B GIO DC V O TO

TRNG I HC S PHM TP. H CH MINH

NGUYN TH GI

TH GII TM LINH
TRONG TRUYN TH NM

Chuyn ngnh : Vn hc Vit Nam

M s
: 60 22 34

LUN VN THC S VN HC

Ngi hng dn khoa hc:

PGS. TS. L THU YN

Thnh ph H Ch Minh - 2010

LI CM N
Trong qu trnh tham gia kha hc Sau i hc v thc hin lun vn ny, ngi vit n
nhn s gip , chia s, ng vin ca kh nhiu bn b, ng nghip v qu Thy C.
Ngi vit xin chn thnh bit n PGS. TS. L Thu Yn Ph ch nhim Khoa Ng Vn,
Trng i hc S phm Thnh ph H Ch Minh. C cm thng, chia s v ht lng gip ,
hng dn ngi vit trong sut qu trnh thc hin lun vn.
Xin chn thnh cm n qu Thy C trong Ban ch nhim Khoa Ng Vn, phng Khoa hc
Cng ngh - Sau i hc Trng i hc S phm Thnh ph H Ch Minh, qu Thy C trong ban
ging hun tn tnh truyn t kin thc v gip ti trong sut qu trnh hc tp.
Xin cm n Ban Gim Hiu v tp th gio vin T Vn Trng THPT Thnh Lc to iu
kin cho ngi vit trong qu trnh tham gia kha hc Sau i hc.
Xin cm n cc ng ch Lnh o v qu ng nghip c quan Cng on Gio dc Thnh
ph, S Gio dc o to Thnh ph H Ch Minh chia s, to iu kin cho ngi vit trong
qu trnh thc hin lun vn.
Xin cm n tt c qu ng nghip, bn b v gia nh chia s, ng vin, gip ngi
vit trong sut qu trnh thc hin v hon tt lun vn.
Tuy c gng nhng lun vn khng th trnh khi nhng thiu st, knh mong c s ch
dn ca qu Thy C, qu ng nghip v bn b.
Ngi thc hin Lun vn
Nguyn Th Gi

M U
1. L do chn ti
Trong bt k thi i no ca x hi, cuc sng ca con ngi u c mi quan h tim n
vi th gii tm linh. Mt mi quan h c lc hin hin kh r trong sinh hot vn ha, tinh thn ca
con ngi nhng cng c lc tn ti n kn trong tm hn, trong np ngh ca c nhn, cng ng
m chng ta tht s cha l gii ht
C th ni, th gii tm linh l i sng tinh thn v cng huyn b ca nhn dn chi phi rt
nhiu i vi cuc sng v rt quan trng i vi mi ngi. Th gii tm linh l th gii ca ci
thing ling, m ch c ci g cao c, lng thin v p mi c th vn ti. C cng ng
tn th v c kt nhau li trn c s ca ci thing ling y. [70, tr. 115]
Theo Lai Thy, con ngi l mt thc th a chiu l bn cht sinh hc, bn cht
x hi v bn cht tm linh. Ba bn cht ny to thnh chiu su, chiu rng v chiu cao ca con
ngi. [103, tr. 7].
Chnh v vy, i sng ca con ngi lun tn ti v tim n th gii tm linh, mt lnh vc
ca i sng tinh thn. l mt lnh vc gn lin vi nhng khi nim ci thing ling, ci cao c,
ci siu vit khng ch c i sng tn gio m cn c c trong i sng tinh thn, i sng x
hi. Khng ch c Tri, Pht, Thn, Thnh mi th hin s thing ling m t nc, qu hng,
lng yu thng con ngi, s tht, cng l, o lm ngi cng thing ling khng km. V vy,
th gii tm linh lun tn ti trong i sng con ngi v tr thnh truyn thng vn ha m nt
qua mi thi i. l mt gi tr c bn v vnh hng ca i sng con ngi.
Qua nhiu ti liu nghin cu v tm linh, c th ni Nguyn ng Duy c kt tht s
gi tr v tm linh:
Tm linh l nhng ci tru tng thing ling, thanh khit, gi tr tm linh bt ngun t ci
thing ling.
Tm linh l ci nn vng chc, l hng s, v vnh cu trong nhiu mi quan h con ngi.
Th gii tm linh lun tn ti trong lng mi ngi. iu c th hin tht sinh ng
trong vn hc Vit Nam t vn hc dn gian n vn hc trung v hin i. Trong , vn hc
Trung i l mt b phn vn hc th hin kh phong ph th gii tm linh c trong vn xui v
trong Truyn th Nm. c bit, Truyn th Nm l mt b phn vn hc kh c o, c gi tr v
n cng c v tr rt quan trng trong i sng tinh thn ca ngi bnh dn xa. V vy, th gii
tm linh trong Truyn th Nm cng v cng phong ph, a dng v c du n ring. Chnh iu
ny hp dn ti chn ti: Th gii tm linh trong Truyn th Nm lm lun vn cho kha
hc ca mnh. Cng vi xu hng cng nghip ha - hin i ha, th mnh ca khoa hc t nhin

ang ng tr th vic tm v Th gii tm linh trong Truyn th Nm nh s tm v nhng gi tr

tinh thn thing ling, cao qu ca dn tc.
2. Mc ch nghin cu
Vi s a dng, phong ph, vi nhng gi tr thing ling v huyn diu ca th gii tm
linh, n gp phn th hin su sc hn th gii tinh thn ca con ngi. Cng vi s ra i v pht
trin ca vn hc Trung i, Truyn th Nm gp phn th hin ch phong kin bc vo giai
on khng hong su sc v ton din. Nhng bin ng x hi nh hng n t tng, o
c ca ch phong kin v lm ny sinh, pht trin t tng nhn vn ca thi i. cng l
ci ngun t tng nhn vn ca Truyn th Nm.
T nn tng trn, lun vn hng n tm hiu nt c o ca Truyn th Nm t kha cnh
th gii tm linh minh chng cho th gii tinh thn phong ph ca ngi bnh dn lc by gi.
ng thi lun vn mun khng nh v s tn ti v gi tr vng bn ca th gii tm linh trong t
tng, nhn thc, tnh cm ca con ngi nht l trong giai on hi nhp, giao lu vn ha nhng
chng ta vn gi li c nhng nt truyn thng qu bu ring ca dn tc Vit Nam.

3. Lch s vn
Vi ti Th gii tm linh trong Truyn th Nm, chng ti xut pht t vic tm hiu
quyn C s vn ha Vit Nam ca Trn Ngc Thm. Vi gio trnh ny, chng ti nhn thy c
cc vn to nn tng cho th gii tm linh sinh si, pht trin. l, t nc ta thuc loi hnh
vn ha gc nng nghip nn trong cch ng x vi mi trng t nhin, ngh trng trt buc
ngi dn phi sng nh c ch cy ci ln ln, ra hoa kt tri v thu hoch. Do sng ph thuc
nhiu vo thin nhin nn dn nng nghip c thc tn trng v c vng sng ha hp vi thin
nhin. Chnh v vy, ngi Vit Nam m ming ra l ni ly tri, nh tri, n tri. T ,
ngi Vit hnh thnh tc th cng, khn vi, cu o, tn th Tri, Pht th hin tn ngng
sng bi t nhin. Trn Ngc Thm cng cp n kha cnh t chc cng ng, con ngi nng
nghip a sng theo nguyn tc trng tnh. Hng xm sng c nh, lu di vi nhau, phi to ra
mt cuc sng ha thun trn c s ly tnh ngha lm u. Li sng tnh cm y dn n thi
trng c, trng vn trong cng ng, tp th. Bn cnh , trit l m dng to nn mi lin
thng gia m - dng hnh thnh tn ngng sng bi con ngi. Ngi cn sng l ci dng,
ngi cht sang ci m, th gii ca m ti, m ph; cht l tip theo s lun hi ch khng chm
dt. T , con ngi c quan nim v hn ma, ha kip, khng gian m ph
V vn ha tm linh, vi kh nhiu cng trnh nghin cu v vn ha, hu ht cc tc gi u
cp n cc vn lin quan n vn ha tm linh. Tuy nhin, cc tc gi thng ch dng li
vic nu hin tng v nhn nhn mt cch khi qut.

Vi cng trnh Vn ha tm linh, Nguyn ng Duy tp trung nhng khi nim kh su

sc v vn ha tm linh mt s gn b su sc vi i sng con ngi. Cng trnh xc nh vn
ha tm linh l mt phn ca vn ha tinh thn, biu hin nhng gi tr thing ling, cao c trong
cuc sng i thng vi nhng biu tng, thn tng v nhng k vng vn ti chn thin
m y l cng trnh tp trung nghin cu v vn ha tm linh ca ngi Vit min Bc trong
cc lnh vc: tn ngng thn thnh, tri t, th cng t tin, th mu, tang ma v cc tn gio
Pht, o, Thin cha gio. Cng trnh cp n th gii tm linh trong nhiu mt ca i sng:
c nhn, gia nh, tn gio, m tn d oan Cng trnh cng xc nh vn ha tm linh l ci nn
vng chc ca mi quan h cng ng, lng x v l mt vn ht sc rng ln. Cng vi tc gi
Nguyn ng Duy, cng trnh Vn ha tm linh Nam B, tc gi tp trung th hin nhng
nim thing ling trong cuc sng i thng v nhng nim tin thing ling trong cuc sng tn
ngng tn gio ca cc cng ng dn c sinh sng trn t Nam B. Cng trnh tp trung nghin
cu v c im tnh cch tm linh ca b phn dn c ch yu Nam B, biu hin mi quan h
khng gian, s xut hin nhng nt tn ngng mi. V tm linh th hin trong cc tn ngng th
Thn, th Mu..., tm linh trong Pht gio, Thin cha gio, o Tin lnh Ngoi ra, tc gi cn
gii thiu vn ha tm linh cc dn tc t ngi: Khme, Chm, Hoa. cng trnh Vn ha tm
linh Nam B, Nguyn ng Duy h thng v i sng tm linh ca cc cng ng c dn trn
t Nam B t xa n nay.
Vi cng trnh Tn trng t do tn ngng bi tr m tn d oan ca nh Dn tc hc
Trng Thn, cng trnh gip chng ta xc nh c gi tr ch thc ca vn ha tm linh, th
gii tm linh nhng biu hin ca i sng tinh thn phong ph. ng thi, tc gi cng cho
chng ta thy s phc tp, ranh gii rt ngn gia th gii tm linh, tn ngng tn gio ng ngha
vi s li dng t tm linh, tn ngng tn gio pht trin m tn d oan mt bin dng ca
vn ha tm linh, tn ngng tn gio cn phi bi tr.
Ngoi ra, nghin cu v tm linh v cc ni dung lin quan n tm linh, tn ngng, chng
ti cng i vo tm hiu cc cng trnh ca Nguyn ng Duy v Nho gio, Pht gio, o gio vi
vn ha Vit Nam, cc hnh thi tn ngng tn gio Vit Nam. Tt c cc cng trnh u lin
quan n tm linh nhng ch mang tnh cht chung v tn gio v tn ngng dn gian.
lnh vc nghin cu Truyn th Nm ngi Vit, chng ti tp trung vo cc cng trnh:
- Ngn ng nhn vt trong Truyn th Nm bc hc, lun n tin s Ng vn ca tc gi L
Th Hng Minh, trng i hc S phm Thnh ph H Ch Minh.
- Truyn Nm bnh dn ca ngi Vit lch s hnh thnh v bn cht th loi, lun n ph
tin s khoa hc Ng vn ca tc gi Kiu Thu Hoch, trng i hc Khoa hc X hi v Nhn
vn.

- Truyn Kiu v th loi Truyn Nm ca tc gi ng Thanh L.

- Vn ha ng x trong Truyn th Nm, lun vn ca Triu Thu Dng, trng i hc
S Phm Thnh ph H Ch Minh.
cc cng trnh trn, cc tc gi tp trung i vo nghin cu kha cnh ngn ng, th loi,
nhn vt ca loi hnh Truyn th Nm v vn ha ng x. Cc cng trnh ny cha cp n vn
tm linh ca Truyn th Nm.
Lin quan v gn gi vi th gii tm linh, chng ti tm hiu hai Lun vn:
- Truyn thng vn ha Vit trong Truyn Kiu, lun vn thc s ca ng Vn Kim, trng
i hc S phm Thnh ph H Ch Minh.
- Tn ngng dn gian v quan nim ca Nguyn Du trong Truyn Kiu, lun vn ca Trn
Ngc Minh Nguyt, trng i hc S phm Thnh ph H Ch Minh.
Hai cng trnh ny tp trung vo mt Truyn th Nm c th l Truyn Kiu. Mt cng
trnh th nghin cu theo hng vn ha ngi Vit, tc gi c s i chiu, so snh kh chi tit
gia Truyn Kiu ca Nguyn Du vi Kim Vn Kiu truyn ca Thanh Tm Ti Nhn. T , cng
trnh nu ln nhng nt vn ha c tnh truyn thng ca ngi Vit. Mt cng trnh th nghin
cu theo hng l gii tn ngng dn gian v quan nim ca Nguyn Du trong Truyn Kiu t
xc nh u l ngun gc hnh thnh quan nim ca Nguyn Du trong Truyn Kiu.
Nh vy, t hai ngun tm hiu v vn ha tm linh v Truyn th Nm cho chng ta nhn
thy l hai hng tm hiu, nghin cu c lp. Hng th nht, cc tc gi i vo tm hiu tm
linh, tn ngng, tn gio v s nh hng ca chng i vi i sng tinh thn ca con ngi.
Hng th hai, cc tc gi i vo nghin cu Truyn th Nm vi cc kha cnh v th loi, ni
dung, hnh thc, ngn ng, nhn vt xa hn cng mi dng li nghin cu v vn ha ng x
trong Truyn th Nm.
Vic nghin cu, tm ra s phi kt hp th gii tm linh vo cc sng tc vn hc Trung i
c L Thu Yn v Hong Th Minh Phng th hin qua hai cng trnh nghin cu kh hp dn.
Vi Th gii tm linh trong sng tc Nguyn Du mt biu hin ca vn ha Vit [124],
nh nghin cu L Thu Yn c ci nhn bao qut v h thng nhng yu t tm linh trong sng
tc Nguyn Du. Qua vic phn tch, tng hp, thng k nhng biu hin ca th gii tm linh trong
sng tc ca Nguyn Du. Tc gi khng nh: Th gii ny biu hin r rt trong sng tc
Nguyn Du lm cho ngi c khng th khng nhn ra. Mt Vn Chiu Hn thm m mu sc
ca th gii bn kia, mt Truyn Kiu bng bc khng gian ca ci m v nht l th ch Hn nhan
nhn by ra nhng nh, n, miu, m... [124, tr. 29].
Vi cng trnh Vn ha tm linh trong vn xui Trung i ca Hong Th Minh Phng,
y l cng trnh c s cng phu, u t nghin cu v vn ha tm linh trong vn xui Trung

i. Tc gi cp n nhng biu hin phong ph ca th gii tm linh nh: gic mng, th

cng, khn vi, im bo, php thut, tng s, linh ng, hn ma ha kip T , tc gi c kt
c hiu qu ca yu t tm linh trong phn nh hin thc v nhn thc, t tng v cuc sng;
phn nh hin thc i sng x hi. ng thi tc gi cho thy yu t tm linh c hiu qu ngh
thut to nn sc hp dn ring ca vn xui Trung i.
T hai cng trnh nghin cu ca L Thu Yn v Hong Th Minh Phng nh gi m v
cun ht ti vo th gii tm linh trong b phn Truyn th Nm ca vn hc Trung i cn b
ng...
C th chng ti su tm cha y v cc cng trnh nghin cu lin quan n Truyn th
Nm v th gii tm linh. Nhng qua cc cng trnh tm c, chng ti nhn thy cha c cng
trnh no c th, chi tit, quy m nghin cu v s phi, kt hp th gii tm linh vo Truyn th
Nm. Trong xu th chung, nhiu nh nghin cu ang quay v tm hiu, nghin cu nhng gi tr
truyn thng qu bu ca dn tc trong tm linh l mt kha cnh ang c ch , quan tm. T
c s gip chng ti mnh dn i vo tm hiu, tip cn Truyn th Nm vi gc lin quan
n th gii tm linh yu t c bn lm nn nt c o, du n ring ca vn hc Trung i ni
chung v Truyn th Nm ni ring.
4. Phm vi nghin cu
Trong qu trnh tm hiu, su tp ti liu lin quan n ti nhng c l s ti liu cng
cha tht s phong ph nn chng ti ch chn 30 tc phm c tn s xut hin nhiu yu t tm
linh kho st, gm c hai mng:
* Truyn th Nm hu danh
1. Hoa Tin (Nguyn Huy T).

3. Truyn Kiu ( Nguyn Du).

2. S Knh Tn Trang (Phm Thi).

4. Lc Vn Tin (Nguyn nh Chiu) .

* Truyn th Nm khuyt danh

5. Phm Ti Ngc Hoa.

15. Truyn Chng Chui

6. M Phng Xun Hng.

16. Trinh Th Tn Truyn

7. Phng Hoa.

17. Chuyn Ci Tm Ci Cm

8. Tng Trn Cc Hoa.

18. Phm Cng Cc Hoa

9. Phan Trn.

19. Truyn T Thc

10. B cha Ba.

20. Thoi Khanh Chu Tun

11. Hong Tru.

21. Gng sng tri Nam

12. L Cng

22. Thch Sanh

13. Lu N Tng

23. Liu Hnh Cng Cha Din m

14. Bn N Thn

24. Nh Mai.

25. N T Ti
26. Quan m Th Knh
27. Bch Cu K Ng
28. Ph Dung tn truyn
29. Lm Tuyn K Ng
30. Trn Minh kh chui

Chng ti s kho st trn cc vn bn ang hin hnh, ph bin.

T cc thao tc thng k, phn loi cc yu t tm linh trong cc truyn xc nh da vo
vn ha tm linh nh phong tc, tp qun, tn ngng Chng ti s i vo gii thch mt s yu
t tm linh t thy c gi tr ngh thut, vai tr, ngha ca th gii tm linh. Chnh n
gp phn lm nn nt c o ca Truyn th Nm.
5. ng gp ca lun vn
Lun vn tp trung tm hiu s a dng, phong ph ca th gii tm linh trong mt s Truyn
th Nm. T , lun vn xc nh gi tr ngh thut ca yu t tm linh trong Truyn th Nm.
ng thi, lun vn cng c kt nhng gi tr bn vng ca cc yu t tm linh trong i sng
con ngi.
6. Phng php nghin cu
Trong qu trnh thc hin lun vn chng ti s s dng nhiu phng php lun nghin cu
Vn hc. Bn cnh , vi i tng nghin cu ca ti, chng ti s tp trung vo cc phng
php lch s, h thng v phn tch, tng hp.
6.1 Phng php lch s
Tc phm vn hc l sn phm ca mt hon cnh lch s c th trong tin trnh pht trin
ca lch s dn tc. V vy, phng php hng n vic tm hiu hon cnh lch s x hi, mi
trng vn ho, t tng chung ca thi i, mi tng tc ca chng vi cc tc gi, s ra i ca
cc tc phm l gii cc yu t tm linh trong mt b phn vn hc ca mt thi i.
6.2 Phng php h thng
Chng ta coi Truyn th Nm l mt cu trc, mt h thng nh trong h thng nn vn hc
Trung i bao gm nhiu n v tc phm v tng tc phm c th c ci nhn bao qut, ng
thi xem xt chng trong tng quan vi vn hc dn gian v vn hc cn hin i. Phng php
gip chmg ta c ci nhn h thng trong qu trnh nghin cu.
6.3 Phng php phn tch tng hp
Phng php phn tch tng hp gip chng ta tin hnh phn tch cc yu t tm linh
trong Truyn th Nm t tng hp li v a ra nhng nhn nh chung v ngha ca yu t
tm linh trong tc phm.
Ngoi ba phng php nghin cu trn, trong qu trnh thc hin Lun vn chng ti s kt
hp cc thao tc thng k, phn loi, so snh tn s xut hin ca cc yu t tm linh trong tng tc
phm v n v tc phm. T , cc phng php, cc thao tc ny gip chng ta thy mc nh
hng ca yu t tm linh i vi sng tc ca cc tc gi v c thi i vn hc cng nh hiu qu
ca chng trong vic th hin ni dung t tng v ngh thut ca Truyn th Nm.
7. Kt cu ca lun vn

Ngoi phn m u, kt lun, lun vn s trin khai trong ba chng:

Chng 1: Nhng vn chung
1.1. Truyn th Nm
1.1.1 S ra i v pht trin
1.1.2 Phn loi
1.1.3. Ni dung
1.1.4 Hnh thc
1.2. Th gii tm linh v c s hnh thnh
1.2.1. Cc khi nim:
1.2.1.1. Vn ha
1.2.1.2. Tm linh
1.2.1.3. Th gii tm linh
1.2.2. C s hnh thnh yu t tm linh trong vn ha Vit v Truyn th Nm
1.2.2.1. C s t tng ca Vit Nam
1.2.2.1.1. T trit l m dng
1.2.2.1.2. T tn ngng dn gian
1.2.2.2. C s t tng ca Nho Pht o
Chng 2: Nhng biu hin ca yu t tm linh trong Truyn th Nm
2.1. Tn ngng th cng v th gii Tri , Pht, Thn, Tin
2.1.1. Tn ngng th cng
2.1.2. Tri, Pht, Thn, Tin
2.2. Duyn kip, s mnh, bi ton
2.2.1. Duyn kip, s mnh
2.2.2. Bi ton
2.3. Hn ma
2.4. Li th
2.5. Php l
2.6. Chim bao, mng m
Chng 3: Yu t tm linh v sc hp dn ca Truyn th Nm
3.1. Yu t tm linh phn nh hin thc v tr tng tng phong ph ca con ngi
3.1.1. Th gii thin nh
3.1.2. Th gii m ph
3.1.3. Th gii dng gian
3.2. Yu t tm linh v chc nng ho gii nhng vn x hi
3.3. Yu t tm linh k tha v tip ni

Chng 1

NHNG VN CHUNG
1.1. Truyn th Nm
1.1.1. S ra i v pht trin
Truyn th Nm l mt b phn Vn hc kh c o, c du n ring trong vn hc Trung
i. D s ra i ca Truyn th Nm cng ch dng li cc gi thuyt ca cc nh nghin cu
nhng hu nh cc nh nghin cu xc nh Truyn th Nm ra i trn nn tng ca Vn hc dn
gian. Theo gio s inh Gia Khnh: Truyn Nm ch l mt hin tng chng t nh hng su
sc v mnh m ca vn hc dn gian vo vn hc vit bng ch Nm ca tr thc phong kin.
l nh hng ca truyn c tch. Nhng y li cn phi thy nh hng rt ln ca th ca dn
gian. Th th trong Truyn Nm bt ngun t th th dn gian. Ngn ng vn hc trong Truyn
Nm cng bt u t ngn ng th dn gian. Cho nn s n r ca Truyn Nm trong khong t
th k XVI tr i, c bit l t th k XVIII cng li phn nh tnh hnh th ca dn gian trong cc
th k y. [51, tr. 67]
Kho st Truyn th Nm trong kho tng Truyn Nm hin nay, chng ta c th thy Truyn
th Nm c hai loi: mt loi vit theo th th lc bt, mt loi vit bng th th ng lut.
Theo Nguyn Lc, Truyn Nm ng lut ra i trc th k XVIII, t th k XVIII tr i
khng thy c na. Cn Truyn Nm lc bt th khng xc nh ra i khi no nhng ch bit n
pht trin nhiu nht cui th k XVIII n na u th k XIX [64, tr.30]
Theo ng Thanh L: S ra i ca Truyn Nm bt ngun t mt yu cu phn nh x hi
vi nhng ni dung thi i cng nh vi nhng iu kin thc tin ca bn thn thi i y. [61,
tr. 50]
Kt hp hai kin ca Nguyn Lc v ng Thanh L, chng ta gn vo lch s c th ca
t nc Vit Nam th hai gi thuyt trn c c s. Bi v bt u th k XVI, x hi phong kin
Vit Nam c nhiu mu thun. Mu thun gia cc phe phi phong kin cm quyn ca giai cp
thng tr v mu thun gia nhn dn b tr vi triu nh dn n s sp ca triu L, thay
vo nh Mc. Nh Mc cng khng gi c s on kt, pht trin bi nhng mu thun trc
vn tip tc ngm ngm v cui cng bng pht qua cc cuc khi ngha ca nng dn. c bit l
n th k XVIII, x hi phong kin ngy mt khng hong dn n i sng nhn dn ngy mt
au kh, lm than; nhng truyn thng o c tt p ngy mt lung lay v ph v. C l y l
nn tng cho nhng c m, khao kht v cng l, tnh ngi, cuc i l c s cho t tng
nhn vn ny sinh v pht trin. cng l ci ngun pht trin ca Truyn th Nm nh ng

Thanh L nhn nh Truyn Nm l sn phm vn hc vo thi k phong kin suy tn mang

ngha phn nh mt thi k bng n mnh m ca u tranh giai cp di ch phong kin [61,
tr.57]. Theo nhiu nh nghin cu, Truyn th Nm ban u l loi truyn truyn khu t cc ngh
nhn ht rong. Sau , cc nho s ghi chp li cc Truyn th Nm c trc v tip tc
sng tc mi nn Truyn th Nm vi hnh thc vit c ra i.
1.1.2. Phn loi
Truyn th Nm l mt b phn kh ln trong vn hc Trung i. Theo nhiu hng nghin
cu, nhiu nh nghin cu theo nhng kha cnh khc nhau, Truyn th Nm da vo tc gi c hai
loi Truyn th Nm hu danh v Truyn th Nm khuyt danh; da vo ni dung, hnh thc c
Truyn th Nm bnh dn v Truyn th Nm bc hc; cng c hng phn loi da theo ngun
gc v ti.
Cch phn loi Truyn th Nm hu danh v Truyn th Nm khuyt danh c th hin
trong Truyn Nm khuyt danh, mt hin tng c bit ca vn hc Vit Nam [77] ca Bi Vn
Nguyn. Theo tc gi, Truyn Nm khuyt danh tht s l c tc gi nhng c th v l do no
khng cn xc nh r tc gi l ai. C th do tm l coi thng nhng sng tc bng ch Nm,
vn hc Nm c coi l vn hc nm na, n gin nn khi tc phm ra i, tc gi cng khng
c ch n v dn dn b lng qun. Mt khc, do Truyn th Nm c ni dung ph phn, ln
n cc tng lp vua quan c c, tham lam nn thng b giai cp thng tr cm on. C th v iu
ny m tc gi cng ngi lu tn mnh trn tc phm. Chng ta cng cn xt n yu t trc khi c
ch vit ra i, Truyn Nm c truyn ming l ph bin. V vy, qu trnh lu truyn tc phm
t ngi ny sang ngi khc, t a phng ny sang a phng kia v c thm, bt t nhiu
nn tc gi chnh dn dn m nht v tr thnh khuyt danh. Cch phn chia Truyn th Nm
hu danh v Truyn th Nm khuyt danh cng c th hin trong Lun n ca Nguyn Th Chin
[12, tr.11]. Tc gi xc nh cch chia ny xut hin trc nhng nm 1960 t cng trnh Lc
tho lch s vn hc Vit Nam ca nhm nghin cu vn hc L Qu n.
Sau , Truyn th Nm c cc nh nghin cu vn hc c, trung i i vo hng
nghin cu khc. l hng nghin cu su v ni dung, t tng ca truyn v c im ngh
thut, cch thc biu hin. C th ni y l hng i c tnh khoa hc v i su vo tc phm hn.
Cng t hng nghin cu ny, cc nh nghin cu cho ra i s phn loi Truyn th Nm
bnh dn v Truyn th Nm bc hc. Theo Nguyn Lc [63], Truyn Nm bnh dn l sng tc ca
nhng nh Nho khng thnh t, h sng gn gi vi qun chng nhn dn lao ng. Chnh v vy,
ni dung ca Truyn Nm bnh dn gn vi cuc sng ca nhn dn vi cc kha cnh o c kh
nhiu. Vn trung hiu, tit ngha, vic u tranh bo v gia nh, tnh yu, hnh phc c th

hin kh tp trung nhng hnh thc ngh thut kh n gin. Cn Truyn Nm bc hc th c ni

dung t tng v tnh ngh thut cao hn Truyn Nm bnh dn. Ni dung Truyn Nm bc hc
tin n vn bo v tnh yu t do vt khi l gio phong kin, bo v v gii phng cho tnh
cm chn chnh. y l nhng sng tc ca nhng nh Nho c hc vn cao, c kh nng khai thc
v th hin c chiu su tm trng nhn vt. Cch phn loi ny khoa hc hn v cng c tnh
thuyt phc hn. Bi v so vi hng phn loi Truyn Nm hu danh - khuyt danh, th hng
phn loi Truyn Nm bnh dn Truyn Nm bc hc l s i mi trong nghin cu: i su vo
thi php truyn Nm. Ci mi ca hng phn loi ny l i vo c im thi php hc nh k nng
th hin ca tc gi qua ngh thut biu hin, qua loi hnh nhn vt. c bit l ch , ni dung t
tng ca tc phm c th hin kh tp trung v sinh ng. ng tnh vi hng phn loi ny,
Trn nh Hu c kin: Phi ni rng cho n Nguyn nh Chiu, mt s lng ng k
Truyn Nm m ngy nay nhiu nh nghin cu chia ra hai loi bc hc v bnh dn lm cho th
loi gn nh n nh, c n np v t nhiu hnh thnh mt th khun kh khuynh hng
[12, tr.12].
Ngoi ra, Truyn th Nm cn c phn loi theo ngun gc, ti. Nhng Truyn
th Nm ly ti t cc truyn c dn gian nh Tm Cm, Thch Sanh Nhng Truyn th Nm
c ngun gc ti t Trung Quc nh: Truyn Hoa Tin, Nh Mai, Ph Dung Tn Truyn, Lm
Tuyn K Ng Nhng truyn ly ti t nhng sng tc ch Hn hoc nhng s tch Vit Nam
nh: Tng Trn Cc Hoa, Bch Cu K Ng
T ba hng phn loi trn, chng ti nhn thy hng phn loi Truyn Nm bnh dn
Truyn Nm bc hc mang tnh khoa hc v thuyt phc nht. Do trong qu trnh th hin ti,
chng ti ch yu da vo hng phn loi ny. V cng trn c s , chng ti s khai thc yu
t tm linh th hin qua Truyn th Nm bnh dn v Truyn th Nm bc hc. iu ny s gn
lin vi ni dung mang m tnh dn d cng vi ngh thut mc mc, gin d ca cc nho s bnh
dn v tng ng vi ni dung phc tp, tnh tit, tm l nhn vt, ngh thut iu luyn hn cc
nh Nho thuc tng lp trn ca x hi.
1.1.3. Ni dung
Truyn th Nm b chi phi kh ln bi l gio phong kin. Chnh v vy, ni dung ca
Truyn th Nm th hin kh r nhng quan nim ca l gio thi k ny. Chng ta thy rt r quan
nim v mn ng h i trong hn nhn, t tng trung qun ca Nho gio... nhng quan nim v
trung, hiu, tit, ngha lun c ca ngi trong Truyn th Nm. Nhng khng v th m Truyn
th Nm ch hn hp trong nhng phm vi g b ca l gio phong kin. Chng ta d dng thy
c nhng mi tnh t do vt ra ngoi khun kh khc nghit ca l gio phong kin trong

Truyn th Nm, nhng nhn vt kh au cng cc trong x hi bit vn ln thay i s

phn, nhng tnh yu chn chnh lun c hu, hp l i l nhng iu m Truyn th Nm
th hin kh phong ph, a dng v sinh ng. . .
Truyn th Nm phn nh kh y cc kha cnh ca i sng x hi phong kin. D
Truyn th Nm thng cp n trung, hiu, tit, ngha nhng Truyn th Nm khng ch
dng li vic ca ngi o c phong kin t nhng kha cnh hp l i m cao hn l Truyn th
Nm th hin thc vn ln bo v tnh yu, kht vng sng mt cch mnh m, cm ng
ca Cc Hoa, Ngc Hoa, Phng HoaCc nhn vt n trong Truyn th Nm thc s l nhng
a hoa hng y sc sng. H mnh m u tranh bo v tnh yu, tm lng h vn lun
thy chung v khao kht c sng vi tnh yu, o ngha v chng son st (Ngc Hoa, Thoi
Khanh, Cng cha Nam Vit).
Truyn th Nm c bit th hin kh m nt tm lng hiu tho ca con ci vi cha m.
Hnh nh nng du Thoi Khanh (Thoi Khanh Chu Tun), Cc Hoa (Tng Trn Cc Hoa)
nh quan nim m chng, nng du thng xung khc nhau. Thoi Khanh v Cc Hoa ht
lng, ht d vi m chng khi Chu Tun b i y v Tng Trn ang i x. Cha Ba (B Cha
Ba) nu gng mt ngi con i hiu. Bi Cha Ba vt hn tt c nhng cng vic i thng
ca ngi con c hiu. Cha Ba mt lng m Pht, d phi tri qua bit bao oan c, au kh nhng
Cha Ba vn quyt tm tu hnh. Nh cng c tu hnh, nng cu c bnh tnh nguy khn ca
vua cha, tr loi yu qui. Cng chnh lng t bi ca cng cha gip vua cha tnh ng, ci hi
quy thin pht php v cui cng Ngc Hong sc phong ngi Pht, ton gia s chp nhp dng
tin. Cha Ba gip cho m cha thot khi cnh lun hi ca s kip.
Vi tm lng hiu tho, nng Tm (Chuyn Ci Tm Ci Cm) sn sng tro ln cy
b cau gi b v b m gh hm hi, nng Thy Kiu bn mnh chuc cha (Truyn Kiu)...
Trong Truyn th Nm, cc nhn vt nam cng rt hiu tho. Phm Cng nh ngho, cha
mt sm, chng kim ci bn ly tin lm chay cho cha, ri dt m i xin n. Ngc Hong cho hai
tin n xung kt duyn vi chng, Phm Cng vn kin quyt t chi mt lng lo cho m
Hay Lng Sinh trong Truyn Hoa Tin, d hn th, trao gi tnh cm cho nng Dng
Dao Tin nhng cng v ch hiu m vng theo cch sp t hn s ca cha m, nh c vi tiu
th Lu Ngc Khanh:
Du vng du vi ngi
Nng tnh u dm nh li song thn.
(Hoa Tin)

Truyn th Nm xy dng nhng mi tnh ca nhng con ngi nhng hon cnh tri
ngc nhau nh nng Ngc Hoa, con gi mt tng cng quan i ph gia, yu Phm Ti l mt
hn s nh thi phi n xin i hc, nng Phng Hoa, con gi quan Thng th B h, yu Cnh
Yn, tuy cng l con mt quan ng s, nhng thc t th ang i n xin nui m. C gi trong
truyn L Cng l mt cng cha li yu say m mt chng trai:
n my n sch gian trun,
Khp chn xa gn ai thy cng thng.
Nng Cc Hoa yu Tng Trn hay Cc Hoa yu Phm Cng tuy khng phi con quan nhng
cng l con gi gia nh ph h, v Phm Cng hay Tng Trn th cng ging nh Phm Ti. Trong
truyn Hong Tru, nng cng cha Nam Vit yu chng Hong t Trung Quc, c hai ngi
u xut thn t tng lp quyn qu l mt trng hp him c trong Truyn th Nm. C th ni,
cc tc gi Truyn th Nm xy dng nhng mi tnh nh vy l mt cch ph nh quan nim
hn nhn phong kin, bt buc trai gi ly nhau trc ht phi tng xng v gia sn v ng cp.
Chnh v vy, nhng mi tnh trong Truyn th Nm khng theo l gio phong kin nn n rt t
nhin, thun theo tnh cm, o l nn nhng mi tnh y thng rt p v su sc.
Tt c nhng i trai gi trong Truyn th Nm, h khng qu t nng v lun l, o c,
v d lun v thnh kin ca x hi phong kin khi n vi tnh yu. C s h yu nhau l phm
cht, ti c ca con ngi, l s xc ng trc cnh ng khng may trong cuc i ca h.
Truyn th Nm bnh dn, phm tr o c c th hin l phm vi gia nh m ni bt
l tit, ngha. Ni dung Truyn Nm l cuc u tranh ca thin thng c, ca ngay thng gian, ca
chnh ngha thng phi ngha, ng thi cng l cuc u tranh bo v tnh ngha v chng,
bo v gia nh chng li nguy c lm cho n tan v. Cc Truyn Nm bnh dn Phm Ti Ngc
Hoa, Tng Trn Cc Hoa, Phng Hoa, Phm Cng Cc Hoa, L Cng, Thoi Khanh Chu
Tun, Hong Tru, Ph Dung tn truyn, u c ni dung nh th.
Bn cnh nhng tm lng st son, thy chung ca nhng ngi v, Truyn th Nm cng
lm ni bt hnh nh ca nhng ngi chng rt mc chung tnh. Phm Ti t chi mi tc
quyn v ba trm m n cung tn chia i, dt khot chung thy vi Ngc Hoa. Phm Cng ba
ln i thi u Trng, ba ln vua p g cng cha. C ba ln Phm Cng u t chi, trc sau chng
vn trn vn vi Cc Hoa. n khi Cc Hoa cht, chng cn nh ng thip xung m cung tm
v. Nhn vt Tng Trn v Chu Tun cng c nhng nt tng t nh vy.
Truyn Nm c bit cao vai tr ngi ph n. T nng Cc Hoa n nng Ngc Hoa,
nng cng cha trong truyn L Cng n nng cng cha trong truyn Hong Tru hay nng
Phng Hoa trong truyn cng tn, tt c u mnh m v ch ng. H ch ng trong tnh yu v

ch ng trong vic u tranh bo v hnh phc gia nh. D hon cnh c tri ngang, o le n
u cng khng lm h gc ng. H khng d dng u hng trc hon cnh hoc bung xui theo
nh mnh m h lun kin quyt u tranh, vt qua. Khi yu sc th h c thn linh gip , u
tranh trn dng th khng xong, cht xung m ph h li tip tc u tranh cho n khi chin
thng. C th ni vai tr ca ngi ph n trong Truyn th Nm thc cht phn nh vai tr ca
ngi ph n trn bnh din gia nh, c bit l gia nh trong giai on ch phong kin suy tn.
Truyn th Nm, s lin h gia ch u tranh bo v tnh v chng, bo v gia nh vi
vic cao c bit vai tr ch ng ca ngi ph n, khng phi l ngu nhin m c tnh cht tt
yu ca n.
Truyn th Nm cng bt u tin vo phn nh hin thc cuc sng vi nhiu mi quan
h phc tp, nhng xung t mnh m gia con ngi vi con ngi trong giai on ch phong
kin Vit Nam trong thi k suy tn, khng hong d di Chnh v vy, ni dung ca Truyn th
Nm trong giai on th k XVIII XIX tp trung vo hin thc x hi vi s phn con ngi
trong cnh b tc, mt phng hng trong mt x hi bao trm mu xm xt t bc thng trm
ca th s.
Vi ni dung tp trung vo hin thc cuc sng, Truyn th Nm ph phn, t co giai cp
thng tr vi bn quan li, tng lp qu tc cho n bn nh giu ph h. truyn Lc Vn Tin,
Nguyn nh Chiu phn nh nhng bc th sinh theo hc sch thnh hin nhng li nh nhen,
him c nh Trnh Hm, Bi Kim Nhng tn quan li sai nha n cp ph ca ci gia nh
Thy Kiu, trng trn i tin hi l, hnh nh quan Tng c trng thn H Tn Hin vi h sch
la gt Thy Kiu chin thng T Hi
Truyn th Nm bn cnh xy dng nhng mi tnh ca nhng con ngi, c hai hon cnh
tri ngc nhau th cng xy dng nhng mi tnh ca nhng giai nhn ti t sng trong gia nh
quan li giu sang. l mi tnh gia Phm Kim v Qunh Th, gia Thy Kiu vi Kim Trng,
gia Dao Tin vi Lng Sinh, Phan Tt Chnh v Trn Kiu Lin u mn ng h i theo
quan im ca Nho gio phong kin. Nhng mi tnh ca nhng i giai nhn ti t thng i vo
tan v. Cc nhn vt t ra thiu mnh m, quyt lit bo v tnh yu nhng cng c th ni mt
phn do th lc ca x hi phong kin chi phi mnh m. S knh tn trang din ra gia mt bn
l tnh yu ca Phm Kim v Qunh Th vi mt bn l vic cng hn ca vin c. Trc s
nham him ca tn quan li c, mi tnh Phm Kim Qunh Th tan v mt cch d dng.
Ngi vit truyn t lng thng cm mi duyn ca h v ph phn mnh m th lc en ti
ch p ln mi tnh p y.

Tnh yu trong Truyn th Nm thng cha ng nhiu mu thun v nh hng kh ln

bi l gio phong kin. Hoa Tin, mu thun y khng biu hin bng hai tuyn nhn vt i
lp, m th hin ngay trong cc nhn vt chnh Lng Sinh, Dao Tin thnh cuc u tranh gia
tnh cm v l tr, gia ci kht vng yu ng tha thit vi nhng quan nim cht hp ca l gio,
o c phong kin.
Tnh yu ca Thy Kiu v Kim Trng cng l tnh yu vt ra ngoi khun kh ca l gio
phong kin th hin vic Thy Kiu hn h vn Thy vi Kim Trng v hai ngi th
c vi nhau. D c mun vt qua l gio phong kin ch ng n vi nhau nhng c th ni
t tng phong kin cng nh hng kh ln. Cho nn, d Nguyn Du rt u i Thy Kiu, rt cm
thng vi Thy Kiu nhng Nguyn Du vn th lc ca bn quan li phong kin vi dp Thy
Kiu v lm tnh yu gia Kim Kiu phi tan v.
C th ni, sc mnh u tranh c th hin m nt hn Truyn th Nm Lc Vn
Tin. Thng qua hng lot nhn vt chia lm hai tuyn, Truyn th Nm Lc Vn Tin ca
Nguyn nh Chiu thng thn ln n bn vua quan hn nht, c c v cc hng ngi xu xa,
t hi khc. i lp vi chng l nhng con ngi trung trinh, tit ngha, bit sng theo nhng iu
tt lnh v bit tn trng l phi.
Nhn chung, Truyn th Nm dn dn i su vo mi quan h ca i sng x bi vi
cch nhn thc v phn nh ca ch ngha hin thc nn ni dung phn nh, ph phn nhng vn
tiu cc c th hin kh r nt.
1.1.4. Hnh thc
V thi php, hnh thc ca truyn Nm, c l Cao Huy nh l ngi u tin nu ln c
im thi php th loi truyn ny. ng cho rng Truyn Nm v c bn bo lu khun dng ca
truyn c tch, bao gm: lai lch nhn vt, nhng th thch ngy cng kh khn, nhng phn u
chng li th lc tn c ca thin nhin v x hi, thng li tt yu, kt thc c hu. Tuy nhin,
Truyn Nm l mt hin tng khc c tch do c xu hng tiu thuyt ha truyn dn gian.
Khi kho st, nghin cu v Truyn th Nm, hu ht loi truyn ny da theo ct truyn ca
truyn c tch, hay din ca truyn c tch. V vy, v nhiu phng din, kt cu ngh thut ca n
rt ging vi kt cu trong ngh thut ca truyn c tch. loi truyn ny, cu chuyn din bin
theo trt t thi gian, vic g xy ra trc c k trc, vic g xy ra sau c k sau. Cu chuyn
thng bt u bng vic gii thiu kh t m lai lch ca nhn vt trung tm t lc mi ra i, sau
k ngay vo ni dung chnh. Ngi k bao gi cng ng ngi th ba v lun lun ghi nh cu
chuyn mnh ang k thuc v thi qu kh.

a s Truyn Nm thng xy dng theo m tp v kt cu ging nhau. l thng ri vo

trng hp mt anh nho s ngho i n xin ly c ngi v m ang chu kh nui cho n hc.
V sau hoc ngi chng hc thnh ti vua p g cng cha, hoc ngi v c nhan sc b bn vua
quan hay cng ho cng bc phi b chng nhng c hai u c tuyt, dt khot chung thy vi
ngi bn trm nm ca mnh. H phi u tranh quyt lit v phi vt qua nhiu th thch
cui cng c chin thng v v chng sum hp.
Theo Nguyn Lc [66, tr. 299] ct truyn ca Truyn Nm bnh dn c hai c im ng
ch . Th nht, nhng tnh tit, nhng s kin trong truyn khng c ngha khch quan chn thc
ca n m ch c tc dng soi sng hay t m cho tnh cch nhn vt. V vy, trong nhiu Truyn
th Nm bnh dn, chi tit nhiu khi c cng iu n mc hoang ng. Chng ta c th thy
trong Phm Ti Ngc Hoa, Phm Ti cht ri m m m Ngc Hoa vn m np quan ti vo
nm vi chng. Nng cng cha trong truyn L Cng b cht tay chn, xo tai vt ra ngoi ch m
vn sng... Trong Truyn th Nm, nhiu chi tit c s dng ly i ly li nh nhng m-tp
trong truyn c tch, chng hn trong truyn Phm Cng Cc Hoa, Phm Cng i thi u trng,
vua p g cng cha, Phm Cng khng ly, vua tc gin y chng sang -qua. Bn -qua, Phm
Cng li i thi u trng, vua li p ly cng cha, Phm Cng li chi t. Vua tc gin, sai cht tay
chn, khot mt, ct tai Phm Cng. Sau nh c Ngc Hong cho tin dc nn Phm Cng
thot nn. Ti nc Triu, Phm Cng li mt ln na i thi, li u Trng v vua cng li p g
cng cha nhng ln ny may cho chng l khi Vua toan tr ti, th nng cng cha ng ra xin tha
cho chng
Mt c im na l kt thc ca Truyn th Nm thng c hu. cng l s ni tip, kt
thc c hu do nh hng ca truyn k dn gian. Nhn vt tch cc trong Truyn Nm nhiu khi
ri vo nhng tnh th bt li nhng v phng din tinh thn, khng bao gi h th thua km m
h chng n cng. Nng Ngc Hoa, nng cng cha trong truyn L Cng, chng Tng Trn,
chng Phm Cng hay chng Chu Tun c th h khng thng li ngay nhng h khng tht bi,
cc th lc phn ng khng khut phc c ch phn khng ca h. Nhng nhn vt nh th, l
- gic tt yu ca n phi l kt thc thng li, phi l c hu.
Xt v mt ngh thut, thc hin m hnh kt thc c hu, Truyn th Nm thng s
dng cc yu t thn k tng t nh trong th loi truyn c tch. C th ni, vic s dng cc yu
t thn k khng nhng l mt bin php ngh thut quan trng thc hin m hnh cu trc gp
g tai bin on t ca Truyn th Nm, m cn l c trng thi php khng th thiu c ca
th loi ny.

Trong Truyn th Nm, m hnh cu trc gp g tai bin on t th trng on tai bin
l trng on c nhiu din bin phc tp nht ca ct truyn. a phn, nhn vt chnh phi tri
qua nhng bin c cc k quan trng vi nhng th thch rt kh vt qua. Trong nhng trng
hp nh th, nhn vt ca Truyn th Nm thng c s h tr ca sc mnh v hnh ca nhng
yu t thn k. Nh vy, cc nhn vt chnh mi c th vt qua cc th thch i n thng li cui
cng bc vo trng on on t nh cu trc c hu ca n (L Cng, Phm Cng Cc
Hoa, Phm Ti Ngc Hoa, Truyn Chng Chui, Chuyn Ci Tm Ci Cm, Hong Tru, Ph
Dung Tn Truyn...).
Song song vi yu t thn k, Truyn th Nm cn s dng cc m - tp dn gian nh c
im ngh thut c sc hp dn c bit ca th loi Truyn th Nm bnh dn.
Chng ta d dng tm gp m tp ca nhn vt chnh trong Truyn th Nm xung m ph
tm ngi thn nh Ngc Hoa xung m ph tm chng l Phm Ti, cn Phm Cng th xung m
ph tm v Cc Hoa.
M tp X kin cnh a c vn dng vo vic Tng Trn x kin nc Tn. M
tp gi gi trai ph bin trong truyn dn gian th trong Truyn th Nm cng l mt m tp kh
quen thuc. Nng Phng Hoa trong truyn Phng Hoa ng gi trai v i tn Cnh Yn i
thi. Ngay trong S Knh Tn Trang cng c nng Thy Chu gi trai i d lm cc ni danh
lam, thng cnh, Th Knh gi trai i tu (Quan m Th Knh), nng Phi Nga gi trai i hc, i
thi (N T Ti).
Chng ta cng thy cc tr thi may o, thi thi cm, lm bnh m Tng Trn a ra chn
gia Cc Hoa v Cng cha nc Tn xem ai ng l chnh th, cng l nhng m tp dn
gian trong truyn c tch thn k ly v cc. Mt m tp phong chc hng cng cho chut
t c tn gi chut cng, cng c s dng trong truyn Tng Trn Cc Hoa.
Truyn th Nm, cn c s dng m tp ting n. Ting n nghe nh trch mc, on than
trong truyn Thch Sanh, Thoi Khanh Chu Tun...
Nh vy, vic s dng cc m tp dn gian trong Truyn th Nm nhn chung rt linh hot.
C khi ngi ta gi nguyn dng m tp ca truyn dn gian v s dng n nh mt tnh tit no
nh m tp xung a ngc tm ngi thn Song cng c khi ngi ta ch mn m tp
dn gian ci ch c bn pht trin ni dung ca truyn.
Qua mt s th d va nu, chng ta thy rng vic s dng cc m tp dn gian khng
nhng l mt th php ngh thut, m hn th vic s dng cc m tp dn gian cn l mt quy
lut c tnh tt yu trong quy trnh sng to ca th loi Truyn th Nm. ng thi, vic s dng

cc m tp ny c tnh ph bin. Cc tc gi Truyn Nm s dng nhng tnh tit rt ra t kho

tng tri thc dn gian, hoc nhng chi tit mang tnh cht ly k, hp dn ca ngh thut dn gian.
Mt khc, cch ni khoa trng, phng i, cch ni c l tng trng ca ngh thut k
chuyn dn gian hu nh cng c cc tc gi Truyn Nm k tha v s dng rng ri nh mt
c trng trong phong cch t s ca th loi ny. Hong Tru tng i khp mi tm nc ch
hu kn v, Thch Sanh ly c Cng cha b qun ca mi tm nc ch hu ko n bao
vy...
Tnh cng thc, c l, nhiu khi cn c th hin ngay nhng cu m u hoc nhng
cu kt thc ca mt Truyn Nm. C th k hng lot dn chng, chng k ni dung truyn nh
th no, bao gi truyn cng phi c m u hoc kt thc bng nhng li ca tng tt p, hoc
bng nhng cu mang tnh chc mng:
Mng nay va thun nc non,
L dn lc nghip bn phng yn ha.
(Phm Cng Cc Hoa)
Nay mng Nam Bc thun ha,
Chng cn lo ngi ng xa ni gn.
(Hong Tru)
Din bin ni tm ca nhn vt cng c tc gi th hin kh c sc trong tm trng dn
vt, au kh ca Thy Kiu, tm trng miu t c chiu su Trng Qunh Th, Kiu Nguyt
Nga, Dng Dao Tin ...
Xt v ngn ng, Truyn th Nm s dng t ng i thng, bi Truyn Nm vn l mt
th loi sinh thnh v pht trin t ci ngun vn hc dn gian. V ngn ng sinh hot i thng
gp phn lm cho nhn vt ca Truyn th Nm gn gi vi cuc sng, giu cht sng v phn nh
hin thc mt cch sinh ng. Ngoi ra, Truyn th Nm cng s dng kh nhiu thnh ng, tc
ng, ca dao trong li nhn vt (Lc Vn Tin, Truyn Kiu, Hoa Tin...). Cch vn dng sinh ng
ngn ng t nhin ca nhn dn t trong thnh ng, ca dao, tc ng gp phn a Truyn th
Nm khng nhng n vi tng lp qu tc m cng gn gi vi tng lp bnh dn. Bn cnh , s
vn dng ny lm cho ngn ng, suy ngh, ni tm ca nhn vt trong Truyn th Nm cng hm
sc, giu hnh nh v thm trm.
Cng nh s dng thnh ng, tc ng, Truyn th Nm v ngn ng nhn vt Truyn th
Nm khng nhng ni ng m cn ni rt ngn gn, rt hay, rt gn gi, rt tm l v nhiu vn
ca cuc sng. Chnh c im ny l mt trong nhng l do c bn gip Truyn th Nm c
nhn dn yu thch.

1.2. Th gii tm linh v c s hnh thnh

1.2.1. Cc khi nim
1.2.1.1. Vn ha
Vn ha l mt phm tr rt rng bao hm cc sinh hot ca loi ngi t sinh hot tinh thn,
sinh hot x hi. Theo t in Ting Vit 2000, Vn ha l tng th ni chung nhng gi tr vt
cht v tinh thn do con ngi sng to ra trong qu trnh lch s.
Vn ha c hiu theo nhiu ngha. Trong Ting Vit, vn ha c dng theo ngha thng
dng ch hc thc, li sng, hoc theo ngha chuyn bit ch trnh vn minh ca mt giai
on Vn ha l sn phm ca con ngi v t nhin nn ngun gc su xa ca mi s khc bit
v vn ha chnh l do nhng khc bit v iu kin t nhin v x hi quy nh.
Vn ha l mt phm tr rt rng, nhiu hc gi nghin cu v vn ha khng a ra mt
nh ngha r rng, v nh ngha vn ha l g khng phi l mt vic d dng gin d.
Nh hai nh nhn chng hc tr danh Kroeber v Clyde KhucKhoher trong bi phi l cun
Culture mn li ca mt hc gi khc, ng Lowell m th nhn rng:
Ti c y nhim ni v vn ha, nhng trn i ny khng c g phiu diu mng
lung hn l danh t vn ha. Ngi ta khng th tch vn ha v thnh phn n v cng tn
Ngi ta khng th m t vn ha v n mun mt. Mun c ng ngha vn ha thnh li l th
cng nh tay khng bt khng kh: ta s thy khng kh khp ni v ring trong tay chng nm
c g. [5, tr. 9]
Khi nh ngha v vn ha cc nh khoa hc cng thng ch n cc khi nim vn minh,
vn hin, vn vt v hu nh u thng nht vn ha l mt khi nim bao trm n cha c cc
gi tr vt cht ln tinh thn [100, tr. 25].
Ti mt hi ngh quc t do UNESCO ch tr Mexico vo nm 1982, trong tuyn b v
nhng chnh sch vn ha, UNESCO nh ngha v vn ha nh sau:
Vn ha hm nay c th coi l tng th nhng nt ring bit tinh thn v vt cht, tr tu v
xc cm quyt nh tnh cch ca mt x hi hay ca mt nhm ngi trong x hi. Vn ha bao
gm ngh thut v vn chng, nhng li sng, nhng quyn c bn ca con ngi, nhng h
thng cc gi tr nhng tp tc v nhng tn ngng: Vn ha em li cho con ngi kh nng suy
xt v bn thn. Chnh vn ha lm cho chng ta tr thnh nhng sinh vt c bit nhn bn, c l
tnh, c c ph phn v dn thn mt cch o l. Chnh nh vn ha m con ngi t th hin, t
thc c bn thn, t bit mnh l mt phng n cha hon thnh t ra v xem xt nhng thnh
tu ca bn thn, tm ti khng bit mt nhng ngha mi m v sng to nn nhng cng trnh
vt tri ln bn thn [108, tr. 24].

nh ngha ny cho thy vn ha khng phi l mt lnh vc ring bit m l mt tng th

bao gm nhng gi tr vt cht v tinh thn do con ngi sng to ra. ng thi vn ha l cha
kha ca s pht trin x hi.
Trong Cm nhn v vn ha, Bi Thit cho rng vn ha gm 3 cu thnh: vn ha vt
cht, vn ha tinh thn v vn ha ng x [108, tr. 11 12].
Xut pht t gc ngun gc P. Sorokin c nh ngha v vn ha: Vi ngha rng ca t,
vn ha ch tng th nhng g c to ra, hay c ci bin bi hot ng c thc hay v thc
ca hai hay nhiu c nhn tng tc vi nhau v tc ng li ng x ca nhau.
Cng chnh v th vn ha lin quan n con ngi rt ln v tng khu vc khc nhau, a
phng khc nhau vi c im khc nhau ca con ngi hnh thnh nn c trng bn sc dn
tc khc nhau.
Vit Nam cng hnh thnh nhiu nh ngha v vn ha:
Theo gio s ng Thanh L, Vn ha l tt c nhng sn phm vt cht v khng vt cht
ca hot ng con ngi, l gi tr v phng thc x th c cng nhn, khch th ha v
tha nhn trong mt cng ng truyn li cho cc cng ng khc v cho cc th h mai sau. [61,
tr. 11].
Cng trn c s khng nh vai tr ca con ngi, x hi loi ngi trong vic sng to v
lm nn vn ha, ch tch H Ch Minh xc nh: V l sinh tn cng nh mc ch ca cuc
sng, loi ngi mi sng to v pht minh ra ngn ng, ch vit, o c, php lut, khoa hc,
tn gio, vn hc, ngh thut, nhng cng c cho sinh hot hng ngy v mt n, v cc phng
thc s dng. Ton b nhng sng to v pht sinh tc l vn ha. [123, tr. 21].
ng quan im vi Ch tch H Ch Minh khi nh ngha v vn ha vi s lin h mt
thit ca con ngi. Con ngi vi vai tr ch th trong qu trnh hnh thnh v pht trin vn ha,
c th tng Phm Vn ng vit: Ni ti vn ha l ni ti mt lnh vc v cng phong ph
v rng ln, bao gm tt c nhng g khng phi l thin nhin m c lin quan n con ngi
trong sut qu trnh tn ti, pht trin, qu trnh con ngi lm nn lch s Ct li ca sc sng
dn tc l vn ha vi ngha bao qut v cao p nht ca n, bao gm c h thng gi tr t tng
v tnh cm, o c vi phm cht, tr tu v ti nng, s nhy cm v s tip thu ca ci mi t
bn ngoi, thc bo v ti sn v bn lnh ca cng ng dn tc, sc khng v sc chin u
bo v mnh v khng ngng ln mnh. [123, tr. 21].
Tip ni t tng, quan nim ca Ch tch H Ch Minh v c Th tng Phm Vn ng,
ng ta rt quan tm n vn vn ha. Trong bo co chnh tr ca Ban chp hnh Trung ng
ng ti i hi ton quc ln th IX (thng 04/2001), ng cng xc nh: Hng mi hot

ng vn ha vo vic xy dng con ngi Vit Nam pht trin ton din v chnh tr t tng tr
tu, o c, th cht, nng lc sng to, c thc cng ng, lng nhn i, khoan dung, tn trng
tnh ngha, li sng c vn ha, quan h hi ha trong gia nh cng ng v x hi (Bo Nhn
Dn ngy 21/04/2001).
Trong qu trnh lnh o ca ng ta, vn ha vn lun lun l mc tiu quan trng. Chnh
v vy, trong vn kin i hi i biu ton quc ln th X, ng tip tc ch trng pht trin
vn ha, nn tng tinh thn ca x hi. ng ta xc nh:
Tip tc pht trin su rng v nng cao cht lng nn vn ha Vit Nam tin tin, m
bn sc dn tc, gn kt cht ch v ng b hn vi pht trin kinh t x hi, lm cho vn
ha thm su vo mi lnh vc ca i sng x hi.
Xy dng v hon thin gi tr, nhn cch con ngi Vit Nam, bo v v pht huy bn sc
vn ha dn tc trong thi k cng nghip ha, hin i ha, hi nhp kinh t quc t. Bi dng
cc gi tr vn ha trong thanh nin, hc sinh, sinh vin, c bit l l tng sng, li sng, nng
lc tr tu, o c v bn lnh vn ha con ngi Vit Nam. (118, tr. 647).
S lng nh ngha v vn ha rt phong ph, a dng theo nhiu hng tip cn khc nhau.
Qua nhiu ti liu nghin cu, s lng nh ngha v vn ha rt nhiu.
u tin l nh ngha theo li miu t ca E.B. Taylor: Vn ha l ton b phc th bao
gm hiu bit, tn ngng, ngh thut, o c, lut php, phong tc, nhng kh nng v tp qun
khc m con ngi c c vi t cch l mt thnh vin ca x hi (34). y l nh ngha bao
hm nhng yu t tinh thn ca khi nim vn ha.
Khi ni v vn ha Vit Nam, Phan Ngc nhn nh: Vn ha Vit Nam l mt vn ha
khim tn mc mc, khng c g cc oan. Nhng khng v th m vn ha Vit Nam thiu c tnh,
N trnh cu k. N i vo ci nn th bnh d nhng tha thit vi cuc sng con ngi, trong
hc, trong th php, ha, th vn, ngi Vit khng tm ci kinh ngi, ci phi thng m tm ci
bnh d, tm ci gn gi. [75, tr. 126]
Trn Quc Vng nh ngha: Vn ha l ci t nhin c bin i bi con ngi, bao
hm c k thut, kinh t t hnh thnh mt li sng, mt th ng x, mt thi tng qut
ca con ngi i vi v tr, thin nhin v x hi, l ci vai tr ca con ngi trong v tr , vi
mt h thng nhng chun mc, nhng gi tr, nhng biu tng, nhng quan nim to nn
phong cch din t tri thc v ngh thut ca con ngi. [123, tr. 35 36]
Qua mt s nh ngha trn, chng ta c th nhn thy vn ha theo hai ngha rng v hp.
Theo ngha rng, vn ha bao gm cc gi tr vt cht v gi tr tinh thn, cn theo ngha hp truyn
thng vn ha ch lin quan n i sng tinh thn ca con ngi.

Vi ti Th gii tm linh trong Truyn th Nm, tm linh thuc lnh vc tinh thn, t
tng, tnh cm nn cc yu t v phong tc, tp qun, l nghi, tn ngng thuc v th gii tm
linh bi chng gn vi yu t tm linh, i sng vn ha tinh thn ca dn tc.
1.2.1.2. Tm linh
Trong cuc sng hin i ngy cng pht trin, con ngi vn ti mt iu kin sng
kh cao v vt cht th nhu cu v i sng tinh thn cng c con ngi c bit quan tm. i
sng tinh thn, nhng gi tr truyn thng qu bu ca dn tc, nhng kha cnh trong t duy, np
ngh rt c ch . Bi tt c nhng iu c nh hng v chi phi rt nhiu i vi i sng
tinh thn ca con ngi trong x hi. Chnh v vy, hai ch Tm linh cng c nhc n rt
nhiu trong vn hc, vn ha v trong hin thc i sng x hi.
Trong t in Ting Vit ca Hong Ph, Tm linh theo hng th nht l: Kh nng bit
trc mi bin c no s xy ra theo quan nim duy tm [79, tr. 1112]; theo hng th hai Tm
linh l Tm hn, tinh thn (thng c tnh cht thing ling) [79, tr. 1112].
Xt v cu trc, Tm linh gm hai ch tm v linh kt hp li. Tm hiu theo hng tnh cm
th l tm lng nhn i (sng c tm) [79, tr. 1111]. Tm hiu theo t tm nim l ngh ti
thng xuyn v t nhc mnh ghi nh v lm theo [79, tr.1112] tc l tin theo iu . Nh
vy, tm trong tm linh l nim tin. Cn linh l thing trong linh thing, thing ling. Vy tm linh
c hiu khi qut l nim tin ca con ngi vo s linh thing.
Cng t , Nguyn ng Duy a ra khi nim: Tm linh l ci thing ling cao c
trong cuc sng i thng, l nim tin thing ling trong cuc sng tn ngng tn gio. Ci
thing ling cao c, nim tin thing ling y c ng li nhng biu tng, hnh nh, nim.
[27, tr. 11]
thc tm linh c th hin theo hai cch. Th nht l nim ca con ngi. Th hai l
ng li cc hnh nh, biu tng. Biu tng l ting ni chung biu th v mt tn hiu. Cy
a, ging nc, mi nh l ting ni chung biu th v tn hiu lng qu ngi Vit Nam. M
m, bt hng l ting ni chung v tn hiu th cng t tin. Ngi nh, ngi n l ting ni chung
v tn hiu th thn ca ngi Vit. Ngi cha l ting ni chung v th Pht nc ta Tt c u
l nhng biu tng thing ling. Mi biu tng thing ling l c s bn vng cho nhiu mi
quan h ca con ngi trong x hi.
Nhn chung, cc nh nghin cu v tm linh v vn ha tm linh cho chng ta thy tm linh
lun tn ti v gn b vi thc ca con ngi. Theo nh nghin cu Nguyn Hu Hiu, tm linh
l mt hnh thi thc, c hnh thnh t trong hon cnh lch s c th v phn nh vo thc
con ngi, khng c thc con ngi th khng c tm linh. Tm linh l nim tin thing ling cao
c trong cuc sng con ngi; n cng l nim tin tn gio. Ci nim tin thing ling c th

hin qua nim v biu tng. Trong sinh hot tm linh, con ngi th hin c tin, nim xc tn v
mt i tng thing ling bng cch phi to ra mt ni, mt ch th phng vi bi v, tng
chn dung ca i tng cng vi nghi thc cu cng. Ni mt cch khi qut, nh nghin cu
Nguyn Hu Hiu cho rng cch biu hin sinh hot vn ha tm linh th hin qua ba dng:
Vn ha tinh thn (v hnh): l nhng hiu bit, nhng suy lun, nhn thc v mt nim
tin thing ling i vi mt i tng no .
Vn ha vt cht (hu hnh): l c s vt cht, ni chn th phng: nh, cha, miu,
n th vi cc kh t v nhng biu tng lin quan.
Vn ha hot ng: l nghi thc cng t [39, tr. 8].
Theo ti liu bin son ca Lai Thy v Phn tm hc v vn ha tm linh, y c th
xem l mt nhn xt, bn lun kh tng qut v tm linh:
Trc y, ni n tm linh l ngi ta ngh ngay n tn ngng v tn gio, v ng nht
n vi tn ngng v tn gio. Thc ra, khi nim tm linh va hp hn li va rng hn khi nim
tn ngng tn gio. Hp hn l tn ngng tn gio ngoi phn tm linh ra cn c phn m tn d
oan v s cung tn tn gio. Bi va l mt lnh vc ca i sng tinh thn va l mt thit
ch x hi, m l mt thit ch x hi th khng trnh khi s th tc ha, s tha ha do vic li
dng ca giai cp thng tr. Rng hn v tm linh gn lin vi nhng khi nim ci thing ling, ci
cao c, ci siu vit... khng ch c i sng tn gio, m cn c trong i sng tinh thn, i
sng x hi. Khng ch c Thng , c cha tri, Thn, Pht mi thing ling, m c T quc,
lng yu thng con ngi, s tht, cng l cng thing ling khng km. C nh vy, con ngi
mi t n chiu cao ca con ngi. V nu nhng ci b gii thing th con ngi khng cn
bit ly g khu bit mnh vi ng vt. [103, tr. 7 8]
Bn cnh , tm linh cn tn ti rt a dng, phong ph trn nhiu phm vi nh i sng c
nhn, gia nh, cng ng lng x, t quc giang sn, trong vn hc ngh thut, trong tn ngng
tn gio. V c th ni tm linh cn c ranh gii rt gn gi vi m tn d oan mt tiu cc ca
i sng tinh thn con ngi trong x hi.
Nh vy, tm linh l mt phn quan trng trong i sng tinh thn ca con ngi bn cnh
i sng vt cht tn ti c th, bi trong i sng con ngi, ngoi mt hin hu cn c mt tm
linh. V mt c nhn nh vy, m mt cng ng (gia nh, lng x, dn tc) cng nh vy. Nu
mt hin hu ca i sng con ngi c th nhn thc qua nhng tiu chun c th s m c, c
th nh gi qua nhng g c th nht nh, th v mt tm linh bao gi cng gn vi ci g rt
tru tng, rt mong lung, nhng li khng th thiu c con ngi. Con ngi s d tr thnh
con ngi, mt phn cn bn l do n c i sng tm linh. Ngha l tun theo nhng gi tr bt
ngun t ci thing ling, ci b n, nhng gi tr to thnh i sng tm linh ca n [70, tr. 36].

