Sng kin kinh nghim

Mn ho hc

PHNG GD & T HUYN SA THY

TRNG THCS SA BNH

Tn sng kin kinh nghim:

PHNG PHP GII MT S DNG BI

TP HO HC - LP 9

Ngi thc hin : Cao

Th L Thy

Gio vin t: T nhin

n v cng tc: Trng THCS Sa Bnh

Thng 12 nm 2011

Ngi thc hin: Cao Th L Thy

Trang

Sng kin kinh nghim

Mn ho hc

LI CM N

Hon thnh xong ti Phng php gi icc dng bi tp ho hc lp 9

Ti xin chn thnh cm n :
Ban Gim hiu trng, T t nhin to iu kin tt cho ti c th
hon thnh ti ny.
Cng tp th i ng gio vin ging dy mn ho hc ca Trng THCS
Sa Bnh gip ti rt nhiu trong qu trnh tm ti liu.

Sa Bnh, ngy 12 thng 12 nm 2011

Tc gi

Cao Th L Thu

Ngi thc hin: Cao Th L Thy

Trang

Sng kin kinh nghim

Mn ho hc

MC LC
A. T VN

I. L do chn ti

II. Phm vi i tng- phng php nghin cu

1. Phm vi i tng nghin cu

2. Phng php nghin cu

B. GII QUYT VN

I. Thc trng vic dy hc mn ho hc ti trng THCS Sa Bnh

II. Ni dung kin thc chng trnh ho hc lp 9

III. Mt s gii php p dng trong thc tin ging dy mn ho hc

IV. Nhng l thuyt c bn

V. Bi tp p dng

13

VI. Bi tp t gii

19

C. KT QU

21

D. KT LUN

23

TI LIU THAM KHO

24

Ngi thc hin: Cao Th L Thy

Trang

Sng kin kinh nghim

Mn ho hc

A. T VN
I. L do chn ti:
Trong trng THCS ni chung v trng THCS Sa Bnh ni ring, b
mn ho hc cng vi cc mn khoa hc khc gp phn quan trng vo vic
thc hin mc tiu o to hc sinh thnh nhng ngi nng ng c lp v
sng to, tip thu c nhng tri thc khoa hc k thut hin i, bit v vn
dng tm ra cc gii php hp l cho nhng vn trong cuc sng ca bn thn
v x hi nn vic dy hc mn ho hc trng THCS l mt hot ng quan
trng ca dy hc ni chung.
Khng ging nh mt s mn hc khc cc em hc sinh c tip cn
v lm quen t bc hc di, mn ho hc c bt u a vo chng trnh
gio dc ph thng bc hc THCS t lp 8. iu ny mun ni ln mc
kh, phc tp ca b mn ho hc i hi hc sinh mc nhn thc tng
i y v sc kho, tui, tri thc v kh nng tip cn. Mc d hc
sinh c lm quen v hc tp sau cc mn hc khc nhng lng kin thc
mn ho hc cung cp v bt buc hc sinh phi tip nhn, nghin cu li
qu ln, i hi hc sinh mt kh nng ghi nh kin thc mt cch chn lc
thng minh v c bit l kh nng vn dng kin thc , pht trin kin thc.
Khng ch dng li i tng hc sinh m c gio vin trc tip ging dy
mn ha hc phi khng ngng tm ti, sng to v vn dng rt nhiu cc
phng php ging dy cho ph hp vi tng dng bi hc, tng i tng hc
sinh cc em c th lnh hi kin thc mt cch trit nht.
C th bao qut s lc ton b chng trnh ho hc lp 8 v lp 9. Ni
dung kin thc c chuyn ti n hc sinh di dng cc bi hc chnh sau :
- Dng bi hc tm hiu v cc khi nim (1)
- Dng bi hc tm hiu v tnh cht ca cht (2)
- Dng bi hc luyn tp (3)
- Dng bi hc thc hnh (4)
Nu nh dng bi hc thc hnh rn luyn v pht trin k nng quan
st, m t v tin hnh th nghim th dng bi luyn tp li rn luyn cho hc
sinh k nng h thng kin thc, k nng tnh ton, k nng vn dng kin thc
Ngi thc hin: Cao Th L Thy
Trang

Sng kin kinh nghim

Mn ho hc

v pht trin kin thc.

Hin nay cc trng THCS trn a bn huyn ni chung v trng
THCS Sa Bnh ni ring, qua qu trnh tm hiu, nghin cu ti nhn thy phn
ln cc gio vin ch ch trng ging dy dng bi hc (1) v (2) m cha ch
trng ng mc dng bi hc (3) v (4) . Xem ging nh mt hot ng s
phm n li, lp li h thng kin thc dng bi hc (1) v (2) , chnh v iu
ny m cc gio vin thc hin kh s lc vi nhiu nguyn nhn : Do iu
kin trng lp, do i tng hc sinh nn nh hng khng nh n k
nng s dng phn nh tnh cho phn nh lng ca hc sinh, cc bi tp trong
sch gio khoa c gio vin hng dn ging gii theo th t ln lt m
cha rt ra cc dng bi tp v phng php chung gii cc dng bi tp.
Vic h thng kin thc di hnh thc cc dng bi tp thng qua cc tit luyn
tp s gip hc sinh hiu r, hiu su kin thc hn a hc sinh vo tnh hung
gii quyt vn kch thch kh nng t duy, c sng to ca hc sinh nng cao
cht lng v hiu qu ca vic dy v hc mn ho hc ni chung v dng bi
hc luyn tp ni ring cng chnh l l do ti chn ti Phng php
gii mt s dng bi tp ho hc lp 9 ''
II. Phm vi i tng- phng php nghin cu
1. Phm vi i tng nghin cu
- i ng gio vin ang trc tip ging dy mn ho hc ca trng
THCS Sa Bnh, THCS Phan nh Phng , THCS Sa Ngha,
- Ton b hc sinh ang hc lp 9A, 9B, 9C ca trng THCS Sa Bnh.
- Chng trnh ho hc lp 9
. Phng php nghin cu
- Phng php nghin cu ti liu
- iu tra thu thp thng tin
- Cc phng php chung hng dn gii c th cho tng dng bi tp
- Nhng vn ca ni dung chng trnh trong sch gio khoa
B. GII QUYT VN
I. Thc trng vic dy v hc mn ho hc ti trng THCS Sa Bnh
1. V pha gio vin
Ngi thc hin: Cao Th L Thy
Trang

