Gs. Ts.

Trn th tc

Hi, p
v
nhn - vi
(Ti bn ln th t c sa cha)

Nh xut bn nng nghip

H ni - 1999

Mc lc

Li tc gi ..........................................................................................................................7
Hi - p v cy vi........................................................................................................8
1. Hi: Trng vi mang li nhng li ch g? .......................................................................8
2. Hi: Ngun gc, phn b v tnh hnh sn xut vi trn th gii ra sao? .........................8
3. Hi: Cy vi Vit Nam c t bao gi? Tnh hnh sn xut v trin vng? ....................9
4. Hi: c im v tnh hnh sinh trng cc loi cnh ca vi? .......................................9
5. Hi: L vi c nhng c im g?.................................................................................10
6. Hi: Loi cnh no quyt nh vic ra hoa v u qu? .................................................10
7. Hi: Sc ny mm kh nng hnh thnh cnh, s dng cc mm ng? Trong sn xut
cn s dng cc c im nh th no? .........................................................................10
8. Hi: Phn b v hot ng ca b r vi nh th no? c im v kh nng ti sinh
ca b r vi? .......................................................................................................................11
9. Hi: Th no gi l phn ha mm hoa? Cy vi phn ha mm hoa vo lc no?
Nhng yu t nh hng?....................................................................................................12
10. Hi: Vi c my loi hoa? C th iu khin cy c nhiu hoa ci c khng?...13
11. Hi: Trn cy vi hoa c v hoa ci khng n cng lc, nh vy c nh hng n
th phn, th tinh khng? ....................................................................................................14
12. Hi: Nhng yu t kh hu no nh hng n vic ra hoa u qu ca vi? ..............15
13. Hi: Nhng yu t hn ch vng trng vi? .................................................................15
14. Hi: Vi cn nhiu nc vo giai on no? ................................................................16
15. Hi: nh hng ca nh sng v gi i vi vi ? .......................................................16
16. Hi: t no th trng c vi? ..................................................................................17
17. Hi: nc ta c nhng ging vi g? .........................................................................18
18. Hi: Mc tiu ca cng tc chn ging vi hin nay l g? .........................................19
19. Hi: Mun nhn nhanh cc ging tt phi lm th no? ..............................................21
20. Hi: Hin tng kh ngn ca cy con trong vn ng? Nguyn nhn v cch khc
phc? ...................................................................................................................................22
21. Hi: C bao nhiu phng php ghp vi? ...................................................................22
22. Hi: C th ly cnh ghp trn cy cha cho qu ghp c khng? C ngi ni
ch nn ly cnh ghp hng nam trn tn cy m! C ng khng? ..............................26
23. Hi: Lm th no t l cy ghp sng t c cao? ..............................................26
24. Hi: Chm sc cy con sau khi ghp nh th no? ......................................................27
25. Hi: C ngi ni: Cy vi ghp tt hn cy vi chit. C ng khng? ...................27
26. Hi: Lm t, o h v chun b phn lt trng vi t ng bng v vng i c
g khc nhau?.......................................................................................................................27

27. Hi: Khong cch v mt trng thch hp i vi vi? ...........................................28

28. Hi: Trng vi vo v xun hay v thu? tng t l sng khi trng cn ch g ? ..31
29. Hi: gn cc nh my (gch, phn ln, phn m, gang thp, giy)... khi, bi ta
ra nhiu c th trng vi c khng? ................................................................................31
30. Hi: Thi gian u cy vi cha khp tn nn trng xen cy g? .................................31
31. Hi: V sao phi coi trng vic bn phn hu c cho cy vi? ....................................32
32. Hi: Triu chng thiu m, ln, kali vi v cch khc phc? ..................................32
33. Hi: Nhng nm trc lc ra hoa u qu bn phn cho cy vi th no? ..................33
34. Hi: Thi k vi cho qu nn bn phn nh th no? Liu lng bn hng nm l bao
nhiu? ..................................................................................................................................33
35. Hi: Cy vi nhng nm u cho qu, t bn phn trc lc ra hoa c iu g cn ch
? .........................................................................................................................................34
36. Hi: Cc phng php bn phn cho vi? ....................................................................34
37. Hi: Lm th no khng ch lc cnh ma ng trn cy vi? ...............................35
38. Hi: Vic to hnh v ct ta vi vi c phi l mt bin php - k thut hay khng?
Mc ch v cch lm? ........................................................................................................35
39. Hi: Kinh nghim ca Trung Quc l nn bi dng cnh thu t cnh th 2. V sao?
V cch lm? .......................................................................................................................37
40. Hi: Hin tng rng l v cch khc phc?................................................................37
41. Hi: Mun "canh tn" cc cy gi phi lm th no? ..................................................38
42. Hi: Sau cn bo khc phc hu qu cho vn vi th no? ........................................38
43. Hi: V sao khi nhit thp v ma phn hoa, qu vi b rng nhiu?......................39
44. Hi: V sao gp nhit cao v kh hn hoa, qu vi b rng nhiu? .........................39
45. Hi: Cc giai on pht dc ca qu vi v hin tng rng qu sinh l? ...................39
46. Hi: tng kh nng u hoa, u qu cn phi lm g? ..........................................41
47. Hi: Cht iu tit sinh trng trong vic gim rng qu vi?.....................................41
48. Hi: Cn c vo u xc nh thi gian thu hoch vi? Mun vi chn sm chn
mun phi lm th no? ......................................................................................................42
49. Hi: C th bin ging vi ht to thnh ht nh c khng? .....................................43
50. Hi: Nguyn nhn lm nt qu. Cc bin php khc phc? ........................................43
51. Hi: Mun bo qun vi ti cn phi lm g? ............................................................44
52. Hi: C bao nhiu loi su hi vi? ..............................................................................44
53. Hi: dit b xt hi vi phi lm th no? ...............................................................45
54. Hi: Trn cy vi trung, vi thiu khuyn co phun thuc dit b xt lc qu non,
vy c nn phun trc khi cy ra hoa khng? .....................................................................45
55. Hi: Tc hi ca su c qu vi? Cch phng tr? .....................................................46
56. Hi: Nhn lng nhung gy tc hi g cho vi? Cch phng tr? ..................................47
57. Hi: Tc hi ca su gm v cnh v cch phng tr?.................................................47

58. Hi: Cch phng tr cu cu hi l?.............................................................................47

59. Hi: Tc hi ca b da v cch phng tr? ................................................................48
60. Hi: Mun chng di hi vi chn phi lm g? ...........................................................48
61. Hi: Trn cy vi c nhng loi bnh g? Cch phng chng cc loi bnh ? .........48
62. Hi: Phng php phng tr tng hp su bnh hi vn vi gm cc bin php g? .49

Hi, p v CY NHN...................................................................................................51
1. Hi: Li ch ca vic trng nhn? ..................................................................................51
2. Hi: Ngun gc cy nhn? Cc nc trng nhiu nhn trn th gii ? ..........................51
3. Hi: Tnh hnh sn xut nhn Vit Nam? ....................................................................52
4. Hi: Nhng ging nhn ang trng hin nay nc ta? ................................................52
5. Hi: c im ca mt s ging nhn mi nhp ca Trung Quc? ..............................53
6. Hi: Nghe ni Trung Quc c nhng ging nhn c bit? Thi Lan, i Loan c
nhiu ging nhn ngon? ......................................................................................................54
7. Hi: Ngun gc ca tn gi "Nhn tin", "Nhn lng" nc ta? ................................55
8. Hi: B r nhn c c im khc vi r mt s cy n qu thng gp? ................55
9. Hi: Hot ng ca b r nhn nh th no? .................................................................56
10. Hi: cho b r nhn pht trin tt cn c nhng iu kin g? ...............................56
11. Hi: Cu to l nhn? C ngi ni: Nhn c kh nng chu hn l nh b l v b r.
C phi th khng? ..............................................................................................................57
12. Hi: Cc loi cnh ca nhn? Tnh hnh sinh trng v pht trin? .............................57
13. Hi : Nhn phn ha mm hoa vo lc no v cn nhng iu kin g? ......................58
14. Hi: Hoa nhn c bao nhiu loi ? ...............................................................................59
15. Hi: c im ra hoa ca nhn? ..................................................................................60
16. Hi: V sao trn cnh chm hoa nhn thng u nhiu qu? .....................................61
17. Hi: Sau khi th tinh qu nhn pht trin nh th no? ...............................................61
18. Hi: Ngi trng nhn thng gi "nhn nc 1", "nhn nc 2", "nhn nc 3". Gii
thch? ...................................................................................................................................62
19. Hi: Yu cu iu kin ngoi cnh ca cy nhn? .......................................................62
20. Hi: Cng trong nhm cy n qu nhit i, ti sao trng nhn min Nam (tnh

Tin Giang, Hu Giang) th c qu, cn vi th khng cho qu hoc khng mang li hiu
qu kinh t? .........................................................................................................................63
21. Hi: Cc phng php nhn ging nhn?.....................................................................63
22. Hi: Cc phng php gieo ht lm cy ging? ...........................................................64
23. Hi: Li ch ca phng php chit cnh i vi nhn? Cch lm c th?..................65
24. Hi: V sao trng cnh vi, cnh nhn chit t l sng khng cao, thm ch ch sng 20
- 30%? Cch khc phc? .....................................................................................................67

25. Hi: C th dng phng php ghp nhn ging i vi nhn c khng? Nhng
u, khuyt im chnh ca phng php ny? ....................................................................68
26. Hi: V sao phi chn ging gc ghp cho nhn? ........................................................68
27. Hi: Nguyn nhn gy ra sc hp khng tt gia gc ghp v cnh ghp ca nhn?
Cy nhn ging tt c nhng c im g? .........................................................................69
28. Hi: Hy gii thiu cc phng php ghp nhn?........................................................69
29. Hi: Thi v ghp nhn thch hp? ..............................................................................71
30. Hi: Cc bin php m bo ghp nhn c t l sng cao? .........................................72
31. Hi: C ngi cho rng trng cy nhn ghp tt hn cy nhn chit. C ng khng?
32. Hi: C th trng nhn trn vng t ct ven bin c khng? .................................72
33. Hi: Trng nhn trn t ngoi hng nm c nc l nn lm nh th no? ..........73
34. Hi: t vng i c nn lm rung bc thang trng nhn khng? ........................73
35. Hi: Cch lm h trng nhn trn t i? ..................................................................74
36. Hi: Li ch ca vic bn vi cho t i ni?.............................................................74
37. Hi: t rung trong , t vn vng ng bng khi o h trng nhn cn ch
vn g?.............................................................................................................................74
38. Hi: Mt , khong cch trng nhn? ........................................................................74
39. Hi: Thi v trng nhn? .............................................................................................75
40. Hi: Cch trng nhn?..................................................................................................75
41. Hi: Chm sc vn nhn nh th no? .......................................................................75
42. Hi: n to hnh cho cy nhn phi lm nh th no?...............................................76
43. Hi: C cn trng xen cy trng khc vo gia 2 hng nhn khng? ..........................76
44. Hi: Bn phn cho nhn nn lm nh th no? Hy gii thiu kinh nghim bn phn
t nng sut cao? ...........................................................................................................76
45. Hi: V sao ni nc rt cn cho nhn? .......................................................................78
46. Hi: C ngi ni: Ong ht mt c hi cho hoa, c ng khng? ...............................78
47. Hi: Nn a n ong n "tr gip" vn nhn nh th no? ....................................79
48. Hi: Nn b tr n ong trong vn nhn v vi nh th no? .....................................79
49. Hi: V sao c lc hoa n y vn nhng khng thy ong hot ng? ......................79
50. Hi: V sao c nm khng thy c ong hot ng nhng vi, nhn vn u qu, thm
ch c ma?......................................................................................................................80
51. Hi: V sao phi ngng phun thuc su, thuc u qu trc ma hoa n cho n lc
n ong rt i ni khc? ......................................................................................................80
52. Hi: C th th phn nhn to cho vi v nhn c khng? Cch lm? ....................80
53. Hi: C ni p dng t phn nhn to cho vi song khng c kt qu. Nguyn
nhn? ...................................................................................................................................81
54. Hi: Bin php lm tng kh nng u hoa, u qu ca vi, nhn? ...........................81
55. Hi: Nguyn nhn rng qu v cch khc phc? .........................................................82

56. Hi: Vn vi v nhn thng b b xt ph hi. Cho bit cch phng tr?................82
57. Hi: Cch phng tr rc ph nhn? ..............................................................................83
58. Hi: Cch phng tr su tin v nhn ..........................................................................83
59. Hi: Cch phng tr nhn hi l, ry hi hoa? .............................................................83
60. Hi: Nhn thng gp nhng bnh g v cch phng tr nh th no?........................83
61. Hi: Cch pht hin nhn chn? ...............................................................................84
62. Hi: Thu hi qu nh th no cho c li?.....................................................................84
63. Hi: Bo qun qu nhn nh th no gi c lu? ................................................85
64. Hi: Cch ch bin nhn thnh long nhn? ..................................................................86

Li tc gi
Nhn, vi l loi cy n qu c sn ca cc tnh ng bng Sng Hng, c trng nhiu v
trng rt sm 2 tnh Hi Dng v Hng Yn. Ti th x Hng Yn hin cn cy "Nhn t"
trng trn 200 nm. Thn Thy Lm, x Thanh Sn, huyn Thanh H cng cn cy "Vi
t" hng nm vn cho qu vi sn lng cao.
Nhn, vi thuc nhm cy n qu nhit i, kh thch nghi vi iu kin c mt ma ng
lnh min Bc nc ta. Chng l cy trng trong vn cho thu nhp kh v hiu qu kinh t
cao so vi cc cy n qu khc. Tuy vy, do hin tng ra qu cch nm v nhiu kh khn
khc trong qu trnh sn xut cho nn sn lng qu hng nm khng n nh, khin ngi
sn xut cha tht yn tm, l nguyn nhn hn ch s pht trin ca nhn, vi.
gp phn khc phc kh khn, thc y sn xut vi nhn chng ti bin son cun
"Hi, p v nhn, vi" nhm cung cp cho bn c v cc nh lm vn nhng hiu bit v
c tnh sinh vt hc, yu cu iu kin ngoi cnh v vng trng thch hp, cc ging thng
gp v mt s bin php k thut nhm thm canh tng nng sut nhn v vi.
Trong qu trnh bin son, chng ti tp hp cc kt qu iu tra nghin cu ca bn thn,
nhng kt qu nghin cu v nhn, vi ca cc nh khoa hc trong v ngoi ngnh, nhng
kinh nghim trong sn xut thm canh ca b con nng dn v nhng thng tin, kt qu
nghin cu ca nc ngoi, c bit l ca Trung Quc. Trong ni dung cun sch ca ln ti
bn ny chng ti c b sung mt s thng tin v tin b khoa hc mi trong v ngoi nc
v vi v nhn.
V khun kh cun sch c hn, khng th ghi ht c tn cc tc gi ca cc cng trnh
nghin cu v vi nhn c trch dn trong sch, mong cc tc gi lng th.
Do cn nhng hn ch v trnh v hiu bit i vi nhn v vi, chng ti mong c bn
c ph bnh, gp ni dung cun sch ngy mt hon ho hn.
Chng ti xin chn thnh cm n Nh Xut bn Nng nghip to iu kin thun li
cun sch ra mt bn c.

Hi - p v cy vi

1. Hi: Trng vi mang li nhng li ch g?

p: Vi l cy n qu c sn ca min bc Vit Nam. Qu vi ngoi n ti cn c ch
bin nh: Sy kh, lm hp, lm nc gii kht, c th trng trong nc v th gii a
thch. L Qu n, nh bc hc ln th k 18 ca nc ta vit: ... lng Thnh Quang
(mn Hng Bt ngy nay) c ging qu vi... v ngt m n vo thy hng thm tng
chng nh th ru tin trn i. Vi cha bnh yu tim, li thm tr nh, b d dy l lch,
yn thn kinh nn d ng..." (Sch Thng kinh phong vt ch).
Qu vi va ngon, va p, c nhn ngi khen: m ngoi nh la hng, t ta, tht vi nh
thy tinh, nh ging tuyt..." (Vn i loi ng, tp II).
Vi l cy ngun mt c cht lng mt cao, tn cy cao ln xum xu c th dng lm cy
cnh, cy bng mt, cy chn gi.
Trng vi trong vn gia nh mang li thu nhp kh cao so vi cc cy n qu khc (cam,
chui, hng xim, v.v) V vi thiu nm 1992, gia nh ng L Vn Vng v Nguyn Vn
Sn thn Thy Lm, x Thanh Sn, Thanh H, tnh Hi Dng, mi nh thu c gn 9 tn
qu, gi bn ti ch 8000/1kg. Nhn dn y cho bit cng trn mt n v din tch, nu
trng Vi Thiu s thu gi tr kinh t gp 40 ln trng la.

2. Hi: Ngun gc, phn b v tnh hnh sn xut vi trn th gii ra sao?
p: Cy Vi c ngun gc min nam Trung Quc. Ngi ta thy vi di trong rng 4 tnh
pha nam (Qung ng, Qung Ty, Vn Nam, o Hi Nam) v c ni vi di mc trong
rng trn din tch rng.
Hin nay trn th gii c trn 20 nc trng vi nhng sn xut c tnh cht hng ha th ch
c mt s nc nh: Trung Quc: din tch 161.681 ha, sn lng 223.680 tn; n : din
tch 23.442 ha, sn lng 15.000 tn; xtrylia c khong trn 1 triu cy, sn lng 35.000
tn (1990); M nm 1981 sn lng 2.000 tn. Ngoi ra vi cn trng nhiu Nam Phi,
Malayxia, Brazin, Neuziln...
Qu vi ti c th trng nhiu nc a thch. Hng nm c khong 16.000 tn qu ti
hng ha chim khong 6,4% tng sn lng vi trn th gii. Song v lu v qu bin
mu, phm cht qu khng ti ngon nh khi va hi nn cung khng cu. V vy, cc
nc mun xut khu ti phi nghin cu k thut bo qun vi ti.
Trn th gii c nhng cuc cnh tranh v vi ti th trng nh th trng Hng Kng:
Nhng nm u ca thp k 80, vi ti th trng Hng Kng t tnh Qung ng chuyn
n bnh qun 4500 tn/nm. l nhng ging vi ngon v qu nh Nuamx, Qu v, Bch
lp. Thi gian cung cp ko di gn 2 thng ri.
Nhng nm gn y vi ca i Loan bn vo Hng Kng ngy mt tng. Nm 1980 chim
9,97% lng qu vi ton thnh ph. Nm 1981 - 21.88%, nm 1984 - 62,25%- ln u tin
vt hn Qung ng vi khi lng 4.244 tn, trong khi Qung ng ch c 2.559 tn.
Trc y vi ca i Loan ch yu dng lm hp, nh c nhng tin b v k thut
bo qun ti, bao gi v vn chuyn, ging vi Hc dip n vi th trng Hng Kng sm

v kt thc mun hn so vi vi ca Qung ng. Cho n gia thng 8 vn cn vi bn

(Theo Ung Th Chng, 1991).
Mt i th khc l Thi Lan nm 1984 ln u tin dng my bay ch ging vi chn sm
nht n Hng Kng, sm hn 10 ngy so vi ging chn sm Tam nguyt hng ca Qung
ng. Cc nm 1985, 1986 cng vy, vi ca Thi Lan bn sm hn th trng Hng
Kng, cnh tranh gay gt vi vi Trung Quc mc d cht lng cha phi tuyt ho nhng
vn bn c gi cao.
Hin nay Qung ng ang ra sc ci tin cc khu quan trng trong sn xut, cung ng,
thng mi ginh li v tr ca mnh v mt hng vi ti Hng Kng.

3. Hi: Cy vi Vit Nam c t bao gi? Tnh hnh sn xut v trin vng?
p: Theo cc ti liu v th tch c Vit Nam, cy vi c trng cch y 2.000 nm
(Theo sch Trung Quc qu th ti bi hc, tp 3 trang 964, nm 1959). Khi iu tra cy n
qu trong rng mt s tnh min Trung v min Bc c gp cy vi rng l cy di. Rt c
th min Bc nc ta cng l qu hng ca mt s ging vi m trc y cc nh nghin
cu thc vt cha bit n.
Vng phn b t nhin ca vi nc ta t 18 190 v bc tr ra. Hu c mt s cy vi
ging Hc chi v Hng l chi tng truyn do cc s thn ca ta i Trung Quc mang v.
Cy sinh trng tt song t qu hoc c hin tng cch nm.
Vng trng vi ch yu ca Vit Nam l vng ng bng sng Hng, trung du, min ni Bc
B v mt phn Khu 4 c. Nhng ni trng nhiu nh tnh Hi Dng (huyn trng nhiu
nht - Thanh H), Bc Giang (Lc Ngn), Ph Th (Thanh Ho), nng trng ng Triu
(Qung Ninh), Vn quc gia Ct B. Ngoi ra cn c vn vi ging chn sm dc sng
y thuc cc huyn Thanh Oai, Quc Oai, Chng M (tnh H Ty).
My nm gn y phong tro lm vn ang pht trin mnh, nhiu tnh nh Ha Bnh, H
Ty, vng lng h sng c k hoch y mnh trng vi thiu, xem n nh mt cy ch
lc trong c cu cy n qu trong vn. V d: Ha Bnh n ht nm 1995 trng 5 vn ha
vi v nhn. trng th nghim thnh cng mt s huyn ca tnh c Lc.

4. Hi: c im v tnh hnh sinh trng cc loi cnh ca vi?

p: Trn mt cy nu mc nhiu t cnh, tn l s dy v rng, din tch cho qu sau ny
s ln. S t lc cnh, di cnh ca mi t ph thuc vo tui cy, sc khe ca cy,
nc, phn bn, nhit chi phi. Chm bn y v nhit thch hp s mc nhiu t
cnh v cnh di, ngc li s lc cnh s t v ngn. Cy cn nh 4 - 5 tui s c 4 - 5 t
cnh v cnh di. Cy gi ch mc 1 - 2 t cnh, s lng t v cnh ngn. Cnh mi
mc t mm ngn hoc cc mm cc nch l pha di ca t cnh trc. Cnh ny
khe hoc yu c lin quan n cc cnh mc sau ny.
Nhng cy ln ang ra hoa kt qu nhiu nu nc v phn bn th sau khi thu hoch qu
ch ra c mt t cnh thu vo thng 8 - 9. l la cnh m tt cho nm sau. Trn cy
vi c t hoa nhng cnh khng c hoa th trong thng 3 - 4 ra mt t cnh, n ma thu ra
thm mt t cnh na, cnh ny l cnh m tt cho v qu nm sau. Nu cy ra hoa xong,
gp iu kin kh hu thi tit khng thun li ton b hoa v qu u rng, th n thng 6 7 u mm ngn ca cnh ny mc ra nhng cnh ma h, nu cy khe th n thng 8 -

10 ny cnh ma thu. Trong iu kin nc, phn, nhit y th t ny lc hnh thnh

cnh n l chuyn lc, cnh mi thnh thc cn khong 50 ngy.
Cnh ma thu l t cnh quan trng nht trn cy vi cy c th phn ha mm hoa
v ra hoa kt qu cho nm sau. Cn khng ch khng cho mc cnh ma ng, v n s tr
ngi cho vic ra hoa kt qu nm sau.

5. Hi: L vi c nhng c im g?
p: L vi thuc loi l kp lng chim gm 2 4 i; l cht cng, dai c cht sng. Cung
l ngn. Mt l xanh m, phn quang, lng l mu tro, c gn m, mt l nhn, gc l hi
t. Hnh dng mu sc l c th dng phn loi cc ging khc nhau. Trong cng mt
ging l ra trong cc ma v nh hng ca iu kin nhit , nc, dinh dng khc nhau
nn cng khng hon ton ging nhau. Lc l mi nh c mu tm hng ri chuyn dn
thnh mu ng n mu xanh v xanh m l lc l thnh thc. Tui th ca l t 1 2 nm. Khi l gi th rng ta gi l thi k thay l thng vo v xun hay v thu. Cn nu
gp ng, hn.. su bnh, thiu nc v.v... m rng l th phi tm cch khc phc, v b l
thng qua hot ng h hp, quang hp nui cy, nui hoa v nui qu.
Gii phu quan st kh khng ca l vi thy s lng t hn so vi l cam qut, ng thi
ng knh cng b hn nn c th l mt trong nhng nguyn nhn lm cho vi chu c
hn.

6. Hi: Loi cnh no quyt nh vic ra hoa v u qu?

p: Trc tin hy nghin cu thi gian hnh thnh cnh. Trn cy vi bt c loi cnh ra
vo thi k no trong nm cp cui cng ngoi tn nu khe mnh, sung sc th sang nm
sau u c th tr thnh cnh m - trn cnh mc cnh hoa v u qu. Thng thng
cnh m ca cy vi l cnh ma thu v cng l loi cnh m tt nht, v sinh trng khe,
sung sc, tch ly c nhiu dinh dng, hiu nng quang hp cao. Cn cnh ra vo ma
ng khong thng 11 - 12 phn ln nm sau khng ra qu. Bi vy trong nm mt mt cn
chm bn cho qu tt c nng sut cao, nhng mt khc khng km quan trng l phi
chun b cho v sau bng cch bi dng cnh m.
Ngi lm vn cn cn c vo ging (chn sm hoc chn mun), tui cy, sc khe ca cy,
khi lng qu trn cy v nht l tnh hnh kh hu thi tit ti ch c bin php cung cp
nc, phn bn, ct ta, chm sc... sao cho t c mc ch khng ch v iu khin t
cnh m cho tt. Kinh nghim cho thy t cnh thu ra vo khong lp thu n thu phn l
loi cnh m tt. iu quan trng th 2 l cnh m phi nhiu. S lng cnh m c tht
nhiu th mi c nhiu hoa nhiu qu. Mt khc mun nui qu tt, cy phi c b l tt.
Cy khe, sung sc, nhiu cnh, nhiu l mi bo m c v qu bi thu.

7. Hi: Sc ny mm, kh nng hnh thnh cnh, s dng cc mm ng?

Trong sn xut cn s dng cc c im nh th no?
p: Sc ny mm l s lng mm trn cnh c kh nng pht trin thnh cnh l. Nu
c nhiu mm mc th c xem l khe, tri li l yu. Nu c cc cnh khe, di v
nhiu th kh nng hnh thnh cnh khe. Ngc li cnh hnh thnh t, ngn v yu th

10

kh nng yu. Khi cy gi c cc mm ng, nhng mm ny c kch thch cng s

hnh thnh cnh.
i vi vi l loi cy n qu c sc ny mm v kh nng hnh thnh cnh khe, thm vo
mm thuc loi sm thnh thc. Do vy tn cy rt chng pht trin, sm bc vo thi
k cho qu v sm t c sn lng cao.
Vi l cy n qu dng tnh, thch y nh sng, nht l thi k sinh trng ra hoa v u
qu.

Li dng c im v mm cnh nn i vi cy mi trng cn bo m nc, phn

bn, phng tr su bnh kp thi bo v cc t lc cnh sinh trng tt khin cy sm
hnh thnh khung tn vng chc chng ra hoa c qu.

i vi cy c qu, ang thi k cho nng sut cao cn tin hnh ct ta tha cho
cy thng thong. Vi cy gi nn n au, thc cc mm ng pht trin gi cho
s sinh trng ra qu c tip tc.
Tim lc sng ca vi rt khe, do bo m cho nhiu cy vi sng hng trm nm
vn cho qu bnh thng. Cy vi t Thy Lm, x Thanh Sn tuy gi song do
c bn phn y , phng tr su bnh kp thi nn vn cho qu u v sn lng
cao.

Da vo c im mm ng ca vi c sc tim sng ln, ngi lm vn c th li

dng ci to ging c bng cch ghp ging mi trn cc cnh do n ci lo nhng
cy gi.

8. Hi: Phn b v hot ng ca b r vi nh th no? c im v kh

nng ti sinh ca b r vi?
p: Cy vi c b r rt khe, gm r n ng v r n ngang.
B r n su, nng, rng, hp ty thuc cch nhn ging, t trng, nc, phn bn, khng
kh, ch nhit trong t.
Cy gieo ht r n su n 4 - 5 m. Nhn ging bng chit cnh, r n nng hn (1,2 - 1,6 m).
i b phn r ht tp trung tng t 60 cm. lan xa ca r so vi hnh chiu ca tn gp
1 - 2 ln, nhng i b phn r t tp trung trong v ngoi phm vi tn 10 - 50 cm. Mc nc
ngm cng nh hng ti su ca r vi.
Hot ng ca b r vi ph thuc vo t ni trng, tui cy khc nhau, tnh hnh sinh
trng ca b phn trn mt t m c th sm hoc mun, nhiu hay t. Quan st hot ng
b r vi thy c 3 thi k: Th 1 - sau lc ra hoa r n gia thng 6. y l thi k b r
hot ng mnh m v nhiu r nht. Th 2 - sau lc thu hoch qu vo gia thng 8: Lng
r t hn thi k th nht. Th 3 - sau khi lc thu thnh thc, trc lc cy phn ha mm
hoa vo trung tun thng 10. Vo ma ng nhit t gim dn, li kh hn r hot ng
chm dn hoc ngng hn.
Nhit t, nc c nh hng trc tip n hot ng ca r. Nhit t 10 - 200C hot
ng ca b r vi tng dn, 23 -260C l nhit thch hp nht. 310C l qu cao khin b r
hot ng km hn. Hm lng nc trong t 9 - 16% r hot ng km, 23% hot ng b
r rt khe. V vy vo thi gian nhit thp, hn thiu nc vic bn phn s km hiu
qu.
Vi c b r rt pht trin, c kh nng hp thu mnh nn c kh nng chu hn tt. R vi c
mt loi nm cng sinh to thnh ni khun cn. Nm ny gip b r ht c nc v cung

11

cp dinh dng trong iu kin kh hn, gip r chng c hn. Mt khc trong r vi c
nhiu tananh, trong iu kin thiu O2 c th gip cho r khi b trng c, v v th ngi ta
cng cho rng cy vi c kh nng chu ng.
R vi l loi ho kh, v vy phn ln r t tp trung tng t mt 0 - 50 cm, mt khc nm
r cng cn t phi thong mi hot ng tt c. Do mt yu t quan trng trong khu
chm sc l phi gi cho t c thng thong. pH trong t 5 - 5,5. t qu chua hoc
kim u khng li cho hot ng ca r nm.
Kh nng ti sinh b r vi rt kh. Cy t mt on r c ng knh 1 cm hay trn 1 cm
th sau ch vt thng s hnh thnh nhiu r mi. C th li dng c im ny canh
tn b r, lm cho b r di t dy c, nhiu v khe thm ln. Vic cy gia hng i
vi vi tt nht l lm vo v thu sau thi k hot ng th 3 ca r, lc cnh ma thu
thnh thc. Cht t mt b phn r lc ny cn c tc dng hn ch s pht trin lc ma
ng, xc tin qu trnh phn ha mm hoa.

