Professional Documents
Culture Documents
Nguyn nh Thng
By gi, ngi dn B Ra Vng Tu ch bit c sng Xoi - mt khc ngn ca Sng
Dinh. Ngi ta cng bit n ng Xoi, mt cnh ng thuc x Ho Long, nm ven sng
Xoi. Ngi dn, khng ai nhc n x M Xoi. Bn hnh chnh hay bn a chnh
ca tnh B Ra - Vng Tu cng khng c du tch g v x M Xoi. Tm v x M Xoi,
ch cn cch c li nhng cun sch xa.
cp Cn Man l do tng Chiu Chu ch gy ra, nay xin hin t hai ph Tm Bn, Li
Lp v np b l cng cn thiu v ba nm trc chuc ti. Mc Thin T em vic tu
ln, Cha cng cc quan bn, ra lnh bt Chiu Chu ch em np. Nc Nguyn tr li
rng, ch b x t ri. Khin bt v con. Nguyn li kim c xin tha. Cha bit l ni di,
khng y li xin. Nguyn C Trinh kp tu rng: T xa vic dng binh chng qua l dit
tr bn u s v m mang thm t ai. Nc Nguyn nay bit n nn xin hng np
t, nu truy mi li ni di y th n tt chy trn. Nhng t n dinh Gia nh n La
Bch, ng x xa xi, nghn rng mun sui, khng tin ui n cng. Mun m mang
t ai cng phi ly hai ph ny trc cng c mt sau ca hai dinh. Nu b gn cu
xa e rng hnh th cch tr binh dn khng lin tip, ly c tuy d, m gi thc l
kh. Khi xa m mang ph Gia nh, tt phi trc m t Hng Phc, ri n t
ng Nai, khin cho quan dn ng , ri sau mi ti Si Gn. l ci k tm n
dn[3].
Nhng on in m trn y l do ngi vit nhn mnh. t Hng Phc c
nhc n trn cn c gi l Hng Phc, chnh l x M Xoi m chng ti s
cp di y.
Hng Phc l tn mt con sng sng Xoi sng M Xoi, l tn mt vng
t, sau chia thnh hai lng mang tn Long Hng - Phc L, nhng ngi lng u tin
m ngi Vit n lp nghip vng t ny. Hai ngi lng nm di chn ni. Ni y
mang tn ni M Xoi. Hai lng nm hai bn con sng. Sng mang tn sng M Xoi.
2. Ni Dinh l ni M Xoi sng Dinh l sng M Xoi
Ni M Xoi, nay gi l Ni Dinh, thuc a phn th x B Ra. T th k 19 tr v
trc, tn ni vn c gi theo tn ca vng t ny l ni Mi Xuy, M Xoi, M
Xoi, c khi gi l ni Trn Bin, hoc Tn Bin. Sch Gia nh thnh thng ch ca Trnh
Hoi c vit: Ni Trn Bin: Tc danh ni Mi Xuy (hay M Xoi) cch pha ng trn
154 dm. Hnh ni cao ngt xanh om, c nhng hang Nai, i Thng, my ph sui reo,
cnh tr u tch, chu v Gia nh, hnh dung thanh t, bi lit thnh thang. Lng chng ni
li c ng thm u khut khc cht hp, i vo khng cng tn. C thy tng tch cc
tn l Ng Chn, ct cha c Vn ni ca ng tr tr, hng ngy ch n rau qu nim
Pht, luyn tp c c hm beo; li hay v ba cha bnh, thu c l t th em tn
cp cho nhng ngi ngho i khn kh, cng l mt v cao tng c o vy.[4]
Con sng ln quanh chn ngn ni ny gi l sng M Xoi (theo tn ni), cng c gi
l sng Hng Phc (theo tn lng). Sch Gia nh thnh thng ch vit: Sng Hng
Phc: (Tc l sng Xoi, l ni thn Phc Long v thn Hng L hip nhau i th
lnh trm). Ngc dng ln pha bc tc danh sng Xoi, chuyn quanh ln pha ty n
sui Chu - Th - Th dc Giao - Ko, qua sui Thm - Tuyn n cng nguyn sng Ung
- Giang di 15 dm, 1 chi chy qua nam 4 dm lm ca sng ln Hng Phc ri hip
lu cng cc sng[5].
Sch i Nam nht thng ch ch dn r hn: Sng Hng Phc tc l sng Mi
Xoi l ch dn hai thn Long Hng v Phc L chung nhau chu lnh trm[6].
