S NNG NGHIP V PHT TRIN NNG THN

THNH PH H CH MINH
TRUNG TM KHUYN NNG

CAM NANG
QUY TRNH KY THUAT TRONG CHAM SOC MOT SO CAY
AN TRAI VA HNG DAN LAP KE HOACH SAN XUAT
TRONG NONG HO, TO, NHOM NONG DAN

Nm 2010

LI NI U
Thnh ph H Ch Minh l trung tm cng nghip, khoa hc k thut
ln nht nc. Trong nhiu nm qua, Thnh ph tp trung pht trin vnh
ai xanh ti cc qun ven, cc huyn ngoi thnh. Hin nay, din tch vn
cy n tri TP. H Ch Minh cn khong 7.200ha; trong , ven sng Si Gn
v ven sng ng Nai c hn 3.000ha, chim hn 40% din tch cy n tri
ton thnh ph.
Vi mc tiu xy dng huyn C Chi tr thnh mt vng nng thn
hin i, pht trin sn xut, kt hp du lch sinh thi, vui chi gii tr mang
bn sc vn ha ca vng t thp thnh ng, B Nng nghip v PTNT
phi hp vi Tp on Chinfon thc hin D n pht trin nng thn mi
ti C Chi trong 3 nm (2008 2010).
n nay, nh s gn kt cht ch gia vic chuyn giao tin b KHKT
vi vic p dng vo thc t, nng dn y nm bt c y kin
thc v k thut trng, chm sc cc loi cy n tri, cch s dng phn
bn v thuc BVTV. Nng h tng bc ci thin c c s h tng, v
sinh mi trng, lm p cnh quan gp phn pht trin cm vn du lch
sinh thi v qua tng bc ci thin thu nhp cho nng h.
gip ngi lm vn hiu bit thm v k thut trng, chm sc cc
loi cy n tri ph hp vi a bn huyn C Chi, Trung tm Khuyn nng
TP. H Ch Minh phi hp vi Vin Cy n qu min Nam, Vin Chnh sch
v chin lc PTNN-NT bin son cm nang Quy trnh k thut trng,
chm sc mt s cy n tri; v hng dn lp k hoch sn xut
trong nng h, t, nhm nng dn.
Thay mt Ban bin tp, chng ti xin chn thnh cm n v mong nhn
c kin ng gp qu bu ca cc c quan chuyn mn, ngi sn
xut v b con nng dn tip tc b sung cho ti liu hon chnh hn.
Ts. Trn Vit M

MC LC

K THUT TRNG V CHM SC CHM CHM .........................

I. Yu cu sinh thi...........................................................................................................
II. Cch nhn ging, tiu chun cy ging tt
v nhng ging ph bin hin nay ....................................................................
III. K thut trng v chm sc.................................................................................
IV. Phng tr su bnh chnh.....................................................................................

5
5

K THUT TRNG V CHM SC CY MNG CT......................

I. Yu cu sinh thi...........................................................................................................
II. Cch nhn ging, tiu chun cy ging tt
v nhng ging ph bin hin nay......................................................................
III. K thut trng v chm sc.................................................................................
IV. Phng tr su bnh hi chnh...........................................................................

16
16
16
17
21

K THUT TRNG V CHM SC CY I KHNG HT...............

I. Yu cu sinh thi...........................................................................................................
II. Ging v k thut nhn ging............................................................................
III. K thut trng v chm sc................................................................................
IV. Phng tr su, bnh................................................................................................

28
28
28
29
32

QUI TRNH K THUT CANH TC CY SU RING

PHNG BNH PHYTOPHTHRA..................................................

44

HNG DN LP K HOCH SN XUT TRONG NNG H

V T/ NHM NNG DN...............................................................
1. S cn thit ca vic qun l trong cc hot ng
sn xut kinh doanh..................................................................................................
2. Lp k hoch sn xut trong nng h, v t, nhm nng dn.....
4

5
6
10

47
47
48

K THUT TRNG V CHM SC CHM CHM

I. Yu cu sinh thi
1. Nhit
Thch hp 22 - 300C, trn 400C th cy rng hoa v qu rt nhiu. Nhit
thp, di 220C thc y ra t, do chm chm chm ra hoa.
2. Lng ma
V lng hng nm trn 2.000mm, phn b u trong nm thch hp
cho chm chm pht trin
3. nh sng, m , gi
Nng nhiu kt hp vi gi mnh lm chm chm chy l.
4. t ai
Chm chm thch hp trong vng v tuyn 120 Bc tr vo pha Nam v
cao di 600 - 700m, t khng b nhim mn, t tht pha ct hay st,
tng canh tc dy, thot nc tt. t Bazan khng c tng l thch
hp nht. pH thch hp t 4,5-6,5, nu pH cao hn cy c triu chng
vng l do thiu Zn, Fe...
II. Cch nhn ging, tiu chun cy ging tt v nhng ging
ph bin hin nay
1. Cch nhn ging
Chn trng cy con c nhn ging bng cch ghp s cho qu sm
3 - 4 nm sau khi trng, cy c b tn rng, thp hn so vi cy trng t ht
lu cho qu (5 - 6 nm sau khi trng), cy khng ng u.
2. Tiu chun cy ging tt
Cy ging tt phi ng ging, t 4 - 5 thng tui sau khi ghp, cy
ang sinh trng kho v t cc yu cu v hnh thi, nh:
- Thn gc ghp thng, ng knh 0,8 - 1,3 cm, v khng vt thng
tn n phn g, mt ct c qut sn, khng b dp, si, nm ngay pha
trn chn ca thn cy ging, vt ghp tip hp tt v cch mt bu m
15-20cm
- C r v r cc thng, b r pht trin tt, c nhiu r t.
- Thn cy ghp thng, chiu cao tnh t mt bu m n nh chi t
60cm v ng knh thn (v tr trn vt ghp) t 0,8cm tr ln, cha phn
5

cnh, c trn 9 l kp, l ngn thnh thc, xanh tt v c hnh dng, kch
thc c trng ging.
- Cy khng mang cc su bnh hi.
3. Nhng ging ph bin hin nay
- Chm chm Java: Qu c dng hnh cu, trng lng trung bnh 3040g, ru v qu di, v qu mu vng- n sm, tht qu chc, ro
trc tht qu tt, c v ngt chua nh, phm cht kh ngon.
- Chm chm nhn: Qu dng hnh cu nh, trng lng trung bnh t
15-20g, ru v qu ngn, v qu dy v c rnh dc ko di t nh n y
qu, v qu c mu vng n vng-, tht qu ro, chc, trc tht qu
rt tt, c v rt ngt, thm, phm cht rt ngon.
- Chm chm Rongrien: L ging c ngun gc t Thailand, trng
lng qu trung bnh 30-33g, qu c dng hnh cu, ru v qu di v khi
chn chp ru c mu xanh, v qu mu thm, tht qu mu trng, ro,
dai v rt d trc khi ht, c v rt ngt, ht nh, phm cht rt ngon.
III. K thut trng v chm sc
A. Thit k vn
1. o mng ln lp (lung)
Vng BSCL thit k vn c mng lp thng nhau dn nc, gi
v thot nc kp thi khi cn thit
Vng min ng Nam b c a hnh cao hoc dc cn phn l hoc
thit k mt lp ph hp theo dc hn ch xi mn t, b tr h
thng mng, rnh, ngn gi nc v thot nc.
2. Trng cy chn gi
Chn trng mt trong nhng loi cy nh: b, mn (gioi), mt, bch n,
b kt, phi lao, cy x c, cy keo u, tre na...theo hng thng gc hoc
lch gc 300 so vi hng gi
3. Khong cch trng
Khong cch cy trn hng 5 - 8m, gia hng 6 - 10m.
B. K thut trng v chm sc
1. Thi v trng
Trng vo u ma ma tit kim chi ph v cng ti hoc cui
ma ma, min ng Nam b v Ty Nguyn bt u trng t thng
6

6 - 7 Dng lch v vng Duyn hi Nam Trung b trng vo thng 8 - 9

Dng lch.
2. Chun b h v cch trng
a. Vun m, o h trng
Lm m t hoc h trng trc 1-3 thng khi t trng cy con.
b. Cch trng
Gia m t, o l trng c kch thc bng vi bu t cy con, ly
cy con ra khi bu t v t cy con vo l trng, lp v nn t nh
quanh bu t cy con n cao bng vi mt t ca m hay h; cm
cc v buc cy con phng gi lay; che mt tm thi cho cy trong nhng
thng u sau khi trng; ti nc cho cy con ngay sau khi trng.
3. T gc gi m
Vo ma kh dng l, c hoc cc ph phm sau thu hoch ph gc
gi m cho cy
4. Lm c v trng xen
Lm c thng xuyn trnh b cnh tranh nc, dinh dng... Lm
c bng tay, bng my hoc phun thuc ho hc.
Giai on cy mi trng cha giao tn trng xen cc loi cy nh cy
h u, cy phn xanh ci to t trn vng t ngho cht hu c
hoc trng xen ly ngn nui di, hn ch c di, trng cc cy n qu nh:
chanh, chui, u , da, i.., hay trng cc loi cy rau, hoa.
5. Ti nc
Ngun nc ti khng b nhim mn (NaCl< 2g/l nc). Lng nc
ti, chu k ti tu loi t, thi tit, giai on pht trin ca cy. Cy con
mi trng ti t nht 3 ln trong tun, cn thit ti 2 ln trong ngy nht
l trong ma nng.
6. Ta cnh v to tn
To tn cho cy t nh l cn thit, bm ngn khi cy ghp t chiu
cao 70 -100 cm, sau ta cnh gi li 3-5 cnh khe, cch nhau u v
to thnh gc ln vi thn. Thng xuyn ta cnh pht trin t thn cy
gc ghp.
Hng nm sau thu hoch xn nhng gi hoa cn li trn cy, cnh dinh
dng l cnh non mc thng t thn cnh chnh, cnh su bnh, cnh
an cho ngoi tn, cnh di tn, cnh trong tn ... cho hp l thc y
7

cy mc chi tt non v cho qu v sau.

Giai on cy cho qu n nh, khi nng sut bt u gim, thng sau
20 nm tui, ct ngang nhng cnh chnh, gim chiu cao n khong
1/3, hoc cch mt t 30-50 cm, dng sn bo v mt ct, khi nhng cnh
non pht trin t di mt ct, ta gi li mt s cnh kho thch hp
7. Bn phn
a. Bn phn
Liu lng v cng thc phn NPK bn cho cy hng nm thay i theo
iu kin t ai, tnh trng sinh trng ca cy, tui cy, thi k bn, nng
sut thu hoch v trc. Tuy nhin, c th bn phn cho cy chm chm
nh sau:
Bng : Liu lng phn theo tui cy
Tui cy
(nm)
1
2
3
4
5
6
7
8-10
11-14
Trn 14

Tng lng phn bn NPK

(kg/cy/nm)
0,9
1,5
3,0
3,9
4,5
6,0
9,0
9,0
10,5
12,0

(Ngun: Sahadevan, N., 1987)

Tng lng phn bn hn hp NPK trn chia u ra bn 3 ln trong
nm.