9. Hi: Th no gi l phn ha mm hoa? Cy vi phn ha mm hoa vo

lc no? Nhng yu t nh hng?
p: Tt c cc loi cy n qu trc lc ra hoa u phi qua thi k phn ha mm hoa.
l s bin i cn bn ca cy t sinh trng dinh dng (ra l, ra cnh) sang sinh trng sinh
thc (ra n, ra hoa, u qu v kt ht). Mt thng chng ta khng nhn bit c qu trnh
phn ha mm hoa bn trong ca cy, m phi dng phng php gii phu mi thy c.
y l mt thi k ht sc quan trng i vi cy n qu ni chung v vi ni ring.
Trong thc tin sn xut c nm ta thy vn vi rt xanh tt song khng c hoa, hoc trn
mt cy bn ny th ra hoa, cn na bn kia th ch c lc cnh v l. l do nhng iu
kin bn trong (ni ti ca cy) v yu t ngoi cnh (nhit , nc, nh sng dinh dng
v.v...) tc ng v chi phi.
Ty theo ging khc nhau (chn sm, chnh v, chn mun) v thi tit hng nm, v.v... m
thi k phn ha mm hoa xy ra sm hoc mun. Nhng ging chn sm t gia thng 10
cho n gia thng 11 bt u phn ha mm hoa, cn cc ging chnh v v ging chn
mun th chm hn: gia thng 12 n thng 2; mun hn na c th ko di n ht thng 3.
Cc yu t c nh hng n vic phn ha mm hoa ca vi:
+ Cc yu t bn trong: ch yu l s tch ly vt cht cc cht dinh dng cn thit v t l
gia chng vi nhau bao gm cc sn phm quang hp, cc cht khong v s chuyn ha
gia chng to ra cc sn phm khc nh cc axt amin, protein, tinh bt, ng; cc vt
cht di truyn nh axit nuclic, ARN; cc cht iu ha sinh trng nh Gibberellin, tylen
v cc men, v.v...
Cc cht iu ha sinh trng nh Gibberellin nu nhiu th c li cho qu trnh sinh trng,
khng li cho vic phn ha mm hoa. Kt qu phn tch cho thy: cy vi c nhiu hoa
nh sinh trng ca cnh c hm lng Gibberellin thp, ngc li nhng cy vi c hoa t
inh sinh trng ca cnh c hm lng Gibbelellin cao. nh nhng cnh non cha
chuyn lc, hm lng Gibberellin rt cao; khi l trn cnh chuyn lc, cnh l thnh
thc hm lng Gibberellin rt thp v sau mi bt u phn ha mm hoa.
+ Cc yu t ngoi cnh: Hai yu t c nh hng n vic phn ha mm hoa vi l nhit
v nc.

12

Thc tin sn xut cho thy nm no nhit ma ng thp v ko di c li cho vic phn
ha mm hoa. Ngc li nu ma ng m p th bt li cho vic phn ha mm hoa v n
v xun hoa ra km. Young (1956, 1957, 1970) nghin cu nh hng ca nhit n vic
ra hoa ca vi nhn thy: hnh thnh c nhiu hoa v c qu cn c iu kin thu ng
hi lnh, vi 200 gi hoc hn cng tt vi nhit di 7,20C. Gio s V Cng Hu (1982)
nghin cu cy vi thiu Ph H, ti Ph H v nh hng ca thi tit i vi vic ra hoa,
kt qu ca vi cng c nhng nhn xt tng t: thng 11 v c thng 12 cng vy nhit
thp, khng ma nhiu nng th c hy vng c ma".
iu kin cho vi phn ha mm hoa c tt cn c nhit thp trong mt thi gian nht
nh, song phn ng vi nhit thp c khc nhau: Cc ging vi chn sm vo thng 5, c
th hnh thnh mm hoa nhit cao hn so vi ging vi thiu Hi Dng v Vi thiu
Ph H, Nhn xt ny rt ng vi trng hp gn y pht hin mt cy vi p Tn Thun,
X Tn Qui, huyn Bnh Minh, tnh Vnh Long (Phan K Nghip, 1993) sinh trng trong
iu kin kh hu nhit i vng ng bng sng Cu Long vn ra hoa kt qu.
Vi 2 ging vi ca Trung Quc: Hoi Chi, Nu m x trong nhm chn mun, yu cu nhit
trong thng 1, 2 khng cao qu 150C mi phn ha mm hoa v ra hoa kt qu tt.
Mt yu t quan trng na l nc. Ma ng hn va phi c li cho vic phn ha mm
hoa ca vi. V trc khi phn ha mm hoa gp hn s hn ch cy ra lc ma ng, c li
cho vic quang hp tch ly cc cht dinh dng, tng c nng dch bo s thun li cho
vic phn ha mm hoa. Sau khi hnh thnh mm hoa, tip theo l thi k hnh thnh cc
c quan sinh sn, lc ny li cn c nc.
Ngoi ra cn phi bit n tc dng ca nng v nh sng. Thng 11, 12 nng cng nhiu
cng thun tin cho hnh thnh hoa v thng 3 c nng th th phn th tinh mi tt.

10. Hi: Vi c my loi hoa? C th iu khin cy c nhiu hoa ci

c khng?
p: Vi l cy n qu hoa c v ci ng chu v d hoa. C ngha l trn mt chm hoa c
hoa ci, hoa c, hoa lng tnh v hoa d hnh. Hoa vi rt b. Trn mt chm hoa phn ln
hoa c v hoa ci ring bit, hoa lng tnh rt t. Hn hu c trng hp trn chm ton l
hoa ci hay ton l hoa c.
Hoa ci: Bu rt pht trin, thng c 2 , c bit 3-4 khi hoa n u nhy tch thnh i,
c bit thnh 3 hoc 4. Nh c thoi ha, cung nh rt ngn, khng c phn. Khi hoa n
u nhy c dch nc dnh y l lc tip nhn ht phn tt nht. Trn cy hoa ci sau khi
th phn th tinh th hnh thnh qu, to ra sn lng trong nm.
Ty theo ging v tnh hnh ra hoa ca cc nm khc nhau m s lng hoa ci c bin i.
T l hoa ci so vi cc loi hoa ni chung khong di 30%: trong iu kin chm sc tt, ra
hoa gp iu kin thun li cho th phn th tinh, th cy vi vn c nng sut cao.

13

Hnh 1: Cc loi hoa ca vi

1,2 - hoa c; 3 - hoa ci; 4 - hoa lng tnh; 5 - hoa d hnh
Hoa c: Bu thoi ha, ti phn v ch nh pht trin tt. Cung nh di, c t 5 - 10 nh,
bao phn y n, ht phn tt. Hoa c c chc nng ch yu l cung cp ngun phn
cho th phn v th tinh. T l hoa c chim khong 70%. Nh vy l qu nhiu so vi
lng noa ci.
Hoa lng tnh: Nh c v nh ci pht trin y . C kh nng hnh thnh qu, song s
lng hoa lng tnh trn cy rt t.
Hoa d hnh: S lng trn cy rt t. C hoa bu hoa c rt nhiu (1-16 ). Loi ny
khng c kh nng hnh thnh qu (hnh 1).
Kinh nghim nc ngoi tng thm t l hoa ci ngi ta c th ngt bt ngn cc chm
hoa ln, hoc thi k cy phn ha mm hoa th phun B9 hay Ethrel.

11. Hi: Trn cy vi hoa c v hoa ci khng n cng lc, nh vy c nh

hng n th phn, th tinh khng?
p: Chm hoa t ca vi c hnh thnh t mm hn hp (c hoa, c l). Trn mt chm
hoa, thng nhng hoa cc nhnh gia n trc, sau mi n cc nhnh trn nh v
gc. Trong mt nhnh nh ca hoa th hoa gia n trc ri mi n 2 bn. Trn mt
chm hoa hoa c n trc sau n hoa ci, ri tip n na l hoa c. Trnh t c th
phn theo 3 dng sau:

14

a. Hoa c v hoa ci khng cng n: Khi hoa c n tung phn th hoa ci cha n, nhy
cha c kh nng tip nhn ht phn.
b. Hoa c v hoa ci chn cng lc v ch c mt ln. Trn mt chm hoa, hoa c v hoa
ci n v gp nhau trong mt s ngy.
c. Hoa c v hoa ci n v gp nhau nhiu ln. Kh nng th phn th tinh ca cy rt tt.
Nhiu nghin cu kt lun: Trong vn vi, trn mt cy hay trn mt chm hoa, hoa c
v hoa ci n cng lc l iu thng xy ra. Gp iu kin kh hu thun li, ong bm v
cn trng hot ng nhn nhp th vic th phn th tinh s rt bo m. Khuyn co nn
nui thm ong trong vn vi, vn nhn v trng thm ging cy th phn. Khng nn ch
trng mt loi ging trong vn v cng nn trnh trng mt cy ring l.

12. Hi: Nhng yu t kh hu no nh hng n vic ra hoa u qu ca

vi?
p: l nhit khng kh v ma.
Nhit c nh hng ln n vic ra hoa ca vi. Hoa vi n trong iu kin nhit >
100C; 18 - 240C hoa n r. Trn 290C hoa n gim. Hoa n khng c ngha l th phn
th tinh tt. V yu cu pht dc ca ht phn v n hoa i vi nhit c khc nhau. T l
ny mm ca ht phn mun t trn 50% phi nhit 25 - 270C; di 160C v trn 300C
u lm cho t l ny gim thp.
Mt khc phi thy cc loi ong ni v ong ngoi thch hot ng nhit 140C tr ln.
22 - 270C mt hoa ca vi tit nhiu, hp dn s hot ng ca ong.
Nu khi ra hoa gp nhit thp s nh hng n th phn th tinh v ko di thi gian t
n hoa n thu hoch.
Ma cng nh hng ln n vic ra hoa u qu ca vi. Thi k n hoa gp ma (nht l
ma phn) cng thm rt do nhit thp khin ht phn pht dc km. Qu trnh th phn
c nh hng ln mt khc do ma m pht sinh nhiu nm bnh trn chm hoa, trn cy,
gim kh nng u qu v lm tng t l rng qu.
Nu gp ma to, thot nc khng kp, b r hot ng km cng gy nhng thit hi cho
vic u hoa u qu. Gi Lo sm Khu 4 cng gy bt li cho vic u qu trn cy.

13. Hi: Nhng yu t hn ch vng trng vi?

p: Cy vi c yu cu c bit i vi nhit . Trong nm phi c mt thi k nhit
h thp to iu kin c ch mm ma ng, lm cho cnh thu sung sc, tch lu c nhiu
dinh dng gip xc tin qu trnh phn ha mm hoa. C th ni, vi vi ma h cn c
nhit cao, cn ma ng cn c mt thi gian mt v lnh. Nhng vng trng vi thng
c nhit bnh qun 21 - 230C, nhit thng ging bnh qun 10 - 170C, nhit ti thp
tuyt i khng qu -20C.
Nhit c nh hng n hot ng ca b r v cnh l trn mt t. Nhit t t 10 200C r hot ng mnh dn ln; 23 - 260C hot ng thch hp nht. Cn cnh l th bt
u hot ng t 100C tr ln; 24 - 320C l thch hp nht. Nhit cao qu hoc qu thp
u bt li cho mm cnh. T -20C ti 00C b phn trn mt t ca cy con b cht cng,
tuy sau vn c th ny chi phc hi sinh trng.

15

 cc vng trng vi ca ta nm no ma ng lnh th xem nh c ma vi; ngc li nu

ma ng m m p th vi mt ma. V vic phn ha mm hoa khng thun li.

14. Hi: Vi cn nhiu nc vo giai on no?

p: Vi l cy n qu c kh nng chu hn v chu ng tt, nhng to iu kin cho cy
sinh trng, ra hoa u qu c tt, c sn lng cao v phm cht thm ngon phi ch
c vic cung cp y nc cho cc thi k pht trin ca cy, kp thi chng ng cho
vn cy khi ma to, lng ma ln, cng nh chng hn cho cy vng i, trong ma kh.
Kh nng chu hn ca cc ging vi cng khng ging nhau. Vi sm, vi thiu Ph H
chu hn kh hn so vi vi thiu Thanh H. Kh nng chu ng cng ch n mt gii hn
nht nh. V lt nm 1971 v ngp qu lu nn vn vi Thanh H b cht n 4,5 vn cy.
Trong v xun xc tin qu trnh phn ha mm hoa cn c mt thi gian kh hn thch
hp, nhng khi c hoa, c qu th yu cu t phi m, nu gp hn thi gian ra hoa b
chm li. Nu ma ng ma nhiu lc ng pht trin mnh th nm sau s mt ma.
Qu trnh pht dc ca qu vi trong thi gian rt ngn, cc b phn ca qu li pht trin
mnh, do cn c mt lng nc nht nh. t ma hoc khng ma, m khng c ti th
qu ln chm, thm ch rng qu. Ch thi k tht qu pht trin nhanh cn nc bo
m nng sut v phm cht qu.

15. Hi: nh hng ca nh sng v gi i vi vi ?

p:
* Ngi Trung Quc c cu ng nht l chi, bi nht long nhn c ngha l nhn c th
chu bng rm quay lng li vi mt tri, cn vi phi trng ni c nh sng chnh din.
Cc vng trng vi nc ta s gi chiu sng trong nm 7400 - 8600 gi. nh sng y
lm tng kh nng ng ha ca cy, xc tin qu trnh phn ha mm hoa, lm tng mu sc
ca v qu v lm tng phm cht qu. Nu khng nh sng hoc trng qu dy, qu trnh
quang hp b hn ch th s ra hoa, u qu s kh khn. Nu khi ra hoa gp nhit qu
cao, khng kh qu kh, cng nh sng qu mnh, lng bc hi ln s lm cho ch nh
ho, nng dch u nhy qu cao khng li cho th phn th tinh. Thi tit thun li cho
vic ra hoa, th phn th tinh l trong thi k ra hoa c nhiu ngy, nng, ro, sau li c
ma ro ri tri li quang.
Nhiu nghin cu thy rng thi tit kh hu thng ging c tng quan cht ch n nng
sut vi. Trong thng 1 nu nhit thp (11 -150C)s tri quang t 15-22 ngy tr ln, thi
gian chiu sng 117 gi/thng, s ngy ma t (t hn 10 ngy), lng ma t (di 50 mm),
m khng kh thp (< 73%) th nm c ma. Ngc li th mt ma vi.
* Gi nh c li cho vic thng thong cho cy trong vn, gip cho vic quang hp c tt
v gim bt su bnh. Vi s nht l bo. Phn ln cc cn bo min Bc xut hin lc
thu hoch xong qu, nhng bo c th lm gy cy lm thit hi lc cnh thu l cnh m
cho v qu nm sau, v sau bo khi cy hi phc th xut hin lc ma ng, nm sau s
khng c hoa do mt ma qu.
khc phc thit hi do bo gy ra (nht l cc, vng ven bin) c th trng cc bng rng
phng h kt hp k, trng cy tha, to tn thp. C kinh nghim trng 1 h 3 cy sau
ghp p lm 1 tng sc chng gi bo.

16

Ngoi ra cn c gi ty kh nng, nht l khi qu ang pht trin nhanh cn nc. C th

khc phc bng cch ti nc ln tn cy.

16. Hi: t no th trng c vi?

p: C th ni vi l loi cy khng kn t lm. cc tnh min Bc vi c trng trn
nhiu loi t:
-

t bi ven sng l loi t ph sa c l ha tnh thch hp vi vi, m tt, nn cy

vi y sinh trng pht trin tt, sn lng cao, cht lng tt... Nn ven sng
Hng, sng y, sng L thng gp cc vn vi...

t rung trc y cy la vng ng bng Bc B. t y ni chung c

mu m kh, song mch nc ngm qu gn mt t, ma ma hay b ng nn khi lp
vn trng vi ngi ta phi vt t cho lung trng cao thm v b sung dn hng
nm. Trng vi y khng bao gi b hn (Thanh H - Hi Dng, ng Hng Thi Bnh).

t i dc thuc loi ph sa c, sa thch hoc sa phin thch cc tnh trung du min

ni: c im chung l t ngho dinh dng, chua ( pH: 4,5 - 6,0), t dc nn
thot nc tt, tng canh tc kh dy, thng b thiu nc trong ma kh, cy ci
trng trn t i khng cao ln nh vng t ph sa ven sng v ng bng song cy
vn xanh tt (Qung Ninh, Ph Th, Bc Giang...).

Nh vy t no cng c th trng c vi min l c phn bn v nc cho cy.

+ C th trng vi vng i thiu nc c khng?

Vi c tn cy cao to, b r n su. Nhng theo kt qu nghin cu b r vi vng i cho
thy do nhn ging bng cnh chit nn b r ch n su trong t 60 cm, m cy cn
nc vo ma sinh trng ra lc cnh, thi k phn ha mm hoa, ma hoa, qu pht trin.
Trng vi vng i, min ni nh Sn La (Ho Bnh), Sc Sn (H Ni), Ch Linh (Hi
Dng)... thng gp hn, cy thiu nc trong ma kh, dn n lc chm, lc cnh yu,
qu pht trin km, sn lng thp v c hin tng cch nm r rt.
V vy nn trng vi nhng ni gn ngun nc hoc c nc ti. Vng g i nn lm
rung bc thang, c mng tr nc v p dng cc bin php k thut thm canh nh: cy
su gia lung, bn nhiu phn hu c, trng cy h u .v.v. ph t gi m cho t.
Nn trng bng cy ghp ( c b r n - su) thay cho cy chit ang trng ph bin hin
nay.

+ Nhng ch t trng c trng c vi khng?

Vng t trng cng trng c vi. Nhng khi trng cn vt t thnh lung cao hoc nu
cha c iu kin th c th p thnh nm, trng vi ln trn ; n ma kh hng nm vt
t p dn cho nm rng v cao thm.

+ vn i trc y trng tre, bng nay mun trng vi phi lm g?

17

B r tre rt khe, ht cht dinh dng rt mnh nn cc vn tre gi vng i lp t mt

thng ngho dinh dng. C trng vi c trn t ny hay khng ph thuc vo vic
chun b v ci to t trc lc trng vi v k thut chm sc, thm canh cho cy sau trng.
Trc tin l phi nh ht gc tre cht ht cnh l cc cy xung quanh cho vn c
thong. Sau o h su bn thm nhiu phn chung hoc phn hu c, tm cch nhanh
chng phc hi li mu m cho t vn bng cch trng xen cy phn xanh ci to
t, dng thn l bn cho cy. Khu quan trng tip theo l khu gi nc chng hn cho vi.
Cch chm sc cn theo hng dn v k thut c trong cc ti liu v cm nang.

17. Hi: nc ta c nhng ging vi g?

p: Cy vi c trng nc ta cch y hng nghn nm, nhng cho n nay cc
nghin cu v vi cha nhiu. Trong thc tin sn xut hin nay thng gp 3 nhm chnh:
1. Vi chua: Cy mc khe, qu to, trng lng trung bnh 20 - 50g. Ht to. T l n c
chim 50 - 65%. L loi chn sm. Cui thng 4 u thng 5 c bn ch. iu d phn
bit l chm hoa vi chua t cung n cc n hoa c ph mt lp lng mu en. Vi chua ra
hoa u qu u v nng sut n nh hn vi thiu. Trong nhm ging vi chua ny c
nhng cy c u im nh mu v qu p, n rt ngt, qu to, nh ( vng Thanh Oai: vng
anh, hoa hng, ci da, ng phn v.v...).
2. Vi nh: Cy to hoc trung bnh, tn cy dng ng, l to (cng c cy l nh). Chm
hoa c di v ln trung gian gia vi chua v vi thiu, c lng mu en nhng tha hn
vi chua, trong s cng c cy chm hoa c lng mu trng. Qu bng qu vi chua loi
nh. Ht to. Phm cht qu km vi thiu. Qu chn gia thng 5 n u thng 6. Khi chn
c ging v qu vn c mu xanh, nh qu c mu tm , n ngt, t chua.
3. Vi thiu: C ngi gi l vi Tu v h cho rng ngun gc ca n t Trung Quc, ch
ng c mt phn v c nhng ging c chn lc, nhn ging v ph bin trong sn xut
hon ton Vit Nam m Trung Quc khng c hoc khng ni n nh vi Thanh H, Ph
H...
Do nhn ging bng chit cnh nn cc c tnh v sinh hc, kinh t tng i n nh, c
ng u cao, d nhn dng. Tn cy c hnh trn bn cu, l nh, phin l dy, bng phn
quang. c th ra hoa c i hi ma ng nhit thp. Nhng nm t rt khng ra
hoa hoc ra hoa l t. Chm hoa v n khng c lng nhung en nh vi chua m c mu
trng (nh trng ch). Qu nh hn qu vi chua, trung bnh nng 25 - 30g, ht nh hn vi
chua. T l n c cao hn: 70 - 80%. Chn mun hn vi chua. Qu chn vo u thng 6.
Ninh Giang c chng chn mun hn vo u thng 7 v Hong Long li c chng chn
sm vo cui thng 5.
Cc ging vi thiu gm c: Vi thiu Thanh H l ging ch lc c trng rng ri nhiu
tnh. Vi thiu Ph H phm vi trng hp hn. Ngoi ra cn c vi thiu Xun nh, vi
thiu B H... din trng cng hp hn.
Gn y c nhp mt s ging vi Trung Quc nh:
Qu v: Qu c trng lng 15 - 22g, ht b. Phn n c chim 75 80%. Qu n ngt,
nhiu nc, c v qu chu c hn thch nghi vi vng i; thch ng rng vi cc loi t
nhng sn lng cn thp khng n nh qua cc nm.
Nu m x: L ging u bng ca Qung ng nh c phm cht thm ngon. Qu hnh tim
hi dp, trng lng 20,1 - 27,6 g. Phn n c chim 73, - 84,4%. Ht rt b, c nhiu qu

18

ht thoi ha. Qu chn vo cui thng 6 u thng 7. Chu hn, thch nghi trng vng i
nng sut cao, nhng c hin tng cch nm v sn lng khng tht n nh.
Hoi chi: Phm cht qu vo loi trung bnh. Thi gian thu hi di c li cho vic ko di
thi gian cung cp qu ti. Tnh thch nghi rng, sn lng n nh. Trng lng qu trung
bnh 15,4 - 28,3 g, t l n c 68,5 - 76,6%. Ht tng i to.
Hc dip (c ngha l l en): Trng rt ph bin Qung ng, l mt trong nhng ging
c gi tr thng phm cao. c im ni bt l hng v thm ngon, sn lng cao v n
nh, c kh nng chu ng tt, nhng km chu gi v su bnh, nht l su c thn. Trng
lng qu 16,1 - 32 g. Ht to, phn n c chim 63,5-73,3%.
Tam nguyt hng: L ging c sn chn sm ca tnh Qung ng. Cy mc rt khe,
cnh khe, di v tha. L mng, mm, mt l mu xanh m, lng l mu xanh bc. Chm
hoa to, th v di. Hoa to v phn b dy trn chm hoa, chm hoa v n hoa c lng dy
mu en. Qu to, trng lng qu 26 - 42g hnh tim hoc hnh tim hi lch. V qu dy,
gin, khi chn c mu ti. Tht qu mu trng nh sp, nhiu nc, n ngt c v chua
mnh, ht to. Phn n c chim 62 - 68% so trng lng qu.
u im ca ging ny l chn sm, nng sut tng i cao v n nh, chu c ng.
Phi t tiu (c ngha l cung phi ci). L mt trong nhng ging ngon ca tnh Qung
ng. Cy mc khe, cnh to, tn tha. Qu to, trng lng qu 23,5 31,1g, hnh trng hi
trn, v qu khi chn mu hng. Tht qu dy, mu trng nh sp, nhiu nc, gin tan, c
mi thm. Ht b. Phn n c 77,1-82,5%. Qu chn vo cui thng 5 u thng 6. C
sc cnh tranh cao trn th trng qu ti. K t ci tuy c nng sut cao song khng n
nh, hay b su c thn ph hi.
i to (cn gi l i to): L mt trong nhng ging chn sm Qung ng. Cy cao to,
cnh di, tn cy xe rng: Chm hoa di. Qu hnh trng hi trn, ln trung bnh, trong
lng qu 19,6 - 27,0g. V mng mu hng ti, tht qu mu trng sa. Tht qu c v chua
nh, thm, gin tan. Ht to, y n. Phn n c chim 61,5 -75,5% trng lng qu.
Ging i to c th dng n ti, sy kh v lm hp. Thi v thu hoch vo u n
gia thng 6. u im chnh l c th lu trn cy, thi k thu hoch c th ko di. Kh
nng thch ng kh c th trng vng i ni, chu rt kh, c nng sut cao v n nh.

18. Hi: Mc tiu ca cng tc chn ging vi hin nay l g?

p: Hin nay v c sau nhiu nm na vi vn l loi qu th trng th gii a chung v
bn c gi so vi cc loi qu khc. Cng tc chn ging vi phi ch n hnh dng v
mu sc qu, hng v, thnh phn dinh dng phong ph, kh nng thch nghi vi iu kin
vng trng tt, v.v... V vy mc tiu ca cng tc chn ging s l:
1) Nng sut cao, n nh, phm cht tt.
Cn theo di nhiu nm v sn lng, phm cht trn tng cy, ca tng ging trong iu
kin kh hu v chm bn c th tuyn chn c nhng cy tt nh mun. V tiu
chun nng sut, cy c chn phi hn ging c 20 - 30%, sn lng cc nm khng c
chnh nhau qu 30%. V phm cht: qu to, ci dy, ht b. Ci qu mm, t x, c hng
thm m, hm lng cht tan v t l ng/axit cao.

19

2) Ko di thi gian cung cp qu ti bng cch chn to c cc ging chn sm hoc cc

sm v cc ging chn mun.
3) Chn ging cho ch bin hp.
nc ta cha ban hnh tiu chun ging vi dng lm hp. Theo yu cu ca cc nh
my tm thi c mt s quy nh di y:
Qu hnh trng trn. Vai qu bng v u.
Trng lng qu phi t 20g tr ln, qu u nhau.
Ci dy trn 1 mm, pha nh qu c th mng hn nhng phi kn. .
Tht qu mu trng, bn trong sut, ch tip gip vi ht khng c mu nu.
Sau khi ch bin khng cho php tht qu bin nu vng.
Tht qu gin, mm va phi, sau khi ch bin vn gi c tnh n hi, khng b
v lp mng bc ngoi.
chua ngt va phi, gi c hng v, khng c mi l.
4) Chn c ging chu hn. min Bc nc ta din tch t i cn rng, mun m rng
vic trng vi phi khc phc c hn hn, nht l trong ma kh.

Chn ging vi bng con ng no?

1) Chn t cc cy thc sinh:
Vi th phn do cc cy trong cng ging hay khc ging. Cy mc t ht do ti t hp gen
nn bin d ln. V vy c th da vo tuyn chn c cc cy u dng nh
mun. Lm c vic ny cn c thi gian v cy gieo t ht t nht 4 - 5 nm thm ch cn
lu hn mi ra hoa u qu v phi ch mt s nm khi nng sut cao n nh mi khng
nh c.
2) Chn t cc bin d mm:
Cy vi nc ta c nhn ging bng phng php v tnh qua mt thi k kh di chc
chn s c nhng bin d mm rt tt, theo hng c li v mt kinh t. Ch mt s tng
quan nh di chm hoa vi nng sut v tnh n nh v nng sut, cc bin d mm v
thi v thu hoch, v ht b hoc khng ht, v.v.. . i vi vic tuyn chn ging mi l rt
c gi tr.
3) Nhp ni ging:
y l hng chn ging rt ph hp vi tnh hnh ca nc ta tn km cho vic u t,
li cho kt qu nhanh. C th nhp cc ging cc v cao hn nc ta hoc nhng ni c
iu kin sinh thi tng t vi nc ta.

