Chuong 1 : Gidi thiéu 1 i)
t GIGI THIEU i
1.1 MG DAU \
Vao nim 1971 ¢4p doan Intel di gidi thigu 8080, bé vi xi ly ( micro-
processor ) thanh céng dau tién. Sau dé khong lau Motorola, RCA, ké
én la MOS Technology va Zilog da gidi thiéu cdc bd vi xit ly tuong ty :
6800, 1801, 6502 va 280. Ban than cdc vi mach ( IC : integrated circuit )
nay tuy khong cé nhiéu hiéu qua sit dung nhung khi la mét phan cia
mét mdy tinh don board ( single-board computer ), ching tré thanh
thanh phdn trung tam trong cdc sdn phdm cé ich ding dé nghién ctu va
thiét ké. Cac may tinh don board nay, trong dé c6 D2 cia Motorola,
KIM-1 cia MOS Technology va SDK-85 cia Intel la déng ghi nhé nhat,
da nhanh chéng xm nhap vao cdc phong thi nghiém thiét ké cia
trugng trung hoc, trudng dai hoc va cdc céng ty dién tit.
Vao nam 1976 Intel gidi thiéu bo vi didu khién ( microcontroller ) j
8748, mot chip tuong ty nhu cdc b@ vi xt ly va 1a chip dau tién trong ho
vi diéu khién MCS-48. 8748 1a mét vi mach chiéa trén 17000 transistor
bao gdm mét CPU, 1 K byte EPROM, 64 byte RAM, 27 chan xudt nhap
bg dinh thai 8-bit. IC nay va ede IC khac tiép theo cia ho MCS-
app hanh chong tré thanh chudn cong nghiép trong cdc ding dung
Z diéu khién ( control-oriented application ). Viéc thay thé cdc
think phan co dién trong cde sin phdm nhv cde may gidt va cde bd
dibu khign dén giao thong 14 mét ting dung phé bién ban dau. Cac sin
phém khac ma trong dé bé vi diéu khién dugc tim thay bao gém xe 6 té,
thiét bi céng nghiép, cdc san phém tiéu ding va cdc ngoai vi cia may
tinh (ban phim cia IBM-PC 1a mét thi du sit dung bd vi diéu khién
trong cde thiét ké téi thiéu thanh phan ).
va
Dé phic tap, kich thuge va kha nding ciia cde bé vi diéu khién duge
tdng thém mt bac quan trong vao ndm 1980 khi Intel céng bé chip
8051, bé vi diéu khién dau tién ciia ho vi diéu khién MCS-51. So véi
8048, chip 8051 chita trén 60000 transistor bao gém 4 K byte ROM, 128Me Ho vi diéu khién 8051
byte RAM, 32 dudng xudt nh4p, 1 port néi tiép va 2 bé dinh thoi 16-bit
mét sé lugng mach dang chu y trong mét IC don. Cac thanh vién méi
dufgc thém vao cho ho MCS-51 va cdc bién thé ngay nay gan nhu cd. gap
doi cde dac trumg nay. Tap doan Siemens, nguén sin xuat thi hai ode Bi
vi diéu khién thude ho MCS-51 cung cap chip SAB80515, mot cai tién
clia 8051 chia trong mét vé 68 chan, cé 6 port xudt nhap 8-bit, 13 ngudn
tao ra ngdt va mét bé bién déi A/D 8-bit vdi 8 kénh ngé vao. Ho 8051 1a
mét trong nhiing b6 vi diéu khién 8-bit manh va linh hoat nhat, da tré
thanh bé vi diéu khién hang dau trong nhiing gan day.
Quyén sdch nay khdo sat ho vi diéu khién MCS-51. Cac chuong
theo gidi thiéu cdu tric phdn cing va phan mém cia ho MCS-51, déng
thai ching minh qua nhiéu thi dy thiét ich ma ho vi diéu khién
y c6 thé tham gia vao cdc thiét ké dién tit véi sé thanh phan thém
vao t6i thiéu.
