HoaXuyenTuyet PDF

HI K
HOA XUYN TUYT

BI TN
Ti knh tng cun sch ny:

Tt c nhng ngi Cng Sn, Quc Gia, Khng ng phi, cc tn gio... b t y, b n
p, bt cng v oan c do cc ch thc dn, c ti, c on, /c ng v cguyn
quyn.
Cc chin s kin cng ang u tranh cho mt nn dn ch - a nguyn.
Cc bn tr thn yu trong c nc sp a t quc vo k nguyn dn ch, t do, ha hp
v pht trin.
Paris, Thu 1991
Thnh Tn
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
www.vietnamvanhien.net
LI M U CA TC GI
Cc bn c thn mn!
Sau khi ti a ra "Bn kin ngh ca mt cng dn", nhiu bn b khuyn khch ti vit mt
cun hi k, k li cuc c ch cho s i thay ca t nc, ti vit mt mch lin i
mnh v nhng suy ngm bn thn. Vi c vng vic lm ny s trong cun sch ny. Ti
khi u trong nhng ngy u xun Tn Mi 1991 Paris, khi nhng lp tuyt dy ma
ng tan dn, v vn, nhng a hoa bt dy t nhng ht mm im di bng gi, xuyn
tuyt (ting Vit ta cha c tn), dch theo ting Php: perce-neige.
Hnh nh ca hoa xuyn tuyt c v ti sut cuc hnh trnh i ngc dng i ti, cng l i
ngc mt phn no cuc hnh trnh ca t nc, nh li v suy ngm...
Ti vit vi nim tin rng l phi, tm huyt v s hiu bit ca tt c nhng ngi Vit c
tm lng u i vi t nc, d cho c gp nhng hon cnh kh khn n khc lit, cui
cng cng s bt dy trong mt cuc tp hp rng ln v xc ng, cng ua T quc thn
yu vo mt ma Xun mi ca on kt, dng xy v pht trin.
Tnh hnh t nc Vit Nam ta ang lm bng khon lo lng mi con em t Vit trong v
ngoi nc. Cuc khng hong v mi mt dai dng nng ln cuc sng ca mi tng lp
nhn dn, t tr em, ph n, ngi gi, ngi ngh hu, ngi tn tt cc thng binh
trong chin tranh cc pha...Ngi lao ng, b con nng dn, anh ch em tr thc, vn ngh
s...ngy m mong mi mt cuc i thay tt p, t nc sm thot khi cnh ngho nn,
chm tin v chnh tr, kinh t v i sng thot khi hn lon v bt cng x hi.
Ti vit cun hi k ny trong s tnh tm v tnh to. Nh th no k th y, ngh th no
vit th y. Tm nim ly s tht lm ni dung. Ti coi nhng trang sch nh nhng bui tm
s ci m v chn thnh vi bn c, c bit l nhng bn tr trn mi min ca t nc,
vi lng mong mi t nhng chuyn ca qu kh y bin ng c th gi m nhng suy
ngh phong ph v hin ti v tng lai ca T quc Vit Nam thn yu.
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Mong mun tt p y vp phi nhng kh khn v hon cnh sng, v thi gian eo hp ca
ngi vit ch da vo tr nh v nht l do tm nhn cn hn ch, mt cch vit cn vng v,
xin c s lng th ca bn c xa gn.
Paris 5 thng 6, 1991
Thnh Tn
I. T NHNG NI AU
15 nm nay, t nhng ngy Ha Bnh, nhiu ni au ging x lng ti. Nhng ni au

khng vt cht, khng th xc. Nhng ni au ngm su trong tm linh. Khng phi ni au
ca sinh, lo, bnh, t. D cho li hi ca T thn k c ti vo m 2- 6- 1989 y trong
mt cn nhi mu c tim cc him.
l ni au ca tinh thn, ca tr tu... L tng xm nhp ti t nhin, su sc tui 18.

Ti sng t lc quan, hng hc c thi tui tr. Vo b i, nh tnh, phi phi, ch mt
b qun o c, mt chic o len nu ct tay, thng mt l bn ngc. i i trng dch
hu (hai huyn Triu Phong v Hi Lng, Qung Tr), khi cha ti 19 tui, lo chuyn sng
n, go, mui, lo chuyn trinh st n ch, dn anh em i phc kch, chan ha vi ng bo
sng dc nhng bi ct, sung sng vi c khoai luc n cng c mui ca cc b, cc m
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
(cc b, cc m), cng c hi c i i b st rt, b bnh gh l su qung- nhng vt l

trn su hom- m vn vui ht no nc trong cc bui la tri qun dn... Nhiu lc vut mt
cho ng ch, x lng tin a cu i i ph Dung, cng dn hc tr, bn thn, sau
li phi phi, hm h, lao vo nhng trn nh mi dc ng s 9, t Khe Sanh ln Lao
Bo, ri S- Pn, Mng Phn... Ngha lm trai, thi bui lon l Mang sc tr n bi non
nc... Lng yu nc, tnh ng ch, ngha ng bo, lng t tin dn tc, nim tin vng chc
chnh ngha... l ngun vui sng p ca c mt thi tui tr. Vo ng tui 19, ti tuyn
th di nh n du mi mi trung thnh vi l tng: Gii phng nhn dn, gii phng
nhn loi. i, tht l sung sng, l hnh phc trong u tranh v tin tng. Cuc sng si
ni m gin n, l i vng vc sng trong, khng gn cht ngn ngi bn khon...
T sau 1975, sau nhng ngy hoan h trn y hng khi, vo tui gn 50, ti sinh ra ngh
ngi, m chiu, lng chng thy myth thi v thanh thn. Nhng cu hi kh gay gt c
xoy su vo tm tr tm s l gii ca chnh mnh, ng ra l tm s l gii v s phn ca
ng bo mnh. L vy, khi chin u cng thng, vt v, cuc sng ni tm kh gin n,
cn trong ha binh mi tht lm chuyn, m li nhng chuyn l lng, kh hiu, cn tm cho
ra nh.
bao ln ti thm tht ln: i! S phn ca con ngi!
Cuc chin tranh hao ph hng triu sinh linh, u l con em t Vit, ng bo rut tht
c. lm g? n ni ny chng? Ni l gii phng t nc, gii phng ng bo, m
sao hng trm nghn ngi li phi vo ngi t trong cc tri tp trung ci to, ko di hng
trm, hng ngn ngy, vi bit bao ti cc v kh au... Nhn danh l phi? Nhn danh l
cng bng? Nhn danh cch mng? Ti chng sao l gii ni na!
V cch mng, hy sinh, chin u lm g? sau ton thng, cuc sng ca nhn dn ta
cn lm than, bi t hn c thi chin tranh, Nguyn Du sng li s cn phi khc cho
thn phn hng chc vn nng Kiu hin i, ang nhan nhn trn cc h ph H Ni, Si
Gn khi nng chiu va tt,...
Ti vo Campuchia ngy 7- 1- 1979 cng mt mi tin qun ln ca b i Vit Nam,
sng sm n sn bay Pochentong, tra vo Hong Cung v sau vo s qun Tu, ngi
nh ln nht ca Pnompenh. Hng vn ngi gy m, gh l, ng ngc nh a ngc tr v,
lang thang sut hn 3 thng tri trn cc no ng ct bi, khng giy guc, gia nng gt
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
v ma ro. Nhng h chn ngi tp th rng ln, nhng cnh ng y u lu, xng s
v ca nhng ngi b nh cht, m nh ti hng chc ngy m rng r... Tt c nhng
iu rng rn y l t mt ch trng "xy dng mt x h cng sn trong sch nht, cng
bng nht, tinh khit nht... "Ti sng s tm c v nh my anh bn Cmpuchia dch nhng
tp nguyt san l lun "C " xut bn trong nhng nm 1977 v 1978 hiu r nhng c
s l lun ca nhng hnh ng tt cng man r y, suy ngh v kh nng tha ha n mc
no ca nhng t duy bnh hon.
Sau , ti sng trn cc cht tin tiu dc bin gii Cmpuchia, Thi Lan vi ngi lnh "
tnh nguyn " Vit Nam, 2 ch tnh nguyn ny ngy cng tr nn kh nghe v ma mai i
vi ti, chng ti cht tng git nc ng trn l chui v l cy bng sng vo chic a
nhm ung, lau mt v nu cm... Trn nhng chuyn bay nh k An- to- np 24 ca
Lin x, ti tng tr v thnh ph H Ch Minh cng anh em thng binh ta, phn ln b ct
mt hoc hai chn do vp mn c nhn ca Trung Quc ch to, bn trong bin gii. C
hm cng ch vi anh em trong nh cha my bay sn bay Pochentong, ti tranh th lm
mt cuc phng vn iu tra nh. C 16 anh u l con em cc gia nh nng dn Long an,
Tr Vinh v Long Xuyn. Khng mt ai l con ng vin, con cn b c. Nhng cuc iu tra
tip theo lm ti sng s v day dt khng ngui. Th ra gnh nng ca cuc chin tranh ny
ln vai mt tng lp x hi nm ngoi quyn lc! Con ci ca cc quan ln nh hnh nh
khng phi sinh ra i lm ci "ngha v quc t cao c" ny, nh chnh cha anh h khng
ngt loan truyn. Cc gia nh "thng lu" v chnh tr c nh tm "nhng" li vinh
quang ny cho k khc, cho nhng ngi thp c, b hng trong x hi, ginh ly phn
mnh ci "gnh nng" lo lng cho con em i xut ngoi, ngha l gnh nng " tin " v " hng
" v cho gia nh. Nhng bt cng x hi ang lan rng mt cch c th nhn tin nh vy
... Nhng nm m qun " Tnh Nguyn" Vit Nam ri rng t bn Si (Ty Ninh) n
Hng Ng, Long An, t ngoi Pnom Pnh n Xim Rip v Bt tam bang, Pai Lin, Xm
Lt... m nh ti sut hn 10 nm! c ti 52 ngn lit s v gn 200 ngn thng binh
Vit Nam cn c chnh sch tr cp, t gii t Kh Me bt hnh ny!
i trn ng ph H Ni nhng nm ny l chu mt s tra tn tinh thn d di v trin
min. Tr em gy cm, ni nng tc tu. Cc ch ph n hc hc, tc ti, m chiu, cng
rnh ngp nga. y , bt c lc no, u c th bng n nhng cuc ci c, chi bi,
nh p, n c m chm, thanh ton ln nhau... C bc, s , trm cp, im, ht sch
nhan nhn... Ti s nh 221 C Khm Thin, mt ph sm ut t thi xa xa, nay l ph th
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
may vi gn 200 hiu bn v o may qun o. Ti c nhng ngi bn lu nm kh thn

thit, qua c th bt mch c x hi theo nhu cu ca ngi vit bo. l mt anh
cng nhn hn 40 tui c 4 con, 3 trai, 1 gi, b thi hi t mt nh my quc doanh, v
anh l cng nhn v sinh, qut h ph th Anh lm ngh, m ngh no cng c hoa tay:
xy nh, p nn, ng bn, t, ging, sa cha xe p, xe my, may qun o., nht l chm
ng, may o NATO lt vi len y ht nh o nhp t Thi Lan. Chiu n anh cng a con
trai nh dn hng ra bn nc ch, thuc l trc ngi nh ca ti chnh qun, khi h thu hi
v x s, l b hng bn cho lng to bo m hin lnh, xi li, ng chng va cht v ung
th vm hng. l b c hn 80 tui vi gnh qu vt cho tr em. cn l ng i t
chuyn nghin cu lch s qun chng phng khng khng qun, va v hu, bn sa chu
cng l ng trung t v hu tng nh trn ph my bay Php sn bay Bch Mai thi
in Bin Ph, nay sng bng chic bm xe p c, u vi bm lun qun mt si cao su
c, v mt ng bc s y khoa tt nghip t Paris (Php) tr v lm vic ti bnh vin mt
trung ng, sng c n trong mt cn phng 12 mt vung, cm ci c sch, cm ci nu
cm bng chic bp u c k, cm ci xch tng x nc vn c, chy tht thng, ng
khng cn thi quen n sng i lm... Nhng con ngi sng nhn ni, chu ng, m
chiu, chng my ho hng vi cuc i, chai l vi cp in, cp nc, vi mi trng hi
hm xung quanh. ngi ta tht vang ln sung sng khi in tt ngm bng vt sng. i!
Nhng nim au chy lng khi ngh n thn phn con ngi.
hn 15 nm nay, cho n tn hm nay, khi cm bt khi u mt cun sch, ti cm
thy ngy cng r rng v su sc nhn dn Vit Nam ang l c mt khi bt hnh ln trn
th gian ny. Ni au ny khng ca ring ai, n t phi c cn nguyn ca n. Hay l ng
cha ta phm ti g ty nh lm con chu ngy nay phi gnh chu mn n tin kip? t
khng phi nh vy. my nm nay ti c tm ra li gii. Tai ha chng cht trn t nc
ny khng phi do hon cnh ngu nhin, do s xut hoc vng di nht thi, cng chng
phi do quc, phong kin, chin tranh v thin tai nh lp lun chnh tr hay ni n. N t
phi c nguyn nhn su xa lm! Khng cng nhau nhn ra tht r rng v y th khng
th sa i v thot khi tai ha! Vng. Tai ha, ni bt cng v thng kh v cng m ngi
Vit Nam ang phi chu ng phi chng l do t nhng cch ngh, cch lm, nhng quan
im sai tri v con ngi, v x hi, t mun lm cch mng cho cuc sng tt p hn
th trn thc t li lm cho cuc sng ti nhc v cng cc, nhn danh gii phng con ngi
li dn n km kp con ngi, nhn danh tp th, c xy tp th m th tiu mi c tnh
sng to ca con ngi v dm c tp th nhn dn v t nc vo th khn cng. V c l
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
iu t hi nht l mt c ch, mt h thng chnh tr, x hi nng, chp ln s phn ca

mi con ngi, th tiu mt cch tinh vi v trng trn v- tht khng khip- mt cch trit
na, nhn cch ca mi cng dn. Mt s hy dit rt c c. C th ni trong my chc nm
qua, x hi Vit Nam ta b giam hm trong nhng quan nim sai lm, dn n nhng bt
hnh rng ln. n lc b ht nhng chn song ca nh t v hnh ny, iu tin quyt
c t do v chn l, m ng cho tng lai.
Ti vit cun sch ny trong ni au lng ca mt ngi cng sn trong ng Cng sn
Vit Nam va trn 45 nm, sau khi b khai tr thng 3, 1991. Ti khng cht cay ng hoc
cm hn. Ti c vit trong s tnh tr v sng sut. Ti c ni ln s tht nh n vn l th,
khng cht thi phng, thu dt, bp mo. Ti ngh n tt c tui tr Vit Nam ta khi vit
cun hi k ny. Cc bn tr l tng lai ca t nc. Hy tm hiu qu kh v hin ti, c
l gii cho mimh bch mi vn v t bt tay xy dng tng lai gn v x Cc bn hy
coi y l tm s, l li tm huyt ca mt ngi i trc nhn ti li ca th h mnh, ca
chnh mnh trc th h tr thn yu v tin cy.
Lch s lun sng phng. T duy x hi lun sng phng. N rt cng bng trong nh gi
ng sai, tt xu, cng ti, vt qua nhng nhiu lon ca th h ng thi.
Mt anh bn thn H Ni bit ti vit sch lin gi th sang khuyn khch. Anh dn ti hy
vit ln s tht mt cch ngay thng ch ngi ni tht mt lng. Cui th, anh ly t cun c
hc tinh hoa cu chuyn tu thn ca Tun T, chp gi cho ti nh sau:
Thy ngi hay th phi c m bt chc, thy ngi d th phi t xem mnh c d nh th
khng? Chnh mnh c iu hay th c m gi ly, chnh mnh c iu d th c m tr i.
Ngi ch ta, m ch phi, y l thy t Ngi khen ta, m khen phi, y l bn t Cn ngi
nnh ht ta li l ngi cu ch hi ta vy. Cho nn qun t trng thy, qu bn, ght cu
ch, thch m khng chn iu phi, nghe li can m bit rn mnh, nh th l mun khng
hay cng khng c
K tiu nhn khng th, by li ght ngi ch mnh, d li thch ngi khen mnh.
Bng d nh h lang, n nh cm th. Thy ngi khng phc mnh li khng bng lng,
thn vi k xim nnh, xa cch k can ngn, thy ngi chnh trc th ch, thy ngi trung
tn th ci, nh th d mun khng d cng khng c.
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
y l s c kt rt su sc thm thy s c x i ti ghi nhn, suy ngm v c gng lm

ng: khen, ch cho ng s tht, khng ni qu, khng tng bc, cng khng dm ph Xin
cm n anh bn v s h tr qu bu ny.
Nu cun sch ny lm thay i c nhng np ngh c sai lch hn su trong thi gian
di ca bn c, th ngi vit cm thy hnh phc v bit n.
II. DN THN
n nay c hng trm l th t cc ni trong nc, t cc nc khc nhau (Thi Lan,
Hng Cng Chu , Canada, Hoa K t chu M, Lin X, Php, Tip Khc, Anh, c t
Chu u, Ai Cp, An gi ri t Chu Phi), hng trm c in thai v hng trm bn b tng
quen hoc mi lm quen trc tip hi ti: V sao anh lm vic ny, t Paris, vo lc ny?
Ti sao ti li vit bn ""Kin ngh ca mt cng dn" vo thng 11- 1990 v cng b n ti
Paris?
T nhng suy ngh du tin d tr thnh nh, ri ln dn thnh ch nh v quyt tm hnh
dng, l c mt qu trnh. Ti tng ra nc ngoi gn 20 ln. Nm 1965, ti sang Trung
Quc ri Cng Ha Dn Ch c (qua Lin X) l ln u v ln cui cng trc khi sang
Php gn y l sang In- n- xi- a nm 1989. Ti d dn cc nc x hi ch ngha, n n
, Cmpuchia, Lo, Thi Lan, In n xia, M lai xi a, Phi lp pin, Nht bn, Xanh ga bo
Chu , n An- gi- ri, Ai- cp, - ti- - pi- a, Dim- ba- bu- Chu Phi, n c- hen- tina, Hoa K Chu M. Cn Php th cha mt ln! y l ln u. t lu ti hng mong
mt chuyn i Php. Nn vn ho Php hp dn ti t nhng nm 13 n 17 tui, khi ti
hc trng Khi nh (Quc hc Hu), vi hiu trng, hiu ph v gn mt na gio vin
ngi Php. n nay ti cn nh nt mt, dng i, c ch, ging ni ca tng ngi... Nhng
k c tht kh qun ca tui th u. Nhng bi vn ca Alfonse Daudet, ca Victor Hugo,
Anatole France, nhng lun im chnh tr ca Voltaire, Montesquieu, ca Jean Jacques
Rousseau l mt phn hnh trang tinh thn ca ti khi t gi gia nh, nh trng i khng
chin.
Hng nm, bo L'Humanit ca ng Cng sn Php t chc ngy hi bo vo thng 9. u
nm 1990, h gi giy mi ch danh ti, do s qun Vit Nam Paris chuyn v H Ni.
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
T gia nm 1975, ti bt u c nhng kin ring v thng pht biu nhng chnh kin
ca mnh bng cch ny hay cch khc. Vi t cch phng vin, hi ti hi chuyn tt
c vin tng, cc cng chc cao cp Si Gn cc tri Th c, Long Thnh, Quang
Trung...
H c bo i tp trung hc tp "vi ngy", sau l "vi tun", ri c li hoi... Ti tng
gp ng th trng Ni V Vin Chi gp v vic ny, v cng gp c b trng Ni V
Phm Hng ni v trng hp tng Nguyn Hu C, mi lm quyn Tng tham mu
trng c hn 38 gi. Khi ci to ""t sn", xo b "gian thng" min Nam nhng nm
1977 v 1978, ti gp th trng Ni v Su Hong (Cao dng Chim) v xut n vic
lnh o qu lng lo, tin bc, vng, kim cng,... tht thot ht... Sau khi vo Cmpuchia
thng 1, 1979 n nm 1982 ti cng my phng vin bo Qun i nhn dn Vit Nam v
bo Qun i Cmpuchia i cc chin trng Bt tam boong v Xiem Rip v, ti gp i s
Ng in, vn l bn ca ti, cng thiu tng L Hai ph trch cng tc chnh tr qun Tnh
nguyn Vit Nam v a ra nhn xt: "Tnh hnh hin nay l b i ta b sa ly, ch c cch l
rt sm ton b cc n v ta v nc, giao li cho bn, v chuyn sm cho Lin Hp Quc
cng Cng ng quc t gii quyt vn Cmpuchia, nu khng tnh hnh s cn gay go
cho t nc ta hn nhiu"... Ri gia nm 1985, ti ging ng Bch Khoa H Ni, y ban
khoa hc x hi t chc cuc hi tho v ""Mi lin minh dc bit gia 3 nc ng
Dng", ti ln pht biu kin cho rng ngay tn ca cuc Hi tho l khng thch hp, hai
ch "c bit" bao hm mi quan h khng bnh thng, khng bnh ng gia mt nc ln
hn 60 triu dn vi 2 nc nh c 6 triu v 3 triu dn, ch ng Dng cng khng cn
thch hp...
Ri n nm 1986, sau khi ng L Dun mt, ng Trng Chinh c c lm quyn Tng B
Th, ti vit mt bn kin ngh di 5 trang nh my (hin ti cn gi c bn lu)
ngh i mi mt cch mnh m, dt khot c v kinh t v chnh tr, thc hin ha gii vi
tt c cc nc th ch c (Nht, Php, Trung Quc, Hoa K) ch ng c cc on i theo
cc hng trn y, v m mt cuc Hi ngh Chnh tr c bit lm ng lc cho cng cuc
i mi ton din, c v kinh t v chnh tr, v i ni v i ngoi... Trong bn Kin ngh
ny, ti ngh gim s qun t trn 1, 6 triu xung 60 vn trong 3 nm, ngang vi mc
trung bnh ca th gii. Ti a mt bn cho ng H Nghip, th k ca ng Trng Chinh
v mt bn cho ng Trng Chinh. ng Trng Chinh xem qua, nhn xt: " kin mnh dn,
nhng phi trnh Trung ng xem xt... " Th ri im lng!
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Ti hiu ngy cng r rng ci c ch ny tr thnh kn mt, c dn ch chng ch l dn

ch hnh thc, lnh o lun t cho mnh l c quyn ca chn l, l phi, c quyn c
lng yu nc v s sng sut, yu cu mi ngi phi tin tng, phi tun theo, khng bn
ci, cng khng c c kin ngc, nhn danh" Khi on kt thng nht vng nh bn
thch ca mt ng cng sn trung kin v thun nht"...
Do ti phi tnh i mt con ng khc. Mt con ng vng, quanh co, y kh khn,
trc tr, mang tnh cht may ri, li c phn mo him na...
C th ni y l mt chuyn i hi hp, n thng c m tc chin, khi ln ng cn c
nhiu n s trc mt. Nc Php ra sao? Thi ca chnh quyn Php ra sao? Ngi
Vit bn Php th no? C th da vo ai? S sinh sng ra sao, li cn lo sc khe, v sau
khi ti b mt trn nhi mu c tim nng thng 6 nm 1989, tim ti lun c kh nng b ti
pht mt cn au mi.
C nhng m trn trc lo u. ang lm vic n nh, c kh th na, nht l t thng 2, 1989
ti trc tip m nhn ni dung xut bn tun bo Nhn Dn Ch Nht, n nay gn 2
nm. Ti ln k hoch, nh hng tng thi k, xy dng mt lc lng rt gn, nh, ch c
12 ngi, tin cy nhau v tn trng nhau trn thc "nim vui lm bo", mt t bo kiu
mi, "c ch", khng dy i, khng i ngn, c gng tng nhng lng thng tin phong
ph v b ch, vi nhng bi tht ngn gn- X lun trang 1 ch 200 n 300 ch (so vi bo
Nhn dn hng ngy thng t 1500 n 2000 ch). C gng a ln nhng kin khc
nhau, l din n t do cho bn c... Bo in nhiu trang 4, 5 mu, c tm nh mu p... v
qu nhin t bo n khch. Thng 2, 1989 ra th 60, 000 s, thng 4, 1989 ln n 82, 000 s,
thng 9, 1989 ln 120, 000 v cui nm ln trn 140, 000 s. Gi t u 350 ng mt s, li
mi s hn 100 ng, c th trng c nc chp nhn. V chng ti c li ln, khng
nhng chm dt thi k bao cp, b l trin min, m cn lp c qu phc li, qu thng,
qu u t k thut, t xy dng c mt qun n tra vi kh nhiu thit b. C nhng
dp u nm, k nim, l lc, nh nhng ngy Ph n, Thanh Nin, Thiu Nin, Nh bo,
Quc t lao ng, Quc Khnh... u l nhng c hp php pht tin thng cho ton th
cn b, cng nhn vin, gm gn 300 ngi ca ton to son. i sng d th hn t .
Ton to son u quan tm n s phn ca Nhn Dn Ch Nht, v lng qu mn i vi
nhng anh em trc tip lm bo Nhn Dn Ch Nht cng biu hin r rt, c bit vi c
nhn ti. Lng say m ngh nghip lm cho ti vui bao nhiu vi t bo mi, th nhng cn
10
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
tr gp phi lm cho ti nn lng. V ti tuy l Trng ban bin tp tun bo Nhn Dn Ch