20

19. Hi: Mun nhn nhanh cc ging tt phi lm th no?

p: Theo phng php truyn thng l chit cnh, nhng lm theo phng php ny th gi
c cc tnh trng tt, song h s nhn ging thp, khng y nhanh c vic m rng din
tch trng ging mi. Ngy nay ngi ta ch n vic ghp cy v ghp ci to ging c
bng cch ca n nhng cnh c, trn ny n cc lc cnh mi v ghp ln nhng
ging mi.
Mun vy cn xy dng cc vn ging gc l nhng ging tt c tuyn chn t trn
ly cc mt ghp v cnh ghp cho vn m v nhn ging.
Cc phng php nhn ging i vi vi?
nhn ging vi vi c th dng phng php gieo ht, ghp, chit cnh v gim cnh.
Cy gieo ht chm ra hoa kt qu, bin d ln khng gi c c tnh tt v phm cht ca
cy m nn t dng. Nhn ging bng phng php gim cnh t l ra r thp, rt chm hnh
thnh cy nn cha ph bin trong sn xut. Phng php nhn ging c dng kh ph
bin hin nay cho sn xut l chit cnh. Cy chit cnh tuy gi c nhng c tnh tt ca
cy m, nhng h s nhn thp, b r thng n nng khng thch hp cho vng g i l ni
qu t cn di do song li thiu nc trong ma kh.
Nhn ging vi bng phng php ghp c nhiu u im nh h s nhn cao, gi c cc
c tnh tt ca cy m, nng cao c tnh thch nghi ca cy ging vi iu kin kh hu t
ai a phng, v.v... cho nn cc vng trng vi ln ca th gii nh Trung Quc, n ,
xtrylia ngi ta nghin cu v ng dng phng php ghp vo sn xut v xem n nh
l phng php ch o trong nhn ging vi hin nay.
Cch lm vn ng gc ghp cho vi?
Trc tin phi chn ging gc ghp ly ht lm gc ghp. Khng phi tt c cc ht vi
u c th dng lm gc ghp. Thng thng ngi ta dng ht chn sm lm gc ghp cho
nhm ging chn sm v ht ging chn mun lm gc ghp cho cc ging chn mun. Ngoi
ra do c im ca ging cho nn c nhng ging ht rt b do pht dc khng y . V
vy phi chn cc ging sinh trng khe, kh nng thch nghi tt, c ht chc, t l ny mm
cao lm gc ghp. Ht chn y mi thu hoch, thu ht xong phi ra tht sch, co ht
cc mu tht qu rn ht. Tt nht l gieo ngay. cng lu cng mt sc ny mm; ht
sau 5 ngy t l ny mm ch cn 5%. Khng nn ht ngoi nng v s d mt sc ny
mm. Nu cha gieo kp th cho vo t lnh gi nhit 3 - 50C c th c trong 1
thng m khng nh hng n sc ny mm.
t gieo ht lm vn ng nn chn t tht, c bn phn hu c v phn ln nh t lm
vn ng vi cam qut.
Gieo ht c 2 cch l gieo theo hng hay gieo vi. Lng ht cho 1m2 khong 100 - 150 g.
Gieo hng vi khong cch 20 - 23 cm. Trn hng t ht cch nhau 10 13 cm, t ht nm
ngang, lp t su 1,5 - 2 cm. Xong ph mt lp mng rm r hay c kh v ti nc.
Nhng im cn ch khi chm sc i vi cy con:
1. Cn lm gin che nga bnh ho ngn.
2. Ti nc gi m cho cy con thng xuyn.

21

3. Trn lung khi cy mc cao cn ta bt nhng m mc dy v trng dm thm

nhng ch khuyt cy. Lm vic ny lc l chuyn lc hon ton l an ton nht.
4. Bn phn v ti nc: pha nc phn long mi thng ti mt ln. Nu dng phn ha
hc, ngoi ra cn ch kt hp c ln v kali. C hn v ng u lm cho cy chm pht
trin, thi gian vn ng s di, t n tiu chun ghp s mun.
5. Ch phng tr su bnh: Ch yu l b hung hi r, b xt, nhn hi cnh l.
6. Ta cnh: Cy con vi hay b chy ngn v pha di hay pht sinh nhiu cnh mi. Kp
thi ta b cc mm yu, ch li 1 thn chnh khe mnh.
Ngoi vic gieo ht vo vn ng, chm sc chun b ghp, ngi ta cn ra ngi cy con
vo bu v chm sc n khi cy trong bu t tiu chun th bt u ghp.

20. Hi: Hin tng kh ngn ca cy con trong vn ng? Nguyn nhn
v cch khc phc?
p: vn ng cy vi con thng thy hin tng ho ngn, nh sinh trng kh qut
li, cy cong xung. Sau gn gc 1 - 2 mm bn ny ln thnh 1 - 2 thn mi, li b ho
ngn. Cc mm di li tip tc ny hnh thnh mt cy c nhiu thn. Cc thn con ny
rt yu, pht trin chm kh t n tiu chun ghp.
Kt qu nghin cu cho thy hin tng ho ngn l mt bnh sinh l do nh hng ca nhit
cao nht l trong ma h v cc vng c kh hu kh nng.
Quan st hin trng thy: Trong ma h c nhit cao, vn ng khng c che to
mt tng t c nhit cao trn b mt lung lm cho cy ho ngn. Nn lm gin che
gim bt nh hng ca nhit cao i vi cy con, nht l trong ma h. Ch kt hp
ti nc lm mt cho cy vo bui sng v bui chiu.

21. Hi: C bao nhiu phng php ghp vi?

p: C th p dng cc phng php ghp cho cy n qu thn g nh cam qut, xoi, to,
m, mn, v.v... ghp cho vi. Thng dng nht l ghp mt - theo li ghp ca s, ghp
p, ghp ch bn, ghp lun di v, ghp thp (ghp ng l) v ghp nm (xem hnh 2).

22

Hnh 2: Cc phng php ghp vi

a) Ghp mt theo li ca s: 1 - ct mt ghp; 2, 3 - bc v gc ghp; 4 - t mt ghp ln v

tr bc v gc ghp; 5 - buc giy sau khi ghp

b) Ghp nm: 1 - cnh ghp; 2- gc ghp;

3 - dng nilng mng bao li sau khi ghp chng mt nc.

23

c) Ghp p

d) Ghp ch bn

24

e) Ghp lun di v

f) Ghp thp

25

22. Hi: C th ly cnh ghp trn cy cha cho qu ghp c khng?

C ngi ni ch nn ly cnh ghp hng nam trn tn cy m! C ng
khng?
p: Cnh ghp tt, xu c quan h n sinh trng, nng sut, phm cht, tnh chng chu,
tui th ca cy ghp sau ny. Bi vy cn phi tuyn chn cn thn khi c nh hng
xu lu di v sau.
Nn ly cnh ghp trn cy m u t c nng sut cao, phm cht qu tt, sch bnh, kh
nng thch nghi vi iu kin ngoi cnh tt, cy m ang cho qu vo tui ang sung sc.
Khng ly cnh ghp nhng cy gi, nhng cy cn t cha ra qu nu bit c ch
thc ngun gc ca n (nh ni trn) th vn c th ly cnh ghp c.
Cn ch cy n qu c hin tng bin d mm, khng nn ly cnh ghp cc cy non
cha ra qu, phng cc bin d xu v tnh m ta em nhn rng ra.
Vic chn cnh ghp trn tn cy hng nam l tt v v tr ny cnh tip nhn c nhiu
nh sng, mm cnh sung sc, khi ghp t l sng cao, cy con chng pht trin.
Ngoi ra cng c th ly cnh ghp trn tn cy phn gia ln n nh tn c 4 pha
u c.

23. Hi: Lm th no t l cy ghp sng t c cao?

p: Cy vi ghp t l sng thp l do hm lng tananh trong cy cao, hm lng tinh bt
thp, kt cu cc ng dn khng c u n, v vy khi ghp t l thnh cy thp.
khc phc cn ch mt s im sau:

1) Lm tt cng tc chn cnh ghp v mt ghp

ly cnh ghp cn chn trn nhng cy m c nng sut cao, n nh qua cc nm, phm
cht qu thm ngon, cy sinh trng sung sc, tn cy c y nh sng, khng b cc cy
khc che khut, chn cnh thnh thc, trn cnh c nhiu mt khe l cnh xun hay cnh
thu 1 - 2 nm tui.
Trc khi ly cnh ghp nn khoanh v hay dng dao ct khoanh n tn li tp trung
c nhiu cht dinh dng.
2) Chn ging gc ghp
Cn chn ging sinh trng khe, chng ln v b ngang v c sc hp tt vi cnh ghp.
Khng phi bt c ging vi no cng ghp c vi nhau, m phi chn. Thng th nhng
cy trong cng nhm (nhm vi chn sm chng hn) d ghp vi nhau hn. Song cng c
th ghp cc cy khc nhm vi nhau c (gia ging chn mun vi ging chn sm chng
nn). V vn ny cn c nghin cu thm. Khi cy gc ghp c ng knh t trn
di 1 cm l ghp c. Trc khi ghp cn ti nc, ti phn m b r cy pht
trin, to thun li cho vic ghp.
3) Thi v ghp
Rt quan trng. Mi phng php ghp thng c thi v ghp thch hp ring. Ch yu bo
m nhit trong phm 20 - 300C, m khng kh 80 - 90%, v tri khng nng gt qu.
Thi v ghp vi ni chung trong thng 3 - 4 v 9 - 10 l thch hp. Ghp xong nn dng mt

26

bao nilng tht mng bao ra ngoi gi m v lm gin che bng cho cy ghp: Ch
khng hi nc qu nhiu trong ti nilng.
4) K thut ghp
Phi nhanh, thnh thc. Dao ghp phi sc, nht ct phi ngt, khng x. Khi t cnh ghp
hay mt ghp vo gc ghp ch tng tng 2 bn tip xc vi nhau c nhiu. Buc
giy va cht, u, khng nn xit qu cht.

24. Hi: Chm sc cy con sau khi ghp nh th no?

p: Khi cnh ghp vn cao c 15 - 20 cm bt u lm c vun gc v bn phn. Ln lm
c u tin phi lm nh nhng trnh va chm vo gc ghp v cnh ghp. Sau c cch
mt thng li bn phn thc cho cy con mt ln. Loi phn v cch bn p dng nh i vi
cy gc ghp. Ti nc chng hn kp thi l bin php rt quan trng quyt nh s pht
trin ca cy con sau khi ghp v t l cy xut vn. Thng xuyn bt su, phun thuc
phng tr bnh hi. Phun thuc ln u phi lm sm khi cnh ghp mi mc c 2 - 4 cm.
Vo ma h nhit cao, m vn ng cao phi thng xuyn phun Boc (1:1:100)
chng nm gy ho cnh: Lun lun kim tra ct b cc cnh bt nh mc ln t gc
ghp: Khi cnh ghp cao 40 - 50 cm tin hnh ta bt cnh con, bm ngn to hnh cho cnh
ghp. Trn mi cnh ghp ch 2 - 3 cnh chnh khe, phn b u v cc pha dng lm b
khung cho cy v sau.

25. Hi: C ngi ni: Cy vi ghp tt hn cy vi chit. C ng khng?

p: Cy ghp cng ging nh cy chit u ly t mt cy m u t m ra, sau khi trng
cy vn gi c cc c im tt ca cy m nh ra qu sm, nng sut cao, phm cht tt,
v.v... Nhng cy ghp c b r khe, r ci n su vo t nn kh nng chng hn, chng
gi tt hn, trng c trn vng i kh hn. V im ny cy chit c phn b hn ch.
Nu mun m rng din tch trng vi trn vng i l ni hng nm c ma kh hn th cy
ghp c trin vng p ng tt hn.
Cn cy chit d c nhn ging qua nhiu i song vn gi nguyn c phm cht, b r n
tuy nng song li thch hp vi vng ng bng v ma ma c mc nc ngm cao.
Tuy vy phi ni rng v h s nhn th phng php chit cnh khng sao ui kp phng
php ghp.

26. Hi: Lm t, o h v chun b phn lt trng vi t ng bng

v vng i c g khc nhau?
p: Lm t trng vi tt nht l cy mt lt, sau mi o h. t ng bng mc nc
ngm cao, ma ma hay b ngp nn tt nht l o mng, vt t ln lung v h ch nn
o nng (40cm) vi chiu rng 80cm. Cn vng i cng o su v rng cng tt (su
100cm, rng mi b 100 cm). Khi o h ring lp t mt ra mt bn, t cn li trn
u vi phn chung mi h t 20 - 50 kg (ty kh nng) thm 0,5kg ln v 0,5 kg kali. Sau
cng ly lp t mt ( ring): ph ln trn. Cng vic chun b ny lm xong trc lc
trng mt thng hoc sm hn cng tt.

27

27. Hi: Khong cch v mt trng thch hp i vi vi?

p: Ty theo ging, ty theo t trng xu tt, ty theo cch chm sc m b tr khong
cch trng cho thch hp. Ging sinh trng khe nh vi chua th trng tha hn vi thiu,
t i trng dy hn t bi v t ph sa, c to hnh v ct ta tt th trng dy hn l
mc t nhin. nc ta khong cch trng thng l 8 x 8 m hay 8 x 9 m nh vy c th
trng vi mt 156 - 138 cy trn 1 ha. Hnh 3 gii thiu mt v phng thc trng vi
mt s nc trn th gii cc nh lm vn tham kho.
Hnh 3: Mt v phng thc trng vi mt s nc trn th gii
1) Cch b tr trng cy
a) vung (44 - 77 cy/ha)

b) Nanh su (80 cy/ha)

28

2) Mt trung bnh
a) Hnh thoi:
Mt ban u 139 ha
Mt cui cng 70ha

b) Hnh ch nht:
Mt ban u 111 cy/ha
Mt cui cng 55 cy/ha

29

3) Mt cao
a) vung:
Mt ban u 278 cy/ha
Mt cui cng 139 cy/ha

Cy trng chnh
Cht ta b khi giao tn

b) Hnh ch nht: Mt 139 cy/ha

30

28. Hi: Trng vi vo v xun hay v thu? tng t l sng khi trng cn
ch g ?
p: cc tnh min bc trng vi vo ma xun hay ma thu u c c. Nhng tt hn
ht l trng vo v xun. y l ma trng cy thch hp nht, t l sng t cao nht v lc
ny nhit cao dn, m khng kh rt cao v c bit c ma xun. Dn gian c cu:
Tit thng 2 trng cn mai cng sng. Trng vo lc ny cn c u im na l cng
ti nh c ma xun.
tng t l sng khi trng cy con phi c bu, ngoi ra cn ch cc im sau:
-

Trnh khng v bu do vn chuyn. Tt nht bu c bao bc bi rm r c giy

buc cht. Khi trng t c bu xung h trng.

Ta bt l gim bt vic thot nc ca cy.

Khi trng khng nn dng chn dm xung quanh m nn la cc ht t nh cho ph kn

bu, dng tay n cht xung quanh v ti m nc cho t bu v t h tip xc vi
nhau.

C kinh nghim dng t mn trn vi nc thnh h ngay di y h, sau t bu xung

h trng v ph thm t xung quanh. t c h v r c iu kin tip xc vi nhau nn
cy chng bn.
-

Trng xong nn be b nh xung quanh gc, khi ti nc tp trung thm vo gc v

gp ma khng b mt mu.

Ni c gi nn cm cc, buc thn cy vo cc cho gi lay gc.

29. Hi: gn cc nh my (gch, phn ln, phn m, gang thp, giy)...

khi, bi ta ra nhiu c th trng vi c khng?
p: Khi cc nh my gch, phn ln, phn m, ha cht, giy, xi mng, gang thp, v.v...
thot ra vi cc m c khc nhau mang theo cc cht c. Cc cht kh ny gp gi thi
mang n nhng nh hng xu cho mi trng sinh thi cc vng ln cn, nht l vo khu
vc lung gi thi. Cy vi y sinh trng khng bnh thng, ra hoa u qu khng tt,
khng c ngha v mt kinh t. Cc vng ny khng nn trng vi, m nn chn loi cy
xanh khc.

30. Hi: Thi gian u cy vi cha khp tn nn trng xen cy g?

p: s dng t c hiu qu tng thm thu nhp, chng c di v lm tng mu m
ca t khi cy vi cn nh cn trng xen thm cc loi rau mu, cy h u, cy phn xanh,
cy n qu, v.v...
t rung: Trng lc xun hay tng xun, xanh trng trong v h vi cc ging mi
nh 044, v thu ng th trng rau, cc loi u rau, chui.
t i: Trng xen lc, , cy phn xanh b u, hoc m mn, hoc trng xen cc bng
ch, v.v... Trong qu trnh trng xen vic bn phn, ti nc, chm sc cho cy trng xen
cng c tc dng tt i vi vi, nhm thc y cy pht trin nhanh, sm c qu.

31

Khi cy vi giao tn th hy b cy trng xen v c th trng di tn nhng cy chu bng

nh gng, a lin, mi tu, da ta v.v...

31. Hi: V sao phi coi trng vic bn phn hu c cho cy vi?
p: Phn hu c c ngun gc t ng vt, thc vt rc thi ca thnh ph, v.v... Trong
phn hu c ngoi cc nguyn t a lng nh m, ln, ka li, magi v canxi c cc nguyn
t vi lng nh st, km, bo, mlipen, v.v... l nhng thc n rt cn cho cy. Trong 1 tn
phn ln c hm lng m tng ng vi 20 - 25 kg sulfat m, 20 kg supe ln, 10 kg
sulfat kali.
So vi phn ha hc, phn hu c phn gii chm cn cho nhu cu cc giai on pht trin
ca vi, mt khc cn lm cho t ti xp, l tnh v ha tnh ca t c ci thin lm tng
thm kh nng thot nc v gi nc tt cho t.
Vic trng xen cc cy h u trong vn vi, ngoi cc sn phm thu hoch, phn cn li (r,
thn l) ca cy trng xen vi trong t lm tng thm ngun phn hu c cho cy.

32. Hi: Triu chng thiu m, ln, kali vi v cch khc phc?
p:
+ m rt cn cho cy cc giai on sinh trng. m c tc dng nng cao nng sut v
phm cht qu. Tha m s lm cho cnh l pht trin qu mnh, nh hng n phn ha
mm hoa, gy nn rng hoa, rng qu, sn lng thp v phm cht qu km.
Cy thiu m th hin: Cc t lc mc yu, l cnh b, c mu vng, bin l hi cong li, l
rng sm, rng hoa v rng qu nhiu. Thiu m ko di cy s mc yu tn cy thp b,
tui th ngn.
khc phc cn bn nhiu phn hu c (bn lt) v b sung cc phn m ha hc vo cc
giai on cn cho cy nh lc ra lc cnh, ra hoa kt qu, t lc cnh ma thu, v.v... C th
dng 0,3 - 0,5% ur bn ln l.
+ Ln gip cho s pht trin ca r, tng cng kh nng chng hn, chng rt cho cy, thc
y qu trnh phn ha mm hoa, s pht dc ca qu, s thnh thc ca ht. Nng cao phm
cht ca qu.
Cy thiu ln th hin: L vi to hn, mu ti, mc nghim trng th mt l v bin l
c mu vng nu cc b v lan dn ra n gn chnh.
Dng phn hu c bn cho cy, t i chua cn bn vi trc khi trng, mi h 1 kg vi
bt. C th dng 2 - 3% supe ln hay 0,3% Biphosphat- kali (KH2PO4) ha vi nc phun
ln l.
+ Kali gip cho cu to cc m thm cng cp. Vic vn chuyn cc sn phm quang hp
n cc t chc ca cy c thun li. Kali lm tng tnh khng ca cy, nh: chu hn,
chu lnh, chu nng, tng kh nng chng chu su bnh, gip cho qu ln nhanh v thnh
thc, tng c phm cht qu, tng kh nng ct gi, tng kh nng bo v ca v qu.
Thiu kali sc l hi nht, mt l c hin tng trng mu tro kh, bin l c mu nu g
dn dn lan xung tn gc l.
Cch khc phc: Bn phn hu c, khng dng n c phn m ha hc m phi phi hp
vi phn kali, dng tro bp. Cn thit th dng nc tro bp 2 3% phun ln l.

32

+ Vy hm lng N, P, K trong l vi c ngha g ?

Hm lng cc cht dinh dng trong l vi phn nh tnh hnh dinh dng ca cy, y l
cn c khoa hc c bin php b sung dinh dng kp thi v tit kim.
Theo kt qu phn tch l vi ging Nu m x v Hoi chi Qung ng vo thi k c qu
non thy hm lng N trong l: 0,931 - 2,096%, P2O5: 0,077 - 0,207%, K2O: 0,124 - 0,333.
Cn Qung Ty ti trm nghin cu vi Bc Lu kt qu nh sau N: 1,76 - 1,78%, P2O5:
0,254 - 0,278%, K2O: 0,75 - 0,92% . T nhng phn tch trn c th thy thi k qu non
trong l c hm lng m cao nht ri n kali, hm lng ln t nht.

33. Hi: Nhng nm trc lc ra hoa u qu bn phn cho cy vi th no?

p: Sau trng khong 1 thng, cy bn r hi xanh l c th bn phn cho cy. Lc ny
v cy cn b, b r cha pht trin, kh nng hp thu ca cy cn yu, c nhiu t lc ra
trong mt nm nn thng bn t, nng long v nhiu ln. Trong mt nm c th bn 4 6 ln. Nm th nht dng nc phn k, pha long ti nng 30% v nu dng
phn ur th 25 g/cy/nm. Nng v liu lng tng dn cc ln v sau: Nc phn pha
long 50%, ur: 50 - 100 g/cy/nm. C th n nm th 2 hoc th 3 vo ma ng bn
thm phn hu c 30 - 50 kg/cy. Bng cch o rnh su 25 - 30 cm xung quanh tn, cho
phn xung, lp t. cn i c th bn cho cy thm supe ln 0,3 - 0,4 kg v sulfat kali
0,3 0,4 kg/cy/nm.

34. Hi: Thi k vi cho qu nn bn phn nh th no? Liu lng bn

hng nm l bao nhiu?
p: i vi cy vi ang ra qu v cho nng sut cao vic bn phn cho cy nhm mc
ch: lm cho cnh ma thu sung sc nm sau tr thnh cnh m, xc tin qu trnh phn
ha mm hoa, thc cho qu ln. Bn phn vo cc thi k sau:
1. Trc lc ra hoa: Nhm xc tin qu trnh phn ha mm hoa, gip cho vic ra hoa u
qu c tt. Kinh nghim cc ni l bn vo khong trc v sau tiu hn cho n trc
hoc sau i hn. Bn phi hp y NPK. Vi N v K khong 25% lng bn c nm v
P-1/3 lng bn c nm.
2. Bn thc qu: Sau khi ra hoa cho n rng qu sinh l t 2, trn cy tiu hao mt nhiu
dinh dng nn bn thc qu nhm b sung kp thi cho cy, gip cho qu pht trin c tt.
qu ln ln nhanh lc ny cn nhiu K v bn K l ch yu. Lng K dng cho t bn
ny l 50% tng s K c nm, N dng 0,25% lng bn c nm. Ln dng liu lng 1/3
lng P ca c nm.
3. t bn trc hoc sau thu hoch qu: Nm c ma qu ly i nhiu dinh dng trong
t, cn bn kp thi hi phc sinh trng cho cy. Mt khc cn c tc dng thc y
cnh ma thu pht trin khe mnh v sung sc chun b tr thnh cnh m cho nm sau.
Ln bn ny rt quan trng, bn m l ch yu chim 50% lng bn c nm phi hp vi
ln v kali. Lng phn ln bng 1/3 lng phn c nm v kali l 25%. Ln bn ny c th
bn thm phn hu c gip b r pht trin v s dng loi phn m c hiu lc nhanh.
V lng phn bn cho vi cho n nay cha c xc nh r. Song chng ti cho rng
cn phi cn c ln ca cy, sn lng qu hng nm, ging, t ai, kh hu bn mi
ng. Rt kh c mt ch tiu chung cho mt ging vi no , trn mt loi t no .

33

Kinh nghim bn phn ca ngi trng vi huyn ng Qun tnh Qung ng cho bit i
vi cc ging vi chnh v v chn mun, cy t 30 tui tr ln, c c 100 kg qu ti th bn
3 kg sulfat N, 2,3 kg supe ln v 1,5kg cloruakali.

35. Hi: Cy vi nhng nm u cho qu, t bn phn trc lc ra hoa c

iu g cn ch ?
p: Bc vo thi k c qu, cy vi ang giai on sung sc, lc ny tuy cy ra hoa kt
qu song vn tip tc sinh trng v qu trnh ny vn ang chim u th. Nu bn phn
khng hp l th rt d dn n vic cnh ma xun mc qu mnh c ch qu trnh phn ha
hoa. Bi vy phi ch :
1) Khi bn phn phi gim bt t l m, tng thm ln v kali, hn ch s sinh trng qu
mnh ca cnh xun.
2) Khng nn bn m sm. C th dng ln v kali bn trc vo khong tit i hn cho
n lp xun; cn m s bn mun hn ch cho xut hin n, c nhng lm m trng trn
chm hoa ri mi bn m.

36. Hi: Cc phng php bn phn cho vi?

p: Bn phn cho vi c th bn vo t cho r hp th hay bn qua l:
* Bn phn vo t: C th dng phng php bn hc hay bn vo rnh.
- Bn hc: Xi nhng hc nh, nng khong 5-7 cm quanh vng hnh chiu ca tn cy v
y c nhiu r ht, rc phn xung v lp t. tit kim cng, trc khi tri ma c th
rc phn theo vng hnh chiu ca tn, ma phn gii phn, thm vo t, r cy c th ht
cht dinh dng cn cho cy.
- Cng c th x rnh xung quanh hnh chiu ca tn cy vi chiu rng 30 cm, chiu su 30 40 cm ty loi t. Khi bn phn hu c c th trn thm phn ha hc bn cho cy.
vng g i hn thiu nc, c th ly phn ha vi nc ti cho cy.
Vi phn m kh nng di ng mnh c th bn nng, cn ln v kali kh nng di ng km
hn nn bn su hn.
* Vic bn phn ln l nhm kp thi cung cp cc cht dinh dng cho cy, nht l cc
nguyn t vi lng nh: bo, km, st, mlipden... v dng vi mt lng nh nn bn vo t
t c hiu qu so vi bn ln l. C th ni thng qua vic bn ln l cy c iu kin hp thu
nhanh, tit kim phn bn. Khi bn phn ln l cn ch mt s im sau:
1) L non v lng l l ni c nhiu kh khng c kh nng hp thu mnh hn so vi l gi v
mt trn ca l. Vy khi phun phi chn lc c nhiu l non v phi phun vo lng l.
2) Nhit khng cao qu (15- 250C) v m khng kh khng qu thp phun phn ln l
rt tt. Bi vy khi phun ln l cn chn lc rm mt, m khng kh cao l tt nht. Cn
trnh ngy ma hoc nhit cao, kh hu kh hn c gi nng. Tt nht l phun vo sng
sm hoc bui chiu.

34

3) Cc loi phn bn v nng thng dng:

-

Ur: [CO(NH2)2] 0,3 - 0,5%

Biphosphat kali (KH2PO4) 0,3 - 0,5%, xc tin qu trnh thnh thc ca lc cnh v xc
tin qu trnh phn ha mm hoa.

Sunfat magi (MgSO4) : 0,3 - 0,5%

(NaB4O7) : 0,02 - 0,05%

Axit boric (H3BO3) : 0,05 - 0,1%

Sunfat km (ZnSO4 : 0,1 - 0,6%

Vi l cy n qu thn g lu nm, khi cy ln phn nhiu b r lan ra xa v n su. gn

gc v khu vc gn thn chnh l nhng r chnh gi cho cy ng vng. Cc r ht phn ln
phn b lp t mt trong phm vi hnh chiu ca tn cy, pha trong v ngoi hnh chiu
mi b khong 50 cm, ty theo ln ca cy. Bi vy khi bn phn cy c th hp thu
ch nn bn vo vng ny. Bn vo gc ca thn chnh khng nhng cy khng hp thu c
m cn b ra tri v ma, gy lng ph phn bn.

37. Hi: Lm th no khng ch lc cnh ma ng trn cy vi?

p: Lc ma ng ra mun vo thng 11-12 va tiu hao mt nhiu dinh dng, li va nh
hng n phn ha mm hoa, nm sau s t hoa hoc khng c hoa.
Khi thy lc ng ra di 8 cm, dng cy hoc cuc lm t r cy trong khu vc hnh
chiu ca tn cy, cuc su t 20-80 cm, hay c th o 1 rnh su 30-50 cm lm cho r t
hn. Sau 1-2 tun t rnh se v kh th li lp t nh c. Ch ch cht t r vi cc
cy khe. Vi cy gi v cy yu th khng ln p dng bin php ny.
Mt bin php khc l c th dng cc cht iu tit sinh trng nh B9 vi nng 1000
ppm hay Ethrel 400-500 ppm phun. Lc ng mi ra tuy khng cht song khng th pht
trin di thm.

38. Hi: Vic to hnh v ct ta vi vi c phi l mt bin php - k thut

hay khng? Mc ch v cch lm?
p: y cng l mt bin php k thut rt c ngha trong vic thm canh cy vi, nhng
hin nay ngi lm vn cha nhn thc c m mi ch tp trung vo khu phn bn,
phng tr su bnh.
Thng qua vic to hnh ta cnh, cy vi c c mt b khung cn i, c b tn hp l
tng kh nng quang hp, chng chu c gi bo, gim bt su bnh, chng ra hoa kt qu,
cho nng sut cao v c nhim k kinh t di.

To hnh cho cy con

Cy vi mc t nhin s c mt b tn cao ln, nh vy vic chm sc qun l vn s gp
nhiu kh khn. Mc tiu ca to hnh vi cy con l lm sao cho cy thp, c s cnh
chnh phn b u trong khng gian mt cch hi ha (gia thn chnh v cc cnh khung,
gia cnh cp I v cnh cc cp) cy sm ra hoa, tin cho vic chm sc v chng gi bo
tt. V vy cn cho cy c 1 thn cao 20 - 40 cm th phn cnh, trn thn c 3-4 cnh
khung (hay cn gi l cnh chnh). Cnh chnh di 20-25 cm th bm ngn pht trin

35

cnh cp II trn cnh cp II li mc cnh cp III. iu khin phn cnh sao cho trong 3 nm
u cy c mt tn hnh mm xi hay hnh bn cu xe rng l tt. Tuy nhin dng tn ca
cy cng cn ph thuc vo ging.