Sng kin kinh nghim

Mn ho hc

Qua tm hiu trao i, thng qua nhng tit dy c th trn lp ca gio

vin b mn ho hc lp 8 v lp 9 bn thn ti nhn thy : Gio vin u
c o to c bn cc trng i hc, Cao ng v vy kin thc v mn
ho hc kh ng u, trnh chuyn mn su rng v trnh s phm lnh
ngh, cc gio vin lun t tinh thn yu ngh mn tr ln hng u, tch cc
trong cng tc d gi thm lp, khng ngng tm ti sng to nng cao cht
lng ging dy, gip hc sinh d hiu, d nh, hiu su nm chc, nm vng
nhng kin thc c bn.
mn ho hc ni chung v chng trnh ho hc lp 9 ni ring, cc
bi hc c vit v chuyn ti n hc sinh theo 4 dng bi hc rt c th
nu trn v mi dng bi hc mang mt tm quan trng v ngha nht nh,
tuy nhin qua trao i v trc tip d gi ti nhn thy mt s gio vin quan
tm cha ng mc v ng u dng bi hc luyn tp nn vic vn dng l
thuyt gii quyt cc bi tp c bit l bi tp tnh ton hc sinh thc hin
cha c tt.
2. V pha hc sinh
Hc sinh nghin cu thuc a bn x ngho nn phn ln l con em l
hc sinh dn tc tiu s nn thc hc tp ca cc em cn rt hn ch. Tuy
nhin do ni dung kin thc ca b mn ho hc tng i kh, rng v phc
tp nn vic tip thu kin thc ca hc sinh cha ng u. Mt s em cng
cha coi trng n dng bi hc luyn tp nn phn no cng nh hng n
cht lng hc tp, kh nng tnh ton gii quyt cc bi tp cha c khoa
hc .
II. Ni dung kin thc chng trnh ho hc lp 9
Ton b chng trnh ho hc lp 9 c chia thnh 5 chng
Chng I: Hc sinh c lm quen v tm hiu v tnh cht (vt l, ho
hc) ca cc hp cht v c (Oxit, axit, mui, baz) y l phn kin thc c
pht trin tip theo sau khi tm hiu v cc khi nim oxit, axit, mui, baz
cui chng trnh ho hc lp 8.
Chng II, III: Vn lp li dng bi hc tm hiu v tnh cht ca cht
nhng i vi kim loi ( Nhm-Al, St -Fe) v phi kim (Cacbon- C, Clo- Cl 2)
c bit bi hc 24 hc sinh bc u lm quen vi nhng kin thc v bng
h thng tun hon ca nh bc hc ngi Nga .I Men--l-p
Ngi thc hin: Cao Th L Thy
Trang

Sng kin kinh nghim

Mn ho hc

Chng IV, V: Ln u tin hc sinh c bit n khi nim hp cht

hu c v ho hc hu c, cc em c tm hiu su hn v tnh cht vt l, ho
hc, cch iu ch, ng dng ca mt s hp cht Hyrcacbon (mtan, etylen,
benzen) v mt s dn xut ca Hyrcacbon (ru etylic, axit axetic). y
cng chnh l phn kin thc c s v chuyn tip ca ho hc chng trnh
THPT. Nhn chung ton b kin thc ho hc lp 9 theo sch gio khoa mi
c vit theo mt lgic t ci chung n ci ring, ci c th v cui cng cng
c li, h thng li kin thc bng tit luyn tp v pht trin k nng vn dng
thng qua thao tc thc hnh.
III. Mt s gii php p dng trong thc tin ging dy mn ho hc
1. Nhng vn chung
dy v hc tt mn ho hc trng THCS c bit l vi vic h
thng kin thc di cc dng bi tp v gii quyt chng theo mt lgic, mt
nguyn tc chung th i hi phi y mt s iu kin sau.
a. i vi gio vin
Yu cu gio vin phi c o to hon chnh c trnh s phm lnh
ngh, nm vng chc, hiu su rng ton b kin thc ho hc lp 9, c kh
nng vn dng l thuyt tnh ton v gii quyt cc bi tp trong SGK cng nh
sch bi tp, sch nng cao mt cch thnh tho, gio vin phi c kh nng
ging gii hc sinh c th nh hng phng php, cch gii quyt cc bi
tp nhanh chng v chnh xc, kch thch c s say m yu thch mn hc
hc sinh v pht trin c kh nng t duy lgic, c sng to ca hc sinh .
b. i vi hc sinh
Di s ch o ca gio vin hc sinh phi dn dn c c nhng phm
cht v nng lc thch ng vi phng php tch cc nh : Gic ng c mc
ch hc tp, c thc trch nhim v kt qu hc tp ca mnh v kt qu
chung ca c lp, bit t hc v tranh th hc mi ni, mi lc, bng mi hnh
thc c nhng k nng cn thit ca cc loi hnh t duy (bin chng, lgic,
hnh tng...)
2. C s thc hin
Sau mi bi hc c th li c h thng cc bi tp, cc bi tp ny mang
tnh cht chung nhm cng c li kin thc. Tuy nhin hc sinh c th khc
Ngi thc hin: Cao Th L Thy
Trang