Nht, trn thc t lm ht mi cng vic ca mt Tng bin tp, nhng Tng bin tp bo
Nhn Dn li l ngi ph trch c Nhn dn v Nhn dn ch nht trn danh ngha. C
nhng bi bo ti mun a ln, duyt s b ri, nh bi ca nh s hc Trn Quc
Vng ni v th h tr, th li khng c duyt khu cui cng! V c c bi ti vit
cng b kim duyt1 Tt nhin l 2 bi gai gc, ni v bnh kiu ngo, honh hnh t nm
1975 n nay v bi bn v a nguyn... Hin ti cn gi c bn tho ca c 2 bi bo ny.
Chnh cuc kim im, t ph bnh v ph bnh theo ni dung ca Ngh quyt trung ng ln
th 8 (thng 3, 1990), c tin hnh ta son bo Nhn dn thng 6 nm 1990 lm ti
nhn thy cn mt thi dt khot v mnh dn a t nc ra khi mt cuc khng
hong ton din, nghim trng cha tng c, v cng t cu s phn ca bo ch, ca
nhng ngi lm bo nc t Sc chu ng ca nhn dn, ca bn thn ti u qu mc,
t n qu ti ri.
Ti ln ng, t bit gia nh, t bit bn b thn thit trong tm trng ln ln. Nim vui c
c hi lm mt vic c ch cho i. Ni lo dn thn vo mt ni v nh. Ni bun xa vng
c n, Ti gt nc mt m hn 2 chu ngoi, Hoi Anh ln 4 v Qunh Anh ln 8. Hai a
coi ng ngoi nh bn, hay i ng ngoi a i mua tranh, mua sch v, mua bo nhi ng
v thiu nhi, i vn hoa n kem, nht l i vo khu "Knh d dng", ni th ngi soi cao vt
ln, ni th ngi soi bo , ln tt, c 3 ng chu ci sc sa...
C nhng chuyn "h trng", b mt ca tr th, truyn vn tr, lp hc, v c gio, v
bn b, chng khng k cho b m m ch k cho ng ngoi thi.
Nhng trn tt c nhng n o, lo u, bun nh l mt nim tin tuy cha su sc, cha vng
chi, nhng l nim tin mang theo hy vng. V nhng chnh kin mang dn tnh h thng ca
ti, ti nhiu ln a ra trao i vi bn b, vi cc ng nghip, nhng ngi vit bo ln
tui hay cn tr, H Ni hay SiGn, Thi bnh, H Sn Bnh hay H Nam Ninh, Vng
tu hay Sng B... ti u nhn c nhng s ng tnh kh su sc. Ri nhng bui ni
chuyn rng ri ti trng ng cao cp Nguyn i Quc, trng Tuyn hun trung ng,
lp Bo ch, mt s c s kinh t a phng (nhng ni ny u c ghi m), ti c vt
ra ngoi khun php, ni ln chnh kin ring ca mnh. V ti ng ngng mt cch th v
nhn ra rng hu ht ngi nghe u tn ng nhng chnh kin ca ti, hu nh khng c ai
phn i c. Trng ng Nguyn i Quc, ti ni r: "ng cng sn Vit Nam vi
11
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
phm c h thng hin php v trong mt thi gian di coi nhng ngh quyt i hi
ng, Ngh quyt b Chnh tr, Ngh quyt Trung ng nh l nhng quyt nh c tnh cht
php lut, bt buc Nh nc v nhn dn phi chp hnh. Hin php ch r: Ton b quyn
lc ca nh nc nm trong tay nhn dn v cc c quan dn c. Dn bu ra cc Hi ng
nhn dn, ra Quc hi, ch u c bu ra Trung ng v B Chnh tri... "
Ti cn ni r: cc c quan dn c vn khng tht s do nhn dn la chn v c ra, vic bu
c u l hnh thc, hn na cc i biu Quc Hi phn ln u nm chnh quyn, l th
trng, l b trng, ch tch U ban nhn dn, tng cc trng cc tng cc... thnh ra va
nm quyn lp php, va nm quyn hnh php v quyn gim st chnh quyn, ngha l va
bng va thi ci, gy nn bt lc v hn lon...
Tt c nhng chuyn ny l nhng iu bt hp l nht, c nu ln ph phn, nhng
khng ai chu sa c!
Ti ni chuyn cc trng ca ng, cc tnh v ci t phi php hnh thnh t lu l
ng bao bin lm thay v t hn na l ln t chnh quyn. Cc b th Tnh U hay U vin
thng v tnh u t cho mnh c quyn ti cao gii quyt mi vic. Cc v ny i n u
cng c "xin kin quyt nh ca cc ng ch", no l dng nn nh my g, ni no,
ch kia xy dng trng hc hay bnh vin, xut khu ra sao, thay i nhn s th no, cc v
c cho kin tut! Rt nhiu khi vic y Ch tch y ban, ph ch tch y ban khng h bit
g c! Cc hi ng nhn dn li cng lp v, khng c quyn hnh g ht. Tt c cc chuyn
ny ti nu ln, anh ch em hc vin cc trng cao cp ca ng l th trng, tng cc
trng u tn thnh v nhit lit hoan nghnh, mong mi ng sm t b t bao bin, gia
trng, chuyn quyn. c bit l cc tnh, anh ch em tr thc lm vic cc c quan
chuyn mn khng cn chu ng c s km ci v phi ni l dt nt ca mt s kh ln
cc v lnh o trong cp y ng, h ch c trnh hiu bit v vn ho cp trung hc, tiu
hc. Chnh anh ch em ni nhng cu ch l l:
S dt nt cng vi nhit tnh thnh ra ph hoi v phn ng. V thng cc v dt li thch
t ra ta y khng dt, c gii quyt ba mi vic v ch gy nn kh khn v v a
phng...
Nim tin mang nhiu hy vng ca ti cn da vo thc t t cui nm 1986, sau i hi 6
anh ch em cn b tr dm mnh dn ni ln nhng iu mnh ngh, khng cn e d, s st
12
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
nh trc. Khu hiu: "Ni ht, nhn "thng vo s tht" c tc dng r rt. Nhng khu
hiu mi m y li hi v cng. Khi ni ra ri, cng b rm r trn bo, trn i ri, d c
mun thu v, mun hn ch, hoc x xo i th cng tht l kh.
Hn na, c nhng iu m ra ri khng sao c th quay ngc li c. Trc nm
1975, ai nghe i BBC, i ting ni Hoa K u l phi vn rt nh, ch va nghe trong
nh. Hng xm lng ging bit c l khng n, c khi rt phin. Cn b, cng an nghe thy
c li cng ry r, sinh chuyn... T nm 1975, ngi ta nghe t do hn, c nhng bng
nhc ci lng b cm lu hnh. Ri t nm 1986 quyn t do c khng nh thm mt
bc ln, quyn i hi bnh ng, chng c quyn, c li c ct ln mnh m. nhiu
chi b, cc ng vin cht vn nhng ngi lnh o: "Chng ti l k s, tt nghip i hc,
c phi l tr con u m chng ti khng c c cc ti liu tham kho kia ca Thng tn
x Vit Nam? Chng ti ch l cn s, cc v chuyn vin n lng cao hn chng ti, nhng
cha chc v hiu bit, cng nh v nhn cch ai hn ai u! Ni l chng ng cp m ci
ng ny cha l chia theo ng cp... mi ng vin phi bnh ng! Mi cng dn phi bnh
ng!" Th l t , kh cn c th ngn chia th, bc nh trc c na. Mi ngun thng
tin c t do tip nhn qua i pht thanh nc ngoi, qua cc ti liu, bo ch ca nc
ngoi, tuy cn rt him hoi. Mt ca s nhn ra th gii kh quan trng l 10 n 15 pht tm
tt tnh hnh th gii hng ngy trn mn truyn hnh Vit Nam, c chuyn tip t i
truyn hnh (Lin X) qua i thu pht Hoa Sen. Ngi xem truyn hnh Vit Nam c bit
qua hnh nh sng nhng bin ng ca th gii, nh bc tng Berlin sp , Ceaucescu b
x bn Ru ma ni, tng thng Havel xut hin Tip Khc, cuc bu c a nguyn Mng
c... Tuy hin nay s kim sot, la chn ni dung truyn hnh c cht ch hn, c trnh
nhng s tht gai gc, nhng khng cn c th tr v li c, bt mt, bt tai nhn dn nh
trc. S hiu bit v th gii l mt li th su sc ca nhn dn, h hiu r nhng s kin
ca th gii- trng ngi li ngh n ta nui dng nhng hy vng lnh mnh cho tng lai.
Chnh nhng thay i tch cc trong nhn thc, t duy ca hng triu con ngi ang vn
ti ci tin b, ci thin, vn ln i quyn t do, dn ch, bnh ng, quyt t b ci g l
bo th, tr tu, c k... to nn sc mnh ng vin ti c gng lm mt ci g t
nc thn yu ca ti c th thot ra khi cn khng hong him ngho.
V ti tnh ton k, cn nhc k dn thn mt cch kin quyt v qu on trong
chuyn i Paris, th nc Php vo cui nm 1990. Trong suy tnh ca ti, cng cuc i
mi nh hin nay l b tc. Kinh t i mi, m chnh tr nh c th khng n, hai chn i
13
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
khp khing s vp ng ln knh. M lnh o th rt s i mi v chnh tr, h s mt

quyn, c quyn lnh o v quyn li ring.
t nc bt hnh chnh l v th- "Th cng tt bin", nhiu ngi ni nh vy. V l quy
lut. Nhng li l quy lut x hi. C ch th khng n, bit bao gi mi thay i! Phi c s
thc tnh, c ch, c hnh ng ca con ngi! Nu khng sc s l lm tn ti.
ng o nhn dn vn c sn lng tri s thc tnh khi c ngi trnh by l l v thuyt
phc. Ti khng mong ch g s tnh ng, thc thi ca nhng ngi lnh o. H khc
xa qu nhiu ri! C hai c tnh cn thit nht cho ngi lnh o th h qu ngho nn.
l c tnh bit lng nghe, tip nhn nhng iu hay, l phi, v c tnh bit thch ng
mt cch ch ng vi nhng bin chuyn i ln ca th gii ngy na Tai hoa. ca t nc
phi chu ng l t , t hai l hng tai hi y.
Vy ch c nguyn vng ca nhn dn c thc tnh, v nguyn vng c bc l r
rng, rng khp, ha chng mi to ln c p lc x hi cn thit buc lnh o phi
thay i.
Nhiu th lc nc ngoi cho rng ch mt lng dn v c on ch c th lt bng
bo lc t bn ngoi a vo. Ti hon ton khng tn thnh ch trng ny. Nhn dn
qu kh trong chin tranh, trong i ch bng bo lc ri. y ch l o tng rt nguy him,
xt cho cng ch l tr thiu thn v ch.
Ngay c nhng lc lng ngoi nc, c tinh thn dn tc v dn ch, xng hoc tn
thnh ha gii v ha hp cng hu nh khng c tc dng g i vi trong nc. Nhng t
chc, nhng nhn vt ca h hu nh chng my ai trong nc bit n. H khng c ting
ni, khng c lc lng, khng c qun chng. mun ca h mi mi ch l mun, d cho
c thin n u. Thng tin t ngoi vo trong nc, t trong nc ra ngoi, vn cn b
kim sot, bng bt, phong ta mt cch gt gao.
Ti ngh c th lm c g c vn tnh th him ngho, a t nc vo con ng dn
ch thc s, to iu kin pht trin? Lc lng quan trng trc tip nht phi l s ng
vin c lng tm, c nhn cch v c hiu bit, cng vi anh em tr thc ngoi ng v ng
o tui tr c tm huyt vi t nc, cng chung sc, chung lng to nn sc p thay
i. D cho s ny c lng ch 10 phn trm tng s ng vin hin nay l 2 triu,
14
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
nhng ci cht l chnh. Khi tnh th bin ng h c th li ko ng o ng vin khc v

ng o nhn dn ha nhp vo mt phong tro chung.
Cho nn ti vit "Bn kin ngh ca mt cng dn" vi 12 im chnh l hng v nh,
gi cho ng bo v mt s ng ng vin lng thin mt phng hng suy ngh mi.
Ti bit kh nng lnh o chp nhn ngh ca ti l rt t i. Ti tm ra cch kin
ca ti n c vi ng bo trong nc. l qua i BBC. Ti ngh n kh nng ny
t khi trong nc, khi nghe i BBC, thy ln sng n nh, ting ni r rng, t khi b
nhiu, thi gian bui sng v bui chiu, ti, u thch hp cho ng o ngi nghe, ti trc
tip thy cn b, ng vin, cc gia nh bnh thng cho n thanh nin, nng dn... u a
nghe i BBC nht. Ti cn bit rt r rng rt nhiu ngi lnh o t nc nh th tng
Phm Vn ng trc kia, hay i tng V Nguyn Gip v Tng b th Nguyn Vn Linh
u l ngi nghe i chuyn cn ca BBC. Trong chin tranh BBC a tin v bnh lun v
min Bc Vit Nam c phn thin v. Nhng nm thng gn y, h a tin khch quan, rt
a dng, phong ph v sm sa, chn nhiu ging c hp dn. C ting nam, ting n- Cc
ging ni u truyn cm. R rng cc bui BBC li cun hng triu lt ngi nghe i
Vit Nam.
ng Vn lm cng tc bin tp v pht thanh trong cc bui ting Vit ca BBC l ngi
ti quen bit va sau khi tham kho vi i BBC t ra tn thnh... ng ta hi chuyn ai l i
thng vo vn , k c nhmg vn gai gc. Ti v ng ta c nhng bui tranh lun kh
gng ngay Ta son bo Nhn dn. Nm 1988, ri nm 1989 ti li gp ng ta H Ni.
Vn l dn H Ni, c my ngi em cn H Ni, xut thn t mt gia nh tr thc th ,
ng l ngi c hiu bit, xt on kh tinh tng, ni chuyn rt bc trc, cn biu l ni lo
u su sc trc hin tnh t nc lm vo khng hong: s tht nghip ng, trm cp lan
trn, ph n phi bn dm, tr em b suy dinh dng, tr thc gii khng c tin dng. Ti
ngh ng Vn c th hiu c vic ti lm v do c th tham gia vic tip sc cho ti,
t lng yu nc. Ti tm c s in thoi ca BBC Lun n v mi ng Vn sang
Paris trao i kin. ng ta nhn li vo gia thng 10, trc khi c cuc Hi tho v
tng Le Clerc. Cuc Hi tho ny, ng i s Phm Bnh xin php H Ni cho ti li
d, sau khi ti d Hi bo L'Humanit Paris v cuc Hi ngh bn trn v quan h PhpVit Marseille (cuc hp ny cng do i s qun Vit Nam Paris mi ti tham d).
Ti gp ng D Vn phng s 2 trn gc mt ca Foyer Vit Nam, ca hng n ca Hi
ngi Vit ti Php, 80, ph Monge, gia qun 5, mt qun trung tm Paris. Ti y theo
15
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
s sp t ca Hi, v ban chp hnh Hi chnh thc mi ti li vi tun gp g nhng

nhn vt trong Hi v tm hiu phong tro ngi Vit.
ng Vn rt quan tm n ni dung bn kin ngh ca ti va tho xong v t ra tn thnh
vic thc thin mt cuc phng vn, chng 4 hoc 5 cu hi, vi thi gian 25, 30 pht...
Ti ngh l chng cha ni r ni dung, lp lun, chnh kin ca mnh. ng Vn
cho bit xa nay BBC cha tng c cuc phng vn no n hn 30 pht c! Sau chng ti
cng nhau tho lun l s cng b "Bn kin ngh ca mt cng dn", lm ngay phn u ca
cuc phng vn, ri ty thuc vo tnh hnh, nghe ngng xem trong nc quan tm n u
s tnh liu sau, liu cm gp mm. Kt qu vt qu d kin ca chng ti. i BBC bt
u cng b ti th t 28/11/1990 bn kin ngh ca ti, v ti th by 31/11 bt u pht v
cuc phng vn vi nhng cu hi ca Vn v nhng cu tr li ca Thnh Tn. Ngy 312, phng vin Roi- t H Ni in v Paris v Lun n l: "ngi nghe i Vit
Nam, nht l H Ni v Si Gn, rt chm ch nghe cc bui ny", "Bi Tn ni ra
nhng iu m rt nhiu ngi, k c quan chc trong b my ngh n m khng dm ni
ra". Ngy 13- 12 mt nh bo Php Vit Nam mi tr v gi ngay in thoi cho ti: "Xin
chc mng! Bom nguyn t gia thnh ph H Ch Minh! Ai cng bn n chuyn Bi Tn
sut hai tun nay! Th by v ch nht ph x vng hn v ngi ta gi nhau v nghe BBC!".
Ti rt xc ng, nhng lun tnh to. Ti ni vui trong my:
"Khng! Khng phi bom, cng khng phi bom nguyn t, cu c hay thi phng. Mt tri
lu n thi!". Cu ta ci li: "Khng a u! Tht y... ", ri anh ta vit th k chuyn,
ngoi phong b cn tinh nghch : "ng bn bom nguyn t ca ti!"...
Qua Vn, ti c bit anh ch em lm vic trong b phn ting Vit ca i BBC u
ch v cc bui pht thanh n khch, c th t trong nc gi sang cho i hoan
nghnh. V c th l mi th by v ch nht, trong 12 tun l lin tip, cuc phng vn ca
ti c truyn v vi b con trong nc, mi bui t 9 n 22 pht, ty theo cu tr li ngn
hoc di. Tng cng tt c cuc phng vn ny di 180 pht, tht l cc him trn mt i
pht thanh quc t. vy, mi ti th t hng tun, BBC cn im bo ch quc t, im d
lun trong nc v th gii v bn kin ngh ca ti v ni dung cuc phng vn.
Ngay sau Tt m lch, cui thng 2, 1991, ti nhn c mt s th cc bn t H Ni, thnh
ph H Ch Minh, Hi Phng, Nng, Cn th... cho bit: "Khi c bit v bn kin ngh
16
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
ca anh, anh ch em tr thc, gio vin, vn ngh s, cn b bn tn kh si ni v c xu th l

mnh dn ni ln s tht, khng e d, ngn ngi nh trc. Nhng ngi tng mnh dn th
mnh dn hn". Ti coi l mt du hiu quan trng. Ti khng bao gi cho kin ca
ring mnh l gii php duy nht ng. Cn thc y cho tht nhiu sng kin v bin php,
tht nhiu ngi nui dng hoi bo, gp phn cu t nc khi ha him ngho. C vy
mi hnh thnh c phong tro mang tm huyt v tr tu ca thi i, mi huy ng v tp
hp c lc lng u tranh c hiu qu theo nhng gii php ng n. Cui thng 1,
1991, bn kin ngh ca ng Nguyn Khc Vin n c Paris, to nn mt ln gi mi.
y l bc th tm huyt ng Vin gi cho Ch tch Mt trn T quc Nguyn Hu Th. Sau
l bn kin ngh ca ng Hong Minh Chnh, nguyn Vin trng Vin Trit Hc v sau
l c mt "Chng trnh cp bch nhm khc phc khng hong v to iu kin lnh
mnh cho s pht trin t nc" do ng Phan nh Diu, nh ton hc ni ting, ph Vin
trng Vin Khoa Hc Vit Nam, khi tho v kin nghi... pha Nam, ng L Phng, nh
vn ho c tm c, vn l th trng Vn ho ca Chnh Ph Cng Ho min Nam Vit
Nam, vit bi bo: "Ch ngha x hi Vit Nam, di sn v i mi", rt c ng tnh v
xut mt phng hng rt to bo m li hp o l: ng Cng Sn phi giao ton b
quyn lc cho nh nc, tr v vi x hi cng dn, t t mnh trong lut php, bnh ng
vi mi t chc chnh tr v x hi, t khng nh li nng lc v phm cht ca mnh.
Gn y nh bo cao nin V Hnh cng gi cho i pht thanh Moscow bi bo nhan :
Tr tr i mt vi nhn dn ca h" (Th ca mt nh vn Vit Nam). Bi bo c ng
trn Tun bo Tin Tc Moscow ra bng 12 th ting (khng c ting Vit), ngy 31- 3- 1991,
vi cu kt lun: "Nhng ngi lnh o ca ch ny ang lo s v cm thy tr tri, h
quen da dm vo 's ng h', v 'tnh on kt' ca cc nc c gi l x hi ch ngha,
nhng tht ra l nhng ch c on va sp , h cm thy mnh ng tr tri trc
mt nhn dn v sp phi tr li v nhng au kh v thiu thn m h bt nhn dn phi
chu ng trong hng chc nm qua... ".
Mi ting ni gi thm nhiu ting ni khc, mi m v cng hng. Mi ngh c trch
nhim gi ln hng nghn kin xc ng, thc thi. Tt c u b b my trong nc bng
bt, che du, kim duyt. H li gi di v n gian. Bo ch Vit Nam, i pht thanh, i
truyn hnh u im lm v nhng kin ngh ca nhng Nguyn Khc Vin, Hong Minh
Chnh, Phan nh Diu v ti... H s s thay i tht. V h c "i nhng khng c 'm,
c 'thy m khng c '", thay mt hi li quay v ci c rch!
17
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Tc nc t phi v b.
Sc b dn nn lu t phi bt dy.
Cng tt bin, l mt qui lut ca to ho.
Con giun xo lm phi qun, l mt s.
tht c nhn thc trong nhn gian.
Cuc khng hong ton din n mc cng cc. H Ni ti tng nghe my v lm bo
hm hnh kho nhau: "Cuc sng tng l hnh phc, v c th ngoi ln. Th m c n 10
tng y. V cc y u thng! Cui cng l thng khng c y!" ni ln s sa st vn
cn tip tc, n th thm, bt bnh v phn n ang lan rng v n su trong ton x hi!
Khng chu c ni na. Sp n lc lch s s i ro bc, mt ngy bng vi chc nm...
Phi lm tt c chun b, to iu kin v thc y lch s bc vo im nt quyt nh...
Cn tnh n s li hi ca khoa hc k thut vin thng trong th gii ngy na Khng cn
nh ngy xa, ngy xa, tin tc t Thng Long vo ng Trong hoc t kinh Hu ra Bc
H phi chuyn bng chy b hoc i bng nga trm, ri c xe la, xe t... Cng khng
cn l thi k rng ni Vit Bc, bo ch th t i v mt n hng tun, hng thng v tin
tc th gii n c th lm bm chm chp. Ngy nay ng bo c nc c my thu thanh,
thu hnh hin i, c th bit ngay lp tc mi din bin thi s st do trong nc v th
gii, khng ai c th bt tai, bt mt ng o nhn dn c. y l mt li th to ln lun
lun phi tnh n v tn dng.
u thng 12, 1990, mt ng bn c lm vic s qun Vit Nam Paris trch c ti: "ng
lm ci vic ny lm g th? ng di dt qu th. Bng chc xung sng, xung b tt
c thnh tch, uy tn, cng lao gn ht mt i ngi!"
Thng 2, 1991, mt anh bn tr bo Nhn Dn t H Ni gi th cho ti, vit: "Ch i,
y rt nhiu anh ch em nh ch, gi mt nim tin tm huyt v s sng sut ca ch. Th
nhng mt vi anh em tr t suy ngh th cho rng ch sang ri li l do tui ln ri,
n tui ngh hu ri, ch t phi tm ch an nhn lo cho thn mnh lc cui i thi, nht
l khi li c iu kin. Chu khng ngh th!"
18
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Mt nh bo nc ngoi nhn xt: "Bi Tn l con ngi thng c mt a im v thi

im ni bt nht (the right place at the right time). Ln ny cng vy. ng ta li lm mt
vic m ai cng phi ch ... ". Qu tht, ti khng bao gi tm c hi lm ni mnh lnKhng! y qu tht l mt cuc dn thn. Ti ang c chc c quyn. T 4 nm nay, ti
bc lng chuyn vin 8, ngang vi mt th trng. Lm bo ti li c c mt danh ting
no . Nht l t khi ph trch trc tip t tun bo Nhn dn ch nht, ti c hu nh
mi ngi trong ta son bo Nhn dn (chung cho Nhn dn hng ngy v Nhn Dn Ch
Nht) qu trng hn. T tun bo Nhn Dn ch nht vi ch trng thong t, tn trng
bn c c c nc nh gi kh cao, nn anh ch em lm bo Nhn Dn cm thy ti
thn. Bo Nhn Dn vn vn b ch l kh khan, t nht, ln gn hay dy i nht, ngha l
bo th nht trong lng bo Vit Nam vn kh bo th. Sao ti li b m i trong khi ti
ang c uy tn, c qu trng?
Mi ln dn thn li c mt nt ring, li nhng k nim kh qun trong cuc i. Nhng
ngy trc v sau Cch mng thng Tm, tui tr dn thn sao m nh nhng, thanh thot, t
nhin n th. tui 18, nhng bi ht Tin qun ca, No ta i hng binh, Nh chin khu,
Chiu Bc Sn... c sc thi thc rt mnh m. Chng ti nhp cuc nh l ht hi th trong
lnh bui sng vy. S nhp cuc mang tnh cht lng mn ca tui tr, mu hip s ni dy,
bt chp kh khn, gian kh v hy sinh... Ti lng lng ra i, gi mt b qun o, mt chic
o len nu, mt chic khn mt, tt c trong chic ti vi nh. Anh bn Vit Minh dt ti n
ngi nh cnh Bc B Ph, tr s ca chi on Quang Trung mi Vit Bc v. Ti u tin
xa nh, nm trn chic gh di, ng ngon lnh, khng cht trn trc. Ba cm u tin xa
nh, cm xi t mt chic r an bng tre, n ngon lnh cng vi cc ng ch trong cng
mt tiu i qun gii phng...
Sau l dn thn vo nhng trn chin lin min. ch hu Qung tr, hai huyn Triu
Phong v Hi Lng, vng Khe sanh, u Mu, Lao Bo trn ng s 9, quanh th trn
Mng Phn, gn cc bn Nam- Cha- Lo, bn ng trn t Lo... Nhng trn phc kch bn
ci, tin cng cc n bt ch... Ri cc trn nh ca s on 304, c thnh lp t nm
1950, cc chin trng H Nam Ninh, Ha Bnh, ri in Bin Ph... Nhng cuc hi ngh
qun chnh, nhng cuc hc tp ngh quyt v cc chin dch Thu ng, Xun H, nhng
cuc hnh qun m, rt lnh, ly li, bun ng r ngi... Nhng cuc nghin cu chin
trng trn bn , trn sa bn, trn thc a... Nhng trn tn cng n ch trong tm phi
pho (my bay v pho ch nm nom, bn ph)... , nhng cuc hi cung t binh, binh lnh v
19
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
s quan l dng, lnh d, c quan tham mu ch, nhng cng vic thng ngy ca ngi
lnh, bo ng tp hp, hnh qun, dng chn, lm bp, nu cm, git gi, cm tri, tm ra,
o h v sinh... vt v lin min, y lo toan m cng nh nhng, chng my nng n v
cng khng cm thy kh s vt v... Vn ci, vn ht, vn k chuyn tiu lm, vn tru
chc nhau... Vn c yu i v lc quan.
Hi u nm 1964, sau khi c ngh quyt trung ng ln th 9, cng ng vo lc hai anh em
Ng nh Dim, Ng nh Nhu b cht trong mt cuc o chnh, v sau l v b him git
tng thng Hoa K Kennedy, ti li "dn thn" mt chuyn vo min Nam, qua ng mn
H Ch Minh. Hi nm 1961, ti i qua con ng ny khi n thc s cn l ng mn,
cy ci cn rm rp, hnh qun cn mang ba l, chng gy lch i trong rng rm. u 1964,
ng mn m rng hn, nhng cng ch vi tc, n mt thc ri, cho xe p, th i
qu So vi nhng cuc dn thn sau ny, qua ng mn H Ch Minh nhng nm 1972 v
1975 th nguy him v bom n lc y cha c g ng k c. Th nhng s ngi hy sinh
trn ng mn khng phi l t. Cch vi binh trm (mi binh trm cch nhau 20 n 30
km) li c mt ngha trang, chn ct anh em hy sinh trn ng mn. Hi y c n va ng
mi kiu cht khc nhau trn con ng hnh qun Nam- Bc. Lc ng trong rng rm,
i mit, khng tm c li tr ra, b cht i. i tp nh, ng m b h v. Tri ma,
khng nhn r, p ln rn c, b cn cht. B au rut tha cp tnh, hoc b st rt c tnh
khng cha chy kp. Mc vng di cy to, c cn lc bt thng, cnh cy ln gy hay c
cy to , b cht. Qua sui ln, nc chy xit, cu trn, trt chn, b cun i, khng
cu kp... C khi ch con vt xanh, hng trm, hng nghn con ng nguy trn ng ngi
thy hi ngi, bm vo chn ri leo ln ngi ni c ng mch, hay ni c tnh mch
ln, cn v ht tha sc, thng l nch, bn v c b phn sinh dc ca nam v n,
khng cm mu c. C khi leo ni y ru, tri ma, t trn nh m, trt chn
nho xung vc su cng vi ba l nng sau lng. Li c khi n phi nm c, rau c...
Khng cu kp. Cha ni n nhng v lt cc ln trn rng nh nm 1965 Ty Nguyn,
nh ca, tru b, heo, g v c ngi na b nc dng ln cao v cun i. Vy m chng ti
vn nh nhng dn thn v c mt nim tin vng chc thng li, v lun ngh: "Ch lm trai
thi lon, phi c mt ni mi nhn. Cu an, bo mng, nhng hy sinh gian kh, cho
ngi khc l s n hn v ch k ng h thn vi lng tm... ".
Nm 1972 ri 1975, ti i d cc chin dch ln chin trng min Nam l nhng cuc dn
thn do mu ngh nghip lm bo. D bit rng chin s s rt c lit, M a vo c mt b
20
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
my chin tranh ln, vi loi v kh tn k: Xe tng Abrams, pho by, xe bc thp, my

