You are on page 1of 14

Lm sng thng k 22

o lng nh hng:
Odds ratio, relative risk, risk ratio, hazard ratio
Nguyn Vn Tun

Trong bi Lm sng thng k 14, ti gii thch s lin h v khc bit gia
odds ratio (OR) v relative risk (RR), v nhng kh khn trong vic din gii OR. Gn
y c mt s bn hi ti v risk ratio v hazard ratio (HR) l g, v cch s dng cng
nh din gii cc ch s ny nh th no. Trong bi ny, ti s gii thch ngn gn cc
thut ng ny. Ti s khng dch sang ting Vit, v c cc bn c bit thut ng
nguyn thy ting Anh khi ra ngoi c dp hi nhp cng cc ng nghip quc t.
Nhng trc khi vo , ti mun k cho cc bn mt cu chuyn trong lch s y
khoa c lin quan n nguy c v xc sut. Christiaan Barnard l nh gii phu u tin
ghp tim (heart transplantation) trn th gii. Trong hi k ca mnh, ng thut li mt
cu chuyn v bnh nhn thay tim u tin trn th gii ca Barnard: l Louis
Washkansky. Khi c a vo phng gii phu, Washkansky ang say m c sch
trn ging nh khng g n mt s kin lch s y khoa sp xy ra. Barnard vo
phng gii phu, t gii thiu vi Washkansky, v gii thch tng tn rng ng s ct b
tri tim ca Washkansky v thay vo l mt tri tim mi lnh mnh hn. Barnard ni
thm: ng s c c may bnh phc (there is a chance that you can get back to normal life
again). Washkansky khng hi ci c may l bao nhiu, khng hi ng c th sng
bao lu na, m ch ni ti sn sng v quay li tip tc c sch! Barnard cm thy
rt lo u v bi ri, bi v Washkansky r rng khng thc c rng y l mt s
kin quan trng trong cuc i ca chnh ng m cn l mt s kin lch s trong y hc.
Nhng b v ca Washkansky hi: C may m bc s ni l bao nhiu? Barnard tr
li: 80 phn trm. Mi tm ngy sau cuc gii phu, Washkansky qua i. y,
con s 80% c hiu nh th no? C phi trong 100 ngi c phu thut th c 80
ngi sng st? Hay n phn nh mt tin tng, mt cm nhn c nhn ca bc s
Barnard? Phn di y s bn n ngha ca con s nguy c ny.

Khi nim nguy c v xc sut


Tt c nhng ch s va cp (RR, HR, OR) u c lin h n khi nim risk
(nguy c). Trong y khoa, nguy c l mt khi nim tng i, ni n xc sut ca mt
s kin c th xy ra trong mt thi gian nht nh. Do , c hai kha cnh trong nh
ngha trn: s kin v thi gian. S kin trong bi cnh nghin cu y khoa cp n
nhng bin c lm sng nh t vong, mc bnh, bnh ti pht, v.v Bi v nguy c c
yu t thi gian, cho nn thng thng chng ta ni n nguy c l phi km theo nguy
c trong mt qung thi gian nht nh. Nu khng c yu t thi gian, ngi ta c th
hiu l nguy c trn i (lifetime risk).

