiền bạc kiểm lại. Vì Th.C.D.Ph
50
Tôi chơi với X.K từ lớp 6, và luôn ngồi cạnh nhau. Sở thích đọc sách giúp
cả hai thân thiết và trau đổi sách với nhau. X.K. thiên về sách văn chương,
sách dịch. Tôi bắt đầu thích thêm: chuyện ma. Bấy giờ chuyện ma còn bị
cấm đoán, tôi vẫn đọc được ít quyển đặc sắc: Ai hát giữa rừng khuya
(Tchya Đái Đức Tuấn), Chuyện tích đồng quê (Lâm thế Nhân) và đặc biệt
là mục “Chuyện huyền bí” trong tạp chí Khoa học huyền bí. Đọc xong rồi
kể cho bạn bè nghe. Dù lạnh lưng vì...sợ !
Văn của tôi đọc và văn của tôi làm bài chưa có “ăn nhập gì nhau”. Khi làm
bài, văn của X.K lại thích hợp hơn và điểm trội hơn hẳn văn tôi.
Phần giảng văn học lớp 7 không để lại nhiều ấn tượng cho tôi ngoài bài
“Viếng bạn” (Hòang Lộc). Do sách giáo khoa chưa phát kịp nên cô Ng.
phải đọc cho anh em chép trước khi bình giảng:
Hôm qua còn theo Súng nào nhằm trúng Hay là đứa Việt
anh anh ? gian?
Đi ra đường quốc lộ Khôn thiêng xin chỉ Khóc anh không nước
Hôm nay đã chặt mặt mắt
cành Gọi tên nó ra anh! Mà lòng đau như thắt
Đắp cho người dưới Tên nó là đế quốc Gọi anh chửa thành
mộ Tên nó là thực dân lời
Đứa nào bắn anh đó Nó là thằng thổ phỉ
học mất căn bản bị cô rầy hoài nên nổi hứng phát biểu bậy bạ chơi khiến cô bị mang họa oan. Có
lẽ cô bị hiệu trưởng khiển trách vì “sai chính sách, mất lập trường….” Cũng phải trách chương
trình dạy không đúng phương pháp nên ít ai theo kịp.
Cô K.A có tật lâu bực quá “chửi sảng”. Có nghe người lớp trên kể là cô có lần giận học trò thế nào
đó mà chửi là sau này “đứa đó” sinh con không có lổ đ. !
Khỏang năm 1976, tại trường trung học Ph.Th.G ở Cần Thơ, có một thầy chán nản do lương dạy
học thua tiền bán cà-rem. Thầy đã nghỉ dạy và ôm thùng kem đứng bán trước cổng trường cho bỏ
ghét. Học trò bu mua đông khiến hiệu trưởng phải ra năn nỉ thầy đi chổ khác vì sợ mất mặt trường.
Thầy tuyên bố làm ăn lương thiện không có gì là nhục! Một thời gian ngắn sau, thầy bỏ đi đâu mất
tích.
Chuyện này thảm hơn: thầy hiệu trưởng trường Ng.B.L phải đạp xích lô ngoài giờ để kiếm thêm
tiền. Tôi biết chuyện này khi một người bà con đi xích lô do thầy chở đến ghé nhà tôi hồi năm 1980.
Nhân tiện người này nhờ thầy chạy dùm hồ sơ cho đứa con vô trường của thầy để học tiếp sau hơn
một năm bỏ học vì vượt biên không thành.
Năm đó, lớp tôi có anh L.M.Tr. một mình vô trường từ giả bạn bè và rút hồ sơ xin thôi học, nói
thẳng là mẹ bịnh nặng, nhà nghèo không đủ tiền đi học. Thơ rằng:
Bán kem, thầy giáo đứng đường,
Hiệu trưởng nhà trường phải đạp xích lô.
Cô thì chạy mánh giữa giờ,
Trò nghèo bỏ học, tiền đồ tả tơi.
Dù sao mấy thầy cô trên vẫn “sạch”, không có “hút máu” học trò của mình để trục lợi như nhiều
giáo viên khác ngày nay.
Chuyện “hút máu” đầu tiên tôi biết: một cô dạy Pháp văn ở trường H.H.T bắt học trò học thêm
đóng tiền (đóng mà không học cũng được) nếu không muốn bị “đì”. Việc đổ bể sau vài tháng, cô
này bị đuổi việc (khỏang 1984-1985).
51
Mà hàm răng dính Ngăn Là chúng tôi đang cố

chặt. Tặng tôi ngày phân Tiêu diệt kẻ thù
Ở đây không gỗ ván tán. chung.
Vùi anh trong tấm Mai mốt bên cửa
chăn. rừng
Của đồng bào Cửa Anh có nghe súng nổ
Bài “Anh Hòang Văn Thụ khi ra pháp trường”. Cũng là một bài vể chủ đề
anh hùng. Tôi cho rằng viết tình tiết không hấp dẫn bằng anh Trổi trong
“Sống Như Anh”.
Một thể lọai văn tự phát xuất hiện: thơ tình.
Viết thơ bỏ hộc bàn hay nơi quy ước để “đối tác” đến lấy thường xảy ra.
Chuyện không lộ liểu, sỗ sàng như ngày nay. Xui xẻo một lần, lá thơ tình
của 2 anh chị trong lớp bị phát hiện, thằng bạn “can” lại bằng giấy than ra
hàng chục bản dán đầy tường trong lớp ngày hôm sau. Anh em được phen
cười đã đời! Thầy cô thỉnh thỏang có răn đe anh em “khoan yêu, học tập
trước đã”. Nhìn chung, yêu còn ít nhưng phá nhau là nhiều. Chưa thấy tình
trạng “giải quyết hậu quả” nào xảy ra.
Khỏang vừa sau tết, phong trào chơi cục xoay Rubik rộ lên khắp nơi.
Trong lớp nhiều anh chị mang trong cặp một cục. mằn mò nghiên cứu
xoay chơi. Dần dần mấy thầy cô cũng khó chịu vì “mấy cục” đó làm nhiều
người xao lãng trong giờ giảng.
Tôi lâu lâu cũng nghịch tý cho biết. Số là một hôm đi học, thằng bạn rủ
chui rào vô sớm vì phát hiện một chổ hàng rào có khe song sắt làm rộng
hơn mấy chổ khác. Tôi thử chui một lần cho biết. Tụi tôi chui lọt dễ dàng
vì..bụng ốm. Ít lâu sau, ai cũng biết nên học trò chui rào cúp cua khá đông.
Buổi chiều nọ mấy anh chui rào trốn học về bị phát hiện, một anh quýng
quáng kẹt bụng chui hoài không ra, đến khi thầy giám thị tới gần thì anh
cũng vừa chui lọt được ra ngoài để rồi hôm sau phải viết kiểm điểm. Mấy
ngày sau, hàng rào chổ đó được quấn kẽm gai mấy vòng cho yên chuyện.
Tôi được học sinh tiên tiến cả năm, dù kết quả thua năm ngóai.
Cuối năm cô K.A dạy Pháp văn có nhờ tôi và X.K. lên trường cộng điểm
vô sổ sách giúp cô. Chúng tôi được cô trả công hậu hĩnh bằng những buổi
ăn sáng. Bấy giờ được mời ăn là thấy sung sướng lắm. 54
Lần đầu tôi biết thưởng thức thú nghe nhạc sau nhiều năm chỉ ròng đọc
sách. Nghe băng nhạc BoneyM lần đó ở nhà thằng bạn thấy hay làm sao !
Sau nhiều năm gần như quên hẳn nhạc “giựt gân, kích động”. 55
54 Thường nghe kể nhiều người sẵn dịp được mời đi ăn còn dắt thêm cả người nhà, bạn bè, bồ
bịch.. “đi ăn theo” khiến người mời khốn đốn vì không đủ tiền trả. Chưa kể khách tới nhà mình
thăm rổi đòi ăn cơm bất tử. Còn đám cưới gặp khách không mời kéo đến nhà là thường.
52
Trong mùa nghỉ hè này, cái trò sinh họat hè, tập thể dục sáng tiếp tục quấy
rối tôi riết. Càng nguyền rủa nó, tôi càng bị nó đeo đẳng. Mãi khi hết lớp 9
tôi lấy lý do luyện thi lớp 10 để không dính tới.
Tôi phải đi học thêm môn toán cho chắc ăn khi thấy kết quả toán học kỳ 2
không khả quan. Chỉ học thêm 2 buổi trong tuần. Chưa học môn gì khác
thêm. Môn Pháp văn được ông ngọai dạy tôi mỗi ngày ở nhà.
Lớp 8
Tôi vô lớp 8P2, cô P.L dạy Hóa làm chủ nhiệm, học buổi sáng sau 7 năm
tòan học buổi chiều.
Tôi bắt đầu được đi học bằng xe đạp một mình.
Lớp tôi có thêm gần 10 anh lưu ban nên có điều kiện quậy dữ hơn trước. Ít
lâu sau trường chia lớp tôi làm 2, một nữa qua 8P1 (đổi làm 8P), một nữa
qua 8N2 (sau đổi làm lớp 8NP). Tôi sang 8NP, cô S. dạy văn làm chủ
nhiệm với phân nữa lớp học Nga Văn. Khi đến giờ ngọai ngữ thì chúng tôi
sang phòng khác học Pháp Văn.
X.K. phải chia tay tôi để sang lớp 8P.
Ban đầu có sự phân biệt giữa nhóm “dân đen” lớp Pháp văn và “nhóm con
cán bộ” bên lớp Nga văn. Nhưng sau đó, khi đã hòa đồng nhau thì tất cả
đều quậy như nhau. Khi kết hợp với 8P trong giờ chơi, 2 lớp trở thành
“bầy quỷ dữ”.
Bức tường ngăn 2 lớp chúng tôi có thủng một 1 lỗ chừng ba ngón tay, bên
này đưa miệng vô lỗ la hét qua bên kia trong giờ học. Một giờ chơi, cả hai
bên hè nhau dùng chân ghế gãy đục một lổ khổng lồ gần đủ cho đầu người
chui lọt rồi một bên đốt giấy châm lửa liệng qua bên kia trong giờ học.
Bãi xe đạp sát lớp học cũng không yên vì trong giờ chơi, do nhiều anh lớp
tôi quậy hết cỡ bằng cách lấy xe nào không khóa để đạp càn lướt lên các
xe khác để gần lớp. Nhiều xe bị tháo phụ tùng xe khiến nhà trường phải
cảnh cáo các lớp học sát nhà xe.
Bàn ghế lâu ngày bị sút đinh khá nhiều, Tr.Ng.H. gỡ ra lấy tấm ván ghế
làm xích đu. Xui xẻo vì còn cây đinh dính sót trên ghế móc rách hết một
bên ống quần, xém lòi “của quý” khiến H. phải “cúp” về sớm.
Nhà trường cấm ăn hàng rong vẫn không ngăn chúng tôi lén ra hàng rào
mua me, kem, ổi vô lớp ăn vụng thay vì đi ra cantine trường mua theo quy
định.
Chuyện đọc sách lén trong giờ học bắt đầu rộ lên dần. Chúng tôi lúc đó
chuyền tay nhau đọc quyển sách vụ án đầu tiên được xuất bản mà bấy giờ
được xem là ly kỳ “Vụ án cướp tổng kho dược phẩm”. 56
55 Mấy năm sau, tôi có đọc truyện ngắn “Những nguồn âm thanh vẫn đục” (không nhớ tác giả) thì
mới biết là bấy giờ là tôi nghe nhạc “chui” vì thời đó còn cấm nhạc nước ngoài, nhạc sến ủy mỵ.
56 Tôi nhớ trong đó có đọan kể sau khi chánh án đanh thép lập luận và tuyên án tử hình Út Đòan
vừa xong, quần chúng tham dự phiên tòa vổ tay “hoan hô nhiệt liệt” như sau màn trình diễn văn
53
Có anh bắt chước chị Quyên trong phim Nguyễn văn Trỗi (do Hà Nội vừa
sản xuất) lấy tay đập vô cửa ầm ầm vừa gào thét thất thanh “y như phim”
để chọc giám thị và làm anh em lớp lân cận đang học cười chơi. 57
Rồi có một lần, không hiểu nguyên nhân thế nào mà gần như cả khối lớp 9
bày đặt không hát chào cờ. Đứa thì hát lè nhè hay không thèm hát. Bà Nh.
hiệu trưởng bắt phạt cả lớp đứng ngoài nắng không cho vô học. Cuối cùng
cũng huề cả làng bằng cách bà bắt cả lớp ấy viết kiểm điểm sau khi hù dọa
vu vơ là chống đối, vô kỷ luật, ngoan cố.. một trận cho hả giận. 58
Trò “xỏ lá tập thể ” sang năm sau gây nhiều rắc rối cho ông hiệu trưởng
mới. Từ từ sẽ kể.. đừng ai sốt ruột.
Chuyện copy bài nhau càng trở nên phổ biến. Đầu tiên là môn ngọai ngữ
do chương trình đi quá nhanh dễ gây mất căn bản. Kế tiếp sau này là môn
văn, khi mà đi vào học thể lọai văn nghị luận.
Đúng vậy, từ cách làm văn miêu tả thông thường chuyển sang văn nghị
luận là điều không dễ. Mình không thể diễn tả hay thể hiện quan điểm
theo ý riêng mình mà theo ý “chỉ đạo” của chương trình. Thường chủ yếu
các đề bài đều có chủ ý bắt mình phải khen hay, đúng đắn, sáng suốt.. là
chính.
May cho tôi, thằng bạn hàng xóm có cô em họ (lớn hơn tôi 2 tuổi) ở nhờ
mấy tháng. Chị này là học sinh giỏi văn. Tôi có nhờ giúp làm một bài mẫu.
Cũng từ đó, tôi cứ bám bài “prototype” để làm các bài văn sau này.. Chị
khuyên văn chứng minh là dễ nhứt và nên cho dẫn chứng càng nhiều càng
tốt. Sau này có người bạn khuyên thêm là ráng chen thơ vào càng hay
(trích từ sách đã đọc, thơ dịch từ tiếng nước ngoài cũng được). Rồi từ đó
cứ theo mẫu rồi mắm muối chế biến ra dần… tùy theo “tình hình mới,
nhiệm vụ mới” mà xoay trở.
nghệ nhạc kịch kết thúc. Thấy khác hẳn so với các không khí phiên tòa trang nghiêm trong các
phim cũng như ngòai thực tế.
57 Cuốn phim này được viết có những tình tiết thêm vào, khác với những gì chúng tôi đã học! Có
mấy đọan chị Quyên đến bót bị lính không cho vô. Chị đứng dập cửa la : “Anh Trỗi, anh Trỗi…”
suốt cả buổi. Thêm đọan tên cai ngục giựt trái cam từ tay thằng nhỏ gần đó bỏ túi đem đi. Thằng
nhỏ năn nỉ đòi lại. Thấy vậy đám tù nhân trong xà lim phản đối dữ dội khiến hắn phải móc trái cam
ra trả lại. Các đọan: anh Trỗi hùng hồn tự bào chữa như một luật sư chính hiệu khiến phòng xử im
phăng phắc; cảnh tù nhân nổi lọan đánh nhau với cảnh sát trong khám… Đặc biệt là phim tòan
giọng Bắc, không có nét gì là miền Nam.
Cuôn phim đầu tiên có pha “tươi mát 50%” và đấu võ tương đối hấp dẫn được chiếu ngòai rạp là
“Vụ án viên đạn lạc” do Th.T và B.L đóng được anh em đồn đại và rủ nhau xem.
58 Tôi cũng một lần trốn chào cờ. Hôm đó bà hiệu trưởng ra lịnh đám “Sao Đỏ” đi rà vô từng lớp
bắt những ai không chào cờ lên văn phòng kiểm điểm. Khi Sao Đỏ rà gần tới lớp tôi, tôi làm bộ ôm
bụng chạy một mạch vô nhà vệ sinh gần chổ lớp tôi xếp hàng. Chừng vài phút sau tôi ra khỏi vệ
sinh đi vào xếp hàng tỉnh bơ. Chỉ mình tôi thóat hôm đó.
54
Mẹo học văn trước mắt là viết cho nhiều thêm chữ (thì dụ: phong phú thì
thành đa dạng phong phú), viết chữ lớn và chừa lề sửa cho rộng (có thể
phân nữa trang giấy) để làm sao cho bài có vẻ dài ra. Nếu gặp bài nghị
luận về lời nói của “phe ta” thì cứ khen “à toute possibilité” (hết mình);
Mọi cái gì của “kẻ thù” thì cứ chê, càng cường điệu sặc mùi căm thù, đấu
tranh thì cảng khó rớt. Sau này tôi học thêm nhiều “mánh” khác. Ấy là
chuyện về sau..
Nếu cấp 1 có những bài tập đọc thì cấp 2, 3 không thiếu những bài giảng
văn ấn tượng từ các tác phẩm:
– “Người mẹ cầm súng”: viết về chị Út Tịch cùng với “đồng chí chồng”
chia lửa nhau khi đánh giặc. 59
– “Một chuyện chép ở bệnh viện”: chuyện chị Tư Hậu. (có phim chiếu
rạp ở ngoài)
– “Sống như Anh” viết về Nguyễn Văn Trỗi. (có phim như đã nói)
– “Vùng mỏ” (không nhớ rõ tác giả, hình như là Huy Thông)
– “Chú Lũy liên lạc” (trích từ “Xung kích” - Nguyễn Đình Thi)
– Thơ Tố Hữu, Giang Nam,.. còn nhớ mấy câu trong “Giữ lấy màu
xanh” mà cô đọc để làm dẫn chứng cho bài văn nói về tội ác chất độc
màu da cam:
59 Truyện ký này của Nguyễn Thi có nhiều đọan hay giai thọai đáng suy nghĩ:
– “Năm 1959, Tam Ngãi (Trà Vinh) đói, Khoai tháng bảy cũng không đủ ăn. Nhà không còn
hột gạo”. Chuyện này nhiều người đặt nghi vấn vì khỏang thời điểm đó miền Nam không
bao giờ có nạn đói đến nỗi như vậy.
– Trận lấy bót Tám Thế, Út tổ chức buổi nhậu ở một nhà cạnh bót, nhờ Tám thế kêu hết bọn
lính ra nhậu (?). Khi tất cả lính đều say, chỉ còn thằng lính gác trên chuồng cu. Út dụ nó leo
xuống và Út bất thần giằng mạnh giựt súng và ra hiệu cho anh em vô lấy bót không tốn một
viên đạn (!)
– Út Tịch có bầu tháng thứ bảy còn đi đánh bót Đường Trâu, vừa mang bụng, vừa mang đạn,
cũng rút quân lội sông với anh em (!).
– Trận Rạch Cách, vợ chồng Út Tịch và tốp du kích dùng cạc bin bắn hạ trực thăng (!) (nhớ
lại tại di tích Ngũ Hành Sơn-Đà Nẵng, năm 2005, còn treo tấm bảng hướng dẫn ghi lại
chiến công của bộ đội như sau: “...bộ đội ta dùng súng cối bắn rơi 19 máy bay địch”(!))
– (Chương XI) Út tịch có bầu bảy tháng, đi chiến đấu, bắn một phát xỏ xâu 3 thằng (!). Khi bị
vây, dùng cục đất giả làm lựu đạn để ném và tranh thủ lặn trốn qua sông an tòan (!).
– Trận bót Bà Mi, Út dùng mấy cái lon con nít kêu roong roong để làm giặc giật mình nhảy
lung tung rớt xuống hầm chông như ếch tháng bảy (!)
– Có cảnh: “Hàng ngày, tiểu đội nử vác súng tự tạo lên bắn “chình…phà…” để dụ bọn ác ôn
ra rượt để du kích nam tiêu diệt (!)”
– Cảnh vừa chiến đấu chạy về cho con bú: “Súng giặc nổ lai ra ngòai xa. Vú căng sữa quá,
Út chạy về cho con bú. Nửa chừng, nghe súng nổ gần, chị đặt con xuống chạy sang” (!) Với
một trận đánh kỳ lạ:”Trên một trăm thằng giặc bị tiêu diệt ngay lọai đạn đầu tiên. Cả hai
cánh, nó đều giơ bụng đi vào giữa họng súng cho ta nổ” (!)
– Và cuộc rút chạy không giống ai: “Đánh một chập nữa, giặc nhốn nháo chạy. Cả một trung
đòan liệng nón, liệng đạn, chạy bỏ xác”. (!)
– Một trang bị kiểu Út Tịch: “Út lận trái lựu đạn lên đầu tóc, chòang khăn đi tìm giặc”.
– Một suy nghĩ táo bạo của chị Út: “..nghe người ta nói đàn bà đi đái không khỏi ngọn cỏ
không đánh giặc được, tôi tức mình leo tuốt lên ngọn dừa đai xuống coi bi cao cho biết”.
55
…Chúng nó giết người, giết cả màu xanh,