bay Con ma, Thn sm, pho i bay B52, cc loi mn dy, mn bm... ti vn nh nhng
khoc ba l ln ng. Hi y ti cn bo Qun i nhn dn. Tt c cc chuyn i y l t
ti nu nh ra ha tuyn, khng c ln no do cp trn hay tp th yu cu. Nghip v lm
bo thi thc ti ln ng, ti quen kh nhiu cc nh bo quc t, t Burchett n Walters
Conkrite, t Peter Arnett n Nayan Chanda hay Felix Bolo v Tiziano Terzani... Sao bo ch
phng Ty h xng xo, h su tm ti liu v cc s kin ln, h a tin nhanh nhy, h
vit sch n khch... m phng vin Vit Nam ta khng lm c.
Trong nhng cuc ra mt trn y, qu tht c nhng lc ti lo v phng pht mt ni s.
l khi B52 ri thm bom u tin vo i hnh hnh qun hi 1972, khng kh b lay ng
nh dng bo, cy ci rm rm, nh chp le ln ri tt ngm trong m en... cn l
hi u nm 1973, ti i trn my bay ln thng ch cc phng vin ca y ban Qun S Bn
Bn thi hnh Hip nh Paris, i Lc Ninh, Cn Th, M Tho, Nng, Nha Trang... Nhng
ngy u qua Ty Nguyn v min ng Nam B b sng di bn ln, sng ca c hai
bn, c nhng vin trng v ngoi ca my bay... Nht l ngi trong xe tng ang hnh qun,
nghe trng xe nhn nh: Pha trc ta bn phi, cch mt ngn tm trm mt, mt tn la
chng tng xut hin, yu cu ci v pho ta dit nhng ha im y... Nhng ni lo s
thong qua...
Nm 1979, ti li dn thn trong cuc hnh qun vo Cmpuchia. Cho n nay, t ngi c
bit s kin qun s ny. Sau ngy gii phng min Nam, ti li pha Nam. Cc cuc xung
t bin gii Vit Nam- Cmpuchia n ra ngay sau ngy 30- 4- 1975 v ngy mt c lit.
c bit l sau hai nm, t m 30- 4- 1977, n ra nhng cuc thm st Chu c, ri
sut c nm 1978 dc bin gii cc tnh Minh Hi, An Giang, Long An v Ty Ninh, qun
Kh- me ngy cng t ra to tn v kht mu hn. Qun ta chng tr rt kh khn v cha
c php nh hn sang bn kia bin gii. So snh trong mt thng c khi s qun ta b cht
v b thng cao hn trong thi k chng M. V qun Kh- me quen thuc a hnh, li
rt quen chu ng thy th, cng vi thc qu khch c nui dng t lu.
Cho n cui nm 1978, c quyt nh chun b gp cuc hnh qun ln, gn bng cuc hnh
qun ma xun 1975, nhm nh thng ln th Pnmpnh, gii phng c nc, phi hp
vi mt s n v Cmpuchia ly khai mi va c t chc li. Cuc hnh qun ny bt u
t ngy l N- en 25- 12- 1978 v n ngy 7- 1- 1979 th nh chim xong th
Pnmpnh. Ti i cng vi cnh qun pha nam qua T Keo ln Pnmpnh, vo n sn bay
21
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
P- chen- tng t m sng 7- 1- 1979 v tra th n Hong Cung, chiu gh vo i s

qun Trung Quc, ngi nh ln nht v hin i th Qun Kh- me rt ng ngo, gan
d khi nh nhau vng gn gip gii vi Vit Nam, nhng khi h thng phng th ca
chng b chc thng v tan v th chng mt ht tinh thn, b chy tan tc, hu nh khng
cn khng c c t chc na. m 6, rng ngy 7- 1 y chng ti c mt k nim khng bao
gi qun trn ng hnh qun. Chng ti c nm anh em lm bo qun s i trn mt chic
xe - t com mng ca Lin X do thng y Qy li. Chng ti c i y Xu, phng vin
nhip nh ca bo Qun i nhn dn, hai phng vin ca phng pht thanh qun s thuc
Cc Tuyn hun, tng cc chnh tr qun i nhn dn Vit Nam, v ti. Xe nh bo chng
ti xut hnh t chiu ngy 6, cui cuc hnh qun. Cnh qun ny gm c hai s on (s
on 4 v s on 8 ca qun khu 9). C thy c n gn 400 xe loi (xe ti ch b binh,
xe ko pho, xe cu thng, xe thng tin, xe bc thp, xe tng, xe ch huy, c c xe cng binh
lm cu ph... ). Chic xe com- mng- ca ca chng ti len li dn ln pha trn, n gn na
m th ln u s on 4, trong khi s on 8 pha trc kh x Ti quyt nh cho
chic xe ny tch khi s on 4 c ui cho kp s on 8. Xe tt n trong hnh qun.
Pha trc v pha sau u c ting sng n. Qun Kh- me m vi cuc phc kch, nht
l nhng on ng rng ni him tr. Chic xe con i mt mnh trong m ti, c
chng 10 km th i y Xu gh tai ti ni:
"Th trng , ta i th ny c mo him khng?". Ti yn lng khng tr li. Chng ti ch
c hai khu sng AK v ba khu sng ngn. Chic xe vn lao ln pha trc. Bng ti nng
rut mt cch khc thng. Ti ngh n trch nhim ca mnh i vi anh em. Cn dng
cm, nhng khng nn qu mo him. Ti bo thmg y Qu: "Dng li, Qy . Ta nh
ch s on 4 ln thi". Chng 20 pht sau, s on 4 n. mt xe tng dn u i qua,
chic xe ca chng ti li gh vo i tip. Ch cha y 10 pht sau, mt ting n anh vang
dy vi mt sc p nh. Chic xe tng i u khng li. Th ra ng ba ng, gia mt
cnh rng cao su, lnh Kh- me a mt chic xe tng Bt nht ca Trung Quc cn mi
nguyn t gia ng v cha thng khu i bc 75 ly ra pha trc v bn vo chic xe
tng i u, lm mt chin s ta cht, hai b thng nh, trc truyn lc ca xe b gy. Anh
em ta nhy xung, bn ui theo bn lnh o en ang b chy, a chic xe tng Bt Nht
vo thay chic xe tng b bn hng v tip tc cuc hnh qun. Xc mt lit s ta c qun
vo vi trng v t trn mt xe cu thng. Chng ti c nm anh em h va! Nu c i ti
th chic xe con ca chng ti t s b bn nt v c nm chng ti u l lit s! T hng
22
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
nm, bn anh em y thng gh nh ti, hp mt vo ngy 7 thng ging nhc li nhng

k nim c vi tnh cm ng i gn b trong nhng ngy khi la.
Ln ny ti li lm mt cuc "dn thn". Khng ging cht no vi nhng ln trc y. Ti
sang Php cui thng 9 nm 1990 mt mnh, tr tri v l loi. Mt v my bay ca Hng
khng Vit Nam, mt h chiu ngoi giao, mt chic va ly nh b c hai b qun o v mt
chic ti xch nh. Mt ni bun su m v t nc v nhn dn trong cnh i ngho, hn
lon, cha c li thot. Mt s mong i ang c nh hnh gp phn cu nc khi
cnh lm than, c qunh. Cn bit bao kh khn, th thch trc mt. Nhng kin ca
mnh s t kt qu phn no chng? Hay li ung cng v ch v chuc v vo thn? Chuc
v cho mnh, cho gia nh v cho c bn b mnh na? Th nhng khng c n hn, yu
ui v cam chu. Khng th b mc nhn dn trong cnh lm than v tuyt vng, ch bit
phn mnh, v trch nhim vi ng bo rut tht ca mnh!
V th l quyt tm dn thn chn dn trong lng ti. Cc con ti ln v trng thnh. Con
gi ti l bc s Vin Mt trung ng. Con r ti l cn b y ban nh nc v Hp tc v
u t Con trai ti vt bin trong m thuyn nhn t Hi Phng sang Hng Kng t u
nm 1989, l k s ch to my. Sau khi tt nghip trng i hc Bch Khoa H Ni, con
trai ti chn nn trc cung cch x dng nhn ti, mun hc thm nng cao trnh
kin thc, nhng cht lng o to trong nc qu thp nn c tm cch ra nc ngoi c
iu kin trau di thm trnh . Trong gia nh, v chng ti khng khuyn khch, nhng
cng khng ngn cn vic chu t ngt ra i vi trm ni nguy him trn ng bin. Chu
v ngi yu ca chu, mt n sinh vin sp tt nghip trng i hc s phm ngai ng H
Ni khoa ting Anh, ch kp xin giy ng k kt hn y ban phng c mt ngy trc
hm ln ng. My thng sau, chng ti mi nhn c th v bit hai chu lnh nh
trn bin va ng 28 ngy. Sau hai chu trong tri cm gn mt nm ri, n thng 7,
1990 mi c hng quy ch t do ch c pha Hoa K nhn vo t M, do c em
gi rut ti hin La Puente (Cali) bo lnh. Ti va lo cho con trai, va cm thy yn tm
v t ho v n c suy ngh c lp, c ch v nhn cch.
y c l l cuc dn thn cui cng trong i ti, mt cuc dn thn khc hn mi cuc ln
ng thi trai tr, thi sung sc. Th nhng ti vn t bo: "khng th lm khc c,
khng th n hn c, ni bt hnh ca ng bo ta rng khp qu, su m qu! Khng
th mc cho s phn, phi lm tt c nhng g c th lm c gp phn a t nc
ra khi thm ha dn tc cha tng c ny... "
23
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
V ng mt tun l trc khi ln ng, ti gh v thm qu ti x Lin bt, huyn _ng

Ha, H Sn Bnh (H ng) thm ving m thy m ti. . T nm 19 tui, ti vn gi
mt nim tin l phi, ci thin v nhng iu m t khi v lng thy m ti dy bo: "
hin gp lnh, tu nhn, tch c, i cho sch rch cho thm". Thy ti sinh ra t mt dng
h ln. C ni ti l Bi Tun, thi Gii Nguyn, nm 34 tui tin s, sau c c
vo lm gim kho cc cuc thi Hng Ngh An v Hu, ri lm tng c tnh Ninh Thi
(gm Thi nguyn v Bc Ninh), v tham tri B Binh khi c Nguyn Tri Phng l thng
th B Binh. Nm 1869, khi bn gic Trung Quc Ng Cn quy nhiu, c cng vi c ng
ch Khim dp lon, lp nn chin cng hin hch, c ghi vo s nc t ng ni ti l
Bi Tp, tun ph tnh Hng ha, cng mt lp vi cc c Cao Xun Dc, V Trng Bnh,
Nguyn Trng Hp, Nguyn Hu l nhng quan li ni ting v thanh lim v vn hc
cao thi by gi. ng ni ti mt sm khi mi 47 tui.
Ba anh em cha ti m ci t tm b, khi hai anh cha ti ln 7 v 10 tui, cn cha ti mi ln
5, . Ba anh em phi xung th trn Vn nh, nh ng ch dng l c Dng Lm hc
ch Hn. Cnh nh y l mt ngi cha nh. Ba anh em rut Bi Bng Phn, Bi Bng
Thun, Bi Bng on sng d, chm hc, thng qut l a ca cha n ti t ln
thay n c sch. Nm 1906, ba anh em ln ng vo kinh Hu cng d thi Hng v
u , gi l ng khoa, mt iu rt him. Cha ti c nhn Hn hc lc mi 17 tui,
ngay sau phi khai thm 3 tui vo trng Hu b hc ba nm ting Php. Cha ti
u thi tt nghip. Sau khi lm chnh n tnh Bc Ninh, Tun Ph tnh Cao Bng, ri tnh
Ninh Bnh, u nm 1933, cha ti c chn vo Hu lm Thng Th (b trng) b T
Php khi mi 44 tui. Mi hai nm kinh , trng nom vic x kin ca tt c cc tnh
Trung k, cha ti gi mt c tnh lim khit n mc tuyt i, dng thi trc tip ch o
vic son tho cc b lut cho Trung K, cc b lut mi ny u tho bng ting Php, ting
Vit v dch ra c ch Hn. n nm 1945, sau cch mng Thng Tm, c H Ch Minh mi
cha ti ra lm vic. Hai ln u cha ti t chi, vin c tui cao (56 tui), sc yu,
nhng chnh l do quan im Nho gio: Trung thn khng th theo hai vua!. n ln th ba
c H khn khon yu cu, cha ti mi nhn li sau khi xin kin hai ng anh v c gia nh.
Mi u c H giao cho cha ti lm Tng thanh tra chnh Ph, cng ng C Huy Cn lm y
vin thanh tra, cha ti yu cu: c chc th phi c quyn, v c Ch tch nc ng . Cha
ti x l mt cch kin quyt v cng tm mt s v tham nhng v li dng quyn hnh
Vnh Ph v H Nam, trong c mt s cn b cp tnh l ng vin cng sn. Cha ti
24
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
lm ch tch y ban thng v Quc hi t cui nm 1946, n u nm 1955, thng rt

gn H Ch Tch trn cn c a Vit Bc. Khi cha ti mt do b chy mu no (thng 4,
1955), chnh ph lm l Quc tng trng th v d nh an tng ngha trang Mai Dch th
, nhng cha ti trc khi tt th yu cu chn ct lng qu, trn mnh t qu hng
bn nhng ngi thn yu. Ngoi mt ngi nh nh ba gian qu, cha ti khng c mt ngi
nh no khc H Ni, hay nhng ni khc tng lm vic. Khi mt, cha ti khng li
mt ti sn no ng k cho tt c mi ngi con, tm gi, hai trai. Chng ti khng c c
n mt chic xe p i. Tt c chng ti u bo nhau rng, gia ti ngi li l cc
qu, l v gi: l c tnh lim khit, trong sch ca mt ng quan i thn sut i sng
dn d, khim nhng, c c x hi qu trng v c v nhn cch. Chnh c tnh ngay
tht, thng thn tt c v l cng bng ca x hi ca cha ti c v ti hm nay dn thn v
cuc sng ca ng bo v t nc thn yu.
Ti cng thp nn hng trn m m ti, ngay bn m cha ti. M ti l v th hai ca
cha ti, b c mt sm trc khi cha ti vo Hu. B c c nm con u l con gi. M ti
nm ln, hai trai, ba gi. B c thuc gia nh nho gio. M ti xut thn t mt gia nh nh
ngho min qu Bnh Lc, H nam (nay l H Nam Ninh). Chnh ging ht quyn r ca
m ti vi nhng ln iu sa mc, ca tr, o... lm cha ti m mt. M ti li ham lm,
lun tay khu v, lm bnh, nu nng, mui da, mui c, lm tng... ngay c khi c
gi l "b ln"... iu ti nh nht m ti l tm lng nhn i, thng ngi, ch thch lm
quen, kt bn, chi thn vi nhng ngi gin d, t kiu cch. Sau cch mng Thng Tm ti
i b i xa, khng cho gia nh bit ni ti hot ng. M ti c i tm nhng tri Qun
gii Phng m khng thy. T m ti lun c cc anh em b i gh qua nhn lm m
nui v chm sc anh em nh l chm sc con vy. Lng nhn i v lng v tha su m,
sng chan ha vi xung quanh trn cn bn ca Tnh Ngi y c nh hng quyt nh
n cuc sng tnh cm ca ti, v cng l mt ng lc thi thc ti hm nay...
Ti tin rng t nc mnh khng th ngho kh, b a y mi c, nhn dn mnh khng
th cam chu cnh o l b o ngc v tan v, x hi b o in n th ny. l iu
khng ai c th chp nhn. Chung mt lng cu vn t nc khi khng hong, tt c nhng
ngi c lng tri, trng nhn cch v o l t phi tp hp nhau li. St cnh u tranh cho
tng lai ca dn tc. V ti thy trong lng c mt sc thi thc mnh m n quyt lit
dn thn..
III. CY BT
25
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Ti bc vo ngh bo t thng 10, 1964, sau mt chuyn i nghin cu Ty Nguyn v

khu Nm gn mt nm. Tnh hnh bo Qun di nhn dn ang kh cng thng. Tng bin
tp c Vn Don, sau khi theo hc trng ng cao cp, xin c tr chnh tr Lin X t
nm 1962. Tng bin tp mi Hong Th Dng cng va b nh ch cng tc v khng tn
thnh nhiu quan im ch yu ca Ngh quyt trung ng ln th 9. T khi cn qun khu
4, ti tng vit mt s bi ng trn bo Qun i nhn dn. Chnh i tng Nguyn Ch
Thanh, ch nhim Tng cc chnh tr a ti v bo Qun i. Ti c phn cng chuyn
trch v bin tp cc vn thi s, thi s trong nc v thi s quc t. ng thi ti cng
cng tc vi cc tp ch Qun i mhn dn, tp ch Hc tp (c quan l lun ca ng cng
sn Vit Nam) qua nhng bi phn tch v thi cuc. Bi "Vt thng s no" gii thiu cun
sch "Nhng ngi xut sc nht" ca David Hamberstam rt c ch . Cng vic thi s
bt ti phi c kh nhiu sch bo nc ngoi v tip xc vi nhiu nh bo quc t n
thm H Ni, khi M leo thang nh ph min bc bng khng qun.
u nm 1972, sau khi chin trng Qung Tr v, ti c ban b th trung ng ng

bit phi sang bo Nhn dn do tnh hnh chin s min nam bc vo thi k si ng.
Nhim v ca ti l lm chic cu ni gia B Quc Phng, B Tng tham mu, Tng cc
chnh tr v bo Qun i nhn dn vi bo Nhn dn ca ng. Vi th ra vo c bit, c
B t lnh cnh v B quc phng cp, c ba thng li cp li mt ln, ti c th ra vo tt c
cc c quan ca B Quc phng nh Cc Tc chin, , cc Tuyn hun, b t lnh phng
khng khng qun, B T lnh Pho binh, B t lnh Hi qun, B t lnh cc Qun khu... ,
d cc cuc ph bin tnh hnh tuyt mt, c cc thng bo qun s ca B tng tham mu.
Do tnh hnh ca cuc chin tranh ph hoi bng khng qun ca M din ra rt quyt lit
trn min Bc, nn sng no ti cng d cuc giao ban B Tng tham mu, ri tr v thng
bo li cho Ban bin tp bo Nhn dn, v gp kin x l ngay vic vit bi (x lun hay
bnh lun, tng thut, tin chin s, chp nh... ) v c phng vin i cc ni vit bi ngay
trong ngy. Cng vic tht cng thng v vt v thng m ngh li ta son, c hm ngh
ngay trong hm trnh bom v bo ng ko di v khng qun M nh ngay th vo ban
m.
Ch ring nm 1972, ti vit hn 80 bi gm c x lun, bnh lun cc trn nh min Nam
v min Bc, tng hp tnh hnh chin s, nhiu bi v ngi li M b giam gi ti khch
sn Hilton H Ni, t nhng ngi li Thn Sm F105, con ma F4, Cnh cp cnh xe F111
26
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
v Pho i bay B52 (mi tp li c 5 hoc 6 ngi). Ti tng hi chuyn Alvarez,

Schumaker, nhng ngi li b bt u tin, i t Risner tng tham gia chin tranh Triu
Tin, cc i t lo luyn Flynn, Denton, Stockdale, trung t Hi qun MacCain nh nh
dt im nh my in Yn ph, nhng b trng n v nhy d xung h Trc bch...
Trong thng chp 1972, sau 12 ngy m lin M nm bom ri thm vo cc thnh th min
Bc, cc cuc thng lng Paris c ni li v dn n k hip nh Paris. Ti c c
vo don i biu nc Vitnam dn ch cng ho trong u ban qun s bn bn, lm u
vin chnh thc kim ngi pht ngn ca on.
-on trong tri Davis, mt khu nh g vn cu mt n v truyn tin M, trong sn bay
Tn sn Nht, Sign. Ti va tham d cuc hp chung cu bn on, va tip cc nh bo
quc t ngay ti tr s, vit bi cho bo qun di nhn dn v bo nhn dn. C n 14 phng
vin bo qun i v 6 phng vin bo nhn dn tham gia cc on Si gn v cc on
ia. phng nh Hu, nng, Bun m thut, Bin ho, M tho, Cn th... Ngy 29. 3.
1973 thiu tng L quang Ha, trng on i biu qun s giao cho ti quan st bui rt
cui cng ca qun nhn M sn bay Tn sn nht.
Ti khng tm kim h danh, khng c lm cho mnh ni ting, ly "le", nh b con
trong nam thng ni. Do cng vic ti m nhn, ti cng khng bao gi thoi thc nhng
cng vic vt v, cng thng hay nguy him n cho ngi khc, nn ti c chng kin
hai s kin quan trng. l lc ngi M rt qun, v lc chnh quyn Si gn sp ngy
30. 4. 1975
Thi k 1976, 1977, ti trong thnh ph H ch Minh, ph trch c quan i din ca bo
qun i nhn dn pha nam, vit tin, phng s iu tra v cc tri ci to s quan, vin chc
chnh quyn Si gn, v cc cuc bi tr "gian thng, " cc cuc "ci to giai cp t sn" v
phong tro hp tc ho nng nghip... Tt c nhng chnh sch vi v, dng mnh lnh hnh
chnh thay cho thuyt phc, lm lng dn khng yn, sn xut khng pht trin, lm cho ti
bt u chn ngn, mt mi v nhiu lc bc bi. Cu ni mt nh bo M tht l su sc
"Cc ng thng trong chin tranh, nhng khng thng c trong ho bnh, cc ng
khng chinh phc cng khng gii phng c min nam, cc ng x s nh nhng i qun
chim ng".
27
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Trong nhng nm 1978, ti n cc tri t nn ngi Cmpuchia Bn sn (Ty Ninh) v

hi chuyn chng hn mt trm ngi, gm s si, nh bo, mt s gio s bc s, mt s
cng nhn v nng dn, sau ti vit mt bi phng s di v nhng g xy ra
Cmpuchia sau khi Kh me nm quyn t 17. 4. 1975 v ln u tin dng hai ch "Dit
chng ". Bi bo gi ra ta son bo nhn dn H Ni vo thng 5. 1978, nhng tng bin
tp ngn ngi khng ng v lc vn coi ng ca Pn- Pt l "ng cng sn anh em".
Ti phi ra H Ni vi 4 cun s tay dy ghi cc cuc phng vn, trnh by nhng iu ti
nghe k, ton l nhng chuyn git ngi hng lot mt cch man r, bng gy, bng cuc
xng, vi nhng h chn ngi tp th, nhng m ci tp th k cc, dn n mt t nc
khng c thnh ph, khng c ch ba, trng hc v bnh vin, khng c tin bc, khng c
mu sc, ch c mt mu en mc thch, mu, nc mt v s tuyt vng. n thng tm, bi
ca ti c ng km theo su bc nh ca ti chp... Sau cuc hnh qun vo Cmpuchia
thng ging nm 1979, ti vit mt cun sch v cuc hi sinh nhanh chng cu t nc
cha thp sau nn dit chng vi u "Trn t nc ca n ci khng bao gi tt", do
nh xut bn Vn Hc thnh ph H ch Minh pht hnh. y l cun sch th by ca ti.
Ti nh li cun sch u tay ca ti l cun "Lin khu nm bt khut" do nh xut bn Qun
i nhn dn pht hnh cui nm 1965. Sau l cun " Di bng ta i s M" do nh
xut bn ca Mt trn dn tc gii phng min nam Vit Nam xut bn nm 1972, c dch
ra ba th ting: Php, Anh v Ty Ban Nha, vi ni dung ni v chnh quyn Nguyn vn
Thiu trong quan h vi Oa- sinh- tn. u nm 1973 nh xut bn Qun i nhn dn xut
bn cun sch th ba ca ti "Nhng ngi hng M chng mt", vit v nhng ngi li
my bay M b bt, nhng "khch du lch" khng mi m n trong khch sn Hin- tn H
Ni. Cui nm 1973 nh xut bn Vn hc in cun sch th t "60 ngy Si Gn" vit theo
kiu nht k ghi li nhng s kin trong 60 ngy Si Gn ngy sau khi k Hip nh Pa- r
Nm 1976 nh xut bn thnh ph H Ch Minh in cun sch th nm ca ti mang u
"Si Gn, trong nh chp ca lch s. " ghi li nhng s kin thng 4 v thng 5. 1975. Nm
1982, sau khi theo di cuc chin u Lm ng, Bun m thuc v Cng- tum, Ply- cu
gii quyt tn gc phong tro chng i v trang Ful- R, ti vit cun: "Ful- R, con bi
thi hu chin", do nh xut bn Tng hp thnh ph H Ch Minh in. Nm 1987, nhn dp
k nim 70 nm cch mng Thng mi Lin X, ti vit cun " 70 nm khai ph v sng
to ", da trn nhng con s thng k trn bo ch Lin X (Phn ln l nhng con s thi
phng qu ng tuyn truyn!" v gii thiu cuc ci t theo hng P- re- xtri- ka ca
Gorbachev, nhng i mi chnh tr v kinh t cn mi phi thai v chp chng Lin X
28
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
y l cun th tm ca ti. l nhng cun sch mang nhiu nt c th sng ng, c

