35

CHNG 1
T BT N V M
N CON NG TI C CU
DN NHP
Sau hn hai thp nin chuyn i nn kinh t, Vit Nam c
nhng bc tng trng kh n tng, nm trong nhm nc c thu
nhp trung bnh thp trn th gii t nm 2010, ci thin ng k
mc sng dn c, nng cao phc li x hi, t thnh tu vt bc v
gim ngho, v hon thnh sm nhiu mc tiu pht trin Thin nin
k. Tuy nhin, nhng din bin tiu cc gn y ca kinh t th gii
lm bc l r hn nhng khim khuyt c bn ca m hnh tng trng
kinh t kiu Vit Nam - tng trng ch yu bng cch tng quy m
cc ngun lc u vo nhng s dng ngun lc thiu hiu qu, y
nn kinh t i din bt n v m ko di. V th, i mi m hnh tng
trng v ti c cu nn kinh t ang l mt i hi cp bch v l u
tin chnh sch hng u trong nm 2012 v cc nm tip theo. nhng
giai on kinh t trong nc gp nhiu kh khn v bt n trc y nh
nm 2008-2009, nhu cu ti cu trc nn kinh t cng c t ra,
nhng Vit Nam thiu quyt tm v b l c hi, v ci gi phi tr
l vng xoy kh khn v bt n ngy cng tr nn nghim trng hn
nhng giai on sau nh nm 2010-2011. Trong bi cnh th gii kh
khn hin nay, khi d a chnh sch km hn v hiu lc chnh sch
suy gim bi chnh m hnh tng trng th bt n v m cng thng ko
di cho n nm 2011 phi c coi l mt c hi khng th b l ln
na i mi m hnh tng trng v ti c cu nn kinh t.
36
Chng 1 s th hin ni dung v tng ca c Bo co, l bc
tranh ton cnh v kinh t, c bit l nhng bt n v m ca nm 2011,
phn tch nguyn nhn c bn ca nhng bt n ko di xut pht t c
cu kinh t v m hnh tng trng, ng thi lm r ni hm ca qu
trnh ti c cu v i mi m hnh tng trng v gi tin quan
trng l cn thay i t duy kinh t v ci cch th ch. Mt s vn
quan trng c nu ra trong Chng 1 s c cp v lm r hn,
chi tit hn cc chng sau. Vi mc ch , Chng 1 c kt cu
thnh ba phn, phn 1 tp trung m t din bin kinh t v chnh sch
nm 2011, phn 2 phn tch c im m hnh tng trng ca Vit
Nam v gn kt vi nhng din bin bt n v m nhng nm qua, v
phn 3 cp n nhng iu kin quan trng qu trnh ti c cu
thnh cng.
KINH T VIT NAM NM 2011: NI DI NHNG BT N V M
Din bin kinh t th gii nm 2011
Sau cuc suy thoi ton cu nm 2008-2009, tng nh nn kinh
t th gii c th phc hi nhanh chng, vi mc tng trng 5%
y n tng trong nm 2010, nhng thc t, nu na u nm 2011 bi
cnh kinh t cn tng i thun li v cc t chc kinh t quc t u
c d on tng i tt v tng trng ton cu th t gia nm tnh
hnh li tr nn xu i, mc d bo tng trng dn b h xung
2
. Tng
trng kinh t ton cu nm 2011 cui cng ch t 3,8%.
Bn cnh , kinh t cc nhm nc khc nhau c nhng bin i
mnh m trong nm v th hin s i lp tng i r. Phn cc tng
trng tip tc c duy tr, tng trng kinh t nm 2011 ln lt l
1,6% cc nc pht trin v 6,2% cc nc ang pht trin. Thm
2
D on tng trng kinh t th gii vo thng 4/2011 ca IMF l 4,4%, tng trng cho cc
nn kinh t pht trin l 2,37% v ang pht trin l 6,54%. Cho n cui nm, do nhng bin
ng mnh trong sn xut, tiu dng do thin tai, l lt, hn hn, cng nh khng hong n
cng t khu vc chu u, mc d bo tng trng kinh t ton cu cho nm 2011 h xung ch
cn 3,96% vo thng 9/2011, vi mc 1,6% cho cc nc pht trin v 6,4% cho cc nc ang
pht trin. (Theo World Economic Outlook thng 9/2010, thng 4/2011, thng 9/2011, v World
Economic Outlook Update thng 1/2011 v thng 1/2012).
37
na, trong na u nm 2011, khi cc nc ang pht trin phi i mt
vi nguy c lm pht v tng trng nng th cc nc pht trin li lo
ngi st gim gi hng ha. V cho n cui nm, khi cc nc ang
pht trin chu , u tu tng trng ton cu, i mt vi nguy c
tri ngc hon ton: st gim gi hng ha, st gim thng mi, v
bin ng lung vn quc t th cc nc pht trin (ch yu l khu vc
chu u, M, Nht Bn) li loay hoay vi din bin kh lng v thay
i nhanh chng ca ti kha yu km v th trng ti chnh d b tn
thng. Nhn chung, nhng din bin bt li din ra hu ht tt c cc
chu lc v cha bao gi kinh t ton cu li cng chu p lc v lm
pht, st gim gi, tng trng, v lo ngi s ri vo mt cuc khng
hong ti chnh na nh trong nm va qua.
N cng chu u cng tr nn nghim trng
C th ni trong nm 2011, khng hong n cng chu u c
coi l rt nghim trng, e do n s phc hi, n nh v tng trng
ca kinh t ton cu. Nguy c v n ca cc nc Nam u, cng vi
l tng trng kinh t rt thp c th tr thnh nguy c lm tan v
khu vc ng tin chung chu u
3
. Cui nm 2009 xut hin nhng
lo ngi v kh nng qun l n cng ca Hy Lp sau khi nc ny tit
l gi tr thc s ca khon thm ht ngn sch ln hn nhiu so vi
c on trc y. Sang nm 2010, mi lo v vn n cng bt u
ly lan sang cc nc c t l thm ht ngn sch v t l n rng tnh
trn GDP ln trong khu vc ng tin chung chu u nh B o Nha,
Ireland v Ty Ban Nha (Hnh 1.1, 1.2)
4
. Gi cu tr ca EU - IMF cho
3
Trong Bo co S tan v ca ng euro - cc hu qu ca Ngn hng Thy S UBS cn i
xa n mc cho rng ng euro sp s dn ti cc hu qu kinh t, chnh tr v x hi mang
tnh thm ha i vi chu u v kinh t ton cu. UBS cho rng hu qu chnh tr ca vic
v ng euro chnh l s tan v ca Lin minh chu u (EU). Hu qu x hi v an ninh cn
ln hn hu qu kinh t khi UBS d on nu khi ng euro tan v, bo ng lp tc s bng
n v lan rng khp chu lc. UBS cnh bo s bt mn v cng thng x hi, cc cuc biu
tnh, bo ng s n ra nh nhng g xy ra Hy Lp, thm ch ni chin.
4
Trong khi Hy Lp b thm ht ngn sch ln trong nhiu nm th Ty Ban Nha v Ireland vn
l nhng quc gia cho vay rng trc cuc suy thoi kinh t ton cu nm 2008 vi t l n/
GDP thp. Tuy nhin, v doanh thu st gim cng vi chi ph gia tng trong cuc khng hong,
th trng bt u i hi mc li sut cao hn i vi tri phiu chnh ph (http://www.bbc.
co.uk/news/business-13856580).
38
Hy Lp v vic thit lp C ch bnh n ti chnh chu u (EFSF)
khng th xoa du ni lo v n vo cui nm 2011
5
.
S ly lan khng hong n cng cng tr nn ti t trong nm
2011. Qu cu tr th hai (C ch n nh ti chnh chu u - EFSM)
c thit lp, v trong su thng u nm B o Nha v Hy Lp mt
ln na c cu tr. Tuy nhin, ti thng 11/2011, cuc khng hong
lan rng ti Italia
6
. Nu nh cc nn kinh t B o Nha, Ireland, v
Hy Lp ch l nhng nn kinh t nh - mi quc gia ch chim khong
2% trong tng GDP ca khu vc ng tin euro, th Italia li l nn kinh
t ln trong khu vc, chim ti 17% GDP khu vc Eurozone
7
.
Hnh 1.1. Thm ht ngn sch mt s nc khu vc EU
Ngun: IMF, WEO thng 9/2011.
5
http://www.foreignaffairs.com/articles/136672/abraham-newman/the-greek-haircut-and-eu-
ropes-shared-responsibility.
6
Li sut tri phiu chnh ph 10 nm ca Italia tng t mc 3,8% cui nm 2010 ln mc
trn 5,9% vo thng 10/2011.
7
Mc d c thng d trong ngn sch chnh (thng d ngn sch trc khi thanh ton li sut),
vo cui nm 2011, tri phiu k hn 10 nm ca Italia tm thi giao dch mc hn 7% - mc
khin cho vic gim n gn nh l khng th. Trong khi cc quc gia khc t ti mc li sut
ny c nhn vin tr, quy m kinh t ca Italia cho thy nhng hnh ng nh th l
khng kh thi (http://www.economist.com/node/21538195).
39
Hnh 1.2. N rng mt s nc khu vc EU
Ngun: IMF, WEO thng 9/2011.
May mn l u nm 2012, Hy Lp t c tha thun hon
i n vi cc ch n v nhn c gi cu tr tip theo t cc nc EU
v t IMF, do khng hong n cng chu u c nhng chuyn
bin tch cc. Tn nhim n quc gia ca Hy Lp ln lt c cc t
chc nh S&P v Fitch nng ln. ng thi, thu t xut khu tng ln
Ireland v thnh cng trong pht hnh tri phiu chnh ph ca Italia v
vic B o Nha c th t c mc tiu thm ht ngn sch vo nm
2012 cho thy nhng trin vng tch cc hn ca khu vc ny. Mc d
vy, theo EIU, nguy c lan rng khng hong vn cn do mc n ca
Hy Lp vn qu cao trong khi cc bin php tht cht chi tiu khin nn
kinh t kh thot c tnh trng suy thoi ko di, ngun thu ngn sch
tip tc gim v n tng ln. Bn cnh , Ty Ban Nha cng khng
th thc hin c mc tiu ngn sch nm 2011 v cng kh lng thc
hin c mc tiu cho nm 2012.
Trong bi cnh n cng ngy mt tr nn nghim trng hn, cc
bin php tht lng buc bng ang c thc hin c th s c y
mnh hn na hu ht cc nc trong khu vc ng tin chung euro.
ng thi nhng bt n ti chnh cng nh nhng yu cu cht ch hn
40
v cho vay ca cc ngn hng cng s khin cc ngn hng chu u y
mnh hot ng gim n. iu ny s khin cho tn dng t ca chu
lc ny tr nn khan him hn, hn ch tng trng v khng th gim
t l tht nghip vn cao hin nay. Mt khc, theo IMF (2011), vn
tng trng thp ca khu vc ng tin chung chu u khng ch do
nn kinh t cha t n mc sn lng tim nng m cn do mc sn
lng tim nng thp. D bo ca IMF a ra trong thng 1/2012 v
tng trng kinh t khu vc ng tin chung chu u nm 2012 ch
mc -0,5%, trong khi , cc nn kinh t thnh vin nh Ty Ban Nha
s c mc tng trng l -2,8%, Italia l -2,2%, Php l 0,2% v c
l 0,3%, thp hn rt nhiu so vi mc d bo vo thng 9/2011. Do
vy, nhng ci cch cn thit cho tng trng khu vc ny s nm
cc vn c cu kinh t nh t do ha th trng lao ng, ci cch
b my nh nc, ct gim chi tiu cng. Tuy nhin, tin trnh ny s
gp phi nhng kh khn v mt chnh tr. V ngay c khi c ban
hnh kp thi, th nhng ci cch ny cng cn thi gian trc khi tng
trng c th phc hi.
Chm phc hi nn kinh t Hoa K
Nm 2011 tip tc chng kin s phc hi chm chp ca nn kinh
t ln nht th gii. Kinh t Hoa K chu tc ng tiu cc t nhng bt
n trong ti kha v th trng ti chnh cng nh s st gim trong cu
ni a do t l tit kim tng nh trc cc ng thi n nh ti kha.
Thm ht ngn sch ca Hoa K gim ng k t mc kh cao 12%
nm 2008 xung mc 9,5% nm 2011 v c d bo s tip tc gim
xung mc 8% trong nm 2012. Trong khi , t l n cng ni chung
trn GDP tng ng k t nm 2007 (Hnh 1.3). N cng ca Hoa
K cao ti mc gy tranh ci chnh tr gia Chnh quyn lin bang
v Quc hi.
8
Tuy nhin, cho n cui nm 2011 v u nm 2012, trin
vng ca nn kinh t ny tr nn sng sa hn vi mc tng trng
8
Gia nm 2011 xy ra cuc tranh ci chnh tr v mc n ca Chnh ph lin bang, iu
ny dn n vic mc tn nhim ca Hoa K b nh thp xung, mc d vic h thp mc
tn nhim ny khng lm tng li sut. Bt chp thc t tng cu thp v t l tht nghip cao,
nhng tranh ci chnh tr nm 2011 tp trung vo tnh bn vng ca nn ti chnh cng.
41
cho c nm d khng kh quan nh nhng tin liu u nm song cng
t 1,8%, cao hn mc 1,5% ca d bo thng 9/2011.
9
ng thi, t l
tht nghip t 9% vo cui nm 2011 gim xung xp x 8,2% vo
thng 3/2012.
10
Mt phn ca nhng chuyn bin tch cc ny l nh
vo cu trong nc ca nn kinh t ny phc hi khi t l tit kim
gim nh, mt phn l do cc vn v ti kha ca khu vc chu u
c gii quyt cng khin cho p lc ti chnh ca nn kinh t ny
gim bt. Mc d vy, vi nhng lo ngi v tnh bn vng ca qu trnh
phc hi kinh t v n nh ti kha ca cc nn kinh t pht trin vn
t ra yu cu tht cht ti kha ti Hoa K, chnh sch ny c mong
i s c ro rit thc hin bt chp vic ny l ro cn i vi tng
trng trong nm 2012. Bn cnh , s chia r su sc v chnh tr
khin cho cc chnh sch kinh t ca Hoa K tr nn kh on v hm
cha nhiu ri ro
11
.
Ngc li vi chnh sch ct gim chi tiu ca Chnh ph, chnh
sch tin t ni lng vi mc li sut gn nh bng 0% t nm 2009
(Hnh 1.4) dng nh s c duy tr.
12
V nhn chung chnh sch tin
t m rng ny khng ch l la chn ca Hoa K m cn ca nhiu
nn kinh t pht trin khi mc lm pht cn cha c du hiu tng cao
13
.
Cc bo co t Cc D tr lin bang u ch ra rng chnh sch li sut
thp s tip tc c duy tr ti gia nm 2013. Chnh sch tng cung
tin ln th 2 ca FED kt thc vo gia nm 2011, trong khi vng tng
cung tin ln th ba ang c ku gi tin hnh mua li ti sn
nhm gim mc li sut di hn.
14
9
Theo WEO, cp nht thng 1/2012.
10
Theo http://www.tradingeconomics.com/united-states/unemployment-rate.
11
Theo http://gafn.vn/20120309091537639p0c32/trien-vong-tang-truong-kinh-te-my-2012-co
-the-duoc-dieu-chinh-tang.htm.
12
http://research.stlouisfed.org/fred2/graph/?id=FEDFUNDS.
13
Theo nhn nh ca Christine Lagarde, vic s dng cc chnh sch thc y tng trng, c
bit l vic s dng cc chnh sch tin t vi mc ch h tr cc hot ng kinh t trong bi
cnh cha c du hiu lm pht ti cc nn kinh t pht trin xem thm http://www.imf.org/
external/np/sec/pr/2012/pr12118.htm.
14
Xem bi vit: Gi c hay vic lm? Liu Cc D tr lin bang c h t l tht nghip bng
cch thay i mc tiu? http://www.economist.com/node/21529029 ngy 17/9/2011.
42
Hnh 1.3. Thm ht ti chnh cng v n cng M
Ngun: IMF, WEO.
Hnh 1.4. Li sut ca FED v tri phiu 10 nm
Ngun: FED.
Chu - Thin tai v ri ro tim n
Kinh t ca chu trong bi cnh suy thoi ton cu l rt n
tng v nm 2011 tip tc chng kin tng trng vt bc chu lc
ny. Thin tai Nht Bn v sau l Thi Lan c nhng nh hng
tiu cc n sn lng ca khu vc, song tng trng kinh t ang pht
trin khu vc ny vn t 7,9% trong nm 2011.
43
Thm ha sng thn hi thng 3/2011ti Nht Bn ngoi nhng
thit hi v con ngi v c s h tng
15
nh hng ln ti nn kinh
t Nht Bn cng nh kinh t th gii. Ngnh cng nghip sn xut
-t, vi cc hng xe ln b buc phi ngng sn xut hon ton trong
khi 425 doanh nghip Nht Bn buc phi ph sn. Bn cnh , thm
ha ny ca Nht Bn cn gy ra s ngng tr trong chui sn xut
cng nghip ton cu khin tng trng kinh t th gii cng chu tc
ng ng k trong qu II/2011. Thm ha t nhin y Nht Bn
tr li suy thoi sau mt nm tng trng mc trung bnh (Hnh 1.5).
Thm ht ngn sch vt qu 10% GDP v n cng tng ln ti mc
rt cao (130% GDP). Mc d vy, mc li sut tri phiu chnh ph vn
cn kh thp (Hnh 1.6), v nhng bt n ti kha ca Nht Bn cha
phi lo ngi qu ln nh tnh trng ca EU do trn 90% tri phiu chnh
ph ca quc gia ny vn do khu vc trong nc nm gi.
16
Hnh 1.5. Trin vng v m ca Nht Bn
Ngun: IMF, WEO.
15
Vo ngy 11/3/2011, mt trn ng t ln nht trong lch s Nht Bn xy ra, to nn trn
sng thn khng khip, cp i sinh mng ca hn 27.000 ngi. Trn ng t cng lm h
hi nghim trng Nh my in ht nhn Fukushima http://www.npa.go.jp/archive/keibi/biki/
higaijokyo_e.pdf.
16
Theo http://www.baomoi.com/Giai-phap-giam-no-cong-Nhat-Ban/45/7356533.epi.
44
Hnh 1.6. Thm ht ti chnh cng Nht Bn v n cng
Ngun: IMF, WEO.
Khng ch Nht Bn mi phi gnh chu nh hng ca thin tai
nng n. Trong nm 2011, Thi Lan phi chu trn lt ti t nht
trong vng na th k qua, khin gn 400 ngi thit mng v 600.000
ngi tht nghip. Tng gi tr thit hi c bo him d kin ln 19
t USD. Ngn hng Trung ng Thi Lan c tnh trn lt lm gim
1,5% tng trng vi c tnh kinh t s ch t mc tng trng 2,6%
trong nm 2011
17
. ng thi do Thi Lan l ni t nh my sn xut
ca cc hng sn xut a cng, cc hng xe hi Nht Bn, v nhiu
cng ty a quc gia khc, lt li lm gin on chui cung ng ca
cc cng ty a quc gia
18
. Trn lt Thi Lan khin nhiu cng ty
nc ngoi lo ngi v s n nh v an ton u t Thi lan, dn n
ln sng chuyn sang tm kim c hi u t cc nc lng ging.
19

Bn cnh , khong 12,5% din tch t nng nghip la nc ca
17
http://latitude.blogs.nytimes.com/2011/11/14/wading-in-thailands-murky-
waters/?scp=1&sq=thailand%20fooding%20and%20economy&st=cse.
18
http://www.nytimes.com/2011/11/07/business/global/07iht-foods07.
html?scp=4&sq=thailand%20fooding%20and%20economy&st=cse.
19
Cc nh u t nc ngoi ln nht Thi Lan hin nay ang tp trung s ch vo Vit
Nam v Indonesia, hai quc gia trong nm 2011 thu ht vn FDI nhiu hn Thi Lan: http://
www.businessweek.com/news/2011-11-15/thai-foods-may-shift-japan-investment-to-indone-
sia-vietnam.html.
45
Thi Lan b tn ph trong trn lt dn n vic gim sn lng xut
khu go.
Trong khu vc chu , mc d nn kinh t Trung Quc tip tc
tng trng cao trong nm 2011, nhng khng phi khng c nguy c
tim tng i vi nn kinh t ny. Trn thc t, nh mt s nh phn tch
ch ra, vic tht cht chnh sch tin t v ti kho Trung Quc l do
nguy c v bong bong bt ng sn cng nh nguy c h cnh cng
(hard-landing) ca nn kinh t Trung Quc. Do , rt c th trong
nhng nm ti, nn kinh t Trung Quc s khng tng trng mnh v
cao nh nhng nm va qua.
Din bin gi c mt s th trng
Cc th trng hng ha
Nu nh na u nm 2011 gi hng ha th gii tng mnh th
cho n cui nm, nhn chung gi cc mt hng n nh hn so vi
nhng lo ngi ban u nh ngun cung cc mt hng phc hi trong
khi sc cu c d on li gim nh.
Gi du tr li qu o tng k t khi gim xung khong 40
USD/thng cui nm 2008 v u nm 2009 trong suy thoi kinh t
ton cu. Nm 2011, gi du tng 8% trong 10 thng u nm (Hnh
1.7). Gi du t nh vo thng 4/2011, mc 120 USD/thng, ch
yu l do bin ng chnh tr Trung ng v Bc Phi. Khi kh nng
lan truyn bt n sang cc nc xut khu du ln nh -rp X-t tr
nn tng i thp, gi du m gim xung ng k. Ngun cung gia
tng t cc nc OPEC v vic cc nc pht trin cho php s dng
cc ngun d tr du chin lc gp phn lm gim gi du. Trong
na cui nm 2011, lo ngi v khng hong n cng chu u v tng
trng kinh t M gy ra p lc gim gi du. Trong nm 2012,
trin vng tng trng kinh t ton cu cng c th nh hng n gi
du. Ngn hng Th gii (WB) d bo gi du s gim nh xung mc
94 USD/thng trong nm ti. D bo ny da trn thc t suy thoi
kinh t chu u c th dn n ct gim nhu cu nng lng.