Trong cdc muc sau cua chuong nay, thong qua viée gidi thiéu vat tat
ve cdu tric may tinh, ta sé phat trién tir ving cia nhiéu tir dude cau tao
tit chit déu ciia cdc tit khde va cdc tir dang duge sit dung phé bién nhung
dé nhém Jan trong linh vuc nay. Do nhiéu thugt ngi cé dinh nghia mo
hé va tring lap phu thudc vao dinh kién cua cdc tap doan Jén va cdc ¥
chot nay ra ciia nhiéu tdc gid khde nhau, cdch gidi quyét cua ching ta
mang tinh thuc tién hon 1a tritu tvgng. Méi mot thudt ngit duge gidi
thiéu trong khung canh chung nhét cling véi sy gidi thich r6 rang.
12 THUAT NGU
Mot may tinh ( computer ) duge dinh nghia bdi hai diém chinh
- kha nang dugc \ap trinh dé thao tdc trén dir liéu ma khong
cdn dén sy can thiép cia con ngudi.
- kha nang luv tri va khéi phye dir ligu
Téng quét hon, mot hé may tinh ( computer system ) cling bao gdm
cdc thiét bi ngoai vi ( peripheral device ) dé truyén théng véi con ngudi
cing nhv cdc chuong trinh ( program ) dé xi ly dif ligu. Thiét bi la phan
cting ( hardware ) va chvong trinh 18 phan mém ( software ). Ching ta
hay bat dau vdi phan cing cia may tinh bang edéch khdo sét hinh 1.1
Hinh 1.1 1a so dé khéi don gidn, khéng chi tiét mét cdch od ¥ nham
muc dich tiéu biéu cho tat cd cde loai may tinh. Nhv ta da thay, mot hé
méy tinh bao gém mét don vi xi ly trung tam CPU ( central processing
unit ), don vi nay két néi vdi bé nhé truy xudt ngdu nhién RAM ( ran-
dom access memory ) va bé nhé ghi dec ROM ( read only memory )
thong qua bus dja chi ( address bus ), bus dif ligu ( data bus ) va bus diéuChuong 1 : Gidi thigu 3
khién ( control bus ). Céc mach giao tiép ( interface circuit ) két ndi cde
bus cia hé thong ( goi tat 14 bus hé théng ) véi cdc thiét bi ngoai vi. Ta
sé dé cp chi tiét cdc don vj vita néu trén.
bata ing
Hit it
LUIGI
ont
Peripheral
Hinh 1.1: So dé khéi cia mgt hé may vi tinh
CPU : don vi xitly trung tam
RAM : b@ nhé truy xudt ngdu nhién ( hay bé nhé doc / ghi )
ROM : b§ nhé chi doe
Interface circuitry : mach giao tiép
Peripheral devices : cfc thiét bi ngoai vi
Address bus : bus dia chi
Data bus : bus da liéu
Control bus : bus diéu khién
1.3 DON VI XU LY TRUNG TAM
CPU, tréi tim cia hé may tinh, quan ly tat cd cde hoat dong ciia hé
va thyc hign tat cd cde thao téc trén dif liu. Hau hét cdc CPU chi bao
gém mét tap cde mach logic thyc hién lién tuc hai thao téc : tim nap
Ignh va thyc thi lénh. CPU cé kha nang hiéu va thye thi cdc lénh dya
trén mot ma nhi phan, mdi mét ma nhi phan biéu thi mét thao
tée din gidn. Céc lénh nay thudng la cdc lénh sO hoc ( nhv cong, tri,
nhén, chia ), céc lénh Jogic ( nhy AND, OR, NOT, v.v.. ), cdc lénh di
chuyén dif ligu hoac cdc lénh ré nhénh, duge biéu thi béi mét tap cde ma
nhj phan va duge goi la t4p Iénh ( instruction set )
Hinh 1.2 cho ta mét ci nhin rat don gidn bén trong cia CPU. Hinh
nay trinh bay mét tap cdc thanh ghi ( register ) cé nhi¢m vu hm gitt tam
thdi cdc thing tin, mét don vi sé hoc logic ALU ( arithmetic-logic unit )Ho vi diéu khién 8051 :
gidi ma lénh va diéu khién ( instruction decode and control unit ) c6
nhiém vu xdc dinh thao tac cain thye hién va thiét lap cdc hoat dong can
thiét dé én thao téc. CPU con ¢6 hai thanh ghi nia : thanh ghi