Mc ch v cch ct ta i vi vi
Vic ct ta i vi vi nhm thn cnh l trn cy phn b u, thng thong, nng cao
c kh nng quang hp, tp trung c dinh dng, mm cnh pht trin v ra hoa kt qu
c thun li, gim bt su bnh, chng c gi bo.
i tng ct b l: Cnh mc qu dy trong tn, cnh mc ln xn chng ln nhau, cnh su
bnh, nhng cnh yu nhng cnh kh, nhng cnh vt.
Phng php ct ta chnh l ta tha v ct ngn bt. Nhng cnh mc qu dy, mc chng
ln nhau, cnh b bnh, cnh kh, th dng ko ct b tn gc cnh gi l ta tha. Vi nhng
cnh vt cn hm bt tc sinh trng th dng phng php ct ngn bt pha ngn cnh,
thc y cc mm cnh di pht trin.
* Cc ging vi khc nhau cch ct ta cng nn khc nhau, sao cho ph hp vi yu cu sinh
l ca cy. V d vi nhng ging c cnh di nhng tha cnh, trong tn thong, nhng
cnh pha trong tn cng c th u qu (nh vi thiu Ph H), bi vy khi ct ta cn li
mt lng cnh va phi che ph cc cnh pha trong.
Vi cc ging khc c c im tng t nn ct ta nh. Cn i vi cc ging sinh
trng khe, nhiu cnh, tn cy dy c (nh vi thiu Thanh H) phn ln cc cnh qu u
ph ra ngoi tn th vic ct ta phi mnh hn. Sao cho khi ta xong nga mt trong tn
nhn ln thy thong, cnh phn b u v c cc lung sng t trn xung.
Trong 3 nhm vi th nhm chn sm bao gm cc ging vi chua cy sinh trng khe, tn
cy dy c nn p dng hnh thc ct ta mnh. Nht l khi trong vn c cc cy giao tn
v c ch cnh l chng ln nhau.
* Cy vi ang ra qu nhng nm u qu trnh sinh trng vn l ch o. Nu ct ta qu
mnh c ngha l lm cho cnh khung trong tn t v yu, trn b mt tn cnh t v tha dn
n cnh m s t, cnh qu khng nhiu v sn lng qu s thp.
Nu trong v qu cy c nhiu qu, cnh dinh dng t lng tiu hao dinh dng ca cy
nhiu, b r s yu. Cn ch cung cp y nc v phn bn nu khng s nh hng ti
thi gian ra cnh thu, nh hng n v qu sang nm. V vy i vi cy vi t, ra qu
nhng nm u khng nn ct ta qu mnh, nht l nhng cnh ngoi tn khng nn tia qu
tha.
* Thi gian ct ta i vi vi nn vo ma thu v ma ng. Cy vi ang tui sung sc,
khe mnh, mi nm ct ta mt ln; vi cc cy gi, sinh trng yu 2-3 nm ct ta mt
ln.
Ct ta vo ma thu thc hin sau khi thu qu mt thng. Vng g i, hn hn sm nn ct
ta sm hn. Ct ta cn phi hp bn phn, ti nc, xi t... nhm thc y lc cnh mi
pht trin. Vng ng bng iu kin nc, phn y hn, ch cn cho cy ra mt t
cnh thu c th mun hn cng c. Trn cy khng ra qu c th chm hn, c th
ct ta vo trc lc ny cnh thu.
Cng c th ct ta vo ma ng trc lc ny cnh xun v ra hoa kt qu. Lc ny trn
cy c nhiu l gi sp rng, lng dinh dng trn cy rt tp trung, ct ta s t tn tht
ngun dinh dng, cho nn ta ma ng nn ct nh. Lc ct ta cn ch :
-

Ct ta t trong tn cy trc, sau mi ra ngoi tn, cnh ln trc, cnh b sau.

Trnh to ra nhng mng trng, ln sao cho s phn b cnh trn tn cy tht u.

Dng c ct ta (ko, dao, ca) phi tht sc.

36

Vt ct phi ngt, trn, khng gy x cnh trnh cc loi su bnh xm nhim.

Vi cc cy ln phi c cc thang gp an ton cho ngi lao ng.

* Trn cy ang c qu, thng 5, 6 ra t cnh mi nn gi hay nn b?

Cn phi xem tnh hnh c th. C cy na bn ny c qu na bn kia khng. Nu t cnh
ny ra trn na khng c qu th gi li, khng cn ta b.
Trong trng hp qu ang c u trn tn m c lc cnh ma h (thng 5, 6) th phi ta b
v t cnh ny tiu hao nhiu dinh dng, d dn n rng qu.
Vi nhng cy qu t, li mc yu th nn gi li t cnh ny gip cho tn l pht trin,
nhng cn phi b sung thm dinh dng (bn qua l) cho cnh chng thnh thc, chun
b cho iu kin ra qu ca nm sau.

39. Hi: Kinh nghim ca Trung Quc l nn bi dng cnh thu t cnh
th 2. V sao? V cch lm?
p: Cnh ma thu thng mc t thng 8-10 (cng c th sm hn). Cnh ma thu l cnh
m, sang nm ma ra hoa trn c cnh hoa v u qu. y l loi cnh rt quan trng
trong nm. V vy phi chm sc v bi dng loi cnh m ny cho tht sung sc v hp
thi v.
Vi cy vi ang cho qu, sung sc th cnh thu thng ra 2 t: t 1 vo trung tun thng 8
v t 2 vo cui thng 9 u thng 10. Vi cy ln tui ch ra mt t vo thng 8 - 9.
Chm sc khng chu o, thiu nc, thiu phn th khng c cnh thu. V vy trong k
thut trng trt cn ch bi dng t cnh thu, nht l t cnh th 2. Cch lm nh sau:
-

Sau thu hoch qu, kt hp vic ct ta, lt t vi vic bn phn xc tin cnh thu t
1 ra vo u v gia thng 8. Nu t cnh ra nhiu v khe th khng cn bn phn.
Nhng nu mc yu th cui thng 8 bn mt t phn lm sao cho cnh t 2 ra vo
u v gia thng 10. Nu cy vi no m trong nm khng c qu li cng ch bi
dng cnh thu t 2.

Vic bi dng cnh thu t 2 c cc tc dng sau:

-

Trnh cho cy khng ra lc cnh ma ng.

Lm cho cy ra hoa mun hn khong mt tun, trnh c rt v ma phn trong ma

xun.

Lm cho chm hoa ngn li, nhiu nhnh, t l hoa ci nhiu.

Tng c t l l/qu gip qu pht trin c tt.

40. Hi: Hin tng rng l v cch khc phc?

p: Tui th ca l vi trung bnh khong 1-2 nm. L gi rng l hin tng bnh thng.
Trn cy vi sau khi ra lc cnh ma xun, ma thu l gi thng rng. Nhng nu trong v
thu ng c nhiu l rng th l hin tng khng bnh thng c th do nhng nguyn
nhn nh hot ng ca b r km, thiu nc, hoc b ng nc, thiu dinh dng, hoc b
su bnh v.v.. vng g i vo v thu ng thng gp hn, b r khng cung cp nc,
tn l bc thot hi nc nhiu, vic cung cp nc cho cy b mt cn i cng hay dn n
rng l khng bnh thng.

37

Bin php khc phc:

-

Bn thm nhiu phn hu c ci thin ph ca t gip cho b r pht trin tt, tng
thm kh nng chu hn.

Tng cng vic cung cp cht dinh dng cy khe pht trin tt.

Tm cc bin php gi nc cho vn trong ma ma v nu cn th ti nc cho cy.

Ct ta hp l, b i cc cnh tha gim bt gnh nng cho cy.

Phng tr su bnh kp thi.

41. Hi: Mun "canh tn" cc cy gi phi lm th no?

p : Nhng cy vi vo tui gi thng sinh trng km, s ln lc cnh ra trong nm
gim, lng cnh t v yu, b r km dn, d mi t.
c th tip tc khai thc qu cn phi canh tn, ni dung gm:
-

Cht t bt cc r gi ng knh r to bng ngn tay ci (dng cy hoc cuc cy su

gia hng cy) cy lt t trong vn, bn nhiu phn hu c nht l khu vc hnh chiu
ca tn cy gip cho b r hi phc v ti to nhiu r mi.

Ca bt cc cnh gi, cnh bnh, ng thi ta bt cc cnh yu, cnh mc ln xn trong

tn, cnh b su bnh ph hi, cnh che khut ln nhau.

Nu c iu kin th ti nc cho cy trong ma kh.

Bn thm cho cy mt lng m, ln, kali v c.

Cc cng vic trn tin hnh vo thng 6-7 sau khi thu hoch vi xong hoc vo ma ng
trc t cnh ma xun.

42. Hi: Sau cn bo khc phc hu qu cho vn vi th no?

p: Tn cy vi rm v dy nn sc chng bo km. Sau bo ln vi thng b ng cy,
gy cnh. Cn khc phc cc hu qu do bo nh sau:
-

Ca n b cc cnh b gy. Nu b r b trc gc nhiu ta cng phi b i mt s cnh

cng hng gim bt gnh nng cho r.

v dng ngay cc cy b ng sau khi c bo i qua khi t cn t. Dng cc

chng cc pha cho cy ng c vng. Ta bt mt s cnh l trn cy.

Che bng cho cy nu sau gp tri nng, nht l nhng cnh ln, ch thn chnh v
ngn cy.

Bn phn ln l hoc bn phn long gip cy chng hi phc.

38

43. Hi: V sao khi nhit thp v ma phn hoa, qu vi b rng nhiu?
p: Thi k hoa vi n gp nhit thp, ma phn thng lm tr ngi cho qu trnh th
phn th tinh v s pht trin ca phi do lm cho hoa v qu rng nhiu.
Nhit h thp di 100C hoa vi n rt t, di 70C ht phn khng th ny mm, 10 150C mt s t ht phn c th ny mm. Nhit thp cn tr khng nhng i vi vic th
phn th tinh, m ngay c khi mt s hoa ci c th phn th tinh, qu trnh pht dc
ca phi giai on u tuy vn tt, song nu gp nhit thp s b nh hng gy nn hin
tng rng qu, hoc nu c pht trin c th qu cng rt b.
Nhit thp v ma phn cn lm cho ong bm km hot ng, thi c th phn cho
hoa t hn rt nhiu so vi ngy nng ro.
Mt nh hng na l to iu kin thun li cho mm bnh pht trin. V d nhit 180C
ko di, nm Phytophtora s pht trin mnh, lm cho rng hoa, rng qu.

44. Hi: V sao gp nhit cao v kh hn hoa, qu vi b rng nhiu?

p: Vi l cy n qu ca vng nhit i, lc hoa n yu cu kh hu m p n ho, nhit
cao qu cng rt bt li. Ma hoa gp nhit cao (270C) ng phn s d hnh khng c kh
nng th tinh. Nhit qu cao, li hn hn nc bc hi nhanh, nng ng ca mt kh
cao, ong khng thch i ly mt. Trong trng hp c nhiu chm hoa trn cy, ng ca
mt kh cao, ong khng n ly mt, mt ri rng xung u nhy, cung hoa, xung l....
lm mi trng sinh thi bin i, hoa b ngt. Mt khc nhit tng cao, h hp
s mnh, thc y hnh thnh tng ri, do c hin tng hoa cha n rng nhng nhnh
hoa nh trn chm v rng qu.
Ngoi ra cui ma thu cnh pht trin gp hn, r thiu nc bt gp hin tng cnh khng
l hoc rt t l. n ma xun sang nm trn cnh m ny pht trin cc chm hoa to. Gp
nhit cao v hn hoa n rt nhiu, ng thi tit nhiu mt, b r yu khng cung cp kp
v dinh dng, nc khin rng nhiu qu non. Gp tnh hnh , cn ti nc cho cy,
vo khong 10 gi phun m nc cho tn l va h thp nhit va ra tri bt cc
tn d ca hoa trn tn cy khc phc hin tng ngt hoa. Tt nht l dng bm c ng c
phun.

45. Hi: Cc giai on pht dc ca qu vi v hin tng rng qu sinh l?

p: Qu vi c cc b phn v qu, tht qu v ht. Trong sn xut thng gp hin tng
hoa n rt nhiu song qu u th t. T l u qu ph thuc nhiu yu t nh ging, vng
trng, t ai, nc, dinh dng, su bnh, v.v.. bnh qun so vi hoa ci ch t 2,2 - 6,0%.
Thi gian pht dc ty thuc vo ging, t lc hoa ci bt u n n hi c qu ngn nht
cng mt 70 ngy, di hn - 100 ngy. Qu pht dc c 3 giai on (hnh 4 v 5) v c 3 ln
rng qu.

39

Hnh 4: Cc giai on pht dc ca qu vi

I, II, v III ng vi giai on 1, 2, 3

Hnh 5: S pht trin ca qu vi ging Tam Nguyt Hng

I, II, III - Cc giai on pht trin ca qu

40

Giai on 1: Phi pht trin, t bo ca v qu v v ht tng ln nhanh, t lc hoa ci n n

lc xut hin tht qu mt khong 30-40 ngy. Sau lc hoa ci n khong 10 ngy, qu c
ln bng ht u xanh l ln rng qu u tin.
Giai on 2: Ht pht trin nhanh, tng nhanh v th tch v trng lng, v ht cng dn cho
n lc tht qu bao kn ht thi gian ny l 18-25 ngy. Lc tht qu pht trin bao ly ht t
1/3 n 2/3 do thiu dinh dng hoc bn trong thiu cc cht kch thch sinh trng, xut
hin rng qu ln th 2.
Giai on 3: Tht qu pht trin rt nhanh v qu n giai on chn. T lc tht qu bao kn
ht cho n qu chn thi gian khong 19-25 ngy. Thi k ny l lc tch ly cc cht dinh
dng hm lng cht tan tng nhanh, cung qu bt u c mu , hm lng ng
trong qu tng ln. Nu gp ma lin tc hay ma ln dn n rng qu. t rng qu ny
thng xut hin mt tun trc lc thu hoch v l t rng qu th ba.

46. Hi: tng kh nng u hoa, u qu cn phi lm g?

p: Nn phun cc cht dinh dng cho vi vo lc hoa tn, v my l do sau:
-

Ma hoa n cy huy ng rt nhiu dinh dng, sau khi hoa tn l lc cy ang khng
hong v mt dinh dng bi vy cn b sung kp thi.

Lc ny di t b r hot ng cn yu v b c ch do hoa n r, t thiu nc nu

bn phn vo t, r cng cha c iu kin hp thu.

Phun ln l lc ny nhm b sung kp thi dinh dng cho cy gim bt rng qu sinh l.
Thng c th dng 02% ur thm 0,1% sulfatmagi phun. Cy c qu nhiu hay cy yu
c th phun 2-3 ln. Phun vo bui chiu mt tri, phun mt di l (lng l) cy d hp
thu v mt di l c nhiu kh khng.
Nhng loi nguyn t vi lng phun cho cy c tc dng gi hoa, gi qu tt l:
-

Km: dng nng 0,5-1,0% sulfat km phun cho cy, c tc dng chng rng qu v
lm cho cy t hnh thnh tng ri.

Bo: dng 50 ppm axit boric phun c tc dng lm tng t l u qu ln 2,4 - 4,0 ln so
i chng. Th nghim cho thy dng 60 ppm phun lm tng kh nng ny mm ca
ht phn v ng phn ko di c li cho vic th tinh. Nu dng 80 ppm th khng c li
cho s ny mm ca ht phn, dng 300 ppm l c hi cho hoa ci. Khi dng phi ch
n nng ca bo.

Molipden: Dng molipdat amn c tc dng i vi s ny mm ca ht phn nhng nng

khng nn cao qu 5 ppm. Nu nng qu cao s c tc dng c ch s ny mm
ca ht phn.

47. Hi: Cht iu tit sinh trng trong vic gim rng qu vi?
p: C th dng mt s cht iu tit sinh trng phun cho vi nhm gim t l rng
qu. Phun cht KTST khng nhng thc y qu trnh sinh trng pht trin ca cy, m cn
lm gim vic hnh thnh tng ri, bo m cho vic vn chuyn cc cht dinh dng vo
nui qu, do gim c t l rng qu.

41

C th dng 4-CPA (hay 4-Rabkon = Pentachlorophenyl axetate) vi nng 20-30 ppm

phun sau khi hoa ci n 30 ngy (cc ging khc nhau c th sm mun khc nhau) hoc
phun vo lc tht qu pht trin nhanh.

Phun Gibberellin (GA3) c tc dng g i vi vi?

Gibberellin c tc dng i vi s sinh trng ca cy con, thc y cc lc cnh pht trin,
nng cao t l u qu lm cho qu ln nhanh, gip qu chn mun, c ch qu trnh phn ha
mm hoa. Cc ging cy n qu khc nhau c phn ng khng ging nhau i vi GA3.
GA3 c tc dng lm cho qu ln nhanh, qu to, t rng. Nng thng dng 25 - 50 - 100
ppm, thm ch c ni dng 250-300 ppm. Thi k phun: Sau lc hoa n r, hoc thi k qu
non. Tuy s dng gibberellin c tc dng tt i vi vic u qu, kch thch cho qu ln
nhanh v qu to... song vic cn lm l phi kho nghim i vi tng ging c th, mt s
a im khc nhau. Nn th nghim nhiu ln c kt lun chc chn. Ngoi ra cn nm
vng nng v thi k phun thch hp, liu lng v k thut phun, trong ch trng nng
v thi k phun c tc dng lm tng t l u qu v qu pht trin tt, c kt qu chc
chn ri mi ng dng vo sn xut.

48. Hi: Cn c vo u xc nh thi gian thu hoch vi? Mun vi chn

sm chn mun phi lm th no?
p: Qu vi bt u chn th v t mu xanh chuyn sang mu vng nht, tip theo l
cung qu c mu hng, dn dn mu hng lan ra ton qu v qu cng chn th v qu mu
. Vi qu chn v qu c mu thm. Mu ca v qu thng l ch tiu xc nh
chn. Qu thu hoch c khi v qu ng u, tr mt s ging v qu mu vng hoc
xanh. Ngoi ra gai trn v qu tr nn bng phng hn, mu sc ca mt trong ca v qu
cng phi . Nm qu cng l mt cch xc nh xem qu thu hi c cha.
Nhng c trng khc dng xc nh trc tip thi gian thu hoch qu l trng lng ti
thiu ca qu v t l ng/axit. c trng khc nhau ty theo ging v kh hu vng
trng.
Cn nh rng qu vi khi ct ri khi cy th khng chn thm na. Nu thu hi khi qu cn
xanh th nh hng n nng sut, cha t n chn nn n khng ngon, phm cht km.
Hi qu qu chn th kh ct gi v vn chuyn i xa, m qu xung nhanh, phm cht qu
km. chn qu cng khng c li v di, chut v cc loi su hi, nht l v ban m i
vi di. Mt khc nu vi chn ri m gp ma sau mt thi gian b nng hn qu d b nt,
nh hng n nng sut v gi tr thng phm. Nu phi vn chuyn i xa th thu hoch tt
nht l lc qu vi va chuyn mu hng. Cn nu th trng gn th nn n lc qu vi
chn hon ton, tht qu c v thm, ht chuyn mu vng nu l tt.
+ Nhng iu cn ch khi thu hoch vi
Khi b qu nn b c chm, khng nn b theo mt chm l. V cc nch l c nhiu mm
ng, sau khi b qu cc mm ny s pht trin thnh cnh, chun b cho vic ra cnh hoa ca
nm sau. Nu mt cc mm ny th cc mm pha di cng s ny mm chun b cho
vic ra cnh, ra hoa nm sau song s mun hn, khng li cho vic hnh thnh cnh m.
Nn hi qu vo bui sng nng ro. Ri cc chm qu thnh lp mng ni rm mt v sau
cho vo st tre, hoc hm cc tng ch cho tri mt hy ch n nh my hoc th trng
tiu th.

42

+ Dng cch no c th lm qu chn sm hoc chn chm li?

Cc kt qu th nghim cho bit Ethrel c th lm cho qu chn sm; B9 c th ko di thi
gian thu hoch lm cho qu chn chm li.
V d: Ging vi Hoi chi: Dng Ethrel nng 100 ppm phun cho cy trc lc thu hoch
10-20 ngy th c th thu hi sm hn 4-5 ngy. Ch khng c dng nng qu cao,
dng trn 200 ppm Ethrel lm cho qu vng v rng.
Dng B9 vi nng 1200-2000 ppm c th thu hoch chm hn bnh thng 5-7 ngy nht
l vi cc ging chn mun.
Cc x l trn khng nh hng n ln v phm cht qu. Trc lc phun trn din rng,
cn th nghim trn mt s cy c kt qu chc chn hy a ra ng dng trong sn xut.

49. Hi: C th bin ging vi ht to thnh ht nh c khng?

p: Cc ging vi thuc nhm chn sm ta thng c ht ln nh vi chua, c ging c
ht b nh Nu m x, Qu v; c ging va c ht nh li va c ht b nh vi thiu Thanh
H, v c ging c ht ln va ( ln ht nm trung gian gia vi chua v vi thiu) nh vi
trung hay vi lai.
ln ht khc nhau l do c im di truyn ca ging quy nh. Hn na qua nhiu i
nhn ging v tnh bng phng php chit cnh nn nhng c im vn c duy tr cho
n ngy nay.
Hin nay ngi ta mong mun c nhng ging vi ht b, cng b cng tt. Cc bin php k
thut nhm lm cho ht vi b c ngha v mt thng phm.
Khoa lm vn trng i hc Nng nghip Hoa Nam (Trung Quc) a ng dng vo
sn xut 2 loi ho cht: T hch t 1, t hch t 2 (T hch t c ngha l cht lm cho ht
nh). Sau khi x l vi ging vi ht to (Hoi chi) thy kt qu nh sau:
L c x l, t l ht b t 88,4-100%. i chng khng x l ht b ch chim 2,0-3,3% c
bit 26,7%. c x l ht b li ch bng 30,1% so vi i chng. Trng lng ht bnh
qun 0,516 g, cn i chng 1,716 g. Qua x l trng lng qu b c ln hn (95,8%) so
i chng nhng t l u qu cao hn i chng 8%. Phn n c chim 74,4% so trng
lng qu (i chng ch t 66,7%) hm lng cht tan cao hn i chng. Cht t hch t
khng c cc c t v d lng xu i vi qu khi s dng.

50. Hi: Nguyn nhn lm nt qu. Cc bin php khc phc?

p: Qu vi pht trin giai on 3 (lc tht qu pht trin nhanh) c cc yu t chi phi
nh: ht qu ln hay b, nng dung dch tht qu cao hay thp, p lc ca v qu vi tht
qu v gi lo ca v qu. Trong qu trnh pht trin ca qu nu cc yu t trn mt cn
i cng gy nn hin tng nt qu.
V d: B su c cung lc qu non, lm nh hng n s pht trin ca v qu cng gy
ra nt. Hoc thi gian trc lc thu hoch gp ma lin min, s tng trng gia tht qu v
v qu khng u cng gy nt qu. Hoc gi s N qu nhiu, m li t kali lm mt cn i
gia N v kali, qu tuy to, v mng cng s b nt.
gim t l nt qu dng Ethrel nng 10 ppm phun lc qu bng ht u xanh. Sau
mt thng phun thm mt ln na c th gim thit hi do nt qu.

43

51. Hi: Mun bo qun vi ti cn phi lm g?

p: Nhng thay i ca qu vi theo hng xu i rt nhanh trong 3-5 ngy nht l nhng
ngy nng nng phi vn chuyn i xa lm qu thi, v qu mt mu ti mt ht sc hp
dn. Nguyn nhn l do cng h hp ca qu vi qu mnh (Gp 1-4 ln so vi to ty
chui, cam qut). Cng h hp mnh s tiu hao mt nhiu dinh dng, nh hng xu
n phm cht qu.
L do na l ma thu hi qu vi thng vo ma h nhit khng kh rt cao, cng gp
phn thc y qu trnh bin i qu nhanh hn.
Mun khc phc cc hin tng trn cn bo qun qu vi trong iu kin nhit thp v
m khng kh cao. nhit thp s lm gim cng h hp ca qu m cao s gim
bt qu trnh mt nc gi cho qu ti, c mu hng p.
Phng php bo qun qu ti vi vi, th nghim vi khi lng nh c th c 3 phng
php sau y:
1) Dng thuc dit nm vi khun x l trong iu kin nhit bnh thng: Phng php
ny gin n, gi thnh h c th bo qun qu trong thi gian ngn khong 1 tun thch hp
cho nhng th trng gn, c ly ngn.
2) Bo qun nhit thp cc cht kh t iu chnh. Trc khi bo qun c th x l cc
loi thuc chng thi, cng c trng hp khng x l trc khi bo qun. Nguyn tc chung
l dng nhit thp hn ch cc bin i ca qu sau thu hoch. Cho qu vo ti plytylen
(pE) buc kn hoc h mt t. Lc ny qu vn tip tc h hp nng cc cht kh trong
ti PE nh CO2, O2 c th t iu chnh. Nng CO2 tng dn n mt nht nh c tc
dng c ch h hp ca qu. Vi phng php ny c th bo qun c 20-35 ngy, c th
vn chuyn qu ti i xa hn.
3) Bo qun qu nhit thp c khng ch hm lng vi cht kh trong ti qu. Phng
php ny c bn ging phng php 2. Nhng vi tng ging ngi ta cn b sung, iu
chnh thnh phn v nng cc cht kh cho thch hp, nh vy phi c nhng thit b cn
thit cho cng tc bo qun. V d bo qun qu vi ti c lu hn ngi ta khng ch
nng O2 trong ti l 5% v CO2 l 3-5%. Nh vy bo qun qu ti c lu hn v tt
nhin gi thnh cng cao hn so vi phng php 2.
Gaur v Bajpai (1979) c th bo qun qu vi nhit bnh thng trong iu kin tt
ti 7 ngy bng cch x l qu bng dung dch CuSO4 0,5% hoc dung dch HCl 2% trong 3
pht v ng gi trong ti PE c l.
Mc du c nhng kt qu nu trn nhng cho n nay bo qun qu vi trong iu kin nhit
bnh thng cng ang l mt vn cha c gii quyt.

52. Hi: C bao nhiu loi su hi vi?

p: S liu iu tra su hi vi ca Vin cy n qu, cy cng nghip v cy lm thuc
(1970) thng k c 26 loi. Nhng loi su thng gp v gy hi ln l b xt vi, su c
qu v nhn lng nhung. Ngoi ra cn c cu cu, su c cnh, su cun l (su t), b da,
rp sp, su kn, b tr, su o, su cun l nu chm en, v.v...

44

53. Hi: dit b xt hi vi phi lm th no?

p: B xt vi (hnh 6), b trng thnh v ha vo ma thu v qua ng trong tn rm ca
cy vi, nhn, cam, qut v nhiu cy khc. Sang xun thi tit m, trng thnh v trng
thnh trn nhng l gi v su non n ra ht nha cc mm non v mm hoa. Su cng ln
mc di chuyn cng mnh. B trng thnh v su non ht nha lm cho mp l non b
ho v chy kh, rng l cht, rng qu non; qu ln vt chch gy ha nu v v nm theo
vt chch gy thi tht qu cc b. Do b trng thnh hot ng vo thi k nng nn ma
vi chua t b hi, m Vi thiu v nhn b hi nng hn. La b xt th 2 v ha ra cn tit
cht hi lm chy l.

Hnh 6: B xt vi
1- Su non, 2- B trng thnh, 3- trng
Bin php phng tr: Kt hp c gii, ha hc v sinh hc. Thng 1-2 rung cy, rung cnh
lm cho b trng thnh tr ng b ri xung v bt dit. Thng t tr i sau khi hoa vi
thiu n xong phun cc thuc tr su ln hu c c tnh tip xc hoc ni hp nh Wofatoc
0,1-0,2%, Basudin 0,1%, Bi58 0,1% dit trng v su non. C th phun tip t th 2 cch
t u 10- 15 ngy vi nng hi cao hn.

54. Hi: Trn cy vi trung, vi thiu khuyn co phun thuc dit b xt

lc qu non, vy c nn phun trc khi cy ra hoa khng?
p: Khi su non va mi n, phun thuc vo lc ny rt c hiu qu v sc khng ca su
non vi thuc cn yu.
Phun thuc trc lc cy ra hoa l bin php phng tr c hiu qu, v lc ny b trng
thnh mi bt u hot ng. S trng ra ca b trng thnh cha nhiu. Phun
Dipterex 90% pha 600-800 ln c th dit c b trng thnh, bo v c hoa v qu,
gim bt ng k s su non trn lc cnh ma xun.

Cc bin php sinh hc phng tr b xt vi?

ta k thut ny cn cha c p dng. Trung Quc s dng loi ong nh, bng bng
(Anastatus sp.) hoc cc loi ong nh khc nh D. Cencurlus corbetli Ferr. hay O.

45

malacensis Ferr., hay O. Grionoloe Ferr. cho k sinh trng b xt vi lm trng ung do
gim c s lng su non b xt vi xung mc rt thp.
Nhng loi ong ny c nui trong phng, lc bt u xut hin cc trng b xt vi mi
em ra th trn cy. Thng thng mi cy th 600-800 con ong ci, chia lm 3 t, mi t
cch nhau 6-10 ngy; lng ong cc t theo t l 2: 2 : 1.
Ngi ta cn th nghim dng mt loi nm cho k sinh trn su non hoc b trng thnh.
B loi nm ny k sinh cc t thn, chn, ru v pht trin thnh cc m s nm mu tro
lm cho su cht.

55. Hi: Tc hi ca su c qu vi? Cch phng tr?

p: Su c qu pht trin trn t cy v trng thnh trong ma qu (hnh 7). Su
trng trn v qu khi qu ang pht trin. Su non n ra s c vo gn cung qu n dn ti
ht v hon thnh vng i trong ht vi. Do cung qu b su c nn cht lng ci vi (t
y) km hn. Ging vi chua cung di v qu r xung b hi hn ging cung ngn v
cng khin chm qu hng ln tri. Qu b su c cung thng km pht trin, qu nh,
chn mun.

Hnh 7: Su c qu
1- su trng thnh, 2- su non, 3- trng, 4- nhng

Bin php phng tr:

-

Sau thu hoch qu nn ct ta lm cho cy thng thong l mi trng khng c li cho

su trng.

D bo kp thi lc su v ha phun thuc, hoc trc lc su trng. Phun 2 ln,

cch nhau 5 ngy.

46

Ln th 1 : Dng 25% St trng song (thuc tr su ca TQ) pha long 500 ln phi
hp vi 90% Dipterex pha long 800 ln.

Ln th 2: 800% DDVP 800 ln.

56. Hi: Nhn lng nhung gy tc hi g cho vi? Cch phng tr?
p: Nhn lng nhung trng thnh qua ng v sinh sn vo ma xun (thng 3) trn cc
t lc v mt t l thp vo lc thu. Gy hi mnh vo thng 5-6. Su non n ra chch biu
m mt di l ht nha kch thch m l sinh d dng c mu ging nh lng nhung, kt
hp mt trn l b co qup, phng rp dn ti l pht trin khng bnh thng, quang hp km
v rng sm.
Trn mt cy thng thy phn di b hi trc, sau dn dn pht trin ln bn trn v ly
lan ra c vn theo gi v ng vt.