Sng kin kinh nghim

Mn ho hc

su hn tng th kin thc ca c chng, tng hc k thm ch c nm hc th

mi gio vin phi nh hng v h thng kin thc di dng cc bi tp.
V d : chng I phn bit cc hp cht v c ta c th h thng
di dng bi tp nhn bit v tch hn hp da trn tnh cht ho hc ca tng
cht. V th ta c th khi qut kin thc c th tng bi hc ri tng kt v
gii quyt chng theo tng dng bi tp . y chnh l c s ch yu, c bn
thc hin cc bi tp mt cch d dng, chnh xc v khoa hc.
IV. Nhng l thuyt c bn
1. Dng bi tp phn bit - Nhn bit cc cht v c, tch, tinh ch cht
t hn hp cht v c
* Phng php chung
- Cc loi bi tp phn bit v nhn bit cc cht v c ta phi dng cc
phn ng c trng ca mi cht nhn ra chng. C th l nhng phn ng
gy ra cc hin tng m ta thy c kt ta c trng, mu c trng, kh sinh
ra c mi c trng ( v d : NH3 mi khai, H2S mi trng thi, SO2 mi sc,
NO2 mu nu mi hc) v s dng cc bng (1), (2), (3), (4), (5) lm cc
kiu bi tp nhn bit thng gp nh : nhn bit ring r v nhn bit hn hp,
nhn bit mt s ha cht hn ch lm thuc th, nhn bit cc cht m khng
c dng thuc th bn ngoi
- Vi loi bi tp tch v tinh ch cht nguyn cht t hn hp v cc cht
v c : nguyn tc l phi tm cc phn ng c trng ch mt hoc mt vi
cht trong hn hp c phn ng, trn c s tm cch tch ring chng ra. C
th tin hnh theo s tch v tinh ch cht nh sau :
X
Hn hp

+A

AY

+ B
AB

Giai on (1) : hp th
giai on (2) :Ti to

Ngi thc hin: Cao Th L Thy

Trang

Sng kin kinh nghim

Mn ho hc

giai on (1) : chn cht A sao cho ch tc dng vi cht Y chuyn

thnh AY ( dng kt ta, bay hi hoc ha tan). Tch ra khi cht X
giai on 2: Thu hi li cht Y t cht AY
* Lu : D tch ly cc cht nguyn cht ring r ra ta dng c 2 giai
on, cn tinh ch ly mt cht nguyn cht ta ch cn thc hin giai on (1)
Bng 1: MT S THUC TH THNG DNG NHN BIT
STT

Thuc th

Nhn bit

Hin tng

+ Hu ht kim loi mnh:

Tan gii phng H2 , Ca tan
(Na, K, Ca, Ba)
to thnh dd Ca(OH)2 c
1

Nc (H2O)

Tan to thnh dd lm xanh

+ Hu ht oxit ca kim
qu tm, mu hng
loi mnh: (Na2O, K2O,
Phenolphtalein
BaO, CaO)
Tan to thnh dd lm
+ P2O5
qu tm
+ Axit (HCl, HNO3)

qu tm ha

Qu tm

Dung dch baz + Kim loi Al, Zn

tan c kh H2 bay ln
kim
+ Al2O3, ZnO, Al(OH)3, tan
Zn(OH)2
Dung dch Axit

Mui cacbonat, sunfit, tan c gii phng kh:

sunfua
CO2, SO2, H2S

tan, c kh H2
+ Kim loi ng trc H
HCl, H2SO4
tan, to kh SO2, NO2
long HNO3,
+ Hu ht kim loi
H2SO4 c nng

HCl
H2SO4
5

+ Baz kim (NaOH, qu tm ha xanh

KOH)

+ CuO, Cu(OH)2

tan to dd mu xanh

+ Ba, BaO, mui bari

To kt ta BaSO4

DD mui BaCl2 + Hp cht c gc sunft kt ta BaSO4 trng

Ngi thc hin: Cao Th L Thy

Trang

Sng kin kinh nghim

hay Ba(NO3)2
AgNO3
Pb(NO3)2

Mn ho hc

+ Hp cht c gc clorua Kt ta AgCl trng

+ Hp cht c gc sunfat Kt ta en Pbs

Bng 2: NHN BIT CC CHT KH

Kh
Cl2

Thuc th

Du hiu

PTHH minh ho
dd KI v h Khng mu ha xanh (I2) Cl2 + KI KCl + I2
+ I2
tinh bt
(H.t.b) xanh
SO2 + Br2 + 2H2O 2HBr
+ dd Br2 (hay
KMnO4)

Mt mu nu (hay mu
tm)

HCl

+ dd AgNO3

Cho kt ta trng

H2S

+dd Pb(NO3)2

Cho kt ta en

qu tm m

Ha xanh

SO2

NH3
NO

+ H2SO4
5SO2 + 2KMnO4 + 2H2O
2H2SO4
K2SO4

2MnSO4

AgNO3 + HCl AgCl +

HNO3
Pb(NO3)2 + H2S PbS +
2HNO3
NH3 + H2O NH4OH

HCl(m c) to khi trng

NH3 + HCl NH4Cl

Khng kh

Ha nu

2NO + O2 2NO2

Ha

3NO2+H2O2HNO3+ NO
CuO + CO Cu + CO2

NO2 Qu tm m
CO

CuO(en) to

Ha (Cu)