Sng M Xoi nay gi l sng Dinh, chy qua a phn th x B Ra (lng Phc
L xa). Tn gi mi ca dng sng v ngn ni lin quan n cng cuc ci cch hnh
chnh trong nhiu th k tip . Nm 1698, khi Nguyn Hu Cnh vo kinh lc t Chn
Lp, ly x ng Nai lm huyn Phc Long th hai lng Long Hng v Phc L thuc
tng Phc An, mt trong bn tng ca huyn Phc Long (Phc An, Long Thnh, Bnh
An v Phc Chnh). Nm 1808, huyn Phc Long i thnh trn Bin Ha, ci bn
tng thnh bn huyn. Huyn Phc An c hai tng An Ph v Phc Hng. Hai lng
Long Hng v Phc L thuc tng An Ph, huyn l t ti thn Long in. Nm 1836,
hai tng An Ph v Phc Hng tch thnh 4 tng l An Ph Thng, An Ph H, Phc
Hng Thng v Phc Hng H, hai lng Long Hng v Phc L thuc tng An Ph
H. Nm 1837, t ph Phc Tuy (gm huyn Phc An, Long Thnh v Long Khnh),
ph l t ti thn Phc L. y l thi im khi u qu trnh th ho ngi lng ny.
Phc L tr thnh trung tm hnh chnh, kinh t, vn ho, qun s ca ph Phc Tuy,
dn c, ch ba ngy cng ng c. Phc L c Dinh Ph, v t Dinh tr nn quen
thuc i vi ngi dn trong vng. u tin, ngi dn quen gi ch Phc L l Ch
Dinh. Dn t x n ch Dinh bng ghe, xung. Bn sng, dng sng cng bt u bng
cch gi mi: Sng Dinh. Dn d, c ngn ni cng c gi theo cch mi l Ni Dinh.
Lu ngy thnh quen, ci tn M Xoi b lng qun, ch cn li trong nhng trang sch c.
Khi thc dn Php chim ng vng t ny, lp bn th ci tn Ni Dinh, Sng Dinh
chnh thc i vo nhng trang sch mi.
3. Thnh Hng Phc (Hng Phc) l thnh m Xoi:
Quc s triu Nguyn chp: Mu Tut nm th 10 [1658], thng 9, vua nc Chn
Lp, vn tn Cao Mn l Nc ng Chn xm ln bin thu, Dinh Trn Bin bo ln, Cha
sai ph tng Dinh Trn bin l Tn Tht Yn, Cai i l Xun Thng, Tham mu l Minh
Lc (hai ngi u khng r h) em 3000 qun n thnh Hng Phc (by gi gi l
Mi Xuy, nay thuc huyn Phc Chnh, tnh Bin Ho) nh ph c, bt c Nc ng
Chn a v, cha tha ti cho v sai h tng v nc, khin lm phin thn, hng nm
cng np[7].
Thnh Hng Phc c nhc n trong on trch trn cng chnh l thnh Hng Phc
ly M Xoi m Trnh Hoi c cp v Lu Phc T. S kin ny c Trnh
Hoi c m t k hn khi vit v Cng vc (tp Trung, Quyn III): Gia nh xa
nguyn l t ca Chn Lp (nay l nc Cao Min, c bit danh Thy Chn Lp v Lc
Chn Lp), t rung ph nhiu, c a li sng, bin, c mui v la, u rt nhiu. Cc
tin hong triu ta cha rnh mu tnh vic xa nn tm t ny cho Cao Min ,
ni i lm Phin thuc min nam, triu cng lun lun. n i vua Thi Tng Hiu
Trit hong nm th 11 Mu Tut (1658), thng 9 (tc L Thn Tng nin hiu Vnh
Th nguyn nin, Thanh Thun tr nm th 14) vua nc Cao Min l Nc Ong Chn xm
phm bin cnh (Ghi ch: Ngi Cao Min khng c h, con chu nh vua u xng l
Nc Ong, Chn l tn ngi, m mng danh th ly ch tt p, tuy ng chu cng tn m
khng king c. Nc ta c gi vn th cho nc y th xng l Cao Min Quc vng
Nc Ong (M), l ly tn ca v con vua nc y mi c phong m gi. Cn nh vng
tc nc y t xng th c 11, 12 ch n 23, 24 ch ty dng ch tt p ch khng
nh l). Khm mng dinh Trn Bin (Ghi ch: khi u khai thc, phm nhng ch u bin
gii gi tn l Trn Bin, xt Trn Bin y tc l trn Ph Yn ngy nay), Ph tng Yn
517.7.8.5 528.7.8.5
t g i
36.4.7.9 x Mi Thm, Ni t
02.2.14.3 x Mi Xoi
Phc L thn
53.5.2 x Mi Xoi
03.8.12.0
42.2.4.2 x Mi Xoi
Pha Ty (khu vc thnh Hng Phc Hng Phc) tri nhiu i b san
lp mt du tch. Hin nay, ta lc ngi n th lit s ca huyn Long in (xy
dng theo qui hoch c ph duyt nm 1997). Lu M Xoi xa nm v tr
ny. y l mt g t cao, ni ln gia ba b l ng rung, v phn cn li l
khu dn c ca cc lng Long in, An Ngi. Nhng ngi dn sng lu i
y thng gi tn g t ny l G n.