th hin vi t nhiu mc ch tuyn truyn kp thi.
Cun sch ti ang vit y l cun th chn, l cun sch ti vit vi nhiu n o suy ngh
nht. Chc chn l cun sch mang tm huyt. Ti c vit tht trung thc, ng nh s tht,
c th no ni nh th. Ti t xc nh mt thi tnh to, khng cay c, khng tc gin,
khng th on, c th dn n thiu khch quan, khng khoa hc. Ti vit cun sch ny
bn c trong nc v nc ngoi hiu r hn mt thi k si ni ca t nc, t rt ra
nhng kt lun cn thit. Ti ngh nhiu nht n cc bn tr, t mi tm, i mi n ba
mi, bn mi tui, nhng ngi s a t nc vo th k 21. c mong rng cc bn s
c th hiu r mt thi k c nhiu s nh gi khc nhau, do nhng ch ng v quan im
khc v tri ngc nhau, v t t mnh xem xt lch s ca t nc bng ci u tnh to
ca chnh mnh, lm giu thm hnh trang nhn thc v t tng cng nhau a t nc
vo mt thi k dn ch, ha hp, pht trin v hnh phc cho mi ngi dn Vit nam ta.
C my anh bn Paris thng hi ti : Trong my chc nm lm bo cng sn, anh thy
nhng iu g l th v b ch nht? Th ra y l mt vn ti suy ngh rt nhiu trong gn
10 nm li y. T khi ti c c u cc bo M, bo Php, bo Anh nh: Newsweek,
Far Eastern economic review, Le Monde, Liberation, Time, The Independent... v gp g trao
i kin vi c trm phng vin bo ch, i pht thanh, i truyn hnh cc nc, ti thy
lng bo Vietnam ta c l th cu qu! C nhiu ngi c ti nng, cng c nh tt p, c
tm huyt, nhng ci c ch quan liu n nng, trit tiu ht mi ti nng v tm huyt...
Ti m ra tht vng. Ti tng ln lp cho anh ch em sinh vin khoa bo ch ca trng
tuyn hun trung ng, ln lp cho c lp b tc c dnh cho cc phng vin bo ch
Lo v Cmpuchia, ti vn thng nu mt cch ngay tht nhng yu km c l ca bo ch
Vit nam, cng nh ca bo ch cc nc x hi ch ngha.
Ci t u tin l bo ch rt coi thng ngi c bo, mc du cu u li l v nhn dn,
l phc v nhn dn. y l mt nn bo ch quan liu, chuyn ln lp, rn dy, e nt ngi
c. Theo thuyt nh hng da trn lp trng u tranh giai cp c hiu mt cch my
mc, bo ch cho ngi xem bit c nhng iu g l ty thuc li ch tuyn truyn, do
s tht b bp mo, b sai lc i rt nhiu. C c mt khong cch to ln, mt s i lp gia
cuc sng tht v nhng iu bo ch ni n. Khu hiu a ra t Di hi ng ln th 6
:"Ni thng, ni tht, ni ht" vn ch tn ti v i th trn giy, ngi c khng tin, ch
bai, khng mun c bo ch l v th. C ngi ni a mt cch chua cay rng, trn bo
29
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
nhn dn ch c tin d bo thi tit l c th tin cy phn no, (v vn c trng hp d bo

sai), c th tin c hon ton ch l tin bun, tin co ph. H ni qu nhn mnh mt ci
tt.
Ci t rt nghim trng na ca bo ch l cn bnh quan liu bao cp, n qu su n mc
khng sao thay i hay ci tin c, phi c mt cuc cch mng v quan nim v t chc.
Tng bin tp nhiu khi ch l cn b t chc, cn b tuyn hun, khng c tay ngh v nng
khiu lm bo. Cng nh cc nghnh kinh t, ngi khng am hiu th ch o ngi t
nhiu am hiu hn, ngi gii dy ngi km ch ai li ngi dt, ngi km ngi trn
ngi am hiu hn, s tri khoy l ch . Anh phng vin vit mt bi bo, anh ph
phng cha ri k duyt, anh trng phng xem li, sa thm ri k, sau ng ph tng
bin tp xem li, sa, k ri ng th k ta son sa thm na v cui cng ng tng bin tp
k duyt... Mt bi bo phi qua 4 n 5, 6 ch k! Qua mi v bi bo li b ct xn, sa
cha c , li, thm bt t nhiu, cho n khi ra mt ngi c th ch cn l "Mt cng trnh
tp th" trn tra, t, nhng khng c tht da, khng cn g l nt ring, du n ring, t
duy ring ca ngi vit na, c khi ngi vit c li bi c sa, khng cn nhn ra
a con tinh thn ca mnh.
Do bn cnh nhng cn bnh kinh nin ca bo ch l ngoa ngn v i ngn (nghi l
dng nhng ch rt n o m rng tuch nh: V i, anh hng, v cng, cc k, rt l, tuyt
i... )th nn cng thc honh hnh d di. Vit x lun k nim t phi m u bng: Trong
khng kh tng bng phn khi... , nhc n ngh quyt th t phi m u l: Di nh sng
ca i hi ng... nhc n nhim v th t phi vit: Chng ta phi ra sc qun trit... , (ch
qun trit l mt ch tu c dng ba bi, v ti, v, c khi trong bi lp i, lp li hng
chc ln, c th ni khng c s no l khng c!).
n bao gi trong lng bo Vit Nam nhp c vo lng bo th gii theo cng mt cung
cch nh gi bi bo, nh gi ngi vit bo th bo ch ta mi khi sc ln c. Nu
khng vn b sa ly trong lng bo cng chc, th tiu ht mi c tnh ca cc bi bo, ca
mi mt ngi vit bo. Theo h thng cng chc, ti nng lm bo c xp t theo bc
lng theo kiu cch c quan hnh chnh, t cn b tp s ln cn s t bc 1 n bc 6, ri
chuyn ln chuyn vin, t bc 1 ln bc 6, bc 7... C 3 hay 4 nm li c bnh ln chc
mt ln. Anh bc cao hn lun t cho mnh l nh bo k cu, gii hn anh bc thp hn
mnh! Anh c quyn sa bi ca ngi khc thuc cp thp hn! Ngha l mt lng bo theo
ng cp cht ch, da vo cp bc, theo bc thang cng chc, nc thang lng bng!
30
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Chnh do nhng cn bnh v nhng ci ch quan liu d nng m nhng cy bt c th l c

ti, thng l nhng cy bt tr, c nhiu trin vng, c suy ngh v tm ti, c ngh lc thm
nhp cuc sng v c lng tm ni ln s tht... , u gp nhng kh khn chng cht, b
kt cng trong b my c l, cc bi v ca h b bc b ph phn, h b chp m th : t
do, khng thun, hc i theo bo ch t sn, thiu tnh ng... V th l c lng bo Viet nam
phi tr v khun php, nh bo tr thnh th vit, vit cho trn hi lng, vit theo com mng
ca cp trn, vit theo " gu " ca trn, vit theo kiu v thng v pht, cc bi vit trn i
th l ging nhau, mt vn , mt ti no c phn cng vit th ai ny vit theo mt
kiu cch ging nhau, c phn trn on ra phn di, c tt bi on ra c bi, c
cu u on ra cu sau... Mt lng bo rt "tp th", rt nhm chn, rt xui chiu, m ci
thiu ln nht l du n ca c nhn, du n ca cy bt mang tn ca tc gi bi bo. Nhiu
ti nng bo ch b cht yu, b trit tiu, b loi b v nhng quan im bo th, lc hu v
bo ch, v cn bnh coi tp th l tuyt i, i lp tp th vi c nhn, i n th tiu c
tnh. Ngm ngh k th chng phi ca ring lng bo, m l s phn hm hiu v b tc
ca mi tr thc, mi ti nng khoa hc, vn ha ngh thut v kinh doanh trong mt b my
cn qu lc hu, v lc lng vi th gii ngy nay.
Cui nm 1989, khi lut bo ch c quc hi thng qua v cng b ti H ni, mt s
phng vin cc nc ng nam xin vo Vit nam a tin. Sau cuc hp bo cu lc
b quc t, nghe i din b thng tin gii thiu di dng v lut bo ch mi, mt phng
vin bo Nation Bangkok lc u chn ngn, ri in v Thi lan mt mu tin ngn gn:
" Lut bo ch ca Vit nam c cng b hm nay c hai nt ni bt, l nh nc kim
sot cht ch bo ch v cm t nhn ra bo. Chm ht ".
Qa tht ngnh tuyn hun ca ng v ngnh thng tin ca nh nc kim sot rt cht ch
bo ch, c v ni dung hnh thc, t chc cc ta son, n np lm vic v cng tc pht
hnh. Thng 7. 1990 mt ch th ca ban t tng v vn ha ca trung ng ng gi cho tt
c nhng ngi ph trch bo ch, i pht thanh, v truyn hnh ca c nc : T nay khng
c ni n ch Staline v a nguyn. Ai lt hai ch ny s chu trch nhim trc dng
v nh nc. Th l tt c du phi im r V ni dn Staline l ni dn t sng bi c nhn
mt cch cc oan l ni n tc phong thiu dn ch, chuyn quyn, dc on v tn c, vi
phm quyn t do ca cng dn, ni n Staline l khi li nhng v n chnh tr, khoa hc
v vn ha bt cng, s lm ny n nhng yu cu minh oan v cng bng x hi v dn ch
31
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Vit nam, diu m lnh o rt lo s. Ni n a nguyn l ni n dn ch, t dn n

quan nim a ng, mt iu ti k i vi c quan lnh o.
cc nc phng ty, ngi lm bo c mt v tr x hi kh c bit, c d lun x hi
coi trng, c chnh quyn v n. l v c quy lut cnh tranh o thi, rt gay gt. Ch
cn tn ti lu bn nhng ngi lm bo tht s c tay ngh cao, bt k tui tc, tui ngh ra
sao. Nhng bi vit ca h to cho ch k ca h uy tn x hi ln. l uy tn ngh nghip
c thc cht. Cc bo ch, cc nh xut bn ni ting, cc hng truyn hnh u c tm n
nhng nh bo mi vit bi, vit sch v gp g ngi c, ngi nghe v ngi xem
truyn hnh... Cc nh bo du bnh ng. S phn bit gi tr duy nht l ti nng l do s t
rn luyn m nn. ta c ch quan liu, cch thc qun l bo ch c h lm thui cht, bp
cht mi ti nng bo ch. Thc gi tr ca ngi vit bo trn thc t khng phi ti
nng ngh nghip m thng l nhng tiu chun ngoi ngh nghip, lm cho bo ch ch
pht huy dc kh nng ng vin, c v trong chin tranh v t ra bt lc, nht nho v qu
t hiu qu x hi trong xy dng t nc.
Khng bit bao nhiu ln ta son bo Nhn dn tho lun v chc nng ca mnh. y l
c quan ngn lun chnh thc ca ng cng sn Vit nam, ng thi do cha c "Cng bo",
cha c t bo chnh thc ca chnh ph v quc hi, nn bo nhn dn c kim nhim
thm l ting ni ca ng, ca nh nc, ca chnh ph v ca quc hi na. Do cc y
vin b chnh tr no cng gi n bo nhn dn ra ch th. C khi tng b th, c khi ch
tch hi ng nh nc, hoc ch tch quc hi v rt nhiu ln ch tch hi ng b trng
chnh thc ch th cho bo Nhn dn phi vit tin, a bi, a nh v hot ng c quan
mnh. Ri cc trng ban trung ng (c hn chc ban), cc b trng v th trng, u coi
bo Nhn dn c trch nhim a bi, tin v ngnh mnh. Th l bo Nhn dn tr thnh din
n chung ca tt c b my ng v nh nc, n nghim nhin tr thnh mt kiu cng bo
nng n, kh khan, t nht, ton l chuyn hi hp, l lt, ch th ngh quyt, cc on thm
ving chnh thc, vi cc din vn a n, chiu i, tin bit... Nh l tra tn ngi c
vy.
T sau i hi 6 ca dng cng sn Vit nam, c mt t duy mi c hnh thnh, l: Bo
ch ca ta, bo Nhn dn va l bo ch ca ng, va l din n ca nhn dn. Tht l hay,
tht l p v na! V l lun, bo ch dc coi l cng c ca s nghip i mi, cng c
ca qu trnh dn ch ha, nghe cng hay, cng ku! Th nhng lm c y hai chc
nng tht kh, c khi mc kt. V trong khi lnh o ca ng c nhiu sai lm, nn tham
32
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
nhng lan trn nh bnh dch trong cc c quan nh nc, cc c s kinh t, lng dn khng
yn, h phn n v cm gin vi nhng k thi nt v bt ti ang cm quyn, th bo nhn
dn ng v pha no? C dm mnh dn ng v pha Nhn dn khng? V r rng bo
Nhn dn c ch o l trc ht v trn ht phi bo v uy tn ca ng v nh nc v
phi rt gng nh, c tnh ton liu lng trong vic a nhng bi ph bnh ch trch ca
nhn dn, ca bn c.
Cho nn nhng nh bo lo thnh hay a kiu chm bim : Bo th ca ng, m li ly tn
l Nhn dn! V li c ngi hm hnh ni : Mnh s cng mt nhm ra mt t bo t nhn
ly tn l : ng, ai c hi th xin tr li rng : ng ly mt ci tn tht ca chng ti,
nay chng ti xin ly li tn ca ng vy. thng lng, trao i i li, tr li cho nhau
ci tn tht ca mi bn.
Gia nm 1990, tt c cn b ng vin u phi tin hnh ph bnh v t ph bnh sau khi
nghin cu v tho lun v ngh quyt 8 ca trung ng. C ngh quyt 8 A (V quan h gia
ng v qun chng) Ngh quyt 8 B (V tnh hnh cc nc ng u). Cc bn t ph v ph
u phi vit tay, k tn a cho cn b t chc ghp vo h s bo Nhn dn, ti cm
thy mnh l mt i tng ca c quan t chc, mc d ti l ph tng bin tp Kim
Trng ban vn ha v vn ngh (cho c bo nhn dn hng ngy), ng thi trc tip tham
gia cc bi vit v quan h quc t, v quc phng v an ninh... Ti khng bao gi trnh n lo
lng, nhng ng hong v t tin. Sau khi tng bin tp kim im, n lt ti. Ti nhc li:
Cc nc x hi ch ngha ng u sp nguyn nhn bn trong l chnh, tuy c nguyn
nhn bn ngoi. y l theo php duy vt bin chng. Do khng c dn ch, do bnh quan
liu, v trch nhim. Ti cho rng a nguyn l ng, l cn thit, l c s ca i mi. Ti
cho rng trung ng thi hnh k lut ng ch Trn Xun Bch, a ra khi b chnh tr, ban
b th, ban chp hnh trung ng l qu nng. C chng hn 30 cn b trong phng hp (t
ph ban bin tp cc chuyn nghnh tr ln) Mt cn b ph trch ban bn c cht vn "
Anh Thnh Tn cn xem li quan im ca mnh c n khp vi quan im ca ng khng?
nh tp th ti , va ri h gi nhau i nghe bng ghi m anh ni chuyn u , c ti 4,
5 chc ngi ko n mt bung nh nghe, c ngi con khen : Ni chuyn th mi l ni
chuyn ch, hi u m nghe cc ng tuyn hun". Mt ph tng bin tp mc my:"S tt
bo Nhn dn va ri, bi anh Thnh Tn vit nhn nh v tnh hnh ng u l khng cht
ch, l khng khp vi nhn nh ca ng". Ti tr li " Vng l bi bo: sc xun ca
dng chy trong ti vit: s c c i vi con ngi, i cng t quan liu, c on v
33
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
tham nhng lun lun xa l vi con ngi cng sn chn chnh, nhng iu nhn dn khng
bao gi chp nhn v cam chu. "
hi trng ln trng ng Nguyn i Quc H Ni thng 4. 1990, ti ni r " ng
bao bin, m dm, dm chn ln chnh quyn qu lu ri, n lc phi tr li ton b chnh
quyn cho cc c quan dn c. C th ni chnh ng vi phm c h thng hin php l
lut c bn ca t nc, trong mt thi gian di. Hin php ch r rng : nc ta, ton b
chnh quyn thuc v tay nhn dn, thng qua cc c quan dn c l hi ng nhn dn v
quc hi. Nhn dn khng bu ra trung ng ng v khng bu ra b chnh tr. Trung ng
ng v b chnh tr quyt nh nhng ni dung, bin php, ch s, chnh sch, v k hoch
nh nc trong 5 nm hay trong 1 nm v nng nghip, cng nghip, th cng nghip v. v...
u l sai nguyn tc, lm vy l ln quyn ca quc hi v hi ng nhn dn... "
Chnh thng 5. 1990, B ni v mi ti ni chuyn v tnh hnh trong nc v ngi nghe
gm cn b trung cao cp ca b v s cng an H Ni. Ti ni v s lng qun i v an
ninh qu cao, cao mt cch kinh khng so vi t l cc nc khc, ti nhn xt thm " Mt v
lnh o khng nhn gii thng ha bnh N - Ben (y l ch trng ca ng) l mt thi
ch quan, kiu ngo, rt khng nn, lm mt cm tnh ca d lun v nhn dn yu
chung ha bnh trn ton th gii". Khi ni chuyn xong ti hi my cn b tuyn hun v
an ninh " Th no mnh ni th c mnh qu khng?" Cc v u vui v tr li "Anh em rt
thch th, anh ni thng thn, y sc thuyt phc, cuc ni chuyn ht sc b ch... "
Cng vo gia 1990, anh em tnh H nam Ninh v th x Ninh Bnh mi ti v ni chuyn.
y l mt chuyn i kh qun. Anh ph ch tch tnh a ti cng my anh em phng vin
tr xung vng bin Xun Thy, ra thm nhng vng cn ct bt ngn va ni ln my nm
nay, do nc bin rt dn ra xa, Chng ti thm cn Lu, ri vng Bch Long, ni cch y
va ng 60 nm, khi cha ti lm tri ph ph Xun Trng, n c b con ph p
ln bin, dnh c hn hai nghn mu t rung. quai y vn cn v cn c mt sinh
t miu th ngi c cng t khi ngi y cn sng, dng ln t hi , ghi lng bit n
ca nhn dn i vi s nghip ln bin phc v dn sinh y. Ti nh li k ca cha ti cho
cc ch em ti v cng cuc p y khi chng ti cn hc Hu. Hi cha ti lun ng
trn mt , c lc sut c ngy v m, ch n bnh quy v nc ch nng ng trong chic
tc- mt nh. Mt chi tit lm ti nh mi l sau , khi lm tun ph Ninh Bnh, ri lm
thng th triu nh Hu, thy ti khi i cc a phng lm vic khng bao gi n
ung nh nhn dn v lut l cm rt ngt vic cc quan li phin nhiu, h sch nhn dn
34
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
thuc quyn... Ti va c bit mi y, trong thng ba, thng t 1991 Tng cc an ninh c
ngi xung Nam nh v th x Ninh Bnh iu tra v cc bui ni chuyn ca ti hi nm
ngoi (Ti ni chuyn vi cn b bo ch v ngn hng tnh 2 bui v 2 bui na x nghip
Cng v nh my c kh Ninh Bnh) Anh em y tr li mt cch bnh tnh: " Vng, chng
ti c mi anh Thnh Tn xung y ni chuyn. Chng ti bit trng ng cao cp Nguyn
i Quc v b ni v cng mi anh y n ni chuyn kia m. V anh y l ph tng bin tp
bo nhn dn, khi nghe anh y ni chuyn, chng ti u thy hay v b ch. "
Thng 8. 1990, khi chun b sang Php, cc bn ti H Ni va i cng tc vo Vinh, Nha
Trang, thnh ph H Ch Minh v cho ti bit nhng ni ny u c bn bng ghi m
nhng bui ni chuyn ca Thnh Tn, mi bng 3000 ng! Mt bn H Nam Ninh cng
cho ti bit cc ca hng sang bng ch Rng Nam nh c kinh doanh bng ni chuyn
ca ti! V nhng bng y c a vo tn Rch Gi, Minh Hi... cng nh leo ln tn Lai
Chu, Sn La... Mt anh bn qu Vinh v thm nh cng mang ra bng ni chuyn ca ti
Ninh Bnh do cc bn anh Vinh sang li v lm qu. Ti ni vui rng " Vy m mnh
khng c mt trinh bn quyn no ht!" Ti bit b con ta nht l cc bn tr, ang khao kht
nhng thng tin mi m, chn tht v trung thc. H chn ngy nhng bi bo, nhng
cch ni h ho sung, o l rng, ni ly c, kiu i ngn v ngoa ngn khng cn lt
tai ni, v nh hai ch "Chng ta". Chng ta sai lm, chng ta phm khuyt im,
chng ta mt thi gian... ha c lng, d ha vi qu, xu xo vi nhau v khng
cn ai bit ti li thuc v ai c! Vn kin i hi 7 cng ghi th ca : Chng ta, l ai? L tt
c mi ngi, khng cn l ai st c! Ha! Ci tr! Chm ht!. Ch ngha tp th l vy,
ch tp th c ci hay y tht tuyt!
Trong nhng bui ni chuyn trn, ti cng k cho ng o ngi nghe v nhng g hay
M, Nht, cc nc ng Nam m ti quan st c. Cng nh ti vit 20 bi bo rt
ngn (ch 200 n 400 ch) v nhng kinh nghim c th nc ngoi, c cc bn c
quan tm v gi th v bo Nhn Dn khen ngi.
l chuyn k v thi lch s v k lut trn ng ph, v mi quan tm bo v mi
trng, v v sinh trong x hi (trong khi H Ni h ph khng cn l h ph, m l ni n
ung, ni bn hng, ni tip khch, tr chuyn, ni ci nhau, ni tr con bng, ni git d,
ni tm s, ni nh bc v l ni v sinh c nhn v ng ngy na), ti cng vit v ngi
thng trc mt c quan, lch s, am hiu cng vic v tn tnh hng dn khch ra sao (so
vi nhng ngi thng trc cc c quan ta u oi, pht l, thiu tn tnh), V tui tr
35
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
cc nc (C gio s gii tui hn 30, c tr l cho tng thng, th tng tui trn di
30, c th tng 39 tui... ) so vi tui tr ta khng c coi trng, lun b coi l non qu,
thiu kinh nghim... V mi quan h vi c tri v ngi c bu (ng i biu ca ti, b
ngh s ca ti), trong khi ta bu ch l hnh thc, khng c mi quan h g gia c tri v
ngi c bu t trc khi bu c, trong khi bu v n sau khi bu cng vy... Chnh v ta
b c lp qu lu vi th gii bn ngoi, ta sng, lm vic theo mt kiu cch ring, rt c, rt
c l v do d chu thit thi rt nhiu so vi nhng kinh nghim phong ph m loi ngi
tch ly c.
Trong ngh lm bo ti quen rt nhiu nh bo quc t v khng t l nhng nh bo ti nng
v Vit Nam l im nng, nhng ti nng bo ch nho v khng t. Ti hc c kh nhiu
h, v tnh nhy bn, v lng yu ngh nghip, v trch nhim vi bn c. V nht l v
s tn trng s tht, s tht ng nh n c, khng che du, khng bp mo, khng thu
dt...
Hi u nm 1973, sau hip nh Paris, ti vo Si gn, tri Davis, bn ng bng Tn
sn Nht. C khong 2, 3 ngy ti li hp bo, gp g bo ch nc ngoi. H gi in thoi
n tr s on sut ngy, c vo ban m. H i l, h i c tp, c khi c on... l Carl
Robinson ca hng AP (M) cn tr, sn tin rt nhy, l Barney Seibert ca hng UPI, kh
thm trm. l Paul Vogle ca London Daily Express ni c ting Vit, thng i cng
vi c Tracy Wood cng ca UPI v c Liz Trotta ca NBC News. cn l Fox Butterfield
ca New York Time hay hi ti tin t sng sm v biu ti nhng bc nh anh chp. l
Peter Collins ca VOA (ting ni Hoa K), t ra hoi nghi vic qun i Si Gn c th
ng vng ni khi qun i Hoa K rt v nc. Washington Post th c Thomas Lippman
vit bnh lun rt nhanh v kh sc so. C hm vo bui sng, vt qua cc trm gc ca
cnh st Si Gn, ba nh bo M l Donald Kirk ca Chicago Tribune, Larry Green ca
Chicago Daily News v Arnold Isaacs ca Baltimore Sun lt vo gn phng hp chnh ca
on. Ti chy ra ngoi gp h v m mt cuc hp bo chp nhong ngay trc ca tr s.
Nhng vn ln h quan tm l vic trao tr ht t binh ca cc bn, v nhng t binh l
ngi li my bay b bt trn min Bc, v nhng cuc hnh qun ln chim ca 2 bn sau
khi hip nh c hiu lc... B Frances Sparner, ngi M, hi y hn 50 tui, phng vin
ca Far Eastern Economic Review (Tp ch kinh t vin ng), vit bi rt kho v chp nh
cng rt nhanh, thng c mt d hp bo trong tri Davis. Tra ngy 30. 4. 75 gp li b
Dinh c Lp, b biu ti mt s nh rt qu b chp c hm y. Hi 1973, Felix Bolo,
36
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
phng vin ca AFP, ngi rt to con, xng xo, cng lun lin h vi on i biu Vit
Nam dn ch cng ha sn tin.
Tra 30. 4. 1975. Ti lm quen thm vi mt s nh bo kh ni ting. l Boris Gallash,
ngi c v Tidiano Terzani ngi _, u l phng vin cho bo Der Spiegel (Tm gng).
Mt chi tit t ai bit n l li tuyn b ngng bn ca i tng Dng vn Minh c
ghi m trc ht vo bng t trong my ghi m nh ca Boris Gallash, sau mi truyn
qua i pht thanh SiGn. Ngy 1. 5. 1975, ti nhn chuyn gip cho Terzani bi tng
thut ca anh sang c qua thng tn x Vit Nam ca H Ni, trong khi bu in Si Gn
ng ca, khng ai c th chuyn bi ra nc ngoi. Ti thy anh u xu, hi anh v sao vy,
anh cha bi nh my ra ni nh khc : y! Tao vit bi ri m chu! Anh vng tc ra ri
than : Tao ch mun cht!, ti bo: "Tao gip my nh!" Anh ta chm dy : G? My ni g?
My c cch no? Tht khng? Ti mm ci "C th c, tao l qun nhn, ha l lm.
Chiu nay c chic IL 18 vo y ri tr ra H Ni nga Tao c bn thng tn x, h c th
chuyn c ". Anh ta ln xung sn nh, ln ngi i 2, 3 vng ri nhm dy m ly ti la
ln " Tao c th cht v sng c! Mt ngy no tao cn sng, tao cn nh n my!" V
qu nhin bi ca anh c chuyn ngay qua c. Sau ti lm quen vi De Nerciat, cn
rt tr, phng vin ca AFP, anh va t Cambodge chy v Si Gn sau khi Kh me vo
Pnm- Pnh ngy 17. 4. 1975. Hi y ti nhiu ln tr li phng vn cua Peter Sharrock
(Phng vin ca hng Reuters) v ca Alexander Thompson (ca BBC lun n) v chin
dch H Ch Minh... V phng vin chp nh phi k n hai ngi bn ca ti :
Jean Claude Labb, ngi Php, tng vo vng gii phng sau hip nh Paris, v Peter
Arnett, ngi M rt ni ting v nhng bc nh chp c ti trn. C hai l nhng phng
vin nhip nh ti ba, c th gii phng ng v phng Ty bit ting.
u nm 1979, khi b i Vit nam m cuc hnh qun vo Cmpuchia, ti li gip cho
vic thnh hnh c quan thng tn x SPK v cc bo qun i, bo Nhn dn (Pro- ch
Chun) ca chnh quyn mi. Chng ti n tip nhiu on bo ch n Pnm Pnh.
Thng 2 nm , th Pnm- Pnh cn vng v, ti gp li Jean Claude Labb vi Takano
(Phng vin ca bo c Aka- ha- ta Nht Bn, rt tho ting Vit, tt nghip trng i
hc tng hp H Ni), Cng nh vi Jean- Emile Vidal (Trng ban quc t ca bo
L'Humanit Php). Chng ti cng i ca n xui sng M Cng, n nghin cu ti ch mt
ci bp tp th ca Kh me , sau i my bay n Xim rip thm cha Thp ng co
37
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Thom. Takano vi v tr ra H Ni khi c tin Trung quc tin cng Vit Nam bin gii
pha bc. Anh hy sinh ti Lng Sn bi mt vin n ca lnh Trung quc!
Cui nm 1988, trong dp i cng tc Lin Hp Quc ti New York, ti gp li Brian Ellis,
phng vin ca i truyn hnh M CBS, anh mi ti n thm Studio ca CBS ngay trung
tm New York, thm ton b dy chuyn cng vic ca hng, v c bit l thm ni lm
vic ca lo tng Walter Conkrite, gn 80 tui, v ngh hu. Hi nm 1973, chnh Brian
Ellis nh ti xin php cho Conkrite ra H Ni. Ti gi Walter Conkrite l lo tng qu l
khng ngoa, v ng ta l mt phng vin truyn hnh chuyn v thi s quc t rt c v n
M v ni ting khp phng Ty. Hi 1968 n 1973, ti no ngi dn Hoa K cng ch
n 10 pht thng bo v bnh lun thi s ca Conkrite, chnh ng d on v thc y
s xung thang ca M v qu trnh phi M ha cuc chin tranh ng Dng.
Trc , theo gii thiu ca V bo ch b ngoi giao H Ni, ti lm quen vi nh s
hc, kim lm phim ni ting Hoa K l Stanley Karnow. ng sang Vit Nam nm 1980,
cng vi - kp quay phim ln chun b lm mt b phim s: Vit Nam- thin lch s
truyn hnh", huy ng hn hai mi ngun t liu lch s, trc tip phng vn gn 200 nhn
vt ca cc bn, dng nn mt b phim di n gn 13 ting ng h v ton b cuc chin
tranh ng dng trong 30 nm... Stanley phng vn ti nhiu ln v chin tranh chng
Php, v chin tranh chng M, v chin tranh ph hoi bng khng qun ca M trn min
Bc, v chin dch in Bin Ph v chin dch H Ch Minh... C th hc c ng thi
rt khch quan v tc phong t m, c th, lun i chiu cc t liu vi nhau tip cn
s tht mt cch cht ch. Sau ng gi biu ti mt cun sch dy: "Vit Nam, mt thin
lch s". C th ni l cun sch t m v y nht ca phng Ty v cc cuc chin
tranh ng dng. Nh bo m ti qu trng na l Nayan Chand Anh l ngi gc n
, tng hc Php v Hoa K. Ti tng gp anh Si Gn v sau H Ni. Anh lm
vic cho bo FEER (Far Eastern Economic Review), l phng vin mi nhn ca tp ch ny
Chu . Anh am hiu tnh hnh ng nam mt cch cn k, nhng bi vit ca anh v
Vit Nam rt c uy tn vi ng o ngi c, v lun lun c nhng ti liu c th mi m,
v nhng bnh sc so. Nhng nm gn y anh ng Washington, lm i din cho
FEER th Hoa k. Cun sch gn y nht ca anh l "Nhng ngi anh em th ch",
xut bn nm 1989 ni v nhng o ln lin minh trong hng ng nhng nc cng sn,
trong cc mi quan h: Trung- X, Trung- Vit, Vit Nam- Kh me ... VV. y l mt
cun sch bn chy nht phng Ty. u nm nay, anh lm tng bin tp t bo mi:
38
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
"Tun bo Wall Street New York. Chng ti gp nhau c (Australia) hi u nm 1988,