Giai on cy cho qu bn phn nh sau:

Bng: Cch bn phn cho cy chm chm giai on cho tri n nh
Thi k bn
phn

Cng thc
phn bn

Trn hn hp phn tng ng

(Urea + Super ln + Nitrate Kali)
(kg)

Sau khi thu

hoch

NPK (15-15-15)
v Urea + Ton
b phn hu c

2,340 + 9,090 + 3,260

Trc khi ra hoa

NPK(8-24-24)

0,264 + 14,545 + 5,217

Sau u qu

NPK (15-15-15)

2,340 + 9,090 + 3,260

Vo tun th 9
sau u qu

(12-12-17-2) v
K2SO4 hoc NPK
(8-24-24)

1,564 + 7,273 + 3,696 hoc 0,264 +

14,545 + 5,217

(Ngun: Muchjajib (1990), FAO)

b. Phun phn bn qua l
Phun mt trong cc loi phn bn qua l sau nui qu nh: Master
Gro (6-30-30) hoc Master Gro (15-30-15), Thin Nng, Komix Superzinc K...
khi qu t ng knh 1cm, khong 5 tun sau u qu, phun 3 - 4 ln
cch nhau 7 - 15 ngy.
8. X l ra hoa
Sau khi thu hoch, xn ta cnh, lm c... v bn phn cho cy, cy cho
t nht 1 ci t tin hnh to kh hn bng cch ngng ti nc hoc
thot ton b nc khi mng, nu cn dng nilon ph gc v mt lp, c
th kt hp phun phn bn l Master Gro (15-30-15) hoc Monopotasium
(MKP-0-52-34), n khi thy l c triu chng ho th ti nhiu nc 1 - 2
ln cch nhau 7 ngy, kt hp phun Master Gro (10-52-10) gip cy ra hoa
tt hn. Khi pht hoa t 10 - 15 cm ti nc li nhng khng ti qu
nhiu, n khi hoa n gim lng nc ti. Trng hp cy ra t khng
ra hoa th phi bn phn v ti nc, n khi l thun thc th tin hnh
x l ra hoa li.
9

9. Tng u qu
tng u qu chm chm ngoi bin php trng xen cy hoc
thp, ghp cnh chm chm c, trong vn theo t l 1 : 8 hoc 1 : 10 , kt
hp nui ong mt trong vn chm chm, phun NAA nng 50ppm, khi
gi hoa n 30%, phun trn 2 - 3 gi hoa trn chm ca tn cy v khong
cch chm 2 - 4m, phun lp li 2- 3 ln.
Qui trnh canh tc chm chm cho qu c tm tt theo s
sau:

IV. PHNG TR SU BNH CHNH

A. Su hi
1. Su c tri (Conogethes punctiferalis)
Hnh thi v cch gy hi:
Thnh trng l mt loi bm c chiu
di si cnh 20 - 23mm, ton thn mu vng,
trn cnh c nhiu chm nh mu en.
10

nh 1: Thnh trng su c tri

Su c th gy hi t khi tri cn nh n sp thu hoch, nng nht l

khi tri bt u c cm. Tri non b su c thng bin dng, kh v rng,
tri ln nu b hi s nh hng n phm cht. su thng ha nhng
ni tip gip gia cc tri hoc trn b mt tri.
Phng tr:
- V sinh vn bng cch thu gom nhng tri b nhim em tiu hy.
- Ct ta cnh sau khi thu hoch cho vn thng thong.
- Dng by n vi nh sng en (Black light) by trng thnh.
- C th s dng bao tri gim thit hi.
- Phun thuc nu c 1% s tri trong vn b tn cng, c th dng cc
loi thuc gc cc tng hp nh: Malate 73 EC 25-30cc/8lt, Vovinam 2,5EC
25-30cc/8lt, Karate, Polytrin, Cymbush... Ch thi gian cch ly ca mi loi
thuc bo m an ton cho ngui s dng.
2. Su c tri ( Acrocercops cramerella)

nh 2: Thnh trng su c tri Conopomorpha cramerella

11

Hnh thi v cch gy hi:

Thnh trng l mt loi ngi nh c chiu di si cnh 12mm, ton thn
mu nu nht, ru v chn rt di, cnh trc c hnh l liu thon di c
nhng vn trng, cnh sau hnh di ra cnh mang nhiu lng t. Thi gian
sng ca trng thnh khong 7 ngy.
Thnh trng hot ng vo ban m, ban ngy chng np di l hoc
cnh cy. Trn chm chm loi ny gy hi vo giai on tri trng thnh
v chn. Trng thnh trng trn cung tri, u trng sau khi n c
vo v n phn tht tri hoc v ht to thnh nhng ng hm ngon
ngoo, i khi chng c th c c vo ht.
Phng tr:
- Thu hoch tri sm khi tri va chn, trnh gi tri chn qu lu trn cy.
- C th s dng bao tri gim thit hi.
- C th phun thuc Phng tr bng cc loi thuc nh Fenbis 25EC
30-35cc/8lt, Sago super 10EC 25-30cc/8lt, Karate, Polytrin, Cymbush...Ch
thi gian cch ly ca mi loi thuc bo m an ton cho ngui s
dng.
3. Rp sp (Planococcus sp.)
Hnh thi v cch gy hi:
y l loi cn trng a k ch.
Trn chm chm loi ny khng gy
thit hi nhiu n nng sut tri, tuy
nhin rp sp gy hi cng lm cy
pht trin km, ru tri ngn, v chng
cn tit ra cht mt ng to iu
kin cho nm b hng pht trin lm
nh hng n gi tr thng phm
ca tri.
nh 3: Rp sp trn tri chm chm
Phng tr:
- V sinh vn: Ct ta cnh cho
thng thong, thu hi nhng tri b hi nng em tiu hy.
- Dit kin hi hn ch s ly lan ca rp.
- Nu b rp gy hi nng dng cc loi thuc nh: Pyrinex 20EC 3035cc/8 lt, Fenbis 25EC 30-35cc/ 8lt, Suppracide, Du DC-Tron plus 98,8EC,...
12

4. Su n bng (Thalasodes sp.)

Hnh thi v cch gy hi:
Su gy hi ph bin trn chm chm, u trng n ph trn bng v
tri non. Thnh trng l loi bm c mu xanh, chiu di si cnh 2425mm, mp cnh trc v cnh sau c ng vin nh mu nu.
Phng tr:
Phun thuc khi thy su xut hin bng cc loi thuc nh: Fenbis 25EC
30-35cc/ 8lt, Secsaigon 50EC 25-30ml/8lt, Karate, Decis, Fastac,
B. Bnh hi
1. Bnh phn trng (do nm Oidium sp.)

nh 4,5: Triu chng bnh phn trng trn bng v tri chm chm

Triu chng:
y l bnh gy hi nng v rt ph bin trn cy chm chm. Bnh
thng xut hin giai on hoa v tri non. Hoa v tri b ph bi mt lp
phn mu trng xm lm cho hoa tri non b kh, en. Giai on tri hi
ln cng c th b phn trng tn cng lm cho gai tri b kh, ho phn
chp gai ri n lan vo lm cho c tri b kh en. Tri bnh b nhim tr
hay nhim nh s km pht trin, cm nh hoc lp.
Phng tr:
Giai on cy ra hoa u tri non phi thng xuyn theo di pht
hin sm c bnh. Khi pht hin bnh phi ct b v thiu hu ngn
chm hoa, tri non nhim bnh v phun ngay thuc ho hc phng tr
kp thi, bo v hoa v tri non bng cc loi thuc c lu hunh nh: Kumulus, OK Sulfurlac, hay cc loi thuc nh Sulox 80WP, Carbenzim 500 FL,
Nustar, Anvil hoc Tilt ... theo cc liu lng khuyn co ca tng loi thuc.

13

2. Bnh thn th (do nm Colletotrichum gloeosporioides)

Triu chng:
Bnh c th tn cng trn l v
trn tri. trn cc l trng thnh
cc m bnh khng c hnh dng
nht nh mu nu v sau lan
rng ra ng knh khong 1cm. Trn
b mt vt bnh c th thy nhng
nm nh mu nu nht n en.
Trn tri, nm bnh c th tn cng
vo giai on tri sp chn. Tuy nhin
bnh ny khng ph bin trn chm nh 6: Triu chng bnh thn th
chm.
trn l chm chm
Phng tr:
Khi pht hin bnh c th x l cc loi thuc ho hc phng tr
bnh nh Bendazol 50WP 25-35g/ 8lt, Thio-M 500SC 10-15cc/8lt, theo cc
liu lng khuyn co.
3. Bnh chy l (do nhiu loi nm Pestalotia, Phomopsis ... )
Triu chng:
Bnh thng xut hin trn cc
l trng thnh, bnh lm cho cc
l gi b chy, kh t chp l lan dn
vo trong, i khi cng thy vt bnh
bt u t hai bn mp l lan dn vo
trong. mt di ca vt bnh c th
nh 7: Triu chng bnh chy l
nhn thy nhng nm mu en.
chm chm
Bnh chy l xut hin ph bin
vo ma nng, nhng vn cy t c chm sc th thng bnh nhiu
hn. Bnh khng lm rng l nn khng gy thit hi nghim trng cho cy.
Phng tr:
Nn tng cng bn phn hu hoai mc cho vn cy gip cy pht
trin tt ng thi to m t thch hp cho cy pht trin kho nn
hn ch c s pht trin ca bnh.
Trong ma nng nng nn ti nc v t rm r quanh gc cy cng
hn ch c bnh chy l cho cy.
14

4. Bnh thi tri (do nm Phomopsis sp., Dothiorella spp. )

nh 8, 9: Triu chng bnh thi tri chm chm

Triu chng:
Bnh ny thng xut hin trong giai on tri chn, lm nh hng ln
n nng sut tri. Triu chng ban u ca bnh l nhng vng mt mu
trn b mt v tri, sau hnh thnh nhng m mu nu v c th c
nhiu t nm xut hin trn b mt vt bnh.
Phng tr:
Ct ta v loi b nhng cnh b kh v cht trn cy.
Kim sot ch ti v tiu nc cho cy mt cch u n cng hn
ch c bnh v khi cy b sc nc cng rt thun li cho bnh pht
trin.
Tn tr lnh cng hn ch c s pht trin ca bnh trn tri giai
on sau thu hoch.

V. Thu hoch v cch bo qun

Thi gian t khi ra hoa n thu hoch qu khong 100 - 120 ngy, khi
qu chn mu sc ca v qu thng c mu vng - sm, vng vng , thm... v ru ca v qu thng nhng chp ru c th c
mu vng, xanh... thay i tu vo ging.
Nn thu hoch qu lm nhiu t qu c mu sc p, khng thu
hoch qu chn v mu sc v qu s sm, tht qu b c c hng v km,
d b cn trng tn cng.

15

Nng sut thu hoch ty vo tui cy, cy 15 nm tui c th t 70 150kg qu vng BSCL v t 200 - 400kg qu vng min ng Nam
b.
Trong iu kin nhit i, mu sc ca v v ru v qu chm chm
bt u xu i khong 3 ngy sau khi thu hoch, tn tr tri nhit 10
- 150c trong ti PE c c l gi c 10 ngy, trong ti PE dy kn c th
gi c 12 ngy.

K THUT TRNG V CHM SC

CY MNG CT
(Garcinia mangostana L.)