CO2

dd Ca(OH)2

Trong vn c

O2

Cu() to

Ha en (CuO)

2Cu + O2 2CuO(en)

H2

CuO(en)to

Ha (Cu)

CuO + H2 Cu + H2O

Hi
CuSO4 khan
H2O

Trng ha xanh

CO2 + Ca(OH) CaCO3 +

H2O

CuSO4

5H2O

CuSO4.5H2O

Bng 3: NHN BIT CC N CHT TH RN

STT N CHT
1 Na, K, Ca, Ba

THUC TH
+ H2 O

Ngi thc hin: Cao Th L Thy

Trang

HIN TNG
Tan, H2 to dung dch trong
9

Sng kin kinh nghim

Mn ho hc

+ Dung dch kim

+ HNO3 c
+ HNO3, sau cho
Ag
NaCl vo dung dch
I2 (mu tm en) + H tinh bt
t trong O2 khng
S (mu vng)
kh
t chy
P (mu )

C (mu en)

2
3
4
5
6

Al, Zn
Cu

t chy

(tr Ca to dung dch vn c)

Tan, c H2
Tan to dung dch xanh + H2
Tan + NO2 mu nu + trng
AgCl
Ha xanh
SO2 mi hc
to P2O5 tan trong nc to
dung dch lm qu tm
CO2 lm c nc vi trong

Bng 4: NHN BIT MT S OXIT TH RN

STT
OXIT
THUC TH
HIN TNG
Na2O, K2O,
+ H2 O
dung dch trong sut lm xanh
1
CaO, BaO
qu tm
Tan trong axit v kim dung dch trong sut
2 Al2O3
+ dung dch axit (HCl,
dung dch mu xanh
3 CuO
H2SO4 long)
+ dung dch HCl un
to kt ta trng
4 Ag2O
nng
+ dung dch HCl un
Cl2 kh vng lc
5 MnO2
nng
+ H2 O
dung dch lm qu tm
6 P2O5
7
+ dung dch HF
tan to SiF4
SiO2
Bng 5: NHN BIT MT S DUNG DCH MUI
STT
1
2
3
4
5
6
7
8

Dung dch mui

Thuc th
Mui clo rua
+ dung dch AgNO3
Mui bromua
+ Cl2
Mui Sunfua
+ dung dch Pb(NO3)2
+ dung dch axit
Mui Sunfit
Mui Sunfat
Mui photphat
Mui nitrat
Mui cacbonat

+ dd BaCl2, Ba(NO3)2
+ dung dch AgNO3
+ H2SO4 c + Cu
+ dung dch HCl

Hin tng
AgCl trng
Br2 lng mu nu
PbS en
SO2 (hc) lm mt mu
dung dch Br2 (nu )
BaSO4 trng
Ag3PO4 trng
dd xanh + NO2 (mu nu)
CO2 c nc vi trong

2. Dng bi ton tnh theo phng trnh ha hc c lin quan n

hiu sut phn ng v tinh khit ca nguyn liu
Ngi thc hin: Cao Th L Thy
Trang

10

Sng kin kinh nghim

Mn ho hc

* Phng php chung:

Sau khi vit ng v phng trnh ha hc trc khi gii ton ta xem xt
nh sau:
1. Nu l bi ton tnh theo mt PTHH ta da vo s lin h trc tip 2 cht
trong cng PTHH tnh theo s mol (hay khi lng hoc th tch) ri p
dng quy tc tam sut tnh lng cht cn tm.
2 Nu bi ton c lin quan n hiu sut phn ng (H%)
+ Trng hp 1: Tnh H% theo lng sn phm thu c
H% =

lng sn phm thc t thu c ( bi cho)

lng sn phm l thuyt thu c (theo PTHH)

x 100%

* Ch : Lng cht tham gia cn ly (thc t), lng cht tham gia cn
ly (l thuyt)
4. Nu bi ton c lin quan n tinh khit ca nguyn liu (a%)
Ta c: a% (hay % nguyn cht) 100% -1% tp cht tr hay:
khi lng cht nguyn cht
H% =
x 100%
khi lng nguyn liu ( bi cho)
* Ch : khi tnh ton theo PTHH ch c thay lng cht nguyn cht vo
5. Nn vn dng nh lut BTKL gii nu trong phn ng bit lng
(n-1) cht trong s n cht tham gia v to thnh.
3. Dng bi ton cho ng thi lng ca c hai cht tham gia phn
ng
* Phng php chung: gii c dng bi ton ny phi thc hin c
cc bc sau:
- Trc ht vit y PTHH c th xy ra: V chng hn c 2 cht phn
ng nhng xy ra PTHH
VD: CO2 + NaOH

NaHCO3
Na2CO3 + H2O

- Sau da vo h s ca 2 cht lin quan v s mol tng ng ca cc

cht em dng ban u (bi cho) thit lp t l so snh. T xc nh
c cht no c d, cht no phn ng ht. Sau mi tnh lng cc cht
khc c tnh theo lng cht phn ng ht.
4. Dng bi tp vit phng trnh ha hc - Biu din cc chuyn i
ha hc - iu ch cc cht v c t kim loi v ngc li :
* Phng php chung:
y l mt dng bi tp mang tnh tng qut v rt ph bin trong chng
trnh ha hc lp 9 lm tt dng bi tp ny th bt buc phi thuc v nh
ton b tnh cht ha hc ca cc cht
- D on xem c th xy ra nhng chuyn i ha hc no. VD: C th l
Ngi thc hin: Cao Th L Thy
Trang