46
Hnh 1.7. Gi du th gii Hnh 1.8. Ch s gi lng thc
20
Ngun: Ngn hng Th gii.
K t thng 6/2010, gi lng thc trn th gii tng nhanh,
vi ch s gi lng thc ca Ngn hng Th gii t nh trong thng
2/2011 (Hnh 1.8). C p lc ca cung v cu u nh hng ti s gia
tng ny. V pha cung, sn xut b gin on do thin tai v sn lng
lng thc gim, trong khi thu nhp tng cc nc ang pht trin
tip tc lm tng cu cc loi thc n khc nhau nh du n v tht.
Gi nng lng tng cng l mt tc nhn nh hng n vic tng
gi lng thc do nng lng l u vo quan trng ca ngnh nng
nghip
21
. Tuy nhin, nh ci thin kh nng cung ng m gi c n
nh t thng 3/2011 v Ngn hng Th gii d bo ch s gi lng
thc trong nm 2012 s gim 13% v sn lng tip tc tng.
20
Ngn hng Th gii khng a ra d liu v gi go Vit Nam 5% trc nm 2010. H cng
khng a ra d bo cho gi ca loi go ny.
21
c tnh kinh t lng cho thy gi nng lng c tng 10% th gi lng thc s tng
khong 23%. Thc t, iu ny hu nh l chnh xc da trn nhng g quan st c: cng
vi vic gi du bnh qun tng 223% t giai on 19862002 n 20032010, ch s gi lng
thc bnh qun tng 50%:
http://siteresources.worldbank.org/INTPROSPECTS/Resources/-334934-1304428586133/
GEP2011bCommodityAppendix.pdf.
47
Hnh 1.9. Ch s gi vng, kim loi
Ngun: Ngn hng Th gii.
Gi vng tng lin tc trong nhng nm va qua v nm 2011
cng khng phi ngoi l khi gi vng tng n 23% trong vng 10
thng u nm. Nhu cu vng tip tc tng khi cc nh u t phng
v mc tng trng khng t nh d kin vi cc p lc trn th trng
chng khon v gi c. Vng tng gi cho thy s st gim nim tin vo
v tr ng tin d tr ca USD do cng n M gia tng. Tuy nhin,
Ngn hng Th gii d bo gi vng s gim xung khong 1.500 USD/
ounce trong nm 2012.
Trong khi , gi thnh ca kim loi v qung dao ng trong na
u nm 2011 trc khi gim ng k xung di 20% so vi thng
1/2011. Lo ngi v trin vng kinh t ton cu l nguyn nhn chnh
dn n vic gim gi khi m ri ro ca cuc suy thoi chu u v
chnh sch tht cht tin t ca Trung Quc lm gim nhu cu vi ng
v nhm. Ngn hng Th gii d bo gi ca hu ht cc loi kim loi
s n nh trong nm ti.
48
Th trng chng khon
Chng khon Hoa K tng mnh trong qu u ca nm 2011,
tip tc xu hng tch cc t na sau nm 2010. Trong thng 5/2011,
d on xu v nn kinh t M xut hin v gy lo ngi, cng vi kh
nng khng hong n chu u tng cao khin cho ch s S&P st
gim mnh trong thng 7/2011. Sau khi th trng tng mnh vo thng
10/2011, thng 11 c phiu li gim 6% v tip tc duy tr mc 25%
di mc nh trc suy thoi kinh t. Tuy nhi0n, k t thng 12/2011,
nhng du hiu tch cc t nn kinh t khin ch s S&P 500 tng
ng k v ch s ny c duy tr tng cho n thng cui thng 3/2012
t mc cao nht k t thng 6/2008.
Hnh 1.10. Ch s chng khon ti cc nn kinh t
Ngun: Ngn hng Th gii.
Ghi ch: Ch s c tnh so vi thng 1/2010 c coi l 100%.
Ti chu u, chng khon phi chu tn tht nng n vi ch s
Euro STOXX BROAD gim 20% trong thng 11/2011. Nguyn nhn
chnh ca s st gim ny l lo ngi v khng hong n cng. Cc ngn
hng chu u dng nh khng th to ra mc tng trng tn dng
cn thit cho cc ngnh khc. Chng khon st gim cng phn nh
nguy c gia tng ngho chu u ni chung khi cc chnh ph tht cht
chnh sch ti kha nhm gii quyt n cng bt chp t l tht nghip
49
cao. Tuy nhin, vi nhng du hiu bin chuyn tch cc ca khng
hong n cng u nm 2012, chng khon chu u cng tng im
nh c th thy trong Hnh 1.10.
i vi Nht Bn, sau nm 2010 m nht (gim 2,1%), th trng
chng khon tip tc gim ng k trong nm 2011 vi mc st gim
22% ca ch s Nikkei 225. Trn ng t hi thng 3/2011 gy ra s
st gim 7% ch trong mt ngy, v lo ngi v tng trng ton cu hi
thng 8/2011 dn ti s bn tho trn th trng. Suy thoi ca Nht
Bn khin cc nh u t bt lc quan v cho d khng c hai c sc
tiu cc ni trn, nhiu kin cho rng ch s Nikkei vn s gim mnh.
Mc d c s tng trng tng i tt song nhn chung trin vng
th trng chng khon ton cu nm 2012 vn cha thc s bn vng
do nhng lo ngi v n cng t khu vc chu u n cui qu I/2012
li quay tr li. Bn cnh , s hi phc ca Hoa K cng tip tc nh
hng tm l ca nh u t. D cc cng ty M tip tc vn c li
nhun, trin vng tng trng thp s cn tr nhiu cng ty m rng
kinh doanh. Ti chu u, bt n trong ti chnh v vn ngn hng s
lm gim trin vng ca th trng chng khon, k c trong trng
hp khi ny trnh c suy thoi kinh t. Ti Nht Bn, mc d c s
phc hi trong tng trng t ti thit sau ng t, nhng vi mc
dn s gi ha ngy cng tng, vic tng im chng khon v di hn
l mt vn kh khn.
Nhng tc ng ca kinh t th gii n kinh t Vit Nam
Din bin kinh t ton cu tc ng mnh n nn kinh t Vit Nam
thng qua mt s knh trc tip chnh nh thng mi, u t, kiu hi,
vin tr pht trin ODA, du lch. l do m ca nn kinh t Vit
Nam kh ln vi t l thng mi/GDP ln ti 160% (2008 - 2010)
22

v nhng th trng xut khu ln nht ca Vit Nam - Hoa K, Lin
minh chu u (EU), Nht Bn, Trung Quc v Australia (Bng 1.1) - l
nhng th trng c kh nng bin ng ln. Bn cnh , s bin ng
gi c hng ha trn th trng th gii cng s ch yu thng qua knh
22
T l thng mi/GDP l t l ca xut nhp khu so vi GDP.
50
thng mi ny nh hng ti nn kinh t trong nc. Vit Nam l nc
xut khu rng du th v lng thc, do vy, thay i gi c nhng mt
hng ny s dn n thay i v thu nhp, doanh thu chnh ph, u t
v tng trng kinh t.
23
Hn na, vi t trng nhp khu nguyn liu
cho sn xut cn ln, bin ng gi mt s mt hng ch cht trn th
trng th gii d cng hng cng cc yu t khc khin lm pht ca
Vit Nam c nhng din bin phc tp hn.
Vit Nam cng tip nhn cc ngun vn quan trng t bn ngoi.
Ngun vn FDI ti Vit Nam cng t cc nc ch yu nh Hoa K,
i Loan, Nht Bn v Singapore.
24
c bit, trong nm 2010 v 2011,
lung vn gin tip cng c vai tr ngy cng quan trng vi quy m tng
ln ng k. Kiu hi cng l mt ngun vn quan trng ca Vit Nam,
c tnh tng ng 7% GDP trong nm 2009. Tuy ch bng khong
mt na gi tr kiu hi, song vin tr pht trin chnh thc (ODA) cng
l mt ngun cung cp vn nc ngoi quan trng cho Vit Nam. Nht
Bn v EU l hai nh vin tr ln nht cho Vit Nam (2005 - 2009).
25

Bn cnh , trong nhng nm gn y du lch cng c ngha ng k
i vi nn kinh t. Hu ht du khch n t cc nc chu , bao gm
Trung Quc, Hn Quc v Nht Bn.
26

Bng 1.1. Mt s lin kt kinh t chnh ca Vit Nam
Th trng xut khu Ngun FDI Kiu hi ODA Du lch
1 Hoa K 20% Malaysia 14% Hoa K 58% Nht Bn 29% Trung Quc 18%
2 EU 18% M 12% EU 18% EU 23% Hn Quc 10%
3 Nht Bn 13% i Loan 10% Australia 10% Hoa K 6% Nht Bn 9%
4 Trung Quc 9% Nht Bn 9% Canada 9% Australia 4% Hoa K 9%
5 Australia 7% Singapore 9% Campuchia 2% Hn Quc 1% i Loan 7%
Ngun: TCTK, OECD, WB v Tng cc du lch.
Ghi ch: Tt c cc s liu l phn trm ca tng gi tr,
tr du lch l phn trm ca tng lng du khch.
23
http://www.rieb.kobe-u.ac.jp/academic/ra/dp/English/DP2011-09.pdf http://www.aseansec.
org/aadcp/repsf/docs/06-004-FinalReport.pdf.
24
S liu ca Tng cc Thng k.
25
OECD DAC.
26
http://www.vietnamtourism.gov.vn/english/index.php?cat=012035&itemid=4061.
51
Nh vy, khi trin vng kinh t th gii nm 2012 khng tch cc,
nn kinh t Vit Nam s chu nh hng theo mt s cch khc nhau.
Th nht, suy thoi Hoa K v chu u c th tc ng ti xut khu.
Hai khu vc trn chim ti 40% th trng xut khu ca Vit Nam,
v s suy thoi trong nm ti mt trong hai th trng u lm gim
nhu cu nhp khu. Thc t trong cuc suy thoi kinh t ton cu 2008-
2009, mt s nh my phi ng ca v mt s khc phi sa thi
cng nhn do thiu nhu cu (VASS, 2009). May mn l Vit Nam phn
no c bo v khi nhng tc ng tiu cc t s suy thoi ca cc
nn kinh t tin tin do cc mt hng xut khu ca Vit Nam ni chung
l hng dt may, may mc r hn v nhu cu thc phm, m c xu
hng t theo chu k hn v t ph thuc hn vo tnh hnh ti chnh
27

(nhng hng ha cn thit). Nu tnh hnh khng hong n chu u xu
i trong nm 2012, iu c c th s lm du m gim gi, v nh vy
gim gi tr du m xut khu ca Vit Nam v thu ngn sch chnh
ph. Nhng kh khn kinh t chu cng c th tc ng n gi c
hng ha, v phn ln s gia tng nhu cu nng lng v kim loi trong
nhng nm gn y u t Trung Quc v n . Hn na, suy thoi
kinh t thng theo sau bi cc bin php bo h sn xut nhm m
bo hng ni a t phi chu cnh tranh so vi hng ha t nc ngoi,
t m bo sn xut v vic lm trong nc. Do vy, Vit Nam cng
cn c s chun b i vi nhng nguy c nh chin tranh tin t
28
hoc
gia tng trong cc ro cn thng mi ca cc nc bn hng trong
trng hp din bin kinh t th gii xu i.
Th hai, vn u t trc tip v nhng dng vn t nhn khc c
th st gim nghim trng nu cuc khng hong chu u dn n
mt cuc khng hong ti chnh ton cu. Trong nm ti, dng nh
cc ngn hng chu u v cc ngn hng c giao dch ng k vi
chu u s ct gim cho vay huy ng vn chun b chng vi
cc thit hi c th.
29
Trong khi cc ngn hng chu u hn ch lin
27
Qu Tin t Quc t, tham vn theo iu IV 2009, trang 34.
28
C th xem thm Carmen M. Reinhart v Kenneth S. Rogoff (2008).
29
http://www.reuters.com/article/2011/11/24/column-markets-saft-idUS-
N1E7AM1S220111124.
52
kt vi Vit Nam, vic tht cht th trng tn dng ton cu ni chung
c th dn n mt s gim st vn cho vay i vi Vit Nam.
Th ba, din bin xu cc nn kinh t tin tin, c bit l M,
s nh hng n dng kiu hi chy vo Vit Nam. Trong cuc suy
thoi ton cu, kiu hi v Vit Nam gim 9% t nm 2008 ti 2009,
phn nh iu kin vic lm yu km M v chu u. Vi d bo
tng trng vic lm chm c hai khu vc, dng kiu hi dng nh
s khng c tng trng ng k vo nm 2012. Suy thoi M hoc
chu u c th gy tt gim kiu hi, gim mt ngun trao i ngoi t
v thu nhp quan trng.
Th t, iu kin kinh t ton cu s nh hng ti ngnh du lch
Vit Nam. Thu nhp khng m bo cc nn kinh t tin tin s gim
nhu cu i ngh nc ngoi. Trong giai on suy thoi ton cu 2008-
2009, lng du khch quc t vo Vit Nam gim 20%. Trong nm
va qua, Trung Quc v Hn Quc chim khong 30% lng du khch
ti Vit Nam. Do vy, thu nhp gia tng cc quc gia ny tip tc tng
c kh nng s h tr tng trng ca ngnh du lch trong nm 2012.
Cui cng, vin tr pht trin chnh thc (ODA) t chu u c th
st gim do chnh ph cc quc gia ny ang nhm ti gim thm ht
vn ang ln. Trong khi mt s quc gia nh Vng quc Anh phng
b cho ngn sch quc gia nh nhng chnh sch tht lng buc bng th
cc nc khc u cha tin hnh chnh sch sch phng nga. Trong
mt chiu hng tch cc cho Vit Nam, Nht Bn, quc gia vin tr
nhiu nht, cam kt khon ti tr k lc cho Vit Nam bt chp mc
thm ht ngn sch ln v trn ng t hi thng 3/2011 nc ny.
Tng quan kinh t Vit Nam nm 2011
Nm 2011 l nm bt u giai on k hoch pht trin kinh t - x
hi nm nm 2011-2015 vi nhiu bt n v m cn c gii quyt.
Nhng im yu mang tnh c cu tn ng t k hoch pht trin kinh
t x hi 2006-2010 c nh hng trc tip n hiu qu ca nn kinh
t Vit Nam: lm pht ko di, tng trng khng n nh v thp hn
so vi thi k trc, i cng vi cc bt n v m gia tng nhp siu, n
53
cng, n nc ngoi
30
. T cui nm 2007, c nhng ch du r rng
v yu km ca nn kinh t. Sang nm 2008, trc bi cnh kh khn
kinh t ton cu v c cu kinh t d b tn thng, mc tiu tng trng
do Chnh ph t ra c iu chnh gim, t 8,5-9% theo k hoch
xung 7,2% nhng cng khng th hon thnh. Tc tng trng
GDP nm 2008 ch t 6,23%, chnh thc nh du s st gim tc
tng trng. Sang nm 2009 v 2010, tc tng trng ca kinh t
Vit Nam gi mc thp 5,32% v 6,78%. Tng trng kinh t do vy
cng khng th t mc k hoch t ra (xem Bng 1.2).
Bn cnh , trong bn nm va qua, Vit Nam l nc c t l lm
pht cao nht chu . D tr ngoi t cng thng xuyn trong tnh
trng cng thng, vi t gi c iu chnh bng cc quyt nh hnh
chnh v cng thng xuyn chu p lc ph gi ng tin. Th trng
ti chnh, c bit l th trng c phiu, bin ng bt thng vi bin
cao. Trong khi , xp hng tn nhim quc gia (sovereign credit
ratings) cng phn no cho thy hiu qu hot ng tng i km ca
Vit Nam so vi cc nc trong khu vc.
Bc sang giai on mi, k hoch pht trin kinh t x hi 5 nm
2011-2015 c Quc hi kha 13 thng qua ngy 8/11/2011. Trong
k hoch pht trin kinh t 5 nm ny, hai vn chnh ca nn kinh
t c cp v c xc nh l mc tiu cn gii quyt: (i) n nh
kinh t v m c t ln hng u, v (ii) nh hng nng cao hiu
qu ca nn kinh t. Mc tiu phn u trong 5 nm ti l duy tr mc
tng trng t 6,5-7%/nm, thp hn so vi k hoch 5 nm trc.
Ch s gi tiu dng c t mc tiu h xung mc 5-7% vo nm
2015. N cng c t mc tiu thp hn nhng nm trc nhm thc
hin k hoch duy tr tng n cng khng qu 65% GDP, d n chnh
ph v d n quc gia khng qu 50% GDP. ng thi, k hoch 5
nm 2011-2015 cng ch trng hn n yu t hiu qu ca nn kinh
30
Giai on 2006-2010 nh du mt giai on bt n nh ca nn kinh t khi lm pht gia
tng, tng trng khng n nh v mc thp hn thi k trc. Giai on ny chng kin
nh hng mnh ca khng khong ti chnh ton cu n nn kinh t Vit Nam. iu ny va
cho thy s gia tng ng k mc hi nhp kinh t, ng thi cho thy tnh d tn thng
ca nn kinh t Vit Nam trc cc c sc t bn ngoi.
54
t vi ba ch tiu: (i) t trng sn phm cng ngh cao t khong 30%
tng gi tr cng nghip; (ii) nng sut lao ng x hi n 2015 tng
29-32% so vi mc nm 2010; v (iii) gim mc tiu tn nng lng
trn GDP t 2,5-3%/nm.
Bng 1.2. K hoch v thc hin ch tiu k hoch
Ch tiu K hoch 5 nm 2006-2010 Thc hin k hoch
Tng GDP so vi nm bt u k hoch 2,1 ln 2,02 ln
Tng trng GDP (%, bnh qun nm) 7,5 - 8 7,0
GDP bnh qun u ngi (USD) 1.050 - 1.100 1.173
C cu GDP
- Nng, lm, ng nghip 15 - 16% 20,6%
- Cng nghip v xy dng 43 - 44% 41,1%
- Dch v 40 - 41% 38,3%
Kim ngch xut khu tng hng nm (%) 16 15,8
T l huy ng vo ngn sch (%/GDP) 21 - 22 26,2
Vn u t ton x hi (%/GDP) 40 41,9
Ngun: TCTK, B Ti chnh, B K hoch v u t.
Thc cht nhng nh hng chnh sch nu trn cng c
thc hin ngay trong nhng thng u nm 2011 vi vic thc hin ngh
quyt s 11/NQ-CP ngy 24/2/2011 ca Chnh ph (Hp 1). Ngh quyt
ny cng l nh hng chnh sch v m xuyn sut c nm, khng
nh mc tiu n nh v m thay v tng trng kinh t v c tc ng
n nhiu kha cnh ca nn kinh t trong nm qua.
55
Hp 1.1. Nhng im nhn quan trng ca Ngh quyt s 11/NQ-CP
Nhng din bin trong hai thng u nm 2011 ca tnh hnh th gii (gi xng,
gi lng thc v gi cc hng ha c bn trong xu th gia tng mnh) v trong
nc (gi xng v gi in b iu chnh mnh, lm pht tng cao, t gi t do gn
nh hn lon, d tr ngoi hi mng, thm ht thng mi cao v dai dng, tnh
trng la ha v vng ha cao , nim tin vo tin ng v iu hnh kinh t v
m suy gim nghim trng, v.v...) cho thy Vit Nam ng trc nhng th thch
rt gay gt, bt n v m ang e da s pht trin bn vng ca nn kinh t. V
th, n nh kinh t v m l mc tiu tt yu v la chn duy nht trong thi im
. Ngh quyt s 11/NQ-CP v nhng gii php ch yu tp trung kim ch lm
pht, n nh kinh t v m, bo m an sinh x hi ngy 24/2/2011 th hin r
quyt tm chnh tr trong cuc chin chng li bt n v m ang ngng nguy
him. y l ng thi quyt lit v mnh m nht t trc n nay, khi ln u
tin, Chnh ph loi b hn mc tiu tng trng trong nm 2011, mi gii php
v chnh sch u hng n mc tiu n nh v m.
Cc nhm gii php trong Ngh quyt 11
Nhm gii php Cc gii php c th
1. Thc hin chnh
sch tin t cht ch,
thn trng
iu hnh v kim sot bo m tc tng trng tn
dng nm 2011 di 20% , tng phng tin thanh ton
khong 15 - 16%; u tin vn tn dng phc v pht trin
SXKD, nng nghip, nng thn, xut khu cng nghip h
tr, doanh nghip va v nh.
iu hnh t gi v th trng ngoi hi linh hot; yu cu
cc tp on kinh t, tng cng ty nh nc bn ngoi t
cho Ngn hng khi c ngun thu v c mua khi c nhu
cu hp l
Kim sot cht ch hot ng kinh doanh vng: tp trung
u mi NK vng, tin ti xa b vic kinh doanh vng
ming trn th trng t do; ngn chn hiu qu cc hot
ng bun lu vng qua bin gii.
Gim st vic tun th cc quy nh v thu i ngoi t,
kinh doanh vng
56
2. Thc hin chnh
sch ti kha tht
cht, ct gim u t
cng, gim bi chi
ngn sch nh nc
Tng thu NSNN 7-8% so vi d ton ngn sch nm 2011;
Tit kim thm 10% chi thng xuyn; Gim bi chi NSNN
nm 2011 xung di 5% GDP
Khng ng trc vn NSNN, TPCP nm 2012 cho cc d n,
tr cc d n phng, chng, khc phc hu qu thin tai
cp bch; Khng ko di thi gian thc hin cc khon vn
u t t NSNN, TPCP k hoch nm 2011.
Ngn hng Pht trin Vit Nam gim ti thiu 10% k
hoch tn dng u t t ngun vn tn dng nh nc.
Cha khi cng cc cng trnh, d n mi s dng vn
NSNN v TPCP, tr cc d n phng, chng, khc phc hu
qu thin tai cp bch , cc d n trng im quc gia v
cc d n c u t t ODA
Cc tp on kinh t, tng cng ty nh nc r sot, ct
gim, sp xp li cc d n u t, tp trung vo lnh vc
SXKD chnh.