V th, tm linh l th gii ca ci cao c, thing ling m con ngi lun hng n. Tm
linh tn ti trong c i sng tinh thn, i sng x hi v i sng tn gio.
T nhng mi quan h phong ph gia tm linh i vi cc phng din, lnh vc khc,
chng ta cn xem xt cc mi quan h ca tm linh nhn thc v tm linh ton din v su sc
hn.
Tm linh vi tn ngng
Trong Hn Vit t in Tn ngng l lng ngng m mt tn gio hay mt ch ngha
[102, tr. 95].
Nh nh ngha trn, tn ngng khng ch gii hn lng ngng m v nim tin tn gio
m tn ngng cn th hin phm vi kh rng trong i sng tinh thn ca con ngi. Bi trong
thc t, nhiu ngi khng theo tn gio no c nhng h vn c nim tin vo ng thing ling,
cao c, nhng ng linh thing, thn b... Trn c s tn ngng t quan nim sng bi t nhin v
sng bi con ngi, ngi Vit c nhng tn ngng dn gian rt phong ph ngoi tn ngng tn
gio.
Ni n tn ngng dn gian tt nhin c nhiu iu mu thun v huyn hoc. Khoa hc
hin i cho rng: nhng dng thc sinh hot tm linh, tuy c ni dung tn gio song cha t ti
trnh ca mt tn gio Ngi ta thng gi l tn ngng nh th cng T tin, th Thnh
hong, th Mu, th cc thn linh khc ang tn ti Vit Nam.
C th ni th cng l mt tn ngng mang tnh truyn thng ca dn tc Vit Nam. Gn
gi nht l vic th cng cha m, ng b, t tin. Truyn thng ny xut pht t quan nim: cht l
s lun hi, thay i t cuc sng ny sang cuc sng khc. Vic th cng th hin kh phong ph
qua: Th t tin, cng t ngi cht, th cc v thn.
Ngi Vit c mt nim tin c bit vo tn ngng dn gian. Chnh v th m tn ngng chi
phi su sc i sng ca h. Nhng i la th nguyn khi yu nhau v tin tng vo li th . V
tin nn h ch nhau i khi sut c mt i cng nh tin rng s trng pht s n vi nhng ai
phn bi li th. Hoc nh mi a con khi ln ln phi hc bi hc v ch hiu, o lm con
phi hiu tho vi cha m l o l i v mu sc tn ngng l ch ngi ta tin rng
nhng k bt hiu th s gp qu bo, s gp nhiu bt hnh trong cuc i nh s bo ng th h
sau, b tri trng pht, khi cht i s khng c siu thot hoc phi b y xung mi tm tng
a ngc, tm trong vc du si
Nhng ngi nng dn sng thun hu, chn cht, tht th bi l h tin hin gp lnh,
c gp c v iu c xem nh mt l d nhin i. Ngi ta tin vo s trng pht hoc ban

thng xng ng ca mt th lc siu nhin i nn h khng ch t nh mnh phi sng nh th

no m cn dy bo con chu bng mt lng tin gn nh tuyt i.
D tin Pht, d i cha nhng ngi Vit coi trng vic sng phc c hn l i cha, coi
trng truyn thng th ng b hn l th Pht. Pht c ng nht vi nhng v thn trong tn
ngng truyn thng c kh nng gip ngi dn thot khi mi tai ha, ngi ta khng rch ri
gia nhng c trng ca cc tn gio, h ch quan tm n nhng g c th mang li bnh an cho
cuc sng m thi.
Pht c th ban lc cho ngi bnh dn quanh nm lm n pht t (tc i cha l Pht,
hi lc lc giao tha), cu cho ngi cht v gip h siu thot (tc mi nh s n cu kinh v
lm l tin a ngi cht). Ngi dn i bt c u u c th gh vo cha xin dng mt ba
cm hoc ngh qua m.
Ngi Vit quan tm nhiu n tng s, ngi ta thch coi bi bit trc vn mng; khi
dng v g chng th coi tui, coi ngy; xy nh th coi phong thy, ngy khi cng n cht
cng coi ngy tn lim, chn ct cho ph hp l nhng phong tc, nhng quan nim khng
th thiu trong cuc sng ca i b phn ngi Vit.
Tm li, tn ngng dn gian chi phi su sc i sng x hi Vit Nam. Vi ngi Vit
l mt phn khng th thiu trong cuc sng cng nh trong cuc i ca mi con ngi
Ngoi mi quan h vi tn ngng dn gian, tm linh cn c mi quan h vi tn ngng qua
nim tin vo cc tn gio. Theo t in Ting Vit ca Hong Ph, tn gio c hiu theo hai
hng. Th nht, tn gio l hnh thi, thc x hi gm nhng quan nim da trn c s tin v
sng bi nhng lc lng siu t nhin, cho rng c nhng lc lng siu t nhin quyt nh s
phn con ngi, con ngi phi phc tng v tn th [79, tr. 1253]. Th hai, tn gio l h thng
nhng quan nim tn ngng mt hay nhng v thn linh no v nhng hnh thc l nghi th hin
s sng bi y [79, tr. 1253].
Kt hp t hai hng gii thch v tn gio, chng ta c th khng nh tn ngng tn
gio, nim tin tn gio tn ti rt r, rt m nt trong tm linh ngi Vit. Bi trong tm linh ngi
Vit khng t th nhiu u hng n nhng hnh tng thing ling. Nho gio tin vo Tri, Pht
gio tin vo lng t bi ca Pht, Thin cha tin vo Cha s cu ri linh hn con ngi sau khi
cht... D mi tn gio c hnh tng thing ling khc nhau, c tn iu khc nhau nhng cc tn
gio u c im chung l hng n mt th gii khc hon ton vi th gii m con ngi ang
sng. l th gii cc lc, linh hn con ngi c hng cuc sng hnh phc tht s sau khi
mt (Ci Nit Bn, Thin ng...). Khi cn sng, con ngi tin tng th gii Tri, Pht, Thn,
Tin s ph tr, gip cho con ngi khi gp kh khn, hon nn... Tn ngng v tn gio c

nhiu mt tch cc nhng bn cnh cng c mt tiu cc. l khi con ngi nhn thc khng
ng v tm linh hoc dng nim tin tm linh ca con ngi thc hin nhng mc ch trc li
t nim tin, tn ngng. Trng hp con ngi m mui, tin tng m qung vo nhng biu hin
tn ngng theo hng tiu cc th l m tn d oan.
Tm linh vi m tn d oan
Chng ta xc nh tm linh l nim tin ca con ngi vo s linh thing. Nhng nim tin
y, s linh thing y phi hiu theo hng tch cc. Tm linh hon ton khc vi m tn d oan.
Theo t in Ting Vit ca Hong Ph, m tn l tin mt cch m qung vo thn thnh,
ma qu, s mnh v nhng iu huyn hoc [79, tr. 776]. Theo hng ngha th hai m tn l a
chung, tin tng mt cch m qung, thiu suy xt [79, tr. 776]. Cn d oan l lng tin vo
iu qui l, huyn hoc, nhm nh [79, tr. 328].
Vy, m tn d oan l tin mt cch m qung vo nhng iu qui l, s tin tng m thiu
suy xt, khng c c s nn d dn n nhng hu qu khn lng. iu ny hon ton khc vi
tm linh nim tin vo s thing ling cao c v chnh tm linh s hng con ngi n cuc sng
tt p vi lng nhn i, hiu ngha, vi nhng i nhn x th mang tnh nhn bn, nhn vn... V
tin vo s k diu ca cuc i nu chng ta sng tt, sng phi o theo nim tin hin gp
lnh, i c lut nhn qu...
Bi v m tn d oan l nhng thc, hnh vi m mui, tin v da vo nhng biu tng,
tri l t nhin, c hnh vi l bi ng x mang tnh cht cung tn, nhm nh tri vi l phi v
hnh vi thng thng ca mi ngi chung quanh; lm hi n i sng vt cht v tinh thn ca
mi ngi (T in Tn gio dn theo Mai Thanh Hi) [36, tr. 107].
Nh vy, iu quan trng l lm sao cho mi ngi hiu c tm linh khc vi m tn d
oan. M tn d oan c tc hi nh th no mi ngi bi tr, loi b.
Theo kin ca Trng Thn, Cn nhn thc ng v tch bc thnh hai vn : M tn v
D oan. V c nhng iu m tn m khng c d oan. Thc cht tn ngng, tn gio l m tn (v
tin vo nhng iu khng c tht), nhng bn cht ca n li khng c d oan. Ngay thut ng d
oan: d l khc bit, oan l mi,... l lm mi, rc ri. Ci g khc vi chnh thng gi l d - c
ngha l khc bit, tn gio ny coi tn gio kia l d - l khc bit, nhng khng gi l d oan
c. y chng ta cn hiu d oan l lm mi, l rc ri, l qung xin, dn n m qung
[102, tr. 153 154].
T c s phn tch trn, Trng Thn cng xut hai vn tn trng tn ngng v
bi tr m tn d oan. Bi v, tn ngng c nhng mt tch cc ng trn trng, duy tr cn m
tn d oan l tin mt cch m mui, k d, khc thng dn n nhng tc hi nn cn phi bi tr.

Trng Thn khng nh ta khng chng m tn, nhng phi chng d oan hoc phi dng c
cm t m tn d oan ch nim tin bin dng, qui d, xng by l nhng tn gio, tn
ngng b li dng... c hi n con ngi ta phi bi tr, phi chng. Tn trng tn ngng v
bi tr m tn d oan l chnh xc, l ph hp [102, tr. 154].
Vi nhn thc v tm linh nh trn, chng ti s trnh by trong Lun vn tm linh trong tn
ngng dn gian t truyn thng thng qua b phn vn hc c th l Truyn th Nm v trn phm
vi i sng tinh thn ca c nhn con ngi.
1.2.1.3. Th gii tm linh
Tm linh l th gii thing ling, cao c. Ngoi i sng vt cht, phm tc th tm hn con
ngi lun hng n ci linh thing, ci cao p ca tinh thn. Th gii tm linh biu hin rt a
dng v v cng phong ph. Bi tt c biu hin ca con ngi lin thng vi ngoi th gii ta ang
sng u tr thnh yu t tm linh.
Theo nh nghin cu Nguyn ng Duy, vi cng trnh Vn ha tm linh, tc gi th
hin vn ha tm linh mt s gn b su sc i vi i sng con ngi. cng trnh ny, tc gi
cho chng ta thy mi quan h ca tm linh trong mi mt ca i sng.
Vi tm linh trong i sng c nhn, iu ny gip cho con ngi c mt nim tin vo
Tri Pht, Thn Tin, vo Cha h sng vi mt c tin (tin vo lut nhn qu, hn ma, ha
kip) h sng hng thin, sng lc quan hn (tin rng cht khng phi l ht), con ngi
c yn tm (tin rng c Tri, Pht, Thn Tin ph tr)
Vi tm linh trong i sng gia nh, m m, bt hng, vic th cng ng b t tin l
nhng biu tng thing ling c sc tp hp to ln trong mi gia nh. C th ni bn th t tin
l biu tng mu tht thing ling nht, li cun ngi ta quy qun on t, nh v ci ngun,
duy tr nhng gi tr thing ling chuyn giao cho con chu. Nhng gi tr tm linh l ht sc bn
vng, l hng s ca vn ha gia nh, mu cht l ch . [29, tr. 34 35].
Tm linh trong i sng gia nh c th hin trong nhng ngy hp mt, gi chp ng
vui, nhng lc tt c nhng thnh vin trong gia nh tp trung v cng quy qun tng nh n
nhng ngi thn khut. Tm linh trong i sng gia nh to cho mi ngi chng ta mt
np ngh thng trc, bt bin: gia nh l ni ta v trong mi ngy, mi chuyn i xa. cng l
ni ta v v c yn tm c lc cn sng v c khi qua i. V khi mt linh hn cng mong
c c ni tr v trong khi hng th cng.
Rng hn khun kh gia nh, chng ta s thy c tm linh t i sng cng ng, lng
x. Vy tm linh y c biu hin nh th no? l thn tng thing ling v cc anh hng
c cng dng lng, gi nc ang c tn th trong nhng khng gian thing ling, nhng ngi

nh, n. nhng khng gian thing ling y, hng nm l thn v hi lng din ra, th li l
nhng dp nim tin thing ling c cng c. Thn thnh thing ling nhc nh chng ta nh v
ci ngun, l hi thing ling nhc nh chng ta xa b nhng g khc mc bt ha. l nhng
si dy tnh cm v cng thing ling c kt xm lng, cng c khi cng ng. l nhng quan
h thing ling nht trong i sng cng ng lng x. N l ci nn vng chc trong mi quan h
lng x. Cng t , khi xa qu hng, x s gp ngi ng hng khng h c quan h huyt
thng, rut tht nhng ngi ta s cm thy rt vui v h s sn sng gip , to iu kin cho nhau
trn nhiu phng din c th. l nt p ca con ngi xut pht t tm linh trong i sng
cng ng, lng x.
Vt qua gii hn ca cng ng lng x, ngi Vit cng c tm linh vi T quc, giang
sn. Ngi Vit ca chng ta chc chn s t ho v ch kin cng ca B Trng, B Triu, t
ho v hai cuc khng chin chng Php v M y v vang ca dn tc v cng chnh lng khi
tng nh n cc th h chin s, ng bo nm xung v qu hng, t nc Nhng chin
tch anh hng gn lin vi nhng a danh, a phng lm cho chng ta kh c th qun Chc
chn trong mi ngi dn Vit Nam ca chng ta u cm thy thing ling khi nghe bi ht quc
ca, s thy xc ng khi vo ving thm lng Bc
Bn cnh , tm linh cn th hin trong vn hc ngh thut, tm linh vi m tn d oan.
Phn bit gia tm linh vi m tn d oan ta thy tm linh l nim tin thing ling c trong nhiu
mt i sng tinh thn. Nhng ngi tin vo Pht v Cha, i tu, theo o, sut cuc i tm nim
vo Pht, vo Cha c th gii thot v ci cht cho mnh y l tm linh. Hoc nhng ngi khng
theo tn gio no, nhng vn tin vo thn Pht thing ling, t n nh cha thp hng khn l,
cu mong s ph h bnh yn, mnh khe gp nhiu may mn y cng l tm linh. Cn xut pht t
s ngi mun kim li bng da vo thn Pht, thng mi ha nim tin, t ra nhng phn bo,
nhiu iu k d khc thng, cng l cho ngi khc, khin cho ngi khc tin theo m mui, hnh
ng theo h, gy tn km sc khe, tin bc v ch, thm ch nguy hi tnh mnh, y l m tn d
oan. tm linh tht s l ci thing ling, cao c mi ngi cn hiu ng v y ngha biu
hin tch cc ca tm linh.
Vi ti Th gii tm linh trong Truyn th Nm, chng ti s tm hiu nhng yu t
tm linh c th hin trong mt s Truyn th Nm m chng ti chn kho st. Vi s phong ph
ca cc yu t tm linh v th gii Tri, Pht, Thn, Tin v tn ngng th cng; duyn kip s
mnh; hn ma v khng gian m ph; php thut, tng s; li th; chim bao mng m, chng biu
hin s lin thng ca con ngi vi th gii ngoi m nhn vt ang sng v chng lm nn

chiu rng, chiu su ca th gii tm linh. ng thi to nn nt c o, c sc ring cho Truyn

th Nm.
1.2.2. C s hnh thnh th gii tm linh trong vn ha Vit v Truyn th Nm
1.2.2.1. C s t tng Vit Nam
Trn c s t tng xut pht t bn cht ca v tr v trit l m dng, ngi Vit Nam
hnh thnh t duy lng phn lng hp. Cuc i c s phn chia giu ngho, bn cht con
ngi tn ti gia tt xu, th gii m dng l s phn nh ga ngi cht v ngi sng
Nn vn ha, vn hc, tn ngng dn gian mang nhiu du n th hin c m bay bng ca con
ngi trc hin thc thin nhin, x hi cn nhiu tr lc, kh khn. ng thi, s nh hng, tip
thu tinh thn ca ba h t tng Nho Pht o to nn s phong ph trong qu trnh hnh
thnh v pht trin i sng tinh thn ca ngi Vit. cng l nn tng, l c s cho s hnh
thnh th gii tm linh trong vn ha Vit v Truyn th Nm.
1.2.2.1.1. Th gii tm linh nh hng t trit l m dng
Theo Trn Ngc Thm: Trit l m dng l sn phm tru tng ha t nim v c m
ca c dn nng nghip v s sinh sn ca hoa mu v con ngi. T hai cp i lp gc m
cha v t tri, ngi xa dn dn suy ra hng lot cp i lp nh nhng thuc tnh ca m
dng. Li t duy to nn ngi ng Nam c i mt quan nim lng phn lng hp c
phn cht phc v th s v th gii m nhiu nh nghin cu phng Ty tng ni. [100,
tr.56]
Ngi Vit hnh thnh t tng theo trit l m dng qua biu tng m dng c
truyn thng lu i t biu tng vung trn. C vung c trn, tc c m c dng; ni
vung trn l ni ln s hon thin.
Thnh ng c cu: M trn con vung; Ba vung by trn
Ca dao th c: Ba vung snh vi by trn
Trm nm cho trn lng son vi chng!
Trong Truyn Kiu, Nguyn Du cng theo trit l m - dng:
Trm nm tnh cuc vung trn,
Phi d cho n ngn ngun lch sng;
Ngh mnh phn mng cnh chun,
Khun xanh bit c vung trn m hay?.
(Truyn Kiu)
Biu tng vung trn cn l biu tng cho tri t. Tri c biu tng l trn, t
biu tng l vung. S d tri trn v tri l dng, m biu tng ca dng l trn, t vung v
t l m, m biu tng ca m l vung.

Ngi Vit Nam cn nhn thc r v hai quy lut ca trit l m dng. Nhng quan nim
dn gian: Trong ri c may, trong d c hay, trong ha c phc; Chim sa, c nhy ch mng,
Nhn sa, x n xin ng c lo cng l s din t c th ca quy lut trong dng c m
v trong m c dng. Cng t m hnh thnh nhn thc dn gian v quan h nhn qu
i: Sng lm kh nhiu; Tro cao ng au; Yu nhau lm, cn nhau au; Nht s nh nng, ht
go chy rng, nht nng nh s; Con vua th li lm vua, con si cha li qut l a, Bao gi dn
ni can qua, Con vua tht th li ra qut cha cng l s din t c th ca quy lut m
dng c s chuyn ha, lin thng.
Cng chnh nh c li t duy m dng t trong mu tht m ngi Vit Nam c c trit
l sng qun bnh. Trong cuc sng, gng khng lm mt lng ai; trong vic n , gng gi s hi
ha m dng trong c th v hi ha vi mi trng thin nhin Trit l qun bnh m dng
c vn dng khng ch cho ngi sng m ngay c cho ngi cht. Chnh trit l qun bnh m
dng ny to ra ngi Vit Nam mt kh nng thch nghi cao vi mi hon cnh vi li sng
linh hot, d kh khn n u vn khng chn nn. Ngi Vit Nam l dn tc sng bng tng lai
(tinh thn lc quan): thi tr kh th tin rng v gi s sng, sut i kh th tin rng i con mnh
s sng (Khng ai giu ba h, khng ai kh ba i...)
Trit l m dng cn cho thy s phn nh gia ci thc (dng th) v ci h v (m
ph). V con ngi tin rng gia hai ci m dng ny c s lin thng v hnh m lun lun tn
ti trong np ngh ca nhn dn.
iu ny cng c th hin kh r trong truyn Phm Cng Cc Hoa, Nghi Xun
Tin Lc hai a con khn kh ca Cc Hoa b m k To Th hnh h, bc i phi b nh ra i.
Thng hai con bt hnh, hn Cc Hoa t m cung ln dng th v v, ru ng cho con trong
bc ng lu lc. Hay cnh Phm Cng xung m cung tm v Cc Hoa, hay nng Ngc Hoa t
t c xung m ph gp chng.
Theo trit l m dng, cht tc l c th t trng thi ng tr thnh tnh, hn i t ci
Dng (Dng gian, Dng th) sang ci m (m ti, m ph). l mt th gii bn kia, l ni
hn ngi cht tr v cn c gi l ni chn sui. Vi nim tin cht l v vi t tin ni chn sui,
nhng ng b t tin vn thng xuyn i v thm nom, ph h cho con chu l c s hnh thnh tn
ngng th cng t tin. Bn th t tin bao gi cng t gian gia ni trang trng nht. Ngi
Vit Nam quan nim dng sao m vy cho nn cng t tin bng c n ln mc, dng,
tin nong (lm bng giy, gi l vng m). Cng vi n mc l hng hoa, tr ru. Ru
(ru go) c th c hoc khng, nhng ly nc l th nht thit khng th thiu. Nht thit c, v
n n gin nht, nh no, lc no cng sn, nht thit c, cn v ngha trit l: nc l th qu

nht (sau t) ca dn nng nghip la nc. Sau khi tn tun hng, vng m c em t,
chn ru cng em rt xung ng tn vng c nh vy ngi cht mi nhn c cng t.
Hng khi bay ln tri, nc (ru) ha vi la m thm xung t trc mt ta l mt s ha
quyn la nc (m dng) mang tnh trit l su sc.
1.2.2.1.2. Th gii tm linh nh hng t tn ngng dn gian
T s khi, dn ta tn th v tin tng tt c nhng sc mnh v hnh hay hu hnh m
ngi ta cho rng c th gip hoc lm hi n con ngi nh: tri, t, sm, st, gi, ma,
nc, la...
Dn dn, vi s hiu bit v giao lu vn ha vi cc nc chung quanh ta, trong s tn
ngng ca dn ta ch cn tn th: Tri, Pht, Thn thnh v T tin.
Th cng l biu hin r nht ca th gii tm linh. L hnh thc th hin nguyn vng,
mong c ca con ngi vo th gii siu nhin. Con ngi gi gm nim tin vo Tri, Pht, Thn
linh v mong c cc ng siu nhin y ph tr. Vic th cng c th din ra ti nh, ti cha,
ti miu, n, ti nhng ni t chc cc l hi v ngay c nhng lc con ngi cm thy bt an,
b tc cn c cc ng siu nhin ch che, gip gii thot
Trong gia nh, ngoi vic th t tin, ngi Vit cn th cc v Pht, Thnh khc nh: Ngc
Hong thng , Pht B Quan m (thng t trn bn th t tin). Th ng h (thng t di
bn th t tin). S d bn th c t chng nhau ba bn tng nh vy l theo quan nim: bn th
l ni tng trng cho t tin, x hi, v tr, tri v t. Do vy, bn th thng gian gia l
ni trang nghim nht nhn ra ca chnh.
Trong cc dng tn ngng, th cng l mt hnh thc tn ti rt ph bin v lu di trong
i sng tinh thn ca nhn dn. Con ngi th cng t tin, cng t ngi cht, th thin thn,
nhin thn... Bi con ngi c quan nim v th gii: mi vt u c linh hn (thuyt vn vt hu
linh), thuyt lun hi chuyn kip u thai ca o Pht, trit l sinh t ca Nho gio, quan nim
cht l v ci tin ca o gio, nhn thc ca dn gian cht l mt dng sng mi mi trng
khc v nim tin m ph dng tr hnh thnh tc th cng. Bi mi ngi quan nim rng khi
hng sau khi khn vi, th cng s l mi lin thng gia ngi sng vi ngi cht, gia con
ngi vi Tri Pht, Thn Tin, gia con ngi trn gian vi th gii m ty, m ph...
Xut pht t tn ngng sng bi t nhin v tn ngng sng bi con ngi, tn ngng th
cng tr thnh mt dng ca tm linh rt gn gi v rt ph bin ngi Vit.
Tn ngng sng bi t nhin
Vit Nam l mt t nc thuc nn vn minh la nc nn ngi Vit t xa tng gn
b vi i sng nng nghip. V chnh v vy, th gii tm linh cng bt u t . Vi iu kin

kh hu, thi tit tht thng v hon cnh a l khng thun li nn ngi dn sng theo nng
nghip lun gp phi nhng tr lc, kh khn t thin nhin nh: l lt, hn hn dn n tht ma,
i sng kh khn. Cng t , kh hu, thi tit, thin nhin rt quan trng trong i sng nhn
dn. Vic th cng thn sng, thn nc, thn la tc t l tri, t kh ph bin. V vy, tn
ngng sng bi t nhin c hnh thnh v rt ph bin trong nhn dn.
Vi bn cht hin lnh, chn cht v tm l cam chu ca ngi nng dn nn khi ng trc
nhng tr lc, kh khn ca thin nhin ngi nng dn thng ri vo th ng. Do , ngi
Vit khng i theo hng nhn thc i ph vi t nhin, ch ng, lm ch n m h tm cch
thch nghi vi t nhin, hi ha, tn trng t nhin. Thi tn trng cng vi ni lo lng trc
nhng cn thnh n ca thin nhin dn n tn ngng sng bi cc v thn t nhin nh th
thin thn, nhin thn tc l tc th cc v thn c ngun gc t tri, t cc hin tng thin nhin:
my, ma, sm chp, nc, ni, t, Th vt thing nh: rn, chim, c su, rng, V cng t
tn ngng sng bi t nhin dn n tc t l tri t, cu cho ma thun gi ha
Theo Phan i Don: gc v tr quan, ngi Vit Nam v c mt s nc ng
quan nim v quan h gia con ngi v thin nhin c ba yu t: tri t ngi (thin, a,
nhn) m trong con ngi l b phn ca thin nhin, ng nh tc ng ca ngi Vit Nam
ni ngi l hoa ca t, ngha l con ngi l tinh hoa ca t nhng khng tch khi t. Tri v
t, theo cch ni ngy nay l thin nhin, c xem nh mt thc t ngoi con ngi. Con ngi
l cao qu, nhng khng th thot ly khi thin nhin, m chnh l do thin nhin to nn. [28, tr.
205]
Cng theo Phan i Don, trong v tr quan ca ngi Vit (cng nh mt s nc
ng), ba yu t thin a nhn th trong thc vn ly ci thin lm yu t th nht. Trit
hc phng Ty thng coi trng nhn thc lun, thng s dng cp phm tr t duy v tn
ti lm h quy chiu. ngi Vit thng ch nhiu n cc mi quan h, thng hay dng cp
phm tr thin v nhn kho st thin nhin v x hi. Trong mi quan h thin v
nhn, theo quan im phng ng l hp nht, l tng cm (nhng bin chuyn ca thin
nhin u nh hng trc tip n con ngi). Trong mi quan h , th ng x ca con ngi l
phi gi mi hi ha, to th cn bng, tn trng thin nhin.
Khng th cho rng quan nim truyn thng v quan h gia con ngi vi thin nhin ca
ngi Vit hon chnh khoa hc. Thm ch trong quan nim v thin nhin vn cn nhiu yu t
duy tm, thn b. Thuyt phong thy kh su rng trong dn gian to ra quan nim ci gi l
mch t ca thy a l hn ch tnh nng ng ca con ngi, mt no cng l s khut

phc ca con ngi trc thin nhin. ng thi quan nim t c th cng, sng c h b, rng
ni c sn thn l t tng thn thnh ha, tn gio ha lc lng thin nhin.
Trn ng khai hoang m ci v phng Nam, lu dn ngi Vit c c hi tip xc vi
nhiu tc ngi bn a nh Chm, Khme v c ngi Hoa nhp c Nam b vo th k XVII v
sau . S giao lu vn ha tt yu dn n hin tng giao thoa ca con ngi trong tri t bao la
trn vng t mi. Do , i sng tm linh (ngoi nim tin tn gio) ca lu dn tng bc hnh
thnh bn cnh nim tin, thn linh chnh thng c h mang theo t qu c, nhng tn iu mi c
pha trn t nhiu tn ngng ca cc tc ngi bn a. Giao tip tn ngng l mt qu trnh sng
lc qua tm thc, qua np sinh hot ca lu dn trn vng t mi di s tc ng ca hon cnh
kinh t x hi c th. T , tng ni, tng lc, tng bc hnh thnh h thng tn iu mang nt
ring ca mi a phng.
c bnh yn trong cuc sng mi ni x l, c an ton khi vo rng ly cy, ly
ci, ly mt, sn bn; ra sng chi li bt tm c lu dn tin l c mt v thn no ph h
v phi cu cng gi gm nim tin. l c s hnh thnh mt s dng sinh hot tm linh trn
vng t mi, vi miu th ng T, ng a, b Cha X, Ng Hnh, H B, Sn Thn, Long
Vng, B Thy, dinh ng, dinh B, dinh Cu, dinh C ln lt xut hin ni m h cho l
thch hp.
Nhn chung, quan nim truyn thng ca ngi Vit v quan h gia con ngi vi thin
nhin khng phi l i lp m ngc li cho rng: con ngi vi thin nhin l mt chnh th. To
lp mt mi nh, mt ngi cha, mt chn hay t chc mt l hi con ngi u tm cch gn b,
ha nhp vi thin nhin. Trong sn xut nng nghip, ngi Vit cng lun gi mi cn bng, hi
ha vi thin nhin. T , hnh thnh tn ngng sng bi t nhin qua th thin thn, nhin thn;
th vt thing; tc t l tri t...
Nng thn Vit Nam hin nay c nhiu nh, cha, miu. l di sn kin trc truyn thng
cn li, l a im t chc l hi dn gian, ni th cng nhng ngi c cng vi nc vi dn,
nhng ngi khai c lp p ti a phng, t tin ng b thu trc, mang o l n qu nh k
trng cy v np sng ca ngi Vit. nh, cha v sinh hot nh, cha phn nh c im ca
vn ha v vn minh Vit Nam t ngn xa ti nay.
Tn ngng sng bi con ngi
Ngi Vit xut pht t nhn thc vn vt hu linh bt u ch v mi quan h gia
th gii hu hnh v v hnh, nht l gia s sng v ci cht. H tin rng mi con ngi u c
phn hn v xc. Trong nhn thc dn gian, th xc v linh hn ca con ngi va gn b va tch
bit. Khi con ngi cht i, xc ha vo ct bi nhng phn hn vn tn ti mt th gii khc v

lin h vi ngi sng bng hin tng linh hn. Ngi sng c th lin thng vi ngi
khut qua gic mng, chim bao... Ngi sng c th cu xin ngi cht che ch, ph tr cho s
bnh yn ca cuc sng hng ngy. Khng bit s cu xin y c hiu qu nh th no nhng trc
ht con ngi thy thanh thn v mt tinh thn, im ta tinh thn quan trng cho cuc sng. Ngi
cht cn c s cng l ca ngi sng c th yn n th gii bn kia, khng thnh ma i lang
thang, con ngi sng c th an bnh, thanh thn khi c che ch, ph tr mt cch b n ca
ngi cht. Vi mong c bnh d v nim tin c tht ngi Vit, th t tin c coi l th tn
ngng mi lp ngi. y, vic ng x vi qu kh, vi nhng ngi khut khng phi
ch yu l v h, cho h m l v nhng ngi ang sng, chnh v th m tn ngng th cng t
tin tn ti vng chc trong mi thi gian.
L do ch yu cho vic hnh thnh v tn ti tn ngng l lng yu nc v t tn dn
tc tr thnh mt c trng su m ca tm thc dn gian ngi Vit. Sinh sng trn mt mnh
t lun b gic ngoi xm dm ng, ngi Vit thc c s tn vong ca t nc ph thuc
vo ch t lc, t cng ca mnh. C th ni tn ti mt dng truyn thuyt v nhng ngi
anh hng chng gic ngoi xm v h c th nh nhng v thn m r nht l Thnh Ging, Hai
B Trng, Vua Hng, cng l mt dng tn ngng, h tn sng nhng ngi anh hng gp
phn quan trng gi gn t nc. So vi tn ngng th cng t tin th tn ngng th thn c qui
m rng ln hn, c nh hng n c mt vng c mt dn tc v c mi ngi chp nhn dng
tn ngng ny mt cch ht sc t nhin.
Tn ngng dn gian Vit Nam gin d nh chnh con ngi h. Vit Nam, tn ngng ch
yu phc v i sng tinh thn. l mt nim tin l gii c m v mt ch da trong tinh thn,
tm linh ca ngi Vit. Tn ngng ngi Vit khng c nhng kiu l bi, th cng phc tp m
cht tn gio nh mt s quc gia chu . i vi ngi Vit, tn ngng i khi ch l s tin
tng vo li th son st trong tnh yu i la, lng tin vo quy lut nhn qu trong cuc i, tin
vo duyn kip, s mnh, bi ton. T lng tin h t rn dy bn thn, con chu, t an i trong
nhng lc kh khn Cng t , ngi xa tin vo th gii Tri, Pht, Thn, Tin. Th gii Tri,
Pht, Thn, Tin vi nhng php l nhim mu c th gip cho con ngi thc hin cng l, trng
tr nhng k bc c, em n hnh phc cho ngi bt hnh.
1.2.2.2. C s t tng ca Nho Pht o
Cc t tng Nho Pht o thm nhp su sc vo tm hn ca ngi dn t Vit
bi ba o ny du nhp vo nc ta rt sm v cng tn ti ha thun trn t nc ta. Do ,
chnh cc t tng ca ba o ny gp phn lm phong ph th gii tm linh trong vn ha Vit
v trong t tng ca nhn dn.

Nho gio, Pht gio, o gio u l nhng tn gio ngoi sinh sm du nhp vo Vit
Nam v c nh hng rng ri n i sng tinh thn ca ngi Vit. Bn cnh tn ngng bn a
nh tn ngng sng bi t nhin, sng bi con ngi, tc th Mu, th Thn, tc th cng ng
b chng ta khng th b qun nhng t tng v nh hng ca cc tn gio ngoi sinh. Ngay
trong qu trnh hnh thnh v pht trin vn ha, vn hc dn gian c nhng bng chng cho thy
nt vn ha o c, truyn thng ca ngi Vit l s bnh ng trc mi tn gio v kh nng
tip thu, chuyn ha cc tn gio ngoi sinh cho ha hp vi tn ngng bn a. Trong , tam
gio Nho Pht o c mt nh hng rt ln i vi i sng tinh thn ca con ngi Vit
Nam.
Xut pht t mt t nc theo nn vn minh nng nghip, con ngi Vit Nam lun c t
tng sng n ha, gn gi vi thin nhin; tm l lun c sng trong s che ch, ph tr ca
ng thing ling no c vng vng trong tinh thn Cng v vy, cc t tng Nho
Pht o khi vo Vit Nam c ngi Vit Nam tip nhn kh nhanh v c rt nhiu ngi
xem t tng ca cc tn gio l phng chm t iu chnh cch sng v ng x ca mnh.
Pht gio c truyn b n Vit Nam t u cng nguyn. Do thm nhp mt cch ha
bnh, ngay t thi Bc thuc, Pht gio ph bin rng khp v c nh hng rt su rng trong
nhn dn. Nh nghin cu Nguyn ng Duy nhn nh: T hn hai nghn nm nay, ngi Vit
vi tnh cht l c dn nng nghip trng la nc, chn nui gia sc gia cm, li sm b xm lc
thng tr, nn i sng c tinh thn ght p bc bt cng, yu chung ha bnh bc i, trng nhn
ngha. Pht gio vi tnh cht bnh ng bc i, nu cao cu kh cu nn cho con ngi, nn
c ngi Vit Nam sm tip thu mt cch su rng. [27, tr.210]
C th ni trong tm hn ca mi con ngi Vit Nam u cha ng t nhiu trit l nh
Pht, v hnh nh ngi cha, tin, bt, v kip lun hi, nhn qu, v th cng t tin Pht gio
gio dc con ngi lng t bi, h x, cao ci tm, ci c ca con ngi, iu ny to nn
truyn thng o c tt p trong truyn thng vn ha ca ngi Vit.
S sng ca con ngi theo quan im ca Pht gio ch l ci tm trm nm nh qun
tr. Mi ngi cho rng phm l con ngi th ai cng c h n i tham sn si nn
lun hi, nghip bo lun theo ui trong mi kip ngi. T tng ca Pht gio cho rng nu
kip ny ta lm iu lnh, iu tt th s c nghip tt, bo ng iu lnh iu tt cho kip sau.
Ngc li nu kip ny ta lm iu c, iu xu th s c nghip xu, bo ng xu cho kip tip
theo. Chng ta c th nhn thy t tng lun hi, nghip bo rt c gi tr trong gio dc o c
ngy nay khi chng ta ang trong nn kinh t th trng. Ngi Vit Nam cho rng cha lm con

chu, i cha n mn i con kht nc hay qu bo nhn tin, nn c tc dng rn dy con

ngi khng lm iu c, sng phi c cho i sau, lm vic thin tch c cho con chu.
Pht gio Vit Nam coi trng ci tm, ci c nn ph hp vi gi tr o c truyn
thng ca vn ha dn tc Vit Nam ta. V Pht gio cng l c s th gii tm linh ca ngi
Vit Nam tn ti v pht trin.
Vit Nam, Nho gio c lch s pht trin lu di. Nho gio vo Vit Nam, trc ht l v
mc ch xm lc, mc ch thng tr ca phong kin phng Bc. Mt khc, Nho gio thch hp
vi nhu cu ca x hi phong kin Vit Nam trong cng vic t chc v qun l Nh nc. Do ,
truyn thng vn ha Nho gia vn cn lu gi m nt trong vn ha ca ngi Vit. Trong cuc
sng hin thc, bn ngoi n l quy phm l ngha, bn trong l c tnh nhn i v trt t lun
thng, cng kt cu mt trt t ng cp khc nhau suy t mnh n ngi, c sc duy tr quan h
tam cng (vua ti, cha con, chng v), ng thng (nhn, ngha, l, tr, tn) v s nng nh
nhau ca con ngi trong x hi nng nghip. Ngi Vit yu thch tnh cm t nhin v ch trng,
sng knh: trng hiu, qu ha, bn phn, phng th trn, thnh hnh nguyn tc danh phn V
pha sau tt c li cha ng nhiu mu sc thit thc ngha tnh, nng ta nhau Tt c nhng
iu ny ch yu nh hng t cc phm tr l gio ca Nho gia: hiu, l, nhn, ngha Chnh v
vy, Nho gia tr thnh mt phn truyn thng vn ha Vit, c nh hng m nt trong i
sng tinh thn ngi Vit. Theo Nho gio, mi vic u do tri. Ha hay phc, may hay ri, vui
hay bun, giu hay ngho tt c u do thin mnh tin nh.
t tng nhn ngha, hiu, l, tr, tn ca Nho gia c trn vn th phi c cc yu t
tm linh nh s tr gip ca Tri Pht, Thn Tin, phi c s h tr ca php thut nhim mu, con
ngi phi c nim tin vo duyn s, phi tin rng cht i vn cha ht vn cn linh hn tn ti v
c th ti sinh t ci cht tr v. Cng chnh v vy m th gii tm linh nh gic m, li th, hn
ma, ha kip, php thut kh ph bin trong suy ngh, trong tinh thn ca ngi Vit.
Bn cnh Pht gio, Nho gio, chng ta c th ni o gio khi vo Vit Nam sm tm
c ch ng do t tng ca o gio tm thy ngay nhng tn ngng tng ng c sn t lu
ca ngi Vit Nam. Bi ngi Vit Nam t xa xa rt sng bi ma thut, ph php o gio,
trc ht l o gio ph thy, thm nhp nhanh chng v ha quyn d dng vi tn ngng ma
thut c truyn n mc hu nh khng cn ranh gii. Ngi Vit tin vo nhng php thut, nhng
quyn lc siu nhin. Th gii tm linh ca ngi v cng b n vi nhng nim tin tn gio mnh
lit: ngi cht c th giao tip vi ngi sng, linh hn ngi cht cn phi c cu cng, lp
n trng gii oan, c nhng php thut linh nghim c th cu gip con ngi o gio
nguyn thy vi t cch l mt trit l sng c ngi Vit trn ln vi tn ngng bn a ca

mnh hnh thnh quan nim o ph thy vi nhng ba ch v php thut m n nay rt nhiu
ngi Vit vn cn tin tng. T v tr l mt thnh t ngoi lai, o gio hi nhp mt cch t
nhin vi i sng vn ha ca ngi Vit. Do , o gio cng l c s quan trng th hin th
gii tm linh ca ngi Vit. Cc php thut, bi ton, tng s ca o gio nh hng v
c th hin kh ph bin trong t tng ca nhn dn.
Nh vy, cc t tng ca ba o Nho Pht o gp phn lm phong ph th gii tm
linh ngi Vit Nam chng ta. Do , t tng ca Nho Pht o cng l mt trong nhng c
s hnh thnh yu t tm linh quan trng i vi con ngi Vit Nam trn tinh thn tip thu, chn
lc ph hp vi tm l, tinh thn ca ngi Vit.
Nh vy, t c s vn ha Vit vi trit l m dng, t tn ngng dn gian cng vi t
tng tn gio Nho Pht o hnh thnh th gii tm linh trong vn ha Vit. y cng l c
s, nn tng cho s pht sinh, tn ti ca th gii tm linh trong vn hc Vit Nam qua cc thi k.
Ngoi s k tha ca vn ha tm linh trong vn hc v tn ngng dn gian, Truyn th
Nm cn nh hng v chi phi bi tinh thn, t tng kh ln ca vn ha ngoi sinh qua tn
ngng tn gio Nho Pht o. C vn xui v Truyn th Nm ca vn hc Trung i u
mang m du n ca tn ngng dn gian qua phong tc th cng, qua nim tin vo th gii linh
thing... Bn cnh , nhng t tng ca tn gio Nho Pht o chi phi rt r trong i sng
tinh thn ca ngi Vit Nam. Vi t tng ca Nho gio, con ngi tin tng c tri, c thn nn
hin tng th Cha tri, M t, th Thnh hong kh ph bin. So vi Nho gio th Pht gio c
nh hng i vi i sng nhn dn kh r. D tip thu Pht gio c s chn lc nhng t tng
Pht gio tht s c nh hng ln i vi mi ngi. Nhiu ngi tin cuc i c lut nhn qu,
cuc sng theo vng lun hi, kip ngi c s tip din T tng ca o gio lm cho con
ngi tin tng vo th gii thn linh. Nn khi b bnh nhiu ngi cng tin vo php thut, t ma,
ct nh th xem phong thy; h gi gm nim tin vo thy cng, tin tng vo thut xem tng, bi
ton, gieo qu Tt c nhng t tng ny c th hin tht sinh ng trong Truyn th Nm. V
chng ta c th khng nh nh hng ca vn ha ngoi sinh Nho Pht o i vi vn hc
vit ni chung v Truyn th Nm ni ring su m hn so vi vn hc dn gian. Nu nh hng
ca cc tn gio Nho Pht o to nn th gii tm linh kh ph bin v mng o, cu cng,
khn vi, im bo, linh ng, php thut, tng s, hn ma, ha kip trong vn xui Trung i th
Truyn th Nm ngoi nhng yu t tm linh trn cn th hin nim tin ca con ngi vo th gii
Tri Pht Thn Tin, duyn kip, s mnh, li th tht su sc.
Trong Truyn th Nm s chi phi ca Nho gio c th hin rt r qua nhng mi quan h
ca con ngi trong i sng nh vua ti, cha con, v - chng, b bn... vi nhng phm cht

tt p trung, hiu, tit, ngha ca con ngi. cng l c s gip con ngi vt qua nhng b
tc khi gp phi bin c v gip h c thm ngh lc trong u tranh bo v tnh yu, tnh cm v
chng sng trn o ngha (Phm Cng Cc Hoa, Phm Ti Ngc Hoa, L Cng, Hong
Tru, Truyn Chng Chui, Thoi Khanh Chu Tun, Ph Dung tn truyn, Lm Tuyn K Ng,
Lc Vn Tin...).
Nho gio cho rng mi vic u do tri: Ha phc, mai ri, vui bun, giu ngho,
sng cht... u do thin mnh tin nh. Mun bit c ngun gc ca tt c cc mt i lp trn
th Pht gio, o gio li l ch da tinh thn nhiu nht v gip con ngi l gii nhng cn
nguyn trong cuc i. Nhng t tng v tinh thn ca Pht gio l ni tr ng, tn ti cho nim
tin ca con ngi trong x hi lc by gi. V th, Pht gio gip cho con ngi cng c nim tin
i vi cuc i. Tm qua nhiu ln ha thn cui cng tr li thnh hong hu xinh p v sng
hnh phc bn nh vua, Thch Sanh nn duyn cng cng cha, Phm Ti Ngc Hoa c sum
hp, Chng Chui v L Dung c mi sng bn nhau gip con ngi tin rng ngi hin lnh s
c ph tr, s c hnh phc, k bc c gian tham s b trng tr. S quyt tm tu luyn ca
Cha Ba, s chu ng oan c ca Th Knh cho con ngi hiu rng s nhn nhc, kh au, hy
sinh ca con ngi th gian u c Tri, Pht, Thn, Tin thu r v s c s can thip em
n kt thc c hu, hp l i.
Vi nh hng ca Pht gio, Truyn th Nm th hin s phong ph trong tr tng tng
ca con ngi. Th gii thin nh l ni thn tin thot tc, ni n cho nhng ngi sng hin
lng, nhn c. Cn th gii m ph vi nhiu chi tit gh s, con ngi b trng pht sau khi cht
c tnh gio dc, rn e kh cao. S k o qua li khn nguyn thnh tm ca Cha Ba cu
c ngc t thot khi cnh kho tra v thc s mang n cho m ph cnh yn vui, hnh phc ca
thin ng. Cng chnh yu t k o, sau khi tri qua nhiu oan c trong cuc i, Th Knh c
tn ngi Pht v nhng ngi thn ca Th Knh, ca B Cha Ba cng c nhp dng tin, cng
c ln thng gii d sng mt cuc i mi. Mt cuc i thot tc, yn bnh, chm dt mi
kh au.
C th ni chnh nhng yu t tm linh l c s, l yu t k thut d gip Truyn th
Nm i n kt thc c hu. D tc gi xy dng, to ra tnh tit pht trin rc ri ca cu chuyn
n u i na nhng cui cng ngi k cng phi dng li ch p nht, c hu nht th mi
tha mn c tm l ngi c. Bi v, trit l ngn i ca dn gian n su trong tim thc ca
con ngi: thin phi thng c, chnh phi thng t, hnh phc phi n vi ngi hin, k gian c
phi b trng pht. Yu t k o, thn k c k tha t vn hc dn gian, nhng kt thc c hu
nh trong truyn c tch nhng th gii tm linh trong Truyn th Nm lm cho truyn va c

yu t bay bng, thn k nhng li gn gi vi cuc sng i thng hn. Th gii ca Truyn th
Nm l th gii gn vi hin thc i sng hn so vi th gii ca truyn c tch. Chnh v vy, c
m ca nhn dn cng gn gi vi hin thc hn.
Bn cnh , th gii tm linh a con ngi n th gii k diu, bay bng gip cho
con ngi xa bt i nhng hin thc trn tri, i thng lm bt cng, oan tri ... Cnh Cc Hoa
hin v trong m khuya v v con nh cho ngi c cm gic xc ng v lng mu t t
con ngi trn trng hn nhng hnh phc mnh ang c trong cuc i. Chi tit ting n thn
ca nng Thoi Khanh gip Thoi Khanh Chu Tun c hi ng tng phng, ting n ca
Thch Sanh gip cho Cng cha v Thch Sanh nn duyn. Nhng chi tit trn gip cho con
ngi c nim tin vo nhng th lc thn b s ph tr nhng ngi hin gp nn. Cng chnh
nhng yu t k o, thn k gip cho con ngi c nim hy vng v c m trong cuc i.
Nhn chung, vi s nh hng ca trit l m dng, s k tha yu t tm linh trong tn
ngng dn gian v s nh hng t tng, tinh thn ca vn ha ngoi sinh Nho Pht o l
c s hnh thnh th gii tm linh trong Truyn th Nm. Chnh th gii tm linh trong Truyn th
Nm l thnh qu biu hin sinh ng x hi nc ta thng qua i sng tinh thn, th gii tm linh
ca con ngi trong x hi lc by gi.

Chng 2

NHNG BIU HIN CA TH GII TM LINH

TRONG TRUYN TH NM
T c s hnh thnh, tn ti ca th gii tm linh trong i sng tinh thn ngi Vit v
trong Truyn th Nm nh trnh by phn trn. ti s tp trung kho st th gii tm linh
ca ngi Vit trong mt th loi vn hc c th l Truyn th Nm ca vn hc Trung i. Vi th
gii tm linh v cng phong ph v sinh ng, l c s to nn sc hp ca Truyn th Nm.
Qua 30 tc phm kho st, ti tp trung vo 6 dng yu t tm linh c tn s xut hin nhiu
trong tc phm t thy c gi tr ngh thut, vai tr, ngha ca th gii tm linh gp
phn to nn nt c o ca Truyn th Nm.
2.1. Tn ngng th cng v th gii Tri, Pht, Thn, Tin
Vi 994/1894 ln xut hin ca tng cc hin tng trong 30 tc phm (tng ng
52,48%), yu t tm linh tn ngng th cng v th gii Tri, Pht, Thn, Tin, gp phn th hin
s sinh ng, hp dn ca Truyn th Nm.
2.1.1. Tn ngng th cng
Tn ngng th cng l mt dng tm linh, xut pht t tn ngng sng bi t nhin, tn
ngng sng bi con ngi bn cnh quan nim t trit l m dng v t tng Nho Pht
o. y l mt dng tn ngng rt ph bin trong i sng tinh thn ca ngi Vit.
Trong Hn Vit t in, o Duy Anh gii ngha: Tn ngng l lng ngng m mt
tn gio hay mt ch ngha [102, tr. 95].
Theo Trng Thn, Tn ngng, nu hiu theo nguyn ngha dch t ch Croyance ca
ting Php, th ch c ngha l s tin vo mt iu g thng thng hay c dng ch mt
nim tin tn gio (Croyance religieuse). Nh vy, nu xt v mt ng ngha th tn ngng ch l
nim tin tn gio; cn nhng dng thc sinh hot tm linh m chng ta thng quen gi l tn
ngng, tc l nhng dng thc tn gio cha t ti cp ca mt tn gio hiu theo ngha cu
thnh ca n, th thut ng m cc nh tn gio hc thng dng l s th cng hay s th
phng, dch t ch Culte ca ting Php m ra. [102, tr. 96]
Gn vi quan im ca Trng Thn, Hong Ph a quan im, khi nim v Th,
Th cng v Th phng kh c th. Trong t in Ting Vit ca Hong Ph, th l lng tn
knh thn thnh, vt thing hoc linh hn ngi cht bng hnh thc l nghi, cng bi theo phong
tc hoc tn ngng [79, tr. 1184]. Th cng l s kt hp gia th v cng, ni khi qut l th
cng t tin, th phng, th t [79, tr. 1184]. Cn th phng ngoi ngha nh th cng, th

phng t tin, th phng cn l s chm sc, nui dng mt cch tn knh, ht lng th phng
cha m gi [79, tr. 1184]. Nn vic th cng, th phng l s hiu tho ca con chu i vi
cha m v ng b. ng thi cng l lng tn knh ca con ngi i vi ng linh thing.
Gn gi nht vi nhn dn l th cng t tin, bi th T Tin, ng b, cha m l o ca
ngi Vit Nam. Ni tm gn l o hiu. [84, tr. 97 98].
Vi 87 ln xut hin yu t tm linh th cng, 30 Truyn th Nm th hin kh phong ph
tn ngng th cng c bit l s hiu ngha. l tm lng, vic lm c chuyn ti qua yu t
tm linh th cng. Xun Hng (M Phng Xun Hng) thnh tm khn vi:
Xun Hng o trong lng,
Cm xa mui bc tm dng canh da.
Hai hng nc mt nh ma
Lm rm ming vi cha xa ta bn.
Nay ngy ht ch mn tang,
Lng thnh mt tm t hng ba tun.
Trong lc lu lc, Nghi Xun v Tin Lc lun nh n ngi m qu c. Xin c ming
cm Nghi Xun, Tin Lc u khn vi, cng m ri mi dng. cng l tm lng hiu tho ca
hai em:
Trng nguyn lin gi thong dong:
No l nha phng cho tr cm y!
Tin Lc ly khi nay,
em ra cng m ngy ry xt xa:
M i, m hi Cc Hoa
C thing v hng cm ha cng con
Anh em khn kha n non,
Hai hng nc mt cha chan bi hi.
(Phm Cng Cc Hoa)
Trong Phm Cng Cc Hoa, tn ngng th cng cn th hin lc Phm Cng khn
nguyn, cu cng khi cha mt:Phm Cng nc mt rng rng, Khn tri thm tha nguyn cng
cho cha hay cha m ca Cc Hoa khn vi xin cho Phm Cng v Cc Hoa c bnh an khi nn
v nn chng Khn cng tin t gn xa, Xin cho con chu ca nh bnh an. Cng nh lc Thoi
Khanh khn vi cng cm cho cha chng trong ngy gi. Hay tm lng hiu tho ca Vn Tin khi
tr v nh v c bi vn t khc m:
Sui vng hn m c linh,

Chng cho con tr lng thnh ngy nay.

(Lc Vn Tin)
Vn Tin tin rng m s linh thing v hiu c tm lng ca chng. Chng ta cng nhn ra
mt Tiu ng rt trung thnh, knh trng ch. Khi Vn Tin b hi, Tiu ng nghe Trnh Hm ni
Vn Tin b cp n th ngi y t ny thm thit khc than cho ch:
Vn Tin hn c linh ry,
em ti theo vi tay chn cng.
Vi ri ly nh rng rng,
m khuya ngi da ci tng ng qun.
(Lc Vn Tin)
Tn ngng th cng th hin kh nhiu qua vic khn vi. V con ngi ngh rng nu c
thnh tm khn nguyn th mi vic s thnh. Khi vua nc T p Chu Tun ly cng cha, Chu
Tun chi t v chung thy vi Thoi Khanh. Vua nc T i git Chu Tun, cng cha xin
vua cha tha ti cht cho chng v Chu Tun l ngi c ngha, c tnh nhng vua vn kin quyt
i git chng. Cui cng, cng cha bn khuyn Chu Tun nhn li bo ton mng sng, tr
hiu cho m cha. Cng cha chp nhn l ngi n sau Phn nh trn di, thip ha tnh
xong. Chu Tun chp nhn theo ca vua d chng v cng cha c cng nhn l v chng
nhng Trng th c vic ring mt phng. Trong khi , vua nc T tng van vi
c vua van vi ht lng,
Nguyn cng Nguyt lo t hng xe sn.
(Thoi Khanh Chu Tun)
Hnh nh lm chng ta xc ng, l sau khi Cc Hoa mt, vua chiu lnh cho Phm
Cng trn gi Cao Bng. Trc lc n nhn nhim v min xa, Phm Cng ra m Cc Hoa
khn nguyn. Phm Cng nh tin rng Cc Hoa ni chn sui s hiu c hon cnh ca chng v
hai con. Li khn vi nh li tm s gia ngi sng v ngi khut:
on ri ra m Cc Hoa,
Hai hng nc mt nh sa khn rng:
Vua sai anh nhn Cao Bng
Nc non ngn dm ni rng qun chi!
Hn em nh c linh k,
Em v coi sc khu vi ca nh.
(Phm Cng Cc Hoa)

Ngoi ra, chng ta cng nhn thy tn ngng th cng c th hin nhng trng hp
khc. Trong truyn Thoi Khanh Chu Tun, khi Chu Tun trng, vua i tic linh nh v
c g cng cha cho Chu Tun v sau ny cn d nh s Chu Tun ni ngi. Chu Tun do
nng ngha to khang vi Thoi Khanh nn chp nhn b i y gi lng chung thy vi nng.
Chng ch c mt tm nguyn c cng t cha trc lc b i y. Vua thun lng v nhn cng
t Chu Tun yn tm trc lc ln ng. V th, vua trc tip ng ra cng t cho cha Chu
Tun:
Dn ra bt s mm sn,
c vua van vi nim hng khuyn mi
C linh v hng ca i
y l ca trm t thi cho ngi.
(Thoi Khanh Chu Tun)
Trong Truyn Kiu, Thy Kiu v m Tin i thoi c vi nhau qua nn hng
Kiu thp cho ngi qu c:
khng k oi ngi hoi
Sn y ta thp mt vi nn hng
Gi l gp g gia ng
Ha l ngi di sui vng bit cho.
(Truyn Kiu)
Li khn nguyn ca Thy Kiu tr thnh mi giao cm gia Thy Kiu v m Tin.
Kiu tin vo s ng cm gia ngi cng cnh ng:
Kiu rng: nhng ng ti hoa
Thc l th phch, cn l tinh anh
D hay tnh li gp tnh
Ch xem t thy hin linh by gi.
(Truyn Kiu)
V cng k t , m Tin hin linh v bo mng cho Thy Kiu bit v s phn ca
mnh. iu ny chng t l s gp g ca tm linh, mt mi giao cm c bit gia ngi sng
v ngi cht. Trong tm tng ca Kiu, m Tin khng n gin l bng ma. m Tin chnh
l mt phn hin hu ca cuc sng, l bc nhn nh ca cuc i nng. m Tin tr thnh chic
cu ni hai ci m dng, phn nh s phong ph trong tm hn ngi Vit.

Trong Lc Vn Tin, Nguyt Nga trc khi vng lnh triu nh cng Phin bn nc
Qua lm chay by ngy bi t Vn Tin. Nguyt Nga tin rng ni sui vng Vn Tin s hiu
c lng nng:
Con xin qua ly Lc ng,
Lm chay by ba, t lng Vn Tin.
cho n ngha vn tuyn,
Phng sau xung chn hong tuyn gp nhau.
(Lc Vn Tin)
Cc hnh nh Xun Hng cng cha, Nghi Xun Tin Lc khn m, Vn Tin t vong hn
thn mu, Cha Ba, Th Knh khn nguyn cho m cha th hin tm lng hiu tho ca o lm
con i vi cha m. Tn ngng th cng th hin lng hiu tho i vi m cha, bn cnh cn
th hin o ngha v chng v trong tnh yu i la. l li khn vi ca Phm Cng vi Cc
Hoa trc lc nhn nhim v min xa. l hnh nh Nguyt Nga th cng Vn Tin khi ngh
chng qua i. Tn ngng th cng cn thng qua cc li khn vi trong nhng bui giao th
hn c ca la i gia Kim Trng v Thy Kiu (Truyn Kiu). Tn ngng th cng cn biu
hin tm lng trung thnh ca tiu ng i vi ch (Lc Vn Tin), th hin lng mong mi ca
vua nc T i vi hnh phc ca cng cha (Thoi Khanh Chu Tun), vic cu cng ca cha
m Cc Hoa cho nng khi bnh (Phm Cng Cc Hoa), li khn vi ca vua Trang Vng cu
nguyn sinh hong t ni ngi (B Cha Ba).
Tn ngng th cng khng dng li vic th cng, khn nguyn cho ngi thn m do
nh hng t tn ngng dn gian, t Nho Pht o, con ngi c th thp hng, khn nguyn
tt c nhng ni m con ngi cm thy linh thing. Chnh v vy, trong khng gian m m ca
ngy thanh minh, trc nm m ca ngi bc mnh khng k oi hoi, Thy Kiu thp hng
cho m Tin. Tn ngng th cng l mt m tc p ca ngi Vit Nam nhng tn ngng ny
cng c khi b k xu li dng thc hin khng tt ca mnh. Nh cnh Bc Hnh th tht
rt long trng, linh nh Thy Kiu tin tng nhng chng qua ch l la gt Thy Kiu nn
Bc Hnh khn nguyn Thnh hong, Th cng v thn thnh no cng v vo khn vi nhng
rt hp tp, vi vng v li khn nguyn khng tht tm...
C th ni, tn ngng th cng l mt biu hin ca vn ha tm linh rt r trong Truyn
th Nm. Vic th cng ng b, t tin, cha m ht sc gn gi trong tn ngng, tm linh ca
ngi Vit v tr thnh mt phong tc p trong i sng tinh thn ca nhn dn bn cnh th cng
cc v thn, cc ng linh thing.
2.1.2. Tri, Pht, Thn, Tin

Th gii Tri, Pht, Thn, Tin l th gii ca nhng ng linh thing. Vi tn s xut hin
kh ln 979/1894 trong tng s cc yu t tm linh xut hin trong 30 tc phm, cc yu t tm linh
ny th hin tn ngng, nim tin ca con ngi rt ln i vi cc ng siu nhin.
Trong tn ngng v quan nim ca nhn dn, th gii Tri Pht, Thn Tin l mt th gii
m bao gm lc lng c quyn php v c lng nhn t lng c th gii mi kip nn.
Tri Pht, Thn Tin l nhng ng linh thing ph tr cho con ngi i li s cng bng, thc
hin nhng c m cng l, em li s bnh yn, hnh phc cho con ngi... thc hin c
nhng iu , Tri Pht, Thn Tin thng c nhng php nhim mu, nhng kh nng c bit
qua php l.
Theo t in Ting Vit ca Hong Ph tri l lc lng siu t nhin, coi nh trn cao
sng to v quyt nh s phn mun loi trn mt t [79, tr. 1294]
Ngi Vit phn ln sng bng nng nghip, bit rng ma mng c hay mt cng do
Tri, Nh Tri nm nay c ma. Ngi nng dn lc no cng tm nguyn cu Tri cho cm
no o m. Ngi Vit tin Tri l ng cng bnh, cm quyn ha phc, v vy thng nhn nh
vi nhau: hin th li gp lnh
Ngi Vit cng tin tng v khuyn nhau:
Ai i trong o lm ngi
Gi iu nhn ngha th gii chng cho
(Chuyn Ci Tm Ci Cm)
Thi ho Nguyn Du vit trong Truyn Kiu:
mang ly nghip vo thn
Cng ng trnh ln tri gn tri xa.
iu d hiu nht v khng ai ph nhn c l h gp bt c vic g bt cht xy n, d
vui hay bun, d tt hay xu, cu ni ca ming ca ngi Vit Nam trc ht l ku Tri i!.
Ngi ta ku Tri khi gp bun kh, chn nn, cht chc, tht bi; ngi ta ku Tri khi thnh
cng, hnh phc, bnh an, ngi ta ni nh Tri; khi gp tai nn ngi ta ku Tri cu... Chng ta
thng nghe Cu Tri cho tai qua nn khi. Cn Pht th cu chng sinh, theo t in Ting
Vit ca Hong Ph th Pht l ngi tu hnh gic ng, c c t bi, qun mnh cu
chng sinh, theo gio l o Pht [79, tr. 959]. Pht hng cho con ngi hng thin, sng tt v
Pht dy i c lut nhn qu. Khi nhn cuc i ny, ta thy c nhng ngi giu sang hin
vinh, ng thi cng c nhng k i ngho ti li. Ta tng l nhng chuyn ngu nhin,
nhng k thc khng ngu nhin cht no m l do nh lut t nhin ca vn php din tin mi
n v lai v tn. Theo lut nhn qu, h lm lnh th Tri s p li bng phc c, ngi cha iu

d th Tri s tr li bng tai ha. Qu bo l mt chn l hin thc ca th gian, khng do t ra,
khng thuc ring mt ci g. o l qu bo khng phi tm thng v cng khng phi dnh cho
ring ai, m n l mt quy lut t nhin, khng thin v, bnh ng vi tt c mi ngi.
Ngi nguyn thy sng da vo thin nhin, h cha gii thch c cc hin tng t
nhin nh: ma, gi, sm, chp... h cng cha gii thch c nhng hin tng sinh, lo, bnh,
t... ca con ngi. Do , ngi nguyn thy tin vo thn, thnh, ma qu...
n x hi c giai cp, nhng ngi thng tr sp xp li nhng nim thn thnh, ma
qu v v ra mt th gii thn linh v cng phc tp, cng gn nh x hi loi ngi. Trc ht, h
phn loi nhng sc mnh v hnh thnh hai loi khc nhau: Mt loi l thn thnh v mt loi l
ma qu.
Thn thnh c sc mnh v bin, lm ch c ci v tr ny, con ngi chu chi phi ca thn
thnh. Cn ma qu l nhng sc mnh v hnh nh b v ch c kh nng can thip vo cuc sng
ca con ngi, khng c kh nng chi phi v tr; ma qu l i tng chu s chi phi ca thn
thnh. ng trn cc thn thnh l ng tri.
Th gii Thn, Tin thng xut hin khi con ngi gp nguy kh, gian nan. Bi v nhng
lc nh vy ng Bt, b Tin, cc v thn s ra tay cu vt cho ngi hin, che ch cho ngi tt
m gp hon nn... Theo t in Ting Vit ca Hong Ph Thn l lc lng siu t nhin c
tn th (nh thn tin, thn thnh), coi l linh thing, c sc mnh v php l phi thng, c th
gy ha hoc lm phc cho ngi i, theo quan nim m tn hoc theo quan nim ca tn gio
[79, tr. 1148]. Cn Tin l nhn vt trong truyn thn thoi p khc thng, c nhng php mu
nhim v cuc sng rt yn vui [79, tr. 1218]. Cng v th m th gii Tri Pht, Thn Tin l th
gii ca cc ng siu nhin, thn b thng mang n nhng iu tt cho con ngi. Chnh v vy
Tri, Pht, Thn, Tin l nhng ng cu tinh m con ngi rt cn trong tm linh, tn ngng...
Trong Thoi Khanh Chu Tun, khi Chu Tun b y sang nc T, y Chu Tun
b vua nc T p g cng cha. Chng mt mc thy chung vi Thoi Khanh nn b vua nc T
i git. Lc b tc y, Chu Tun cng ch bit ku Tri Oan ny tri t c hay, mi vng nn
tm, mc ry tai ba. Cng nh Cnh Yn, Cnh Tnh ch bit ku Tri trc s bo tn ca tn
trung y h To. Hn hm hi cha ca Cnh Yn, Cnh Tnh khi hn khng hi c Phng
Hoa lm v. Trc tnh cnh Cnh Yn, Cnh Tnh ku tri vang (Truyn Phng Hoa).
Tri Pht, Thn Tin cn l ni con ngi c che ch, nng nu lc lm nguy. Gia nh Cnh
Tnh, Cnh Yn tng nng nh ca Pht:
Chng ti t tha ta nng cnh trin
nh ch Pht, hong thin

(Truyn Phng Hoa)

Li ku than ca Ngc Hoa lm chng ta xc ng trc o ngha v chng khi m tn
Bin in v vua Trang Vng u tm cch git Phm Ti hng bt Ngc Hoa lm v. Trong
lc au kh v oan c trc ci cht ca chng, Ngc Hoa ch bit ku Tri:
Tri cao t rng c hay,
St thu hip ph, s ny thu cha?
Chng d tai nn chng qua,
Thi ti vn t lm ma theo chng.
(Phm Ti Ngc Hoa)
C l li ku than ca Ngc Hoa ng n Tri cao v nh c php nhim mu ca Thn,
Tin m Ngc Hoa v Phm Ti c ci t hon sinh tr li dng th:
Dim Vng vng lnh sc tri
Ci hiu Chu Quc ni i Trang Vng.
Hon sinh cho Phm Ti chng,
Li cn ci t cho nng Ngc Hoa.
(Phm Ti Ngc Hoa)
Tri cn l ni m con ngi t trn nim m c v ngh rng Tri mi c th thu r v
gip con ngi c toi nguyn. Vua Trang Vng trong truyn B Cha Ba cu t sinh
c hong t ni ngi:
c vua qu xung khn rng:
Ti t tr nc nui chng dn tri
Cng may dn c yn vui,
M sao hong t ni i cha sinh?.
(B Cha Ba)
truyn B Cha Ba, Vua Trang Vng tc gin v nng Cha Ba mt lng m Pht, xin
li cha tu m khng chu tr v ly chng. Vua cha gin d sai ty tng t cha, git ht tng
ni.
Trc tnh th y, bng tm lng m Pht, c nguyn chn thnh, tm huyt qun thn,
nng cha Ba c php Tin ph tr dp tt c ngn la t cha:
Cm dao ct mu rng rng,
Ly Tri, em mu ry tung ln tri.
T nhin chuyn ng di di
Sm ran, ma xung khp ni cha chin.