I. Yu cu sinh thi
1. Lng ma
Cy yu cu lng ma thp nht phi t 1.270mm/ nm.
2. Nhit - m
Nhit thch hp vo khong 25-35oC v m khng kh thp nht
l 80%.
3. nh sng
Trong hai nm u trng ra rung sn xut cy mng ct cn phi c
che bt 50-60% nh nng mt tri trc tip n vi cy.
4. t trng:
Tt nht l t st giu hu c, tng canh tc dy, pH t khong
5,5- 7,0 thot nc tt v gn ngun nc ti.
II. Cch nhn ging, tiu chun cy ging tt v nhng ging
ph bin hin nay
1. Cch nhn ging:
Trng bng ht: Chn ht to (trng lng ht > 1g) v m ht trong
mi trng tro tru hoc x da. Khi cy con t 4-5 thng tui chuyn
sang bu, n khi cy c 01 nm tui li chuyn sang bu to hn, lc ny
bu phi c kch thc 16 - 17cm x 40 - 45 cm
16

2. Tiu chun cy ging tt

- Cy c thn v c r thng, ang sinh trng kho khng b chy
nha thn.
- L phi xanh tt, c hnh dng v kch thc c trng ca ging. c
bit l cc l ngn trng thnh.
- Chiu cao cy ging (t mt bu m n nh chi) thp nht l 70cm.
- Bu m cy: Bu phi chc chn, nguyn vn v c mt trong mu en.
- Khng b su bnh.
3. Ging mng ct:
Hin nay, trong sn xut tri mng ct cc nc ng Nam ch c
01 ging.
III. K thut trng v chm sc
A. Thit k vn
1. o mng ln lip
- Vng BSCL v nhng ni c iu kin tng t:
+ Cn c h thng mng lip thng nhau thun tin trong vic di
chuyn trn vn cng nh cung cp v thot nc kp thi cho vn cy
khi cn thit. C th mng, lip c kch thc nh sau: Mng rng 2m, lip
rng 7- 8m (nu trng 2 hng cy) v lip rng 5m (nu trng 1 hng cy).
+ Cn c h thng bao cho tng vn hay bao cho tng khu vc
c iu kin tng t nhau, ch ng nc cho vn cy.
- Vng c a hnh cao nh min ng Nam b v nhng ni c iu
kin tng t:
+ Cn thit k h thng rnh thng nhau tiu thot nc kp thi khi
c ma bo, nhm trnh hin tng ngp ng cc b.
- Vng c a hnh khng bng phng nh mt s tnh min Trung:
Cn trng cy theo ng ng mc thun li trong bo qun,
chm sc v hn ch xi mn t.
2. Trng cy chn gi
Nu vn c din tch ln th nn chia thnh tng l nh (20-30 ha)
v chn cy c cao hp l, chc g, kh ng trng quanh vn
v ng phn l lm cy chn gi cho vn cy mng ct. Tuy nhin,
17

hnh dng v kch thc l cn ty thuc rt nhiu vo iu kin c th ca

tng ni. Do , din tch 20- 30 ha nu trn ch l mt gi .
3. Mt v khong cch trng
Nn trng mng ct vi khong cch 6 - 7m x 6 - 7m, mt 204 - 277
cy/ha nu khng s dng c gii trong vn. i vi nhng vn c s
dng c gii, c th trng vi khong cch 8 9m x 6 - 7m/cy, mt
158 - 208 cy/ha. Mc d trng dy nhng m bo tn cy khng c
gip nhau.
B. K thut trng v chm sc
1. Thi v trng
Cy mng ct c th trng c quanh nm, nhng thng trng vo
u ma ma gim bt chi ph chm sc.
2. Chun b h v cch trng
Chun b h trng:
H c o vi kch thc 60 80 cm x 60 80 cm x 60 80cm, bn
lt cho mi h vo khong 0,5 1 kg vi, 10 20 kg phn chung hoai kt
hp vi 100 200g phn N- P- K (16: 16: 8 hoc 20: 20: 15),v 10- 20g thuc
st trng Regent.
Cch trng:
Khi cy con t tiu chun mi a ra rung sn xut (cy 2 nm tui c
khong 13-14 cp l v 02 cp cnh cp 1). t cy vo h lp t ngang
mt bu, cm cc gi cy khi ng, che bng v ti nc cho cy ngay
sau khi trng.
3. T gc gi m:
Ngay sau khi trng cn s dng rm hoc c kh ph kn phn t ti
xp quanh cy mt lp dy 10-20 cm, cch gc 10 cm.
4. Lm c, trng xen.
C th dng mt s cy ngn ngy lm cy trng xen trong vn cy
mng ct gp phn hn ch c di pht trin. Vic trng xen cn bo
m cy trng xen khng cnh tranh nc v dinh dng vi cy mng ct.
Trong nhng nm u khi cy cha khp tn, c di s pht trin mnh,
nn dit c bng phng php th cng, hoc dng my ct c, khi cn
thit c th dit c bng thuc ho hc nh: Glyphosate, Gramoxone,...

18

5. Ti nc
Cn phi ti nc cch ngy cho cy nht l giai on sau khi tr
hoa, tri.

6. Ta cnh to tn
Ct b nhng cnh vt ra khi khung tn v nhng cnh mc trong
tn, cnh mc an cho nhau.
7. Treo cnh
Cnh mng ct gin v d gy v vy nn dng dy hay cy cnh.
8. Bn phn
a/ Giai on cy con
Mi nm nn bn 5- 10 kg phn chung hoai mc cho mt cy (c
th bn mt ln vo cui ma ma) v phn v c theo cng thc N:P:K
= 15:15:15 giai on cy cha cho tri vi liu lng v s ln bn trong
nm nh sau:
Bng: Liu lng v s ln bn phn v c N:P:K = 15:15:15 cho
mt cy trong nm
Tui cy
(nm)
1
2
3
4

Liu lng
(kg/cy/nm)
0,5
1,0
1,5
2,0

S ln bn
(ln/nm)
2- 4
2- 4
2- 4
2- 4
19

b/ Giai on cy cho tri n nh

i vi cy c ng knh tn 7- 8m phn bn v c c bn cho mi
cy theo liu lng 1200g N+ 1200g P2O5+ 1200g K2O + 2kg phn Humic
cao cp, bn lm 3 ln trong nm nh sau:
+ Ln 1: Sau khi thu hoch dt im: bn ton b 2kg phn Humic cao
cp v Phn v c theo t l 50% N+ 25% P2O5 + 25% K2O, cho mi cy.
+ Ln 2: Trc khi ra hoa 30-40 ngy bn: 25% N + 50% P2O5 + 25%
K2O.
+ Ln 3: khi tri c ng knh 1- 2cm bn: 25%N + 25% P2O5 + 50%
K2O.
Cch bn phn: Do r cy mng ct ch pht trin 2/3 hnh chiu tn
cy nn khi bn phn cng ch bn v tr 2/3 quanh hnh chiu tn cy.
9. Tng trng lng tri mng ct
Phun phn bn l c t l N:P:K = 20:20:20 v mt s trung, vi lng
khc phun lm 3 ln, mi ln cch nhau 1 tun v bt u phun vo tun
th 5 sau khi u tri.
10. X l ra hoa sm cho cy mng ct
a/ Bin php tng hp
Khi t non c 8- 9 tun tui tin hnh to kh hn cho cy bng
bin php ph nilon trn mt lip (xit nc tht kh trn mt lip v mc
nc mng phi cn, ti thiu mc nc di mng cch mt lip t
1- 1,5 m) sau khi to kh hn cho cy khong 15- 30 ngy (ty trnh trng
t) l non mng ct b ho hay t non mng ct b mp li, nhn nheo
th ti nc tht m tr li (ln 1) v ti nc ln 2 cch ln 1 l 1 tun
vi lng nc bng lng nc ti ln 1. Cc ln ti nc sau phi
m bo cho t phi m, tu theo tnh trng ca cy khong 10-20
ngy sau khi ti nc cy s nh chi hoa. Nu cy khng ra hoa c th
tin hnh to kh hn v ti nc li.
b/ Bin php x l ra hoa sm trn mng ct bng khoanh gc
Bin php khoanh gc mng ct vo trung tun thng 11DL hng nm
cng gip cy mng ct ra hoa sm v ng lot, khc phc hin tng
sng tri trn trn mng ct vo ma ma (cui thng 5 DL). y l bin
php hon ton mi ch c Vit Nam v p dng thnh cng.
Nguyn nhn v bin php khc phc hin tng sng tri mng ct
Hin tng chy m vng l mt hin tng kh ph bin trn cy
20

mng ct. Theo mt s ti liu th bnh chy m vng tri mng ct c

th do mt con su min chch ht gy nn, cng c th do nguyn nhn
sinh l nh ma gi nhiu, b r b tn thng. Trong thi gian 2 - 3 tun
l trc khi chn gp ma to lin tc, tri hay b chy m vng, c th lm
mi b thi, khng n c.
Theo kt qu nghin cu ca Trng H Kasetsart cho thy hin tng
mi mng ct b trong xy ra nghim trng trong ma ma do c s tha
nc trong tri lm cho tri b h hi, cht ng v acid b r ra ngoi to
nn s ng li ca Pectin lm tht tri tr nn trong v cng.
V nhng l do trn, hin nay phng nga hin tng ny cn m
bo cho vn thot nc tt trong ma ma v to iu kin cho cy ra
hoa v thu hoch tri trc ma ma. C th phun nga cc bnh trn tri
bng cc thuc gc ng.

IV. Phng tr su bnh hi chnh

A. Su hi
1. Su v ba (Phyllocnistis citrella)
Hnh thi v cch gy hi:
Su non mi n n biu b l, to thnh nhng ung ngon ngoo v
c th gy chy tng mng nh hng n sinh trng ca cy.
Phng tr:
Phun cc loi thuc phng tr su v ba trn mng ct nh: confidor, Applaud, Du SK Enpray99 vo giai on ra l non theo liu lng
khuyn co.
2. B tr Scirtothrips dosalis Hood. (Thripidae:Thysanoptera )
Trng c hnh bu dc khong 0.3 mm, mu vng nht, thng c
trn l non, tri non hoc trn cnh non. u trng c c th trong sut,
thn nh mu vng, ru u c by t, phn bng c kch thc ln hn
phn ngc v phn u, giai on ny khng c cnh. Thnh trng c c
th mu vng sm hn v ru u cng vy, thnh trng cnh di mu nu
en, vi hai mt to hn v l ra rt r, lc ny c th cn i hn gia cc
phn vi nhau.
+ B tr hai bng . (Thripidae:Thysanoptera)
B tr vi hai bng trn lng song song vi nhau, mt bng ln v
21

mt bng nh bng mt na bng kia, c hai bng ny u gn

nhau, c mu ta v nm lin sau i chn th ba. C th c mu trng
hi c phn bng v mu trng trong phn ngc. u c mu vng
lt v mt c mu , vi hai cnh ui dang hnh qut pha sau c mu
tm xp chng ln nhau. Trng thnh c kch thc 1-1,4mm, u trng c
2 tui kch thc 1,3mm
+ B tr mt bng Selenothrips cuculliodes. (Thripidae: Thysanoptera)
B tr vi mt bng ti trn lng, bng ny nm lin sau i
chn th ba.C th c mu hi vng lt, u mu vng sm, mt c mu
, phn ui l mt ti trn c mu ti th y l ti phn ca b tr,
t ui c mu nu en. Trng thnh c kch thc 1-1,4mm u trng
c 2 tui kch thc 1,3mm
c im gy hi
C ba loi b tr ny thng xut hin trn l non v tri non, u trng v
trng thnh u gy hi. Chng gy hi trn l non v tri non, ch yu
pha di l i nn khi tri ln nhng mng so ny l ra pha ngoi l i
lm cho tri c nhng vt so hoc vng so rt t trng, nhng phn li
hay nhng mng c mu xm v tri. trn l chng gy hi tp trung
hai bn ng gn chnh ca l lm cho l c nhng vt so mu st, nu
mt s b tr cao chng tn cng phn nhu m ca l lm l b mt mu
khi l b vng v rng
Qua kt qu iu tra theo hnh thc phng vn nng dn chng ti ghi
nhn c t l gy hi ca b tr trn l ca mng ct l khng cao, khng
nh hng nhiu n s pht trin ca cy, ch yu gy hi nng trn tri
lm gim gi tr kinh t ca mng ct.
3. Nhn.
+ Nhn trng Polyphagotarsonemus latus Banks (Tasonemidae: Acarina)
u trng v trng c mu trng, thnh trng c c kch thc nh
hn con ci, nhng i chn sau cng th di hn ca con ci. Thnh trng
ci c mu trng hoc mu vng lt, dng hnh oval v c chiu di khong
0.3 mm.
+ Nhn : (Tetranychidae: Acarina).
T kt qu iu tra v thu thp mu, chng ti ghi nhn c nhn
22