11

Sng kin kinh nghim

Mn ho hc

+ T kim loi iu ch cc cht v c :

Kim loi Oxit Baz Baz Mui Mui A Mui B
Mui Mui A Mui B
Hoc ngc li t cc cht v c iu ch kim loi
Mui Baz Oxit Baz Kim loi
Mui
T cc s d on lp ra sau vn dng tnh cht ho hc gii quyt.
5. Dng bi ton tng gim khi lng:
* Phng php chung: dng bi ton ny c chia thnh 2 dng bi
chnh.
1. Bi ton nhng thanh kim loi A vo dung dch mui ca kim loi B.
i vi bi ton ny phn ng xy ra c gii phng kim loi B v c
s thay i khi lng ban u ca thanh kim loi, kim loi A phi hot ng
mnh hn kim loi B v u khng tc dng vi nc iu kin thng.
- Nu sau nhng, bi cho khi lng thanh kim loi tng th.
tng khi lng thanh = mkim loi B bm - mkim loi A tan
- Nu sau nhng, bi cho khi lng thanh kim loi gim th:
gim khi lng thanh = mkim loi A tan mkim loi B bm
2. i vi cc bi ton tng gim khi lng khc ta phi vn dng nh
lut bo ton khi lng gii.
Th d 1: 2Cu + O2 2CuO
tng lng cht rn = lng O2 tham gia phn ng ho hp.
Th d 2: CuCO3 t CuO + CO2
gim lng cht rn = lng CO2 gii phng.
6. Dng bi ton xc nh cng thc phn t (CTPT) hp cht hu c
da vo kt qu phn ng t chy v tnh cht ho hc c trng ca hp
cht .
* Phng php chung:
Ta c th vit phng trnh ho hc phn ng t chy hp cht hu c A.
y
y z
CxHyO2 + ( x ) O2 t x CO2 +
H2O
0

dng bi ton ny thng gp 2 trng hp sau:

Bi ton 1: Bit khi lng HCHC A em t (m A) khi lng (hay th
tch) CO2 , H2O sinh ra, khi lng mol HCHC A (M A) xc nh CTPT cht
hu c A?
Bc 1: Tm khi lng cc nguyn t thnh phn c trong mA gam.
mc =

%C =

12
44
mc
mA

x mCO2 = 12 x

VCO2(l)
22,4

= 12nCO2

x 100

Ngi thc hin: Cao Th L Thy

Trang

12

Sng kin kinh nghim

mH =

x mH2O = 2.nH2O

18

%H =

Mn ho hc

mH

x 100
mA
Bc 2: Theo mt trong 2 cch sau:
Tnh trc tip x, y, z t t l
12x
mC

y
mH

16z

MA

12x

16z
hoc
=
=
=
%C %H %C

=
mA

mO

MA
100

Sau khi suy ra cng thc n gin nht, ri da vo khi lng mol (M A)
suy ra CTPT ng ca A
x:y:z=

mC
12

mH
1

mO
16

%C
12

%H
1

%O
16

Bi ton 2: Bit th tch cc kh CO2, H2O, O2 dng v cht hu c A

em t (HCHC A th tch kh hay th tch lng bay hi). Lp t l th tch
(cng l t l s mol nu cc kh o cng iu kin) tnh c cc n s x, y, z
CTPT A CxHyOz .
* Ch : 1 s cng thc tm khi lng mol cht A (MA)
MA = 22,4 . DA
MA = MB . dA/B
MA = 29.dA/K2
DA: KL ring ca kh
dA/B: t l hi
dA/K2
A: (KTC)
ca kh A i vi kh B
V. Bi tp p dng:
1. Dng bi tp phn bit nhn bit cc cht v c, tch, tinh ch cht
t hn hp cht v c:
a. Bi tp 1: Trnh by phng php phn bit bn dung dch sau: HCl,
NaOH, H2SO4, Na2SO4
* Phng php chung:- Nhng qu tm vo bn dung dch: Ch dung dch
Na2SO4 khng lm i mu qu tm, nhn ra dung dch Na 2SO4. Dung dch
NaOH lm qu tm ho xanh nhn ra dung dch NaOH. Hai dung dch axit cn
li u lm qu tm ho .
Cho dung dch BaCl2 vo mu th hai dung dch axit cn li. Mu th c
xut hin kt ta trng l dung dch H2SO4.
H2SO4 + BaCl2 BaSO4 + 2HCl
- Dung dch cn li khng c hin tng g l HCl
b. Bi tp 2: Kh N2 b ln cc tp cht l hi nc CO 2, CO, O2. Hy cho
bit lm th no c N2 tinh khit?
* Hng dn gii:
Cho hn hp kh v hi nc qua ng s c un nng.
Ngi thc hin: Cao Th L Thy
Trang

13

Sng kin kinh nghim

Mn ho hc

2CO + O2 t 2CO2
Kh ra khi ng gm N2, CO2 v hi H2O c dn vo bnh ng KOH
rn. H2O v CO2 b gi li
CO2 + 2KOH K2CO3 + H2O
Ta thu c kh N2 tinh khit.
c. Bi tp3: Nu phng php tch hn hp kh Cl 2, H2, CO2 thnh cc
cht nguyn cht
* Phng php chung:Cho hn hp ba kh t t qua dung dch KOH d ch
H2 khng phn ng c tch ring v lm kh hai kh cn li c phn ng.
Cl2 + 2KOH KClO + KCl + H2O
CO2 + 2KOH K2CO3 + H2O
Dung dch thu c gm KClO, K2CO3, KOH cn d, c cho tc dng
tip vi dung dch HCl
KOH d + HCl KCl + H2O
K2CO3 + 2HCl 2KCl + CO2 + H2O
Dung dch thu c un nng c phn ng phn hu
2KClO3 t 2KCl +O2
2. Dng bi tp tnh theo phng trnh ho hc c lin quan n hiu
sut phn ng v tinh khuyt ca nguyn liu:
0