Từ búp măng non, từ mầm sống nhỏ.
Lúa Phước Tân gục đầu không dậy nữa
Cao su Long Thành run rẩy cánh tay xương... (Giang
Nam)
Chúng tôi có học thêm văn thơ cổ: Chuyện Kiều, Lục Vân Tiên, thơ
Nguyễn Khuyến, Tú Xương..
Môn toán, do học thêm lúc hè, nên học nhẹ nhàng hơn. Áp lực chương
trình gần như không có.
Trước khi chia lớp, thầy H. (khác với thầy H. dạy lớp 7) dạy toán chúng
tôi. Vào lớp thầy có thói quen lịch sự nghiêng mình cúi chào như võ sĩ
Nhật trước khi giao đấu. Khi chuyển sang lớp 8NP, thầy Tr. dạy toán rất
lôi cuốn. Thầy vẫn tiếp tục dạy Đại số lớp chúng tôi đến hết năm lớp 9.
Môn Vật lý, thầy Th. phụ trách. Giờ học khá vui vì thầy vừa giảng bài với
phong cách chọc anh em cười chơi, với những câu nói 2 nghĩa, ai hiểu sao
thì hiểu! Thầy cũng dạy tụi tôi đến hết lớp 9. 60
Môn Pháp văn cô K.A tiếp tục dạy chúng tôi. Tình hình anh em mất căn
bản trong lớp trở nên cao dần. Do sách giáo khoa sọan đi quá nhanh. Điểm
xấu trong lớp tăng dần khiến nhiều anh em nản chí. Chỉ có học thêm mới
hy vọng theo kịp nhưng cô K.A không ưa dạy thêm (cô có công việc làm
thêm ở ngoài như đã nói) mà giáo viên lúc đó cũng chưa nghĩ tới vì học
sinh đa số còn nghèo. 61
Thầy S. dạy môn Địa lý có đặc điểm là không bao giờ mang sách vở gì đến
lớp. Thầy liếc sơ sách giáo khoa tại chổ rồi giảng theo cảm hứng. Học theo
thầy như đi chơi, gần như chẳng cần học bài nhiều, không ai rớt.
Môn hướng nghiệp được đem vô lớp dạy trong giờ học bình thường thay
vì học ngoài giờ như năm trước. Khổ nổi lần này bắt nam nữ đều học
nghề mộc. (lần này tréo cẳng ngổng cho nữ trong khi hồi cấp 1 thì nam lại
phải học nữ công !) Khá hơn năm trước là có đem cưa bào vô lớp rồi tới
60 Học trò ở trường biệt danh thầy là Th.”bánh bò” vì thầy có người nhà bán bánh bò cho học
sinh lúc giờ chơi. Thầy thỉnh thỏang quảng cáo khéo bánh bò bằng cách khuyên học sinh đừng mua
quà bánh ở ngoài mà nên mua ở cantine trường. Có anh chơi xỏ lá dám hỏi thầy “Có bán bánh bò
không thầy ?” Thầy cũng đáp tỉnh: “ Có bán chớ, anh chị cứ ra mua”.
Sau này gặp lại, có đứa kể là ai hay có tật mua thiếu chịu bánh bò mà thầy biết mặt là..bị đì te tua.
Chuyện này, tôi chưa chứng kiến.
Năm sau học Vật lý tới phần đơn vị điện lượng, thầy Th. được thêm biệt danh thêm là Th.“Cu-
lông”(Coulomb).
Thầy Th. cũng ưa nói móc nhiều chuyện khi thấy chướng tai gay mắt. Có lần thầy “khen khéo” hai
anh em Tr.Tr và Tr.D năm nào cũng được lên lớp rất dễ dàng do chỉ cần ông bố lên “nói một
tiếng” với hiệu trưởng. Cả hai học lớp tôi và học hành rất dở, phá phách có tiếng.
61 Có bữa cô K.A đi vắng ra ngoài 15 phút, Tr.Ng.B liều mạng mở sổ điểm để sửa điểm cứu anh
em. Phi vụ trót lọt vài lần. Lần cuối cùng việc súyt bại lộ nhưng chưa có chứng cớ rõ nên B. chỉ bị
cảnh cáo rồi cho qua.
56
khi kiểm tra gọi lên tháo ráp bào để tính điểm. Chúng tôi hay cười khi thấy
nữ lên bảng lọng cọng tháo ráp bào.
Bạn bè thỉnh thỏang nghỉ học bất tử mấy người. Ai nghỉ lâu mà điểm danh
không thấy là bị xóa tên khỏi danh sách lớp. Đa số là do..vượt biên mà bỏ
học. Trường hợp ai đã có xuất cảnh đi nước ngòai theo diện chính thức ,
62
nếu trường biết được thì đương nhiên bị cho nghỉ học dù muốn hay không
muốn. Mấy vụ này bạn bè giấu kỹ lẫn nhau, khi biết được thì sự đã rồi.
Cuối năm tôi vẫn được tiên tiến. Coi như 3 năm liền tiên tiến. Cuối học kỳ
1 còn được trường tặng ít tiền học bổng.
Nguyên nhân khá hy hữu: trường cho rằng tôi là học sinh nghèo học giỏi
vì bề ngoài ăn mặc bê bối và hơi.. ở dơ. Không ngờ tôi vô tình đóng kịch
nhà nghèo khá đạt. (nếu đóng phim “nghèo” thì có lẽ đã nổi tiếng và ra
trường sớm ! ). Trong khi đó em tôi ăn mặc tươm tất hơn, học chung
trường mà không ai xem nó nghèo, mặc dù anh em với nhau ai cũng biết.
Cuối năm lại lãnh thêm một mùa hè chết tiệt đáng nguyền rủa với sinh
họat hè và bị réo kéo đi tập thể dục sáng sớm. Ghét !!!!! 63
Lớp 9
Nhóm học Pháp văn 8NP của tôi kết hợp với lớp 8P thành lớp 9/5, học
buổi sáng. Cô P.L dạy Hóa chủ nhiệm.
Các nhóm quậy lại nhập với nhau. Có thêm vài anh lưu ban lớn tuổi, hơn
nữa, mấy anh giỏi văn, toán chuyển sang lớp 9/6 làm lớp tôi hết sạch nhân
tài.
Lớp tôi ở trên lầu, lại ở đầu hành lang. Nên các lớp 9 khác đi qua đều bị tụi
tôi phá phách, bất kể nam nữ. Nhóm “xóm nhà lá” như: Ng.Nh.S,
Ng.V.S, Tr.Ng.H, Ng.H.T, D.Q.K, Ng.H.L, Ng.H,.. Nhóm “nữ quái” Th.Q,
“bà Tư Hù” B.V, Th.K, Th.Tr.. nổi tiếng sang cả trường khác, ăn hàng,
quậy phá, đánh lộn, cúp cua.. chẳng ai chịu thua ai. 64
Lâu lâu xảy ra trò lập sòng đánh bài ăn tiền trong lớp. Có anh tìm đâu một
cuốn báo khỏa thân Playboy đem vô cho anh chị em cùng xem và bình
luận với nhau,. Cán bộ lớp như tôi cũng ngó sơ … cả cuốn cho biết !
Trước mắt không coi.. uổng phí của giời! Chưa kể nếu không, còn mang
62 Có anh bạn chơi thân với tôi, H.” Sạc-lô”, nghì một mạch trên 10 ngày. Ai cũng tưởng H. chết
do bị chìm ghe vượt biên ở cầu chữ Y (4-1983). Mãi đến hôm thi thấy H.đờ đẫn xách cặp vô, mặt
xanh như tàu lá. Mới biết H. vừa khỏi bịnh. Mừng bạn còn sống !
63 Thêm trò sinh họat hè kiểu mới được ai đó rặn ra. Tôi thấy đám con nít nhỏ hơn có cái trò ngồi
vòng tròn vổ tay, một đứa nói một câu gì đó rồi tùy theo câu nói đó mà mấy đứa còn lại vổ tay hỏi”
thấy cái gì, gì gì?”hay “ biết cái gì, gì, gì?” hay … Chúng vổ tay ra rả như két suốt buổi như vậy.
64 Có lần cả nhóm này cúp cua đi coi phim. Bấy giờ có phim “Cân Bằng” của Liên Xô nổi tiếng
với những pha “cấp 3” tươi mát gây tò mò câu khách, dành cho người trên 16 tuổi. Khi cả nhóm vô
mua vé, chỉ có nữ được vô coi, đám con trai bị sóat vé không cho vào vì thấy mặt con nít quá (!).
57
tiếng đạo đức giả. Có anh bày đặt liếc liếc mà nói “ghê” không dám nhìn
thẳng vì sợ bị bắt kiểm điểm.
Bên ngoài, lâu nghe tin học trò đánh lộn nhau giữa các trường. Nguyên
nhân không ngoài việc..cua gái là chính. Còn xích mích cá nhân với nhau
cũng không phải là không có với cảnh lớp này kéo đi đánh lớp kia.
Tôi chơi “không kén” nhóm. Từ nhóm cán bộ lớp tới phe “nhà lá”, tôi chơi
tuốt. Có lẽ vậy nên sau này ra trường may mắn được anh em không ghét vì
“chảnh”.
Tôi được bầu làm lớp phó học tập. Nhưng vì phá phách một cách “khoa
học” hơn nên ít bị phát hiện và không đến nỗi bị phê bình.
Vì là năm cuối cấp sẽ phải thi môn Văn, Toán cùng với 2 môn mà Sở giáo
dục còn “ bí mật” chưa công bố. Nên bắt buộc học nghiêm chỉnh Văn và
Toán trước tiên.
Môn văn lúc gần thi vô lớp 10 tôi mới đi học thêm cho yên bụng. Dù sao
tôi tự tin khả năng viết văn của tôi đủ để tồn tại qua truông “bĩ cực”.
Bên cạnh thầy Tr. dạy Đại số, thầy V. trưởng bộ môn phụ trách môn hình
học cho lớp. Sự nghiêm khắc nổi tiếng của thầy khiến thiên hạ đồn thầy
nằm trong hội đồng kỷ luật của trường. Nhứt là thầy chuyên làm giám thị
hành lang trong ngày thi toán.
Tôi cảm thấy môn toán là bắt đầu có những cái khó thật sự. Không dễ như
năm ngóai. Làm bài được 7 điểm khá chật vật. Nên học kỳ 2 tôi đi học
thêm toán để cho chắc. Cũng nhờ công hướng dẫn của thầy V. mà tôi thi
cử dễ dàng với điểm cao với kỳ thi vô lớp 10 sau này. 65
Nhà trường cho học sinh làm quen không khí thi cử trong các lần kiểm tra
toán 1 tiết bằng cách chia phòng, lập phiếu báo danh. Sự có mặt của thầy
V. khiến không ai dám quay qua lại chép bài với nhau. Nhờ vậy chúng tôi
không bở ngỡ khi đi thi sau này.
Các môn còn lại, Sữ, Địa, tôi chỉ đậu 6,7 không khá hơn. Chỉ lạ là môn
sinh vật tôi học xuất sắc với điểm trung bình 9,8 cả năm. Môn Hóa tôi học
vừa đủ khá. 66
Cô S. dạy Văn, không truyền cảm lắm. Nhưng tôi không quan tâm vì ấn
tượng lâu nay là văn thì ai giảng cũng vậy vậy chưa chắc hấp dẫn mình
được. Tôi tự tin có bí quyết làm văn của mình. Cái chính tập làm sao viết
nhanh để viết.. dài tạo tâm lý chịu khó đào sâu suy nghĩ dù thực chất...
rỗng tuếch ý tưởng.
65 Tôi nhớthầy V. có thói quen ăn phở buổi sáng ngay tiệm phở đầu dốc căn hẻm ngoằn ngòeo
gần góc Nam Kỳ Khởi Nghĩa- Lý Chính Thắng. Thầy dùng phở gần như đều đặn mỗi ngày.
66 Về môn Hóa của cô P.L, tôi chỉ nhớ lần thực hành thí nghiệm ở bên trường Tân Định. Bài thí
nghiệm với acetylene bỏ trong nước tạo khí cháy. L.M.H ngồi cạnh tôi chưa kịp nghe hướng dẫn,
đã đong nước đầy ống nghiệm rồi bỏ liên tiếp mấy cục acetylene vô làm nước sủi bọt tràn ra lênh
láng và mùi khí đá bay nồng nặc cả phòng khiến tổ tôi bị cấm tiếp tục thực hành.
58
Các chủ đề anh hùng vẫn luôn còn đó, điển hình là bài “bà má Hậu Giang”
(Tố Hữu):
Trời Hậu Giang, tù và dậy rúc
Phèng la kêu, trống giục vang đồng
Đường quê đỏ rực cờ hồng
Giáo lê sáng đất, tầm vông nhọn trời
Quyết một trận, quét đời nô lệ
Quăng máu xương, phá bẻ xiềng gông!
Hỡi ôi! Việc chửa thành công
Hôm nay máu chảy đỏ đồng Hậu Giang
Giặc lùng, giặc đốt xóm làng
Xác xơ cây cỏ, tan hoang cửa nhà
Một vùng trắng bãi tha ma
Lặng im, không một tiếng gà gáy trưa.
Có ai biết, ai ngờ trong đó
Còn chơ vơ một ổ lều con,
Đạn bom qua, hãy sống còn
Núp sau lưng rộng một hòn đá to.
Có ai biết trong tro còn lửa
Một má già lần lữa không đi.
Ở đây sóng gió bất kỳ
Má ơi, má ở làm chi một mình ?
Rừng một dải U Minh tối sớm
Má lom khom đi lượm củi khô
Ngày đêm củi chất bên lò
Ai hay má cất củi khô làm gì?
Hay má lẫn quên vì tuổi tác
Hay má liều một thác cho yên ?
Bỗng đâu một buổi mai lên
Trên đường quê ấy qua miền nghĩa quân
Một tán quỷ rần rần rộ rộ
Mắt mèo hoang, mũi chó, râu dê
Súng trường nhọn hoắt lưỡi lê
Khét nồng khí chết, tanh dề máu oan!
Chúng rảo bước. Lính quan nện gót
Mắt nhìn quanh lục mót dạng người
Đồng không, lạnh vắng, im hơi
Chỉ đôi bóng quạ ngang trời loáng qua
Ách là! Thằng quan ba dừng bước Xa xa, sau lớp nhà xiêu
Một tia khói nhỏ ngoằn ngoèo bay
Rút ống dòm, và ngước mắt nheo lên...
59
Hắn khoái trá cười điên sằng sặc Khai mau, tao chém mất đầu!"
Nhe hàm răng sáng quắc như Má già lẩy bẩy như tàu chuối khô
gươm, Má ngã xuống bên lò bếp đỏ
Vẫy tay lũ tớ gườm gườm Thằng giặc kia đứng ngõ trừng
Như bầy chó đói chực chồm trừng
miếng ăn. Má già nhắm mắt, rưng rưng
Rồi lặng lặng bước chân hùm sói "Các con ơi! ở trong rừng U Minh
Tiến dần lên tia khói, vây quanh...
Má có chết, một mình má chết
Má già trong túp lều tranh Cho các con trừ hết quân Tây!"
Ngồi bên bếp lửa, đun cành củi Thằng kia bỗng giậm gót giày
khô Đạp lên đầu má: "Mẹ mày, nói
Một mình má, một nồi to không?"
Cơm vừa chín tới, vùi tro, má Lưỡi gươm lạnh toát kề hông
cười... "Các con ơi! Má quyết không khai
Chết! Có tiếng gì rơi sột soạt ? nào!"
Má già run, trán toát mồ hôi Sức đâu như ngọn sóng trào
Chạy đâu ? Thôi chết, chết rồi! Má già đứng dậy, ngó vào thằng
Gót giày đâu đã đạp rơi liếp Tây
mành. Má hét lớn: "Tụi bay đồ chó!
Một thằng cướp, mắt xanh mũi lõ Cướp nước tao, cắt cổ dân tao!
Đốc gươm dài tuốt vỏ cầm tay Tao già không sức cầm dao
Rung rinh bậc cửa tre gầy Giết bay, có các con tao trăm
Nghênh ngang một ống chân đầy vùng!
lối đi! Con tao, gan dạ anh hùng
Hắn rướn cổ, giương mi, trơn mắt Như rừng đước mạnh, như rừng
tràm thơm!
Như hổ mang chợt bắt được mồi Thân tao chết, dạ chẳng sờn!"
Trừng trừng trông ngược trông Thương ôi! Lời má lưỡi gươm cắt
xuôi rồi!
Trông vào bếp lửa: Một nồi cơm Một dòng máu đỏ lên trời
to. Má ơi, con đã nghe lời má kêu!
Hắn rống hét: "Con bò cái chết! Nước non muôn quý ngàn yêu
Một mình mày ăn hết này sao ? Còn in bóng má sớm chiều Hậu
Đừng hòng che được mắt tao Giang…
Khai mau, du kích ra vào nơi
đâu ?
Cuối năm còn học thêm bài thơ viết về chị Trần Thị Lý để làm dẫn chứng
luyện thi:
Em là ai ? Cô gái hay nàng tiên?
Em có tuổi hay là không có tuổi,
60
Tóc em đây là mây hay là suối ?

Đôi mắt em nhìn hay chớp lửa đêm đông
Thịt da em là sắt hay là đồng?... (quên một đọan)
Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung,
Không giết được em, người con gái anh hùng…
Cùng với bài “Ê-mi-ly, con”:
Ê mi-ly, con đi cùng cha Ôi không chỉ là ta với con gái nhỏ
Sau khôn lớn con thuộc đường, trong tay
khỏi lạc... Ta là Hôm nay
- Đi đâu cha? Và con ta, Ê-mi-ly ơi, con là mãi
- Ra bờ sông Pô-tô-mác mãi!
- Xem gì cha? Ta đứng dậy,
Không con ơi, chỉ có Lầu ngũ Với trái tim vĩ đại
giác. Của trăm triệu con người
Ôi con tôi, đôi mắt tròn xoe Nước Mỹ.
Ôi con tôi, mái tóc vàng hoe Để đốt sáng đến chân trời
Đừng có hỏi cha nhiều con nhé! Một ngọn đèn
Cha bế con đi, tối con về với mẹ... Công lý.
Oa-sinh-tơn Hỡi tất cả chúng bay, một bầy ma
Buổi hoàng hôn quỷ
Ôi những linh hồn Nhân danh ai?
Còn, mất Bay mang những B 52
Hãy cháy lên, cháy lên Sự thật! Những na-pan, hơi độc
Giôn-xơn! Từ toà Bạch Ốc
Tội ác bay chồng chất Từ đảo Guy-am
Cả nhân loại căm hờn Đến Việt Nam
Con quỷ vàng trên mặt đất. Để ám sát hoà bình và tự do dân
Mày không thể mượn nước son tộc
Của Thiên Chúa, và màu vàng Để đốt những nhà thương, trường
của Phật! học
Mác Na-ma-ra Giết những con người chỉ biết yêu
Mày trốn đâu? Giữa bãi tha ma thương
Của toà nhà năm góc Giết những trẻ em chỉ biết đi
Mỗi góc, một châu. trường
Mày vẫn chui đầu Giết những đồng xanh bốn mùa
Trong lửa nóng hoa lá
Như đà điểu rúc đầu trong cát Và giết cả những dòng sông của
bỏng. thơ ca nhạc hoạ!
Hãy nhìn đây! Nhân danh ai?
Nhìn ta phút này! Bay chôn tuổi thanh xuân của
61
chúng ta trong những quan tài quỷ!

Ôi những người con trai khoẻ đẹp Và xin nghe, nước Mỹ ta ơi!
Có thể biến thiên nhiên thành Tiếng thương đau, tiếng căm giận
điện, thép đời đời
Cho con người hạnh phúc hôm Của một người con. Của một con
nay! người thế kỷ
Nhân danh ai? Ê-mi-ly, con ơi! Trời sắp tối rồi...
Bay đưa ta đến những rừng dày Cha không bế con về được nữa!
Những hố chông, những đồng lầy Khi đã sáng bùng lên ngọn lửa
kháng chiến Đêm nay mẹ đến tìm con
Những làng phố đã trở nên pháo Con sẽ ôm lấy mẹ mà hôn
đai ẩn hiện Cho cha nhé
Những ngày đêm đất chuyển trời Và con sẽ nói giùm với mẹ:
rung... Cha đi vui, xin mẹ đừng buồn!
Ôi Việt Nam, xứ sở lạ lùng Oa-sinh-tơn
Đến em thơ cũng hoá thành Buổi hoàng hôn
những anh hùng Còn mất?
Đến ong dại cũng luyện thành Đã đến phút lòng ta sáng nhất
chiến sĩ Ta đốt thân ta
Và hoa trái cũng biến thành vũ Cho ngọn lửa chói loà
khí! Sự thật.
Hãy chết đi, chết đi
Tất cả chúng bay, một bầy ma
Tôi có học trích đọan từ tập thơ “Theo Chân Bác” của Tố Hữu. Cũng khá
hay. Có điều dài quá không thuộc nỗi nên phải chép lại từ mạng vào đây
minh họa thêm:
… Anh dắt em vào cõi Bác xưa

Nhà gác đơn sơ, một góc vườn
Đường xoài hoa trắng nắng đu Gỗ thường mộc mạc, chẳng
đưa mùi sơn
Có hồ nước lặng sôi tăm cá Giường mây chiếu cói, đơn
Có bưởi cam thơm, mát bóng chăn gối
dừa. Tủ nhỏ, vừa treo mấy áo sờn.
Có rào râm bụt đỏ hoa quê Máy chữ thôi reo, nhớ ngón
Như cổng nhà xưa Bác trở về đàn
Có bốn mùa rau tươi tốt lá Thong dong chiếc gậy gác bên
Như những ngày cháo bẹ măng bàn
tre.... Còn đôi dép cũ, mòn quai gót
62
Bác vẫn thường đi giữa thế Ôi lòng Bác vậy, cứ thương ta

gian... Thương cuộc đời chung,
thương cỏ hoa
Bụt mọc dầm chân đứng đợi ai Chỉ biết quên mình, cho hết
thảy
Quanh hồ thấp thoáng bóng Như dòng sông chảy, nặng phù
hôm mai sa.
Ngọn đèn kia thức bên ai đó
Mà dạ hương còn phảng phất Như đỉnh non cao tự giấu hình
bay! Trong rừng xanh lá, ghét hư
vinh
Ô vẫn còn đây, của các em
Chồng thư mới mở, Bác đang Bác mong con cháu mau khôn
xem lớn
Chắc Người thương lắm lòng Nối gót ông cha, bước kịp
con trẻ mình.
Nên để bâng khuâng gió động
rèm... Ta vào thăm Bác, gặp Lê-nin
Trán rộng yêu thương, dõi mắt
Con cá rô ơi, chớ có buồn nhìn
Chiều chiều Bác vẫn gọi rô Người đến cùng ta, ngồi với
luôn Bác
Dừa ơi, cứ nở hoa đơm trái Như hình với bóng, một anh
Bác vẫn chăm tay tưới ướt linh…
bồn.
Hay hơn hết về nội dung lẫn nghệ thuật, vừa dễ thuộc là bài “Nhớ con
sông quê hương” của Tế Hanh:
Quê hương tôi có con sông xanh tuổi trẻ

biếc Sông của miền Nam nước Việt
Nước gương trong soi tóc những thân yêu
hàng tre Khi bờ tre ríu rít tiếng chim kêu
Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè Khi mặt nước chập chờn con cá
Toả nắng xuống dòng sông ấm áp nhảy.
Chẳng biết nước có giữ ngày giữ Bạn bè tôi túm năm tụm bảy
tháng Bầy chim non bay lượn trên sông
Giữ bao nhiêu kỷ niệm giữa dòng Tôi dang tay ôm nước vào lòng
trôi Sông mở nước ôm tôi vào dạ.
Hỡi con sông đã tắm cả đời tôi Chúng tôi lớn lên mỗi người một
Tôi giữ mãi mối tình mới mẻ ngả
Sông của quê hương, sông của Kẻ sớm khuya chài lưới bên sông
63
Kẻ cuốc cày mưa nắng ngoài cây

đồng Bỗng nghe dâng cả một nỗi tràn
Tôi cầm súng xa nhà đi kháng đầy
chiến. Hình ảnh con sông quê mát rượi
Nhưng lòng tôi như mưa nguồn Lai láng chảy lòng tôi như suối
gió biển tưới.
Vẫn trở về lưu luyến bên sông... Quê hương ơi, lòng tôi cũng như
Tôi hôm nay sống trong lòng miền sông
Bắc Tình Bắc Nam chung chảy một
Sờ lên ngực nghe trái tim thầm dòng
nhắc. Không ghềnh thác nào ngăn cản
Hai tiếng thiêng liêng hai tiếng được
miền Nam Tôi sẽ đến nơi tôi hằng mong ước.
Tôi nhớ không nguôi ánh nắng
màu vàng Tôi sẽ về sông nước của quê
Tôi quên sao được sắc trời xanh hương
biếc Tôi sẽ về sông nước của tình
Tôi nhớ cả những người không thương.
quen biết.
Có những trưa tôi đứng dưới hàng
Các dòng văn hiện thực phê phán trước 45, hầu như được chương trình
tóm tắt là còn hạn chế, tư tưởng tự phát, tiêu cực, các nhân vật chưa có lối
thóat vì chưa có được sự lãnh đạo đúng đắn của ĐCSĐD soi đường. Và
câu này trở thành khẩu quyết kinh điển cho các bài văn có nội dung tương
tự.
Tôi lâu lâu bày ra trò “văn học chế” để rồi chế biến nội dung chuyện “Tắt
đèn”, “Hòn Đất”, “Chí Phèo” để anh em cười chơi. Thậm chí mắm muối
các bài trong sách giảng văn bằng cách kết hợp thêm mấy câu thơ “tục”
lấy từ cuốn “Tục ngữ phong dao” (Nguyễn Văn Ngọc) chen vô làm anh
em tưởng tôi có khiếu làm thơ vậy. 67
Bài “ Vè trong ngục” trong sách văn học nào đó thấy vui vui nên có lần tôi
cũng ráng chêm ít câu vô bài văn cho “lạ”, “ có phong cách”, nhứt là tạo
tâm lý cho thấy mình có tham khảo thêm sách ở ngoài:
Mình đi vào khám như công chúa vào lầu
Mặc áo không bâu như mình mang giáp trụ
Càn rừng lướt bụi như thái tử đi săn
Cuốc giá lăng xăng như Trương Phi thi võ
67 Nghe kể lại chuyện về hậu quả của “văn chế”ở trường bạn : một em thi giỏi Văn cấp thành phố
bị “trên” kỷ luật do sơ ý ghi nhầm:
Giặc bắn chết em rồi quăng mất xác
Đáng đời em là du kích em ơi.
(nguyên văn: chỉ vì..) - (Bài Quê Hương của Giang Nam)
64
Chúa Nhựt ngồi nhổ có như Khương Thượng điểm binh