ch yu xut hin trn tri. Nhn c mu hng hoc hng sm, c th

c nhiu lng. T kt qu thu mu, iu tra chng ti ghi nhn c nhn
hin din ch yu trn tri, nht l trn tri non.
+ Nhn nu: (Acarina)
Loi nhn ny hin din vi t l cao trn tri so vi cc loi nhn khc,
Thn c sc ngang mu nu m hn mu ca c th pha trn phn
thn.
c im gy hi
Nhn thng sng tp trung trn l non, bng, tri non. Chng c c
im cn ph ht nha l non, triu chng nng l b vng lm m, giai
on bng chng thng sng v gy hi v tr cc bu non, vt b hi lm
c s cho s xm nhim cc nm bnh c biu hin r nht trn v tri
giai on thu hoch. T giai on tri non cho n thu hoch u c s
hin din ca nhn, chng gy hi kh nng trn tri, gy ra hin tng da
cm trn v tri, lm cho gi tr xut khu tri mng ct gim.
Hnh thi v cch gy hi: B tr gy hi hoa v giai on tri non, chng
tn cng lm tri chy nha, to thnh cc vt so trn v tri lm gim
cht lng v tr thng phm.
Qui trnh phng tr nhn v b tr theo hng an ton
1. Phm vi p dng
Qui trnh phng tr nhn v b tr c p dng cho cc vn trng
cy mng ct pha Nam Vit Nam.
2. Phn b cc loi loi b tr v nhn
Cc loi ny phn b Pakistan, Nht Bn, cc qun o Solomon, Australia, n , Bangladesh, Brunei, Darussalam, Trung Quc, Indonesia, i
Hn, Malaysia, Myanmar, Philippines, Sri Lanka, Thi Lan, Chu Phi, Hoa K,
Papua New Guinea, Viet Nam.
3. Qui trnh phng tr b tr v nhn trn mng ct
3.1. V sinh vn
Sau khi thu hoch xong, cc ch phn bn thc hin theo qui trnh
canh tc ca Vin Nghin cu cy n qu min Nam, ta cnh to tn gip
cho cy thng thong hn ch su bnh tn cng. Khi bn phn gip cho
cy ra t ng u hn, d ra hoa trong v ti v phng tr su bnh
c d hn. Chng ta vn s dng du khong trong giai on ny, v
23

du khong c ph tc dng rng, c kh nng tiu dit c b tr ln nhn

vi hiu qu cao.
3.2. Thm vn
Thng xuyn thm vn pht hin v loi b sm nhng tri b b
tr v nhn tn cng, trnh u trng tn cng sang tri khc.
3.3. Phng tr
Giai on cy bt u nh ngi vit cho n khi hoa sp n (21-27 ngy
sau khi nh ngi vit).
thi k ny cy cho ra rt nhiu bp hoa, y l thi im m mt s
b tr v nhn bt u tng ln do chng ta tin hnh x l du khong
ngay thi k ny, do bp hoa nhiu chng ta phi phun du khong tht
k, t u tn cy tiu dit.
Giai on t khi hoa n n khi thu hoch
S ln x l du khong v thi im x l nh sau
- Ln 1: Quan st khi thy 3-5% tng s hoa trn cy n th tin hnh x
l du khong v phun t u tn cy.
- Ln 2: 14 ngy sau khi phun ln 1
- Ln 3: 14 ngy sau khi phun ln 2
- Ln 4: 21 ngy sau khi phun ln 3
4. Tm tt qui trnh phng tr nhn v b tr trn mng ct

24

5. Tin hnh phng tr trn din rng

vic phng tr b tr v nhn c hiu qu cao cn tin hnh iu
tra, kim sot ni bc pht nhn v b tr, c k hoch phng tr ng lot
trn din rng ngn chn s ly lan.
B. Bnh hi
1. Bnh m rong (do to Cephaleuros virescens)
Triu chng:
Bnh xy ra trn l, thn, nhnh. Rong tn cng trn thn nhnh to
thnh cc m ng tin hay loang l mu xm xanh hoc vng.
Phng tr:
- Ct ta cnh to s thng thong trn thn, cnh lm hn ch bnh
pht trin.
- Bn phn y , cn i, tng lng phn hu c, gim phn m.
- Phun hoc bi cc hn hp thuc cha gc ng,
- C th dng vi qut ln thn cy.
2. Bnh m l (do nm Pestalotia sp.)
Bnh ny kh quan trng trn mng ct. Bnh c bo co xut hin
Thi Lan, Malaysia v Bc Queensland. Thi lan, Malaysia ngi ta rt quan
tm v bnh c th tn cng trn tri trc v sau thu hoch gy nn hin
tng thi tri. Bnh lm rng l v nh hng n nng sut cy trng.
Triu chng:
Trn l, vt bnh bt u l
nhng m mu nu nh, chng
lan dn ra to nn nhng m ln
hn. m bnh ban u thng
c mu vng cam sau lan nhanh
v chuyn sang mu nu xung
quanh vt bnh c vin nu sm.
Vt bnh thng khng c hnh
dng nht nh. Kch thc vt
bnh c th rt ln hoc nhiu
vt bnh ni lin vi nhau lm cho nh 10: Triu chng bnh chy l
l b kh v chy. Trn b mt vt
bnh cng c th thy nhng nm mu en, l nhng cnh bo t
nm, t nhng nm ny, chng c th l ngun ly nhim tip theo.
25

Trn thn, triu chng gy hi bao gm nt cnh, chy nha, phng v

v kh cnh.
Tri bnh tr nn cng v vng nhim bnh chuyn sang hng sng,
cc bo t nm mu en bng u kim hin din trong vng bnh.
Tc nhn gy bnh l nm Pestalotia sp. Thi Lan h nh danh c
l loi P. flagisettula, trong khi Malaysia, Queenland, Vit Nam th loi
ny cha c nh danh.
Bo t ca nm gy bnh c th c lan truyn qua nc ma, nc
ti phun ... t nhng l bnh trn cy. Bnh ly lan v gy hi nng trong
ma ma, nht l khi trng vo cc t l non trn nhng cy cn non ra
t non hai ln trong nm.
Phng tr:
- V sinh vn, loi b l bnh em ra khi vn, nhng cnh khng
hiu qu cy thng thong.
- Bn phn cn i gip cy ra t non ng lot s thun li hn
cho vic phun xt.
- Phun cc thuc gc Thiophanate methyl hoc nhm thuc Macozeb,
thuc gc ng, thuc Cabedazim khi l non bt u xut hin phun lin
tip 3 ln cch nhau 7 ngy. Ch phun thuc vo nhng t l non ra vo
u ma ma.
- Nn phun thuc tr su v ba trnh to vt thng trn l, hn
ch nhim bnh.
3. Bnh cht nhnh (do nm Pastaliotopsis sp.)
Triu chng:
Nm tn cng gy chy l v lm cht tng nhnh nh trn cy, bnh
c th ly lan rt nhanh trong iu kin m cao, lc ma nhiu.
Phng tr:
Ta b cc cnh trong tn cho cy thng thong, c th dng cc loi
thuc sau phng nga nh: Carbenzim 500SL, Benomyl, Rovral, Derosal
theo liu lng khuyn co.
4. Bnh cht nhnh (do nm Zignoella gorcirea)
Trn thn v cnh c nhng vt lot, u sn, i khi chy nha, ko theo
kh cung l v cnh, lm l rng, cnh cy cht.
Phng tr:
26

Ct b nhng cnh b nng, qut ni vt ct bng thuc gc ng.

Phun ln tn cc loi thuc tr nm gc ng
Trn thn nn qut vi pha vi thuc gc ng vo cui ma nng.
5. Bnh m hng
y l bnh gy hi trn mng ct, nhng khng c xem l bnh hi
quan trng.
Triu chng:
Bnh pht trin vi cc t nm mu trng hng bao ph quanh cc
cnh v chi non. Phn phin l pha trn vt bnh kh dn v cht. Bnh
pht trin khi iu kin kh hu chuyn sang kh.
Tc nhn gy bnh: l do nm Corticium salmonicolor gy ra.
Phng tr:
C th phun cc loi thuc gc ng phng v tr bnh ny.
6. Bnh m b hng
Bnh ny ph bin trn cy mng ct ng Nam , cng ging nh
trn nhng cy khc, bnh ch yu pht trin theo dch tit ca cn trng
to nn nhng vt m hng trn mt l, cnh. Tc nhn gy hi l Brooksia
tropicalis, Meliola garcinae.
Bin php phng tr cng ging nh bnh b hng trn cy xoi, su
ring.
Thu hoch v bo qun
Hi tri lc tri c mu hng, khi hi phi tht cn thn v trnh s va
chm mnh trn tri nhm gim n mc thp nht s xy xt. Nn dng
dng c c ti vi hi tri, trnh tri ri t do trn mt t lm xay xt
v tri, ngay sau khi hi xong khng nn thnh ng trn mt t m
phi cha trong mt dng c nh r nha... hn ch nhng tn thng
sau thu hoch. Bo qun mng ct 50C, m trn 85% c th gi trn 4
tun. nu bo qun mng ct nhit -180C n 270C c th gi mng
ct c 16 thng.

27

K THUT TRNG V CHM SC CY I KHNG HT

(Psidium guajava L.)

I. Yu cu sinh thi
1.1 Kh hu
i c th pht trin c trong iu kin kh hu nhit i v bn nhit i.
Cy i chu hn, chu m v chua rt kh. Lng ma bnh qun hng
nm 1000-1200mm l trng i thch hp.
Nhit bnh qun hng nm thch hp l 25-29oC.
1.2 t ai
i c th mc tt trn nhiu loi t khc nhau. t hi chua hay hi
kim (pH = 4,5 - 8,2) nhng thot nc tt v giu cht hu c u c th
trng i.
i mc tt trn t ph nhiu, c c cu nh nh t ph sa, t ct pha
c tng canh tc su (ti thiu 0,5m).
II. Ging v k thut nhn ging
2.1 Ging i khng ht (ngun gc Thi Lan)
Cy sinh trng mnh, qu thun di kh n nh, v qu kh lng mu
trng n xanh nht, tht qu mu trng kem, chc, dn, hng thm
trung bnh, v chua ngt v khng ht (t l tht qu cao >90%). T l u qu
bin ng trn di 60%. Nu chm sc tt, nng sut c th t kh cao
(nm 1: 10-12kg, nm 2: 20-25kg v nm 3: 35-40kg/cy/nm). Ging i ny
ang c pht trin v rt c th trng a chung.
2.2. K thut nhn ging i khng ht
- Tuyn chn cy m tt ca ging tt nhn ging: ng ging, cy
sai qu v n nh, qu kh ng u, cht lng ngon, khng hay t su
bnh hi.
- i c th nhn ging i bng ht, ghp, gim cnh, gim r, nhng
ph bin nht l chit cnh. Khi nhn ging vi s lng ln, c th trng
i dy trn mt lp vi khong cch 0,5-1m chit cnh. Thi im thc
hin: thng 3 - 4 Dl trng cy vo u ma ma.
Phng php chit cnh: Chn cnh bnh t di 0,5m (c 1 - 2 cnh
28

ngn), ng knh 0,5cm c 4 - 5 cp l tt. dng dao sc khoanh khc hai

vng cch nhau khong 1cm, bc tch b khoanh v nm gia hai vng
khc ny, sau dy ny lon buc li hoc 1-2 ngy cho kh nha ch
vt khc ri dng vt liu b bu li. Vt liu b bu bn c th dng
cm x da hoc r lc bnh phi kh hay t mn mt vn trn vi phn
chung c hoai mc theo t l 1:1, phun nc cho vt liu va
m ri em b bu. Sau khi chun b xong vt liu bn dng bao nilon
mu trng b bu li. Bu b ln c nm tay l va (di 5-6 cm, rng 3 4cm). Sau khi b mt thi gian r s mc ra trong bu, ch cho r chuyn
t mu trng sang mu vng nu l c th ct h bu. Sau khi ct h xp
bu vo ch mt, chm sc phun ti nc hng ngy nhnh ging
khng b kh ho, ch cho nhnh ging mc thm r ri em i trng
(Hoc gim trong bu t 1-2 thng trc khi trng). Trc khi trng c
th ct ta bt cnh l gim bt s thot hi nc trn l, cy ging s
khng b ho. Khong 8 thng sau khi trng th cy cho qu.
III. K thut trng v chm sc
3.1. Thi v:
min Nam, trng i vo u ma ma (thng 4-5 Dl) l tt nht. Nu
c iu kin ti, khng c nguy c b ngp ng th trng thng no cng
c.
3.2. Khong cch trng:
- Trng hp trng xen (hay trng ly ngn nui di): khong cch
trng cy i xen trong vn cy c mi, mng ct, chm chm, du,
tng thu nhp ty thuc vo khong cch cy trng chnh. Khi cy trng
chnh ln th ta v n b i dn.
- Trng chuyn canh i: Nhng nm u i mc chm, tn nh, c th
trng dy vi khong cch 2m x 2m tng thu nhp. Khi giao tn s ta
b bt gi khong cch 4m x 4m.
3.3 Cch trng:
Khi trng dng dao ct y bu, t cy xung gia m v mt bu
bng vi mt m, sau rch theo chiu dc ca bu ko bao nilon ln
v lp t li nn t xung quanh, cm cc gi cht cy con. Sau dng
rm hay c kh y kn m. Ti nc gi m cho cy mi ngy mt ln v
che mt cho cy nu nng kh v cy cn yu.