Chng trnh hun luyn y khoa YKHOA.NET Training Nguyn Vn Tun

Nguy c l mt xc sut. Xc sut, theo T in Ting Vit, l S o phn chc


ca mt bin c ngu nhin. nh ngha ny c ba phn: nh lng (s o), chc chn,
v ngu nhin. C g mu thun y: Chng ta c th ni mt hin tng xy ra do hai
yu t, ngu nhin v chc chn, ch kh m ni trong ngu nhin khng c s chc
chn! V th chng ta khng th dng nh ngha ph thng ny trong khoa hc c.
Trong ton hc, xc sut thng c gii thch bng mt v v v tr chi sc
sc hay mt ng xu. Mt ng tin (kim loi) c hai mt, v hy tm gi hai mt l
A v B. Nu chng ta gieo ng tin mt ln, kt qu s l: hoc A xut hin, hoc B
xut hin. Nu chng ta gieo nhiu ln (hng triu ln chng hn), chng ta s k vng
mt A s xut hin khong 50 phn trm. Theo mt nh ngha ca ton hc, xc sut
mt A xut hin l 0.5 hay 50%. Chng ta cng c th ni xc sut B xut hin l 50%.
Nhng l mt v d tng i v b (rt hay thy trong sch gio khoa thng
k) chng c gi tr ng dng g trong thc t. Chng ta c th t v d xc sut
trong mi trng x hi v y t mt cch thc t hn. V d trong mt cng ng c dn
gm 1000 ngi, c 20 ngi b bnh ung th. y s ngi c tim nng b ung th
l 1000 ngi, v s ngi thc s b ung th (s kin) l 20 ngi. Chng ta c vi
cch pht biu v qui m ny:

Cch th nht l dng con s phn trm: T l bnh ung th trong cng
ng l 2 phn trm (ly 20 chia cho 1000, ri ly kt qu nhn cho 100).

Cch th hai l n gin ly 20 chia cho 1000 v vi kt qu 0.02, chng


ta cng c th pht biu Xc sut b bnh ung th trong cng ng l
0.02. Chng ta cng c th th hin pht biu bng mt k hiu ton
hc: P(ung th) = 0.02. (P l vit tt ca ch probability, tc xc sut).

Cch th ba l dng t s kh d (likelihood ratio) bng cch ly s ngi


b ung th chia cho s ngi khng b ung th: 20 / 980 = 0.082 (t s kh
d b ung th l 0.082). T s kh d cng cao, xc sut b ung th cng
cao. (Ch : nu t s ny l 1, iu c ngha l xc sut b ung th l
0.5).

Nh vy, xc sut l t l tn s mt s kin xy ra. l mt nh ngha xc


sut c in theo trng phi ting Anh gi l frequentist probability (tn s xc sut).
Nhng cch nh ngha da vo tn s nh th, d rt thng dng trong sch gio khoa v
ton hc v thng k xc sut, n c vn rt ln trong vic din dch cho mt c nhn.
Chng hn nh nu ti ni Xc sut m bn b ung th l 0.10 th iu c ngha l
g? N c ngha l trong 100 ngi nh bn, c 10 ngi b ung th. Ni cch khc, n
l mt con s p dng cho mt qun th, ch khng phi cho mt c nhn. y th m
cu pht biu dng cho mt c nhn! Do , c ngi cho rng mt pht biu nh th
hon ton v ngha, bi v mt c nhn l ch 1 c nhn, m 1 c nhn th khng c mu
s.

Chng trnh hun luyn y khoa YKHOA.NET Training Nguyn Vn Tun

Mt nh ngha th hai c xut t th k 17 l trng phi xc sut ch quan


(subjective probability). Theo trng phi ny, xc sut l mt din t c nhn. Chng
ta s dng xc sut hng ngy nhng khng . Chng ta vn thng ni Hm nay
chc tri ma qu, hay Ti thy anh hnh nh b cm lnh. l nhng cm nhn c
nhn v mt s kin, mt tnh trng, nhng l nhng cm nhn khng chc chn (tc bt
nh). Cch pht biu nh trn l mt cch din t mi lin h ca mt c nhn i vi
mt s kin, n khng phi l mt c tnh khch quan ca s kin. Chnh v th m c
ngi ngh chng ta nn ni xc sut v s kin (probability for an event), ch
khng nn ni xc sut s kin (probability of an event). Xc sut, theo trng phi
ny, l mt s o v s bt nh (degree of uncertainty), hay mt s o v mc tin
tng (degree of belief). Quay tr li cu ni Xc sut m bn b ung th l 0.10, theo
cch hiu ny, l mt cm nhn ch quan ca c nhn ngi pht biu n bnh nhn.
Khng c cch g chng minh cu pht biu ng hay sai (ngoi tr xc sut l 0
hay 1).