enh IR ( instruction register ) lu gitt ma_ohi phan cia lenh_ dé duge
thye thi va bé dém chuong trinh PC ( program counter ) liu gitr dia chi
cua Ignh ké tiép trong bd nhé edn duge thyc thi
cou |
Reiser
Hinh 1.2 : Don vi xr ly trung tam CPU
CPU : don vi xis ly trung tam
Instruction register (IR ) : thanh ghi lénh (IR )
Instruction decode and control unit : don vi gidi ma lénh va diéu khién
Program counter ( PC ) ; bé dém chuong trinh ( PC )
Registers : cdc thanh ghi
Viéc tim nap mt lénh tit RAM hé thong la mét trong cdc thao tac co
ban nhat ma CPU thyc hién. Viéc tim nap lénh duge thyc hién theo cdc
buée sau ;
n@i dung cia PC duge dat len bus dia chi
- tin hiéu diéu khién READ dugc xéc lap ( chuyén sang: trang
thai tich cue )
- dif ligu ( opcode ciia lénh ) duge doc tit RAM va dua lén bus
di liéu
- opcode duge chét vao thanh ghi lénh bén trong CPU
- PC duge tang dé chudn bj tim nap lénh ké tir bd nhéChuong 1 : Gidi thiéu
Hinb 1.3 minh hoa luéng théng tin cho viéc tim nap lénh.
Address ban
¥
Program
Data bos
Opa
Tstrction
eater
Cowrot
Tw
_
ia
Hinh 1.3 : Hoat déng cia bus cho chu ky tim nap lénh
CPU : don vj xit ly trung tam
Program counter : b6 dém chuong triah
Instruction register : thanh ghi lénh
Clock : chan xung clock
Read : chan diéu khién doc
Address bus : bus dia chi
Data bus : bus dit ligu
Control bus : bus diéu khién
Giai doan thy thi lénh bao gém viéc gidi ma opcode va tao ra ede
tin hiéu diéu khién, cdc tin hiéu nay diéu khién viée xudt nhap giita ede
thanh ghi néi véi ALU va thong bdo dé ALU thuc hién thao tac di duge
xde dinh. Do cdc thao tdc cé tdm thay déi réng, pham vi danh cho cdc
gidi thich vita néu trén cé phan nao bi gidi han, chi 4p dung duge cho
cdc thao tée don gidn nhu tang noi dung cia mét thanh ghi. Cac lénh
phiic tap hon ddi héi thém nhiéu bude nita, chang han nhu doc byte dit
ligu tht hai va byte dit Li¢u thir ba dé thuc hién thao téc
Mét chuéi cdc lénh duge két hop dé thuc hién mét cong viée cd ¥
nghia duge goi 14 mét chuong trinh ( program ) hay phan mém ( soft-
ware ). Mie do ma nhitng céng viée duge thue hién ding va c6 hiéu qua
phan lén duge xde dinh béi chit lvgng cia phan mém, khong phdi bdi su
phitc tap cia CPU. Vay thi ede chuong trinh “ diéu khién * CPU trong
khi lam viéc déi khi din dén sai nhém, chinh Ja do nhitng nhuge diém
cilia cde tde gid chuong trinh. Cac cau nhu la “ mdy tinh tao ra mde 16i
la sai. Mac di thiét bj cd su c6’ la diéu khéng thé trdnh duge, cdc 16i
duge tao ra thudng 1a ddu hiéu cia ede chuong trinh téi hode 16i cia
ngudi diéu khién.Ho vi diéu ihién 8051
1.4 BO NHG BAN DAN: RAM VA ROM
Cée chuong trinh va dir ligu duge luu gitt trong bd nhd. Cac
cua bé nhd mdy tinh va cdc thanh phan kém theo rat da dang,
nghé thudng bj dot pha nén viée nghién cdu lién tuc va bao quat. bo nhé
doi hoi phai theo kip cdc phat trién méi nhat. Cac b nhé duge truy xuat
true tiép béi CPU bao gém cdc IC ban dan goi la RAM va ROM. Cé hai
dac trimg ding dé phan biét RAM va ROM : thi nhat RAM la bé nhé
doc / ghi trong khi ROM 1a bé nhé chi doc, tht hai RAM khéng tiép tuc
luu gid ngi dung khi bi mat nguén céip dién trong khi ROM thi nguge lai.