29

3.4 Chun b m, h trc khi trng:

Mt lp thp c th vun m cao 20-30cm, rng m 40-60cm v bn lt
phn hu c hay phn chung v ln, ti thiu 15 ngy trc khi trng.
Vng t cao c th o h 40x40x40 cm v bn lt nh trn.
3.5 Chm sc:
3.5.1 Ti nc:
Cy mi trng cn ti ngay v thng xuyn gip cy sinh trng tt
nht l vo ma nng. Trong ma ny, khi cy cho qu cng cn ti 2-3
ngy/ln: ti va t cy v lu trnh ti qu nhiu khi qu cn nh
s lm rng qu. t thp tn dng nc ln ti trn (cho nc dng
va trn qua mt lp 1-2 gi, sau tho ra)
3.5.2 T gc: Vo ma nng ph c kh hay rm r vo gc gi m.
3.5.3 Ta cnh v x l ra hoa i:
- Ta cnh: Mc ta cnh ty thuc vo tnh hnh sinh trng, tui cy
v ma v quyt nh n au hay ct nh, c th nh sau:
+ Cy khong 4 - 6 thng tui ct bt t nhng cnh mc x cha 3-4
cp l hay cha mt cp pha trn hoa v un ngn nhng cnh mc vt
xung thp (to dng tn hnh cu hay hnh nm cy nhn c nhiu
nh sng). Khong 08 n 12 thng c th thu la qu u tin.
+ Sau khi thu hoch qu, tin hnh ct ta cnh su bnh, cnh kh, cnh
tm hay cnh gy yu v ct ngn cao 1m nhm gip cy pht trin cnh
mi khe (cnh mp), cy thp v thng thong nht l khi cy giao tn.
+ Cn khng ch chiu cao cy i d chm sc v thu hoch qu,
nht l cc vn trng i chuyn canh. Chiu cao cy 3 - 4 nm tui nn
khong 1,5m; 5 - 6 nm tui cao 1,6 - 1,7m v 7 8 nm tui cao 2m.
- X l ra hoa i: Cy i c th ra hoa v cho qu quanh nm, tuy nhin
cn x l ra hoa to ra sn lng tp trung nhm trnh su bnh ph hi
v c gi cao vo mt thi im nht nh. Vic x l i cho qu vo ma
nng s tt hn v qu t b rui c qu ph hi, c phm cht cao hn.
Phng php bm t x l ra hoa i:
+ Cnh i cha ra hoa: dng ko bm b t cha li 3 cp l kp.
+ Cnh i ra 1 cp n hoa v cy c nhiu cnh mang qu: bm b t
nhng cha pha trn cp hoa mt cp l c th ra thm mt cp n
mi hay khi cy c
30

+ Cnh i c 2 cp n v nhiu cnh khng cho qu th ct t trn

cp n 2, khng cha cp l no na cnh i c th tp trung dinh
dng nui qu.
+ Vic bm t c tin hnh thng xuyn 1-2 tun/ln.
3.5.4 Bn phn:
- Cy i tng trng nhanh, ra hoa v qu lin tc nn i hi nhiu cht
dinh dng: cht m v Ln cn thit cho cy pht trin tt, ra nhnh, ra
hoa v qu pht trin kt hp vi Kali s tng phm cht qu.
- K thut bn phn:
a/ Cy cha cho qu (8 thng n 1 nm tui):
s dng phn NPK 16-16-8 hoc m, Ln hay DAP kt hp vi Kali, ha
nc ti v bn n 1 thng/ln vi liu lng 50-200g/gc/ln bn.
C th tng thm m v ln sau ln to tn. t trng b phn (pH <5)
phi bn thm vi v ln hay phun phn bn l c tc dng h phn, gii
c, ra r mnh (Humate vi lng, Super Humix)
b/ Cy cho qu:
- Phn a lng (m, Ln, Kali - NPK):
+ Loi phn: Cy ang nui qu ch yu s dng dng hn hp NPK
(20-20-15, 16-16-8, 12-12-17-2+ TE, 15-15-15). Cy sinh trng km bn
thm phn m v ln gip tng ra t, t mp, ra r nhiu v hoa to. Cy
sinh trng tt phi hn ch hay khng bn phn (nht l phn bn l) v
cy s t hay khng ra t dn n khng ra hoa v cho qu (s dng cc
thng gi qu thp). Trc khi thu hoch 20 ngy c th ti hay bn b
sung phn Kali Sulphate (Kali trng) tng phm cht qu.
+Thi im bn phn: Tt nht l sau khi bc qu 7 ngy hay xen k
gia cc ln bm t v nh k mi thng 1 ln.
+ Lng phn: Khong 200-500 g/cy/ln bn.
+ Phng php: Ma ma thng ri quanh gc, cch gc 30-50 cm
theo tn cy v bn ngoi su, trong hi cn. Ma nng tt nht nn ha
nc ti hay bn ri kt hp vi ph c hay xi gc trnh mt phn.
+ Phn trung lng (Canxi, Magi,..): Kt hp vi phn a lng hay
s dng ring l, gip tng u qu, cnh mang qu chc khe,... Mt s
dng phn nh: NPKMg (12-12-17-2 +TE), Super Canxi, vi, phn bn l
kch thch ra hoa- u qu,...
31

+ Phn vi lng (Boron, km,..): Ch yu dng phn bn l v c

phun qua l, kt hp vi cc ln thuc su (khng chung vi thuc tr
bnh) gip tng u qu, cung qu dai, qu t d dng. Mt s loi thng
dng GA3 (Progibb, 1 tp/bnh 8 lt), Super Bo, Km sulphate
Ngoi ra, phun thuc bnh (Antracol 0,2%, Ridomyl Gold 0,2%, Mancozeb,) v thuc su (Regent, Karate,) 1 thng/ln. Hng nm nn bn
thm phn hu c hoai mc hay hu c vi sinh 5-10kg/cy (phn chung
hoai hay vi sinh nm tricoderma). Thi gian bn tt nht l u ma nng
khi thu hoch qu xong.
3.5.5 Lm c: Vn i c cho c pht trin hay khng l ty vo quan
im ca mi ngi. Tuy nhin, nu gi c trn vn th r i s n su
hn lm tng kh nng b bnh thi r ng thi s tng canh tranh dinh
dng ca c i vi cy i. Tuy nhin, nu dn sch c th cn t gc
trnh xi mn lp t mt vo ma ma v t gi m vo ma nng.
3.5.6 Bao qu: Trc khi bao qu 1-2 ngy cn phun thuc phng
nga su bnh hay ta b qu d dng, b su bnh gy hi. Thi gian bao
qu tt nht khi qu c ng knh 2,5-3 cm. Vt liu bao qu ph bin
hin nay l dng ring bao nilon trng c l hng hai bn y hay kt hp
vi li xp (bao qu l, to..). Nhng qu c bao li s c v qu bng
p hn, qu bt chy nng.
IV. Phng tr su, bnh
A- Cn trng v nhn trn cy i
1. Su c tri Conogethes punctiferalis
Mt s c im sinh hc ca su c tri Conogethes punctiferalis
Guenee.
Trng:
Bu dc, di 2 - 2,5mm, trng tr nn vng nht khi sp n. Trng c
trn tri, n vo bui sng, mi con ci khong 20-30 trng. Thi gian
trng 4 6 ngy
u trng:
Tui 1 v Tui 5 u mu nu, thn mnh mu nu , c mang nhng
u lng trn v m Mu trng, u en, thn nhiu lng mn v di, bn
ngoi v tri, chiu di c th khong 6 mm. Mu nu m, u nu, di
khong 19 - 22 mm, giai on ny su thng bn trong tri.
Nhng mu nu, di khong 10 - 13 mm. Su c th lm nhng ngay
32

bn trong tri hoc kt gia hai tri. Nhng c kn t kt dnh thnh mt

lp kn mng.
Thnh trng:
Bm mu vng, di t 11- 13 mm, c nhiu m en trn cnh. Thnh
trng hot ng sut m, ban ngy thng u ngh mt di l.
Vng i:
Khong 29 32 ngy. Theo Huang (1992) th vng i n 42 ngy
2. B tr bng Selenothrips rubrocinctus
c im
Con ci c kch thc chiu di nh hn 1 mm. B tr vi mt bng
ti trn lng, bng ny nm lin sau i chn th ba. C th c mu
hi vng lt, u mu vng sm, mt c mu , phn ui l mt ti trn
c mu ti th y l ti phn ca b tr, t ui c mu nu en.
Trng thnh c c kch thc 1-1,4mm u trng c 2 tui kch thc
1,3mm. Vng i ko di khong 3 tun v c rt nhiu th h trn nm.
Loi b tr ny thng xut hin trn l non v tri non, u trng v
trng thnh u gy hi. Chng gy hi trn l non v tri non, giai on
tri non chng ch yu tp trung pha di l i v pha di ca tri
nn khi tri ln nhng mng so ny l ra pha ngoi l i lm cho tri
c nhng vt so hoc vng so rt t trng, nhng phn li hay nhng
mng c mu xm v tri hoc pha di tri. trn l chng gy hi tp
trung hai bn ng gn chnh ca l lm cho l c nhng vt so mu st,
nu mt s b tr cao chng tn cng phn nhu m ca l lm l b mt
mu khi l b vng v rng
3. Rui c tri Bactrocera dorsalis
Loi Batrocera (Batrocera) dorsalis Hendel
Theo Nguyn Th Cht (1998), rui c tri Batrocera dorsalis Hendel. Con
trng thnh l mt loi rui mu nu. u hnh bn cu, trn ngc gia c
3 vt vng xp theo hnh ch U, trong c 2 vt dc 2 gc cnh, vt nm
ngang trn t ngc th 3 ln hn. Bng thnh trng trn ging bng ong
v cui bng nhn. Trn pha lng ca bng c 2 vt m en hnh ch T,
t chy v t bn chn mu vng, kch thc ca rui c th di n 7mm,
con c nh hn con ci. Thnh trng c th sng 20 40 ngy.
Rui ci c kim trng di v nhn cui bng chc thng v,
trng vo trong vng tip gip gia v v tht tri. Vt chch rt nh ch
33

nhn thy t vt m chy ra. Trng c thnh tng . Mi t 5 10

trng. Mt con ci 50 60 trng, ti a c th n 200 trng. Trng rui
hnh tri da leo di 1mm, lc mi mu vng sa hoc trng trong, khi
trng gn n mu vng nht hoc trng c.
Giai on trng 2 n 3 ngy. Sau , trng n thnh u trng (di).
Giai on di 10 n 18 ngy. u trng dng di, mi n di 1.5 mm, y
sc c th di n 8 mm. Di n ra c ngay vo trong tri n phn mm,
thy phn to iu kin cho vi sinh vt, nm pht trin; lm cho tri h v
rng. y sc di cn v chui ra bng mnh xung t thnh nhng.
4. Rp sp phn, rp dnh
- Planococcus lilacinus
- Planococcus sp
- Pseudococcus sp
H: Coccoidea - B: Homoptera
Mt s c im hnh thi, sinh hc, gy hi:
+ Tt c cc loi u c c im chung l c th tit ra mt lp sp che
ch cho c th, lp ny hnh thnh nn mt lp v cng, c hnh dng,
mu sc v kch thc khc nhau (rp sp dnh, rp sp phn).
+ Cc loi rp sp u c chu k sinh trng ngn (1 thng trong iu
kin BSCL).
+ Gy hi bng cch chch ht l, cnh, tri, cung tri. Nu b nhim
nng, l b vng, rng, cnh b kh, v cht, tri cng c th b bin mu,
pht trin km v b rng. Khi mt s rp sp cao, chng cn l tc nhn
to iu kin cho nm b hng pht trin. Chng gy hi ch yu vo mu
nng.
+ Nhn chung hin din kh ph bin nhng mt s rp sp thng
thp nn cha thy gy hi ng k, do trong iu kin t nhin rp sp
c rt nhiu thin ch (ong k sinh nhm: Encasia, Aphytis, Metaphycus v
cc loi b ra).
5. Su n l Archips micaceana
Loi su n l ny ch yu gy hi vo giai on l non, khi gy hi su
ko t cun cc l non li vi nhau, n ph trn l v lm cho l c cc phn
b lm vo t phin l hoc l b bin dng nh li hay pht trin khng
ng u. Nu trng hp gy hi nng chi non s khng pht trin
c v su n ton b phn t non.
34