Odds v xc sut
Tt c din gii trn ch ni mt im: nguy c l xc sut, nhng xc sut c
th thiu theo trng phi ch quan hay trng phi tn s.
Xc sut khc vi odds. Odds l mt khi nim c th trong vn ha nh bc,
v ch c ngi Anh mi c thut ng odds, khng c ngn ng no trn th gii c ch
odds!
Nu trong s 100 bnh nhn c 10 ngi mc bnh trong mt thi gian theo di,
th nguy c mc bnh (k hiu p) l:
p = 10 / 100 = 0.10
hay 10%. Nhng odds c nh ngha l:
odds =

p
1 p

v trong v d trn, chng ta c:


odds =

0.10
= 0.11
0.90

C ngha l c 11 ngi khng mc bnh th c 1 ngi mc bnh. ng nhin, nu


nguy c p = 0.5 (hay 50%) th odds = 1, hay nu p = 0.9, th odds = 9. Ni cch khc,
gi tr ca xc sut hay nguy c dao ng trong khong 0 v 1, nhng odds khng c gii
hn v gi tr, c th gn 0 m cng c th v hn. Nhng c hai u l s dng. Qua
v d v nh ngha trn, chng ta thy odds khng phi l xc sut, v khng th xem l
nguy c.

Chng trnh hun luyn y khoa YKHOA.NET Training Nguyn Vn Tun

nh ngha OR, RR v HR
Cc ch s OR, RR v HR u o lng mc tng quan (magnitude of
association) gia mt yu t nguy c (risk factor) v nguy c mc bnh (risk of disease).
Nhng ngha tht ca chng c khi khc nhau. hiu r cc nh ngha ny, chng ta
s xem qua kt qu ca ba nghin cu sau y (ti s ch trng n RR v OR, v HR gn
nh l RR v s c gii thch trong mt phn sau):
Nghin cu 1: zoledronic acid v gy xng. Trong mt nghin cu gn y
v nh hng ca zoledronic acid, mt loi thuc chng long xng v nga gy xng
trong gia nh bisphosphonates, cc nh nghin cu tuyn chn 7736 ph n sau mn
kinh, tui t 65 n 89 (Black DM, et al. N Engl J Med 2007 May 3;356(18):1809-22).
H ngu nhin chia cc i tng nghin cu thnh 2 nhm: nhm 1 gm 3875 bnh
nhn c iu tr vi zoledronate, v nhm 2 gm 3861 bnh nhn trong nhm i
chng khng c tim zoledronate m ch ung calcium v vitamin D (cn gi l nhm
chng). Sau 3 nm theo di, c 92 ngi (t l 2.4%) trong nhm zoledronate gy xng,
v 310 ngi (hay 8.0%) trong nhm chng b gy xng t sng (vertebral fracture):
Bng 1. Tm lc kt qu nghin cu theo tng nhm i
tng sau 3 nm nghin cu v hiu qu ca zoledronic
acid.
Nhm
Zoledronate

Nhm chng
(Placebo)

3783

3551

92

310

3875

3861

Khng gy xng
Gy xng t sng
Tng s

Nghin cu 2: T vong trn tu Titanic. Ngy 10/4/1912, tu du lch Titanic


ch 1309 du khch gp nn. Trong tai nn ny c 809 ngi khng may mn t vong.
S ngi t vong v sng st c phn chia theo hng v nh sau:
Bng 2. Tai nn tu Titanic v t vong theo hng hnh
khch
Cht