3. Thc y sn xut,
khuyn khch xut
khu, kim ch nhp
siu, s dng tit kim
nng lng
Ban hnh v thc hin quy nh v iu tit cn i cung -
cu i vi tng mt hng thit yu, bo m kt hp hp
l, gn sn xut trong nc vi iu hnh xut nhp khu
Phn u bo m nhp siu khng qu 16% tng kim
ngch xut khu; bo m ngoi t nhp khu hng
ha thit yu m sn xut trong nc cha p ng
u tin bo m in cho sn xut
Khuyn khch pht trin sn xut nng nghip, nng thn,
tng sn xut, to vic lm, thu nhp cho ngi lao ng,
bo m an ninh lng thc
4. iu chnh gi in, xng du gn vi h tr h ngho
5. Tng cng bo m an sinh x hi
6. y mnh cng tc thng tin, tuyn truyn
Vi vic thc hin kh quyt lit Ngh quyt 11, tng trng kinh
t Vit Nam nm 2011 ch t 5,89%, di mc tiu ra. Tuy nhin,
nhiu bt n v m cng c xoa du, lm pht c kim ch
tt hn vo cui nm, trong khi cn cn vng lai thng d sau nhiu
nm thm ht. Mc d vy, nhng bt n v m vn cn tn ti v cha
c du hiu c gii quyt mt cch bn vng, trong khi vic p dng
57
chnh sch tht cht t ngt khi h thng ti chnh ngn hng vn yu
km v cn nhiu tn ti khin khu vc ti chnh cng thng. Chi tit
hn v din bin kinh t Vit Nam nm 2011 cng vi tc ng ca cc
chnh sch m ni bt l chnh sch tin t tht cht trong nm qua s
c trnh by phn tip theo thng qua bn lnh vc chnh bao gm:
sn lng v vic lm, kinh t i ngoi, tin t v cn i ngn sch.
Din bin sn lng v vic lm
C cu ngnh trong GDP
Theo s liu t Tng cc Thng k, so vi nm 2010, gi tr tng
sn phm trong nc (GDP) tng 5,89%, thp hn so vi mc ch tiu
h thp 6% vo thng 6/2011
31
. Xt ti ng gp vo tng trng
theo ngnh, mc d vn l ngnh ng gp vo tng trng thp nht
song t trng ng gp ca ngnh nng - lm - thy sn tng ln ng
k, t 7% nm 2010 ln 11,15% nm 2011. Cng trong nm 2011, gi
tr ngnh ny theo gi so snh c t 245,9 nghn t ng, tng 4%
so vi nm 2010. Trong nng nghip, sn xut la go c mt nm
thnh cng vi mc nng sut tng cao nht trong vng 10 nm gn
y (Tng cc Thng k, 2011). Nhn chung trong c nm 2011, ngnh
nng - lm - ng nghip c s m rng ng k v l mt nhn t
gip n nh kinh t thi gian qua vi s ng gp n tng ca tiu
ngnh nng nghip.
31
Ch tiu tng trng kinh t cho Vit Nam c t ra vo thng 12/2010 l 7,5%. Tuy nhin,
trc yu cu n nh kinh t v m, mc tiu tng trng c t xung th hai v gim
xung 6% vo thng 6/2011. http://vneconomy.vn/2011060305547518P0C9920/giam-muc-
tieu-tang-truong-noi-chi-tieu-lam-phat.htm
58
Bng 1.3. Tng trng GDP theo ngnh, 2006-2011
Ngnh 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Tc tng trng (%)
GDP 8,23 8,48 6,29 5,32 6,78 5,89
Nng - lm - thy sn 3,69 3,40 5,04 1,82 2,78 4
Cng nghip - xy dng 10,38 10,60 5,61 5,52 7,70 5,53
Dch v 8,29 8,68 7,54 6,63 7,52 6,99
ng gp vo tng trng GDP theo %
GDP 8,23 8,48 6,23 5,32 6,78 5,89
Nng - lm - thy sn 0,72 0,64 0,68 0,32 0,47 0,66
Cng nghip - xy dng 4,17 4,34 2,95 2,29 3,20 2,32
Dch v 3,34 3,50 2,90 2,71 3,11 2,91
ng gp vo tng trng GDP theo t l phn trm
GDP 100 100 100 100 100 100
Nng - lm - thy sn 8,77 7,52 14,31 6,05 6,99 11,2
Cng nghip - xy dng 50,68 51,22 37,29 43,07 47,19 39,4
Dch v 40,55 41,26 48,40 50,88 45,82 49,4
Ngun: TCTK v tnh ton ca nhm nghin cu.
Tri ngc vi ngnh nng nghip, din bin xu ca nn kinh t
c th hin ch yu trong khu vc cng nghip v xy dng
32
. C th,
hai ngnh chu nh hng nng n nht v c mc tng trng m trong
nm qua l cng nghip khai khong v xy dng. Tc tng trng
chung ca ngnh cng nghip gim 2,2 % so vi nm 2010 xung
cn 5,53% trong nm 2011. Trong , ngnh sn xut v cung ng in,
ga, nc c mc gim nh nht trong khi ngnh khai khong tip tc
cho thy tc tng trng rt thp vi quy m ngnh thu nh k
t nm 2006. Ngnh cng nghip ch bin li c du hiu lc quan hn
khi tri ngc li vi c sc nm 2008-2009, tc tng trng ngnh
ny gim khng ng k (t mc 8,38% nm 2010 xung mc 8,30%
nm 2011). Tuy nhin, kh nng chu ng ca ngnh ch bin s c
kim tra trong nm 2012 do tc ng ca khng hong ti ngnh ny
thng ko di hn cc ngnh khc. i vi ngnh dch v, nhng bt
32
Ngnh xy dng c th c s dng nh l ch bo i vi nhng kh khn ca nn kinh t.
Hai cuc khng hong gn y u c th chun on qua bin ng ca ngnh ny vi s st
gim nhanh chng v quy m st gim ln trong nm 2008 v 2011.
59
n v m v cc chnh sch tht cht tin t, ti kha dng nh t nh
hng nht n ngnh ny. S liu thng k cho thy s n nh ca
ngnh khi tng trng ngnh t 7% v ng gp vo tng trng GDP
gia tng so vi nm trc.
33

Cc thnh t chi tiu trong GDP
Bng 1.4. C cu GDP theo tng cu (%)
Ch tiu 2007 2008 2009 2010 2011
GDP tnh theo gi thc t 100 100 100 100 100
Tch lu ti sn 43,13 39,71 38,13 38,88 32,62
Tiu dng cui cng 70,81 73,53 72,77 73,04 70,79
Xut khu rng -15,85 -15,21 -10,35 -10,27 -4,22
Sai s 1,91 1,97 -0,55 -1,65 0,80
Ngun: CEIC, Tng cc Thng k.
Tiu dng cui cng ca t nhn v Chnh ph u c xu hng
tng trong thi gian qua
34
. Nm 2011, tiu dng cui cng t 1.794.500
nghn t ng, tng 24,02% so vi nm trc. Trong , tiu dng ca
chnh ph nm 2011 t 164.300 nghn t ng, tiu dng ca t nhn
t 1.630.200 nghn t ng, tng 23,72%. So vi tc tng tiu dng
t nhn ca nm 2010 th con s ny ln hn cho thy nhu cu tiu dng
ca ngi dn ngy cng cao. Mc d nm 2011, Chnh ph c nhng
ku gi mnh m trong vic tht cht ti kha song tc gia tng tiu
dng ca Chnh ph vn tng t 23,7% ln 27,07% trong nm 2011. Xt
n mc ng gp vo tng trng GDP, nm 2011 mc ng
gp ca tiu dng vo khong 17,55%, nh vy khng tnh nm 2008
th y l mc ng gp cao nht t nm 2007 ti nay.
33
Trong nhm ngnh dch v, mc gim ln nht trong dch v thuc v dch v mi gii kinh
doanh bt ng sn, khi tc tng ch t 1,83%. Ngnh ny lin tc gim t nm 2007,
gn lin vi s st gim trong ngnh bt ng sn v xy dng. Hai phn ngnh c tc tng
cao hn so vi nm trc l y t v gio dc o to.
34
Nm 2008, tc tng tiu dng tng t bin ln mc gn 35%, trong tiu dng t nhn
l 34,82% v tiu dng chnh ph l 31,28%. Nm 2009, do nh hng ca khng hong kinh
t, tc tng tiu dng cui cng ca c Chnh ph v t nhn u gim xung cn khong
10%, vi s phc hi kinh t, mc tiu dng cng tng ln trong nm 2010.
60
Bng 1.5. Tiu dng cui cng trong GDP, 2007-2011
2007 2008 2009 2010 2011
Gi tr (nghn t ng)
Tiu dng cui cng 809,862 1 091,876 1 206,819 1 446,900 1 794,500
T nhn 740,615 1 000,972 1 102,279 1 317,600 1 630,200
Chnh ph 69,247 90,904 104,540 129,300 164,300
Tc tng (%)
Tiu dng cui cng 19,82 34,82 10,53 19,89 24,02
T nhn 20,00 35,15 10,12 19,53 23,72
Chnh ph 17,90 31,28 15,00 23,68 27,07
ng gp vo tng trng GDP (%)
Tiu dng cui cng 13,75 24,66 7,74 14,48 17,55
T nhn 12,67 22,76 6,82 12,98 15,78
Chnh ph 1,08 1,89 0,92 1,49 1,77
Ngun: CEIC, TCTK v tnh ton ca nhm nghin cu.
Tch ly ti sn phn nh chi tiu cho u t ti sn c nh, u t
ti sn lu ng v ti sn qu him. Do tc ng ca cuc khng hong
ti chnh v kinh t ton cu cng cc phn ng chnh sch, tc tng
tch ly ti sn bin ng mnh v nhn chung gim ng k. Trc khi
cuc khng hong kinh t xy ra, tc tng tch ly ti sn l 37,55%,
hai nm 2008 v 2009, tc tng ny gim ch cn 19,55% v 7,22%
lm t trng tch ly ti sn trong GDP gim t 43,13% nm 2007 xung
cn 39,71% v 38,13% trong 2 nm 2008 v 2009. Chnh v vy, mc
ng gp vo tc tng GDP gim hn nhiu so vi nm trc khng
hong, t mc 13,82% xung cn 8,43% v 2,87%. Nm 2010, tch
ly ti sn tng 21,8% so vi 2009 lm t trng tch ly ti sn tng ln
t 38,88% ch yu l do chnh sch kch cu ca chnh ph c thc
hin v mc ng gp vo GDP l 8,31%. Tuy vy, vi cc chnh sch
tht cht ti kha, tht cht tin t theo nh hng ca ngh quyt s
11/NQ-CP ngy 24/2/2011 khin li sut cao, cng nh tc ng tiu
cc ca tnh hnh kinh t th gii, u t ni chung trong nn kinh t
gim. T trng tch ly ti sn nm 2011 ch cn 32,62%.
61
Bng 1.6. Tch ly ti sn v GDP (theo gi thc t)
Ch tiu 2007 2008 2009 2010 2011
TLTS (t ng) 493300 589746 632326 770200 827000
T trng trong GDP (%) 43,13 39,71 38,13 38,88 32,62
Trong :
TLTS c nh 38,27 34,61 34,52 35,56 29,41
TLTS lu ng v qu him 4,86 5,10 3,61 3,32 3,21
Tc tng TLTS 37,55 19,55 7,22 21,80 7,37
ng gp vo tc tng GDP (%) 13,82 8,43 2,87 8,31 2,87
Ngun: Tng cc Thng k.
Vn u t ton x hi c xu hng tng ln qua cc nm
35
. Nm
2007 vn u t l 532.093 nghn t ng, nm 2010, con s ny l
830.278 nghn t ng, tng 17,1% theo gi thc t so vi nm 2009
v bng 41,9% GDP. Vn u t ton x hi thc hin nm 2011 theo
gi thc t t 877,9 nghn t ng, tng 5,7% so vi nm 2010 v bng
34,6% GDP. Xt v c cu vn u t, t trng vn u t ca khu vc
kinh t nh nc c xu hng gim, t 40,6% nm 2009 xung cn
38,1% nm 2010. Sang nm 2011, t trng ca vn u t thuc khu
vc nh nc t 38,9%, tng 5,7% so vi nm 2010, bng 101,8% k
hoch. Vn u t khu vc ngoi nh nc nm 2011 t 309,4 nghn
t ng, chim 35,2% v tng 3,3% so vi nm 2010. Khu vc c vn
u t trc tip nc ngoi ng gp mt lng vn u t l 226,9
nghn t ng, chim 25,9% v tng 5,8% so vi nm trc. Nh vy,
kh khn v kinh t ch cn tr tc tng ca vn u t thuc khu
vc ngoi nh nc, cc bin php tht cht ti kha v tin t cng ch
yu tc ng thu hp ti khu vc kinh t t nhn, trong khi vn u
t ca khu vc nh nc v khu vc u t nc ngoi u c tc
tng kh.
35
Theo Tng cc Thng k, trong khi tch ly ti sn c hiu l u t vo cc ti sn c nh
v thay i tn kho ti sn lu ng trong nn kinh t th u t ni chung y c hiu l
nhng chi ph b ra lm tng ti sn c nh, ti sn lu ng, ti sn tr tu, v.v Nh vy c
mt mc chnh lch gia u t theo thng k v tch ly ti sn c nh vn c xem l u t
vt cht trong nn kinh t. Mt phn ca mc chnh lch ny c gii thch bi nhng khon
u t vo con ngi v u t ti chnh ngn hn.
62
Bng 1.7. C cu vn u t x hi, 2006-2011 (%)
Ngun vn 2007 2008 2009 2010 2011
Khu vc nh nc 37,2 33,9 40,6 38,1 38,9
Khu vc ngoi nh nc 38,5 35,2 33,9 36,1 35,2
Khu vc c vn FDI 24,3 30,9 25,5 25,8 25,9
Tng s 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Tng vn u t ton x hi (t ng) 532.093 616.735 708.826 830.278 877.900
Ngun: Tng cc Thng k.
khu vc cu i ngoi, chnh lch lun nghing v nhp khu.
iu ny cng c ngha cu trong nc lun ln hn kh nng sn xut
ca nn kinh t. Mt tn hiu tt l thm ht thng mi gim dn
qua cc nm v nm 2011, mc thm ht thp hn 10%. Tuy nhin,
y vn l mc nhp siu ln so vi cc nc trong khu vc v trn th
gii
36
. Chi tit v mc ny s c cp trong phn khu vc i ngoi
ca nn kinh t.
Lao ng v vic lm
Trong giai on 2006-2011, tng s vic lm trong nn kinh t
tng t 44 triu ln 50,6 triu (tng trung bnh khong 2,83%/nm)
(Hnh 1.8). Trong khi , lc lng lao ng c tc tng tng
ng vic lm (2,8%/nm), iu ny cho thy s m rng kh tng
ng ca c cung v cu trong th trng lao ng. Mc d vy, do tc
tng vic lm to mi vn thp hn so vi tc tng ca lc lng
lao ng nn t l tht nghip trong giai on 2006-2011 vn tng nh
t 2,1% ln 2,3% vi s ngi tht nghip tng t 1 ln 1,2 triu. Tuy
nhin, t l tht nghip thnh th c chuyn bin tch cc khi gim t
4,8% nm 2006 xung cn 3,6% nm 2011. Bn cnh , so snh vi
nm 2010, nhng chuyn bin v t l tht nghip nm 2011 c du
hiu tch cc. T l tht nghip ca lao ng trong khu vc thnh th
l 3,6%, khu vc nng thn l 1,71% (nm 2010 cc t l tng ng l
4,29% v 2,30%). T l thiu vic lm ca lao ng trong tui nm
36
Trong giai on 2006-2010, cc nc nh Indonesia, Malaysia, Thi Lan v Trung Quc c t
trng xut khu rng/GDP trung bnh ln lt l 6,1%, 22%, 9,3% v 6,9% (xem thm Chng 4).
63
2011 l 3,34%, trong khu vc thnh th l 1,82%, khu vc nng thn
l 3,96% (nm 2010 cc t l tng ng l 3,57%; 1,82%; 4,26%).
Lin quan n c cu lao ng (t 15 tui tr ln) ang lm vic
trong cc khu vc kinh t, cho n nm 2011, khu vc t nhn trong
nc, c bit l nng nghip v khu vc phi chnh thc, gi vai tr
chnh to vic lm cho nn kinh t (chim 86% s vic lm), cn khu
vc nh nc c vai tr gim (ch cn 10,4%). Khu vc c vn u t
nc ngoi mc d ch chim t trng khim tn trong tng vic lm,
song t trng ny c xu hng gia tng (tng t 3% ln 3,5% trong cng
giai on). Nh vy, s pht trin ca khu vc kinh t t nhn trong
nc ng vai tr quan trng i vi to vic lm, hn ch tnh trng
tht nghip hay thiu vic lm. ng thi, theo Tng cc Thng k,
c cu lao ng khu vc nng, lm nghip v thy sn gim t 48,7%
nm 2010 xung 48,4% nm 2011; khu vc cng nghip v xy dng
gim t 21,7% xung 21,29%; khu vc dch v tng t mc 29,6% ln
30,3% cho thy ngnh dch v l ngnh ng vai tr quan trng i vi
to vic lm trong nn kinh t.
Hnh 1.11. Tng trng vic lm ca Vit Nam giai on 2006-2011
Ngun: Tng cc Thng k, 2011; * s liu 9 thng u nm 2011.
64
Mt ch tiu quan trng khc ca th trng lao ng l tin lng.
Tuy khng c s liu ca Tng cc Thng k v tin lng, song nhng
s liu thu thp c t cc cuc kho st do Vin Khoa hc X hi Vit
Nam ti cc khu cng nghip v mt s a bn quan trng khc mt
s tnh nh H Ni, Thnh ph H Ch Minh, ng Nai, Bnh Dng
c thc hin hng nm trong sut giai on t 2009 n 2011 cng
cho thy ch s ny phc hi kh tt sau khi gim xung mc thp nht
vo qu I/2009 di tc ng ca cuc khng khong kinh t. C tin
lng danh ngha cng nh tin lng thc t ( loi tr yu t lm
pht) ti cc a bn tin hnh kho st vo thng 8/2011 u cao hn
so vi thi im ba nm trc (thng 6/2008).
Nh vy, c ba ch s chnh v th trng lao ng - vic lm, tht
nghip, v tin lng, u tng i kh quan trong nm 2011 d tng
trng kinh t st gim. Cc kt qu ny v th trng lao ng c th
c nhn nhn l cc im sng ca kinh t v m trong nm qua.
Din bin lnh vc i ngoi
Din bin t gi
Nhn chung, iu hnh t gi ca Vit Nam thi gian qua c th tm
tt nh sau: ph gi mnh khi nn kinh t gp phi khng hong, p lc
t th trng ln v mc t gi chnh thc v t gi trn th trng t do
sai bit qu nhiu; v neo cht t gi mi khi kinh t i vo n nh, khi
mc t gi chnh thc v t gi trn th trng t do gn st (V Quc
Huy v cng s, 2011). Trong sut giai on t 2001-2008, chnh sch
t gi ca Vit Nam kh cng nhc, v cho n khi khng hong ti
chnh xy ra, chnh sch t gi mi c nhng iu chnh nh du cho
s bt u mt giai on iu chnh t gi thng xuyn hn.

65
Hnh 1.12. Ty gi USD/VND, 2005-2011 (theo thng)
Ngun: Ngn hng Nh nc.
thy c nhng bin ng ca t gi trong nm va qua, cn
thit phi xt n nguyn nhn ca bt n t gi trong mt s nm gn
y. T gi hi oi ca Vit Nam tr nn bin ng mnh k t nm
2007, khi dng vn quc t vo tng ln t ngt gy p lc tng gi
ng Vit Nam. Tuy nhin, giai on tng gi ny ca Vit Nam kh
ngn. Lm pht Vit Nam tng cao trong nhng thng u nm 2008
cng bt n v m v khng hong kinh t th gii k t gia nm
khin dng vn gin tip vo Vit Nam o chiu
37
. Trong khi , thm
ht thng mi tng mnh lin tc v ko di (tr ba thng u nm
2009), nhu cu nm gi vng v ngoi t nh nhng khon d tr cng
tng mnh khi nn kinh t nhiu bt n, do vy nhu cu ngoi t cho
nhp khu vng v hng ha u tng mnh. Nhng yu t ny cng
mt lc tc ng khin cho ng Vit Nam chu p lc gim gi kh
ln. Do , Ngn hng Nh nc (NHNN) phi ni rng bin t
gi lin tc t mc 0,75% vo nm 2007 ln mc 5% vo thng 3/2009
sau bn ln iu chnh. Sau phi tip tc ph gi 5,4% vo thng
11/2009 v thu hp bin t gi xung 3%
38
.
37
Theo Trung tm Tin hc - Vn phng Quc hi (2009), vn u t gin tip nc ngoi rng
rt khi Vit Nam trong nm 2008 l 578 triu USD.
38
Tuy vy, phi ni rng nm 2009 vn cn nhiu iu kin tng i thun li cho Vit Nam
khi lng kiu hi v tng ln ti hn 6 t USD v lng vn gin tip rt ra cng ch
khong 71 triu USD. ng thi, lng li nhun chuyn ra ca nh u t nc ngoi cng
gim ch cn 3 t USD so vi mc 4,4 t USD nm 2008 (V Quc Huy v cng s, 2011).
66
Mc d vy, p lc ph gi tin ng sau vn mnh, m mt
phn nguyn nhn bn cnh cc yu t trn cn do p lc tm l lo ngi
tin ng mt gi nn gm gi ti sn l vng v ngoi t. iu ny th
hin quy m ca mc Li v Sai st trong cn cn thanh ton nm
2009 tng t bin ln ti hn 9 t USD so vi mc hn 1 t USD ca
nm 2008
39
. n thng 2/2010, NHNN li tip tc ph gi tin ng, t
gi ln ny ln mc 18.544 VND/USD. i km vi ph gi tin ng
l cc bin php qun l hnh chnh nh ng ca sn vng, chm dt
giao dch vng trn cc ti khon nc ngoi ca cc t chc tn dng
cng nh nhng iu chnh li sut trong bi cnh lm pht c du
hiu tng cao. Sau nhng chnh sch ny, th trng ngoi hi tm thi
n nh cho n gia nm 2010 vi nhng du hiu tch cc ca u
t trc tip, u t gin tip v kiu hi. Trong iu kin thun li ,
NHNN c s iu chnh ch ng khi t gi vn tng i n nh
vo thng 8/2010.