6. Ry phn trng Aleurodicus disperses, Metaleurodicus cardini

Thnh trng trng theo mt ci vng xon c mt di l v c
che ph bi nhng lp lng sp trng mn. Chng gy hi bng hai cch,
th nht l chch ht dch cy trng, ngoi ra chng cn tit mt ngt to
iu kin cho nm b hng pht trin nh hng n s quang hp ca
cy.
7. Ry mm Aphis gossypii
Dng hnh tri l, trn phn lng ca pha ui c mang mt ng bng.
Ru u hnh si ch, di. Trong iu kin BSCL thng ch ghi nhn ch
yu con ci, t ghi nhn c s hin din ca con c. Con c lun c cnh
(2 cp cnh). Con ci c hai dng: dng c cnh di, pht trin v dng
hon ton khng cnh tuy nhin trong t nhin hu nh ch ghi nhn
thnh trng ci khng cnh, con. Thnh trng c cnh ch xut hin
khi mt s qun th ca ry mm cao hoc l gi hoc b nhim bnh.
C hai loi c mu nu en hoc nu , bng. Kch thc thnh trng
ci khng cnh di khong 1,7-2,1mm , i vi con ci c cnh di 1,71,8mm. Ry mm ch yu sinh sn n tnh, con. Chng gy hi bng
cch chch ht chi non, tp trung ch yu mt di l, lm chi bin
dng, l cong queo ci cc, ngoi ra chng cn tit mt ngt lm nm b
hng pht trin. Chu k sinh trng ko di khong 7-9 ngy, mi con ci
c kh nng trung bnh 41 con.

nh 11: Triu chng ca su c tri

nh 12: trng ry phn trng

35

nh 13: u trng (di) rui c tri

nh 14: Rui c tri

nh 15: Rp sp

nh 16: Rp sp dnh

nh 17: Ry mm (rp nht, rp mui)

nh 18: Ry phn trng

36

nh 19: Triu chng su n l

nh 20: Ry nhy

B/ Tuyn trng trn i

Tuyn trng l nhm sinh vt gy hi trn thc vt rt nguy him. Mc
gy hi ca chng i vi thc vt l rt ln. Cc nhm gy hi trn cc
b phn khc nhau ca thc vt c th l thn hoc r. Cho n nay tuyn
trng gy hi trn r ca thc vt vn l nguy him nht. Hng nm chng
xm hi v gy thit hi hng t tn hoa mu trn ton th gii. Vit Nam
mc gy hi ca tuyn trng tuy cha n mc thit hi nghim trng
nhng nh hng rt ln n nng sut ca cy trng. Tuyn trng gy hi
trn khoai ty, c rt Ngoi ra, tuyn trng cn gy hi trn mt s loi
cy n tri nh i, nhm cy c mi
Tuyn trng sn r (Melodogyne spp)
Tuyn trng nt sn r c coi l nhm tuyn trng k sinh quan
trng nht trong ngnh nng nghip. Nhm tuyn trng ny phn b
rng khp th gii v k sinh trn hu ht cc loi cy trng cc vng
kh hu khc nhau. Chng gy thit hi v sn lng thu hoch cng nh
cht lng sn phm cy trng. Tuyn trng tn cng r vo giai on
cy con, nu mt s cao s lm cht c cy. Hin nay khong 80 loi k
sinh thuc ging ny, trong c 4 loi k sinh gy hi l M.incognita,
M.arenaria, M.javanica v M.hapla.
u trng cm nhim c th xm nhp vo r ngay cnh sn hoc c
th xm nhp vo r mi. Tuyn trng ch xp nhp vo nhng cy trng
thch hp vi chng. Khi cha gp cy ch thch hp chng c th tn ti
mt thi gian tng i di trong t. Nh vy, thc t ch c th tm thy
tuyn trng tui 2 c mt trong t.Trong thi gian ny tuyn trng ly
37

ngun dinh dng bng cch s dng ngun thc n d tr trong rut
chng. Tuyn trng tui 2 c th xm nhp vo thc vt bng cc cht do
vt ch tit ra.
Sau khi xm nhp vo trong r, tuyn trng di chuyn gia cc t bo v
r n vng ko di ca r, t bo b tch dc ra, sau tuyn trng c
tr ti vng m phn sinh ca v r v bt u qu trnh dinh dng. Khi
ly dinh dng, tuyn trng cm phn u vo cc t bo m mch ca
r, tit enzyme tiu ho lm cho qu trnh sinh l sinh ho ca m r thay
i v hnh thnh cc im dinh dng cho tuyn trng. Vng dinh dng
m tuyn trng c tr gm 5-6 t bo khng l l nhng t bo c nhiu
nhn c to thnh trong vng nhu m hoc vng libe. Chnh v r b tn
thng nn cy s nhanh kh ho v cht.

nh 21-22: Triu chng ho l do tuyn trng gy ra v nt sn r

nh 23: Trng tuyn trng

38

Cc bin php phng tr tuyn trng

T kt qu th nghim v cc ti liu m chng ti tham kho c, hin
nay c nhng phng php hn ch tc hi ca tuyn trng gy ra cho cy
trng nh sau:
1. Ngn nga
ngn nga s ly lan pht trin ca tuyn trng ngi ta c th chn
ging sch bnh, ging chu bnh, kim tra v sinh ng rung, x l cc
nng c v hn ch ti trn.
2. Bin php canh tc
Cc bin php bao gm: lun canh, xen canh, bn cht hu c Nhm
to iu kin ngoi cnh khng thun li cho tuyn trng pht trin. Cc
bin php ny cng c tc dng ng k trong vic phng tr tuyn trng
gy bnh cho cy.
3. Cc bin php vt l
Phng php ny da trn s tng thch ca tuyn trng vi nhit
v mi trng tiu dit hoc hn ch s pht trin ca chng. Tuyn
trng rt mn cm vi nhit , a s tuyn trng khng chu c nhit
trn 600C do cc bin php x l nhit a s u cho hiu qu cao,
nhng chng cng i hi chi ph cao v thi gian di.
4. Bin php sinh hc
- Nghin cu thin ch ca tuyn trng. Vic ny c tm quan trng rt
ln xc nh cc thin ch c kh nng lm gim mt qun th
hn ch tc hi do tuyn trng k sinh gy ra cho cy trng. Trng cc loi
cy nh vn th, sao nhi xua ui tuyn trng.
5. Bin php ho hc
- T nhng nm 1950 tr li y cc loi thuc ho hc khc nhau
c s dng rng ri phng tr tuyn trng k sinh thc vt. Cc bin
php ho hc c hiu qu rt ln, tuy nhin cc bin php ny thng gy
nhim mi trng v c hi cho ngi, ng vt.
- Cc loi thuc c th s dng trong phng tr l Marshal, MapLogic,
Cazinon, Annong-Cap, Mocap, Nokaph, Regent, Sincocin.

39

C- Bnh hi cy i
1. Bnh ho kh
Triu chng
L ngn ca cc nhnh b vng v kh nu. L b cht v v ca nhnh
b nt, trc. Sau cy b ho cht hon ton.
Tc nhn
Do nm Fusarium oxysporum f. psidii . Bnh xy ra nng vo ma ma.
Bin php phng tr
- Chn ging khng trng.
- Kh t bng vi.
- Nh, t b cy bnh.
- Tim 8 - quinolinol Sulphate (1/1000) vo cy c th nga bnh cho
cy ko di c 1 nm.
2. Bnh thn th
Triu chng
Bnh c th gy hin tng cht t hay thi tri. Trn tri, bnh pht
trin nng vo ma ma. Mm bnh c th tim n hn 3 thng trn tri
non, bt u hot ng v gy thi khi tri bt u gi chn. Trn tri xanh,
m bnh nh nh u kim, sau vt bnh pht trin thnh m trn,
mu nu sm hay en v lm vo. Tm m bnh c cc nm nh mu
en. Cc m lin kt thnh m ln, vng bnh tr nn cng, s x. Trn
tri non cng c th c triu chng gh. Tri bnh c th b bin dng v
rng i.
Triu chng cht t xy ra trn ngn nhnh. Cc mm, l, tri non u
b tn cng. Cc n bp v hoa u b ho. Ngn nhnh bin mu nu sm
v bnh lan ngc vo trong lm cht ngn. Gia vng bnh v vng m
lnh c to mt vin gii hn, vin ny c th ni r hay khng r. Trn
cnh bnh l b rng ch cn ngn cnh kh tr li. Trn ngn cnh kh,
nu tri m, nm s to cc nm mu en ri rc trn . T , mm
bnh s xm nhp vo cung v tn cng vo l non, lm l b cong veo,
ba v ngn b chy.
Tc nhn
Do nm Gloeosporium psidii (Glomerella psidii) . Vo ma lnh hay khi
tit tri nng, kh th bnh t ly lan. Khi tri m, a i ca nm c
40

thnh lp rt nhiu trn cc cnh kh v to nhiu bo t mu hng. Bo

t ly lan theo gi, ma. Bnh pht trin trong khong nhit t 30-350C.
Mm bnh c th tit ra phn ha t phn gii pectin. tri non, c th do
v cn cng nn t b nhim bnh.
Bin php phng tr
Phun hn hp Bordeaux (1: 1: 100), Copper oxychloride hay Cuprous
oxid hoc cc loi thuc gc ng khc nh Copper Zine, Copper-B
nng 2-3/1000. Zineb hoc Difolatan nng 2% cng cho hiu qu
kh. Cn lu , cc hp cht ng c th lm ng c tri mt s ging
i (lm tri b i mu nu ). Cc ging i c tht mu nht tng i
khng vi cht ng hn.
3. Bnh lot thn
Triu chng
Dc theo thn nhnh b nt, m b cht nn nhnh b ho. Trn vng
bnh c qu nang ca nm. Trong m bnh, mm bnh nm lp di v
v khi iu kin kh hu thun li s bc pht gy bnh. Giai on v tnh
ca nm cng gy hi tri, lm tri b thi kh. Tp trung vng cung
tri c nhiu vt mu nu nht. Cc vt ny lan rng nhanh chng v ch
sau 3-4 ngy th lan c tri. Tri b i mu nu en v sau cng kh i. Trn
v tri kh thy c nm en nh u kim. Cnh mang tri bnh cng b
kh t.
Tc nhn
Do nm Physalospora psidii. Giai on v tnh ca nm c tn l Diplodia natalensis.
Bin php phng tr
- Ct b cc cnh bnh kh v bi thuc gc ng vo vt ct.
- Phun cc thuc gc ng nh hn hp Bordeaux( 1% ), Copper Zine,
nng 2-3% bo v.
4. Bnh m l Cercospora
Triu chng
Trn l c m trn, mu nu, tm m bnh sau bin sang mu
xm trng. Cc m lin kt to vng chy bt dng mu xm trng, c
vin mu nu.