Bin php phng tr.

-

Thu gom cc l rng em t. Sau v thu hoch qu v v ng cn ct ta cho thng

thong, lm v sinh vn gim bt iu kin hot ng ca nhn.

Dng cc loi thuc c lu hunh nh lu hunh -vi, lu hunh thm nc, Kenthane,
Dicofol hoc ln hu c ni hp nh Bi58. Nng phun Dicofol 0,12%, Bi58 - 0,5%,
Lu hunh - vi: ma h 0,1 - 0,3 Bm, mang 0,5 1 Bm, phun ngay trc
t lc. Vn cy b hi c th phun tip sau 2 tun. C th dng lu hunh thm nc
100 g/200 lt nc phun.

57. Hi: Tc hi ca su gm v cnh v cch phng tr?

p: Su gm v trng thnh v ha v trng vo u ma h thng 4-5. Su non n ra
gm v cy v tit cht t dnh cc vn v v phn su thnh mng bao bc cc loi cnh
gm. Su ln c vo cc chc v ph hi li cnh lm cho cnh suy yu. Thng 12 su non
y sc nhng vn tip tc gm nhm cnh ti thng 3 nm sau mi ha nhng.

Cch phng tr:

-

Ma ng lm v sinh vn. Ct b v t cc cnh kh.

Bt git cc su trng thnh, nht l trc thi k trng.

Hng nm vo thng 6-9 nng kim tra theo di thn cnh cy, thy c vt c l tm cch
x l. V d ng mc st hoc gai my mc su non git.

Dng Bi58 hay DDVP ha long 5-10 ln, nhng bng bt vo l c hoc dng bm bm
vo l c 80% DDVP hoc 40% Bi58 ha long 400 ln. Sau dng t st bt kn l
c.

58. Hi: Cch phng tr cu cu hi l?

p: Su n hi l non trong cc t lc xun lc thu, c bit trong cc vn vi cn non c
trng xen cc loi cy khc. L non b gm r nt, nh hng r rt ti sinh trng ca cy
non.

47

Bin php phng tr: phun khi cy c triu chng hi bng cc loi thuc phn hu c nh
Wofatc, Basudin

59. Hi: Tc hi ca b da v cch phng tr?

p: B da phn b rng ri, li c nhiu loi. C loi b da su non hi r - 4 loi, su
trng thnh hi l - 8 loi, hi hoa - 6 loi v hi qu - 1 loi (Lu Vnh Chnh, 1986).
Su non rt nhy cm vi nhit . Nhng ngy nng nng su non chui vo tng su trong
t, chiu ti sng sm mi b ln lp t mt gy hi.
Su trng thnh hot ng v gy hi t thng 4-7. Ban ngy n nu trong t, chiu ti,
hong hn mi ra tm kim thc n. Trn cy b hi thy li phn ging nh phn giun t.

Cch phng tr:

-

Dn d vo by n (bng n in 40 Wt);

Phun thuc sau 4 gi chiu hay vo bui sng. Thuc thng dng: 90% Dipterex pha
long 500 n 800 thm vo 0,2% nc x phng, hay 80% DDVP pha long 1000 ln.

60. Hi: Mun chng di hi vi chn phi lm g?

p: Hi Dng nhn dn gi l con Rc, trng ging con di song to gp 3-4 ln. Ma
vi v nhn chn chng bay n tng n n qu chn, gy tn tht ln cho ngi lm vn.
Ban ngy di thng n np vo bng ti, ti bay ra kim mi v tp trung nht vo khong
10 gi m n 4 gi sng.
Nhn dn vng trng vi, nhn c kinh nghim phng tr nh dng ting n xua ui, che
chn bng v li, ro bng cnh tre, t n du hay ni c iu kin th thp n in ln
ngn cy xua ui.
Trung Quc ngi ta sng khi c DDVP xua ui di.

61. Hi: Trn cy vi c nhng loi bnh g? Cch phng chng cc loi
bnh ?
p: Cho n nay cha c mt cng trnh no nghin cu y v bnh trn cy vi. Theo
ti liu ca Trung Quc c hn 40 loi bnh trong nhng bnh gy hi nng gm: Mc
sng, bnh lot, bnh to, a y, v.v..
Tc hi ca bnh mc sng v cch phng tr
Bnh mc sng l bnh nguy him i vi vi. T l bnh c lc ln ti 30-70% gy hi trn
qu lm cho qu thi v rng. Ngoi ra bnh cn hi lc non, chm hoa. Bnh nng lm cho
chm hoa b thi, lm cho phn ln hoa b rng, khng u qu.
Bnh thng gy hi i vi qu t qu non cho n qu gi, nht l trc lc thu hoch gy
nn rng qu trm trng. Bnh mc sng l do mt loi nm gy hi. iu kin thun tin
cho nm pht trin l: m khng kh cao v nhit cao (22-250C). Hng nm vo v
xun ma lin min, hay n v thu hoch qu gp ma, nm ny cng pht trin nhanh nht
l trn cc cy vi cnh l mc chng ln nhau hoc trong tn cy rm rp.

48

+ Cch phng tr:

-

Lm v sinh vn vo ma ng. Thu nht cc l kh rng v cc cnh kh gom li em

t. Dng vi qut cho gc cy.

Sau thu hoch qu ct ta cho cy thng thong. Ct b cc cnh gi, cnh yu, cnh mc
rm rp che khut ln nhau trong tn, cc cnh bnh v.v...

Phun lu hunh-vi 0,3-0,5 Bm hay Booc 1% mt ln vo v ng kt hp lm v

sinh vn. Ma xun khi ra lc non v ra n phun mt ln bo v lc xun v n hoa.
Thi k qu non n thu hoch c 15-20 ngy phun thuc mt ln bo v qu.

+ Phun thuc phng:

nhng vn c bnh mc sng nghim trng nn phun thuc vo thi k lc xun, thi k
ra n. Sau khi u qu xong c th phun nh k 15 ngy 1 ln cho n lc thu hoch. Dng
cc loi thuc: Aliette 80 BHN dng 2,5-3,75 g pha trong 1 lt nc phun; hoc Mancozeb
250 g/100 lt nc. Trung Quc ngi ta cn dng Kali-pecmanganat (thuc tm - KMnO4)
pha long 100.000- 13.000 ln phun.
Bnh kh cnh v phng tr?
Bnh hi nhiu trn vi thiu Thanh H l chnh, thng vo ma ma - thng 5 khi qu vi
bt u phng mi. Bnh tin trin nhanh lm qu rng hng lot, sau cnh b kh, lan ra
nhiu cnh trn cy.
Cha xc nh c ngun bnh (c th l Phomopsis spp.) v cha c bin php phng tr
trit . Trc mt ct cc cnh kh em t.

Cy k sinh ch yu l a y bm trn cnh vi. Thng b nhiu nhng cy gi ci. N ly

lan do nc ma mang bo t i.
Cch phng tr
-

Ct ta cho cnh thng thong, gim bt k sinh trn cnh.

Co ht cy k sinh bm trn cnh. Phun Booc 1% phng tr.

62. Hi: Phng php phng tr tng hp su bnh hi vn vi gm cc

bin php g?
p: Phng php phng tr su bnh hi tng hp l mt hng c li trong nng nghip
m ngy nay nhiu nc trn th gii ang p dng. Theo hng ny cy vi c bo v tt,
gi gn c mi trng trong lnh, khng phi dng n qu nhiu phn ha hc v thuc
tr su vi phng chm ly phng l chnh sau mi n tr nhm t mc ch kinh t, an
ton c hiu qu cao.
phng tr su bnh trong vn phi vn dng cc phng php v k thut nng nghip,
sinh hc, ha hc, vt l th cng v cc phng php nhm khng ch cc ngun su bnh
hi di ngng gy hi, bo v c thin ch, gi c cn bng v mt sinh hc v khng
gy nhim mi trng sng.

1. Cc bin php k thut nng nghip: Thay i tp qun qung canh bng cc bin php k
thut thm canh nhm nng cao sc chng chu su bnh ca cy, ci thin mi trng vn
cy, c iu kin thun tin cho s pht trin ca cc thin ch su bnh hi vi. Cc bin
php bao gm:

49

Thc hin ng quy trnh chm sc vi: Bn phn ng thi v ng k thut, xi xo,
lm c, ti nc thu dn lm v sinh vn vo dp ma ng.

Ct ta cho cy sau thu hoch. Loi b cc cnh yu, cnh c bnh, cnh mc vt, cc
cnh che khut ln nhau, nhng cnh gi v.v.. to cho tn cy thng thong.

Cc bin php nhm hn ch lc cnh ma ng.

B tr hp l c cu ging trong vn c th hn ch ngun thc phm ca mt loi

su bnh no . V d: vn trng thun ging vi chn mun su c qu thng t
hn so vi vn vi trng ln ging vi chn sm, chnh v v chn mun.

2. Bin php sinh hc

Bo v v du nhp cc loi sinh vt c ch khng ch cc loi su hi trong vn vi. V d
nui v th mt loi ong k sinh trn trng b xt vi, nui th ong sinh trn su non ca su
c qu.
3. Bin php ha hc
C th dng cc loi thuc tho mc v cc loi thuc ch t cc cht ha hc vi u im l
c hiu lc nhanh kp thi dp tt cc dch nu c. Cn ch vic chn loi thuc cho ng
i tng v mc ch, chn nng thch hp, chn thi gian phun v k thut phun cho c
hiu qu.
C th kham kho lch dng thuc trong nm vi su bnh hi vi:
-

Thng 2-3 tr nhn: Dicofol 0,12%; Bi58 - 0,05%; Lu hunh-vi 0,5- Bm.

Thng 3-4 tr b xt (trng, su non) phun 90% Dipterex pha long 600-800 ln.

Thng 5-7 tr su c qu v b xt. Dng 25% -St trng song pha long 500 ln hn
hp vi 90% Dipterex pha long 800 ln. Ch phng tr bnh mc sng khi gn thu
hoch qu.

Thng 7-8 thu hoch qu xong, lm v sinh vn cy phun lu hunh-vi 0,2 Bm.

Thng 10-12 tr su c thn, c cnh dng DDVP pha long 50% bm vo cc l c

4. Bin php th cng, vt l, c gii

V d: Dit b xt qua ng trn cy bng cch rung cy cho chng rng xung, bt dit; hay
bm thuc vo cc l c ca su c thn, ct cnh ho b su ph. Thp sng n trn cy
lm cho di s khng dm n, hay dn d mt vi loi bm bt v git v.v..
Phng tr su bnh tng hp i vi vi l vic lm cn mi m cn i su nghin cu, thc
hin ngy thm hon chnh.

50

Hi, p v CY NHN

1. Hi: Li ch ca vic trng nhn?

p: Nhn cng nh vi thiu l cy n qu c sn ca vng ng bng Bc B. Nhn c
tnh thch nghi rng, d trng, c th trng c c vng i, tui th di, sn lng cao.
Cy nhn lng Ph Hin (Hng Yn) c tui n 300 nm vn cho qu u vi sn lng
trung bnh 500kg qu/nm. Cy nhn 80 tui vn nh bc Cc Qung Chu (huyn Ph
Tin) nm 1992 thu c 400 kg qu. Vng trng nhn Hng Yn nhiu vn thu nhp
nhn chim 50-80% tng thu nhp ca gia nh. C cy nhn nm c ma bn c 4-5
triu ng. Phong tro trng nhn ang c m rng nhiu tnh nh Ha Bnh, Sn La;
Ph Th, Tin Giang, Vnh Long, ng Thp v.v.. .
Qu nhn c gi tr dinh dng cao. Trong ci nhn hm lng ng tng s chim 12,38 22,55%, trong ng kh 3,85 - 10,16%, axit 0,09 - 0,10%, vitamin C 43,12 163,70mg/100g.
Mt tc gi Nht Bn cho bit trong qu nhn cn 196,5mg/100g vitamin K, ngoi ra cn c
cc cht khong Ca, P, Fe,... u l nhng cht cn cho nhu cu dinh dng ca con ngi.
Nhn c th dng n ti, lm hp, sy kh lm long nhn lm thuc b iu tr suy nhc
thn kinh, chng st km tr nh, mt ng hay hong ht. Ht nhn, v qu nhn u ng
lm thuc trong ng y. Nhn l cy ngun mt quan trng c cht lng cao, cy c tn
cao, xe rng dng lm cy bng mt. vng ven sng, nhn cn c tc dng gi t, to
cn, chng ngp, ln bi.
L Qu Dn ni v nhn lng Hng yn: Mi ln b vo ming th trong rng li ny
v thm ta nh thm nc ngc ca tri cho.

2. Hi: Ngun gc cy nhn? Cc nc trng nhiu nhn trn th gii ?

p: Theo De Candolle ngun gc cy nhn n , vng c kh hu lc a. Vng Ty
Ghats cao 1600m cn c rng nhn di. cc bang Bengal v Assam cao 1000m
trng nhiu nhn. Trn th gii Trung Quc l nc c din tch trng nhn ln nht v c
sn lng cao nht. Nhn cn c trng Thi Lan, n , Malaixia, Vit Nam, Philippin.
Sau th k 19 nhn c nhp vo trng cc nc u M, chu Phi, xtrylia trong vng
nhit i v nhit i.
Cho n nay din tch v sn lng nhn trn th gii cha c thng k y v nhn
thng c trng trong vn gia nh v sn lng thu hoch c thng b ngoi cc
d liu thng k quc gia.
Theo Ph Gio s L M Anh, Khoa Vin ngh trng i hc Nng nghip Qung Ty th
din tch trng nhn Trung Quc t 38-40 vn mu (15 mu TQ bng 1 ha) ch yu cc
tnh duyn hi vng ng nam: Phc Kin, i Loan, Qung ng, th n l Qung Ty, T
Xuyn. Ngoi ra cn trng l t Vn Nam v Qu Chu. Ring Phc Kin nm 1977 din
tch trng nhn trn 11.300 ha v sn lng nm cao nht (1995) 50,7 nghn tn (Bnh Knh
Ba, 1989).
Thi Lan bt u trng nhn t 1896, ging nhp ca Trung Quc. Sn lng nhn ca Thi
Lan nm 1990 t 123.000 tn, ch yu trng min bc, ng bc v vng ng bng min

51

trung, ni ting nht l cc huyn Ching mai, Lam phun v Prae. Ngoi tiu th trong nc
Thi Lan xut khu cho Malaixia, Xingapo, Hng Kng, Philippin v cc nc EC. Ch ring
xut khu nhn trong 3 nm qua Thi Lan tng gp 3 ln doanh thu xut khu nhng hoa
qu th yu khc (nhng quan trng v kinh t) nh su ring.

3. Hi: Tnh hnh sn xut nhn Vit Nam?

p: Vit Nam nhn c trng t bao gi cha c nghin cu xc nh. Cy nhn
c trng lu nht l cha Ph Hin thuc x Hng Chu, th x Hng Yn, tnh Hng
Yn cch y chng 300 nm. Theo Gio s V Cng Hu (1982) ... c th min Bc nc
ta l mt trong nhng vng qu hng ca cy nhn
Hin nay nhn c trng nhiu cc tnh ng bng Bc B: Hng Yn, Nam H, Thi
Bnh, H Ni, H Ty, Hi Phng, Bc Giang, nhiu nht l Hng Yn tp trung th x
Hng Yn, cc huyn Ph Tin, Kim Thi, Cm Bnh, Chu Giang, Ninh Thanh. C vng c
khong trn 2 triu cy. Tnh theo mt thng thng din tch trng nhn ln n 20.000 31.250 ha. Nhn cn c trng vng t ph sa ven sng Hng, sng Thao, sng L, sng
M, sng Tin, sng Hu v vng g i cc tnh Ha Bnh, Vnh Phc, Ph Th, Yn Bi,
Lo Cai, Sn La Bc Cn, Thi Nguyn v.v.. v l t cc tnh min Trung.
Trong nhng nm gn y, do c ch ca th trng v nhu cu qu ti ti ch, cc tnh pha
nam ang pht trin mnh cy nhn: Cao Lnh (ng Thp), Vnh Chu (Sc Trng), c lao
An Bnh, Dng Ph (Vnh Long)... c bit Tin Giang din tch nhn tng rt nhanh.
Din tch trng nhn ca c nc c khong 35.000-40.000 ha. D bo n nm 2000 con
s ny cn cao hn rt nhiu do c ch trng pht trin cy n qu cc tnh min ni, vng
lng h sng , cc tnh ng bng sng Cu Long, ng bng sng Hng, cc tnh vng
trung du pha Bc v.v..
Nu c p dng cc tin b k thut v chm sc tt vn nhn c th t bnh qun 5 tn
mt ha. Song do thi tit kh hu hng nm thay i, ch vn t u t vo vic chn ging,
chm sc, phn bn v phng tr su bnh nn thng c hin tng cch nm. Do hiu
qu kinh t mang li cha cao v l vn ang t l cn gii quyt i vi cy nhn v
ngh trng nhn nc ta.

4. Hi: Nhng ging nhn ang trng hin nay nc ta?

p: Kt qu iu tra bc u v ging nhn (Vin nghin cu Rau qu) cho thy hin nc
ta ang trng mt s ging sau:
1) Nhn lng: Qu trn, to gn nh qu vi thiu. Trng lng qu trung bnh 12-17g, ci
dy vn hanh vng, cc mi lng vo nhau rt r, trn mt ci nhn c nhiu ng gn ni
xp chng cht c ci nh vy rng. Ht mu en, trng lng khong 2g. Qu n gin v
ngt, thm mt. V qu dy, gin d tch, chn sm. Phn n c chim 63,25% trng
lng qu.
2) Nhn ci: Qu hnh cu hi dt, v khng sng m mu vng nu. Qu to, trng lng
trung bnh 10-15g. Ci dy thng kh (ro nc), mu ci trong hoc hi c. n ngt va.
Trng lng ht khong 2g, mu en. Phn n c chim khong 60% trng lng qu.
3) Nhn bm bm: Qu to gn bng qu nhn lng. Trng lng trung bnh ca qu 12-15g.
Trn qu hi vo, vai qu g gh, ci dy, kh, n c v ngt nht.

52

4) Nhn ng phn: Qu nh hn nhn lng. Trng lng trung bnh 7-12g. V mu nu

nht, ci tng i dy, m nc, bc v trn mt ci qu c cc u nh nh cc ng phn.
n ngt sc, thm c bit. Ht b, en nhnh, trung bnh nng 1,5g. Nhn ng phn ra
hoa mun hn nhn ci. Chn chm hn nhn ci 10-15 ngy. Phn n c chim 60,24%
trng lng qu.
5) Nhn nc: Cy thng sai qu, qu nh, trng lng trung bnh 6-9g. Ci mng, nho,
nhiu nc, ngt va phi, ci kh dc khi ht. Chm c nhiu qu, nng sut tng i
n nh, v cht lng n ti km nhn ci. Phn n c chim 38,63% trng lng qu.
6) Nhn thc: Qu nh, trn chm nhiu qu. Trng lng trung bnh 5-7g, ci mng kh
tch khi ht, nhiu nc, ht to, ngt va phi.
7) Nhn Vnh Chu: Ging ny trng nhiu huyn Vnh Chu (tnh Sc Trng) trn vng
t ven bin b nhim mn. Cy mc khe, l to, bin l gn sng. Qu c mu nu xanh,
nhn. Ht tng i to, nhiu nc, ci mng, ngt, kh tch vi ht. Ging ny tuy n
khng ngon bng nhn ci hay nhn ng phn min Bc, song c u im thch nghi vi
t xu, c nh hng mn.
8) Nhn tiu: Ging nhp ni t Thi Lan vo min Nam trong nhng nm gn y. V qu
vng nht, lm tm im nhng chm sm. Qu ch to bng nhn thc min Bc, khng c
ht hay c ht lp nh ht tiu, en nhnh. Khi chn ci dy gin thm. Do phm cht v
hng v ca qu c nhiu u im nn rt c a chung trn th trng.
9) Nhn long ht: Ging nhp ni t Thi Lan. Qu to gn bng qu vi thiu. V qu mu
vng, mng, mm, phm cht qu gn ging nhn tiu.

5. Hi: c im ca mt s ging nhn mi nhp ca Trung Quc?

p: l cc ging i vin, Thch Hip v Tr Lng.
1) i vin: Trng ph bin tnh Qung ng, c bit vng ng bng sng Chu
Giang, ngoi ra cn trng Qung Ty v mt s tnh khc.
c im ch yu: Cy cao ln, mc rt khe, tn cy hnh mm xi, xe rng, l xanh m,
phn quang. L c 8-10 i l cht, hnh lip, l rng. Chm qu to, phn nhnh dy; qu
trn chm phn b dy u. Qu hnh cu ln kh ng u. Trng lng 12-16 g, v qu
mu vng nht. V mng, ci mu trng sa, ci dy 0,6 - 0,8 cm, d tch ht, nhiu nc,
ci mm, ngt va. Phm cht qu loi trung bnh: Ht to, hnh trn, mu en nu. Phn n
c 66-70%. Qu chn vo u v gia thng 8.
nh gi chung: Tnh thch nghi khe, sinh trng nhanh, sn lng cao v n nh. Qu to,
ci dy, t l n c cao, phm cht hng v trung bnh, l ging chnh v, dng n ti v
lm hp. Ht to, y n, gieo ht t l thnh cy cao, sinh trng nhanh, thng dng
lm gc ghp cho nhn.
2) Tr Lng: Nguyn sn thn Tr Lng, huyn Cao Chu tnh Qung ng, l ging
tt c ting v c trng nhiu vng ca tnh Qung ng. Hin Qung Ty cng
trng ging ny trn quy m ln.
Nhn Tr Lng c tn cy trung bnh hnh mm xi. Phn cnh nhiu khong cch gia cc
t trn cnh ngn, l xanh m. C 6-8 l cht, ln ca l trung bnh, hnh trng hi di.
Chm qu tng i ln. Qu hnh trn dt, to u, nng trung bnh 12g. V qu mu vng
nu, ci qu mu trng sa. Ci dy 0,65 - 0,75 cm, d tch khi ht, gin, t nc n ngt
thanh. Ht b mu nu en. T l n c 74%. Tng cht tan 21%, ng tng s 18,6%,

53

 axit 0,1% vitamin C 50mg/100 ml dch nc qu. Cy ra hoa vo cui thng 4. Qu chn
vo gia thng 8, nng sut cao. Qu dng n ti v ch bin.
3) Thch Hip: Trng nhiu vng ng bng sng Chu Giang, tnh Qung ng, Trung
Quc. Cn trng nhiu mt s huyn tnh Qung Ty:
- c im ch yu: Cy mc khe, xe rng, tn hnh bn cu. L mu xanh m, c 8-10
l, ln trung bnh, hnh elip hi di, bin l gn sng. Chm hoa vo loi trung bnh.
Chm qu nng 300-400g. ln qu kh ng u. Qu hnh trn dp, hi lch, nng 79g. V qu mu vng nu hoc vng nu c pha mu xanh nht, v dy. Ci c mu trng
sa hay hanh vng mu c, ci dy khong 0,5cm. n ngt sc, thm. Phm cht qu rt
kh. Ht b, hnh trn dt, mu nu . T l phn n c 65-68%. Qu chn vo u v
gia thng 8.
nh gi chung. ln qu vo loi trung bnh, tht qu dy, ht b, t l n c cao, ci
gin ngt m, thm, ging nhn u t ca tnh Qung ng, dng n ti v lm hp.
Sn lng cao v n nh.
Ging nhn Thch Hip nay c 3 dng:
+ Dng v vng: Qu to, ht b, ci dy, n ngt v thm li c v dy thch hp cho vic vn
chuyn l ging nhn ngon nht Qung ng, hin nay ging ny ang c ph bin rng
ri.
+ Dng v xanh: C nng sut cao, n nh. Qu c hm lng ng thp, n hi nht,
khng thch hp cho vic sy kh m ch dng lm hp.
+ Dng v trng: Phm cht qu mc trung gian ca 2 dng u. V qu dy, ci dy, ht
nh, n gin, ngt phm cht qu kh. Sn lng cao v n nh.

6. Hi: Nghe ni Trung Quc c nhng ging nhn c bit? Thi Lan,
i Loan c nhiu ging nhn ngon?
p:
+ T tp ch hng thng ca Tng cng ty pht trin cy n qu thnh ph ng Qun tnh
Qung ng ra ngy 30 thng 11 nm 1992 c cho bit: tnh Phc Kin va mi pht hin
hai ging nhn c sc. Huyn Chng B, mt lng ca dn tc Xa c 2 cy nhn rt c
bit: Mt cy gi l Long Nhn thng 12: V hng nm n thng 3 m lch cy ra hoa kt
qu nhng phi n l Tr tch thng 12 qu mi chn. Qu nhn to hn qu ging bnh
thng, v mng, ci dy v nc nhiu.
Mt cy khc l nhn khng ht v qu ch c v v ci m khng c ht, ci ngt sc.
+ Theo Pairoj Polprasid nm 1987, Thi Lan c 20.300 ha nhn, nng sut bnh qun t 3,1
tn/ha. Di dy l mt s ging c dn Thi Lan thch trng nht:
1) Daw : L ging chn sm nht. Qu to, ht to, v mng mu vng nht, ci dy, gin, ngt
v thm; t ra qu cch nm. C nhc im: Qu chn lu trn cy ht c th mc mm
2) Chompoo : Qu to, ht b, c phm cht tt. Thch hp n ti, v khi ng hp ci
bin mu hng. Nng sut cao nhng c hin tng cch nm.
3) Haew : Qu to, bnh qun 18-20g, v dy mu vng nht; ci dy, ngt v thm. Qu chn
vo thng 7, chn cy qu cng thm ngon. Cung chm qu hi cng nn kh un cong
khi ng vo bao. Nhn Haew ng hp kh tt Nhc im: C hin tng cch nm.

54

4) Biew - Kiew: L ging nhn c dn Thi a chung nht. V qu mu xanh, qu hi

vo, ci dy, ht nh. Ci mu vng nht, gin, mi v thm ngon. Qu chn mun vo thng
8. Tuy c nhiu u im song ging Biew - Kiew chm c qu v c hin tng cch nm.
+ i Loan c hn 40 ging nhn trong s 3 nhm chn sm, chnh v v chn mun. Nhng
ging ch yu gm c:

1) Nhn trn v c phn: L ging u t c trng nhiu i Loan. c nng sut cao,
dng n ti v ch bin. ng trong qu cao (26 Brix ), qu to (trung bnh 11,8g)
ln qu ng u, khi chn v c mu vng sm. Chn vo trung tun thng 8. Phn n
c chim 0,65-70%. Chm qu rt sai. Do iu kin a l ca vng trng thy c 2 dng
qu khc nhau: trn v dp.
2) Nhn v : c im ni r l qu c mu sm.
Trng lng qu ln 11,1g. ng 210 Brix, n ngt, hi gin. Nng sut cao c
nng dn hoan nghnh. Thi v thu hoch: trung tun n h tun thng 8.
3) Nhn v xanh: Qu lc chn c mu xanh vng. n rt ngt (210 Brix). Trng lng qu
trung bnh 11,1g. Nng sut cao, sc sinh trng c hi km nhn v . Thi v thu hoch
trung tun thng 8.
4) Nhn thng 10: Thuc nhm nhn chn mun. Qu to khong 81 qu 1 kg. Trn chm qu
loi qu ln v qu va chim gn 84%, ci qu chim 64,52% trng lng qu. ng
cao 20,20 Brix , lu trn cy vn gi c ngt. Ra hoa vo cui thng 7. Qu chn vo
gia thng 10. Do chn mun nn gi bn gp 2-3 ln nhn chnh v. C nhc im l t l
ghp sng thp, mun m rng din tch hi kh.

7. Hi: Ngun gc ca tn gi "Nhn tin", "Nhn lng" nc ta?

p: Vng Hng Yn, thi phong kin vo ma nhn l ho thng chn nhng cy nhn
ngon bt dn cng np cho vua gi l nhn tin. Nhiu ni nc ta cng c nhng sn vt
ngon dng tin vua nh: Chui ng tin, hng tin,v.v.. V vy, Nhn tin nhm ch
nhng cy nhn c phm cht thm ngon.
V Nhn lng th c hai kin khc nhau:
Gi l nhn lng v khi qu nhn gn chn ngi ta thng dng lng tre hay na (c ni
dng c mo cau c l hoc bao ci) bc chm nhn li, gi cho chn v di khi n, loi
ny ci dy v mng. Cho n nay tp qun lng nhn vn c cc vn nhn min Trung.
Gi l nhn lng v o ht (t y) - ci qu pht trin n nht nh, bc kn ly ht ri
hai u lng ln nhau khong 1cm nn c tn gi l nhn lng.

8. Hi: B r nhn c c im khc vi r mt s cy n qu thng

gp?
p: Nhn c b r rt pht trin. Ph thuc vo iu kin t, mc nc ngm ni trng,
hnh thc nhn ging (gieo ht, chit, ghp) m nng su v di rng khc nhau. t i
c tng dy r nhn c th n su 3-5 m; ng bng sng Hng mc nc ngm cao r ch
phn b tng su 35cm. Cy gieo ht v cy ghp c b r n su hn cy chit. R t tp
trung tng t 10-100cm, nhng phn ln tng t 50cm tr ln.

55

S pht trin v chiu ngang ca b r kh rng, thng thng gp 1-3 ln tn cy. Trong
khong 80% r (bao gm c r t) tp trung trong khu vc hnh chiu ca tn cy.
R nhn lc mi ra c mu trng, dn dn chuyn sang mu vng trng, r gi c mu vng
nu.
B r c kh nng ti sinh khe nht l lp t mt t 30cm tr ln. R nhn thuc loi r
nm (c nm cng sinh) ging r vi (cc loi cy n qu nh cam, qut, hng, to ta, hng
xim, v.v.. khng c r nm).
Theo Kelley th nh c nm cng sinh nn kh nng ht nc hp th dinh dng ca cy
mnh hn ln. Kh nng ht nc so vi lng ht cn mnh hn cho nn c th huy ng
c nc tt hn nht l trong ma kh hn.