Hau hét cdc hé may tinh déu cé 6 dia va mét dung lugng ROM nhé
chi can du dé lvtu git cde chuong trinh ngén, thudng sit dung, nhim thue
hién cdc thao tdc xudt nhdp. Cac chuong trinh va dit liéu cia ngudi sit
dung duge lu trén dia va dugc nap vao RAM dé thuc thi. Véi gid thanh
lién tuc duge gidm thap, cdc hé may tinh nhé thudng chita bg nhé RAM
tit hang triéu byte dén hang tram triéu byte.
1.5 CAC BUS : DIA CHi, DU LIEU VA DIEU KHIEN
Mét bus IA mét t4p cdc day mang thong tin cé cing mot muec dich.
Viee truy xudt tdi mot mach xung quanh CPU sit dung ba bu:
us dja
chi, bus dit liéu va bus diéu khién. V6éi méi thao tdc doc hoae ghi, CPU
xde dinh ré vi tri cia dif ligu ( hoac lénh ) bing céch dat mét dia chi lén
bus dia chi, sau 46 tich cuc mét tin hiéu trén bus diéu khién dé chi ra
thao tdc li doc hay ghi, Thao tae doc lay mét byte dif ligu tir b6 nhé ¢ vi
tri da xdc dinh va dat byte nay len bus di ligu. CPU doc dit ligu va dat
‘di ligu Ten bus dit ligu. Nh& vao tin higu diéu khién, b6 nhé nhén
biét day 1A thao tac ghi va lun dif ligu vao vi tri da duge xdc dinh
Hau hét cdc may tinh nho cé tit 16 dén 32 dubng chi va c6 kha
nang truy xudt 2” vi tri nhé. Mét bas _dia chi 16-bit do va: é truy
xudt mét bé nhé cé 64 K vi tri nhé, mét bus dia chi 20-bit cé kha nang
truy xudt 1 M vi tritnhé va mét bus dia chi 32-bit cé kha nding truy xuat
dén 4 G vi tri nhé (1 K = 1024, 1 M = 1024 K va 1G = 1024 M).
Bus dit ligu mang théng tin gitta CPU va bé nhé cing nhu giita CPU
va cde thiét bi xuat nhap. Viée cd ging nghién cifu bao qudt phan lén
duge ding vao viée xdc dinh loai cdc hoat dong lam mat nhiéu théi gian
thuc thi dang gid cia may tinh. Hién nhién la may tinh sit dung dén 2/3
thdi gian vao cdc viée di chuyén dit liéu. Vi da sé cdc thao tée di chuyén
dit ligu xdy ra gitta mot thanh ghi cia CPU véi ROM va RAM ngoai, 56
dung ( hay d@ rng ) cia bus dir ligu rét quan trong déi véi hiéu suat
téng thé cua may tinh. Gidi han béi do rong nay 6 dang cé chai : ¢6 théee
Chuong 1 : Gidi thiéu 7
6 mét lugng rat dn bé nhé trong hé théng va CPU cé thé c6 kha nang
tinh todn rat }én nhung viée truy xudét div lieu ~ di chuyén dif liéu gitta '
b@ nhé va CPU théng qua bus di liéu — thuéng bj nghén nhu cé chai do |
46 rong ciia bus di liéu
Diéu nay rat quan trong nén ngudi ta thvdng thém mét tién to (
trong tiéng Anh ) dé chi ra sy mé rong dé trdnh hién tugng cé chai. Cau
may tinh 16-bit chi ra ring may tinh c6 16 duéng dit liéu. Cac may tinh
duge phan loai 4-bit, 8-bit, 16-bit, 32-bit c6 kha nang tinh todn téng thé
tang khid6 rang ctia bus dir liéu tang.