Gi m la tt c lin,
Ai cng khen cha php Tin l lng!
(B Cha Ba)
B cha Ba tu luyn thnh Pht thnh Tin Cha thnh Pht thnh Tin v cng
chnh cng c ca cng cha Ba gip vua Trang Vng vt qua bo bnh, tr c yu qui
v thc tnh nhng ti li gy ra cui cng c gia nh c nhp dng Tin.
Chng ta cng thy, c Tm hin lnh, sing nng, hiu tho v lun chu m c trc s i
x ca m con d gh. Chnh v vy, Pht ch cho c Tm m ci hin lnh nui c bng, Pht
gip Tm cho n chim s xung nht thc v go Tm kp gi i d hi. Pht cho nng qun
o p t php thut thn k. V trc s c c, ch k ca m con Cm, Tm c Pht cho
ha thn rt nhiu ln v cui cng c on t vi nh vua.
Th gii Tri Pht, Thn Tin tht phong ph trong Truyn th Nm. l, hnh nh nng
Thoi Khanh hiu tho lc tht cnh tay ca mnh nng cho m chng n. Th nhng cnh tay
khng h chy mt git mu, v nng c Pht t ph h. Khi i ngang qua rng, hai m con
Thoi Khanh li c H thn thng tnh cng gip, ch mt long ti a phn nc T. Thoi
Khanh hiu tho sn sng chp nhn kh au lo cho m chng nn c Pht T, H thn cu
gip. Ngc li nhng k gian c, bi bc th s b trng pht bi ng linh thing. o Lo c cu:
iu lnh, iu d u c tr, nh bng vi hnh (Thin c chi bo, nh nh ty hnh). o Nho
dy: Trng u c u, trng da c da (Chng u c u, chng qua c qua). Tc
ng Php cng c cu: Ai gieo gi th gt bo (Qui Sme le vent, rcolte la tempte). Tc ng
Vit Nam khng nh: i xa qu bo th chy, i nay qu bo mt giy nhn tin. cng l
chn l khi Tri trng pht To Th. Trong Phm Cng Cc Hoa d To Th gy ra bit bao
ti li nh phn bi Phm Cng, ui hai con ca chng l Nghi Xun Tin Lc ra khi nh
n ni hai tr phi lang thang n my kim sng... nhng cui cng Phm Cng vn tha th cho
To Th... Chng khng h trch mng hay p dng mt hnh pht no m ngi trng pht To Th
chnh l Tri:
Tri sai nh a gian ngoa
L con To Th gian t bt nhn
(Phm Cng Cc Hoa)
Chng ta cng bt gp nhiu trng hp tng t nh vy trong Truyn th Nm. Nhn vt
chnh khng trc tip trng pht nhng k gian c m hu ht bn chng b trng tr bi mt th lc
siu nhin l Tri. Tn Trang Vng b nm vo vc du, m con L Thng b Thin li nh, Bin

in, Tng T u b hi ti v trng tr. Tri cng khng dung tha V - quan, mt ngi bt
ngha qun li nh c khi cha m Trn Minh qua i. V - quan t ra khinh khi trc cnh
Trn Minh i kht n my v khng cn ngh n ngha tnh giao c. Trn Minh lc trng li
rt rng lng tha th cho V - quan Trng ngn l bc i nhn, B qua li trc nh n ngha
nng. Nhng tri th khng dung tha cho k bt ngha, v ngh:
V - quan vn k v ngh,
Cho nn tri pht thy thi tan tnh.
(Trn Minh kh chui)
Trnh Hm (Lc Vn Tin) c Vn Tin sai quan m tri, tha mng cho v ui i nhng
hn v ti Hn Giang th gp sng to, lt thuyn cht chm di y sng. M con V Th Loan
nhc nh v xu h khi gp li Vn Tin, d khng b chng trng pht nhng trn ng v h gp
cp gia ng v b cp bt mang i... Vi tt c nhng chi tit trn th hin trit l nhn qu ca
nhn dn, mt quan nim kh ng n ca ngi dn Vit Nam: c gi c bo vn xoay. Nhng
k bt nhn, bt ngha du c ngi tha, nhng Tri t khng dung tha. ng l, tri tuy cao,
tuy xa nhng thu ht mi l i!
Th gii Tri Pht, Thn Tin thng cu cho con ngi khi gp hon nn nhng cng c
nhng trng hp ngoi l, him hoi nhng vn c trong truyn Thoi Khanh Chu Tun vi
tn dm thn c c, v lun. Trong lc hai m con Thoi Khanh gp nn, khng nhng khng gip
m tn dm thn cn trng trn p liu ni hoa p nng trng gi ma my cng thn.
Khi nng Thoi Khanh quyt lng khng thun theo mun dm ca hn, hn lin gi
php bt hn m chng nng p buc Thoi Khanh phi khot mt cu m gi.
Trong tn ngng ca nhn dn, Pht l ng t bi, nhn i, Pht che ch cho mi ngi b
nn. Nh nng Trn Kiu Lin (Truyn Phan Trn) trn ng chy lon lc mt m v c
nng nu chn ca thin, cng nh Thy Kiu nhng lc bi kch xy ra trong cuc i nng th
Pht lun l ch che ch, bo v cho nng...
Trong Lc Vn Tin, T Trc v Hn Minh l nhng ngi ngha kh, khng mng danh
li, sng c tnh c ngha. T Trc rt mc yu qu bn, nghe tin Vn Tin mt, chng than khc
bn:
Nghe qua T Trc chnh lng
Hai hng nc mt rng rng nh ma
.... Tri sao n ph ti lnh
Bng vng cha thy ngy xanh mn.
(Lc Vn Tin)

c bit trong Truyn Kiu ca Nguyn Du, th gii Tri, Pht, Thn, Tin xut hin kh
nhiu ln trong tc phm (43 ln) nh mt li khng nh th gii tm linh chi phi rt ln trong i
sng con ngi, nht l Tri. n cui tc phm tc gi vn nhc li nh mt li chim nghim,
tng kt:
Ngm hay mun s ti Tri
Tri kia bt lm ngi c thn
Bt phong trn phi phong trn
Cho thanh cao mi c phn thanh cao.
(Truyn Kiu)
Bn cnh Tri, Pht, th gii thn tin th hin cng kh nhiu trong truyn Thch Sanh,
Thch ng qua i, hn v tin cnh. Ri n Thch B:Thch B chng bnh, khng au, T
nhin gii gi v chu cnh tin li Thch Sanh ci ct trn ci i. Tip sau , Ngc Hong
cho tin ng xung dy cho Thch Sanh php thut. Cng nh c php thut do Tin ng dy
bo m sau ny Thch Sanh git c x tinh, cu cng cha v cng l c s to nn nhn
duyn ca Thch Sanh cng nng cng cha hp duyn sau ny. i vi ngi hin th bao gi
th gii Tri, Pht, Thn, Tin cng ph tr cn i vi k gian tham th Tri Pht, Thn Tin cng
mnh tay trng pht nh trng hp m con L Thng b Tri trng tr:
M con v n gia ng
Thin Li ng h nh lin c hai
Cho hay nhng k phi loi
Ngi m khng git, th gii chng tha.
(Thch Sanh)
Nu Thn Tin gip cho Thch Sanh th trng hp ca Xun Hng (M Phng
Xun Hng) cng vy. Xun Hng l mt c gi m ci, ngy ngy dt cha i n my v tng
nhn n nui cha. n khi cha cht, nh M Phng, nh hng xm thng tnh gip , Xun
Hng an tng lo vic m yn m p cho cha mi b y . Sut ba nm, Xun Hng mt
lng thng nh cha khng lc no ngui. Cho n khi mn tang, lc th tht vi M Phng, nng
vn thng cha nh m. Chnh lng hiu tho him c y lm ngi nghe chuyn qu mn nng,
vui mng khi thy nng c Tin ng dy php:
Tin ng dy php ti tam,
Ha ra ng nhc t lm bt tin
... Dy cho cc php ri,
Tin ng li dy mt li cn ghi
Vic ny bt kh thy tri,

Ty ti n tch khi tr ngho

... Rng nay cc php thuc thnh
Ci trn li thin nh ta lui.
(M Phng Xun Hng).
Trong truyn M Phng Xun Hng cng c trit l:
hin ri li gp lnh,
Ngi trung mc nn c tin xung ph.
c Pht t bi khng nhng cu con ngi trong lc hon nn, cng ng m cn cm
thng cho nhng hon cnh o le, au kh. Cha chin, ca Pht cn l ni m rng vng tay che
ch cho nhng hon cnh nghit ng. Trc tnh yu say m ca Phan Sinh v Kiu Lin khi phi
tri qua bao th thch, lng t bi hi h ca c Pht bao dung cho i ti t giai nhn nn v
nn chng:
Thng thng, trc trc, mai mai,
Ngy ngi t bt, m ngi ng tin.
(Phan Trn)
Ca Pht che ch cho Th Knh sau khi ri khi gia nh chng vi ni nim oan c. Ca
Pht cng chng gim tm lng thng ngi, cu ngi ca Th Knh cui cng Th Knh
c tr thnh c Pht Quan m.
Trong S Knh tn trang, trc s b tc ca tnh yu ang rt p ca Phm Kim v
Qunh Th, cng nh cc nhn vt trong Truyn th Nm bnh dn, Phm Kim cng gi gm tm
s v than th vi Tri:
Th rng c Tri gi,
Duyn sau chng ph u th rng khng,
Khng khng st mt lng,
c nguyn cy c non sng ht tnh.
(S Knh Tn Trang)
truyn Lc Vn Tin, Nguyn nh Chiu cn s dng s can thip ca thn linh cu
gip Lc Vn Tin, Kiu Nguyt Nga, Tiu ng v trng pht Trnh Hm, m con m Qunh
Trang theo quan nim thng thng ca nhn dn, th hin lng khao kht cng l, lng nhn i ca
con ngi.
Truyn Hoa Tin l mt cu chuyn tnh yu chu nh hng ca Nho gio kh su sc,
ngay m u tc phm th hin s chi phi ca Tri n tnh duyn ca nhn vt:
Trm nm mt si ch hng,
t ngi ti sc vo trong khun tri.

(Hoa Tin)
Thy Kiu khi ri vo lu xanh ln th hai th chua xt ay nghin ln nguyn ra cho cuc
i y bt hnh, au kh ca mnh:
Chm cha ci s hoa o
G ra ri li buc vo nh chi
Ngh i m ngn cho i
Ti tnh chi lm cho tri t ghen.
(Truyn Kiu)
Trong tn ngng v suy ngh ca con ngi, th gii Tri, Pht, Thn, Tin l th gii
thing ling cao c. Tri rt cao, rt xa v mnh mng v tn nn tri l ni con ngi gi gm tm
s khi i xa (Thy Kiu, Nguyt Nga). Tri cao nhng thu hiu mi l i nn con ngi lun
thnh tm cu nguyn tri cu gip. Nht l lc con ngi ri vo cnh kh khn, hon nn (Phm
Ti Ngc Hoa, Hoa Tin, S Knh tn trang, Truyn Kiu, Lc Vn Tin, M Phng Xun
Hng, Hong Tru, L Cng, Thoi Khanh Chu Tun, Ph Dung tn truyn, Trn Minh kh
chui...).
Vi 664 ln xut hin yu t tri trong 30 tc phm kho st, tri chim mt v tr c bit
trong tn ngng con ngi. Tri thay con ngi trng tr k c c, gian tham, bt ngha (To Th,
Trnh Hm, m con L Thng, V - quan...) yu t Pht xut hin 142 ln v yu t thn tin vi 173
ln xut hin trong Truyn th Nm, cc yu t ny gp phn to nn nhng th lc cu
chng sinh. Th Knh nng nh ca Pht khi cuc i gp oan nghit, Pht cu Nguyt Nga thot
cht. Cha Ba chn ca Pht tu luyn php tin, lng t bi nhn i, Pht nhiu ln ch che gip
cho Tm, Pht cho Thoi Khanh n thn, ca Pht che ch cho Vng th (Ph Dung tn
truyn)... Th gii thn tin xut hin nhiu nht trong M Phng Xun Hng, B Cha Ba.
Thn tin gip cho M iu gp cng xy dng nc nh, thn tin cho Cha Ba cu ngi, cu
i, thn tin gip cho Thch Sanh vt qua nguy khn.
C th ni th gii Tri Pht, Thn Tin l ch da tinh thn rt ln ca con ngi, gip cho
con ngi c nim tin, hy vng vt qua nhng kh khn, hon nn v s sng tt hn c
nhng ng linh thing ph tr. Chnh v vy, trong tm linh ca con ngi Tri Pht, Thn Tin
lun c sng bi, tn th.
Tn ngng th cng v th gii Tri Pht, Thn Tin l nhng yu t tm linh kh phong
ph trong Truyn th Nm. Vi 994/1894 ln xut hin yu t tn ngng th cng v th gii Tri,
Pht, Thn, Tin trong 30 Truyn th Nm kho st, nhng yu t tm linh vi ni dung tch cc
ny gip con ngi c thm nim tin, ngh lc vt qua nhng gian kh, th thch trong cuc
i. ng thi con ngi tin tng rng c nhng ng siu nhin s sn sng em phc n cho

ngi hin v s trng pht k gian c, bt nhn. Nhng yu t tm linh ny nhc nh con ngi
theo hng thin, bit nh ci ngun, t tin v tri n nhng ngi i trc.
2.2. Duyn kip, s mnh, bi ton
Trong 30 Truyn th Nm kho st, vi 581/1894 ln xut hin ca tng cc hin tng tm
linh (tng ng 30,67%) yu t duyn kip, s mnh, bi ton tht s th hin nim tin ca con
ngi i vi nhng ng siu nhin.
2.2.1. Duyn kip, s mnh
Duyn kip, s mnh l mt ni dung kh phong ph trong Truyn th Nm vi 564 ln
/1894 ln xut hin ca tng cc hin tng trong 30 tc phm (tng ng 29,77%) .
Nhc n ch duyn, con ngi hay ngh n s gp g tnh c, c duyn gp g ri
nn duyn. V duyn c mi quan h khng kht vi n tr thnh duyn n, duyn kip, duyn
phn, nhn duyn.
Theo t in Ting Vit ca Hong Ph, duyn kip l nhn duyn c t kip trc theo
quan nim ca o Pht (duyn kip v chng) [79, tr. 343]. Duyn n l quan h tnh duyn
rng buc ta nh n nn, c nh t kip trc theo quan nim ca o Pht [79, tr. 343].
Duyn phn l s phn v tnh duyn c nh t trc (duyn s) [79, tr. 343]. Cn nhn
duyn l nguyn nhn c t kip trc to ra kt qu kip sau, theo quan nim ca o Pht
[79, tr. 879].
Kip ngi l thi gian tn ti ca mt i ngi. Mi con ngi trong cuc i c
xem nh l mt kip. Kip sng theo quan nim ca nh Pht l s lun hi, xoay chuyn. Kip
sng ny l qu ca nhn t kip sng trc. Chnh v vy, nhiu ngi quan nim sng
kip ny c duyn gp g, chung sng vi nhau l do kip trc h c n vi nhau. Cn quen nhau,
yu thng nhau nhng khng th nn duyn chng v th con ngi thng cho rng khng phi
duyn n. Xut pht t quan nim ny c kh nhiu nhng i la yu nhau khng thnh th
ngi ta thng cu nguyn kip sau c ti hp, nn i. Cng c nhng ngi quyt tm bo
v tnh yu, nhng khng c h sn sng chn ci cht mong kip sau c toi nguyn sng
bn nhau.
Duyn kip ca Phm Cng v Cc Hoa cha ht nn d Cc Hoa cht, Phm Cng theo
li bo mng ca Cc Hoa a To Th v lm m k cho hai con th. Ri Phm Cng cng
tri qua bao th thch gian nan c on t vi Cc Hoa u cng l duyn s. Cng chnh do
duyn kip, s mnh nn vua Dim Vng ti sinh cho Cc Hoa:
Xa kia vng mnh u thai
Cng chng sm kt duyn hi by lu.
Ba mi nm vn Trn Chu,

Ht duyn nn li v chu ph vng.

hai con li nh nhng,
i cm, kht sa, mc chng mt thn!
Vua nghe, phn hi n cn
Cha cho con li dng trn ti sinh,
(Phm Cng Cc Hoa)
Hnh nh ca Ngc Hoa (Phm Ti Ngc Hoa) l mt minh chng cho lng chung thy, st
son. T bui u gp g khi Phm Ti cn l mt hin s ngho kh, Ngc Hoa nh nhn ra nhn
duyn ca mnh vi Phm Ti Hay u s bi ng t, Xui lng con lung ngn ng m ngy.
V cha ca Ngc Hoa cng ngh rng Ngc Hoa c duyn vi ngi hn s S ny t hn thin
duyn se vo. Trn Cng ngh rng Phm Ti v Ngc Hoa l duyn kip Tri nh:
Con ta t thy ngi,
Chng hay l s duyn tri hay sao,
Chc l duyn kip th no,
Cho nn n thy ngi vo, n thng.
(Phm Ti Ngc Hoa)
Duyn s ca Phm Ti Ngc Hoa phi vt qua nhiu th thch. Tn Bin in tc gin
v khng hi c Ngc Hoa xinh p lm v. Hn thu k cp git Phm Ti bt Ngc Hoa
lm v. S vic khng thnh, Bin in tc tng Ngc Hoa np cho Trang Vng. Vua Trang
Vng cho qun lnh n bt Ngc Hoa v lm v. Ngc Hoa au n n tt cng Trch vua sao
n p duyn Chu Trn ?. Nng kin quyt c tuyt, rch mt cho mnh xu i. Trang Vng
sai ngi git Phm Ti nng ly hn nhng Ngc Hoa vn nht quyt khng chu Ko vua ri
li p duyn, Thi ti t vn cho yn ca nh. Ngc Hoa tang cho chng ba nm v sau khi
mn tang, Ngc Hoa t t xung m ph cng chng kin tn Trang Vng :V chng li
hp nhn duyn, Ln dng gian, li ph nguyn nh xa.
C th ni nhn vt n trong Truyn th Nm rt mnh m, h quyt tm vt qua tt c th
thch bo v tnh cm v chng, tnh yu i la. D cha m ca Cnh Yn v Phng Hoa l
bn b thn tnh chng ti xa kt bn hin nn cng nhau ha hn kt duyn cho Cnh Yn
v Phng Hoa Ry cho con chu kt duyn vng. Phng Hoa v li ha hn, nh c
ca cha m hai bn m vt qua tt c nhng gian nan th thch bo v tnh yu ca mnh. Tn
trung y h To v khng ci c Phng Hoa lm v nn tm cch hm hi gia nh Cnh
Yn bng cch vu khng gia nh Cnh Yn ti bn nc. Cha ca Cnh Yn b chm, gia nh tan
nt phi trn i lnh nn. Phng Hoa ht lng gip gia nh ngi chng cha ci ri cn

ci trang, i tn Cnh Yn i thi minh oan cho Cnh Yn v t co ti c ca tn To trung y.

Tt c vic lm, vt qua th thch ca nng Phng Hoa duyn kip ca nng v Cnh Yn
c ton vn nh c nguyn ban u ca m cha. Kt thc c hu ca truyn Phng Hoa l
mt minh chng cho duyn s ca nng v Cnh Yn:
M cha mng, ngi bng lng,
Bi chng Nguyt lo t hng se dy

Nng rng: Phn gi ch trinh,

Cho nn chng qun cng trnh i nhau.
(Phng Hoa)
Tng Trn m ci cha, gp cnh khn kh phi dt m i n xin. Nng Cc Hoa thng
Tng Trn hiu tho nn kt duyn vi Tng Trn. Khi Tng Trn i s, cha ca Cc Hoa bt
nng g cho ngi khc. Nng nht nh khng chu, d b nht li, b nh n, Cc Hoa c lc
nh t t nhng ngh n m chng thc i s m chng ai nui nn nng quyt nh khng
t t. V hnh phc c b p cho Cc Hoa. Cc Hoa on vin vi Tng Trn v c chn
lm chnh th, chung sng hnh phc cng cng cha Bch Hoa ca nc Tn:
u thi hng phc nh chung,
Mi duyn cng vn, ch ng cng yn.
(Tng Trn Cc Hoa)
Duyn kip mi ngi mi khc, c bit l trong Truyn th Nm c s khc bit nhau v
hon cnh, xut thn ca hai nhn vt nam n. Nhng h khng phn bit giu ngho, mn ng
h i m h n vi nhau bng tm lng, bng tt c tnh cm chn thnh.
Thch Sanh mt chng trai m ci sng bng ngh n ci nhng vi tm lng chn tht,
sn sng bt chp nguy him cu ngi. D b L Thng hm hi, cp cng nhng Thch Sanh
vn khng h on trch, cui cng Thch Sanh cng c n b xng ng:
Ban cho hai chc qun cng,
Tr yu hai chc, thn thng hai quyn.
G nng cng cha hp duyn,
Phong lm quc t cm quyn quc gia.
(Thch Sanh)
Trong truyn Nh Mai, cnh bit ly gia Mai Lng Ngc v Hnh Nguyn lm ta xc
ng khi nng Hnh Nguyn phi t gi i cng H. Mi tnh tan v m vn m thm gn b thy
chung tit ngha trong li tnh t ca hai ngi. Mai Lng Ngc v Hnh Nguyn vn mong kip
sau h s c nn duyn:
Duyn ny hn ba sinh

Gp nhau nh chung tnh kip sau

Tm thn chng nh m au
Lan sng bing k mai cu bing gii
Tc ring ring nhng ngm ngi
Ba thng ming ng m di bng chung.
(Nh Mai)
Trc m mu git Thi Anh, cp Vng th xinh p cho ngi con trai mnh, A T l
hin thn ca th lc trong x hi phong kin thn nhin ch p ln tnh yu, hnh phc ca
ngi lng thin. Sau v n git ngi cp ca t bn bt nhn, Vng th c mt ch mnh
m, khng chu cho bn lng lang d si khut phc. Hng thng tri phi sng bn cnh chng,
lc nh chng, lc nh qu, nh cha m, song chng lc no nng khng nung nu ch cm th (Ph
Dung tn truyn). Vng th i tu nhng duyn n, s kip ca nng cha ht vi Thi Anh nn
lng Vng th lc no cng tng nh n chng: Chnh lng nh ni trn duyn, Tinh linh
phng pht bn trai phng.
Ni nh y li c lc bin thnh nim c hn ca kip sau:
Trm nm mt ch ng,
Kip lai sinh ha tng phng l may!.
Nhng c l n duyn, s mnh ca hai ngi cn bn nhau nn cui cng Thi Anh v
Vng th sum vy Hay u mun s ti tri, V tranh mch li cho ngi gp nhau.
Mi tnh gia Tn Khc v Vin th phi chia la v Vin th l tin nn phi v tri. Nhng
trc tm lng chung thy, yu thng nhau ca Tn Khc v Vin th, tri cho h ni li duyn
tnh v hnh phc bn nhau (Lm Tuyn K Ng).
Duyn kip, s phn ca Hong Tru v cng cha Nam Vit cng lm chng ta khm phc
v s quyt tm ca hai nhn vt t hai t nc khc nhau. Hong Tru tng i khp mi tm
nc ch hu kn v nhng khng thnh nhng chng li c duyn kip, s phn vi cng cha
Nam Vit. V th, Hong Tru gi lm li bun, tm cch vo cung ca cng cha Nam Vit, ci
trang xin lm n hu cui cng ci c cng cha. Cng cha Nam Vit cng tri qua bao
th thch, ng cay sang Trung Quc tm chng. Tai nn trn ng i lm cho c on Tu b,
c i, binh uy u tan tc.

Cng cha Nam Vit may mn sng st trong khi Binh quyn

hu h chng cn mt ai v trc cnh Non cao, rng vng, hi hng lo toan cng cha bt u
i mt vi bao cnh kh cc, xt xa, ti nhc. Cng cha phi n my nh khp ngi ta,
Qun chi xu h min qua c hn. Ri cng cha c may mn vo nh cha Huy lm ngi
hu. Vi lng d thng ngay, chm ch cng cha c cha Huy cho lm v m trng con.

n mt ngy cha Huy sai cng cha em b Qun (con ca cha Huy) ra tm h sen. Trc lc
cho b Qun xung h sen tm, cng cha Nam Vit m chui ht v hoa tai ca b Qun
gc mai trn b. Chng may, n ngng i ngang qua h sen nut chui ht trai nn cng cha
phi chu cnh oan khin v b cha Huy pht nh:
Vi vng gic gi ty nhi,
Roi song em li, tc th nh ti.
Vy th nh nm mi,
Cn rng m chu ku gii rng oan!.
(Hong Tru)
Sau , cha Huy pht cng cha Nam Vit ban m phi i n rn dy ti t trong
nh v mi ln nh c khch n chi th cng cha cng phi i n hu vi bao ni xt xa:
Ban m phi i n ny,
rn lng chng k hay gian t.
Phng khi khch n chi nh,
Cha truyn cy tht kia ra i n.

Ty nhi cm nc xong ri,

By gi mi c ra ngoi n sau.
n ri li i n chu
Cha nm, mi c ra hu nm canh.
(Hong Tru)
Cng cha Nam Vit cn rng chu bao ti nhc nhng ri duyn s cng cho nng gp li
hong t Hong Tru v nng c a v gp Thnh hong:
Hong em cng cha v n,
Tu vua cha bit s duyn trnh by.
Thnh hong trng thy thng thay,
Khen du c hnh, lng ngay tho hin.
T hng Nguyt lo se duyn,
o le nam bc i bn con hong.
Xem bng l ngc cnh vng,
Bng sao m phi c hn by lu!.
(Hong Tru)

Cui cng, cng cha c sng hnh phc bn Hong Tru, khi Hong Tru ln ngi th
cng cha tr thnh hong hu, an hng cnh t nc thi bnh, thnh tr.
Quan nim v s kip c s lun hi nn duyn kip con ngi cng c xem l c s
lun hi ca duyn s (duyn n truyn kip). Cng chnh v iu ny, d khng bit ng hay sai
nhng trong tm linh, tn ngng ngi Vit tng ngh nh vy. T c s , nhn vt Ngc
Khanh (Hoa Tin) quyt tm tm n ci cht khi b p g cho ngi khc, Ngc Khanh tin rng khi
cht i s gp c Lng Sinh ni li duyn tnh. Nn trc khi trm mnh t t, Ngc Khanh
vn mang trong lng nim hy vng v duyn s vi Lng Sinh kip sau: Kip ny lng gii
ng, Mnh duyn gn b cn hng kip sau.
Duyn kip ngm li cng kh k l bi dn gian tng ni Hu duyn thin l nng
tng ng (c duyn th tuy xa ngn dm cng c th gp nhau). Chnh v vy, d cha m nh c
duyn tnh cho Lng Sinh v Ngc Khanh nhng Lng Sinh v Dao Tin li tha thit yu nhau
(Hoa Tin).
Cng nh trng hp ca Vn Tin v Kiu Nguyt Nga, d cha m ca V Th Loan v cha
m ca Vn Tin nh hn cho hai ngi nhng duyn s ca Vn Tin v Nguyt Nga li gp
nhau gia ng... D phi tri qua nghch cnh, Kiu Nguyt Nga b triu nh ra lnh phi cng
Phin sang Qua nhng Nguyt Nga tm n ci cht trn ng cng Phin. Chnh tm chn
tnh, tit hnh ny m Nguyt Nga c Quan m cu vt c hp nhn duyn cng Lc
Vn Tin sau ny:
Chng ng nng vi trng nguyn,
Cng nhau trc c nhn duyn thu u.
(Lc Vn Tin)
Trong chuyn tnh ca Kim Trng Thy Kiu cng vy, d Thy Kiu v Kim Trng th
nguyn, nguyn c vi nhau nhng Thy Kiu nh phi trao duyn li cho Thy Vn bn
mnh chuc cha. Trong qung i mi lm nm lu lc, M Gim Sinh v S Khanh cng th tht
vi Kiu nhng th tht la Kiu. Thc Sinh th vi nng bng tm lng v tnh yu nhng cng
khng che ch, bo v c Kiu lu di. Bt k ngi ph n no v Thy Kiu cng vy, khng
bao gi mun cnh nh nhuc lm v ca nhiu ngi nhng Thy Kiu phi trt di trong con
ng nhuc nh y! Ti nhc, ng cay khi kt thc duyn tnh vi Thc Sinh, Thy Kiu v c
ngi c lun hy vng Thy Kiu s mi trn duyn kip vi T Hi... Nhng b du ca cuc i
khng dng li v Thy Kiu v tnh tip tay vi H Tn Hin ct t duyn s ny vi T
Hi ngi duy nht trong cuc i gip Kiu c c hi bo on bo n. V sng Tin
ng mi gip c nng gt ra c nim au v ut hn ny sau ci cht au thng ca T

Hi. Duyn kip ca Thy Kiu t mi tnh tht p vi Kim Trng do k tiu nhn hm hi, do gia
nh gp tai ng nn phi tan v; tnh ngha v chng vi T Hi ang thm m, keo sn li gp
k bt lng H Tn Hin chia xa... C hai ln quan trng y, dng nh tc gi u cho Thy
Kiu t quyt nh hoc c d phn cho s kt thc y... nh mi ngi thun tnh hn l do
duyn s an bi! cng l nh hng t tng Nho gio rt ln trong Truyn Kiu ca Nguyn
Du.
Nh vy, duyn kip ca con ngi l do u? Do tnh yu chn tht xut pht t hai pha
hay ngoi ra cn c tc nhn no khc t nhng ng siu nhin, linh thing, thn b?! s mi l
cu hi m cha c cu tr li trn vn trong cuc i. Nhng Truyn th Nm th hin con
ngi lun c mt nim tin, mt suy ngh l tnh yu, tnh cm la i, tnh ngha v chng s
ngy mt keo sn, bn vng nu con ngi c quyt tm trn trng, gi gn, bo v v sn sng
vt qua tt c chng gai, th thch ca cuc i. Nhng ngi thy chung, trn vn, bit qu trng
tnh yu, tnh cm v chng s c b p bng hnh phc tht s. Truyn th Nm cng li
trong ngi c mt ngh suy tch cc. V quan nim tnh yu d tnh yu c tan v nhng vi tnh
yu chn chnh s lun li nhng k nim p cho cuc i. cng l gi tr nhn vn ca
Truyn th Nm!
S mnh hay cn gi l s phn. Theo duy tm, mi con ngi sinh ra u c phn, c s
nh sn. Chng ta thy c ngi c i ph qu giu sang, c ngi c i sng trong ngho kh,
bn hn; c ngi lun gp vn may nhng cng c ngi lun gp bt trc trong cuc i S
mnh ny cng l s lin h t vic to phc ca kip trc theo lut nhn qu.
Vi 581/1894 ln xut hin v duyn kip, duyn n, duyn phn, nhn duyn, Truyn th
Nm hu nh th hin quan nim nhng i nam n yu nhau, nhng cp v chng u c n
duyn t kip trc. Chnh v vy, h lun st son chung thy vi nhau d phi tri qua bao sng
gi, b du ca cuc i.
Cng t quyn t in Ting Vit ca Hong Ph, chng ta c hai khi nim v s mnh,
s phn.
S mnh l nhng iu may ri, ha phc c to ha nh sn cho cuc i ca mi
ngi theo quan nim duy tm [79, tr. 1072].
S phn cng tng ng vi s mnh, s phn l phn ha phc, sng kh dnh ring
cho cuc i ca mi ngi c to ha nh sn t trc theo quan nim duy tm [79, tr.
1072].
Vi yu t tm linh s mnh, Truyn th Nm cho thy con ngi khng hon ton th
ng, an bi theo s mnh, s phn c nh trc theo duy tm. y con ngi lun u

tranh, vn ln thay i s phn, tm ly tnh yu hnh phc (Phm Cng, Ngc Hoa, Thoi
Khanh, cng cha Nam Vit, Thch Sanh, Kiu Nguyt Nga, Vn Tin, Vng th...).
Ngi Vit chng ta c nh hng kh su sc t tng Nho gio v hc thuyt ca Khng
T cho rng t sinh hu mnh, ph qu ti thin (sng cht l do s mnh, giu sang ti tri)
li du n kh m trong t tng ca nhn dn nht l trong t tng ca tng lp cc nh nho.
T tng c Nguyn Du chim nghim v tr li nhng cu hi ln cho cuc i y
sng gi ca mnh. Vi ni au ca mt ngi bt c ch, mt ti nng khng c x hi dung
np, Nguyn Du ng cm vi nhng s phn tng t ri nghim ra rng phi chng tt c
v s mnh?. Nn ngay u tc phm Truyn Kiu Nguyn Du gi gm tm s:
Trm nm trong ci ngi ta
Ch ti ch mnh kho l ght nhau.
... L g b sc t phong
Tri xanh quen thi m hng nh ghen.
Cng chnh nh hng t t tng Nho gio, Pht gio m a phn Truyn th Nm dng
t tng ny l gii cho cc tnh hung, cc kt thc ca Truyn th Nm tng con ngi,
cuc i v hon cnh c th.
Trong chng ta chc chn ai cng thy nh lng khi Trn Minh nguyn chung thy vi con
gi V quan, Thi Anh sum vy vi Vng th, Tri cho Vin th tr li trn gian ni li duyn tnh
vi Tn Khc... phi chng l ci hu rt hp l i! V trn tnh, t l nn Tng Trn
khng th t b cng cha Bch Hoa m chng phi th ti thi may o, lm bnh... chn chnh
th. T , Tng Trn Cc Hoa v cng cha Bch Hoa sng hnh phc, ha thun bn nhau
trong o ngha v chng mi duyn cng vn, ch ng cng yn v ngi chnh th phi thuc
v nng Cc Hoa d nng t cho mnh gai vi tm thng. Hon cnh ny cng nh cch sp xp
trn tnh ca L Cng i vi cng cha v Th Hng t h mi sng trong cnh tng bng
trm h u ca.
Vi kt thc on vin, Chu Tun sum hp vi Thoi Khanh, Phng Hoa v Cnh Yn
vt qua sng gi. l s cng bng ca cng l i cho nhng ngi thng ngay, hiu tho,
thy chung. Hnh phc phi n vi ngi hin, cng bng phi dnh cho l phi, k c c, gian
ngoa nh tn To trung y (Phng Hoa), To Th (Phm Cng Cc Hoa), m con L Thng
(Thch Sanh) phi b trng pht. Thch Sanh snh duyn cng cng cha cng l s phn c
nh sn, d L Thng c ch k, cp cng vn khng c kt qu nh mong mun. Cu chuyn
tnh yu gia Phan Sinh v Kiu Lin c s che ch bi lng t bi ca c Pht v phn s ca
hai ngi khng th ri xa (Phan Trn). Hong Tru kn v t mi tm nc ch hu nhng

khi n Nam Vit hong t mi tm c duyn phn ca mnh. Trc , d vua cha rp kn con
dng tng khanh cho chng nhng Hong Tru vn khng vi vng v chng cho rng s phn
do tri nh:
V chng l ngha thin duyn,
Bao gi tm c ngi hin s hay.
(Hong Tru)
Chnh v vy, khi gp cng cha Nam Vit d k bc ngi nam cch tr mun phn nhng
Hong Tru vn quyt tm kt duyn vi cng cha Nam Vit. Vua t Nam Vit c duy nht mt
nng cng cha nhng vn chp nhn lng duyn con gi mnh vi chng hong t Trung Quc v
vua tin tng rng l s phn. Bi ng mun mng con ci, tri cho vua v hong hu mt v
sao sa sinh c cng cha. S ra i ca cng cha kh l k th duyn n, phn s ca nng
gp hong t Trung Quc xa xi, cch tr y cng khng c g l l. Vua d dng chp thun theo
cng cha d rng cc quan trong triu: vn v n o, vn th rng g, v no c nghe. Nhng
khi cng cha gii by Trc l ng thy duyn hi; Sau l hai nc mun i giao thng th
vua thun lng theo ca con:
Vua nghe con ni bng lng,
Mt chiu l mt thun dng m tai.
(Hong Tru)
Theo trit l m dng qua biu tng vung trn, dn gian tng c nhng quan nim
Trong ri c may trong d c hay, trong ha c phc.... Chng ta thy Lc Vn Tin m la v
khc nhiu khi hay tin m qua i. V tip tc li b V Th Loan bi hn v V Cng hm hi. C
th t trong ha Lc Vn Tin c c phc, t trong nhng ci ri y, Vn Tin li c ci may.
Ci may mn ln nht l Vn Tin c dp hiu c lng ngi en bc, bt nhn ca gia nh V
Th Loan; hiu c tm lng ca ngi bn tri k Hn Minh; hiu c lng trung thnh ca Tiu
ng i vi ch... v hiu c tm lng, tnh cm rt ng qu ca Nguyt Nga. Ci phc rt ln
ca Vn Tin l chng tch c i mnh ra khi nhng ngi bc c, hm danh, v ngha;
ci phc ng qu na l chng c c tm chn tnh trong sng, cao p ca Nguyt Nga... Tt c
u cng l s mnh, Vn Tin nh c vi V Th Loan, nhng li trn n duyn vi Kiu Nguyt
Nga.
Trong S Knh Tn Trang, Phm Kim v Qunh Th c mi tnh rt p, h nguyn
th, c nguyn mi bn nhau. Th nhng s xut hin ca tn c cy th, cy quyn dn p,
bc bch cha con Qunh Th lm tnh yu ca h d dang... C l Phm Thi khng cam tm
cho Qunh Th phi cht trong oan c v Phm Kim ri vo cnh l d duyn tnh nn cu chuyn

 c thm on ti th tng phng, ti th hon hn. Nhn vt Thy Chu nh s tip ni

ca Qunh Th, th hin c m, kht vng tnh yu v mong mi vt qua s phn ca gii tr
ni chung v ca chnh tc gi - Phm Thi ni ring v tnh yu i la.
D kt thc ca Truyn Kiu khng c hu nh truyn Lc Vn Tin nhng Nguyn Du
c mt s gii by, mt lgc kh hp l, hp tnh cho hon cnh ca Thy Kiu. Nguyn Du i
t t tng ca Nho gio n t tng Pht gio, mt s nh hng, tc ng rt ln ca tn gio
v x hi vo quan nim ca nh th. Nguyn Du cho rng cuc i ca con ngi do Tri chi phi,
v th ai cng c mnh do Tri nh. S chi phi ca tri v mnh to ci gi l phn. Phn
chnh l tt c nhng g din ra trong cuc i, trong cuc sng c Tri nh sn cho mi
ngi. iu chnh l nguyn c Nguyn Du cho ngi c khng qu ng ngng v cuc i ca
Thy Kiu. Bi t mt tiu th i cc, trm anh, gii cm k thi ha li rt xinh p Ln
thu thy nt xun sn, Hoa ghen thua thm liu hn km xanh, nhng cuc i ca Kiu li ri
vo hon cnh kh bt hnh, trun chuyn vi mi lm nm lu lc... Chnh Kiu nhiu ln xt
xa cho s phn ca mnh:
Phn sao phn bc nh vi
nh nc chy hoa tri nh nhng.
(Truyn Kiu)
Nguyn Du sp xp cho Thy Kiu ving m v thp hng cho m Tin cng l mt
nguyn c t s ng cm ca hai kip tng ng v ti hoa s tng thch vi nhau v s mnh.
V r rng, d m Tin khng hi g Thy Kiu nhng chnh nhng ln bo mng ca m Tin
v cuc i ca Thy Kiu lm cho Kiu b m nh... V lm cho Thy Kiu lun ngh mnh
cng s kh au bc mnh nh m Tin. T nh hng tiu cc c lc lm Kiu khng cn
hy vng sng... D c nhng lc qu kh au, Kiu c thc khng c i thay s mnh
nh khi theo S Khanh b trn khi lu xanh, b T B lm nhc Kiu toan t t kt thc cuc
i ti nhc... Nhng vi mt ngi ph n liu yu, o t Kiu khng sc cng li s phn
nn dng nh ch cn l ting on than au xt:
cho ly ch hng nhan
Lm cho cho hi, cho tn cho cn
y vo kip phong trn
Sao cho s nhc mt ln mi thi.
(Truyn Kiu)
S phn ca Thy Kiu l vy! Sau mi lm nm lu lc v bn mnh chuc cha v em trai.
Kiu tri qua bao sng gi ph phng, ti nhc v khi sum hp vi ngi thn Kiu vui mng

khi gp li m cha, hai em v Kim Trng nhng ai thu c lng Thy Kiu vn mi c n, trng
tri...
Dng sng Tin ng khp li mt qung i, cng m ra mt qung i khc. Kiu tr
v vi gia nh, vi ngi thn nhng ngn sng Tin ng c quanh qun, c rui theo m nh
nh mt mi n i tr mi khng dt. Kim Trng vn cn , vn yu thng nng nh ngy no,
v Thy Vn vn cn kia, tay bng tay dt, con ci hu, m m khng kh gia nh. Bit rng
ngy xa trai nm th by thip nhng Thy Kiu ging nh ngi tha khi hin din trong mi
nh ny. Bit rng khi chn ru khi cuc c nhng nhng m di gia phng thu khi cnh ca
tnh yu khp nng cn li g vi gi chic chn n? Khng cn g c, khng chng khng con,
khng tng lai, khng hy vng, khng cht lng ham sng, khng c ting n t rut... Bit
rng... Bit rng ... Bit rng... Bit rng... [124, tr. 3]
Sau mi cm t Bit rng l mt ip khc ca ting lng nh li tm s, cm thng, thu
r hon cnh, s mnh ca Kiu...
S mnh, s phn con ngi khng ai ging ai, n tht s a dng, phong ph. Trong cuc
i, tt s c ngi trng th nhng cng c ngi ngn ngi ra i... c ngi lun c hnh
phc nhng cng c ngi v cng bt hnh... c ngi lun sng trong s sung sng cng c
ngi mi trong kip bn hn... Trong v vn nhng im khc nhau, tri ngc nhau ca cuc i
th Truyn th Nm c mt im chung l khuyn con ngi: hin gp lnh, c gp c, cuc i
c lut nhn qu... nn trong cuc sng mi ngi cn phi quan tm, chia s vi nhau, phi sng
vi mi ngi theo o ngha i. Trong , cc ni dung trung hiu tit ngha t Truyn
th Nm nh nhng phng tin cho chng ta lm c s thay i vn mnh ca mnh.
Ni dung Duyn kip, s mnh th hin tht phong ph trong Truyn th Nm 564 ln
xut hin trong 30 Truyn th Nm kho st.Duyn kip, s mnh th hin t duy, np ngh
ca nhn dn trong qu trnh u tranh v bo v tnh yu, hnh phc la i v tnh cm, hnh
phc gia nh. Chnh yu t Duyn kip, s mnh gp phn lm phong ph th gii tm linh
trong Truyn th Nm v c tc dng gio dc rt ln vi nhn dn sng sao cho trn o ngha,
hp l i duyn kip, s mnh ca mi ngi lun lun c thun li, nh nhng v tt p.
2.2.2. Bi ton
Trong Truyn th Nm c nhiu nh hng t t tng o gio nn yu t bi ton cng
c th hin kh r. Vi 17 ln xut hin yu t bi ton, yu t tm linh bi ton gp phn tng
thm s phong ph ca cc yu t tm linh trong Truyn th Nm.
Theo t in Ting Vit, bi l on vic qua hay sp ti gn vi s mnh ca tng
ngi, theo m tn [79, tr. 96]. Cn bi ton l bi vn s [79, tr. 96].

Ngi ta cho rng con ngi khi tht bi hoc bt lc trc nhng vn nan gii trong cuc
sng thng c nhu cu tm n bi ton nh tm nhng ngi ng cm v cho mt kin tham
kho nhm gii ta b tc, hn l chp nhn n. iu ny cng th hin kh r trong Truyn th
Nm.
Trong truyn Phm Cng Cc Hoa, sau khi Cc Hoa thy Phm Cng mt thin s ti
cao nhng v hon cnh c hn phi dt m i n my. Chng li l ngi con hiu tho Cm thi
knh m gi, Mnh n da mui cng l rau bng nn Cc Hoa em lng yu mn Phm
Cng v sinh bnh tng t. Cha m ca Cc Hoa rt au lng khi nhn thy con V vng mt tr
chua cay lng gi. Sau khi mi n bn mi thy ph thy mi ni, ri L dng khn Pht, cu
tri v Thy sai chiu knh by ngy, Bnh thi chng ngi gy hn xa. Cui cng, cha
m ca Cc Hoa quyt nh i xem bi u ta i bi xem tnh lm sao!. V cha m Cc Hoa
ra ch tm thy xem bi:
Tha: ti xem qu lnh yn,
Nm quan tin t nng ln r rng,
Bi xem gia s mi ng,
Bi xem bn mnh an khang th no?
(Phm Cng Cc Hoa)
Sau khi thy gieo qu v bo rng C trong bn mnh qu ny bnh yn. Nhng cha m
Cc Hoa th than vi thy T ngy du hc trng trung, Bng dng eo bnh hnh dung u su!.
Nghe cha m Cc Hoa ni th, thy li gieo qu tip theo v thy khng nh:
Ni t ma, ngoi khng vong,
Qu ny l qu phi lng ai y!
Cho nn nga bnh lm vy,
Ch tin, ng hi nng ny m coi.
Sau khi xem bi v, cha m Cc Hoa d hi th mi bit s tht ng nh thy bi ni
l do Cc Hoa phi lng, tng t Phm Cng. Cha m tc hp nhn duyn cho Phm Cng Cc
Hoa vy l Cc Hoa thot bnh.
Phm Kim v Qunh Th (S Knh Tn Trang) phi lng nhau v th non hn bin
nguyn bn nhau. Qunh Th l tiu th xinh p Kh m thc dc, thc say hi ng,
tng rng vi mt thiu n tuyt p v mt tnh yu nng thm nh vy th Qunh Th s c mt
cuc i tht hnh phc nhng thy xem tng cho rng ni gia trn, pha trn sng mi nhn v
thp, ni tng cht yu, ch Qunh Th hng nhan bc mnh:
Chn e tng s cha an,

Hay l v ch hng nhan qui gn,

Hai cung nht nguyt thn quang,
Ti thng minh vi vn chng rt k,
Song him phc n tim ,
E ng th kho km b phu qun.
(S Knh Tn Trang)
V qu ni rt ng, sau ny do tn c knh kiu, bo tn, cy quyn th v do m
Qunh Th m nng t t bo v tnh yu vi Phm Kim.
Nh vy, bi ton nh mt li tin tri bo trc im xy ra. iu ny, chng ta thy r
trong Truyn Kiu. Thy Kiu ngay t nh c thy tng s d bo v mt tng lai rt
xu ca nng ti hoa bc mnh:
Nh t nm hy th ngy,
C ngi tng s on ngay mt li.
Anh hoa pht tit ra ngoi
Nghn thu bc mnh mt i ti hoa.
Chng ta thy khng nhng Nguyn Du chu nh hng rt nhiu t t tng Nho gio, Pht
gio nh trnh by cc biu hin ca th gii tm linh t cc ni dung pha trc. Chng ta li
bt gp t tng ca o gio c pha trn vo trong tn ngng tn gio ca Nguyn Du. D
biu hin ca yu t tm linh do nh hng ca o gio khng nhiu nh biu hin ca Nho gio,
Pht gio trong tc phm nhng cng ni ln v tr ca o gio lc by gi trong tn ngng
ca nhn dn. Thc Sinh l mt nhn vt c hiu bit nhng khi Thy Kiu b bt cc, Thc Sinh
cng nh n thy ph thy lp n cu o v c bo trc rng:
Ngi y nng kip oan gia
Cn nhiu n lm sao thc cho
Mnh cung ang mc nn to
Mt nm na mi thm d c tin
Hai bn gip mt chin chin,
Mun nhn m chng dm nhn, l thay.
(Truyn Kiu)
R rng, sau ny Thc Sinh v Thy Kiu lm vo hon cnh ng nh th. Trc mt
Hon Th, Thc Sinh d rt xt xa cho cnh Thy Kiu phi nh n, hu ru cho Hon Th v
Thc Sinh nhng chng khng dm m li nhn nhn Thy Kiu.

Trong Truyn Kiu, Tam Hp o c cng tin on trc nhng g s xy ra cho Kiu
nh li mt thy tng s. V Vi Gic Duyn l nhn vt i din cho Pht gio nhng li tin vo
li tin on ca mt o c. Nn khi gp Thy Kiu trong ln bo n bo on, Gic Duyn
khng nh vi Kiu ngy ti ng thng qua li tin on ca Tam Hp:
S rng: cng chng bao lu
Trong nm nm li gp nhau m
Nh ngy hnh cc phng xa
Gp s Tam Hp vn l tin tri
Bo cho hi ng chi k
Nm nay l mt, na th nm nm
Mi hay tin nh chng lm
tin iu trc, t nhm vic sau
(Truyn Kiu)
Li tin on ca Tam Hp rt ng. V chnh nh li tin on ny m Thy Kiu c
cu sng v Gic Duyn c s chun b trc vt Kiu khi nng trm mnh xung sng Tin
ng, sau khi T Hi mt do H Tn Hin hm hi:
Ng ng ko li vt ngi
Ngm li Tam Hp r mi chng ngoa.
(Truyn Kiu)
nh hng ca o gio, ca hnh thc bi ton cn th hin nhn vt Tiu ng (Lc Vn
Tin). Khi Lc Vn Tin b khoa thi v chu tang m, trn ng i Vn Tin khc thng
m qu nhiu nn b m la. Tiu ng ht lng tm cch chy cha cho ch. Tiu ng nghe li ch
dn tm n thy bi xem bnh tnh ca Vn Tin Tiu ng nghe ni i lin, Gp ng thy
bi t tin m coi. V thy bi ni rng:
Trang thnh l qu lc xung,
Thy ho ph mu khc cng t tn.
Ha ra lm qu du hn,
Li thm th ng khc dn ho quan
C trong qu y m bn
Tui ny mi chu mu tang trong mnh
Xui nn pht bnh thnh lnh,
V chung ma qu l trnh rt thing.
(Lc Vn Tin)

 chi tit ny cho chng ta thy bi ton khng ch l li tin tri m c khi xc nh ng
nhng iu xy ra v cn mch bo cho con ngi cch khc phc. iu ny rt ph hp vi tm
l ca ngi i xem bi bi ngi i xem bi a s l thng ri vo nhng hon cnh, nhng
trng hp nan gii nn tm n bi ton c ch dn hng gii ta nhng b tc. Tiu ng
cng vy, v nng lng cha bnh cho cu ch nn khi thy bi bo tm thy php cha tr l
Tiu ng i ngay: Tiu ng mi chy bn ba, Hi thm o s hng thn chn no.
Nhn chung, bi ton cng l mt nhu cu trong tinh thn ca con ngi. Bi ton s gip
cho con ngi bit v vn hn, s mnh ca mnh tm cch khc phc nhng iu khng tt v
c th bit trc khc phc hu qu ca vic sp xy ra.
Duyn kip, s mnh, bi ton l cc ni dung, yu t tm linh lin quan mt thit vi nhau.
Bi ton gip con ngi bit c s mnh ca mnh khng qu ng ngng khi s vic n,
khng qu au bun v mi ngi tin tt c mi ngi u c s mnh.
Yu t tm linh duyn kip, s mnh, bi ton xut hin kh nhiu 581/1894 ln trong 30 tc
phm nhng nhng yu t ny th hin kha cnh tch cc ca Truyn th Nm. Nhn vt trong
truyn khng tin m qung vo bi ton, khng tiu cc trc s mnh m h lun ch ng vt
ln s mnh bo v tnh yu, hnh phc trong cuc i.
2.3. Hn ma
Vi 133/1894 ln xut hin ca tng cc hin tng trong 30 tc phm (tng ng 7,02%)
yu t hn ma v kh nhiu chi tit v khng gian m ph th hin tr tng tng phong ph
ca con ngi. Yu t hn ma to nn sc hp dn ca Truyn th Nm vi cc yu t k o, thn
b.
Hn ma l s kt hp ca hai t hn v ma. Vy hn l g? V ma c ngha ra sao?
Theo t in Ting Vit, hn l thc th tinh thn m tn gio v trit hc duy tm cho l
c lp vi th xc, khi nhp vo th xc th to ra s sng v tm l ca con ngi [79, tr. 573].
Cn ma dng ch ngi cht, thuc v ci m [79, tr. 746].
Nh vy, con ngi l s tn ti ca hai phn hn v xc. Khi con ngi mt th hn s la
khi xc, hn bin thnh ma. Ma cng c sc mnh siu nhin nh thn thnh c th em ha hoc
phc n cho con ngi. Ma c th tin tri mnh s, vn hn cho ngi sng. V th, ma cng l
biu tng, hnh nh linh thing.
Yu t hn ma th hin nhiu nht trong truyn Phm Cng Cc Hoa 35/133 ln
(26,31%), trong M Phng Xun Hng 12/133 ln (9,02%) v yu t hn ma c mt trong
26/30 tc phm c kho st to nn s huyn b ca th gii t nhin v x hi.

Vi tm lng yu thng chng con, nn d mt ri Cc Hoa vn thng hin ln gip

cho chng con lc h gp gian nan. Hn m Cc Hoa hin v ru ng, an i con trong nhng ngy
hai con lu lc, i kht...
Cc Hoa trong m, thng i,
Nc mt ngi ngi thm thit xt xa!
By gi mi m ca ra,
Thy hai con di xt xa tm lng!
(Phm Cng Cc Hoa)
Vi tm lng nh v, thng con v xt xa cho cnh hai con m ci m phi chu cnh nhc
nhn, Phm Cng quyt nh nh ng thip xng m cung tm v:
T t tr li triu trung,
Lp n chiu knh m cung i tm
Ba sinh khn ph mi nguyn
Cho nn xung chn hong tuyn xem tin
Cm kch trc tm lng thy chung ca Phm Cng i vi v, cng cha Xun Dung gip
v Dim Vng cho c Phm Cng, Cc Hoa c ti hi tr li dng trn sum hp.
Hn ma th hin rt phong ph trong cc Truyn th Nm nh cnh qua i ca m Thch
Sanh Ni thi hn lc, phch ri, Thch Sanh m m mt hi khc vang. C X tinh v Trn tinh
khi b Thch Sanh tiu dit, hn cng v hm hi Thch Sanh bng cch t chc trm bc, vng ca
triu nh ri gieo ha cho Thch Sanh: Hai hn khi y vo kho, Cng nhau ly ht c kim
ngn. Trong Phm Ti Ngc Hoa, nng Ngc Hoa t t hn xung m cung tm gp
chng l Phm Ti. V Xun Hng khc khi cha mt Cha gi sm cch hn ri ci ty, hn ca
tng Phin la khi xc khi Xun Hng ha php Tng Phin trn nga ang ngi, Bng thi
tht lc vy thi hn hoa (M Phng Xun Hng). Cng nh cnh hn la khi xc trong oan
c, tc ti ca Trng cng di s bo tn ca tn trung y h To Hi hng phch tn hn
kinh (Truyn Phng Hoa). V trong bc ng lu lc gia nh Cnh Tnh, Cnh Yn lnh nn
n nng nu chn gi lam, ni tu hnh ca nhng ngi theo o Pht. Chng bao lu, Th Trinh
v Cnh Tnh n ngy sinh n v sinh ra mt gi phng phi mun phn nhng ri Th Trinh
phi bnh bt k ri:
Th than cha kp ht nhi
Hn hoa trt tch vi tin phng
(Truyn Phng Hoa)

Hn du rng la khi xc nhng hn vn c sc mnh v kh linh thing. Trc cnh

Nghi Xun, Tin Lc i n my, Cc Hoa hin hn ln m con than khc, ri vit th git vo o
con gi cho chng. Phm Cng ht k hn lm quan tr v, gia ng gp con ang dt du
nhau i n xin v Phm Cng mi bit r s tnh...
Trong truyn L Cng, nng cng cha tri qua bit bao gian nan, th thch mi
chung thy st son vi L Cng. n khi vua Hung N p nng phi ly hn nhng nng lun tm
cch thi thc v khi vua Hung N tc gin ... Trm khng ch, Ta y quyt, nng phi
nghe th cng cha ngh rng mnh th cht hn s c gp L Cng.
Thc th thip thc cho xong,
Trn o v chng, vn ngha m cha.
D vua chng ngh gn xa,
Git ti hn c theo ha L Cng.
(L Cng)
c bit trong truyn B Cha Ba, hn Cha Ba ri khi xc xung a ph:
Bng hong phch nguyt hn hoa
Thy Thanh y s n m hi han
..................
Trnh: C Dim Vng lnh truyn,
Dy mi c Cha v n Phong .
(B Cha Ba)
Khi m ph, hn ca Cha Ba i qua cc ca ngc v chng kin cnh con ngi th
gian gy ra bao ti li gi phi b hnh h, trng pht. Nu th gian con ngi bt hiu vi m
cha, v ngha vi anh em, chng v, ni di hi ngi, tn st sc sanh... th u c ti v phi trng
tr m cung... Sau , Cha Ba c tr v dng th v c Pht T a vo cha Hng:
Cha Ba hn phch tnh ngay,
Vn cn ngc th nh ngy ging sinh.
(B Cha Ba)
Mt ngi c c nhn nh Cha Ba v mt lng m Pht Lng o kin thay! nn hn
ca Cha Ba i xung m ph, ri v li dng th v cui cng hn Cha Ba c ln tri thnh
Pht:
Pht B t y tin thng,
Thot cho xc c dn hn phch ln
Thin Ti theo Pht v n....
(B Cha Ba)

Khi Kiu Nguyt Nga b cng Phin sang nc Qua, Nguyt Nga quyt lng tm n
ci cht trn ng i gi trn tnh cm ca mnh i vi chng trai h Lc. Nn trc lc t bit
cha gi nng thm n nhc n ci cht ca mnh v nu c la trn Nguyt Nga vn thng
nh v s v thm cha. Li tm s y nghe sao tht xt xa:
Thn con v nc Qua,
nh mt ni lm ma t ngi
Hai phng Nam Bc cch vi,
Cht xin gi li mt li lm khuy.
Hiu hiu gi thi ngn cy,
y l hn tr v ry thm cha.
(Lc Vn Tin)
V trn ng cng Phin, Nguyt Nga thc hin theo nguyn c ca mnh. Nng
nhy xung sng t t:
Bng trng va khut ngn cy,
Nguyt Nga hn hy chi ry m cung.
(Lc Vn Tin)
Nguyn Du thi vo Truyn Kiu mt th gii tm linh rt phong ph nhng c sc
nht, m nh nht l bng ma ca m Tin. Hn ca m Tin linh ng bo mng ba ln cho
Thy Kiu bit v cuc i ca mnh. Qua Truyn Kiu, ngi c c th cm nhn m Tin
khng ch l linh hn hiu c tm lng ca k hu th m l mt bng ma y m nh. D
m Tin mt nhng trong Truyn Kiu chng ta dng nh cm nhn c lc no m
Tin cng l ci bng bn cnh Kiu, tn ti song song vi Kiu. Bng ma y khng lm hi Kiu,
khng gip c Kiu nhng lun lm Kiu m nh v cuc i, v s phn ca mnh. T sau
khi nm mng, i din vi hn ma m Tin th Thy Kiu thng ngh n ci cht nhiu hn.
Trc lc ra i, sau khi trao duyn tnh li cho Thy Vn cng l lc Kiu ngh n ci cht:
Trng ra ngn c l cy,
Thy hiu hiu gi th hay ch v,
Hn cn mang nng li th,
Nt thn b liu n ngh trc mai.
(Truyn Kiu)
V bng ma m Tin nh di theo Kiu trong sut mi lm nm lu lc. Nn khi Kiu
kt thc cuc i mnh di dng sng Tin ng v may mn c Ng ng cu vt, trong tm
trng ca ngi t ci cht tr v, Thy Kiu li gp hn ma m Tin:
M mng phch qu hn mai,

m Tin thot thy ngi ngy xa.