9. Hi: Hot ng ca b r nhn nh th no?

p: Trong mt nm thng c 3 t sinh trng chnh:
-

t 1 vo thng 3 n gia thng 4, khi lng r t.

t 2 vo gia thng 5 n gia thng 6. y l t r sinh trng nhiu nht trong

nm sau khi cnh h ngng sinh trng, din tch l t c ti a, quang hp
mnh cc sn phm quang hp c chuyn xung di mt t.

t 3 vo gia thng 9 n gia thng 10, lc ny lc ma thu kt thc. Lng r

cng kh nhiu.

Ngi ta quan st thy s hot ng ca r xen k vi cc t cnh trn mt t. R hot

ng sau cc t cao im hot ng cnh.

10. Hi: cho b r nhn pht trin tt cn c nhng iu kin g?

p: nh hng n hot ng ca b r nhn c nhit t, nc v khng kh.
Nhit t thp hn 100C b r hot ng rt yu, hu nh khng hot ng. Nhit cng
cao, tc pht trin nhanh dn. nhit 23-280C l pht trin nhanh nht, mt ngy c
th vn di bnh qun 1,4 cm, di nht c 2,45 cm; 29-300C hot ng b r chm hn
v ngng sinh trng 33-340C.
Thiu nc v kh hn b r hot ng s km. m t trn 13% l thch hp nht cho r
hot ng.
Nhn c kh nng chu ng hn vi cc cy khc nh cu trc ca b r v hm lng tananh
trong r. Ngp nc 3-5 ngy cy vn chu c, song nu lu hn th mt b phn ca r b
thi, nh hng n sinh trng v cy c th b cht nu ngp qu lu.
gip cho b r pht trin tt, khi cy cn nh gia hng nn trng xen cy h u. Va c
sn phm ly ngn nui di, va chng c c di v gi m cho cy. vng t dc cy
trng xen cn c kh nng bo v, t, chng xi mn. Khi cy ln, gn cui ma ma
nn cy xo gia hng gi m t cho cy.
Th nghim trong vn T Xuyn cho thy hng nm c cy xo lng r nhiu hn r rt
(6,75g r t/30 cm2t) so vi nhiu nm khng cy xo (0,75g r t/30 cm2).

56

11. Hi: Cu to l nhn? C ngi ni: Nhn c kh nng chu hn l nh

b l v b r. C phi th khng?
p: L nhn l loi l kp lng chim gm nhiu l cht xp u n hai bn cung l chung.
Khi cy cn nh, l th nht, th hai ch c mt i l. n l th ba c 2 i l cht v cc
l v sau tng dn ln 3,4 i hay nhiu hn.
cy ln, trn l kp thng c 4-5 i l cht hoc hn ty theo ging. Cc l cht c th
mc i xng hoc so le, hnh trng di vi kch thc 8 - 15cm x 3 - 6cm. Mt l mu xanh
m, lng l mu xanh nht, cung l cht ngn, gn chnh v gn ph ni r. L non khi
mi ra mu nu sau chuyn lc thnh mu xanh m hoc xanh en.
Xt cu to b l thy c cc c im sau:
-

Biu b cu to bng cht sng dy.

Kh khng c mt lp t bo bo v che khut.

C cc ng dn phn b n cc lp biu b trn v di ca gn l chnh v ph. Do c

cc c im trn nn gim c bc hi nc.

Cn h r th thuc loi r nm.

Nh vy mt mt gim bc hi nc, mt khc nh c r nm nn c kh nng ht nc
mnh, iu khin cho cy nhn c th chu ng c kh hn vng i v chu c gi
vng ven bin.

12. Hi: Cc loi cnh ca nhn? Tnh hnh sinh trng v pht trin?
p: Trn cy nhn mt nm c 3-5 ln cnh: Cnh ma xun, cnh ma h, cnh ma thu v
c rt t cnh ma ng.
Thi k ra lc (cnh), s ln v s lng cnh ty thuc vo tui cy tnh hnh dinh dng
trn cy, s qu c trn cy tnh hnh chm sc cy, qun l cy v iu kin hon cnh ca
tng ni m c s khc nhau.
1) Cnh xun: Mc trn cnh h hoc cnh thu nm trc mt s t mc trn cnh b qu
song khng mc cnh thu, hoc trn cc cnh gi. Cnh xun ra sm hoc mun ty theo thi
tit trong nm. Tri m ra sm, tri lnh ra mun. Cnh xun ra trong thng 2 - gia thng 3.
n thng 4 th cnh thnh thc. Cnh xun l cnh dinh dng hay cnh qu, mt s
cnh xun nguyn l cnh hoa nhng khi ra n gp nhit cao, tri m l pht trin, n thui,
cho nn cnh ny tr nn cnh dinh dng.
2) Cnh h: Mc trn cnh ma xun cng nm hoc trn cnh h, cnh thu nm trc, hoc
trn cnh b qu nm trc song khng mc cnh thu, cnh xun. Mt s t mc trn cc
cnh gi. Cnh h pht sinh trong thi gian t thng 5 n thng 8, trc sau n 2-3 t.
-

t th 1: Vo thng 5, s lng t.

t th 2: Trong thng 6 v u thng 7, lc ny nhit cao, ma nhiu, cy c nhiu

cnh h nht.

t th 3: Gia thng 7 n u thng 8. t cnh ny c th mc trn cnh h t

u hoc trn cnh qu ra trong ma xun m khng u qu.

Cnh h c quan h cht ch vi s qu u trn mi cy v tnh hnh chm sc, cung cp

cht dinh dng, ni mt cch khc l trnh qun l ca ngi lm vn.

57

Nu trn cy c qu nhiu, ngun dinh dng phi tp trung nui qu th s lng cnh h s
t, ngc li th s nhiu. Hoc tuy qu c nhiu, nhng nc v phn cung cp y th
cnh h vn nhiu. S lng cnh h sung mn s gip cho qu pht trin c tt v cnh
thu mc kp thi. V vy, cnh h c v tr c bit, quan h cht ch n vic bo m cho
cy nm no cng c qu, khc phc c hin tng cch nm.
3) Cnh thu: Mc t u thng 8 cho n u thng 10. Cy khe th mc sm. Phn ln
mc cnh thu sau khi hi qu 15-20 ngy. Cnh thu thng ra trn cnh ma h v cnh va
mi hi qu. Cnh thu cn mc trn cc cnh gi, hoc cnh c ct ta nhng s lng
khng nhiu.
Nu nhng cy c qu t hoc khng c qu, cnh xun v cnh h pht trin nhiu v khe
th cnh thu t. Nhng ging chn sm cnh thu ra sm v nhiu; ngc li ging chn mun
cnh thu mc chm v s lng t. Nu cy c bn phn trc v sau hi qu th c tc
dng xc tin cnh thu pht trin, chiu di cnh v ng knh cnh u tng ln so vi i
chng 1/3. Cnh thu l cnh m, chun b cho t mc ca cnh qu nm sau. Theo kt qu
nghin cu ca trng i hc Nng nghip Phc Kin Trung Quc) trong 3 nm cho thy:
Cnh thu ca nhn c hnh thnh t cnh ma h chim 40 - 72,3%; ra trn cnh qu thu
hoch qu: 23-40,1%; ra trn cc loi cnh khc 12,1-47%.
Vic bi dng cnh thu v s lng v sung sc s m bo cho v qu sang nm l mt
vn ht sc quan trng hin ang t ra khc phc hin tng nhn cch nm khng c
qu.
4) Cnh ng: Thng mc t thng 11 tr i, trn cc cy mi trng hoc cy cho qu nhng
nm u. Nhng cy gi thng t c cnh ng. Nn khng ch cho cy mc cnh ng
bng cch iu tit nc, cht dinh dng, phun cht kch thch sinh trng, v.v.. V nu
cnh ng ra nhiu nm sau s c t qu.

13. Hi : Nhn phn ha mm hoa vo lc no v cn nhng iu kin g?

p: Nhn l cy n qu nhit i, qu trnh phn ha mm hoa v sau ra hoa kt qu
xy ra cng trong mt nm. Bng phng php gii phu quan st di knh hin vi cho thy
cc bc phn ha mm hoa theo s sau (hnh 1).

58

Hnh 1: Phn ho mm hoa ca nhn

(Da theo ti liu ca Vin Nng hc Phc Kin)

1- im sinh trng ca mm l; 2- pht dc ca hoa t; 3- thi k hnh thnh ca hoa c; 4s k phn ha ca hoa ci; 5- thi k hnh thnh ca hoa lng tnh. K- l i; C cnh hoa;
A- nh c; G- nh ci; nu - phi chu.
Qu trnh phn ho mm hoa xy ra khong t u thng 12 cho n u thng 4, trong thi
gian gn 2 thng.
m bo cho cy phn ha mm hoa c thun li trong ma ng cn c mt thi gian
c nhit thp v kh hn va phi (khong thng 12 - thng ging) nhm hn ch cnh
ma ng, c li cho vic quang hp v tch ly cht kh, tng nng dch bo to cho cy
phn ha mm hoa c tt.

14. Hi: Hoa nhn c bao nhiu loi ?

p: Hoa nhn xp thnh chm (chm hoa) mc ngn v nch. Chm hoa c 10-20 nhnh.
Mi nhnh li c nhiu nhnh nh. Trn mi nhnh nh ny thng c 3 hoa. Trn mi
chm hoa, ty theo ging, tui cy, thi tit kh hu... m c s hoa nhiu hay t. Thng
thng mi chm hoa c n 2.000-3.000 hoa. Lc mi ra n thng c mu tm.

59

Nhn c cc loi hoa: Hoa c v hoa ci l ch yu, ngoi ra cn c hoa lng tnh v hoa d
hnh (hnh 2).

Hnh 2: Hoa ca nhn

A- Hoa c; B- Hoa ci
1- u nhu; 2- ch nh; 3- i hoa; 4- cnh hoa; 5- bu hoa; 6- hoa

1) Hoa c: Trn chm hoa chim s lng nhiu nht, c n 80%, n nhiu ln v thi gian
di. Hoa mu trng hi vng, i 5, thy xp lp, cnh hoa 5, a hon chnh nh 7-10,
thng 7-8, ch nh di 0,6-0,8cm; ti phn mu vng, tung phn bng cch nt dc. Trn hoa
c nhy thoi ha, ch cn mt chm li mu . Hoa c c chc nng cung cp ht phn
th tinh. T khi n n tn khong 1-3 ngy.
2) Hoa ci: L i tng trn cy nhn hnh thnh qu v quyt nh nng sut sn lng
hng nm.
V ngoi hnh trng ging hoa c, c nhy kh pht trin, mu vng sm, bu c 2-3 .
Nhy hoa lc u hp lm mt, n xong th ch lm 2, cong li. Xung quanh bu c 7-8 nh
c thoi ha, cung nh ngn, ti phn khng tung phn. Hoa ci n ch 1-2 ln, thi gian
ngn.
3) Hoa lng tnh: Trn chm hoa thng gp rt t. C y nh c, nh ci pht trin
bnh thng c th th tinh pht trin thnh qu.

15. Hi: c im ra hoa ca nhn?

p: Khi cha n ma hoa th kh phn bit cnh hoa v cnh l. n thng 3 cnh di ra,
lc ny nch l xut hin n mu tm. Nu lc ny gp nhit cao, im sinh trng
pht trin mnh thnh l th rng ht n, cnh tr thnh cnh dinh dng. Ngc li nu gp
nhit thp l khng pht trin c, chm hoa ra bnh thng.
Hoa ra sm mun l do iu kin kh hu, ging, cnh m chi phi. Ma xun m sm, hoa
s ra sm; ging chn sm hoa ra sm hn ging chn mun. Cnh m l cnh h chm hoa
ra sm v do hoa cng n sm hn so vi cnh m l cnh thu. Trn mt cy cnh ngoi

60

tn n hoa sm hn cc cnh trong tn. Trn mt cy thi gian hoa n ko di trn di mt

thng. Trn mt chm, thi gian hoa u tin n n hoa cui cng n mt hn 20 ngy.
Trn mi nhnh nh c 3 hoa, hoa gia n trc, hoa hai bn n sau.
Thng thng trn cc chm hoa, hoa c n trc, tip theo l cc hoa ci, cui cng l hoa
c. Cng c th hoa ci n trc sau l hoa c, hoc c hai loi hoa cng n v kt thc,
hoc hoa c v hoa ci cng n u tin sau n hoa c v kt thc.
S ln hoa c n nhiu, trong khi hoa ci tp trung ch n mt ln thi gian li ngn (3-7
ngy hoc ngn hn);
Cng c mt s cy hoa ci n 2-3 ln v thi gian n hoa ko di do t khi bt u n
khi kt thc hoa khong 10-20 ngy, qu trn cy ln b chnh nhau r rt, c nh hng
n phm cht.

16. Hi: V sao trn cnh chm hoa nhn thng u nhiu qu?
p: Kt qu iu tra nghin cu cho thy s n c th n hoa t 60-90%, s cn li th
rng. S hoa ci khng u c qu c ti trn 60%. Ch cn khong 10 - 20% l u thnh
qu. T l u qu l kh cao so vi cam (cam chanh thng ch t 2,1 - 2,3%) v mt s
cy n qu khc (vi xoi t l u qu t 1-3%), v.v..
T l u qu t cao nh c im n hoa chi phi. Trn cy nhn hoa c v hoa ci tuy
khng n cng lc, nhng trn mt cy (hay trong mt vn) chm ny n hoa c, chm kia
n hoa ci nn c nhiu c hi th phn, vic th phn th tinh hnh thnh qu c nhiu li
thun li, do c ngi cho rng nhn vn l cy c tim nng cho nng sut cao.

17. Hi: Sau khi th tinh qu nhn pht trin nh th no?

p: Sau khi th phn th tinh qu bt u pht trin. Thng u chiu cao qu pht trin
nhanh hn ng knh qu, ng thi ht cng to dn ln. Sang thng th 2 qu pht trin vi
tc nhanh dn v t c kch thc ln, lc ny cc chm qu hin r trn tn cy.
Khong gia thng 6 ci bt u hnh thnh v pht trin. Cui thng 6 u thng 7 ci pht
trin nhanh bao kn ly ht v sau l thi k tch ly vt cht v chn ca qu, ngi trng
nhn gi l nhn ln nc. thi k sau tc pht trin ca ng knh qu nhanh
hn so vi chiu cao ca qu.
Cc tnh min Bc nhn chn vo gia thng 7 n ht thng 8. C bit c ging chn mun
sang u thng 9. Trong qu trnh pht trin ca qu c cc t rng qu ng ch : Ln
u, sau khi n hoa 3-20 ngy (chim trn 40 - 70% tng s qu rng). Cc qu rng ln ny
l do th phn th tinh khng hon ton hoc do non pht trin km. Cng c th cn do
nhng nguyn nhn nh nhit thp, thiu nc, v.v...
Vo gia thng 6 n thng 7 l ln rng qu sinh l ln th 2. Sau rng qu ln 2 n qu
chn vn cn qu rng nhng s lng rt t.
Cn c bin php k thut thch hp khc phc hin tng rng qu i vi nhn.

61

18. Hi: Ngi trng nhn thng gi "nhn nc 1", "nhn nc 2",
"nhn nc 3". Gii thch?
p: Cch gi ny ch cc chn khc nhau ca qu nhn.
Nc 1: Ci nhn lc ny bc kn ht, cha c nc cha c v ngt.
Nc 2: Cch nc 1 5-6 ngy, qu nhn lc ny ngt hn, tuy vy khi n cn c cm gic
hi tanh, ci b v nc, v dy, th.
Nc 3: Cch nc 2 5-6 ngy, n qu lc ny ngt, long ht, v mng, c ci thm, mng
ci pht trin hon chnh.
Thu hoch qu nn vo nc 3. Thu sm hn phm cht cn cha t. Cn nu
mun hn mi thu hoch ci qu i u, n nht, ng km, nh cn, dng lm long
nhn khng c li, n ti cng km ngon.

19. Hi: Yu cu iu kin ngoi cnh ca cy nhn?

p: Cn c vo ngun gc v qu trnh pht dc, cy nhn thch nghi vi iu kin kh hu
nhit i nn c xp vo nhm cy n qu nhit i.
+ Nhn chu nng v chu rt kh hn vi nn cc tnh trn c nc ta u trng c nhn.
Nhit bnh qun nm 21 - 270C l thch hp cho cy nhn sinh trng v pht trin.
cho cy phn ha mm hoa c tt ma ng (trong khong t thng 12 n thng 1) cn c
mt thi gian c nhit thp. Theo ti liu ca Trung Quc khi chm hoa bt u c n cn
c nhit thp (8 100 C l thch hp nht), nu 18-200C l khng c li cho s pht trin
ca chm hoa. Thi k hoa n nhit thch hp l 20-270C.
Nhn km chu rt, nhit h thp <00C cy con s b cht. T - 0,50C n - 40C nhng cy
ln s b rt cng v b hi cc mc khc nhau.
+ Lng ma cn cho nhn c th sinh trng v pht trin c l trn 1.200 mm. Nhn
rt cn nc phn ha mm hoa v c bit l thi k qu pht trin. Sau thu hoch qu v
ma ng nhn cn t nc hn. Thi k ra hoa v qu chn khng cn nhiu nc, tri li
ma sinh trng mnh ca r (thng 6-8) th cn c ma v nc.
Nhn l cy chu hn, nhng nu b ngp nc 3-5 ngy cng khng b nh hng nhiu so
vi cc cy n qu khc.
+ m khng kh thch hp 70-80%.
+ V nh sng: Nhn cn nh sng, cn thong.
Trong qu trnh sinh trng v pht trin thch nh sng tn x hn nh sng trc tip, nht l
thi k cy con. V vy thi k cy con nn c bng che sinh trng tt.
+ V t ai: Nhn khng kn t lm nn c th trng nhiu loi t: t ph sa, t ct ven
bin, t g i trung du v min ni, t ging ct chua mn ven bin. Nhng thch hp
hn c l t ph sa nhiu mu, m, mt, khng b ngp nc.
Vng trng nhn ni ting min Bc l vng Ph Hin (Hng Yn), t y l t ph sa
khng c bi ca sng Hng, mt s x ngoi sng Hng ngi ta vt t ln cao
lp vn v trng cy. Trong ch yu l nhn.
pH: 4,5 - 6,0.

62

+ V nh hng ca gi: Gi ty v bo gy hi nhiu cho nhn. Gi ty thng gy nng,

kh hn lm rng qu v qu km pht trin. cc tnh min Trung dng lng tre bc
chm qu l mt bin php chng nng tt, ngoi ra phi ti v gi m cho cy.
Gi bo sm min Bc c th gy rng qu, gy cnh, gy cy, gy tn tht ln cho vn
nhn. Thng thng th hi qu xong mi n ma bo. Nh vy l trnh c tht thu
nhng c nh hng cho v qu nm sau. Cn kt hp cc bin php ct ta, ghp p nhiu
cy vo 1 gc tng cng sc chng , lm ai rng nht l cc vng ven bin.

20. Hi: Cng trong nhm cy n qu nhit i, ti sao trng nhn min
Nam (tnh Tin Giang, Hu Giang) th c qu, cn vi th khng cho qu
hoc khng mang li hiu qu kinh t?
p: Tuy cng trong mt nhm cy n qu nhit i song v ngun gc c khc nhau.
Vi: min Nam Trung Quc, Bc Vit Nam; cn nhn: kh hu lc a n . Do vy v
mt di truyn cy nhn thch nghi c vi kh hu nhit i tt hn s vi vi. Cc nh
nghin cu i n kt lun: Nhit cao l yu t hn ch vng phn b vi trn th gii.
V i vi vi cn c mt thi gian nhit thp mi c th phn ha mm hoa v sau mi
ra hoa kt qu bnh thng c. V vy ngi ta khng thy vi c mt vng nhit i, nu
c trng v c qu th ch cc vng nhit i ni cao.
Trc gii phng vi c trng n in Bu C (tnh ng Nai). Cy sinh trng tt, cao
ln song khng c qu. Hu cng vy, ging vi Hc dip cnh l mc rt khe song rt t
khi cho qu.
Tri li trng nhn vn cho qu nh Vng Tu, Cai Ly (Tin Giang), Vnh Chu (Sc
Trng), Chu Thnh (Bn tre) v sau ny nhp mt s ging nhn lng, nhn ci min Bc,
nhn ht tiu ca Thi Lan trng min Nam vn cho qu tt.
Mi cy n qu u c mt vng sinh thi ti u pht trin, cho qu c nng sut cao v
phm cht thm ngon, bn cnh li cng c vng thch hp trng song nng sut v
phm cht khng c nh vng sinh thi ti u, c vng c th trng c nhng nng sut
v phm cht km.
Nhim v ca cc nh chn lc ging v k thut nng nghip l xc nh cho c vng ti
u v to c nhng ging mi c kh nng thch ng rng a dng ha sn phm mi
vng v gp phn ko di thi gian cung cp qu trong nm.

21. Hi: Cc phng php nhn ging nhn?

p: nc ta hin nay c 3 phng php nhn ging i vi nhn: Gieo ht, chit cnh
v ghp nhn.
Mi phng php c mt s u im v c mt s nhc im .

1) Phng php gieo ht

y l 1 phng php kh thng dng trc y cc vng trong nhn truyn thng v d
lm, cy c b r kh pht trin, cy mc khe, c kh nng thch nghi rng, nht l trng
cc vng kh hn, thiu nc trong ma kh. Cy gieo ht chm ra hoa kt qu, thng
thng phi 4-5 nm, li bin d ln, cy khng gi c cc c tnh tt ca cy m nn hin
nay phng php gieo ht ch dng cho vic trong lm cy gc ghp.

63

2) Phng php chit cnh

C u im l gi nguyn c cc c tnh tt ca cy m. V d: cy m c chn lc
trong vn c nng sut cao, nm no cng c qu n nh v phm cht qu rt tt. Cy
trng bng cnh chit li chng ra qu. Nhng cy chit khng c r ci nn b r khng n
su, do km chu hn nht l nhng vng trng ma kh him nc. Mt nhc im na
l h s nhn ging khng cao, trn mt cy m khng th c tht nhiu cy con ging c.

3) Phng php ghp cy

Dng mt ghp hay cnh ghp trn cy m c chn lc em ghp ln mt gc ghp
c mt cy nhn ghp. Cy con ny tp hp c cc u im ca 2 phng php u v
khc phc c cc nhc im ca phng php gieo ht v chit cnh. V d c b r
khe, c kh nng thch nghi rng vi iu kin kh hu t ai a phng, li sm c qu
v gi nguyn c cc c tnh tt ca cy m (cy ghp nu chm sc tt nm th 3 bi
qu), h s nhn ging li cao m khng nh hng n cy m. Cy nhn ghp c th trng
rt tt vng g i, vng t thp trng nc trong ma ma, v.v...
Ngoi ra nu bit chn gc ghp tt c th lm cho cy ghp ln i tin cho vic trng dy
c nng sut cao trn n v din tch, d chm sc v thu hi.
Trong ngh vn hin nay, phng php ghp nhn c coi l hnh thc nhn ging ch yu,
khng nhng nc ta m ph bin Trung Quc, Thi Lan...

22. Hi: Cc phng php gieo ht lm cy ging?

p: Mun nhn ging bng ht cn ch :
-

Chn ging: Nhn lng, ng phn l loi ngon, qu to ci dy, ht nh, c hng v
thm ngon.

Chn cy ly ht: Trong ging chn, nn chn nhng cy tt, mang y c

im ca ging cn nhn.

Cy 12 tui tr ln ang vo thi k sung sc, tn l dy, sai qu, khng c hin tng cch
nm, khng su bnh.
-

Chn qu: To, c hnh dng c trng cho ging, m v qu p tht chn u cnh
ngang ngoi tn.

Chn ht gieo: Nhng ht to, my, cn i, khng c vt su bnh.

Ty theo iu kin c th ca tng ni c th gieo ht m cy trn lung v gieo trong bu.

1) Gieo ht m cy trn lung

t gieo ht phi c cy ba k m bo ti xp, bng phng, nht sch c, bn phn
chung 3 - 4 kg/1m2, cho thm t ln Vn in.
Lung cn m bo thot nc tt trong ma ma, thun tin i li chm sc, lung cao 10 15cm, chiu di lung ty a th ca vn.
Ht ly v cn x l gieo ngay, lu s mt sc ny mm. sau 2 tun t l ny mm chi
cn 5%. Nhit thch hp cho ht ny mm l 250C, nhit cao hn 300C sc ny mm
km v cao hn na ( >330C) ht mt sc ny mm. Ngm ht trong 1/2 ngy, vt ra co nm
ngm vo nc vi trong sau 2 - 3 gi ri vo ct m 3 - 4 ngy, ht nh mm bng ht u
tng th gieo. Khong cch gieo 12 x 6cm, khong 130 - 140 ht/1m2. t ht nm ngang,
trnh phi mm ln trn hoc xung di. su lp ht 2 - 3cm. Thng xuyn ti nc
m, bo m m t 70 - 80% m bo ha, xi xo, ph vng, nh c di v sau

64

khong mt thng bn thc cho cy con bng nc phn chung pha long 1: 10 hay phn N
vi nng 1%. Ch phng tr su bnh kp thi.
Cy cy (ra ngi): Sau 2,5 - 3 thng cy cao 12 - 15cm em trng ra lung m khong cch
35x40cm theo nanh su. Khi cy cn nh, nhn thch bng rm, c th lm gin che hoc
gieo xen in thanh.
Sau khi gieo ht 1 nm chiu cao cy t 70 - 80cm, ng knh thn 1,2 - 1,5cm l c th
nh bu i trng.

2) Gieo ht m cy trong bu
y l tin b k thut ang c p dng trong ngh trng cy n qu ni chung v vi nhn
ni ring. m cy trong bu c nhng u im:
-

Chm sc v bo v cy con d dng thun li, tit kim c cng.

Tit kim c t vn m: Trn din tch 1m2 c th t c 20 - 24 bu.

tn cng cho vic nh bu khi em cy con i trng. Khng lm tn thng b r, t

l sng cao, cy pht trin nhanh v khe.

Gim c t l v bu khi vn chuyn i xa.

Cch lm: Dng ti plytylen (mu en cng tt) dy 0,1 mm, c ng knh 20cm, chiu
cao 25cm. y bu dc l trnh ng nc. Cht n bu gm 2 - 3kg t mt + 1kg
phn chung hoai + 20g supe ln. Tt c trn u. Ti bu t trn nn t cao, v ph kn
t n 3/4 ti bu. Lm gin che. C th gieo ht trc tip vo bu nh gieo m trn lung
hay cng c th cy cy vo bu sau khi cy mc cao 12 - 15cm.
Cc khu k thut chm sc khc c tin hnh y nh gieo ht trn lung.

23. Hi: Li ch ca phng php chit cnh i vi nhn? Cch lm c

th?
p: Chit cnh l phng php nhn ging ph bin trong ngh trng cy n qu, c bit
c p dng rng ri cc vng trng nhn, vi.
Trng nhn bng cnh chit chng cho thu hoch qu, cy con mang y cc c tnh di
truyn ca cy m, gi nguyn c cc c tnh tt ca cy m (nng sut cao, n nh,
phm cht qu tt), v.v... Nhng vi phng php chit h s nhn ging thp, v chit nhiu
cnh s nh hng n cy m, b r cy chit khng khe nh cy gieo ht v cy ghp.
Cy chit chng ci hn so vi cy gieo ht v cy ghp.
c cy chit tt, khe mnh cn ch cc khu sau y:
-

Chn cy m c nng sut cao, khng c hin tng ra qu cch nm, phm cht qu
thm ngon c th trng a chung, cy khng mc bnh (nht l cc bnh virut), cy
m ang vo thi k khe mnh, sung sc (vo tui 10 - 20).

Trc khi chit 1 thng, cy m c bn thc mt ln phn m v tng cng bn ln

hoc c th phun phn ln l t hiu qu nhanh hn. Ct b bt nhng cnh gi yu,
cnh tm, cnh b su bnh, nhng cnh mc ln xn trong tn.

Chn cnh chit phn gia ca tn cy, ngoi tn v nhng cnh c cp cnh cao, nhng
cnh khng mang hoa mang qu, nhng cnh n nh ra trong nm hoc nm trc. Chiu
di cnh t 40 - 60cm, c 2 nhnh, ng knh gc 0,5 - 1,5cm. Cnh nh c kh nng ra r
tt hn cnh to, sinh trng s nhanh v mnh hn khi em trng.

65

Cng vi vic chn cnh cn chun b t b bu. Dng t vn hoc t bn ao phi

kh, p nh trn vi mn ca, tru bi, rm rc mc, r bo ty... T l hn hp gm
2/3 t v 1/3 l mt trong cc nguyn liu k trn. Hn hp c ti nc lm m n
70% m t bo ha (t c th v thnh con giun nhng nm cht nc khng chy
ra tay l c).

Mt bu chit c ng knh 6 - 8cm, trng lng 150 - 180g, chiu cao bu t 10 - 12cm.
Khng nn lm bu t qu to, bu t d mt nc, t pha ngoi b kh cng, cht b, cy
kh ra r (hnh 3).

Hnh 3: Phng php chit nhn

a) khoanh v; b) bu chit; c) s cu to bu chit
Chn ngy thi tit tt, dng dao sc ct khoanh cch gc cnh 10 - 15cm. Chiu di
khoanh v bng 1,5 - 2 ln ng knh gc cnh chit (khong 2 - 3cm). Sau khi bc lp v
ngoi dng dao co sch lp v trng n lp g, dng gi lau sch vt ct. Nn ct vo bui
sng, bui chiu b bu chit. Dng giy plytylen trong (PE) bc bu chit v buc kn 2
u bng giy mm v chc sao cho bu chit khng b xoay trn xung quanh cnh chit v
khi b mt nc trong bu chit.
tng cng kh nng ra r c th dng cc cht kch thch sinh trng nh IBA - Indol
butiric axit, NAA naphtyl axetic axit. C th pha thnh nc ri trn vi nguyn liu b bu,
hoc dng dao co sch lp nha kh vt xung quanh vt ct mp khi khoanh v bi dung
dch cht iu tit sinh trng ln v sau b bu chit li.
Ty theo thi v chit m sau 60 - 90 ngy quan st qua lp giy PE ta thy c r mc ra.
Khi r chuyn t mu trng nn sang vng ng hi xanh ri kn bu chit th c th ca
cnh chit gim vo vn m.
Trc khi h bu chit cn ct bt nhng cnh l rm r, l b su, l non.