vi t cch l hc gi, nh nghin cu, trong mt cuc hi tho khoa hc v tnh hnh v
chnh sch ng Nam ni chung v Cmpuchia ni ring, do trng i hc Griffith t
chc.
Cc nh bo Php chim s ng trong nhng ngi bn quc t ca ti. l Jean
Lacouture tm hiu tnh hnh Vit Nam t nm 1950, l Olivier To, ph tng bin tp t
Nouvel Observateur, ngi tng vit cun "Thng t c c", (Le Cruel Avril), ni v nhng
s kin trong thng t nm 1975. Hi thng t nm 1984, nhm 30 nm chin thng in
Bin Ph, ti hng dn cc nh bo ca L'Humanit: Francois Hilsum, Tng bin tp ca
tun bo "L'humanit ch nht", Yves Moreau ngi bnh lun kh ni ting, v Daniel
Roussel phng vin thng tr ca bo ny H Ni ln thm th trn in Bin Ph. Sau
tr v nghe i tng V Nguyn Gip k chuyn v chin dch lch s ny. Mi u ch d
nh gp trong 40 pht ti nh ring, sau cuc gp g ko di n 2 gi ng h. V tng
ca trn in Bin Ph k t m tt c s tht v quyt nh kh khn nht trong i lm
tng dn n ton thng ca chin dch... Ti Paris ti c dp gp li nhng nh bo quen
bit c, c nhng cuc gp thn mt v b ch vi Alain Ruscio, nguyn phng vin
L'Humanit H Ni, vi Jacques Renard, ca tun bo L'Express v vi nhng phng vin
am hiu Vit Nam ca hng AFP nh Michel Blanchard, Philippe Debeusscher, Gilles
Campion... Nhng phng vin Anh ca hng Reuter lm vic ti Paris nh Peter Sharrock,
Simon Heyden v Bernard Edinger tng gp ti nhiu ln H Ni v hin nay theo di
tnh hnh Vit Nam mt cch cht ch trc v sau i hi 7 ca ng cng sn Vit Nam...
Cc bn ng nghip quc t ni trn rt quan tm n tnh hnh Vit Nam. H c nhng
nhn thc khc nhau, nhng chnh kin khc nhau, nhng u chung mt mong mun l s
nghip i mi Vit Nam c thc hin nht qun c v kinh t v chnh tr, nc Vit
Nam bc vo thi k pht trin v phn vinh... Ti gip cc bn y hiu r nhng nt c
bit ca tnh hnh Vit Nam, nn vn ha Vit Nam, nhng kh khn to ln cn tn ti,
ng thi cng hc tp c kh nhiu cc bn, hiu thm tnh hnh nc Php v Chu u,
nn vn ha v chnh tr ca cc nc y, m rng nhng suy ngh ca mnh.
Vit n y ti c tin nh bo Kim Hnh, Tng bin tp ca bo Tui Tr thnh ph H
Ch Minh b mt chc. Trong s bo thng 5 va qua, bo Tui Tr ng trang ba tin
va nhn c qua mt cun sch ca mt nh s hc Php ni rng: Ch tch H Ch Minh
39
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
khi cn tr c mt ngi v ngi Trung Quc, v trch dn mt l th gi cho ngi v

y. y l mt hnh thc k lut rt nng i vi Kim Hnh, nhng ngi lnh o s x
qu ng, v l, lm cho gii bo ch quc t khng sao hiu ni. Phi chng nhng ngi
lnh o ngnh t tng v an ninh th cu n mc cho rng Ch tch H Ch Minh c
suy tn l mt v thnh sng ri th khng c php l mt con ngi bnh thng, c
c mt tnh yu thi tr, nh mi con ngi khc! mt s khm ph nhn vn ng vui
mng th h li cho l mt s xc phm khng th tha th, ng vo lc i hi 7 cc vn
kin khi ni v xy dng ch ngha x hi u gn lin vi cu: "m Bc knh yu ca chng
ta la chn", nhm ngn cm mi kin khc l! Vy th ai mi chnh l k xc phm
n ngi qu c? Ti cn nh t nm 1989, Kim Hnh b e da mt chc, trong mt
bi bo vit v cuc Lin hoan Thanh nin quc t Bnh Nhng (Bc Triu Tin), Kim
Hnh c my cu ni n ch khng c my t do nc Triu tin pha Bc, ni
m ngi con c chnh thc trao chc Th t thay cha tr v, mt s tht c th gii
u bit.
Vit Nam, nhng ngi ngay thng v dng cm, dm ni ln s tht nh Dng Thu
Hng, nh Kim Hnh cha nhiu. Nhng bi bo phi by y s tht, nhng s tht
au lng v ph phng- thng phi len li, lun lch kiu mi ln c mt bo.
l nhng bi ngh lun ngay tht, ph phn nhng quan im chnh tr c h li thi, ca
Phan nh Diu, Lng Dn, Thi Duy, L Phng... l nhng bi bo chn ng nhn
tm trn tp ch Vn Ngh thi tng bin tp Nguyn Ngc, nh bi "Ci m hm y m
g" ca Phng gia Lc, (ci m dn qun c lnh tch thu ht c ca mt gia nh
ngho np thu vi nhng ting tht tht thanh: i ng i l ng i!), bi "Ngi n b
qu ca Trn Khc, k li ngi n b oan khin a n ht "ca quan cch mng" ny n
ca khc m khng sao c gii quyt, bi "m trng" ca Hong Hu Cc phi by hin
trng ca mt x c n 200 hng chc (xa mt x ch c 5 ngi), lng hnh, nn
ngi dn thng, nhung nhc nhng k c hi mt dn, bi "Ting ku cu ca mt lng
vn ha" ca V Vn Trc, la tri ln v s ph hoi nhng cnh quan thin nhin, trit h
nhng cy c th, ph hy nhng nh cha miu mo, cho tt c thn linh vo sng tp th
tut, ng thi dit sch nhng tp qun p ca qu hng, hay nh bi: "Cng l i! ng
qun ai!" ca Lm Th Thanh H Cn Th ng trn bo Nng nghip, ni ln nhng oan
c chng cht nng thn, s lng hnh ca cn b x, cng an x, nng ln cuc sng
ca b con, nhng n kin, ku gi cng l cht ng m khng ai bun gii quyt, tm
40
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
trng on gin, kinh hong v tuyt vng ca v vn cng dn khng cn ai bnh vc. Nhng
bi ca Trn Huy Quang v "ng Vua lp" v "Li khai ca mt b can", ca Minh Chuyn
"Th tc lm ngi cn sng" c ngha t co su sc thi c c v trch nhim v ch
ngha l lch tai hi. Nhng chuyn ngn ca Ng Ngc Bi v thm cnh ca nng dn, ca
Hong Minh Tng v thm cnh ca gio vin v nn gio dc nc ta cng gy xc ng
mnh. Nhng bi l lun vn ngh ca Hong Ngc Hin, Nguyn Minh Chu, L Ngc Tr,
Nguyn ng Mnh, Trn ... c ngi c trong c nc ch v gi ln nhng suy
ngh mi m...
Nhng tc phm ca Dng Thu Hng, Phm Th Hoi, Nguyn Huy Thip... ln lt xut
hin, c gii vn hc v bn c sm n nhn nh nhng ti nng c nhiu ha hn.
l nhng cy bt dng cm, ti hoa, au ci au ln ca ng bo mnh, nhn thu v khc
ha bn cht ca s tht, biu th phn n vi s c c, phi nhn tnh, bnh vc l phi v
ci thin trn i. Nhng chuyn ngn "Tng v hu", "Phm tit", "Vng la", "Thin
s", "M l" ca Phm Th Hoi, nhng tc phm nh "Bn kia b o vng", "Nhng thin
ng m", "Chuyn tnh k trc bnh minh", v gn y l "Tiu thuyt v " ca Dng
Thu Hng l nhng tc phm c sc, gi ln nhng suy ngh su xa v cuc i v con
ngi, v trit l sng...
Nhng bi bo v tc phm vn hc ni trn c d lun xc ng n nhn t hi 1986
n 1989, chng minh rt r quan h gia chnh tr v vn ngh. Khi "i mi" c khi
ng, khng kh t do bt u cho i, cc ti nng c tm huyt c gii phng th hng
lot tc phm xc ng lng ngi xut hin. Tun l no, thng no cng c bi bo mi,
truyn ngn mi, tiu thuyt mi, c bn lun si ni. Song cuc khi sc ny chng tn
ti c lu. Sau khi cc nc ng u lm vo khng hong v mt s nc sp , mt
khng kh hong ht xm nhp c quan lnh o. Kinh t vn c gi th m ca, t do ha,
nhng chnh tr th ng li. Li ln gn, kim sot, rn e, bt b...
Sng tc vn hc cng phi chu chung s phn! Ngi ta tng h ho ci tri cho vn ngh
s, c v h t cu ly mnh, ch un cong ngi bt, th nay ngi ta quay pht li, dy bo
vn ngh s phi i vo khun php, e nt h phi bit iu. Ngun sng tc va khi sc b
bt li, im lm, nhng ch cho s t nht, tm thng v ch i...
Tt c nhng bng hoa p, v p ca nhng a hoa trn thn cy xng rng y gai nhn
y n r mt thi, khi i mi va c xng, v cng nhanh chng tha tht dn cho
41
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
n ht sch sau khi lnh o hong ht lo s v mt cuc ni dy v sp no nh

ng u. Th l t u nm 1989 ngi ta li h ht: phi k lut, phi vo khun php. Trn
thc t ch kim duyt c thit lp tr li, cn tht cht hn xa! Thng 8. 1989, ti
vit mt bi d nh ng trn bo Nhn dn ch nht, nhng n c b kt, nm ngm tm
hoi phng th k v tng bin tp c kht ln mi "Cho ti xem thm ... " l bi:
Bnh kiu ngo, c on nh sau:
"... - ta, sau ton thng, bnh kiu ngo hanh hnh kh mnh, kh lu. Chin thng c
khi lm cho ngi ta say sa, ht tnh to. Mi vic tr thnh d t, bt chp quy lut ca
t nhin v x hi.
T kiu ngo lm ton dn phi tr gi, c x hi cng phi tr gi rt t. "
Sau ti vit mt bi v: "Ch ngha a nguyn v quan im a nguyn v chnh tr" cng
b kim duyt kho, ghi bn cnh l: " trao i thm vi anh Thnh Tn". Th l im lun...
Ngy 16. 10. 1989, ngy khai mc i hi ln th nm ca nhng ngi lm bo, ti va qua
mt cn m rt nng. Ti vit mt bi bo ngn, ch hn 300 ch vi u "Hi lng ta", c
nhng on: Hn 6000 ngi vit bo t kh nhiu k vng i hi. V hng triu bn c
ang quan tm. hn 2 nm i mi, bo ch c mt s thay i ln, khc hn trc. C
th gi l s khi sc v chc nng x hi, v truyn t thng tn, v hiu qu chnh tr
trong s nghip dn ch ha, trong cuc u tranh cho cng bng x hi, v s nghip pht
trin ton din ca t nc. y ch l bc u theo nh hng cn mi m: xy dng nn
bo ch hin i, c hiu qu x hi cao. So vi chc nng lch s, kh nng vn c, ng l
bo ch ta cn c th lm nhiu hn, tt hn. Cn ni thng: tm huyt v bn lnh trong lng
bo cn thp, di tm trch nhim trc nhn dn v t nc. Vn cn khng t nhng bi
bo t nht, v b hoc nng v hiu h, hoc m nht thng tin, thiu sinh kh ca thc tin,
khng gi m tr tu v tm hn bn c, lm lng ph giy mc, cng in v thi gian x hi.
Cn duyt li i ng. Cn tinh khng cn nhiu. T chc cc ta son nn theo i ng
chin thut, theo vn , ch v th ti trong tng thi k, hn l theo c quan hnh chnh
kiu quan chc.
Ni b cc nh bo cn i x bnh ng. Bi bo l mt sn phm n chic, mang du n
ca c nhn v vn sng, tr thc, tm huyt, s rn luyn ca tc gi. N cn c nh gi
42
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
theo gi tr khch quan v hiu qu x hi sau , trnh nh gi theo chc v, tui ngh, bc
lng kiu quan chc.
Kh phch ca ngi lm bo trc s tht l thc o phm cht cng dn. D him nguy
n tnh mng, trc s hp dn ca "cy" ca "ch", ca bng lc, ln lng v gh ngi,
chiu trn hay chiu di trong sn nh lng bo, ngi vit bo chn chnh coi khinh tt c.
Ch c lng tm ngh nghip v thc trch nhim trc x hi lun nh t giy trng trinh
bch trc mt mnh...
l nhng suy ngh chy bng, nhng mong c su xa ca ti khi suy ngh v ngh lm
bo, v cy bt nh tnh m nng chu trong tay.
IV. NHNG BI HC
My thng qua, mt s b bn Paris v mt s tnh Php cng nh mt s nh bo Anh,
,... hi ti rng: Sng di ch cng sn, ng rt ra c nhng bi hc g su sc
nht? Qu vy ti gn b vi ch chnh tr do ng cng sn lnh o hn 46 nm, ti
l ng vin cng sn t thng 3. 1946, n nay va trn 45 nm. Ti trong qun i do
ng cng sn t chc v lnh o t thng 9. 1945 n thng 10. 1982, tc l hn 37 nm.
Nhn li c mt qung i va tri qua, qu tht c nhiu iu su sc v thm tha.
T khi trng thnh, ti lun t cho mnh mt thi ngay tht v thng thn, khng ci
u nnh b ai, cng khng mun ai tn tng tng bc mnh. iu ny ldo s gio dc, dy
d ca cha ti t khi ti cn nh. Ti khng th no qun, cha ti lun nm thng. Ng ban
m hay ng tra, u mt mc nh th. Hai tay chp vo nhau t trn bng. Sut c mt
i ngi, ng lun ng vi mt t th khng thay i. i t nh trn xung nh di, i
bch b hnh lang, hay trong sn nh, cha ti bao gi cng i n gc, ri r phi hay r
tri, khng bao gi i tt. Tt c u thnh np sng v np ngh. Cng c th c ngi cho l
lm cm. Nhng ci ngay thng ca ngi "qun t" l nh th, phi nh th. Khng th
nhng b cho chnh mmh. T i hi mt cch khe kht. Mt c gi hn 90 tui gp ti
huyn Xun Thy, H Nam Ninh, thng 7. 1990, k li cho chng ti rng, hi 1927, thy ti
n nhm chc tri ph Xun Trng, ci bng u tin yt cng ph l "Ai c vic hay a
n, khng c mang theo mt l vt g qua cng ny". C cuc i x n, lm 12 nm
thng th (l b trng) b t php, xt duyt c chc ngn v n ln nh, ng khng h
43
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
nhn mt ng xu nh hay bt c th qu cp g kiu t lt ca bt c ai. S thanh lim v

thanh bch tht l tuyt i.
Trn tinh thn y, ti khng th quay ngot li chi bi ng cng sn, ni xu iu,
phng i nhng sai lm v t ph nh chnh mnh v tt c mi mt. Cho d va qua, c
quan lnh o ca ng cng sn chp m ti l phn bi, l b quc mua chuc, li
ko v khai tr ti ra khi ng, trut chc ti... Ti khng t i, bc bi hay phin mun
g v chuyn ny c. H lun l nh th, lun hnh ng kiu nh th di ci nhn hiu bo
v ng, bo v ch , ti chng my may ly lm l. iu h trng l chnh h cng chng
tin my nhng iu y, v ng o ng vin v nht l nhn dn th cng chng tin g
nhng iu xng by, thiu cng bng, thiu cng minh nh th.
Bi hc ti t rt ra su sc nht trong cuc i hot ng gn 50 nm l: hy lun t l
mnh! Xin ch bao gi thi l mnh. Xin ch bao gi nh ri mt bn thn mnh! Cn lun
lun tnh to suy ngh bng ci u ca mnh. Ch bao gi bt chc m qung bt c ai.
iu ny cng tht l kh. Li mt cht, e ngi mt cht, n nang mt cht l nh mt
mnh nh chi! Ci kiu ua i chy theo mt thi thng, a dua theo s ng l nh th.
Ti cn nh, cch y hn 40 nm, t nhng nm 1945 n nm 1950, nhng nm u tht
ho hng v phn khi. ng cng sn t rt vo b mt. Tinh thn dn tc c pht huy
cao , khi xy dng chin khu Vit Bc v vng gii phng khu 4, khu 5, thc chin u
bo v nn c lp ca t quc tht l su m. Tnh cm anh em gn b cht ch: Cn b v
chin s, b i v ng bo. ng l truyn thng chng ngoi xm l mt gia ti qu bu
ca dn tc ta, bt k giu ngho, dn tc, tn gio... Sau chin dch Bin gii cui nm 1950,
cuc khng chin ca nhn dn Vit Nam ni lin c vi nc cng ha nhn dn Trung
Hoa va c thnh lp thng 10. 1949. Vin tr qun s v dn dng t Trung Quc a
vo Vit Nam ngy cng nhiu, to thm iu kin cho khng chin Vit Nam ln mnh. Th
nhng tnh hnh li phc tp hn, c nhiu mt cng thng hn. Tng on c vn Trung
Quc sang, c mt mi ngnh, mi cp. Lc (1952), ti lm gim c ca trng qun
chnh s on 304, cng c 2 c vn Trung quc n lm vic. H ni ci g cng l, cng
mi, cng hay c! C th ni t i tng n lnh trn u cp sch i hc cc ng c vn
Tu. ng cng sn l g, ng cng sn lnh o ton din, thng xuyn, trc tip v tuyt
i l nh th no... u tranh giai cp l khch quan, quyt lit v tt yu nh th no. Th
no l dn ch tp trung, l lnh o tp th... Th no l chin thut Lm Bu, l t chc
44
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
theo kiu tam ch, l phng chm chin thut t khoi nht mn (4 nhanh, mt chm), l
chin thut cng kin.. Ri phng chm: chnh tr l thng soi, ch chnh y c quyn
ti hu quyt nh... Cng tc chi b v cng tc ng y v nht l ni dung t tng Mao
Trch ng. Ri nng dn l lc lng cch mng hng hu nht ra sao. V phng chm t
chc ly cng nng lm ct cn l nh th no...
Ngn gi phng Bc o t thi xung cn c a Vit Bc, ri cc vng gii phng trong c
nc. Sch dch Tu, phim nh Tu, bi ht tu "Kt on", nhy ng ca tu, phong tro hc
ch v hc ni ting tu lan ra rt rng. V tng on cn b ni tip nhau sang tu, ln Bc
Kinh, Thng Hi, Nam Kinh, Nam Ninh, Qung Chu hc. Bc Di (trng i hc Bc
kinh) m rng ca n hng trm cn b Vit Nam ta. Trung Quc l hu phng rng ln,
bao la v ho hip cho cuc khng chin Vit Nam, li tht l ln v chng ta phi tr gi
cng tht qu t! Va thot khi m di n l ca thc dn Php, chng ta la mt trc
mt nn vn minh mi ca "cch mng" Trung Quc c ta suy tn l n anh, m ng,
mu mc.
Chng ti tip thu mt cch o t, ngu ngin, khng cht suy xt v cng khng c mt cht
ph phn no c! Bi ht ca ngi Mao Trch ng "ng phng hng", c coi l bi ht
chnh thc, cng vi "Tin qun ca", bi suy tn H Ch Tch v bi Quc T Ca. V th l
i hi ln th hai ca ng cng sn Vit Nam trn cn c a Vit Bc, trong cun iu l
ng, ngay phn u c ghi r: c s l lun v t tng ca ng l ch ngha Mc L
Nin v t tng Mao Trch ng. Khng mt ai nghi ng, v tt nhin khng mt ai phn
i c. N t nhin nh nh sng, nh hi th cn cho cuc sng con ngi vy! Cn ni tht
rng nhng t duy ca Ch Tch H Ch Minh, ca cc v Trng Chinh, L Dun, Phm vn
ng, L c Th, V Nguyn Gip... , lc y u coi t tng Mao l mu mc, l chn l.
Th mi bit khi nh ri mt bn thn mnh, bn thn dn tc mnh, quyn t duy tnh to
ca mnh, mi ngi u c th phm sai lm cc ln vy! Gn nh trn mt trang giy
trng, chng ta ln mt l mc tu en v ng nhn l nh sng! Ti cn nh sau
t lu, mt nh bo Php hi H Ch Tch: Sao c khng vit cc tc phm l lun, th c
tr li ngay rng: "Ti c g vit na, tt c l lun cn thit Mao Ch Tch ngh n v
vit ra ri!" Lung suy ngh bao trm lc y l nh th.
V tt c nhng ngi khng chin Vit Nam u coi nhng tc phm: Bch Mao n (trong
chuyn v trong phim), Thng cam lnh, Ngu cng di ni, anh hng Li Phong... l nhng
45
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
tc phm tuyt nh ca loi ngi. Cu ni bt h ca Mao: "Ba anh th da l mt Gia ct