Lặn lội dưới sình như Uất Trì tắm ngựa
Sáu giờ trịch cửa như Hà Tôn Hiến lập trận Trường Xả
Nắm cổ kéo ra như Địch Thanh trấn ải
Mười giờ tựu lại như hương sĩ nhập tràng
Cơm dọn hai hàng như làng ăn trùng cửu
Ăn rồi đi ngủ như Lưu Bị viếng Khổng Minh
Trống đánh ình ình như La Thông tảo Bắc
Mưa tuôn ướt mặt như rưới nước Cam lồ
Quần áo không khô như Hòang Cô tắm gội
Gẫm mình bị tội như Phật Tổ mắc nàn
Áo quần chiếu rách lang thang như Mỵ Nương nằm
trướng ngọc
Trối mây vô óc như roi đả trung thần
Đêm ngủ không quần như phượng hòang ấp trứng
Tứ bề chết đứng như Tiết Nhơn Quý xuống hang
Còng sắt hai hàng như Lê Huê đeo kiềng cẳng
Nghĩ mình tội nặng như đức hòang đế đi tu
Ở mãn năm tù như Cù tu ba năm mới dậy
Ra về vừa đi vừa nhảy như nước chảy qua đèo
Bà con cô bác mừng rao như pháo nổ ba ngày tết
Vợ con mất hết nhà cửa cũng không
Miệng vái Quan Công, mãn khóa này xin thêm vài khóa
nữa.
Tôi may mắn được cô Th.K dạy Pháp văn. Cô dạy rất hay. So với các thầy
dạy ngọai ngữ mà tôi đã được học, tôi thấy cô dạy hay hơn cả. Qua học kỳ
2 cô sinh con nên phải nghỉ dạy, thầy H.T.T, với dáng người “Ngũ đỏan”
vào thay thế. Thầy khá mệt mỏi vì đám học trò quậy của lớp 9/5.
Môn đạo đức chính trị do cô K.A hiệu phó dạy. Ban đầu chưa quen với các
thuật ngữ chính trị nên điểm tôi quá “ẹ” dưới trung bình nên có lần cùng
với 2 anh bạn nữa thuộc dạng “ưu tiên một” để báo giáo viên chủ nhiệm.
Những năm sau đó, khi biết áp dụng “mẹo” môn văn và nên tôi khá môn
chính trị hơn dần. Còn nhớ đã học mấy nội dung trở thành khẩu quyết:
“Làm theo năng lực, hưởng theo nhu cầu”, “liên minh công-nông”, “Miền
Bắc có 3 thành phần kinh tế, miền Nam còn tạm thời duy trì 5 thành phần
kinh tế”, “công nghiệp hóa mà công nghiệp nặng làm then chốt”, “Chủ
nghĩa tư bản đang giãy chết”… Những nội dung này được học lặp đi lặp
lại nhiều lần đến hết đại học nên không ai có thể quên được.
Một lần thấy cô K.A. viết bảng, mà chúng tôi bắt đầu để ý chữ y được thay
thế dần bằng i từ hồi nào không biết: lí lịch, giặc Mĩ, đăng kí.. Do khi cô
viết, có một anh phát biểu là cô viết “sai chính tả” làm cô đổ quạu vì tự ái.
65
Năm 1984, có phong trào “em yêu chiến sĩ Điện Biên” kỷ niệm 30 năm
chiến thắng Điện Biên Phủ.
Lần đó nghe đồn ông hiệu trưởng Đ.Q.H. mới chuyển về (thay thế bà Nh.)
bị cấp trên “dủa” vì lý do sau:
Trong ngày 7-5, các trường tổ chức lễ, và bắt các học sinh đeo lá ngụy
trang tua tủa trên mình đi đầy đường như là bộ đội. Nhứt là bắt tất cả phải
đi dự lễ đầy đủ.
Không hiểu như có đồng lòng trước, các lớp 9 đàn anh rủ nhau trốn gần
hết 3 lớp (tổng số 6 lớp). Các lớp chỉ có một anh vô cắm bảng tên lớp rồi
biến nên ban đầu tưởng là có mặt đủ, khi đến tận nơi thì chỉ có một bảng
tên lớp trơ trọi với lác đác mấy trò nghiêm túc. Còn chúng tôi thì cứ đổ
thừa là đến nơi không thấy ai nên đi về gần hết sạch (!)
Mấy hôm sau, ông hiệu trưởng tức tối lên lớp tôi (vì dạy môn đạo đức
chính trị cho lớp tôi ở học kỳ 2), bỏ hết 2 tiết dạy để rầy la đến hết giờ.
Vừa hít hà tức giận, hăm dọa buộc tội chúng tôi chống đối, vô kỷ luật,
không có tinh thần tập thể.. và bắt tất cả ai đã vắng mặt về làm kiểm điểm
kèm chữ ký phụ huynh. Dễ ợt ! Với lý do “đi vô trường không gặp ai”
giúp chúng tôi lấy được chữ ký phụ huynh dễ dàng. Tờ tự kiểm gởi lên đầy
đủ và sốt sắng khác hẵn tinh thần buổi lể hôm trước.
Tuy đã bị hiệu trưởng bắt làm tự kiểm trước cho thầy đỡ tức, chúng tôi tiếp
tục cùng với các anh em lớp khác bị cô K.A hiệu phó (chúng tôi hay nói cô
này đẹp mà dữ trời thần ! Với cái nhìn quạu quạu kiểu nghệ sĩ Thanh Nga
trong phim “ Xa lộ không đèn”) ra lệnh những ai vắng mặt phải vô hội
trường vào buổi chiều để cô “thuyết” một trận nữa. Đúng là chúng tôi lãnh
“đòn thù” liên tục từ các cấp ban giám hiệu. Gì thì gì, mọi chuyện cũng
qua hết. Buổi lể chẳng bao giờ lặp lại nữa. Có ai ngon chờ 10 năm nữa tính
tiếp…
Chưa hết, trường hô hào tổ chức “trò chơi lớn” như đánh trận giả, chia hai
phe. Bên lớp 9 làm phe Pháp (do bự con hơn ?), bên lớp dưới làm phe
Việt. Bên lớp dưới phải rượt tấn công bên kia. Không dè lớp trên dùng sức
giựt mất cây cờ và leo tuốt lên nóc nhà. Đám đàn em chỉ còn đứng ngó.
Cuộc chơi phải đành hủy vì hòan cảnh khách quan bất lợi làm bể kế họach
và kết quả dự tính !
Cuối năm mới biết thi tốt nghiệp phổ thông cơ sở có thêm môn Sinh và Sử.
Trường tăng giờ học 2 môn này để ôn tập.
Tôi được tiên tiến lần này, coi như đạt 4 năm liền tiên tiến. Có nhiều môn
xuất sắc.
Tôi đậu tốt nghiệp phổ thông cơ sở 28 điểm: Toán 9, Văn 3, Sinh 10, Sử
6.
Do có khả năng học thuộc lòng, tôi ráng học “gạo” một số bài toán được
cho là quan trọng. Ngoài ra tôi tập giải đi giải lại nhiều bài toán đã học cho
66
quen (vì không có nhiều bài tập để làm), thuộc lòng được thì tốt. Biết rằng
có lợi dù cách học này không chính thống.
Sau 3 tháng lo luyện thi Toán, Văn, ngày 1-8-1984, kỳ thi tuyển vô lớp 10
diễn ra và kết quả tuần sau tôi đạt 14 điểm (Toán 9, Văn 5). Thở phào
thóat nạn ! Anh em thi rớt không đáng kể. Có anh Ng.H.L vượt biên không
thành, bị bắt và may mắn được thả ra với cái đầu bị cạo trọc gần sát ngày
thi. Ng.H.L.cũng đậu vô được lớp 10 cùng với chúng tôi.
Suy nghĩ lại thấy tôi được huấn luyện lòng căm thù, bắn giết, chiến đấu, tự
hào.. quá nhiều thay vì học về lòng nhân ái, ý thức công dân. Kết quả sau
khi chúng tôi ra trường vài năm, hiện tượng trò đánh thầy, phụ huynh
đánh giáo viên rộ lên dần. Mở màn là chuyện “cô giáo ở Bảo Lộc bị phụ
huynh tát tai” được đăng tải trên các báo. Và tiếp tục nhiều nữa..
Tạm gọi tôi đã trải qua thời kỳ đầu “trưởng thành trong lửa đạn”, và
“phấn đấu vượt qua gian lao, thử thách” với điểm số học tập của tôi
được in dấu từ 0 đến 10.
Lớp 10
Tôi vô lớp 10P2. Học buổi chiều trở lại. Cô Ng.Th.H dạy Pháp văn, làm
chủ nhiệm.
Lớp 9/5 năm trước chỉ có một anh Ph.H.T. và “bà Tư Hù” B.V phải đi qua
10P1. Chẳng hiểu sao.
Tôi mừng được học lại chung với X.K., học sinh chuyên văn của lớp 9/6
được tuyển thẳng vô lớp 10.
Mới đầu năm mấy anh “dân quậy” bắt đầu phải kiêng dè ông surveillant
biệt hiệu là “ông già Rossi”. Riêng lớp chúng tôi thì lại ngán “bà chằng”
Ph., một bà giám thị gầy đen như con mắm nhưng thần mắt tràn trề sát khí.
Số là hôm đó nghỉ tiết, đám “nữ quái” ra ngoài cửa sổ đứng trên terrasse
mái đón cười giỡn, nhăn răng cười ha hả làm náo động xung quanh. “Bà
chằng” đi thẳng vô lớp chỉ mặt Th.Q., H.H. và Th.H. và kêu cả 3 đứng lên
để rầy la một trận, quở nào là tóc tai để lỏa xỏa như gái phòng trà, cười
ha hả như “bị ai bóp cổ” (!), nhảy nhót như ở RỪNG, ở RÚ (bà nói gằng
giọng la-sát). Cả lớp bữa đó vừa bấm bụng cười thầm mà ngoài mặt thì ai
cũng rét như ai. Để rồi sau này dù đang quậy ồn ào cách mấy mà thấy
bóng “bà chằng” là tất cả ù té trốn đùng đùng một mạch về lớp.
Cô B.Tr. “Batman” dạy vật lý, với cặp kính đen xếch trên mặt như Người
Dơi. Cô này nổi tiếng bắt học trò copy trong lớp khi cô làm giám thị hành
lang.
Chúng tôi kính phục bà hiệu trưởng L.A. Một người nhỏ thó khắc khổ
nhưng hiền từ như bà soeur không như bà Nh. hồi xưa vốn ưa ăn nói ào ào.
67
Số là sau khi chào cờ, trước khi nói chuyện với học sinh, cô thong thả đề
nghị các học sinh lựa chổ mát mà ngồi tránh nắng trước khi cô nói.
Ngày Noel, cô cho phép cho học sinh nghỉ dù trường khác vẫn bắt đi học.
Mùng 6 tết cô mới cho học sinh đi học trở lại thay vì mùng 5 như Sở giáo
dục quy định.
Sự việc bị phát hiện vào năm sau. Có công văn bắt học sinh phải tiếp tục đi
học từ trên Sở gởi xuống ngay sau khi hay tin cô cho học sinh nghỉ Noel
như năm trước.
Tiếc rằng sang niên khóa 1986-1987, cô L.A về hưu để cô Th. thay thế.
Vấn đề học phí manh nha xuất hiện dưới danh nghĩa là “tiền bảo trợ”. Anh
nào gia đình chính sách hay có cha mẹ làm nghể dạy học thì được miễn
đóng. Tôi nằm trong trường hợp sau cùng. Số tiền ban đầu đóng tuy không
lớn nhưng cũng làm nhiều người khó chịu.
Lần đổi tiền cuối cùng năm 1985 với 10 đồng cũ lấy 1 đồng mới với tối đa
mỗi hộ đổi không quá 2000 đồng tiền mới. Hiện tượng tiền lẻ khan hiếm
làm nhiều giao dịch đình trệ. Th.Q bấy giờ làm thủ quỹ cho lớp. Những
ngày sau đổi tiền, tôi phải chạy tìm Q. để đổi tiền lẻ về xài. Thời gian này
các phong trào liên quan tới tiền bạc của lớp bị ảnh hưởng. Chưa kể cảnh
hiểu nhầm đồng cũ, đồng mới rồi gây cãi lộn nhiều nơi. 68
Riêng tôi đi học mang rất ít tiền, thậm chí có bữa không đồng tiền dính túi
lâu ngày nên ít lo lắng.
Chúng tôi phải tham gia “tuần lễ lao động”. Tùy theo trường mà phải đi
lao động xa hay gần. Có trường học sinh phải từ sáng đạp xe cả chục cây
lên nhà máy xi măng Hà Tiên làm, chiều đạp xe về. Trường khác cho học
sinh đi cạo sét vỏ tàu ở Ba Son… Lớp tôi may mắn chỉ đi cuốc đất nhỏ cỏ
ở Dinh Độc Lập. Sáng làm cỏ, lợi dụng lúc vắng, nhiều anh đi hái trộm
mận chín trong khuôn viên về chia nhau. Trưa chúng tôi ngồi nghỉ ở nhà
Vọng Nguyệt trên đồi. Sẳn có sân cỏ lý tưởng cho đá banh hay chơi “u”
khi rảnh. Coi như đi cắm trại. Trong khi học sinh nơi khác phải làm nặng
nhọc như lao động khổ sai.
Mỗi tháng một lần chúng tôi phải vô trường lúc 5h sáng để làm lao động
quét sân. Việc thay phiên từng lớp từ lớp 10 đến lớp 12.
68 Tờ 30 đồng phát hành lần thứ hai trong lịch sử Việt Nam hân hạnh được tất cả chúng tôi dùng.
Tờ giấy bạc chưa từng “đụng hàng” cho đến ngày nay. (Tờ 30 đồng đầu tiên trong lịch sử, có lẽ cả
trong lịch sử nhân lọai, là của nhà Hồ (1400-1407) – theo Quốc Sừ Đính Ngoa của Lê Văn Hòe)
Chính sách “giá-lương-tiền” gây ít nhiều xáo trộn trong đời sống khiến một cô H.C dạy chính trị
sau này cho chúng tôi có nhắc đến trong bài giảng và gọi nó thành “tiền-lương-giá”. Lần đó thấy
Đoàn viên H.G nhìn cô vẻ mặt hầm hầm như định tố cáo cô vì tội gì đó.
Mà khi đó lợi dụng việc khan hiếm tiền lẻ, tuy giá gởi xe là 5 hào/lần, nhà xe viện cớ không có tiền
thối (!) để lấy luôn 1 đồng/xe. Chúng tôi cũng ngu sao lúc đó không kêu tính tiền xe luôn cho xe
nào đó để cho đỡ tốn, vừa giúp nhau một phần.
68
Có một lần học sinh bị bắt nộp sách để làm thư viện trường. Tôi có sẵn
cuốn “Gió vĩnh cửu” của Liên Xô của ai đó tặng, đem nộp nhà trường phứt
cho xong vì sách đọc dở mà bìa quá… đẹp!
Tôi để ý từ năm lớp 10, học sinh không cần hát chào cờ như trước. Nhà
trường mở băng cassette bài Quốc ca, học sinh đứng nghiêm cho hết bài.
Việc đơn giản khiến trường không mất công canh chừng, khiển trách học
trò hát không đàng hòang như mấy năm trước.
Trường có tổ chức khám sức khỏe tòan trường, vào 2 tiết chót của một
ngày thứ bảy giữa năm. Nhiều người e ngại khi nghe nói có chuyện “cởi
đồ khám”. Thêm tin đồn mắm muối là này nọ khiến không ít người cúp
cua về, có người viện lý do đi về phường khám. Một phần vì nhát chưa
dám cúp về sớm, một phần tò mò coi khám ra sao cho biết, tôi vẫn đăng
ký.. Từng nhóm 5 người được kêu tên vô phòng khám. Khi nhóm chúng
tôi vào, tất cả được lịnh đứng úp mặt vô tường. Ai được kêu tên thì quay
mặt ra cho y tá khám. Anh đầu tiên bị sờ sọang khám khá lâu... Tới phiên
tôi người thứ nhì. Khi nghe yêu cầu “xem phía trước”, tôi bình tĩnh tới thật
sát rồi bất thần sổ sàng “dí hàng” sát mặt y tá. Bị “tấn công” bất thần, cô
này né người rồi liền yêu cầu cho xem phía sau. Phản ứng nhanh tương tự
của tôi và lập tức: “xong rồi, người kế tiếp, em …” Chúng tôi được phen
cười một trận vì tôi được khám mau lẹ hơn ai hết và cả nhóm được đuổi ra
sớm !
Chúng tôi phải học hướng nghiệp bên trường Lê Thị Hồng Gấm mỗi sáng
thứ ba, môn hàn điện. Năm này phần lý thuyết và thực hành dạy bài bản
hơn hồi cấp 2. Nữ học may thêu ở lớp riêng.
Bài tập thể dục giữa giờ hơi khác so với cấp dưới. Sang năm 12 thì có thay
đổi một cách quái đản, như một trò hề. Sẽ kể sau …
Trong lớp, tổ của tôi được sắp xếp như sau (và năm 12 may mắn được bố
trí lại y chang):
Phía trước mặt tôi là bộ ba: Ph.Th.Q.L., Ng.Ng.M.A., L.D.Tr.
Phía sau tôi: “chị Tư” Đ.K.P, H.Th.Th.T, Ng.Ng.L. với “Chị Tư” làm tổ
trưởng.
Bên trái tôi là lớp trưởng X.K., bên phải là thủ quỷ Th.Q. và tôi làm tổ
phó. Coi như một bàn đều là thuộc hàng “chức sắc”, phải gọi là “cán bộ
lớp” mới hợp thời. Tôi là thằng sinh sau đẻ muộn nhất trong nhóm. 69
“Chuyện ba người” chúng tôi (Th.Q, X.K. và tôi) liên kết nhau trong học
tập, đúng ra là phân công giúp nhau trong thi cử theo kiểu “hợp tác 3 bên
cùng có lợi”. Tuy học bài đàng hòang nhưng vẫn có thỏa thuận cho copy
nhau trong giờ kiểm tra để tạo tâm lý an tòan, nhân tiện “cứu” luôn cả mấy
69 Q.L, vốn là con gái ca sĩ Th.L., lấy chồng lúc khỏang hè năm 1985 và nghỉ học luôn; M.A và
D.Tr. sau này đi Pháp; X.K., Th.T., Ng.L đi Mỹ; K.P đi Úc; chỉ còn Th.Q và tôi ở lại.
69
bàn lân cận. Tôi ngồi giữa làm trung gian cho các bên và được hưởng lợi
từ 2 phía. 70
Q. tính tình rộng rãi hay mua quà bánh khao anh em. Cái bao tử tôi nhờ Q.
mà không phải lo co giật cồn cào chống lại cơn “tự diễn biến tiêu hóa” vào
tiết 4,5 cuối buổi. Q. cũng nắm ít mánh vặt để tiếp tay tôi trong thi cử. Có
điều tật “phát ngôn bừa bãi” của tôi khiến Q. không ít bực bội và quen tay
vổ đầu tôi như vổ đầu... thằng em út trời đánh không chết !
X.K., một tay chuyên văn, giúp tôi làm văn bằng cách dạy tôi ban đầu cứ
thỉnh thỏang liếc thấy X.K. làm ý nào thì bám ý đó theo mà khai triển chế
biến. X.K. viết chữ lớn và có khiếu viết “tràng giang đại hải” nên nộp bài 5
tờ giấy đôi không chừa lề là thường. Tôi chỉ bám chừng một phần tư ý của
X.K. là chắc ăn trên trung bình.
Hơn nữa, X.K. bày tôi là ngay cả môn sử, địa cũng theo kiểu đó mà làm,
tất nhiên là cũng phải theo kiểu ca ngợi, khen, chê tùy trường hợp cụ thể
như cách làm văn nghị luận. Để rồi mấy bài này không còn gì là bài Sử,
Địa thuần túy. Vậy mà đạt yêu cầu mới là lạ !
Bí quyết này giờ tôi mới biết ! Dân yếu văn gặp X.K. như bắt được vàng.
Khó nhứt làm sao ý tưởng mình tuôn trào ồ ạt như “Tào Tháo” để viết cho
dài mà không cần suy nghĩ mất giờ.
Nhờ X.K. không dấu nghề và tận tình giúp nên điểm bài làm của tôi cao
hơn lúc trước đáng kể.
X.K. cho rằng văn phong của tôi giống sách “hồi xưa” quá. Cái này thì
không có nói chuyện “người ta sao mình vậy” được, mình phải là mình.
Có điều tôi chưa đủ trình độ để tự khẳng định.
Giờ kiểm tra bài sọan môn giảng văn, nhờ ngồi kế X.K. khi cô đến bàn
kiểm bài, cô đọc bài K. khá lâu.. sau đó vì sợ hết giờ nên liền qua bàn kế
để kiểm tiếp. Vì vậy cô thường bỏ qua tôi. Nên dù không sọan bài, tôi
chẳng bao giờ bị phát hiện. Mà năm nào, lần nào cũng vậy.
Phải nói, X.K. trong 3 năm cấp 3, đã cứu tôi thóat “họa văn chương”. Và
tôi “không khả năng chi trả” món nợ này.
Cô Ng.Th.H. đã đề nghị trường đưa tôi vào danh sách thi học sinh giỏi
Pháp văn. Cô dạy “bồi dưỡng” cho tôi và Th.Ng.T. cùng lớp với Ng.B.
(học trong lớp chuyên văn) hàng tuần. Trước ngày thi, nhà trường gởi cho
70 Hậu quả việc hợp tác này có mặt trái của nó khi nó tạo ra việc ỷ lại người bên cạnh.. Trong kỳ
thi học kỳ 2 môn Pháp văn, xui xẻo tất cả đều bị đổi chổ. Xui hơn hết là nhóm học dở lại bị xếp
ngồi chung với nhau. Cảnh “đò nát đụng nhau” không ai có thể giúp ai gì được nên điểm dưới
trung bình rất đông. Khi cô Th.H. đọc điểm thi từng người, L.Q.P và Th.Q (ngồi thi cạnh nhau do
tên trong danh sách gần nhau) đều bị điểm thấp.L.Q.P. đã vọt miệng quở Th.Q: “Đ.` má! Ngồi gần
con nhỏ đó xui thấy mẹ !”Làm anh em được trận cười..an ủi.
70
mỗi chúng tôi một tờ 30 đồng để bồi dưỡng ăn sáng trước khi thi. Tóm lại
chúng tôi được thầy cô ưu đãi nhiều. Nhóm chúng tôi thi đâu đậu đó. 71
Cô H. chủ nhiệm không bao giờ ép chúng tôi “chạy đua” theo phong trào
như các thầy cô lớp khác. Đó là điều may cho chúng tôi. Cô lại cai quản
thành công cái lớp vốn từng bị cho là bất trị trong nhiều năm. 72
Ở các trường, bên cạnh các vụ học trò hút thuốc, nghiện cần sa, nhen nhúm
chuyện chơi “xì-cọt” hay phê thuốc an thần Imenoctane (mua lại thuốc quá
date để dùng), nhớ giá lúc đó 30 đồng/viên so với giá gởi xe đạp là 5 hào.
Các biện pháp ngăn chận của trường không thấy đưa ra rõ rệt.
Tôi ngoài giờ đi học vẫn học Pháp văn do ông ngọai dạy và học thêm với
cô B.Th.L., một cựu giáo sư Pháp văn của trường Marie Curie.
Vô Đòan thì không bắt buộc nhưng nghe nói sẽ được ưu tiên vô đại học
như tiêu chuẩn lý lịch. Có mấy anh “cán bộ lớp” gương mẫu được vô Đòan
trước, lúc nghỉ hè được giới thiệu lên trường Đòan Trung ương I hay II gì
đó ở Thủ Đức để học bồi dưỡng công tác thêm. Nghe Th.Ng.T đi học về
kể lại ngủ đêm trên đó bị rệp cắn sưng vù mình mẩy. Chưa biết học được
cái gì hay ho không mà phải ì ạch đạp xe xa xôi lên đó ở nội trú. Khi về T.
khoe đã học mấy điệu nhảy đầm trá hình dưới cái tên “múa hữu nghị” hay
“vũ quốc tế” dùng trong những buổi sinh họat theo xỳ-tin sinh họat hè có
sẵn để fantaisies thêm cho kịp thời đại. 73
Mùa hè này tôi thóat được sinh họat hè lần nữa. Cô B.Th.L. bày cách giúp
tôi bằng cách “chạy” cho tôi tờ giấy xác nhận đi làm trong cơ sở sơn mài
của chồng cô trong dịp hè. Tôi nộp tờ này cho trường đầu năm lớp 11. Có
nghe răn đe là không có giấy sinh họat hè thì không được vô lớp. Chưa
biết thiệt giả làm sao. Chứ thiệt ra nếu đi sinh họat ở phường thì càng quê,
khi mà ờ phường không còn đứa nào trạc tuổi mình thèm đi sinh họat,
71 Tôi nhớ trước ngày th học sinh giỏi, tôi có hỏi cô Ng.Th.H nhờ dịch cho ít từ ngữ có tính
“đương thời” đề phòng khi bài thi có đề cập thì mình có thể ứng phó. Cô lắc đầu chịu thua khi dịch
chữ: “Quan liêu bao cấp” và “Hạch toán kinh tế”. May là hôm thi không đến nỗi khó như tôi
tưởng. Bửa đó thầy N. (dạy Lý lớp chúng tôi) gác thi cùng với hai cô giáo trường khác đến. Thầy
tán chuyện làm hai cô cười liên tục tưởng chừng như hai cô quên cả việc gác thi. Anh em trong
phòng thi nói là thầy đánh lạc hướng giám thị để cứu anh em (?).
72 Năm đó, có một vụ đánh lộn lớn với trước cổng trường L.Q.Đ làm 2 người bị đâm máu me đầm
đìa phải chở xích lô đi nhà thương. Chánh phạm không ai khác hơn L.M.T lớp chúng tôi cùng với
thêm ít tòng phạm ở lớp khác. T. sau vụ đó bỏ học nhưng vẫn lảng vảng vô trường để quậy một thời
gian. Việc phải nhờ công an phường 6 gần đó can thiệp nhưng không ăn thua. Việc này lớp tôi lại
tái nổi tiếng cá biệt.
73 Bấy giờ, báo chí có chỉ trích nhà văn hóa Lao Động tổ chức kinh doanh bán vé “vũ quốc tế”.
Dưới 18 tuổi vẫn được mua vé tự do. Báo khác lại khen khiêu vũ là bộ môn giải trí lành mạnh: vì
khiêu vũ sau ngày làm việc mệt nhọc sẽ giúp cho ngày hôm sau mình đi làm thỏai mái tăng năng
suất lao động (!)
Khác với nhiều năm trước, nhảy đầm từng bị cấm vì bị xem là văn hóa trụy lạc, nếu phát hiện có
thể bị bắt bỏ tù.
71
chẳng lẽ một mình lại phải sinh họat chung với đám con nít ? Đúng là tôi
nghe nói rõ là cấp 3 vẫn còn phải sinh họat hè. Trước mắt là phải bị réo đi
tập thể dục buổi sáng. Thường trên lầu cao tôi thấy luôn luôn có một công
an đứng canh chừng một nhóm sinh họat hè tập thể dục sáng. Không biết
mức độ gì quan trọng vậy ? Khó hiểu.
Lớp 11
Tôi học lớp 11P2. Học buổi sáng. Cô Đ. chủ nhiệm dạy môn văn.
Tôi bắt đầu đi học luyện thi đại học. Vì định thi vô kiến trúc nên phải
luyện thi Toán, Lý, vẽ mỹ thuật. Môn Lý tôi ban đầu nhờ ông anh họ dạy
kèm, chưa đi học vội.
Tôi học “lò” thầy C.A.H một thời gian trước khi học nhóm theo thầy
Ng.V.
Vì không thi Hóa nên tôi nhẹ gánh hơn anh em khối A. Học luyện thi môn
vẽ có yêu cầu luyện “nội lực” trước nên thầy Tr.V.Ng. bắt phải ký họa một
vật gì đó 15 phút/ngày. Cứ tưởng tượng trước khi ăn, ký họa cái chén,
trước khi ngủ ký họa cái giường, trước khi tắm thì vẽ.. nói chung nêm ký
họa nhiều khi rảnh tay. Vì nếu không luyện kỹ, biết trước đề cũng chưa
chắc đậu. Tôi quen với Tr.Đ.Tr. bên lớp 11A2, cùng học vẽ chung 3 buổi
chiều/tuần.
Nhập học chừng vài tháng, chúng tôi phải trải qua “ tuần lễ lao động”.
May mắn lần này lại tiếp tục đi nhổ cỏ ở Dinh Độc Lập. Coi như chơi là
chính, y chang năm ngóai.
Trước đó có tin đồn học sinh phải khăn gói đi lên Lê Minh Xuân, hoặc Củ
Chi, Duyên Hải khiến chúng tôi, nhứt là nữ, hoang mang vì không biết
điều kiện ăn ở trên đó thế nào. Nên cô chủ nhiệm cũng phải trấn an cho tất
cả yên lòng. 74
Trong năm lâu lâu có đợt lao động XHCN. Chúng tôi lần nọ phải đi phát
quang cỏ dại trong khuôn viên đại học Bách khoa. Các cán bộ lớp, nhứt là
các cán bộ Đòan, đứng chỉ tay đốc thúc tiến độ theo chỉ tiêu và gây bất
mãn cho anh em. Anh V.H.Th đã bỏ việc phản đối và nói thẳng: “Đ.m làm
không công, mà đòi dữ vậy ? Nghỉ ! Đ. làm nữa”. Có dự định đưa Th. và
vài người nữa ra kỷ luật vì “tư tưởng xấu” nhưng vì số người phản đối quá
đông, kể cả mấy Đòan viên khác, nên phải lờ đi. 75
74 Ở một số trường, học sinh phải đi lột vỏ sò điệp ở xí nghiệp Cầu tre như trường M.C. Một thầy
giáo Anh văn tên Ph.Nh.L hôm đó đã hòa đồng với học sinh mình bằng cách mặc áo bà ba, đội nón
lá, đi xe đạp theo tinh thần lao động XHCN thầy đã học. Việc này không hiểu sao khiến bà hiệu
trưởng T.Ng gọi thầy lên trách mắng vì cho rằng thầy xuyên tạc, bêu riếu nhà trường. Thầy tức quá
nghỉ dạy luôn.
75 Lúc đó mấy Đòan viên đã định nghĩa như sau cho chúng tôi: lao động XHCN là lao động không
tính tiền công, còn lao động CSCN là có tính tiền công mà mình tự nguyện không nhận vì lợi ích
chung.
72
Các anh em trong lớp bàn bạc nhau lập kế họach tìm cách đưa thêm một số
người vô Đòan để giúp nhau hy vọng có thêm tiêu chuẩn vô đại học nếu
được. Và vài người chúng tôi phải có mặt trong lớp học đối tượng Đòan
mấy buổi cho đúng “thủ tục”.
Ngày xét duyệt, lớp tôi có sự tranh cãi lớn do Tr.H.G không đồng ý cho
kết nạp X.K. chỉ vì X.K. theo đạo Công giáo . Chúng tôi phải dùng đa số
76
để ủng hộ X.K. Cuối cùng chúng tôi thành công nhưng H.G. tự nhiên
buộc tội X.K. là “phản động” cũng vì lý do vô lý trên. Tôi thấy ngứa tai
khó chịu vì sự kỳ thị và cung cách “chụp mũ” của H.G.
Buổi kết nạp Đòan diễn ra chớp nhoáng. Lời thề Đòan viên được V.H.H
đại diện đứng ra đọc, anh em khác lè nhè “x..x...i…in…th..ề…ề…ề…”
cho qua chuyện. Miễn đúng thủ tục.
Lúc đó chưa có màn liên hoan vì tiền bạc eo hẹp.
Từ đó cứ vài tuần có thêm việc Đòan viên ở lại họp hay sinh họat sau 2 tiết
học ngày thứ 5. Tôi không mấy thiện cảm vì không được ra về nghỉ ngơi
như anh em khác. Tất nhiên không tránh bị làm trò “khỉ đít đỏ Trường
Sơn” nhảy nhót ca hát tung tăng. Thứ mà tôi ghét cay ghét đắng xưa nay.
Mà cũng tại vì còn bị yếu hèn nên tôi chưa dám phản đối ra mặt.
Việc la làng vì bị nhà trường “xin tiền” hay “kêu gọi đóng góp”, cũng như
nhắc tới “tiền công lao động”, “làm chùa”, “đi học là học cho bản thân
mình trước” là điều nhạy cảm mà tư tưởng đạo đức phải né tránh (?) . Tư 77
tưởng “mê đi nước ngoài, không muốn ở lại phục vụ” hay “vô đại học để
né nghĩa vụ” còn tội nặng hơn nữa. “Tinh thần tập thể” phải thể hiện cao
độ qua “mình vì mọi người”. Đòan viên lại càng phải biết đi đầu làm
gương.
Tinh thần ‘đạo đức giả” được thể hiện ra mặt ở một số Đòan viên. Đây là
chuyện mà tôi thấy không phục và coi thường, chẳng hạn:
– Một buổi học đạo đức chính trị, cô H.Ch. có đề cập đến việc hạn chế
yêu đương linh tinh để tránh dẫn đến tự tử đáng tiếc như trường hợp
có thật vừa xảy ra ở một trường nào đó. Chỉ vậy thôi mà bửa sau nghe
cô bực tức kể là có anh Đòan viên nào đó trong lớp đã tố cáo lên hiệu
trưởng để rồi cô bị khiển trách vô lý. Oan mạng cho cô ! 78
76 Chủ nghĩa lý lịch có quy định bất thành văn là dân Công giáo (kể cả Cao Đài, Hòa Hảo) đương
nhiên không được vào Sư Phạm dù có thi đậu.
77 Tôi nhớ có lần, khi thấy nhiều học sinh xao lãng học hành, thầy B. ở lớp khác đã bực tức nói:
“Mình phải học là học cho mình trước, bắt mình học cho người khác hưởng thì ai thèm học làm gì
cho mất công !”
78 Chuyện trên vẫn còn đỡ hơn chuyện một thầy dạy Sử ở trường Saint-Exupéry (không biết tên
mới là tên gì) hồi năm 1976, chỉ vì phát âm “Bún-cà-ri” (Bulgary) mà đám Đòan viên đã tố cáo lên
ban giám hiệu bắt thầy làm kiểm điểm trước hội đồng trường. Thầy tuyên bố thà nghỉ dạy chứ nhứt
định không chấp hành bản án kỷ luật vô lý trên.
73
– Đòan viên H.G có để ý.Tr.K.L.Th trong lớp, có tâm sự đại khái là sau
này đi bộ đội xong về sẽ cưới Th. (!??) Chuyện nghe tưởng không có
gì nhưng kết cục sau này H.G. đăng ký thi đại học hàng hải chứ không
phải đi bộ đội như đã từng tuyên bố. Hơn nữa giờ H.G. đã sang Mỹ
hồi nào không biết, tới giờ không tin tức.
– Bí thư Đòan Th.Ng.T tỏ ra sốt sắng thi đua phong trào,.. cũng không
ngoài mục đích bon chen mong được lên tiêu chuẩn lý lịch để thi đậu
vô đại học. Sau này khi được du học Liên Xô. T. đã đi luôn không về,
trong khi trước đây mồm luôn ra rả nói là học tốt để “phục vụ” người
khác.
“Anh em hãy coi chừng men Pha-ri-sêu giả,