41

Tc nhn
Do nm Cercospora psidii.
Bin php phng tr
Phun Benomyl 1-2/1000 hoc Copper-Zine, Copper-B nng 2-3/1000.
5. Bnh m rong
Triu chng
Trn tri, m bnh nh hn trn l. m c mu xanh ti n nu hay
en. Trn l, m c th l nhng vt nh hay mng ln. C th c nhiu
m dy dc hay ri rc. Rong pht trin gia lp cutin v biu b v xm
nhp vo t bo biu b, c th lm cht t bo b nhim.
Tc nhn:
Do rong Cephaleuros virescens.
l b nhim rong, lng glucose, sucrose b gim trong khi lng fructose li tng; lng tinh bt, cellulose v pectin cng tng, nhng protein
tng s, m ammonia, m nitrite, m amide v animo acid li gim.
Hm lng glutamic acid, alanine tng trong khi glycine b gim. l bnh,
c nhiu nitrate tp trung.
6. Bnh thi cung tri
Triu chng
m trn, ng nc cung tri. m bnh lan dn lm thi tri. Trn
vng thi c to nm nh, mu nu nht, tp trung thnh mng, c bo
t mu nu nht.
Tc nhn:
Do nm Phomopsis psidii.
nm c hnh trng, c vch dy, ng knh khong 140-400 micron.
Bo t khng mu. Hnh bu dc di 5-9 x 2,5-4 micron. Dng bo t si,
(tylospore) cong, kch thc 16-32 x 0,8-1,5 micron .
Bin php phng tr
Ngm tri vo dung dch thuc Benomyl, Captan, Maneb, Difolatan
nng 1-2/1000.
7. Bnh thi nu tri
Triu chng
m nh, trn, c mu nu. Tri nhim c th b rng sm. Tri chn
42

dn, m bnh cng lan dn khp tri. Tri b thi mm v bc mi hi.

Khi tri m hoc khi tri rng xung t, c m t, s c khun ty nm
trng pht trin trn tri bnh.
Tc nhn:
Do nm Phytophthora parasitica.
Thi tit mt, m khng kh cao hoc c ma, nm bnh s pht
trin mnh.
Bin php phng tr
Phun Zineb (2/1000) hay Areofungin (10 ppm) sut giai on c tri.
8. Bnh thi tri Rhizopus
Triu chng
Tri c m ng trn, m pht trin lan ra lm thi tri, tri mm, nhn
nc. Khun ty v bo t en pht trin trn vng thi.
Tc nhn:
Do nm Rhizopus stolonifer.
Bin php phng tr
- Tn tr lnh 10-150C.
- X l tri vi dung dch DCNA (2,6-dichlozo - 4 - nitroaniline).
V. Thu hoch bo qun
Thi gian thu hoch i tp trung t thng 10 Dl n thng 2 Dl (dp Tt
Nguyn n). Tuy nhin, nhng vn i c x l ra hoa (ct ta cnh) th cy
cho qu lin tc quanh nm hoc ch cho tri vo thi im theo d tnh
ca ch vn.
- i thng c hi vo bui sng, ct bng ko v gi bao qu. Qu
sau thu hoch c th gi c 7-10 ngy trong nhit bnh thng,
trong phng lnh (nhit 5 - 15oC v m khng kh 85 - 90%) c th
bo qun c 3 - 4 tun.

43

QUI TRNH K THUT CANH TC CY SU RING

PHNG BNH PHYTOPHTHORA

44

Din gii: Qui trnh phng bnh phytophthora trn cy su ring

Bc 1:
Chun b t theo th thc p , bn vi iu chnh pH t trn
vo khong 5,5- 6,5, p dng tng hp cc bin php Bn Dynamic lifter
+ t c kh + bn trichoderma harzianum v phun Agri FOS- 400 hn
ch s pht trin v gy hi ca nm Phytophthora palmivora. Trng cy
trn m t v lp t va ngang mt bu cy ging phn thn cy, r
cy khng b chn su trong t nhm hn ch nguy c nhim nm bnh
t t cho thn cy.
Bc 2:
Sau khi trng cy cn tin hnh t gc bng c c kh cch
gc cy 10- 30cm tu theo ln ca cy. Cn ti nc cch ngy cho cy
pht trin tt, trong ti nc cn bo m khng s dng ngun nc
nhim nm Phytophthora palmivora nc khng lm t phn thnn cy,
l cy, phi lun gi kh ro phn t quanh gc cy (ni khng t c).
Bc 3:
Phn v c c bn theo cng thc: N:P:K:Mg = 15:15: 6: 4.
Nm 1 bn nh k 03 thng 1 ln, mi ln 250g/ cy.
Nm 2 bn 500- 1000g/ cy/ ln, bn nh k 3 thng/ ln
Phn hu c: s dng phn Dynamic lifter (S dng phn c ngun gc
t phn g), v phn c ngun gc t phn g c kh nng sn sinh vi sinh
vt c kh nng hn ch s pht trin ca nm Phytophthora palmivora
gy hi cy su ring.
Nm 1 bn 1kg/cy/nm chia ra lm 02 ln u v cui ma ma.
Nm 2 bn 2kg/ cy/ nm chia ra lm 02 ln u v cui ma ma.
Bc 4:
Khi cy pht trin cn bi rng m t theo ng knh tn cy
gip r pht trin thun li.
Ct ta cnh mc ng, mc dy c, cnh an cho nhau, cnh trong
tn, cnh chm t (sn cho vt ct c dng knh 1 cm ) gip cy c b
tn thng thong nhm h thp m tn cy hn ch s pht trin v
gy hi ca nm Phytophthora palmivora.
Bc 5:
Lun lun gi c trn vn che ph mt t v lm ni tr ng cho
45

h vi sinh vt c ch. Khi c cao hn 50 cm cn ct thp xung (Gi c cao

khong 10- 20cm) tt nht l nn chia vn thnh nhiu khu vc ct c
lun phin gia cc khu vc. Khng hin tng ngp ng xy ra (k c
hin thng ng nc tng khu vc nh trn vn cng khng c li)
hn ch m cao trn vn.
Bc 6:
Phun thuc bo v thc vt khi thy triu chng xut hin, phun AgriFOS 400 nng 1000ppm (20ml/ 8lt):phun qua l, thn cnh nh k 15
ngy / ln phng bnh Phytophthora trn l, thn, cnh.
Bc 7: Hon tt qui trnh

46

HNG DN LP K HOCH SN XUT

TRONG NNG H, V T, NHM NNG DN
1. S cn thit ca vic qun l trong cc hot ng sn xut kinh doanh
* Qun l tt l yu t quyt nh s thnh cng ca bt c hot ng
sn xut kinh doanh no, v trong lnh vc qun l nng tri th cng
khng th loi tr yu t qun l.
Do vy, c c thnh cng trong sn xut kinh doanh, ngi
qun l nng tri - Vit Nam thng l ch h, cn phi u t nhiu thi
gian hn i vi vic ra quyt nh v qun l v pht trin nhng k nng
qun l so vi cch lm truyn thng.
* Theo xu hng hi nhp th pht trin sn xut nng nghip cng
theo xu hng:
- Quy m sn xut ngy cng c m rng;
- C gii ha ngy cng c p dng nhiu hn;
- i mi cng ngh sn xut;
- Vn u t ngy cng tng (c sn xut v thu dch v);
- C nhiu s la chn v marketing v gia tng nhng ri ro trong
kinh doanh
Nhng yu t ny khng nhng to ra nhng vn mi trong qun
l m cn cho thy nhng c hi mi i vi ngi qun l vi nhng k
nng ph hp.
* Lp k hoch l mt trong nhng chc nng c bn v quan trng
nht i vi cng vic qun l. Do vy, hnh thnh mt k hoch, trc
tin ngi qun l phi xc nh r mc tiu cn t; sau , phi bit s
lng v cht lng nhng ngun lc hin c nhm p ng nhng mc
tiu (trong nng nghip, nhng ngun lc l t ai, ngun nc,
my mc v trang thit b, vt nui, vn v lao ng); v nhng ngun lc
ny phi c sp xp, s dng trong mi quan h cnh tranh. Ngi qun
l phi nhn bit c tt c nhng s la chn c th, phn tch chng
v a ra nhng s la chn c th nhm p ng nhng mc tiu sn
xut - kinh doanh.

47

2. Lp k hoch sn xut trong nng h v t nhm nng dn

2.1. K hoch sn xut trong nng h l g?
* l s pht tho tng loi sn phm v khi lng mi loi sn
phm c thc hin trong nng tri ca h nng dn v nhng ngun
lc cn thit thc hin cc sn phm . V tng hp cc khon chi ph
v thu nhp i mi loi sn phm trong ton b nng tri tc hch ton
thu, chi trong nng tri.
* K hoch sn xut trong nng h c th c thit k (hay xy dng)
cho nm hin ti hoc cho nm tip theo.
* Cn phi xem xt v cn nhc k tnh hiu qu ca nhng k hoch
la chn i vi vic u t kinh ph v nhng ri ro s gp phi trong qu
trnh thc hin.
* Nh vy, k hoch sn xut trong nng h bao gm c hot ng
trng trt, chn nui v ngnh ngh, dch v khc. Tuy nhin, ni dung ti
liu ny ch cp ti k hoch sn xut lin quan ti hot ng trng trt,
khng cp ti chn nui v ngnh ngh khc.
Nh vy:
- i vi loi sn phm, iu ny s ty thuc vo iu kin c th ca
a phng (v kh hu, t ai, ngun nc; h thng ti tiu; tp qun
canh tc; ), v u th cnh tranh ca cc sn phm so vi a phng
khc m s c nhng sn phm c trng cho vng, chng hn:
* Nhng sn phm cy trng chnh ca Nhun c l rau n tri, bao
gm kh qua, da leo, bu, t, v gn y c mng ty;
* Nhng, nhng sn phm cy trng chnh ca Trung An l mt vi
loi cy n tri nh chm chm, su ring, mng ct, du, v gn y l i
khng ht, to.
- i vi khi lng sn phm, iu ny ty thuc vo trnh v kinh
nghim ca ngi ch nng tri, v vic p dng quy trnh cng ngh
trong sn xut c th t c nng sut cao v cht lng sn phm
tt.
- i vi vt t, nguyn vt liu cn thit thc hin cc sn phm cn
c lit k mt cch y , chi tit, bao gm: Ht ging, hay cy ging;
Phn bn, c v c v hu c; Cc loi thuc nng dc, bao gm c thuc
c, thuc phng tr su, bnh hi; T l p dng cc loi ha cht nng
dc (bao gm c phn bn v thuc BVTV) i vi cy trng.
48

- Bn hch ton nng tri - khi nhng chi ph v thu nhp i vi mi

loi sn phm ca bn k hoch lp c tng hp chung cho ton b
nng tri, chnh l kt qu ca bn hch ton (thu/chi) trong ton b
nng tri.
2.2. Cc bc lp k hoch sn xut trong nng tri ca h

Bc 1.
Xc nh mc tiu chung v nh r mc ch

Bc 2.
Xc nh nhng ngun lc ch yu ca nng h

Bc 3.
Xc nh nhng ngnh ngh sn xut - kinh doanh

Bc 4.
Xc nh s phi hp ngnh ngh sn xut ph hp

Bc 5.
Hoch ton thu, chi t cc hot ng sn xut ca
nng tri (h)
Cc bc lp k hoch sn xut trong nng tri ca h
49