66

24. Hi: V sao trng cnh vi, cnh nhn chit t l sng khng cao, thm
ch ch sng 20 - 30%? Cch khc phc?
p: Trong nhiu trng hp do nhu cu c s lng cy ging t ch tiu nn cnh
chit ra r, ct xung c em i trng ngay m khng qua giai on g cy chit trong
vn gim m bo cho b r pht trin thnh thc nn lc trng ra vn sn xut t l cht
cao.
Mt l do khc cng cn quan tm l b r vi v nhn lc mi ra rt gin, d gy. Nu vn
chuyn khng kho, ng xc, buc c nh khng cht cng d gy thng tn n b r,
nh hng n t l sng khi trng.
Mt nguyn nhn khc na l s mt cn bng v nc. giai on u ca cy chit: Khi
ct ri khi c th m, b l vn tip tc thot hi nc, trong khi b r cha hot ng v
b sung kp, gy ra s mt cn bng v nc dn n cnh chit b kh ho v cht.
khc phc hin tng ny cn ta bt l cy chit, trnh vn chuyn vo lc tri nng
nng, cn c mi che cho cc phng tin vn chuyn; Chn ng thi v trng gim
lng bc hi cho cy. min Bc tt nht l v xun, v lc ny tri rm mt li c ma
xun, m khng kh cao l nhng yu t ht sc thun li i vi vic trng cy chit.
c bit quan trng i vi cnh chit nhn l phi g trong vn m.
Sau chit c 2,5 - 3 thng khi bu chit c nhiu r, r n nh, c nhiu r th cp, r
chn chim th c th ct em g.
Trc khi h bu chit cn ct bt nhng cnh l rm r. Mt gim cnh chit 20x20cm
hoc 30x30cm, 40x40cm. Gim qu dy lm r v mm cnh khng pht trin c v khi
bng em trng s kh khn. Trc khi h bu em g, cn x rch ti nilng, lp t cch
c bu 3 - 5cm, ti m nc v ti t l, lm gin che bt nh sng t nhin (50%), hng
ngy ti 2 ln: nh trn. Sau 7 - 10 ngy chuyn sang ch 1 - 2 ngy ti 1 ln ty theo
m ca t.
Sau khi h bu chit 10 - 15 ngy b bt mi che cy quen dn vi nh sng. n ngy
th 30 bt u ti thc phn. Dng nc phn chung ngm pha long hoc phn khong
nng 0,5%, tng dn ln 1%.
Ch phun thuc tr su, ct ta, to hnh sa tn trc khi em trng.
Thi v chit i vi nhn cc tnh min Bc:
V xun: Thng 2,3,4 c cy ging trng vo v thu.
V thu: Thng 8,9 c cy ging trng vo v xun nm sau.
Cc tnh pha Nam chit trc khi bt u ma ma hoc va kt thc ma ma.
Tuy vy, quyt nh chit vo v no cn ty thuc vo k hoch trng ra vn sn xut
trnh ko di thi gian cy con sinh trng trong vn gim. Thng thng g trong vn
gim t 1 n 1,5 thng.

67

25. Hi: C th dng phng php ghp nhn ging i vi nhn c

khng? Nhng u, khuyt im chnh ca phng php ny?
p: Ghp nhn l mt tin b k thut trong ngh trng cy n qu hin ang c p dng
rng ri trong sn xut cc tnh pha nam Trung Quc nh c cc u im sau:
* So vi cy chit cnh, cy nhn ghp c b r khe hn. Nh c b r gc ghp c chn
lc nn kh nng thch nghi vi iu kin kh hu, t ai ti ch nh chu ng, chu hn, chu
chua mn, v.v... tt hn; chng chu c vi su bnh hn. H s nhn nhiu hn m khng
nh hng n cy m, c th tha mn yu cu sn xut v cy con trong mt thi gian ngn
vi khi lng ln.
* So snh vi cy gieo ht, u im tri nht l cy ging gi nguyn c cc c tnh di
truyn ca cy m (nng sut cao, phm cht tt), t hoc khng thay i, cn cy gieo ht th
c bin d. C cy khng hon ton ging cy m. Cy nhn sinh trng khe, sm c qu;
trng trn t tt nm th 2 - 3 c qu, nm th 4-5 cho thu hoch tt. C cy cho 10 15kg qu. Cn cy gieo ht th ra qu mun hn, t nm th 4 n nm th 6. Thm ch cn
chm hn na.
nc ta p dng phng php ghp i vi nhn ch yu dng phng php ghp p
cnh. Cc phng php ghp khc nh ghp mt, ghp cnh thnh cng, ang c gng
hon thin ng dng vo sn xut.
Chng ti cho rng m bo ng u v sinh trng, nng sut, phm cht qu, tng
kh nng thch nghi cho cy nhn, v c mt khi lng hng ha ng u v quy cch v
cht lng cc vng trng nhn mi nn dng cy ghp, v cc vng nhn lu nm cng nn
thay i cc cy nhn km cht lng v sn lng hng nm khng n nh, cc cy c
nhiu su bnh, v.v...

26. Hi: V sao phi chn ging gc ghp cho nhn?

p: Trong ngh trng cy n qu khi ghp cy trc tin phi chn ging gc ghp v chn
cy m ly mt ghp hoc cnh ghp em ghp. T hp gc ghp/cnh ghp nu c sc
hp tt th mi m bo cho t l ghp sng cao, cy non pht trin nhanh, chng ra hoa kt
qu, nng sut cao, phm cht thm ngon, c sc chng chu bnh tt v thch nghi vi iu
kin kh hu, t ai, c tui th v nhim k kinh t di.
V khng ch chn ging gc ghp tt, sc hp gia gc ghp v cnh ghp km nn trn
cy nhn ghp c biu hin xu nh: L vng rng sm, nht l trong ma kh hn, hoc
ma ma m khng kh cao. Hoc cnh mi mc rt t, cnh ngn, mc thnh chm, cc
t trn cnh rt ngn trng nh b bnh virut, hoc biu hin ch ghp: Gc ghp th b
nh, cnh ghp li phng to, nht l ch tip gip gia gc ghp v cnh ghp phng ln rt
to hoc rt b. Cy ghp chm pht trin, thp b, hoc c biu hin ra hoa u qu khng
bnh thng: V d chm hoa rt b, hoa t v pht dc khng u, trn chm qu ln gia
cc qu chnh lch nhau nhiu v c nhng qu khng c ci v khng c ht.
Cy c biu hin ra qu cch nm r rt hoc nm c qu th qu cng rt t.

68

27. Hi: Nguyn nhn gy ra sc hp khng tt gia gc ghp v cnh ghp

ca nhn? Cy nhn ging tt c nhng c im g?
p: C hai nguyn nhn ch yu sau y:
1) Chn ging gc ghp khng tt. Gia gc ghp v cnh ghp khng to c sc hp tt
nn c nhng biu hin nh l vng rng sm; cnh mc t, chm thnh chm; cc t trn
cnh ngn, ch tip gip gia gc ghp v cnh ghp phng ln hay teo li, v.v... .
Theo cc kt qu nghin cu (ca nc ngoi) khc phc nhng hin tng ny tt nht l
dng ht ca n lm gc ghp cho n. Cng c th ly ging khc lm gc ghp song phi
qua kho nghim c kt qu chc chn mi p dng cho sn xut. V cng c trng hp
nhng nm u cy ghp cha thy c biu hin g c bit, nhng sau mt vi nm khi
cy c qu mi bc l cc nhc im do gc ghp v cnh ghp khng hp nhau gy nn.
2) Do k thut ghp khng c tt to nn sc hp km gia gc ghp v cnh ghp.
V d: Khi t mt hay cnh ghp tng tng ca chng khng khp vi gc ghp. Hoc
ln b gia gc ghp v cnh ghp qu chnh lch. Trong cc phng php ghp nhn kt
qu cho thy ghp mt, ghp vt v ghp p d tip hp hn so vi ghp nm v ghp li g.
Cy nhn ghp tt c cc c im sau:
1. L cy nhn ghp mang y cc c trng ca ging nhn tt, c nng sut cao v
phm cht qu thm ngon.
2. Cy con khe, sung sc, mu l xanh m. Chiu cao cy cch v tr mt ghp t nht hn
30cm, ng knh trn 0,6cm.
3. C b r khe. C r ci v b r t hon chnh.
4. Ch ghp tip hp tt.
5. Khng c mm mng su bnh, hoc c cc vt thng c gii trn cy.

28. Hi: Hy gii thiu cc phng php ghp nhn?

p:

1) Ghp p. L phng php ghp thng dng c t l sng cao, khng nhng p dng i
vi nhn m i vi xoi v mt s cy n qu khc. Chn cnh ghp c ln bng gc
ghp. Bc gin hoc treo cc bu cy gc ghp gn cnh nh ghp. Dng dao sc ct vt
mt ming nh va chm n lp g gc ghp v cnh ghp (chiu di 1-2cm, rng 0,4 0,5cm). Dng giy nilng buc cht cnh ghp v cy gc ghp li vi nhau v tr vt ct
(hnh 4). Sau ghp 30 -40 ngy vt ghp lin so, c th ct ngn gc ghp, ct gc cnh
ghp cch ch buc 2cm v th l c mt cy ghp hon chnh c th em trng. Ch
trong qu trnh cha lin so nn ti nc gi m cho cy gc ghp.

69

Hnh 4: Cc phng php ghp nhn

a) Ghp p

b) Ghp li chim

1- ct vt cnh ghp v gc ghp

1- cnh ghp

2- t bu cy ghp v buc dy sau khi ghp

2- gc ghp

3- v tr ct cnh sau khi ghp xong

3- ti bao sau khi ghp xong

c) Ghp ch bn
1- cnh ghp nhn thng; 2- cnh ghp nhn nghing;
3- gc ghp; 4- ti bao sau khi ghp xong

70

2) Ghp li chim (hnh 4b). Dng gc ghp v cnh ghp c cng ln. ng knh t 1 2cm. Cch gc ghp khong 15 - 20cm, dng dao sc ct vt mt ct vi nghing 300,
chiu di mt ct khong 3cm. Cch mt ct 1/3 chiu di t trn xung ch dc 1 lt dao.
Sau ct vt hnh li chim c chiu su 2cm. Cnh ghp ct ging nh i vi gc
ghp theo chiu ngc li. Hai bn ni vo nhau tht kht, lm sao cho tng tng ca gc
ghp v cnh ghp xp trng nhau. Nn chn cnh ghp t nhng cy tr, c qu, sinh
trng khe, c nng sut cao, cc t trn cnh hi tha, loi cnh t 1 - 2 nm tui, on
cnh ghp di khong 6 - 7cm, c 2 mm. tng t l ghp sng trc lc ghp 3-4 tun
c th khoanh v gc cnh. Sau khi ghp xong dng giy PE c chiu rng khong 1cm
buc cht t di ln trn, cha cc mt khi ghp sng mt ghp c th t mc c.
3) Ghp mt (ca s): Cch lm nh cch ghp i vi cam. C iu cn ch l mt ghp
nhn thng ly trn cnh 1 - 2 nm tui. Chn mt ghp rt kh, trn 1 on cnh ch chn
c 3 - 4 mt, mt phng pha trong mt ghp thng gn sng, khng trn, khi ghp kh
dnh st vi mt ct ca gc ghp v sau khi ghp xong phi thi gian lu hn mi m giy
buc, nu mt sng thm khong mt tun th ct ngn gc ghp. Thng thng mt ghp
ny mm, sau 10 - 15 ngy ct ngn gc ghp. Ch chm sc mm mc khe, chng
c xut vn.
4) Ghp ch bn (hnh 4c). Ca cy gc ghp cch mt t 10 - 20cm. Dng dao sc ch mt
ng t mt ct thng ng xung di 3 - 4cm ch tng tng hay li vo mt t c thm
mt t g.
Cch ct cnh ghp: Ch gc cnh ghp vt mt gc 450 sau quay ngc cnh, dng dao sc
vt mt nht su n tng tng hoc n lp g. Ct lp vt ny di hn ng ch gc
ghp mt t. Sau t cnh ghp vo sao cho tng tng 2 bn kht vo nhau. Trn cnh
ghp c 2 4 mt.
Ghp xong ly giy PE buc cht v ly ti nilon mng bc ly ton b cnh ghp v gc
ghp gi m, bo m cho vic ghp sng.
5) Ghp nm: Nh i vi vi.

29. Hi: Thi v ghp nhn thch hp?

p: Thi v ghp nhn ph thuc vo phng php ghp v vng a l khc nhau m c s
khc nhau.
Nu ghp mt th nn chn vo thi im lc cy ang chuyn nha (bc vo thi k sinh
trng) d bc v cy gc ghp l tt nht. C ngha lc ny c gc ghp v cy ly mt ghp
bt u ny mm, ly dao tch c c cung l ln mm nch, cn gc ghp bc v th
phn g phng, lc ny ghp l tt nht, t l sng s cao - ni chung lc ny nhit khng
kh vo khong 24 - 300C l tt nht. vng ng bng Bc B l vo thng 4 - 5, hay thng
9, 10 vo v thu.
Cn nu ghp cnh (ghp vt, ghp ch bn v.v...) nn chn vo lc cy bt u chuyn nha,
mm cn cha ny.
Nhit vo khong 20 - 280C. Ma xun vo khong thng 3, cn ma thu th vo thng 9 10. C th ghp n thng 11,12. Nhng cng v sau nhit h thp, t l ghp sng cng
km dn. Vin nghin cu Rau qu ghp nhn vo v thu t l sng cao c th t 80 90%
cy ghp, trung bnh t 60 - 70%.

71

30. Hi: Cc bin php m bo ghp nhn c t l sng cao?

p: m bo khi ghp nhn c t l sng cao, t l thnh cy xut vn cao cn ch
cc khu sau y:
-

Chn c t hp ghp tt. Sc hp gia cy gc ghp v cnh ghp tt.

C vn cy gc ghp sinh trng tt, chn c cnh ghp v mt ghp tt. Cnh ghp
v mt ghp phi c ly trn nhng cy ging bnh tuyn c y c tnh tt ca
ging nhn cn nhn.

Chn thi v ghp tt.

Ngoi vic chn thi v ng, cn chn ngy ghp. V d, nn trnh ngy ma khi l cn
t, thn cy t khng nn ghp. Trnh lc nng gt, nn ghp lc tri mt. Trong thi gian
3 ngy sau khi ghp rt quan trng, nu gp tri ma lin tc hoc nng gt t l sng s km.
-

Thao tc k thut ghp: y cng l mt khu k thut rt quan trng ph thuc vo s

thnh tho v kinh nghim ca ngi ghp.

Chm sc bo v cy sau khi ghp: Sau 15 - 30 ngy l ci giy, sau ci giy 5 - 7 ngy
nu thy mt ghp sng l phi ct ngn cy gc ghp. Sau ch ti nc phn,
phng tr su bnh cho mm ghp pht trin c tt.

31. Hi: C ngi cho rng trng cy nhn ghp tt hn cy nhn chit. C
ng khng?
p: Cy nhn ghp hay chit u c nhng c im ging nhau, nh u xut x t nhng
cy m u t c chn lc, v vy sau khi trng gi c cc c tnh tt ca cy m (sm
cho qu, nng sut cao, phm cht thm ngon). Cy nhn ghp c gc ghp l cy gieo ht c
r ci v b r n su nn c u im l chu c hn v chu c gi hn so vi cy chit.
Nhng cn phi thy l cc ging nhn khc nhau khi em ghp ln cc ging gc ghp khc
nhau, phn ng tt xu c khc nhau, c trng hp khng tt do sc hp khng ph hp.
Vic nghin cu gc ghp cho nhn cn mi m nn khng th ni trng cy nhn ghp l tt
mt trm phn trm.
cy nhn chit l t n c th no th th hin th , cn cy nhn ghp nu chn c t
hp ghp tt th cy con c b sung v tha k c cc u im ca cy m (cnh ghp)
v cy gc ghp. V th m vic a tin b k thut ghp nhn vo sn xut l vic cn thit,
nn lm cn tip tc tm ti c nhng cy ghp tt cho tng vng.
Vi cy nhn chit cng khng phi cy con no cng phn nh y cc c tnh tt ca
cy m. Mt s cy chit pht trin rt chm, trng ra sau 7 - 8 nm khng c qu, nh vy
khng c ngha l do phng php chit cy gy ra m cn do nhng nguyn nhn khc. V
d chn cy gi ci, cc loi cnh khng tiu chun, cnh su bnh.

32. Hi: C th trng nhn trn vng t ct ven bin c khng?

p: Cng vi cc cy n qu khc nh da, o ln ht, xoi, i mt, cam, chanh, kh) v.v...
trn vng t ct ven bin c th trng c nhn v mang li hiu qu kinh t cao. M hnh
vn nhn v rau mu huyn Vnh Chu (tnh Sc Trng) l mt v d. Huyn Vnh Chu
nm dc ven bin, tch khi t lin bi sng V Thanh nhim mn nn ngun nc ti ca
sng Cu Long khng v y c. Ngun nc cho cy ch yu l nh ma v ngun nc

72

ngm. Nhn trng trn cc cn ct chy song song vi b bin rng n vi trm mt, di
hng chc cy s. Cc cn thng cao hn mt rung 2 - 3m, thnh phn c gii chnh l t
ct pha tht. Nng sut bnh qun khong 5 - 7 tn/ha, tng ng vi 7 - 9 tn thc cho 1
ha.
Trng nhn trn t ct ven bin hon ton c th c song iu cn ch l min Bc,
ven bin min Trung thng c bo. c an ton phi c hng ro cy xanh cn gi tt.
Chn ging thp cy v k thut trng lm sao cy c th h tr nhau chng c gi to,
chn c ging chn sm, thu hoch trc ma bo.

33. Hi: Trng nhn trn t ngoi hng nm c nc l nn lm nh th

no?
p: Vng t ngoi sng Hng cc tnh ng bng sng Hng v cc di t ven sng
Tin v sng Hu. ng bng sng Cu Long hng nm c ma nc l, mc nc dng
cao. Trn cc vn, mun trng nhn v cc cy n qu khc nhn dn trong vng thng
vt t ln cao v trng cy n qu ln trn .
Nu cha iu kin tn t vn cao hn mc nc ngp hng nm, nh vn ch cn
t p . Xung quanh c cm cc cc trnh t tt xung. Chiu cao cc ny ty
theo mc nc, thng t 1 - 1,5m, ng knh khong 1,2 - 1,5m. p xong trc lc
trng t nht 6 thng t c nn cht xung. Nhn c trng trn cc , ni t thp
cn li dng trng cc loi hoa mu ph khi nc rt xung khi bi. Cc nm sau cn
tip t thm vo bng t ph sa c bi sng, cc ny ln dn v thnh mt vn
nhn rng ln. Kinh nghim ny c th thy r vn nhn ca cc thn x Qung Chu,
th x Hng Yn, to lp c mt cnh quan vn cy n qu rt p v hp dn ca nng
thn vng ngoi sng Hng.

34. Hi: t vng i c nn lm rung bc thang trng nhn khng?

p: t dc l c im chnh ca vng i ni. Vng trung du din tch t c dc 5 250 cn kh ln, nhng t min ni c dc trn 250 l rt ph bin. Vo ma kh cc
vng ny (Sn La, Lai Chu, H Giang, v.v...) thiu nc nghim trng. Sang n ma ma,
do c ma ln v tp trung nn gy ra xi mn t rt nghim trng. t cng dc b xi
mn cng mnh, t cng ngy cng xu i v b thoi ha nu khng c mt ch canh tc
hp l.
Trng nhn trn t ny nu khng ch bo v t chng xi mn th cy s sinh trng
chm, ra qu mun, nng sut thp, thm ch c nm khng ra hoa c v thiu nc, do
vn nhn tui th s ngn v hiu qu kinh t km.
nhng vng i ni c dc 15 - 250 nn lm rung bc thang trng nhn. Trong
trng hp dc t 5 -150 nn trng nhn theo ng ng mc, gia cc ng ng
mc nn c cc bng phn xanh, hoc cy h u, hoc trng 2 - 3 hng da cn bt dng
chy trong ma ma, gi m cho t, chng xi mn, gi c mu m cho t.

73

35. Hi: Cch lm h trng nhn trn t i?

p: H trng nhn trn t i nu o c cng su cng tt. C th su 1m, rng mi b
1m. Lm nh vy l to iu kin cho b r pht trin thun li v sau. Khi o h, t
mt v mt bn, t tng di ring mt bn. Bn lt cho mi h 30 - 50kg phn
chung hoai. Nu khng th c th gim lng phn chung v thm phn rc, c kh v
cc loi cht hu c khc, min l phi hoai mc. Ngoi ra cn bn thm cho mi h 0,5 1kg tecmphtphat hoc phn ln Vn in, 100 - 200g vi v 0,5kg cloruakali. Tt c cc
loi phn trn em trn u vi t tng di cho vo h, sau ng lp t mt lp ln trn,
lp y h. Vic lm t v bn lt tt nht lm xong trc lc trng mt thng.

36. Hi: Li ch ca vic bn vi cho t i ni?

p: t i ni nc ta phn ln c phn ng chua nhiu, pH(KCl) thng thng nh
hn 4,5, lng nhm di ng cao, cation kim v kim th rt ngho, no baz thp 25 40%, dn n lng ln d tiu rt ngho. Mun thm canh lu di trn t dc nht thit
phi bn vi ci to t. Bn vi c nhiu tc dng:
-

Ci to c l tnh t: Sau khi bn vi t tr nn thong xp, v keo t hp th c

nhiu canxi nn keo t khng b phn tn na, t c cu trc tt hn.

t c bn vi gip cho vi sinh vt trong t hot ng v pht trin mnh. Vi sinh vt

hot ng v pht trin s phn gii cht hu c, cung cp thc n cho cy trng.

Ci to c ha tnh ca t: Vi c tc dng kh c cho cy v nhm di ng c kt

ta lm cho cy khng b ng c v nng nhm qu cao. Mt khc ln v kali dng
kh tan sau khi bn vi tr nn d tan, m ang dng hu c chuyn sang v c rt
nhanh. Nh vy cy c thm ngun dinh dng sinh trng v pht trin.

Lng vi bn cho 1 ha ty thuc chua ca t cao hay thp. Thng thng dng 1 tn vi
cho 1 ha. Rc u vi trn mt, sau cy ba li vi c trn u vo t. Hoc bn
vo h nh phn trn nu. Phi ni rng nh c bn vi m phm cht cy n qu vng
i ni chung, nhn ni ring c ci thin r rt.

37. Hi: t rung trong , t vn vng ng bng khi o h trng

nhn cn ch vn g?
p: mu m ca loi t ny phn ln l rt tt. vng ng bng Bc B ma ma
mc nc ngm cao, khi o h trng nhn khng nn o su. t rung, t vn ch
cn o su 35 - 40cm, rng 70 80cm. Nu c iu kin th nn o mng ln lung rng
thot nc trong ma ma v dn nc ti khi ma kh.
Nhng nh vn Hng Yn c kinh nghim cho t thm vo gc nhn trong ma kh va
c tc dng tng cng dinh dng cho cy va lm cho tng t thm dy b r hot ng
c thun li v an ton. y l nhng kinh nghim tt i vi nhn.

38. Hi: Mt , khong cch trng nhn?

p: Nhn l cy n qu lu nm, c tui th vi chc n vi trm nm nn c tn cy rt
ln. C th trng vi mt 10 x 10m, 9 x 8m hay 8 x 8m. Nh vy trn 1ha c th trng t

74

100 - 156 cy. Cn nu 7 x 7m th qu dy. Tri cy n qu Nam X (Nam H) vn trng 7

x 7m sau 15 nm cy giao tn, qu dy. Cng c th trng dy hn sm khai thc c
hiu qu sn lng nhn vi mt 6 x 8m hay 7 x 7m, nhng sau khi cy giao tn th ta
tha cch 1 cy 1 cy.
Trng cy trong vn c th theo hnh vung, hnh ch nht, hnh nanh su hay ng vnh
nn cho vn i vng i ni.

39. Hi: Thi v trng nhn?

p: vng ng bng Bc B tt nht l vo v xun t thng 2-3, chm nht l vo u
thng 4. Ngoi ra c th trng vo v thu (thng 8-9-10).
Ty Bc ma ng kh hn nn trng vo u ma ma thng 4-5. Cc tnh min ni pha
Bc thi v trng tt nht l u ma xun khi c ma.
Nam B, vng ng bng sng Cu Long nn trng vo u ma ma (thng 4-5).

40. Hi: Cch trng nhn?

p:

Chun b cy ging: Trong vn m cy ging chn nhng cy mp khe, khng b su

bnh, c chiu cao 80 - 100cm, ng knh thn 1,2 - 1,5cm l c th mang trng. Khi vn
chuyn i xa cn ch bo v bu an ton.
Cch trng: em bu cy t cnh ming h, x b lp v nilng bn ngoi, t bu vo gia
h, nh nhng vun t nh vo trc, lp kn mt bu v nn cht. Khng nn lp h bu qu
su. Trng xong cm 1 cc bn cnh ly giy buc thn cy nhn vo cc chng gi, sau
ly c rc hay bi ph ln mt lp mng (dy 2 - 3cm) v ti nc gi m cho cy.
Tun u ti cho cy mi ngy mt ln nu nng kh; nu c ma th ngng ti.

41. Hi: Chm sc vn nhn nh th no?

p: Chm sc cy nhn khi cn nh cha c qu (gi l thi k xy dng c bn) phi ch
cc khu sau y:
-

Ngay sau khi trng phi thng xuyn ti nc chng hi phc v cy con pht trin
nhanh.

Sau khi trng mt thng bt u bn thc bng nc gii hoc nc phn chung pha
long 4-5 ln. Bn 4-6 ln trong mt nm, c th dng lng nh phn ha hc pha long
ti cho cy.

Lm c, xi xo, vun gc: u ma xun cn xi xo, nht sch c kt hp vi bn phn.

Sau khi ma to hoc sau khi ti nc cng nn xi xo nh gi cho t thng thong.

Hng nm dng bn ao, ph sa i phi kh, p nh vun vo gc cho cy (trong khong t

thng 10 n thng 2 nm sau). Vun mt lp mng 5-10cm t gc rng ra cho ht hnh chiu
ca tn cy, vun dy qu khng li cho s pht trin ca r. Nu dng bn ao ti hay t
ph sa va mi ly th lp mng khng di 5cm. Vun dy qu s b nght r.

75

42. Hi: n to hnh cho cy nhn phi lm nh th no?

p: Gi cho cy nhn c mt khung tn cn i l to iu kin cho cy quang hp tt hn,
tch ly vt cht cn thit cho s sinh trng v pht trin, cy sm ra hoa c qu, t c
nng sut cao, ng thi gip cho cy c kh nng chng chi vi gi bo, ng lt.
Nn nhn c mt khung tn t nhin, c mt thn chnh phn cnh cch mt t lm v
c 3-4 cnh chnh, mi cnh cch nhau t nht 20cm. Tn cy c hnh mm xi hnh r qut,
hnh ng rm hay hnh bn cu xe rng ty theo ging.
Vic to hnh nn lm lc cy cn nh nhng nm u. Kinh nghim cho thy nu lm tt
cy s sm cho qu v sm t c nng sut cao.
Sau khi cy ln, hng nm nn ct ta cnh. Da vo c im ra cnh ca nhn ta b
nhng cnh khng cn thit, tiu hao dinh dng v ch nh cc cnh vt, cnh tm, cnh b
su bnh, cnh mc ln xn trong tn che khut ln nhau to cho cy c thng thong.
Nn ct ta cnh sau khi thu hoch qu, vo ngy tri nng.

43. Hi: C cn trng xen cy trng khc vo gia 2 hng nhn khng?
p: Khi cy nhn cn nh cha khp tn th vic trng xen cc cy h u, cy lng thc,
thc phm v.v... vo gia hai hng cy l cn thit. Trng xen c tc dng ph t gi m,
chng c di, mt khc c th tng thu nhp theo phng chm ly ngn nui di. Cng c
th trng xen cc cy n qu khc trong vn nhn thi k u nh: Da hu, da l, u ,
chui, qut cnh, to ta, na, qut, v.v min lm sao khng che khut cy nhn. vng i
c th trng xen cy ct kh, cc loi u lc, cc loi cy phn xanh va c thu hoch, va
ly thn l lm phn bn cho cy. B tr trng sao cho cy trng xen khng cnh tranh vi
cy trng chnh, ngc li c tc dng h tr cho cy nhn.

44. Hi: Bn phn cho nhn nn lm nh th no? Hy gii thiu kinh

nghim bn phn t nng sut cao?
p: Cc nghin cu v bn phn cho nhn nhng nc trng nhn trn th gii cn rt t.
Di y gii thiu mt s kt qu bc u v lng phn bn v thi gian bn phn
ngi lm vn tham kho vn dng (bng 1,2).
t c sn lng cao, Trung Quc hng nm bn phn cho nhn t 3-5 ln. Nhng
thi im bn quan trng nht l sau thu hoch qu, thng 4, thng 6 t lc ma h v bn
t qu non. C th nh sau:

Ln th nht. Vo u thng 2 - lc cy phn ha mm hoa, mi cy bn 15 - 20 lt nc

phn chung. Ch yu tng cng ngun m, phi hp vi ln v kali thc y s pht
trin cc gi hoa, c nhiu chm hoa v chm hoa to. Ch khng bn m qu nhiu,
trnh cc cnh mc vt.
Ln th 2: Bn vo cui thng 3 n u thng 4. Mi cy bn 1 - 1,5kg sunfat m hoc
ur 0,5kg. Mc ch l thc t cnh ma h, lm cho chm hoa pht trin tt tc dng rt
r n tng kh nng u qu.