Lng", c coi l mt chn l, nu cao tc dng tp th i lp vi c nhn, ph nh sch
trn kh nng v vai tr c nhn i vi lch s v nhn thc ca loi ngi. Con ngi ring
r l bo bt, l yu hn, l ti li, l ht ct ri rc, v gi tr, ging nhau, cho tp th
dm chn ln trn. Tp th l tt c!
C nhng chuyn nhn li va bun ci, va xu h v qu u tr. T u nm 1952, tt c
cc n v, tiu i u lp t tam tam, t 3 ngi, cn gi l t tm giao. C chiu n sau
khi n cm l t tm giao sinh hot t tng. Phi kim im cng vic trong ngy, t khai ra
nhng t tng khng lnh mnh: ngi kh, ngi kh, s cht, ghen t, t tng hng lc,
cu an, a vi... , n c tc dng gi vng tinh thn, gi vng k lut, nhng mt khc n
nng ln nhn phm v nhn cch, lm cho con ngi lun mc cm ti li, phi n nn, hi
ci.
C th ni thi k lan trn t tng Mao Trch ng, sng bi t tng Mao sau nm 1951
l s m u ca nhng m mm v nhn thc, v c nhng tc hi cho n tn ngy nay.
Chng ta qun mt nhng g tr c hu ca dn tc, nh ri nim t ho t tin dn tc,
chm dt thi k phi phi hn nhin on kt qu trng nhau trong cng ng dn tc i
khng chin chng Php, chong vo c mt ci trng nhn thc v t tng mang bn
cht c nng dn. Mt s tht li c ng nhn l khai ph v tin ln! Th l ci cch
rung t n sau khi nghe hng trm v c vn Tu gii thiu v qu trnh" th ti ci c" (th
a ci cch) v nhng kinh nghim cn nng hi ca Trung Quc. Ti cn nh ni dung ca
8 bi hc chnh hun ci cch rung t cho cn b trung cao cp. Khng mt cn b no
c thot khi cuc chnh hun ny. y l mt ca i, "vt qua th mi con ngi s ln
ln, trng thnh, thnh ngi cch mng chn chnh. " 8 bui ln lp, hng chc bui tho
lun t, tranh lun, gip nhau ph phn ti li. Nhng cuc t kh ca nng dn, nhng
cuc k l, trin lm v ti c ca a ch v quc. Nhng bui xem phim, xem kch v a
ch v nng dn. Mi s suy lun do y u dn n cc oan: l a ch, d ch c 2
mu rung th u l xu, l tham, l c, l tay sai quc c. l c nng th u l tt, c
tinh thn cch mng, c k lut, c ti nng c. S suy lun bt chp s tht nhan nhn. a
ch i khng chin, th ch l "gi v khng chin" ph hoi cch mng. Tm khng ra
trong mt x t nht l hai tn a ch c b th l pht ng cha ln, pht m cha ng,
phi lm li! l hc sinh tiu t sn th bn cht lun l bp bnh, khng vng chc, cha
l a v hng lc, cu an, bo mng, phi gn gi bn c nng hc tp v tin b.
46
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Ti c nhng anh bn l chnh y trung on, tiu on trng, hi y cao hng theo thi
thng, xc ng t thm tm, thn phc qua bt r xu chui cc anh ch bn c nng "trong
sch v tuyt vi", ri tm kim trong mt c v "l tng". V sau sa sai ci cch
rung t ri, cc chng b kt cng, khng th no sa c na, v th l ngm b hn lm
ngt sut c i v khng sao hp ni v quan nim, li sng, v tr tu v tm hn vi ngi
bn i kn.
Mi mt thi c mt nhn vt l thi thng. vo nhng nm 1954, 1955 y, gia khi ging
bo ci cch rung t ang m rng, nhn vt thi thng l cc ng on y v cc ng
i. i trng ci cch rung t mt x th l nht thin h ri. Cc v on y ch o c
mt vng, mt huyn. Quyn sinh, quyn st l trong tay cc v mt cch tuyt i! Cng c
ca cc v l iu l ci cch rung t, l cc i ci cch, l ta n nhn dn, x n bng gi
tay, khng c lut s, chng c lut php. i x n l mt tiu i sng trng c tuyn
la trong du kch thuc thnh phn c nng, m phi l c nng khng c h hng, dy m,
r m g vi ph nng v a ch... Cc v on y lun gi b mt trang nghim, lun khoc
i cn xanh ma h, i cn d ma ng, i giy da lp cp, tay cp cp da en bng v i
xe com mng ca Bc kinh ca bc Mao. Ti tng gp mt v huyn Qunh Lu (Ngh An)
hi y ch quc ng vit cha tho, ch c ch k nguch ngoc to tng, tng k duyt y n
x t hng chc nhn mng: k th ca giai cp v k th ca nhn dn...
V sau ny, khi v Mi Vn, gim c Cng An tnh, thng v tnh y Bin ha b v l
v ti tham nhng, la bp, cp ot ti sn ca cng v hn b n t hnh nm 1982, ti tm
ra c mt chi tit l Mi Vn pht ln t mt anh i trng i ci cch Ha Bnh hi
trc. Mt chi tit rt c ngha! Cc ngnh cng an, t chc cn b, ta n, bo v trong
qun i lun c coi l nhng ngnh quan trng nht ca ch , cn c lp trng vng
vng hn c. Theo phng chm cng nng l ct cn, cn b ch cht trong cc ngnh t
phi l cng nng. Cng nhn th nc ta khng nhiu, phn khng nh li l th th cng,
cng nhn t do, nn thng nhng ngi xut thn t bn c nng l c chn vo cc
chc v quan trng nht. Ti khng th khng nh tt c nhng ngi y l km ci, dt nt
v h hng, v vn c mt t l no chu kh hc tp, vn ln thnh nhng cn b c kh
nng. Th nhng ti nghim thy rng, nhng cn b sa a, bin cht v h hng sau ngy
ton thng, khi chm n chin li phm, tin v gi th phn ln ri vo nhng k nh Mi
Vn. Khi l i trng ci cch, hn mi hc lp 4, do trnh vn ha qu thp, hiu bit v
47
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
x hi n thun theo cm tnh, nn khi c quyn lc trong tay, hn mc sc tc yu tc qui,

thu vn cho mnh no l nh lu, vng bc, kim cng, phn pht cho h hng v b h, mc
sc ru ngon v gi p khng cn c g t kim ch na. Ch c nhng ngi c trnh
vn ha nht nh mi hiu c s cn thit phi x s i ra sao cho phi o, trnh
nhng thi qu v cc oan, gi c c lim s. K v vn ha thng t cho mnh ci
"php" lm c mi vic xu xa nht. Chnh hn l tiu biu cho k v hc m thnh t
c quyn lc (gim c cng an mt tnh ln). Khi b Ni V bt n xanh cho thi hnh
phng n 2 (t chc cho dn vt bin thu vng cho ngn qu) mi ngi nh gi t 3
n 5 lng vng, th tnh Bin Ha hn cho php b h tng ln n 10, 12 lng vng mt
ngi, hn cn t chc trn lt thm cc bi xut pht ven bin. Vng bc, qy kim,
trang sc, la, xe c ca khch hng vt bin bn chng tc ot ht qua khm xt tng
ngi chia nhau. Mi Vn b x t hnh, nhng cn bit bao tn nh hn, c th cn
cao tay hn hn, vn cn nhn nh ngoi vng php lut...
Ti cho rng l ci gi phi tr cho vic m qung du nhp mt ch ngha ngoi lai, tn
sng n ln thnh chn l tuyt i. C mt dn tc nh ri mt nhng gi tr c hu v
hin c ca mnh v vp ly mt t tng thun ty nng dn, th t phi tr gi nh vy.
V trong c khi dn tc y quyn t do, quyn dn ch ca mi cng dn b loi b, cm ch
mi s hoi ngh, mi kin tri ngc. Mi ngi phi cam chu lut c on v hnh y,
khng dm ci li, khng dm ni li ci l ca mnh. Ci gi mi ngi phi tr cng thm
nghit ng!
Sau vic du nhp t tng Mao l vic du nhp 9 quy lut ph bin ca ch ngha x hi hi
1956, vic du nhp phng thc k hoch ha ton b nn kinh t kiu Staline ( c lc bo
ch khoe rng k hoch ha con s sn xut c th hng nm bao nhiu ci kim, bao nhiu
qun i, bao nhiu bc cao su trnh thai, bao nhiu hp tm tre v tm g... ), du nhp c
ng li u tin cng nghip nng, hp tc ha ton b. Tt c u c thc hin vi thi
m qung dai dng, khng cht hoi nghi v cn nhc v ng i, nc bc.
Ti thy bi hc ln nht nn rt ra trong gn 50 nm nay l: Dn tc Vit nam phi t mnh
gii quyt ly cng vic ca t nc mnh, khng th m qung bt chc ai, khng th
nh ri mt ci quyn t duy v quyt nh v s phn ca nhn dn mnh. Mi gi tr bn
ngoi ch c coi l gi v tham kho, bi b cho chnh nhn dn v t nc mnh m
thi. V trong cng ng dn tc phi chp nhn a nguyn chnh kin, xng vic dn
48
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
ch i thoi, tn trng quyn ca mi cng dn c suy ngh v nhn thc theo cung cch
v ni dung ca ring mnh, kin quyt chng li vic g p v ra mnh lnh. Theo ti vic
quan trng nht l mi con ngi cn t khng nh mnh: Khng phi l mt ht ct v tri,
ging nh c vi nhng ht ct khc th ng nm di nh mt tri, cho ngi ta dm p
ln, m phi l ngi sao lp lnh, vi mu sc khc nhau, ta ra nhng nh sng lung linh
khc nhau, gp phn ring to nn mt bu tri chung y sao rc sng...
Ti c th khi qut: y l ni au ca ch ngha ng phc.
Vng t nc ta hi ai cng mc ng phc- Nam l i cn, n qun en, o i cn.
Tc n di v kp li, un tc phi l t sn, hc i quc! V ng phc t ngoi vo
trong. T duy, quan nim cng phi mc ng phc tut- Ch ngha tp th trn ht m! n
ni, i ng, x s, vit lch, suy ngh u phi ging nhau. Mt tri lnh: Mt nh t t
tng? Khi qut l vy. n lc phi t b ng phc tr li cho dn tc mnh nhng
gi tr c hu, c bi b thm nhng gi tr mi ca thi i v tr li cho mi cng dn
mnh ci quyn n gin v thing ling nht: c l chnh mnh, ch c th thi!
Bi hc th hai ti ngh n, l trong cuc sng ca cng ng dn tc cng nh cuc
sng ring ca nhng cng dn phi cng bng v chn tht. S bt cng v la di l nhng
tai ng khng khip. Hai ti ny gn b rt cht ch vi nhau. Do la di nn bt cng v s
bt cng li nui dng cn bnh di tr. my nm nay, ti thng d nhng cuc hp
hng tun, hng thng ca c quan, nghe nhng li pht biu ca mi ngi v lun a ra
li phn on thm trong bng: Nhng kin ny l nhng kin tht, nhng kin kia l
nhng kin gi? Lc ny anh A mang b mt tht, nhng lc khc anh ta li mang mt n!
Ci cn bnh aua ni theo, ni ha theo lnh o lun thnh mt c tt trong mt c ch
kht khe. Khng ni ha theo th anh ch c thit, anh s mang v vo thn, cho anh v cho c
gia nh cng cha bit chng! Cho nn thnh mt thi chung trong x hi l ngi ta
thng ni ra nhng iu khng tht s l ca mnh, khng ng nhng iu mnh ngh, m
ch a ra nhng ci iu m chnh mnh khng tin, chnh mnh khng ngh l ca mnh!
Nhng ngi c quyn th chi phi rt mnh nhng ngi thuc quyn mnh. l quyn
nhn xt hng nm, quyn phn loi l cn b tt hay xu, cn b c trin vng hay khng c
trin vng, l cn b ngun hay khng l cn b ngun (cn b ngun c ngha l nm trong
din c chn bt v ct nhc), l cn b s c bt trong t xt sp n hay
49
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
cha, l cn b d nh s c a ln theo quy hoch hay khng, l cn b c c xp

trong quy hoch bi dng, c c i hc trng ng s cp hay cao cp, i hc nc
ngoi c nhn hiu cn thit cho bt, ct nhc hay khng...
Ri vic xt cp nh mi, tng thm din tch nh , t 12 mt vung ln 15 mt vung, t
16 mt vung ln 19 mt vung hoc 21 mt vung... cng u da vo nhn xt theo tiu
chun nh k... Nu chng may ri vo s "cn b ang c vn " l kt cng, l mang ha.
V ci gi l "ang c vn " th thng rt bng qu, cm tnh. Cu ny ang c vn
hnh nh ang ngng ngong vi v, c kia do ny hay lm dng, thch qun ng loe, li
thng r bn i khiu v... Anh ny do ny ung bia hi nhiu- Ch kia khng hiu tin
u chuyn ht thuc l 3 s 5. Hoc quan trng hn c l: hai nghi v ch ngha x hi, c
ln ni xu lnh t, ni xu ng ch Tng b th... Ri anh kia c v thn thit vi mt s
Vit kiu v nc t cc nc t bn... Ch kia thng nhn nhiu th ca bn b khng r
rng t thnh ph H Ch Minh... Tt c u c th coi nh l "ang c vn ", ch
theo di, hm li mi quyt nh tng lng, cn nhc, bt, c i hc, xp bn ra
ca nhng c xe c ch ang chy.
Trong khng kh sng d xt nhau: trn dm xung di bng con mt da nt, ta y c
quyn, di nhn ln trn e d lo ngi v phi i ph, cam chu, cuc sng lun cng thng,
phi du kn nhng iu tuy l ngay tht, chnh ng, nhng c th sinh hiu lm c hi cho
bn thn...
u nm 1990, ngh quyt Trung ng ln th 8 nhn nh rng s sp ca cc nc x
hi ch ngha ng u l do m mu lt ca ch ngha quc v bn phn ng trong
v ngoi nc, ca bn CIA v nh th VATICAN... Khi ph bin bo NHN DN, mi
ngi u im lng tip thu... Th nhng khi gp ring, th phn ln u cho rng nhn nh
nh th l ch quan, lo khot, chnh nhn dn cc nc y vng dy, t b nhng ch
quan liu, thiu dn ch, c on v tham nhng, i ngc li nguyn vng ca nhn dn.
Tc dng bn ngoi d quan trng khng th l quyt nh. Trc ti vit mt bi trong s
Nhn dn Tt m lch u nm 1990 vi u : "Sc xun ca dng chy", nhn xt rng:
Ci g phi n n. Nhn dn ng u ph nh nhng ch thiu dn ch v cng
bng x hi, h khng th no cam chu mi vi bt cng v ngho i, vi ch ngha x hi
hin thc xa l vi ch ngha x hi khoa hc... Bi bo ny ca ti b coi l vit tri vi ngh
quyt ca trung ng ng. Nhiu anh ch em lm bo tr rt tn thnh nhn nh ca ti, bt
50
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
tay khen ngi v hoan nghnh ti v bi bo trn. Nhng khi pht biu trong t chc, khi
nhng ngi trong t chc ln n ti, th h ngi yn lng, khng tn thnh, khng ph ha
vi kin y, cng khng ln ting phn bc. Ti bit rng vi c ch ny, anh ch em d tt
cng khng th lm g hn c. Con ngi khng cn c l chnh mnh. S di tr
ng tr qu vng bn ri. S bt cng l l thng tnh. Tr khi ph b c c ch quan liu
v c on, th phm gc ca tt c nhng ti li.
Khi vic truy tm ngun gc ca giai cp, khi ch ngha l lch cng khai honh hnh, khi
mi "lin quan" u c ghi vo s sch, tt nhin con ngi phi i ph trnh mi
him ha. Hn 16 nm trc, c anh ch em rut nc ngoi l mt iu nguy him v s
nhc. Cng vo thi gian y, c b con anh ch em sng trong Nam, nht l lm vic trong ci
gi l b my ngy qun, ngy quyn th tht l khn kh, v ci du hi "lin quan v chnh
tr". Th l chi bng du kn, khng bit, khng khai. Sau ngy thng nht, c mt phong tro
"min nam nhn h, min Bc nhn hng", ha c lng, x xa c lng. S tht mi r ra l
gn nh gia nh no cng c ngi thn pha bn kia, vy m trc c phi kn nh
bng. B con anh ch em nc ngoi cng vy. S du dim mt thi ni ln c mt c ch
thnh kin, nh kin v suy din kiu quan liu v chnh tr, bt ti v kt ti nhau mt cch
v l, to nn s xt nt, che du v di tr ln nhau trn quy m ton x hi.
im tnh nhn li nhng ngy thng v nhng c quan ti sng v tri qua, ti bng thy
rn c ngi. Bit bao gi tr chn chnh, lng thin ca con ngi b nhiu lon. Nhng
anh no kho che y nhng nhc im v km ci, li bit xu nnh th t tin thn c
thun li. C x hi phi tr gi cho nhng s tin thn theo ca sau nh th. V tr x hi
khng c xp ng theo ti nng v nhn cch tht s, m theo s la di, nnh ht v
nhng th on tin thn...
Sau ngy min Bc gii phng nm 1954, hng nghn cc em trai v gi thuc cc gia nh t
sn b phn bit i x. l nhng gia nh t sn dn tc, mc sng chng hn g loi tiu
t sn cc nc phng Ty- Vy m b coi thuc thnh phn xu (bc lt), thnh phn c
ti! Tht kh cho cc em . Ngi ta ni: c th chn bn b ch ai c th chn c cha
m! Cc em phi i lao ng cc cng trng, nng trng. Thi vo i hc rt kh. Mc
du trong cc em c rt nhiu ngi c ch, c ngh lc, bit thn phn mnh nn cng gia
cng hc rt gii. Cc em thng vi im cao, nhn cch tt, th nhng ci thnh phn
giai cp "xu" c nh gng eo mi vo c, khng sao ngc u ln c. S ny rt t ngi
51
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
c i hc nc ngoi, khng c tin cy giao cng vic, lun v tr iu m, tha

hnh... Nhng ti nng tr y c b mai mt mi. Cho n sau thng nht, tui tr min nam
cng li c mt b phn gi l thuc gia nh ngy qun, ngy quyn. H vp phi tnh trng
tng t, lm hao ph bit bao ti nng ca t nc! S bt cng i vi con ngi, nhn
danh mt kiu u tranh giai cp cc oan v phi l a n bit bao au kh v bt hnh
cho tui tr, v lm thit thi khng t cho ton x hi.
Bt cng v la di gn nh thnh np sng! D li nhng chng bo c, chng ti cm thy
xu h. C mt thi bo ch ng tin nng xut cc cao 1 hec- ta n 100 tn, ri 200 tn ca
cc tha rung th nghim Trung Quc, ng c nhng tm nh (bp) cc din vin ng ca
Trung Quc nhy ma trn nhng thm la ken nhau cht cng, v la bp n mc ca
ngi ln tn my xanh kin ca "Ch tch Mao Trch ng v i" l ngh nng s tr
thnh mt ngh d t kiu lm vn, lm vn m chi! Tht l mt tc n tri! M vn
khng c php hoi nghi v ph phn.
C nhng lm ln to ln, m li lm ln theo kiu trch thng kia, phm ri khng cn xin
li ai c! l s bo Nhn dn k nim c bit 600 nm ngy sinh ca nh vn ho ln ca
dn tc Nguyn Tri, ra cui nm 1980, ng li i co bnh Ng v mt bc nh cc ln
ng khung ngay trang 1. Th m ci nh y li l sai! Khng phi nh c Nguyn Tri, m
l bc nh ca c Dng Khu mc triu phc ca triu Nguyn cui th k 19, ngha l cch
nhau ng 5 th k! Vy m n nay vn khng mt li xin li bn c!
C nh l khng c g xy ra ht! Tht ng s!
Khi nhng nh cm quyn khng cn kh nng xu h na th tht l ng s. Mt s ngi

lnh o v bo ch kch lit ln n b th tnh y Vnh phc Kim Ngc mt cch v on, th
ri sau cuc sng chng minh chnh kin ca ng ta l ng, nhng khng mt ai xin li
ng ta ( mt trong ti nhc)v gia nh ng ta c!
V c c nhng s la di n tr tro. M v ch ca ngh s ng Thi Sn k cho
ti nghe cu chuyn v ng Thi Sn thnh ti. Ci chnh l do b m khuyn khch, dy d
Sn t tm b. V b Sn l nhc s ng nh Hng b nh kin nn Sn cng b kt, sang
52
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Lin X hc cng l nh thy gio Lin x pht hin v km cp. i th Ba Lan cng do
Sn v thy gio t chy, s qun Vit nam Matxcva chng gip sc g thm c, b mc
Sn t lo ly mi chuyn. n khi git gii ri th khc hn. S qun hp bo, B Vn Ho
hp bo. y? ban lin hip vn ha ngh thut, hi ngh s m nhc hp bo, v vo mt cch
khng cht ngng ngng rng: y l kt qu ca nn gio dc x hi ch ngha, pht hin
v vun trng nhng mm non ca t nc t ni s tn di bom n M, c ch ngha
x hi u i chm sc, thnh ti Lin X v git gii Vc X vi, vn vn, v vn
vn... Ni ly c, c nh s tht qu l nh vy!
c quyn, c li c nhng biu hin lm v. Sau nm 1975, Vn phng trung ng v Ban
Ti chnh Qun tr trung ng (cng l c quan ti chnh ca ng) i thng k v phn phi
nhng cng th, bit th cc tnh pha nam. B Chnh tr c h x nhng nh sang trng
nht. thnh ph H Ch Minh, Lt, Vng tu, Nha Trang... h dnh nhng bit th loi A1
cho B Chnh tr, thng l cho tng y vin B Chnh tr. l nh ca anh Ba, anh Nm,
anh Su... thng l ng im m, c ngi qut dn, trng coi quanh nm, nhng "ng ch"
ch do qua vi ngy trong c nm!
vc Qung B bn H Ty, nh hp con Ra (mi nh hnh mai ra) vi hn mt chc bit
th vy quanh l mt khu cm, canh gc cn mt. Nh hp Con Ra y trn cng vn ca vn
phng Trung ng mang tn nh hp ca B Chnh tr. Mi bit th u mang nhng tn ng
ch ca n: 12 hay 14 Uy vin B Chnh tr ng chc. T nm 1988, n c chuyn
thnh c s kinh doanh du lch ca Cng ty H Ty do Ban qun tr Ti chnh trung ng
ng qun kim li.
Pha Bc thnh ph H Ch Minh, vng Tn Uyn thuc tnh Sng B c mt khu rng cao
su rng xen vi nhng bi o ln ht. y l khu sn bn rt c a thch ca cc quan
chc c quan thnh y thnh ph H Ch Minh. Mi khi c khch trung ng vo hay
thnh ph ln l c vng nhn nhp hn ln. Gim c nng trng cao su phi huy ng t
hai n bn i sn xut b cng vic ca mnh i la th rng vo "by"... cho cc c bn.
Cc quan chc cp cao ngi trong nhng ngi nh nh lp tranh chng nng, ging sng
gia nhng hp ru qy v nhng ln khi thuc l thm h th: ln rng, nai, chn, cy
hng, k ... Quanh nhng ngi nh y l sui t nhin. Chic cu g ni lin cn nh
c ko ln bo m an ton khi cc nh "thin x" yn ch. Mt kiu i sn qy tc.
Qy v u c cn bit anh ch em cng nhn nng trng vt v ra sao, nng trng b l li
53
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
thm nh th no do phi phc v nhng "y t ca nhn dn" theo kiu nh th, gia s
i ngho n cng cc ca ng ch, ng bo.
Li c kiu c quyn c li do di thc hin vi trn thnh np. Trc khi on ca
Tng b th v gia nh ri Lt, tnh y Lm ng tng cho tt c thnh vin ca on
hn 30 ngi, mi ngi mt gi qu kh ln, c ch Bo Lc, c ph Bun m Thut, ru
b cng my gi cao c ti s. Phu nhn, con trai, con gi, cho n chu ni, chu ngai... mi
3, 4 tui ca v lnh o u c phn ca mnh nh nhau. Cc cu m, c chiu va ng
mun nm tht rng l ngay m y Vn phng tnh y c ngay mt s i sn bng rng li
sui c li v mt con hong...
Cho n gn y, nhn k nim ngy thnh lp ng cng sn Vit nam 3. 2. 1930- 3. 2.
1991, ngi lnh o cao nht ca ng vn cn ni: Cn b l ngi lnh o, ng thi l
ngi y t ca nhn dn. Chc chn nhn dn nghe c phi ln cn st v d ng. Th
khng ni cn hn vo lc ny, v thc t cuc sng din ra khc hn. Cn b cng trn cao
cng c nhiu c quyn, c li l liu v tinh vi, t nh , xe c n n ung, v con, du
r, chu cht u c hng chnh sch "chiu c". Li cn qu cp, biu xn, khen thng
loi, cng vi li ch c bit khi i cng tc nc ngoi. Th ng ni. Cn c ni ba ra
th tht coi thng d lun v nhn dn, khng cn bit lim s l g na.
Nhn dn ma mai bng nhng cu th va h:
Tn n l ch vua quan
Nh th l ch trung gian nnh thn,
ng Xun l ch thng nhn,
Va h l ch nhn dn anh hng,
hay
y t th i Vn- ga
54
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
B con ng ch ra ga i tu,
y t th nh lu,
B con ng ch giy u che ma
y t tic ru sm tra,
B con ng ch rau, da qua ngy...
Vn nh ca l vn gai gc v bt cng bc nht cn tn ti. c hng nghn l n
kin tng, hng trm bi bo yu cu phi lm r vn ny. H pht hin nhng h cn b
chim lnh nhng 2, 3 bit th thnh ph H Ch Minh, Nha Trang, Lt, Vng Tu...
cho b con, anh em, thn thuc, bn b, dnh cho du v con r, cho c chu cht na. Bao
nhiu vic cp, mua bn, nhng li kiu mc ngoc, t lt trong ngnh nh ca, t ai hay
trong c quan chnh quyn v cp y ng? y l mt nt bt cng ln, v cng mt cp
nh nhau, mt hon cnh tng t, m ngi c cp khng nh cao, ca rng, tr gi bng
tin lng hng trm nm lm vic, ngi th khng c g c! Cc Hi ng phn phi
nh, cc cng on b qua mt ht. Nhiu v th lnh trn rt lo s chuyn nh ca b b,
b a ra nh sng cng lun v lut php, nn h cng nhau tha thun m nhm vn ny,
lm nh tri yn, bin lng. H lo s s phn n ca nhn dn s chp ln u h. y c th
l mt iu th thch cc ln cho nhng ai nm quyn sau i hi ng 7.
Theo ti c bit qua nhng cn b cng tc trong nghnh nh t H Ni v thnh ph
H Ch Minh, vic cp nh, cp t sut mt thi gian di ht sc ty tin. V cha c lut v
bt ng sn, v nh t v cc vn bn php quy li thay i lun lun nn s vn dng rt
lng lo. C th ni hng nghn v cp nh t l v nguyn tc, l khng qua th tc nghim
cch, m ch l qua th tay ca nhng ngi c quyn lc, ca anh Hai ny, ng Ba n, ch
T kia, phn ln l trong cp y, nht l ca cc b th tnh y, b th thnh y... y l mt
kiu chia chc ti sn quc gia mt cch b mt, m thm trong m ti. Hin cc v kin co
v nh ca l vo loi ln v nhiu nht v bt cng v mt ny cng ln nht. C h ngi
khng ht c din tch, rng thnh thang, cn c nh "d tr". C h chen chc nhau mt
cch thm hi!
55
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Hi thng 8. 1990 ti gp b Trnh Vn B ti nh b ph Nguyn Gia Thiu. B l nh t