Sng

123

200

II + III

416

300

Chng trnh hun luyn y khoa YKHOA.NET Training Nguyn Vn Tun

Tng s
809
500
Ngun: http://lib.stat.cmu.edu/S/Harrell/data/descriptions/titanic3info.txt
Nghin cu 3: ung th phi v ht thuc l. Mt cng trnh nghin cu bnh
chng mang tnh lch s, v y l cng trnh ln u tin cho thy ngi ht thuc l c
nguy c mc bnh ung th phi. Nghin cu do Richard Doll v Bradford Hill thc hin.
H chn 649 ngi mc bnh ung th phi, v 649 ngi khng mc bnh (nhm
chng). sau , h tm hiu tin s ht thuc l. Kt qu ca cng trnh lch s ny c
th tm lc nh sau (R Doll and B Hill. BMJ 1950; ii:739-748):
Bng 3. Tn s ht thuc l trong nhm ung th phi v
khng ung th phi.

Ht thuc l

Ung th phi

Nhm chng

647

622

27

649

649

Khng ht thuc l
Tng s

Nghin cu 1 l nghin cu can thip trong m hnh randomized controlled trial (tc lm
sng i chng ngu nhin), nhng nghin cu 2 v 3 l nhng nghin cu quan st (tc
khng can thip). C th xem nghin cu 2 l mt nghin cu ct ngang (cross-sectional
study hay mt survey), v nghin cu 3 l nghin cu bnh chng.
Trong nghin cu 1, chng ta c th c tnh nguy c gy xng cho nhm iu tr (p1)
v nhm chng (p2) nh sau:
p1 =

92
= 0.024
3875

p2 =

310
= 0.080
3861

Relative risk (RR, hay c khi cn c gi l risk ratio) c nh ngha l t s ca


hai nguy c:
RR =

p1 0.024
=
= 0.295
p2 0.080

[1]

Ni cch khc, nguy c gy xng trong nhm bnh nhn iu tr bng zoledronic acid
gim ~71% so vi nhm chng.
Chng trnh hun luyn y khoa YKHOA.NET Training Nguyn Vn Tun

Nhng nh ngha odds th khc. Vn ly v d trn, odds ca nhm iu tr l (O1):


O1 =

0.024
= 0.0243
1 0.024

O2 =

0.080
= 0.0872
1 0.080

V odds ca nhm chng:

Odds ratio (OR) c nh ngha l t s ca hai odds:


OR =

O1 0.0243
=
= 0.279
O2 0.0872

[2]

Chng ta thy trong trng hp ny, RR v OR khng khc nhau ng k. Nhng


ngha ca RR th d din gii hn v chng ta bit l t s ca 2 nguy c, cn ngha
ca OR th phc tp hn, v l t s ca 2 odds v odds khng phi l nguy c hay xc
sut!
RR v OR cng c th c tnh cho nghin cu ct ngang nh trng hp tai nn
tu Titanic. Nhng trong trng hp ny, t l t vong khng phi l mt incidence (t
l pht sinh) m l prevalence (t l hin hnh) v khng c yu t thi gian y. Gi
t l t vong cho nhm hnh khch hng I l P1 v hng II+III l P2, chng ta c:
P1 =

123
= 0.381
123 + 200

P2 =

416
= 0.581
416 + 300

Do , RR l:
RR =

P1 0.381
=
= 0.655
P2 0.581

[3]

Bi v y l mt nghin cu ct ngang, P1 v P2 thc cht l prevalence, cho nn


trong gii dch t hc khng ai gi l RR (nh ti va vit); h c mt thut ng khc
thch hp hn: l prevalence ratio (PR). Tuy nhin, ngy nay, thut ng prevalence
ratio rt t c s dng, v thay vo , ngi ta s dng mt thut ng chung khc c
tn l risk ratio, vn vit tt l RR. Ni cch khc, RR (risk ratio) l tn gi chung cho
relative risk v prevalence ratio.
By gi, chng ta th tnh OR theo trnh t trn. Trc ht l odds t vong ca
nhm hnh khch hng I:

Chng trnh hun luyn y khoa YKHOA.NET Training Nguyn Vn Tun

O1 =

123
= 0.615
200

V odds t vong cho nhm hnh khch hng II v III:


O2 =

416
= 1.387
300

Do , odds ratio t vong ca nhm hnh khch hng I so vi nhm hng II v III l:
OR =

O1 0.615
=
= 0.443
O2 1.387

[4]

Con s RR = 0.655 trn cho chng ta bit hnh khch hng I c nguy c t vong
trong tu Titanic thp hn hnh khch hng II v III khong 35% (ly 1 tr cho 0.655).
Nhng OR l 0.443, v nu c ngi can m din gii rng nguy c t vong ca
nhm hnh khch hng I thp hn nhm hng II v III l 56% th s rt sai. Sai l v vi
OR chng ta khng c th ni v nguy c hay risk, do n v ca OR l odds.
Ti sao trong nghin cu 1, RR v OR rt gn nhau, nhng trong nghin cu 2
RR v OR qu khc nhau? Nhn k cng thc tnh RR v OR, chng ta d dng thy mt
mi lin h hu c (nu bn no thch i s c th lm mt chng minh), v mi lin
h ny cho chng ta thy nu t l (nguy c) bnh thp (nh di p < 0.1) hay rt thp
(p < 0.01) th OR rt gn vi RR, nhng khi nguy c bnh cao (nh trn p > 0.2) th
OR lc no cng cao hn RR. Ni cch khc, OR lc no cng cao hn RR v mc
khc bit cng ln khi nguy c bnh cng cao (nh nghin cu 2, khi P trn 0.35).
Bng sau y trnh by 10 nghin cu (tng tng) m tt c u c RR bng 3,
nhng OR khc nhau. Nh c th thy qua bng ny, khi nguy c mc bnh cng cao th
OR cng cao hn RR.

Bng 4. So snh gia OR v RR theo tn s mc bnh


Nghin
cu

Nguy c mc bnh

Odds of disease

Nhm 1
(p1)
0.001

Nhm 2
(p2)
0.003

Nhm 1
(O1)
0.002

Nhm 2
(O2)
0.003

0.01

0.03

0.01

0.02

0.06

0.05

0.10

So snh gia
RR v OR
RR

OR

3.01

0.03

3.06

0.02

0.06

3.13

0.15

0.05

0.18

3.35

0.30

0.11

0.43

3.86

Chng trnh hun luyn y khoa YKHOA.NET Training Nguyn Vn Tun

0.15

0.45

0.18

0.82

4.64

0.20

0.60

0.25

1.50

6.00

0.25

0.75

0.33

3.00

9.00

0.30

0.90

0.43

9.00

21.0

10

0.33

0.99

0.49

99.0

2101.0

Th th cu hi t ra l ti sao chng ta cn OR? Ti v c mt s m hnh


nghin cu m chng ta khng th c tnh RR, m ch c th c tnh OR. Mt trong
nhng m hnh nghin cu chnh l nghin cu bnh chng (nghin cu 3). Trong
nghin cu bnh chng, chng ta bit trc c bao nhiu ngi mc bnh v khng mc
bnh, v chng ta i ngc qu kh tm hiu yu t nguy c. Do , chng ta khng
th c tnh nguy c, nhng c th c tnh odds.
Quay li vi kt qu ca nghin cu 3, chng ta tnh ton odds ht thuc l cho
nhm ung th phi (gi tt l O1):
O1 =

647
= 323.5
622

V odds ht thuc l cho nhm chng:


O2 =

622
= 23.04
22

T , OR c c tnh:
OR =

O1 323.5
=
= 14.04
O2 23.04

Ch s OR ny c din gii nh sau: odds ung th phi trong nhm ht thuc l


cao hn nhm khng ht thuc l 14 ln. Xin nhn mnh rng chng ta ch ni odds ch
khng phi risk (nguy c).
Nhng nh chng ta va thy qua nghin cu 1, khi tn s bnh trong cng ng
thp th OR c th xem l RR. Chng ta bit rng ung th phi l mt bnh c tn s
thp trong cng ng, cho nn OR = 14 c th din gii rng nguy c mc bnh ung th
trong nhm ht thuc l cao hn nhm khng ht thuc l 14 ln.