Luu ¥ 1a bus dir liéu, nhu duge chi ra trong hinh 1.1, 14 bus hai chiéu
con bus dja chi la _bus mét chiéu. Cac théng tin dia chi ludn lubn duse
cung cap boi CPU ( duge chi béi mii tén trong hinh 1.1 ) trong khi dv
ligu di chuyén theo cd hai hudng tay thudc-Vao thao tac duge du dinh 1a
doc hay ghi. Ciing lu y 1A thudt ngit “ dif Jigu “ duge sit dung thee nghia
téng quat : “ thong tin “ di chuyén trén bus dif liéu cé thé la lénh cua
chuong trinh, dia chi theo sau lénh hoae dit ligu duge sit dung bdi chong
trinh.
Bus diéu khién la mét hén hgp ede tin hiéu, méi mat tin hiéu cd mi
vai trd riéng trong viée diéu khién cé trat ty hoat déng cia hé théng.
thudng, cdc tin hiéu diéu khién Ja cdc tin hiéu dinh thai dugc
cung cap béi CPU dé déng bé viée di chuyén thang tin trén cdc bus dia
chi va di liéu. Mac da théng thugng cé ba tin hiéu nh la CLOCK,
READ va WRITE déi véi viée di chuyén dit ligu co ban gitta CPU va be
uhé, tén va hoat dong cia cde tin hiéu diéu khién phu thudc nhiéu vao
CPU cu thé. Ta can nghién cttu chi tiét cde tham khdo ky thudt cua cdc
nha sdn xuat.
1.6 CAC THIET BI XUAT NHAP
Cac thiét bi xuat nhap hay cde thiét bj ngoai vi cua may tinh cho ta
duéng truyén thong gitta hé méy tinh vdi thé gidi bén ngoai. Khéng cd
cdc thiét bj ngoai vi, cde hé may tinh chi la nhing chiéc may bi thu hep
va it duge sit dung. Téng quat cé ba loai thiét bi xudt nhap la ede thiet
bj luu trir 1én, cde thist bi giaa
khién / kiém tra,
vdi con ngudi va cdc thiét bi diéu
1.6.1 Cac thiét bi luu tr@ lon
Cang nhu cde b6 nh bin dan RAM va ROM, cdc thiét bi luu trit lén
luén luén tang truéng va phat trién. Nhu tén goi, cde thiét bi luu triz len
hum trv cde lugng Idn théng tin ( chuong trinh hoac dit liéu ) ma cde
thong tin nay khéng thé chia du trong RAM tuong déi mhé ( con goi 1
bé nhé chinh ) ciia may tinh. Thong tin nay phdi dug nap vao trong béHo vi diéu khién 8051
nhé chinh truéc khi CPU truy xudt ching. Néu ta phan loai theo su truy
xudt, cde thiét bi luu tré lén hode thuge loai online hodc thudc loai
archival. Bé luu trit loai online thuting 1a dia tiv thich hep vai CPU
khong cé sy can thiép cia con ngudi khi yéu c4u mét chuong trinh, b6
luu trir archival thuémg 1a dia hoac bang tit mac di cdc dia quang nhu 1A
CD-ROM hoac céng nghé WORM hién dang duge va chuéng va cé thé
thay thé cdc bo hm tri? archival do a6 tin cay, kha ndag luu tri va gid
thanh thdp.
16.2 Céc thiét bj giao tiép véi con ngutti
Vige lien két con ngudi va may duve thye hién qua nhiéu thiét bf
giao tiép vdi con ngudi ma théng thuing nhat la thiét bj dau cudi hién
thi video VDT ( video display terminal ) va mdy in. My in la thiét bi
xuat con cde VDT thuc ra la 2 thiét bi vi ching chita mot ban phim dé
nhap va m6t dén tia am cuc CRT ( cathode ray tube ) dé xuat. Mot linh
vue ky thudt, duge goi 1a “ cde nhan t6 con ngutri “, 4a phat trién tu abu
cu thiét ké cdc thiét bj ngoai vi cho con nguéi véi muc dich la an toan,
tién nghi va hiéu qua cing vdi cdc dac tinh cia con ngudi déi vdi nhiing
may ma con ngvdi sit dung. Ti dé ta thay cé nhiéu céng ty sn xudt ra
cde thiét bi ngoai vi hon 1a cde cong ty sdn xudt ra mdy tinh.