tức là thói đạo đức giả.
Không có gì che dấu mà sẽ không bị lộ ra,
không có gì bí mật mà người ta sẽ không biết.”
(Lu-ca 12, 1-2)
Mừng chưa bị ai hỏi và bị buộc phải trả lời “láo” trái với Sự thật để rồi có
ngày tôi bị lòi tẩy. Mà nếu nói thẳng nói thật chắc chắn sẽ bị kiểm điểm,
hạ bậc đạo đức, … hay tệ hơn. Trước mắt, mấy đứa bon chen môi miếng
dẻo quẹo lại được trọng dụng hơn người khác.
Có câu đối truyền miệng rằng:
Thật thà, thành thật thường thua thiệt,
Lọc lừa, lương lẹo lại lên lương.
Phong trào “ 3 môi trường, 4 phẩm chất” được trường kêu học sinh đăng
ký và ký tên cam kết như là bảng đang ký “ gia đình văn hóa” tại địa
phương. 79
Nhà trường có tổ chức đi tham quan bảo tàng ở Dinh Gia Long và Nhà
Rồng. sau đó chúng tôi về viết bài thu họach nộp lên chấm điểm. Tất nhiên
phải dùng mẹo văn mà viết cho đầy giấy. 80
Môn hướng nghiệp chúng tôi phải tiếp tục học ờ trường Lê Thị Hồng Gấm
chiều thứ ba. Có điều năm nay dạy môn hàn điện thế nào không biết mà
Hiện tượng có “ăng-ten” theo dõi và tố cáo anh em được bạn bè nhiều lần rỉ tay cảnh báo với
nhau. Nhưng không ngờ là thầy cô luôn là những nạn nhân đầu tiên.
79 3Môi trường: Nhà trường, gia đình, xã hội; 4 phẩm chất thì tôi không nhớ (nhờ anh em bổ
sung)
80 Lần vào dinh Gia Long, khi đi ngang một căn phòng được hướng dẫn viên nói là đường xuống
hầm bí mật, tôi âm thầm xé lẻ chui xuống dưới coi sao. Xuống một hồi, thấy mùi cống nồng nặc,
sau đó không xuống được nữa vì thấy cầu thang trước mặt tôi ngập nước cống đen ngòm. Đành
chịu phải quay lên.
74
chúng tôi bị bắt dọn kho sắt vụn mấy tuần liền mà không bao tay bảo hộ gì
ráo. Chúng tôi chán và âm thầm rủ nhau nghỉ học không thông báo. Đến
khi công văn báo cáo, cuối học kỳ 2, gởi về trường và tuyên bố xóa tên thì
chuyện đã rồi. Khi bị cô chủ nhiệm hỏi thì chúng tôi viện cớ là phải học
luyện thi đại học. Trước số đông như vậy, nhà trường đành bỏ qua. 81
Môn giảng văn năm này tôi chỉ nhớ duy nhứt một bài “Đồng chí” (Chính
Hữu) vì đã nghe thuộc bài hát này nhiều năm trước. “Quê hương anh,
nước mặn đồng chua. Làng tôi nghèo, đất cày lên sỏi đá…Áo anh rách
vai, quần tôi có hai miếng vá..”
Môn Văn của tôi được X.K. chỉ vẽ thêm nhiều thứ. Quan trọng là khen chê
đúng chỗ. Không riêng gì văn, các môn nào có sự phân biệt ta-địch thì phải
“khen ta, chê địch”, “ta thắng, địch thua”.. với các công thức đại khái như
sau:
– Ta: yêu hòa bình cùng với nhân dân tiến bộ các nước; lập luận đanh
thép trên mặt trận ngọai giao; Kiên quyết bám đất giữ làng; Kiên
cường chống trả; Thất bại là tạm thời, chỉ là cuộc tổng diễn tập cho
chiến thắng gì đó sau này; thành công là tất yếu; hòan cảnh khách
quan thuận lợi cho ta; ta càng đáng càng hăng; chiến thắng giòn giã
như chẻ tre; trước sự phản công của địch, ta rút lui an tòan mặc dù có
nhiều tổn thất do lực lượng địch còn mạnh (không bao giờ có số liệu
kèm theo, trong sách cả mấy chục năm nay cũng chưa thấy ghi),....
– Địch: hiếu chiến bám đuôi lũ sen đầm quốc tế; lý luận với luận điệu
sặc mùi phản động; ngang ngược dồn dân lập ấp chiến lược; ngoan
cố điên cuồng chống trả; thất bại là tất yếu; cuộc chiến gây cho địch
hoang hoang; tinh thần chiến đấu suy sụp; địch càng đánh càng thua;
có nơi chưa đánh đã tan rã; quân địch lũ lượt kéo nhau ra hàng; máy
bay thù lần lượt rụng như sung; địch tổn thấy nặng nề với xxx quân
vừa chết và bị thương, yyy vũ khí bị thiệt hại và phần lớn rơi vào tay
quân ta…
– Về cách xưng hô: Ta: Chú, bác, ông, anh … (có tôn ti trật tự). Địch:
lão, gã, mụ, tên, hắn, y,.. đặc biệt là “THẰNG”.
Sau này lên lớp 12, X.K. còn giúp tôi ít cẩm nang để tự tồn qua các kỳ thi
liên quan đến văn khác. 82
81 Cuối cùng chỉ duy nhứt anh Ng.Tr.Đ. bên lớp 12P1 chịu khó đi theo học đến hết học kỳ 2 và
được trường Lê Thị Hồng Gấm cấp chứng chỉ thợ hàn bậc 1.
82 Có một lần X.K, sau khi đi học bồi dưỡng học sinh giỏi văn, đã đưa tôi xem một đề thi vừa mới
học: “ Hãy nói lên hình ảnh người phụ nữ Việt Nam qua câu nói “còn cái lai quần cũng đánh” của
chị Út Tịch”. Tôi tự nghĩ là nếu gặp bài này thì chắc đành chịu thua trước vì nó không nằm trong
“cẩm nang” được bạn trao truyền. Một phần tự an ủi rằng “người biết thua thì không chết”.
75
Nói vậy chứ tôi cũng phải giúp X.K. trong một vài môn khác nếu cần, coi
như giúp lẫn nhau. 83
Môn Địa lý thế giới là môn mà tôi theo cách hướng dẫn của X.K. để áp
dụng. Khi làm bài so sánh kinh tế các nước với nhau. Cứ chê mấy nước
Nam Triều Tiên, Thái Lan,.. nghèo nàn, phát triển què quặt, không đồng
bộ do nền kinh tế quân sự hóa, thiên về lợi nhuận, công nhân bị bóc lột tận
xương tủy do các tập đòan kinh tế độc quyền của các nước đế quốc lũng
đọan.. Khen các nước Bắc Triều Tiên, Cuba, Đông Âu,.. giàu mạnh, xuất
nhiều hơn nhập, cân đối tòan diện do không thiên về lợi nhuận... Cứ bám
đúng theo sách, phăng đúng theo “bài” là ăn chắc và.. không bao giờ rớt.
Tất nhiên môn Sử lại càng phải bám sát quy luật trên hơn nữa và chịu khó
nhớ thêm các năm, tháng ngày giờ mới được. Cũng đừng ngu dại phăng ý
hay chép lại kiến thức chép từ sách “ngoài luồng” mà rớt oan mạng. 84
Ban đầu thầy L. dạy Pháp Văn cho lớp chúng tôi. Nhưng vì ít kinh nghiệm
nên khi giảng bài, nên thầy lọng cọng khiến mấy mình mệt mỏi theo.
Thỉnh thỏang thầy cũng sơ ý sai lỗi chính tả hay văn phạm. Chúng tôi phản
ảnh qua giấy nhận xét giáo viên gởi lên bộ môn khiến cô H. trưởng bộ môn
phải dự giờ liên tục 2 buổi liền để xác minh. Sau đó, thầy Nh. được bổ
nhiệm thay thế.
Cách dạy của thầy Nh. quá kinh điển theo kiểu xưa nên tôi dù đã học
85
trước mà vẫn “đu” theo mệt mỏi. Có điều sau một thời gian thì căn bản rất
vững. Tôi vẫn được đi thi học sinh giỏi Pháp Văn và đậu cấp thành phố.
Tuy nhiên điểm trung bình trong năm lại thấp hơn năm trước.
Nhà trường có lần đưa mấy câu hỏi nhận xét về môn học. Trong đó có câu:
“Môn nào bạn học thấy hiệu quả nhất ? Lý do vì sao ?”. Tôi không ngần
ngại ghi thẳng: Môn ngọai ngữ, do học thêm trước. Không biết mấy người
khác ghi thế nào.
83 Việc này khác hẳn với học sinh ngày nay trở nên ích kỷ không dám giúp đỡ nhau, thậm chí còn
không cho bạn mượn chép bài khi bạn bị bịnh ở nhà, chứ đừng nói là sẵn sàng chép bài dùm bạn
khi bạn nghỉ học như chúng tôi bấy giờ.
84 Có lần bài kiểm tra môn Sử có câu: “Phân tích nguyên nhân thất bại của phòng trào Cần
Vương, Văn Thân”.
Sau khi ghi hết ý trong sách giáo khoa, vì thấy bài còn ngắn, tôi rảnh tay ghép thêm ý lấy từ “Việt
Sử” lớp đệ nhất của nxb Tao Đàn (1960-1961) với đại ý như sau: “ Khuyết điểm của phong trào
chỉ thiên về quân sự, bỏ rơi công tác chính trị và theo chủ trương tôn giáo hẹp hòi. Thay vì đòan
kết các tầng lớp chống Pháp thì lại tàn sát giáo dân. Không thể vì một thiểu số theo giặc mà coi cả
giáo dân như thù địch. Do vậy, nhiều giáo dân chống lại nghĩa quân để bảo vệ tài sản tính mạng,
nhất là lòng tính ngưỡng”.
Bài bị cô giáo gạch bỏ hết đọan này. Cũng không phê lý do tại sao.. Tôi nghĩ là vì ý “ngoài luồng,
ngoài sách” có thể gây “ mất đòan kết” (???) nghiêm trọng.
85 Thầy Nh. có đặc điểm khác thầy cô khác: lau bảng sạch sẽ trước khi đi về. Điều này đến nay tôi
chưa từng thấy ở bất cứ giáo viên nào.
76
Môn Hóa tôi học lận đận. Được điểm trên trung bình chỉ đạt 5, 6 hay 7.
Tôi không dám đòi hỏi cao hơn. 86
Môn Sinh vật, do cô L. dạy. Môn học cơ thể người làm tôi chán học vì khó
nhớ quá nhiều chi tiết. Đã vậy cả lớp hay cười cách phát âm của cô. Cô
đọc với các âm bời rời nhau: “a-xít-a-dờ-rê-na-lin” (acide adrenaline) ,
“Phờ-rúc-tô-giơ” (fructose)... Tôi mất tiên tiến học kỳ I vì điểm trung bình
này dưới 5 điểm (điểm thi bị 3 điểm). 87
Lớp chúng tôi năm đó có tin sốt dẻo..đã rồi. Cô G.T.T.G trong lớp được
biết đi lấy chồng sau nhiều ngày vắng mặt rồi vô học lại. Khi ấy cả lớp tò
mò mượn mấy cuốn album hình màu đám cưới coi cho biết. Chuyện tưởng
gây xích mích, hiểu lẩm do lần đó một cuốn album xém bị thất lạc. Quả
thật thời đó chụp phim màu khá tốn kém. Ai cũng thông cảm cho bạn. Mà
“đời chỉ có một lần” vừa là “lần đầu tiên trong đời” nên mới như vậy. 88
Học kỳ II tôi lấy lại danh hiệu tiên tiến. Tôi vẫn chưa bị xúi quẩy học ngu
như ông bà từng quở.
Môn toán cả năm không đến nỗi căng thẳng. Thầy C., đặc trưng với hình
ảnh ông giáo già, mặt chữ Điền, đội cái nón cối trắng lọai “colonial”, đi
chiếc xe đạp sườn ngang cọc cạch, hàng ngày vui vẻ lên lớp giảng tận tình
và sôi nổi. Khổ cho thầy với mấy anh chuyên toán lâu lâu cắc cớ hỏi thầy
mấy bài toán luyện thi hóc búa làm thầy lúng túng.
Có lần ai đó nói đề thầy ra nghi ngờ là bị in sai đâu đó (!?). Thầy liền
tuyên bố như đinh đóng cột: “Tôi nói các anh chị biết nhé! Đồng hồ Liên
Xô (thầy nhấn mạnh)…có thể thua đồng hồ Nhật, nhưng toán Liên Xô in
ra...(nhấn mạnh tiếp) không bao giờ sai ! Cứ tin tôi như thế. ”
Một trận cười như ong vở tổ. thấy vậy thầy cũng cười theo. 89
86 Trong lần thi học kỳ 2 môn Hóa, khi giám thị yêu cầu học sinh để tòan bộ cặp sách trên bảng,
tôi phát hiện quên bảng tuần hòan Mendeleev trong cặp sau khi chép xong đề. Trong cái rủi có cái
may, tôi nhanh trí xin lên bảng mở cặp lấy bảng tuần hòan. Tôi lục tập Hóa lấy bảng tuần hòan và
nhân tiện liếc sang bài mà không ai thấy. Nhờ vậy tôi làm bài thành công mà không ai để ý tại sao !
87 Nhiều đứa chọc tôi rớt là vì “coi lổ, khổ 3 năm”. Số là tối thứ bảy nọ, tôi dạy kèm thằng em họ
rồi ngủ luôn ở nhà nó. Khuya, thằng em buồn thức dậy lén leo qua nóc nhà hàng xóm tìm chuyện
phá chơi. Thấy phòng ông hàng xóm mở đèn, mở nhạc Cumparsita xập xình, cửa che rèm hờ, với …
cảnh phòng the của “chủ nhà +đối tác”. Nó ngoắc tôi bò qua “thưởng thức” lấy hên.
Pha cụp lạc “người thật, việc thật” được kể lại gây một bước nhảy vọt đột phá “sinh lý giáo dục tự
phát” ở lớp, tạo thứ mới lạ cười chơi. Tất nhiên không ai dè một cán bộ lớp ngây thơ và gương
mẫu như tôi lại quỷ quái chủ xị khóa “bổ túc văn hóa đồi trụy” như vậy.
Nhưng lý do thi rớt lại chỉ vì tôi ngán và không thích học bài hôm ấy. Tôi không những không ngu
mà thấy mình càng học càng sáng, quán triệt đúng theo tinh thần khẩu hiệu “ta càng đánh càng
hăng”.. Tất nhiên là phải được học cái mà mình thích.
88 May thay cho tôi, chưa Đoàn viên nào có ý tưởng tố cáo tôi đã kể “chuyện ấy” khiến G.T.T.G
nghe “chịu không nổi” phải đi lấy chồng, mê xuân tình bỏ bê việc học..
89 Sau này học luyện thi, trước các bài tập của quyển “toán sơ cấp” của Liên Xô, tôi thấy câu nói
thầy là đúng. Với nhiều bài toán khó giải trong đó, nhiều người khẳng định ai giải nổi cuốn đó coi
như có bằng cử nhân toán của Việt Nam.
77
Môn Lý tôi chưa phải đi học thêm và kết quả học cũng đạt lọai khá. Học
kỳ 1 tôi may mắn được duy trì điểm trung bình lọai khá chỉ là do kết quả
chung cả học kỳ. Bài thi học kỳ của tôi bị 4 điểm do đêm hôm trước quên
học bài do mải mê coi một pha đánh ghen “spectaculaire’ (ngọan mục) ở
nhà hàng xóm. (năm này tôi được xem khá nhiều trận đánh ghen khác,
nhưng may là không bỏ học bài như trước).
Môn học mới: kỹ thuật nông nghiệp với phần trồng lúa, phân bón. Cả lớp
thấy chán nản nên nói chuyện không nghe giảng là thường. Riêng tôi thấy
cần thiết vì có trồng cây kiểng tại nhà nên áp dụng được ít nhiều kiến thức.
Chúng tôi tới tuổi được nhận giấy gọi bắt buộc tình nguyện đang ký nghĩa
vụ quân sự. Tờ xác nhận đăng ký là một trong những giấy bắt buộc phải có
trong hồ sơ đăng ký thi đại học.
Đám con trai chúng tôi nhiều anh,nhằm ngay bữa kiểm tra bài cũng phải
nghỉ học đột xuất một buổi để đi ra ban chỉ huy quân sự phường đăng ký. 90
Có một lần, khi có tin kể lại một anh trường bạn bị đâm chết vì đánh lộn,
thầy H. hiệu phó (khác với thầy H. hiệu phó dạy môn Hóa) tập trung học
sinh sau giờ chơi để răn đe, vừa thêm thắt câu chuyện là sau khi bị đâm
bằng lọai dao “đặc biệt”, ruột gan phèo phổi bị tuôn ra hết trơn hết trọi…
Một phần nguyên nhân trong thời gian này, chuyện học trò đánh nhau xảy
ra nhiều thêm...
Giai đọan này nguồn “sách báo cũ” bắt đầu cạn kiệt. Ai tìm được ít cuốn
báo “Thời nay” cũng là quý lắm. Tôi luôn có cái may là tìm đọc được
nhiều sách báo quý hiếm, kể cả mấy cuốn báo lá cải “Tân Học” (chuyên đề
XXX). Sự việc khiến thằng bạn hàng xóm đã năn nỉ mượn đọc cho kỳ hết
trước ngày nó lên máy bay xuất cảnh qua Pháp. Mấy thứ này làm đầu óc
tôi trở nên thêm “quỷ quái” trước tuổi mà tôi không hề để ý !
Các tập chuyện tình ái chép tay Cô giáo Thảo, Chú Kim… được phổ biến
lén trong lớp. Tôi có đọc sơ qua nhưng thấy không thấm vào đâu so với
thực tế mà tôi đã “khai nhãn”.
Bù lại, nguồn băng nhạc nước ngoài trở nên phong phú làm hấp dẫn chúng
tôi với các ban nhạc Modern Talking, C.C.Catch, Scorpion, Europe, Pet
Shop Boy.. Cộng thêm với các băng nhạc hải ngọai Asia, Dạ Lan, Quê mẹ,
AVT, cùng với nhiều nhạc dịch lời Việt, nhạc “sến”... Bạn bè tôi thường
săn lùng và sang băng để trao đổi nghe chơi. Mấy Đòan viên cũng ưa dùng
mấy băng “nhạc ngọai” này để sinh họat “múa hữu nghị” với nhau. Việc
cấm nhạc ngọai được nới lỏng hồi nào không biết.
90 Anh ĐVK trong lớp đi đăng ký ngay ngày kiểm tra 1 tiết môn Pháp văn. Thầy Nh. có quy ước
với cả lớp hồi đầu năm rằng ai vắng mặt hôm kiểm tra coi như lấy điểm thấp nhất của bài trong
lớp bửa đó là điểm của mình. Nên hôm đó K phải chịu điểm thấp không khiếu nại gì được.
78
Kỳ nghỉ hè là lúc học luyện thi căng thẳng. Ngoài các trung tâm học thêm
ở khắp nơi, còn có nhóm các học sinh hùn tiền thuê thầy dạy theo nhóm tại
nhà hay nơi nào thỏa thuận. Các thầy nổi tiếng tính tiền trọn khóa dạy đến
1-2 chỉ/người, nói chung là tính thẳng thừng học phí theo giá vàng, trả
trước. Ai lỡ vừa đóng tiền mà chưa kịp học và đổi ý không học coi như
mất hẳn học phí. Cho dù đưa người khác vô học thế tên mình cũng không
được hòan trả học phí. Mà một lớp học nhóm trung bình 5-10 người. Còn
các lớp dạy ở trung tâm, học phí rẻ hơn, thì ngồi chen chúc 100 người/lớp
là thường. Thầy nào cũng dạy liên tục không nghỉ từ sáng đến tối trong
suốt mùa thi. Các bãi giử xe thừa cơ hốt bạc thả cửa.
91
Theo tôi còn nhớ, có mấy thầy nổi tiếng:

– Toán : thầy C.A.H , Ng.V. 92
– Lý: thầy Ng.Th.L., thầy Ng.Th.V. , 93
– Hóa: thầy Th.