Bi tp 1: T 60 tn qung pirit cha 40% lu hnh ngi ta sn xut c

61,25 tn qung axit Sunfuric 96%. Hy tnh hiu sut ca qu trnh .
*Hng dn gii:
Lng S c trong 60 tn qung pirit:

60 x 40

= 24 tn
100
T qung pirit (cha S) ngi ta iu ch H2SO4 qua chuyn ho.
S SO2 SO3 H2SO4
32 tn

98 tn

24 tn

x tn

=> x =

24 x 98

= 73,5 tn
32
Lng axit Sunfuric 96% theo l thut thu c
L :

73,5 x 100

= 76,5625 tn

96
Thc t theo bi cho, lng axit Sunfuric 96% thu c l 61,25 tn. Vy
hiu sut ca qu trnh l.
61,25
Ngi thc hin: Cao Th L Thy
Trang

14

Sng kin kinh nghim

Mn ho hc

%H =

x 100% = 80%
76,5625
3. Dng bi ton cho ng thi lng ca c 2 cht tham gia phn
ng
Bi tp 1: Cho 1,68 lt kh lu hunh dioxit (ktc) i t t qua 1050ml
dung dch nc vi trong Ca(OH)2 0,1 mol/l
a. Vit phng trnh ho hc xy ra
b. Tnh khi lng cc cht sau phn ng.
* Hng dn gii:
a. PTHH: Ca(OH)2 + SO2 CaSO3 + H2O
nSO2 =

nCa(OH)2

1,68
22,4
=

= 0,075 (mol)

0,1 x 1050
1000

0,15 (mol)

Theo PTHH lng Ca(OH)2 dng d. Do khi lng cc cht sau phn
ng c tnh theo lng SO2 theo PTP:
nSO2 = nCaSO3 = nCa(OH)2
=0,075(mol)
Vy s mol Ca(OH) cn d = 0,105 0,075 = 0,03 (mol)
Khi lng cc cht sau phn ng l:
mCaSO3 = 0,075 x 120 = 9 (gam)
mCa(OH)2 cn d = 0,03 x 74 = 2,22 (gam)

Bi tp 2: Ngi ta dng 50 gam dung dch NaOH 40% hp th hon

ton 11,2 lt kh CO2 (o ktc) cho bit mui no c to thnh sau phn ng
vi khi lng bao nhiu?
* Hng dn gii:
Cc phn ng c th xy ra khi cho CO2 tc dng vi dung dch NaOH:
2NaOH + CO2 Na2CO3 + H2O (1)
NaOH + CO2 NaHCO3 (2)

Ngi thc hin: Cao Th L Thy

Trang

15

Sng kin kinh nghim

Mn ho hc

Bi cho:
50 x 40
nNaOH =

= 0,5 (mol)
40 x 100

nCO2 =

11,2
2,4

= 0,5 (mol)

Ta c: nNaOH: nCO3 = 0,5 : 0,5 = 1:1

Ch xy ra P (2)
Do khi lng mui NaHCO3 to thnh l:
mNaHCO3 = 0,5 x 84 = 42 (g)
4. Dng bi tp vit phng trnh ha hc biu din cc chuyn i
ha hc - iu ch cc cht v c t kim loi v ngc li.
Bi tp 1: Cho s chuyn i ha hc:
(2) X Fe(OH)2 FeSO4 Fe(NO3)2
Fe2O3 Fe
(6) Y Fe(OH)3 Z Fe2(SO4)3
Thay X, Y, Z bng cc cht thch hp ri vit PTHH biu din cc chuyn
i ha hc trn.
* Hng dn gii: Thay X l FeCl2, Y l FeCl3, X l Fe2O3. Ta c cc
Phng trnh ha hc
Fe2O3 + H2

to
Fe + 3H2O (1)

Fe + 2HCl FeCl2 + H2 (2)

FeCl2 + 2NaOH Fe(OH)2 + 2NaCl (3)
Fe(OH)2 + H2SO4(long) FeSO4 + 2H2O (4)
FeSO4 + Ba(NO3)2 Fe(NO3)2 + BaSO4 (5)
to
2Fe + 3Cl2 FeCl3 (6)
Ngi thc hin: Cao Th L Thy
Trang

16

Sng kin kinh nghim

Mn ho hc

FeCl3 + 3NaOH Fe(OH)3 + 3NaCl (7)

2Fe(OH)3

to
Fe2O3 + 3H2O (8)

Fe2O3 + 3H2SO4 Fe2(SO4)3 + 3H2O (9)

5. Dng bi ton tng gim khi lng:
Bi tp: Cho hai thanh km c khi lng nh nhau nhng trong dung
dch Cu(NO3)2 thanh cn li nhng trong dung dch Pb(NO3)2. Sau cng thi
gian phn ng nhn thy khi lng l km th nht gim 0,05g. Bit rng trong
c hai phn ng nh nhau. Cho bit khi lng l km th hai tng hay gim
bao nhiu gam?
* Hng dn gii:
Gi s khi lng km b ha tan trong c hai th nghim l Xg
Th nghim 1: Zn + Cu(NO3)2 Cu + Zn(NO3)2 (1)
65g

64g gim 65- 64 = 1g

xg
x = m Zn =

0,05g
65 x 0,05

Th nghim 2:

= 3,25 (g)