iu hét cdc hé may tinh, thudng ta cé toi thiéu 3 thiét bi :
mét ban phim, mot CRT va mét may in, Cac thiét bj khdc giao tiép véi
con ngudi bao gom : can diéu khién trd choi, but sdng, con chudt, ong
néi, loa v.v.
1.6.8 Cac thiét bj digu khién / kiém tra
Nha vao cde thiét bj diéu khién / kiém tra, ede may tinh c6 thé thye
dc tac vu huéng diéu khién cing nhu thuc hién ching khong
nggi nghi, khong mét méi va diéu nay vugt xa kha nang ciia con ngudi.
Nhiéu ting dung trong déi séng hodc trong cong nghiép st dung ede thiét
bj nay,
hién vo
Cae thiét bj didu khién 1a cdc thiét bj xudt hoac ede b6 kich thtch (
actuator ), ede thiét bj kiém tra 13 ede thiét bj nhap hoae ede cdm bién
bién déi cdc dai lugng phi dién nhv nhiét, anh sang, dp suét, v-v.. thanh
cdc dai lugng dién nhu dién dp hay ding 48 may tinh doc. Mach
giao tiép bién déi dién dp hay dong dién nay thanh cde ma nhj phan
hoa&e nguge lai va thong qua phan mém, mét quan hé du¢c thiét lap gita
cde thiét bj nhap va céc thiét bi xuat.
Viée giao tiép bing phan cing va phan mém giita cdc thiét bi nay
yéi cdc bG vi diéu khién la mot trong cc chii dé chinh ca quyén séch
nay.Chuong 1 : Giéi thiéu 9B
1.7 CHUONG TRINH : LON VA NHO
Cac thdo Juan 6 trén tap trung vao phan eding cia cdc hé may tinh,
cde chuong trinh ho&c phan mém diéu khién phan eting lam viéc chi méi
dé cap qua. Tam quan trong tuong déi cia phan eving so véi phn mém
da duoc dich chuyén mét cdch ro rét trong thap nién cudi cia thé ky 20.
Trong khi trude day gid san xudt va bao tri phan cing cia may tinh rat
dat so véi gid thanh cia phén mém, ngdy nay véi cdc chip c6 d6 tich
hgp cao LSI ( large scale integrated ) va rat cao VLSI ( very large scale
integrated ) gid thanh cia phan cing gidm di rat nhiéu. Cac cong viée
doi héi nghién edu sau nhu viét, cung cap va thu thap tu ligu, bao tri,
cap nhat va phan phéi phan mém chiém phan lén gid thanh trong viéc
ty dong héa qué trinh sit dung cde may tinh.
(command ang, tein
apuciput
satin
toceeny 1 Bara
Hinh 1.4; Céc ep phén mém
Applications software : phdn mém ting dung
User interface : giao dién vai ngudi si dung
Operating system : hé diéu haah
Command language, utilities : ngon ngif lénh, cfc tidn ich ij
Input/output subroutines : cdc chuong trinh con xudt nhap |
Access to hardware ; truy xuit dén phan dng |
Hardware : phan cting
—
Ta hay khao sét cdc loai phan mém khdc nhau. Hinh 1.4 miah hoa
ba cap phén mém cé vi tri ¢ gitta ngudi sti dung va phan cing ciia mot
hé m4y tinh : phdn mém ung dung ( application software ), iéu hanh
( operating system ) vA cde chugng trinh con xudt nhép ( input/output
subroutine ).
G cap thap nhat cde chung trinh con xuat nhdp true tiép quin ly
phén céing cia hé thong, doc cdc ky ty tit ban phim, dua cdc ky ty lan
CRT, doc mét khéi théng tin tit dia va v.v.. Do cdc chuong trinh con nay
as, 4