Tuy vy, p lc t gi li quay tr li khi lm pht, p lc tr n
ngoi t ca doanh nghip, hot ng u c t gi ca ngi dn, v
thm ht thng mi li gia tng vo cui nm 2010. Vi mc ngoi
t mng, n thng 2/2011, mt ln na NHNN phi thc hin ph gi
mnh ti 9,3%, y mc t gi ln 20.693 VND/USD v cam kt mc
t gi cho n cui nm s khng tng thm qu 1%. i km vi t
ph gi ny, trong nm 2011, chnh sch li sut duy tr mc chnh lch
li sut ngoi t v li sut ni t cng nh vic qun l ngoi hi c
thc hin cht ch hn huy ng c mt lng ln ngoi t trong
dn c vo h thng ngn hng, v gim p lc ng k n th trng
ngoi hi. Bn cnh , chnh sch ti kha v tin t thn trng nhm
mc tiu gim tng cu cng khin nhp siu gim cng khin t gi dn
n nh trong mt thi gian di trong nm 2011.
39
S liu theo CEIC. Mc Li v Sai st phn nh nhng sai s trong thng k v nhng giao
dch trong nc khng c tin hnh trong h thng ngn hng ca nn kinh t. Mc d dng
con s ny o lng mc la ha hoc gm gi ngoi t l khng hon ton chnh xc
do thc t vn c th xy ra mc sai st v li nh do nhng s sut trong qu trnh thng k.
Tuy nhin mt mc sai st v li ln ti hn 9 t USD so vi gi tr tng i thp ca nhng
nm trc (ch trn di 1 t USD) th khng n gin l t s sut m phi t ra nghi vn v
lng gm gi ngoi t ca ngi dn v doanh nghip.
67
Tuy nhin, n cui nm 2011, p lc t gi c xu hng lp li
tng t nm 2010 khi nhu cu tr n bng ngoi t tng
40
, nhu cu gm
gi ti sn cng ln hn do lm pht cao. Hn na, th trng vng vn
cha thc s c t chc v kim sot tt vi cc vn v li ch
nhm, hn ngch nhp khu vng, v tm l gm gi ti sn khin gi
vng trong nc thng xuyn cao hn gi vng th gii
41
. iu ny
kch thch nhp lu vng vi mc ch u c khin cho cu ngoi t
tng t bin.
Hnh 1.13. T gi USD/VND t do v lin ngn hng trong nm 2011
Ngun: NHNN v thu thp ca nhm nghin cu.
Mc d vy, vi nhng du hiu tch cc t cc yu t ca cn cn
thanh ton, mc tiu t gi hi oi c nm 2011 vn t c. C th,
nhp siu nm 2011 gim do c kim sot tt hn so vi cc nm
trc v do cu ni a suy gim. Mc nhp siu ca nm nay l mc
thp nht trong vng nm nm qua v l nm c t l nhp siu so vi
kim ngch xut khu thp nht k t nm 2002. Trong khi , kiu hi
v vn u t gin tip u c nhng bin chuyn tch cc, v u t
trc tip d st gim nhng khng qu ln nn cung ngoi t vn m
bo cho ng Vit Nam khng b mt gi nhiu. Nh vy, nu ch xt t
gi trong nm 2011 s thy mt giai on n nh hn so vi giai on
40
Chi tit hn c trnh by trong phn Lnh vc tin t ca nn kinh t.
41
Trong thng 12/2011, gi vng trong nc c thi im cao hn gi vng th gii 2,5 triu
ng/lng, theo http://www.vcci.com.vn/dau-tu-tai-chinh/20120118102937855/tang-truong-
tin-dung-nam-2011-duoi-11.htm.
68
2008-2010. Tuy nhin, khi so snh bi cnh cho thy s n nh ny c
c duy tr hay khng cn ph thuc vo din bin ca cc yu t tc
ng tiu cc ti t gi trong 2008-2010 nh phn tch. V trn thc
t cc phn tch cho tng yu t cho thy, din bin thun li ca nm
2011 khng c c s chc chn khng nh s lp li trong nm 2012
m c nguy c bin i theo chiu tiu cc trong thi gian rt nhanh.
Din bin cn cn thanh ton
Trong mt thi gian di, cn cn ti khon vng lai ca Vit Nam
lun trng thi thm ht, nhng mc thm ht tr nn c bit trm
trng trong 4 nm tr li y k t 2007, thi im Vit Nam gia nhp
WTO. Mt iu kh may mn l Vit Nam duy tr c thng d
ti khon vn (nh lung vn u t nc ngoi v lng kiu hi)
b p cho thm ht ti khon vng lai, qua trnh c khng
hong cn cn thanh ton.
Hnh 1.14. Cn cn vng lai v cn cn ti khon vn ca Vit Nam
giai on 1996-2010 (triu USD)
Ngun: CEIC.
69
Cn cn vng lai
Hnh 1.15. Thng mi quc t ca Vit Nam, 2000-2011
Ngun: Tng cc Thng k.
Gi tr xut khu ca Vit Nam c giai on tng trng n
tng t nm 2000 cho n 2008 trc khi suy gim cng vi bin
ng ca kinh t th gii vo nm 2009. Tuy nhin gi tr xut khu
tng tr li vo nm 2010 v tip tc tng vi tc cao hn vo nm
2011 (33,3% so vi 26,47% ca nm 2010), vi kim ngch xut khu
t 96,26 t USD. Mc d vy, xut khu trong nm 2011 gia tng ch
yu do gi c th gii ca cc mt hng xut khu ch yu ca Vit Nam
gia tng.
K t khi gia nhp WTO nm 2007, gi tr nhp khu ca Vit Nam
gia tng mnh m, dn n tnh trng nhp siu ko di v tr nn
trm trng hn. Thm ht thng mi ln do c cu nhp khu hng
ha ca Vit Nam ch yu bao gm hng t liu sn xut trong khi
ngnh cng nghip h tr trong nc km pht trin. Ngoi ra, chnh
sch thu xut nhp khu cha m bo c bo h thc t cho mt s
mt hng cng vi tnh cnh tranh km v mt cht lng ca hng Vit
Nam cng l mt trong s cc yu t gia tng nhp khu hng tiu dng
cui cng, gp phn khin cho nhp siu nhng nm qua tng mnh m.
Tuy nhin, nm 2011 c nhiu bin php chnh sch nhm hn ch
nhp khu c tin hnh t sau Ngh quyt 11/NQ-CP ngy 24/2/2011
70
ca Chnh ph
42
.

Mc d vy tc tng trng nhp khu vn cao so
vi nm trc, tc ny nm 2011 c khong 24,7% so vi 21,26%
nm 2010 v 28,6% nm 2008; gi tr nhp khu nm 2011 t khong
105,77 t USD.
Nm 2011, mc d thm ht thng mi l xp x 9,5 t USD,
nhng vi lng kiu hi thu v cng khong 9 t USD, thm ht cn
cn vng lai ca Vit Nam gim mnh. So vi vn FDI thc hin l
11 t USD v ODA gii ngn l 3,2 t USD trong nm 2011 th lng
ngoi t t kiu hi ny l rt ln; trong khi , kiu hi li l dng tin
c tnh n nh cao hn hn
43
.
Cn cn ti khon vn v ti chnh
Nu nh giai on trc khng hong, Vit Nam thu ht vn u
t nc ngoi rt mnh m
44
, th sau khng hong kinh t, lng vn
u t trc tip nc ngoi d c phc hi nhng khng cn di do
nh trc. Vn ng k vo Vit Nam nm 2011 gim ti 26%, ch
bng 74% gi tr cc khon ng k ca nm 2010. Tuy nhin, gi tr
vn thc hin c duy tr mc 11 t USD nh nm 2010 v c nhiu
chuyn bin tch cc trong s dng ngun vn ny. Nu nh vn u
t trc tip nc ngoi trong nm 2010 v trc gy ra lo ngi, do
mt t trng tng i ca ngun vn ny i vo khu vc bt ng sn
ch khng phi l khu vc sn xut, th sang nm 2011, t trng ny
gim i r rt
45
.
42
Thu nhp khu ca mt s mt hng tiu dng cui cng cng c iu chnh tng ln
song vn nm trong gii hn cam kt vi WTO. Song song vi , trong nm qua chnh sch
thu i vi mt s mt hng trc y c cho l khng m bo c bo h thc t trong
nc cng c iu chnh. Ngoi ra, cc bin php phi thu quan c WTO cho php nh
tiu chun cht lng hay cc ro cn k thut c p dng thng xuyn hn trong nm
qua k t khi p dng ln u tin Vit Nam vo nm 2009. Nhng bin php ny c p
dng bi yu cu tiu chun hoc th tc xut nhp khu vi cc mt hng khc nhau nh mui
(Thng t 68/2011/TT-BNNPTNT), dy cp in (Thng t 4976/TCHQ-GSQL), ch (Thng
t 4962/TCHQ-GSQL), my vi tnh v vi tnh xch tay (Thng t 20/2011/TT-BTTTT), m t
(Thng t 43/2011/TT-BGTVT), v t (Thng t 20/2011/TT-BTC).
43
Xem theo Buch v Kuckulenz (2004).
44
Nm 2008 tng vn FDI ng k t trn 65 t USD.
45
Theo c tnh ca Ngn hng Qun i (2011) th t trng vn FDI chy vo bt ng sn l
36,8% vo nm 2010, cn nm 2011 t trng ny l 5,8%.
71
Tri ngc vi s st gim trong vn u t nc ngoi ng k,
d bi cnh v m ca Vit Nam nm 2011 cn nhiu phc tp v th
trng chng khon lin tc gim im, mc u t gin tip nc
ngoi vo th trng Vit Nam vn tng ln. Theo NHNN, tnh chung
by thng u nm 2011, vn u gin tip vo Vit Nam c t 700
triu USD, tng nh so vi cng k nm 2010 v trong 9 thng u nm
2011, c t 1 t USD, tng nh so vi cng k nm 2010
46
. Tuy nhin,
ngun vn ny cng l ngun vn c nhy cm i vi bt n kinh t
lin quan n cc yu t nc ngoi ln nht bi tnh thanh khon cao
ca th trng v tnh d dng chuyn hng ca dng vn. Khi vic
chuyn i v rt vn u t gin tip ni trn din ra theo kiu tho
chy ng lot trn phm vi rng v s lng ln, v v khng
hong u t - ti chnh - tin t, lm pht cao, thm ch l khng hong
kinh t i vi nc tip nhn u t s xy ra. c bit trong bi cnh
h thng ngn hng Vit Nam c nhiu ri ro v c mc sai lch kp
c v c cu ng tin v c cu thi hn, nguy c ny cn c gim
st thn trng.
Bn cnh cc ngun vn u t trc tip, gin tip v cc khon
vin tr, th ngun ti chnh ng gp ng k cho cn cn thanh ton
nm va qua l vay n nc ngoi ca Vit Nam, bao gm c cc khon
vay h tr chnh thc v vay thng mi. N nc ngoi ca Vit Nam
trong thi gian qua tng ng k, iu ny cng to p lc cho vic
huy ng vn nc ngoi ca Vit Nam. Theo B Ti chnh (2011),
tng n ca Chnh ph v n c Chnh ph Vit Nam bo lnh tnh
n ht nm 2010 l hn 32 t USD, tng ng k so vi tng n tnh
n ht nm 2009 l 27,9 t USD. Mc d n ny khin cho n nc
ngoi ca Vit Nam trong nm 2010 tng ln ti trn 42% GDP
. 47
.
46
Lu rng chn thng u nm 2010, nu khng tnh vic pht hnh thnh cng 1 t USD tri
phiu chnh ph trn th trng quc t, vn u t gin tip vo Vit Nam t 940 triu USD.
47
T trng cc khon vay khc nhau trong tng d n nc ngoi ca Vit Nam cho n thi
im cui nm 2009 l khong 75% l ODA v xp x 20% l vay thng mi, cc khon vay
cn li l vay vi li sut u i. Ngha v tr n ngn hn ca Vit Nam trong thi gian ti vn
tip tc tng ln. Nu nh tr n trong nm 2011 ch khong 1,32 t USD th nm 2012, ngha
v tr n ca Vit Nam l khong 1,5 t USD tnh c gc ln li.
72
Bng 1.8. Bng cn cn thanh ton ca Vit Nam (2005-2010) (triu USD)
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
A. Ti khon vng lai -957 -560 -164 -7.092 -10.823 -6.608 -4.287
1. Thng mi hng ha -2.287 -2.439 -2.776 -10.438 -12.783 -7.607 -5.147
Xut khu(FOB) 26.485 32.447 39.826 48.561 62.685 57.096 72.192
Nhp khu (FOB) 28.772 34.886 42.602 58.999 75.468 64.703 77.339
2. Thng mi dch v -872 -296 -8 -894 -950 -2.421 -2.461
Xut khu 3.867 4.176 5.100 6.030 7.006 5.766 7.460
Nhp khu 4.739 4.472 5.108 6.924 7.956 8.187 9.921
3. Chuyn giao (rng) 3.093 3.380 4.049 6.430 7.311 6.448 7.885
Chuyn giao khu vc t nhn (rng) 2.919 3.150 3.800 6.180 6.804 6.018 7.569
Chuyn giao chnh thc (rng) 174 230 249 250 507 430 316
4. Thu nhp t u t (rng) -891 -1.205 -1.429 -2.190 -4.401 -3.028 -4.564
Tip nhn 188 364 668 1.166 1.357 753 456
Thanh ton 1.079 1.569 2.097 3.356 5.758 3.781 5.020
5. Hng ha, dch v v thu nhp khc -1.763 -1.501 -1.437 -3.084 -5.351 -5.449 -7.025
Tip nhn 4.055 4.540 5.768 7.196 8.363 6.519 7.916
Thanh ton 5.818 6.041 7.205 10.280 13.714 11.968 14.941
B. Ti khon vn v ti chnh 2.753 3.087 3.088 17,730 12,341 6.755 6.201
6. u t trc tip 1.610 1.889 2.315 6.516 9.279 6.900 7.100
FDI vo Vit Nam 1.610 1.954 2.400 6.700 9.579 7.600 8.000
FDI ca Vit Nam ra nc ngoi 0 65 85 184 300 700 900
6. Vay n trung v di hn 1.162 921 1.025 2.269 992 4.473 2.751
7. Vay n ngn hn -54 46 -30 79 1,971 256 1.043
8. u t danh mc 0 865 1.313 6.243 -578 -71 2.370
9. Tit kim 35 -634 -1.535 2.623 677 -4.803 -7.063
C. Sai s -913 -396 1.398 -439 -1.045 -9.022
D. Cn bng tng th 883 2.131 4.322 10,199 473 -8.875 -1.765
Ngun: Qu Tin t Quc t.
Din bin lm pht v lnh vc chnh sch tin t, h thng
ngn hng
Trong nhng nm qua, su ti chnh ca Vit Nam pht trin
mnh m (xem Bng 1.9). T l cung tin/GDP v t l tin gi/GDP u
73
tng mnh trong nhng nm tr li y.
48
Trong khi , t l tin trong
lu thng trn tng lng tin gi gim t mc 28% nm 2006 xung
xp x 17,5% nm 2010. iu ny cho thy tc ng ca yu t tin
t ln sn xut ln hn v do vy nhng iu hnh chnh sch ca
NHNN s nhy hn.
Cung tin v tn dng cho khu vc t nhn so vi GDP ca Vit
Nam cng v tr tng i cao so vi cc nc trong khu vc. T l tn
dng t h thng ngn hng trn GDP ca nn kinh t cng tng mnh
v t mc 123,01%, ch xp sau Hng Kng (167%) v Trung Quc
(145%) vo nm 2009. Tuy nhin, vn ca nn kinh t ch yu vn ph
thuc vo h thng ngn hng. iu ny th hin s chnh lch ln
gia t l tn dng t ngn hng/GDP hn 123% trong khi t l vn ha
th trng chng khon/GDP nm 2010 ch xp x 35%
49
. Nh vy, c
th thy h thng ngn hng ng vai tr c bit quan trng Vit
Nam so vi cc nn kinh t khc trong khu vc.
Bng 1.9. su ti chnh ca mt s nc nm 2010
M2 (%GDP)
(1)
Tn dng cho khu vc t nhn
(%GDP)
(2)
Ty l tin mt trong lu
thng/tin gi nm (%)
(3)
Trung Quc 182,3 131,08 20,1
Hong Kong 408,2 189,04 27,4
Hn Quc 141,59 100,84 8,9
i Loan 228 9,52
Indonesia 38,47 29,13 75,39
Malaysia 142,17 114,88 26,99
Philippines 47,83 29,58 55,16
Singapore 132,74 102,15 24,73
Thi Lan 116,56 116,67
Vit Nam 140,8 124,97 17,47
Ngun: (1), (3): ADB (2011), Key Indicator 2011 Database.
(2): WB (2011), World Development Indicator Database.
48
Tnh ton da trn s liu trong IMF (2010) cho thy tng phng tin thanh ton M2/GDP
tng t mc 94% nm 2006 ln mc 133% nm 2010; t l tin gi/GDP cng tng tng ng
t 78% ln mc 109,8%.
49
Tnh ton da trn s liu t EconomyWatch http://www.economywatch.com.
74
Phn ny s xt n cc ni dung lin quan nh tng trng tng
phng tin thanh ton, tng trng tn dng ni a v thay i trong
ti sn nc ngoi rng ca ton h thng trong mi lin h vi mt s
bin s v m chnh nh lm pht, tng trng, li sut v t gi.
Tng trng tn dng, tng phng tin thanh ton v lm pht
Theo nghin cu ca IMF (2006), k t nm 2002, mi quan h
gia tc tng trng cung tin v lm pht Vit Nam ngy cng
r rt. Nu nh trong giai on trc nm 2000, tc tng trng tit
kim v cu tin tng tng ng nn tin t khng thc s l yu t
chnh gy ra lm pht th k t nm 2002, cho thy mi quan h cng
chiu vi tr khong 12 thng gia cung tin vi t l lm pht
Vit Nam. Xt ring giai on t 2006 n nay, tng trng tn dng
v cung tin th hin mi tng quan cng chiu ln vi lm pht vi
tr khong t 5 n 12 thng
50
(xem Hnh 1.16). Tng trng cung
tin trong giai on ny i km vi lng tn dng ton nn kinh t tng
mnh. Do bn cht nn kinh t tng trng ch yu da trn vn u t,
tng trng tn dng trong nhng nm qua l mt trong s nhng yu t
c thc y mnh nhm t c mc tiu tng trng.
Hnh 1.16. Tc tng cung tin, tn dng v lm pht ca Vit Nam, 2006-2011
Ngun: CEIC.
50
Theo nghin cu ca IMF nm 2006, tr gia tc tng trng tn dng v lm pht l 12
thng, tuy nhin vi iu kin cc yu t nh k vng lm pht, cc yu t c cu ca khu vc
tin t thay i cng c th tc ng khin cho tr ny thay i.
75
Chnh sch tin t m rng cng tng trng tn dng trong thi
gian di nhng u t li km hiu qu cng vi dng tn dng chy vo
cc th trng ti sn khin lm pht gia tng nhanh chng tr li,
c bit l cui nm 2010, v tng tc rt mnh vo nhng thng u
nm 2011. Tc tng trng tn dng trong giai on ny c th c
coi l mt ch s dn bo lm pht ca nn kinh t. Bn cnh , cng
thi im, ng thi iu chnh gi mt s mt hng v iu chnh mnh
t gi cng c song song thc hin. Gi in, nc tip tc c iu
chnh tng trong khi gi xng du cng c nhng thay i linh hot hn
theo chiu bin ng ca gi th gii, i km vi t gi tng khin gi
nhp khu cc yu t u vo gia tng, to sc p chi ph y n lm
pht trong nhng thng u nm 2011. c bit thng 4/2011, CPI
tng 3,5% so vi thng trc v l mc lm pht cao nht trong cng
k k t nm 1995.
Hnh 1.17. Lm pht theo thng 2009-2012
Ngun: Tng cc Thng k.
Trc bi cnh lm pht tng cao, chnh sch tin t c kin
nh theo Ngh quyt 11 nh cp vi mc tiu tht cht th hin
vic hn ch tc tng trng tn dng ca ton h thng ngn hng
mc di 12% v tc tng trng tng phng tin thanh ton
di 16%. Cc mc li sut chnh sch cng u c iu chnh tng
tng ng, li sut c bn c iu chnh ln 9% k t thng 11/2010,
76
li sut ti cp vn v li sut cho vay qua m c iu chnh ln
11% vo thng 2/2011, 12% vo thng 3, 13% vo thng 4, v 14% vo
thng 5, trong khi li sut ti chit khu cng c iu chnh t
mc 7% ln 12% vo thng 3 v 13% vo thng 5. ng thi, t l d
tr bt buc i vi tin gi ngoi t cng tng 1% vo thng 6/2011.
Bn cnh , m bo li sut ph hp cho hot ng sn xut kinh
doanh, NHNN cng t ra mc li sut trn huy ng tin gi trong nn
kinh t l 14%. Tuy vy, khi nhn vo tc ng ti cc ngn hng thng
mi, c th thy thc cht trn li sut huy ng khin li sut thc
trong nm qua mc thp, thm ch m. iu ny lm gim ng c
gi tin ca ngi dn vo h thng ngn hng, gim lng tin gi,
hay ni cch khc to thnh mt knh na tht cht tin t bn cnh cc
ng thi tht cht tin t khc.
K t thng 9/2011, cc bin php tht cht tin t pht huy tc
dng, tn dng c nm tng trng mc thp t ngt so vi nhng
nm trc, ch t khong 11-13%, thp hn so vi mc hn ch 15%,
v ch s gi tiu dng (theo thng) gim sau nhiu thng tng nhanh
lin tip (xem Hnh 1.17). Tuy nhin, lm pht c nm 2011 vn ng
mc cao l 18,13%, trong khi lm pht cc nc khc trong khu vc
u mc mt con s, cho thy, mc d lm pht trong nm qua do
nhiu nguyn nhn khch quan m nhiu quc gia cng gp phi nh
gi c hng ha tng trn th trng th gii song nguyn nhn ch quan
vn l t chnh sch trong nc, c bit l chnh sch tin t ni lng
mnh trong nhng nm trc y.