sn yu nc gp cho cch mng, cho "tun l Vng" hi cui nm 1945 hn 3000 lng
vng v cng cho nh nc mn nhiu nh ca ln (vi cam kt khi cn s tr li gia nh
b), trong c ngi nh 46 ph Hng Ngang ni ch tch H Ch Minh v vit Tuyn
ngn c lp, nay tr thnh nh lu nim ca nh nc. Do con chu ng v sinh trng
thm, hin b v gia nh rt cht chi, rt cn nh, mun "xin li" mt nh vi vi phng
, m chy ht ni ny n ni khc, khng ai gii quyt c. Gn y phi ku vi Ch tch
Hi ng nh nc, m cng mi ch c gii quyt trn nguyn tc, trn giy t. Nghe b
k, ti ngh chnh b tng l b trng b ti chnh" trn thc t ca chnh ph lm thi
hi chnh quyn cn trong trng nc, cng tht l ln, tht l mt tm lng vng. n nay,
ngi ta khng cn mun nh n ng gp ca b trong thi im h trng y. Mt s v
n, bc ngha, mt thi bt cng dai dng, trong khi nhng ngi pht ngn ca ch
lun ni n o c, n o l, n l cng bng, n tnh ngha ca con ngi mi!
La di v bt cng mang li bit bao nhiu iu bt hnh cho cng dn trong x hi.
Ngay tht v cng bng x hi l yu cu khn thit ca nhn dn. Mt tht bi cay ng ca
nhng ngi cm quyn va qua l: Vic lm khng i vi li ni, nhn dn khng sao cn
c th gi nim tin nhng ngi ni mt ng, lm mt no, ngy cng lm cho x hi x
xc, tiu iu, nhng ngi lng thin, ngay thng b dn vo th cng cc ca bt hnh,
ngho kh v ti nhc. Ti t ho v cuc sng chin u v lm vic hn 40 nm qua. Ti
khng chi b qu kh mnh v yn lng l x s nh mt ngi yu nc thc lng, gp
mt phn nh nhoi vo s nghip chng ngoi xm. Trong ci c ch gio iu, quan liu, c
h, duy ch y c phn ng gp ca ti. l ti li, l sai lm. Nht l trong gn 10 nm
nay, ti tng ln lp, vit bi, rao ging nhng quan im gio iu, duy ch, c khi
mang mu sc cc oan. Mc du gn ba nm tr li y ti nhn nhn li nhng vic lm
ca mnh, dm ni nhng ting ni mnh bo. bo Qun i nhn dn v bo Nhn Dn,
ti c chn trong cp y, tham gia Ban Bin tp, trn chic gh y, ti tham gia xt duyt
bit bao nhiu trng hp. T khen thng, k lut, kt np ng vin, ct nhc, bt... n
chuyn xt cp nh, nhn xt cn b v nhn vin cp di.
Qua ti gp phn vo khng t nhng v v l, oan tri, kiu thnh kin, nh kin, khuyt
im nh x ra to, ph phn, chp m, thiu cng bng v khch quan. Ti xui chiu,
aua theo s ng, ngh rng, mnh khng sc no chng chi li ci c ch ny. Mt s anh
em b i x c c, bt ngi chi xi nc, khng cho vit bi, b v hiu ha ch v c mt
56
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
s chnh kin ring. Bn thn ti trong thm tm khng ng tnh vi cch i x y, rt

thng cm vi anh em , nhng m ni che tai, khng cng khai bnh vc v u tranh cho l
phi. y l s hn nht ca k sng ch k, c th ni l ca k tng phm. C nhng ln
Ban bin tp gp v nhng ngi trong c quan nn xt kt np vo ng, ti thy rt r
y l chuyn v vn, v tch s, v nhng ngi tm huyt ti nng, sng chn thc thng
b nh kin v chp m l sng khng thun, t kiu hoc lp d gc li, cn nhng ngi
d bo, gi d bo vng, trn tra khng c cht gc cnh, theo tc phong cng chc, li bit
ly lng cc "quan trn"... th c khen l sng thun!, c o c!, c trin vng v thng
c chn vo ng. a ton nhng ngi m nht, d bo kiu cng chc nh th th ng
u cn c tnh tin phong, u cn l ng ca tr tu v ti nng na! Ti bit vy nhng
xu xoa cho qua chuyn, cm thy mnh khng cng li ni c ch, c mc cho yn
chuyn. Do c th, xu xoa, tha hip nh th, nn ti cng gp phn lm cho ci c ch c
h y c c sc sng chi phi mt cch tai hi tp th hn ba trm con ngi. Ci phn
ng ca ti my nm sau ny phn ln ch m thm ph phn, m thm chng i, m thm
phn khng! hoc ch ni ln s bc dc ca mnh trong nhm nh, bn l cc cuc hp
chnh thc.
Hi nm 1961, ti c tt c s quan v qun nhn c quan khu b qun khu 4 ng
Vinh bu lm Ch tch Hi ng qun nhn ca c quan ny. Chc trch ca Hi ng l i
din quyn li qun nhn trong cc vn : xt k lut, xt khen thng, bo v quyn li vt
cht ca anh em, kim tra chi tiu cc khon chi ph ph cp x hi, kim tra chi tiu v v
sinh cc nh bp, nh n tp th... Sut hai nm, ti thng lm Ch tch y ban bu c ca
c quan, khi bu i biu quc hi, hi ng nhn dn tnh Ngh An v th x Vinh. Ti c
ngi ca Ban bo v qun khu gi vo ban bu c cho bit "theo lnh trn", mt s phiu
bu c phn pht c nh du ring nhm theo di mt s ngi tnh nghi l khng
hi lng vi ch , bt mn, h gch tut tt c danh sch ng c trong ln bu trc. Ti
bit nh vy l tri vi nguyn tc b phiu kin, vi phm quyn la chn ca c tri, nhng c
cho h lm, li cn ngh rng y l mt vic cn thit bo v trong sch hng ng qun
i!
Cng trong thi gian ny, ti c c lm thm phn qun nhn ti ta n qun s ca qun
khu 4. Chnh n thng l ph t lnh Qun khu, thm phn chuyn nghip l cn b ca
Ban qun php. Cc phin ta thng x cc ti bin th cng qu, ng st do dng v kh
ty tin hoc tai nn ca vn ti qun s, t st thng xut ng... Nhng v xt x ni
57
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
chung u nghim, hp lut. Ch c l tt c cc mc tuyn n u c nh trc v bo

co cho Qun khu y, theo nguyn tc ng lnh o thng xuyn, tuyt i v ton din!
Hi y ti cho l u tt nhin. Nay nhn li, th ra bn thn cng gp phn lm cho vai
tr ca ng trm ln vai tr ca nh nc, tri vi hin php v lut php, tri vi nguyn
tc ca mt ch dn ch tht s. C nhn li mi thy phi t b tt c nhng quan nim
c, i mi tht s thc hin mt nn dn ch chn chnh.
Nhn li cuc
i mnh, sng trong mt ch quan liu v h khc gn 50 nm, bi hc ln th ba ca ti
c th rt ra l: Tr tu v tnh thng l hai yu t gn b nhng thnh vin cu x hi, thiu
hai iu y, x hi t phi r ri. Nhng ngi lnh o ca ng v nh nc ngy cng t
ra km hiu bit so vi yu cu ca trch nhim. H ch c trnh hc vn mc trung
bnh, trong khi trong x hi c hng ngn tin s, hng chc vn c nhn v hng triu t
ti... Ngi km hiu bit li thng hay ch quan, khng thy ci dt nt, km ci ca chnh
mnh Cho nn ci rt yu ca cc v y vin B chnh tr l rt t lng nghe, khng chu lng
nghe! th, gp vn g h cng ni, li ni qu nhiu, ni thao thao, bt tuyt, h qu
quen ra mnh lnh, ch th. Hi gia nm 1987, ti thy rt phn khi thy ti cuc gp g
cc vn ngh s v tr thc sut hai ngy Tng b th Nguyn Vn Linh ch ni c 10 pht m
u v 40 pht kt lun, cn hn 10 gi l lng nghe. Nhng l bui duy nht ng ta lm
nh th. Cng v sau, ri gn y, ng ta ni cng nhiu v khng cn lng nghe ngi khc!
T duy con ngi cng nh mt b pin, pht ra mi m khng np thm nng lng th hiu
bit ngy cng cn, suy lun ngy cng cn, sc hp dn ngy cng kit. Cng ni dai v ni
di th ch phi by s ngho nn v tr tu. Lng nghe chnh l tch thm nng lng cho
hiu bit.
Coi thng kin thc, tr tu ca ngi ngoi ng l mt iu t hi ca c quan lnh o.
C nhiu v nhn s, tr thc ngoi ng, c hiu bit, c lng tm, c phm cht chnh tr
v o c hn hn nhiu ngi lnh o ng cng sn. l nhng ng Phan Anh, Hong
Minh Gim, Nguyn Xin, Nghim Xun Ym, Nguyn Vn Huyn, Nguyn Vn Hiu, Tn
Tht Tng... Trong iu kin sng kh khn, nm trong tay quyn lc, h u gi c tnh
gin d, lim khit. Chnh ct cch vn ha km gi cc v khi nhng cm d vt cht
thp hn m nhiu cn b cng sn cao cp khng vt qua ni. Cng c nhng tr thc ng
vin c tm huyt, trong sch v hiu bit. H u nhng v tr thp km v khng chu h
58
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
mnh lun ci, lun gi np sng thanh bch. l cc ng Bi Cng Trng, Ch nhim y
ban khoa hc nh nc nhng nm 1950, nh lut gia Trn Cng Tng, ng L Vn Hin
chng hn. Nu nhng kin ngh ca ng Bi Cng Trng c lng nghe: khng chy theo
sn xut la go n thun, t tc lng thc mt cch hnh thc, cn phi sn xut nhiu
lng thc hng ha, kt hp th trng trong nc vi th trng nng sn th gii, th nng
nghip ta khc hn. V lc y hai ch hng ha v th trng l cm k. Hoc nh nhng
ngh kin tr ca ng Trn Cng Tng t nhng nm 1950, 1960 v xy dng lut php
v ngnh t php, lp B T Php, v trng i hc lut khoa khng c lng nghe.
t nc thiu lut php nng n, B T Php mi c thnh lp gn y v hin vn cha
c trng i hc lut (mi ch c mt khoa i hc php l).
Ti nghe ng L Vn Hin kin ngh v h thng thu thu mi, cho php t nhn kinh
doanh hp l v np thu. Tng b th L Dun bc b thng thng: "Khng, khng c,
khng th lm nh bn t bn! Cc ng ch yn tm, thu nc ta s ly chnh nn sn
xut u vit ca cc c s quc doanh! l ngun thu chnh, rt di do, rt vng chc ca
cc nc x hi ch ngha chng ta!" Trn thc t th hu ht cc ngnh v cc c s quc
doanh u thua l di di. n nay mi nhn ra th l qu chm.
Gio s T Quang Bu b mt chc b trng i hc ch v ng t ra khng thng vi kiu
"ch ngha l lch" c p dng trong cng tc tuyn hc sinh i hc v tuyn i lm
nghin cu sinh nc ngoi. V tr thc c ln ny mt trong cnh bn hn, nhng c s
qu mn ca ng o hc sinh i hc, ca tui tr, ca gio gii c nc. Nhng ngi
lnh o lun t cho rng mnh gi c quyn v hiu bit, khng cn nghe ai khuyn bo,
t kin!
vy tnh thng li t ra him hoi! Ngi cm quyn khng th c c c! T hi nm
1975, ti gp hn 40 vin tng Si Gn i ci to, gp gn 100 nhn vin cp cao ra trnh
din, v sau ti i khp cc tri Long Thnh, Th c, B Ra, Long Khnh, Ty Ninh,
ri ra Bc i ln tn vng Tn Ph Tuyn Quang... Ti bn khon khng th l gii c
rng: ngi cng sn thng t nhn l con ngi nhn i, sao li c th ch trng y i
hng lot, hng chc vn con ngi trong cnh tht s l t y cc nhc n th ny? tri
Th c, cc ch em n s quan nm la lit trn sn xi mng, tri ni lng mng m khng c
chiu, c mn. Tuyn Quang c nhiu ngi b giam tui 68, 70, 78 tui, n khng cht,
thiu sinh t, m mt, suy kit. lm g? H c tht s c ci to, hiu ra l l v cuc
59
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
chin tranh ny, hay h thm nn lng v cay ng vi ch mi? Ti xem ti liu hc
tp cho cc vin tng Si Gn v bi chun b ln lp ca ngi qun gio t tui. Ti thy
r vic dy v hc u l min cng, hnh thc, khng to c kt qu mong mun. Ti
ni ln chnh kin ca mnh cho ng th trng B Ni v Vin Chi, i din ca b min
Nam. ng ta ch ci nht v im lng. Ti khng th hiu y chnh sch trn y l do
kin ca ai xut, tho lun, cn nhc k li hi, nn v khng nn cha? V y l mt
chnh sch quc gia, ng chm n hng chc vn con ngi v gia nh, n hng triu
thn thch v bn b, c tc dng v tinh thn v tm l n ton b x hi, nht l min
Nam. Gi l tri hc tp nhng tht s l nhng tri giam. Do s lng qu ng, nn tnh
hnh cc tri tht l ti t. Trong tri, vic qun l rt yu, c th ni l c h, thng dng
ngi ny kim sot ngi khc, tri hn vi vic ci to nhng tri giam hin i, c s
phm hn hoi gio dc nhng tr em h, nhng ti phm git ngi, nhng ngi nghin
ma ty lu nm... C ngi s ci ti l mt vic lm cn thit, khng em i bn, khng
nh p chi bi h l tt qu ri, cn mun g hn na? Cng c ngi s ni rng l
nhng tn ti phm chin tranh, chu trch nhim v ci cht ca hng triu ng bo v ng
ch ta, o l u d m thng xt chng? chin tranh l th, l quy lut ca ngi chin
thng, xt thng phi ginh cho pha ta, hi u hoi ph cho k th, nhng k bn kia
trn tuyn? Cng li c ngi cho ti l k lp trng khng vng, nhn nhn khng khch
quan. Chng phi trong s trn di 1 triu gi l ngy qun, ngy quyn th s b i ci to
di hn ch bao gm trn 10 vn ngi, ngha l chng 1 phn mi, cn 9 phn mi
c hng quyn cng dn ngay t u ri l g? Chng phi c ng chun tng
Nguyn Vn Hnh tham gia mt trn T quc thnh ph H Ch Minh, ng Nguyn Xun
Onh, quyn th tng c c bu lm i biu quc hi ri l g? Ti vn ngh khc. Tt c
nhng ni au kh ca con ngi khng ng cho ta quan tm hay sao? Ni au kh ca
bn ny hay bn kia trn tuyn, nht l mt khi chin tranh chm dt, c nn vn thuc
nhng thang gi tr khc nhau chng? Ni au ny th ng quan tm, ni au kia th khng
ng quan tm, cn dng dng ? C nn ly nhng chuyn tn st d man nc ny, nc
khc nhng thi im qua bin h cho chnh sch ca mnh l va phi, l lng
qu ri, l khoan hng qu ri khng? Ti vn gi nguyn chnh kin l c ch trng v
hnh ng trng pht qu nng n v ko qu di, khng cn thit i vi mt s kh ln
ngi thuc ch c, tri vi ch trng ha gii v ha hp dn tc c cng b, tri
vi chnh sch lng ca ngi chin thng sau khi chm dt chin tranh. iu ny khi
su thm nhng t him v th hn ng l cn lm du bt xa b, lm cho ni au ca
kh nhiu ngi, nhiu gia nh tng thm mt cch rt khng cn thit, hn na, li rt c
60
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
hi. Chnh sch y l mt chnh sch thiu lng nhn i truyn thng ca dn tc, mt chnh
sch thiu sng sut v thiu khn ngoan, lm lng dn khng yn, lm hao ht v mt mt
bit bao ti nng v ngh lc xy dng li t nc sau chin tranh, lm nn ch v tht
vng bao nhiu ngi c thin ch i vi t nc v qu hng! Cch nhn nhn v ra
chnh sch kiu ln gn, da trn quan im u tranh giai cp th s v cc oan kiu u tr
lun tc hi n cc din chnh tr v sc lc ca dn tc... Sao ngi ta c hay nhn xung
so snh vi nhng vic lm xu hn, ti t hn, c c hn ca nhng ngi khc, bo
v nhng ch trng thiu nghi tnh v thiu khn ngoan ca mnh, m li khng chu nhn
ln hc hi cch lm c nhn, c ngha v tr tu hn? i Trn th trc, cha ng ta sau
khi kt thc chin tranh ui qun gic v thc hin ha hp v ha gii, cng b i n x
cho nhng k tng hp tc vi ngai bang, t ht nhng giy t c m ra mt thi k ha
i v thnh tr. Bt u t ai phm ti u b xt x cng minh. Xt cho cng tt c u l
nn nhn c, nn nhn ca nhng iu kin lch s, a l, x hi c th.
Ti nh n mt s vic din ra thng 9. 1975. Bn Kh- me quy ph vng bin gii
st th trn H Tin, dc knh Vnh T. Chng b b i Vit Nam nh lui, cm li trong
mt khu rng nh. Theo yu cu ca qun khu 9, b tng tham mu ra lnh cho khng qun
nm bom xung khu rng y. Ba chic F5 c huy ng. Do khng qun thiu ngi
chuyn mn v F5 nn 3 s quan khng qun Si Gn c c tm n cng s quan khng
qun ca 3 chic F5 ra trn. l mt c gii, hai hoa tiu kim th bom. Cuc oanh tc t
kt qu- tr v Tn Sn Nht, mt cuc lin hoan vui v din ra. Ba anh em ca khng qun
Si Gn c xit bao vui mng, v c tn nhim, cng i nh k th. Mt cuc ha hp th
v v xc ng. i tng V Nguyn Gip rt hi lng v vic ny. Th m ch 3 tun sau,
c ch th t tng cc chnh tr (cc bo v) tuyt i cm khng c dng li bt c mt
nhn vin qun s "ngy" no, coi l nguy him, mt cnh gic nghim trng...
Ti va gp mt ng gio s ngi Vit dy mn Ho trng i hc Si Gn trc kia.
ng chn li Si Gn nm 1975, nhng mong c gp sc cho vic o to nhn ti ca
t nc. Th nhng ng nn ch ngay sau , v n nm 1980 th chn ngn khng chu
ng ni, xin tr v Php mt cch hp php. Vic gii phng c thc hin gn nh mt
s chim ng, mt cuc thn tnh! Cc anh ch em min Bc vo chng my quan tm n
vic bo qun, x dng nhng thit b nng cao cht lng ging dy sinh vin. H c
gi nhng quyn lc ch cht m khng c kh nng iu hnh, li kn ca vi nhau, bi
mc, u t nhau, cn ch trng cho tho g nhng thit b tt a ra min Bc. y khng
61
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
phi l s san x hp l khi mt bn tha, mt bn thiu m thc cht l p ph ht, li cn

mang i bn li dng cho c nhn. ng tm s c mt bui vi ti: "Qua quan st ngm
ngh hn 5 nm sau gii phng, ti thy cch mng cng c ngi cch mng tht v c
ngi "ngy cch mng", v pha chng ti cng c ngi "ngy tht" v ngi "cch mng
ngy", ci sai ca cc ng t hi y cho n nay vn l khng nhn ra iu , nhn theo li
ch quan v a c nm! l "ngy" l km ht, khng tin c ai ht, b i c. V l
cch mng th ai cng u tt hn bt k ngi no thuc ch c! th cn nhn con
chu h vi ci kiu nhn cng nhc . Thm nhun lp trng giai cp "vng vng" nh
th th lm sao x hi c th n nh, lng dn c th yn v t nc c th pht trin c!"
Ti d hng my trm, c th ni n c ngn cuc ph bnh v t ph bnh, c coi l s
pht trin ca con ngi v x hi. Hi nhng nm 1956 n 1964, khi t tng Mao cn
thnh hnh v ng tr, trc khi c cuc cch mng vn ha v sn k quc, tt c mi c
s ng, c chiu th by l "ng nht", c ngha l ngy ca ng, dnh cho sinh hot
ng. C chi b hay t ng hp li, c bo ng, t ph bnh v ph bnh ngi khc... T
tng ra sao, nhn thc ra sao, cng vic ra sao, cc mi quan h (trn di, ng cp, bn
b, gia nh, qun dn... ) ra sao, u khuyt im nhng g, u ghi vo s tu dng. N c
tc dng cao tinh thn, ch cch mng, tt c v tp th, v nhn dn mnh, "mnh v mi
ngi". Trong chin tranh, thc con ngi cn tt. V ngi tt rt nhiu, c tnh tt ny
n cng nhiu. Ti cn nh hi chin tranh ph hoi, hng ha y cc sn bi, hai bn l
ng, cnh cc ga, no l go, tht hp, thuc men, ng sa... y vy m hu nh khng
h suy xuyn. B con i s tn v nng thn, c khi khng kha ca, ch buc si dy thp
n s m khng h b mt trm. Ch em ph n i tip t cho con ni s tn, cch xa 30,
50 km l thng, i xe p ban m, ti m mt m vn an ton. nng thn b con qu
mn, tn tnh gip mi gia nh s tn n tn c. Ti c ngh nhn dn mnh, chin s
mnh tht l tt. Tm lng thng yu, m bc nhau tht su m. Cng bng m ni, l
truyn thng, l bn cht, l ngha tnh v o l vn c, khng phi Mc- L Nin, ch ngha
x hi hay u tranh giai cp mang li nh ngi ta c ni ly c v vo. Nhng cuc
ph bnh v t ph bnh d sao cng c gp mt phn nui dng nhng c tnh y. Th
nhng t sau thng nht, tnh hnh thay i rt nhanh. Con ngi sng thc dng hn, v li
hn, t tnh ngha hn. Phi chng l do thc h ca ch min Nam trn ra min Bc
cng vi hng ha ca ch ngha t bn, theo phng chm "min Nam nhn h, min Bc
nhn hng"?
62
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Theo ti, hon ton khng nh vy. iu c bn l sau ngy thng nht s lnh o lng
lo, say sa v ngy ngt vi chin thng, thi t mn v kiu ngo lng hnh. Nhng ngi
lnh o phn ln tui lc tun, bt u ngh n gia nh, ti sn, nh ca con ci...
iu ny cng d hiu v tt c u l con ngi, khng ai l thn thnh. Th nhng cuc
khng hong v vn ha l y. t ngi cng li c vi nhng cm d vt cht. V do
khng c trnh vn ha lm c s cho nhn cch, nn h t cho php bung th, khng c
sc g kim ch. Do thiu vn ha theo ngha rng, h gi mt cch sng o c gi. Ngha
l vn ni theo o l, nhng t cho mnh sng khc mt cht. Vng, ch mt cht! Mi ngy
mt cht, s sa ng khng r ln ranh khng gian v thi gian... H lp lun: t y cn
khng ngi, n t hnh cn khng ngn, bom n cn khng s, hy sinh gn trn cuc i th
c hng mt cht "lc" cng l phi, l tha ng thi. V h nhn nhau. Cc v y vin b
chnh tr nhn Tng b th. Cc y vin trung ng nhn b Chnh tr. Cc ng vin khc
nhn cc v Trung ng, "nhn" kiu ny rt nhanh, rt nhy, chng phi m lp hc ph bin
g c! Qa cp biu xn t . Quan to gi nh (tin, la, vng bc: gi tr ln), quan nh
gi to (nhng l hng t gi tr hn), quan to xe nh (xe du lch, xe ring), quan nh xe to (i
xe chung), cho n: quan to nh nh (bit th ring), quan nh nh to (nh tp th)...
c coi l np sng c chp nhn.
Tnh ngha chng cn my. Ngi ta bon chen, ngi ta hi h kim chc, ngi ta vi vng
chp git. Nh ca, bit th, v tr cho con ci i hc, i xut khu lao ng, i Ty, mua bn
hng him, hng phn phi, mi ci c i c li, qua th trao tay, qua th mc ngoc, c th
thnh lut php khng thnh vn. Trong khi lut php ca t nc ang phi ch i chn
ch "thnh vn".
Nh dt t nc tr xung l th- Thng bt chnh, h tc lon l th.
Cc cuc ra mt hng ngy, hng tun, hng thng, cc cuc ph bnh v t ph bnh tr nn
xa x phm, khng cn thit na cho cc c quan bn trn. Trong khi bn di vn phi
tin hnh theo qun tnh, cn bu c nhn tin tin v c nhn u t hng nm v 6 thng
mt. iu ny vn thnh np, v t 1980 c quy nh thng c nhn tin tin l 10. 000
(nm 1990) v c nhn u t l 20. 000 ng (1990), ngha l bng 20, v 40 kg go cho c
nm hoc na nm phn u. Ai cng cho vic bnh bu tin tin v u t l hnh thc n
mc nhm nh, nhng n vn tn ti bn b- V mi ni, trong thi i mi ny, c quy
63
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
c ngm l lm cho xong chuyn, v th l c lng u l tin tin ht, 100 phn 100 tin
tin l chuyn bnh thng!
Ph bnh v t ph bnh cn li ch l chuyn i ph, hi ht, chng cn cht thc tm rn
luyn. ng ph ti mnh, th ti ph li ng mnh- ng th tt cho ti, ti th tt cho ng.
Thnh phe, thnh phi- Vo ha vi nhau. Ri gy d lun, bi mc, tung tin, dng ng,
xuyn tc, vu khng mi chuyn, mi ni. Nhng khi ngi vo bn th ni do ko:
"Gip nhau thn i v mc ch chung, xy dng cho nhau tin b, c thng yu, qu
trng nhau mi gp thng thn cho nhau". V n khi gay gt, khng cn tnh ngha g na
th mi xoay ra gi nhau bng "ng ch". Ti nghim ra mt iu: Khi s lnh o khng
cn c tn nhim, khi x hi bng hoi trong s sa st v o c ca nhng ngi cm
quyn, th tt c nhng chuyn by t ra theo "o l" nh trn ch cn l nhng tr o c
gi, xc phm nhn cch v lng t trng ca con ngi, khuyn khch nhng k tham quyn
c v, ham danh li c lp v st pht nhng con ngi lng thin, c cng tm v hiu bit.
Ci c ca con ngi i vi nhau st pht nhau ang lan rng.
Ai cng ku nn gio dc xung cp qu th nhng anh lm g cu vn n, th chng c
bin php no t hiu qu. Thy gio, c gio sng khn n, lng gio vin ch sng
trong mt tun. Trng hc tiu iu, hc sinh chn hc- c tnh hiu hc truyn thng tiu
tan nhanh. Mt nguyn nhn chnh l nhng ngi cm quyn khng coi trng tr thcNhng ngi ti gii khng c qu trng v s dng. vy nhng k nm quyn li lm
nhng chuyn t hi. C quan t chc cn b cho bao nhiu ngi "con ng chu cha, cn
gi l cc cu 4c (con cc c c), i hc chui, khng qua quy ch ca b Gio dc v o to?
V s khi i hc th lm g? i bun, i n chi, ri b tin ra thu ngi thi h! C
bao nhiu k sang Lin x hc, lm lun n hn hoi v nc m vn khng ni si c ting
Nga? V ri h s lm c g khi nhn chc v v quyn hnh? Ti c mt mong mun theo
lng tm cng dn: Quc hi s giao cho mt y ban iu tra v vic tin hnh o to
nhn ti m m v phi php ra sao trong vng 15 nm qua. C v s trng hp c quan t
chc cn b thay th k ny, i danh ngi khc cho i hc nc ngoi, i lm nghin cu
sinh. V bao nhiu trng hp hc khng ra hc m vn , c bit bao nhiu "tin s giy"
nh th nghim nhin tn ti v lng hnh, trong khi khng t tr thc c trnh , c cng
tm, c lao ng bn b, c cng trnh nghin cu tht s th b t ngoi l x hi, b coi
thng, b nh kin v cn b tr dp v hiu ha, lm tn tht gh gm cho ton x hi.
64
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
V cn ai tht s ng lng trc thm cnh v vn ca x hi: tr em b ci xng v thiu