– Và nhiều thầy khác…
Tôi học toán: thầy Ng.V, lý: thầy Ng.Th.V và thầy Ng.Th.L., Vẽ mỹ thuật:
thầy Tr.V.Ng.
Môn Toán, Lý người ta dặn thêm tôi nên chú trọng chương trình lớp 10.
Lý do vì bài thi đại học nào cũng có phần đề tự chọn. mà một trong đó
luôn có phần chương trình lớp 10, khá dễ. nhằm ưu tiên giúp cho thí sinh
hệ 10 năm ở Miền Bắc. Nó là kẽ hở để cứu nguy gỡ điểm.
Do vậy việc học ôn chương trình lớp 10 chiếm thêm thì giờ ngoài giờ học
trong lớp.
Đến đây tôi thóat vĩnh viễn sinh họat hè. Đúng ra quy định bắt tôi phải
chuyển sinh họat Đòan về địa phương. Quá 3 tháng không sinh họat coi
như bị đuổi khỏi Đòan. Mà lúc ấy không ai dám nhắc vì phải lo luyện thi
tự cứu mình trước. Vĩnh biệt sinh họat hè. Tạ ơn Allah đã phù hộ cho nhà
ngươi cút đi cho rảnh mắt ta, luôn cả cái công cụ “son đố mì” chết tiệt !
91 Thời điểm đó có thầy đã sắm xe hơi dễ dàng sau mùa thi. Tệ lắm cũng sắm xe honda “cub” mới.
92 Nhớ thầy C.A.H hay nói: tao chỉ thích những thằng học lọai “trâu” (chăm học, lì lợm trước bài
khó); xem lớp chúng tôi là lọai “heo” (học thua một bậc). Lớp khác tệ hơn thì là hạng “gà vịt”
không kể đến. Thầy cũng hay tự hào thằng con mình là vận động viên Thái Cực Đạo. Còn đá banh
thì khỏi nói, đúa nào bàn tới thì thầy nói..quên cả dạy.
93 Thầy Ng.Th.V. thì hay mắng yêu học trò “ Thằng thô bỉ nào…”
Giống như thầy Q. dạy Toán cho tôi ở đại học sau này lại hay quen cười gọi học trò là “thằng cha,
con mẹ”, “mày, tao”. Có điều thầy không bao giờ đì ai. Cuối kỳ thi lại lần 2 đều cho qua hết. Thầy
hay nói: “ Tao dạy mà tao còn không hiểu huống hồ chi tụi bây học !”. Nghe kể một anh ghé nhà
thầy để xin đề thi thi lại cho ngày mai. Thầy nghe réo không ngủ được bèn đứng trên lầu cao đọc:
”Câu 1:…” Lát sau nghe réo tiếp không ngủ được, thầy đọc tiếp: “Câu 2:…” Rồi lát nữa.. “Câu
3:…” cho đến hết đề thi để anh nọ đi về cho rồi !
79
Lớp 12
Tôi học lớp 12P2 vào buổi sáng với cô chủ nhiệm V.H dạy môn Sinh vật.
Lớp chúng tôi điểm lại, đa số học chung với nhau từ hồi lớp 6P (niên khóa
80-81). 94
Sáng chúng tôi học ở trường, chiều đi học thêm, tối học bài và ôn luyện
thi. Giờ giấc bắt đầu kín kẽ.
Chưa kể ban đêm phải thức khuya học ôn lại chương trình lớp 10, 11 tới
1,2 giờ sáng.
Tôi vẫn còn thì giờ học thêm Pháp văn. Cô B.Th.L bắt đầu “nâng cấp” tôi
bằng cuốn “ Stylistique Francaise”. Quá khó !
Tất cả chúng tôi cật lực học, nhiều anh lý lịch “có vấn đề” thì càng ráng
học hy vọng tới đâu hay tới đó.
Buổi họp phụ huynh đầu năm đã có trận cãi lộn về vấn đề lý lịch này.
Người nhà đi họp về kể lại: có phụ huynh đưa ra lý do vì lý lịch xấu nên
con mình chán không thèm học vì thi đại học cũng rớt, vậy xin nhà trường
giải thích thế nào về chuyện này. Một ông phụ huynh khác nói là chế độ
thi rất công bằng, làm gì có chuyện đó. Rồi hai phụ huynh cãi nhau.. khiến
cô chủ nhiệm phải giảng hòa.
Trong lớp có đề nghị kết nạp thêm mấy anh em vào Đòan để hy vọng cứu
lý lịch thêm người nào hay người đó.
Trong năm, đợt kiểm tra chất lượng Đoàn viên bằng cách tổ chức thi tìm
hiểu về Đòan. Mỗi anh thực hiện “hái hoa dân chủ” (bốc thăm câu hỏi và
trả lời). Tôi bị phê là không đạt yêu cầu. Ban đầu còn sợ bị phê xấu trong
lý lịch nên hơi lo. Anh V.H.H, bị nhận xét không đạt yêu cầu, khiếu nại
kịch liệt. X.K.đã rỉ tai tôi không nên phản đối, cứ nằm yên chờ đó vì nghi
ngờ Th.Ng.T sẽ nhượng bộ rồi “đâm sau lưng” hồi nào không biết. “Tao sẽ
tính, dàn xếp đâu vô đó, đừng lo, !”.
Tuần lễ lao động năm nay được thay thế một ngày đi lột sò điệp ở xí
nghiệp Cầu Tre. Một số lớp khác được đi lao động cho nhà máy thuốc lá
MIC. Tôi cho rằng nhà trường dùng chiêu bài thi đua bắt chúng tôi làm
việc với hợp đồng nhà trường đã ký với xí nghiệp nhằm thu lợi nhuận.
Khối 10 của em tôi đi làm lao động trước. Khi em tôi về nhà với mùi sò ốc
tanh rình trên mình làm vài người nhăn mặt! Tôi “chưa thấy quan tài chưa
đổ lệ”, chưa ớn..
Tuần sau đến khối 12 chúng tôi đi lao động. Công việc nặng nhưng tiến độ
đã ép chúng tôi làm cật lực với số lượng sò điệp định sẵn tối thiểu cho mỗi
lớp phải lột trong ngày. Điểm thi đua tùy thuộc năng suất từng lớp, từng
tổ.
94 Tôi có một vài anh bạn xin rút hồ sơ khỏi trường phổ thông để chuyển sang hệ thống bổ túc văn
hóa. Do chương trình học bên bổ túc văn hóa nhẹ nhàng hơn vì bớt nhiều môn phụ nên thì giờ học
luyện thi đại học sẽ có nhiều hơn. Tuy nhiên mấy anh này vẫn rớt đại học như thường.
80
Khi vô xí nghiệp, mùi hôi làm chúng tôi ngộp lúc ban đầu, riết mải mê lao
động nên cái lổ mũi tự khắc phục mà quên đi hồi nào không biết..
Khi về nhà thì ôi thôi ! Mới bước vô nhà thì mới biết mình có mùi tanh dữ
dội. Ông bà cha mẹ có đầy đủ ở nhà nên lảnh đủ hết và mạnh ai nấy la làng
! Tôi tức tốc đi tắm. Tắm, kỳ cọ tới nước xà bông thứ 3 mới thấy tạm
“thơm tho”. Áo quần đem ngâm giặt lập tức.. Tới ngày nay, chưa từng tái
ngộ “cái hôi hôm ấy”.
Chỉ có các lớp đi lao động ở nhà máy thuốc lá được trả ít thù lao. Còn đám
chúng tôi thì không có một đồng “húp cháo sò”.
Một lần đặc biệt nhà trường yêu cầu bí thư Đòan đi vận động anh em mua
vé số để ủng hộ phong trào. Lần nọ vé số bán ế thê thảm trong lớp tôi. Tôi
có dịp đi theo bí thư Đòan lớp lên văn phòng báo cáo tình hình. Thầy H. bí
thư Đòan trường lạnh lùng ra lệnh: bảo mỗi bạn đóng 2 đồng (bằng giá
một tờ vé số). Nhưng kết quả không thành.
Cách bố trí chổ ngồi trong tổ của tôi lần này y chang như hồi lớp 10 với 3
bàn như đã kể.
Chúng tôi may mắn gặp nhiều thầy dạy hay, tận tình nhưng mỗi thầy mỗi
tánh.
Môn Toán được thầy L. hướng dẫn. Bài thầy cho làm kiểm tra thường khá
dài, đa số làm không kịp. Bài ít khi được trả về nên chúng tôi chỉ hay ước
chừng mình làm bao nhiều phần trăm rồi tự lượng sức. Chỉ biết cuối năm
những anh khá được điểm 10 khá nhiều (dù biết rằng mình làm không hết).
Việc biết được do có một anh lén đọc sổ điểm thầy rồi kể lại. 95
Môn Lý được thầy N. dạy. Thầy dạy lâu lâu ưa ngoéo qua so sánh đồ Liên
Xô thua đồ Mỹ. Hễ như vậy thì anh em cười và thường vậy khi nhìn ra
phía sau thì thấy anh Đòan viên trung kiên H.G sa sầm nét mặt nhưng chưa
thể tố cáo thầy lên ban giám hiệu như ai đó đã từng tố cáo cô H.Ch. năm
ngóai. Thầy N. nổi tiếng với bài toán mẹo khá đơn giản. Bài tập không có
tính cạm bẫy hay gây áp lực cho anh em.
Có điều anh nào hay phát biểu linh tinh thì hay bị thầy mời lên trả bài “nắn
gân”. 96
Thầy Ph. dạy Hóa quá nghiêm khắc. Ra đề khó. Nhứt là hay đì mấy anh
mà thầy biết sẽ thi khối nào mà không có môn Hóa. Tôi nằm trong số đó
nên bị kêu lên bảng làm bài tập thường xuyên. Rốt cuộc thêm áp lực học
Hóa hồi nào không biết. Ở lớp bạn (12A2) do thầy Ph. chủ nhiệm, Tr.Đ.Tr
95 Có anh chơi phá thầy bằng cách nhờ thầy giải bài tích phân vô hạn ∫xx. Khiến thầy suy nghĩ cả
buổi quên dạy. Khi giải không ra thầy hỏi có phải là bài do ông C.A.H đưa ra hay không ?Hễ thiên
hạ thấy bài khó cứ tưởng đề do thầy C.A.H đưa ra!
96 Tôi là người bị thầy kêu trả bài đầu tiên trong năm. Khi thầy hỏi xem cả lớp có học bài hay
không. Tôi “nói leo” một câu làm cả lớp cười: “Học gì nổi thầy ? Mắc lột sò Cầu tre!” Thầy gọi
tôi lên trả bài. May là tôi thuộc bài nên không sao.
81
thi kiến trúc như tôi nên cũng hay bị thầy đì bắt lên bảng làm bài tập, y
chang tôi bên này. 97
Tôi tiến bộ từ từ môn Văn nhờ mẹo X.K dạy. X.K chỉ tôi một bài mẫu có
thể áp dụng vô các bài văn, bên cạnh việc liếc ngang ăn cắp ý của X.K. để
khai triển bài. Nếu X.K viết 10 tờ, 9 điểm thì tôi cũng được 4 tờ, 7 điểm.
Có lần nhờ ông anh họ hổ trợ làm bài giúp, tôi được điểm 8 gần bằng với
X.K và được cô đọc làm bài mẫu cho lớp nghe (dù bài ngắn hơn bài của
X.K.). Phong cách văn “xé rào” pha trộn cảm xúc “giả tạo” y như thật theo
chương trình đề ra đã làm tôi thành công. 98
Một chuyện lạ được tôi phát hiện ở cô giáo dạy văn lớp tôi …
Bài X.K. được cô cho điểm cao, phê là giỏi.. nhưng thật ra cô không đọc
hết. Nguyên nhân tôi biết: Lúc nộp tôi thấy X.K sơ ý để một tờ lật ngược
trang. Khi bài trả về, tôi có mượn để đọc lại một tý và thấy trang lật ngược
còn y nguyên như không ai đụng tới!
Tôi cũng “sanh chứng” chế văn thơ chọc cười chơi khi chán học. Một lần
gặp bài giảng văn “Dọn về Làng” của nhà thơ N.Q.C với câu vần quá khó
nhớ. Vì không biết hay chỗ nào nên ghét không học bài luôn. Tôi chế câu
cuối thay vì:
…Giặc Pháp, giặc Mỹ còn cướp của giết người trên đất
nước ta,
Đuổi hết nó đi, con sẽ về thăm mẹ.
thì thành:
…Hàng Pháp, hàng Mỹ còn khan hiếm trên đất nước ta,
Tới Cali, con gởi đồ cho mẹ.
Hay là, ở một bài khác (không nhớ tác giả), câu :
97 Bài kiểm tra chất lượng thầy ra hồi đầu năm khó đến nỗi cả trường gần như rớt sạch. Có người
bỏ giấy trắng. Tôi bị 2 điểm. Ì ạch cả học kỳ cũng không khá hơn.
Thầy Ph. ra bài kiểm tra 15 phút bằng cách đọc một câu, làm 5 phút. Hết 5 phút đọc tiếp câu kế.
Cứ thế cho hết 3 câu. Kiểu này anh em lỡ không kịp thì coi như thua trắng.
Đến thi học kỳ 1, tôi may mắn được 7.5 điểm, làm tròn lên 8 điểm. Với tình hình cả trường điểm
xấu, có lịnh cộng mỗi người thêm 1 điểm nên tôi được 9 điểm. Sau khi lấy điểm trung bình học kỳ
tôi được trên 5,6. Thóat nạn !
Một tai nạn nhỏ trong phòng thí nghiệm Hóa khi dùng đến phenol: H.M ngổi bàn sau táy máy thế
nào úp cả ống nghiệm phenol lên lưng H.H. khiến H.H. la làng làm lớp náo động. Thầy Ph. phải
dàn xếp và cảnh cáo.
98 Đến khi vô năm cuối đại học, tôi đã tiến bộ đến mức là đã dùng nhiều dữ liệu “ma” một cách
“khoa học và lô-gích” gắn liền với cơ sở biện chứng chặt chẽ kết hợp với văn chương “làm sẵn”
khiến thầy, vốn từng là Phó tiến sĩ, phải mờ mắt và cho tôi điểm cao nhất lớp. Cũng nhờ vậy tôi
dám tự hào là học khá môn chính trị trong lớp.
Năm 2005, em Ph.Th. ở Hà Nội đã “thật thà, dũng cảm” thể hiện cảm xúc thật của mình qua bài
văn “lạ” khiến cho làng giáo xôn xao. Em đã dám phơi bày Sự thật mà tất cả thầy trò chẳng ai
dám nói ra. Xin được nghiêng mình khâm phục lòng can đảm của em Ph.Th. ! Tôi tự cho tôi ngày
xưa đã quá hèn nhát không dám làm được như vậy.
82
Đời ta đó hôm nay mở cửa,

Như cửa hàng bách hóa của ta..
hóa thành:
…Như đường Hùynh Thúc Kháng của ta. (khu chợ trời bấy
giờ ở Sài gòn).
Anh em nghe cười khúc khích mà cô không hiểu sao.
Tôi duy nhứt một lần bị môn Văn “hớp hồn” đến nổi miệng há hốc khiến
anh em cười chọc quê. Cô Tr.Th.V. trưởng bộ môn Văn (sau này làm hiệu
trưởng rồi bị mất chức năm 2007 do bị cáo buộc tham nhũng cùng với mấy
người khác) dạy thay thế cô dạy Văn của chúng tôi một buổi. Phải công
nhận cô giảng hấp dẫn hơn tôi tưởng cũng vừa tiếc rằng mình mê Văn
cũng quá muộn.
Môn Pháp văn chúng tôi học cô H. trưởng bộ môn đứng lớp. Cách dạy của
cô khá sôi nổi hơn. Chính cô trực tiếp dạy “bồi dưỡng” cho tôi và Ng.B để
thi học sinh giỏi. Bên cạnh đó, chúng tôi và mấy anh em học sinh giỏi
Pháp văn trường bạn cùng theo học lớp luyện thi tòan quốc của Sở Giáo
dục (thầy Tr.dạy). Kỳ thi tòan quốc tôi đậu hạng 3. Ng.B hạng 2. Riêng
hạng nhất.. không có ! Việc dạy luyện thi học sinh giỏi này vẫn chưa theo
kiểu nuôi “gà đá độ” như ngày nay. 99
Thầy Th. dạy Sử giống thầy S. hồi lớp 8 ở chổ là không bao giờ cầm sách
dạy. Thầy giảng bằng cách đọc lòng vanh vách cả cuốn sách nếu mở sách
dò theo. Nét “hầu tướng” của thầy khiến có anh gọi thầy là “người tiền
Sử”. Thầy có thói quen quấn tập giáo án bằng tờ báo. Bài kiểm tra làm
xong, không bao giờ thầy phát trả lại. Coi như cho anh em đậu hết, khỏi lo.
99 Có lần tôi bị gọi lên trả bài “Le Cinema” với câu hỏi cuối cùng là “nếu làm đạo diễn phim “Ba
người lính Ngự Lâm”, bạn chọn ai trong lớp để đóng vai các nhân vật?” Tôi chọn anh này làm
Athos, anh kia làm Aramis… và cuối cùng tôi chọn Th.Q. vai Milady khiến cho anh em cười lăn
lộn. Th.Q. lúc đó trợn trừng “đôi mắt mang hình viên đạn” vào tôi. Cô H. cười ngất, tôi được 10
điểm về chổ. Th.Q vừa cười vừa vổ đầu thằng tôi mấy cái cho đỡ tức! Cũng vui !
Cô H. có lần ưu ái tặng tôi và Th.Ng.T mỗi người một vé coi video phim “Cléopâtre” (E.Taylor
đóng) tại rạp chiếu phim tư liệu ở Phan Kế Bính. Vì là phim hay trong thời video chưa được tự do
sử dụng và phải đăng ký giấy phép để sử dụng, tôi cúp học luyện thi để đi coi. Một phần ba tôi hồi
xưa coi hụt phim này nên cũng đồng ý cho con mình đi coi cho … đỡ tức.
Chừng ít lâu sau, video tràn lan kèm theo những tệ nạn “xóm video đen”, “xóm phim sex” ở Tân
Sơn Nhứt, Gò vấp. Bạn bè lâu lâu có người lén thuê đầu video và phim “ngòai luồng” về coi rồi kể
lại cho lớp. Phim bộ Hồng Kông (chưởng, tình cảm, xã hội đen) và “phim lẻ” của Mỹ được ưa
chuộng. Phim càng bị cấm càng quý (bấy giờ anh em hay lùng tìm film Rambo 2 do S.Stallone
đóng). Lâu lâu nghe công an đi ruồng bắt những nơi chiếu video không xin phép. Ấy là chuyện sau
này..
Lần đầu tiên tôi được xuất hiện lên truyền hình do đạt học sinh giỏi cấp thành phố. Hôm đó là buổi
lể phát thưởng học sinh giỏi cấp thành phố của năm trước (niên khóa 85-86) do Sở Giáo Dục tổ
chức tại nhà hát thành phố. Xui khiến bửa đó trời nóng nực mà bên trong nhà hát không mở máy
lạnh kể cả quạt. Nhóm lớp tôi đang mệt mỏi vì mấy bài diễn văn nên gặp lúc nóng, tôi và mấy anh
nữa cởi nút áo và ngồi nghiêng ngả. Bất thần đèn rọi máy quay phim chiếu ngang qua, chúng tôi
cũng không thèm để ý. Sáng hôm sau, có mấy tụi bạn vô lớp kể lại là thấy truyền hình chiếu chúng
tôi ngồi “la liệt” trong đó !
83
Lúc sau khi thi học kỳ 2, thấy anh em xao lãng không thèm học cho hết
chương trình, thầy rất tự ái. Thầy đã tức giận xé nát cuốn tập của một bạn
(khi phát hiện bạn này đang làm lén bài môn khác) rồi quăng hết ra cửa sổ.
Môn Địa lý với chương trình địa lý Việt Nam do thầy Đ. dạy. Tôi cho 100
rằng khó nhớ hết. May là chưa học luyện thi khối Văn-Sử-Địa. Tôi nhớ là
đã tạo ra cái công thức làm bài như sau: nơi vùng rừng núi hiểm trở nhiều
thác ghềnh lý tưởng cho phát triển hàng chục nhà máy thủy điện và khai
thác gổ quý, khoáng sản; đồng bằng phù hợp cho nông nghiệp, chăn nuôi;
3000 km bờ biển cho nguồn cá và dầu mỏ gần như vô tận thúc đẩy nền
kinh tế phát triển tòan diện với xuất nhiều hơn nhập; nền công nghiệp
nặng được ưu tiên với tiềm năng phát triển hàng trăm nhà máy nhiệt điện
(!?) sẽ dần nắm then chốt trong kinh tế quốc gia…
Cái môn kỹ thuật nông nghiệp oan nghiệt cho chúng tôi với chương trình
dạy nuôi heo suốt năm do cô H. giảng. Thầy đánh rớt trò vì lười, trò bực
bội vì môn phụ bị quan trọng hóa. Cô bị đặt biệt danh là bà “Yorshire”.
Tôi lãnh thẹo lai rai suốt năm. Đến nổi cuối năm, trong kỳ nhận xét môn
101
học, tất cả đồng tình yêu cầu bãi bỏ môn này cho đàn em nhờ. Không biết
năm sau như thế nào nữa…
100 Tôi xém bị tự kiểm lần nữa khi thầy Đ. hỏi: ích lợi của các thành phố lớn? Tôi nói leo: “ Xây
nhà hàng, quán nhậu”. Thầy trố mắt nhìn và cười ngất . Lớp cười theo. X.K đá tôi ra dấu cho biết
là mấy cán bộ Đòan đang gườm tôi phía sau lưng. Một phần ai cũng biết là thầy Đ. hay đi nhậu với
thầy Th. dạy Sử cùng với mấy thầy khác gần trường sau giờ dạy học.
Lần khác có dự giờ, thầy có hỏi người Kinh nguồn gốc từ đâu. Anh Đ.V.K đã nói leo: “ Từ Bắc
Kinh !” Khiến cả lớp cười khúc khích. Còn cô hiệu trưởng ngồi ở bàn chót tỏ vẻ bực bội vì câu nói
“nhạy cảm” trên.
101 Người trả bài môn này đầu tiên trong năm cũng là tôi.Cô hỏi các bộ phận trên cơ thể heo. Tôi
trình bày đầu tiên nhơ: “cái đuôi, (cả lớp cười rần) kế tiếp là…v..vv.. mà chưa đủ. Cô hỏi riết là
còn cái gì nữa? tôi bí quá nói “hậu môn”. Thầy trò cười nghiêng ngả. Tôi về chổ với 7 điểm. Nghe
nói kể lại sau này là nếu cô vui được là mình được điểm đậu!
Lần kiểm tra 15 phút, tôi bị rớt. Giờ sinh họat cuối tháng đầu tiên của năm học, trong phần nhận
xét các môn học, Tôi đứng lên phản ảnh sự “kỳ cục” của môn này cùng với cách “đòi hỏi quá
đáng” mất thì giờ của một môn không cần thiết. Mỗi khi tôi kết thúc câu, phía bàn của M.C.Đ vừa
cười đồng thanh hô: Thưa cô, đúng !...Thưa cô, có!... làm cả lớp cười rộ từng đợt.
Cô H. tuần sau vô lớp có vẻ tức về vụ này. Vẫn chưa biết chính tôi đã lên tiếng.
Khi học bài học vể sán lãi heo, cô có gợi ý là thấy con nít sán lãi thế nào thì heo bị sán lãi sẽ thế
đó. Tôi vọt miệng nói: “Bụng bự ! ”. Cả lớp cười ầm. Tôi ngó kỹ mới biết là cô đang..có bầu mấy
tháng !
Bài thi trắc nghiệm cuối học kỳ 2, tôi vửa đủ điểm đậu. Trong bài có hỏi ngày heo đẻ khi gieo nọc
ngày… tôi tính không ra nên ghi đại 8/3 cho bỏ ghét. Cô gạch và cho 0 điểm câu đó (chắc cô cũng
bực lắm !)
Tôi thấy Th.Ng.T liên tục khiếu nại các điểm thi kể cả những môn phụ như môn này. Mục đích
không ngoài tham vọng đạt Đòan viên xuất sắc tòan diện để ưu tiên lý lịch vào đại học. Mệt mỏi
quá !
Mà gặp giờ mấy môn phụ này thì Đ.V.K.lớp tôi “đi Đà lạt” miết! Tức là ngủ gục trong giờ học.
Lâu lâu nhìn ra bàn sao bảo đảm sẽ thấy K nằm lăn trên bàn ngủ tỉnh queo. Vì tầm nhìn bị khuất
nên nhiều cô không để ý để mà khiển trách.
84
Bài thể dục giữa giờ năm đó, không biết trên Sở có ai sáng kiến đề xướng
đổi thành bài thể dục nhịp điệu. Lúc giờ tập, cả trường nghe theo nhạc mà
múa may đủ thứ như bầy khỉ. Cô học sinh làm mẫu cho chúng tôi tập theo
thì coi còn được được do mình mẩy, nhan sắc xinh đẹp hơn hẳn chúng tôi
cũng như uốn éo đúng điệu hơn. “Bầy Khỉ” chúng tôi múa máy quay
cuồng cho hết bài, vừa cười giỡn chế biến tư thế. Vô duyên nhứt là động
tác giơ cẳng ngang ngang như..chó đái !
Tôi được tiên tiến học kỳ 1. Được thưởng ít tiền học bổng. Với nhu cầu ít
xài vặt nên tôi cho số tiền là lớn và …đở khổ ! Vì được ăn hàng lai rai…
cứu đói.
Ngày 26 tháng 3 là ngày thành lập Đòan. Ngày Chủ Nhựt gần đó, nhà
trường tổ chức cắm trại tòan trường. Chiều 2 giờ có cuộc thi vẽ tranh biếm
họa. Tối có vũ hội hóa trang theo từng nước đã phân công để cho học sinh
“khiêu vũ thỏai mái tới khuya”. Tôi nhớ lớp tôi hóa trang nước Ấn Độ, anh
em chọn bài Alibaba. Lúc tập thì đi điệu Chachacha! Tôi không biết nhảy
chỉ ngồi trơ mắt ngó.
Nghe cô chủ nhiệm nói buổi tối được “ôm nhau nhảy” tưng bừng, ai cũng
khóai rần rật hai cẳng. 102
Tôi bị phân công vẽ tranh biếm họa dù đã báo trước là không có khả năng
sáng tác, chỉ biết vẽ theo mẫu bài luyện thi. Áp lực các Đoàn viên và cô
chủ nhiệm gài ép tôi vô thế kẹt. Tôi có ý định trốn về cho biết, kệ ra sao thì
ra. 103
Trưa, tôi trốn đại về nhà để chiều đi học luyện thi Toán. Tối tôi không
thèm quay về trường.
Chiều tối hôm đó trời đổ mưa và trường bị cúp điện. Màn khiêu vũ bị hủy
bỏ. Coi như cứ đổ thừa “hòan cảnh khách quan và chủ quan đều không
thuận lợi cho ta” cho anh em đỡ tức.
Hôm sau tôi bị nghe khiển trách, cằn nhằn đủ thứ do “trốn trại” khiến
Ph.Tr.B đã bị chỉ định thay thế tôi thi vẽ để rồi ...rớt. Riêng vũ hội hóa
trang được dời qua sáng Chủ Nhựt khác để xoa dịu anh em. Lần này thành
công vì điều kiện khách quan thuận lợi: trời nắng. Các lớp, với nhóm
khỏang 15-20 người hóa trang theo dân tộc từng nước thay phiên lên nhảy
biểu diển khỏang 15 phút để trường chấm điểm. Không biết sao lớp tôi
không tham gia bữa đó. Mức xập xình nhạt nhẽo ngoài mong muốn nhưng
102 Năm này các chương trình trào văn nghệ của trường đã thấy xuất hiện trình diễn hát nhạc
nước ngoài. Một nhóm anh em lớp 11 lần nọ biểu diễn thành công với bài Hello (của Joy) khiến cả
trường vổ tay vang dội.
103 Bức tranh biếm họa “Đôi bạn học tập”: điếu thuốc lá cùng cây viết đặt song hàng giấu trong
cuốn tập học trò hôm đó được giải nhứt và báo Tuổi Trẻ Cười đã trích đăng. Không nhớ tranh của
tác giả nào. Ý tưởng hay !
85
ít ra đỡ ngứa cẳng cho một thiểu số. Tất nhiên ôm nhau nhảy trong đêm tối
vẫn “thú” hơn nhiều!
Nhà trường tổ chức cho các học sinh nộp hồ sơ thi đại học. Bảng tiêu
chuẩn ưu tiên lý lịch được niêm yết. Chúng tôi thất vọng vì lý lịch Đòan
viên bình thường như chúng tôi không được ưu tiên gì thêm như dự tính.
Ngọai trừ Đòan viên xuất sắc - khó khả thi với nhiều người ! Chúng tôi
thuộc diện đối tượng ưu tiên 10: gia đình công nhân viên chức. Trong khi
các đối tượng cao hơn lọai “Ba đời cùng thi làm gì chẳng đỗ” được ưu tiên
nhiều điểm, thậm chí được tuyển thẳng vào đại học (anh hùng lao động
hay anh hùng quân đội). Các anh đối tượng 11, 12 kể như tuyệt vọng,
muốn thi cho biết, đỡ buồn thì cứ thi, kết quả rớt đã dành sẵn. Nhiều anh
chị không thèm làm đơn, chán nản cầm cự cho qua kỳ thi tốt nghiệp phổ
thông trung học. 104
104 Theo quy chế khỏang thập niên 80, các đối tượng thì sinh chia làm 4 nhóm:
1. Nhóm 1: đối tượng 1 đến 4.
4. Nhóm 4: đối tượng 12.
Vì gần ¼ thế kỷ nên tài liệu chi tiết về 4 nhóm trên không còn tìm ra được. Chỉ nhớ mang máng là
đối tượng 10: gia đình công nhân viên bình thường; đối tượng 11: gia đình không công nhân viên,
buôn bán; đối tượng 12: gia đình có người đi học tập cải tạo, hay vượt biên, đi nước ngòai.
Đến 2009, các đối tượng ưu tiên chỉ còn như sau (theo tin247.com):
Nhóm ưu tiên 1 (UT1) gồm các đối tượng:

- Đối tượng 01: Công dân Việt Nam có cha hoặc mẹ là người dân tộc thiểu số.
- Đối tượng 02: Công nhân trực tiếp sản xuất đã làm việc liên tục 5 năm trở lên trong đó có ít nhất
2 năm là chiến sĩ thi đua được cấp tỉnh trở lên công nhận và cấp bằng khen.
- Đối tượng 03: Thương binh, bệnh binh, người có “Giấy chứng nhận người được hưởng chính
sách như thương binh”;Quân nhân, công an nhân dân tại ngũ được cử đi học có thời gian phục vụ
từ 12 tháng trở lên tại khu vực 1;Quân nhân, công an nhân dân tại ngũ được cử đi học có thời gian
phục vụ từ 18 tháng trở lên;Quân nhân, công an nhân dân hoàn thành nghĩa vụ đã xuất ngũ có thời
gian phục vụ từ 18 tháng trở lên.
- Đối tượng 04: Con liệt sĩ; Con thương binh mất sức lao động 81% trở lên; Con bệnh binh mất sức
lao động 81% trở lên;Con của người được cấp “Giấy chứng nhận người hưởng chính sách như
thương binh“, làm suy giảm khả năng lao động 81% trở lên.
Con của Bà mẹ Việt Nam anh hùng, con của Anh hùng lực lượng vũ trang, con của Anh hùng lao
động; Con của người hoạt động cách mạng trước ngày 01/01/1945 hoặc con của người hoạt động
cách mạng từ ngày 01/01/1945 đến trước Tổng khởi nghĩa 19/8/1945 và con đẻ của người hoạt
động kháng chiến bị nhiễm chất độc hoá học là người được Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh công nhận bị
dị dạng, dị tật, suy giảm khả năng tự lực trong sinh hoạt, học tập do hậu quả của chất độc hoá học.
Nhóm ưu tiên 2 (UT2) gồm các đối tượng:
- Đối tượng 05: Thanh niên xung phong tập trung được cử đi học; Quân nhân, công an nhân dân
tại ngũ được cử đi học có thời gian phục vụ dưới 18 tháng không ở khu vực 1.
- Đối tượng 06: Con thương binh mất sức lao động dưới 81%;Con bệnh binh mất sức lao động
dưới 81%;Con của người được cấp “Giấy chứng nhận người hưởng chính sách như thương binh“,
làm suy giảm khả năng lao động dưới 81%.
- Đối tượng 07: Người lao động ưu tú thuộc tất cả các thành phần kinh tế được từ cấp tỉnh, thành
phố trực thuộc TW (gọi chung là cấp tỉnh), Bộ trở lên công nhận danh hiệu thợ giỏi, nghệ nhân,
được cấp bằng hoặc huy hiệu Lao động sáng tạo của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam hoặc
86
Tất nhiên sinh họat Đòan bị chúng tôi bỏ hẳn bất chấp quy định phải
chuyển hết hồ sơ Đòan về địa phương. Ra sao thì ra. 105
Quy định chỉ cho nộp đơn một trường và một nguyện vọng 2 khi không đủ
điểm. Nếu phát hiện nộp đơn trường đại học thứ 2 thí sinh sẽ bị lọai cấm
thi.
Tôi có sẵn cái phao cứu sinh mà không dùng: Với danh hiệu học sinh giỏi
cấp tòan quốc, luật tuyển sinh cho phép tôi được tuyển thẳng vô Sư Phạm
nếu muốn. Thầy Nh. dạy Pháp văn đã tận tâm làm dùm tôi giấy xác nhận
của Sở Giáo dục. Coi như thầy ráng giúp học trò mình tới nơi tới chốn.
Anh em mỗi người tốn thêm ít thời gian đi về địa phương xác nhận hồ sơ
để cho nhà trường nộp lên Ban tuyển sinh. Lúc này cô V.H hơi bực bội do
nhiều người chúng tôi xin về sớm để lo “ chạy giấy tờ”. 106
Nhắc lại chơi vài chuyện khác đỡ buồn..