Thay i trong d tr ti sn rng nc ngoi, t gi v lm pht
Xt n mi quan h gia cn cn thanh ton v khu vc tin t
51
,
c th thy bt c thay i no trong cn cn thanh ton gy ra s thay
i trong lng ti sn nc ngoi rng cng gp phn lm thay i
lng cung tin trong nn kinh t
52
. i vi Vit Nam, trong giai on
51
ng thc trong cn bng ti khon ca khu vc tin t l: M2 = NFA + NDA, trong : M2
l cung tin rng; NFA l lng ti sn nc ngoi rng; NDA l ti sn trong nc rng, bao
gm c tn dng ni a v cc ti khon khc.
52
C th hn ch yu l lng ngoi t trong cc giao dch vng lai v hot ng u t trong
nn kinh t thay i dn ti cung tin trong nn kinh t cng thay i theo.
77
trc thng 9/2009 ti sn rng nc ngoi gia tng mnh nh cc
lung vn ti tr ln d thm ht thng mi tng ng k. Nu
trong ch t gi hi oi th ni, s gia tng trong ti sn nc ngoi
rng ny s tc ng ln t gi lm ni t ln gi, iu chnh lng
cung tin tng va phi. Tuy nhin, trong ch t gi hi oi thin
v c nh nh Vit Nam vic NHNN duy tr t gi trong khi lng ti
sn tng khin cho cung tin trong nc tng nhanh hn. Nht l trong
khong t cui nm 2006 cho n u nm 2009, cung tin trong nn
kinh t lun c ti tr bi nhng lung vn nc ngoi vo khi
trin vng kinh t Vit Nam c nh gi cao.
Hnh 1.18. Kho st tin t ca Vit Nam, 2001-2011
Ngun: CEIC.
Trong giai on k t khng hong kinh t th gii n nay, lng
vn u t nc ngoi vo Vit Nam gim mnh. i km vi , thm
ht thng mi ca Vit Nam trong nm 2008 v 2009 tr nn trm
trng hn, ch gim nh trong nm 2010 v nm 2011. V l thuyt, s
st gim trong ti sn nc ngoi rng s dn ti st gim trong cung
tin. Tuy nhin, s st gim trong ti sn nc ngoi ny cng ng thi
gy p lc ln t gi, thc t cho thy ng Vit Nam trong giai on ny
chu sc p mt gi rt ln. Do vy, ng thi ph gi mnh ng VND
(9,3%) do khng cn kh nng neo t gi ca NHNN vo thng 2/2011
khin vic st gim ti sn nc ngoi rng khng nhng kh to
78
tc ng thu hp cung tin, gim lm pht m cn h tr lm pht tng
khi ng Vit Nam mt gi. Vi lch s lm pht ca Vit Nam chu
tc ng mnh ca yu t tm l cng nh t trng hng nhp khu l
nguyn liu sn xut cn ln, t gi tng v bt k nguyn nhn no, do
cu ngoi t tng hay cung ti sn nc rng gim cng d khin nim
tin vo tin ng gim, cu u c vo cc ti sn nh vng v ngoi t
trong nc tng, ng thi khin mt bng gi hng ha cao hn khi gi
nguyn liu u vo tng v y vng xoy lm pht t gi tip din.
Tuy nhin, sau quyt nh ph gi ng tin cng vi mt lot
chnh sch tin t tht cht tn dng v qun l ngoi hi cht ch nh
cp trong nm 2011, t gi c duy tr kh n nh, lm pht
nhng thng cui nm cng gim tc, v k t gia nm 2011 th d
tr ngoi hi ca NHNN cng tng nh vo thm ht thng mi
gim. Mc d vy, tng ti sn nc ngoi rng ca ton h thng ngn
hng vn gi xu hng gim, ch yu do ti sn nc ngoi rng ca
cc ngn hng thng mi vn m ko di k t gia nm 2010 n
nay. Trong thi gian ti, nu NHNN mun cng c kh nng gi gi
tin ng, nng cao nng lc cc cng c chnh sch v n nh tm l
ngi dn thng qua huy ng thm d tr ngoi hi t khu vc trong
nc cng c th gp kh khn do lng ti sn ny st gim mnh
trong thi gian qua ch khng cn di do nh giai on trc nm
2010 hoc nhng thng u nm 2011 (Hnh 1.19).
Hnh 1.19. Ti sn nc ngoi rng trong h thng ngn hng, 2001-2011
Ngun: CEIC.
79
H thng ngn hng thng mi
H thng ngn hng thng mi Vit Nam trong nm 2011 v sang
u nm 2012 phi i din vi cc vn ln e da n tnh n nh
ca ton h thng bao gm: (i) thanh khon km, (ii) sai lch kp c
c cu thi hn v c cu ng tin; v (iii) t l n xu cao.
Thanh khon km
Mt trong s nhng ch s phn nh ri ro thanh khon l lng
vn huy ng c gim trong khi ch s tn dng trn tng huy ng
li tng. Xt s liu theo tng thng, c th thy t l tn dng trn tng
s huy ng tin gi trong nhng nm t 2006 n nay gia tng
mnh m (Hnh 1.20). Nhng con s ny cho thy tnh ri ro trong tn
dng ca h thng ngn hng thng mi Vit Nam tng mnh trong
ba nm tr li y, nht l vo nhng thng u nm 2011. Trong bn
thng u nm, lng tn dng tng 5,1% trong khi huy ng vn hu
nh khng tng, dn ti ch s tn dng trn vn huy ng at mc kh
cao (131%), hm cha nhiu ri ro trong h thng ngn hng thng
mi Vit Nam. Mc d trong thng t 13 c hiu lc t thng 10/2010
c nhng quy nh v t l cp tn dng trn tng huy ng i vi
cc ngn hng l 80%, i vi cc t chc tn dng khc l 85% song
cc t chc tn dng khng thc hin c v cng khng c ch ti
no x l nghim minh cc t chc ny.
Hnh 1.20. T l tn dng trn tng huy ng giai on 2001-2011
Ngun: CEIC.
80
Trong khi , so snh vi cc nc khc trong khu vc th t l
tn dng trn huy ng ca Vit Nam hin ti l cao nht
53
(xem Hnh
1.21). Nm 2009, Vit Nam l nc c t l cho vay/huy ng tin gi
trong khu vc cao th hai, xp x Hn Quc, v cho n nm 2010 th
con s ny tng cao t bin ln trn 131%, cch kh xa so vi mc
trung bnh di 80% ca cc nc khc trong khu vc. Nh vy c th
nhn thy h thng ngn hng thng mi Vit Nam tim n nhiu ri
ro hn so vi cc quc gia khc v d b tn thng hn nu nh cng
chu tc ng cc c sc kinh t t bn ngoi.
Hnh 1.21. T l cho vay/huy ng tin gi ca h thng ngn hng cc nc,
2009 - 2010
Ngun: BMI (2011).
Kh khn thanh khon khng ch c th hin qua con s v t
l tn dng trn tng huy ng m cn biu hin thng qua li sut trn
th trng lin ngn hng. Thanh khon km trong h thng ngn hng
khin cc ngn hng phi i vay ti tr cho cc khon tn dng, t
, cng vi chnh sch tin t c iu chnh theo hng tht cht
v mc lm pht cao y mt bng li sut, c li sut huy ng v
cho vay ln rt cao. Hn na trn li sut cho vay c th trong khi p
t trn li sut huy ng cng y t l tn dng trn tng huy ng ln
53
Nu nh quy nh v t l an ton tn dng/tng huy ng nh mt ch s m bo thanh
khon cho h thng ngn hng nhiu nc c t ra l phi mc di 110% v cc quc
gia ang c gng a t l ny v mc di 100% nh Hn Quc hoc Indonesia th cho n
thng 9/2011, trong Thng t 19 ca NHNN, quy nh v t l an ton ca Vit Nam ny li
c xa b.
81
mc ri ro hn na. Thc t trong gn sut nm 2011, nhiu ngn hng
dng nhng bin php lch trn li sut, xut hin nhng cuc chy
ua li sut hoc ph v nhng tha thun v li sut huy ng vn.
Hnh 1.22. Bin ng cc loi li sut trn th trng lin ngn hng
Ngun: CEIC.
Ngoi ra, thanh khon km cn c th hin vic cc mc li
sut trong ngn hn cng b y cao v thm ch xp x mc li sut
tin gi di hn. Thng thng mc li sut trong di hn (12 thng tr
ln) lun cao hn trong ngn hn (mt thng, ba thng, su thng). Tuy
nhin, trn th trng lin ngn hng ca Vit Nam nhng thng u
nm 2011 th din bin cc mc li sut ny li ngc li. Mc li sut
tin gi k hn 12 thng kh st v thm ch c lc thp hn mc li
sut i vi k hn ba thng (Hnh 1.22).
Sai lch kp
S gn nhau ca cc mc li sut ny khng ch phn nh tnh
thanh khon km ca h thng ngn hng m cn hm n ri ro sai lch
c cu thi hn. Khi cc mc li sut gn bng nhau trong iu kin lm
pht cao Vit Nam hin nay th ngi gi tin s c xu hng chuyn
sang cc khon gi ngn hn gim ri ro li sut. Kh nng huy ng
c tin gi di hn gim i ng ngha vi ngun huy ng ngn hn
ti tr cho cc khon tn dng di hn s tng ln, t y ri ro sai
82
lch c cu thi hn ca ngn hng ln cao, c bit trong tnh trng
ca Vit Nam khi h thng ngn hng t trc n nay vn c t l
tin gi ngn hn v khng k hn s dng cho vay di hn cao (nm
2008, con s ny mc 75% theo L Vn Anh (2008)). Ngoi ra, mc
li sut qu cao cng hm n ri ro khi theo l thuyt v phn b ri ro,
ch c nhng d n c tnh ri ro cao mi c th em li nhng mc li
sut cao trong khi hn ch u t vo nhng d n t ri ro nhng ch c
t sut sinh li va phi. Do vy, ri ro v n xut pht t mc li sut
cao cng tng ln.
Bn cnh sai lch v c cu thi hn, h thng ngn hng Vit Nam
cng phi i mt vi ri ro sai lch v c cu ng tin. Vi mc li
sut (danh ngha) ni t v ngoi t chnh lch ln do h qu ca cc
chnh sch tin t v t gi, tn dng ngoi t tng trng nhanh hn
gp nhiu ln so vi tn dng ni t. Tnh n cui nm 2011, tn dng
ngoi t trong h thng ngn hng tng 18,7% trong khi tn dng ni
t ch tng 10,2% so vi cui nm 2010
54
. Tn dng ngoi t tng ln
trong khi ri ro mt gi ni t cng tng khi thm ht thng mi vn c
nguy c tng cao tr li i km vi u t nc ngoi c xu hng st
gim. Bn cnh , ti sn nc ngoi rng trong h thng ngn hng
thng mi cng phn nh ri ro ca khu vc ny. Nh phn tch,
lng ti sn nc ngoi rng trong cc ngn hng thng mi trong
thi gian gn y l m, iu ny khng phi do st gim ti sn nc
ngoi m ch yu do gia tng mnh m n nc ngoi ca cc ngn
hng (Hnh 1.23). Ti sn rng nc ngoi m cng phn nh r hn s
sai lch c cu ng tin trong h thng ngn hng khi s dng ngun
i vay t nc ngoi ti tr cho cc khon tn dng trong nc.
54
ttp://nganhangonline.com/hoat-dong-ngan-hang-6-thang-dau-nam-2011-35055.html truy cp
ngy 24/11/2011.
83
Hnh 1.23. N nc ngoi ca cc ngn hng thng mi, 2001- 2011 (thng)
Ngun: CEIC.
N xu
Mt trong s nhng ri ro e da s n nh ca h thng ngn
hng l n xu. Trong nhng nm qua, t l n xu trong h thng ngn
hng Vit Nam tng ln ng k. Theo tiu chun k ton Vit Nam,
t l n xu ca ton h thng ngn hng thng mi tnh n thng
6/2011 khong 3%, tuy nhin, theo Fitch Ratings, t l ny theo chun
mc k ton quc t v phn loi cc loi n xu, con s ny ln ti
13%. Hn na, vic thc thi chnh sch tin t v ti kha tht cht
khin nhiu doanh nghip hn ch sn xut v thm ch ph sn cng
gy tc ng tiu cc ln n xu ca h thng.
Hnh 1.24. T l n xu trong h thng ngn hng Vit Nam
Ngun: FitchRatings (2011).
Ghi ch: IFRS: chun mc k ton quc t; VAS: chun mc k ton Vit Nam.
Bn cnh , mt khu vc quan trng c th tc ng mnh ti cn
i ti sn bao gm c n xu v tnh thanh khon ca cc ngn hng
84
thng mi Vit Nam l th trng bt ng sn. Trong nhng nm
trc y, cng vi dng vn nc ngoi t vo th trng ti sn,
nhng dng tin r v d di xut pht t cc chnh sch ni lng cng
khin mt dng vn ln u t vo th trng bt ng sn, bn cnh
, bt n v m c bit l lm pht cng khin ngi dn y mnh
u c vo th trng ny. H qu l gi bt ng sn gia tng v bn
cht l bong bng ti sn, khin mt lng vn rt ln ca nn kinh t
gm gi trong th trng bt ng sn, khng i vo khu vc sn xut.
Khi chnh sch tin t tht cht mnh, cng thm nhng yu cu trong
ch th 01/CT-NHNN/2011 gim t trng tn dng cho vay phi sn xut
xung 16% cho n cui nm 2011 v coi khu vc phi sn xut (trong
c bt ng sn) khng thuc khu vc u tin cp tn dng, th th
trng tr nn ng bng, gi bt ng sn gim mnh. Cc doanh
nghip bt ng sn gp kh khn v thua l, trong khi bn thn cc ti
sn th chp (phn ln cng l bt ng sn) gim mnh gi tr, khin
cc khon n ngn hng ang dn tr thnh cc khon n xu.
Din bin lnh vc ngn sch
Nm 2011 chng kin s cht ch hn trong iu hnh thu chi ngn
sch nh nc. Thu ni a nm 2011 t 425.000 t ng, vt 11,3%
so d ton, tng 19,9% so vi thc hin nm 2010. Tt c cc mc thu
u thu vt d ton. ng ch l thu thu nhp c nhn thu vt d
ton 28,6%, mc thu vt d ton cao nht trong s cc khon mc thu
ngn sch. Tip theo l thu t khu vc doanh nghip u t nc ngoi,
vi mc vt d ton l 11,3%. Thu t doanh nghip ngoi quc doanh
vt d ton 10,6%, trong khi thu t khu vc nh nc vt d ton
0,8%. Thu t du th cng c s tng trng vt bc, ch yu do tng
gi du th trn th trng th gii. Theo c tnh ca B Ti chnh, gi
du th xut khu bnh qun c nm ca Vit Nam t 102 USD/thng,
tng gn 25% so vi mc gi d ton. Bn cnh , sn lng khai thc
du cng c s gia tng so vi k hoch, mc d lng gia tng so vi
k hoch l tng i nh.
55
Chnh v vy, c thu ngn sch t du th
tng 44,6% so vi nm 2010 v tng gn 43,8% so vi mc d ton.
55
Mc sn lng c c nm t 14,13 triu tn, tng 0,11 triu tn so vi k hoch.
85
Thu t hot ng kinh t i ngoi cng cao hn mc d ton, vi cn
i ngn sch t hot ng xut nhp khu tng 3,8% so vi d ton.
Thu vin tr trong ngn sch nh nc cng c s gia tng ng k,
vt 10% so vi d ton.
C ba nguyn nhn chnh khin thu ngn sch vt mc d ton
(B Ti chnh, 2011). Th nht, pht trin tt ca nn kinh t trong
nhng thng cui nm 2010, to ngun thu gi u cho NSNN nm
2011 t kh. Th hai, gi c hng ho v dch v tiu dng tng, nht
l gi mt s mt hng nng, lm, thu sn tng ln, cng vi vic thay
i t gi ngoi t VND/USD, gp phn tng thu ngn sch. ng
thi, gi ca du th tng cng gp phn nng cao mc thu ngn sch
nh nc t du th ln hn 25% so vi d ton. Th ba, vic trin khai
quyt lit cng tc qun l thu, tng cng kim sot k khai, y mnh
thanh tra, kim tra v n c thu n thu, thu vo NSNN kp thi cc
khon thu theo kt lun ca c quan thanh tra, kim ton v kim tra
quyt ton thu, v.v...
Hot ng chi ngn sch trong nm 2011 c kim sot cht ch,
vi yu cu gim thiu pht sinh v chi trong d ton. Vic iu chuyn
ngn sch cng din ra nhm tp trung ngun lc hon thnh cc cng
trnh, d n quan trng, cn hon thnh trong nm ngn sch. Do s
d n hon thnh trong nm 2011 tng thm 1.053 d n, vi khong
9.452 t ng c iu chuyn. Cc B ngnh v a phng cng c
yu cu thc hnh tit kim, ct gim 10% chi tiu thng xuyn.
Tuy nhin, thc t chi ngn sch nh nc vn tng cao, vi mc
tng 18,6% so vi nm 2010 v cao hn d ton 9,7%. Chi u pht
trin tng 9% so vi nm 2010, khng t c mc tiu ct gim chi
u t trong 2011. Mc vt d ton c tnh khong 15,1%. Chi tr
n v vin tr cng tng cao vi mc tng 25,9% so vi nm 2010, cao
hn mc d ton l 17,4%. Mt phn trong mc tng chi tr n v vin
tr nhm ti tr cho ri ro v t gi khi ng Vit Nam c iu chnh
gim 9,3% so vi ng USD vo thng 2/2011. Chi thng xuyn c
mc tng so vi d ton thp hn cc khon mc chi ngn sch khc.
Khon mc chi ngn sch ny vt mc d ton l 4,8% v tng 17,5%
86
so vi nm 2010. Mc chi thng xuyn cao hn ny ch yu khc
phc hu qu thin tai, dch bnh v bo m an sinh x hi v chi ci
cch tin lng.
56
Nh vy, mc d c s ch o quyt lit vi vic ban hnh Ngh
quyt 11/NQ-CP ngy 24/2/2011 nhm thc hin chnh sch ti kha v
tin t tht cht, v mt ti chnh, mt c nm pha thu ngn sch
nh nc. Trong nm qua, chi ngn sch nh nc cha hon thnh
nhim v tht cht chnh sch ti kha.
TNG TRNG KIU VIT NAM - GC R CA BT N V M
Vi nhng din bin tng quan kinh t v m Phn 1, c th thy
trong nm 2011, Vit Nam tip tc i mt vi nhng bt n v m
ko di t nhiu nm qua. Tng trng kinh t khng n nh v lin
tc suy gim (t mc trn 8,2% giai on 2004-2007, xung cn xp x
6,0% giai on 2008-2011, v ch t 5,89% nm 2011); lm pht gia
tng (trung bnh mi nm trn 14% trong vng 5 nm qua, t mc cao
18,13% nm 2011); nhp siu tr nn nghim trng (chim trn 10%
GDP lin tc trong nhiu nm); thm ht ngn sch gia tng v n cng
ang tng nhanh n ngng nguy him (ngn sch thm ht 5-6%
GDP trong nhiu nm, n cng v n nc ngoi ln lt tng n mc
54,6% v 41,5% GDP vo cui nm 2011); t gi bin ng kh lng
cng vi tnh trng la ha; h thng ti chnh - ngn hng d b tn
thng, li sut tng cao tc ng mnh n sn xut, kinh doanh ca
doanh nghip, v.v Da trn khung phn tch nhng nn tng ca tng
trng, Phn 2 s nh gi li c im ca m hnh tng trng Vit
Nam cng nhng chnh sch v m h tr cho m hnh ny, t lm
r nhng din bin kh khn ca nn kinh t trong nm 2011 cng nh
cc nm trc y u l nhng h ly bt n m nn kinh t phi nh
i khi theo ui m hnh tng trng kiu Vit Nam.
56
Bn cnh , nh phn tch trong mc tng trng GDP, tng trng tiu dng cui cng
ca khu vc chnh ph ln ti trn 27%, cao hn so vi mc 23,7% ca nm 2010 trong bi
cnh ku gi tht cht ti kha sau Ngh quyt 11 cng mt phn phn nh mc chi ln ca
Chnh ph.
87
Khung phn tch nhng nn tng ca tng trng
Tng trng kinh t c hiu l vic to ra nhiu ca ci hn
nhm p ng cc nhu cu x hi. Tng trng kinh t c ni hm hp
hn so vi khi nim pht trin kinh t. Pht trin kinh t phn nh
nhng thay i c v kinh t, x hi, chnh tr, mi trng t nhin,
v.v... Tuy nhin, tng trng v pht trin li l hai khi nim c lin
quan mt thit n nhau. Trong thi i hin nay, t duy pht trin gn
b cht ch vi tng trng kinh t, pht trin bn vng, v c bit l
pht trin con ngi. Pht trin bn vng i hi nhu cu hin ti c
p ng, song khng gy tn hi n kh nng p ng nhu cu ca cc
th h tng lai. Pht trin con ngi l s m rng cc c hi la chn
v kinh t - chnh tr - x hi cng vic hon thin nng lc con ngi
tn dng cc c hi nhm nng cao phc li x hi v cht lng cuc
sng, con ngi tr thnh trung tm ca s pht trin, va l ch th
va l mc ch ca s pht trin. Nh vy, tng trng kinh t l tin
quan trng v l iu kin cn cho pht trin kinh t. Tuy nhin, nu
ch ch trng tng trng kinh t nhanh bng mi gi - m khng lu
tm n cc chnh sch ti phn b thu nhp, n nh kinh t v m, n
nh chnh tr - x hi, v cc nn tng cho pht trin trong di hn khc
- th tng trng kinh t s khng i km vi pht trin, v n mt lc
no , qu trnh pht trin tr tr s c tc ng tiu cc tr li n tng
trng kinh t. Ngc li, duy tr c pht trin s to iu kin cho
tng trng kinh t c tnh cn bng v bn vng hn.