Rng: Ti c lng ch,
Mt cng mi my nm tha y....
(Truyn Kiu)
R rng, m Tin l mt hnh nh c bit trong cm quan v tn gio ca Nguyn Du, mt
s tha nhn tn ti ca linh hn, tha nhn s tn ti ca s mnh, ca lut nhn qu.
L Thu Yn, khi nghin cu v Truyn Kiu cng vit: Dn gian xa quan nim
ngi cht ch cht phn xc cn li phn hn. Phn hn ny lun quanh qun bn cnh ngi
sng. Ngi sng c th hi kin, xin php, khn nguyn... iu g i vi ngi cht. Tc
th cng ca ng b ta ngy xa, thm ch cho n by gi vn th. Nguyn Du cng quan nim
nh vy Thc l th phch, cn l tinh anh. V th con ngi ti hoa l m Tin y tuy cht ri
nhng vn c th tng thng c vi Thy Kiu, vn c th nghe c li lm rm khn nguyn
ca Thy Kiu ri hin linh bo ng qua hnh thc trn cung phong, qua hnh thc gic
mng.... [124, tr. 1].
Bn cnh hn ma, khng gian m ph hin ra ht sc thn b v y l th gii tr ng ca
hn ma.
m ph l ci m, th gii ca linh hn ngi cht, theo tn ngng dn gian [79, tr. 21].
Vy th gii m ph l th gii khc vi th gii thc ti m chng ta ang sng. L th gii
bn kia khi con ngi khut ni, tr v Nim tin tm linh, khi cht, con ngi cha mt i tt c
mt phn th xc tinh anh vn cn. Nu theo quan im ca mt s trung phi trit hc duy
tm th: con ngi l do kh to ra tc gm: kim - mc - thu - ho - th (ng hnh) m thnh
kh y l cc dng nng lng-vt cht trong v tr.
Ngi sng tn ti, tc l c hnh, khi cht i ch c xc l s tan thnh tro bi theo thi
gian, ci cn tn ti l hn: tm cho l mt dng nng lng -vt cht khng nhn thy c.
Nh vy, th gii ci m v cng a dng v phc tp, nhng nh ngoi cm nh c nhn
duyn c bit nn tip xc c vi h, gip h truyn thng vi con ngi. Thng ip ca
ngi ci m cng khng ngoi tnh thng, s trn trng, quan tm ln nhau v cao cc gi
tr o c, tm linh.
Th gii m ph cn th hin nhng hnh nh ma qu, ni thc hin s trng pht i vi
nhng ngi khi sng ci dng gian gy nhiu ti li. Theo s hnh dung chung ca mi ngi,
th gii m ph l tng di ca ci dng, i lp vi ci dng. V trn ci dng l min cc
lc ca thng gii, ca Nit bn, th gii ca Tri, Pht v nhng ngi khi sng khng c ti li
th khi cht s c ln tri

m ph v dng gian cch nhau bao xa, khng ai c th tr li c. Trong tm linh, suy
ngh ca mi ngi th dng gian v m ph l hai khng gian phn nh gia ngi sng v
ngi mt. Khng gian bao xa, cch tr nh th no nhng vi lng quyt tm tm v, Phm
Cng sn sng vt qua nguy him trn ng xung m cung:
Trng nguyn n bn hon,
T b t ngc ku ran thm lng!
u tru ngc ti rng rng,
Chng thi ci nga n cng mt khi.
(Phm Cng Cc Hoa).
Khi xung m ph, Phm Cng qua nm ca ngc, mt thy tai nghe bao cnh nhc hnh
khng khip khi bn qu s tra tn nhng k gian c, tham lam ni dng th. Sau , Phm Cng
c gp Cc Hoa mt ni tin cnh c c l, hoa thm v Cc Hoa l ngi nhn hu, ngha
tnh khng c ti. Trc tm lng chung thy v quyt tm ca Phm Cng, Dim Vng cho Cc
Hoa tr li trn gian sum hp vi chng con.
Trong suy ngh ca nhn dn, m ph l th gii c s tn ti, gn ging dng gian con
ngi. Chnh v vy, Ngc Hoa sau khi t t gp c Phm Ti m cung. iu ny cng
ging nh suy ngh ca nng Cc Hoa (Tng Trn Cc Hoa). Nng mun cht xung m cung
nui Tng Trn n hc v trn n duyn ni chn sui:
thip thc xung tuyn i,
Nui chng i hc thi ti m cung.
Thu sng, duyn n cha xong,
Mt mai thc xung v chng c i.
(Tng Trn Cc Hoa)
Khng gian m ph c th hin kh sinh ng v giu hnh nh khi Cha Ba c Pht T
th lng m pht ca nng. Cha Ba c Pht T cho hn xung m cung. ni m ph, nng
c n tip v c i qua mi tm ca ngc. mi ca ngc l ni trng pht nhng ngi
khi dng th lm nn ti li khc nhau. m ph cng nh dng th, ngi hin s c hng
cnh sung sng cn ngi bc c, gian tham s b trng pht v Cha Ba cng tai nghe, mt
thy nh vy chn m ty.
Cha nghe ting nhc xn xao,
Li nghe t khc lo xo ni xa.
Thanh y dn li trnh qua

C phc n so snh ca i ng
V phc dn vo ngc trung,
Ph Vit, chy ng kho nh giam tra.
(B Cha Ba)
Vi lng t bi, nhn hu, Cha Ba thy xt xa cho nhng linh hn ni cc ngc ti ang b
kho tra. Cha Ba thnh tm khn nguyn Ngc Hong x ti cho nhng linh hn ng thng
trt li lm. Vi lng t bi h cho mi s kip ca Cha Ba, Ngc Hong cm ng nn
cho nhng ngc t c gii thot khi cnh gng cm, kho tra:
Cha nghe li ni xt xa!
Cm thng trong bng ku ca thin nh.
Khn cu chuyn ch nim kinh,
Ngc Hong cm ng ch thnh t nhin.
Bo hoa bay khp bn bn,
Ho quang sng sut di trn ngc thnh.
Gng cm ri rng tan tnh,
Bao nhiu t rc nh mnh tnh ra.
(B Cha Ba)
Tm lng t bi ca Cha Ba cng lm vua Dim Vng khm phc v trn trng. Bi v,
Cha Ba em n cho mi tm ca ngc cnh Thin ng, nhng linh hn t ti c gii
thot:
Vua rng: Nghe c t bi,
M lng thng xt tr chng sinh.
Khp mi tm ca ngc hnh,
Mt gi i x siu sinh t ry
Thc l c o linh thay,
Chuyn trong a ngc ra thay Thin ng.
(B Cha Ba)
Tht khng sai, dng th v m cung ch cch nhau trong hi th ca con ngi. Nguyt
Nga quyt lng gi tit hnh vi Vn Tin. Trn ng cng Phin sang Qua, nng mang
theo bc ha Vn Tin trm mnh xung nc kt thc cuc i mnh:
Bng trng va khut ngn cy,
Nguyt Nga hn hy chi ry m cung.
(Lc Vn Tin)

Cm ng trc tm lng tho ngay ca Nguyt Nga, Quan m cu vt v cho nng sng
li, tr v trn gian. cng l c hi cho Nguyt Nga v Vn Tin hi ng sum vy sau ny.
Chng ta c th cm nhn mt th gii hon ton khc vi th gii trn gian khi mi ln m
Tin v bo mng cho Thy Kiu. Thy Kiu nh lc vo mt ci h v, tm hn nng hon
ton b ng, nng khng c cch g lm i thay s phn m ch bit mi s an bi. l th
gii, khng gian ca hn ma m nh. Th gii tn ti linh hn ca m Tin v nhng ngi
khut, mt khng gian lnh lo ca m cung...
Nh vy, hn ma l yu t tm linh c th hin kh c th trong Truyn th Nm. Hn ma
gn lin vi th gii huyn hoc, k o nhng ng thi cng gn vi nhng suy ngh, nim tin tht
s trong tn ngng, t duy ca con ngi qua nhiu thi i.
Hn ma ca Truyn th Nm khng phi hng con ngi vo m tn, d oan. Nhng cc
yu t tm linh v hn ma nh nhc nh con ngi v cch sng i, sng nhn hu v bit v tha,
sng sao m khi la trn, khi qua kip sng khc con ngi khng h hi hn, bn lng v nhng
iu con ngi lm kip sng ny. V cuc i c lut nhn qu nn cn phi to nhn lnh
cho qu tt. iu khng nhng c ngha, tc dng ngay trong hin ti m mi ngi tin rng
tm hn s thanh thn, khng lo bun nu tht s c kip lun hi tip theo.
2.4. Li th
Vi 30 Truyn th Nm kho st, li th xut hin 79/1894 ln ca tng cc hin tng trong
30 tc phm (tng ng 4,17%) li th c th hin nhiu dng: li th trong tnh yu, tnh
cm v chng, trong tnh bn, li th i vi nhng vic h trng. Bn cnh nhng con ngi son
st thy chung, gn gi li th th cng c k phn bi li th hoc s dng li th vi s gi di.
Theo t in Ting Vit, th l ni hoc ha mt cch chc chn bng cch ly ci thing
ling, qu bu nh danh d, tnh mng, qu thn v.v... lm chng, lm iu m bo cho li ni
ny [73, tr. 1158]. Th nguyn l t nhng iu nguyn c vi nhau (li th nguyn, th
nguyn chung thy) [73, tr. 1158]. Cn th c l th nguyn v c hn vi nhau (th c s
trn i chung thy) [73, tr. 1158]. Th non hn bin l th c ni cao v bin su chng gim; ch
c li th nguyn trc sau nh mt, quyt khng bao gi thay i [73, tr. 1158].
Mt trong nhng ni dung ln ca Truyn th Nm l cp n tnh cm gia nh. Vi
lng chung thy st son, cc nhn vt trong Truyn th Nm, u tranh quyt lit bo v tnh
yu, tnh cm v chng. D phi tri qua bit bao th thch, ng cay, c cc ln ti nhc h vn
mt lng chung thy bo v tnh cm v chng (Phm Cng Cc Hoa, Truyn Chng Chui,
Trinh Th tn truyn, Thoi Khanh Chu Tun, Quan m Th Knh, Lm Tuyn K Ng...).
Trong 79 ln xut hin li th trong 30 Truyn th Nm kho st, li th trong tnh cm v
chng chim s lng ln nht 42/79 (53,16%), Cc Hoa khng yn lng trc cnh chng ga,

con ci nn bo mng khuyn Phm Cng Sm tm ni khc kt ngh nhng Phm Cng lun
yu qu v hin v mun trn o thy chung nn th:
Anh th c bng trng trong
Quyt nim vy cho xong mt i!.
C th ni trong tnh yu, li th l chng nhn v cng thing ling, v tin vo li th ngi
ta c th sng trn mt cuc i vi lng chung thy, st son v con ngi tin rng nu phn bi li
th s b thn linh trng pht, s b qu bo. Xut pht t tn ngng sng bi t nhin, con ngi
thng nh thin nhin chng gim cho li nguyn th ca i la yu nhau hay ca ring c nhn
v mi ngi tin rng vn vt hu linh.
Chng ta au xt cho hon cnh ca Phm Cng, v mi mt, hai con cn th di nhng lnh
vua truyn Phm Cng phi i dit gic ngoi xm. Vi nh hng Nho gio kh su sc nn vua
phn rng: ... Nhng k cng hu, ch trung phi gi lm u mi nn. Phm Cng nghe ni s
tnh xt xa! nn nh phi ra trn m mang theo hai con th v c hi ct ca v hin. Bi Phm
Cng l ngi thy chung, lun nh n li nguyn cng bn nhau vi Cc Hoa:
Chng u v cho lin,
Trc sau cho trn li nguyn cng nhau!.
(Phm Cng Cc Hoa)
Li th, nguyn c s rt quan trng v thing ling vi nhng ngi lun gi ch tn,
lun chung thy, st son. Ch v gi li nguyn c ca hai bn v tnh duyn ca hai con, Trng
Cng b vu khng ti bn nc v phi cht, ti sn gia nh b cp sch. Cnh Yn ngi chng
sp ci ca Phng Hoa phi dt m v chu i n xin lnh nn... Mt th thch i vi tnh yu
ca Phng Hoa v i vi li th c ca cha m hai bn, nng khng nhng khng on tuyt vi
Cnh Yn m cn tm ht cch gip chng v gia nh chng. Sau , nng gi trai, i tn
Cnh Yn i thi u trng nguyn, minh oan cho Cnh Yn v t co ti c ca tn To trung y.
Tt c nhng kh au, hon nn ca gia nh Cnh Yn v tt c tm lng, nhng vic lm ca
Phng Hoa cng v bo v li th ca cha m hai bn cho tnh duyn ca nng v Cnh Yn Trt
g bn hp hoan giao th (Truyn Phng Hoa).
Trong tc phm Quan m Th Knh, khi Thin S hiu ra v mnh b hm oan l lc Th
Knh khng cn na trn th gian, li th ca ngi chng hi li d mun nhng cng th hin
tnh cm ca Thin S dnh cho Th Knh rt su sc:
Chng th: Xin c cht i,
Ha may c dp cn k nhau ngay.
(Quan m Th Knh)

 cng l li th st son trong M Phng Xun Hng, mt li th rt hnh tng th

hin s quyt tm khng di i trong tnh cm v chng:
Li th ti chn loan phng,
Non mn ni l m lng khng sai
(M Phng Xun Hng)
Nhn chung li th trong tnh ngha v chng khc ghi o l trong cuc i. l tnh
ngha trong o v chng lun chung thy, st son.
Bn cnh li th, nguyn c trong tnh cm v chng l li th trong tnh yu i la, vi s
xut hin 20/79 (25,31%), li th trong tnh yu th hin nhng mi tnh rt chn tht, rt t
nhin v rt p. D tnh yu c gp nhng ngang tri, o le, c tan v nhng vn li trong lng
ngi c nhng hnh tng p trong tnh yu (Truyn Kiu, Hoa Tin, S Knh Tn Trang, Nh
Mai, Trn Minh kh chui, Ph Dung tn truyn...). l tnh yu ca nhng i ti t giai
nhn, h n vi tnh yu ht sc t nhin bng tt c tm lng.
truyn S Knh Tn Trang, vi cu chuyn tnh yu ca tui tr y th mng, lng
mn, Phm Kim th c vi Qunh Th d cha c gp mt nhau m ch qua nhng bi th
by t, i p tm lng. Chnh Nng Th kt tc se t cho Phm Kim v Qunh Th. Ch
n bi th th ba, th t th Phm Kim cm nhn tnh cm bi hi bi hi v chng th
non hn bin vi Qunh Th:
Trong tnh th hng nhan my k,
Chn phng hng lm v phong quang.
.......................
Nguyn lng ny vi la hng....
(S Knh Tn Trang)
V Qunh Th qua nhiu ln trn tr Thi ngh ngi, li toan lng nng giao hn vi
Phm Kim:
Min l vng lng nh mt,
Ch thi trng hoa na b ngi.
(S Knh Tn Trang)
Li giao hn ca Qunh Th cng nh li nhc nh Phm Kim phi nh li hn th tnh
yu ca hai ngi lun c vng bn.
c bit, trong Truyn Kiu li th kh a dng, c nhiu cung bc, sc thi khc nhau.
Nhng trong nhiu cnh th, nguyn, nguyn c xy ra trong Truyn Kiu th c mt ln duy
nht c Nguyn Du m t mt cch long trng v c s tham gia ca c hai bn. l cnh th
bi gia Thy Kiu Kim Trng:

Tin th cng tho mt chng,

Tc my mt mn, dao vng chia i.
Vng trng vng vc gia tri,
inh ninh hai ming, mt li song song
Tc t cn dn tc lng
Trm nm tc mt ch ng n xng
(Truyn Kiu)
Kim Trng Thy Kiu nh vng trng minh chng cho mi tnh ca h v ct tc lm
tin, li th v th cng tr nn thing ling.
Trong bui th nguyn gia Kim Trng v Thy Kiu cn c c k vt tnh yu. D k vt
ch l chic thoa vi bc t my rt n s, gin d nhng l nhn chng c th cho tnh cm
ca Kim Kiu. V th c hai ngi ht sc trn trng khi gi trao:
c li nh ci tm lng
Gi kim thoa vi khn hng trao tay
Rng: Trm nm cng t y
Ca tin gi mt cht ny lm ghi
Sn sng khn gm qut qu
Vi cnh hoa y tc th i trao.
(Truyn Kiu)
V chnh k vt trong lc th nguyn d n s nhng cng c mt tm quan trng rt ln
i vi Kiu. V l tnh yu, l hnh phc khi Kiu c k vt tnh yu y bn mnh. Do , khi
chp nhn bn mnh chuc cha v em trai, Thy Kiu quyt nh li hn vi Kim Trng. Nng nh
trao duyn li cho Thy Vn nhng vn cn mun c k vt thing ling trong ln th c nh gi
gn k nim cho cuc tnh dang d. Trao k vt cho em, Kiu nh khn thit t by mong c cui
cng trc lc ra i:
Chic thoa vi bc t my
Duyn ny th gi vt ny ca chung
Kim Kiu cng tng th vi nhau ln th hai, khi Kim Trng phi chia tay Kiu v Liu
Dng chu tang ch, d ln ny ch l li th ca Thy Kiu Kim Trng an lng trc lc ln
ng:
nguyn hai ch ng tm
Trm nm th chng m cm thuyn ai.

Li th c mt gi tr rt thing ling, vi nhng ngi c trch nhim, c tm linh h u

mong mun gi trn li th. V Thy Kiu cng vy nhng v nng ri vo hon cnh qu ngt
ngho gia bn tnh v bn hiu. Cng vi s nh hng ca Nho gio kh mnh m nn Kiu t
khuyn mnh Lm con trc phi n n sinh thnh. Kiu nh chp nhn bi c vi Kim
Trng v iu ny lm nng au n n tht lng. Nng thn thc, xt xa trong m cui gia
nh trc ngy xut gi:
Th hoa cha ro chn vng
Li th thi ph phng vi hoa
V hnh nh ca bui th nguyn lun lm lng Kiu khc khoi, Kiu ngh rng n lc cht
nng cng mang theo li th v li th tr thnh ni m nh khi nng v ch hiu phi cam
lng ph tnh Kim Trng:
Hn cn mang nng li th
Xt thn b liu n ngh trc mai.
Nhng c th ni ln m Kiu au n nht, xt xa nht khi Kiu tnh dy gia canh khuya,
khi Kiu thc mnh nhuc nh, khng cn xng ng vi mi tnh ca Kim Trng th trc
tm trng c n, ti nhc tt cng y li th xa cng lm nng b dy v, au kh hn nhiu:
Nh li nguyn c ba sinh,
Xa xi ai c thu tnh chng ai.
Trong cuc i ca Thy Kiu, nng ch th vi Kim Trng nhng khng gi c li th.
Nn nhng ln sau, i vi nhng ngi n ng th tht vi nng th dng nh l li th n
phng. Vi Thc Sinh:
gn chi c iu xa
vng quyt, phong ba cng liu
......................
Ch non th b nng gieo n li.
Trong Lc Vn Tin, khng ai rng buc Nguyt Nga, nhng cm phc trc tm lng v
ngha kh gii nguy ca Lc Vn Tin, Nguyt Nga thm nguyn gn b i mnh vi chng.
Chnh tnh cm , d Nguyt Nga ch mt ln gp mt Vn Tin nhng hnh nh ca Vn Tin
lun ghi khc trong lng v nng ha chn dung Vn Tin nh tht. V cng chnh tnh cm ,
khi nng b cng Phin sang nc Qua, gia ng nng trm mnh t t nguyn gi mi
tm lng st son yu knh Vn Tin:
Vn Tin anh hi c hay?
Thip nguyn mt tm lng ngay vi chng

Than ri ly tng vai mang,

Nhm dng nc chy vi vng nhy ngay.
(Lc Vn Tin)
Song song vi li th trong tnh cm v chng, tnh yu i la, li th i vi bn b cng
th hin mt kha cnh trong mi quan h gia con ngi vi con ngi. Vi s lng li th v b
bn 3/79 (3,79%), chi tit li th ca tnh bn trong 30 Truyn th Nm kho st, y l li th ca
nhng ngi bn tri k, tm giao. H nguyn sng kh c nhau, cng chia hon nn, cng chung
vui bun... (Lc Vn Tin, Thch Sanh...).
Trong truyn Lc Vn Tin l li th nguyn gia nhng ngi bn, nhng ngi cng
chung ngha kh kt ngha anh em, bng hu th hon nn bn nhau sng kh cng chia. Cng
t tnh bng hu, nn khi n dt cha v gp li Vn Tin ra ngi tn ph, m la, Hn Minh
xc ng khi gp c tri:
Minh nghe Tin ni ng tnh,
Hai hng chu ly nh bnh nc nghing
(Lc Vn Tin)
l nhng git nc mt chn tnh, tri k ca nhng ngi qun t. Ri Hn Minh lo
thuc thang, cha bnh cho Vn Tin n ngy Vn Tin hi phc. n ngha, tnh bng hu ,
Vn Tin ghi lng, tc d. n khi Vn Tin c t, vua lnh cho trng nguyn cm qun
ra quan i dp gic. Trng nguyn nh n ngi bn tri k, nguyn sng cht c nhau nn Vn
Tin tu vi vua cho Hn Minh c binh v hai ngi bn tri k c cng bn nhau lp
cng, cu nc:
Trng nguyn tu trc b rng:
Xin dng mt tng anh hng binh.
C ngi h Hn tn Minh,
Sc ng Hng V mnh knh Trng Phi
Ngy xa mc n trn i,
Phi v nng nu t bi n mnh
S vng phn trc triu nh,
Ch sai tha ti Hn Minh i v.
Sc phong ph tng bnh di
Tin Minh tng hi xit g mng vui.
(Lc Vn Tin)

Nh vy, li th c s dng trong mi trng hp ch khng nht thit trong tnh yu.
Tnh bng hu gia Hn Minh v Vn Tin su nng ngha tnh cng ging nh tnh ngha lc u
L Thng kt ngha anh em vi Thch Sanh v th sinh t chng h ph nhau:
L Thng t ht gn xa:
C chng h Thch cn ch ngoi kia.
Cng con kt ngha trn b,
Anh em sinh t chng h ph nhau.
(Thch Sanh)
Nhng tnh ngha gia L Thng v Thch Sanh khng c trn vn do lng ch k, tham
lam ca m con L Thng.
Trong Truyn th Nm, khng ch c li th trong tnh cm v chng, tnh yu, tnh bn m
li th cn din ra trong nhiu trng hp khc nhau... Vi s lng nhng li th khc xut hin
14/79 (17,72%), nhng chi tit ny em n s a dng, phong ph cho li th (Thoi Khanh
Chu Tun, Hoa Tin, Lc Vn Tin, Thch Sanh, Nh Mai, Truyn Kiu, Trn Minh kh
chui...).
Chng ta xc ng v tm lng thy chung, tit ngha ca nng du Thoi Khanh. Khi tn
dm thn bt Thoi Khanh p ung giao ha nhng nng kin quyt gi trn o to khang, tit
hnh vi Chu Tun. Thoi Khanh nguyn chp nhn n au bo ton mng sng cho m
chng:
Li nguyn thu n Ngc Hong
Cm dao khot mt bn dng ln
(Thoi Khanh Chu Tun)
Hoa Tin, khi nghe tin Lng Sinh cht trn, Ngc Khanh d ch mi nh c nhng
c th ni truyn Hoa Tin c nh hng t tng Nho gio rt ln, nng quyt lng chung
thy vi ngi chng mi qua nh c v chn cch t t khi b p buc ly chng khc. i vi
Ngc Khanh, li nh c hai bn ca cha m nh li th chung thy ca nng i vi Lng Sinh.
y cng l t tng tit, ngha ca nho gio. Xem chuyn nh c nh mt li th nn Ngc
Khanh chp nhn n vi ci cht.
T suy ngh v hnh ng ca Ngc Khanh li kh nhiu kin tranh lun khc nhau
v truyn Hoa Tin. Nh nghin cu Nguyn Mnh Hng tng hp, trong c kin ca
Hoi Thanh, ng cho rng xung t ch yu trong tc phm l xung t gia tnh yu t do v l
gio phong kin mt th xung t nm ngoi con ngi, chi phi con ngi bng nhng nguyn
tc ca n. V cui cng th l gio phong kin thng. ng vit: Ci iu chc chn l qua

nhng nhn vt gng mu, tc gi c dng nu cao mt s quan im phong kin v o c.

Hay: R rng truyn Hoa Tin l tc phm cao ch phong kin, cao o c phong kin,
k c nhng iu rt ngang tri trong nn o c [45, tr. 508].
Trong truyn Nh Mai, tt c cc nhn vt trong truyn, tr bn quyn gian, th u l
nhng ngi nu gng danh tit ng khm phc. T Mai B Cao, Trn ng Sn, Phng Lc
Thin n Mai Lng Ngc, Xun Sinh, H ng... u l nhng nhn vt tiu biu. Chng ta tht
khm phc vi kh tit ca Xun Sinh:
Sinh nghe my ting d dnh
ng ng ni gin bt bnh khu gan
Mng rng: Mt l quyn gian,
Nh mnh cha chn li toan hi ngi.
(Nh Mai)
V Xun Sinh kin quyt v dn dit tr bn hung c, cy quyn th, quyt tm ca Xun
Sinh nh mt li th:
Ta y mt tm lng trung,
Quyt em gii trc mt rng c phen
Th khng dung k lng quyn,
V dn tr hi mi nn anh ti.
(Nh Mai)
Nh vy, li th cn l s quyt tm thc hin chn l ca cuc i.
Trong Truyn Kiu, ngoi li th tnh yu gia Thy Kiu v Kim Trng th cng c nhng
k khng h yu Thy Kiu m ch li dng nng, la di nng, h cng bung li th tht tht
nng li Kiu tin tng. Trong s c M Gim Sinh, S Khanh, Bc Hnh:
Mai sau chng nh li
Ka gng nht nguyt, n dao qu thn.
Nh kin ca nh nghin cu Nguyn Mnh Hng: Cn trong sut mt cuc i mi
lm nm chm ni, bao ln Kiu yu cu phi th, nhng khng h tham d vo nhng cuc th y.
phi chng l dng ca tc gi mun bin nhng k th tht n phng kia thnh nhng vai
h, t M Gim Sinh, S Khanh, T B, Thc Sinh c Thc Sinh na, tht ti nghip.... [45, tr.
533].
c bit l cnh th tht ca Bc Hnh tht gi di qua quang cnh v hnh nh:
Mt nh dn dp linh nh,
Qut sn, t trp, ra bnh, thp nhang.

Bc Sinh qu xung vi vng,

Qu li nguyn ht Thnh hong, Th cng.
Cnh th tht ny c nh nghin cu Nguyn Mnh Hng nhn xt: ng sau ci cnh
th tht tng l long trng, linh nh c din ra gia sn vi hng khi, thnh thn, v tt
c nhng g c k, bi bm, mc meo c li ra c ra, lau chi cho bng long bn y, l c mt
s gi di n trng rng. N c th hin mt cch tinh t qua ci dng dp vi vng, hp tp,
ct cho xong chuyn ca g h Bc v c li khn nguyn Thnh hong, Th cng c v to tt
nhng k thc ch l nhng li u li, thn thnh no cng v vo cho xong chuyn, kiu ni
di qu li m khng giu c mt ai. [45, tr. 534]
V th tht qu d dng nn tt c bn h khng ai thc hin c li th. Cng bi h khng
thc c gi tr ca li th th lm sao h xem trng li th tht y. H ct li dng Kiu v
sau nhn tm vi dp i nng, c ngi trc tip v cng c ngi gin tip thc hin iu .
Chnh v vy, sau ny khi bo n, bo on, Kiu ly li th nm xa trng pht k thm
c, gian c, tiu nhn Th sao th li c sao gia hnh. V Kiu nhn danh cng l trng
pht nhng k phn bi li th. khng nhng l s th hin nim tin vo s cng bng ca li
th m cn l nim tin vo quy lut nhn qu trong cuc i theo t tng ca Pht gio.
Li th rt thing ling nn nhng ngi tn trng li th lun gi gn, bo v. V d c gp
tr lc kh khn h cng quyt tm vt qua nhng cng c ngi th cho c, cho xong. l
nhng li th mang tnh cht gi di nn h cng nhanh chng qun li th hoc phn bi li th.
iu ny, chng ta cng gp gia nh ca V Th Loan i vi Lc Vn Tin. Khi Vn
Tin phi b thi v chu tang m, b m la v au kh khc thng, l ra gia nh V Th Loan
phi m bc, gip Vn Tin vt qua nguy khn nhng h khng lm th. Ngc li, V
Th Loan v gia nh bi c v hm hi Vn Tin.
Nhng ngi ch k, gian ngoa phn bi li th, nguyn c s c kt qu khng tt nh m
con V Th Loan cui cng cng b cp em b vo hang ti trng pht hai k bc c, bi th.
Cn m con L Thng bt ngha nn:
M con v n gia ng
Thin li ng h nh lin c hai.
(Thch Sanh)
Nh vy, li th l mt trong nhng ni dung, yu t trong tm linh, tn ngng ca nhn
dn. Li th cng l con dao hai li, n s gieo nim tin con ngi sng chung thy, st son,
x s trn tnh, trn ngha vi nhau nhng li th i lc con ngi cng dng li th li dng,
la lc nhau trong cuc sng. Hiu c gi tr ca li th ng ngha s gip chng ta trn trng

li th v gi gn mt phong tc tt p trong tn ngng dn gian ni chung v trong chnh cuc

sng ca chng ta ni ring. Li th tht s l yu t tm linh c bit trong vn hc trung i ni
chung v trong Truyn th Nm ni ring.
2.5. Php l
Vi 61/1894 ln xut hin ca php l trong 30 Truyn th Nm, php l c xem l yu t
k thut Truyn th Nm i n kt thc c hu. Chnh v th, yu t tm linh php l th hin
c m ln ca nhn dn trong cuc i.
L kh nng ca cc ng linh thing, ca cc nh s, o s c th tr ma, dit t bng php
l huyn b m con ngi bnh thng khng c c. Php l c th lm bin hnh, bin dng, bin
ngi cht sng li, bin ngi thnh vt, vt thnh ngi l nhng yu t thn k m ngi
phm khng c kh nng thc hin c, ch c nhng ng linh thing huyn b.
Theo t in ting Vit ca Hong Ph, Php l ni theo cch khi qut l php c th sai
khin c nhng lc lng siu nhin, qu thn, theo m tn. [79, tr.961].
Vi nh hng ca t tng o gio cng vi mi trng t nhin c nhiu kh khn, khc
nghit bi kh hu, thi tit, a hnh hnh thnh trong np ngh ca nhn dn tn ngng dn
gian. c bit vi nh hng ca o gio con ngi lun c nim tin cc lc lng thn b, siu
nhin... Lc lng ny c kh nng m ngi trn khng th thc hin c. l nhng php
thut bin ha, nhng yu t thn k c kh nng ph tr nhanh chng, kp thi cho ngi hin gp
nn hoc trng pht kp thi k bt lng, bc c khng kp tr tay. Trong Truyn th Nm, yu
t php l, yu t thn k kh ph bin.
Yu t php l to nn nhng hnh tng sinh ng v ngha trong Truyn th Nm.
Hn Cc Hoa t m cung hin v thm con trong m khuya ri bin i khi tri sp sng li
cho Nghi Xun v Tin Lc, c ngi c mt cm gic va thc va o:
Cc Hoa trong m, thng i,
Nc mt ngi ngi thm thit xt xa!
By gi mi m ca ra,
Thy hai con li xt xa tm lng!.
(Phm Cng Cc Hoa)
iu l k l Cc Hoa hin hn v nhng vn c th bng con, c th nghe con tm s v
ngi m cng thy thng xt cho cnh m ci ca con: Bng con hi n mt giy, Cc Hoa
nc mt r ngay ra r.... Nng thc nn nng hin v thm con cng c hai ngi m ph i
theo gi hn ca nng By gi canh sang ba, i km theo vi Cc Hoa hai ngi. Trit l
m dng y th hin rt r, ban ngy l dng, ban m l m; ban ngy l thi gian ch yu

dnh cho ngi dng th, ban m l thi gian cho ngi khut. Trong suy ngh ca mi ngi,
thi gian v khng gian ban ngy thuc v ngi sng; thi gian, khng gian ban m thuc v
ngi mt. V th, dn gian thng ni vi nhau i m c ngy gp ma. Chnh v vy, khi
ting g gy r ln bo hiu tri sp sng cng l lc Cc Hoa phi xa hai con tr li m cung:
Cn ang than th cng con,
Bng u g n n gy ln:
Hai con li cho yn:
M v m ph ci tin vy m!.
(Phm Cng Cc Hoa)
Yu t tm linh, chi tit hn hin v dng th ca Cc Hoa nh to c s yn tm cho hai
con v c m che ch trong cuc i ci ct ca mnh. Nghi Xun, Tin Lc nh c v v, an i
trong bc ng lu lc, lang thang. Cng nh c php l, vua Dim Vng ti sinh cho Phm
Cng v Cc Hoa v dng trn sum hp vi hai con. Php thut, php l l cng c, l phng tin
cu nhn th ca thn linh, huyn b; php l, php thut cng s dng cho vic tr gian, dit c
nh Thin Li nh cht To Th - v k ca Phm Cng ht hi, bc i Nghi Xun, Tin
Lc v ph bc Phm Cng. Yu t thn k, php l ny cng ging s trng pht ca Tri i vi
hai m con L Thng ch k, c c.
Vi nhng th lc yu tinh hung bo khng c php l, php thut thn linh th con ngi
lm sao chng tr c. Cng nh nhng k nhiu mu m, xo quyt th ngi lng thin, ngi
tt cng kh i u. Php l, php thut ca thn linh chnh l m c ca nhn dn trong vic u
tranh v cng l.
Ngi ti c nh Thch Sanh nn lun c php tin ph tr. Ni cm thn, n ri li y l
yu t k l:
Ni cm c php chi chng
n hoi n hy ba lng li y!
V qun mi tm nc ch hu vn khng n ht ni cm nn cui cng chng va khm
phc va u hng:
Sanh rng: Bay hy bc vo,
n m ht c th tao thng ti
Qun lin bc xung n ngay,
Lao xao mt l n ry thc no.
Niu cm cng chng ht cho
By gi ai cng nh to u hng.

(Thch Sanh)
Yu t thn k, php l, php thut th hin rt r trong truyn L Cng. Nu L Cng v
Bch Hoa khng c cc thn linh gip th khng th no vt c nhng th thch, gian nan.
Cng cha Bch Hoa v L Cng c c chp, vua Thy T cng cc thn linh gip cho vic n
ung khi hai ngi b ng gng v tri b ln b chui th tri sng. Khi b tri dt sang t Hung
N, chng li b cha Hung N hm hi nhng chng cng c Ngc Hong cu thot. Khi
trng nguyn, L Cng i nh Hung N cng nh c php tri m chin thng. C th ni tht l
k vi mt con ngi nh Bch Hoa, khi b cha Hung N ra lnh ct mi, xo tai, li cht ht c
chn tay, ri ui nng ra ch Thanh Dng n my, vy m nng vn sng v nu nh khng c
php tin lm sao nng li c lnh ln v xinh p hn xa. Chi tit ngi m m ra trong cnh
sm vang chp git v Phm Ti, Ngc Hoa c ti sinh tr v dng th.
Chi tit ngi m m ra l chi tit va thn k va tuyt p th hin m c ca con ngi
v cng l. Vua Trang Vng c c phi b trng tr v Phm Ti Ngc Hoa phi c hnh
phc bn nhau.
Cc chi tit php l cn th hin khi nng du Thoi Khanh lc tht cnh tay mnh nng
cho m chng n nhng cnh tay nng khng h chy mu. Bi Pht T cm kch tm lng hiu
tho ca nng nn h cho nng (Thoi Khanh Chu Tun). V cng nh php thing ca
Tri m i mt ca Thoi Khanh c tr li nh xa.
c bit chi tit th v nht trong Thoi Khanh Chu Tun l vic Pht t giao cho nng
cy n thn. Cy n thn trong tay nng Thoi Khanh m la chnh l vt nng c iu kin
gp li Chu Tun v kt thc chng ng y kh i ca mnh.
Hay trong cc ln thi may o, lm bnh ca Cc Hoa v cng cha Bch Hoa u c tin
xut hin ph h cho c hai ngi. Chng ta li thy php l, php thut, thn k xut hin n
20 ln trong truyn M Phng Xun Hng. M iu con ca M Phng Xun Hng
c tin ng rc v Tri luyn dy php thut sau ny khi phc quc gia Nam tro. M
iu c tin ng luyn php thut tinh thng v cn cho knh chiu ra la h thn:
... Chiu ln trm h mun dn phc hu...
... Chiu ln thi gic khu u b tay...
... Chiu ln la dy khi bay nhng l...
Chiu knh php y tr nhiu,
D xa ngn dm thi chiu cng gn.
Php ny gi v ng vn,
Bin nhiu thnh t bin gn thnh xa.

(M Phng Xun Hng)

V nh c php thut thn thng, sau ny M iu gip khi phc t nc: Khai phc
nc nh M iu cng cao, Danh thm ting ni nh phao.
B Cha Ba khng c n duyn ni trn th nn d vua cha bt p Cha Ba phi ly chng
nhng Cha Ba vn mt lng m o i tu. V nh Tu hnh c chn nin, Bao nhiu php
thut, php Tin vo lng. Nh c php Pht, php Tin, Cha Ba cu vua cha v hai ch sau
ny:
c vua mng vi khn lin,
Pht B li ha t nhin tc thi,
Hai tay hai mt vn ngi,
Hai thn, hai ch, u vui v lng.
(B Cha Ba)
Yu t tm linh php l, php thut rt sinh ng trong Truyn Chng Chui. Ly t ct
truyn truyn thuyt Sn Tinh Thy Tinh, Thy Tinh mang l vt n sau khng ci c M
Nng nn ng ng ni gin dng nc nh Sn Tinh. Nh c php thut nn Sn Tinh lm
cho nc rt cn v chin thng Thy Tinh.
M con sch c thn thng
T nhin nc bng cn khng bn b
M la ba ting chnh gh!
Thy Tinh pht rt v ni u
(Truyn Chng Chui)
Truyn Chng Chui kh hp dn v yu t thn k, php l khng ch dng li vic Sn
Tinh v Thy Tinh nh nhau m cu chuyn cn tip ni vi hng lot yu t php l thn k. Sau
khi Thy Tinh thua cuc, trn ng v, tnh c Thy Tinh gp mt c gi p tuyt trn, Thy
Tinh lin ly nng lm v. Sau , chng xung Thy cung, cn c gi trn dng th sinh ra mt
con c Chui. iu k l l c Chui thng bin thnh ngi chuyn tr vi m. n khi, ba c
con gi ca vin quan h L n xem Chui, k t Chui m ra m ngy m tng hn ma.
V Chui bo m n hi con gi vin quan h L cho chng. V thng con, m Chui cng nh
phi liu theo chng. Cc c ch c, ch hai u t d bu Chui ch c c t l bng lng. Nhng
c snh l ci con gi vin quan h L, chng Chui xung m cung tm cha gii by
nguyn c, chng Chui c cha gip v tht l l k:
Thn thng php Chui gh thay!
Mang cm qu b mt tay xch v.
M xem thy cc l,

Cha chan tin bc kh l ngc ng

Tru b n c vt g,
Cht sn vng gi y nh quan qun.
(Truyn Chng Chui)
Php l y ch trong mt qu b chng Chui xch trn tay m trong cha y c l
vt, tin bc k c tru b. y l m c ca nhn dn v hnh phc la i. Nu khng c php l
th lm sao chng Chui c snh l ci nng L Dung lm v. Cnh qu b thn k ca chng
Chui t nhin ph ra lm kinh ngc mi ngi. y l cnh vui v tng bng ca ngy hi,
ngy vui ca chng Chui ci v:
T nhin qu b ph ra,
Ngi th v s ca v man
C no ng y qun quan,
Trn Chu, bo ngc ngn ngang cht ng.
Trc th ca ci hai hng,
Sau th chng Chui my nng t thn.
K sau cc h xa gn,
Ci giai ua sc o qun nh hoa.
(Truyn Chng Chui)
Hnh phc n vi chng Chui v nng L Dung. T , chng Chui trt b lt c, hin
nguyn hnh l mt chng trai tun t... Chng bao lu, tin n n tai vua. Khi r chuyn, nh
vua lin phong cho chng chc i tng. Th ri, chng vng lnh triu nh i trn gi i Bc.
Trn ng tr li nh, chng Chui gp v miu ng nn mi bit ht mi chuyn. V do ghen
ght, hai ngi ch L Dung y nng xung sng. Nhng bit nng l v chng Chui, nn vua
Thy T cho nng ci t hon sinh:
By gi ci t hon sinh,
Nng lin bi t in nh qu tu.
Nghe xong chuyn, chng Chui lin cho L Dung vo hm kn, ri mang n nh b v
lm qu tng hai ch. Hai ch thy chng Chui, gi b thng xt c em gi la i nhng n
khi Chui m hm ra th hai ch b vch mt. Cui cng, vua Thy T cho gi chng Chui v
phong lm Thi T, v chng lm cung phi. Cn hai ngi ch c c ca L Dung b Thng
sai Thin Li trng tr:
Li thm Thng ra hnh,
Sai Thin Li tan tnh tht xng.

Yu t php l xuyn sut t u truyn cho n lc kt thc, th hin c m ca con

ngi v hnh phc la i v lut nhn qu trng tr nhng ngi bc c. Php l cn mang tnh
cht dn truyn, to nn s hp dn, c o ca Truyn th Nm.
Yu t thn k, php l cn th hin kh c th trong Chuyn ci Tm ci Cm. Tm
c Pht gip v ha thn rt nhiu ln. c bit l ln ha thn cui cng t qu th tr thnh
c gi xinh p:
B va ra khi mt giy,
Tm lin trt lt ra ngay ca bung
Dung nhan chng khc ngy thng
Phong t nt c oan trang du nh.
V cui cng Tm c gp li nh vua v c hng cuc i hnh phc.
Yu t thn k, php l khng ch ph bin trong Truyn th Nm bnh dn m cn c trong
Truyn th Nm bc hc. Php l trong Truyn th Nm bc hc l php l ca tri pht thn tin
cu nhn th... Trong Lc Vn Tin, khi Vn Tin b hon nn m la, Tiu ng lun trung
thnh, yu knh ch bt chp mi kh khn tm Thy chy cha cho cu ch Vn Tin:
ng i mt bui ti nh...
ng rng: Nghe ting thy y,
Tr ma ym qu php thn rt hay
Php rng: n cao tay,
Li thm ph ch xa nay ai b.
y l cch tr bnh theo kiu ym qu, tr ma, ph ch. Nhng trong truyn Lc Vn
Tin trong tn ngng ca nhn dn cn c loi thuc thn tin tr bnh nh trong gic m ca
Vn Tin:
Na m nm thy ng tin,
em cho chn thuc mt lin sng ra.
Yu t thn k trong Truyn Kiu c th hin qua s linh ng ca m Tin sau khi
Thy Kiu thp hng cho nng th o o lc rung cy, trong dng c hng bay t nhiu.
V qua ba ln m Tin v bo mng l nhng ln u c yu t thn k linh ng lm cho Kiu
cng b m nh nhiu hn.
Vi yu t php l, thn k d tht s bay bng l k nhng th hin c tm linh, tn
ngng ca nhn dn v nim m c v ng thn linh c quyn nng, php thut gip con
ngi bo v cng l, tr k gian c bo v ngi hin hu, thng ngay, yu th... php l l mt
kha cnh ca tm linh rt ph bin nng thn v c dn min rng ni ca Vit Nam.

Nh vy, php l cng l yu t tm linh gp phn to thm s phong ph ca th gii tm

linh. Trong Truyn th Nm, php l c th xem l yu t thn k, b n m chng ta cha gii thch
c. Nhng yu t tm linh php l vn tn ti trong suy ngh v nim tin ca mt b phn ngi
trong x hi. Php l l yu t tm linh th hin tr tng tng phong ph ca nhn dn v nhng
c m c nhng ng thn linh ph tr con ngi c th thc hin cng l, bo v s cng bng
v em n nhng iu tt p hn cho cuc sng...
2.6. Chim bao, mng m
Chim bao, mng m l mt kha cnh trong tm linh tn ngng con ngi. Vi 46/1894 ln
xut hin trong tng cc yu t tm linh ca 30 Truyn th Nm kho st. Chim bao, mng m l
hnh thc lin thng ca con ngi vi th gii linh thing.
Qua 5 yu t tm linh kho st trong cc Truyn th Nm cc phn trn th chim bao,
mng m cng l ni dung rt c bit ca tm linh. Bi chim bao, mng m l hnh thc kh
ph bin ngi sng giao tip, gp g vi ngi khut, l hnh thc lin thng gia con ngi
vi th gii Tri, Pht, Thn, Tin, l hnh thc th hin s c bit quan tm, ch ca con ngi
n mt con ngi, mt s vic no m khi thc ngi ta hay ngh n. Theo ti liu ca Diu
Vi Qun mng l hin tng thy ngi hay s vic hin ra nh tht trong gic ng [80, tr. 642].
Theo t in Ting Vit, Chim bao l thy nhng chuyn thng ngy vn ngh ti, hoc
s vic khng c thc xy ra trong gic ng [79, tr. 204]. Cn mng m l ni mt cch khi qut
l chim bao [79, tr. 793].
Theo Tin s Nguyn Th Nhn, Di gc nhn hp, quy chiu cu chuyn chim mng nh
mt m tip trong sng tc vn chng, nh thao tc k thut ca ngi cm bt v phn no
ct ngha t pha vn ha, chng ti thy l b phn gn lin vi i sng tm linh ca con
ngi xa nay (theo yu t chim mng trong Truyn th Nm).
Yu t chim bao, mng m a ngi c vo th gii huyn hoc, thn b ca con
ngi. Yu t chim bao, mng m gip con ngi lin thng vi th gii thn linh v th gii ngoi
th gii thc m con ngi ang sng.
Cng c nhiu quan im v chim bao, mng m, theo thuyt duy linh mng l mt d
gic, mt b quyt rn dy ca thn linh nh vy qua gic mng c th thn linh s linh ng bo
trc mt iu g sp xy ra. Nhng iu tt p qua d bo s gip cho con ngi c thm hy
vng, nim vui gi l mng lnh; nhng iu xu, nhng iu nguy khn s gy cho con ngi s
lo lng, bt an v c khi m nh gi l hung mng.
Trong truyn Hong Tru, c vua Nam Vit cai tr t nc em li trng tr thi
ha, nhn dn c no m, yn vui. Nhng c vua cy ngc qu chu mun mn nn vua v

hong hu rt bun. Sau , hong hu nm m thy sao sa ri sau mang thai. Thnh hong vui
mng khi c c mt c cng cha:
n Nghin r o thong dong,
Mt b Hong hu m mng gic hoa.
Chim bao thy v sao sa,
Hai tay hng c tht l chng sai
Cha ng m mt gic mai,
m nghe vng vng bn tai canh chy.
Nhng l phch tnh hn mai,
Tt chng thy nguyt, mi hay nhm thn
Thnh hong mng r mun phn,
Bm tay thy n tun ngy sinh.
(Hong Tru)
Nh vy, gic mng thy v sao sa v hong hu hng c v sao l im lnh, mng
lnh. C cng cha m hong hu sinh mun nh mt s ban thng ca tri cao cho Thnh hong
ngi c cng trng tr thi ha cho t nc, mt v vua c , nhn t. V c cng
cha ra i mang dng v xinh p, thn tin:
ng o vn h ca thnh
Thn tin trc hin hnh ra mau.
Nhn xem ngc bu vng chu,
Mi phn ti tt qun u cng trnh
(Hong Tru)
C hai dng gic mng, mt l dng mng c, mng tng. Gic mng ny thng xut
hin khi ngi ta thng ngh v mt iu g , mt ngi no qu nhiu th ban m d nm
mng. iu ny, chng ta c th thy nng Ngc Hoa (Phm Ti Ngc Hoa), nng thng cm
cho hon cnh ca Phm Ti mt hn s nh thi phi n xin i hc, khng nhng Ngc Hoa
gip cho Phm Ti m lc no cng ngh n chng nn Ngc Hoa tng gp chng trong gic
ng:
Thng v qun t b v,
Nh v qun t s c nh thi!
C m gic qu hn mai
Thy chng qun t xa chi ng o
Cng trng cng lm chim bao,
R rng qun t vo phng hng.

(Phm Ti Ngc Hoa)

Gic mng ca nng Ngc Hoa nh thng Phm Ti cng nh gic chim bao, m tng
ca cng cha Bch Hoa nc Tn khi Tng Trn v t Nam thnh, c hai gic mng ny u
th hin tnh ngha v chng xa cch. T , chng ta cng thy r tnh cm ca Bch Hoa dnh cho
Tng Trn:
on ny k chuyn nc Tn,
Bch Hoa cng cha mun phn nh mong.
Trng v va c na ng,
Chim bao m tng trong ging nm
m ngy m tng m thm,
Mt phai nt ngc, da dm mu sng.
(Tng Trn Cc Hoa)
Cn mng th hai l gic mng tm linh v ngi nm mng khng h c s chun b,
nhng gic mng nh th lun mang mt ngha nht nh no . Nh khi Cc Hoa mt, Phm
Cng va au kh va lun thng nh n Cc Hoa, Phm Cng cha h ngh n mt bng hnh
ngi ph n no khc ngoi ngi v yu qu ca mnh th Phm Cng li nm mng:
Ni nng ngh n, thng i!
m khuya nng hin n ni bo chng:
T duyn trt nh nhng,
Trm nm ai dm ph phng vi ai!
Chng qua thin s an bi
Xin chng ng ngh n hi phn ly,
Sm tm ni khc kt ngh
Ca nh an n, thip i tha lng
Trc l th t nui con,
Sau duyn loan phng li trn nh xa...
... Trng nguyn nm mng r rng,
Cng nghe nng ni li cng thm au.
(Phm Cng Cc Hoa)
Phm Cng rt au bun trc li dn d, bo mng ca Cc Hoa
Nhi em dn th, lng anh no nng
Anh th c bng trng trong
Quyt nim vy cho xong mt i!.

Nhng ri Cc Hoa li tip tc hin v bo mng cho Phm Cng v tip tc khuyn chng
phi kt duyn vi To Th th nng mi an tm ca nh an n, thip i tha lng. Ri Cc Hoa
cn tha thit:
Nu anh chng c nghe nhi,
Ha ra ph bc vi ngi cu nguyn.
Trc tnh th , Phm Cng Mun cho chung thy vn tuyn, m dng xin hy th xem
th no? Trng Nguyn gieo xung ba ho, Ba ln u c di do c ba. Ri m khuya, Cc
Hoa tip tc v bo mng cho Phm Cng v hng dn chng vic chn ngi kt ngha:
m khuya nng li hin ra,
Bo cho trng bit ko m cn nghi:
C ngi dng di l thi
Tn l To Th, dong nghi du dng,
........................
Hi rau ngoi ni lm than
Xin chng ra n kt duyn Chu Trn
Trng nguyn o n xa gn
Nhi nng vy, mng thn dm sai!.
Nh vy, nhng ln bo mng ca Cc Hoa r rng c nh hn hoi. Nng mun Phm
Cng c ngi chm sc khi nng khng cn, nng mong hai con Nghi Xun, Tin Lc khi cnh
ct ci, nng c nguyn ca nh c ngi chm nom... Trong tn ngng truyn thng, hu nh
mi ngi u tin tng vo gic mng, chim bao k c cc bc vua, quan cng vy. Nh gic
mng vi cc thn linh bo trc m h trnh nguy cho t nc, c cch ng ph kp thi. y,
Phm Cng d rt thng Cc Hoa nhng tin tng vo gic mng Nhi nng vy, mng
thn dm sai! nn kt duyn vi To Th...
Gic m dng th hai ny chng ta cn thy rt r Thy Kiu (Truyn Kiu) qua vic
Thy Kiu gp m Tin trong mng n ba ln. Ln u tin, cm tm lng ca Thy Kiu trc
s bc mnh ca mnh, m Tin p li tm lng ca Kiu qua vic hin linh v bo mng cho
Kiu:
o o lc rung cy
trong dng c hng bay t nhiu
D chng ngn gi ln theo
Du giy tng bc in ru rnh rnh
Mt nhn ai ny u kinh

Nng rng - nng thc tinh thnh chng xa

Hu tnh ta li gp ta
Ch n u hin mi l ch em...
..............
Thm hoa khch tr hi
Nng cn cm li mt hai t tnh
Gi u sch bc mnh mnh
Tnh ra mi bit rng mnh chim bao.
(Truyn Kiu)
Sau ny, m Tin cn bo mng cho Kiu hai ln na. Ln th hai khi Thy Kiu ri vo
lu xanh v toan t t, m Tin bo mng khuyn nng tip tc sng:
S cn nng nghip m o
Ngi d mun quyt, tri no c cho
Hy xin ht kip liu b
Sng Tin ng s hn h v sau.
(Truyn Kiu)
V n ln th ba khi Kiu hon ton tuyt vng v quyt nh tm n ci cht sau khi
T Hi mt kt thc qung i mi lm nm lu lc nhng may mn c cu sng, m
Tin li bo mng cho Kiu bit on trng s rt tn ra:
M mng phch qu hn mai
m Tin thot thy ngi ngy xa
Rng: Ti c lng ch
Mt cng mi my nm tha y
Ch sao phn mng c dy
Kip xa vy lng ny d ai...,
... Cn nhiu hng th v sau
Duyn xa y n phc xa di do.
(Truyn Kiu)
Theo quan nim ca ngi Vit, gic mng l mt kiu tng thng, tm linh bo trc
nhng iu sp xy ra v khng phi l khng ng tin. Dn gian tin vo gic mng v Kiu cng
tin, nn d c khuyn rng: mng o c u Bng khng mua on chuc su ngh sao th
Kiu vn c:
Hin t gc bng ty nghing
Ni ring, ring chm tc ring mt mnh.

V r rng, cuc i ca Thy Kiu c m Tin bo mng trc v mi lm nm

on trng ca Thy Kiu l mt minh chng rt sng ng. Cng chnh v th m dn gian c tc
gii mng, khi nm mng thy mt iu g ngi ta tin rng mnh ang c thn linh mch bo
v tm n nhng ngi c kh nng gii mng tm cu tr li.
Gic m ca L Cng nh c thn linh mch bo cho chng bit v s kh au m v chng
ang gnh chu. V cng nh gic m y m L Cng tm n ch Thanh Dng tm gp v
trong hon cnh ng nh trong chim bao mch bo:
Tng bng va mi sng ngy,
Trng nguyn ra trc t by s duyn.
Ni cng vn v trong thuyn
m nay nm thy mt im chim bao
Thy thn tng c hnh cao,
M vng, th bc, hng ho tt xinh,
Bo ta sau trc phn minh,
Rng: V ta tr nh chn y.
Mt mnh v v by nay,
Mi tay khng c, khc ry nhn gian.
Tay chn ct ht tt tn,
Mt trm hng ch xem nng kh khn!
(L Cng)
V theo li thn trong gic mng, L Cng cng bch quan vn v n ch Thanh Dng
v rc cng cha v:
Trng nguyn xem thy hnh dong,
Ni cng hin s: Thc rng v ta,
Nhi thn mch bo chng ngoa,
Truyn qun mau chng em ra thuyn rng.
(L Cng)
Trong truyn B Cha Ba, Th Thn bo mng cho hai ngi ch ca Cha Ba bit
rng nng Cha Ba vn cn sng v s tr li dng gian cho hai ngi ch. Cng nh vy m
hai ngi ch ca Cha Ba thnh tm khn nguyn tu hnh:
Th thn mng bo cho hay
Rng: Em cn sng ry Hng Sn
Nay mai tr li dng gian,
Trc Thnh hong, sau hai ngi
Chim bao r bit mi li,
Hai ngi t y n chay tu hnh.

t hng nim Pht lng thnh,

Khn nguyn xin c siu sinh m thm.
(B Cha Ba)
Mng lnh cn mang n cho ngi ngay, ngi hiu tho m gp hon nn, tai ng. Lc
Vn Tin m la nng nu cha v c Hn Minh tn tnh chm sc thuc thang. Vn Tin
nm m thy c ng tin gip , cng l im lnh bo cho Vn Tin bit hon nn ri s
qua thi:
Vn Tin thu y ni cha chin
Na m nm thy ng tin,
em cho chn thuc mt lin sng ra.
(Lc Vn Tin)
V chng ta li thy trng hp Nguyt Nga quyt trm mnh t t gi trn tm lng vi
Vn Tin khi b cng Phin sang Qua. Vi tm lng tho ngay ca nng ng n Quan m,
Quan m cu nng v cn cho nng nim hy vng s c sum hp vi Vn Tin sau ny qua
gic chim bao:
Quan m thng ng tho ngay,
Bn em nng li b ry vn hoa.
Dn rng: Nng hi Nguyt Nga
Tm ni nng nu cho qua thng ngy.
i ba nm na gn y,
V chng sao cng sum vy mt ni.
Nguyt Nga giy pht tnh hi,
nh hn mi ngh my li chim bao.
(Lc Vn Tin)
Chim bao, mng m l mt th gii tm linh huyn o nhng tn ti thc s trong dn gian,
trong i sng tinh thn ca con ngi v th hin kh sinh ng trong Truyn th Nm. Chim
bao, mng m gp phn gip cho con ngi giao tip, lin thng vi th gii linh thing. ng thi
nhng nim tin hy vng t chim bao, gic mng lnh, nhng m nh t hung mng s nh nhng
iu nhc nh, khuyn rn con ngi trong vic iu chnh hnh vi, suy ngh ca mnh trong cuc
sng...
Tiu kt:
T 6 ni dung tm linh c kho st trong ti, Truyn th Nm th hin th gii tm linh
tht s sinh ng v phong ph. Chng ta c th nhn thy bn cnh i sng tht m con ngi
ang sng cn song hnh, n cha i sng tm linh kh ph bin v cng kh c o gn lin vi
tn ngng ca con ngi. Chnh i sng tm linh ny gip con ngi c nim tin vo th gii

siu nhin, thn b mt th gii c nhiu nh hng, chi phi n i sng tinh thn ca mi
ngi.
1. Vi 994/1894 ln xut hin trong tng cc hin tng tm linh (52,48%), yu t tm linh
v tn ngng th cng v th gii Tri, Pht, Thn, Tin l hin tng tm linh ni bt nht. y l
yu t tm linh hng con ngi nh v ci ngun, t tin, ghi n th h ng cha i trc v c
nim tin vo th gii linh thing Tri, Pht, Thn, Tin. Tn ngng th cng l cu ni, l mi lin
thng gia con ngi vi th gii ngoi th gii con ngi ang sng. Con ngi ngh rng qua
hnh thc th cng, khn vi khng nhng con ngi th hin nim tin ca mnh vo cc ng siu
nhin m cng tin rng nhng ng siu nhin Tri, Pht, Thn, Tin s thu hiu v s ph h cho
nhng li khn nguyn ca h. Nhng nn hng thp ln trong mi nh vo bui ti lm cho ngi
nh nh c m cng hn. Nhng nn hng thp cho ngi khut nh s by t tnh cm ca
ngi cn sng i vi ngi ri khi ci i. Nhng nn hng thp ln trong ngy gi chp,
th cng ng b, t tin lm cho cc thnh vin trong gia nh lun c s gn b vi nhau v nhc
nh nhau nh v ngun ci. T nhng tn ngng th cng t tin trong phm vi nh ca gia nh,
con ngi m rng ra tn ngng Tri, Pht, Thn, Tin qua cc l hi ca tng a phng, tng
vng. T nim tin c th gii Tri, Pht, Thn, Tin con ngi s sng tt hn tch c, c
Tri, Pht, Thn, Tin ph tr theo quan nim hin gp lnh. Chnh v vy, tm linh gp phn
rt ln trong vic nhc nh con ngi tu rn o c, sng c ngha nhn.
2. T 581/1894 ln xut hin (30,67%), yu t duyn kip, s mnh, bi ton gip con ngi
iu chnh tm th ca mnh trc nhng bin c ca cuc i. Con ngi s lc quan vt qua
nhng tr lc, kh khn ca cuc sng vi nim tin vo duyn kip, s mnh. Bi ton s gip con
ngi ch ng n nhn nhng s vic tt, xu xy ra trong cuc i. Cng vi yu t li th, con
ngi s dung ha gia duyn kip, s mnh, bi ton vi li th nguyn, nguyn c sng thy
chung, gi gn o l trong tnh cm v chng, tnh yu i la. Khi li th sc son khng c
thc hin th chnh yu t duyn kip, s mnh s gip cho con ngi t an i, gi c s bnh tm
suy xt, th tha gip cho cuc i gim i s on hn, t th. Yu t s mnh gip con ngi
nh bt lng khi lm vo cnh khn n hay cnh chia la tang tc...
Trong Truyn th Nm, Thy Kiu v Kim Trng th nguyn nhng s mnh nh cho
cuc i Kiu phi lu lc, ti nhc, ng cay nn Kiu phi nh trao duyn tnh li cho Thy Vn
v li hn vi Kim Trng. D duyn kip, s mnh vy nhng Kim Trng vn yu qu v trn
trng Thy Kiu. Cng cha Nam Vit phi tri qua mun vn gian kh vn gi nim tin ni li
duyn n vi Hong Tru ni xa x. S mnh ca Vn Tin s c vinh qui bi t th d c b
hm hi, b tai nn th Vn Tin cng vt qua tt c. Duyn kip ca L Dung v chng Chui, ca
Thi Anh v Vng th, ca Trn Minh v con gi ca V - quan gip cho con ngi tin tng vo
l phi ca cuc i. Ngay c tri cao cn ng lng cho Vin th tr li trn gian chung sng
vi Tn Khc. Con ngi c s mnh nn d Tm c b hm hi n u i na th vn c hnh

phc bn nh vua. M con Cm v L Thng c tranh ginh hm hi Tm v Thch Sanh ri cng

b trng pht thch ng... Nh c bi ton m Cc Hoa ht bnh, Thy Kiu c cu sng khi
trm mnh di sng Tin ng...
3. Yu t hn ma v chim bao, mng m kh gn gi vi nhau. Vi 133/1894 ln xut hin
yu t hn ma (7,02%), v 46/1894 ln xut hin yu t chim bao, mng m (2,42%), hai yu t
tm linh ny khng nhng th hin phong ph tr tng tng ca con ngi m cn l mi lin
thng ca con ngi vi th gii v hnh, thn b, vi thn linh v linh hn con ngi khut. T
chim bao, gic mng, hn ma c th linh ng bo cho con ngi v s phn, v cuc i ca con
ngi sp ti (hn m Tin). Hn ma c th chia s, an i ngi sng trong lc au bun (hn Cc
Hoa). Thng qua gic mng, hn Cc Hoa gii by v khuyn nh Phm Cng g ngha vi To
Th. Hn ma c th lm m nh con ngi (m Tin), nhng cng c linh hn cu ri chng sinh,
t ngc v lm c iu thin gip i (B Cha Ba). C th ni, hn ma trong Truyn th Nm
a phn l linh hn ca ngi thn v bo mng hoc hn ma tm c s ng cm s chia vi con
ngi... Hn ma trong Truyn th Nm khc vi hn ma trong vn xui Trung i, bi cc ma n
trong cc tc phm vn xui Trung i thng lm cho cc th sinh bi hoi cng danh s nghip,
l l chuyn hc hnh, thn th xanh xao, tinh thn st km v c khi dn n ci cht. Chim bao,
gic mng trong Truyn th Nm cng phn ln l mng lnh, l nhng d bo, im bo tt p.
Nh gic mng nhn thy v sao sa ca hong hu Thnh hong nc Nam Vit c c c cng
cha xinh p (Hong Tru). Gic mng ca Ngc Hoa c bn cnh Phm Ti (Phm Ti
Ngc Hoa). Chim bao, mng m ca nng Bch Hoa v thng nh Tng Trn (Tng Trn Cc
Hoa). Chim bao mch bo cho L Cng v hon cnh ng thng ca ngi v chng (L Cng).
Chim bao cho hai ngi ch ca Cha Ba bit rng nng vn cn sng (B Cha Ba). Gic mng
ca Vn Tin v chn thuc qu ca tin ng c sng mt (Lc Vn Tin). Cn gic mng
trong vn xui Trung i thng d bo nhng im xu v cht chc, chia la, tang thng... vi
nhng hnh nh v hn ma v quy ph, gy hi cho con ngi.
4. Php l l mt yu t tm linh c bit th hin c m ca con ngi v cuc i, v kht
khao cuc sng hnh phc v cng bng x hi. Vi 61/1894 ln xut hin (3,22%), yu t php l
ca cc ng linh thing mi c kh nng cu gip con ngi vt qua hon nn, b tc v gip con
ngi trng tr nhng th lc gian c, bo tn. Yu t php l l phng tin, l cng c th hin
nim lc quan ca con ngi trong cuc sng. Yu t tm linh php l hng n xy dng hnh
nh ca cc nhn vt anh hng c sc mnh v kh nng phi thng (Thch Sanh, M iu). Nhng
bin ha k l t cc yu t k o Bch Hoa, Thoi Khanh lnh ln nh xa, L Cng vt
qua nhiu th thch, Vin th c tr li trn gian... l c m rt i thng v hnh phc gia
nh c thc hin qua cc yu t k o ca php l. Hnh nh m ra ca ngi m (Phm Ti
Ngc Hoa) nh m ra mt cuc i mi m cng l lun thuc v l phi. Sch c thn thng
gip Sn Tinh chin thng Thy Tinh, qu b ph ra vi y snh l (Truyn Chng Chui), niu

cm thn ca Thch Sanh lm cho qun gic khm phc, khip s (Thch Sanh). Chnh nhng
yu t tm linh v php l ny th hin nhng c m bay bng, ln lao m con ngi khng th
thc hin c nu khng c php l thn k ca cc ng siu nhin gip sc cho con ngi.
Nhng hnh x tri o l ca vua Trang Vng (Phm Ti Ngc Hoa), m con L Thng, m
con Tm Cm, gia nh V Th Loan, hai ngi ch ca L Dung... dn n s trng pht ca
ng linh thing.
Chnh yu t ny cng minh chng cho nim tin v c m ca con ngi v lut nhn qu
i. Nhng yu t k o, chi tit thn k ca php l gp phn to nn s sinh ng ca Truyn
th Nm v cng l nhng bi hc gio dc con ngi v o c, nhn cch.
Tm li, vi nhng biu hin ca th gii tm linh nh trnh by, Truyn th Nm gp
phn rt ln trong vic th hin i sng tinh thn, i sng tm linh ca ngi Vit Nam thi
Trung i. l i sng tinh thn, tm linh phong ph c nh hng, k tha t tn ngng dn
gian, vn ha dn gian. Chnh i sng tm linh a dng, phong ph ny gp phn hnh thnh
nhng phong tc, truyn thng tt p trong nhn dn, ng thi th hin tr tng tng phong ph
ca nhn dn v cuc i cng nhng quan h ca con ngi vi t nhin v x hi. Vi nh hng
kh ln t nn vn ha dn gian ca dn tc, t cc t tng ca vn ha ngoi sinh, Truyn th
Nm k tha, chn lc v pht huy nhng gi tr vn ha ng trn trng ca ngi Vit Nam.
Bn cnh , Truyn th Nm khng nhng to c sc hp dn c o ca ring mnh
trong nn vn hc dn tc m cn gp phn khng nh trong vic th hin v tr, gi tr ca vn hc
Trung i trong nn vn hc dn tc ni chung.

Chng 3

YU T TM LINH V SC HP DN
CA TRUYN TH NM
Trong qu trnh kho st th gii tm linh 30 Truyn th Nm, yu t tm linh xut hin
vi s lng 1894 hin tng t 6 ni dung biu hin th gii tm linh m ti chn kho st. S
xut hin ca yu t tm linh chim tn s kh cao trong Truyn th Nm gp phn to nn
ngha v hiu qu thm m rt ng k cho th loi truyn ny. ng thi, Truyn th Nm th
hin i sng tm linh rt phong ph ca con ngi. Chnh iu ny gp phn ng k to nn
sc hp dn ca Truyn th Nm.
3.1. Yu t tm linh phn nh hin thc v tr tng tng phong ph ca con ngi
Ngi Vit ca chng ta c tn ngng v cng phong ph. nh hng t trit l m
dng, t iu kin mi trng t nhin, x hi bn cnh tip nhn nhng t tng tn gio ngoi
sinh (Nho Pht o), tt c to nn s phong ph, sinh ng trong i sng tinh thn ca
nhn dn. B phn Truyn th Nm ca vn hc Trung i cng t c s trn th hin tr tng
tng phong ph ca con ngi. Trong s phong ph v a dng ca tr tng tng c th hin
trong Truyn th Nm, chng ti sp xp tr tng tng ca con ngi hng v ba khu vc: th
gii thin nh, th gii m ph, th gii dng gian v c bit con ngi chn linh hn l yu
t c bit lin thng, chi phi 3 th gii trn. cng chnh l hin thc i sng v hin thc
tm linh ca nhn dn lc ng thi.
3.1.1. Th gii thin nh
Trong tr tng tng ca con ngi, Thin nh l th gii ca Tri, Pht, Thn, Tin ni
tn ti, hin din ca Thng v cc v thn tin. Thin nh c xem l ni hnh phc nht.
Bi l ni khng c ti li, khng c k bc c, gian tham... l ni tht s bnh yn ca
nhng tm lng t bi, nhn i. l ni hin din ca nhng bc thn linh lun cu chng sinh.
cng l ni m con ngi m c c v khi kt thc cuc i ni trn th.
Thin nh l ni c Tri, Pht, Thn, Tin ng tr v thu sut mi vic ca nhn gian c
th chi phi, iu chnh cuc sng v sinh hot ca con ngi. Chnh v vy, mi ngi lun tin
hin th li gp lnh, nhng ngi nhn c Tri dnh phc cho v trong truyn M Phng
Xun Hng cng c kt trit l hin ri li gp lnh, Ngi trung mc nn c tin xung
ph.
thc hin chc nng cu chng sinh t lng t bi bc i, nhn dn ta tng tng v
tin rng Tri, Pht, Thn, Tin c nhng quyn nng, nhng php thut nhim mu tr gian, dit

c, ph tr nhng ngi hin gp nn. Cho d Tri, Pht, Thn, Tin rt cao, rt xa nhng thu
sut mi iu. Chnh v vy, Tri Pht cu Nguyt Nga, Thy Kiu khi t t, Tri Pht cch ngn
Vin th v Tn Khc ri chnh Tri Pht cm tm lng chung thy ca hai ngi nn cho Vin
th tr li trn gian hp duyn cng Tn Khc (Lm Tuyn K Ng)... Hay trng hp ca Thi Anh
v Vng th, h tri qua sng gi ca cuc i cui cng c on vin, hnh phc (Ph
Dung tn truyn). Trong dn gian, con ngi tin tng Pht Tri c th cu vt, gii nguy mi
trng hp khn n, trm lun b tc ca con ngi. Pht t bi cng che ch cho tnh yu ca
Phan Sinh v Kiu Lin khng tan v (Phan Trn). Ni thin nh khng phi ai m c c sng
trong cnh y u c, ni nhng ngi c lng t bi, lun ngh n chng sinh, c th em n
nhng iu tt p cho con ngi mi c Tri Pht, Thn Tin tin tng giao cho s mnh cu
chng sinh. Cha Ba (B Cha Ba) vi lng t bi, m Pht kin tr, vt qua bao kh i, th
thch nn c Ngc Hong phong ln ngi Pht. Trong truyn M Phng Xun Hng,
Xun Hng vn l con Tri u thai xung dn gian v chu nhiu gian kh. Sau , Xun
Hng c tin ng dy cho php thut gip i. Khi M iu con ca M Phng Xun
Hng ra i v c ln hai tui th Tri rc ln thin nh cho luyn php tin n lc chn
tui th cho tr li dng gian gip nc.
Cng nh Thch Sanh thng ngh n ngi khc nhiu hn mnh, chng l ngi sng c
ngha, c nhn nn Ngc Hong sai L Tnh xung trn gian luyn php tinh thng cho Thch
Sanh sau ny hy vng Thch Sanh lm c chuyn i s.
Th gii ca Thin nh c th thu sut mi s vic ca nhn gian nn Tri Pht, thn linh
mi c th kp thi che ch cho ngi hin v trng pht k c c, v lun. Nu Tri Pht, Thn
linh cu nn, gip cho Phm Cng Cc Hoa, Phm Ti Ngc Hoa, L Cng Cng cha,
Thoi Khanh, Nguyt Nga, Thy Kiu... th cng thng tay trng tr To Th, m con V Th Loan,
Trnh Hm, m con L Thng cng nh nhng tn vua c c.
Nh vy, thin nh l ni cao nht trong suy ngh, trong tr tng tng ca nhn dn. Ni
c th em n s cng bng, cng l cho tt c mi ni, mi ngi. T suy ngh v tr tng tng
, con ngi tin tri cao c mt, thin nh s bo v cng l cho cuc i. Nu con ngi c b
kh au, oan c th Tri Pht, Thn linh thin nh u bit, nu con ngi c c, tham lam cng
c b trn ghi ti. V chnh thin nh c n tri soi xt s trng pht k c ti v em n hnh
phc, bnh yn cho ngi lng thin. Con ngi tin rng thin nh cng l ni ngi trn gian
khng c ti, sng tt sau khi cht cng c ln chung hng s an lc.
3.1.2. Th gii m ph
Trong tm linh con ngi, m ph l ni i lp vi thin nh c v khng gian cng nh
bn cht. Nu con ngi lun tng tng tri rt cao v rt xa th m ph rt su v rt ti. m

ph l ni tn ti ca nhng linh hn thng mang ti li, l ni nhng ngi c ti ang b trng

pht. Th gii m ph cng c vua, c quan, c cc thn v k c ma qu...
Con ngi thng tng tng ng ln tri, ln tin cnh s c my bay, gi thi nh
nhng, c hoa thm c l v l khng gian thn tin, thot tc... Cn ng xung m cung thm
thm, ti tm vi nhng hnh nh gh rn (Phm Cng Cc Hoa).
Trong B Cha Ba cnh t ngc, m cung m Cha Ba i qua cng ht sc ti tm, u m,
mt khng gian ca ci cht cha nhiu ti li bao trm: Ti tm ngy cng mt mng, Qun t eo
c a trong a ngoi (B Cha Ba).
Khng nhng th, th gii m ph hin ra vi v vn hnh thc trng pht i vi con ngi
khi trn gian gy nn nhiu ti li: ngi him c su cay s b em nm vo vc du si sng
sc; nhng ngi gian dm b nhn xung h su nhng mu tanh hi; vi nhng ngi bt ngh,
bt nhn th ... nm trn bn chng, chng l chng st, lng hng ti tn; nhng k ... lp
ging, ngn sng, ph vic v chng, hoi k cng danh u b n ti.
Tt c ti li nh mng ch, chi anh, chi chng, bt hiu, bt trung, gi di... u b qu s,
h lang, rn h, rn giun trng pht.
Truyn th Nm cng cho bit m ph l ni giam cm i vi ngi c ti cn nhng
ngi khng ti s sm c u thai sang kip khc. Ngc Hoa (Phm Ti Ngc Hoa) t t
xung m ph ku oan cho chng v nh Dim Vng tr li cng bng cho Phm Ti c hai
v chng u c ti sinh (Phm Ti Ngc Hoa).
Nh vy, m ph c cng bng v l phi. i vi nhng ngi sng tt nh Cc Hoa th khi
cht i s c th th, an nhn ni chn sui. m ph v thin nh cch nhau kh xa c dng
gian l gii hn phn ranh. Nhng thin nh v m ph cng c lin thng vi nhau nh vic tri
lnh cho Dim Vng ci t hon sinh cho Phm Cng Cc Hoa, Phm Ti Ngc Hoa v Pht
T cng lnh cho Dim Vng Cha Ba c tn tng mt thy, tai nghe nhng t ngc b
kho tra khi Cha Ba i qua mi tm ca ngc.
Trong suy ngh ca con ngi ni trn th, phn ng con ngi sau khi cht thng s
xung m ph. Nn a phn ngi ta ngh m ph l li i v sau ci cht, l s kt thc ca mt
kip ngi. Khi c iu bun phin b tc... nu suy ngh theo hng tiu cc, bi quan con ngi
cng d dng tm n ci cht. Nht l nhng ngi yu nhau tha thit m do hon cnh phi chia ly
th ngi ta c khi li chn cch chia ly bng ci cht v mong gp nhau m ph tip ni n
duyn nh trng hp ca Nguyt Nga (Lc Vn Tin), Ngc Khanh (Dao Tin), Qunh Th (S
Knh Tn Trang) cn Thy Kiu th mun kt thc qung ng lu lc ti nhc ca mnh bng
cch trn chy xung m ty...
3.1.3. Th gii dng gian

Khi con ngi la khi ci dng gian th lc linh hn s bay bng trong khng trung, linh
hn ln tn tri cao, xung di m ph, c th v li dng gian thm ngi thn... Linh hn c
th ph tr cho con ngi nhng linh hn cng c th hm hi con ngi. Chnh v vy, linh hn l
yu t tm linh c bit c th linh ng, lin thng nhiu ci: th gii m ph, th gii trn gian
v c th gii thin nh...
Tr tng tng ca con ngi rt phong ph, linh hn Cc Hoa t th gii m ph tr v
dng th thm con ri li xt xa la con khi tri sp sng. Linh hn nng cn v bo mng v
mong mun Phm Cng tm ngi v k trng nom hai tr, coi sc ca nh Phm Cng
khng phi duyn tnh d dang... (Phm Cng Cc Hoa).
c bit hn ca Cha Ba (B Cha Ba) c th qua tu luyn thnh pht, thnh tin hay c
Pht T tr m hn nng thot ra khi xc dng trn i qua ht mi tm tng a ngc, tn
mt thy, tai nghe nhng cnh tng, ting ku than ca ngc t. Cha Ba xt xa, thnh tm cu
nguyn gii thot cnh t ngc ti tm em li cnh thin ng ni m ph. Ri hn Cha Ba tr
li nhp vo xc dng gian. Sau ny, c o hn Cha Ba li c ln Thin nh.
Linh hn c sc mnh ring ca n, chnh linh hn gip Ngc Hoa xung m ph i
c s cng bng cho Phm Ti chn m ty (Phm Ti Ngc Hoa). Nh vy, lc sng dng
gian, Phm Ti v Ngc Hoa phi chu ut c trc th lc ca tn Bin in v Vua Trang Vng,
Ngc Hoa khng i c s cng bng nhng khi cht xung m ph th linh hn li linh ng v
c sc mnh i c s cng bng ca cng l qua vic vua Dim Vng tr ti tn vua Trang
Vng c c.
Bn cnh linh hn v ph tr, thm ving, gip cho ngi thn nh linh hn ca Cc Hoa,
Ngc Hoa, B Cha Ba hay linh hn v bo mng cho bit trc cuc i ca Thy Kiu qua m
Tin th cn c linh hn ca X tinh, Trn tinh hin v tm cch hm hi Thch Sanh qua vic t
chc trm vng, bc ca triu nh ri gieo ha cho Thch Sanh.
Nh vy, linh hn l mt yu t tm linh c bit trong th gii tm linh ca Truyn th
Nm. Bi linh hn c th tn ti v i qua c ba th gii thin nh, dng gian v m ph m con
ngi d c sc mnh n u vn khng thc hin c. Linh hn l yu t tm linh va l nim
tin trong tn ngng ca nhn dn. Nh vy, cuc sng dng gian lun b chi phi bi th gii
thin nh v th gii m ph. Con ngi tin tng rng sng tt p s c ln tri, sng gi di,
tn c s b trng pht.
Cc yu t tm linh kh phong ph gp phn to nn t tng rt bay bng ca con ngi
v th gii thin nh, dng gian, m ph. Nim tin tng vo s tn ti, hin din ca linh hn
nh gieo vo suy ngh, t duy ca con ngi mt nim tin cht vn cha ht, hn s cn tn ti trn

dng th. C lc hn phi xung m ph nhng c lc hn s tr li dng gian v c nhng linh

hn cn ln ti thin nh, thng gii. Nim tin ny s gp phn cng c thm nt p trong truyn
thng tn ngng ca nhn dn l tn ngng th cng t tin, ng b. V vy, mi ln thp
hng con ngi khng ch tm cho mnh mt s an tm m cn em n cho linh hn nhng ngi
thn, nhng ngi cht mt s m cng, bt qunh hiu... Tr tng tng phong ph ca con
ngi cng th hin i sng tm linh phong ph ca nhn dn v cuc sng v th gii xung
quanh.
Trong suy ngh ca chng ta cng nh theo t duy, tn ngng ca mi ngi. Dng gian l
ni m con ngi ang tn ti c phn xc ln phn hn. Ni m cuc sng thc ti vi tt c nhng
bun vui, sng kh, nhng lo toan... Ni hnh thnh nn nhng c tnh, nhn cch ca con ngi,
ni to nn nhiu mi quan h gia nh v x hi...