Không nhắc đến học phí trá hình mang tên “tiền bảo trợ” (mà tôi lại gọi là
thuế thân đánh vào học sinh) là một thiếu sót.
Tôi đột nhiên bị bắt đóng tiền trong khi 2 năm trước đều được đã miễn
đóng trong khi có giấy xác nhận cha làm nghề giáo. Cô chủ nhiệm nói lả
trường chỉ chấp nhận khi phụ huynh làm giáo viên phổ thông mà thôi.
Trường hợp ba tôi là giảng viên đại học không được giải quyết. Trong khi
em tôi học cùng trường thì vẫn còn được miễn phí (?)
Tôi có lần kể với thầy Ng.V trong buổi học luyện thi. Thầy cười nói: chú
mày phải ghi bố làm giáo viên, đừng ghi làm giảng viên nữa là được miễn
đóng tiền chứ gì !
Sang học kỳ 2, Tôi làm theo, quả đúng như thầy Ng.V. nói, tôi được miễn
tiền bảo trợ. Trong khi em tôi bị cô chủ nhiệm phát hiện ba tôi không phải
là giáo viên phổ thông, nên lại phải đóng tiền mặc dù có giấy xác nhận y
như tôi (!?) 107
Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh; Giáo viên đã giảng dạy đủ 3 năm trở lên thi vào các ngành
sư phạm;Y tá, dược tá, hộ lý, kỹ thuật viên, y sĩ, dược sĩ trung cấp đã công tác đủ 3 năm trở lên thi
vào các ngành y, dược.
Lưu ý: Thời hạn tối đa được hưởng ưu tiên đối với quân nhân, công an phục viên, xuất ngũ, chuyển
ngành dự thi là 18 tháng kể từ ngày ký quyết định xuất ngũ đến ngày dự thi; Người có nhiều diện
ưu tiên theo đối tượng chỉ được hưởng một diện ưu tiên cao nhất.
105 Sau này vô đại học chẳng ai thèm hỏi đến lý lịch Đòan của tôi. Thậm chí có một thằng em bạn
sẵn sàng làm lại cho tôi một bộ hồ sơ Đòan mới để nhà chơi cho vui nếu tôi thích. Phong trào
Đòan coi như xẹp hẳn. Có đứa còn nói thẻ Đòan không đủ giá trị để thế chân để thuê video phim
sex! Nhứt là năm đó có một thầy bí thư Đòan trường mới vừa được chuyển về trường chưa bao lâu
thì bị trường trục xuất. Lý do thầy đã tặng cái bầu cho một em sinh viên trường bên cạnh và cô này
đã đến trường kiện. BáoThanh niên có đưa tin, nếu không lầm, với tựa là “Hậu quả một mối tình”.
106 Có quen một anh bạn tên H. lớp 12A5 không thể dự thi vì hộ khẩu ở Hà Nội nên không thể về
Hà Nội xác nhận được. Phải bỏ đăng ký thi đại học.
87
Bấy giờ báo đăng một em viết thư xin Thành ủy (hình như là gởi cho ông
Võ Văn Kiệt) can thiệp cho khỏi “bị” đi theo gia đình xuất cảnh với bài tựa
là “Vấn đề đi-ở”. Bí thư Đòan yêu cầu tập thể lớp tập trung nghe đọc bài
báo và sau đó thảo luận. Ngồi nghe qua chuyện rồi bỏ, không ai thèm để ý
cũng như chẳng thấy gì đáng thảo luận. Chuyện cũng cho qua dù có anh
phát ngôn nói ngạo là “sợ mình phải chuẩn bị “đi ở (ở đợ)” trước để có
tiền sống, nghèo quá rồi!”. Vì ngày thi gần kề, ai cũng sốt vó, kể cả các
Đòan viên gương mẫu. Hết ai dám “sung độ” bày trò sinh họat kiểm điểm
nhăng nhít.
Trong trường có vài vụ đánh lộn giữa đám COCC (con ông cháu cha) với
nhau. Nhưng được tự dàn xếp nội bộ êm thấm do phụ huynh đã từng quen
biết nhau. Và nhà trường đỡ mất công xử lý kỷ luật. 108
Nhóm “nhà lá” lớp chúng tôi được tăng dân số do có nhiều người biết thi
đại học cũng rớt nên không thèm học gia nhập.
Kinh tế lúc này có thay đồi khá hơn trước. Trong trường, có một hai người
đi học bằng xe Honda. Chiếc “Dame” đã là có thớ lắm. Xe “Cub” còn
trong mơ, chưa ai dám rớ.
Nói tới tuổi mới lớn mà không nhắc chuyện tình học trò là một thiếu sót để
tạo hấp dẫn câu khách. Tôi cũng ráng thử nhét vô cho đổi gió một tý theo
phong cách báo lá cải.
Chuyện cáp đôi với nhau thì vốn xưa nay đã được anh em chọc ghẹo với
nhau. Có cặp chỉ giỡn chơi, có cặp “cặp” nhau thiệt. Đặc biệt phong trào
“Đôi bạn học tập” do trường đề xướng coi như vô tình tiếp tay tạo điều
kiện thuận lợi giúp đôi trẻ luôn được bên nhau. Mà theo chủ trương thì ai
cũng phải tìm bạn học tập của mình rồi đăng ký cho lớp trưởng biết.
Bàn của tôi được “tăng cường” L.L.Th. ngồi cạnh X.K. Gánh nặng “chia
lửa” trong giờ kiểm tra bài ở lớp tất nhiên phải tăng lên và chia đều cho
bốn người. và như vậy thì tôi phải “bắt cặp” với Th.Q. Một thằng bạn ưa
chọc đây Th.Q là “vợ cả” của tôi (!!!!)☺
107 Sang năm sau, việc đóng học phí tại .trường phổ thông được chính thức đưa ra, kèm theo các
quy định về đồng phục, áo dài..rồi thêm các khỏan thu bị ép “tự nguyện” đóng. Chúng tôi mừng vì
đã ra trường! Từ đó, những thế hệ đi sau chúng tôi lãnh đủ mọi cải cách kèm nhiểu hệ lụy khác
Khi điểm lại chi phí ăn học, trong anh em chúng tôi, tôi học ít tốn kém nhứt, tới thằng em út thì tốn
kém hơn hết, đến nổi lên đại học cũng phải tìm mấy thầy dạy môn học của mình đóng tiền học thêm
mới thi đậu.
Đến ngày tôi làm bài tốt nghiệp (1992), chi phí làm bài của tôi chừng 100 ngàn mà không nhờ vả
ai khác làm giúp. Lệ phí tốt nghiệp cũng không. Trong khi thằng em út làm bài (1996) thì vừa tốn
kém, vừa phải nhờ người nhà cùng bạn bè hè nhau giúp sức làm bài. Chi phí làm bài và lệ phí tốt
nghiệp lên tới bạc triệu.
108 Có lẽ cũng là vụ đánh lộn mà nạn nhân là một anh học bên lớp Nga văn tên Ph., phải nhập
viện cấp cứu do bị một chai thủy tinh đập vào mặt.
88
Cặp K.-Th ban đầu tôi không để ý. Khi anh em thầy cô đồn đại nhiều thì
tôi mới để ý 2 người thường đạp xe song song nắm tay nhau lúc đi học và
về. Thấy vậy người ta mới ít nhiều thấm thía khi nghe bài “Môi Tím”:
Tình mình là tình đẹp nhất đó anh,
Tình tuổi học trò mực tím áo xanh,
Kỷ niệm lần đầu hẹn nhau hai đứa
Vui say sưa dắt nhau đi ngoài mưa..
Mừng cho bạn ! Mừng hơn là tôi “khôn hồn” chưa yêu sớm để rồi thi rớt
như nhiều ai khác. Nếu tôi liều mạng thích Th. thì cuộc nội chiến “huynh
đệ tương tàn” khó tránh khỏi. Thêm “vợ cả” ghen thì..kinh lắm (!) ☻ 109
Lâu lâu có nghe nhắc tới mấy vụ ghen tương bên các lớp bạn. Chuyện “cáp
đôi” lớp trưởng này với lớp trưởng thường làm thầy cô chú ý và hay chọc
quê các lớp trưởng khi lên lớp. “Cặp” lớp trưởng của chúng tôi và lớp
trường bên 12A2 được bà “Yorshire” đưa ra làm đề tài chọc cho cả lớp
cười một trận vỡ chợ.
Chuyện “bí mật thi cử” cũng giống như năm lớp 9, nhưng lần này chỉ là
một môn được giữ kín đến giờ chót bên cạnh 3 môn đã biết: Văn, Toán,
Ngọai ngữ.
Khi nghe tin thi môn thứ 4 là môn Hóa, tôi hơi lo vì bị “ăn thẹo” lâu nay.
Kỳ thi học kỳ của chúng tôi diễn ra suông sẻ.
Tôi bất mãn với cách xét hạnh kiểm. Chỉ có Đòan viên mới được hạnh
kiểm tốt. Tất cả ai khác chỉ là lọai khá là hết. Với tư cách Đòan viên, lúc
đó tôi vẫn cho là điều phân biệt đối xử bất bình đẳng.
Có một trường hợp của H.Th.Th.T khi xét điểm học tập nằm ở mức học
sinh trung bình cũng không, mà lại cao hơn mức yếu. Chúng tôi đề nghị
chọn mức trung bình cho rồi. Nhưng cô V.H chọn mức yếu vì nói là mức
trung bình chưa đạt. Thấy cũng kỳ cục với kẽ hở quy định này.
109 Câu chuyện K.-Th kết thúc dang dở lãng nhách. Nghe X.K. kể là có người đâm sau lưng mình
và châm dầu vô lửa bằng cách bịa câu chuyện để ba má L.L.Th. hiểu lầm X.K. và cho L.L.Th. đi
“hợp tác lao động” bên Đông Đức cho dứt điểm mối quan hệ.
…Em, giờ hai đứa mình xa nhau rồi.
Đường em đi mây giăng đẹp lối.
Đường anh. về gió mưa tơi bời.
Em, anh xin em kỷ niệm ngày xưa,
Dù hun hút tựa như giấc mơ
Đừng bôi xóa đừng quên nhé em.
Thôi, mình “Nhìn nhau lần cuối” đi em
Mai xa cách rồi, chừng nào thấy nhau… (Nhìn nhau lần cuối – Nhật Trường)
Tôi không biết tiếp chuyện sau đó… Buồn và thông cảm cho cả hai bạn. Từ đó L.L.Th cũng mất liên
lạc với chúng tôi. Bài hát trên được ghi lại vì nó đã thấm thía đúng tâm trạng bạn tôi lúc bấy giờ.
89
Tôi mất tiên tiến học kỳ 2, coi như mất tiên tiến cả năm do nhiều môn
được thả nổi (vừa đủ lấy trung bình) nhằm tranh thủ học kỹ các môn thi
đại học. Cách này người ta gọi là “học lệch”. 110
Nhà trường tổ chức ôn tập cho tốt nghiệp bằng cách tăng thời gian học 4
môn thi.
Trong cái rủi có cái may khi mà tôi luôn bị thầy Ph. dạy Hóa đì bằng cách
bắt lên bảng làm bài tập riết. Chưa kể thầy Ph. vốn ưa ra đề khó. Vì vậy đề
thi tốt nghiệp dễ cho tôi hơn bài thi kiểm tra trong lớp quá nhiều. Hầu hết
đạt điểm trên trung bình môn Hóa.
Chưa từng thấy những bài làm “rợn tóc gáy” xảy ra như cơm bữa như ngày
nay. Chúng tôi mừng cho chính mình đã không bị “dính” những chuyện
đó. 111
110 Cái gọi là “chiến tranh hiện đại” của tôi là những phương pháp cọp-pi để thóat hiểm khi làm
bài kiểm tra “các môn tào lao”:
– Tôi dùng viết chì vẽ mềm (cho dễ xóa bằng tay) ghi lại bài trên bàn gỗ tại vị trí ngược sáng.
Khi ánh sáng chiếu phản xạ từ bàn lên, tôi có thể đọc được những gì tôi chép nhưng thầy cô
đứng theo chiều ánh sáng xuôi không bao giờ phát hiện chữ. Khi làm xong tới đâu, tôi làm bộ
vươn vai, dùng tay chà lên những gì đã viết và xóa sạch chữ. Dùng khi kiểm tra trong lớp khi
mình không bị đổi chổ.
– Dùng “microfilm”: viết chữ trên giấy “đi cầu” lọai mỏng (vì thời đó khăn giấy còn hiếm) rồi
xếp nhỏ trên tay. Bị phát hiện thì cho thẳng vô miệng..nuốt phi tang. Cách này có nhược
điểm: ai bị đổ mồ hôi tay, coi chừng chữ lem hết sạch! Chưa kể nuốt không trôi, ói ngược ra
thì càng chết.
– Lấy tập học thêm ngọai ngữ ghi bằng ngọai ngữ những gì sợ bị quên trong đó. (có thể
nguệch ngọac nét viết đỏ lên trên cho giống tập đi học thêm như nét bút của..thầy sửa bài).
Nếu giám thị hỏi thì lấy lý do bàn sần sùi nên phải lót tập để viết cho êm. (sau này bàn viết
hết sần sùi như xưa, cách này hết dùng).
– Cách viết tốc ký đã có nghĩ tới nhưng không có thì giờ học và áp dụng.
Các cách trên của tôi thời đó chưa từng bị phát hiện.
111 Đặc biệt khi mà ngày nay do ảnh hưởng nặng phim Tàu, có học sinh viết:
– Quách Tĩnh là anh hùng dân tộc chống quân Nguyên;
– Tây Thi là người đẹp nước Việt Nam;
– V..v…
– Còn bài “Đèo Ngang” được Bà Huyện Thanh Quan cảm hứng sáng tác vào lần cuối qua đèo
trước khi đi nước ngòai (?)… Còn nhiều nữa không thể kể hết cười chơi.
– Bài “ Đòan thuyền đánh cá” của Huy Cận: ‘Thuyền ta lái gió giữa buồm trăng, đậu giữa
mây cao với biển bằng..”, có anh lại viết rằng tác giả ám chỉ một cuộc làm tình thơ mộng
của đôi trai gái ngòai trời (!)
Chưa kể đặt dấu câu sai chỗ do học văn kém: “Các chiến sĩ giựt sập cầu tiêu, diệt hàng trăm tên
địch”.
Môn Sử, năm 2005 với kết quả tuyển sinh “bàng hoàng”: 9.73% đậu trên trung bình. Một câu hỏi
đưa ra: khi nào “dân ta phải biết sử ta?” (theo Tuổi Trẻ)
“ Không đọc lịch sử thì không đủ tư cách nói chuyện chính trị”.
(Kissinger)
Ðể hiểu hiện tại và dự đoán được tương lai,

người ta phải biết đủ về quá khứ,
đủ để có được cái hiểu về lịch sử của một dân tộc.
90
Sự thật là kỳ thi tốt nghiệp phổ thông trung học không khó khăn, dễ là
đằng khác vì nó theo tiêu chuẩn chung của học sinh cả nước. Xưa nay rất ít
thấy rớt đến nỗi người ta nói đậu dễ mà rớt khó. Tôi đã dám mạnh miệng
tuyên bố nếu tôi rớt thì khỏi ma nào đậu.
Kết quả kỳ thi khả quan đúng như bài bản xưa nay là tỷ lệ đậu trên 95%.
Không biết có trường nào dám tuyên bố: đậu 99.99% với duy nhứt một
anh rớt do đột ngột bị giựt kinh phong phải bỏ thi (!).
Tôi đậu với 35 điểm (Toán: 9, Văn: 6, Ngọai ngữ: 10, Hóa: 10).
Từ đây, tất cả lo ráo riết học luyện thi Đại học…
Thi Đại học.

Tôi nhớ ngày thi là 2 và 3 tháng 7-1987.
Bên Kiến trúc của chúng tôi năm đó có tỷ lệ chọi 1:67. Quá thấp so với đại
học khác (nghe nói đại học Y là 1:250). Nhưng chắc rằng mức độ thức
khuya học bài thì ai cũng như nhau.
Năm đó đề thi Toán bị “ngựa về ngược”. Phần hình học là hình học phẳng
thay vì hình học không gian như mọi năm. Đa số chú tâm hình học không
gian nên lần này không ít người bối rối. Đa số bị bí từ câu a. Rồi sau đó
kẹt bỏ luôn phần còn lại.
Riêng tôi, tôi bỏ qua câu a, và chấp nhận dữ kiện của nó để làm tiếp các
câu kế.
Khi trục trặc ở bài giải tích, tôi dùng phép khảo sát hàm số đơn giản để
giải quyết dù mất nhiều thời gian hơn phương pháp khác. Nói chung tôi
dùng các phép “dở nhứt” miễn là làm xong được.
Riêng phòng thi của tôi, buổi đầu tiên đã bỏ cuộc khá đông. Giám thị lắc
đầu ngao ngán khi gọi mấy tên mới có một người bước vô. Vắng mặt đến
nỗi tôi ngồi giữa, ở bàn đầu, 2 bên trống vắng; cả bàn phía sau: trống phộc!
Tôi bị cách ly với xung quanh. Ít ra nhờ vậy nên ít bị người khác quấy rầy
hỏi bài.
Buổi thi Lý chiều hôm đó thì tình hình tệ hại hơn với thêm nhiều anh bỏ
cuộc.
Như có linh tính báo, tôi cảm thấy quên bài “sóng giao thoa” nên lấy tập
ôn lại ngay lập tức sau khi ăn trưa để rồi buổi chiều phần thi lý thuyết ra có
nội dung na ná. Tôi lên tinh thần và làm trọn bài thi nhanh chóng. Thật sự
bài khá dễ. Tiếc rằng đáp số bị sai vì ghi thiếu dấu phẩy.
Sang hôm sau, môn vẽ lại dễ dàng với chúng tôi. Thấy có thêm vài người
nữa bỏ cuộc.
(Lý Quang Diệu, ngày 20-1-1980)
Vấn đề tệ hơn khi hiện nay hầu hết học sinh hiện nay dốt cả Văn lẫn Sử. Như thế thì hiệu quả dạy
Chính Trị hay tư tưởng xưa nay đã thành công … cốc !
91
Trong thời gian chờ kết quả, chúng tôi đi chơi cho thả sức bù lại lúc gian
nan học thi. Tuy nhiên cũng lo lắng không biết đậu rớt thế nào. Cả tháng
sau mới biết kết quả.
Tôi đậu 19 điểm (Toán 5,5; Lý: 7,5, Vẽ: 6). Thủ khoa là anh Ng.Đ.H ở Đà
nẵng được 19,5 điểm (Toán: 6; Lý: 8; Vẽ: 5). Điểm chuẩn giờ chót đưa ra
là 15,5.
Có người nghi tôi đã “chạy điểm” vì ít thấy ai thi lần đầu mà đậu cao. Hơn
nữa, lúc đó, vì có thêm vấn đề ưu tiên lý lịch nên ban tuyển sinh hay giữ bí
mật kết quả trúng tuyển giờ chót mới công bố. Năm đó nhiều người rớt
lãng nhách vì đề dễ hơn mọi năm. Ai cũng chú tâm vô bài quá khó, gặp dễ
quá, cứ tưởng bài có cạm bẫy nên suy nghĩ lung tung rồi lạc đề luôn. 112
Tất nhiên với tỷ lệ chọi 1:67 như trên vừa nói là quá thấp so với các trường
“Nhứt y nhì dược, tạm được Bách khoa..” (đúng ra đại học hàng hải mới
khó vô vì đòi hỏi lý lịch cao, ra trường dễ...buôn lậu làm giàu) hay là như
bây giờ “Nhứt Anh, nhì Tin, tam Kinh, tứ Luật”. 113
Sau khi vô đại học, tôi gom hết tập vở cũ, thẻ Đòan, giấy khen,.. đem bỏ
sạch ! Ít nhiều cho tôi bớt nổi ám ảnh về học thêm, thi cử, sinh họat hè,
phong trào,.. đã đày đọa tôi trong 12 năm.
Chỉ còn học bạ và bằng tốt nghiệp được giữ lại.
Tự kiểm thảo thấy mình học thiếu cái hay và thừa cái dở.
– Thiếu: lòng nhân ái, ý thức công dân bị xem nhẹ.
– Thiếu: kiến thức tổng quát do chương trình không hợp lý.
– Mất: phản biện do bị áp đặt nhiều mặt. Lâu ngày mất sự xét đoán và
tinh thần tự chủ.
– Thừa: giả dối do bị buộc thể hiện điều mình không thích, không biết.
– Thừa: thời gian lãng phí vì các hoạt động vô bổ.
Để rồi niềm tin tôi sụp đổ trước mâu thuẫn giữa Sự Thật và những gì đã
học.
Nhưng học trò ngày nay lại khổ hơn tôi:
112 Mấy thầy dạy luyện thi sau này gặp lại học trò mình trách việc này dữ lắm.
113 Anh em bạn bè chung lớp rớt khá đông, nhiều người không thèm thi vì biết chắc không đậu.
Tôi nhớ lớp tôi có chừng 10 người đậu.
H.G thi đậu nhưng không học, không rõ lý do, để rồi năm sau thi trường khác.
Th.Ng.T được tiêu chuẩn đi du học Liên Xô. T. được học tiếng Nga một năm, năm sau đi du học.
Sau này vô đại học bị bắt học tiếng Nga, tôi phải năn nỉ T. làm giúp cho tôi một bảng văn phạm
tóm tắt để dễ học. Tôi mừng vì khi đó nếu được đi du học chắc tôi cũng bỏ chạy. Tiếng Nga khó
nuốt !
Nghe kể tiếp là T. bị người bạn học cũ, cùng du học chung, vì “ghét người khác hơn mình” rồi
chơi trò tố cáo bậy. Khiến T. bị cảnh sát câu lưu mấy ngày để điều tra. May là T. được thả sớm, kịp
chuyến bay đi du học.
Sau hơn 20 năm, tôi điểm “tàn quân 12P2” chỉ còn lại: Ng.Ng.M.A, Ph.Tr.B., M.C.Đ., Ph.Th.H.H.,
Ng.H., Ng.Th.H., Tr.Ng.H., Đ.V.K., Ng.X..K., Ng.H.L., L.Ch.Th.Q., Ng.Q.S., Ng.Nh.S., H.Th.Th.T.,
V.H.Th., L.D.Tr., D.Th.T., Ng.T.B.V, Tr.Th.V.X. (19 người và tôi).
92
– “Tiền lệ” học thêm, học trước.

– Nhồi nhét bài vở từ sáng tới tối.
– Làm bài theo khuôn mẫu. Mất sáng tạo và suy nghĩ theo ý riêng.
– Đổi tuổi thơ “thực” lấy thành tích “ảo”.
– Đóng học phí và khỏan ép thu “tự nguyện” theo “lệ trường”.
– Làm “vật thí nghiệm” cho chương trình cải cách.
Có người đã cải biên câu nói của Kennedy:

“ Đừng đòi hỏi nhà trường sẽ dạy kiến thức gì cho bạn,
mà hãy tự hỏi bạn phải đóng góp lợi nhuận bao nhiêu cho nhà trường?”
Học gì mà từ khi mới lẹt đẹt vô mẫu giáo mà cũng bắt đầu manh nha nghe
chữ “học thêm” dưới hình thức “đi gởi” cô giáo. Rồi từ khi vô lớp 1 thì
sáng học, tối về nhà cũng tìm cô giáo để cô dạy thêm. Ai cứng đầu không
đi học thêm rủi bị thầy cô đì ráng chịu.
Rồi khi học cao hơn, … vô cấp 2, rồi cấp 3.. đến lúc học luyện thi thì cái
chuyện học thêm là cơm bữa. Nhiều đứa học sáng trưa chiều tối lúc nào
cũng học, chẳng thấy nghỉ ngơi chơi gi hết trọi. Nhiều em xui xẻo đụng gia
sư hàng “thứ dữ” thì được nạp chữ không những vô đầu mà còn vô luôn
“đầy bụng”, hậu quả khôn lường khiến phải cầu quốc mẫu Từ Dũ cứu
khổ ! Đi học mà cực hơn công nhân làm cho Đài Loan, Hàn Quốc. Còn
mấy ông bà già phải vào cuộc chạy đủ thứ: chạy tiền học lẫn chạy trường,
chạy thầy, chạy xe đưa đón con hộc máu.. tối về có khi tranh thủ làm bài
giúp con cái. Coi như một dịp quý báu để thể hiện tinh thần vì con em mai
sau cho người ngòai khen ngợi tý cho mát ruột. “Hy sinh đời bố củng cố
đời con” được cả xã hội ai cũng làm, chức quyền càng cao thì thực hiện
càng triệt để. Đám dân ngu khu đen còn lâu mới có cửa so sánh nhau
chuyện ấy. Trước mùa thi đầy áp lực từ mọi phía thì cha mẹ chỉ còn nước
chửi ra oai cho đở tức: “Mày rớt thì chết với tao”. Mà trong bụng thì:
“Mày đậu thì tao chết với mày” vì…tốn tiền lo cho con đi học tiếp ! 114
Học gì học dử vậy, mà học cũng hơn gì ai đâu?

