Professional Documents
Culture Documents
Tai bin a cht mi trng nh trt l, st ln... c lin quan trc tip vi hot ng
ca nc ngm t nhin, khai thc nc ngm, thay i ch dng chy, thay i iu kin
a hnh, thc vt v cc hot ng nhn sinh khc.
Trt t l qu trnh di chuyn chm ca nhng khi t ln, m khng lm o ln tnh
nguyn khi ca n. Nguyn nhn ch yu ca hin tng trt t l do nc ngm gy xi
ngm vng y khi trt, lm suy yu lc lin kt gia khi trt v thn sn dc. iu
kin cu trc thun li sinh trt t l: cc tng nm nghing theo chiu dc ca sn, c
s xen k cc tng thm nc v chn nc, nht l khi c nhiu tng hoc thu knh st xen
vi cc tng ct kt, bt kt, c lng nc ngm tng i phong ph v c h thng khe nt
pht trin trn mt sn. Trt t tng cng khi c cc cng trnh nng, hoc ti nc qu
mnh mp sn dc.
St ln t c th xy ra ti nhng vng nc di t b khai thc vt qu kh nng ti
to lm cho cc tng t cha nc b rng v gim kh nng chu ti. St ln cng xy ra ti
nhng vng caxt, vng d b ra tri, ha tan ngm to ra nhng vm hang cng ngy cng
m rng ln pha mt t, ti lc vm hang khng dy chng vi sc mnh ca
chnh n th n c th s st xung, hnh thnh cc h tim thc.
Suy thoi ti nguyn t trong mt s trng hp c lin quan trc tip vi nc, nh
chua ho, mn ho th sinh t, sa mc ho...
Nc cn l nguyn nhn gin tip gy nn mt s bnh nh:
Bnh do vi khun:
Bnh t, thng hn, ph thng hn, l thng lin quan vi nc b nhim phn ngi
bnh. Vi khun thng hn c th sng trong ging 4 tun, trong nc h v sng 25 ngy; Vi
khun l sng c 6 - 7 ngy trong nc.
Bnh do brucella gy st ln sng, thng gp vng nui d, cu.
Bnh do siu vi khun (vi rut):
Vim gan siu vi c th truyn qua s hn sng trong vng nhn nc thi sinh hot bi
loi vi rut thuc nhm salmonella. Siu vi khun vim gan sng c trong nc ging 6
tun.
Bnh do adenovirut: nhim t ngun phn v nc thi sinh hot, gy nhim khun cp
din. Mt s loi gy vim kt mc thng gp khi tm cc ao h, h cha b nhim
adenovirut.
Bnh do vt ch trung gian truyn bnh sng trong mi trng m t nh:
Sn l phi: vt ch trung gian truyn bnh l cua sui. Vit Nam tng pht hin c
bnh vng Sn H (Lai Chu), lin quan trc tip vi thi quen n cua nng cha chn ca c
dn a phng. Bnh c biu hin ging nh lao phi, gy suy gim sc kho v t vong.
Bnh sn mng (chn voi): vt ch trung gian l c sn thu sinh hay lng c, pht trin
tt trong nc c nhiu c v cht hu c, c bit d sng trong cc h thng thu li. Trn
th gii, bnh ny xy ra 76 nc, vi khong 200 triu dn nhim k sinh trng. Bnh lm
cho chn phnh to, sc kho v sc lao ng suy gim.
St do mui, ng ch l st rt, st xut huyt, st ng g, st rt e do khong 2 t
ngi trn Tri t, trong c khong 240 triu ngi lc no cng c k sinh trng st rt
v hng nm c khong 100 triu ngi phi iu tr chng bnh ny. Vec t truyn bnh l