3.2. Yu t tm linh v chc nng ha gii nhng vn x hi

Th gii tm linh tht phong ph v a dng 1.894 hin tng xut hin trong 30 Truyn
th Nm kho st t 6 ni dung. Th gii tm linh trong Truyn th Nm gp phn phn nh
hin thc i sng tm linh, hin thc i sng x hi. ng thi th gii tm linh cng gp phn
ha gii nhng vn x hi lin quan n cuc sng con ngi.
3.2.1. Lut nhn qu
Lut nhn qu ch nhng k lun lm iu gian c, bo tn, di tr th khng c hu tt p
cn nhng ngi sng nhn hu, tht th, hay lm iu tt th d c gp sng gi, kh au, bt trc
xy ra nhng cui cng s c n b, s c hnh phc. Dn gian thng c cch ni nm na v
lut nhn qu Gieo g gt ny hay tc ng Php c cu Ai gieo gi th gt bo.
Yu t tm linh th hin sinh ng, n tng v lut nhn qu v c tc dng su sc i vi
con ngi trong cuc i. Trang Vng b vua Dim Vng cho vo vc du; To Th, hai ngi
ch ca nng L Dung v m con L Thng b Ngc Hong cho Thin li nh cht; m con V Th
Loan b cp bt mang i b vo hang ti; Trnh Hm gian c c Lc Vn Tin tha mng nhng v
ti Hn Giang th thuyn b chm v Trnh Hm b c nut ry.
Trong cuc i cn c nhiu ngi phi chu oan c, kh au trc nhng tn cng quyn
c c. Phm Ti phi la trn v s c c ca Trang Vng, Ngc Hoa, Qunh Th ch cn cch
tm n ci cht chng li s dm , cng bc ca Trang Vng v tn c. Tri thu r
ngi hin b bc bch nn vic Ngc Hong lnh cho Dim Vng ci t hon sinh cho Phm Ti
Ngc Hoa v trng tr vua Trang Vng l theo lut nhn qu ca cuc i. Trang Vng gian c,
dm phi b trng tr, hnh phc phi c n b cho Phm Ti Ngc Hoa. Nu To Th v m

con L Thng vn cn tn ti trn i th nhng ngi b h hip, oan c s cn tip tc kh au,

bt cng vn cn tn ti v cng bng trong x hi u?! Bi th, Thin li thay tri thc hin
o l i. truyn Lc Vn Tin, gia nh ca V Th Loan khng cn tnh ngi, khng
nhng bi hn lc Vn Tin lm vo cnh khn cng m cn nhn tm hm hi cho Vn Tin
khng cn ng sng. S trng pht ca tri i vi m con V Th Loan k tham sang, bi bc
v tn Trnh Hm tip tay cho bn ngi tham lam, gian c tht s l bi hc c gi tr i vi con
ngi trong cuc i. Tt c cc hin tng m cc nhn vt bc c, gian tham, bt ng b trng
pht l gii cuc i c lut nhn qu! D bn cht bc c, gian tham con ngi c th che y
i vi ngi th gian nhng vi ng Tri cao, cc th lc thn linh, huyn b th tt c nhng ti
li ca con ngi u c ghi nhn. Tri Pht, Thn Tin v cc th lc siu nhin s thc hin
lut nhn qu, s trng pht nhng k gian c gi tr nhn bn, nhn vn v ngi tt mi mi
c gi gn.
ch quyt tm bo v tnh ngha v chng ca Phm Cng, ca Ngc Hoa, tm lng thnh
x thn chu cc hnh ca cng cha (L Cng), lng nhit thnh ca Cc Hoa i vi Tng Trn v
m chng (Tng Trn Cc Hoa), lng hiu tho ca Thoi Khanh ht lng v m chng v chung
thy vi Chu Tun... c kt qu tt p. Khng phi trong c tch m nh trong c tch!
Chp nhn dn thn trn hnh trnh tm chng ni xa x, tri qua bao gian nguy, ti nhc,
au bun ri cng cha Nam Vit c c hnh phc trn vn bn Hong Tru, l kt qu
c b p cho ch v lng quyt tm. Cng cha Nam Vit phi c minh oan, phi c n
nhn tnh yu thng ca hong t Hong Tru v Thnh hong phng Bc sau tt c nhng ng
cay! C Tm tri qua bao gian nan v s ch k ca m con Cm cui cng c sng hnh phc
vi nh vua cn m con Cm phi nhn ly kt cc bi thm. Trn Minh (Trn Minh kh chui) phi
tri qua cnh ngho i n my, phi chu kh nhc trc cnh khinh khi ca m hc tr giu c.
Cui cng, Trn Minh thi trng nguyn v c vua nhng ngi bu. C c iu , con
ngi gi gm nim tin vo tri pht, thn linh v quan nim ca nhn gian v trit l nhn qu
ca o Pht.
Con ngi c th t thc hin c cng l v i li s cng bng nh trng hp ca
Phng Hoa i li s cng bng, minh oan cho gia nh ca Cnh Yn v t co ti c ca tn To
trung y l do Phng Hoa c nim tin vo lut nhn qu. Nim tin gip Phng Hoa c sc
mnh, c ngh lc lm c iu ht sc to tt l ci trang, i tn Cnh Yn i thi v u tin s
cu gia nh chng thot khi cnh hn vi trong khi lnh nn. Nu Tri trng pht m con V
Th Loan v Trnh Hm m khng ti hp duyn tnh cho Nguyt Nga v Vn Tin th cng s cha
hp vi o ngha i. Nn khng nhng Nguyt Nga sum hp vi Vn Tin m anh chng n

ci Thch Sanh cng snh duyn vi cng cha. l kt qu tt p cho ngi lng thin, thng
ngay, sng c ngha tnh.
Dn gian thng ni trc khi c o th con ngi phi vt qua tt c nhng th thch
nh trng hp ca Pht Thch Ca. V trng hp ca Cha Ba (B Cha Ba) cng vy. Trc khi
c phong ngi Pht, Cha Ba tri qua bit bao cay ng v lm tri vua cha. Cha Ba phi
tri qua th thch v lng t bi, bc i ca Pht t, b Th Knh phi ngm ngi chu oan khin t
vic c hi chng, vic t dm ri nhn nhc nui con Th Mu sau cng Th Knh c c
o v c tn ngi Pht...
Trit l v lut nhn qu khng ch bay bng vi Truyn th Nm bnh dn v cn kh hin
thc trong Truyn th Nm bc hc. Dao Tin v Lng Sinh thc hin c li nguyn c sau
khi tri qua bao nghch cnh, sng gi ca cuc i (Hoa Tin). Phi chng Nguyn Huy T
chp cho Lng Sinh v Dao Tin i cnh vt qua l gio phong kin nhng i cnh y c
xy dng t c s lut nhn qu ca tnh yu nng nn, son st hai ngi!
c phi chng cng l du hiu ca trit l nhn qu! Trit l ny minh chng cho trng
hp ca Vn Tin Nguyt Nga c sum hp. Lut nhn qu cng c Thy Kiu thc hin
trong lc bo on, bo n, ngi tt c Thy Kiu ban thng, tr n cn bn tiu nhn c
c th Kiu trng pht theo kiu Th sao th li c sao gia hnh.
Cng v tin vo lut nhn qu, tin vo tnh yu chung thy, st son nn hu ca truyn S
Knh Tn Trang l s ti th tng phng, ti th hon hn gia Thy Chu (hu thn ca
Qunh Th) v Phm Kim m Phm Thi th hin trong cui tc phm.
Nh vy, vi cc yu t thn k, php l, th gii Tri, Pht, Thn, Tin v duyn kip, s
mnh... gip cho lut nhn qu c th hin mt cch t nhin, nh nhng m giu tnh gio dc
i vi con ngi.
Trong cuc sng, con ngi cng a dng, i lp nhau v tnh cch, phm cht. C ngi
hin bn cnh k c, c ngi tt i lp vi k xu, c ngi chnh trc tng phn vi k gian t
nhng ngi hin, ngi tt, ngi chnh trc cui cng cng c hng hnh phc, cng c
chin thng theo lut nhn qu.
3.2.2. c m ca con ngi
X hi phong kin l x hi vi nhiu l gio rng buc kh kht khe vi cc ni dung
trung, hiu, tit, ngha. Bn cnh , bn vua quan, cc th lc phong kin vi nhiu th on
c c, vi nhng tm a hp hi, ch k nn to ra trong x hi bit bao nhng bt cng, oan
c. T hin thc ca cuc sng , nhn dn th hin nhng c m v thc hin cng l trong
cuc i, nhng m c vn ti cuc sng hnh phc, t do vi nhng mi quan h ngha tnh
trong gia nh cng nh ngoi x hi. thc hin cng l v nhng c m trong cuc sng, con
ngi t nim tin vo th gii tm linh, nhng tng tng phong ph v th gii t nhin, con

ngi v x hi. Con ngi m c mt x hi m hnh phc i thng phi c bo v. Cc

yu t hn ma, khng gian m ph v php thut trong truyn Phm Cng Cc Hoa, Phm
Ti Ngc Hoa th hin mt kht khao mnh lit v o ngha v chng lun c tn ti. m
dng d c cch tr nhng khng ngn c quyt tm tm v ca Phm Cng, th lc ca tn
Bin in, ca vua Trang Vng vn khng chia ct ni tnh chng v ca Phm Ti v Ngc Hoa.
V d ch cn c linh hn nhng Cc Hoa vn lun quyn luyn, xt xa cnh hai con ci ct. Thng
ip ca hnh nh Cc Hoa hin hn v l m c ca con ngi v cuc i s khng cn nhng
cnh ct ci, b v nh hon cnh ca Nghi Xun, Tin Lc. ch ca Ngc Hoa cht xung m
cung l cng chng kin vua Trang Vng cy quyn th c hip nhn dn th hin kht khao c
cng l trong cuc i. Vic ci t hon sinh cho Phm Ti Ngc Hoa, Phm Cng Cc Hoa v
li dng gian sum hp hoc nh thuc linh n m nng Thoi Khanh sng mt nh xa l th
hin m c ca con ngi mong mun vt qua s mnh, vt qua nhng th lc tn bo ca cuc
i. l gii cho o ngha v chng lun tn ti vi thi gian, Truyn th Nm l gii qua
Cc Hoa (Tng Trn Cc Hoa), nng cng cha (L Cng) d h phi chu bao cc hnh, kh au,
ti nhc nhng vi lng kin tr v s h tr ca cc ng linh thing cui cng Cc Hoa cng c
hnh phc bn Tng Trn, cng cha cng sum hp vi L Cng. Hnh nh cng cha Nam Vit v
hong t Hong Tru l m c cho tnh cm v chng st son, chung thy th d c cch ngn
ngn trng cng s c ti hp, sum vy. Nhng th thch, kh khn cng lm cho tnh cm ca
h thm su sc, vng bn. Hn Cha Ba i qua a ph ri v li dng gian, ln c thin nh
l c m ca con ngi v lng nhn i. Ngi tt, ngi c lng nhn i bao la c th ha gii
mi nn kip c dng gian ln m ph v c th tr thnh ng linh thing cu cho mi ngi
(B Cha Ba). Th Knh c tn ngi Pht l m c ca con ngi v nhng oan c, kh au s
c gii thot bi lng nhn v s kin tr. Tm c hnh phc bn nh vua cng l m c ca
nhng ngi bt hnh mong mun c c cng bng m khng phn bit giu ngho, hn sang.
c bit hnh nh ngi m m ra trong cnh sm vang chp git (Phm Ti Ngc Hoa),
hnh nh qu b t nhin ph ra vi bao nhiu trn chu, bo ngc (Truyn Chng Chui) l c m
v cuc sng hnh phc la i, v chng
M iu (M Phng Xun Hng) v Thch Sanh c Ngc Hong cho luyn php v
sau M iu c cng to trong vic khi phc nc nh, Thch Sanh nh thng c X tinh,
H tinh cu c cng cha. D cho L Thng c hm hi v cp cng nhng nh ting n m
Thch Sanh c minh oan v c cng cng cha nn duyn. Nh vy cng l lun ginh
thng li cho l phi, iu tt lun n vi ngi lng thin.
Mt c m chy bng thit tha v tnh yu i la cng c th hin kh sinh ng, n
tng trong Truyn th Nm. Phm Kim v Qunh Th (S Knh Tn Trang), Kim Trng v Thy
Kiu (Truyn Kiu) t do by t tnh cm ca mnh v mnh dn th c vi nhau th hin t
tng t do trong tnh yu, m c vt qua quan nim cha m t u con ngi v h tin

tng vic th c s gip h mi mi gn b vi nhau... D c Phm Kim v Qunh Th cng nh

Kim Trng v Thy Kiu u khng trn nguyn c nhng tnh yu ca h c sc t co cc th
lc ca x hi phong kin v th hin m c v tnh yu chn chnh ca con ngi v s gi gm
vo nim tin ca th gii tm linh. Cu chuyn tnh yu ca Lng Sinh v Dao Tin tht o le,
nghch cnh, tri qua bao th thch cui cng c n vi nhau. Nguyt Nga d khng c
nh c nh V Th Loan nhng vi tnh yu st son, chung thy ca nng l c s to nn n
duyn v chng vi Lc Vn Tin. Truyn Hoa Tin v Lc Vn Tin l du hiu cho c m
v tnh yu i la bt u c kt qu.
im li mt s trng hp ni bt v tnh yu i la trong Truyn th Nm, ta c th thy
nng cng cha Bch Hoa con vua Bo Vng, chng nhng ch ng yu anh chng L Cng
ang n my n sch gian trun, m cn to bo hng ngy a chng vo cung vi mnh n
ti mi a ra ngoi (L Cng). Cc Hoa con gi mt trng gi, thy chng Tng Trn dt m
n n xin th cng t ra quyn luyn v yu thng chng, trc s ni gin ca cha th Cc Hoa
li rt vui sng, tha mn v s la chn ca mnh (Tng Trn Cc Hoa). V nng Ngc Hoa
con gi v tng cng nhan sc tuyt vi, nng khng ng thun nhng ni quyn qu n dm
hi nhng li thng chng n my Phm Ti khi c bit v gia cnh ca chng Ngc Hoa nghe
cha dt li, T nhin chuyn ng bi bi lng hoa (Phm Ti Ngc Hoa).
Nh vy, vi cc nhn vt n tr, p, giu sang, t nguyn thng nhng anh chng n
my, ngho kh y chnh l t tng, hnh vi c ngha chng li nguyn tc mn ng h i
ht sc nng n ca l gio phong kin. cng l m c, s vng ln mnh m ca ngi ph n
nhm thot khi nhng t tng kht khe ca x hi phong kin ng thi. Nh vy, tnh yu t
do thng l gio khc nghit v np sng tnh cm c nhn phng tng vt ra ngoi nhng
quy phm cht ch ca o l thnh hin trong x hi phong kin. c bit, iu ny li xy ra ngay
trong nhng gia nh i qu tc, i phong kin. iu chng t nhng gi tr o c, lun l
ca x hi phong kin bt u rn nt v lung lay. cng chnh l m c, kht khao ca nhn
dn trong vic vt qua nhng rng buc kht khe, v l ca x hi phong kin tng bp nght
nhng m c rt p, rt i thng ca con ngi.
Bn cnh vic th hin m c, kht khao ginh hnh phc la i, u tranh bo v tnh yu
chung thy, Truyn th Nm cn th hin m c ca nhn dn v mt vn x hi ln lao hn.
l c m xa b bt cng, bi tr nhng ti c man r ch p ln ngun sng ca con
ngi, c bit l ch p ln phm gi ca ngi ph n. C th ni, vn hn nhn t do cng
vi nhng i hi dn ch trong tnh yu la i tr thnh mt vn nhc nhi trong x hi
phong kin v tr thnh mt kht vng c tnh cht thi i lc by gi. Bi trong thc t vi hin
thc cuc sng qu nhiu au kh do chin tranh, ly tn, chia xa nn con ngi lun c c m ln:
t c hnh phc bnh yn. V chnh kt cu: hi ng lu lc on vin l m hnh, kt cu

th hin c m ca con ngi v cuc sng. C th ni, yu t tm linh to iu kin thc

hin kt cu c hu ny.
Bn cnh nhng c m v cng l, v vic bo v tnh yu, hnh phc ca tnh cm la i,
tnh ngha v chng, Truyn th Nm cn th hin c m v mt x hi m con ngi bit
quan tm, chia s, yu thng nhau trong tnh cm ca gia nh ni ring v tinh thn nhn o gia
con ngi vi con ngi trong x hi ni chung.
3.3. Yu t tm linh k tha v tip ni
Trong chng 1 ca Lun vn, chng ti xc nh yu t tm linh ca Truyn th Nm k
tha t tn ngng dn gian. Chng 2 ca ti tip tc th hin yu t tm linh kh phong ph
trong Truyn th Nm. S k tha, tn ti, tip ni ca cc yu t tm linh trong tc phm vn hc
nh s tng tn mt hnh thc ngh thut, mt k thut to nn s hp dn ca tc phm vn
hc qua cc thi k.
Vi th gii tm linh phong ph trong Truyn th Nm, chng ta thy yu t tm linh tr
thnh mt phng din ngh thut to nn s c o, hp dn, du n ring cho Truyn th Nm.
Nu xt theo tin trnh vn hc th cc yu t tm linh trong Truyn th Nm l s k tha, pht huy
ca yu t tm linh t vn hc dn gian. Nhng yu t k o, thn k v Tri, Pht, Thn, Tin
tng c trong truyn thn thoi, truyn thuyt l gii s hnh thnh cc hin tng ca th gii t
nhin, tri t v con ngi (Thn Tr Tri, N Oa, Sn Tinh Thy Tinh, Trng Thy M Chu,
Thnh Ging...). Chi tit mang thai mun mng t ngi sao sa qua li cu nguyn sinh ra cng
cha Nam Vit (Hong Tru) cng c nt gn gi, ly k vi s mang thai k l sinh ra Thnh
Ging (t vic m th bn chn ln vt chn l ca m Thnh Ging). Cc yu t thn k phn
u ca Truyn Chng Chui c c s t cuc chin u gia Sn Tinh v Thy Tinh (Truyn
Sn Tinh Thy Tinh). Tt cc cc yu t k o, php thut, yu t thn k ha thn ca Tm trong
Truyn th Nm Chuyn ci Tm ci Cm u l nhng chi tit, yu t c trong truyn c tch
Tm Cm...
Nu nh vn hc dn gian c bit l truyn c tch lun c hai phe i lp gia tt v xu,
gia thin v c th ngi tt, phe thin d c tri qua bit bao gian nan, th thch nhng cui cng
cng c tr li s cng bng, c hng hnh phc cng l kt thc c hu ca truyn c dn
gian. Chng ta cng bt gp kt thc c hu Truyn th Nm theo lut nhn qu: thin phi thng
c, chnh phi thng t l trit l ngn i ca dn tc. Truyn Phm Cng Cc Hoa m
dng li trng on nng Cc Hoa cht yu li hai a con th tht ti nghip. Cn chng
Phm Cng chu cc hnh cht tay, khot mt, c rng, v tnh yu chung thy, th m li khng
c hng hnh phc trn vn vi nng Cc Hoa th cng tht tri o l. V th, nng Cc Hoa
phi c ti sinh hng hnh phc lu di vi Phm Cng, mt ngi chng vt qua bao
cc hnh v mi tnh chung thy son st vi nng. iu khng ch th hin c nguyn ca nhn

dn, m cn th hin ch chin u mnh lit ca h trc mi th lc bo tn ca x hi. iu

cng chnh l c s t tng ca m hnh kt thc c hu. Kt thc c hu l quy lut c tnh tt yu
v l c trng ca th loi Truyn th Nm ni chung. Ngay c nhng Truyn th Nm S Knh
Tn Trang, truyn Hoa Tin, truyn Lc Vn Tin cng u tun th quy lut ny, ngha l
truyn u phi c kt thc c hu nh kt thc c hu ca Truyn c tch.
Bn cnh , thc hin m hnh kt thc c hu Truyn th Nm bnh dn thng s
dng cc yu t thn k nh trong vn hc dn gian. L Cng i nh Hung N cng do c php
tri m thng gic, cnh tay b lc tht ca Thoi Khanh sau cng c Ngc Hong cho thuc
linh n p vo, nh th tht da li y n nh xa, Thch Sanh nh c php l chin thng
x tinh gii thot cho cng cha Cc hiu hin ca cc yu t thn k ta cng d thy trong
mt s truyn thuyt Thnh Ging, Sn Tinh Thy Tinh.
Nu nh vn hc dn gian gi gm s m c ca con ngi th th gii tm linh v Tri,
Pht, Thn, Tin v php thut trong Truyn th Nm th hin tnh k tha vn hc dn gian m
nt v sinh ng nht. Pht nhiu ln gip cho c Tm hin lnh vt qua bun kh, m c
trc s ch k ca m con Cm. Pht gip cho Tm ha thn nhiu ln vo chim vng anh, cy
xoan o, qu th cui cng c gp li nh vua. Th Knh tri qua nhiu oan tri nhng vn lm
c ba iu to ln l n p cng n cha m, ng thi li gip i, cu ngi. Tinh thn Pht
gio l mt ngn hi ng chi sng hng dn cho b Th Knh trong hnh trnh vt qua con
sng m vn ti bn b gic ng b Th Knh tr thnh Tiu Knh Tm v sau Tiu Knh
Tm tr thnh c Pht Quan m. Tri cho Phm Cng Cc Hoa, Phm Ti Ngc Hoa c
ci t hon sinh v tri cng trng tr To Th, vua Trang Vng, Trnh Hm, m con L Thng
thc hin chn l v lut nhn qu... Php l trong Truyn th Nm tr thnh mt th php ngh
thut c sc gp phn to nn s thnh cng ca ni dung, t tng Truyn th Nm (Thch Sanh,
M Phng Xun Hng, B Cha Ba, Truyn Chng Chui, Chuyn Ci Tm Ci Cm, Phm
Cng Cc Hoa, Truyn Kiu,...). Php thut, php l l nhng yu t ngh thut c trng ca th
loi thn thoi, truyn thuyt, c tch ca vn hc dn gian.
c bit th gii Tri Pht Thn Tin v tn ngng th cng biu hin kh nhiu trong
Truyn th Nm, xut pht t tn ngng dn gian Vit Nam, cc hin tng tm linh nh gic
mng, im bo, bin ha...
Cc hin tng v php l, php thut, cc yu t k o ca Truyn th Nm nh hng t
Pht gio, o gio rt gn gi vi cc truyn thuyt v Pht Mu Man Nng, Tin Dung M
Nng. Cc m tp u thai, ha kip, hon sinh Truyn th Nm Phm Ti Ngc Hoa, Chuyn
ci Tm ci Cm... rt gn gi vi Truyn c tch D Trng, Trng Chi... ca vn hc dn gian.

Hin tng tm linh v gic mng, im bo, s bin ha... Truyn th Nm Phm Cng Cc
Hoa, Truyn Kiu, M Phng Xun Hng, Truyn Chng Chui, Thch Sanh... thng gp trong
truyn thuyt Trng Thy M Chu, Thnh Ging, Sn Tinh Thy Tinh...
Mt ca nng Thoi Khanh c sng li (Thoi Khanh Chu Tun), Bch Hoa b Vua
Hung N ra lnh ct mi, xo tai, cht ht chn tay nhng nh c php tin nng c lnh ln v
xinh p (L Cng). Nhng chi tit ny rt gn gi vi truyn c tch dn tc Ty (Hai ng Trng
nh). Anh chng qu ht tn tt khi si dy rng bt mnh trng khp xng tn tt ca anh. Anh
chng qu cm dy xem th v ly dy xoa th vo mt anh m. Anh m nga mt di my ci th
mt nhn thy mi vt. Hai em hc tr thng minh cng nh si dy thng y m c hon sinh,
thot cht. Anh m v anh qu bit si dy rng l thuc qu, hai ngi ly nha cy xoa
khp xc hai em hc tr v hai em sng li. Linh hn, chim bao, s ha kip, u thai v lut
nhn qu ca Truyn th Nm c trong truyn c tch dn tc Vit (Ko cy gi n).
Truyn c tch Ko cy gi n c kh nhiu yu t tm linh v linh hn, chim bao, ha
kip, lut nhn qu v c vic nh hng ca trit l m dng trong tn ngng dn gian. Tt c
cc yu t ny c th hin sinh ng trong Truyn th Nm ca vn hc Trung i.
Hng lot Truyn th Nm cha yu t tm linh tng ng vi truyn c dn gian. Truyn
Chng Chui vi chi tit i lt c chui, chi tit thn k c y snh l ci nng L Dung.
Sau , chng Chui trt lt c chui tr thnh chng trai khi ng tun t sng hnh phc vi
L Dung. L Dung b hai ngi ch hm hi nhng sau cng cng c on t vi chng Chui.
Tt c chi tit ny trong Truyn th Nm Truyn Chng Chui k tha, tng ng vi cc
chi tit i lt d, nh yu t thn k chng D c snh l ci c con gi th ba ca ph ng.
Ri chng D cng trt lt d thnh ngi, v chng cng b hai ngi ch hm hi (truyn c tch
Ly chng D), cng nh truyn c tch Ly v Cc, cc chi tit i lt cc, trt lt cc bin
thnh ngi tuyt p ca nng Cc. Linh hn chng Trng Chi n trong cy bch n, trong khi
ngc, trong b chn nh tip tc ht cho M Nng nghe v mong M Nng hiu c chng
(truyn c tch Ngy xa c anh Trng Chi). Nhng chi tit ny gn vi cc chi tit ha thn ca
Tm trong Truyn th Nm Chuyn ci Tm ci Cm. Cc chi tit thn k, php tin gip
Tm trong Truyn th Nm Chuyn ci Tm ci Cm cng xut pht t truyn c tch Ly v
Cc. Nng Cc nh c php tin m c nhng mn n ngon, c qun o p chng dng ln
cho thy v lm m hc tr phi sng s, ngc nhin qu i... Nhng cu chuyn cha yu t linh
hn trong Truyn th Nm cng c t truyn c dn gian Sinh con ri mi sinh ra. Cc yu t
tm linh v thn tin trong Truyn th Nm cng c t truyn c tch Tin th lng ngi, Ly

v Cc, Truyn T Thc ln ci tin, Vng Cht gp tin... Cc yu t tm linh v s mnh

ca Truyn th Nm c t truyn c tch Truyn T Hin Thnh v thn linh...
Nhn chung, Truyn th Nm mang du n rt m ca vn hc v tn ngng dn gian. iu
ny minh chng cho s nh hng rt ln ca vn hc dn gian i vi vn hc vit. Tm hiu th
gii tm linh trong Truyn th Nm l tm hiu s k tha, tip ni ng trn trng ca nhng sng
tc vn hc vit t vn hc dn gian.
Bn cnh , cng vi Truyn th Nm, vn xui Trung i cng l mt th loi th hin yu
t tm linh kh a dng. Chim bao, mng m c th hin qua s linh ng ca rt nhiu v thn
trong Vit in u linh v Lnh Nam chch qui, li hn ca ng gi trong mng vi T Uyn do
chng qu nh thng nng tin gp (Bch Cu K Ng - Truyn k tn ph). Gic mng ca T
Vn thy thn i li n b t (Tn Vin t phn s lc Truyn k mn lc). Yu t hn ma
c n hin trong chim bao, mng o. Nhng mi tnh va thc va mng an xen to nn
mt th gii tnh yu y mng o, ly k. Mi tnh gia T Thc v Ging Hng (T Thc tin
hn lc) gia T Uyn v Ging Kiu (Bch Cu K Ng)... Cc yu t v php thut, php l to
cho truyn thm hp dn trong truyn Thch K, Truyn Trng Ba hay nhng php bin
o mun hnh (H tinh, Mng tinh, Ng tinh, Kim qui truyn...). Yu t bi ton trong truyn
Nguyn Cng Hn (Tang thng ngu lc), v thy tu phn s (o Th Nghip oan k) hay
tng gic Hong Phc on m nh Nguyn Tri c vn tru di (L Cng Tri)... Trong Bi k mt
gic mng v Tinh chut ca L Thnh Tng cha nhiu yu t hn ma v php thut bin ha.
Cy chi thnh yu hng m chung sng vi anh hc tr (Bi k mt gic mng). Con chut
thnh tinh bin thnh anh hc tr n i vi ngi v tr mi m trong khi ngi chng tr hc
ni xa. Chut thnh tinh phi ha thn tr li chut khi c kim kh tr ma. Chuyn H Nhn kt
bn, thn thit vi hn hoa. Nhng cy o, cy liu, Kim tin, Thch lu ngi nh hoang bin
thnh ngi mi m n kt thn, u ym vi H Nhn trong Truyn K Ng tri Ty
(Nguyn D). Chuyn hn ma ca Nh Khanh v Trung Ng nng ta vo cy go v lm yu lm
qui, quy ph dn lnh. Nh c cng c ln lao, v o nhn tr c hn ma, em li yn
bnh cho cuc sng ca ngi dn trong Truyn cy go (Nguyn D). Vi truyn Chut y
mt bit im lnh d (V Phng ) cho rng con ngi sng, cht u c s do tri v thn
linh nh sn. Nh bc nng phu v mt ngi khc b v thn x lnh lng bin tn vo s np lnh
th t lu sau u qua i trong truyn Ngi nng phu An M (Phm nh H). Vi tc gi V
Trinh, hng lot yu t tm linh th hin trong sng tc. Trong l, hn ngi n b c hin
v mua bnh mm cho con v thiu sa. Vi Quan thng h , hn ma cy a tit l
cho M bit: ng ba mi t tui th , thi nh th hai, lm quan n bc cao nht [72, tr.

78]. Sau ny, cuc i ca ng ng nh vy. Cu chuyn ngoi yu t hn ma cn th hin con

ngi u c s mnh. Truyn Thp bo n, cu C i thi d bi vn c nhiu sai st nhng li
c u l do Quan Ch Kho ha vi hn ngi cht xin cho chng c u.
Vi tc gi Phm nh Dc, nhng iu nm mng l nhng iu s xy ra tht. t nm
mng thy lnh lnh n lng bt phu v trong t trt c tn t cui danh sch cng by ngi
khc. Qu nhin, tt c nhng ngi c tn trong t trt m t nhn thy u ln lt qua i v
cui cng t cng vy. Do , con ngi cng tin vo mnh s c nh sn. Bit c mnh
sp cht m gia cnh li qu kh khn, t ngh ra cch ni l anh nh giu c tn trong t trt v
khng ni cho mi ngi bit l c tn mnh. t nhn cht thay anh nh giu v yu cu anh nh
giu lm khon c cht thu. Vy l t phn no yn tm nhm mt v sau khi t mt, khon
c cht thu s c anh nh giu thc hin. Gia nh t c mt s ca ci lm n sinh sng.
Chng ta li gp hin tng c trm ha thn thnh ngi n b c thai mc o en bo mng vi
c Vc (C trm gin da Phm nh Dc).
Th gii tm linh khng dng li vn hc Trung i m tip tc c k tha trong vn hc
nhng giai on tip theo ca vn hc hin i. l nn vn hc c nhiu cch tn i mi do
nh hng ca vn hc phng Ty li va c yu t bay bng, gn gi vi vn hc truyn thng,
dn gian v Trung i qua nhng yu t k o, tm linh.
Vn hc giai on 1930 1945, vi nhng sng tc ca Nht Linh, Nam Cao, Nguyn Tun,
Th L, Thanh Tnh, Tchya i c Tun, Bi Hin, Huy Nhim... nhng sng tc vn hc
giai on ny s dng nhng yu t tm linh, nhng yu t k o hng n s din t mi,
cch t duy vn hc y sng to to nn sc hp dn cho vn hc trong thi k i mi. Vi
sng tc ca Th L, hnh nh linh hn bao trm khng gian y mng o trong truyn Ma xung
thang gc. Lan rng v Bng ngi trong sng m ca Nht Linh, cht k o a
ngi c n mt th gii h h, thc thc rt l k. Truyn Lan rng a nhn vt n nhng
ni hon ton xa l, n vi nhng tnh hung tht ly k, y m nh:
Chng ci xung gi hai tay mc nc ra mt cho tnh. Nc sui lnh lm chng rng
c mnh my. Bng chng thy r rng chng thy bn cnh bng chng in xung y nc c
mt bng ngi khc na, mt mt ngi con gi Th chng trong phng pht ging nh Sao.
Chng rn ngi, ng thng ln, nhn quay li th khng c ai c. Ch c con nga ca
chng ng sau ang rt c n. Lc ngng ln, chng thy trn u c mt bng lan, hoa trng
nut, cnh im hai chm en... bng lan rng [72, tr.209].
Khng gian ma qui, m mng c hin ln trong Bng ngi trong sng m. Ngi
v anh li tu hin hn qua con bm gip anh li tu v mi ngi thot nn: Ti khng tin

nhm, ti chc l mt s tnh c, mt s ngu nhin, nhng ti vn yn tr l linh hn nh ti

nhp vo con bm ny ph h cho ti trnh c tai nn m hm y [72, tr. 200].
Ngi c lun khc khoi v m nh v ngi cu ly xe m la, au kh trong Am cu ly
xe (Thanh Tnh). Sau khi cht, hnh nh ngi cu ly xe hng m c hin v lm lng ngi thn
thc trc ni au v cuc i y au kh ca ngi tt nguyn, ngho kh:
V sau m no cng nh m no, vo khong mi mt gi khuya, sau chuyn tu sut
ra Bc mt gi, nhng ngi quanh vng u thy mt ci bng xe tay loang long chy v
pha lng Thanh Trc... [72, tr. 215].
Cng m nh hn khi Lng (Thanh Tnh) a nhn vt vo gic m thuyn lng... D
Trn bo d di ngy mng hai thng tm nm Thn, thuyn v dn lng chm v cht ht [72,
tr. 219]. Nhn vt ti vn nhn thy: Ln trong sng m my chic thuyn Lng u ln n ln
lt. Ngn n xao ng trong hi m v xanh nht. Thuyn Lng tri t t nn nh n c thay
i ch mi... [72, tr. 218]. Nhng sng dy, Sng tan v mt nc ti xanh nh mi
nhum. Ti gii mt nhn li mt ph th khng thy thuyn Lng u c. Cha bit duyn c g ti
s lnh c ngi [72, tr. 219].
Khng gian hn ma, b n vi nhiu yu t k qui hin ra rt m c trong Ma a
(Nam Cao), khng gian y gh s trong m ti mt m, trong chn hang su Mt truyn khng
nn c vo lc giao tha (Nguyn Tun), Chiu sng (Bi Hin). Vi Ai ht gia rng
khuya (Tchya i c Tun), hnh nh ma khng u, ma hin hn ht gia m khuya nh th
than cho s phn... V cng k qui hn vi hnh nh Li c ln va bui chiu, mi tro ln cy
thy ngay lng lng treo trn cnh ch th mt cnh tay, ch th mt cng chn, ch khc li ci
u lu mu c chy xung rng rng, ch khc na th ci thy ngi. Mt chc, tt c my th
y bay vng ln sn, lin nhau li thnh mt ngi en thui thi, u tc dng ngc, mt m r to,
h mm ci nhe rng trng nhn nhn [72, tr. 354].
Hnh nh ma Mng trong Tt trn Mng ( Huy Nhim), ma nh t tm Ch Kh
ngi nh t tm v hnh (Nam Cao). Nhng c th ni hnh nh ma h bo on l gh s nht
trong Thn H (Tchya i c Tun). o Lm Khng, khng may l k th ca Thn h
xm. Chng phi b qu hng trn nn phng xa nhng Thn h xm khng bung tha truy
ui Lm Khng mi ni qua nhiu thi gian. V tht b him, s chng phi cht v Thn h qu
khng sai!. Trong Thn H c rt nhiu chi tit v gic mng, Lm Khng tng n i vi hn
ma: hn chng nh cng bay bng ln my. Lm Khng khng th cm c ni kinh hong n
cc im, chng bt mt ku to ln mt ting. Th ra vt chng ng phi l mt ci quan ti... [72,
tr. 257].

Th L li a ngi c n vi khng kh m cht mng tng, m h trong Tri B

Tng Linh. Cu chuyn phng pht yu t ly k v cu chuyn tnh gia mt vn nhn vi hn ma
hin hnh thnh c gi yu kiu, tuyt m v n hin mt cch ly k: Tht nhin mt cm tng l
l m n, anh trn trn nh mnh c ngi ch ; ngng u ln: Trong khung ca s mt ngi
rt p ang nhn anh, lng lng v ming mm ci... [72, tr. 130 131].
c bit vi Xc ngc lan (Nguyn Tun), c D n mnh trong cy rng, trong tng v
thng ct ting ht em n nim vui cho mi ngi, cho Cu Nm. C D tn ty ht mc vi
chng, ht lng vi nhiu i ca nh chng lm ra loi giy ni ting ca nh h Chu. Nng D
c lc hin hnh ra khi cy rng, tng vi nhng li ht mang tm s khc nhau vi nhng lc
vui, bun... Khi hn b ch ra th tht l k: Hn ch ra lm hai theo chiu ngang v phn
trn khi bt ra th qu thn i! C mt ngi n b rt xinh b ang nm ng. Nng mc mt
ci o lam, xim cng mu lam [72, tr. 503]. V cui cng c D bin thnh vin ngc thch.
Vn hc giai on 1930 1945 cha ng kh m nt yu t tm linh, k l. Tip ni vn
hc giai on ny, vn hc giai on 1945 1975 cng s dng nhng yu t k l, yu t tm linh
nh mt th php ngh thut th hin ni dung yu nc, thc cm th gic ca nhng nh vn
yu nc. ng thi vi nhng yu t tm linh, cc nh vn dng n che y, vt qua s kim
duyt gt gao ca chnh quyn Si Gn. Cc tc phm Bt mu, Cht ngc, La rng (V
Hnh); Ci m ni qun cy dng (Bnh Nguyn Lc); Bng ma nh M Hot, m ci
hai u hn cha Du, Cy n lng ca V Bng th hin sinh ng yu t tm linh, k o.
Yu t k l v yu t tm linh to nn du n huyn thoi kh r trong truyn Bt mu
v Cht ngc. Vi tc phm Cht ngc, nhn vt Sm Hiu tr thnh mt hnh tng p,
tr thnh ngi hng trong lng ca nhn dn. V Sm Hiu b quan Tng trn bt vo i phng v
i n p nhn dn. Sm Hiu chng i li quan Tng trn nn b cht u. Nhng tht k l
v b chm mi nht m u Sm Hiu vn tr tr cn ao ph tt thy u khip s xanh xm mt
my. Tc gin, quan rt thanh bo kim, chm lin ba nht nhng h mi ln li gm chm vo
da c th hnh nh b mt sc mnh l lng bt tung ra lm quan cng tht sc... Ch n khi quan
dng li gm dnh mu ca dn chm vo da c th chic u ca Sm Hiu mi rt xung t.
Hnh nh gm dnh mu ca nhn dn c ngha tm linh tht s. Sm Hiu ch cht v dn, cn
vi k th Sm Hiu khng bao gi khut phc. Ci cht y rt p v rt thing ling. V chi tit
v s bin ha ca Sm Hiu li cng k l: Xng ct Sm r ri t bao gi, ha tan di t
thm vo cy c, duy cn khi ngc hng y khi quan Tng trn nhn vo th bng thy khun mt
Sm hin ln, phng phng la gin, mt trn trn xoe.... Nhng khi ngc khi c nc mt ngi
dn di xung th li cng sng t l lng, nc mt di cng nhiu, ngc cng sng chi. Vin ngc

trc bao nhiu sc ba vn khng lay chuyn: ba cng nn, ngc cng l, ngi ta tng chng
qua nhng ln ba nn xung vang vang nh ging ni cm hn ca ngi lnh tr. Ch n khi li
gm cn ng mu ca dn va chm thng xung, ngc v tan thnh mnh nh trm mun.
Nhng iu c bit l trong mi mnh hng ngc lu ly li c bng hnh Sm Hiu y l s phn
thn k diu ca s bin ha vi yu t k o.
Bn cnh Cht ngc, Bt mu s dng chi tit k o, s bin ha cao vai tr
ngi cm bt. Ngi cm bt c th mang ti nhiu nh hng cho con ngi v x hi. Bt
mu l mt li cnh bo i vi ngi cm bt. Ngi cm bt ch cn i lc ng, sai li c th
em n tc hi rt ln cho mi ngi. Chi tit k o, bin ha m tc gi s dng cp n ti
c. V Hnh s dng yu t huyn thoi, vi chi tit ngh thut gy n tng kh mnh trong
Bt mu nhm cc t nhng oan khin, ti c m ngi cm bt c th gy ra: Va cm bt ln,
Sinh bng kinh ngc: nghin mc ti sc mu. Th chm bt vo, ln trn ngn bt a ln,
bng thy nh xung tng git thm hng nh ang chy t con tim. Khip m, Sinh sng s, tm
thn thc lon. C vit i ch trn giy, nt ch qunh li ln cn, nh vt huyt kh trn ct. Sinh
vi bung vit tng chng nh bn tay cng b thm mu y. a ln ngang mi mi tanh khng
khip (Bt mu V Hnh). V s hi hn ca Lng Sinh cng y p yu t tm linh: Sinh
cng sp xung, ha ting khc theo. Bng m xa nha, gi lnh nh t ci m tr v, rung ng
b lau, bi c. Sinh tng nh theo cn gi, oan hn ca ngi khut hin v chng kin cho
nhng git l chy ra t mt tm lng hi hn chn thnh (Bt mu V Hnh).
Kt thc truyn Hng mu (Nguyn Vn Xun) cng cha ng kh nhiu yu t tm
linh qua li k mt vin chc nh di quyn iu khin ca Phan B Phin sau khi chng kin
cnh Nguyn Hiu ri u ti php trng Hu: m y, ti ng v chim bao thy hng trm k
s rui rong khp xm lng tnh Qung Nam mang theo l i k vit bng ch ln, bo tin th lnh
cht. Nhng t nhin nhng k s rc r sc mu kia bin mt, nhng ch cho nhng ngi
gy g xanh xao. H chy qua mt ti, ln ting gi ti v vy tay. Ti sng st chy li th thy
ton nhng b mt rt quen m ti gp trong sut ba nm tri ni rng. Nhng khi h trng
thng l c, ti khng thy hung tin m ch thy mt ch Tip rt ln. Ri ti li thy on k s
o qun sc s hin ra v tt c cng nhau chy v pha sng m....
Vi Ci m ni qun cy Dng (Bnh Nguyn Lc) li cho ngi c i vo khng gian
ma qui vi cnh hn ma hin v n i hng m vi anh bi qun. Trng L l bit hiu ca hn
ma bin thnh ngi trong b b ba sa tanh en vi mi hng nguyt qu... Trng L xut hin
sau khi phi lao reo kh hoc th di ri li ln khut i rt mau chng, l k:
Phi lao th di ba hip ri, v ng y nh ti tin liu, hng ca bng nguyt qu
thoang thong lin sau . Ti vt ngi dy, toan ri ging b, chy ra sn tht l th Trng

L ng ngay trc mt ti, bng dng ca nng en thui, ni bt ln, bng m tng i sng
hn nh tri y sao [72, tr. 604].
c bit l hn ma ca Trng L c kh nng bo trc cho anh bi bn s vic xy ra. V
chnh iu ny i lc lm anh thy rn ngi, nghi ngi.
Vi m ci hai u hn cha Du, V Bng th hin mt th gii tm linh kh n
tng. Quan nim v li th, duyn kip th hin: Thm thng thay cho nhng ngi lc sng
mn yu nhau m b chia r, nhng ngy ng chung sng vi nhau m b tnh th lm cho la tan,
nhng ngi nguyn c c bn nhau m b sng gi cuc i lm tan r i mun ng... [72,
tr. 687].
Cng bi duyn kip d dang, li th khng trn vn nn hn Mai Chi vt vng tm hn
ngi yu sut hai mi mt nm tri. V hn Mai Chi tin rng Tri, Pht c th thng xt v
gip Mai Chi tm c ngi yu. Ci dng v ci m c tc phm th hin sinh ng trong
cuc tm kim ngi yu ca Mai Chi.
Cm cnh trc linh hn ca Mai Chi, S Ph Gic khng bit lm th no hn l lp mt
n trng gn Vm C, ci ly cc ng ti cao che ch, xt thng nhng ngi b bom n
ni y v nu c th, th run ri cho u hn ca Thch v phi hng chn nc lnh, nn nhang
thm [72, tr. 683].
T tn ngng th cng rt thnh tm, nc mt nh S chy rng rng v sau linh hn
ca Thch tm n Cha Du. y, S Ph Gic lm l ci cho hai linh hn Thch v Mai
Chi trc bn th Pht... Vi nim tin, hai linh hn s khng cn qunh hiu, b v na.
V Bng th hin yu t tm linh tn ngng th cng, mng m, bi ton v hn
ma kh r trong truyn Ci n lng. Hn ca Ging Tuyt hin v, hn h v tnh t vi i
Thng Thi Lang: i Thng Thi Lang bt u sng bng mt cuc i k l, sut ngy ch ng,
ng nhng gic ng nng n c ton nhng c mng n thm. Chng yu st trng thy [72, tr.
707].
Trc tnh hnh sc khe ca i Thng Thi Lang ngy mt gim st, Kim T rt lu tm
v bi cho i Thng Thi Lang: Tin sinh s cht trong vi ngy hay cng lm l mt thng
na thi [72, tr. 708].
Th gii hn ma cng th hin kh m nt trong Ci n lng:
Nhng theo li nhng ngi c thy ma hin th khng phi l ch c mt ngi hay
hai ngi nhng l nhiu ngi khc nhau, khi th l mt ngi n b p i guc ku lc cc, khi
th l mt b c th n theo hu nh mnh ph phu nhn, nhng cng c khi l n ng khng u
i c kheo, hay mt l rc ri rch ri l nhng ci thn hnh tn ph, y thng tch i ni ui
nhau than khc [72, tr. 719].
Hnh nh hn ma, linh hn ca ngi cht cng cht cha nhiu tm s, u bun, ut hn nh
ngi cn sng... M Hot v O Phng Tho sau khi cht rt oan c, hn lun hin v thm ngi

nh c v c cng tm kim nhng c vt lc cn sng dy cng gom gp, su tm. S in

cung ca Tkub trong vic chim ot hm hip O Phng Tho lm nng i n trm mnh t
t. Cn in rng rn ni ln khi Tkub hay tin O Phng Tho t t v y ut c hn khi ngh
rng mnh khng khut phc c O Phng Tho v M Hot. Th l, Tkub vung kim, in
cung ph nt nhng c vt qu bu m M Hot v O Phng Tho mt i tm kim, gi gn,
nng niu nh bu vt... Nh c lut nhn qu y, V Bng cho Tkub phi cht vi lng
roi v hnh ca M Hot v O Phng Tho. Sau khi cht, hn ca Tkub v trong gic mng
ca v nc Nht bo tin mnh mt.
C th ni nhng sng tc ca V Bng kh m nt v yu t tm linh vi nhng chi tit k
o, bin ha v thn b.
Sang giai on sau 1975 m c bit l vn hc t sau i mi (1986), yu t tm linh, huyn
thoi, tnh cht k o, thn k li c nhiu tc gi a vo tc phm ca mnh. Cc yu t k o
qua nhng gic m, s bo ng hin hn, khng gian huyn thoi, cc hnh thc giu nhi... m
ra cho ngi c nhng lin tng th v, kch thch tr tng tng phong ph ca con ngi t
hin thc cuc sng... Tc gi Nguyn Minh Chu t ra vn tha ha ca con ngi (Phin ch
Git). Hnh tng gic m khc ha v p tm hn, kht vng tnh yu i la v hnh phc
c bit ca ngi ph n i qua chin tranh (Ngi n b trn chuyn tu tc hnh). Lu Sn
Minh cp n kh nng lin thng vi ngi khut qua yu t tm linh (Bn trn gian).
Truyn ngn k o ca Thi B Tn vi nhiu hnh nh ma n. C th l do ph n b ch p nhiu
nn khi h mt i hn ca h cn vng vt, ngm ngi. Hin thc x hi v hin thc tm linh an
xen trong cc tc phm ca giai on vn hc sau 1975. Gic m lm thc dy phn bn nng v
thc, phn ngi ca Lo Khng lm cho ngi c phi suy ngm...
Trong Bc tranh (Nguyn Minh Chu), ngi ha s t nhn thc l mnh c li. y l
cht nhn vn ca tc phm cng l s bin i trong cm hng ngh thut v ni dung ca kh
nhiu tc phm vn hc giai on sau 1975.
Trong truyn ngn ca T Duy Anh, chi tit k l va mang nhng nt chung ca ci k o
Phng ng, va mang nt ring phn nh bu khng kh thi i. Yu t k l giai on ny
c s pht trin mt bc so vi hnh thc k o truyn thng. N khng n thun l hnh thc
chuyn ti cc vn o c theo quan nim hin gp lnh, c gp c m n cn l s s
hi, trn tr ca con ngi nhn tnh, kht vng t do, dn ch thm m tinh thn thi i (Con vt,
Dch qu s, nh sng nng...). Trong truyn ngn ca T Duy Anh, yu t tm linh v gic m,
mng m c xut hin nh mt th php ngh thut quan trng khc ha nhn vt. Nhng yu
t gic m, mng m a ngi c vo th gii na h, na thc trn y nim lo u v khao kht.
Mtip gic m, mng m gip tc gi thm nhp vo nhng vng b n ca i sng ni tm con
ngi v lm cho truyn thm c o, hp dn (B mt ca vnh cu, Lun hi, Ngi nh ca cha
ti...).

Vi tc gi Nguyn Huy Thip hng lot tc phm phng pht du n huyn thoi, mi nhn
vt c k nh mt truyn thuyt, c ci g nh rt k b, huyn o vy ly h...
Nhn vt c Nguyn Huy Thip gii thiu rt n tng. Nng Pa: sc p ca nng
khp cc mng khng ai b kp, da trng nh trng g bc, tc mt v di, mi nh son
(Tri tim h). Anh chng Kh th xut hin khng bnh thng: Chng m ci cha m, sng nh
con giun, con dn. Con giun, con dn sng thui thi, i con ng ring, n ung th no, khng ai
bit c.... ng gi Pnh th tht n tng v ngoi 80 tui m vn trng kin, cn c th lm
vic bng ba, ung bng mi ngi khc. Ri nng Sinh mt c b m ci, nh c mt s vic l
lng m tr thnh mt c gi tuyt p, ly c hong t lm chng. Nhn vt li cn l mt chic
t v rt c b lng qun m li c kh nng c bit, khc thng.
t m cuc i vo s phn h, Nguyn Huy Thip kho lo lng vo y nhng s
kin l lng c nh hng quan trng n s phn nhn vt. l s xut hin ba rng mt con
h khng khip lm c vng kinh hi (Tri tim h); cuc tn cng ca mt by cn trng mu en l
lng vo rng lm tri sch l cy (Chic t v b b qun); nhn vt bt ng tm c trong rng
mt chic v ng y tin vng, tin bc hay nhn vt t nhin li c th nhc c mt hn
linh thing m t trc n nay cha ai nhc ni...
Xoay quanh h cn c nhng hin tng l lng khc ca thin nhin, con h hung hn xut
hin bn vo mt ma ng khc nghit cha tng c, khi cy c cht v sng gi, nc ng
bng li. Bua tm c kho bu khi nm y, khng hiu sao rng Hua Tt nhiu c mi v k.
Cn dch t p xung Hua Tt khi thin nhin xy ra mt iu l lng: Tri ma to gia lc mt
tri ang chi chang.
Tt c nhng yu t k o, huyn thoi gp phn to nn s huyn b cho cu chuyn,
nhn vt v th cng tr nn lung linh, huyn o hn, gy hng th cho ngi c. Nguyn Huy
Thip t ra kh am hiu nhng thi php ca truyn thuyt cho nn kh thnh cng khi xy
dng nhng truyn thuyt vn hc.
Khng ch trong 10 truyn thuyt v bn Hua Tt, huyn thoi cn ri rc mt s truyn
khc. Nhng cu chuyn rt i thng nhng c nh vn im thm mt vi chi tit na tht
na o gy hng th cho ngi c. ng thi qua chi tit y, ta thy r bn cht tm hn con
ngi, ai cn tin ci huyn b l tm hn cn hng thin, nhng ai ph nhn sch trn qu kh,
nhng truyn thuyt ca ng cha l tm hn h chai sn, v th d gy ti c. Nhn vt ti
trong Chy i sng i sut i mong mun nhn thy hnh nh con tru en trong truyn thuyt.
Con tru thng xut hin lc na m. N di y sng lao vt ln mt nc. Ton thn bng
nhy, i sng vt cao, mm th ph ph, con tru phi trn mt nc nh phi trn cn. Tui th
no m chng b li cun bi nhng cu chuyn nh vy. Trong tc phm, chi tit k o ny chnh
l si dy lin kt cc s kin trong truyn. Chm ba truyn Con gi thy thn l hin thc cuc
sng nhng c g nh l o mng. Bi nhn vt Chng lc no cng sng nh mt gic m

gic m ban ngy. Anh ta mang trong lng hnh nh mt c gi con gi ca thy thn c dn
lng t tn l M C, c thi thanh xun ca anh ta l mt cuc i tm kim, anh i ra hng bin
mong c gp c con gi thy thn y. Anh tin vo nhng iu huyn hoc. M C, di ngi
bt ca Nguyn Huy Thip nh l mt huyn thoi.
Nhn chung, th gii tm linh cng vi yu t k o l nhng yu t c ngha v mang li
gi tr thm m ch thc cho tc phm vn hc. Th gii tm linh, nhng yu t k o em n
cho Truyn th Nm nhng gi tr c o, nhng du n ring. V nhng yu t ngh thut ny s
tip tc tn ti, c th hin trong tc phm vn hc qua mi thi gian. Yu t k o, yu t tm
linh c gi tr to nn s hp dn cho tc phm vn hc v c minh chng qua nhiu thi k ca
tin trnh vn hc Vit Nam. Khi im qua yu t tm linh, k o ca tc phm vn hc qua cc
thi k, ti cng cm nhn c s th v, c o ca cc yu t tm linh, k o. D cha c iu
kin v thi gian nghin cu chuyn su v th gii tm linh trong xuyn sut tin trnh pht
trin ca vn hc Vit Nam nhng th gii tm linh mt phng tin, mt k thut gp phn th
hin ni dung, t tng ca tc phm vn hc vn c sc hp dn vi ti rt ln. Ti vn mong mi
c c thi gian, iu kin tm hiu chuyn su hn v th gii tm linh trong Truyn th Nm
ni ring v trong vn hc Vit Nam ni chung.

KT LUN
Truyn th Nm l mt b phn ca vn hc Trung i, nm trong dng chy lin tc ca
vn hc Vit Nam. Trong dng chy tri i lin tc y, iu m vn hc lun mang theo trong ni
dung, t tng ca mnh chnh l hin thc ca cuc sng c phn nh bng s h tr c bit
ca cc phng tin ngh thut. Truyn th Nm cng theo dng chy chung ca vn hc, ca thi
i nhng nh c phng tin ngh thut ring, phng tin ngh thut c th ca mnh to nn
mt b phn vn hc c du n ring, c o ring. Phng tin ngh thut kh c o, ph hp
vi ni dung, t tng ca Truyn th Nm chnh l th gii tm linh ca con ngi. Chnh ci th
gii tm linh v cng phong ph, qua cc yu t k o, thn k v nim tin ca con ngi th
hin tr tng tng phong ph ca nhn dn v cuc i, v x hi v c nhng khng gian m con
ngi cha tng ti c nh thin nh xa xi, m ph mt m... Trong dng chy chung ca vn
hc y, vi c trng ring ca mnh, Truyn th Nm mang theo tt c hin thc ca x hi Vit
Nam cc th k 16, 17, 18 trong hnh trang, hnh trnh tn ti v pht trin ca mnh. Truyn th
Nm th hin cnh hong hn ca ch phong kin ang trn ng suy thoi vi nhng lun
thng o l cng nhng tn iu nghit ng ca h t tng phong kin ang b lung lay n tn
gc...
Vi 30 Truyn th Nm c kho st, vi 1.894 ln xut hin ca yu t tm linh, nhng
yu t ny m ra cho chng ta mt th gii tinh thn phong ph, mt i sng tm linh thing
ling ng trn trng ca con ngi. Nu Truyn th Nm bnh dn mang tnh dn d ca ngi lao
ng v ngh thut mc mc, gin d ca cc nho s bnh dn th Truyn th Nm bc hc tng
ng vi ni dung phc tp, tnh tit, tm l nhn vt, ngh thut iu luyn hn cc nh nho thuc
tng lp trn ca x hi. V c hai b phn Truyn th Nm bnh dn cng nh Truyn th Nm
bc hc cng gp phn th hin s phong ph trong tr tng tng v tinh thn ca nhn dn.
iu c bit l chnh th gii tm linh trong Truyn th Nm gp phn gip chng ta hiu su
sc hn, thu o hn nhng gi tr vn ha tinh thn thing ling ca dn tc.
Vi th gii tm linh phong ph trong Truyn th Nm ni ring cng vi vn hc Trung i
ni chung to nn chic cu ni cho vn hc dn gian trc v vn hc vit sau ny. Vi hnh
thi cu trc ca Truyn th Nm cng ging nh hnh thi cu trc ca th loi truyn c tch, tc
l cu trc theo m hnh kt thc c hu vi ba trng on gp g tai bin on t... to
cho Truyn th Nm tht s gn vi truyn c tch ca vn hc dn gian. Chnh v vy, d tnh cch
ca nhn vt c phong ph n u, cc tnh tit d c pht trin v din bin o le, ly k, phc tp
n mc no i na th cc yu t tm linh cng tip sc a cu chuyn i vo kt thc theo m
hnh c hu ca vn hc dn gian. V vi tnh tit, tm l nhn vt ngy mt phc tp hn, ngh

thut iu luyn hn ca Truyn th Nm to cho Truyn th Nm c thm iu kin gn gi v

pht huy th mnh ca mnh khi ni kt vi b phn vn hc vit cn v hin i. iu c bit m
Truyn th Nm gi gn, truyn ti v pht huy nhng gi tr o c nhn bn, nhn vn ca
con ngi thng qua cuc u tranh quyt lit ca con ngi bo v tnh yu, hnh phc gia
nh, chng li s bt cng, tn bo ca x hi. V nim tin vo trit l nhn qu hin gp lnh,
c gp c... s nhc nh con ngi trong n , i x vi nhau sao cho trn o ngha.
Vi th gii tm linh mang nhiu sc thi k l, thn b vi tr tng tng phong ph ca
con ngi to c gi tr thm m cho Truyn th Nm c trn hai phng din ni dung t
tng v gi tr ngh thut. M hnh cu trc kh n nh ca Truyn th Nm bnh dn, dn n
kt thc c hu, cc tnh tit, cc din bin theo ct truyn v ti theo mt phng thc c bit
l khng phn nh hin thc mt cch trc tip rt ph hp vi tm l ca ngi bnh dn. S tip
thu, sng to ca Truyn th Nm bc hc v tnh thanh nh uyn bc t ngn ng c l, tng
trng v tnh cht bnh dn c hnh thnh t ngn ng hin thc t nhin t ca dao, tc ng c
kt hp hi ha. Bn cnh vic khc ha v c th ha tnh cch v i sng ni tm ca nhn vt
to cho nhn vt trong Truyn th Nm bc hc va c in, cao sang, va bnh d, thn thuc, giu
tnh trit l, tr tu, ng thi li tr tnh, m thm, mt m va c gi tr khi qut cao, va mang
tnh biu hin c th. Nhng gi tr ngh thut d c nhng im ring nhng ni dung t tng ca
c Truyn th Nm bnh dn v Truyn th Nm bc hc li gp g nhau kh r. l c hai b
phn Truyn th Nm bnh dn v Truyn th Nm bc hc u phn nh kht vng t do, dn ch
v tinh thn u tranh v cng l v cng bng x hi ca nhn dn thi phong kin. Truyn th
Nm cng c bit quan tm cao phm gi ca ngi ph n, ng thi cao ci p, ci
thin trong s i lp vi ci xu, ci c. Bn cnh , Truyn th Nm nh mt th v kh sc bn
ca nhn dn trc nhng h thng l gio, k cng h khc ca ch phong kin, l phng tin
i u vi nhng bn gian c, cng quyn ca x hi. Chnh v vy, Truyn th Nm cn l mn
n tinh thn khng nhng ca nhn dn thi phong kin m cn c nhng gi tr tinh thn qu bu
vt thi gian trong mi th h, mi cuc i. Bi Truyn th Nm khng dng li cuc u
tranh gia thin thng c, gia chnh thng t; khng dng li vic ca ngi phm gi ngi ph n
m Truyn th Nm cn hng con ngi vo o l i vi nhng m c tht cao p, thing
ling. Nhng c m tht i thng, tht gin d nh mi quan h ngha tnh trong gia nh ca
anh ch em, ca cha m con ci, ca chng v, ca i la yu nhau v xa hn l mi quan
h gia con ngi vi con ngi vi nhng gi tr cao p ca o c, ca nhn bn, nhn vn... s
l nhng gi tr c bn, vnh hng trong i sng con ngi.

Trong thi i ngy nay vi s pht trin khng ngng ca khoa hc, k thut, con ngi
ang cun theo trc quay pht trin ca con ng cng nghip ha hin i ha. Trong cuc
sng vi bao bn b, hi h, vi hng vn ci mi m chng ta tip thu, hi nhp, chng ta s cm
thy tht s qu bu v trn trng khi c nhng thi gian chim nghim, suy ngh v nhng gi tr
vn ha, gi tr tinh thn thing ling, cao qu t th gii tm linh trong Truyn th Nm. Th gii
tm linh trong Truyn th Nm th hin nhng iu tt p trong cuc sng s cn tn ti, o l
nhn ngha cuc i khng th mt i, cng l s khng qun ngi lng thin, nhng tm lng v
ci tm trong sng d tri qua bao p lc ca cuc i th n vn tn ti trong nhn gian... Truyn
th Nm cho con ngi nim tin v th gii tm linh, mt th gii tinh thn c gi tr v gi m khi
con ngi bit trn trng, bit gi gn, bit tin tng th n s mang n cho con ngi nhng iu
k diu trong cuc i ny... V nh m con ngi c th iu chnh c tm l, tnh cm, hnh
vi ca mnh sao cho chnh cuc i v cuc sng ca mi ngi c ngha hn. Tin vo th gii
tm linh hon ton khc vi m tn d oan nh nh nghin cu Trng Thn ni. Th gii tm
linh s nhc nh con ngi phi gi o l i v c lut nhn qu, nh th gii tm linh lm cho
con ngi i vi con ngi nhn i hn, tht lng hn tch c, to phc... Th gii tm
linh s gip ngi i c thm nim tin, sc mnh tinh thn v c thm ngh lc vt qua nhng p
lc, nhng bin c, nhng kh khn trong cuc i... Ngi xa tin rng con ngi s khng n
c trong hnh trnh kh khn, vt v ca cuc i bi ln khut xung quanh con ngi lun tim
n nhng v cu tinh tht thing ling, huyn b. l nhng v cu tinh s em cho mi ngi sc
mnh, nim tin vt qua tt c nhng vt v, gian nan... V nhng v cu tinh s cho con ngi
nhng c m p v cuc i nh nhng gi tr t tng c gi gm trong Truyn th Nm...