Cc quc gia u hng ti mt mc tiu chung l pht trin, v
vi s gn kt gia tng trng v pht trin, c th ni, mc tiu cui
cng ca tng trng cn thit phi l Nng cao phc li di hn ca
x hi mt cch bn vng v cng bng. hng ti mc tiu cui
cng ny, mt nn kinh t c th la chn cc mc tiu trung gian b
tr ln nhau v khng th tch ri, l tng trng kinh t nhanh, v
tng trng kinh t bn vng.
t c tng trng kinh t nhanh, nn kinh t c th: i) tng
trng theo chiu rng - gia tng cc yu t u vo v/hoc (ii) tng
88
trng theo chiu su - gia tng hiu qu s dng cc yu t u vo.
Nh vy, kinh t tng trng c th bi n gin gia tng nhanh cc
ngun lc u vo nh lao ng, vn v ti nguyn thin nhin. Tuy
nhin, trong iu kin cc ngun lc u vo khng i, nn kinh t vn
t c tng trng nh gia tng hiu qu s dng cc ngun lc (c
th c o lng n gin bi cc ch s nh nng sut nhn t tng
hp (TFP), nng sut lao ng v ch s ICOR).
t c tng trng kinh t bn vng, c ba gc cn m
bo: (i) bn vng v kinh t; (ii) bn vng v x hi; v (iii) bn vng
v mi trng. Bn vng v kinh t phi c xy dng trn c s to
lp v duy tr n nh kinh t v m, v cn c nhng chnh sch v th
ch hiu qu c th phng nga cc ri ro v m v c kh nng ng
ph khi cc c sc v m xy ra. Bn vng v x hi phi m bo tng
trng trn din rng, hng c n mi c nhn, thnh vin trong nn
kinh t; trong cu phn c bn l phi m rng c hi vic lm, nng
cao nng lc nm bt c hi, gim thiu ri ro v tc ng ca ri ro n
nhm ngi k nng thp. Bn vng v mi trng cn m bo tng
trng hin ti vi nhng nhu cu v ngun lc khc nhau khng c
gy tn hi n kh nng p ng nhu cu ca cc th h tng lai.
c im m hnh tng trng Vit Nam
Da trn khung phn tch nhng nn tng tng trng, m hnh
tng trng ca Vit Nam s c nh gi da trn hai mc tiu (tng
trng nhanh v tng trng bn vng), cng nhng cu thnh to nn
nhng mc tiu trn.
Tng trng kinh t ch yu theo chiu rng v thiu chiu su
Da vo nhng din bin v s liu kinh t v m, c th nhn nh,
trong nhng nm gn y, kinh t Vit Nam ang tng trng ch yu
theo chiu rng, da phn ln vo vic lin tc gia tng cc ngun lc
u vo, c bit l thm dng vn u t, trong khi hiu qu s dng
ngun lc thp v chm c ci thin.
89
Hnh 1.25. Tc tng trng kinh t v t trng vn u t/GDP (%)
Ngun: Tng cc Thng k.
Hnh 1.25 cho thy, Vit Nam ang duy tr tng trng bng cch
da vo vn u t, tng u t ton x hi lin tc tng v duy tr
mc cao, c bit l t nm 1996 tr li y. Vn u t/GDP tng
t mc 33,23%/nm giai on 1996-2000 ln ti mc 42,85%/nm giai
on 2006-2010, v xp x 41% cho c giai on 2001-2010. Nm 2011,
vi n lc kim ch lm pht v n nh kinh t v m, tng mc u t/
GDP gim mnh cn 34,6% GDP, nhng vn l mc cao, so vi tng
trng GDP. Trong giai on 1991-1995, t trng u t/GDP l 28,2%
nhng to c mc tng trng trung bnh 8,21%. Tuy nhin, n giai
on 2006-2010, u t ln n 42,7% GDP nhng ch to c mc
tng trng 6,9%; v nm 2011 con s tng ng l 34,6% v 5,89%.
Hnh 1.26. So snh t l u t/GDP gia Vit Nam v mt s quc gia (%)
Ngun: Ngn hng Th gii, s liu u t trn l gi tr tch ly ti sn trong nn kinh t.
90
So vi cc quc gia khc trong khu vc v cc nc thuc nhm c
thu nhp trung bnh thp, Vit Nam l nc c t l u t/GDP vo loi
cao nht (ch km hn Trung Quc) (Hnh 1.26). Ngoi ra, trong khi t
l u t/GDP ca th gii tng i n nh th t l ny Vit Nam li
c xu hng gia tng trong nhng nm gn y.
Trong c cu u t ca ton x hi, u t t khu vc nh nc,
mc d c xu hng gim dn t nm 2000, nhng vn chim t trng
ln nht (trung bnh 39,1% trong giai on 2006-2010) (Hnh 1.27).
Hnh 1.27. C cu vn u t ton x hi theo thnh phn kinh t, 1986-2010 (%)
Ngun: Tng cc Thng k.
Vi t trng u t/GDP mc rt cao, d nhin, ng gp ca
ngun lc u vo l vn vo tng trng GDP l ln. Giai on 1990-
2000, ng gp ca vn n tng trng ch l 34%, nhng giai on
10 nm tip theo, ng gp ca vn tng ln n 53%, cao nht so
vi cc nc trong khu vc chu (Bng 1.9). Nh vy, tng trng
Vit Nam trong sut giai on i mi va qua ch yu l da vo vn
u t, trong c vai tr quan trng ca vn u t t khu vc nh
nc.
91
Bng 1.10. T trng ng gp ca cc yu t to ra tng trng GDP, 1990-2008
Nc
Giai on 1990-2000 Giai on 2000-2008
Tng
trng
GDP
Cc yu t to ra tng trng
Tng
trng
GDP
Cc yu t to ra tng trng
Vn Lao ng TFP Vn Lao ng TFP
Vit Nam 100% 34% 22% 44% 100% 53% 19% 26%
Trung Quc 100% 36% 7% 56% 100% 42% 6% 52%
n 100% 40% 23% 38% 100% 42% 22% 37%
Campuchia 100% 38% 34% 27% 100% 47% 39% 14%
Indonesia 100% 61% 27% 12% 100% 27% 22% 49%
Malaysia 100% 54% 30% 16% 100% 30% 20% 50%
Philippin 100% 43% 47% 10% 100% 21% 40% 38%
Thi Lan 100% 61% 7% 32% 100% 17% 30% 53%
Ngun: WDI; ACI, trch t Bo co nng lc cnh tranh Vit Nam 2010 ca CIEM.
Tuy nhin, k t nm 2000, cht lng tng trng ca Vit Nam
(hiu qu s dng cc ngun lc, c bit l vn) ang dn suy gim
v hin mc thp. iu ny c th c phn tch n gin thng
qua nng sut nhn t tng hp (TFP)
57
, nng sut lao ng v ch s
ICOR
58
.
T trng ng gp ca TFP vo tng trng kinh t ca Vit Nam
gim mnh theo thi gian. Bng 1.8 cho thy, ng gp ca TFP n
tng trng gim t 44% (giai on 1990-2000) xung cn 26% (giai
on 2000-2008), thp hn rt nhiu so vi Trung Quc, n v cc
nc ng Nam khc. ng thi, nng sut lao ng ca Vit Nam
ang mc thp do a phn lao ng thiu k nng lnh ngh, k lut
lao ng thp, cng nh thiu k nng qun l hin i. Theo T chc
Lao ng Th gii (ILO), mc d ci thin tc tng trng trong
giai on 2001-2010, nhng nng sut lao ng Vit Nam ch bng
khong 68,8% so vi nng sut lao ng ca nhm nc c thu nhp
57
Nng sut nhn t tng hp (TFP: Total factor productivity) o lng hiu qu ca cc yu
t u vo khng phi l yu t truyn thng nh vn hay lao ng, ng thi th hin tin b
cng ngh k thut.
58
H s s dng vn (ICOR: Incremental capital-output ratio) l h s cho bit mun c thm
mt n v sn lng trong mt thi k nht nh cn phi b ra thm bao nhiu n v vn u
t trong thi k .
92
trung bnh thp, bng 57,8% so vi Trung Quc, khong 34,2% v 22%
so vi Thi Lan v Malaysia.
Trong khi , c coi l ng lc chnh tng trng kinh t
nhng hiu qu ca u t li ang c xu hng gim v mc thp, v
iu ny c th hin r nt qua s gia tng lin tc ca h s ICOR.
Theo nh gi ca Bi Trinh (2011), ton nn kinh t c mc ICOR kh
cao, theo , ICOR ca nn kinh t giai on 2000-2005 l 4,89, tng ln
7,43 trong giai on 2006-2010
59
. u t ca khu vc nh nc chim
t trng ln trong tng u t x hi, nhng hiu qu thp hn khu vc
t nhn v khu vc nc ngoi (ICOR ca khu vc ny tng ng tng
t 6,94 ln 9,68) ko tt mc hiu qu u t chung ca nn kinh t.
Hiu qu u t cng thp, c phn ln cc nghin cu cho l h qu
ca hng lot cc yu t, nh u t thiu quy hoch, dn tri v phn
tn; vn c phn b vo qu nhiu d n nn cc d n thng thiu
vn v ko di tin , lm tng chi ph u t, gy lng ph, to k h
cho tnh trng tham , tham nhng; qun l v gim st u t cn yu
km lm tht thot vn u t v cha bo m cht lng cng trnh
nh d kin; phn cp quyt nh v s dng vn u t cha i km vi
gim st, kim sot cht lng v hiu qu u t, v.v... M hnh tng
trng ca Vit Nam cng khin u t cng c coi l c hiu ng
ln t u t t nhn, khin ng gp ca u t cng n tng gim suy
gim trong thp nin qua (xem T Trung Thnh (2011)).
Bng 1.11. ICOR theo thnh phn ca nn kinh t
Tnh ton t vn u t Tnh ton t tch lu ti sn
Tng Nh nc Ngoi NN FDI Tng Nh nc Ngoi NN FDI
ICOR (2000-2005) 4,89 6,94 2,93 5,20 3,04 4,37 1,81 3,11
ICOR (2006-2010) 7,43 9,68 4,01 15,71 4,40 5,13 2,54 9,70
Ngun: Bi Trinh (2011).
59
Con s ny cao hn rt nhiu so vi con s tng ng ca cc nc cng nghip mi (NICs)
trong thi k chuyn i 1961-1980. V d, trong giai on ny h s ICOR ca i Loan l 2,7
v ca Hn Quc l 3. Hay gn hn l ICOR ca Thi Lan trong giai on 1981-1995 l 4,1 v
ca Trung Quc trong giai on 2001-2006 l 4.
93
Tng trng kinh t thiu bn vng
Thiu bn vng v kinh t
Tng trng bn vng v kinh t cn c xy dng trn c s to
lp v duy tr n nh kinh t v m. Tuy nhin, chnh sch phng trnh
cc ri ro v chnh sch ng ph khi xy ra cc c sc ca Vit Nam
ang gp rt nhiu thch thc v thiu hiu qu. phng trnh cc ri
ro v m, cc chnh sch thng thng phi hng ti: (i) m bo kim
sot mc lm pht; (ii) thm ht ngn sch, n cng thp; v (iii) thm
ht cn cn vng lai thp. Tuy nhin, nhng din bin v m phn tch
phn 1 cho thy cc chnh sch tht bi trong vic phng trnh ri
ro. Mt trong nhng l do l trong thi gian di, mc tiu n nh kinh
t v m vn b xp sau mc tiu tng trng. Ngay c khi xc nh u
tin kim ch lm pht v chp nhn tng trng thp hn (nh trong
nm 2011) th Chnh ph vn cha xc nh c mc gim tng trng
n u l chp nhn c. Theo , do tng trng ch yu theo chiu
rng thiu chiu su nn mc tiu tng trng gy sc p ln i vi
cc bt n v m. Nh vy, bn thn cch thc tng trng ca nn kinh
t cng khin mi trng kinh t v m tim n nhiu ri ro, theo ,
nh hng n tng trng bn vng trong di hn. Bn cnh , nng
lc chnh sch ng ph ca Vit Nam khi xut hin nhng ri ro v m,
theo nhiu nghin cu, c cho l yu km. Cc chnh sch ng ph
thng khng kp thi, c tnh git cc, khng nht qun theo thi gian
v phi hp chnh sch cn hn ch, bn cnh mt s vn mang tnh
c cu nh s ph thuc ca NHNN, suy gim hiu lc ca cc phn
ng chnh sch
60
.
60
V d trong nhng nm u sau khi mi gia nhp WTO, Vit Nam i din mt lot ri ro
bt n nh: (i) gi hng ha th gii tng cao, trong khi nn kinh t c m ln v cha pht
trin c cc bin php hn ch nhp khu ph hp vi quy nh ca WTO; v (ii) ri ro i
km cc dng vn nc ngoi gia tng mnh, trong khi t gi thiu linh hot v kh nng gim
st ti chnh cn bt cp, v.v..., th nhng cc chnh sch dng nh lng tng khi ng ph vi
cc loi ri ro ny. Vic tng cung ng tin ng mua li ngoi t t cc dng vn vo trong
giai on 2007-2008, song khng thc hin hiu qu cc bin php trung ha ha khin cung
tin tng trng mnh chnh l h qu ca s lng tng y.
94
Thiu bn vng v x hi
Tng trng kinh t bn vng v mt x hi cn phi m bo s
tng trng trn din rng. Vit Nam, khu vc nng nghip v khu
vc phi chnh thc cung cp vic lm cho 75% tng lc lng lao ng,
phn ln l c k nng lao ng thp. Mt s nghin cu cho thy ti
khu vc ny, chnh sch vn cn bt cp v gy kh khn cho di chuyn
lao ng gia cc ngnh ngh v gia cc vng a l (nng thn -
thnh th). Cc chnh sch vn cn thin lch, c bit l cc chnh sch
v tn dng ang gy bt li cho cc doanh nghip va v nh v cc h
kinh doanh s dng nhiu lao ng c k nng thp. Ngoi ra, vn cn
nhng ro cn chnh sch khin cc doanh nghip thuc khu vc phi
chnh thc gp kh khi chuyn thnh cc doanh nghip c ng k
m bo quyn li cho ngi lao ng, v.v... Nh vy, tng trng kinh
t Vit Nam vn cha thc s m rng c cc c hi vic lm, gim
thiu ri ro v tc ng ca ri ro i vi nhm ngi k nng thp, v
iu ny lm gim tnh bn vng v mt x hi.
Thiu bn vng v mi trng
Nhiu nghin cu cho thy, qu trnh tng trng kinh t t khi i
mi cn cha coi trng ng mc yu cu pht trin bn vng v mt
mi trng
61
. Vi vic gia tng nhanh chng quy m hot ng cng
nghip cng vi s m rng ca cc khu cng nghip, lng kh thi
nh knh, nc thi v cht thi rn gia tng nhanh chng (c bit
l cc vng kinh t trng im pha Nam). Mt trong nhng nguyn
nhn l vic xt duyt cc d n u t v nh gi tc ng mi trng
ca cc d n cn cha c thc hin nghim tc v gim st st sao.
Bn cnh , vic khai thc qu mc ti nguyn thin nhin cho qu
trnh tng trng nhanh nhng thiu hiu qu cng l mt ch du ca
tng trng thiu bn vng v mi trng.
Nh vy, c th kt lun, m hnh tng trng kinh t Vit Nam
theo ui mc tiu trung gian chnh l tng trng nhanh, v cha
61
Tng lng pht thi kh nh knh t cc ngun thi chnh Vit Nam tng t mc 101,75
triu tn CO
2
tng ng vo nm 1993 ln 121 triu tn vo nm 1998 v c t 138 triu
tn vo nm 2010.
95
quan tm ng mc n mc tiu trung gian tng trng bn vng.
Trong khi , t c mc tiu tng trng nhanh, Vit Nam li tng
trng ch yu theo chiu rng ch khng tp trung cho tng trng
theo chiu su (tng trng ch yu da vo vic lin tc gia tng cc
ngun lc u vo nh thm dng vn, khai thc qu mc ti nguyn
thin nhin, thm dng lao ng gin n vi k nng thp, trong khi
hiu qu s dng cc ngun lc suy gim).
H ly ca m hnh tng trng - bt n v m ko di v
ngy cng nghim trng
Mc d m hnh tng trng ch yu theo chiu rng ca Vit
Nam pht huy tc dng tch cc v c hiu qu nht nh gip mang
li nhiu thnh qu pht trin kinh t ng khm phc trong giai on
u ca thi k i Mi - giai on ci tri th ch v gii phng cc
ngun lc sn xut, nhng vic duy tr qu lu m hnh ny khin
cho nhng bt n v m tch ly dn, dn nn v pht l nghim trng
khi Vit Nam hi nhp kinh t su rng v hng chu nhng c sc bt
li t th gii. Vi nhng bt n v m ang din ra, mc tiu trung gian
th hai l tng trng bn vng li cng tr nn xa vi.
Trong phn ny, h qu ca m hnh tng trng s c trnh by
thng qua ba h ly ln, bao gm: (i) nh i au n gia tng
trng v lm pht; (ii) thm ht thng mi ngy cng nghim trng;
v (iii) tch ly ri ro h thng ngn hng. Chnh nhng h ly ln l
ngun cn dn n nhng bt n v m m nn kinh t phi i mt
trong mt s nm gn y.
nh i au n gia tng trng v lm pht
Din bin tng trng v lm pht trong ngn hn c th din
gii thng qua s thay i (dch chuyn) ca ng tng cung (AS) v
ng tng cu (AD). Vi m hnh tng trng da vo u t, i km
vi cc chnh sch v m (tin t v ti kha) ni lng s lm gia tng
v y ng tng cu sang bn phi, theo , mc gi chung ca nn
kinh t gia tng. Tuy nhin, mc gia tng gi (lm pht) li ph thuc
ln vo dc ca ng tng cung (AS). Nu ng tng cung dc
96
th ch cn s gia tng nh ca tng cu cng c th dn n lm pht
cao, ng ngha vi s nh i gia tng trng v lm pht l rt ln.
V y chnh l trng hp ca Vit Nam - vi mt nn kinh t m cht
lng v hiu qu s dng cc ngun lc km, lng ph v khng hiu
qu, th mun tng thm 1 n v sn lng, cc doanh nghip ni ring
v nn kinh t ni chung phi s dng v tiu tn nhiu ngun lc hn,
khin chi ph sn xut gia tng v mc gi cc doanh nghip sn sng
bn tng cao (iu ny cng c ngha ng tng cung ca nn kinh t
rt dc).
Bng 1.12. Cung tin v tn dng, 2005-2011 (% tng so vi cui nm trc)
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Tng phng tin thanh ton 23,6 29,7 43,7 20,31 28,67 33,3 10,88
Tn dng cho nn kinh t 20,5 24,8 53,9 27,6 45,3 31,86 12
Ngun: IMF, NHNN.
Vi ng tng cung rt dc, tng c sn lng (tng trng)
theo mc tiu, cc chnh sch phi ni lng vi mc ln hn, v
d nhin i li, lm pht s tng vt.
tng vn u t di p lc ca ch tiu tng trng kinh t,
Vit Nam thc thi ni lng tin t trong thi gian di, theo , cung
tin v tn dng lun tng trng mc cao (Bng 1.12). Ngoi tr su
thng cui nm 2008, NHNN lun duy tr li sut ti cp vn mc kh
thp, t 5-7,5%, trong c giai on 2005-2009, khin cho mt bng li
sut huy ng ca cc ngn hng c duy tr mc thp tng ng,
t 7-8,5% trong giai on ny, cng khin cho tn dng ca nn kinh t
bng n. Nm 2010, vi s loay hoay v khng r rng trong mc tiu
v chnh sch ca nn kinh t, cng chng kin s tng cao ca cung
tin v tn dng. Theo , t l tn dng trn GDP ca nn kinh t ang
mc cao so vi khu vc (xem Hnh 1.28). Chnh sch tin t m rng
cng tng trng tn dng trong thi gian di (s gia tng nhanh chng
ca nhng dng tin gi r v d di) nhng u t li km hiu qu
cng vi dng tn dng chy vo cc th trng ti sn nh bt ng sn
97
(khng trc tip to c sn lng thc) khin lm pht gia tng
nhanh chng, c bit l cui nm 2010, v tip tc tng tc rt mnh
vo nhng thng u nm 2011.
Hnh 1.28. T l tn dng/GDP cui nm 2010 (%)
Ngun: IFS, cc NHTW v BMI (2011).
Cng v mc tiu tng trng da vo u t, Vit Nam theo
ui chnh sch c nh hng thm ht nhm thc y tng trng
kinh t. Thm ht ngn sch din ra lin tc trong khong hn mt thp
k qua v c mc ngy cng gia tng. Giai on 2003-2006, mc
thm ht ngn sch xp x 5% GDP. T nm 2007 tr i, thm ht
ngn sch cn bin ng nhiu hn. Thm ch trong nm 2009 v 2010,
thm ht ngn sch so vi GDP ln lt t mc mc cao l 6,9% v
5,6%
62
. Cng do tnh trng thm ht ngn sch ko di, Vit Nam cng
buc phi vay n nhiu hn. Tng n cng ca Vit Nam tng t
khong 40% GDP t cui nm 2007 ln ti hn 57% GDP vo cui
nm 2010, v ch gim i cht vo nm 2011 nh lm pht cao. Cng
thi gian , n nc ngoi ca Vit Nam cng tng t 32% ln ti gn
42% GDP.
62
Tuy nhin, nhng con s ny c th cha phn nh ng bn cht ca thm ht ti kha
Vit Nam hin nay. Cc t chc quc t a ra nhng con s thm ht ngn sch khc xa vi
con s bo co ca MoF. C th, ch tnh ring nm 2009, con s thm ht ngn sch khng
bao gm chi tr n gc theo bo co ca MoF l 3,7% GDP, trong khi con s tng ng ca
Ngn hng Pht trin chu (ADB) v Qu Tin t Quc t (IMF) cao hn nhiu, ln lt l
6,6% v 9,0% GDP.