76

Bng 1: Lng phn bn cho cy theo tui (kg/cy)

Tui cy
1-4 nm

5-10 nm

Trn 10 nm

Phn hu c

15 - 20

25 - 30

40 - 60

Phn ln Vn in

0,3 - 0,4

0,5 - 0,7

1,0 - 1,5

Sunfat m

0,5 - 0,7

1,0 - 1,5

2,0 - 3,0

Clorua kali

0,3 - 0,4

0,5 - 0,7

1,2 - 1,8

Loi phn

* Nu dng ur th gim s lng i 2/3

Bng 2: Thi gian bn phn cho nhn

Thng

Lng bn so vi lng phn c nm (%)

Mc ch bn

Hu c

Ln

Kali

2-3

Ra hoa, ra lc xun

100

100

30

30

4-5

Nui qu, nui lc v

cnh l

30

30

8-9

Khi phc sc sinh trng

sau khi thu hoch, thc
y cnh m thu (mt b
phn cnh ny l cnh m
cho nm sau)

40

40

77

Ln th 3: Bn vo cui thng 6 - bn thc cho qu. Bn mi cy 1 - 1,5kg ur, 0,3 - 0,5kg

sunfat kali, hoc bn phn NPK hn hp 2-3kg. t bn ny c ngha i vi sn lng
qu trong nm v chun b tt cho sinh trng pht trin ca cy nm ti.
Ln th 4: Cui thng 7 u thng 8 bn vo thi qu pht trin nhanh. Bn nc phn
chung khong 50 v 0,3 - 0,5kg sunfat kali. t bn ny nhm khc phc mu thun gia
yu cu dinh dng ca qu v pht trin ca cnh.
Ln th 5: Bn sau lc thu hoch qu. Bn phn hu c v phn v c, kt hp ci to t.
Mi gc bn 50 60kg phn chung + 1kg sunfat N +5kg supe ln +0,5 sunfat kali mc ch
phc hi sc sinh trng cho cy, to nhng iu kin thun li cho v qu nm sau.
Chng ta c th cn c vo iu kin c th v ging t vn, tui cy, kh hu v c im
ca vn qu ca mnh... m vn dng nhng kinh nghim ca nc bn thm canh tng
nng sut, tng phm cht vn nhn ca mnh.

45. Hi: V sao ni nc rt cn cho nhn?

p: Nhn l cy n qu rt a m. Ngi Trung Quc ni Can chi, thp nhn ni l
trng vi ch kh, cn nhn trng ni m. Hng Yn l ni trng nhn ni ting trong c
nc v l vng t ph sa sng Hng vi m t l tng.
Khi a nhn ln trng vng i thng gp mt kh khn l thiu nc trong ma kh,
nht l nhng vng nh Ty Bc, vng t vi rt thiu nc cho nhn trong thi k phn
ha mm hoa. V ng nm 1992 Ht Lt (Sn La) qu hn lm cho vn nhn nh bc
Tun tuy rt tt nh c y phn bn song khng ra hoa c v thiu nc, cho nn v
nhn nm 1993 khng c qu.
khc phc hin tng ny ngi lm vn y thng chn t gn ngi, sui trng
nhn, hoc ti cho cy vo cc thng 12 - 2.

46. Hi: C ngi ni: Ong ht mt c hi cho hoa, c ng khng?

p: Cc loi hoa c, hoa ci, hoa lng tnh ca vi, nhn hoa u c tuyn mt.
Trong iu kin nhit trn di 200C v c m khng kh thch hp cc tuyn mt c
th tit mt l loi cht hp dn cc loi ong. Ti phn khi n, cc ht phn dnh y trong
bao phn. Phn hoa cng l mt thc liu cn cho ong non. Khi ong n ly mt v phn
hoa, trn thn v chn ong bm y phn, ong di chuyn sang hoa khc gp nhy hoa ci l
c hi th phn t nhin rt thun li. Mi con ong th mi ngy lui ti hoa 10-20 ln v ht
mt trn hng trm hoa, bi vy kh nng th phn cho hoa l rt ln. Trong qu trnh ht
mt v ly phn, ng tc ca ong ht sc nh nhng, khng gy nh hng v lm tn
thng cho hoa. Ong l loi cn trng th phn l tng cho nhiu loi cy trng trong c
vi v nhn.

78

47. Hi: Nn a n ong n "tr gip" vn nhn nh th no?

p: Nui ong trong vn vi, nhn l mt bin php tch cc c hiu qu tng th phn
cho cy. Nu trong vn khng nui ong th trc lc vi, nhn ra hoa vi ba ngy nn
a n ong ngoi v vn ong quen vi vng hot ng.
Thc t ngh vn nhiu nc chng minh hiu qu kinh t do ong th phn mang li
cn cao hn gp nhiu ln so vi ngun thu t mt ong. lm tt vic ny v m bo an
ton cho n ong th trong thi gian trc lc hoa n n trc khi a n ong di i kim
mt ni khc, ngng phun cc loi thuc tr su, nht l cc loi thuc c gc clo v ln
hu c, cc loi thuc u qu. Nn to mi iu kin thun li ch n ong c th a
ong vo vn mt cch d dng.

48. Hi: Nn b tr n ong trong vn nhn v vi nh th no?

p: Quy lut hot ng ca ong l t gn n xa. Nu ngun mt gn th ong s bay n
trc, sau mi i n nhng ni xa hn. Trong vn vi hoc nhn t n ong cch xa
50m l tt nht. Trong phm vi bn knh 150m t ong vn cn tt. Gn cui v hoa t xa
khong 300m th phn vn c kt qu. Nu c ly t xa hn, khong 700m th vic th phn
khng tt cho lm. t cc n ong cch nhau 300m l tt nht. Mi n ong c th ph
trch 0,1 - 0,4ha cy vi 6 tui; cy 20tui ch 0,1 ha, cy 60 - 100 tui mt n ong ch
ph trch 0,03ha.
Vic t n ong vo vn nhiu hay t ty thuc vo din tch, tui cy, lng hoa ca nm
, iu kin kh hu v s lng cng nh cht lng n ong.
vng ng bng Bc b 5 cy vi thiu 8-10 tui c th t c mt n ong. Vi, nhn
lu nm (30 tui) 4-5 cy c th nui c mt n ong mnh c nhiu cu.

49. Hi: V sao c lc hoa n y vn nhng khng thy ong hot ng?
p: Cn phi bit c trng hp vi n hoa nhng khng tit mt. Hn na nng mt
qu c hoc qu long ong cng khng n ht. Nh vy s lng mt c tit ra v cht
lng mt cn chu s chi phi ca ging cy trng v cc yu t ngoi cnh: Mt khc ging
ong khc nhau, kh nng ht mt cng khng ging nhau.
Vi vi khi nhit khng kh trn 100C hoa bt u n, 18-200C hoa n r. Ban m nu
nhit cao, ngy hm sau hoa n nhiu. Hoa tit mt tt nhit 16-250C v nu m
hm trc nhit trn 200C th hm sau mt tit nhiu: Kinh nghim nng dn cho bit
m c ting mui vo ve ngy hm sau s c nhiu mt. Gi nam thi cy tit mt nhiu.
Gi bc hoc c gi ma ng bc s t mt hay khng tit mt. Vo ngy khng c mt tt
nhin ong s khng hot ng.
Ngy c sng m, m khng kh cao mt hoa tit nhiu song mt long, ong cng khng
thch ly mt m ch cho nc bc hi bt, nng mt cao hn mi n ly mt. Ngc li
nu gp ngy nng nng hoc c gi ty kh hu kh nng, mt tit ra qu dnh v c ong
cng khng thch. Nh vy nhng cy vi trng trn ch t cao, t kh ro, thong ng,
c nh sng ong thng hay thch n ht mt.
Vo ma vi sm, lc vi ra hoa thng gp rt v ma phn, lc ny hot ng ca n ong
khng c mnh m, tn s hot ng khng cao. Ging ong ni tnh thch nghi cao, chu

79

c rt v cc thi tit kh hu bt thun li hn so vi ong . nhit 10-120C ong ni

c th hot ng bay i ht mt, cn ong bay ra khi t gp rt l b cht.
Cng cn ni thm vic phun thuc trc khi cy ra hoa. Nhng loi thuc nh Bi58 d
lng thuc cn li lu i vi cy cng gy c cho ong, c nhiu trng hp ong trng c
cht nhiu, cng nh hng xu cho vic th phn.

50. Hi: V sao c nm khng thy c ong hot ng nhng vi, nhn vn
u qu, thm ch c ma?
p: iu ny l c tht. C xem ma hoa trn cy pha ngoi tn hoa n rt nhiu. Nhy
ca hoa ci to, hoa c c ch nh di, l ra ngoi, lng phn hoa nhiu. Nhng c im
c li cho vic th phn nh gi.
Hoa vi ngun mt nhiu, tit mt tt, mt v phn hoa li thm rt hp dn i vi cc loi
cn trng.
Nh vy vi th phn nh cn trng v nh gi. Khi hoa c n gp iu kin thun tin v
thi tit nh c gi hng gi lun thay i, tri trong, nhit v m khng kh thch hp
chnh l lc c li cho th phn nh gi. Ngoi ra ong t, rui nhng, bm v cc loi cn
trng nh cng tham gia truyn phn. Nc ma cng c th truyn phn hoa. Bi vy c
nm khng thy ong m nhn vi vn c qu thm ch c ma.
Nhn tng qut th gi khng th m ng c vai tr th phn mt cch ton vn m phi
nh c ong th phn trong ma hoa.

51. Hi: V sao phi ngng phun thuc su, thuc u qu trc ma hoa n
cho n lc n ong rt i ni khc?
p: bo v an ton cho n ong hot ng trong ma hoa nhm t c hiu qu, tng
kh nng th phn cho vn cy v m bo an ton v mt v sinh dinh dng cho ngi s
dng mt ong v cc sn phm ca ong vic cho ngng phun thuc tr su trc khi a n
ong n vn cho n trc khi n ong rt i l ht sc cn thit v nn tun th nghim
ngt.
Trc ma hoa phun cc loi thuc tr su cho vi, nhn, c bit l nhm thuc ln hu c,
thuc c hm lng clo, n ma hoa mt lng thuc clo do cy hp th cha c phn gii
ht tit ra theo mt hoa, ong n ng c gy cht. Th nghim v c cht cho thy phun Bi58
cho vi sau 27 ngy khi hoa tit mt ong n vo trng c v cht. Vi d lng cht c rt
thp c trong mt tit, tuy c c th ca ong ch bin song cc sn phm ca ong
vn b nhim, khng c li cho sc khe ca ngi.
c an ton cho ong v ngi tiu dng cc sn phm ca ong, i vi cc loi thuc c
d lng cht c lu tan nn ngng phun trc ma hoa 1 thng. Nu cn phun th nn dng
cc loi thuc tho mc, cc ch phm sinh vt c chn lc phun.

52. Hi: C th th phn nhn to cho vi v nhn c khng? Cch lm?

p: nc ta cha p dng th phn nhn to cho vi nhng Trung Quc c kinh
nghim th phn nhn to cho vi v nhn.

80

Trn cy vi khi hoa c n thu gom tt c cc ht phn, phi ch thnh dung dch ri phun
cho cy vo thi k hoa ci n r. Kt qu cho thy dng phng php th phn nhn to c
th lm tng t l u qu thi k u 129- 314% so vi th phn t nhin.
Trong trng hp khng c ong hot ng hoc kh hu khng thch hp cho cn trng truyn
phn, lc hoa ci n khng trng vi thi gian tung phn ca hoa c xung quanh, hoc s
lng hoa c qu t, vn vi s cy cn nh v s cy trng thnh t, thi k ra hoa ngn,
khng a c n ong n vn th nn lm th phn nhn to.

Cch lm nh sau: Bui sng 9- 12 gi hoa c tung phn, tri mt tm nilng xung di tn
cy, rung nh cy phn hoa v hoa rng xung, gom li (nu trn cy hoa ci n v u
qu th khi rung cy phi lm cn thn trnh rng qu non). Sau khi nht b cnh l, cc
loi su, em ti ra phi khong 2 ting ng h. Nu gp tri ma th em vo hnh lang
hoc trong phng dng n in hoc qut sy kh lm cho ti phn ca hoa c tch ra. Sau
ly 250g ht phn v ti phn cho vo 25 lt nc sch to thnh mt dung dch nc c
phn hoa. lm ra dung ch ny ngi ta ly ht phn v hoa ngm vi nc trong 1 ting
ng h sau em lc trn vi mn. Li dng nc ra 2-3 ln s b cn li v sau mi
ln ra li lc c mt dung dch nc c t l nh ni trn.
Cn c th dng 1,25g axit boric (H3BO3) nghin nh cho t nc vo quy u thnh h, cho
thm nc quy cho tan v chung vo dung dch ht phn va chun b. iu ch sao cho
c dung dch ht phn vi nng 50ppm H3BO3. em dung dch ny phun cho hoa ci v
hoa lng tnh vo lc n, phun lm 2 ln v hoa ci khng cng n mt lc trn cy. Sau khi
phun trong vng 5 ting ng h nu gp ma th nn phun li.

53. Hi: C ni p dng t phn nhn to cho vi song khng c kt qu.

Nguyn nhn?
p: Th phn nhn to cho vi song khng c kt qu c th o cc nguyn nhn sau:
1) Trong dung dch phn em phun lng ht phn cn qu t, phun khng n c u vi
nhy, hoc s ln phun qu t, tt c khin cho vi nhu khng c tip nhn ht phn do
khng th thu tinh kt qu c. Thi k n ca hoa ci ngn, ch trong vng hn chc ngy,
phn hoa trong iu kin m cao ch gi c sc ny mm sau 4-5 ngy, nu ch phun 1
ln th phn ln hoa ci khi n khng c c hi th phn, th tinh.
2) iu kin ngoi cnh khng thun li cho vic th tinh. Ch c xy ra th phn m khng
th tinh c. Ht phn ny mm nhit 200C, thp hn 150C v cao hn 260C u khng
c li cho ht phn ny mm v ng phn vn di, bt li cho vic th tinh.
Th phn nhn to chu nh hng ca thi tit rt ln.
3) S dng axit boric khng ng quy nh: Khng ng liu lng, nng axit boric qu
cao hoc ha tan khng tt, cn ng cc hay thnh h, loi h ny dnh bt vi ht phn lm
ht phn kt thnh cc. Cng khng loi tr vic ng c bi dng axit boric qu liu.
Ngoi ra, cn b cc loi su hi lm rng hoa, lm mt c hi th tinh.

54. Hi: Bin php lm tng kh nng u hoa, u qu ca vi, nhn?

p: Do hoa c v hoa ci trn cy vi, nhn khng cng n mt ln nn c nhiu hoa cha
c th phn y . Bin php tt nht l phun thuc u qu (TDQ40), cht kch thch
sinh trng nh NAA, GA3. Cc nguyn t vi lng nh bo, ng [vi bo dng axit boric

81

H3BO3; ng (Cu) th dng sunfat ng]. C th dng ring r hay dng hn hp nht l cc
nguyn t vi lng vi cc cht kch thch sinh trng. NAA dng vi nng 15-20ppm,
axit boric nng 0,1%, sunfat ng l%.
Thi gian phun: Ln th nht phun vo lc hoa bt u n, phun ln th 2 khi hoa n r (trn
cy khong trn 50 hoa n) v nu cn phun ln th 3 vo giai on cui khi thoa n gn kt
thc. Phun thuc u qu (TQ40), ip din bo (Trung hoa thn thy), cc nguyn t vi
lng v cht kch thch sinh trng cn c tc dng lm tng t l u qu v gim t l rng
qu non.
Hin nay trn th trng c nhiu loi thuc u hoa u qu, vic s dng loi no, nng
bao nhiu, phun vo thi k no trn vi v nhn cn c s hng dn ca cc c quan
chuyn mn v tt nht l phi th nghim nh trc, sau khi thnh cng mi nn ph bin
rng ra cho nhng ngi lm vn xung quanh.

55. Hi: Nguyn nhn rng qu v cch khc phc?

p: Cc ging nhn khc nhau t l u qu khc nhau. Cng mt ging cc nm khc
nhau t l qu cng khng ging nhau. Nghin cu hin tng rng qu ngi ta thy c 3
thi k ch yu:
Thi k th nht: sau khi kt thc n hoa khong 1 tun t l rng qu rt cao.
Thi k th 2: sau n hoa 3-5 tun ln ny rng qu t.
Thi k th 3: sau 9-10 tun ln ny rng qu nhiu hn thi k th 2.
Rng qu ln th nht nguyn nhn l do khng c th phn y . Thi k th 2 do phi
pht trin khng tt v nhng tr ngi bn trong. Ni chung qua 2 ln rng qu ny cy vn
cho nng sut bnh thng.
Ln rng qu th 3 c l l do cc nguyn nhn sau:
-

S tranh chp v dinh dng gia cc qu vi nhau m do ngi lm vn cha nhn thy
c, hoc bit nhng khng b sung kp thi.

Do su bnh hi, lm gim t l u qu.

Cch khc phc: Phun phng tr c th dng Trebon (02%) Dipterex(0,2-0,3%) hay Shepzol
(0,2%) phun khi qu c ng knh 0,5-1,2cm.
Nu l rp hi qu non chch ht lm rng qu non hng lot c th phun phng tr bng
Trebon (0,1-0,2%); Sumicidin (0,1%); Shepzol (0,2%).

56. Hi: Vn vi v nhn thng b b xt ph hi. Cho bit cch phng

tr?
p: B xt dng vi chch t non, cung hoa v nhng qu cha chn lm cho t v tng
chm hoa b ho, qu non b rng, qu ln thi do sn lng v cht lng qu km hn.
B xt sng v qua ng trn nhiu loi cy k ch (vi, nhn, mt, bi). Vo thng 3 b xt
trng tng m di mt l. B xt non gy hi tng t b xt trng thnh, nhng ch
yu hi qu, b xt non cng sng thnh tng by.

Cch phng tr:

82

Thng 1-2 bt v dit b xt qua ng. Nhng m ti tri thi tit lnh, rung cy rung
cnh cho b xt ri xung t ri bt. Trc khi rung cy nn qut sch mt t hoc tri
mnh chiu hoc mnh nilng... b xt ri xung khng tm c ni n np th d bt
hn.

Ngt, t cc l c trng.

Phun thuc: Dipterex (0,3%), Sherpa (0,1 - 0,2%), Sherzol (0,2%) lm 2 t: t 1 vo

cui thng 4 tr i khi hoa vi n, ong mt khng i hoa vi ly mt na, c th
dit c su non (trng n) va bo v c ong mt khng b ng c v thuc tr
su. t th 2 phun vo thng 8-9 dit b xt trng thnh.

57. Hi: Cch phng tr rc ph nhn?

p: Rc ging nh con di nhng to gp 4 ln, ban ngy chng n np trong bng ti, ti
bay ra kim mi v tp trung nht khong 10 gi m n 4 gi sng. Chng n nhn ti cy
v qup qu mang sang cy khc n, chng bay tng n gy nhiu thit hi cho nh vn
nht l ma nhn chn.

Cch phng tr: Ging nh i vi di hi vi

58. Hi: Cch phng tr su tin v nhn

p: Su gm v ngoi trn thn chnh ch gn mt t thnh 1 rnh ngn, sau chui vo
c c lp g ca thn cy khin vic vn chuyn cht dinh dng, ht nc gp nhiu kh
khn. Cy b su hi thng sinh trng km, b nng th c th lm cho cy ho hoc d
gy khi c gi to.

Cch phng tr: Thng xuyn theo di nu thy gn thn cy c bt mn ca n ra th

tm cho c l su chui vo thn cy. Dng gai my hay si thp cho vo trong l ngoy v
ko su, ra, hoc bm Padan, Wofatox vo cc vt n trn cy, hoc ly bng thm thuc
nht vo ch b su c. Sau khi thu hoch qu ct ta lm v sinh vn, dng vi qut
gc, ngn khng cho su trng thnh trng vo cc k h ca thn cy.

59. Hi: Cch phng tr nhn hi l, ry hi hoa?

p:
* Nhn hi l thng lng l khin l vng sm rng. Cy sinh trng km, nh hng n
u hoa u qu v qu ln. Phun Nuvacron 0,2%.
* Ry hi hoa xut hin trong ma hoa lm hoa rng v hi qu non. phng tr phun
Dipterex nng 0,2% hay Trebon 10ND: 0,15-0,20%

60. Hi: Nhn thng gp nhng bnh g v cch phng tr nh th no?

p: Nhng bnh thng gp nhn l :

Bnh thi hoa ca nhn vi.

83

Sau tt m lch, kh hu min Bc thng m v lnh thun tin cho bnh mc sng v sng
mai pht trin. Bnh thng bt u khi cy ra gi hoa (thng 12), gy hi nng trong thng 2
lm cho cc chm hoa thi kh, c mu nu nh hng n vic ra hoa u qu.
Thit hi do bnh gy ra c th cc b trn tng vn, tng khu vc, c trng hp lan rng
trn quy m ln. Thit hi c th lm gim 80- 100% nng sut qu trn cy.
Phng tr: Dng Booc 1%,hay Ridomil-MZ 0,2%, Anvil 02%, Score 0,1%. C th dng
hn hp Ridomil-MZ 0,2% vi Anvil 0,2% phun. Phun lm 2 ln: ln th nht 1 khi cy
ra gi, ln th 2 khi gi hoa n 5-7 ngy.

*Bnh t rng hi hoa:

Bnh bt u xut hin trn mt s cnh sau lan ra cc cnh xung quanh mt s cy
trong vn, bt u t thng 12 khi cy ra gi hoa cho ti ht thng 3. Bnh lm cho chm
hoa sun li khng n c, hoa d dng, khc thng. Cc chm hoa ny thng khng cho
qu. Cha c bin php phng tr. Cc h gia nh trng nhn gp trng hp ny thng
ct b chm hoa, gom li em t phng bnh ly lan.
* Bnh u sn, nt thn cnh.
Bnh gy hi trn cc cy c tui cao hoc mt cy chit. Cc nt u v sn hoc n l
hoc ko tng m. Khi gi cc u sn c vt nt n b mt v nt n xung quanh n su vo
v cy. Cc cy b nng thng cnh l x xc qu nh, nng sut km. Nguyn nhn gy
bnh cha c nghin cu. Nng dn thng co cc vt u sn v bi ln mt hn hp
gm c t st + phn b + 666.

Bnh thi r cy non. Dng Benlat 0,2% phun.

Ngoi cc loi su bnh trn, cy nhn cn c nhng loi su bnh hi khc c nh hng n
sinh trng v nng sut ca cy nh: mi, rp, t hng, bnh si cnh, bnh thi r, v.v.

61. Hi: Cch pht hin nhn chn?

p: Qu nhn khi chn v qu chuyn t mu nu hi xanh sang mu nu sng. V qu s
s hi dy chuyn sang mng v nhn. Bc qu xem ht, thy cc giai on pht trin
mu sc ht chuyn t trng, vng, nu nht, qu chn ht nu en. T khi ht chuyn sang
mu nu en n khi chn hn cn 2-3 tun na.
Qu chn ci nhn nhiu nc, c mi thm v v ngt. Khi qu cha chn dng tay nn thy
cng cn khi chn th mm. Nu dng chit quang k o Brix c th t 20-22 .
cc tnh min Bc ma thu hoch qu t cui thng 7 n ht thng 8. Mt s ging chn
mun c th ko di n u thng 9.

62. Hi: Thu hi qu nh th no cho c li?

p: Nn thu hoch qu vo ngy tnh ro vo bui sng hoc bui chiu, trnh bui tra tri
qa nng. Dng thang 3 chn hoc tro ln cy ly cu lim ko cnh xung, dng ko ct
tng chm qu cho vo st c lt l chui, nh nhng h xung t. Khng ct tri ht cnh
l v nu ct cung qu di s nh hng n cc mm ng pha di chm qu, lm mt kh
nng ny lc cho v sau. Khi hi chm qu nn trnh khng cnh b xc.
Hi qu xong khng nn ngoi nng m nn cho vo ch rm nu cha chuyn i kp th
nn ri mng ra, khng nn xp thnh tng ng qu s b hp hi chng hng.

84

63. Hi: Bo qun qu nhn nh th no gi c lu?

p: Mun bo qun qu nhn c lu, gi c ngoi hnh v phm cht ti ngon cn ch
n cc khu sau:
1) Chm sc cy trc lc thu hoch:
Trc khi thu hoch qu cn ch khu nc, phn bn y phng tr su bnh kp thi.
Trc lc hi qu mt tun ngng ti nc.
2) Chn ging no bo qun:
Khng phi tt c cc ging nhn u c kh nng ct gi ging nhau. Nhn chung, cc
ging nhn v dy, ci kh ct gi c tt hn so vi nhng ging mng v, ci t.
3) Thi k hi qu vo lc no?
bo qun qu c lu cn hi ng chn. Khng nn qu chn trn cy ri mi hi.
V nh vy qu s nht, ti ngon s gim do khng gi c phm cht vn c ca
ging. Mt khc hi qu qu chn s khng ct gi c lu. V vy khi hi qu tnh sao
chn va t 8-9 thnh thc, bo qun qu s tt. ng thi khi hi qu phi nng
nh, trnh gy cc vt thng. Nn hi qu vo ngy mt tri, hoc vo bui chiu khi nng
nht. Trnh hi qu vo ngy ma, nc trong qu nhiu d b thi. Hi qu vo lc nng
nng cng khng tt, v nhit khng kh qu cao, qu h hp qu mnh, khng c li cho
ct gi v vn chuyn i xa.
Nn hi c chm, ta b cc qu bnh v cc qu b cc vt thng c gii. Ri mt lp mng
ni rm mt, sau cho vo st hay thng v ch v ni tp kt chun b cho vo kho bo
qun.
4) X l ha cht bo qun:
Dng TBZ (Thiabendazole) vi nng 500-1000ppm, ngm qu trong 1 pht ri vt ra,
hong kh ni rm mt.
5) Bao gi:
Sau khi x l bng ho cht c th cho vo ti giy, hp cactng hoc st tre, hm g tha
bo qun. Trong ng nn lt giy polyetylen dy 0,02 mm chng m. Mi ti c th
cha 10-15 kg qu. Cng c th chia thnh ti nh, mi ti 1kg, 10-15 ti ng trong 1 st
tre.
6) Bo qun lnh qu ti:
gi cho qu c ti lu, sau x l v bao gi cho vo kho lnh cng nhanh cng tt.
trong iu kin nhit 5-100C. Nu phi vn chuyn n th trng th c th dng phng
tin lnh nhit trn 100C. Nu mun gi qu mt thi gian sau ch bin th nn bo
qun trong iu kin nhit thp hn, khong 3-50C v m khng kh trn 90%. Trong
iu kin nh vy c th bo qun c trong 10-15 ngy. Khi em qu ra khi kho lnh
ch bin tt nht phi lm nhanh v xong sau 4 ting ng h khng nh hng n cht
lng hp.

85

64. Hi: Cch ch bin nhn thnh long nhn?

p: L sy long nhn Hng Yn (hnh 5) xung quanh bng gch dy 10cm. Cao 1,0m1,2m; chiu ngang v chiu dc l 1,0mx1,40m. Cch y l 90-100cm t 1 tm phn an
bng tre hoc na, an theo kiu mnh mnh, lm ch nhn khi sy. Phn pha trn mnh
cn khong trng 20-30cm. Gia nn y t 1 bp than nh ng knh mt bp trung bnh
20-25cm, cao 25cm. Thnh tng pha ngoi c ca l t st nn chnh gia di chuyn
bp khi cn thit. Nh vy khong cch t mt bp than n tm phn nhn khong 70cm.
nhit ta u v ngn la khng bc thng lm chy phn v nhn, phn gia tm phn
v bp than nn buc mt tm st hoc nhm mi b 25cm. Cm mt nhit k o nhit
trong l.

Hnh 5: Cu to l sy nhn
Nguyn liu sy v cng ngh sy
Nhn dng lm long nhn phi tht chn mi thu hoch. Thng th ging nhn no cng
u sy c nh ging nhn ng phn v nhn nc cho long nhn tt hn c. Thi gian

86

t lc hi n lc a vo sy cng ngn cng tt. Chm nhn ngt xung em b cung

ngn bt, b l v nhng qu su bnh v qu qu nh.
L t: Bao gi cng phi t l trc mt thi gian ri mi sy v lc u l nhiu khi s
nh hng n cht lng sn phm. Mt khc c thi gian nng nhit ca l t
n mc nng cn thit (50-600C).
-

Xp nguyn liu vo l: Ri mt lp qu ln trn tm phn tre dy khong 10-15cm, sau

y kn bng vi lp bao ti hay chiu gi nhit.

Nhit trong l bo m 50-600C l ph hp v mt m sy ch cn 10-12 gi. Nu

nhit thp di 500C th thi gian sy phi ko di, nu nhit cao trn 600C th nhn
s b si va ci hoc chy hng long nhn.

Trong qu trnh sy phi o v tr thng xuyn, t nht l trong 2 ting 1 ln: Lm t

ngoi vo trong, t di ln trn, m bo cho phn no ca qu cng c sy v kh
u.

Khi thy qu nhn ri khi cung, v chuyn mu ht d, v hi kh, ly tay bp thy

rng bn trong, bc v thy ci nhn c mu vng m hoc nu nht, do, dai khng t
l c th cho ra l. Bnh qun 10kg nguyn liu s c 1kg long nhn.

Sau khi ra l, ngui hn, ch lc c nng to em bc v, tch ht, ly ci ring ra, ri

mt lp mng trn gin sng hoc nia, phi trong 2-3 ngy cho ci nhn kh thm, ln
mu cnh gin sm, s khng dnh tay l c. Ch nng o trong lc phi v v sinh
chng rui, nhng.

Long nhn phi xong ngui hn ri bo qun trong ti nilng (ti cht do PE hoc PP
hoc PVC) ri dn kn ming ti. iu kin bo qun: ni kh ro, thong mt. nng
thn c th trong chum, vi, hoc hm t u c.

87