[1] Trnh Hoi c: GIA NH THNH THNG CH, Tp Thng, Quyn I v II, Nha Vn
ha - Ph Quc v khanh c trch vn ha, xut bn 1972, trang 35-36.
[2] Trnh Hoi c: GIA NH THNH THNG CH, Tp Thng, Quyn I v II, Nha Vn
ha - Ph Quc v khanh c trch vn ha, xut bn 1972, trang 33.
[3] Quc s qun triu Nguyn: i Nam thc lc, tp Mt (phin dch: Nguyn Ngc Tnh,
hiu nh: o Duy Anh). Vin KHXH Vit Nam v Nxb Gio Dc, 2007, trang 165-166.
[4] Trnh Hoi c: GIA NH THNH THNG CH, Tp Thng , Quyn I v II, Nha Vn
ha - Ph Quc v khanh c trch vn ha, xut bn 1972, Trang 17.
[5] Trnh Hoi c: GIA NH THNH THNG CH, Tp Thng, Quyn I v II, Nha Vn
ha - Ph Quc v khanh c trch vn ha, xut bn 1972, trang 31.
[6] Quc s qun triu Nguyn: i Nam nht thng ch, tp 5, Nxb thun ho, Hu 2006,
trang 67.
[7] Quc s qun triu Nguyn: i Nam thc lc, tp Mt (phin dch: Nguyn Ngc Tnh,
hiu nh: o Duy Anh). Nxb Gio Dc, 2007, trang 72. [Trong sch ghi ch thnh Hng
Phc by gi gi l Mi Xuy, nay thuc huyn Phc Chnh, tnh Bin Ho l cha chnh
xc, ng ra l thuc huyn Phc (Phc) An]
[8] Trnh Hoi c: GIA NH THNH THNG CH, Tp Trung, Quyn III, Nha Vn ha Ph Quc v khanh c trch vn ha, xut bn 1972, trang 6-7.
[9] Trnh Hoi c: GIA NH THNH THNG CH, Tp H, Quyn IV-V-VI, Nha Vn ha
- Ph Quc v khanh c trch vn ha, xut bn 1972, trang 104-105. [Nguyn Dng:
c sch chp l nguyn Dng Lm]
[10] Trnh Hoi c: GIA NH THNH THNG CH, Tp H, Quyn IV-V-VI, Nha Vn
ha - Ph Quc v khanh c trch vn ha, xut bn 1972, trang 107.
[11] Trnh Hoi c: GIA NH THNH THNG CH, Tp H, Quyn IV-V-VI, Nha Vn
ha - Ph Quc v khanh c trch vn ha, xut bn 1972, trang 104-105.
[12] Bng thng k trn c trch lp t cun Nghin cu a b triu Nguyn - tnh Bin
Ho ca Nguyn nh u, Nxb thnh ph H Ch Minh 1994, mc C: Huyn Phc An,
t trang 263 n trang 289.
[13] Quc s qun triu Nguyn: i Nam thc lc, tp Mt (phin dch: Nguyn Ngc
Tnh, hiu nh: o Duy Anh). Nxb Gio Dc, 2007, trang 72. [Trong sch ghi ch thnh
Hng Phc by gi gi l Mi Xuy, nay thuc huyn Phc Chnh, tnh Bin Ho l cha
chnh xc, ng ra l thuc huyn Phc (Phc) An]
[14] Trnh Hoi c: GIA NH THNH THNG CH, Tp Trung, Quyn III, Nha Vn ha Ph Quc v khanh c trch vn ha, xut bn 1972, trang 6-7.
[15] Trnh Hoi c: GIA NH THNH THNG CH, Tp H, Quyn IV-V-VI, Nha Vn
ha - Ph Quc v khanh c trch vn ha, xut bn 1972, trang 104-105. [Nguyn
Dng: c sch chp l nguyn Dng Lm]
[16] Trnh Hoi c: GIA NH THNH THNG CH, Tp H, Quyn IV-V-VI, Nha Vn
ha - Ph Quc v khanh c trch vn ha, xut bn 1972, trang 104-105.
[17] Trnh Hoi c: GIA NH THNH THNG CH, Tp H, Quyn IV-V-VI, Nha Vn
ha - Ph Quc v khanh c trch vn ha, xut bn 1972, trang 107.
[18] Tham gia on kho st c anh Nguyn Xun Th, u vin Ban Chp hnh Hi Khoa
hc Lch s tnh B Ra - Vng Tu, anh Nguyn Hng Hi, Chi hi ph Chi hi s hc
huyn Long in, Hong Chng, cng tc vin t Thng tin Khoa hc Lch s B Ra Vng Tu.
Ngun: http://khoavanhoc-ngonngu.edu.vn