Đi thi mong vô được đại học cái đã rồi tính, vô đó học lề mề cỡ nào cũng
được lận cái bằng giắt dảy lưng quần ra trường. Thấy học trò học kém vậy
thì thầy có dịp dạy chúng nó để mà sống rồi cho nó ra trường, nó cũng sẽ
chẳng hơn gì mình để mà giựt mối mình. Đánh rớt vô tư thì chắc trường bị
thất thu ngân sách và thầy cũng bị khiển trách là dạy dở. Thôi mình không
cứu chúng thì “phao” cũng cứu chúng, ai cứu cũng vậy! Mà trước mắt tụi
114 Một chuyện tiếu lâm kể: một cậu ấm học bài ra rả như cuốc kêu. Con bò buồn rầu bỏ ăn, con
gà vẫn vui vẻ ăn uống cho mập xác. Con bò than thở: “ Thằng nhỏ đi thi thì mày chết. Nó thi đậu
về thì tao chết. Sao mày không sợ bị làm thịt trước?” Gà đáp: “ Nó học như anh mà nó viết như tôi
thì đi thi còn chưa đi được. Cớ chi mà anh lo buồn ?”
93
nó tìm mình học thêm, mình không dạy thì thằng khác cũng dạy. Của dưng
tận miệng thì ..bỏ uổng của giời !
Chương trình học thì thật rậm rì rậm rịch mới chứng tỏ là chương trình cao
cấp, phong phú về nội dung. Bao nhiêu tinh hoa đều ẩn núp kỹ trong các
chổ kín, kín đến nổi học cho đến khi ra trường vẫn chưa biết nằm chổ mô.
Các giáo viên với thể chất “very impotent” do lương thấp không đủ ăn luôn
cho rằng môn học của mình “very important”, cho dù là môn “trò không
thèm học, thầy không muốn dạy”. Cộng thêm cái trò giáo dục kiểu thời đại
kim tiền này thì chẳng ma nào dám đẻ nhiều con hết trọi. Khi biết tiền học
của con cao hơn tiền nuôi con thì muốn đẻ cũng bị “dội đạn” trở lại, đẻ
không “ra” nhiều như xưa. Nên tốt nhứt ai nấy tự mình biết khôn mà tránh
thai cai đẻ.
Ta khen ai đã nghĩ ra cái trò nghi binh cho kế họach hóa này hay thiệt
nghe ! Khỏi phải tốn tiền trả lương cho mấy “thống chế đặt vòng” chỉ đạo
thực hiện. Đở xót tiền dân. Mà hiệu quả cao. Đáng hoan nghênh ! Nhưng
dù sao thì tại đường G.P. tại thủ đô ngàn năm văn vật (xin lỗi súyt lỡ bút
viết lộn thành ngàn năm dâm dật ) đã sẵn chợ “nạo hút thai” cho ai có nhu
cầu giải quyết hậu quả ! (theo báo Tiếp Thị Gia Đình và docbao.vn ngày 3-
11-2009). Biết đâu có ngày “chợ nạo hút thai” lại nâng cấp thành “siêu thị
nạo hút thai” cũng không chừng !
Cái chính vẫn là tiền theo kinh tế thị trường chi phối. Bằng cấp cũng theo
đó mà ra. Có tiền mua tiên cũng được , có vàng mua bằng cũng xêm xêm !
Bảo đảm bằng thứ thiệt chính hiệu con lừa vàng, cứ đưa tiền rồi nằm ngửa
ở nhà, ngày thi có người thi dùm, thi xong có bằng cấp giao tận nhà.
Sướng chưa? nếu có… tiền. Bằng không thì nhiều tiền cũng sẽ mua được.
“Cái gì không thể mua được bằng tiền

thì sẽ mua được bằng nhiều tiền.”
(Năm Cam)
Từ cái kinh tế thị trường với cung-cầu tồn tại cùng lúc nên trường tư nhan
nhản mở ra. Ngòai những trường thông thường, đã nảy sinh thêm những
trường chuyên thu nhận các học sinh “bị trường khác chê” cũng như
những trường dành cho quý tử của đại gia đương thời. Cái quan trọng là có
tiền để thỏai mái lựa trường mà học. 115
115 Trường tư I.S tại L.X. là trường thu nhận học sinh “hàng dạt” từ các trường công, có một lớp
biệt danh là “hòang gia” được trang bị đầy đủ tiện nghi cho con nhà giàu lọai hơi bị…quậy.
Có một câu chuyện kể lại tại một lớp trong trường này như sau: Một em nam sinh xin đi vệ sinh mà
chưa được phép vì cô đang giảng phần quan trọng của bài. Em nữ sinh bên cạnh nói leo: “Cô cho
nó đi đi cô. Con cu của nó em làm nó cứng ngắc nãy giờ. Cô phải cho nó ra ngòai đi mới được !”
Việc này cho thấy học trò coi thầy cô không ra gì.
Gần đó một trường tư khác Ch.B.L. thu nhận các học sinh “hàng dạt” từ các trường công lẫn tư
khác đổ về. Do đó, trường này có những lớp “đặc trị” với các tên gọi đúng với chức năng của nó:
94
Có bài “văn tế sống môn Văn” mà ai đó đưa trên mạng năm 2005 nói lên
một phần thực trạng (thời điểm xuất hiện bài văn “lạ” của em Ph.Th. ở Hà
Nội):
Văn tế sống môn Văn

Hỡi ôi !
Báo đăng rần rần, người người cùng tỏ.
Mười năm công đèn sách, chưa chắc thành danh nổi tợ phao;
“Thi văn giỏi” lạc đề, tuy là rớt, tiếng vang hơn mõ.
Nhớ khi xưa:
Kính thầy như cha, thương cô như mẹ.
Chưa quen văn mẫu, đâu có học thêm;
Chỉ biết dạy hay, chỉ quen học tốt.
Tập hát, tập đàn, nhảy dây, đánh đáo… tay vốn quen làm;
Chit chat, học đòi, siêu nhân, hip hop… mắt chưa từng thấy.
Tiếng “cải cách” phập phồng hơn thập kỉ, trông đổi thay như trời hạn
trông mưa;
Mùi nâng cao thấm thoát đã dăm năm; Chờ thí điểm lại thêm dài cổ.
Bữa thấy thằng em đeo cặp sách muốn đi học thay;
Ngày xem đứa cháu học thuộc lòng, dạ càng ngao ngán.
Một rừng quan văn đồ sộ, há để ai chém rắn đuổi hươu;
Cả chồng bằng cấp chói loà, đâu cần kẻ bên ngoài dạy dỗ.
Cứ đợi người đòi kẻ bắt, mới họp nhau ra sức sửa sai;
Sách gì sửa tới sửa lui, sao không thống nhất cho dân đỡ khổ !
Khá thương thay !
Vốn chẳng phải thần đồng, kì nhân có thể thông cầm, kì, thi, hoạ;
Chẳng qua là cha mong, mẹ đợi, ép ngày đêm đàn, vẽ, toán, tin…
Hầu hết trò chơi trẻ nhỏ, không thể nếm qua; Hàng trăm môn học lớn bé,
xếp giờ học hết.
Mới có dăm ba tuổi đầu thôi, có lớn lao chi mà phải chịu;
Tay non còn trói gà chưa chặt, đại học gì đã định từ lâu.
Thầy bắt xung phong giờ thao giảng, chuông reng trễ lấn cả giờ chơi;
Cô bảo giơ tay tiết dự giờ, không hiểu cũng giơ cho “sinh động” .
Cực nhọc vác xác đi tới trường, dạy nhiều, hiểu chẳng bao nhiêu, con chữ
nhảy lung tung;
Khô thân lê gót học thêm, “trọng tâm”, đề thi sắp tới, cứ cắm đầu mà
luyện.
Thầy dạy xuôi, cô dạy ngược, làm cho học trò hết vía hồn kinh;
lớp mất căn bản tóan, lớp mất căn bản Lý, lớp mất căn bản ngọai ngữ … như là một đối trọng với
các lớp chuyên tóan, lý.. mà ta từng thấy trước giờ.
Đám học sinh trường này thường kháo nhau: rủi bị hiệu trưởng la thì ráng nhịn, vì nếu ống đuổi
mình thì không trường nào khác dám chứa tụi mình nữa !
95
Người ra đề, kẻ chấm thi, ai hiểu thế nào thì hiểu.

Ôi ! Mênh mông biển học, “tiên học lễ” nào ai chịu quan tâm ?
Trăm năm vẫn mãi “hậu học văn”, nào đợi đến ngày sửa đổi ?
Đoái sông cửu Long, học trò lớp 5 chưa biết đọc;
Nhìn xứ Sài Thành, chạy đua trường điểm toát mồ hôi.
Chẳng phải cửu vạn bốc xếp nhà ga mà cong lưng vác cặp cho cam tâm;
Cũng không phải xe thồ, xe ôm mà suốt ngày đón đưa cho đáng số.
Nhưng thiển nghĩ: Con chữ, bài văn dạy cách làm người cho con trẻ nhà
ta;
Sức khoẻ bạc tiền dẫu bao nhiêu cũng đâu dám tiếc.
Vì ai khiến, em gái ta khó nhọc, ăn vội ngủ vàng;
Để ai xui, em trai người còm nhom, suốt ngày đeo kính.
Cải cách làm chi mà khổ rứa, sáng học thêm, chiều học bớt, tối học bù;
Nâng cao làm chi cho quá tải, trưa làm toán, tối làm văn, cả đêm mơ toàn
chữ.
Thà học ít mà học chi hiểu đó, nhẹ nhàng đầu óc thảnh thơi;
Còn hơn nhồi nhét búa xua rồi “tẩu hoả nhập ma” thêm khổ.
Ôi thôi thôi !
Trường tiễu học trăm phần trăm khá giỏi, mặt thầy cô sáng tưa trăng rằm;
Thi tuyển sinh đại học rớt ầm ầm, công cha mẽ trôi theo dòng nước đổ.
Đau đớn thay ! Cha già ngồi làm toán, ngọn đèn mờ leo lét trong đêm;
Não nùng lắm ! Mẹ yếu phải dò bài, cơn nắng gắt giật giờ giữa Ngọ
Ôi ! Một trận thi văn, nhiều điều sáng tỏ.
Sách học ấy hãy còn nhiều cứng nhắc, đâu là sự sáng tạo học sinh ?
Thầy dạy văn còn bắt đọc chép, ai cứu đặng trái tim biết cảm ?
Học mà trả thầy cô rồi nợ, còn giữ gì ngoài bằng cấp giấy khen ?
Học mà luyện văn mẫu thuộc lòng, sau ra đời sao viết đơn xin việc ?
Thức cũng học, ngủ cũng học, ăn uống không thể rời tập, suốt ngày miệng
lầm rầm cos, sin;
Học nhờ tủ, thi nhờ phao, giám thị ngó lơ chẳng biết, mặc học trò làm
loạn chốn trường thi
Đổi thay tận gốc, giảm tải liền, đừng hoài bàn bạc thêm nữa;
Soạn sách cho khoa học, thôi giáo điều, để người người thở phào nhẹ
nhõm.
Hỡi ôi thương thay !
Có nghe xin hiểu.
Dù sao tôi vẫn ráng tự hào “ Ta còn may mắn hơn nhiều người khác !”
Cổ Minh Tâm.
96
Bắt đầu viết ngày 20 tháng 9 - 2009 lúc 13:00; Viết xong ngày 6 tháng 10
- 2009 lúc 16:45.
Hồi ký của tôi đáng lẽ đã chấm dứt, nhưng ta phải công bằng nhắc đến cả
tình cảnh người thầy hiện nay với hy vọng anh em thấu hiểu đầy đủ hết cái
thực trạng giáo dục như đèn trước gió. Trò có cái khổ của trò, thầy có cái
khổ của thầy. Không cái khổ nào giống cái khổ nào.
Đọan sau này được sự giúp đỡ của nhiều giáo viên cũng như các thông tin
chính thức trên mạng. Hy vọng có thêm nhiều quan điểm và các luồng
thông tin đa chiều để bổ sung và đính chính các thiếu sót cũng như tìm
một sinh lộ cho giáo chức.
Nói đi cũng phải nói lại…

Giáo viên chẳng sung sướng gì hơn học trò của mình khi mà tất cả thầy trò
ôm nhau méo mặt chết chùm trong cái mê cung “cải cách-chỉnh lý-đổi
mới-tích cực hóa-cải cách…”. Một nghề được ca ngợi là cao quý, thiêng
liêng cao cả nhưng bị trả giá quá đắt.
Ta cứ để ý, những người, nghề, lĩnh vực nào có ngày kỷ niệm là coi như
khó sống bằng chính đồng lương của mình một cách nghiêm chỉnh và
trong sạch cũng như luôn bị đe dọa mọi thứ. Có lẽ vậy mà có người đã đề
xuất bỏ luôn ngày nhà giáo 20-11 vì nó quan trọng hóa người thầy một
cách vô ích, lại còn tạo tiền lệ nguy hại cho tệ sùng bái cá nhân sau này.
Cứ cho nhà giáo là những người bình thường cho yên ổn.
Giáo án được định nghĩa là cái án cho nhà giáo. Nó hành hạ, kéo lê cổ thầy
chạy theo nó từng ngày bằng cách è cổ ra sọan giáo án, ngòai giờ dạy
chính thức trong trường. Với giá trị đồng tiền như bánh xe trâu thì trò hành
hạ này quả là quá đáng cho đồng tiền bát gạo.
Mỗi năm đều có vài bàn tay năm ngón kiêu sa ra chỉ thị đổi giáo án theo
chiều hướng hiện đại hóa. Nếu không dựa theo chuẩn kiến thức mới thì
cũng là phương pháp chỉnh lý cải tiến trên một nền bài giảng cũ. Năm nào
mừng không nghe sửa đổi giáo án thì sách giáo khoa lại thay đổi... Nói
chung đều là.. sửa và đổi. Dù muốn hay không thì việc sọan giáo án đi
sọan chương trình lại là tất yếu, tốn nhiều giấy mực thời gian và công sức.
Gặp năm có cải cách chử viết thì mấy thầy cấp 1 càng điêu đứng. Những ý
tưởng “dám nghỉ, dám làm” đã đem đến sau nhiều năm hàng lọat sửa sai.
Tuy chưa gây hậu quả nhãn tiền “long trời lở đất” nhưng chưa từng thấy ai
“dám chịu trách nhiệm” và từ chức. Mà xét lại thì thấy nền giáo dục thời
bao cấp vẫn có gì ổn định, ưu việt và chất lượng đào tạo vẫn hơn.
Phương pháp mới trên nội dung giảng dạy cũ vốn khô khan đã vắt cạn kiệt
“hết nước hết cái” sinh lực thầy cô do cong lưng mỏi mệt điều nghiên tìm
tòi chế biến một giáo án sinh động hào hứng. Rồi cái sức tàn ấy tiếp tục
97
lên lớp “dốc hết tình này” để trò ngộ được sự phong phú vô tận trong cốt
lõi nội dung giảng dạy nghèo nàn thâm căn cố đế. Học trò la làng không
hiểu thì cũng biện minh được là chương trình muốn cho ai hiểu thì người
đó mới được hiểu. Nên tìm được ai học hiểu hết mà không cần phải học
thêm coi như người đó thật sự có thực lực (!).
Hơn nữa, cái diệu dụng của binh pháp Tôn Tử trong giáo dục cải cách ở
đây là: dù ban đầu chân ướt chân ráo làm quen chương trình mới, tất cả
đều ngơ ngác như gái tơ. Mà thời gian ngắn sau, thầy quắn đít sọan giáo án
và dạy thêm như mãnh hổ; Trò cuống cuồng chạy sô học thêm lung tung
như thỏ chạy trốn. Ai cũng phải cật lực “cày sâu cuốc bẩm” hết công suất.
Lúc mới đầu, binh phải như gái tơ,

chờ địch hé cửa thì xông vào như thỏ trốn chạy
khiến địch không thể chống cự.
(Tôn Tử - Thiên 11: Cửu địa)
Mà bộ Giáo Dục như tướng cầm quân, không cho lính biết cơ mưu cao
siêu của mình. Trước mắt là cho thầy trò không mất giờ suy nghĩ lung tung
mấy thứ khác, kể cả đấu tranh đòi quyền lợi hay chống tiêu cực này nọ
theo “diễn biến và tự diễn biến học đường” của bọn xấu.
… phải bịt tai che mắt sĩ tốt, khiến cho sĩ tốt chẳng biết được ý mình;
phải đổi công việc, thay mưu kế, khiến cho sĩ tốt không hiểu được việc
mình;
phải dời chổ ở, dàn binh đi quanh quẹo, khiến cho sĩ tốt không lường
được kế mình.
(Tôn Tử - Thiên 11: Cửu địa)
Những phong trào vô bổ khác của trường thi nhau “xà xẻo” thời gian ngoài
giờ của giáo viên: sọan thảo kế họach họat động, tổ chức sinh họat Đòan
Đội, tập văn nghệ.. Tất nhiên phải thức khuya dậy sớm làm cho hết việc.
Vậy thời gian nghỉ ngơi và cho gia đình của giáo viên còn bao nhiêu để
yên tâm công tác ?
Nghề càng cao quý thì lương càng thấp theo lý âm dương. Các dịp “thể
hiện tình đồng bào thắm thiết” hùa theo phí đoàn thể, công đòan, .. tha hồ
ngắt nhéo lương. Chưa kể còn có chuyện ép giáo viên chơi cờ bạc trá hình
dưới cái gọi là “mua vé số ủng hộ”. Cái thu nhập chết đói luôn bị cắt xén
mấy ngày lương ủng hộ đổi lấy “kẹo bồ hòn” ngậm cho ngọt miệng. Còn
tiền cứu trợ có đến nạn nhân nguyên vẹn hay không đã có người tính …
toán. Ai thẳng thắn từ chối ủng hộ thì coi như hết cửa thăng tiến vì tư
tưởng bị đánh giá xấu. Ai nói lương chưa nuôi nổi mình lại càng chết lẹ !
98
Lâu ngày, nhiều thầy cô trở nên an phận, mất hết ý chí, không dám đồng
lòng đấu tranh để đòi quyền lợi. Cái quyền lợi đương nhiên được hưởng,
không cần phải xin ai mà nay lại bị cái vòng kim cô “tư tưởng đạo đức” bịt
miệng không cho dám lên tiếng đòi. Ngay cả Công đòan, tuy sống bằng
tiền lương người lao động, nhưng chưa thấy làm gì hiệu quả ngọai trừ việc
vận động thu tiền, và trừ lương của chính người lao động đó cho công
cuộc “của người - phúc ta” là chính. Ra khỏi Công đòan thì bị đánh giá
mất đòan kết mà không chịu gia nhập lại bị chụp mũ là không hợp tác.
Khổ thay, sự hợp tác lại không được định nghĩa chung với sự đồng đẳng
giữa các bên về quyền lợi, vai vế. Phần thua thiệt luôn dành cho giáo viên.
Có đồng đẳng mới có bình đẳng

(L.Johnson).
Chưa hết, trong những lần ủng hộ “từ thiện” như trên, chưa hề thấy một lời
cảm ơn đàng hòang lịch sự để giáo viên mát ruột. Cũng với số tiền đó gởi
từ thiện qua cơ quan báo chí, người ta nhận được một tờ giấy cảm ơn liền
sau đó chưa kể có khi được báo chí công khai cảm ơn. Quả là lòng từ thiện
bị lợi dụng một cách “mất dạy” quá. Nó bị biến chất từ cái “tùy hỷ” thành
“đơn giá tối thiểu”. Và tác giả một lần đóng tiền từ thiện, người thu tiền
còn chê tôi đóng ít so với người khác ! Khiến tôi đã buộc lòng can đảm nói
“không đóng” khi cảm thấy tấm lòng của mình bị lợi dụng.
Chiêu bài “tâm lý chiến”, với phụ cấp nhiều lúc cao hơn lương chính thức,
vẫn chỉ là ngụm nước lã hiếm hoi trên sa mạc “thiếu kinh phí” nhằm
doping tinh thần và sức lực. Gọi là tiền “boa” (pour-boire) thì nghe tội cho
nhà giáo quá mức ! Thay vì là “cây gậy và của cà-rốt” ta gọi là “cần câu
trúc và củ khoai lang” cho có bản sắc dân tộc hơn. Cái đại thành công của
quỷ dử ở đây là tất cả không biết mình bị bóc lột nặng nề dưới một ảo
tưởng mình còn hạnh phúc hơn nhiều người khác.
Lợi lộc được ban phát nhỏ giọt sẽ được thấm thía hơn
(Machiavelli).
Nhiều nơi, lương bổng, phụ cấp, công lịnh … ít ỏi lại bị “nợ” trể nải mấy
tháng, có khi mấy năm là thường. Do vậy ta nên thông cảm khi giáo viên
phải nai lưng làm thêm đủ mọi nghề để sống qua ngày: chụp hình dạo, bán
kem, mở quán, giao hàng, sửa máy … Người thì bán quà vặt cho học trò
mình trong giờ chơi; và thảm hơn: kẻ phải đi chăn bò (thầy Tr.V.K. trường
A.N.H – tỉnh A.G), hay đạp xích lô ngòai giờ (hiệu trưởng trường N.B.L ở
S.G, như đã kể). Còn có thầy cô chơi trò đì học trò để bắt trò đi học thêm
với mình. Chuyện này không thể kể xiết và nhiều người có trách nhiệm
99
phải thú nhận là “diễn biến càng thêm tinh vi phức tạp” sau nhiều lần né 116
tránh không xong.

Hàng chục năm nay đã câu ca dao truyền miệng như khói lan tỏa sau khi
có lửa ở đâu đó:
Thầy cô lương lãnh ba đồng,
Làm sao sống nỗi mà không đi thồ.
Nhiều thầy phải đạp xích lô,
Làm sao xây dựng tiền đồ học sinh ?
Có tiền thì có đồ sinh,
Cô giáo lớp mình phải bán bia ôm.
Bia ôm đổi lấy chén cơm,
Gặp phải học trò, nói làm sao đây ?
Nghe quá thảm ! Còn thêm có câu đối rằng:
Đầu tháng lãnh lương về, đủng đỉnh tháo giầy, nở mặt nâng niu
Thần Tài như nâng trứng.
Cuối kỳ nghe nợ réo, lu bù dứt cháo, hận đời đá đổ Khổng Tử tựa
đá bèo.
Một nghịch lý khác là chi phí đi học, nhứt là tại các trường tư, khá cao. Có
tội nghiệp không khi thấy trường hợp giáo viên lại không đủ tiền trang trải
cho chính con mình vào học tại trường mình đang dạy. Như vậy ,trong khi
chênh lệch giàu-nghèo bên ngòai xã hội càng tăng thì khỏang cách giữa
trường-chợ càng thu hẹp. Định nghĩa trường là “chợ giáo dục” hay “chợ
đại học” trong tương lai sẽ được bổ sung vô tự điển cùng với “chợ sung
sướng”, “chợ tình”, “chợ nạo hút thai”, “chợ giải phẩu”… cho thêm phong
phú chữ nghĩa..
Dù sao vẫn còn người thầy lạc quan trong nghịch cảnh: (Giáo chức nghèo
– tác giả: X.M)
Ai bảo rằng ta - giáo chức nghèo !
Nhiều người còn chạy vắt giò theo
Đất đai - lo rộng - nên chưa tậu
Biệt thự - sợ cao - ngại phải trèo.
Xe lớn tốn xăng - còn tạm gửi
Tàu to hao nhớt - vẫn làm eo
116 Một trong những thủ đọan bắt trò đi học thêm là cho bài làm thật khó, chấm điểm thật gắt,
thậm chi vô lý để cho học trò tự nguyện đến “nạp mình” học thêm. Ngòai ra, tìm kết quả xấu của
học trò để mời phụ huynh đến làm áp lực để cho con đi học thêm. Khi đi học thêm thì đề thi tất
nhiên cũng được “xì” trước. Có trường còn phân biệt đối xử bằng cách yêu cầu em đó nghỉ học
trong ngày có dự giờ. Hình thức tham nhũng trong giáo viên cũng không có gì đáng ngạc nhiên khi
mà lương chính thức quá thấp.
Ngòai ra, có trường hợp thay vì phải đóng tiền học thêm tất cả các môn, học trò đã phân công cắt
cử cứ 1,2 em đi học thêm với thầy này, vài người đi học với thầy khác…Nếu đề thi môn nào bị “hé
lộ” thì liền được photo phổ biến hết cho nhau. Thầy bị thất thu, biết mà không làm gì được. Cách
này thì cao siêu hơn “ chiến tranh hiện đại” của tôi ngày trước nhiều.
100
Ở nhà tập thể, đi xe đạp