98
Hnh 1.29. Tnh trng cn i ngn sch ca Vit Nam v mt s nc
Ngun: Eduardo v nhng ngi khc (2011).
Ghi ch: S liu nm 2011 ca Vit Nam theo B Ti chnh.
Khi nn kinh t gn mc sn lng tim nng v trc
lin tc c thm ht ti kha th vic tip tc m rng ti kha s nhanh
chng dn n lm pht cao, li sut cao, thm ht vng lai, v bt n
ti chnh. Bi hc kch thch tng cu ca Vit Nam trong nm 2009 v
hu qu ca n trong nm 2010-2011 l v d in hnh ca trng hp
ny. Bn cnh , nu cc khon chi tiu chnh ph khng c ti tr
bi thu thu hoc cc khon thu khc, m c ti tr bng cch lm
tng cung tin trong nn kinh t lin tc trong nhiu nm th chc chn
nn kinh t cui cng s phi tri qua lm pht cao v ko di
63
. Vit
Nam, thm ht ti kha c ti tr phn ln bi vay n thng qua pht
hnh tri phiu chnh ph (TPCP) v thm ch l ng trc ngn sch
(mt hnh thc in tin chi tiu). Tuy nhin, TPCP v TPCP bo lnh
ch yu c bn cho cc ngn hng thng mi ln. Lng tri phiu
ny sau c cc ngn hng thng mi cm c li ti NHNN ly
63
Knh truyn dn ny c th c gii thch n gin thng qua vai tr quyt nh trong di
hn ca cung tin i vi lm pht ca nn kinh t. S gia tng ca cung tin c th khng lm
tng lm pht nu nh nn kinh t ang tng trng v cu tin giao dch tng theo, hoc khi cc
th trng ti sn khc ang km hp dn. S gia tng cung tin lc c th c hp th ht
bi s gia tng ca cu tin v do vy khng gy ra s gia tng gi c hng ha v dch v trong
nn kinh t. Tuy nhin, khi khu vc t nhn hi lng vi lng tin m h ang nm gi th
vic gia tng cung tin cui cng s lm h tng chi tiu v, trong iu kin cung hng ha v
dch v khng tng theo kp, n s ko gi c ln cao cho ti khi trng thi cn bng mi c
khi phc. Khi Chnh ph ti tr cho thm ht bng cch tng cung tin th h c coi l ang
thu thu lm pht i vi nhng ngi ang nm gi tin (xem thm chng 3).
99
tin mt thng qua nghip v th trng m hoc qua ca s ti chit
khu. Cui cng, iu ny s lm tng cung tin v gy lm pht cao
trong nn kinh t. Theo s liu thng k ca S Giao dch Chng khon
H Ni (HNX), tng lng TPCP v TPCP bo lnh ang lu hnh c
gi tr vo khong 336 ngn t ng, tng ng vi hn 13% GDP
danh ngha v gn 12% cung tin M2 ca nm 2011. Nh vy, cng vi
nhu cu tn dng cao ca khu vc t nhn, chi tiu cng ti tr thng
qua pht hnh tri phiu cng gin tip dn n s gia tng mnh
ca cung tin trong nhng nm gn y. Tng trng cung tin cao, lm
pht phi m khin ngi dn tm cch tr n vo nhng ti sn c
gi tr n nh nh vng, ngoi t mnh v bt ng sn, gy ra s bt
n trn cc th trng ti sn v lm gim hiu lc ca chnh sch tin
t trong nc.
Hnh 1.30. Tng trng v lm pht cc nc trn th gii, giai on 2001-2010
Ngun: WDI, trch t Bo co kinh t 2012 ca VASS.
Ch thch: tc tng trng v ch s lm pht ca tng nc l gi tr trung bnh ca
cc i lng ny cho giai on tng ng. Vit Nam c th hin bng du chm ln v
mu . ng thng l ng nh i tng trng v lm pht trung bnh ca th gii.
Nh vy, vi m hnh hin nay, tng trng kinh t phi tr mt
mc gi rt t l lm pht. Trong nhiu nm, Chnh ph vn theo ui
mc tiu tng trng, v vy phi nh i bi nhng mc lm pht cao
v bin ng mnh, t , dn n nhng din bin bt n khc nh t
gi, la ha, vng ha v khin vng xoy bt n tr nn kh c th
gii quyt. Hnh 1.30 cng cho thy, bt u giai on 2006-2010, mc
gi ca s nh i tng trng - lm pht Vit Nam cao hn ng
k so vi mc gi nh i trung bnh ca th gii.
100
Trong mt s giai on ngn hn nht nh, chng chi vi
lm pht trong khi d a chnh sch khng cn nhiu (thm ht cn
cn ngn sch ln, li sut tng cao, t l d tr ngoi hi mng, v.v...),
Chnh ph li thng tn dng cc bin php hnh chnh nh kim
sot gi c trong nc, hn ch thng mi, kim sot t gi, v.v... Tuy
nhin, nhng bin php hnh chnh ny nu ko di li nh hng ln
n ng tng cung, bp mo th trng cc nhn t sn xut trong
nc, v lm hn ch nng lc sn xut v xut khu (do thiu nguyn
vt liu nhp khu), ngun lc s li b phn b mt cch khng hp l
v khng hiu qu. Theo , ng tng cung li cng dc hn, v gi
ca s nh i tng trng - lm pht li cng gia tng, nhng chnh
sch m rng tr li sau khi phc tng trng kinh t s cng
lm lm pht tng tc hn, khin bt n v m nhng giai on sau
cng ngy cng tr nn nghim trng.
Thm ht thng mi ngy cng nghim trng
Cc kt qu nghin cu
64
u cho thy, cc chnh sch v t gi v
lin quan n bn cht tin t kh c th ci thin c tnh trng nhp
siu ti Vit Nam, do vai tr trong vic gii thch bin ng cng nh
ln tc ng n cn cn thng mi l khng ng k. Trong khi
, nhp siu c gii thch ch yu t cc yu t thc, c cu, lin
quan n m hnh tng trng ca nn kinh t m Vit Nam ang theo
ui. V l thuyt, cn cn thng mi phn nh chnh lch gia tit
kim v u t trong nc (tit kim rng) ca mt quc gia. Tit kim
rng quc gia cn bng vi tit kim rng ca Chnh ph (cn cn ngn
sch) v chnh lch tit kim - u t ca khu vc t nhn
65
. Nh vy,
nu mt quc gia c thm ht thng mi (nhp siu), th l s phn
nh ca tit kim rng mang du m (c ngha t l u t cao hn t l
tit kim).
64
Xem thm chng 4.
65
Theo l thuyt kinh t v m, (T-G) + (S-I) = NX, trong , T G l cn cn ngn sch, phn
nh t l tit kim rng ca khu vc nh nc; S I l t l tit kim rng ca khu vc t nhn,
NX l cn cn thng mi.
101
Hnh 1.31. Nhp siu, chnh lch u t - tit kim v thm ht ngn sch (%GDP)
Ngun: IMF, WDI v TCTK.
Hnh 1.31 cho thy chnh lch u t - tit kim ca nn kinh t
tng mnh k t nm 2007, v i km l thm ht thng mi cng
gia tng. Chnh lch u t - tit kim trn GDP t mc rt cao l
11,5% trong giai on 2006-2011, trong khi cc quc gia so snh khc
u c tit kim rng, thm ch mc rt cao nh Malaysia (22%).
Th phm chnh l do t l u t ni a mc qu cao, v iu ny
xut pht t m hnh tng trng da vo u t trong khi u t th li
khng hiu qu.
Tit kim rng ni a bao gm tit kim rng khu vc chnh ph
v tit kim rng khu vc t nhn (cc h gia nh v doanh nghip -
bao gm c DNNN). Thm ht ngn sch (tit kim rng ca Chnh
ph mang du m) mc cao v dai dng trong thi gian di phc
v cho m hnh tng trng ng gp ln vo t l tit kim ni a
thp. Tuy nhin, ng vai tr quan trng khng km, v c h tr
t chnh sch v m v nhng vn ni ti ca khu vc ti chnh ngn
hng, l chnh lch u t - tit kim (tit kim rng m) ca khu vc
t nhn gia tng cao.
S liu cng b v tit kim rng khu vc t nhn khng c sn,
nhng c th quan st hnh vi ca h gia nh v khu vc doanh nghip
trong cc nm qua nh gi. i vi khu vc h gia nh, do th
trng ti chnh cn non tr, yu km, cha ng nhiu ri ro trong bi
102
cnh lm pht v bt n v m gia tng trong nhng nm gn y c
coi l mt nguyn nhn khin tit kim rng ca khu vc ny khng
ln. c bit l t nm 2007, khi Vit Nam n nhn mt ngun vn
ln t nc ngoi, nhng NHNN cha c kinh nghim trong trung ho
dng tin tng t bin ny dn n lm pht v bong bng trn th
trng ti sn nh th trng chng khonv bt ng sn. iu ny
kch thch tiu dng thi qu i vi mt b phn ngi tiu dng, c
bit khu vc thnh th.
Trong khi , khu vc doanh nghip li c mc u t rt ln so vi
tit kim - c th nhn thy qua quy m vay n tn dng tng cao trong
nhng nm qua. Nguyn nhn ca s mt cn i ny khng nhng xut
pht t cc chnh sch kch thch tng trng kinh t thng qua ni lng
tin t v ti kha trong thi gian di; nhng hnh vi u t thiu thn
trng, chp git, dn tri nhng thiu hiu qu ca cc doanh nghip;
m cn c s gip sc rt ln ca h thng ngn hng yu km,
thiu gim st v m v vi m hiu qu, trong , nhiu ngn hng nh
hot ng vi mc tiu tng trng nhanh bng cch tng trng mnh
tn dng, thm ch l khng kim sot v mt cch d di.
Nhp siu gia tng v kh kim sot l mt trong nhng nguyn
nhn c bn ca bt n kinh t v m. Nhp siu khin VND lun c
sc p ph gi, tc ng tiu cc n vng xoy t gi v lm pht. Cn
cn thanh ton b nh hng, d tr ngoi hi gim st khin hiu lc
chnh sch t gi cng nh lng tin ca th trng vo nng lc iu
hnh ca NHNN suy gim, ko theo tnh trng la ha khin sc p
n th trng ngoi hi gia tng. Nhp siu cao cng khin ti khon
vn v ti chnh phi duy tr mc thng d ln, ng ngha vi n quc
gia tch t theo thi gian. T gi t do bin ng, trong khi NHNN duy
tr t gi theo mc mc tiu khin chnh sch tin t lun b ng, nh
hng n cc mc tiu khc ca chnh sch.
Tch ly ri ro h thng ngn hng
Nhng vn ca h thng ngn hng nh phn tch Phn 1
(n xu, thanh khon km, sai lch kp) cng mt phn xut pht t m
103
hnh tng trng theo chiu rng. Chnh sch tin t ni lng h tr tng
trng khin cung tin m rng, kch thch tn dng v to iu kin
cho c cu ngun vn bt hp l. Khi nhng ng tin gi r v d
di c sn trn th trng, cc doanh nghip c xu hng u t mnh
pht trin cc d n trong lnh vc bt ng sn, khu cng nghip, v.v
Mt khc, do nhiu ngn hng thc cht l sn sau ca cc doanh
nghip kinh doanh bt ng sn, pht trin c s h tng, nn vic cho
vay bt ng sn, pht trin c s h tng chim t trng rt ln cc
ngn hng ny. C cu ngun vn v vy b phn b khng hp l gia
cho vay ngn hn v cho vay di hn; gia cho vay u t trong lnh
vc bt ng sn v cho vay u t sn xut. Vic nn kinh t phi da
qu nhiu vo h thng ngn hng tng trng cng l nguyn nhn
khin cho c cu ngun vn khng hp l. Do th trng vn cha pht
trin kp trc nhu cu tng trng nng ca nn kinh t, gnh nng
v vn dn v th trng tn dng khin cho cc t chc tn dng
phi s dng phn ln vn huy ng ngn hn t dn c ti tr cho
cc d n trung v di hn.
Bn cnh , trc nhu cu huy ng vn tng cao p ng i
hi tng trng chung ca ton b nn kinh t, trong giai on 2005-
2007, NHNN chp nhn cho php 13 ngn hng c chuyn i t
m hnh nng thn ln thnh th. Cc ngn hng ny trc khi chuyn
i, vn iu l ch c khong vi chc n vi trm t ng. Tuy nhin,
theo yu cu vn iu l ti thiu 3000 t vo nm 2011, cc NHTM
ny buc phi tng vn ch s hu ln 10-20 ln ch trong vng ch
5 nm. Hu qu ca vic phi pht trin vi tc cc nhanh ca nhm
cc ngn hng ny l cc ngn hng phi tng trng ti sn bng mi
gi tng ng vi lng vn ch s hu tng thm. Do trnh qun
tr ca cc ngn hng ny khng theo kp vi tng ti sn nn dn n
cht lng tn dng ca cc ngn hng ny km.
Mt vn nn i km vi qu trnh ny l chnh l s hu cho.
tng vn ch s hu ln nh vy, cc ngn hng buc phi da vo
vn ng gp, v theo , tr thnh sn sau ca cc tp on, c nh
nc ln t nhn. ng thi, do tc tng vn ch s hu qu nhanh
104
ca cc ngn hng th chnh cc tp on ng sau cc ngn hng ny
cng phi vay vn t cc ngn hng khc p ng yu cu. H qu
ca vn s hu cho cng l vn vay ca cc tp on b s dng
sai mc ch, cht lng tn dng rt km, v l tin cho vn n
xu khi nn kinh t gp kh khn.
Trong giai on tin t m rng, h thng ngn hng hot ng c
v trn tru do vic huy ng vn trn th trng lin ngn hng kh d
dng v s tn ti ca cc dng vn gi r trong nn kinh t, theo ,
m thm ng gp thm vo s phn b khng hiu qu cc ngun
lc ca nn kinh t, khin m hnh tng trng cng km hiu qu. Tuy
nhin, n khi lm pht tng cao v bt n v m xut hin, NHNN bt
buc phi gim mnh cung tin v tng mnh li sut iu hnh (nh
cui nm 2008 v nm 2011), th nhng ri ro ca h thng ngn hng
bt u bc l r nt. Thanh khon h thng c bit tr nn kh khn.
Cc ngn hng cho vay trung v di hn qu nhiu, ch yu ti tr cho
cc d n bt ng sn v khu cng nghip, b mt cn i ngun vn
trm trng do huy ng trn TT1 (t dn c) cng nh TT 2 (lin NH)
v t NHNN tr nn rt kh khn do chnh sch tht cht. Bn cnh
, cht lng tn dng km cng thm th trng bt ng sn ng
bng do tn dng tht cht khin n xu, n qu hn tng mnh ti
h thng cc t chc tn dng. Vn s hu cho cng khin n xu,
n qu hn dt dy trong ton b h thng, v kh c th khoanh vng
gii quyt. Do thanh khon kh khn, n xu tng nhanh nn cc
NH bt buc phi tng mnh li sut huy ng trn TT1 hoc kch hot
nhng cuc ua li sut khi b kim sot trn huy ng t NHNN, v
theo , cc mc li sut cho vay cng tip tc duy tr mc rt cao,
thm ch ngay c khi lm pht c du hiu gim k t nhng thng
cui nm 2011.
Vi mc li sut tng cao d ch tht cht nh cung tin v tn dng
cho thy hiu lc chnh sch tin t suy gim r rt. Nu chnh sch
tip tc tht cht kim sot lm pht, li sut s tip tc gia tng cao
v nh i au n bi suy gim mnh tng trng v vic lm. Ngc
li, nu ni lng chnh sch hn, lm pht s rnh rp tr li, s thiu
105
hiu qu ca h thng ngn hng tip tc c nui dng vi nhng
dng vn r v d di v nhng ri ro h thng s ngy cng tch ly.
TI C CU NN KINH T - NI HM V TIN THC HIN
Vi nhng phn tch Phn 2, c th nhn thy m hnh tng
trng theo chiu rng v thiu hiu qu, i km vi cc chnh sch
thch ng cha bi bn v b hn ch hiu lc bi chnh m hnh tng
trng l nguyn nhn c bn dn n nhng bt n kinh t v m, v
vng xoy ny ngy cng tr nn nghim trng. V th, con ng duy
nht hin nay l phi i mi m hnh tng trng, i km vi ti c cu
nn kinh t hng n tng trng nhanh nhng bn vng.
Trong bi cnh y, chnh sch n nh kinh t v m v kim ch
lm pht trong nm 2011 (bt u t NQ 11 vo thng 2/2011), d ng
hay cng khai, cng th hin s chp nhn nh i tng trng
kinh t gim trong ngn hn v bt u m ra t duy ti cu trc nn
kinh t. ng thi quyt tm ti c cu nn kinh t th hin r hn bt
u t Hi ngh ln th 3 Ban Chp hnh Trung ng ng Kha XI
vi khng nh 3 ni dung cn tp trung trong thi gian ti l ti cu
trc u t vi trng tm l u t cng; c cu li th trng ti chnh
vi trng tm l ti cu trc h thng ngn hng thng mi v cc t
chc ti chnh; ti cu trc doanh nghip nh nc m trng tm l cc
tp on kinh t v tng cng ty nh nc.
Tuy nhin, ni hm ca nhng khi nim c bn nh i mi m
hnh tng trng v ti c cu nn kinh t cn cha c lm r
v nht qun khin nhng n lc (cn tng i t i v thiu bi bn)
trong thi gian qua cha thc s i vo bn cht v khng nm trong
mt tng th thng nht. ng thi, Chnh ph cng c n Ti
c cu nn kinh t v ti c cu nhng khu vc t ph, nhng nhng
tin quan trng ban u cng cha c lm r, khin nhng gii
php ti c cu c th gp nhng tr ngi v kh c th t c mc
tiu cui cng ca ti c cu gn lin vi i mi m hnh tng trng.
Phn 3 s i su vo lm r hai ni dung - ni hm v tin ca ti c
cu nn kinh t.
106
Ni hm i mi m hnh tng trng v ti c cu kinh t
Vit Nam
i mi m hnh tng trng Vit Nam l mt vic lm ht sc
cp bch v cn thit trong bi cnh hin nay, c bit khi nn kinh t
ang y mnh hn na qu trnh hi nhp kinh t quc t su rng.
Vi nhng nn tng tng trng c lm r trn, i mi m hnh
tng trng Vit Nam cn c hiu l qu trnh chuyn i t m
hnh tng trng ch yu theo chiu rng sang m hnh tng trng
ch yu theo chiu su trn c s nng cao hiu qu tng trng, ng
thi tin ti tng trng bn vng (bn vng v kinh t, bn vng v
x hi v bn vng v mi trng), t c mc tiu cui cng l
nng cao phc li di hn ca x hi mt cch bn vng v cng bng.
Trong qu trnh t c mc tiu trung gian u tin (l tng trng
nhanh), vic cn lm v u tin hng u l phi nhanh chng chuyn
tng trng chiu rng (t vic gia tng quy m cc yu t u vo)
sang tng trng theo chiu su, iu ny cng c th gii quyt c
nhng bt n v m, v theo , gp phn cho mc tiu trung gian tng
trng bn vng thng qua bn vng v kinh t.
V l thuyt, tng trng theo chiu su tc tng hiu qu s
dng cc ngun lc c th thng qua: (i) hiu qu k thut (technical
effciency); (ii) hiu qu phn b (allocative effciency); v (iii) tin b
khoa hc cng ngh (technical progress). Hiu qu k thut c phn
nh qua mc sn lng cao nht c th t c vi cc u vo nh
nhau v s lng v cht lng
66
. Hiu qu phn b c nh ngha l
t c gi tr sn xut cao nht vi mt h thng gi u vo v u ra
cho trc, theo , cc ngun lc c hn (khan him) ca doanh nghip/
nn kinh t c phn b theo nhng nhu cu khc nhau ca ngi tiu
dng/nn kinh t
67
. Tin b khoa hc cng ngh c th gia tng nng lc
66
Thc t cho thy, hiu qu k thut l vn ln i vi cc d n u t cng. V d, vi
cng mt cht lng, gi mt con ng ni ring hay cc cng trnh h tng c s ni chung
Vit Nam thng cao hn so vi nhng nc c dng so snh.
67
Trong kinh t vi m, hiu qu phn b cn c bit n thut ng l hiu qu Pareto, hoc
hiu qu x hi khi cc ngun lc ca nn kinh t c phn b mt cch ti u c tnh n li
ch v chi ph ca c x hi, theo , tng phc li ca nn kinh t l ln nht.
107
sn xut chung ca nn kinh t, y ng gii hn kh nng sn xut
ca quc gia ra bn ngoi.
Qu trnh chuyn i m hnh tng trng cn rt nhiu giai on
khc nhau, nhng mc tiu trung gian khc nhau km nhng gii php
(cng c) khc nhau. Tuy nhin, trong giai on u hin nay, ti c cu
nn kinh t l mt qu trnh quan trng c th nhanh chng chuyn
i cch thc tng trng t chiu rng theo chiu su. Ti c cu kinh
t cn c hiu l qu trnh i mi cch thc phn b li cc ngun
lc ca nn kinh t trong mt giai on nht nh, vi mc tiu l hiu
qu phn b v hiu qu k thut, ng thi y cng l bc m h
tr thnh cng cho qu trnh chuyn i m hnh kinh t lu di. Vi
mc tiu ca ti c cu nn kinh t l hiu qu k thut v hiu qu phn
b, cn lm r nhng yu t c bn c th nng cao c cc hiu qu,
t ra c nhng mc tiu trung gian v nhng nhng gii php
c bn ca ti c cu.
Cc nghin cu v kinh nghim cho thy vic thiu vng cnh
tranh i vi th trng u ra (nh tnh trng c quyn, hoc u i
cho cc DNNN, v.v) v thiu vng cc ng lc v i ng ph hp
da vo kt qu hot ng bn trong doanh nghip (nh trong cc
DNNN, hoc vic qun l cc d n u t cng, v.v) l cc yu t
lm hiu qu k thut thp hn so vi tim nng. V vy, mun tng
hiu qu k thut, th vic ci cch mnh m v trit hn na khu vc
DNNN, xa b c quyn v u i khu vc nh nc, cng nh i
mi cch thc qun l cc d n u t cng l nhng ni dung quan
trng ca ti c cu nn kinh t.