TI LIU THAM KHO

1.

o Duy Anh (2005), Nghin cu vn ha v ng vn, Nxb Gio dc

2.

o Duy Anh (1998, ti bn) Vit Nam vn ha s cng, Nxb Tng hp ng Thp.

3.

S. Frend, C. Jung, E. Fromm v R. Assagioli, Phn tm hc v vn ha tm linh, Nxb

Vn ha thng tin, 2004.

4.

Toan nh (1991), Con ngi Vit Nam: phong tc c truyn, Nxb TP.HCM.

5.

Toan nh (2002), Vn ha Vit Nam Nhng nt i cng, Nxb Vn hc.

6.

Nguyn Trn Bt (2005), Vn ha v con ngi, Nxb Hi nh vn, H Ni.

7.

Ban t tng Vn ha Trung ng (1998), Ti liu nghin cu Ngh quyt Trung ng 5

Kha VIII, Nxb Chnh tr Quc gia

8.

Hoa Bng, Quan m tn truyn tc Quan m Th Knh Xut hin t bao gi v tc

gi l ai?, Tp ch Vn hc s 6/1970.

9.

V Vn Bng (2004), Con ngi v mi trng sng (theo quan nim c truyn v hin
i), Nxb Vn ha thng tin.

10.

Li Ngc Cang kho thch v gii thiu (1978), M Phng Xun Hng, Nxb Vn ha.

11.

Nguyn nh Chiu (2001), Truyn Lc Vn Tin, Nxb Vn ha Thng tin, H Ni.

12.

Nguyn Th Chin (1993), Hnh tng nhn vt trong Truyn Nm Ti T Giai Nhn,
Lun n PTS.KH Ng vn, Trng i hc Tng hp, H Ni.

13.

on Vn Chc (1997), Vn ha ng x ca ngi H Ni vi mi trng thin nhin,

Nxb Vn ha Thng tin.

14.

Kin Cng (2002), Tm linh di gc nhn khoa hc, Nxb Thanh Nin, 2002.

15.

Kho tng Truyn Nm khuyt danh 2000, tp 1, Nxb Vn hc, H Ni.

16.

Kho tng Truyn Nm khuyt danh (2000), tp 2, Nxb vn hc, H Ni.

17.

Chu Xun Din (2004), My vn vn ha v vn ha dn tc Vit Nam, Nxb Vn

ngh.

18.

Nguyn Du (1986), Truyn Kiu, Nxb i hc v Trung hc chuyn nghip H Ni.

19.

Nguyn Du (1999), Truyn Thy Kiu, Nxb VHTT, H Ni.

20.

inh Xun Dng (2004), My cm nhn v vn ha, Nxb Chnh tr quc gia.

21.

inh Xun Dng (2004), Mi quan h gia vn ha v vn hc, Nxb Chnh tr Quc gia.

22.

Nguyn ng Duy (1997), Vn ha tm linh Nam b Nxb H Ni.

23.

Nguyn ng Duy (1998), Nho gio vi vn ha Vit Nam, Nxb H Ni

24.

Nguyn ng Duy (1999), Pht gio vi vn ha Vit Nam, Nxb H Ni

25.

Nguyn ng Duy (2001), o gio vi vn ha Vit Nam, Nxb H Ni

26.

Nguyn ng Duy (2001), Cc hnh thi tn ngng tn gio Vit Nam, Nxb Vn ha
thng tin, H Ni.

27.

Nguyn ng Duy (2002), Vn ha Tm linh, Nxb Vn ha Thng tin, H Ni.

28.

GS. Phan i Don (2004), My vn v vn ha lng x Vit Nam trong lch s, Nxb
Chnh tr Quc gia, H Ni.

29.

Nguyn Kim nh (1960), S knh tn trang (Phm Thi), Nxb Vn ha Vin Vn ha.

30.

Nguyn Kim nh (1960), Phm Cng Cc Hoa, Nxb Vn ha Vin Vn ha.

31.

Nguyn Kim nh (1960), Phm Cng tn truyn, Nxb Vn ha Vin Vn ha.

32.

Nguyn Kim nh (1960), Thoi Khanh Chu Tun, Nxb Vn ha Vin Vn ha.

33.

Thi Kim nh (1988), Giai on v d liu v Nguyn Du Truyn Kiu, Nxb Ngh
Tnh.

34.

E.B.Tylor (2000), Vn ho nguyn thu, Tp ch vn ho ngh thut.

35.

Nguyn Thch Giang (1979), Truyn M Phng, Xun Hng, Nxb Thun Ho.

36.

Mai Thanh Hi (2005), Tm hiu tn ngng truyn thng Vit Nam, Nxb Vn ha Thng
tin.

37.

V T Ho, Mi quan h gia Truyn Nm bnh dn v Vn hc dn gian, Tp ch Vn

hc s 4/1980.

38.

Nguyn Duy Hinh (2003), Ngi Vit Nam vi o gio, Nxb KHXH, H Ni.

39.

Nguyn Hu Hiu, Tm hiu vn ha Tm linh Nam B, Nxb Tr.

40.

Kiu Thu Hoch (1996), Truyn Nm bnh dn ca ngi Vit, lch s hnh thnh v
bn cht th loi, Lun n PTS Khoa hc Ng vn. Trng HKHXH v Nhn vn,
H Ni.

41.

Kiu Thu Hoch, Sc sng trng tn Truyn Nm bnh dn, Tp ch Vn hc s

2/1997.

42.

GS.TS Kiu Thu Hoch (2005), Tng tp vn hc dn gian ngi Vit, tp 12, Truyn
Nm bnh dn, Nxb Khoa hc X hi, H Ni.

43.

Truyn Nm khuyt danh Phm Cng Cc Hoa (2001), Nxb Th gii.

44.

Truyn Nm khuyt danh Tng Trn Cc Hoa (1998), Nxb Vn ngh TP.HCM v Hi
nghin cu v ging dy Vn hc TP.HCM.

45.

Nguyn Phm Hng (2001), Trn hnh trnh Vn hc Trung i, Nxb i hc quc gia
H Ni.

46.

Trn nh Hu (1988), n hin i t truyn thng, Nxb Vn ha.

47.

Trn nh Hu (1995), Nho gio v vn hc Vit Nam trung cn i, Nxb Vn ha

thng tin.

48.

Trn nh Hu (1995), n hin i t truyn thng, Nxb Vn ha, H Ni.

49.

Trn nh Hu (1995), Nho gio v vn hc Vit Nam trung cn i, Nxb Gio dc.

50.

inh Gia Khnh (1992), Tc th mu v nhng truyn thng vn ha dn gian Vit

Nam, Tp ch vn hc (3).

51.

inh Gia Khnh (1993), Vn ha dn gian Vit Nam trong bi cnh vn ha ng Nam
, Nxb KHXH, H Ni.

52.

inh Gia Khnh (1995), Vn ha dn gian Vit Nam vi s pht trin ca x hi Vit
Nam, Nxb Chnh tr Quc gia, H Ni.

53.

inh Gia Khnh (ch bin) (1998), Vn hc dn gian Vit Nam, Nxb Gio dc.

54.

inh Gia Khnh (2001), Vn hc Vit Nam (Th k X na u th k XVIII), Nxb

Gio dc.

55.

inh Gia Khnh (2002), Vn hc Vit Nam t na u th k X n na u th k

XVIII, Nxb Gio dc.

56.

V Ngc Khnh (1987), Vn ho dn gian v vic tm hiu lch s t tng Vit Nam,
Tp ch Vn ha dn gian (4).

57.

Bnh gii Truyn Kiu (2000), Nxb Vn hc H Ni.

58.

ng Vn Kim, Truyn thng Vn ha Vit trong Truyn Kiu, Lun vn Thc s,

Trng HSP TP.HCM.

59.

L nh K (1998), Truyn Kiu v vn ha ngha tnh Vit Nam, Tp ch Vn ha s

12.

60.

ng Thanh L (1968), Nhn vt ph n qua mt s truyn Nm, Tp ch Vn ha s

213.

61.

ng Thanh L (1979), Truyn Kiu v th loi truyn Nm, Nxb KHXH.

62.

Nguyn Lc, Nhng vn x hi trong Truyn Nm bnh dn, Tp ch Vn hc s 4 /

1969.

63.

Nguyn Lc (1976), Vn hc Vit Nam na cui th XVIII na u th k XIX (tp 1),

Nxb i hc v Trung hc chuyn nghip, H Ni.

64.

Nguyn Lc (1978), Vn hc Vit Nam na cui th k XVIII na u th k XIX (tp

2), Nxb i hc v Trung hc, H Ni.

65.

Nguyn Lc (1990), Nguyn Du con ngi v cuc i, Nxb Nng.

66.

Nguyn Lc (1999), Vn hc Vit Nam na cui th k XVIII na u th k XIX,

Nxb Gio dc.

67.

Nguyn Lc (1999), Vn hc Vit Nam (na cui th k XVIII ht th k XIX), Nxb

Gio dc.

68.

Truyn Nh Mai (1988), Nxb H v THCN.

69.

Truyn Nm Nh Mai (1999), Nxb Vn hc.

70.

L Minh (ch bin) (1994), Vn ha gia nh Vit Nam v s pht trin x hi, Nxb Lao
ng, H Ni.

71.

L Th Hng Minh, Ngn ng nhn vt trong Truyn th Nm bc hc, lun n Tin s

trng HSP, TP.HCM.

72.

Lu Sn Minh tuyn chn (2003), Truyn Khng nn c vo lc giao tha, Nxb Vn

hc.

73.

L Hoi Nam (2002), Phm Ti NgcHoa mt Truyn Nm khuyt danh c gi tr, Tp

ch vn ha s 8.

74.

Sn Nam (2001), Ni thm v tm linh trong lin h vi vn ha Vit Nam, Vn ha

Vit Nam c trng v cch tip cn, Nxb Gio dc.

75.

Phan Ngc (2002), Bn sc vn ha Vit Nam, Nxb Vn ha Thng tin.

76.

Truyn Bch Cu K Ng (1964), Nxb Tn Vit, H Ni.

77.

Bi Vn Nguyn (1960), Truyn Nm khuyt danh, mt hin tng c bit ca vn hc

Vit Nam, Tp ch vn ha s 7.

78.

Trn Ngc Minh Nguyt, Tn ngng dn gian v quan nim ca Nguyn Du trong
Truyn Kiu, Lun vn Thc s, Trng i hc S phm TP.HCM.

79.

Hong Ph (2008), T in Ting Vit, Nxb Nng, Trung tm T in hc.

80.

Diu Vi Qun (ch bin), (1996), B n ca chim mng, Nxb VHTT, H.

81.

V Tin Qunh (1999), Ph bnh bnh lun vn hc Nguyn Du (tp 2), Nxb Vn ngh
TP.HCM.

82.

ng c Siu (2002), Hnh trnh vn ha Vit Nam, Nxb Lao ng, H Ni.

83.

L Vn Siu, Np sng tnh cm ca ngi Vit Nam, Nxb Mi C Mau, Cng ty vn ho

tng hp Qun 11, TP.HCM

84.

Phm Cn Sn (2002), Vn ha phong tc Vit Nam ABC, Nxb Vn ha dn tc.

85.

Nguyn Hu Sn (1995), Truyn Nm ngun gc v bn cht th loi. Tp ch vn ha

dn gian s 2.

86.

Trn nh S (2005), Thi php vn hc trung i Vit Nam, Nxb HQG H Ni.

87.

Truyn N T Ti, thuvien.net

88.

Bi Duy Tn (1999), Kho v lun mt s tc gi tc phm vn hc trung i Vit

Nam, Nxb Gio dc.

89.

Bi Duy Tn (2000), Theo dng kho lun Vn hc Trung i Vit Nam nhng cng
trnh nghin cu, Nxb Gio dc.

90.

H Vn Tn (2005), n vi lch s vn ha Vit Nam, Nxb Hi nh vn.

91.

Nguyn c Tn (2002), Tm hiu c trng vn ha dn gian ca ngn ng v t duy

ngi Vit, Nxb i hc Quc gia, H Ni.

92.

Nguyn c Tn (2002) Tm hiu c trng vn ha dn tc ca ngn ng v t duy

ngi Vit trong s so snh vi nhng dn tc khc, Nxb HQG H Ni.

93.

L Ngc Tr (2006), Vn ha Vit Nam c trng v cch tip cn, Nxb Gio dc.

94.

Nguyn Huy T, Hoa Tin truyn (ch gii), Nxb La Thing.

95.

Nguyn Huy T, Nguyn Thin (1978), Truyn Hoa Tin, Nxb Vn hc.

96.

T Ngc Thanh (1992), Vai tr ca min tin trong i sng vn ha dn gian c truyn,
Tp ch vn hc (3).

97.

Nguyn Ti Th (1999), Tam gio ng nguyn Hin tng t tng chung ca cc

nc ng Nam , Tp ch Hn Nm (3).

98.

Phm Thi (1994), S Knh Tn Trang, Nxb Gio dc

99.

Trn Ngc Thm (1999), C s Vn ha Vit Nam, Nxb Gio dc.

100. Trn Ngc Thm (2001), Tm v bn sc Vn ha Vit Nam, Nxb Tng hp TP.HCM.
101. Trn Nho Thn (2003), Vn hc trung i Vit Nam di gc nhn vn ha, Nxb Gio
dc.
102. Trng Thn (2005), Tn trng t do tn ngng Bi tr m tn d oan, Nxb Vn ho
thng tin, H Ni.
103. Lai Thy bin son (2004), Phn tm hc v vn ho tm linh, Nxb Vn ha Thng
tin
104. Lai Thu gii thiu, Huyn Giang dch t nguyn bn ting Php, Ci thing v ci
phm, Vn hc v khoa hc nhn vn.
105. Th Minh Thy (1996), Mi quan h gia vn ha v vn hc, Lun n PTS Khoa hc
Ng vn, Trng HKHXH v Nhn vn, H Ni.
106. Nguyn Ngc Thin (1998), Hi tho khoa hc: Vn ho mi quan h vn ho v vn
hc, Tp ch vn hc (6).
107. Lc Thin (1992), Lc Vn Tin Ch Nm v Quc ng i chiu, Nxb TP.HCM.
108. Bi Thit (2000), Cm nhn v vn ha, Vin Vn ha v Nxb Vn ha Thng tin, H
Ni.
109. Ng c Thnh (1992), Tc th mu Liu Hnh mt sinh hot tn ngng vn ho
cng ng, Tp ch vn hc (3).
110. Ng c Thnh (2001), Tn ngng v vn ho tn ngng Vit Nam, Nxb Khoa hc
X hi, H Ni.
111. inh Gia Thuyt (nh chnh v ch thch) (1956), Bch Cu k ng, Nxb Tn Vit, Si
Gn.
112. Mai Trn (1960), Nh Mai, Tp ch vn ha s 8.
113. Truyn Nm khuyt danh Phan Trn (1998), Nxb Vn ngh TP.HCM v Hi nghin cu
v ging dy Vn hc TP.HCM.

114. Nguyn Qung Tun (1990), Ch ngha Truyn Kiu, Nxb Khoa hc x hi, H Ni.
115. Tuyn tp vn hc dn gian Vit Nam (Tp 2, Quyn 2 - 2001), Nxb Gio Dc
116. Mng Tuyt (1978), Nh li qu trnh pht hin v cng b Truyn Nm Song Tinh Bt
D, Tp ch vn ha s 1.
117. Phm Khoa Vn, Np sng tnh cm ngi Vit, Nxb Lao ng, H Ni.
118. Vn kin i hi ng thi k i mi v Hi nhp (2008), Nxb Chnh tr Quc gia.
119. Nguyn Quang Vinh (1972), Truyn Th Lc Vn Tin vi vn ha dn tc, Tap ch Vn
ha s 4.
120. L Tr Vin (2001), T Vn hc Vit Nam th ngh v vn ho Vit Nam, Vn ha Vit
Nam c trng v cch tip cn, Nxb Gio dc.
121. L Tr Vin (2001), c trng vn hc trung i, Nxb Vn ngh TP.HCM
122. Trn Ngc Vng (1999), Vn hc Vit Nam, dng ring gia ngun chung, Nxb i
hc Quc gia H Ni.
123. Trn Quc Vng ch bin (2000), C s vn ha Vit Nam, Nxb Gio Dc, H Ni.
124. L Thu Yn (2004), m nh Tin ng, Ti liu phc v cho ging dy v hc tp
v Truyn thng Vn ha Vit trong sng tc ca Nguyn Du.

PH LC 6: CC CU TH CHA YU T TRI
HOA TIN
(Nh xut bn Vn hc 1978)

Cu 1 2:

Trm nm mt si ch hng

Cu 923 924:Ngi xa nh nh cha tng,

t ngi ti sc vo trong khun tri.

Cu 135 136: o trn my hnh trn tri,

Ca thu vng vng tin sng gc tri.

Cu 991 992:Ka u vin ph u hiu,

Ngh chi cho nt d ngi nh tm.

Cu 163 164: Th tri d hn v tnh,

Lng tri rt thng con lo ra khi.

Cu 993 994:Ka u sng rng sng di,

Lm chi em ging khuynh thnh tru ai.

Cu 177 178: Bu tri chia chim phong quang,

Ng thn my nc mt tri t dng.

Cu 997 998:Ka u nc lnh tri thu,

Cnh va mn l khch nhng qun xa.

Cu 357 358: Tri mai dn rng tun vng,

ng nh phng lng mt h trng in.

Cu 1023 1024: Sinh t nn nu phn hng,

Gi u sm quyn hng trc nh.

Cu 535 536: Hy coi vo s phong lu,

Tri thu ba c dunh Tng mt ngy.

Cu 1101 1102: Gi bng chn vn bay khi,

y nhn duyn bit l u chng tri.

Cu 553 554:
Gi Hng nng s r li:

Bt bnh du vic ty tri cng xong.

Cu 1157 1158: Phn vua lc nc hng tri,

Bn ma bn cnh chiu tri xnh thay.

Cu 591 592: Su u d di bing rng,

Mun nghn danh gi nm mi nhn duyn.

Cu 1269 1270: Sinh nghe lng thm nh bo,

Nh hon khp ca y trng gi tri.

Cu 757 758: Mo duyn trm ngh thing i

Nh tri quyt d no inh ninh.

Cu 1335 1336: Ting oan dy t l tri,

Di dun bu nc gng tri i nhau.

Cu 881 882:
Dt t nay mi vng li,

Tin a Lu cng xa xi m chng.

Cu 1431 1432: Mnh mang b kh sng di,

nh hay ngi nh th tri phi theo.

Cu 889 890: Rng: Nay nam bc phn k,

Bit rng phc thin c tri na khng.

Cu 1557 1558: Gng tri soi r mnh tnh,

nh tri n trng kia vi lng.

Cu 915 916: Ni mnh li ngn cho mnh,
Tri cao sm dy t bnh su xy.

V lng l sc tc danh bin vng.

Cu 1579 1580: Duyn kia nng th bi,
Thn kia trong my thu tri qun u.

Cu 1735 1736: Phong quang c bn ma tri,

Gi a hng rc trng mi tuyt khuyn.

S KNH TN TRANG
(Nh xut bn Gio dc 1994)
Cu 3 6:

Nc non, tri v nn tranh,

Ng tiu cnh l, mc canh th mu.
Cu 19 20:
Vn o chn cc dang tay,
Cu 39 40:

Th lng y vi cao dy, di trn.

Cho hoa, bum qu thng ln,

Cu 217 218: C min gi Thy Hoa Dng,

Tri thu thc ngc, xun trang mu hng.
Cu 350 352: Cho hay tnh phn bi tri,
ng nhn duyn y d ngi nh nn?
Cu 473 474: Dy hoa dun l bi tay tri,

Tri in bic nhum, nc rn chm pha.

Cu 89 90: Khn toan thay i cuc i,

Ngh n duyn do cng nc ci.

Cu 535 : Dt mi a duyn cng bi tri.

Lng tri th, d ngi cho xong?

Cu 211 - 212: Mt vng cnh pht, bu tri,

Cu 939 940: Nghe kim sn rt phong tnh,

Ngh rng cnh Pht, tri dnh i tin.

Nc vn sc bic, non vi v xanh.

TRUYN KIU
(Nh xut bn i hc v Trung hc Chuyn nghip H Ni 1986)
Cu 5 6:

L g b sc t phong,

Tri xanh quen thi m hng nh ghen.

Cu 29 30: Thng minh vn sn tnh tri,

Pha ngh thi ha mi ca ngm.

Cu 149 150: Nn ph hu bc ti danh,
Vn chng nt t thng minh tnh tri.

Cu 203 204:

Ny mi bi mi mi ra,

Cu 1085 1086: Tri ty lng ng bng vng,

Cu thn li mn bt hoa v tri.

Cu 449 450: Vng trng vng vc gia tri,

Phc th thy tin chng n ni.

Cu 1131 1132: Mt on n trc sau,

inh ninh hai mt mt li song song.

Cu 659 660: Tri lm chi cc by tri!

Vut u xung t cnh u ln tri.

Cu 1179 1180: Nng rng: Tri nh c hay!

Ny ai vu thc cho ngi hp tan.

Cu 703 704: Tri Liu non nc bao xa,

Quyn anh r yu s ny ti ai?

Cu 1267 1268: Song sa v v phng tri,

Ngh u r ca chia nh t ti!

Cu 715 716:
C tri u b a oan,

Nay hong hn li mai hn hong.

Cu 1637 1638: m thu gi lt song o,

Mt nh ch ring oan mt mnh.

Cu 783 784: Tri hm my ko ti rm,

Na vnh trng khuyt ba sao gia tri.

Cu 1817 1818: By gi t thp tri cao,

Du du ngn c m m cnh sng.

Cu 831 832: Ming ngon k n tn ni,

n lm sao ni lm sao by gi?

Cu 1877 1878: By gi mt vc mt tri,

Vn nh cng tic ca tri cng tham.

Cu 891 892: Vng b nghe by nhiu li,

Ht iu khinh trng ht li th phi!

Cu 2171 2172:
i tri p t i,

Ting oan mun vch tri ku ln.

Cu 909 910:
Trng vi gt l chia tay,

H T tn Hi vn ngi Vit ng.

Cu 2391 2392: Cho hay mun s ti tri,

Gc tri thm thm ngy ngy m m.

Cu 913 914:
Vi l san st hi may,

Ph ngi chng b khi ngi ph ta!

Cu 2441 2442: Triu nh ring mt gc tri,

Mt tri thu ring ai mt ngi.

Cu 979 980: Nng rng: Tri thm t dy,

Gm hai vn v rch i sn h.
Cu 2607 2608: Chn tri mt b lnh nh,

Thn ny b nhng ngy ra i!

Cu 1017 1018: V trong thn mng my li,
Tc nhn u cng c tri trong.

Nm xng bit gi t sinh chn no?

Cu 2655 2656: S rng: Phc ha o tri,
Ci ngun cng lng ngi m ra.

Cu 2689 2690: Khi nn tri cng chiu ngi.

Cu 2861 2862: Ca tri rng m ng my,

Nh nhng n trc n bi duyn sau.

Cu 2763 2764: iu u st nh lng tri,

Hoa cho ng hnh hng bay dm phn.

Cu 3121 3122: Tri cn c hm nay,

Thot nghe chng thot rng ri xit bao!

Tan sng u ng vn my gia tri.

LC VN TIN
(Nh xut bn Vn ha Thng tin H Ni 2001)
Cu 27 28:

My tri chng dm ni ra,

Xui thy thng t xt xa trong lng.

Tri i h n lp ng cng danh!

Cu 563 564: Tiu ng th ngn than di,

Cu 59 60:
Nh c tng s dn rng:
Vic ngi chng khc vic trng trn tri.

Tri sao n ph ngi ti ngi ngay!

Cu 587 588: Qun rng: Tri t thnh lnh,

Cu 235 236:

Gi ma u pht gy nhnh thin hng.

Cu 800 801: Thnh ng i thnh T Thin,

Ai ai cng trong tri,

Gp nhau li cn li thi thi.

Cu 251 252: Vi tri cho ng vung trn,

Trm nm cho trn lng son vi chng.

Thnh b V hu u lin n y.
Cu 947 948: Va may tri sng ngy,

Cu 555 556:
Hai hng ly ngc nh sa,
Tri nam t bc xt xa on trng.

ng chi xem thy vt ngay ln b.

Cu 1213 1214: Tri sao n ph ti lnh,

Cu 557 558:

Anh em ai ny u thng,

Bng vng cha thy ngy xanh mn.

Cu 1327 1328: Bit nhau cha ng my hi,

Ngy nay ng gp minh linh phc tri.

K cn ngi mt tri i l tri.

Cu 1357 1358: Thn con cn ng gia tri,

Cu 1727 1728: Thy chng d li thm au,

t tri bao n chia bu cho nh?

Xin th bc tng trn i thi thi.

Cu 1489 1490: Trn tri lng l nh t,

Cu 1991 1992: Trnh Hm b c nut ry,

Thit tri bo ng l ny rt ng.

Nguyt Nga nh ni tc t chng trn.

Cu 1551 1552: Trong nh khng gi hu sinh,

Cu 2069 2070: Tri kia qu bo my hi,

Tic cng son im phn di by lu.

PHM TI NGC HOA

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 11 n trang 48)
Cu 508 509:

Tri cao t rng c hay,

St phu hip ph, s ny thu cha?

Bi u hay bi a oan vic tri?

Cu 594 - 595: Chng ti thc thit thn,

Cu 526 327: D tham vua c binh quyn,

Vong bn bi ngha, bc en mc tri!

t l thin a xoay vn mi hay.

Cu 606 607: Chng tham gc phng, lu vng,

Cu 534 535: Phm chng trch mng chua cay,

T sinh hu mnh s nay c tri.

Vi tri, ct tc, tang cho chng.

Cu 623 624:
u l duyn s bi tri,

Cu 554 555: S ny thu n hong thin,

V ti nhan sc mi nn th ny!

Lng vng quyt hn p i duyn vng.

Cu 654 655: Than rng: Tri lm sc my,

Cu 583 584: Trch thin a bng gng chng xt

Anh i u thip b v?
Cu 588 589: N no ct ch cho ang,

B rng t dy c thu tnh khng?

Cu 658 661: Thng con, tic r, ngm ngi
Vi t ku tri, than th cng ai?

Khp mi ni thng chng Phm Ti

Bo nhau rng tri khng cng.
Cu 730 731:
L vng cn trn cy,

Ln tr v thnh cho yn.

Chng y thot khi trun chuyn,
n tri li c ci ln mnh rng.

L xanh rng xung, tri hay chng tri?

Cu 868 869: Dim Vng vng lnh sc tri,

Cu 900 901: Li ra n ca ph ng,

Tri sai mt m my vng, l thay!

Ci hiu Chu Quc ni i Trang Vng.

Cu 894 897: Vng sc tri, ti v dng th,

Cu 907 908:
Phm Ti m sc cho xem,
Lng ban vng lnh Hong thin, c rng

M PHNG XUN HNG

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000, t trang 95 n 312)
Cu 3 4:
Cu 27 28:

Ch rng ph qu ti thin,
Cng danh ti s v quyn tay ai?
Chng qua tri t nh toan,
Thy ch lnh mi lng cng a.

Khi ma khi nng bit nh cy ai?

Cu 476 477: ti tri t chng tri,
Hai bn ch bc vy th u hay.
Cu 550 551: Ch rng ph quy ti thin,

Cu 49 50:

i ra binh cch xa c,
Cm tri lc nc by gi cng qua.
Cu 75 76:
M i khi y m li:
i ra mt bin chn tri kh thn.

T sinh ti mnh t nhin ti tri.

Cu 592 593: Nh tri ch hy i ra,
Mt mai v nh cng li n cng.
Cu 602 603:Ch i ti vi vi tri: i n ni v n chn

Cu 113 114:

ng tin phn bc hao tn qun chi.

Cu 793 794:
i xa xng n mi tn,
Nh tri v ng bnh yn cng mng.
Cu 852 853: Ti khng bc bo chi u,

i ra mt bin chn tri,

Bc kia hai nn a ngi lm tin.
Cu 175 176: Ph vua mt bin chn tri,
Lm ngi h d ci li sao nn.
Cu 217 218: Hay u nhng vic thin c,

Lng ti cng mun trc sau nh tri.

Cu 1081 1082: T ngy khn ln trng thnh,

Cu 1698 1699: Nm trng king tuyt gi tri,

Song thn sm cch thin nh lu.

Cu 1091 1092: Nghe li bn t lm ly ly phin.

Ch i ng tt nhng ni y.
Cu 1844 1845: Cam trn l ti thi tin,

S ny l ti hong thin.
Cu 1142 1143: Lng duyn ca s ti tri

Giu sang ti s h nn ti tri.

Cu 1854 1855: Nhn tm mc trc kh d,

Con gh nh con rut cng thi l con.

Cu 1184 1185: Ch em chn qu ma,

S ny l l cn do ti tri.
Cu 1866 1867: Cha con no t i nhiu,

Xin ng yn phn cm vua ngy tri.

Cu 1198 1199: Chng qua phc phn nh ta,

Chng hay hn tiu diu v tri.

Cu 1868 1869: Ngng ku ba ting hi tri,

Trung thnh ngha kh cng l tri se.

Cu 1206 1207: Chng qua tri t nh xui,

Ly chi tng tng cha ti by gi.

Cu 1888 1889: Cu Hai khi y than rng:

Ai v Ty Thc v ni ng Thnh.
Cu 1222 1223: Chn tri mt bin chi vi,

Trng chng ngha kh ca chng ca tri.

Cu 1896 1897: Cu Hai khi y v nh,

Ly b thng m con ti vi cng.

Cu 1228 1229: Lng duyn l s ti tri,

Chung lu nht khc tri rng ng.

Cu 1948 1949: Ta nay vn thit thin thn,

C ng nn n nhiu li khng nn.

Cu 1429 1430: Lng duyn l s ti tri,

Ngc hong sai xung phm trn dy ngi.

Cu 1950 1951: Ngi nay vn thc con tri,

Tuy con ng Ph cng l chu ti.

Cu 1445 1446: Ku la than khc van tri,

Bo thai i s cho ngi dng gian.

Cu 1974 1975: Ci u trm ly thin thn,

No hay m b cho ai na chng.

Cu 1661 1662:
Nn h l s ti tri,

Ti cam chu ti th dung ngu phm.

Cu 1992 1995: Rng nay cc php thuc thnh,

Khng trai c r ng mi con trai.

Cu 1682 1683:
M thc ba nm tri,
Xem trong kh sc bin di khc xa.

Ci trn li thin nh ta lui.

Xun Hng hn phch rng ri,
Xem ln trn tri thin m a hn.

Cu 1998 1999: Tin ng tr li thin cung,

Cu 2452 2453: Vui thi ni vy c u,

Xun Hng nc mt rng rng nh ma.

Cu 2069 2070: Cho nn thu n thin thn,

Ai cm gu tt bin ai cm cu cu tri.
Cu 2493 2494: Qu thn no chng gip ngm,

Cho nn tr ngha n n chu ry.

Cu 2093 2096: Bn b tri t thanh khng,

M li bao ting cao thm hi tri.

Cu 2501 2502: Cng nhau nguyn c st cm,

Tai nghe ng ng sm dy my en.

oi xem leo lt ngn n,

Trc c tri t sau cng x sang.

Cu 2541 2542: Tri xui vng gp vng,

B ci rng bch bay ln lng tri.

Cu 2103 2104: Tri cao t rng thnh thnh,

Thm hoa cng ng khn ngoan ai ty.

Cu 2545 2546: Tri xui lan hu mt bn,

Cung thn vng bi vong linh b ry.

Cu 2281 2282: Chng qua tri nh t a,

Tri xui o l nht mn sum vy.

Cu 2547 2548: Tng quan t d bng nay:

Xem trong d ngc cng va lng chu.

Cu 2304 2305: Thn ti nh mui p da,

Thit nh li m phc ry tri cho.

Cu 2579 2580: Xa kia ci cy a,

Tri i c thu hay cha hi tri!

Cu 2123 2125: Vi cng thng gii Hong Thin,

Tri xui hip li nay m du ti.

Cu 2629 2632: Tri xui mai trc mt cnh,

Kch c triu tin lm l triu nghi.

Cu 2310 2311: Li th ti chn lu gianh,

Tri xui lan hu yn anh kt nguyn.

S ny l ti hong thin,

Nguyn cng tri t ch linh ng b.

Cu 2314 2315: Tri xui xanh lc la,

t ri hng khi ngn n hoa ng.

Cu 2641 2642: Hai tun rt chn ru l,

S ny l ti thin c ti tri.
Cu 2377 2378: Chn ni chnh bng soi gng,

Chn ny l chn tri cho ta.

Cu 2669 2670: Tri xui trc hip cng mai,

Thin c nh cng bng d khanh.

Cu 2419 2420: Tri cao c thu hay khng,
Thy ngi tit ngha hiu trung trong i.

Loan hip cng phng ng ngoi ba ng.

Cu 2676 2677: C mt ch tng Hng S,
Tn l V Cng mnh nh tng tri.

Cu 2737 2738: n ngy pht pho khai binh,

Cu 3224 3225: n trong phc c tri dnh,

Thm hoa khi lnh m thanh m tri.

Cu 2766 2767: Thm hoa tht th sa c,

V chng th y con sanh th ny.

Cu 3226 3227: Sinh con hai tui bng ry,

Phc da m: i! Tri hi ta!

Cu 2780 2781: Ch rng thin a v t,

Tri ha phong v rc ngay ln tri.

Cu 3228 3229: M iu khi y ng chi,

Tri u c khin tau h phen ny.

Cu 2792 2793: Tri kia m c hi tau,

Di t sm dy trn tri my bay.

Cu 3236 3239: V chng ri mi la ku,

Hn v chn sui hn sau bo th.

Cu 2862 2863: Qu thn no chng kim lm,

C chi c cnh bay theo ln tri.

V chng ng vi chi vi,

M li ba ting cao thm hi tri.

Cu 2906 2907: Nguyn cng tri t ng b,

Thin hn a m t tri mnh mng.

Cu 3242 3245: Tin ng ng gia lng tri,

H l khi y ha ra trong tri.

Cu 2960 2961: Nc my bo a nghch thin,

Bn ku: i hi v chng nh ngi!

Con ngi ta em v tri,

Khng s php nc khng king oai tri.

Cu 2962 2963: Ti tai mi ng bao hi,

Ngi ng khc lc ly ri m phin!

Cu 3254 3259: Thm hoa ng gia thanh khng,

My qua my ph t tri dn vua?

Cu 3028 3029: Tri xui may li qu may,

Cc cung vng bi tin ng gia tri.

V chng ng vi chi vi,

Bi v con tho ng thay du hin.

Cu 3116 3117: Xun Hng qu di thm l,

Thy con tin rc v thi thng thin.

M iu i hc php tin,

S ny l ti tri t a.
Cu 3150 3151: H m kt vi nng Xun,

n nay tnh ng by nin tri thi.

Cu 3270 3271: Tri sanh qu vt nan tm,

n trong tri t qu thn khin xui.

Cu 3152 3153: n trong thn Pht t tri,
Nc nh an tr gp ngi ti tnh.

Tri sinh h khiu long ngm t i.

Cu 3330 3331: Lm trai ch kh anh ho,
Trung thnh thu n tri cao t dy.

Cu 3354 3355: Trn tri c hong thin,

Chng qua mt bui cho my nghnh ngang.

Di c tam gii i bn qu thn.

Cu 3418 3419: Phin cha nghe ni lin can:

M li ku vi thin hong,
Nguyn xin ra sc dp on bt trung.

Con ng b nng m toan chng tri.

Cu 3518 3519: Nguyn cng tri t cao su,

Bn b tri lng thanh khng,

Ha ra mt ci n lung gia tri.

C khi cay ng c mu thm tho.

Cu 3526 3527: on ny Nam cha bng nay,

Cu 3771 3772: Tri dy vn h H,

Tu cng tn cha ch lo nhc lng.

Tri sai rng rc hn ry chu thin.

Cu 3585 3586: Tri kia sao chng c hay,

Cu 3795 3796: Thnh hong ci hc chu tri,

H R tim v tr ngi cm quyn.

Nc kia mt gc la ry trm xe.

Cu 3593 3594: Mnh n cm tri phi tr n i,

Cu 3809 3810: Sau thi vi vi thin hong,

C phc quc m gan nnh thn.

Lm ti ht sc lm ti mi nh.
Cu 3625 3626: Ch lon php vi nghi,

Cu 3819 3820: Nay nghe thnh c trn,

Ngi ci hc ng vn chu tri.

n y lm g thin m a hn?
Cu 3671 3672: Gian nan c lc gian nan

Cu 3999 4000: Nh n phc c ng b,

Tri cn ph h M gia ta ry.

Tri u c nhng on H gia.

Cu 3719 3720: Nguyn cng thin a qu thn,

Cu 4128 4129: Nam triu x tc hy cn,

n tri xui khin gp con bui ry.

Xin anh ph ly chnh cung vi cng.

Cu 3733 3734: My m tu d him su,

Cu 4194 4195: Tuy l b mn m thi,

Thin vn a l t tri tri thng.

em lng tn bo tri u my?

Cu 3735 3740: Tri no c ph ngi ngay,

Cu 4216 4217: n tri t hng di lu,

Hm ph kim bng, rng chu ngc hoa.

PHNG HOA

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,

t trang 315 n trang 370)
Cu 15 16: Trng mn hn chng r mi,

Ry xin tm ti v min hng qu.

Bng nghe c chiu ch tri khai khoa.

Cu 21 22: H Trung, Thun Lc h Trng,

Cu 645 646: Nng hay lng vn i ch,

Thin duyn xui n by gi gp ta.

Chiu tri l huyn Li Dng h Trn.

Cu 75 76: Ko ta gi c tui cao,

Cu 675 676: Hay u hon nn c tri,

Khin nn thay i cho ngi bit ly.

C tri d bit khi no vn xoay.

Cu 119 120:
Sng Ngn bc cu ,

Cu 763 764: Tri cao, t rng thm xa,

m trng thanh vng ai l k hay!

Giu n, kh chu, phn do thin to.

Cu 241 242: Trng mn s hi rng ri,

Cu 771 772: Xm xm n trc vn hoa,

Canh nm khc, tri ln trng.

Cnh Yn, Cnh Tnh ku tri vang.

Cu 267 268: Tht c thay l thin c,

Cu 787 788: Than rng: Trng ngha ti ngi,

C cng c ca, sao tri chng dung!

Phu nhn, Cnh Tnh b v lc loi.

Cu 321 322:
cho b ngn, la t,

Cu 899 900: Khc than, vt v thng thay,

Than rng: B rng, t dy, tri cao!

Lnh nh gc bin, b v chn tri.

Cu 333 334: M gi gn t xa tri,
N no nng li tch vi m cung!

Cu 999 1000: Xng rng: Thin s trn tri,

Ban sai sc mnh vng nhi xung y.

Cu 339 340: Mt vn quc ng my cu t nng:

... Tri thng hai kh, xoay vn chng khi hi m.
Cu 349 350: Nhng nng ta chn thuyn lm,
S tnh ln la by nm tri trn.

Cu 1009 1010: Ngc hong thin s xung y,

Cnh Yn dng ly khoa ny ti cao.
Cu 1105 1106: Khu u ku ht mi nhi,
C kia khn thot li tri, l ai.

Cu 367 368: nh ch pht, hong thin,

TNG TRN CC HOA

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 551 n 622)
Cu 25 26: Tng Trn s phn long ong,

Cu 991 - 992:

Ln ba bng b nh thng chu gii.

Cu 151 152: Nui m hiu tho mt lng,

Chng nam v bc bi hi xit lo.

Cu 1163 1164: Tri sai n chut xung ngay,

Ly gii ph h v chng ti nay.

Cu 193 194: Khn tri ly pht i phen:

Vng kia tm lng chut nay tha lin.

Cu 1287 1288: Lng nc b chy t vi,

Chng minh ph h c nguyn chng ti.

Cu 349 350: Ph ng nghe ni ng li:

Cng may tri bt tr lng ta.

Cu 1363 1364: Trng nguyn gi cch nng nhi:

Ly chng th vy n tri nn danh.

Cu 475 476:
S Ng li tr v n,

Gi kia bc o gii chng ngay.

Cu 1551 1552: Lng tri ha phc khn lng,

Tu vua khi y: Trng Nguyn ngi gii.

Cu 523 524: Nh u ti ni chng ngay,

Cu ring cng cha Tn vng vn trn.

Cu 1557 1558: Lng gii cha dt tin nga,

C tri c t chng ry cho ti.

Cu 537 538: Th l gian c chng hin,

n hu kim qu em ra nui ngi.

Cu 1625 1626: Bng bng gii mi rng ngy,

Xin lm ti nng thu ln n gii.

Cu 673 674: Chu su ngm ng cho ngui,
i phc cng gii chng bit lm sao.

Ai hay c s ti gii,

Bnh no thc y ti ty nh nhau.

PHAN TRN
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 625 n 672)
Cu 17 18:

Ngay xin tri c ph no,

Tt cung quan lc, vng ho th nhi.

Ko s tui tc ra vo bn khon.
Cu 629 630:
V ai gii nh c hay,

Cu 218 219: Than rng: i c c lao,

B su my trng, gii cao my trng.

tr cho ha l may inh no.

Cu 633 634: Chiu lng nng phi la nhi,

Cu 239 240:

nh gc b bn gii,
Ln la ngy bc qua vi xun xanh.

Rng: Ngi thnh knh th gii chng tri.

Cu 721 722: Ha khi run ri n tri,

Cu 265 266:

no cu khn pht gii,

No khoa cu kh, no bi sinh.

n cng sinh nng, gii nhi nguyn su.

Cu 765 766: Ln la ca bt ngy gii,

Cu 317 318: Ca cha phi phi gn ni,

Nhc trng ca Bt bu gii l sao.

H qua thu ti ng ri li xun.

Cu 863 864: Nga trng gii b bao dong,

Cu 349 350: Nga hng ai bc o lam,

Gii cho v c ch lm th nn.

Th cho di gi tm lng tiu nhi.

Cu 871 872: Ngi t l bc long ong,

Cu 469 470: Bt gii xin chng lng ngay,

Duyn ai d ri d may ti gi.

Tri xui ngn dm em lng ti y.

Cu 907 908: B rng gang tc mt gii,

Cu 541 542: on ri Nam, Bc i ni,

Ni nim ph mc bt gii chng minh.

Tu nhi trung ngha, dng bi tu nhng.

Cu 911 912: Mnh gii vng xung nm my,

Cu 619 620:

Ly gii cho mt m no,

Ra ti Khu, ng, th tay Tiu, To.

B CHA BA

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,

t trang 895 n 956)
Cu 83 84:

N thng quy chn h san,

Cu 593 594: Ti tm tri t mt mng,

Binh tri nh n ti tn chng dung.

Cu 89 90:
Binh tri dp n yn,

Ho quang sng khp c trong trng hnh.

Cu 713 714: Di ngi, di c tri no,

M ta dung ly l phin ly chng?

Cu 139 140: Trong cung nc nhng hng tri,
Ho quang sng khp mi ni bo i.

Gii Thn, Vua To soi vo con tim.

Cu 799 800: H va nhy tt n ni,
Cha mi i tri m khn nguyn ra.

Cu 147 148: o trn my, hnh trn tri,

C cao ba ngn, ming ci trm hoa!
Cu 291 292: Cng v t bm tnh tri,
Xin ng p ung lng ti lm g.

Cu 951 952: Hng Sn l chn thin thay,

Tin nhn tu y chn nin.
Cu 1095 1096: Bng khng thy trn u,
Mt t giy k bn cu gia tri.

Cu 343 344: Bn cng gi mt trng trong,

T ti mc lng ko ly tri.
Cu 515 516: Lng thnh ng n trn tri,
Ngc Hong phn li Thi Bch Kim Tinh.

Cu 1317 1318: Nh trn c Pht Nh Lai,

Sai Tm tng tri, ph ng rc ra.
Cu 1325 1326: Tu rng: Li c kh thay,
Nhng ngi c bng tri ry cng tin.

Cu 541 542: Mi phng Pht, chn phng Tri.

Hong thin, hu th chng li cho khng?
Cu 543 544: Cm dao ct mu rng rng,
Ly tri, em mu ry tung ln tri.

Cu 1337 1338: Kinh Lng Nghim, Truyn Pht B,

Thin bin vn ha, thc l kinh thay.
Cu 1353 1354:Trm nay n Bt, n Tri,
Trm chn ny, ai v mc ai.

Cu 571 572: hay o m, c cha,

Tri cao bin rng bo xng cha?
Cu 587 588: Canh nm va mi rng tri,
Lc s p iu ra ni php trng.

Cu 1387 1388: Li hay m o tu hnh,

Cho nn Tri chng lng thnh phong cho.
Cu 1403 1404: Mt nh vinh hin thm tho,
Thin trng a cu phng th la hng.

Cu 1425 1426: Ln tri xung t xoay quanh,

Bao nhiu kh nn, tm thanh h tr.

HONG TRU
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 959 n 1023)
Cu 67 70:

Cng nhau ua sc ua ti,

Ngt ngo hng x thm bay khp gii.
y sn san st nhng ngi,
Ko v xe nga rp tri ng.

Sn xuyn cch tr, him ngho xa xi.

Cu 883 884: Mnh mng mt nc, chn gii,
Tu b phng , vi theo sang.
Cu 889 890: Ch qun kinh hi ku van,

Cu 133 134: Gii xanh nc bic phm ,

Do sang Nam Vit tu b xn xao.

Gii cao, b rng, khn toan nh no!

Cu 913 914: Chn loan gi phng ni no,

Cu 227 228: Min, con thng v nc ngi,

Cha cm quyn bnh thay gii tr dn.

Thn sao phi chu lao ao my gii!

Cu 997 998: Ca nh th cng n gii,

Cu 401 402: Anh cn thng v nc ngi,

Cha cm quyn bnh thay tri tr dn.

M cha nh g cho ni chng va.

Cu 1065 1066: Vy m nh nm mi,

Cu 405 406: Khp ha thin h di tri,

Cha ai p , cha ai bng lng.

Cn rng m chu ku gii rng oan!

Cu 1111 1112: Ngi gii li c phc gii,

Cu 805 806: Nhn duyn tng bi ti gii,

Qung ra phi n cht ngoi nh vi.

Xui lng Hong t n chi, mt ngy.

Cu 1149 1150: L g hin c hin,

Cu 851 852:

Nhn duyn tri, thin duyn li v.

Cu 1321 1322: Cn ti tri git vo b,
Bn tri gc bin b v mt mnh.

Trng n i c sinh ra,

Cng l b rng, ngha l gii cao.
Cu 865 866: Nghe rng b rng, gii cao,

Cu 1527 1528: Trm t ln tr ngi tri,

Cu 1547 1548: L thay s l trong i!

Bc, Nam ha thun, mi ni thi bnh.

Cu 1535 1536: Lng vua cu khn pht tri,

Du ai sinh t c gii mi nn.

Cu 1561 1562: Gii cho sinh c ba Hong,

Ngc hong sai chiu xung ni hi h.

Xin tu Thnh ph r rng trc sau.

L CNG
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1027 n 1087)
Cu 7 8:

C lng thu n bt tri,

Cho b T tng bng ngi th thai.

H L c phi duyn kia ngi ny?

Cu 191 192: Cuc vui trong cha cha xong,

Cu 39 40:
m ngy dng dc trn lu,
Khuya sm vo chu, tin chn thin cung.

Li tri mc phi ng lng cm thng.

Cu 217 218: Gng vng ct ly cm tay,

Cu 59 60:
Nguyn nng s l ngh ni,
Di t trn gii thuc ht mi phng.

ng vn gi v pht bay ln tri.

Cu 263 264: Ngi tri tri li ch che,

Cu 77 78:

Kip tin y a ch mi sao?

Cu 273 274: m thu nguyt t sng tri,

Th Hng t gi phn trn:

Ka ka tn ph mi phn ngt tri.

Cu 155 156: Cha ti sm vng chu tri,

Cho nn lung chu m ci thng ngy.

Th Hng ngi bi ct trng sa.

Cu 407 408: Mun dn thin h ai ai,

Cu 161 162: Hai ta, con c Ngc Hong,

Trn tri sai xung bn phng tr v.
Cu 163 164: Nguyn cng tri t chng tri,

u sa nc mt, ti tri mt khi.

Cu 421 422: Cha rng: Chng L kia i,
Chng lo chi thip mnh tri yn.

Cu 479 480:

Cha ti tui c chu tri,

Tu vua ch nh li ngi lm chi.

Trm quan chn ngi hin s, thay ti.

Cu 633 634:
Thy tri u m t b,

Cu 1053 1054: Nhi thn no c linh chng,

Hay l tri khin mnh cn bo ton.

Th Hng nga mt mt khi xem tri.

Cu 649 650: Thin vn coi lu thng,

Cu 1147 1148: Hai ngi ln khc mt thi,

Trn tri bng thy mt i tin ry.

Trn tri di t ni cng ng hay.

Cu 717 718: m vo gm gy tan khng,

Cu 1181 1182: By gi hong hu chn ngi,

Xem th m khc: Tri i chng tri!

Pht tri cu ly L Cng phen ny.

Cu 719 720: Cho nn tri mi sng ngy,

Cu 1183 1184: Thy th m chng thy ngi,

C kh my tri! Xit ni lm than.

Hung N kp gi chng mai em vo.

Cu 781 782: Con ti th mng cho ngi,

Th rng 3 4: Ti sinh l gi, tui mi mi ba,

Trc duyn tri khin, nn gp L Cng.

Ly chn phng tri cu ly con ti.

Cu 961 962: Trng nguyn ry c binh tri,

LU N TNG
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1091 n 1214)
Cu 33 34:

Mi hay vn s ti thin,
Thi va gia tit minh nin ngy lnh.

Cu 61 62:

Nhng mng ngh ngi xa gn,

Thi va tri cui xun sang h.

Phn rng: quc quyt tnh chng tha.

Cu 93 94: hay vng mnh tri,

Cu 67 68:

Sa sang gia s chnh t,

No hay tri cui h sang thu.
Rp lng chim ot ngi tri,

Bt trung chng nhng ngi t gian.

Cu 115 116: Tri cn thng k oan vu,
Xui lng Lu tng ln cha cu yn.

Cu 83 84:

Thin binh, vn m dnh ni qu nh.

Cu 87 88:
Thin uy ni trn li nh,

Cu 137 138: Gan vng chng luc m si,

Cu 953 954: Dm hoa lng ly hng tri,

Oan ny cn mt cy tri ra cho!

Cu 143 144: Lng ta hiu ngha ch thnh,

Pht giy, kiu n ni ca thin.

Cu 993 994: Tiu th khi y k cng,

Gi tay ni l, ct mnh tri long.

Cu 155 156: n Kinh Sn chn tuyt vi,

Than rng: Tri t ph lng tho ngay!

Cu 1075 1076: V duyn chng c bi tri,

Chiu xem a th bit tri dnh cho.

Cu 175 176: Chc rng: t rng tri cao,

Thi sao Lu Nguyn ti vi Thin Thai?

Cu 1091 1092: Lng ny th c gng Hng,

Hn thing v di sui o, bit cha?

Cu 179 180: Bn thy ring mt triu nh,

M tri, ph h rng n sai?

Cu 1541 1542: Dy dun tng bi duyn tri,

Dc ngang tri rng, tung honh b khi.

Cu 571 572: Trng nguyn quyt chng chiu lng,

Em xin g mi xch thng cho xong.

Cu 1649 1650: Gia nghim lm d nh,

nh bt nc khn long ct tri.

Cu 587 588:
Thin uy ni trn li nh,

Cn lao i bit, trung thnh tri hay.

Cu 1667 1668: Cao xa thay by chn ln,

Phn rng: Th thit sao khinh li tri.

Cu 619 620: Tri nhm thng ho tm nhn,

Gng tri dng y chng phn chnh t.

Cu 1679 1680: Dn d l khch, tha hng,

Phen ny, ta quyt tr n th nh!

Cu 624 625: Ti sau gp hi kh vi,

Hai ng, tri mi m ng thanh vn.

Cu 1687 1688: Th nh trt nng li,

Li ny m c chng y, tri!
Cu 649 650: n lm trn ni Thch Lan,

Chng nn, thi cng mt tri chia hai!

Cu 1711 1712: Thanh danh my k nghing tri,

Ngy xem trn php, dy ran gc tri.

Cu 705 706: Ngh rng thng nt dn tri,

Tng vng gic mng ting ci nghn xun.

Cu 1765 1766: Gi trng bao s lng i,

Vy nn tuyt vc, lnh li sm ngn.

Cu 905 906: C phen ving cnh tham thin,
Ln la tri khp non tin, bu tri.

Nht sinh, m cy tri ch trng.

Cu 2013 2014: Lu cng nghe ni tha by;
Lng ti d c chng ngay, tri.

Cu 2071 2072: Truyn by T M i:

Cu 2141 2142: Ngha nng Lu, k khn cng,

Trm c cng cha, ngi tri ban cho.

Khi nn, tri cng chiu lng y cho.

TRUYN CHNG CHUI

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1233 n 1278)
Cu 89 90:

Li cho ln vn so le,
Ru in mt t, bng che ngt gii.

Ting gieo mt nc ran dy gii.

Cu 653 654: Kn loa nh nhc lo loe,

Cu 175 176: Trm nghe tin t coi gii,

Sm sinh thnh n khc vi trn gian!

Tiu thiu trng m uy nghi dy gii.

Cu 741 742: Ng con mn cnh ham chi,

Cu 201 202: Hai ngi vng mnh con gii,

Ci u ly t, chn di gi i.

Mt mnh ln khc dy gii gn xa!

Cu 887 888: Ln ng by mi ni,

Cu 257 258: Chng ng gii rng ng,

Chung cha nh, ca rng m toang.

Ba nghn th gii, bu gii ng nm.

Cu 897 898: Chng nghe mi bo nng rng:

Cu 303 304: Nghn nm hng la bn duyn,

th non thm li nguyn gii cao.

Theo ua cng ch xem chng bu gii.

Cu 941 942: Vui thay chu c nc bnh,

Cu 339 340: Thy Tinh qun ko ln ngn,

Gii sao kho khin hin hnh chng bay.

TRINH TH TN TRUYN
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,

t trang 1281 n 1310)

Cu 153 154: Gii u ph k tit ngh,
Ln kinh mao gin tc ghi cn truyn.

Cu 593 594:

Cu 229 230: Cho hay duyn kip bi gii,

Nghim xem bo ng rch ri chng sai.

Cu 665 666: L ng chut ci sa ao,

Thc l bo ng gii no c xa.

Cu 459 460: Ging hoa coi nhng lm thinh,

C gii hn bit cho mnh m thi.

Cu 759 760: Ai hay en bc bin di,

Du ngi chng bit, nhng gii hay.

By gii tnh nt quen,

Chc rng kin l kh ln trn gii.

CHUYN CI TM CI CM
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1313 n 1333)
Cu 5 6:

Ai i trong o lm ngi,
Gi iu nhn ngha th gii chng cho.
Cu 9 10: o tri bo phc rt cng,
Lm iu gian c ch hng c lu.

Ni xong Pht bin v ni Thin ng.

Cu 189 190: Ngn thay ci s long ong,
Bng o h nhy tri ng sng hn.
Cu 251 252: No qun no o no d,

Cu 11 12:

Vng vng hi phng tri cho m.

Cu 391 392: L xanh rp mt phng tri,
Ny ra qu chn chi vi u cnh.
Cu 443 444: Mt hm nhn bui tri t,

Lm lnh tri pht gip sau,

Chuyn ny chp khuyn nhau gi l.
Cu 89 90: Tm ngi than khc thm su,
Thu tnh chng hi tri cao t dy.
Cu 115 116:

n cn dy d my nhi,

c vua qua vo nh ngh chn.

Cu 455 456: c vua nghe ni mng vui,

Cng tm cm chn ln tri cao.

Phn rng y thc lng tri xui nn.

Cu 539 540: Th l m Cm xong i,

Cu 555 556: Mnh cung s Thin to,

Gt tin cht bng li vo lng tin.

c gi c bo l gii xa nay.
Cu 553 554: Khch tin ging xung ci trn,

Cu 557 558: Hng vn mt a k bn,

L l n bn cung Tin v tri.

PHM CNG CC HOA

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1337 n 1508)
Cu 5 6:

Ngm xem thin o ch cng,

D hay cng bi trong lng m ra.

Khn tri thm tha nguyn cng cho cha.

Cu 185 186: Than i! t rng tri di,

Cu 43 44:
C ai h gii cng y,
Chung ku thu n trn ny thng thin.

Ngi i ai c nh ti th ny?
Cu 187 188: em cha tng gc cy,

Cu 117 118: V chng nc mt hai hng,

Khn cng ngc hong thin a chng tri.

Vi cng thin a ngy ry chng minh.

Cu 193 194: C lm ly mt tun chay,

Cu 165 166: Dng th chua xt trong lng,

Ku gii vch t git hng nh sa.

Cho cha siu ln my chu gii.

Cu 203 204: eo mang chn thng gii,

Cu 169 170:

Tng nim cc dc, rut ti cng y.

Cu 251 252: Cn th lo chng dm phin,

T sinh cng c mt i,
Cha v chu gii cch tr xt xa.

Cu 179 180: Phm Cng nc mt rng rng,

Ni thi lin bin thng thin ba ta.

Cu 277 278: Nhn duyn u bi s gii,

Cu 793 794: Phm Cng rut xt nh bo,

Nay i li gp c ni t hng.
Cu 367 368: Hong thin bt ph ho tm,

Ngy m than th gii cao t dy.

Cu 825 826: Hay u cng bi duyn gii,

Ngi hin, ai thy ch nhm kt duyn.

Cu 401 402: Con ta nh th bng hoa,

Khng y ba thng nng thi th thai.

Cu 1047 1048: c c hai hm rng nhai,

Khi no c dm mang ra mt tri.

Cu 407 408: L dng khn Pht cu tri,

Phm Cng ln lc ku gii xt xa.

Cu 1051 1052: Phm Cng c s thuc lng,

Chiu knh ra ri, thm s xt xa.

Cu 471 472: ng b nghe ni th di,

m ngun cn vi gii cng chng minh.

Cu 1143 1144: Ai ng mun s ti thin,

m con m khc ku gii xit bao.

Cu 529 530: Chng theo n s thng thay,

i va hai thng ti min ng chu.

Cu 1538 1539: Hai con th cng hai vai,

Hai tay dt m, tri hay chng tri!

Cu 615 616: Pht y g gy gic lin,

Vic ny thu n tn gii xt xa!

Cu 1617 1618: Trng nguyn tu thc mi nhi:

Ly c tin, tri cng sng ra.

Cu 647 648: T hng Nguyt lo se,

Ti ti th thin nh gii gip cng.

Cu 1667 1668: Bn b rn rp linh nh,

Duyn gii nh phu th mi ri.

Cu 699 700: Gm cho thin s an bi,

Lm chay ba thng lng thnh thu thin.

Cu 1685 1686: ng i mt bc mt chy,

Ng hnh chng c, lc ti th khng.

Cu 727 728: Mi hay thin s l dng,

c g c cnh m bay ln gii.

Cu 1695 1696: Do quanh khp bn phng tri,

Mi ngy va chng, huyn ng v qu.

Cu 731 732: Hiu trung gi trn ha hai,

Trn hon u li thy ngi cu nguyn.

Cu 1706 1707: Chng qua thin s an bi,

Giu n, kh chu, dm sai o tri.

Cu 755 756: Cc Hoa si st tha trnh:
o tri nh th, ai rnh n cng.

Xin chng ng ngh n hi phn ly.

Cu 1781 1782: Trng nguyn trong d tn ngn,
Khu u ly t trc sn ra v.

Cu 1875 1876: Cha ngi vng tng cao thay,

Cu 2711 2712: Trng nguyn than th khi nay:

Con thi chn ngng, gii hay chng l?

Cu 1939 1940: To th nghe ni hi i,

o gii qu bo rt hay nhim mu.

Cu 3107 3108: T sinh s mnh ti thin,

Vi ly t gii chng gim cho ta.

Cu 1955 1956: Gii i, c thu cho khng?

Trng nguyn bi t vi lin ra i.

Cu 3155 3156: Ng l thin s trn gii,

Thng ngy i kht, xin rong ph phng.

Cu 1977 1978: Kiu tn che ph i ni,

Bao nhiu ca ngc trong ngoi m ra.

Cu 3159 3160: V ti l Cc Hoa ry,

Hai bn qun ko rp tri nghnh ngang.

Cu 2005 2006: m hm tri t ti tm,

Mi ba mi tui bng nay chu gii!

Cu 3209 3210: Gii sinh c nc c non,

Anh em nm ma bt em i.
Cu 2051 2052: Th thi m buc ri,

Phi cho tm ra mi an vic ny!

Cu 3405 3406: T b o mn n hoa,

By gi m li chu gii ng nao!

Cu 2252 2253: M con bt hnh chu gii,

Ci ny mi bit xem ra thy tri.

Cu 3413 3414: Trng nguyn bc ti lin v,

Cha i vin trn ni Cao Bng.

Cu 2302 2303: May m tri cha dt lng,

ng nh ng s trn ta thng thin.

Cu 3457 3458: Cc v ng dy cho khuyn,

Gia ng gp m th phong t by.

Cu 2481 2482: Gii gn chng c xa u,

Cho rng quan s thng thin tm ngi.

Cu 3516 3517:ng trng cch tr gian nguy,

Nng i va n na u ng ba.
Cu 2483 2484: Gii sai nh a gian ngoa,

Chng ng quan trng lc i ln tri.

Cu 3545 3546: Trng nguyn ln lc ku tri,

L con To th gian t, bt nhn.

Cu 2487 2488: Thin Li tr li trn my,

n y ch ru vui chi mt th.

Cu 3627 3628: Nga hng n tht vang tri,

H lang bn n ngy ry tha i.

Cu 2649 2650: nh cht ng t cho coi,
Cc v nh gii u s Phm Cng.

Sao ng cn ngi hi hic lm chi.

Cu 3821 3822: y ng gm gio can qua,
Di ng ba st by ra ngt tri.

TRUYN T THC
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1511 n 2541)
Cu 123 124: Cn tri, cn nc, cn my,

Ta hoa theo liu, rp tm ti ni.

M ngi tri k vng ry bit sao?

Cu 159 160: Mt tri mt bin mnh mng,

Cu 235 236: Cng v xui khin lng tri,

Khng dung ai d tm ti c tu.

Nc tun trng xa my lng bit om.

Cu 185 186: No hay my ming khn d,

Cu 439 440: Mt bu sn thy cheo leo,

Tri dnh lp treo theo cho chng.

V tnh tri bng vun cho hu tnh.

Cu 203 204: Nng soi na ban ngy,

Cu 465 466:

M quang tri rng ra ngay t bng.

Cu 213 214: Hng tri thoang thong a thm,

Cu 521 522: Bn gii chng mi trng ra

My tun v trng, rng pha thc hng.

Ai hay nhng k ti tnh,

C duyn tri dnh v sau.

THOI KHANH CHU TUN

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1599 n 1636)
Cu 170 171:

Oan ny tri t c hay,

Mi vng nn tm, mc ry tai ba.

Cu 295 296: Truyn khp ph huyn chng cha mt ni:

Bn mi tui chng cha ri khi cung.

Thoi Khanh chng thun mng tri.

Cu 356 - 357: Pht tri lng cng thng v,

Cu 628 629: Tri du c gip vn ngho,

i u ti cng phi chu dm khng?

Bn cho Tun mu tc th hon sinh.

Cu 368 369: Thoi Khanh nghe ni bi ngi,

Cu 664 665: M con con mt u khng,

Pht tri xung phc trong cy n.

Vi tri xin chng lng ngi tho ngay.

Cu 375 376: Li nguyn thu n trn tri,

Cu 762 763: Tri xui khin vy m,

Chnh th tiu thip cng xng i.

Cm dao nng ct chng ri mu hng.

Cu 438 439: Than cng t thp tri cao,

Cu 780 781: Chng d cm ng lng tri,

Tri bn xung phc cho ti cy n.

Min sng dt m, qun bao n my.

Cu 468 469: Pht tri xem thy ngi ngay,

Cu 820 821: Thoi Khanh hiu hnh ai ang,

Nguyn xin Tri Pht lp an cho nng.

Thch Ca xung phc cho ngay cy n.

Cu 498 499: Nhng mong t vn cht i,

Cu 822 823: Pht Tri k c oan,

Song mu chp li t tng nh xa.

Pht tri mch bo chng chi m phin.

Cu 502 503: Tri thm phc cho ry,

Cu 840 841: Hai s tr li ta chng,

Tu rng Quc trng an ngi tri.

V chng thng th hng y trm nm.

Cu 526 530: T vng chnh tr ngi tri,

Cu 858 859: Thi hu tui qu k di,

Ngc Hong sai s rc v thng thin.

GNG SNG TRI NAM

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1665 n 1743)
Cu 27 - 28:

Tri a ph qu ti tay,

a cho Trn ko tn sinh linh.

Chng cu ha gp, chng ni ha nn.

Cu 71 72:
Tm lng cy tri gi,
Sng l tng mnh thc l thn ngay.

Cu 419 420: Tr lnh tri rui bit lng

Thnh tin ci nc, snh rng ng my.
Cu 443 444:
o le hc ni ba sinh

Cu 89 90: Thay h Thc tri so n Triu

Vn chng thng i thiu k ngoan.

Cu tri bn bt, thc danh th thy.

Cu 448 449: Dy con n i no lng nam m

Cu 105 106: Giy ngi bu ci b bng vng

Ni mnh tri gi chng dm ng.

Vn n H th tri cn i.
Cu 475 476: Tng tri vn m hanh thng

Cu 183 184: Ha T, C, in my ngi

Cp non l ch chng tri l cng.

Nc trong c thnh mn trong c hin.

Cu 477 478: L Hong ct ba ngn hm si

Cu 201 202: Nghip L trn i ging ti L

Dp bt tri hng k cy.

Gi mc tri khua ui gic Minh.

Cu 508 509: Gh phen rp t dng iu tri tai,

Cu 245 246: Thip trong tng ra tay mong sa

Ni mnh tri cha d cho xong.

Ct chng tri my ti Nguyn X.

Cu 515 516: C th chng ph cng tri,

Cu 255 256: Oai tri tay ct mc trao,

Khc no Tn cha vi treo kim mng.

Mi tm rng thc ng ni ho cn.

Cu 523 524: Mt phen r d nguyn tri

Cu 259 260: C sao ph m qun no

Gh ni chic a dm o n tri.

Thn linh bit c nh ngi chn long.

Cu 601 602: No cn thn cha do tri,

Cu 297 298: Hay tri xui lng nng mun,

Ai hin th r, ai ti th ch.

Cu 657 658:

t tri lt khp t ho,

Cu 855 856: Lung sinh khng trong tri t

Bit cung kh d, bit ho kh nn.

Cu 683 684: Vng mnh tri v dn nh ti,

Cu 881 882:

Bn phng vy mt mi xa th.
Cu 695 696: M gai gc nhiu thu dt tuyt,

Vic trong tr ni vic ngoi lng lo.

Cu 887 888: Hy vn vn thn ngh chuyn mt

By trn tri mi bit tay trai.

Cu 753 754: Thnh Vng vng ni nn Vng

Ngi chng hay tri t hay.

ng dm kh khp v tri

Cu 897 898:

Nhn mun i ct mt xem ai.

Mt thn d i my tri,

Gi gn bu c sa sang vic tri.