Zn + Pb(NO3)2 Pb + Zn(NO3)2 (2)

65g

207g tng 207 65 = 142g

3,25g
y=

yg
142 x 3,25

7,1 (g)

65
Vy khi lng l km th hai tng 7,1 (g)
6. Dng bi ton xc nh cng thc phn t (CTPT) hp cht hu c
da vo kt qu phn ng t chy v tnh cht ha hc c trng ca hp
cht .
Bi tp 1: t chy hon ton a gam hp cht hu c A cn phi dng
28,8g oxit thu c 39,6g CO2 v 16,2 H2O
a. Xc nh cng thc n gin nht ca A
Ngi thc hin: Cao Th L Thy
Trang

17

Sng kin kinh nghim

Mn ho hc

b. Xc nh cng thc phn t ca A bit

170g < MA < 190g
* Hng dn gii:
a. T s phn ng chy ca A
to
A + O2 CO2 + H2O
p dng LBTKL, ta c khi lng cht A em t l:
mA = ( mCO2 + mH 2O ) mO2 = (3,96 + 16,2) 28,8 = 27g
- Trong 27 gam cht A c cha:
39,6

mC =

x 12 = 10,8 (g):

44
=> mO = 27 (10,8 + 1,8) = 14,4 (g)

16,2

mH =

18

x 2 = 1,8 (g)

- t CT A l : CxHyOz ta c t l

mC

mH

mO

10,8

x: y: z =

:
:
=
12
1
16
12
Vy CT n gin nht ca A l: CH2O

1,8
:

14,4
:

16

= 1: 2:1

b. CTPT A c dng (CH2O)n

Ta c: mA = 30n(g)
Theo bi cho: 170 < 30n < 190 v n nguyn n = 6
Vy CTPT ca A l C6H2O6
Bi tp 2: t chy hon ton 2,1g hp cht hu c A thu c sn phm
gm 6,6 g CO2 v 2,7g H2O. Xc nh CTPT ca A. Bit t khi hi ca A i
vi kh metan l 1,75
* Hng dn gii:
Khi lng mol ca A: mA = 1,75 x 16 = 28 (g)
Cch 1:
A chy sinh ra CO2 v H2O => A phi c C v H
Ta c
mC =

6,6

x 12 = 1,8 (g) : mH =

Ngi thc hin: Cao Th L Thy

Trang

2,7

x 2 = 0,3 (g)
18

Sng kin kinh nghim

Mn ho hc

44
18
V mC + mH = 1,8 + 0,3 = 2,1 (g) ng bng cht A em t => A ch
cha 2 nguyn t C v H
c cng thc phn t A l CxHy ta c t l
12x

1,8
0,3
=> CTPT ca A l C2H4

28
2,1

=> x = 2, y = 4

Cch 2: c CTPT ca A l CxHy ta c phng trnh ho hc t chy.

to

4CxHy + (4x + y)O2

4 mol
2,1
28

6,6

mol

Rt ra t l:

4x CO + 2y H2O
4x mol 2y mol

0,075
CTPT ca A l C2H4

44
4x
0,15

mol =

2y
0,15

2,7
18

mol

=> x = 2; y = 4

VI. Bi tp t gii:
Bi 1: Ch dng mt thuc th hy nhn bit cc dung dch sau:Na 2CO3 ;
NaCl; Na2S; Ba(NO3)2
Bi tp 2: Bng phng php ho hc hy nhn bit cc kh ng trong l
ring bit sau: CO2, NH3, O2.
Bi tp 3: C hn hp bt gm kim loi Ag, Al, Fe. Trnh by phng
php ho hc tch ring tng kim loi ra khi hn hp. Vit PTHH minh
ho.
Bi 4: Tch ring dung dch tng cht sau ra khi hn hp dung dch
AlCl3, FeCl3, BaCl2
Bi tp 5: t chy hon ton mt si dy ng nng 3,84 g trong khng
kh. ngui cht rn thu c ri ho tan vo dung dch HCl ly d. c
dung dch X ta thu c kt qu Y. Lc tch ri em nung nng kt ta Y n
khi lng khng i th thu c cht rn 2.
a. Vit phng trnh ha hc xy ra
b. Tnh khi lng cht rn 2. Bit hiu sut ca c qu trnh l 90%
Ngi thc hin: Cao Th L Thy
Trang

19

Sng kin kinh nghim

Mn ho hc

Bi 6: Cho 50g dung dch AgNO3 3,4% tc dng vi 60ml dung dch
NaCl 0,5M th thu c bao nhiu gam kt ta? Nu c cht d sau phn ng
hy tnh khi lng hay th tch dung dch cn ly thm tc dng ht vi
lng cht cn d.
Bi 7: Trn ln 200ml dung dch H2SO4 2,5M vi 300ml dung dch KOH
3M. Tnh nng mol ca cc mui trong dung dch thu c.
Bi 8: Nu cch iu ch kim loi Na t sa Na 2CO3 kim loi mui
Al(NO3)3. Kim loi Fe t qung pirit st FeS2. Vit PTHH .
Bi 9: s bn: A, B l nhng cht khc nhau hy tm A, B v vit
PTHH thc hin s bn
A
Fe