Bn cnh , v l thuyt, mun c c hiu qu phn b th
ngun lc ca nn kinh t phi c phn b mt cch ti u c tnh
n li ch v chi ph ca c x hi, hay ni cch khc phn b theo ng
nhu cu ca nn kinh t, khi , phc li ca c nn kinh t l ln nht.
Cc nghin cu v kinh nghim cho thy cp quc gia, vic xa b
nhng mo m v gi c (nhng mo m ny lm sai lch cc tn hiu
v phn b ngun lc) s gip nng cao hiu qu phn b ngun lc nh
108
vn, lao ng hay cc ngun ti nguyn
68
. i vi cc yu t u vo,
nhng u i i vi cc DNNN hay nhng doanh nghip thuc khu
vc t nhn nm trong cc nhm li ch trong tip cn n tn dng,
t ai hay cc ngun lc sn xut quan trng khc
69
m khng tun
theo nhng nguyn tc ca kinh t th trng cng s lm gim hiu qu
phn b do lm mo m qu trnh phn b ngun lc. Ngoi ra, nhng
vn ni ti ca u t cng cng ang khin hiu qu phn b suy
gim cp quc gia nh: (i) s phn b bt hp l gia h tng cng
v h tng mm, hay trong ni b tng phn ngnh
70
(do vn phn
cp v li ch cc b); (ii) s chn ln ca u t cng i vi u t ca
khu vc t nhn. Nhng vn tn ti trong h thng ti chnh - tin
t (nh thanh khon km, n xu, s hu cho, vai tr ca s hu nh
nc, nng lc yu km, v.v...) cng tr gip ng k vo qu trnh
phn b ngun lc (ch yu l vn) vo nhng khu vc sn xut khng
hiu qu ca nn kinh t, lm suy gim thm hiu qu phn b.
Vi nhng phn tch trn, c th thy, t c hiu qu k
thut v hiu qu phn b, cn c mc tiu trung gian c cu kinh t
c hiu qu (theo , cc ngun lc s c phn b mt cch hp l
nht), trong , cn t c mc tiu c cu hiu qu trong mt s khu
vc t ph quan trng (bi tc ng ln n hiu qu k thut v hiu
qu phn b) bao gm: khu vc u t cng, khu vc DNNN v khu
vc ti chnh - tin t. V vy, tinh thn Ngh quyt Trung ng 3 v ti
68
V d nh vic tr cp gi in s lm cho vic phn b ngun lc b mo m, dn n sn
xut v u t thi qu nhng ngnh tiu th nhiu in nh xi mng hay cn thp, trong khi
khng khuyn khch cc doanh nghip u t vo chnh bn thn ngnh in hay vo cc
loi nng lng thay th.
69
Cho n nm 2010, khu vc kinh t nh nc cn chim ti 38,1% tng vn u t x hi,
song ch ng gp 33,7% vo GDP ca c nc, v ch to vic lm cho khong 10,4% s lao
ng. Trong khi , khu vc t nhn trong nc cng chim ti 36,1% tng vn u t x hi
v 86,1% s lao ng vo nm 2010, nhng li ch ng gp 47,5% vo GDP ca c nc. D
nhng s liu ni trn cn cha th hin c li th ca nhm doanh nghip nh nc v nhm
doanh nghip t nhn c quy m ln, nh kh nng tip cn tn dng, thng tin chnh sch, v.v.,
s thiu hiu qu phn b vn l kh r rng.
70
C th, mt s nghin cu ch ra l Vit Nam c qu nhiu cng. Trong khi h tng c
s ni mt s thnh ph hay mt s vng nng thn cn cha c u t thch ng.
Trong lnh vc h tng mm, cc bnh vin hay trng hc nhiu ni li tnh trng qu ti.
109
c cu kinh t gn vi i mi m hnh tng trng kinh t, trong ,
tp trung ch yu vo nhng lnh vc: (i) ti c cu u t vi trng
tm l ti c cu u t cng; (ii) ti c cu doanh nghip nh nc vi
trng tm l cc tp on v tng cng ty nh nc; v (iii) ti c cu h
thng cc t chc tn dng vi trng tm l cc ngn hng thng mi l
ng n, v l im cng cho quan im ci cch v tin b.
Tin ti c cu - thay i t duy v ci cch th ch
M hnh tng trng theo chiu rng v thiu hiu qu c coi l
c h tr v gip sc bi nhng t duy v quan im kinh t chm
c i mi cng nh th ch cha hiu qu bao gm lut php, chnh
sch v phng thc vn hnh v hot ng ca b my nh nc. V
vy, nu khng i mi mnh m t duy v ci cch thit k v vn
hnh h thng th ch th nhng thay i ang hng ti l i mi
m hnh tng trng v ti c cu nn kinh t thnh cng kh c th
t c.
i mi t duy kinh t nh nc l ch o
C th ni, t duy kinh t nh nc l ch o s cn tr qu
trnh ti c cu nn kinh t, bi cc ngun lc ca nn kinh t kh c
th hng vo nhng ni c hiu qu nht.
T duy kinh t nh nc l ch o r rng to lp mi trng
kinh doanh thiu s cnh tranh bnh ng, cng khai, minh bch v lnh
mnh gia cc thnh phn kinh t, khin khu vc t nhn kh c c hi
tip cn cc ngun u vo v c hi kinh doanh mt cch bnh ng.
Trong khi s bnh ng v c hi tip cn v quyn s dng cc ngun
lc quc gia cng nh v quyn t do kinh doanh gia cc thnh phn
kinh t, theo l thuyt, li l c s quan trng cc ngun lc phn b
hp l, c cu kinh t c hiu qu v nng cao c hiu qu k thut
v hiu qu phn b.
T duy ny cng thng c din gii l s dng DNNN (c
bit l cc tp on, tng cng ty ln) l cng c n nh kinh t v
m, cng c nh hng v iu tit v m. Tuy nhin, y li l t
duy thiu c s, bi bn cht DNNN l mt thnh vin ca nn kinh
110
t, ging nh mi doanh nghip t nhn hay doanh nghip nc ngoi
khc, ch khng phi l mt thnh t ca cng c hay chnh sch kinh
t v m. Vic trao trng trch cng c iu tit hay bnh n kinh t v
m cho DNNN bin mt thnh vin kinh t (ng l phi c bnh
ng nh cc doanh nghip khc) c c u th tuyt i so vi cc
thnh vin kinh t cn li, theo , cc ngun lc nghim nhin b phn
b mo m v mt pha. Mt s h ly c th k n nh: (i) vn
bt bnh ng trong mi trng kinh doanh, trong tip cn cc ngun
lc ca nn kinh t; (ii) tnh trng c quyn v km hiu qu ca cc
DNNN; (iii) tnh trng gi c c iu tit (nh gi in, gi xng) b
bp mo, khng phn nh ng tn hiu th trng v dn n nhng c
sc gi n nn kinh t, v.v...; v (iv) s chn p khu vc t nhn trong
nc, trong khi khu vc ny cn mau chng mnh ln cnh tranh
vi cc doanh nghip nc ngoi ang xm nhp vo nn kinh t theo
cc cam kt hi nhp, v.v... Thm ch, nhng hot ng u t ca cc
DNNN ra ngoi ngnh vo nhng lnh vc mo him nh chng khon,
bt ng sn tm kim li nhun, i ngc li vai tr cng c n
nh kinh t v m.
T duy kinh t nh nc l ch o cng ang b cc nhm li
ch tn dng trit cho li ch ca mt s c nhn c lin quan. y
l ming t mu m to ra cc mi quan h vy quanh cc tp
on v tng cng ty nh nc ny n v pht trin. Thc trng ny
dn n s ra i v ln mnh nhanh chng ca mt s doanh nghip
t nhn Vit Nam, pht ln nhanh chng khng phi t tin b khoa
hc - cng ngh, tng nng sut lao ng, bo v mi trng m ch
yu do khai thc cc ti nguyn t ai, g, m, bin v.v... Nhng ng
ch doanh nghip ny mc nhin t cho mnh c nhng c quyn
ring, trong khng t trng hp thiu tn trng php lut, quyn v li
ch hp php ca ngi lao ng. S pht trin lch lc ny khin khu
vc kinh t t nhn pht trin khng bn vng, khng ph hp vi tng
trng xanh v pht trin hi ha cc li ch ca x hi.
V vy, mun ti c cu thnh cng nn kinh t, mun cc ngun
lc c phn b mt cch hiu qu nht cho tng trng nhanh v bn
111
vng, khng th khng thay i t duy v kinh t nh nc, theo hng:
(i) khu vc kinh t nh nc ch tp trung khc phc nhng khuyt tt
ch yu ca kinh t th trng nhm iu tit hiu qu nn kinh t hng
ha nhiu thnh phn vn ng theo c ch th trng; Nh nc ch
tham gia vo nhng lnh vc kinh t m khu vc t nhn khng mun
tham gia hoc khng th tham gia; (ii) tng cng cung cp v nng
cao cht lng dch v cng; (iii) y nhanh s thoi lui ca Nh nc
trong vai tr ch u t v ch s hu doanh nghip, cng nh gim
dn tin ti xa b bao cp, li th v quyn v c hi kinh doanh dnh
ring cho cc DNNN; v (iv) nng cao vai tr nh hng, kin to h
tr pht trin v nng cao nng lc qun l kinh t v m ca Nh nc
nhm to mi trng kinh doanh bnh ng v thn thin i vi mi
thnh phn kinh t khc nhau.
Bn cnh vic i mi t duy v vai tr ca khu vc nh nc, cng
cn i mi t duy v khu vc t nhn. Khu vc kinh t t nhn khng
ch c coi l mt trong nhng ng lc pht trin ca nn kinh t
m cn khng nh l ng lc c bn nhm to ra c nhng bt
ph trong pht trin kinh t ph hp vi xu th ca nn kinh t th trng
hin i trong bi cnh y nhanh hi nhp kinh t quc t ngy cng
su rng. i mi t duy v vai tr ng lc ca khu vc kinh t t
nhn s gp phn quan trng thay i t duy chin lc trong khu
thit k v hoch nh chnh sch kinh t v m ca Chnh ph, nhm to
ra mi trng cng nh c hi tip cn bnh ng ti cc ngun lc pht
trin gia cc loi hnh doanh nghip khc nhau, theo , gp phn quan
trng cho ti c cu nn kinh t v chuyn i m hnh tng trng.
Ci cch th ch
Cc nghin cu u cho thy, th ch kinh t ng vai tr quan
trng n tng trng kinh t. Trn bnh din l thuyt v kinh nghim
quc t, tc phm ca hai gio s Daron Acemoglu v James Robinson,
V sao c nhng quc gia tht bi, ngun gc ca quyn lc, thnh
vng v ngho i
71
pht hnh thng 3/2012 t cu hi ti sao c
71
D.Acemoglu v J.Robinson, Why Nations fail, The Origins of Power, Prosperity, and Poverty,
Crown Publishers, New York, 2012.
112
nhng quc gia ngho ti nguyn nhng li tr nn giu c trong khi
nhng quc gia khc c th giu ti nguyn li khng. Hai tc gi
ch ra l do ch yu chnh l th ch. C th chia th gii thnh nhm
quc gia c qun tr bi nhng nh ch bao dung hay dung np
(inclusive institutions), v nhm quc gia cn li b cai tr bi nhng
nh ch tc ot hay khai thc (extractive institutions). Cc tc gi
nhn nh: Nhng x hi [bao dung] tht s c s phn chia quyn
lc chnh tr hp l hn, trong khi nhng x hi khc li khng c.
Nu nh ch tc ot hay khai thc ln nm quyn, tc l quyn
lc chnh tr b tp trung trong mt nhm nh th khng c s thnh
vng hay quyn t hu no c th cu t nc khi kt cc suy
tn v quyn s hu c th b thao tng. Nu quyn lc chnh tr c s
tham gia rng ri ca qun chng th th ch chnh tr v kinh t c th
mang li s thnh vng v phc li cho ng o qun chng. Lp
lun ca cc tc gi l s thnh vng gn nh do u t v sng to to
ra, nhng y li l nhng hnh vi ca nim tin: cc nh u t v nh
sng to phi c nhng l do tin cy ngh rng, nu thnh cng, h s
khng b cp ot bi nhng ngi c quyn th. iu ny cng ng
ngha vi vic mt th ch tt, h tr cho tng trng v thnh vng
kinh t, cn c mt h thng php lut ng tin cy, ghi nhn v bo h
cc quyn t do s hu, t do kh c, t do cnh tranh, mt c ch
ng tin cy gip gii quyt cc tranh chp cng nh mt chnh quyn
minh bch, ng tin cy, mi hnh vi can thip ca chnh quyn vo nn
kinh t c tnh tin liu v c kh nng lng trc c.
Tuy nhin, Vit Nam, vi vic thit k v vn hnh b my phnh
to, xa dn, km hiu qu v km hiu lc, khng theo nguyn tc quyn
lc phi c gim st, thiu trch nhim gii trnh, thiu cng khai
minh bch l ngun gc su xa dn n tham nhng, lm dng chc
quyn v t li, lm thoi ha bin cht b my. Theo , mi trng
u t tr nn thiu minh bch, khng thn thin vi cc hot ng u
t v sng to, khng c c ch v thit ch ng tn cy phn b
ngun lc nn kinh t c hiu qu.
113
Th ch cng thng gn cht vi li ch nhm
72
. Do nhng l do
v th ch, php lut v truyn thng, nhm li ch Vit Nam cha c
knh tc ng chnh thc n qu trnh son tho, ban hnh lut php
ca Quc hi v chnh sch ca Chnh ph. Qu trnh vn ng cha
c cng khai v lut ha nn nhm li ch rt a dng v phc tp
73
.
Nhm li ch Vit Nam thng c c trng l lin quan n nhng
ngi c chc, c quyn, nht l quyn lin quan n nhn s cn b, ti
chnh, ngn sch, u t, t ai, hm m, rng bin v.v Li dng tnh
thiu cng khai minh bch, cc nhm li ch thng tip xc theo quan
h c nhn m cht kt dnh l li ch tin bc. Lut php cng lng lo
hay quyn lc t b gim st th nhm li ch hot ng cng trng trn,
liu lnh. H qu l ngun lc ca nn kinh t khng c phn b hiu
qu, b bp mo phc v cho cc nhm li ch khc nhau.
Th ch gn lin vi phn cp qun l, trong khi phn cp qun l
v mi quan h gia trung ng - a phng Vit Nam ang ny sinh
nhng tn ti ln. Vit Nam tr thnh nc c h thng hnh chnh
phi tp trung ha mc cao so vi cc nc trong khu vc. Tuy nhin,
phn cp li thiu tnh h thng: phn cp u t hay phn cp t ai
hin c phn quyn ng u, ging nhau v qu rng cho mi tnh,
thnh trong c nc, m khng tnh n nng lc v kh nng hp th,
cng nh kh nng thm nh v gim st u t ca cc a phng.
Phn cp cng khng m bo trch nhim gii trnh cn thit, thiu s
gim st v thiu phi hp vi cc chnh sch cng nh thiu s thng
nht trong tng th pht trin ca quc gia. H qu l thc trng 63 nn
kinh t trong nn kinh t quc dn c bn cng, sn bay, khu cng
nghip, v.v m khng tnh n c th v iu kin t nhin, kinh
t - x hi cng nh kh nng v vn, nhn lc, khoa hc - cng ngh;
dn n tnh trng manh mn, dn tri, v khai thc cc ngun lc ti
72
Nhm li ch l mt tp th gm nhiu c nhn, t chc cng chia s mt mi quan tm
chung v cng nhau thc y cc mc tiu bng cch tc ng vo cc chnh sch ca chnh
ph, thng qua vn ng hnh lang to ra hay thay i nhng lut l v cch thc thi c li
cho phe nhm mnh.
73
Tng B th Nguyn Ph Trng l ngi u tin cng khai nu ch danh nhm li
ch trong bi pht biu kt thc Hi ngh ln 3 Ban Chp hnh Trung ng ng ngy
10/10/2011.
114
nguyn thin nhin km hiu qu. Cc quyt nh xy dng cng bin,
sn bay, trng i hc, v.v... u do Th tng Chnh ph hay cc B
quyt nh trn c s cc xut ca a phng, nn tnh trng phn
tn v manh mn ca nn kinh t hin nay khng nhng do cp a
phng gy ra m cn do khu thit k v thc hin cp trung ng.
V th, vic ci cch th ch, c bit l tn trng quyn s hu,
cnh tranh bnh ng v tnh minh bch, l iu kin rt quan trng
cc ngun lc c th c phn b hiu qu hn, gp phn vo thnh
cng ca qu trnh ti c cu nn kinh t. Ci cch th ch bao gm thay
i mt s quan im, php lut, chnh sch v phng thc hot ng
ca b my; v nn tp trung vo mt s ni dung chnh sau:
Thit k c ch gim st theo nguyn tc quyn lc nh nc
tt c cc cp, cc c quan u phi c gim st cht ch
bi mt hay nhiu th ch c lp. Quy nh s gim st nh
vy ph hp vi thng l quc t, nhm hn ch lm dng
quyn lc hoc trn trnh trch nhim phc v li ch c
nhn, li ch nhm. C th, cn thc hin quyn gim st
cht ch trong ton b qu trnh xy dng v thc hin ngn
sch nh nc, u t cng, mua sm cng, quyt nh v t
ai, khai thc ti nguyn, gim st i vi quyn s hu nh
nc trong cc DNNN. Theo tinh thn cn b sung, sa
i Hin php 1992 v cc lut c lin quan n Quc hi,
Hi ng Nhn dn, Ta n Nhn dn, Vin Kim st Nhn
dn v Chnh ph.
Lp c quan phng chng tham nhng c lp, hot ng theo
lut php di s gim st ca Quc hi. Cc quan chc ca
c quan phng, chng tham nhng do Quc hi b nhim v
c php lut bo v trong hot ng ca mnh trong khun
kh lut php, trnh tnh trng va bng, va thi ci
trong lnh vc quan trng nh chng tham nhng.
Thc hin cng khai minh bch rng ri, ph hp vi chun
mc v tp tc quc t trong tt c cc hot ng ca cc c
115
quan, quan chc nh nc c lin quan n hot ng kinh
t, n i sng ngi dn (nh cng khai lch cng tc, s
in thoi giao dch, chi ph cho cc chuyn i cng tc, cc
quyt nh ban hnh ca cc chc danh ch cht trong b
my nh nc v.v...); cng khai minh bch quy trnh tuyn
chn cn b, tiu chun cho tng chc v; cng khai minh
bch kt qu b phiu tn nhim i vi cn b. Cn quy nh
trch nhim gii trnh ca cc c quan nh nc v s dng
vn nh nc v cng khai rng ri trn bo ch; quy nh ch
thng xuyn i thoi vi dn thng qua cc phng tin
truyn thng.
Nng cao nng lc qun l tp trung v nhng vn chin
lc, v m cp trung ng v cp vng nhm xy dng mt
nn kinh t thng nht; iu chnh ch phn cp hin nay
theo hng cn i gia quyn hn v trch nhim; phn cp
ph hp vi nng lc, iu kin ca a phng, mt mt pht
huy sng kin ca a phng, to iu kin a phng
pht trin nhng mt khc bit, c th ca tng a phng
ph hp vi iu kin a l, lch s, kinh t - x hi ca tng
a phng; ng thi khc phc tnh trng phn tn, hnh
thnh c cu cng - nng nghip trn tng tnh, thnh ph
khng iu ha v phi hp theo vng, tnh trng phn cp
cho cc cp a phng quyn hn qu rng v u t, t ai
khng gn lin vi trch nhim gii trnh, v.v... C th tin ti
cho php thc hin quyn t ch a phng cho tt c cc
tnh thnh (nh thu mt s loi thu, ph v mt s khon chi
cho kt cu h tng hay gio dc, y t), t pht huy s sng
to, t ch ca a phng, to ra s khc bit, a dng ca
a phng.
116
KT LUN
Kinh t Vit Nam nm 2011 cho thy nhng bt n v m vn cn
tn ti cng thng, hoc tm thi du li nhng cha bn vng. Nhng
ri ro bt n ny s cn tip tc trong nm 2012 nu khng c nhng
gii php cn c. Nguyn nhn c bn ca nhng din bin v m bt li
ko di t nhiu nm chnh l c im m hnh tng trng kiu
Vit Nam - da ch yu vo gia tng cc ngun lc u vo, c bit
l thm dng vn u t, trong khi hiu qu s dng ngun lc thp v
ang suy gim, i km vi cc chnh sch thch ng b hn ch hiu lc
bi chnh cch thc tng trng. V th, i mi m hnh tng trng
v ti c cu nn kinh t l con ng duy nht, l c hi khng th b
l trong bi cnh hin nay.
i mi m hnh tng trng Vit Nam c xem l qu trnh
chuyn i tng trng ch yu theo chiu rng sang ch yu chiu su
trn c s nng cao hiu qu k thut, hiu qu phn b v tin b khoa
hc - k thut; ng thi tin ti tng trng bn vng (bn vng v
kinh t, bn vng v x hi v bn vng v mi trng). Ti c cu kinh
t c coi l qu trnh u tin v cp thit t c hiu qu phn
b v hiu qu k thut thng qua qu trnh phn b li ngun lc ca
nn kinh t, c bit ba khu vc quan trng (u t cng, DNNN v
ti chnh - ngn hng). Nhng iu kin tin cho qu trnh ti c cu
thnh cng nm thay i t duy v ci cch th ch. Theo , t duy
kinh t cn hng kinh t nh nc tp trung khc phc nhng khim
khuyt ca th trng, xa b li th v quyn v c hi kinh doanh
dnh ring cho cc DNNN; v kin to mi trng kinh doanh bnh
ng gia cc thnh phn kinh t. Ci cch th ch cn hng ti mt
h thng chnh sch v php lut ng tin cy v d tin liu, bo h cc
quyn s hu, chnh quyn minh bch v c gim st, vi mc tiu
cui cng l to c mi trng bnh ng v minh bch cho cc hot
ng u t v sng to.