Bn lng lo nhng mt th

Tng mnh cha ng, lun ngi bao cam.

Cu 925 926:
Min l nc tr dn an

No kinh php nc no gh o tri.

Tc ngi kho chc, tri ban chc tri.

Cu 809 810:

THCH SANH
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1937 n 2008)
Cu 4051 4052: Nhi phm thu cu trng thin,

S vui kia vi s phin ghen nhau.

Hi qua Vng mu s duyn th no?

Cu 4093 4094: Tui gi x bng c i,

Cu 4157 4158: Thch b chng bnh khng au,

T nhin gii gi v chu cnh tin.

ng v ti , trch Gii chng cng.

Cu 4151 4152: Cn gii, cn nc, cn non,

Cu 4195 4196: May ra gp bui tt gii,

Cm lam cng c hai ba lin.

Cng phu n bo tc son c ngy.

Cu 4155 4156: Hay u vn s do thin,

Cu 4213 4214: Tin ng nghe ni t by:

T y L Tnh chc ry Thin vng.

Cu 4357 4358: L b nghe ni, tm vui,

Cu 6603 6604: Sanh rng: Kho thc l anh!

Song e th, s gii khng dung.

Cu 5597 5598: May qun, may o cho xinh,

Ti gii ph ngha bc tnh chng oan.

Cu 6623 6626: M con v n gia ng,

Gii cho ta c phc lnh thi nn.

Cu 5733 5734: Ht tm, chn ngy gii,

Thin li ng b nh lin c hai.

Cho hay nhng k phi loi,

Chng ai c ni mt nhi chi u.

Cu 6087 6088: Ci a chn y qu ti,

Ngi m khng git, th gii chng tha.

Cu 6701 6702: n ku hn thit mi nhi,

M cha sm chu gii mt khi.

Cu 6253 6254: Lm rm ly chn phng gii,

Nhn duyn phu ph s gii se.

Cu 6733 6734: Sanh rng: Sao chng nh i,

Ly mi phng Pht ti an ha.

Cu 6463 6464: Lm cho chua xt lng cha,

Thun tri thun, ai th tranh ai.

Cu 6823 6824: Li ban mi tm nc ngoi,

Cu tri, khn Pht k l ht hi.

Cu 6545 6546: Thy chng ni thm bi ngi,

Phong lm vng tc thay gii tr dn.

Cu 6833 6834: Mi hay ngi thc th,

Ngh mnh cng t gii, t vua.

Gii kia chng ph, t l thanh tao.

LIU HNH CNG CHA DIN M

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 2151 n 2160)

Cu 17 18: Tit va ngy trung thu vng nguyt,

Cu 55 56:

Nc hng tri mi ngt thm xa.

Than rng t rng tri trn,

Bao gi cho li thy con chng l.

Cu 152 153: T thai nhi hu sinh v t,

Ly m ti v thng thin.
Cu 178 179: Tri no ph k c nhn,
M gi chng hy n cn ving thm.
Cu 200 201: Cc ban tin mng chu n rc,
Vo ng nh t trc thin nhan.

NH MAI
(Nh xut bn Vn hc - 1994)
Cu 3 4:
Cu 11 12:
Cu 21 - 22:
Cu 25 26:

Ngn xa my k gian ngay,

Xem c bo ng bit tay tri gi.
Gian t c ch my hi,
Mt thn khn giu li tri khn dung.
Nn trung trc d trang i,
Tri cho vn t ng ti trng nguyn.
Nhn duyn vn sn t tri,

Hn nhn nh vo ni h Hu.
Cu 59 60: Mai cng phng ch thng thuyn,
Chiu tri my v n trn ma nhun.
Cu 93 94: S n phng mt chc u,
Cu 97 98:

Ci lo ny v sau ti tri.
Nh huyn xin ch lo xa,
H tri c mt th ta l g?

Cu 237 238:

Ai ai kha ming bt hi,

Ngang vua ph qu nghing tri uy linh.

Cu 257 258: Mt vng ring t ph tri,
Hong thnh chm chm k i cao cao.
Cu 271 272: Ting tri a li b rng,
Cu 319 320:

t ta ging vin kn dng k trung.

Ri y tri cng c ta,

Lm bao gi bit by gi mi cao.

Cu 335 336: Thot thi t t my ngi,
Cu 579 580:

Tc lng th chng i tri vi ai.

Trn ngy n bn ln b,

Tri hm vo y l cha Th Am.

Cu 581 582: Than rng: Ti bo cho cam,
Th ny tri hy cn lm n u.

Cu 589 590:

Tri cn cu k anh ti,

Cu 1937 1938: ng nghe thu ht s lng,

Cu 693 694:

Trong cha bng c mt ngi bc ra.

Li mang ci ting ti i,

C ci mi dy: Rng rong o tri.

Cu 2109 2110: Lng ngi vn sn l tri,

Nhn duyn tri c chiu ngi cho chng.

Cu 723 724: Sng mai trong lt bn tng,

Mi hay trong o ai ai cng lng.

Cu 2157 2158: Bui chiu xe nga n n,

Cnh hoa di t mi hng trn tri.

Cu 737 738: Rng: Xin i li my ngy,

Tin ng n ly ngh khn ln tri.

Cu 2201 2202: Cao minh xin t n tri,

Cu tri khn Pht, hoa ny li ti.

Cu 935 936: Chu tri chng mt ch th,

Tra ngi v php hi ngi mu gian.

Cu 2319 2320: Thi th tri cng chng xa,

o ny d i lng kia khng di.

Cu 963 964: Nng v chc ngha h Mai,

Xa nay hm hi ngi ta y.
Cu 2363 2364: Tri chng k oan vu,

Ngm ra u cng c tri trong.

Cu 1011 1012: Cao cao thi li tng tng,
Tri nh kh thp t bng dng xa.

Tr gian may li phc th c c.

Cu 2381 2382: Phng cng tu trc my li:
Chuyn nhi chn gi n tri xin soi.

Cu 1027 1028: Tc lng th vi tri cao,

Qun chi trng tc n no ni dy.
Cu 1031 1032: Ring ai trch ln tri gi,
Xe t sao kho hng h ct ai.

Cu 2395 2398: Suy ra mi bit tri gn,

Chnh t mt bng qu thn hai vai.
Gian thn cha chc ny chi,
Ni bng khi thy mt tri hn tan.

Cu 1187 1188: Hi tn l Lc Nhn i,

Trm my m mt ngt tri chon von.

Cu 2419 2420: Khi nn mi vic mi nn,

Chiu tri u tc truyn ti ni.

Cu 1329 1330: Sinh rng: u dm to gan,

n tri xin thu ni oan cho ngi.

Cu 2533 2534: Oai tri mt li t phng,

Rung gan ng nnh gh xng l t.

Cu 1427 1428: Bn lng trm mi bi bi,

Trng ra mt nc mt tri mnh mng.

Cu 2551 2552: Chiu tri t nm my,

Xong tun i ph n ngy nghnh thn.

Cu 1463 1464: Ng b nghe by nhiu li,

Nh rng: Thi cng c tri chng khng.

Cu 2579 2580: Tri cho ry c t u,

N xa nh gnh phc sau n thn.

Cu 1581 1582: K thuyn cp ly v ngi,

Chuyn ny mong i n tri xt cho.

Cu 2639 2640: Ti sinh may c n xa,

Khu u bch bi t tha my li.

Cu 2663 2664: Tri xun minh m th no,

Cu 2795 2796: Truyn ny xem thu thy chung,

Li oanh ru rt bng o so le.

Cu 2781 2782: Cho hay tri cng ngi ri,

Suy ra mi bit tri khng c lm.

Cu 2813 2814: Th ri tri cng c mnh,

Tun hon em li vng di rt chi.

Lo g phc hu cng danh km ngi.

N T TI
(Ly t thuvien.net, t trang 1 n trang 27)
Cu 37 38:

Son Chi nghe ni mm ci,

Rng: m dng vn kh tri bm sinh.

Cu 67- 68:

Chng hay duyn phn bi tri,

Mn c to ha thay li nhn gian.
Cu 273 274: Ka tri cao n t dy,
Xt soi kip gii oan ny mi xong.

Cu 671 672: Mng con p duyn hi,

Vic g bi phn, ti tri xui ra.
Cu 713 714: Mi hay thnh s ti thin,
Mt li ni ct m nn v chng.
Cu 781 782: Bng nghe ting nhc vang tri,
Gic lng thiu n vin hoi nh mong

QUAN M TH KNH
(Diu Phng xut bn t trang 1 n trang 60)
Cu 115 116: Gia nh mnh c n tri,

Cho nhiu phc c, nay mai d gi.

Cu 411 412: Bc Nam i ng phn ly,

Gi hnh lm tiu nng vo cha y.

Phng tri xa l d chi kim no.

Cu 421 422: Lo cho cha m mi thi,

Cu 805 806: Tiu no chu nhn ti u,

Mc cho t thm tri su ba nay.

Cng n dng dc nh tri mnh mng.

Cu 433 434: Chp chn gic mng bao ngy,

Cu 869 870: Cho nn Tri bt a y,

Gnh vo nghip chng kip ny hai phen.

Tnh qu nh gi m my cui tri.

Cu 555 556: Tri sinh nhan sc lm chi,

Cu 889 890: Thot thm na nm tri,

Th Mu ti hi sinh trai.

Khin cho lm k kim b dm nom.

Cu 655 656: Tt nhin s gnh ly ngay,

Cu 919 920: Knh Tm vn sn tm t

Rng nh mt bin, ln nh bu Tri.

Ch no tai v Tri y xung u.

Cu 689 690:
Tht l v gi tai bay,

Cu 971 972: My nm Tri qua nhanh,

Sm chiu tr ch qun quanh cha nh.

Bng dng ging ti to ty tri cao!

Cu 747 748: Thi con cm t v cng,

Cu 1121 1122: Nh mong con my nm tri,

Th v li ha ra li bit ly.

n nh tri bin ghi lng chng qun!

Cu 793 794: D g di c Tri cao,

Cu 1197 1198: Gia tri cht mt phn my,

Nm mu ph sc nh bay ti gn.

BCH CU K NG
(Nh xut bn Tn Vit, 1964 t trang 1 n trang 16)
Cu 1 2:

My trm nm mt ch tnh,
Di tri ai k lt vnh ha nhi.

Cu 21 22:

Thng minh sn c t tri,

Cn khi ng u mi vui ca Trnh.

Cu 37 38:

Tri hm gic bng du t,

Cu 267 268: Cn tri, cn nc, cn non

Xun gi e tuyt, huyn gi ngi sng.

Cu 45 46: Chiu tri lnh ngt hi may,

My xanh nc bic vn cn nh xa.

Cu 285 286: Vi mng cht tnh gic hoa,

Mai tn trc gi liu gy sau sng!

Cu 54 55:
Cng thng d mc c tri,

Sao va nhn nht, tri va eo eo.

Cu 311 312: m tri va tit trng thu,

Ngui dn b kh, san vi mch su.

Cu 97 98: Ma chiu nt ngc ln hoa,

Ngn sng rc bc, l kh rng vng.

Cu 333 334: Bp tri sn hay sao?

C chm mt nc, nhn sa lng tri.

Cu 107 108: Nhn duyn v chng t tri,

Ca u thy l, lng no chng nghi!

Cu 393 394: Tng quang sng mt gc tri,

T lang cha d lc vi non tin.

Cu 157 158: Xe loan gi cun lng tri,

Nhn nh o, m, xim, hi, bit bao!

Cu 483 484: Ct vng bi bc xa bay,

Tin v ng bch, tnh ri ci trn.

Cu 183 184: Vui xun chung cnh mt tri,

My trn mt t, non xy chn tri.

Cu 557 558: Dm u ring ph vi tnh,

Su xun ring nng mt ngi tng t.

Cu 217 218: L cho ci ging hng tri,

Di vng c t, trn xanh c tri.

Cu 577 578: ng tri cha mi cnh bay,

Bit nm, bit thu, bit i no qun.

Cu 243 244: Gc xun cch my dm khi,

Thung dung nng li gii by mt hai.

Cu 581 582: Tri thu my hp, li tan,

Nhn duyn nh gi tri thi a.

Cu 263 264: Bng khung mt mi vin hoi,

Ngy xun hoa n, hoa tn my lm.

Cu 615 616: V ham nghn t, mun chung,

Khi trong sn tuyt, khi ngoi tri ty.

Con chim bay mi cng khng khun tri.

PH DUNG TN TRUYN
(Nh xut bn Vn hc, H Ni, 1964)

Cu 21 - 22: T tri nho nh khim cung,

Vn chng kinh s lu thng khc thng.

V tranh mch li cho ngi gp nhau.

Cu 507 508: Ngoi thnh ring ng c cy,

Cu 123 124: Hi men thm nc trong ngoi,

Nc trong nh tuyt lng tri mi sa.

Hoa in gm t, gi bay hng tri.

Cu 749 750: Qun chi gan c lm than,

Cu 175 176: Nng gan tc rut y,

Nghin rng tri t, chau my non sng.

em thn tru nga n n b tri.

Cu 753 754: Ch rng: Thin o ch cng,

Cu 267 268: Ng nghing thim thip gic he,

Gia tri, mt bng trng khuya vi nng.

Ngay gian no c lt trong li tri?

Cu 763 764: ng rng: S t mi,

Cu 271 272: Xa trng gt bi, u ghnh,

Phau phau mt nc, xanh xanh chn tri.

n vi thi cng c tri trong.

Cu 841 842: Ch rng: Thin vng khi khi,

Cu 283 284: Ha cng cht chng chng chiu ngi,

M cam p t, i tri hay sao?

Cu 897 898:

Cu 299 300: Than i! Tri thm, t dy,

Nc di lm ni chua cay l lng!

Vng son thot h vi ph tang.

Cu 1017 1018: Cng lng i s, thn dn,

Cu 313 314: May chn gp chn thin gi,

Thi nng ca Pht cho qua ngy tri.

Dc em o thnh m chn dn tri.

Cu 1027 1028: Cm ng nhn bui thnh thi,

Cu 381 382: C hoa ring mt bu tri,

My che mn sm, nguyt soi gng chiu.

Ti sinh n rng b tri nh thay!

Cu 1055 1056: Gi l mt tic gin mao,

Cu 415 416: Treo ln vch phn thin tai,

ai bit c th tri xoay quanh?

Ha l b thm tri cao thu tnh.

Cu 1113 1114: Ngh rng tri chng bit u,

Cu 453 454: Hay u mun s ti tri,

Di ai, hu d di tri c sao?

Sao tha lc c da tri,

n khi hon nn o u ku ai?

LM TUYN K NG
(Nh xut bn Vn hc, H Ni, 1964)
Cu 7 - 8:

i tr th vui tri mi chn,

Nc non mc k chi thanh nhn

Cu 527 528: Mng nay thun gi dng bum nh,

Gip nc ra tay chng ct tri,

Cu 107 108: Thnh quch trng trng mun trng ni,

Lu i st st mt bu tri.
Cu 187 188: Am rng vn quanh mi dm t,
Cnh mu ring na mt bu tri,

Cu 649 650: Trm tic ngn thng cng thm thit,

Mt tri mun dm lung u phin.
Cu 891 892: Vng gi nghnh ngang ngn dm khch,
Nga d lng ly mt phng tri.

Cu 193 194: Gi nng chng thu mt tri t,

Giong v long cu my dm xa.
Cu 341 342: Tnh say bn gi hn h vn,
Mong mi phng tri chic nhn bay.

Cu 909 910: Ba thn ph qu nh n nc,

i ch khanh tng di phc tri.
Cu 913 914: Nga thy nm my nht chiu tri,
Truyn dng chu ngc khp ha ni.

Cu 407 408: Vui thay qu qun on sum hp,

Thng k lnh nh, mt gc tri.
Cu 503 504: Cng s my tun tri mi chn,
Gp thi ai chng ch cng danh.

Cu 1007 1008: Tui gi tha tha lng mong mi,

Ln c chi lan di phc tri.
Cu 1153 - 1154: Thn gian lm d ti bi,
Mun i n trn lng b tri.

TRN MINH KH CHUI

(Ngi son Nguyn Vn Khe, Nh in Phm Vn Thnh, Si Gn - 1952)

Cu 75 76: Cuc i phong v kh phng,

Cu 125 126:

No hay mn s Trn Cng chu tri.

Tri i t hi c hay,

Cu 133 134:

Ngi lnh bao n a y chng thng.

M tua suy ngh iu ny,

C tri my to vn xy l hng.
Cu 205 206: Xem qua cung ph rng ngi,
Mt ta s gia tri xu xang
Cu 255 256: Qun mau ui khi dinh lang,
n my ng ch than s tri.
Cu 261 262: Thm thay kh chui rch tan,
Trn Minh m khc than ku tri.
Cu 327 328: Li phn qua vic nhn tin,
Trn Cng ry qui thin chu tri.
Cu 333 334:

Ti thi x ch gc nh,
Mn tri chiu t nm nh s chi.
Cu 381 382: Vi tri xui gp mt chng,
ng em phn gii th than i li.
Cu 445 446: Chc l gi mc bng tri,
Nu may mt ci trn i mang theo.
Cu 449 450:

Gm ny l gm da tri,
Ai m bn n sng i h anh?

Cu 597 598: Cho hay nhng k gian nan,

Tri thng ph tnh khn ngoan ai ty.
Cu 685 686:

mai tng sng mt tri,

Chng tao u thy n ni qun nng.

Cu 697 698: Tri va tang tng sng ra,

Hc tr thc dy ko qua qun nng.
Cu 741 742:

Ch cho n lc x tri,
Cng l bit dng vng thi Trn Minh.

Cu 937 938: Nh tri t trm ln ngai,

Quc dn ci Vit trong ngoi u ca.
Cu 1031 1032: Vi tri xui gp mt chng,
Ko m lng thip lo toan chng cng.
Cu 1103 1104: Cn nh n ngha ca nng,
Minh minh nh bin, mang mang nh tri.
Cu 1289 1290: V quan vn k v ngh,
Cho nn tri pht thy thi tan tnh.
Cu 1303 1304: Cho hay nhng ng hin nhn,
L no tri hi n cn cui cng.

PH LC 8: CC CU TH CHA YU T THN TIN

HOA TIN
(Nh xut bn Vn hc 1978)
Cu 351 352: Ngi tin trn ng tin,
Gp tin bng din vn thin my trng.

Cu 761 762: y trn tin l di ngi,

Pho tnh bit my mi ni cn truyn.

S KNH TN TRANG
(Nh xut bn Gio dc 1994)
Cu 237 238: Trong khi mn trng r then,
Quan th c n, nghnh tin c ng.
Cu 363 364: C thn, ru thnh, th tin,
Tiu hay ma phng, ch thing gy hong.
Cu 367 368:

Chng qua quc sc nga mi khuynh thnh.

Cu 493 494: Yn ng lnh ly hoa tin,
Gp Hng th n a ln xun i.
Cu 1171 1172: Kim, Chu mi li t gh,
Knh ni cnh Pht, s v ng Tin.

Tin nng d c thanh k,

TRUYN KIU

(Nh xut bn i hc v Trung hc Chuyn nghip H Ni 1986)

Cu 1379 1380: Cng t hai l u xong,
Gt tin pht thot vng trn ai.
Cu 1453 1454: Nng vng ct bt tay ,
Tin hoa trnh trc n ph xem tng.

Tic hoa nhng ngm ngi xun,

Thn ny d li my ln gp tin.
Cu 3053 3054:
Phi iu cu Pht cu Tin,

Cu 1701 1702: Chng qua ng ct qung xin,

Ngi u m li thy trn ci trn?

Tnh kia hiu n ai n cho y?

LC VN TIN
(Nh xut bn Vn ha Thng tin H Ni 2001)

Cu 281 282: Tr vo bn ly bt nghing,

t bn hng n chc nguyn thn linh.
Cu 591 592: Du cho chc qu mu thn,
Phong trn ai cng phong trn nh ai.

Qu thn ngi trn cao,

E khi ng s l no bit u?
Cu 1667 1668: Na m nm thy ng tin,
em cho chn thuc mt lin sng ra.

Cu 705 708: Ngang rng: Nm thy khi m,

Tin s mch bo mt im chim bao.

PHM TI NGC HOA

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,

t trang 11 n trang 48)

Cu 552 553:

Cu 740 741: Con ta ch no tin cung,

Cho nn gan ho rut ru,

Khn tm php qu, khn cu php tin!

Cu 736 737: Tin phi tch cung my,
au lng y ny m ngy xt xa,

H hng thn thch u cng xt xa.

Cu 832 833: C tin th hu mi hay,
Chng ngay li gp c ngay bao gi?

M PHNG XUN HNG

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000, t trang 95 n 312)

Cu 1844 1845: Cam trn l ti thi tin,

Giu sang ti s h nn ti tri.
Cu 1904 1905: hin ri li gp hin,

Ti cam chu ti th dung ngu phm.

Tin ng dy php ti tam,
Ha ra ng nhc t l bt tin.

Ngi trung mc nn c tin xung ph.

Cu 1942 1943: Pht u xem thy t tng,
Tin ng h ging qua ngang m tin.

Cu 1986 1987: Dy cho cc php ri,

Tin ng li dy mt li cn ghi.
Cu 1990 1991: Tin ng dy t my iu,

Cu 1948 1949: Ta nay vn thit thin thn,

Ngc hong sai xung phm trn dy ngi.
Cu 1972 1973: Tng l thn ph hin hnh,
Rng nay mi bit thin nh tin nhn.

Canh t nht thc g u s minh.

Cu 1996 1999: Ci u qu ly chp tay,
Cung thn bn ly t ry tin ng.
Tin ng tr li thin cung,

Cu 1974 1977: Ci u trm ly thin thn,

Xun Hng nc mt rng rng nh ma.

Cu 2064 2065: Ming ku mt ting chu i!

n nay tnh ng by nin tri thi.

M l thng gii vn ngi ci tin.

Cu 2069 2070: Cho nn thu n thin thn,

Cu 3474 3475: Xem qua trng bng nay,

Dung nhan din mo v ty nh tin.

Cho nn tr ngha n n chu ry.

Cu 2537 2538: Ch rng ph qu nan k,

Cu 3813 3814: M iu cn tin gia,

Vo ni tin ng trnh qua s tng.

Xun Hng dung mo vy th nh tin.

Cu 2613 2614: Ph phng nhiu k khen hay,

Cu 3823 3824: Ci u trm ly tin gia,

Xin tr n nc v nh cho yn.

Xun Hng dung mo ta ry nh tin.

Cu 2862 2863: Qu thn no chng kim lm,

Cu 3827 3828: Tin ng nghe ni phn trn,

Vi vng chiu knh phm trn th xem.

M li ba ting cao thm hi tri.

Cu 3136 3137: Cm lng tin ng xung cho,

Cu 3925 3926: T chu tch dm ng my,

Theo tin hc php ti ngh th nao?

Xch thng mt on h l mt bu.

Cu 3256 3259: V chng ng vi chi vi,

Cu 4003 4004: By lu con hc php tin,

Binh c diu php hn hin cha mng.

Thy con tin rc v thi thng thin.

M iu i hc php tin,

Cu 4174 4175: By lu th gio tin gia,

Nay ng khi phc nc nh nh con.

PHNG HOA
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 315 n trang 370)
Cu 323 324:

Th than cha kp ht nhi,

Hn hoa trt tch vi tin phng.

Cu 957 958: Ting n khp ht ty ng,

C nng tin n gi trong qu quyn.

TNG TRN CC HOA

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 551 n 622)
Cu 877 878: Trng i ln tm thiu nin,
Trng v mi tm bng tin ai ty.

C tin xung gip giao ha ua may.

Cu 1623 1624: Hai ngi lnh ly go ban,

Cu 881 882: Cng cha bc xung cung son,

Chn i hi phng ng tin an tr.

C hai cng c ngi tin lm thy.

Cu 1671 1672: Ngn n du dt tay tin,

Cu 1615 1616: Hai ngi lnh ly xem qua,

Cung cm ting st ln chen ting vng.

PHAN TRN
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 625 n 672)
Cu 45 46:
Mt nng tin n xinh sao,
My ngang bn nguyt, ming ci trm hoa.
Cu 55 56:

T triu mt th th tin,

em nhau xe hc, v min hng quan.

Cu 95 96: Hy cho cng nghip vn tuyn,
Ha rng ri s rc tin cng va.

Cu 395 396:

K t ti cnh Bng Lai,

Cu 759 760: Thng thng, trc trc, mai mai,

May thay trm thy ngi tin cung.

Cu 693 694: Tin chi qu h ni nao,

Ngy ngi t bt, m ngi ng tin.

V u xui khin cho vo ti y.

B CHA BA
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 895 n 956)
Cu 179 182: Khng trang im, chng chi bi,
n chay nim Pht, ni li t bi.
Mt mnh no c ai hay,

Cu 1029 1030: Tin nhn gic bo ch chy,

Kp ly v ry, ko vua trng.
Cu 1057 1058: V! Tin nhn cng t bi,

Thn ny trn th, lng ny Pht tin.

Cu 435 436: Phng nh li c thc rng,

Du ta xin ht, ngi th cng trao.

Cu 1063 1064: Trong li chiu ch n cn:

Th th nh nguyn cng bng ln tin.

Cu 641 642: Bo nghch thin a thnh thn,

Xin Tin cha c mi phn cho yn.

Cu 1067 1068: Cha nghe bit chn tnh,

Pht tin, t kho, qun thn vi thy.

Cu 831 832: Cha thnh Pht thnh Tin,

Dy Thin Ti ha lm hnh Tin nhn.

Cu 1101 1102: Trm nh n Tin nhn thay,

Cn mt cht him, cha ai!

Cu 941 942: Thuc phm d cha c vay!

Tnh sao tr ngha mi hay bng lng!

Cu 1141 1142: Trm quan thy s ngc nhin,

C Tin nhn ry tu Hng Sn.

Cu 955 956: Tin nhn ngi chng qun chi,

Vua tu ln hi ngi Tin trn cha.

Cu 1249 1250: Nh yn, nc tr xong,

Mong cho vua c yn v tr dn.

Nh n Tin n, tm lng cm thay.

Cu 1273 1274: c vua ng khn ngoi mn:

Cu 1391 1392: Thot trn nh, c ci tin,

Gi n Tin n mun vn tm thng!

Cu 1281 1282: ng xa chng ngi n y,

i thin B Tt, c lin c i.

Cu 1437 1438: Dn cho ln Pht ln Tin,

Tin nhn lng lng trm nay phin lng!

Xit bao l phc l duyn mun i.

HONG TRU
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 959 n 1023)
Cu 19 20:

ng o va h ca thnh,
Thn tin trc hin hnh ra mau.

Cu 31 32:

Sa sang o ta qun hng,

Nhn xem ng khch non bng tin phi.

L CNG
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1027 n 1087)
Cu 27 28:

Tui xun va mi ln mi,

Hy hy ngc tc ta ngi thn tin.

Cu 29 30:
Mt nhn trm thc hoa sen,
Nhc trng c tng l tin non bng.
Cu 173 174: Ct xong t xung di cung,
Tin sa phng ma vng cng na gi.

Cu 263 264: Ngi tri tri li ch che,

Kip tin y a ch mi sao?
S ny chng s gm ao,
Tam thp lc k d o vi tin.
Cu 411 412: Da nh ngc tuyt trng ngn,
Tc my chm t mun phn v tin.

Cu 413 414: Mt hoa, my liu thiu nin,

Hng b bn mi ly tin ai n?

L Cng mi thy mt tin phen ny.

Cu 429 430: Mi voi trng thy tin nga,

Cu 711 712: Thn tin kip xung l xong,

Cu Long xung cu L Cng phen ny.

Thy ngi oan ung, chng ng tht vang.

Cu 439 440: N no vua git cha tin,

Cu 889 890: Mt mnh cch tr u non,

Mi nm chng thy tin cn hi tin.

Git thi ta chu, ta lin can thi.

Cu 591 592: y l chn ph phng,

Cu 989 990: Mi tai ht sch thm thng,

Chn tay cht ht, tin nng tt tn.

Ai ai cng ng l tin non bng.

Cu 593 594: Ngi thi hoa n sc hng,

Cu 1053 1054: Nhi thn no c linh chng,

Hay l tri khin mnh cn bo ton.

Tc my di ta trm vng thn tin.

Cu 601 602: Tin u m n nc ta?

Cu 1137 1138: Con gi tha tng nh tin,

G cho, chng chu kt duyn, tm nng.

Truyn qun sa kiu, anh ho xe.

Cu 603 604:
Kiu vng tn ta ra i,

Cu 1147 1148: Hai ngi ln khc mt thi,

Trn tri bng thy mt i tin ry.

Th xem tin n mt khi th no?

Cu 653 654: Th Hng ra ly cha tin:

LU N TNG
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1091 n 1214)
Cu 1725 1726: Chng xong mt ch nghch thn,

Na trong t miu, tin phn lm sao?

Cu 1809 1810: ng khi thuyn khch ngoi to,

Cu 2157 2158: Hu lan hai a on vin,

Bng khng lc n non o gp tin.

Gic Cao ng, nhng m mng thnh tin.

BN N THN
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1217 n 1229)
Cu 115 1116: La vn ngh cuc gii phin,

C tin nc b, th tin tng vn.

TRUYN CHNG CHUI

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1233 n 1278)
Cu 29 30:
Cu 73 74:

No hay l c Ngc Hong,

Sai thn tin xung im trang i ch.

Tin rng: nh s cu,

Thc th hy ni cho nhau bit cng.
Cu 103 104: Tin rng: Mt ng Bng Lai,
Bit bao nhiu k ng ti cung phi.

Cu 109 110: Tin rng: Mun i n trn,

c nh nhi y thip tin theo hu.
Cu 121 122: Rc tin v ni cung tn,
t by yn m vang lng mi ni.
Cu 165 166: Bn tai nghe ting Ngc Ha,
Rng trong nh nc c b thn tin.

TRINH TH TN TRUYN
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1281 n 1310)
Cu 209 210: Nghe rng: gi php thn linh,
Quyt lng cu t inh ninh n cha.

Cu 307 308: Thu cu phu xng ph tng,

Ghi nhi tin thnh nh lng inh ninh.

CHUYN CI TM CI CM
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1313 n 1333)
Cu 17 18:

Yu kiu vc ngc da ng,

Dung nhan v vi tin sa ci phm.

Cu 491 492: Th l sch ht tanh hi,

Thay hnh i dng nh ngi tin nga.

Cu 329 330: Thng i vc ngc mnh tin,

Mu kia ai khin r duyn trn phm.

Cu 553 554: Khch tin ging xung ci trn,

Cng tm cm chn ln tri cao.

Cu 457 458: Ci trn li gp bn tin,

Truyn cho thc n ra bn ngoi hng.

Cu 555 556: Mnh cung s Thin to,

Gt tin cht bng li vo lng tin.

Cu 483 484: Php tin gip ch hay sao,

Em mong ch ng thp cao em tng.

Cu 557 558: Hng vn mt a k bn,

L l n bn cung Tin v tri.

PHM CNG CC HOA

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1337 n 1508)
Cu 263 264:
Ha ra m n giai nhn,
Khch tin th xung ci trn m chi.

Tin phi t gi tu by:

Thc l chng Phm tho ngay ai b!

Cu 265 266: Ym o tha tht l li,

Mt phm ai bit l ngi tin cung.

Cu 295 296: Th gian my k ti cao,

Ci trn thy ai no ch tin?

Cu 269 270: Tin nga bn n ly chng,

Ch vi ln ng em hi chng y.

Cu 669 - 670:

Cu 283 288: Thot thi hai v tin nga,

D chng chng c, vi ha t qui.

Cu 1649 1650: Qun tin nghe thy n chi,

n H, n Hn vui thi nn vui!

Ngc hong phn bo vn vi:

Phm Cng n ni iu g vi bay?

Khn cng tin t gn xa,

Xin cho con chu ca nh bnh an.

Cu 1689 1690: Chp chn cn tnh cn say,

Thn ny bao li c ngy gp tin.

TRUYN T THC
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1511 n 1541)

Cu 115 - 116: Dm my, ng liu chia hai,

Cu 175 176:

Ngi tin cn cht tnh ri ci trn

Cu 197 198: Bit l ng qu hang tin,

La sao c chn tin ry kt nhn.

Cu 297 298: Cha gn ha ra xa,

Lm ti tnh gng s men mc ln.

Cu 205 206: Long lu, phng cc tng tng,

Trch chng ph chn tin nga cho nh.

Cu 547 548: Mt m khi ta sng bay,

T lang lng chc rng ci tin.

Cu 219 220: Vi mng theo s thanh ng,

Nhc trng tin ng pht giy gn.

Cu 563 564: Kho lo thay khch trn ai

Lng tin chn y thiu phong cnh g.

Tnh c ri li ha may,

Ct cng tm ci n vi non tin.

THOI KHANH CHU TUN

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1599 n 1636)
Cu 436 437:

Mt hoa th th n ua,
So ti tin n chng thua cht no.

ui hai con mt mt my nh tin.

Cu 768 773: Dt nhau lc n miu thn,

Cu 440 441: Ngi ngi xem thy thng thay,

Ng l tin n xung ry phm gian.

Thy i n i, ti khng nghe li.

Thn bn ni trn phong li,

Cu 448 449: Miu thn mt ta sao bng,

Ng thy Thoi n cm bng tin sa.

Pht lin ng thy m ti mt hn.

Giy lu thn li truyn ngn,

Cu 450 451: Dm thn p ung giao ha,

Thoi Khanh khng chu thn m lm ngang.
Cu 460 461:
ng hai con mt n tin,
Thn cho Tun mu pht lin hi dng.
Cu 574 575: Gp ngi bn n tt thay,

Mun cho m sng ch cn ci chi.

Cu 796 799: S thn thi mi rao qua,
Ai c con mt bn m vua mua.
Thn rng: Tao c mt d,
Phi gi tao bn cho va th thi.

Cu 806 807: Thn rng: Tao chng c lo,

Rng thn tr gi mt xe bc vng.

Tao giao con mt triu em v.

Cu 812 813: Vo trnh cng cha ngi nghe,

Cu 816 817: Cho nn thn cng yn v,

Kh em vng bc m i cho thn.

GNG SNG TRI NAM

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1665 n 1743)
Cu 419 - 420: Tr lnh tri rui bit lng

Thnh tin ci nc, snh rng ng my.

THCH SANH
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1937 n 2008)
Cu 4055 4056: Thn tin t gi tu ln,
Trc sau s mnh, phc duyn mi b.

Cu 4205 4206: Bao nhiu cc php tin ban,

Dy cho h Thch chu ton tinh thng.

Cu 4213 4214: Tin ng nghe ni t by:

Cu 6279 6280: Trong ngoi tin t nhng l,

T y L Tnh chc ry Thin vng.

Cu 4219 4220: Tin ng em php b tng,

t gii ph h nng ha ni ngay.

Cu 6647 6648: T t diu php tin ng,

Dy cho h Thch t tng thn thng.

Li cng tng t bo lng m cha.

LIU HNH CNG CHA DIN M

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 2151 n 2160)
Cu 21 22: Chng ng l thn tin xut th,
Mi gi nh L th phu nhn.
Cu 29 30: M cha mng r sm khuya,

Cu 116 117: Ai n s nguyn xa cha mn,

Vy lng tin ngo ngt chng xong.
Cu 200 201: Cc ban tin mng chu n rc,

Tt ni mt ngy mt tt bng tin.

Vo ng nh t trc thin nhan.

NH MAI
(Nh xut bn Vn hc - 1994)
Cu 1135 1136: Oai linh vc thnh dng tin,
Lng mn v trng nh n sc ti.
Cu 2705 2706: Trng nguyn nga trc song song,

Khc no nh k ci rng ln tin.

Cu 2727 2728: Ru mng mt l bt tay,
Ni vui bn ngc ni vy cuc tin.

BCH CU K NG
(Nh xut bn Tn Vit, 1964 t trang 1 n trang 16)
Cu 81 82:

Bn cu n l nm ba,
Thn tin trc mt ai l k hay!
Cu 139 140: Chy sng i khch cu Lam,

Cu 221 222: Chng thn n, cng tin phi,

Duyn xa cn c cht g hay khng.
Cu 407 408: Phng tin du dt chn ng,

Phm tin may bn tay phm bit u.

Cu 143 144: Ngi cn ct gi, i my,

Rm tng r thp, trng hng treo cao.

Cu 425 426: Ngi tao nh, khch thuyn quyn,

Gt tin khch tr giy lm thinh.

Cu 157 158: Xe loan gi cun lng tri,

Phong, hoa, tuyt, nguyt, l tin trn i.

Cu 521 522: D tin duyn mn k,

Tin v ng bch, tnh ri ci trn.

Cu 163 164: Ni nng canh cnh no qun,

Ch cho duyn hp chu v mn hi!

Vn cn quanh qun ngi tin kho l?

LM TUYN K NG
(Nh xut bn Vn ha, H Ni, 1964)
Cu 25 - 26: Tng phng chi ly trn duyn,
Ln qut am thanh nu gt tin.
Cu 281 282: Tin thip t tu ci tin,

Nm my xin thip li ln tin.

Cu 721 722: Ng sc t vng di b rng,
Tay tin phi phi thun nh dng.

Cha h bn ly thi trn duyn.

Cu 605 606: Trm ly gi chng cn th,

Cu 745 746: Kia chn Phi-lai dm trc ny,

Xa cng tin n thu dang tay.

Cu 945 946: T ngy theo gt chn vn tin,

Nguyn c lng xa cha cht qun.
Cu 993 994: Dp on loan m tic vy,
Cnh tin pht my tng my.
Cu 1049 1050: Gt tin t vng chn chin gi,
Xit k lng ngi ni xt xa.
Cu 1169 1170: Dung nghi chm tin ng ta sen,
Ct cch ny tuy ct cch tin.

PH LC 9: CC CU TH CHA YU T DUYN KIP S MNH

HOA TIN
(Nh xut bn Vn hc 1978)
Cu 3 6:

S i th ngm m chi,
Tnh duyn hai ch vi ngi hay sao.
Tng nghe trng gi duyn no,

M ngi khu khn nhng say v g.

Cu 535 536: Hy coi vo s phong lu,
y nhn duyn bit l u chng tri.

B su l ngha non cao l tnh.

Cu 201 202: T tnh li m li khuyn:

Cu 603 604: Gi no no d my u,
Duyn no no bit v sau nhng no.

Quyn vng cn l duyn m o.

Cu 221 222: Se duyn hn phi xch thng

Cu 625 626: nh tnh sinh mi s by,

Duyn chi kho li phen ny gp nhau.

Th xin xem s di trng ko cn.

Cu 325 325: Bch t sn mi duyn lnh
Mn cu cnh ng cu tnh ha may.

Cu 659 660: My hoa cng ngi ngng duyn,

Thi hn l thm th ghen nh vng.
Cu 691 692: Li khi i tui kn duyn,

Cu 349 350: M phng chng n ri tay

Ngi xa gi cht bu ny cng duyn.
Cu 371 372: Long mm nguyt mi mi k,
Bc ln ching: Ngm duyn g chng sai.

Bit l hn nh nguyn cho nhau.

Cu 713 714: Sao bng i la ph nguyn,
Ch tnh thm vn ch duyn cng nng.
Cu 723 724: Trc ln ring nng mt ngi,

Cu 423 424:
Bn b t lc b sao,
Trc trm nm c duyn no hay khng?
Cu 443 444:
Duyn kia t trao tay,

T duyn ln gi chn mi lng.

Cu 745 746: V v mt i by nhiu,
Tnh duyn gy phi n iu li thi.

Cu 757 758: Mo duyn trm ngh thing i,

Cu 1191 1192: L lng bo nc lnh nh,

Di dun bu nc gng tri i nhau.

Cu 763 764: Trong duyn gp g l duyn,

y duyn ph khch hay mnh ph duyn.

Cu 1213 1214: Bit u hng la ba sinh,

Trong tnh vn v i bn mi tnh.

Cu 771 772: o non sm ngh th lnh,

Cn trng cn gi cn dnh duyn ta.

Cu 1219 1220: Ti lang no phi nh xa,

Khun duyn mt hi nc danh mun i.

Cu 841 842: Mt li vi nc non,

Mnh sang duyn thm tha a mi ng.

Cu 1221 1222: Tic thay sng tuyt c cng,

Vng se mi ch cho trn duyn t.

Cu 847 848: Dp du bum ngha gi duyn,

T duyn ai d t chng m thi.

Cu 1227 1228: Thi duyn u na m nhm,

Lng tn thuyn cng nh tn chiu lng.

Cu 877 878: Duyn a mai liu mt on,

Nhn vng li my t tm na y.
Cu 1271 1272: Bi H mt trn qut thanh,

Ny ai vi gi mn nh cao.
Cu 921 922: B bng trng ti ma mai,

Cng nn may c duyn lnh cng nn.

Cu 1361 1362: Ngy xun lo nhng thit thi,

Sao duyn ngang nga cho ngi d dang.

Cu 955 956: li Nguyt mi tha qua:

Phu nhn vi toan bi p duyn.

Cu 1399 1400: Dng gy dm ngh sinh thnh,

T duyn cng cha hn l dt xong.

Cu 957 958: Duyn kia d hn ph lng,

Bit duyn mnh bit phn mnh th thi.

Cu 1409 1410: Duyn t kt di ng,

Mc ai xin hy thung dung ngh no.

Cu 1043 1044: Bit ai hu hi s duyn,

Bo my c ch tng phng kip sau.

Cu 1579 1580: Duyn kia nng th bi,

Vin cng va thy trong min l ra.

Cu 1095 1096: Sinh rng: Duyn kip d dang,

Thn kia trong my thu tri qun u.

Cu 1581 1582: Ngh duyn cng khy t su,

Th thi chi ngh n ng cng danh.

Cu 1157 1158: Phn vua lc nc hng tri,
Mun nghn danh gi nm mi nhn duyn.

Ngh thm cng li thm au n mnh.

Cu 1613 1614: ngi mi li ngi quen,
K sao cho xit tnh duyn by gi.

Cu 1615 1616: Cng thm qun ch dy t,

Cu 1643 1644: Khen rng: Ny tht thin duyn,

nh c nc duyn a mt nh.
Cu 1625 1626: Ri may chng ko la am,

Ngc Khanh nay Ngc Lin ch nhng.

Cu 1673 1674: y l my to nhim mu,

nh duyn y li cam phn no.

Duyn xa trn trn n sau n bi.

S KNH TN TRANG
(Nh xut bn Gio dc 1994)
Cu 51 52:

Chn him mt c thng gia,

Gm bn tin, Thch, ng l, y.

Ngn thay con to kho l tru duyn.

Cu 69 70
T vi xem mi l dng,
Lc, Quyn chiu mnh, Khc, Xn gip tr.
Cu 205 206: Phong quang my th lm tuyn,

Cu 419 420:

Kt duyn vn c, nh nguyn y lu.

Cu 351 352:
Cho hay tnh phn bi tri,
ng nhn duyn y d ngi nh nn?
Cu 365 366: Ngh thut s vn tinh tng,

Cu 467 468: By gi mn gi cung ng,

V duyn a mi xch thng li y.
Cu 669 670: Bi th qu thy li trun,
Lc thn vng h, lc thn khng ti.

Cu 473 474: Dy hoa dun l bi tay tri,

Ngh n duyn do cng nc ci.
Cu 491 492:
Th ny gi vi giai nhn,
em phong nguyt gp ci trn lm duyn.

Nhc gnh nhn duyn, nhng cha nng.

Cu 547 548: Nh d gi rng duyn l th,
Ch v ti m r ch nhn.
Cu 553 554: Gi l phc bt lm duyn,

Cu 538 539:

Gn b tin vng c ni?

Chn e tng s cha an,

Hay l v ch hng nhan qui gn.
Cu 431 432: Lm sao tng s d dang,
Hay l ngi ngm cha tng th ru?

Th s xin c hay hn dy cho!

Cu 661 662: Long ong ngn nh phn duyn,

Cu 799 780: Thip tu trt trn duyn,

N nn ny phi dnh nguyn kip sau.

Cu 695 696:
Th rng: c tri gi,

Li xin xung vn nguyn trn gian.

Cu 1173 1174: Cho hay hai ch nhn duyn

Duyn sau chng gp u th rng khng.

Cn non nc c vn nguyn c xa.

TRUYN KIU
(Nh xut bn i hc v Trung hc Chuyn nghip H Ni 1986)
Cu 1 2:

Trm nm trong ci ngi ta,

Ch ti ch mnh kho l ght nhau.

Lm chi em thi khuynh thnh tru ngi.

Cu 415 416: An hoa pht tit ra ngoi,

Cu 33 34:

Khc nh tay la nn xoang,

Mt thin Bc mnh li cng no nhn.

Nghn thu bc mnh mt i ti hoa.

Cu 539 540: S u cha kp i hi,

Cu 73 76:

Khc than khn xit s tnh,

Kho v duyn by l mnh vi ta!

Duyn u cha kp mt li trao t.

Cu 601 602: Duyn hi ng c c lao,

Cu 83 84:

au n thay phn n b!
Li rng bc mnh cng l li chung.

Bn tnh bn hiu bn no nng hn?

Cu 705 706: Bit bao duyn n th ri,

Cu 107 108: Rng: Hng nhan t nghn xa,

Ci iu bc mnh c cha ai u.

Kip ny thi th th thi cn g?

Cu 719 720: Rng: Lng ng thn thc y,

Cu 181 -182:
Ngi u gp g lm chi,
Trm nm bit c duyn g hay khng?

T duyn cn vng mi ny cha xong.

Cu 751 752: Trm nghn gi li tnh qun,

Cu 219 220:
Hoa tri bo git nh,
Bit duyn mnh bit phn mnh th thi!

T duyn ngn ngi c ngn y thi.

Cu 735 736: Chic thoa vi bc t my,

Cu 257 258:

V chng duyn n ba sinh,

Duyn ny th gi vt ny ca chung.

Cu 767 768: Ny cha lm li duyn my,

Cu 797 798:

Thi th ni y sau ny em!

sinh ra s long ong,

Cu 1905 1906: Sinh rng: Tht c nh li,

Hng nhan bc mnh mt ngi no vay!
Cu 1927 1928: Nhn duyn u li cn mong,

Cn mang ly kip m hng c sao?

Cu 857 858: Gin duyn ti phn bi bi,

Khi iu thn phn ti hng th thi.

Cu 1963 1964: Xt v cm bn dy,

Cm dao nng toan bi quyn sinh.

Cu 1145 1146: Nhng ti c s chi ti,

Chng trm nm cng mt ngy duyn ta.

Cu 2019 2020: Phn bo bao qun nc sa,

Phn ti nh vy vn ngi u?
Cu 1427 1428: Phn nh chi dm ku oan,

Lnh nh u na cng l lnh nh.

Cu 2093 2094: M cng xui gic cho nn,

o hoen qun m liu tan tc my.

Cu 1531 1532: Duyn ng thun no gi a,

Ly li hung him p duyn Chu Trn.

Cu 2133 2134: Trc sn lng gii lng,

Cng chng kt tc xe t nhng ngy.

Cu 1633 1634: Sn bm cht phn cn con,

Trong mn lm l t hng kt duyn.

Cu 2243 2244: Duyn em d ni ch hng,

Khun duyn bit c vung trn cho chng?

Cu 1675 1676: Hi i ni ht s duyn,

May ra khi tay bng tay mang.

Cu 2689 2690: Khi nn tri cng chiu ngi,

T tnh t rut la phin chy gan!

Cu 1761 1762: Phong trn kip chu y,

Nh nhng n trc n bi duyn sau.

Cu 2723 2724: Cn nhiu hng th v lu,

Lm than li c th ny bng hai.

Cu 1797 1798: Tm u cho thy c nhn?

Duyn xa trn trn phc sau di do!

Cu 2737 2738: Nn xa trt sch lu lu,

Ly cu vn mnh khuy dn nh thng.

Cu 1879 1882: Nh nh bc, nng nh ch,

Duyn xa cha d bit u chn ny.

Cu 2787 2792: Kip ny duyn ph duyn,

G cho ra n cn g l duyn?
L lng cht phn thuyn quyn,
B su sng c c tuyn c vay?

D i cn bit s n lai sinh.

My li k ch inh ninh,
Ghi lng d ct mnh ra i.

Phn sao bc by Kiu nhi!

Cu 3065 3068:

Gp cn bnh a ba o,

Chng Kim v con th i u?

Cu 2895 2896: Phong trn chu ch,

Vy em duyn ch buc vo cho em.

Cng l phn ci duyn kim,

T duyn sau li xe v Thc lang.

Cu 2973 - 2974: C duyn u bng l sao,

Cng l mu chy rut mm ch sao?

Cu 3073 3074: Cn duyn may li cn ngi,

Gic Duyn u bng tm vo n ni.

Cu 3035 3036: Nng rng: Cht phn hoa ri,

Cn vng trng bc cn li nguyn xa.

Cu 3225 3226: Ba sinh ph mi nguyn,
Duyn i la cng l duyn bn by.

Na i nm tri mi mi ng cay.

LC VN TIN
(Nh xut bn Vn ha Thng tin H Ni 2001)
Cu 83 84:

Bao gi c nc gp duyn,
ng cho con tho ph nguyn ti ngay.

Ch nghi Ng Khi hy lo Mi Thn.

Cu 629 630: No hay nc chy hoa tri,

Cu 213 214: Ring than: Trm hi l trm!

V duyn chi by ai cm m m?

No hay phn bc nh vi th ny.

Cu 703 704: ng rng: Vo thy coi,

Cu 345 346: V cng ly c by gi,

Mng duyn cm st mi t ng lin.
Cu 415 416: May duyn ri n d ph,

Bnh thi khng gim thy i tin thm.

Cu 725 728: Thy bn gieo ng qu linh,
Chim tn tui y l trnh mc chi?

ng vo ra vi c thi,

Cu 1617 1618: Ti y duyn bn duyn,

Ri thy coi qu mt khi mi tng.

Cu 1061 1062: Nc ci con to tr trinh,

Trng thanh gi mt cm thuyn ch ai?

Cu 1629 1630: Ti xin dm gi li ny,

Ch duyn tro chc ch tnh lng xao.

Cu 1453 1454: Trng chng m chng thy chng,

Hy tua chm chm s vy nhn duyn.

Cu 1911 1912: Chng ng nng vi trng nguyn,

nh mt ni m hng v duyn.

Cng nhau trc c nhn duyn thu u.

PHM TI NGC HOA

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 11 n trang 48)
Cu 89 90:

By gi ti cha thy u,

C tri phn la duyn hng,

Nhn duyn t hn v sau hp ha?

Cu 165 166: Khen rng: Danh s thiu nin,

Bng u bn b th hng mt nh.

Cu 340 341: Ngc Hoa thm thit lng phin,

S ny t hn thin duyn se vo.

Cu 191 196: Con ta t thy ngi,

Trch vua sao n p duyn Chu Trn?

Cu 406 407: i ta hp duyn hi,

Chng hay l s duyn tri hay sao.

Chc l duyn kip th no,
Cho nn n thy ngi vo, n thng.

Trm nm t tc mun i hin vinh.

Cu 412 413: Nhn duyn mi c na nin,
Bng u c lnh b trn v i.

Cu 426 427: Ngc Hoa duyn bn cng ta

Duyn ta ai r cho ry cc nhau?

Thi ngi cng c vo ra y lin.

Cu 460 461: Chng ti duyn bn cng nhau,

Cu 564 - 565: Ng l phn m duyn a,

Ai ng k Vit ngi H bc nam!

c vua phn th ly u cng bng?

Cu 466 467: Nay ti duyn kip cng chng,

Cu 584 585: Nm canh rp tng nm m,

Trch duyn ti phn cay chua ngm ngi...

N no ph ngha to khang cho nh?

Cu 488 489: c vua mun kt nhn duyn,

Cu 620 621: N d thit phn thc i,

Ta cng nng mun kt ngh lm i.

Git chng Phm Ti cho yn mi ng.

Cu 506 509: Hay u mt pht bin ri

Cu 622 623: u l duyn s bi tri,

Lng vng quyt hn p i duyn vng.

Xui nn chia r duyn ti lm vy!

Tri cao t rng c hay

Cu 709 710: Ko vua ri li p duyn,

Thi ti t vn cho yn ca nh!

St phu hip ph, s ny thu cha?

Cu 518 519: Thay ti cha m khi phin,

Cu 846 847: Nhn duyn tri xoay vn,

Sao anh c bt nhn cho nh!

Gi l hng la bn duyn vi nng.

Cu 542 543: Ngc Hoa nng hi! C hay,

Cu 876 879: V chng li hp nhn duyn,

Ln dng gian, li ph nguyn nh xa.

M PHNG XUN HNG

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000, t trang 95 n 312)
Cu 2010 2011: Cu Hai vng bi Thin hong,

Cu 2322 2323: N duyn p tnh a,

Nguyn sau kt ngha giao duyn st cm.

Cu 2020 2021: Bao gi chim ng ngao u,

Vui vy c nc say sa nhiu ngy.

Cu 2338 2339: N duyn p tnh say,

Tha cha cng m phi cu lng duyn.

Tha cha cng m ci ry cho con.

Cu 2467 2470: Lng duyn tri s nh toan,

Hai ta kt ngha vng trm nm.
Hai ta kt ngha st cm,

N i l ci con ry vt chi?
Cu 2563 2564: Ngy lnh em n chi lan,
Phng hn thn ph bn nng kt duyn.

Nng i nng ch lng tm th no.

Cu 2501 2502: Cng nhau nguyn c st cm,

Th rng 29 - 30: Vng tm vng lm bn

Ngc tm ngc giao duyn.

Trc c tri t sau cng x sang.

Cu 2557 2558: Con duyn p tnh say,

Cu 3502 3503: Nay tham nn ngc m ri,

Trc ti tri t sau thi nhn duyn.

PHNG HOA
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 315 n trang 370)
Cu 71 72:

Phn yn phu xng ph ty,

Ngun n b i pht nn i ng.

Giu n, kh chu mc th nhn duyn.

Cu 165 166: Chng ti xa kt bn hin,

Cu 607 608: M ti tn gi Th Trinh,

V duyn pht b mnh xa xi.

Ry cho con chu kt duyn vng.

Cu 181 182: Nhn duyn nhiu ni lao ao,
Xoay vn pht bng xn xao nh nhng.

Cu 641 642: Trc ch ni th non,

Trao duyn cng ch st son n cn.
Cu 645 646: Nng hay lng vn i ch,

Cu 340 341: Mt cu quc ng my cu t nng:

... Duyn ta sm gp g,
... y ai lm phn hm duyn i!
M ai khin gng la l!

Thin duyn xui n by gi gp ta.

Cu 867 868: Phu nhn mnh tn s chung,
hay nh kh, ca khng, nh nhng.
Cu 942 943:
Ti xin ra kinh k,

Cu 471 472: Trc l ti phn trch duyn,

Bn hng kn khch kp th kt duyn.

TNG TRN CC HOA

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 551 n 622)
Cu 123 126: Nhn duyn thi vn trn,
T hng sm liu nghnh hn chn ngy...

Cu 891 892: Th a lng lung tn ngn,

Mi duyn ai bit ng gn ha xa.

Cu 139 140: T nay con v nh chng,

Duyn a phn p tha lng by nay.

Cu 1059 1060: Cha n ra d bt ngh,

c by nm trn, bt v r duyn.

Cu 303 304: Xem tnh vua chng p duyn,

Ban yn ni din cho lin xem hoa.

Cu 1125 1126: Thu sng, duyn n cha xong,

Mt mai thc xung v chng c i!

Cu 701 702: Hai ch ly chng hai ni,

Cn ti l b p ti duyn ny.

Cu 1523 1524: Tng Trn sang s bn ny,

n cha nh duyn may v chng.

Cu 719 720:

Cu 1527 1528: Phn rng: Nam Vit cch xa,

Bn ny cha kn duyn ha nn chng?

Cha ti ra d bt ngh
c by nm vn bt v r duyn.

Cu 887 888: Kip ny cha p duyn hi,

Nguyn xin kip khc xe i ch ng.

Cu 1663 1664: u thi hng phc nh chung,

Mi duyn cng vn, ch ng cng yn.

PHAN TRN
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 625 n 672)
Cu 49 50: La hng nh bn duyn,

Lng gii chiu c hai bn c cu.

Cu 89 90: Nhn duyn chic trm ny,

Cu 499 500: Cng van cng mt inh ninh,

Ca Trn cng cho my nh hn.

Cu 149 150; Chn n gi chic lnh lng,

Rng duyn rng n rng tnh mt hai.

Cu 529 530: V chi hai ch tnh duyn,

Tng nhn duyn y nh vng t vng.

Cu 205 206: Sm cng qu, ti dng hoa,

Nh danh ti t, nng nguyn giai nhn.

Cu 577 578: Rng: Chng ca tng nh khanh,

Duyn xa n ph gi cho.
Cu 241 242: Mt mnh nhng ti duyn mnh,

La i h him cm lnh a duyn.

Cu 679 680: Kip ny ph, kip sau yu,

Trin hng bing thp, quyn kinh ngi nhn.

Cu 243 244: Phi khi s ph bc ln,

Li nh Bch, quyt liu cho xong.

Cu 683 684: Ai ci th Pht xo cho,

D chng mi hi rng: Duyn c no.

Cu 301 302: Nhng mong nng nu qua th,

Cho vo m k duyn do mi tng.

Cu 701 702: Nn n mi gi s duyn,

Bit u c to kt g nhn duyn.

Cu 351 352: Trc chi hng la hu duyn,

Du lng vng cng nghn xt xa.

Cu 705 706: Bo thai hn nhn duyn,

B tng tui tc, rng nn t tng.

Cu 397 398: Mi hay hai ch sc khng,

Qut ng, trm ngc kt nguyn h Phan.

Cu 717 718: Oan chi cht phn thuyn quyn,

Chng duyn m d duyn lng trn duyn.

Cu 425 426: Mt l s phn cu duyn,

Ch tnh cm cnh, ch duyn b bng.

Cu 793 794: Rng my gp hi, bng vng bia nghn thu,

Hai l thong th sch n cng vui.

Cu 439 440: Nhng thi duyn kip th m,

Loan phng snh duyn, trm ngc qut ng mun kip.

Cu 815 816: S rng: Phn p duyn a,

Du lm sao cng cy gi gip nao!

Cu 461 462: V duyn cho phi vt ni,

Mng cho i la va ng cn.

Cu 861 862: Nhn duyn vng lnh qut th,

C thng th xt, m ci th oan.

Cu 469 470: Bt gii xin chng lng ngay,
Duyn ai d ri d may ti gi.

Nh tay Nguyt lo kho se l lng.

Cu 875 876: Ch duyn ry vung trn,
em tin mng li t bun by lu.

Cu 889 890: Duyn hng la, hi rng my,

B cng ly bit, b ngy tn toan.
Cu 909 910: Hp duyn ng thy nht ng,

n son chm mt, gm vng trao tay.

Cu 927 928: Trm nm duyn p phng loan,
To khang hai ch Trn, Phan chuyn i.

B CHA BA
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 895 n 956)
Cu 63 64:

Miu thn thy s t ln,

Bn cng b h s duyn gt u.

Trch h Thi nhn hin u?!

Cu 1429 1430: Chn v ngu tc chng tin,

Cu 95 96: Ngc Hong phn hi s duyn,

Tin m thnh t th duyn phc no.

HONG TRU
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 959 n 1023)
Cu 39 40:

To oan ngha c mun i,

Bc ng p ung cy gii a duyn.

Cu 41 42:
Mc ti cy to ha quyn,
H may gp mt non quyn duyn a.

Cu 93 94: V chng l ngha thin duyn,

Bao gi tm c ngi hin s hay.
Cu 139 140: C ngi mch bo duyn do:
Ny lu cng cha con vua kn chng.

Cu 251 252: Thy nhi Hong ni nh to,

Cu 607 608: Trc l ng thy duyn hi,

Cm lng chng u, duyn do gii by.

Cu 313 314: Con ny sao c duyn thm,

Sau l hai nc mun i giao thng.

Cu 615 616: Qu h phn p duyn hi,

Hnh dung nhan sc o qun tinh trai.

Cu 321 322: Trng con ngi cng c duyn,

Hong nghe tin tc mt hai bng lng.

Cu 635 636: Ti xin cng cha kt duyn,

N no m snh bn qu ma.
Cu 413 414: Ai ng phn p, duyn may,

Mt mai vn ch bch nin my nng.

Cu 653 654: Hong Tru mng r mn m,

Gi lm o t ngha thy ln la.

Cu 427 428: Trnh rng: H phn thn duyn,

Hi no bng hi trng gi se duyn.

Cu 663 664: Cha rng: Phu qu ph huynh,

By lu thip nhng cy duyn ph ti.

Cu 437 438: By gi k ng cng chng,

Duyn may nh thip st thanh v g.

Cu 687 690: Dn d cng cha mi nhi:

nh phn ngc, duyn vng vy vay.

Cu 527 528: Li nh n c nh vng,

i ta s bi duyn gii to oan,

Cho nn cm st hp hoan,

Xin thng yu n m ng kt duyn.

Cu 533 534: Song him con trm thiu nin,

Cng nhau gi phng chn loan by chy.

Cu 738 739: Ngi nhn li, k trng theo,

Bit rng duyn bn duyn chng l?

Cu 539 540: Du con c thun duyn gii,

Nga H, chim Vit nh iu tnh duyn.

Cu 805 806: Nhn duyn tng bi ti gii,

By gi trm s gi nhi xung cho.

Cu 551 552: Trc l cng cha kt duyn,

Qung ra phi n cht ngoi nh vi.

Cu 853 854:
Li mai kt ni t o,

Sau l hai nc i bn thun ha.

Cu 587 588: Phn rng: Hong t sang y,

Se duyn gp k anh ho phi i.

Cu 885 886: Nhn duyn, sao n gii gn,

a long ip bn xin ry kt duyn.

Cu 603 604: C duyn u phn Tn, Tn
cho thin h nhc nhn lo u.

Hc vn mt ng ging ngang gia gii.

Cu 951 952: Nng nghe ni ht duyn do,
T t thi li hi d ng sang.

Cu 999 1000: Cho nn duyn phn chng a,

Cu 1247 1248: Qu ti qun H Ty,

S mnh li ng t li nhm.
Cu 1101 1102: Than rng: Duyn phn lao ao,

Nhn duyn nh t ngy cn th.

Cu 1269 1270: Nhng ti p duyn hi,

Tng ni tr ng ra vo cho qua.

Cu 1129 1130: Ngh m tng n ngun cn,

Thiu g quc sc, thin ti thuyn quyn.

Cu 1279 1280: Bo rng: Nng ni cho ngay,

cn ci kip, li hn ci duyn.
Cu 1149 1150: L g hin c hin,

Duyn do sau trc nng ry lm sao?

Cu 1421 1422: T hng Nguyt lo se duyn,

Nhn duyn tri, thin duyn li v.

Cu 1243 1244: Nhn duyn sao phi c hn?

o le nam bc i bn con hong.

Cu 1519 1520: Vua quan nghe n s duyn,

Min t trng thy, mun vn cm thng.

Lng thng qun s, cm phin b v.

L CNG
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1027 n 1087)
Cu 69 70:
S tnh xin t nguyn nhn,
Duyn do thm thit gian trun nhng ny.

H L c phi duyn kia ngi ny?

Cu 657 658: Ni d b chng yn lng,

Cu 111 112: Cng cha thy ni ngi ngi,

S bi duyn tri thot ng lng thng.

Nht nht tng phng vn kip nhn duyn.

Cu 1041 1042: Tng bng va mi sng ngy,

Cu 143 144: Mn rng mt bc che ngang:

Thip hi thm chng duyn c lm sao?
Cu 163 164: Nguyn cng tri t chng tri,

Trng nguyn ra trc t by s duyn.

Cu 1137 1138: Con gi tha tng nh tin,
G cho, chng chu kt duyn, tm nng.

LU N TNG
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1091 n 1214)
Cu 204 205: Nhng mng bn bc ring chung,
Duyn u tng cc bng khng tnh c.
Cu 243 244: Ph thanh y trang i,

Ci dung, ly tch ng ln vi vng.

Cu 1137 1138: Tnh duyn my ni n cn,
Gt u, anh vn vn by tng.

Nh rng: Hai ch duyn hi cy ngi.

Cu 557 558: C quan Xu mt ng triu,
Rp em lnh i lng iu p duyn.
Cu 567 568: Tiu tm nghe nc ci thay,

Cu 1185 1186: Vy nn liu phai o,

Nhng lo ch hiu, qun no ch duyn.
Cu 1373 1374: Bnh sinh vn c nh giao,
Vn o kt ngha gieo o l duyn.

Mi duyn chng vn on xy nn thnh.

Cu 1069 1070: Lu cng nghe t h hoa,
Mi hay T M nghi gia duyn lnh.
Cu 1075 1076: V duyn chng c bi tri,

Cu 1381 1382: Ch duyn na gi bn mn,

Chng hay duyn thm trch cn nhng ai?
Cu 1383 1384:Th trong ngc phin cn bi,
Lng duyn lung gin di nng long.

Thi sao Lu Nguyn ti vi thin thai.

Cu 1077 1078: Ng cu, l thm th bi,
Gm trong cng thu n ngoi trn duyn.
Cu 1081 1082: Chng qua hai ch tng k,

Cu 1541 1542: Dy dun tng bi duyn tri,

Em xin g mi xch thng cho xong.
Cu 1547 1548: Li ghi b c, non nguyn,
Ngh rng kim thch, gin duyn thy bnh.

L phin trng ch, gi d a duyn.

Cu 1089 1090: Hn duyn ny an bi,
Tn Tn xin quyt mt li nn chng.
Cu 1129 1130: Lu cng nghe t s duyn,

Cu 1743 1744: Bng Hng gii ta hin mai,

Thong dong, Lu tng hi li tin duyn.
Cu 1779 1780: Xit bao khip gi, e sng,
Mi duyn k ng tng dng chim bao.

Cu 1799 1800: Gi ng tin dip a duyn,

ng sng d khng, dm xin quyt lng!
Cu 2111 2112: Trng nguyn vo chn nh trung,

Li dng mt l t hng kt duyn.

Cu 2121 2122: By gi vn c i ng,
Mng hai con, li mng chng p duyn.

BN N THN
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1217 n 1229)
Cu 1 2:
Cu 3 4:

Kip ph th nhn sinh thm thot,

V ch Bn nn ngt ch duyn.
Ai lm s phn xui nn?

Chng ai phn ny ha nn ni bun.

Cu 175 176:
Min c ch, cho bn,
Chng lo phn kh, chng phin mun duyn.

H thua sc thm, h hn mu ti?

Cu 45 46: Tng khng ni gin duyn ti phn!

Cu 183 184: Ka sen tit mun cng xinh

C khi cng gp duyn lnh nh ai.

Tng khng iu nht phn phai son!

Cu 75 76: Hay l s phn lm sao?

Cu 199 200: Nc non kia hn cha gi,

Nhn duyn kia nh, cng l c ni.

Xui ra duyn phn hm hiu th m!

Cu 83 84:
Hay l thua p thua xinh?

Cu 203 204:
H l vn n th nn,
Giu sang cng c nhn duyn cng mu.

Thua son, thua phn thu tnh thua duyn?

Cu 151 152: Thng v phn, xt v duyn,

Cu 215 216: Gin duyn ni by nhiu li,

Ai khen cng mc, ai ci mc ai.

TRUYN CHNG CHUI

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,

t trang 1233 n 1278)
Cu 37 38:

Du dng khoan bc n ni,

a duyn may c t hng t thay!

Ming ci lm dp ni nhi lm duyn.

Cu 55 56:
Song le lng vn ch thnh,

Cu 545 546: C quan i tng bin cng,

Cng ti duyn kt la hng by chy.

Kt duyn ci tc nn danh trong i.

Cu 107 108: Phn rng: Trong chn quc gia,
Mt l p phn, hai l p duyn.