Cơm tẻ, chè xanh, dạy chống chèo.
Thanh thản, ung dung ngắm núi đèo
Trồng người - nghề trọng - đức tâm gieo
Hàng hàng trò giỏi công danh toại
Lớp lớp con ngoan vượt đói nghèo.
Đến lớp, vào trường đều phấn khởi
Về nhà, tới phố thảy vui reo
Thơ ca, vịnh phú, giao lưu rộng
Sao lại bảo ta: Giáo chức nghèo !!!
Cũng như nhiều người còn giữ chí khí: (Khuyên Đời – của thầy B.V.Đ –
20-11-2006)
Ở sao cho phải đạo trời Phận mình nhơ nhuốc, bùn phân
Cho tâm mình sáng cho đời thảnh sặc mùi.
thơi Nào bịa đặt nào xút xui
Lưới trời bủa khắp mọi nơi Dối gian lừa đảo, tới lui đủ điều
Gian tà ác hiểm nổi trôi có ngày. Lừa thầy phản bạn bao nhiêu
Hãy đừng ném đá giấu tay Bỏ tình bỏ nghĩa, làm điều trái
Tay mình giấu để người cay đắng oan .
nhiều Oan hồn hồn hiện báo oan
Ác tâm ngậm máu phun người Hại nhân nhân hại tuần hoàn sai
Người chưa bẩn, miệng mình hôi đâu
tanh rồi. Cải tà quy chính mau mau
Cố tìm soi mói chuyện người Để cho con cháu đời sau được
Làm thân trâu mọt, suốt đời tiểu nhờ.
nhân
Trách người không biết trách thân
Kinh nghiệm xưa nay là học sinh cấp càng thấp thì thầy dạy càng phải có
nhiều năng lực. Nhưng giáo viên tiểu học lại bị coi thường hơn cả, với
đồng lương “lết sàn” dù áp lực và trách nhiệm nặng nề hơn hết. So với
giảng viên đại học là một trời một vực. Khổ thêm là các dụng cụ giảng dạy
cùng các tài liệu dạy học, sưu tầm.. đều do tiền túi mình bỏ ra trang bị.
Lương ít thì cũng phải ráng xoay, “làm sao có tiền được thì kệ mẹ!”. Muôn
vàn khó khăn đều sa lầy từ nguyên nhân cái vốn tự có của ngành quá eo
hẹp. Coi như lương bị “rỉa” thêm nhiều đợt. Nếu gặp trường nào bắt giáo
chức phải đóng tiền mua đồng phục từ áo quần, giỏ xách, nón bảo hiểm..
cho đúng chuẩn quốc tế kiểu trường H.B còn chết sớm. Mà cơ sở vật chất
101
trường hư hao cũng khá lâu mới tái trang bị vì kính phí thiếu, thủ tục rườm
rà…
Theo quy luật thị trường người bỏ tiền thì có quyền đòi hỏi bên kia đáp
ứng điều kiện. Đàng này người thầy luôn bị đòi hỏi đủ thứ mà không
hưởng một quyền lợi nào trong mọi trường hợp. Việc đóng học phí khiến
trò nghĩ thầy đã “ngậm tiền” của nó nên thầy khó răn dạy chúng như xưa.
Sẵn đang có đợt xâm lăng của phim ảnh: xã hội đen Tàu và hành động Mỹ,
“máu anh hùng” học trò mới lớn được nhiều dịp thao diễn tung hòanh chốn
học đường. Thầy cô lâu lâu được hưởng những cuộc “tổng diễn tập lớn
cho tương lai” tơi tả với kết quả thất bại là tạm thời, thương tật là tất yếu.
“Học trò dăm ba đứa, nữa người, nữa ngợm, nữa đười ươi.”
(Cao Bá Quát)
Ngược lại, thầy đánh trò trọng thương hay dùng hình phạt phản cảm không
phải là ít. Do đó nếu buộc tội nghiêng về bên nào cũng không công bằng
trước sự băng họai giáo dục tòan diện.
Tôi nhớ ngày trước, người thầy còn giữ được một uy tín cho học trò kính
trọng, kể cả phụ huynh. Người thầy từng một thời là tấm gương sáng cho
học sinh noi theo. Càng những năm về sau, khi có nhiều cảnh thầy nhậu
nhẹt bê tha, chửi bới, đánh lộn,... trước mặt thiên hạ, rồi thêm cảnh thầy trò
ôm nhau chén thù chén tạc nhậu say la liệt, giởn hớt lẫn nhau khiến ranh
giới lể nghĩa, tôn ty trật tự không còn.
Tóm lại là tình trạng trò không phục thầy, thậm chí coi thường ngày càng
tăng chứ không giảm. Đó là chưa kể trước đây, từng có nạn học trò “kiêu
binh” (thuộc gia đình “công thần”) coi thầy cô không ra gì: khi bị điểm
xấu có thể dám lên cự với thầy, thậm chí kêu cha mẹ vô gây áp lực với nhà
trường)
Vì “chuột chạy cùng sào mới vào Sư phạm” nên số người giỏi thi vào Sư
phạm lại càng ít. Thêm do thiếu giáo viên trầm trọng nên hàng năm điểm
chuẩn thi tuyển Sư phạm lại phải hạ thấp để gom đủ túc số. Kẹt quá chưa
đủ giáo viên thì có thêm giải pháp đào tạo “nâng cấp”, đào tạo “vét” cho
đủ nhu cầu bức xúc (thí dụ: một người trung cấp Sư phạm trình độ 9/12, ra
đi dạy, đến hè học bồi dưỡng thêm, cứ học xong trong một mùa hè gọi là
9+ 1 hè, hai mùa hè gọi là 9+2 hè, ba mùa hè là 9+3 hè) đến khi đủ chuẩn
làm giáo viên khiến cho giá trị thầy càng bị hạ thấp từ trình độ tới tư cách.
102
117
Ngay cả ngành Tư pháp, khi thiếu nhân sự thì tài xế, đánh máy cũng còn
dám được đôn gấp lên làm chánh án cho đủ nhu cầu. Nên khi xảy ra tương
tự trong ngành Giáo dục cũng không có gì là lạ. 118
Lâu lâu còn có yêu cầu học thêm trau dồi chuyên môn với thời gian chiếm
luôn 2 ngày nghỉ còn lại trong tuần. Có trường, thầy cô bị bắt học thêm các
môn “trớt quớt” với chuyên môn, mà học thì chẳng có dịp dùng. Không
học thì bị phê xấu, mất thi đua. Vậy thì ai có lợi trong vụ này?
Cho giáo viên học thêm vi tính thì nghe hợp lý. Có điều kinh phí xưa nay
yếu nên nhiều thầy lại phải tự bỏ tiền túi trang bị tại nhà. Trường nghèo thì
trang bị vài laptop để giáo viên lên lớp xài chung . Để rồi khi máy có virus
thì các usb của thầy cô bị đổ bịnh dính hàng lọat, lây lan qua máy khác.
Trường giàu thì trang bị hệ thống vi tính hiện đại nhưng giáo viên lại chưa
đủ trình độ để xài cho “tới”.
Ngòai những kế hoạch tào lao xỏ mũi, giáo viên còn lo đối phó thanh tra
dự giờ (báo trước và đột xuất) mà không thể nào đáp ứng theo ý riêng của
từng quan thanh tra. Các góp ý “lắm thầy thối ma” khiến yêu cầu đạt hay
không là tùy vào tư ý của thanh tra. Thanh tra đấu đá nhau làm giáo viên
đứng giữa thành con bung xung chịu trận.
Để đối phó chuyện dự giờ, nhiều trường đã ra lịnh giáo viên dàn dựng
“dợt” trước các buổi giảng dạy sao cho khi “biểu diễn” thì phải thành công
rực rỡ như vở kịch. Chung quy thì tất cả đều tự biến thành món hàng
quảng cáo mà chất lượng không giống như thực chất. Cũng từ đó, không ai
có thể sống thực với chính mình và xung quanh. 119
Mà ai đạt tiên tiến vẫn chưa chắc được khen thưởng do tiêu chuẩn quy
định tỷ lệ phần trăm tiên tiến dựa theo cấp chất lượng của trường. Nhiều
người giỏi bị loại khỏi danh sách vì trường “dư” số lượng tiên tiến theo
quy định. Đây là sự mất công bằng khi phạt nhiều mà khen ít.
117 Ở các vùng sâu vùng xa, các giáo viên xa nhà hay sống buông thả bừa bãi, nhậu nhẹt, gây gỗ
đánh nhau (kể cả đánh ghen) gây mất trật tự nên bị dân trong vùng coi thường. Có nơi, khu giáo
viên ở ban đêm thường bị chọi đá vì dân ghét. Vì là vùng “xa mặt trời” nên hiệu trưởng lộng quyền
dễ dàng hơn nơi khác với mọi hình thức tiêu cực, tham nhũng. Đó là một trong những nguyên nhân
gián tiếp khiến học sinh bỏ học. Trước một hệ thống “thượng bất chính” từ trên xuống như vậy, ta
thông cảm người dân phần nào khi phải cho con cái thôi học. Tôi cũng thấy nghỉ học cho rồi, thà
“bất học giả hảo” còn hơn làm đệ tử mấy “thằng” thầy mất tư cách. Cứ đi về vùng sâu vùng xa,
sống trong dân một thời gian là tự kiểm chứng được những chuyện này. Đổ thừa lý do nghèo lại là
chuyện dài khác nữa…
118 (Theo laodong.com ngày 28-11-2006) trước tình hình thiếu nhân sự cho ngành tòa án, chánh
án TAND tối cao Ng.V.H. đã nói: trong 4-5 năm, ngành tòa án đã cố gắng “ tạm gọi là vơ vét, tận
dụng những lực lượng đã có để bổ nhiệm cho đủ”.
119 Hồi xưa tôi thấy trước ngày có dự giờ, thầy cô hay dạy trước bài và bắt phải thuộc lòng, rồi
kêu hăng hái giơ tay phát biểu thật nhiều cho có khí thế; bắt chúng tôi phải lựa áo quần cho tươm
tất, đầu tóc sạch sẽ.. Nghe kể lại những năm sau này, việc “dàn dựng” càng tinh vi hơn nữa.
103
Đã vậy khi điều kiện chất lượng giảng dạy càng xuống, thì tiêu chuẩn giáo
dục đề ra lại càng tăng. Đúng quy luật biện chứng với mâu thuẫn làm xúc
tác gắn liền với sự phát triển (?). Rủi ro như trò học điểm kém, phong trào
lớp không đạt, lớp mất trật tự vệ sinh.. thì “trên” sẵn sàng đổ tôi lỗi lên đầu
thầy dạy với lý do không đạt yêu cầu. Kể cả trò nghèo bỏ học thầy bị khiển
trách mất tiên tiến vì tội làm trường mất điểm thi đua. Chưa kể trường còn
bắt buộc thầy cô phải đi năn nỉ trò đi học lại để “duy trì sỉ số”.
Việc bị bắt quản lý ngăn ngừa học sinh bỏ học trở nên một chuyện vượt
ngòai khả năng của giáo viên vì lý do kinh tế bên ngoài chi phối. Nó
nghịch lý như việc cứu trợ thiên tai mà không hề nhắc tới vai trò cũng như
sự có mặt của cơ quan Chữ Thập Đỏ vậy. Nói chung, trăm trách nhiệm đổ
đầu giáo chức một cách bừa bãi.
Chúng ta chưa từng thấy trường nào bị mất điểm thi đua hay ai đó bị mất
chức vì phát lương thấp không đủ sống cho giáo chức. Cũng chẵng thấy ai
từ chức vì chưa chu tòan trách nhiệm bảo đảm đời sống cho giáo viên.
Lương thấp khiến thầy trong sạch đến nỗi không thể trong sạch hơn nữa.
Ta cũng thông cảm một phần khi có nhiều thầy sa ngã mà tìm cách dùng
chức quyền của mình mà trục lợi dưới nhiều hình thức tinh vi. 120
120 Có nhiều giáo viên, trước tình trạng học sinh học quá tệ, không thể cho điểm thẳng tay, khi
chấm bài phải cùng hai cây viết. Ngòai viết đỏ để cho điểm, cây viết còn lại được dùng để tự sửa
các lỗi của trò, với hy vọng “vớt vát” lại chút đỉnh. Việc cấp trên không hề biết. Mà biết cũng bắt
bẻ được vì không chứng cớ.
Khi học trò yếu kém và lưu ban quá đông thì thầy lại bị rầy vì dạy dở. Do đó cứ làm sao đẩy cho
lên lớp hết cho rồi. Riết lạm dụng để sinh ra tình trạng “ngồi nhầm lớp”.
Riêng huyện S.H tỉnh Ph.Y. có 814 học sinh ngồi nhầm lớp (Vietnamnet 23-12-2006).
Ngòai ra, nhiều học sinh lên được lớp 6, 7 mà đọc chữ không trôi ! (Vietnamnet 26-2-2007).
Tính đến hết học kỳ 1 niên khóa 2007-2008, số học sinh bỏ học được thống kê như sau (Lao Động
13-3-2008):
Niên khóa
Số học sinh
bỏ học
Tỷ lệ (%)
Tiểu học
2003-2004
261.405
6.2
2004-2005
174.700
3.13
2005-2006
244.065
6.29
2006-2007
214.171
2.07
104
Người thầy trở thành một giáo nô không hơn không kém trong cái vỏ bọc
chức năng hào nhóang cao cả, trên sai dạy gì thì dạy nấy. Lương không đủ
sống thì tự mà xoay. Lính còn được trang bị đầy đủ áo quần, lương thực,
vũ khí để chiến đấu trong khi giáo viên phải tự trang bị tất cả cho mình
trong cuộc chiến “thắng đói nghèo, lạc hậu còn khó hơn nhiều”. Mặt trận
văn hóa với chiến sĩ kiểu này thì cứ y như rằng “đánh đâu thua đó”.
“Giử vững tinh thần dân chúng suốt cuộc vây hãm không khó,
miễn đừng để khan hiếm lương thực và vũ khí.
(Machiavelli)
Riêng hiệu trưởng bị chịu trận “trên đe dưới búa”.
Giáo viên dưới nguyền lên,
Học kỳ 1 của 2007-2008

12.966
1.2
Trung học
2002-2003
558.699
6.20
2003-2004
580.511
6.29
2004-2005
679.485
7.59
2005-2006
625.157
6.59
Học kỳ 1 của 2007-2008

106.228**
1.2
Tổng cộng:
3.457.387
**(Tuy nhiên theo Tuổi Trẻ ngày 7-3-2008: từ tháng 9 đến tháng 12-2007 (học kỳ 1 năm học 2007-
2008) đã có 114.000 học sinh trên cả nướcbỏ học).
Lại có đề án 20.000 tiến sĩ trong vòng 10 năm (khỏang mỗi 4giờ 20 phút có một tiến sỉ ra lò)
(Vietnamnet 4-2- 2007).
Giả sử ta đã có 20.000 tiến sĩ tại thời điểm 2007. Coi như ta đã “đánh đổi”gần 173 học sinh bỏ
học để có 1 tiến sĩ !
Tuy nhiên theo VnExpress 25-4-2008, có bài viết “Học sinh yếu kém bỏ học là điều đáng mừng”
(!?) : (trích) Giám đốc Sở GD&ĐT Ninh Bình Ng.Th.H cho biết, mới nghe thì con số hơn 1.000 học
sinh của tỉnh bỏ học quả là đáng giật mình nhưng tính tỷ lệ thì lại không cao và phải vui mừng vì
điều này.
"Học sinh trung học và bổ túc có gần 900 em bỏ học. Chúng ta phải vui mừng chứ không đáng
ngại. Các cháu không học được thì phải bỏ, chuyển sang học nghề. Đây chính là phân luồng dù hơi
chậm", ông H. nói. (hết trích)
105
Phòng bộ trên gõ xuống.

Nghe lời cấp trên thì bị mang tiếng là cai giáo dục làm tay sai chuyên đè
đầu cỡi cổ. Bảo vệ thuộc cấp trước các chỉ thị vô lý thì bị cho là cứng đầu
bất tuân thượng lịnh. Cấp tiến thì bị cho là “trứng đòi khôn hơn vịt”, chống
đối cấp trên. Bảo thủ thì bị cấp dưới chửi và khinh thường sau lưng. 121
Lương hiệu trưởng dù khá hơn giáo viên nhưng so với công sức bỏ ra cũng
không đáng. Tốn thêm thì giờ đi học chỉ thị, nghị quyết, rồi họp hành linh
tinh mà không được ai thông cảm. Mang tiếng đi làm để nghe chửi là
chính. Còn phải có nhiều mối quan hệ hành lang để nắm biết trước các đợt
thanh tra mà liệu đối phó, giao tế. Điều kiện sa ngả, tham nhũng của hiệu
trưởng lại dễ dàng hơn các giáo viên khác. Đó là tại sao hiệu trưởng càng
dễ bị oán ghét, kể cả từ phụ huynh và học sinh. Và cấp trên cũng ưa kỷ
luật cách chức hiệu trưởng để xoa dịu dư luận hay ... bịt đầu mối nếu cần.
Trong mục tiêu “nghĩa vụ - quyền lợi”, đại đa số giáo viên đạt 50 %. Còn
50% còn lại (quyền lợi) là “nợ khó đòi”:
Nghiệp giáo chức mới đi một nữa
Nữa kia còn trong lửa nước sôi.
Nghĩa (vụ)- Quyền (lợi) không thể chia đôi
Nghĩa xong đầy đủ, Quyền đòi được chăng ?
Trên xem xét bảo rằng: chờ đến…
…Tết Công-gô trả hết vốn lời,
Kiên tâm dứt cháo chờ thời,
Tháo giày sung sướng đổi đời trong… mơ !
Đành tạm gọi là “Nghĩa vụ trừ đi Quyền lợi” vậy !
Thầy trò đều khổ vỉ cải cách thì muốn tiến bộ cũng không tiến nổi.
Do vậy cải cách giáo dục “sai đâu sửa đó, càng sửa càng sai” nếu bị xuyên
tạc là “chính sách ngu dân kiểu mới” thì cũng không gì quá đáng.
Bài thuốc “trị ngọn” trước mắt là phụ huynh phải có tiền cho con mình đi
du học, tệ lắm cũng vô được trường quốc tế “nội địa” như là hình thức 122
“du học tại chổ”.

Riêng giáo viên là phải làm sao thóat khỏi họa “lương y như từ mẫu”
(Lương y như vậy thì bỏ mẹ !) rồi tính tiếp…
Cái quy luật cạnh tranh hình như chưa có chổ đứng trong ngành Giáo Dục
theo quy luật phát triển xã hội mặc dù đã có nhiều trường tư được mở. Ta
hy vọng nhờ sự cạnh tranh mà giáo viên được hưởng mức lương bổng thỏa
121 Một hiệu trưởng trẻ quen với chúng tôi đã thú nhận rằng tội lỗi của ông sám hối cả tháng cũng
không hết vì ông bị buộc phải nghe cấp trên làm điều mình không muốn đối với cấp dưới.
122 Có thể một thời gian sau, bằng cấp ngọai sẽ lấn sân, coi như bằng cấp trong nước sẽ hết đất
sống vì mất hẳn giá trị. Tưởng chừng đây là cuộc xâm lược bằng cấp mà giới giáo dục chúng ta
“đánh đâu thua đó” vì thiếu thốn đầu tư về mọi mặt.
106
đáng phù hợp với thực lực của mình, đồng thời chất lượng, nội dung giáo
dục được nâng cao, trước mắt là ngang tầm với các nước láng giềng.
Chung quy, cái công bằng mà ông Trời cho nhà giáo chỉ có hai thứ không
bao giờ bị chiếm đọat: Một: sinh ra và chết đi đều với hai bàn tay trắng.
Hai: có 24 giờ mỗi ngày. (Nhưng lại bị ép dùng không hiệu quả).
Dù sao tội nghiệp thầy lẫn trò, không biết bị mắc cái tội tình gì mà phải
“đầu thai nhầm chổ” để cực khổ trăm bề.
Một điều tôi thắc mắc xưa nay:
– Tôn giáo có tuyên xưng.
– Đòan thể, đảng phái có tuyên thệ.
– Võ có môn quy.
– Y có lời thề Hypocrate.
– Kiến trúc có nghĩa vụ luận (sắc lịnh 026/SL-CC ngày 27/ 2/1970
tại Sài Gòn)
– Thậm chí các cơ quan, công ty còn có nội quy.
Nhưng …
Giáo dục, một ngành cao quý trong tầm chiến lược “bách niên thụ nhân”
của xã hội lại chưa từng thấy đưa ra một lời tâm niệm.
Tôi không dám bắt chước Mô-sê, nhưng cũng mạo muội viết ở đây như
Mười Điều Răn cho giáo viên, mong nhiều người tâm huyết bổ sung thêm
cho hoàn chỉnh, cô đọng hơn:
Mười điều tâm niệm của nhà giáo
1. Hiếu thảo với cha mẹ.

2. Kính trọng thầy cô.
3. Giử gìn đạo đức theo lương tâm chức nghiệp.
4. Tôn trọng và giúp đỡ đồng nghiệp.
5. Thương yêu, dạy dỗ học trò như con.
6. Không làm tổn hại danh dự, tinh thần và thể xác học
sinh.
7. Không dạy điều trái Sự Thật và Công Lý
8. Không trục lợi học sinh dưới mọi hình thức.
9. Trau dồi chuyên môn.
10.Bảo vệ danh dự và quyền lợi của nghề.
Hay tệ lắm cũng là:
“Giữ lòng vui – Giữ linh hồn trong sạch – Đem hết nghị lực ra làm việc”
(Lời cụ Tú Lãm trong “Nửa Chừng Xuân” của Khái Hưng).
Tôi mừng:
107
– Ý chí tôi còn giử vững.

– Đầu óc tôi còn sáng suốt.
– Kiến thức tôi còn khả năng tái bổ sung …
… sau nhiều năm thử thách bằng sự đào tạo bất hợp lý. Tôi tự an ủi như đã
sống sót sau 12 năm trường kỳ kháng chiến với nhiều trận “nướng quân”
tơi tả.
Vẫn không thể chối bỏ và quên được quá khứ. Nên phải viết hồi ký này.
“Veritas odium parit” nhưng không ai khinh mình. Tuy chưa là ngọn nến
thắp trong đêm tối giáo dục, nhưng cũng không bị mang tiếng tội đồ.
“Anh em đừng sợ những kẻ giết thân xác,

mà sau đó không làm gì hơn được nữa”.
(Lu-ca 12,4)
Rất hạnh phúc khi cái “TÔI” được giải phóng khỏi cái “TA” sau nhiều
năm bị lệ thuộc vô lý bằng một bài làm văn viết với Sự Thật của lòng
mình.
“Cho biết tay đây cọp xổ lồng”.

(Dương Bá Trạc)
Để nhắc cho anh em ít nhiều kỷ niệm.
Để lưu lại vài sự kiện bị quên lãng.
Để rút kinh nghiệm cho tương lai.
Để bày tỏ tâm tư của mình.
Tệ lắm cũng để... giải trí chút đỉnh.
Ai hiểu sao thì hiểu.
Chương kết.
Nhiều người đọc và trách tôi cực đoan quơ đũa cả nắm chỉ vì mấy con sâu
làm rầu nồi canh.
Có kẻ chê tôi quá cầu tòan không chịu chấp nhận ở đâu cũng có tiêu cực.
Và còn cho rằng:
– Cái tốt mình nói không ai nghe còn thêm bị ghét.
– Cái xấu mình không làm thì kẻ khác cũng làm.
Tôi chỉ cho rằng:
– Phải truy nguyên: Có nấu nồi canh được chưa ? Khi trước mắt, bầy
sâu mập cỡ “đại gia” lúc nhúc ngập trong rau. Mà rau không sâu tức là
đã nhiểm hóa chất độc hại. A cũng như tôi đều thấy hai trường hợp
này là chính. Hay nhứt đổ bỏ hết rau cho yên. Ngoài ra rau ít sâu,
không hóa chất thì mẫu mã không đẹp nên ít ai thèm, không cạnh
108
tranh được trên thị trường. Rau sạch đẹp lại … quá mắc, chưa đáng tin
cậy là không hóa chất.
– Đâu cũng có tiêu cực nhưng không phải vì vậy mà ta chịu trận không
giải quyết. Giả sử nhà mình có bãi cứt bự tổ mẹ, thúi khắp xóm, ai
dám chấp nhận “tiêu cực” mà không dọn? Khi bị kiện và chính quyền
can thiệp, ai dám không chấp hành viện cớ là chuyện riêng nội bộ nhà
mình hay không? Nhứt là thời buổi văn minh ngày nay, vì ích lợi
chung mà tất cả phải tuân thủ với nhau qua các luật lệ, hiến pháp,
công ước...
– Một lương tâm và trách nhiệm không cho phép ta hùa theo tâm lý số
đông để biện minh cho hành động tiêu cực. “Người ta sao mình vậy”
kiểu bầy cừu của Panurge là liều thuốc độc cầu an đưa ta vào chổ diệt
vong mà không biết. Thêm sự mất phản biện sẽ làm ta hèn nhược dần.
Xin lỗi, suy rộng ra cả một dân tộc đều hèn nhược nếu có bị nô lệ
thêm ngàn năm thì cũng đừng than trách, hối hận. Tôi tin điều đó
KHÔNG BAO GIỜ xảy ra.
Một bài thơ trong sách xưa, được ông bạn vong niên đọc tôi nghe, đã kết
thúc hồi ký dùm tôi:
Ngon là mật mỡ, tốt vàng son,

Vì học mà nên, ở các con.
Hai chữ công danh, tua gắng chí,
Tôi ngay con thảo, nước nhà còn.
Cổ Minh Tâm.
Bổ sung dữ liệu lần cuối ngày 14 tháng 12 - 2009 lúc 9:10.
“Hồi ký tôi để Lịch Sử kiểm duyệt.” (Tác giả)
“Bấy giờ người ta sẽ nộp anh em,

khiến anh em phải khốn quẫn,
và người ta sẽ giết anh em;
Anh em sẽ bị mọi dân tộc thù ghét vì danh Thầy;
Bấy giờ sẽ có nhiều người vấp ngã.
Người ta sẽ nộp nhau và thù ghét nhau.
Sẽ có nhiều ngôn sứ giả xuất hiện
và lừa gạt nhiều người.
Và tội ác sẽ gia tăng,
nên lòng yêu mến của nhiều người sẽ nguội đi.
Nhưng kẻ nảo bền chí đến cùng,
109
kẻ ấy sẽ được cứu thóat.”

(Mát-thêu 24, 9-13)
110

Tôi đi học phổ thông - Cổ Minh Tâm

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tôi đi học phổ thông - Cổ Minh Tâm

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Hồi ký: Tôi đi học phổ thông – Cổ Minh Tâm.

”Các ông sẽ biết Sự Thật và Sự Thật sẽ giải thóat các ông.”

Chữa bịnh sai: hại người.

Hồi ký: Tôi đi học phổ thông - Cổ Minh Tâm.

Riêng tặng anh em lớp 12P2 Lê Quý Đôn (khóa 86-87),

Phổ biến tự do.

– Sách giáo khoa in sai.

Không hiếm giáo viên xin nghỉ dạy vì lương thấp:

Mới vào Sư Phạm sống nhờ lương , 3

Giáo chức thồ cây nhìn sao thảm,

Chán nản bỏ nghề ra “Mất dạy”,

1 Có câu “ Chuột chạy cùng sào mới vào Sư phạm”.

Phận nhà giáo

Nhất y nhì dược đứng đầu, mát,

Mức lương ngày nay (viết ở thời điểm 2002)

Tôi cầu nguyện

…mà chính TÔI đã từng trải ít nhiều...

– Bài “ Trường em”

Nghe lời mẹ lời ông

12 Viết tắt chữ: Cao su – xà phòng – thuốc lá.

Mắc mưu thằng bé.

– Bài thơ “Bác khen cháu”:

Đống Đa xưa bãi chiến trường

Các em đọc cổ tích ở tại một nước nọ Một cụ già thường

20 Cứ tìm “nhạc chế” trong Google sẽ biết rõ chi tiết thêm.

25 Trong “Chân Dung và Đối Thọai” của Tr.Đ.Kh. có viết : (trích)

Tôi học lớp 4C buổi chiều. Thầy C. chủ nhiệm.

– Bài “Trời đành chịu thua”

Thiếu trường học, dư cao bồi,

Nhớ những lúc hầm sâu địch hậu,

Mùa xuân năm ấy, Tưới cây nhớ Bác,

Hòn đá to Nhấc không đặng

Chỉ ít người Biết đồng sức

Tổ quốc em đẹp lắm Em không nói ai biết

– Bài “Chiến đấu đến cùng”: anh

– Bài “Câu đố mới”: các câu đố

Về đây (Chỉ nhớ 3 câu)

Dưới đáy biển

Nên chăm học

Siêng năng là sự cốt.

Dân nghèo đói bụng nằm mơ

Khỏi lo tiền chợ

Giữ gìn mắt

Giàu sang 2 con mắt

Bán “khói” trả “keng”

Miền Trung bị nạn “Con nên giúp đồng

Cha đi tập kết nhà nghèo đông

Hăm sáu đầu trai bêu cọc sắt

Nằn nì xin mẹ: Mẹ ơi vịt à?

Học đi mà nhớ mãi Nam Bộ thành đồng

Chúng giơ súng bắt em

– Bài “Hoan hô chiến sĩ Điện Biên”

…Hoan hô chiến sĩ Điện Biên

ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắt

các nước Liên xô, Trung Hoa anh em.

Em là một đứa học trò rất ngoan

Mà hàm răng dính Ngăn Là chúng tôi đang cố

…Chúng nó giết người, giết cả màu xanh,

Tóc em đây là mây hay là suối ?

chúng ta trong những quan tài quỷ!

… Anh dắt em vào cõi Bác xưa

Bác vẫn thường đi giữa thế Ôi lòng Bác vậy, cứ thương ta

Quê hương tôi có con sông xanh tuổi trẻ

Kẻ cuốc cày mưa nắng ngoài cây