Bc 1: Xc nh mc tiu chung v nh r mc ch
- Mc tiu c bn ca sn xut nng tri thng ti a ha li nhun,
tuy nhin iu ny ty thuc vo nhiu yu t, chng hn: Sn xut theo
hng duy tr ph t, bo v mi trng,...; Kh nng c th ch ng
v ti chnh; Cc mi quan h x hi ca ch h.
Tt c nhng yu t ny u nh hng ti k hoch chung ca nng
tri v do s nh hng ti mc tiu sn xut ca nng tri. Do vy, cn
phi xc nh r mc ch ca qu trnh sn xut.
- Sau khi xc nh r mc tiu c bn ca sn xut kinh doanh, ch h
phi xc nh mc tiu c th cn t, chng hn:
Nng sut v sn lng tng cy trng cn t?
Chi ph sn xut, gi thnh sn phm, v thu nhp cn t?
Bc 2. Xc nh nhng ngun lc cn thit sn xut ra sn phm
pht trin k hoch nng tri, bc tip theo cn phi lm l lit k
mt cch chi tit, chnh xc:
Nhng ngun lc hin c phc v cho vic sn xut sn phm?
Nhng sn phm no c th c xem xt, cn nhc trong k hoch
sn xut ca nng tri?
V nhng sn phm (ngnh ngh) no l khng kh thi?
Vic lit k nhng ngun lc phi th hin r c v chng loi v s
lng.
V t ai v nhng yu t lin quan: t ai l ngun lc quan trng
nht v rt phc tp vi nhiu c tnh c th nh hng ti vic xem xt,
la chn loi hnh sn xut nh c canh hay a canh ph hp. Do vy,
trong bng k phi ghi r c v loi t v quy m din tch.
Thng qua bng lit k v t ai, cn:
* Phc tho s v vic s dng t trong nng tri th hin c
quy m, vic b tr c cu cy trng trong nm, mt bng ng rung, h
thng thy li, b bao, v nhng c im t nhin khc.
* Nhng thng tin cn thit v lch s canh tc ca mi mnh rung,
bao gm: cy trng trng, nng sut t c, lng phn bn v
nhng loi thuc BVTV s dng Nhng thng tin ny rt hu ch cho
vic pht trin mt h thng cy trng mong mun hoc nn chuyn sang
hnh thc canh tc khc ph hp hn.
50

* Thng qua s ny cng c th h tr cho nhng thay i trong qu

trnh lp k hoch sn xut.
V lao ng: s lng lao ng (L) c th c xc nh bng s thng
ca nhng L c th huy ng c nh: Nhng thnh vin trong gia
nh c th tham gia vo cc hot ng sn xut (s lao ng); S L thu
v s phn b L thu theo ma, v trong nm; Kh nng c th huy ng
L ti a phng (c L thng xuyn v L ma v); V vic s dng c
li nht i vi nhng L iu ny lin quan ti cht lng L, chng
hn nhng L c kinh nghim hay qua o to c th nh hng ti
thnh tch sn xut ca nng tri hoc nhng ngnh ngh nht nh.
Vn: bao gm c mc ch ngn hn v di hn c th l mt ngun
lc hn ch. S thiu ht tin mt hoc kh nng tip cn hn ch i vi
ngun tn dng ang hot ng ti a phng c th nh hng trc tip
ti quy m v s phi hp gia nhng ngnh ngh sn xut kinh doanh
m c th c chn. Do vy, khi xy dng k hoch sn xut cn phi tnh
ton mt cch chi tit, y v kh nng ti chnh t c, s phi vay thm
v kh nng hon tr...
My mc, phng tin: my mc, thng l ngun vn c nh v vn
hnh theo ma v trong nm. Do vy, cn phi bit: s lng v cng sut
ca nhng phng tin sn c v quy m c th m nhim t c
th sp xp, phi hp cc hot ng hiu qu hn. Nn quan tm c bit
i vi bt k loi my chuyn dng no, chng hn my thu hoch nng
sn thng quyt nh quy m sn xut kinh doanh ca ngnh hng ny.
Qun l: phn cui cng ca vic lp bng k ngun lc l vic nh
gi k nng qun l hin c i vi cng vic sn xut kinh doanh, chng
hn: Tui v kinh nghim ca ngi qun l ( iu kin Vit Nam, thng
l ch nng tri/ ch h)? Nhng thnh tch ca ngi qun l trc y v
kh nng ra quyt nh th no? Nhng k nng v nhc im chnh ca
ngi qun l thi im hin ti l g? Nhng thnh cng v nhng k lc
t c c th l c s cho vic phn u v thnh tch trong tng lai.
Nhng ngun khc: Kh nng sn c ti th trng a phng, chng
hn - Dch v vn chuyn? Hot ng t vn? Hn ngch v th trng
hoc nhng u t c chng cng l nhng ngun quan trng cn c
xem xt, cn nhc khi pht trin k hoch nng tri.

51

Bc 3. Xc nh nhng ngnh ngh sn xut kinh doanh mang

tnh kh thi
i vi a s ch h, vic quyt nh chn sn phm no bao gm
trong k hoch nng tri thng c quyt nh bi: Kinh nghim sn
xut vn c; S a thch c nhn i vi loi sn phm; u th cnh tranh
ca vng i vi mt vi sn phm no ; V nhng u t c nh hin
c ca ch h (nh cng c/ thit b chuyn dng...).
i vi ngi qun l nng tri ln, qu trnh lp k hoch nng tri tp
trung vo vic hoch ton ton b nng tri i vi k hoch xy dng
nhm tm kim nhng s kt hp ngnh ngh khc nhau trong nng tri
c c li nhun ti a.
Nh vy, t bng k (bc 2) v ngun lc, c th bit c: Nhng
cy trng no c th thc hin c; Nn hn ch vic xem xt, cn nhc
i vi nhng sn phm yu cu nhng ngun lc khng c sn; Ch c
ngun lc c gii hn, khng nn hn ch nhng ngnh ngh c tim
nng; V nn c s kt hp gia nhng ngnh ngh la chn, t c
li nhun cao hn.
Bc 4. La chn s kt hp ngnh ngh sn xut ph hp
* Vit Nam, sn xut nng nghip quy m nh, nn vic la chn
ngnh ngh sn xut trong nng tri ch yu: Theo kinh nghim, tp qun
sn xut a phng; Da vo u th cnh tranh ca sn phm so vi
vng khc; .
* cc nc c nn sn xut nng nghip pht trin, ngi qun l
nng tri lun c gng tm s kt hp cc ngnh ngh c c tng li
nhun l cao nht. V lp trnh tuyn tnh (LP) l mt cng c h tr c lc
cho vic xc nh s kt hp ti ho nhng ngnh ngh trong nng tri
trong nhng iu kin gii hn v ngun lc.
* Ngy nay, khi cng ngh thng tin v ang c s dng ph bin,
nht l my vi tnh (computer) - l cng c c th h tr rt tch cc cho
ngi qun l nng tri trong vic ra quyt nh. Do vy, hng ti nn
sn xut tin b, quy m ln, cn phi hng ti vic ng dng cng ngh
thng tin trong vic qun l v ra quyt nh.
Bc 5. Hch ton ton nng tri
Bc cui cng trong qu trnh lp k hoch sn xut l hch ton nng
tri nhm mc ch sau:
52

* c tnh c thu nhp, chi ph v li nhun mong mun i vi bn

k hoch c xy dng;
* c tnh c kh nng thanh ton tin mt t cc ngun thu nhp,
v chi ph u t;
* S b so snh, nh gi c nh hng ca nhng k hoch nng
tri la chn i vi kh nng v li nhun, thanh ton tin mt, v
nhng xem xt, cn nhc khc;
* c tnh c nhng nh hng ca vic m rng quy m sn xut
hay nhng thay i khc ca bn k hoch c xy dng;
* c tnh c nhu cu cn thit cho vic u t sn xut nh: t ai,
vn, lao ng, hoc ngun nc ti;
* L c s cho vic thc y cc hnh thc lin kt nh vay vn, mua vt
t nng nghip v cc dch v ti a phng (lm t, ti, vn chuyn),
thu lao ng, v tiu th sn phm,
Nh vy, hch ton thu/chi ton nng tri, phi xc nh c:
- Thu nhp ca tng loi sn phm v chi ph bin ng (chi ph trc
tip cho sn xut);
- Thu nhp thun t mi loi sn phm;
- Nhng chi ph gin tip;
- Nhng thu nhp khc (nu c);
- Thu nhp thun ca nng tri.
V thu nhp thun ca nng tri sn xut cy n tri trong 01 nm c
xc nh theo cng thc sau:
Thu nhp thun nng tri = Tng thu nhp thun t cc loi CAT chi ph gin tip

* Mt vi im lu khi thc hin hch ton nng tri:

- Nhng thu nhp khc ca nng tri khng bt ngun trc tip t
cc ngnh ngh sn xut, th phi tnh vo thu nhp ca nng tri;
- Trong thc t, mt s chi ph c nh (gin tip) nh sa cha phng
tin, trang thit b phc v sn xut, bo him ... rt kh khn b tr s
dng i vi nhng ngnh ngh c th. Nhng chi ph ny khng nh
hng nhiu ti vic la chn k hoch ti a ha li nhun trong ngn
hn, nn khi hoch ton phi c bao gm trong chi ph nng tri.
53

- Hch ton nng tri c th thc hin n gin bng vic s dng
cc cng c h tr vic tnh ton trn my vi tnh (computer), do s
tit kim c thi gian v ci thin c tnh chnh xc khi thc hin
hch ton thu chi trong nng tri.
2.3. Cc bc lp k hoch sn xut cho t/ nhm nng dn
2.3.1 Nhu cu v s cn thit ca vic pht trin t chc nng dn
Trc y, cc hot ng khuyn nng ch yu l tip thu tin b k
thut v chuyn giao ti ngi nng dn thng qua cc phng php
chuyn giao cho c nhn, hoc theo nhm i tng hoc thng qua
phng cc phng tin thng tin i chng;
Thi gian gn y, p ng nhu cu pht trin, i hi khuyn nng
phi th hin vai tr pht trin cng ngh - gn nghin cu vi nhu cu
cn thit ca nhm cng ng v h tr thc hin pht trin cng ngh
ph hp;
Hin, c nhiu chnh sch khuyn khch, thc y pht trin nng
nghip nng thn, trong c chnh sch gip cho ngi dn nng thn
hot ng c t chc nh Lut Hp tc x nm 2003 c Quc hi kha
11 thng qua, quy nh vic thnh lp, t chc v hot ng i vi hp
tc x trong cc ngnh, cc lnh vc ca nn kinh t quc dn v Ngh nh
151 nm 2007 ca Chnh ph v t chc v hot ng ca t hp tc. Nh
vy, ty thuc vo nhng loi hnh t chc nng dn khc nhau m cc
knh dch v c th c hnh thnh v pht trin ph hp.
Do vy, gii php truyn thng i vi hnh thnh v pht trin t/
nhm nng dn cn thit phi c s b sung, chnh sa cho ph hp,
nhm p ng nhu cu pht trin sn xut kinh doanh, nht l trong iu
kin hi nhp ngy cng su rng ca nn kinh t.
2.3.2 Cc bc lp k hoch sn xut cho t/nhm nng dn
- Bc 1. Xc nh din tch c th trng rau ca cc h thnh vin
trn tng loi t v tng hp din tch c th trng rau ca t;
- Bc 2. Xc nh quy m din tch trng ca mi chng loi rau ca
cc h thnh vin trong tng v v c nm. Sau , tng hp din tch
mi chng loi rau trong tng v v trong c nm ca cc h thnh vin
trong t;
- Bc 3. Xc nh nhu cu v ging v vt t phc v sn xut rau
trong mi v v c nm;
54

- Bc 4. Xc nh sn lng mi chng loi rau trong tng v v c

nm ca t;
* T k hoch sn xut ca t (bao gm din tch gieo trng v sn
lng i vi mi loi rau trong tng v v c nm), c th nh hng
pht trin cc dch v u vo phc v sn xut v u ra tiu th sn
phm ca t.

55

56

57

58