Cu 567 568: Nhn duyn mc xch thng,

Vn xun cha c ng tin ong.
Cu 569 570: Thuyn quyn snh vi anh hng

Cu 111 112:
Vua rng: phi s cu,
Tm duyn mt khc d trao nghn vng.
Cu 179 180: C lng tu trc thin nhan,
Ng may duyn bn mt on la hng.

Hp duyn cng Chui song th ci.

Cu 619 620: Rng duyn t thm xong,
Tng cng ngy cng c lng thng con.
Cu 669 670: Chui nghe phn hi nim ty,

Cu 193 194: Nhn duyn chng l p cu,

M cho mt lm du hai nh.
Cu 289 290: Phn rng: Duyn mi tnh c,
Mc khi trn gi thi a cc ng.

Khu u ly t mi by s duyn.
Cu 783 784: Trnh rng: phi kip duyn lnh,
Ti mun i n tnh lm thay.
Cu 1173 1174: Qun thn c nc duyn a,

Cu 303 304: Nghn nm hng la bn duyn,

Danh lng bn b, cng tha bt man.

Cu 1199 1202: Tr chn mt pht cho nn,
Gi v ca ht kt duyn cng nng.
Ngy sau xe gi hi loan,

th non thm li nguyn gii cao.

Cu 467 468: Mng trng hoa liu bun ci,
Hay u t bi gii se duyn.
Cu 517 518: Ha l ng cc nghnh phng,

Thy xa mi ni cng nng s duyn.

TRINH TH TN TRUYN
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1281 n 1310)
Cu 229 230: Cho hay duyn kip bi gii,
Nghim xem bo ng rch ri chng sai.

Li l nghip chng, li l n duyn.

Cu 541 542: Mt lm phc, hai lm duyn,

Cu 239 240: a duyn nh gi cc ng,

nh hay con to nhc bng ng cn.

Chng n cho mt bn hp g.
Cu 583 584: V khng duyn n ba sinh,

Cu 473 474: n dy gi ngha ging hoa,

Nng sao gi ni bt bnh ti y.

CHUYN CI TM CI CM
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1313 n 1333)
Cu 19 20:

t tn ci Tm gi thng,
Tui th m bng r ng trn duyn.

Cu 301 304: Mt rng vui v phn truyn,

Ti sinh u hn c duyn thin nh.

Cu 329 330: Thng i vc ngc mnh tin,

Mu kia ai khin r duyn trn phm.
Cu 345 346: Ct rng: Nu phi v chng,
Tin duyn u hn cng hong oanh.

PHM CNG CC HOA

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,

t trang 1337 n 1508)
Cu 277 278: Nhn duyn u bi s gii,

Cng quan tn Trng ng nhi nhn duyn.

Nay i li gp c ni t hng.
Cu 367 368: Hong thin bt ph ho tm,

Cu 939 940: Cha rng: Thin ti lng duyn,

i ta kt hp ph nguyn tha long!

Ngi hin, ai thy ch nhm kt duyn.

Cu 569 570: Nay chng mun kt phng loan,

Cu 1009 1010: Dung nhan c ln, nh ri,

Trm g cho chng mun i kt duyn.

Xuyn vng ba cp, mi hon nhn duyn.

Cu 647 648: T hng Nguyt lo se,

Cu 1181 1182: Da ng, mt phng m miu,

Nhn duyn cha nh t o ni cao.

Duyn gii nh phu th mi ri.

Cu 657 658:
ng b m ly Cc Hoa,

Cu 1253 1254: Hay l duyn phn no i,

Sao khng thng n thip ti nh.

T duyn tri nh con ta chc ri!

Cu 679 680: Kt duyn lm o phu th,

Cu 1279 1280: By gi anh v y,

Duyn m loan phng, hng bay qu he!

Phng hong c qu vu quy tui ny.

Cu 717 718: Tnh duyn ch hng h,

Cu 1423 1424: Than rng: Duyn la i ta,

Tri xanh tc hp, ging gi se duyn.

uc hoa ch i ch phng loan.

Cu 721 722: Xin chng hy gc nguyt hoa,
Trm nm kt tc duyn ta vi g?

Cu 1447 1448: Kho tru ngi hi ging gi!

T duyn ngn ngi ai m ni cho?
Cu 1657 1658: Na ng t mi t duyn,

Cu 725 726: Mi ba gi thi duyn ng,

Cung thim nay ch Hng ch trng.
Cu 825 826: Hay u cng bi duyn gii,
Khng y ba thng nng thi th thai.

Ngha mai n trc bao n cho qua.

Cu 1677 1678: Sao khng kim bn trc mai,
Trc nui con nh, sau hi nhn duyn.
Cu 1691 1692: Ng l cha ht trn duyn,

Cu 931 932:

Vua i cng cha ln ngi,

Nn nng sng li cho tuyn ngha xa.

Cu 1705 1706: T duyn trt nh nhng,

C chng thi gi v n s hay.

Trm nm ai dm ph phng vi ai!

Cu 1711 1712: Trc l th t nui con,

Cu 3531 3532: Yu tinh mi hi s duyn,

Bit tnh quan trng i tm Cc Hoa.

Sau duyn loan phng li trn nh xa.

Cu 1921 1922: Duyn may v li gp th,

Cu 3555 3556: V chng cha ni s duyn,

Sao vi bn lin nhng chuyn nguyt hoa?

Cho nn d mi snh k cng cha.

Cu 2357 22358: cha phng mnh v n,

Cu 3566 3567: Nng yu mi ni s duyn,

Ly nhau t thu thng ging nm Dn.

on thi thm hi s duyn ca nh.

Cu 2607 2608: Thy con khng khi mt nim,

Cu 3971 3972: Ba mi nm vn Trn Chu,

Ht duyn nn li v chu ph vng.

Hn l duyn n xui nn th ny.

Cu 2927 2928: Trng rng: Nht nht tng phng,

Cu 3999 4000: Trng tu: Xin toan lo,

Duyn sau ngha trc phi cho vung trn.

y cng v chng mun kip nhn duyn.

Cu 3491 3492: Trng nguyn k ht s duyn,

Cu 4005 4006: Tnh c n, duyn mi kia,

Cng lu duyn thm cng di tnh yu.

TRUYN T THC
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1511 n 1549)
Cu 119 - 120:

Bit ai m hi s duyn

Khi bun th li trng min cu du.

Cu 153 154: Cp thu cnh vt di do,
ng trng y th, ngun o y duyn.

Cu 245 246:

By gi may li gp chng

C duyn cng rp vn ng thy chung.

Cu 255 256: Th tnh mun i n trn,
Dm chi k l tin duyn c cng.

Cu 269 270:

Ngh u ngi y hn l,

Cu 465 466:

Ai hay nhng k ti tnh

Mt mai cm st thc l bn duyn.

Cu 273 274: L l nguyt s, bng mi

C duyn tri dnh v sau.

Cu 469 470: Chnh nim c trch v thng

Phn ny duyn y t thi trong tay.

Cu 287 288: y y t bn duyn lnh,

Trch chng ph ngha, thng chng l duyn.

Cu 479 480:
By lu cch mt xa tnh,

Kht khao b lc pht nh thng qua.

Cu 333 334: Nng nghe nh mt m hi

Duyn hng la, ngui tanh, cng ru.

Cu 483 484: Ti chng v ti duyn mnh

Trch duyn sao kho nhng li chng chnh.

Cu 343 344:
Trt t gian du n nay,

Liu li nng mi ln trnh Kim Tin.

Cu 491 492: Khch th tnh ph m o

Nghn nm chng kip, mt ngy cng duyn.

Cu 361 362: Nhn duyn no phi mt th,

Ngm nhn duyn y l no cn nn.

Cu 605 606: May m kim ci bn duyn

V m bao n, chng v c u.
Cu 387 388: Tin a ca thip t lng,

La i ng y ph nguyn cho dang!

Cu 585 586: Hay u duyn sy phn sui

Bit bao gi li tnh cng duyn Ngu.

Cu 415 416: Th rng ng gp bn tin,.

Khi nn chng l rm li mi nn.

Cu 591 592: Vi nng ln mi phn rng

Nhng m gp kt duyn cho trn.

Cu 419 420:
By gi trt d dang,

nh hu hi sao bng tin duyn.

Cu 593 594: Tic v i la thiu nin

Duyn xa n qui qung c hai.

Cu 425 426: Kip nay li hn thi thi,

T Tn chi Tn vn nguyn duyn xa.

Cu 599 600: Ba sinh phn p ci rng

Lu lang d ti Thin Thai my ln.

Cu 427 428: Gin duyn, ngh ngi tn ngn

Thc Kiu sn dp, loan phng sn duyn.

Cu 605 606:
Thc l ti t giai nhn

Xa xi bao li c gn cn nhau.

Thin duyn nh tin trn m chi

THOI KHANH CHU TUN

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,

t trang 1599 n 1636)
Cu 180 181: Lng duyn vn t thin thnh,
p du, p m ai nh p duyn.
Cu 200 203:
chi ra s long ong,

Trong ngoi chng thy vng lai ting g.

Cu 280 281: Tri nh ch nhn duyn,
Ta nay c v hin tt thay.

D dang phn thip, v chng cch phn.

D dang phn thip nh.

Cu 504 505: Tng thi mng ng chng lm,

Chng bn thc dy than thm s duyn.

No n dng dc sanh thnh chng u?

Cu 216 219: Cng nhau phi hip my trng,

Cu 692 693: Thoi Khanh lng hy cha yn,

Mun hi gc tch s duyn cho tng.

Tng l loan phng st cm bn duyn.

Cu 224 225: G duyn by nm tri,

Cu 844 845: Thi li mt lm hai,

Bn sai s ti thuyt hi nhn duyn

GNG SNG TRI NAM

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1665 n 1743)
Cu 29 30:
Cu 47 48:

Mai cy duyn c lng kiu s

Cu trng hn y ngh ci xa
Tin Dung thy gi a duyn,
Dng khi gp g kt duyn v chng.

Cu 53 54: Song duyn n di trng nh

Ho keo sn gn dnh mi nn.

Cu 337 338: Duyn khc thng ai bng Cao, Mng
Cu 351 352:

Hm lm than sm bng giu sang.

Gm im lng bt khc g

Chng duyn c nc duyn th rng my.

Cu 425 426: Nn mt nc v cao danh gi

Cu 781 782: p duyn cha sng ti ngay

Trc bc tnh sau lm thm duyn.

Cu 485 486: Phc gp cha p duyn c nc

Rng vy uc ngc, vng thay u vng.

Cu 933 934: Anh hng cha d bng chi,

M nng long dng chc lun mn.

Mn duyn, mn nt, t v, t yu.

THCH SANH
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1937 n 2008)
Cu 4087 4088: Thch ng thot n trn duyn,

Cu 5833 5834: Nng rng: Du vic triu nh,

Hn hoa sm chi tin kia ri.

Cu 4253 4254: Th o cha nh lng duyn,

Thi ti cng kt duyn lnh t y.

Cu 6131 6132: Thip nay l phn n hi,

Mun cng ngi s kt nguyn huynh.

Cu 5563 5564: Cn ai v anh hng,

M cha bc bch p ni nhn duyn.

Cu 6133 6134: Cho nn thip phi bng min,

Tri duyn nn chng p lng cng nng.

Cu 5697 5698: Ta cho phi ngu lng duyn,

Hay u gii nh lng duyn vy th.

Cu 6469 6470: Di hang ng mt nhi,

Nhng ngi thin t, cm quyn quc bang.

Cu 5717 5718: G nng cng cha hp duyn,

Rng: v loan phng kt i duyn vng.

Cu 6635 6636: Vin vng phn bo triu nghi,

cho sa tr cm quyn giao dn.

Cu 5791 5792: Nhng ngi thin t tr v,

Truyn lm snh l vy th hp duyn.

Cu 6637 6638: Sanh lin bi ti in tin,

G nng cng cha kt ngh hp duyn.

Cu 5827 5828: Thip xin kt ngha lng duyn,
Phng loan chung gi ph nguyn keo sn.

Cng nng cng cha hp duyn vui vy.

Cu 6701 6702: n ku hn thit mi nhi,
Nhn duyn phu ph s gii se.

LIU HNH CNG CHA DIN M

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 2151 n 2160)
Cu 31 32:

Duyn chng khc chi duyn mi nguyt.

Tui va nguyt o thu thin,

Chn ngi ho kit se duyn t hng.

Cu 33 34: Mng c ci rng phn p,
Cu 35 36:

Cu 148 149: Li dn s inh ninh duyn c,

Kt st cm nam t sinh.
Cu 174 175:

c ba sinh vn kip phu th.

Trch thay to ha chng v,

Hay l duyn kip xa kia li nguyn.

Cu 103 104: Ly chng k Sc yn anh kt nguyn,

Mt mai d n c khn,
Tm ni gia tht duyn a ca nh.

Cu180 181: Nhn ngn nm duyn cm cn y,

Non nc mn ngha y chng qun.

NH MAI
(Nh xut bn Vn hc - 1994)
Cu 25 26:

Nhn duyn vn sn t tri,

Hn nhn nh vo ni h hu.
Cu 693 694:
Li mang ci ting ti i,
Nhn duyn tri c chiu ngi cho chng.

Cu 917 918: Em cho nng nu nhng ngy,

Rp em tiu n sum vy kt duyn.
Cu 949 950: Mn mi mong nhng nh duyn,
Ng em tc c bo n ba xun.

Cu 965 966: Li cha m ngha v chng,

Mua lm tiu thip toan ng p duyn.

Nhn duyn cha ghp ch ng in.

Cu 1051 1052: Vt thng gi cht lm duyn,

Cu 1963 1964: Sinh rng: Nguyt lo se t,

Nhn duyn nh Trn gia nhng ngy.

Lut ng mi ng mt thin gii by.

Cu 1223 1224: Nh li thn mng ha l,

Cu 2069 2070: Duyn ny nh to khang,

C u ph ngha tham sang l no.

Cn duyn chng na cng ch lai sinh.

Cu 1355 1356: Ti nay vng p duyn bnh,

Cu 2253 2254: Phn rng: Nhng chng v loi,

Thng con kn r bc ngi p duyn.

Xin tng qu tnh i danh c nh.

Cu 1389 1390: Nhn duyn may gp c nhau,

Cu 2283 2284: p duyn sai bt th no?

Vic rnh rnh phi em vo li cung.

Vic nh xem ta sau s g.

Cu 1481 1482: Ngc Th cho kt duyn lnh,

Cu 2389 2390: Vua ng xem ht s duyn,

Phn rng: Tung K hi hin by lu.

Ha l ph qu ph vinh kp ngy.
Cu 1519 1520: Li ny nh c c u,

Cu 2505 2506: Cm tay ct ly v lin,

Ci rng cm cch nhn duyn th ny.

Duyn con th nh xun sau kn ngy.

Cu 1551 1552: Giao cho y t a sang,

Cu 2519 2520: Cha ti phn tiu tm thng,

Chng hay thng hin sao tng duyn do.

N T TI
(Ly t thuvien.net, t trang 1 n trang 27)
Cu 61 62:

Ct ng nh gi a duyn,

Song hai g y ti hin ngang nhau.

Cu 67 68: Chng hay duyn phn bi tri,
Mn c to ha thay li nhn gian.

Cu 131 132: May m hng la bn duyn,

Cng v my ch trc tin th .
Cu 153 154 Nng bun, than th s duyn
Rng: Lng chng rp m nn l lng.

Cu 157 158: Lng ta mun kt duyn hi,

Cu 335 336:

Song tn th li ni tay ngi

m ghi tm lng th,

Cu 571 572: Bng u giong ri n y,

Tng rng c hu, ai hay duyn hi.
Cu 584 - 585: Cng nhau ph duyn hi,

Ha may kim ci duyn a cng ngi!

Cu 359 360: Tr bn tu im gn k,

Nng bn nn n trnh li vn vn...

Cu 599 600: Con cnh tng quc quan,

Lng ti cng mun kt ngh hp duyn.

Cu 365 366: By gi p duyn ny,

Thy ti mun kt phng loan duyn lnh.

Cu 605 606:
Gi l l mn x chi,

Gi h ly o ng nay ra mng.
Cu 371 372: Dy ti em n tha hu,

Rp ranh kt duyn ngh i.

Cu 649 650: nh hay c ch th nn,

Nguyn xin qun t ho cu kt duyn.

Cu 375 376: Tic thay nng cng mt loi,

Khi nguyn mng mi, nhn duyn phi th.

Cu 671 672: Mng con p duyn hi,

Trng phu m kt duyn hi, p i!

Cu 383 384: La gn hng mun bn duyn,

Cu 729 730:

Anh hng n ph thuyn quyn ry rung.

Cu 389 390: Nguyn xa nng t tng,

Ri may l phn, ai hu bit sao?

Cu 731 732: Sc cm duyn nhng c ao,

Mi em duyn kt cng chng, khng u!

Cu 403 404: Cha ni no p duyn hi,

Lng cng trnh k bit bao cng trnh.

Cu 779 780: Nhng mong than th s duyn,

Bng lng ly n chn ngi hp duyn.

Cu 425 426: Hin cn cha nh nhn duyn,

Thnh ph y gn min ti ni.

Cu 795 796: Ngy xa c gi ngc trang,

Bn toan mt bc tm quyn gi danh.

Cu 539 540: Lng ti i sc tham ti,

Vn em duyn kt cng nng tiu th.

Cu 811 812: Phin ngi a n cho nng,

Hai anh ct ly mt ngi kt duyn.

Cu 569 570: Duyn su snh vi tnh di,
B cng ng ha, di mi xa nay.

Nhn xem t dng mi tng s duyn.

Cu 819 820: Qui ngi thay by ng t,
Se duyn chnh mng, thn th nim n.

Vic g bi phn ti tri xui ra.

Sc ti ai km ai u,

Cu 825 826:

Cu 859 860: Cn chng Ngy Son quc ti,

Ry chi nhng s tri tai,

Thin duyn chng l vt ni p duyn!

Cha ni no p duyn hi xng cn.

QUAN M TH KNH
(Diu Phng xut bn t trang 1 n trang 60)
Trng hoa tnh i m li,
Du yu ni p duyn i di lu.
So ra tt p nhn duyn,

Cu 289 290:
Kip ny thi l lng,
Mong g tc hp cng chng kip sau.
Cu 297 298: ang tay gy chuyn ly phn,

Mt bn gi sc, mt bn trai ti.

Cu 91 92:
T duyn kho se ri,
ng b vi vit th hi p lun.
Cu 137 138:
nm l thc hin lin,

Khin cho tan nt duyn phn la i.

Cu 301 302:
Hi v d l lng,
Duyn ny m d dang l th.
Cu 311 312: Tic thay chia cch i ng,

Trc l dm mt khi duyn tc thnh.

Cu 145 146: Duyn cm st p tuyt vi,
Nng ln xe rc v ni nh chng.
Cu 207 208: u ui mi chuyn phn minh,

Tng lai khng bit ai nng trao duyn.

Cu 363 364: Duyn trn lm ngm ngi,
Vo tu ca Pht trnh i gian trun.
Cu 395 396:
Tic thay cho gi m hng,

Con t lc kt duyn thnh la i.

Cu 239 240: Xin nghe chuyn l v vn,
V chng duyn kip d dang no ng.
Cu 263 264: Lm tnh ngha mt t y,

Duyn khng m thm, phn khng tt lnh.

Cu 471 472:
Hay l con tht tnh,
Hn duyn ti phn nn nh b i?
Cu 561 562: C con gi tn Th Mu,

Cu 12 14:
Cu 83 84:

Nhn duyn dang d ti ngy chia xa.

Tui va i tm khi u tnh duyn.

Cu 587 588: D duyn chng v chng thnh,

Cu 983 984: Trn duyn tr sch mi ng,

Ly nhau khng c cng nh vy thi.

Khng cn quyn luyn vn vng g i.

BCH CU K NG
(Nh xut bn Tn Vit, 1964 t trang 1 n trang 16)
Cu 3 4:
Cu 5 6:

C duyn ngm li m suy,

Tri Nam no c xa g ci Ty.
Tng duyn k ng xa nay,
Trc kia Lu, Nguyn sau ny Bi, Trng.

Cu 67 68:

ngi trong sch l duyn,

My thu ht ngc Lam in cha gim.

Nhn duyn nh gi tri thi a.

Cu 245 246: H rng: Hng la duyn a,
C khi tnh trc cn ch hi sau.
Cu 273 274: Chnh u nh chuyn bc tim,
Ti n Bch M, gii nim cu duyn.
Cu 351 352: Ba sinh nng v duyn,

Cu 107 - 108: Nhn duyn v chng t tri,

T lang cha d lc vi non tin.

em thn liu yu kt nguyn o th.

Cu 353 354: Nhn duyn nh t xa,

Cu 133 134: Rng: y lm xung m tn,

Tin duyn xin kim thn tu n.

T trng xe n by gi mi thn.
Cu 359 360: rng: Tc hp duyn tri,

Cu 135 136: Ba sinh cho vn mi nguyn,

Nh tay kim tng, a duyn xch thng.

Lm chi cho bn lng ngi lm nao!

Cu 385 386: Trc xin t bit cng nhau,

Cu 141 142: Nc bo d c duyn sau,

Bn sng th bc nhp cu t y.

Ch duyn ny tr v sau cn di.

Cu 423 424: Ti hoa quc sc khuynh thnh,

Cu 221 222: Chng thn n, cng tin phi,

Duyn xa cn c cht g hay khng.

Cm, k, thi, tu, vnh trn duyn.

Cu 431 432: Duyn ai tnh vung trn,

Cu 243 244: Gc xun cch my dm khi,

No hay n trc cht cn d dang.

Cu 465 466: Nng rng: Duyn n by nay

Ch cho duyn hp chu v mn hi!

Thng i nc bc y c u.
Cu 469 470:
S chi na, ci hoa hn,

Cu 531 532: Duyn xa u chng se lm,

Bao gi ko ht t tm m hay!

Ngh lm chi na ci duyn c cng.

Cu 521 522: D tin duyn mn k,

Cu 539 540: Quyt tm khp nc non tin,

em duyn giai lo nh nguyn lai sinh.

PH DUNG TN TRUYN
(Nh xut bn Vn ha, H Ni, 1964)
Cu 183 - 184: Trc l cho vn nhn lun,
Sao l khi h vi thn giao duyn,

Tinh linh phng pht bn trai phng.

Cu 401 402: Trn duyn trt l lng,

Cu 223 224: Rng: Ti b liu phn hn,

Ri may cng mc dy duyn t hng,
Cu 233 234: Khen rng: Vic y cng nn,

em thn phn i vui lng c cy.

Cu 417 418: Duyn a, vt l, cnh thanh,
Ong xa xa ling bm quanh quanh dn.

Chng qun ngha trc, t bn duyn sau!

Cu 329 330: Trn duyn qu kip nng n,

Cu 575 576: Vy vng c nc duyn tra

Chn bn tc ly, lnh b phn hoa.

Cu 359 360: Xit bao nut ti, ngm su,

Cu 855 856:

Kip trn duyn y chc u m ch?

Cu 373 374: Cam l ra sch trn duyn,
Trin hng ngy vng, ngn n m thanh.
Cu 389 390: Chnh nim nh ni trn duyn,

Mi hay b thi l c chuyn vn.

Th kia, on n nh,

Duyn xa cn vng cht tnh to khang.

Cu 913 914: Sinh rng: T bui Chit giang
L loi phn bc, l lng t duyn.
Cu 961 962: ng rng: S bi tin duyn,
Ai hay chng hn m nn l lng.

Cu 1071 1072: S rng: Tc hp thin duyn,

M c bo ng nhn tin khng sai.

LM TUYN K NG
(Nh xut bn Vn ha, H Ni, 1964)
Cu 25 - 26: Tng phng chi ly trn duyn,
Ln qut am thanh nu gt tin.

Cu 281 282: Tin thip t tu ci tin,

Cha h bn ly thi trn duyn.

Cu 41 42: Rp mng cu duyn ti ca Gi,

Trnh nim nn phi gng cng ra.
Cu 79 80: V duyn cho phi thm tm th,
Vng v cn phen cm c Gi.

Cu 285 286: Kim ci dnh duyn mc mi,

Gi trng no qun ting ch khen.
Cu 291 292: Gieo mn him cha cam s y,
Vng t mng c khp duyn ny.

Cu 89 90: Da rau tri my thu chy,

Khuya sm lm duyn bn t thy.
Cu 93 94: Bn duyn hay quy min khc,
Vui th cho nn lt cnh ny.

Cu 313 314: Duyn a qun t vi hng nhan,

n i thm vui bn phng loan.
Cu 329 330: Bn duyn t snh nh o mai,
Gic mng hung bi li bo thai.

Cu 167 168: Phng dng chi khng dng c ,

Tm duyn hay rp i ai y.
Cu 229 230: mng trng gm duyn m m,
Li ngh hng nhan phn b bng.

Cu 363 364: Bng dng kho dy dun duyn di nguyt,

Cho nn gp g chn qu ngi.
Cu 387 388: Yu n vn ang cu thi y,
Lng nhn u dm ha duyn ny.

Cu 245 246: Vn rp cu duyn chi th khc,

Hay l mn cnh ti am ny.
Cu 277 278: Rng ti lung mong tm qun khch,
Duyn may mng li gp cung tin.

Cu 397 398: Yu tinh hi bn u thi hn,

Thc n duyn a t li cng.
Cu 431 432: Thng nh duyn lnh nn chch mch,
Trch ai n ly Hng Nga.

Cu 455 456: D iu n t chiu sum hp,

Cu 644 645: Tn Tn n qun duyn mc mi,

Ln tng duyn do lung ngm ngi.

Cu 469 470: Liu hoa ci gng duyn deo dng,

Vit H lung khch xa xi.

Cu 649 650: Xa vn v qua chn thch tuyn

Non nc bun tnh phn hm hiu.

Cu 473 474: Ngun cn ngh li s nhn duyn,

Gp nng lng th kt lng duyn.

Cu 753 754: Lnh bit duyn do ni i n,

H trch lng ngi kho bc en.

Cu 477 478: Duyn a du nhn nh i chn,

Trc sau t t mi di chn.

Cu 771 772: No ng Bch th duyn my nc,

Phn thip thng i d my phen!

Cu 491 492: Gi phng duyn a phai li thm,

Cha thc quan nhn d st vng.

Cu 827 828: Kt tc du duyn gn b,

Bn loan ngha c lt nn nng.

Cu 513 514: Nghe tin thip cng bi lng mng,

Vng t nn ni ngha ring ty.

Cu 837 838: Ln la su thu duyn mc mi,

Song l duyn ny bing ni nng.

Cu 521 522: Thuyn nh thnh thnh gc m ngoi,

o bng hai cht phn th ngy.

Cu 951 952: Mt gii sng Ngn nn cch tr,

Duyn ny th vng b sng di.

Cu 573 574: Xt phn cha cam b kh hnh,

Hnh no li c gp nhn duyn.

Cu 955 956: Mong mi v u nn ni y,

V duyn nn ly thi trn hon.

Cu 579 580: Lng n cha ngui phong cnh y,

Nh trng v nhng duyn y.

Cu 967 968: Nhng c li trn duyn chch mch,

Duyn ny n ph nc non xa.

Cu 601 602: Vn thip xa nay ca thin,

Mun trng b ngc c ti bi.

Cu 979 980: in nguyt nhng him au phn bc,

V duyn cho phi ly trn duyn.

Cu 609 610: By gi trt bn nhn duyn,

Phng hng mng li bn duyn nng.

Cu 1009 1010: Mng thy duyn xa lt li nng,

Sao khch cung trng bng chc lin.

Cu 619 620: Cung qu dnh yn phn thip,
Gi trn du mc p duyn chng.

Gn xa ai chng nc vui lng.

Cu 1039 1040: Knh tin lng ny ch Pht ,
Thin duyn trc li cn sau.

Cu 1107 1108: Vy duyn hoa liu say chiu du,

Cu 1135 1136: Dan du v ai duyn thc ri.

Tic m snh ca ni chn mi.

Cu 1115 1116: V u gp g a duyn y,

M khi lt lo li khi nng.

Cu 1145 1146: n tnh gii ht s duyn do,

Bng sy sng siu ni ngha ny.

Cu 1119 1120: Sao xa ly bit nay sum hp,

Chiu phng ph ban trc mt vua.

Cu 1157 1158: Ca thu va m duyn hng la,

S bi duyn ai ng c hay.
Cu 1127 1128: Hay u cn oi n tnh nng,

Lu c thm doanh ngha ng ngi.

Cu 1165 1166: i c b h lng p ym,

Vy khn duyn ny li bn duyn.

Ph duyn t ch ngha sn siu.

TRN MINH KH CHUI

(Ngi son Nguyn Vn Khe, Nh in Phm Vn Thnh, Si Gn -1952)
Cu 15 16:

ng b lm phc lm duyn,

M lng b th my thin bc vng.

Cu 25 26:
Cng v v hu truyn gia,
ng b tm n pht ta cu duyn,
Cu 143 144: Nh xa trong lc sanh tin,
Cha con c c nguyn lng duyn.
Cu 245 246: Him v khng c con trai,
Mi tm n chn Pht i cu duyn.
Cu 343 344: Nng nghe cha hi phn ming,

Tha rng: Duyn n hong thin inh phn.

Cu 843 844: R rng ho kit thuyn quyn,
ng sng nam ging xng duyn thay l.

PH LC 10: CC CU TH CHA YU T BI TON

TRUYN KIU
(Nh xut bn Vn ha Thng tin H Ni 2001)
Mun nhn m chng dm nhn, l thay.

Cu 413 416:
Nh t nm hy th ngy

Cu 2403 2410:

C ngi tng s on ngay mt li.

S rng: cng chng bao lu

Anh hoa pht tit ra ngoi

Trong nm nm li gp nhau m

Nghn thu bc mnh mt i ti hoa.

Nh ngy hnh cc phng xa

Cu 1693 - 1698:

Gp s Tam Hp vn l tin tri

Ngi y nng kip oan gia

Bo cho hi ng chi k

Cn nhiu n lm sao thc cho

Nm nay l mt, na th nm nm

Mnh cung ang mc nn to

Mi hay tin nh chng lm

Mt nm na mi thm d c tin

tin iu trc, t nhm vic sau.

Hai bn gip mt chin chin

LC VN TIN

(Nh xut bn Vn ha Thng tin H Ni 2001)

Cu 65 66:

S con hai ch khoa k,

Khi tinh rng T - vi thm la.

Cu 1193 1194: Nn h c s tri,

Bn chn sao khi i di sao xong.

TRINH TH TN TRUYN
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1281 n 1310)
Cu 187 188:
S t vi gii by,
Tham lang th nnh t dy vng thay.

Cu 207 208: tng xem qu bi ra,

Cn toan bi hc xem cho my nh.

PHM CNG CC HOA

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1337 n 1508)
Cu 51 52: Xt trong cung s dn hn,
lo khng ca, li phin khng con.

Cu 415 416: Chiu knh s khng rnh,

u ta i bi xem tnh lm sao!

Cu 75 76: u thai Dng th ngy nay,

ha ni di gi ry thn hn!

Cu 421 422: Tha: Ti xem qu lnh yn,

Nm quan tin t nng ln r rng.

Cu 423 424: Bi xem gia s mi ng,

Qu ny l qu phi lng ai y.

Bi xem bn mnh an khang th no.

Cu 429 430: Thot thi thy mi gii by:

Cu 473 474: Sao con chng ni lm sao,

cha bi ton lao ao by chy?

C trong bn mnh qu ny bnh yn.

Cu 441 442: Ni t ma, ngoi khng vong,

Cu 2559 2560: V con xu s ri,

By gi con li bng vi tm i!

N T TI
(Ly t thuvien.net, t trang 1 n trang 27)
Cu 151 152: Lng ta rp ly mt ngi,
Bi tn thi li lc loi khc tn

PH LC 11: CC CU TH CHA YU T HN MA

TRUYN KIU
(Nh xut bn i hc v Trung hc Chuyn nghip H Ni 1986)
Cu 115 120: Kiu rng: Nhng ng ti hoa,
Thc l th phch cn l tinh anh.

Cu 905 906:

Ka gng nht nguyt n dao qu thn!

Cu 2235 2236: oi trng mun dm t phn,

D hay tnh li gp tnh,

Ch xem t thy hin linh by gi!

Hn qu theo ngn my Tn xa xa.

Cu 2389 2390: Mu ri tht nt tan tnh,

Mt li ni cha kp tha,
Pht u trn gi cun c n ngay.

Ai ai trng thy hn kinh phch ri.

Cu 2711 2712: M mng phch qu hn mai,

Mai sau du n th no,

m Tin thot thy ngi ngy xa.

LC VN TIN
(Nh xut bn Vn ha Thng tin H Ni 2001)
Cu 1477 1478: Hiu hiu gi thi ngn cy,
y l hn tr v ry thm cha.

Cu 1519 1520: Bng trng va khut ngn cy,

Nguyt Nga hn hy chi ry m cung.

PHM TI NGC HOA

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 11 n trang 48)
Cu 556 557: Nng va than th mt giy,

Hn mai pht tch ry m cung.

M PHNG XUN HNG

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000, t trang 95 n 312)
Cu 5 6:

Anh em chng c mt ngi,

Cha m sm cch hn ri ci Ty.
Cu 1768 1769: Ba hn by va rng ri,
Ty u ming ht my li cn ghi.

Cu 2796 2797:Trm nm trong d ph nguyn,

Hn v cng bo nhn tin my hay.
Cu 2908 2909: Tng quan trn nga ng ngi,
Bng u tht lc vy thi hn hoa.

Cu 1856 1857: Xun Hng tui ln mi,

Cha gi sm cch hn ri ci ty.
Cu 1994 1995: Xun Hng hn phch rng ri,
Xem ln trn tri thin m a hn.

Cu 3627 3628: Khai ngay mi ng ton hn,

Vic ny th t chng lnh kinh thay!
Cu 4029 4030: Hung lo mt ng xng tn,
em mnh n np cho oan linh hn.

Cu 2411 2412: Linh hn thn ph ph thn,

Lai hm lai hng cho nh d con.
Cu 2792 - 2793: Tri kia m c hi tau,
Hn v chn sui hn sau bo th.

Cu 4110 4111: Ngnh rng: Thng b ti hay,

Tam hn tht phch chn tay rng ri.
Cu 4260 4261: Lnh truyn chiu t qu thn,
Lm chay tuyn cp chng m hn.

PHNG HOA

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,

t trang 315 n trang 370)
Cu 245 246: Hi hng phch tn hn kinh,

Nng nghe o ni hn tan phch ri.

Thng cha thm thit, lo mnh oan gia.

Cu 323 324: Th than cha kp ht nhi,

Cu 837 838: Ni thi, git ngc tun ro,

Hn hoa gi lt vo linh tiu.

Hn hoa trt tch vi tin phng.

Cu 333 334:
M gi gn t xa tri,

Cu 881 882: Sng khp a gii thin to,

Linh hn c thot, tiu dao m phn.

N no nng li tch vi m cung.

Cu 763 764: Liu th phch lc hn bay,

Cu 1099 1100: Mt hm vng bc bit bao,

Oan hn con Liu hin vo ku y.

Nng th ngi i m chy canh khuya.

Cu 785 786: Mu me qun o chan chan,

Cu 1103 1104: H Nghi, o th n gn,

Hn tan, phch lc, tay chn rng ri.

TNG TRN CC HOA

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 551 n 622)
Cu 695 696: Hn chng thc u y,
C thng n thip i ry mi nao!

Khn thing xin hng v cng thip y.

Cu 995 996: Tam hn tht phch Tng cng,

Cu 963 964: Tam hn tht phch Tng cng

Khn thing xin hin v cng thip nay.

B CHA BA
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,

t trang 895 n 956)

Cu 607 608: Bng hong phch nguyt hn hoa,
Thy Thanh y s n m hi han.
Cu 763 764: Cha Ba hn phch tnh ngay,

Cu 887 888: Thin nh i s tra xem,

Truyn bt hn phch xung min m ty.
Cu 913 914: Vua nghe gin con bt ngh,
Thm su, thm bnh hn m m mng.

Vn cn ngc th nh ngy ging sinh.

HONG TRU
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 959 n 1023)
Cu 15 16:
Nhng l phch tinh hn ma,
Tc chng thy nguyt mi hay nhm thn.

Cu 367 368: Canh trng trng im hai,

Cha ng gic qu hn mai m mng.

L CNG
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1027 n 1087)
Cu 185 186: Ch cn lai vng ti y,
M vua chm git oan thay linh hn.
Cu 301 302: C khng b th ni coi,
Ko vua cha git oan ni hn ny.

Cu 845 846: D vua chng ngh gn xa,

Git ti hn c theo ha L Cng.
Cu 997 998: D chng hn ni u,
Cng ln tm hng cm rau thip mi.

LU N TNG
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1091 n 1214)
Cu 175 176: Chc rng: t rng tri cao,

Hn thing v di sui o, bit cha?

TRUYN CHNG CHUI

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1233 n 1278)
Cu 1065 1066: Li tm cc ng ba sng,
H hn thi mi li phong quan ti.
Cu 1127 1128: Ln cu chng thy khn ni,

H hn an tng ni sau vn.

Cu 1129 1130: Ni thi ngn ngi i cn,
Hn hoa phng pht, hn na gi.

TRINH TH TN TRUYN
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1281 n 1310)
Cu 663 664: Hai bn hn lc phch xiu,

Tro non nhy ni xa chiu lao ao.

CHUYN CI TM CI CM
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1313 n 1333)

Cu 327 328: Mt h nc chy hoa tri,

Tht c hn Tm qua chi hong tuyn.

Cu 385 386: Thin ma bch chit s g,

Hn thin Tm li mt i c no.

Cu 335 336: Mu m xo quyt ai hay,

Oan hn Tm cng hin ngay ci trn.

Cu 537 538 Tht kinh v li bnh honh,

Hn la khi xc sui vng xa chi.

PHM CNG CC HOA

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1337 n 1508)
Cu 163 164: Ni thi thn th rng ri,
Tam hn tht phch xa chi non bng.

Cha con ng Trng nm trong trng o.

Cu 1729 1730: Cc Hoa em hi c linh,

Cu 973 974:

Nhi em dn th, lng anh no nng.

Cu 2001 2002: Mt trng m m xt xa,

Hn cha phch m c linh,

Gip cho con tr b hnh nng du.

Cu 1219 1220: Mc ng ht va kinh hn,

Vi vng trnh bm n tn vn vn.

Anh em nc mt nh sa bi ngi.
Cu 2019 2020: T ngy m thc ra ma,

Cu 1307 1308: Lng ngay thng n yu ma,

Th cng bt ht gian t ai ai.

Cha con ci v v nh n nay.

Cu 2027 2028: By gi canh sang ba,

Cu 1455 1456: Cc Hoa phch lc hn bay,

Van rng: Xin hy ch ry cht nao!

i km theo vi Cc Hoa hai ngi.

Cu 2067 2068: Con nghe quay mt tc th,

Cu 1669 1672: L lng s r hin nhin,

Cc Hoa hin n vo bn ng phng
R rng n la sng choang,

Cc Hoa nng bin i ni no.

Cu 2073 2074:Anh rng: M thc hn ma,
C u ng cng ta chn ny.

Cu 2425 2426: Nng rng: Anh ng xa,

Chng Ba li bo xung ta chng T.

Bay hn v nh n i cng em.

Cu 2449 2450: Anh i vng by lu nay,

Cu 3537 3538: Trng nguyn thy ni thm au,

Tam hn tht phch bng u rng ri!

C mc lm vy, chua xt hn em.

Cu 3007 - 2008: Hn n cm nc cha ra,

Cu 1715 1716: Trng nguyn nm mng r rng,

Cng nghe nng ni li cng thm au.

TRUYN T THC
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1511 n 1541)
Cu 283 - 284: Mng hn say gic my ma,

Vu Sn tc ting d Cao ng.

THOI KHANH CHU TUN

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1599 n 1636)
Cu 124 - 125: Con mc phi tai ba,
C linh xin cu m gi sng lu.

Cu 451 452: Bt hn Tun mu m giam,

Mun m nng sng phi an mt b.

Cu 675 676: Phi m ti gp chng y,

chng nui m, thc ry cho xong

GNG SNG TRI NAM

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1665 n 1743)
Cu 277 278: y l hn nng thnh ch
So no ty cung r nc Chim.

Cu 315 316: V vn kim trn mnh khn

Bung oai hm si, np hn knh ngh.

THCH SANH
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1937 n 2008)
Cu 4087 4088: Thch ng thot n trn duyn,
Hn hoa sm chi tin kia ri.
Cu 4165 4166: Ni thi hn lc, phch ri,

Ngy mai xi tht ta th cng cho.

Cu 5671 5672: Th t cht tnh hn mai,
Vo chu tha ht mi nhi qu tu.

Thch Sanh m m mt hi khc vang.

Cu 4367 4368: N d hn c khn thing,
Th con cng gi cng yn mt b.
Cu 4451 4452: M con L th hn bay,

Cu 6299 6300: Mng x hn cng gh thay!

Khn cng n nhng thu nay ng ng.
Cu 6357 6358: Hai hn khi y vo kho,
Cng nhau ly ht c kim ngn.

Chc rng n cht v y trch mnh.

Cu 4455 4456: Oan hn xin hy tm i,

Cu 6627 - 6628: Bt hn L th, lo b,

Ngc hong phn ch em ra tc th.

LIU HNH CNG CHA DIN M

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 2151 n 2160)
Cu 39 40: Mng ba thng ba Dn th,

Hn hoa pht bin m ty chng cn.

NH MAI
(Nh xut bn Vn hc - 1994)
Cu 685 686: Mi tnh buc ly kh kh,
Hn bng khung qu phch th thn mai.
Cu 995 998: Hn mai tnh tnh say say,
Mi trong vi ba xem ty my nin.

Rng cho chu trc trc ban l nh.

Khn ri ngh li miu th,
m trng cho tin i ch chim bao.
Cu 1483 1484: c nh s on l may,

Trng xa khi thc rm ln,

Vng thnh cht ngt ta n thoi loi.
Cu 1155 1158: Thing chng thu ly hn oan,

Vong hn cng tha n thy n xa.

Cu 2457 2458: Sui trung lit thc anh linh,
Sui vng thm phch my xanh tha hn.

QUAN M TH KNH
(Diu Phng xut bn t trang 1 n trang 60)
Cu 1001 1002: Ha thn li chn ny,
Hng hn sn xe my rc v.
Cu 1179 1180: Mt dy la trng bnh bng,

Ging lm cu t vong hn ngi.

Cu 1191 1192: Li kinh cu nguyn vang i,
a hn ngi cht hng v ty phng.

BCH CU K NG
(Nh xut bn Tn Vit, 1964 t trang 1 n trang 16)
Cu 159 160: Nga trng nm thc my vn,
Hn cha n chn non thn m.
Cu 461 462: Sinh ang vui chn la ,

Vn v tnh qu hn ma bit g.
Cu 513 514: Xc ve ngy mt ho mn,
Xc gan con vn, m hn ci quyn.

PH DUNG TN TRUYN
(Nh xut bn Vn ha, H Ni, 1964)
Cu 179 - 180: Hi chn cn m bn mnh,

Hn kia vng vng di on cn oan.

LM TUYN K NG
(Nh xut bn Vn ha, H Ni, 1964)
Cu 341 342: Tnh say bn gi hn h vn,
Mong mi phng tri chic nhn bay.
Cu 427 428: Gi phng ngn ng say phch nguyt,

Gic loan trn trc bt hn hoa.

Cu 691 692: Hn hoa vng v nm canh nguyt,
Thuyn bch lnh nh mt khc sng.

TRN MINH KH CHUI

(Ngi son Nguyn Vn Khe, Nh in PhmVn Thnh, Si Gn - 1952)
Cu 87 88:

Li lo lm phc lm doan,

Cu linh hn n Ty phan thanh nhn.

Cu 277 278: m con than khc tri trn,
Mi va dt ting hn thng phch di.
Cu 287 288:
M i hn m c hay,
Lng con thm no ng cay mun vn.
Cu 295 296: Tng xong qu ly vong linh,
Cu cho hn m siu sinh Thin ng.
Cu 1057 1058: Dt li thim thip hn trung,
Gi a vn vt lnh lng thu xng.
Cu 1239 1240: V quan hn la i,
V chn st nh thn thi nt tan.

PH LC 12: CC CU TH CHA YU T LI TH

HOA TIN
(Nh xut bn Vn hc 1978)

Cu 1231 1232: Li th d hy cht lng,

Trn m mt chn ru trong cng l.

S KNH TN TRANG
(Nh xut bn Gio dc 1994)
Cu 19 20: Vn o chn cc dang tay,

Th lng y vi cao dy, di trn.

TRUYN KIU
(Nh xut bn i hc v Trung hc Chuyn nghip H Ni 1986)

Cu 351 352: lng qun t a mang,

Mt li vng bc vng thy chung.
Cu 551 552: Cng nhau trt nng li,

Du thay mi tc dm di lng t!
Cu 55 556: nguyn hai ch ng tm,
Trm nm th chng m cm thuyn ai!

Cu 727 728:

K t khi gp chng Kim,

No li non nc no li st son.

Khi ngy qut c khi m chn th.

Cu 1631 1632: Tc th chm ngang vai,

Cu 2807 2808: Th xa gi n kim hon,

Ca xa li gi n n vi hng.

LC VN TIN
(Nh xut bn Vn ha Thng tin H Ni 2001)
Cu 323 324: Xa nh ch lng duyn,

Tic thay d th nng nng,

Cng quan hu tr min Hn giang.

Cu 371 372: Mun cho Trc sng cng Tin,

m thu ch i bng trng by chy.

Cu 1323 1324: Nh khi th tht gia ng,

Ly cu bnh thy hu duyn lm .

Cu 1245 1248:Thip chng trn li th,

Cha ngui ni thm li vng ly su.

Cu 1497 1498: Vn Tin anh hi c hay?

L b sa trp l b nng khn.

Thip nguyn mt tm lng ngay vi chng.

M PHNG XUN HNG

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000, t trang 95 n 312)
Cu 343 344: Chng ti c chc c quyn,
Xa ti mn li nguyn chng ti.
Cu 347 348: Li th ti chn loan phng,
Non mn ni l m lng khng sai.

Cu 2279 2280: Nay tham qu n thanh tn,

Li trong nguyn c qu thn ngy xa.
Cu 2285 2286: Nay gi m c t tin,
Bng vng chim ng li nguyn d vong.

Cu 2366 2367: Cng nhau nguyn c say m,

Tri xui lan hu yn anh kt nguyn.

Vui vy c nc p b la hng.
Cu 2507 2508: Li th ti chn lu tranh,

Cu 3360 3361: V du ngc c thnh ngi,

Mt th mt nguyn mt hin mt trung.

c vng x chnh chnh non oi.

Cu 2629 2636: Tri xui mai trc mt cnh,

Cu 3516 3517: Nh cu gi th nguyn th,

V chng bin cn non th vi nhau.

PHNG HOA
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 315 n trang 370)
Cu 215 216: Nh u trong ngha lan vng,

Cu 641 642:

Trt g bn hp hoan giao th.

Trc ch ni th non,
Trao duyn cng ch st son n cn.

PHAN TRN
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 625 n 672)
Cu 231 232: Di du k my nng ma,

Th phai nguyn lnh by gi bit u.

LU N TNG
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,

t trang 1091 n 1214)

Cu 1559 1560: Bt thn nng li nguyn

H rng trng gi tm nguyn hay sao?

TRUYN CHNG CHUI

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1233 n 1278)
Cu 45 46:
Hay l him ni tht th,
Khn ngoan chng n vng v chng thng.
Cu 303 304: Nghn nm hng la bn duyn,

th non thm li nguyn gii cao.

Cu 857 858: Rng: Hai ta bi to oan,
c nguyn nay ph nguyn phng hng.

TRINH TH TN TRUYN
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1281 n 1310)
Cu 107 108:

Cu 243 244:

Vu qui ni ch non th,

Tc lng tc vng ghi dm ri.

N l ni ch non th,
Bt k nn ngha tng c mi hay.

PHM CNG CC HOA

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1337 n 1508)

Cu 553 554: nguyn kt ngha giao thng,

Quyt nim vy cho xong mt i.

Hay cn nghi ngi, ni ng nghe chng!

Cu 1529 1530: Chng u v cho lin,

Cu 1815 - 1816: Vi cng hu th, hong thin:

Ai chng hin, thin a chng tri.

Trc sau cho trn li nguyn cng nhau.

Cu 1731 1732: Anh th c bng trng trong,

Cu 1903 1904: Say sa cng a M Hin,

Hai ngi t kt nguyn cng nhau.

TRUYN T THC
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1511 n 1541)
Cu 103 - 104: cng nguyn trc ca khng,
Tc ghi hai ch: tm ng nn chng?
Cu 107 108: L l th trng nguyn su,
Thip vng minh khc, dm u qun lng.

Cu 339 340:
Li th cha cn chn son
o cha phai thm, lan cn quyn hng.
Cu 593 594: Tic v i la thiu nin
T Tn ch Tn vn nguyn duyn xa.

THOI KHANH CHU TUN

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1599 n 1636)
Cu 458 459: Li nguyn thu n Ngc Hong,

Cm dao khot mt bn dng ln.

GNG SNG TRI NAM

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1665 n 1743)
Cu 471 472: Anh hng nm gi php ph,
Th lng tm cha ra th t yn.

Cu 865 866: Th sng tht tuyt vt v,

D a chn mi, mt nga chn quen.

LIU HNH CNG CHA DIN M

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 2151 n 2160)
Cu 182 183: Thip nay ngi thng gii tin,

Thng chng s nh nhi nguyn ngy xa.

NH MAI
(Nh xut bn Vn hc - 1994)
Cu 2085 2086: Th khng dung k lng quyn,

V dn tr hi mi nn anh ti.

QUAN M TH KNH

(Diu Phng xut bn t trang 1 n trang 60)

Cu 153 - 154:

Cu 741 742:

Li th nh khc su,

Qu yu nn trt tht li,

Nguyn th chung sng trn i i n.

Cu 1153 1154: Nh xa ch ni th sng,
Li nguyn thm thit v chng yu thng.
Cu 1165 1166: Chng th: Xin c cht i,

Nh l em thip vng u thc g.

Cu 285 286: Dm u ph ngha phu th,
Qu thn chng gim li th thit thn.
Cu 493 494: Mun tm ca Pht nng thn

Ha may c dp cn k nhau ngay.

Tu hnh rt ro, thnh tm nguyn th.

BCH CU K NG
(Nh xut bn Tn Vit, 1964 t trang 1 n trang 16)
Cu 57 58:

Th xa nng vi lng,
Du sau trng n tang bng mi thi.
Cu 135 136: Ba sinh cho vn mi nguyn,
Nh tay kim tng, a duyn xch thng.

Cu 527 528: Rng: Xa trt nng nguyn,

Phi em vng m n mi xui.
Cu 641 642: Dang tay ci hc c ci,
Nh Chn Nhi li ni li th xa

PH DUNG TN TRUYN
(Nh xut bn Vn ha, H Ni, 1964)
Cu 219 - 220:

Nguyn xa cht cha vn nguyn,

Thi xin khi xung cu tuyn gp nhau.

LM TUYN K NG
(Nh xut bn Vn ha, H Ni, 1964)

Cu 317 - 318: Th sng ch ni nguyn mun kip,

Ta ngc nng vng hp mt on.

Cu 841 842: T v qua ti chn thch tuyn,

Sy gp Hng Nga mi kt nguyn.

Cu 333 334: Thu hoa phn y nn mt,

Cht ch nguyn xa hn vn mi.
Cu 411 412: oi li th tht cn nh lnh,
Tng ni sinh ly chn ngi ngng.

Cu 991 992: Nh nh trm nm nguyn c vn,

Kp chy li ti chn thin nh.
Cu 1037 1038: Ba thn hng la lng nguyn c,
i ch bnh an ming khn cu.

Cu 475 476: Th sng ch ni n no qun,

Duyn tra du nhn nh i chn.

Cu 1081 1082: Th lng vng vn khng khng,

My gi khen ai kho di dng.

Cu 603 604: No ngy li mi ln chu chc,

Vng mnh cho nn li c nguyn.

Cu 1087 1088: Nguyn c trt li gn b,

Lm chi un o thi hoa trng.

Cu 615 616: n i nguyn xa xin ch ph,

Vng phai nt ngha cn bn.

Cu 1123 1124: n nng hay n lng dung di,

Kt tc xy nn ngha c nguyn.

Cu 641 642: Nguyn xa bng chc thm nn phai,

Xit ni ngun cn vn vng di.

Cu 1131 1132: Phng ng nguyn ngi mt gi,

Sng Ngn chi nc i dng.

TRN MINH KH CHUI

(Ngi son Nguyn Vn Khe, Nh in Phm Vn Thnh, Si Gn - 1952)
Cu 131 132: Con nguyn n p cht cng,
Sanh thnh dng dc non sng n dy.
Cu 143 144: Nh xa trong lc sanh tin,
Cha con c c nguyn lng duyn.

Cu 169 170: Con nguyn nu to dng l,

Min vui d m chng h than van.
Cu 317 318: Nhc qua Th v on ny,
Qun li nguyn trc i thay tc tnh.

Cu 151 152: Chc ngi cng nh li nguyn,

L no on ngha qun ging nhn lun.

Cu 325 326: ng bn phn r m hao,

T khi n chn non cao c nguyn.

Cu 857 858:

Em xin gi vn li nguyn,

ng m chuc li thung uyn ti ng.

Cu 1069 1070: Nu chng thc xung m ty,
Thip nguyn theo vi sng chi l by.
Cu 1081 1082: Cng nhau c n bc u,
Thng nhau cn hi ngi nhau cho nh.

PH LC 13: CC CU TH CHA YU T PHP L

TRUYN KIU
(Nh xut bn i hc v Trung hc Chuyn nghip H Ni 1986)
Cu 2884 2985: Tht tin nghe by lu,

Php s dy th s u l dng!

LC VN TIN
(Nh xut bn Vn ha Thng tin H Ni 2001)
Cu 761 762: ng rng: Nghe ting thy y,

Tr ma ym qu php thn rt hay.

PHM TI NGC HOA

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 11 n trang 48)
Cu 870 879:
V chng bi t bc ra,
Bn qu bi t chng ta Dim Vng.
Hai bn ng dy hai hng,
Bn sai qu s dn ng a ln.

Nghe ting m hai bn,

Sm vang chp git di trn ng ng.
Gi bay, lng v, thng tung,
Mt gi ma tnh nh khng, vn tuyn.

V chng li hp nhn duyn,

Ln dng gian li ph nguyn nh xa.

M PHNG XUN HNG

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000, t trang 95 n 312)
Cu 2888 2889: Con c php huyn c,

Cu 2994 2995: nh ln la dy khi bay,

Bch ban v ngh mt tha am tng.

Cu 2892 2893: D con nay c ti cao,
Diu php th no th nghim cha coi.
Cu 2898 2899: Nay con m ha php ra,

Xun Hng ha php bt ngay tc thi.

Cu 3138 3139: Cho ri li dn mt iu,
Php ny tr nhng khi him ngho.
Cu 3246 3247: Con ngi cho hc php tin,

Du m nh vi ng gia th n.
Cu 2906 2907: Nguyn cng tri t ng b,
H l khi y ha ra trong tri.
Cu 2912 2913: Php hay d qui linh tiu,

Dy cho cc php tinh chuyn ngh.

Cu 3259 3260: M iu i hc php tin,
n nay tnh ng by nin tri thi.
Cu 3829 3830: Chiu knh thc nh li,

Cnh bn b cnh tay u b tay.

Cu 2914 2915: c chng ng na canh chy,
Xun Hng ha php m ngay tc th.
Cu 2940 2941: Xun Hng nghe ni ng lng,

Khen con hc php vy thi tinh.

Cu 3835 3848: Ngc honh vn thc php thn,
Chiu ln trm h mun dn phc hu.
Kim chi liu dip php mu,

Ha ra linh dc php dng cu cha.

Cu 2950 2951: Nhng vic xut trn php binh,
Phi d li hi lng tnh hn thua.
Cu 2964 2965: Ra nh th ai thua,
Php nh theo php ti thua theo ti.

Chiu ln thi gic khu u b tay.

Php ny hay qu hay,
Chiu ln la dy khi bay nhng l.
Du sai qu qui tinh ma,
Du sai mnh h c x phi theo.

Chiu knh php y tr nhiu,

Ha ra la t rn rn,

Du xa ngn dm thi chiu cng gn.

Php ny gi v ng vn,

Li ha i v la lin tan ngay.

Hng S nnh tc ti hay,

Bin nhiu thnh t bin gn thnh xa.

Cho con bn php vy m,

Li ha li st php ry ba quanh.
Cu 4070 4071: Ti xin siu hi bt h,

Con v khi phc quc gia Nam tro.

Cu 3893 3894: Thy dy ht trc sau,

Th coi php qu php ma th no?

Cu 4104 4105: M iu ng gia thanh khng,

Diu phng nhun thc php mu tri thng.

Cu 4058 4063: nh ln la dy khi bay,

Bn mi chiu knh la hng bin tan.

Cu 4108 4121: M iu bn ha php mu,

Hng S ha php bt ngay nnh thn.

Tay cm liu dip bn khu li ry.

TNG TRN CC HOA

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 551 n 622)
Cu 739 740:

T t mnh h di chn,

Cu 743 744: Bin ra mi ngi khc thng,

T nhin bin ha v vn Sn Tinh.

o xim m i sn sng uy nghi.

B CHA BA
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,

t trang 895 n 956)

Cu 521 524:

Rng th tun nc n k,
Hm th hi ci, chim th nht rau.

Cu 593 594: Ti tm tri t mt mng,

Ho quang sng khp c trong trng hnh.

Th a th qut trc sau,

Lc inh thn tng ng hu thin hng.

Cu 817 817: Tu hnh c chn nin,

Bao nhiu php Pht, php Tin vo lng.

Cu 527 528: Php tri gip cha nhim mu,

Trm vic mt khc ai hu bit ra.
Cu 545 548: T nhin chuyn ng di di,
Sm ran, ma xung khp ni cha chin.
Gi m la tt c lin,
Ai cng khen cha php Tin l lng.

Cu 983 984: Ai ng php thut thng huyn,

Cha Ba bit trc, Ngi lin ha thn.
Cu 1335 1336: y l php Pht l lng,
Gi lm chc y phng cu cha.
Cu 1373 1374: Php Ngi, k nhim mu thay.
D c ngi c n loi qu tinh.

TRUYN CHNG CHUI

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1233 n 1278)
Cu 222 223: Lm nn mt trn phong ba,
Sm ran, chp git ma sa sng cn.
Cu 309 314: H khng ha php thn thng,
o o gi thi, ng ng ma sa.
Tin ln nc chy chan ha,
Xem trong php tc chn uy linh.

Cu 347 350: M con sch c thn thng,

T nhin nc bng cn khng bn b.
Cu 771 776: Thn thng php Chui gh thay!
Mang cm qu b mt tay xch v.
M xem thy cc l,
Cha chan tin bc kh l ngc ng.

Tru b n c vt g,

Nng lin bi t in nh qu tu.

Cht sn vng gi y nh quan qun.

Cu 1081 - 1082: By gi ci t hon sinh,

Cu 1161 1162: Li thm Thng ra hnh,

Sai Thin li tan tnh tht xng.

CHUYN CI TM CI CM
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1313 n 1333)
Cu 235 236: n chim c php lm thay,
La xong n bo nhau bay tc th.
Cu 247 248: Pht rng: Con hy tm ngui,
Ta cho php l tc thi c ngay.
Cu 361 362: L thay va c my hm,
ng lng chim bng ha lun xoan o.

Cu 413 418:

B va ra khi mt giy,

Tm lin trt lt ra ngay ca bung.

Dung nhan chng khc ngy thng,
Phong t nt c oan trang du nh.
Cu 483 484: Php tin gip ch hay sao,
Em mong ch ng thp cao em tng.

PHM CNG CC HOA

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1337 n 1508)

Cu 1191 1192: Php cng chiu n lun mau,

Bt Trng nguyn b vc du khng tha.

THCH SANH
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1937 n 2008)
Cu 4205 4207: Bao nhiu cc php tin ban,

Cu 5521 5522: Hung chi n sng php mu,

Dy cho h Thch chu ton tinh thng.

Cu 4419 4420: Tin ng em php b tng,

Thn thng bin ha ai no dm ng!

Cu 5959 5960: Hong nghe Sanh t s duyn,

Dy cho h Thch t tng thn thng.

Cu 4427 4432: Ai ng rn c php tin,

Khen rng: Anh c php tin i ti.

Cu 6159 6162: Vi vng ha php hin linh,

Ha ra la chy bn bn ngm!
Thch Sanh ha php ma tun:

Ha ho t chy yu tinh by gi.

H tinh bit trc lin che,

T nhin la tt kinh hn X tinh.

Cu 4498 4499: Thy X tinh mun ra oai,

Dp ngay la tt by gi mi xong.
Cu 6225 6226: Li v chn c nh y,

Ti lin gi ht php ti ca ti.

Cu 5505 5506: Trn tinh n lm php k,

m ngy tp luyn tinh vi php thn.

Cu 6319 6320: Php mu n thc khng hai,

By lu ai dm lm g n u!

Vy nn ti phi lc loi n y.

LIU HNH CNG CHA DIN M

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 2151 n 2160)
Cu 154 155: Thot thi thi bin t nhin,

i hng a ngc nm bn chan ha.

NH MAI
(Nh xut bn Vn hc - 1994)
Cu 1281 1284: Ha Phin khi n nc ngoi,
Miu thn ng mng nhn nhai gieo mnh.

Php thing ci t hon sinh,

hin gp mai li gp lnh n y.

N T TI
(Ly t thuvien.net, t trang 1 n trang 27)
Cu 271 272:

Ci tru ha php phong vn ch chy.

Khn rng: Thi thng lo qun,

PH DUNG TN TRUYN
(Nh xut bn Vn hc, H Ni, 1964)
Cu 983 - 984: Sc, khng cy c php mu,
Thn ny ai c chc u hi ny

PH LC 14: CC CU TH CHA YU T CHIM BAO MNG M

HOA TIN
(Nh xut bn Vn hc 1978)
Cu 815 816: Chp chn xem bng chim bao,
Lm chi mt gic l hu kh lng.

Cu 1209 1210: Tng by gi l bao gi,

Song song i mt cn ng chim bao.

TRUYN KIU
(Nh xut bn i hc v Trung hc Chuyn nghip H Ni 1986)
Cu 213 214: Gi u xch bc mnh mnh,
Tnh ra mi bit rng mnh chim bao.
Cu 235 236: Dy rng: Mng huyn chc u,

Bi hng liu no i v chim bao.

Cu 443 444:
By gi r mt i ta,
Bit u ri na chng l chim bao?

Bng khng mua no chuc su ngh nao!

Cu 249 250: My Tn kha kn song the,

Cu 2621 2622: Nh li thn mng r rng,

Ny thi ht kip on trng l y.

LC VN TIN
(Nh xut bn Vn ha Thng tin H Ni 2001)
Cu 705 706: Ngang rng: Nm thy khi m,
Tin s mch bo mt im chim bao.

Cu 1667 1668: Na m nm thy ng tin,

em cho chn thuc mt lin sng ra.

PHM TI NGC HOA

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 11 n trang 48)
Cu 103 108:

C m gic qu hn mai

C hm nghim ph tha lng

Thy chng qun t xa chi ng o.

Cng trng cng lm chim bao,
R chng qun t vo phng hng.

Hng vui do mt tm ng thm con.

Cu 584 585: Nm canh rp tng nm m,
Trch duyn ti phn cay chua ngm ngi...

M PHNG XUN HNG

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000, t trang 95 n 312)
Cu 1764 1765: B lin m ming t by,

Chng qua mng m m nay l lng.

PHNG HOA

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,

t trang 315 n trang 370)
Cu 1125 1126: Ko m c s thin to,

m qua trm thy chim bao nhn tin.

TNG TRN CC HOA

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 551 n 622)
Cu 1509 1510: Trng v va c na ng,
Chim bao m tng trong ging nm.

Cu 1511 1512: m ngy m tng m thm,

Mt phai nt ngc, da dm mu sng.

PHAN TRN
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 625 n 672)
Cu 399 400: Ba sinh c nguyn mi nguyn,

Chim bao ln qut bn ging nh.

B CHA BA
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,

t trang 895 n 956)

Cu 603 604: H tha vo ti rng hoang,
c cha m mng nh lc chim bao.

Nay mai tr li dng gian,

Trc thnh hong, sau hai ngi.

Cu 1015 1020: Th thn mng bo cho hay:

Rng: Em cn sng ry Hng Sn.

Chim bao r bit mi li,

Hai ngi t y n chay tu hnh.

L CNG
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 1, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1027 n 1087)
Cu 1043 1044: Ni cng vn v trong thuyn,

m nay nm thy mt im chim bao.

TRUYN CHNG CHUI

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1233 n 1278)
Cu 1143 1144: Tng v ng liu ty o,

Thy chung tin hp chim bao m mng.

PHM CNG CC HOA

(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,

t trang 1337 n 1508)

Cu 389 390: Chp chn cn tnh cn m,
Bing bn thi ph, tr ngh ci canh.

Cu 1715 1716: Trng nguyn nm mng r rng,

Cng nghe nng ni li cng thm au.

TRUYN T THC
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1511 n 1541)
Cu 125 - 126: Gic no l chng chim bao,

Ba no l chng kht khao m thm.

THCH SANH
(Kho tng Truyn Nm Khuyt danh Vit Nam, tp 2, Nh xut bn Vn hc 2000,
t trang 1937 n 2008)
Cu 4069 4072: on ny h Thch mi m,
Chim bao thy c rng k mt bn.

Tnh ra chng v mun nghn vui ti.

Cu 5649 5650: Canh chy m gic hon lng,

Tiu thiu nh nhc vang rn,

Tnh ra li thy mun dng nh khng.

NH MAI
(Nh xut bn Vn hc - 1994)

Cu 1157 1158: Khn ri ngh li miu th,

Php thing ci t hon sinh,

m trng cho tin i ch chim bao.

Cu 1179 1180: Gi u lt cnh ca ngoi,

hin may li gp lnh n y.

Cu 2573 2574: Thm chng thi li mng con,

Tnh ra cn nh my li chim bao.

Cu 1281 1284: Ha Phin khi n nc ngoi,

Thc ci nc mt ng hn chim bao.

Cu 2755 2756: Bn em tm s tu qua,

Miu thn ng mng nhn nhai gieo mnh.

Li xin y i ch chim bao.

QUAN M TH KNH
(Diu Phng xut bn t trang 1 n trang 60)
Cu 433 434 Chp chn gic mng bao ngy,
Tnh qu nh gi m my cui tri.
Cu 503 504:

Nh chim bao lc na m chp chn.

Cu 593 594: Nng ch i nng m mng,

Nh sng tan khi nng ln,

Su ring mt khi m trong tm hn.

BCH CU K NG
(Nh xut bn Tn Vit, 1964 t trang 1 n trang 16)
Cu 277 280: Bng trng va x cnh ng,
Gic he du du, chn c m m.

Thy ngi cao m rng xim,

Tay cm thit bng, trang nghim khc vi.

Cu 285 286: Vi vng cht tnh gic hoa,

Cu 317 318: T phen gip mt n gi,

Sao va nhn nht, tri va eo eo.

Nhng l ngy tng m m chn.

PH DUNG TN TRUYN
(Nh xut bn Vn hc, H Ni, 1964)
Cu 937 - 938: Nng nghe chuyn ng tm bo,

Bng khung nh gic chim bao m mng.

LM TUYN K NG
(Nh xut bn Vn hc, H Ni, 1964)
Cu 377 - 378: Canh khuya va thu gic m mng,
Thot c chim bao thy mt nng.

Cu 385 386: m qua gic mng l lng thay,

Gm bit m linh ging chng ngay.

TRN MINH KH CHUI

(Ngi son Nguyn Vn Khe, Nh in Phm Vn Thnh, Si Gn - 1952)
Cu 847 848: Trn Minh ng gic mng o,
Tng thm mnh lc vo o Nguyn.