Khi nim v hazard


Hazard thng c dch sang ting Vit l may ri hay ri ro. Nhng trong
thut ng dch t hc c ngha l lc nguy c, v nh dn s hc Gompertz s dng t ny
ln u vo nm 1825 ch ci m ng gi l Force of mortality (lc t vong). Ngy
nay, t ai s dng force of mortality m ch ni nguy c. Do , hazard ratio (HR)

Chng trnh hun luyn y khoa YKHOA.NET Training Nguyn Vn Tun

cng c khi c xem l risk ratio (RR). C th xem incidence l tng ng vi khi
nim tc (velocity) bn vt l, v hazard l gia tc (acceleration) ca vt l.
hiu hazard ratio, chng ta th xem qua mt nghin cu dn s dch t hc m
trong cc nh nghin cu c tnh t l t vong ca nhng ngi trong tui 50-54,
55-59, 60-64 v 65-69 nh sau:
Bng 5. T l t vong tnh trn 100,000 dn s M 1990
Nguyn nhn t
vong
Ung th phi
Tim mch

50-54

55-59

60-64

65-69

91.1
276.1

176.0
473.6

289.9
766.6

399.1
1197.2

Cu hi t ra l: i vi nhng n ng 50 tui, nguy c t vong trong vng 10


nm v ung th phi so vi bnh tim mch l bao nhiu? Nhng trong nghin cu trn,
chng ta ch theo di t vong trong vng 1 nm, cho nn cu hi trn kh c cu tr li
chnh xc. Tuy nhin, iu may mn l cc nh nghin cu c nhiu tui khc nhau.
Do , chng ta c th c tnh nguy c tch ly (cumulative risk). Hm s nguy c tch
T

ly c th hi phc tp mt cht nhng c th vit n gin nh sau: U k (T ) = k (t )dt ;


0

trong , hm k (t ) l hm t vong, T = 10 nm (theo cu hi tnh t 50 tui). Qua vi


thao tc i s, chng ta c th c tnh xc sut t vong cho ngi 50 tui trong vng 10
nm v bnh ung th phi (k hiu P1) nh sau:
(91.1 5) + (176.0 5)
P1 = 1 exp
= 0.013266
100,000

V nguy c t vong v bnh tim mch l:


(276.1 5) + (473.6 5)
P2 = 1 exp
= 0.0376791
100,000

Ch trong cch tnh trn, chng ta phi nhn t l t vong cho 5 v trong mi nhm tui,
khong cch l 5 (nh 50 n 54). Mu s 100,000 l v t l trong bng trn c tnh
trn 100,000 dn s.
T , hazard ratio c nh ngha l t s ca hai nguy c tch ly:
HR =

P1 0.013266
=
= 0.36
P2 0.037679

Chng trnh hun luyn y khoa YKHOA.NET Training Nguyn Vn Tun

Ni cch khc, nguy c t vong v ung th phi thp hn nguy c t vong v bnh tim
khong 64%.