Fe
B

Bi 10: Vit PTHH thc hin s sau. Tm cc ch ci A, B, C, D, E

bit A, B, C, D, E l nhng cht khc nhau

Fe(NO3)3

Fe(NO3)3
D

Bi 11: Cho 3,78g bt Al phn ng va vi dung dch mui XCl 3 to

thnh 200ml dung dch Y. Khi lng cht tan trong dung dch Y gim 4,06 gam
so vi dung dch XCl3. Xc nh cng thc ca mui XCl 3 v nng mol ca
cc cht tan c trong dung dch Y.
Bi 12: Nhng thanh km nng 37,5g vo 200ml dung dch ng sunpht.
Phn ng xong ly thanh kim loi ra ra nh, lm kh, cn c 37,44g
a. Tnh khi lng km phn ng
b. Tnh nng mol ca dung dch ng sunphat ban u
Bi 13: t chy hon ton 2 lt hp cht hu c A th tch kh cn va
9 lt kh Oxi, sau phn ng ngi ta thu c 6 lt kh CO2 v 6 lt hi H2O.
a. Xc nh CTPT v CTCT (thu gn) ca A. Bit th tch cc kh c o
Ngi thc hin: Cao Th L Thy
Trang

20

Sng kin kinh nghim

Mn ho hc

cng k nhit v p sut.

b. Cho kh A phn ng vi kh H2 c bt Ni lm xc tc v un nng. Vit
PTHHBi 14: t chy hon ton mt hirocacbon A thu c CO 2 v hi H2O
theo t l. Khi lng l 11:3
a. Tm cng thc phn t ca A. Bit t khi hi ca A i vi H 2 l 20.
Vit cng thc cu to ca A
b. Dn A vo dung dch brom d th thy dung dch brom b nht mu
dn. Vit PTHH.
C. KT QU NGHIN CU
c th hiu r thc trng qu trnh tch cc ha ca ha hc sinh sau
khi c nghin cu phng php gii quyt ton b kin thc di cc dng
bi tp. Ti tin hnh pht phiu trng cu kin cho 146 hc sinh cc lp
9B, 9C trng THCS Sa Bnh. Qua qu trnh iu tra phn tch ti thu c
kt qu:
Cu 1: Trong cc tit hc, khi nghe gio vin ging bi v h thng kin
thc di cc dng bi tp em cm thy:
K hiu

Cc la chn

Tn s

T l %

Rt thch th

87

59,59

Bnh thng

30

20,55

Nhm chn

22

15,07

kin khc

4,79

146

100

Tng cng

Cu 2: Theo em gii quyt cc bi tp ha hc c to ra s hng th hc tp

trong tit hc khng?
K hiu

Cc la chn

tn s

t l %

120

82,19

Khng

24

16,44

kin khc

1,37

146

100

Tng cng

Cu 3: Theo em gi hc, gio vin hng dn gii cc dng ton ha hc s:

K hiu

Cc la chn

Ngi thc hin: Cao Th L Thy

Trang

tn s

t l %
21

Sng kin kinh nghim

Mn ho hc

Gy hng th hc tp

110

75,34

Khng gy hng th hc tp

32

21,92

kin khc

2,74

146

100

Tng cng

Cu 4: Sau mi tit hc mc hc sinh gii c cc bi tp l:

K hiu

Cc la chn

tn s

Hon ton khng gii c cc 0

BT

Gii c ton b cc bi tp 76
trong bi hc

52,05

Gii c khong 50% s bi tp

70

47,95

146

100

Tng cng

t l %

Cu 5: Theo em tc dng ca vic nghin cu phng php gii cc dng ton

ha hc
K hiu

Cc la chn

tn s

t l %

Hiu bi v gii cc bi tp d 120

dng

82,19

Hiu bi s si khng gii c cc bi 25

tp

17,12

Khng hiu g c

0,69

Cu 6: Theo em vic h thng kin thc di cc dng bi tp c ngha

K hiu

Cc la chn

tn s

t l %

Hiu su, hiu chc kin thc

65

44,52

bit cch gii cc dng bi tp

78

53,42

Khng c ngha g

kin khc

2,06

146

100

Tng cng
D. KT LUN

ngha ti qua kt qu iu tra thng qua phiu trng cu kin phn

no ta thy c vai tr ngha ca vic hng dn hc sinh gii cc dng
bi tp ha hc. y khng n gin ch gip cc hc sinh gii c cc bi
Ngi thc hin: Cao Th L Thy
Trang

22

Sng kin kinh nghim

Mn ho hc

tp trong sch gio khoa m gip cc em c th gii quyt c ton b cc bi

tp ha hc lp 9 d dng v ha hc hnh thnh cho cc em mt phng php
chung khi gii cc dng bi tp, pht trin kh nng t duy, sng to, c lp
hc sinh. Bn cnh i hi ngi gio vin ging dy phi khng ngng tm
ti nghin cu hiu su, hiu rng kin thc, gp phn tch cc vo vic dy
v hc mn ha hc.
Vi c s l lun nghin cu, ni dung nghin cu trn, ti p dng
thnh cng v c hiu qu trong cc tit dy ha hc ca c 2 khi 8, 9 ti
trng ti trc tip ging dy.
Kin ngh: - Nh trng cn b sung s lng v th loi t sch tham kho.
- Gio vin ging dy b mn cn tm ti nghin cu p dng cho ph
hp vi tng i tng hc sinh.

TI LIU THAM KHO

1. Phn loi v hng dn gii bi tp ha hc lp 9 (Quan Hn Thnh)

-NXB i hc Quc gia TPHCM.
2. Rn luyn k nng gii ton ha hc lp 9 (Ng Ngc An) - NXBGD
3. Bi tp chn lc ha hc lp 9 (Bi T Bnh) - NXBGD
4. Bi tp c bn v nng cao ha hc lp 9 (Phm c Bnh) - NXBGD
5. n tp v kim tra ha hc lp 9 (Ng Ngc An) - NXBTH TPHCM

Ngi thc hin: Cao Th L Thy

Trang

23