Tm lc
kt thc bi ny, Bng 6 sau y tm lc mi lin h gia OR, RR v HR.
Ti mun nhc li mt s im chnh nh sau:
Khi nim nguy c l xc sut, khc vi khi nim odds khng phi l xc sut
m ch l mt t s. Do , v din gii, OR khng th din gii bng ngn ng nguy c,
nhng trong vi trng hp th OR cng c th xem l RR.
Trong dch t hc, chng ta mun c tnh relative risk (RR), cn c khi gi l
risk ratio. Nhng v trong nghin cu bnh chng, chng ta khng th c tnh RR, nn
phi c tnh OR. Do , OR chnh l mt c s (estimate) ca RR.
Nhng v OR rt d tnh, nn OR c th tnh cho bt c m hnh nghin cu
no (nh nghin cu bnh chng, ct ngang, hay nghin cu xui theo thi gian -prospective study). Nhng vi cc nghin cu m tn s bnh kh cao (trn 10%) th OR
lc no cng c tnh RR cao hn thc t (over-estimation). Chnh v th m ngy nay,
nhng ai hiu vn khng s dng OR hay hi qui logistic cho cc nghin cu nh th.
Tuy nhin, tnh prevalence ratio hay risk ratio trong cc nghin cu nh th i hi
phi bit s dng chng trnh R phn tch thch hp.
RR (relative risk hay risk ratio) ch c th c tnh cho nghin cu xui theo thi
gian hay ct ngang, ch khng th tnh t nghin cu bnh chng. HR ch c th c
tnh cho cc nghin cu xui theo thi gian vi iu kin chng ta bit chnh xc thi
im hay thi gian m bin c lm sng xy ra.
V mt thng k, OR c c tnh qua m hnh hi qui logistic; RR c tnh qua
m hnh hi qui Poisson hay hi qui nh phn; v HR th c tnh ch qua m hnh hi qui
Cox (Coxs proportional hazard model). Ti s bn qua cch phn tch v din gii cc
m hnh nh phn trong mt bi sau, nhng phn ph ch di y gii thch s qua v
m hnh Poisson.
Bng 6. Phn bit mt s ch s o lng nh hng, thut ng v phng php
phn tch
Ch s

Ngun gc

Tn gi khc

Odds ratio

Odds ratio
(Cornfield,
1951)
Relative risk

Cross-product
ratio

Relative risk

Risk ratio

Lut phn
phi
Nh phn
(binomial
distribution)
Poisson hay

Phng php
phn tch
Hi qui logistic
(Cox, 1958)
Poisson

Chng trnh hun luyn y khoa YKHOA.NET Training Nguyn Vn Tun

10

(Cornfield,
1951)

Hazard ratio

Intensity of
mortality ratio
(Gompertz
1825)

Nh phn

Force of
mortality

Exponential,
Poisson

regression
(Cochran,
1940; Kutner
v Beauchamp
1973)
Coxs
proportional
hazards (Cox
1972)

Ph ch:
Mt dng nghin cu khc cng c th s dng risk ratio qua v d sau y. S
liu sau y l s trng hp mc bnh ung th da ph n thuc thnh ph song sinh
Minneapolis St Paul (M):

tui
15-24
25-34
35-44
45-54
55-64
65-74
75-84
85+

S trng
hp ung
th da
1
16
30
71
102
130
133
40

Dn s

T l pht sinh
trn 1000 dn s

172,675
146,207
121,374
111,353
83,004
55,932
29,007
7,538

0.0058
0.1094
0.2472
0.6376
1.2289
2.3243
4.5851
5.3064

Da vo hai s liu trn, chng ta c th c tnh t l pht sinh (incidence rate)


tnh trn 1000 dn s, v t l ny c trnh by trong ct cui cng ca bng s liu.
Chng ta d dng thy t l pht sinh ung th da tng theo tui.
Chng ta cn mt m hnh m t xu hng trn, hay mi lin h gia tui
v t l pht sinh. y, c mt kh khn l dn s khc nhau gia cc tui, m t l
th ty thuc vo tui. Cho nn chng ta cn mt m hnh c th iu chnh cho hai
yu t ny. Mt m hnh thch hp cho trng hp ny l m hnh hi qui Poisson.

Chng trnh hun luyn y khoa YKHOA.NET Training Nguyn Vn Tun

11

Gi Ni l dn s ca tui ith (ct s 3 trong bng trn), v gi i l s trng


hp ung th da (ct s 2), chng ta c th xem t s

(ct s 4) nh l mt t l pht
Ni
sinh bnh. By gi, tin cho vic tnh ton, chng ta hon chuyn t s ny sang n
v logart:

log i
Ni

= log( i ) log( N i )

[1]


M hnh ny pht biu rng log ca t l pht sinh, tc l log i , l mt hm s ca
Ni
tui (v chng ta k hiu tui bng x). Ni cch khc, m hnh ny pht biu rng:

log i
Ni

= + xi

[2]

Thay th [1] vo v tri ca [2], chng ta c:


log( i ) log( N i ) = + xi
hay ni cch khc:
log( i ) = + xi + log( N i )

[3]

M hnh [3] chnh l m hnh hi qui Poisson (Poisson Regression). Cch din
t m hnh theo cng thc [3] cho php chng ta xy dng mt hm s kh d
(likelihood function) c tnh cc thng s v . Trong m hnh trn, log( N i )
c gi l offset, tc l im nhn.
Chng ta c th s dng R c tnh cc thng s trong m hnh [3] nh sau:
age = c(19.5,29.5,39.5,49.5,59.5,69.5,79.5, 89.4)
cases = c(1, 16, 30, 71, 102, 130, 133, 40)
pop = c(172675, 123065, 96216, 92051, 72159, 54722, 32185, 8328)
dataset = data.frame(age, cases, pop)
fit = glm(cases ~ age + offset(log(pop)), family=poisson,data=dataset)
summary(fit)

Kt qu ca phn tch l:
Deviance Residuals:
Min
1Q
Median
-4.87198 -1.67519 -0.07185

3Q
1.20816

Max
1.99291

Coefficients:
Estimate Std. Error z value Pr(>|z|)

Chng trnh hun luyn y khoa YKHOA.NET Training Nguyn Vn Tun

12

(Intercept) -10.551604
0.168780 -62.52
<2e-16 ***
age
0.063629
0.002475
25.71
<2e-16 ***
--Signif. codes: 0 '***' 0.001 '**' 0.01 '*' 0.05 '.' 0.1 ' ' 1
(Dispersion parameter for poisson family taken to be 1)
Null deviance: 845.789
Residual deviance: 44.288
AIC: 91.688

on 7
on 6

degrees of freedom
degrees of freedom

Number of Fisher Scoring iterations: 5

Chng ta ch ch n thng s intercept v age. Thay th cc thng s ny vo


m hnh [3] chng ta c:
log( i ) = -10.552 + 0.064 xi + log( N i )
trong , x l tui.
Cng c th vit m hnh trn thnh t l pht sinh (thay v log ca t l) nh sau:

i
Ni

= e 10.552 +0.064 x

Nu tui l 19.5 (x = 19.5), chng ta c th c tnh t l pht sinh l:

i
Ni

= e 10.552+ 0.06419.5 = 0.0000904

Nu tui l 29.5, t l pht sinh l:

i
Ni

= e 10.552+ 0.06429.5 = 0.000171

T s ca hai t l pht sinh ny l: 0.000171 / 0.0000904 = 1.89. Ni cch khc, t l


pht sinh tng gp 1.89 ln cho mi 10 tui tng. Con s 1.89 ny cn c tn l risk
ratio.
Tht ra, chng ta c th c tnh ngay t c s ca R:
Coefficients:
Estimate Std. Error z value Pr(>|z|)
(Intercept) -10.551604
0.168780 -62.52
<2e-16 ***
age
0.063629
0.002475
25.71
<2e-16 ***

Chng trnh hun luyn y khoa YKHOA.NET Training Nguyn Vn Tun

13

Trong phn trn, = 0.0636 c ngha l c mi mt tui tng th t s nguy c tng i


tng e0.0636 = 1.065 (hay tng 6.5%). Do , khi tng 10 tui th nguy c tng i mc
bnh tng e0.0636 x 10 = 1.89, hay 89%.

Chng trnh hun luyn y khoa YKHOA.NET Training Nguyn Vn Tun

14

You might also like