n hng lot, cc b m mi sinh con mt sa, hn 1 triu thng binh sng c cc, ngi v
hu leo lt tn ti, c ch em lao ng v c ph n tr thc phi bn mnh sng ti nhc
qua ngy... Tr tu v tnh thng ang ku cu!
Ti n tri anh ch em b i c b tm thn nng Ngh An v H Nam Ninh, thm
nhng gia nh thng binh nng Hi Hu (H Nam Ninh), Nam n (Ngh An)... R rng
ng v chnh quyn cn mt mn n rt ln i vi gn 1 triu anh ch em xng
mu, hy sinh mt phn c th v c cuc i thanh xun ca mnh cho t nc- Tht l phn
ut khi thy nhng k cm quyn li dng chc v trong ng v nh nc kim chc,
pht ln, nh cao, ca rng, con ci hu, sng qu l sung tc, cn say sa ph phn ti
ngy mc cho anh ch em thng binh sng trong cnh khn cng. Mt s v n bc
ngha! Mt ti c ln! Mt mn n x hi khng th chi b!
Ring nhng anh em thng binh Cmpuchia v, ti tng i vi mt s anh em hu ht l
b ct chn v mn, My bay Lin x mi tun hai ln cho h v Si Gn. Tht l thng tm!
C mi ngy c t 10 n 30 trng hp b mn nh th! Sut gn 10 nm rng! M c ai l
con cn b, ng vin nh hi trc u! Ton l nhng con nng dn v thng dn thnh
th, thp c b hng, b bt buc i theo lut ngha v qun s, trong khi cc con ng chu
cha th lo kim ch i hc, i xut ngoi, ch lm vic d dng v nhiu bng lc!... y l
mt mn n x hi na. Ti rt nng lng mong Quc hi c mt phin hp v cuc chin
tranh Cmpuchia, cng khai tng kt v trch nhim c nhn v tp th v cuc chin tranh
ny. V sao ko di l th n vy m nhn dn v quc hi khng h c c kin, gy
nhng th kt ko di v ngoi giao, lm mt bit bao bn b th gii v nht l gy ra nhng
tn tht v k v xng mu, ngn sch, ti nguyn, thi gian ca x hi. Hu qu nghim
trng cn ko di n nay v lu di sau ny- Mt mn n phi thanh ton sng phng.
Ba bi hc su sc nht ti rt ra c t cuc sng hn 45 nm: hy tnh to lun l chnh
mnh, hy ngay tht v ch la di, o c gi, hy sng c tr tu v tnh ngha.
Mt ch x hi khng tn trng c tnh, quyn li chnh ng ca c nhn, coi thng
nhn phm ca con ngi, h thp con ngi thnh mt s ng hn mn, lm con ngi mt
t tin, th ch khng th mnh, x hi khng th pht trin bnh thng. Ci gc ca
n l t con ngi khng c t do, x hi khng c dn ch. Nhn danh tp th ph
65
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
nh c nhn, khng cng nhn quyn li v nhng thuc tnh c nhn khc th chnh ci tp
th y cng m yu n kit qu.
iu th hai l mt ch da trn s di, khng ngay tht, trn nn tng o c gi, th
ch y khng th c nhn dn chp nhn. C ni ba rng: ch ta l dn ch nht,
dn ch gp triu ln cc nc phng Ty, x hi ta l u vit v cng, ch nghi x hi l
hn hn mt cch tuyt i, khng th bn ci so vi ch ngha t bn, l coi thng qun
chng, coi khinh s t xt on cng bng ca nhn dn.
iu th ba l mt ch coi thng cht xm, coi thng tr tu v nhng kinh nghim qu
ca th gii, t cho l hiu ht, bit ht ri, li khng c tnh ngha, khng c lng yu
thng, th ch y s kh cng dn, gy nn v vn bt cng v au kh cho con ngi.
Ngy nay, i t Bc vo Nam, t ng bng ln min ni, t n v b i, an ninh, n c
s kinh t, ngi dn bn tn, ku ca, ph phn mi th u c th quy v ba bi hc ln
trn y.
V ci t coi thng tr thc, cc s phu Bc h thi nay sng tc ra nhng cu chuyn tiu
lm su sc, rt ng suy ngm- H truyn ming v mt cn b v hu kh n cng cc,
ch mun vo t c n cm hm. Anh ta ra ngoi ng, trc m ng chi ln: "Ch
ny l ch ca nhng k ngu v v trch nhim!" Anh ta ly lm l l vn khng b bt
giam. C ngi bo anh: "Ch ny tuy hay ni n tp th, nhng tp th l khng ai c,
chi bi c nhn mi n thua!" Anh ta lin ra ng v tht ln: "Tng b th X l thng
ngu!" Qu nhin anh b bt, a ra to xt x- To tuyn n 6 nm t: "Su thng t v ti
lm mt trt t cng cng, v nm nm ri v ti... "tit l b mt quc gia"!
Cn mt cu chuyn na khng phi l tiu lm. Mt v chnh n ta n H Ni, khng phi
l ng vin, nhng c uy tn trong ngnh t php v am hiu lut v rt cng tm, nay gn
80 tui. ng u c nhn lut thi trc, v tng lm vi cha ti Hu. ng bo ti: "C nh
truyn li cho ti v mt s anh em khc s lim khit ca ngi lm vic trong ngnh
lut". ng tm s: "Ti xt x m vp phi khng bit bao nhiu th tay ca cc c ln- Ton
l th gc trn c tiu : Vn phng anh Ba (ng L Dun), vn phng anh Su Th (ng
L c Th), vn phng anh T (ng Phm Vn ng), vn phng anh Nm (ng Trng
Chinh), vn phng anh Mi Cc (ng Nguyn Vn Linh), vn phng anh Su Dn (ng V
66
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Vn Kit)... Khng c du trin, ch c ch k "tha lnh" ca Chnh vn phng hay th k

ca cc c, nhng bao gi cng c coi l c gi tr v hiu qu hn cc cng vn chnh
thc ca nh nc... "Cc vic yu cu cp nh ca, ln lng, ln chc, cho con ci i hc
nc ngoi, gii quyt cc kin tng u phi chp hnh theo nhng t giy k quc mt thi
nh th!...
Ti k thm mt chuyn tiu lm hin i ca th H Ni.
Mt khch du lch n H Ni thng thy 3 ngi cnh st hay i cng nhau. H c
ngi dn trn ng ph gii thch: ng khng bit ? Mt ngi bit c, mt ngi bit
vit v ngi th ba khng bit ch nhng l kim sot hai ngi kia!"
" pha Nam, ti cng thu c mt s chuyn tiu lm "ci ra nc mt" nhiu ngi dn
gi chnh ph theo cch ni li l "ch phnh", ngha l hay la di nhn dn, ni mt ng
lm mt no! Hi sau 1975, ngi ta hi nhau: sao, do ny lm g? v thng c tr li:
do ny chng ti ch nhm! ni li li l : chm nh, ngha l ly nh bn dn i
ht! Rt nhiu dng trong nh ca cc gia nh "ngy" b em ra va h bn: t lnh,
qut my, my thu thanh, truyn hnh, cho n bn gh, t, ging, c nh tng bn qu
khng cn g nn bn c th bn th cho gia nh tm sng!... Kh nhiu ngi mua l
cn b min Bc vo Nam. S i ch ca bit bao ca ci, nh ca, sau ci gi l "gii
phng!". au n hn l nhiu ch em v s quan v vin chc b i "ci to" "ch ht
nhm" ri nh bn mnh, v khng t khch lng chi l cn b min Bc vo! Nm 1978,
ti gp mt anh bc s qun Y va i ci to 2 nm v, anh k rng nm vo mt mt anh
cn b min Bc cng tc ban tuyn hun trung ng(!) n xin cha bnh mt li dy:
"ng i chi gi b n ng khi, ng gii phng chng ti nh vy ! ng m v chng ti, v
"ngy" m khng bit xu , khng bit nhc !?" Chnh anh v my anh lut s ngy 30.
4. 1975 mang c i n "qun gii phng" vi tt c lng chn thnh, ri ngay sau
b tng giam v i lnh "ngy", lm s quan "ngy", ch v cc bc s v lut s ny b
ng vin mt thi gian ngn!
Ti xin kt thc nhng cu chuyn trn y bng mt k nim ring. Hi, chnh hun ci
cch rung t nm 1956 cho cn b trung cao cp, ti b a ra t hc tp kim im.
Nhng cn b "trung kin" xut thn t bn nng, c nng ph phn ti: "Anh l mt trng
hp tiu biu v in hnh- Anh hc trng ty t nh, anh tim nhim vn ha thc dn nh
67
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
thuc c t khi v lng, anh li sinh ra trong gia nh i phong kin. Thc dn v phong
kin l hai iu xu xa nht, i bi nht trn i ny. C th ni "cha" anh l thc dn "m"
anh l phong kin. Anh l a con hoang i bi nht. Hiu bit ca anh khng bng cc
phn nh Mao ch tch ni, v phn cn c ch bn rung! ng cu vt anh nn
ngi hm nay... "
Ti chng my may cm ght nhng c nhn chi bi ti. H l nhng nn nhn ca
nhng tn iu m qung kiu tn gio mng mui. C ngi v sau gp xin li ti! l v
aua thi thng, trong cao tro ca ci cch rung t, v v sau l giai on sa sai...
Khi qut ba bi hc ln nht, bao trm nht, thm tha nht i vi ti trong hn 45 nm qua
ti va k trn, c th rt ra mt nhn xt tng qut nht: Ci sai gc ca ch cng sn
mang danh ch ngha x hi Vit nam l thit lp mt chnh ng chnh tr, mt ch
chnh tr, mt ch x hi mang mu sc tn gio. Th l mt tn gio ch thc th cn c
ngha v tc dng nht nh: lm ch da cho nim tin, lm c s cho vic lm iu thin,
trnh iu c ca nhng tn ngoan o. ng ny l mt t chc chnh tr li mang mu
sc tn gio, cn nng n hn c mt tn gio, n bt buc ng vin phi tin nhng
nguyn l v nhng tn iu, khng c php hoi nghi. l nhng bn th vi tranh nh,
vi hng lot khu hiu, vi cc tp sch l lun c i x nh Kinh thnh, ngha l bt di,
bt dch, theo kiu tng nim thuc lng, n lm nhng ng vin- tn b nh li, mt t
tin i, v mi th c sn c ri, ni n c ri, ch c vic em ra m thi hnh thi! C
nc c chng 12 n 14 ci u xut chng, ngh thay cho chng ta ri! b Chnh tr,
ngi ta nghe Tng b th trnh by xong ri, c ai ni thm g ch l tn tng v ph ha
thm tht cht t. hi ngh Trung ng ngi ta li trnh by chnh kin ca b Chnh tr v
hn 100 ci u li ch lm ci vic thm tht, minh hoa, tn tng v thng qua, i hi
ng cng li th! cn t hn th! Mi vic c nh- bn bc, ly kin ch l hnh thc.
S ngho nn ca tr tu! Mt ch n nang, xoa du, s st, e d th lm sao c dn ch
c? c nh Cha phn, Tri nh, t phi th! l con chin th phi ngoan o.
Phi gi mt nim tin tuyt i.
Ni l mt ng mang bn cht cng nhn, nhng trn thc t n nhum mu sc tn gio v
mang rt m bn cht ca nng dn thi c pha trn vi bn cht phong kin: hay xt nt vt
vnh, th him lu, chia b chia phi, v ha vi nhau, tr th nh nhen, bi lng tm vt...
68
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Ti cn nh hi u nm 1955 Qunh Lu (Ngh An), mt cn b thnh phn trung nng

lp trn b quy sai l a ch, b chp m l chui vo ng chng ph cch mng, b a ra
cht vn trc cuc hp ca nng dn. Cc ng b "nng dn ct cn" thi nhau hi ti:- "Ny
tn a ch Hi kia, sao my li nhn chm chm vo chng tao, my khng s kh th ca
nng dn ? Ci mt xung!- "Ny, tn a ch Hi kia, sao my li ci u xung lm lt
che du b mt ti c ca my ? Ngng mt ln!"- "Tha b con, tn a ch Hi ny rt
ngoan c, n dm ngng mt ln khiu khch b con nng dn chng ta... "Tht l kh .
Do mt ch cn duy tm hn c tn ngng tn gio, nn ch c th nhn nhng iu tt
v mnh, cn bao nhiu tht bi, v th ti iu kin khch quan ht! C ch s Bc H
no ma mai rng:
Mt ma l ti thin tai,
c ma l t thin ti ng ta...
Chnh do mu sc tn gio kiu duy tm p dng vo chnh tr m cc ng vin dn dn mt
ht t tin v t duy c lp, lun c mc cm ti li, phi sm hi n nn qua nhng cuc
kim tho, kim im, tu dng, hc tp, t nhn xt, t ph v ph bnh... Yu cu sm hi
n nn th ti c t ra l trung thnh vi ng dn n nhng bi, hi kch: t ba ra ti
li ca bn thn, t bi nh mnh c ng tm ra, k c, c tr thnh con cng
ca ng.
Bi kch ca cc nc x hi ch ngha, ca cc ng cng sn trong thi gian gn y l
c th gii thch c. V h phm sai lm ln qu, ko di qu. H khng c np sinh
hot dn ch tht s nn lao su mi vo sai lm v ti li. V h khng chp nhn a
nguyn, c sy s thng nht thnh mt kiu gn cht nguyn khi nn ch t s thng nht
gi to. Ai khinh th con ngi, hn ch quyn t do ca con ngi, la di con ngi, khng
tn trng tr tu v khng c tnh thng con ngi th t b s trng pht cay ng nht ca
qun chng nhn dn.
V. NHN NHN
69
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Mt hn ni cao phi ng cch xa mt qung mi nhn r hnh th, dng v ca n trong

cnh sc chung quanh. Nhng s kin, nhng nhn vt qua cng cn mt khong cch
kim nghim ca thi gian nhn cho ng vi gi tr tht.
Ch ngha x hi v l thuyt v hin thc cn c nh gi ra sao? Mc, L Nin, ch ngha

Mc, ch ngha L- Nin cn c nh gi ng n ra sao? Staline l con ngi th no, c
cng hay l c ti i vi t nc Lin X v cc nc khc? Ch tch H Ch Minh c tht
v i v sng sut? Lch s t nc Vit Nam ta cn c vit nh th no cho ng n,
khch quan v khoa hc? Trong lch s y, bit bao phong tro, nhn vt cn c nh gi
y , khng b nh kin, khng thin v.
y l mt vic h trng ca nhiu nh s hc, nh chnh tr v l lun, nh t liu v thng
k. Tt c nhng nhn vt ng thi thng b nh gi sai lch do nhu cu chnh tr tng
lc, ngi th c thi phng ln, thu dt thm, ngi b thu hp li, t v cho xu x
thm...Con chu ta hin nay rt bn khon, khng hiu nhng nhn vt lch s hin thi tt
xu, cng ti ra sa..Ti ch xin ni ln vi kin th thin ca mnh, c gng c mt cch
nhn khch quan v cng bng, trnh ch quan v thin lch.
V Cc Mc v L Nin, ti thy l nhng nh hc gia uyn bc, nhng nh l lun v t
tng c tm c. Trong 4 nm, t nm 1958 n 1962 ti l gio vin l lun chnh tr ca
qun khu 4, ph trch vic nghin cu v ging dy chnh tr cho cn b trung cp v cao cp
trong ton qun khu, bao gm cc tnh t Thanh Ha vo n Qung Bnh v Vnh Linh,
trong c hai s on (s on 324 v s on 325), cng vi mt l on gii tuyn.
Hc vin bao gm t thiu tng t lnh Qun khu, thiu tng chnh y Qun khu, hng
70
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
chc i t, thng t v gn mt trm trung t, thiu t, chung vi hn ba trm i y v

trung y. l nhng bi c bn v duy vt bin chng v duy vt lch s. Ti hng
my nm c nhng tc phm ca Mc, ng ghen, L Nin, Staline, Mao Trch ng, H Ch
Minh...t nhng nguyn bn hoc bn dch ra ting Anh, ting Php, ch Hn v ting Nga.
l nhng bui hc ti chc. Mi bi ri ra lm 2 thng, c ln lp gii thiu ni dung,
nghin cu ti liu ti chc (mi tun hai bui sng v hai bui ti), c tho lun t (hai bui)
v gii p (thng l mt bui sng), do b phn ch o vic hc tp l lun ca Tng cc
chnh tr trong qun i nhn dn thuc cc Tuyn Hun xp t chng trnh rt cht ch.
C Qun khu c 3 gio vin l lun, ti l ph trch chnh. l thi k tng i ha bnh,
vic chin u min Nam ch mi khi u. Theo ti, nhng cng trnh nghin cu v tm
ti ca Cc Mc v ng ghen l quan trng, phong ph, nht l vic phn tch v m x ch
ngha t bn thi khi thy v dng thc tiu biu, nguyn mu. Vic khm ph ra lao
ng cng l mt loi hng ha, ra gi tr thng d l rt c gi tr. Vic xy dng nn bin
chng php duy vt cng l mt bc sng to ln, to nn mt nn tng cho phng php t
duy khoa hc. Th nhng khng th coi ch ngha Mc l s pht trin n tt cng ri ca
tr tu, cng khng th coi l gi tr duy nht ca tr tu. Mc v ng- ghen lc sinh thi
khng h c nh coi mnh l nhng nh sng to nn mt hc thuyt, mt ch ngha tuyt
nh, cc v ch c mun ng gp phn ca mnh vo trong kho tng tr thc chung, cng
vi v vn pht kin c gi tr khc. u tranh giai cp v chuyn chnh giai cp l nhng
nguyn l quan trng nu bt ng lc ca pht trin x hi v bn cht ca chnh quyn
trong x hi, cn vn dng nhng nguyn l y v nhiu nguyn l khc tm hiu v l
gii cc hin tng x hi. Ci sai l c ngi tuyt i ha nhng nguyn l y, coi l
nhng nguyn l duy nht tn ti v li cn vn dng mt cch my mc, gin n theo kiu
gio iu v th s, do chuc ly tht bi tt nhin...Cn nhn r tnh cht hn ch ca
nhng iu kin lch s nht nh. Mc sinh ra nm 1818 v mt nm 1883, khi khoa hc v
k thut cn cha pht trin nh v bo trong thi i ngy nay, khi cc ch x hi v
chnh tr cha c nhiu hnh v phong ph nh hin nay, mang nhiu tnh c th (cc ng
phi chnh tr vi nhng mu sc, khuynh hng khc nhau i din cho nhng th lc chnh
tr, kinh t, ti chnh, tn gio, x hi, dn tc, vn ha nhiu v khc nhau) nh hin nay.
thi ca Mc v ng ghen, ch nghi t bn cha pht trin n mc cao. Mi quan h quc
t ca n cha pht trin n su sc trn quy m ton cu. S tn dng khoa hc k thut
cng cha n mc cao v nhng bin php thch ng vi tnh hnh, iu chnh ng
i nuc bc ca n cng cha t n mc c hiu lc nh ngy na..Cng nhn thi y
mi ngy phi lm vic t 12 n 16 gi, cn ngy nay ginh quyn lm 8 gi, hoc 7 gi
71
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
ri v quyn ngh 1 n 2 ngy mt tun. Xa tin lng ca cng nhn l tin lng i
kh, nay Php lng ti thiu cho mt cng nhn lm vic cho nh nc hoc t nhn c
n nh l 5300 quan. C c mt lat lut php v quy nh mang tnh cht lut nhm bo v
quyn li mi mt ca ngi lao ng. Mc v ng ghen ch mi thy s p dng ca my
hi nc v my n, cha chng kin sc mnh ca l phn ng nguyn t, nhng k cng
trong chinh phc v tr, nhng bc tin ln lao ca cuc cch mng thng tin vin thng,
trong sinh hc, trong vt liu mi, s xut hin loi my tnh in t cc ln vi nhng
nt c trng ca nn vn minh tin hc ngy nay. Nu Mc v ng ghen cn sng t cc v s
b sung thm nhiu nhn thc v nhn nh mi m, cp nht, pht trin v iu chnh nhng
t duy l lun ca mnh cho ph hp vi thc tin mi.
Coi ch ngha Mc l chn l tuyt i, cht cng v bt bin, vn dng n mt cch my
mc l tri vi tinh thn khoa hc, tri vi chnh t duy bin chng ca Mc.
L- Nin v ch ngha L- Nin c v tr to ln trong cuc cch mng thng Mi nc Nga.
L- Nin l nh l lun v l nh hot ng thc tin. Ti cho rng nghin cu mt s kinh
nghim ca L- Nin l cn thit, nhng dng nn ch ngha L- nin l khng th c v lm
vy d ri vo bnh gio iu v bnh kinh vin nguy him. Tt c ch nn coi l gi ca
ngi i trc, l nhng cng c ca nhn thc s dng v tham kho. Lun im ch
ngha quc l m trc ca cch mng v sn v l giai on tt cng, giai on ry cht
ca ch ngha t bn cn c xem xt li trng nhng iu kin mi, nhng iu kin cha
c khi L- Nin cn sng. Khng c mt nh tin tri thng thi no c th ch ra con ng v
bin php phi theo, cho gn 100 nm (nh L- Nin) hoc hn 100 nm (nh Mc) v sau c.
Ch c th h ng thi vi tt c tr tu ca chnh th h mnh mi c th tm ra con ng
phi i xy dng x hi mi cho t nc v tham gia xy dng th gii mi ngy cng tt
p hn. Th h ng thi cn em kinh nghim ca ngi i trc, cn tn trng nhng
gi tr l lun v nhn thc ca tin nhn, nhng khng th m qung v n l mt sng to
tr thnh bt lc i n mt t tin.
V tr v vai tr ca Staline i vi nc Nga, i vi Lin bang X vit v i vi th gii
v ang c nh gi li mt cch y . Thng 7 nm 1990, ban T tng v Vn ha
ca ng cng sn Vit Nam ra ch th cm cc bo, i truyn hnh cp dn Staline.
Ti cho rng y l mt s cm on sai lm. Trong khi bo ch Lin X a ra lin tc
nhng bi bo, t liu, sch, phim...v Staline th vic trnh n, bt tai, nhm mt li Vit
Nam l iu khng bnh thng. Ti sao ngi ta li s s tht n th? l v mt thi
72
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
gian di, Vit Nam theo Lin X v Trung Quc ca ngi mt chiu v qu ng Staline.
Sch bo phim nh t v nn mt anh hng kit xut ca nhn loi cu loi ngi khi tai
ha pht xt v to iu kin cho hn mt chc nc Chu u v Chu vng dy ginh c
lp, trong c Vit Nam. Nhng cu th ca T Hu cn , t hi thng 5. 1953:
Thng cha, thng m, thng chng,
Thng mnh thng mt, thng ng thng mi Yu con, yu nc, yu ni, Yu bao
nhiu li thng Ngi by nhiu.
Ngy xa kh ho qunh hiu
C Ngi mi c t nhiu vui ti,
Ngy xa i rch ti bi,
C Ngi mi c c ni cm n..
Cc thy c gio dy vn c bi dng c bit ging cho cc em hc sinh rng ng
Staline mang li cm, o v n ci cho cc em! Thi ti cng xt xa, khc thng
Staline vi tt c tm lng thnh tht ca mnh. Staline c nh gi li t i hi ln
th 20 ng cng sn Lin X nht l qua tp bo co mt ca Krouchev. Gn y trong thi
k Perestroika, nhiu iu c tht v Staline li c a ra trn bo ch Lin X. T nhng
v n Hng qun Lin X trc chin tranh th gii ln th hai, v th tiu hng ngn s quan
Ba Lan mt khu rng bin gii n cc v m st Kirov, Trosky, v tn st Koulak (thc
cht l tng lp trung nng rt gii ngh nng) lm cho sc sn xut x hi b hy hoi, tai
hi cho nn nng nghip Lin X, tc hi ko di n tn ngy nay, ngoi ra l hng trm
cuc thanh trng ni b khc. cn l cn bnh mnh lnh, c on, n p mi kin
khc bit, tr th mt cch tn bo v dit nhng ngi khng n cnh vi mnh. Khng th
ly cng l ch huy kin quyt v ti gii cuc chin tranh chng pht xt (ngay ci cng
ny cng c thi phng ln qu ng) che lp bit bao ti c lin quan n hng chc
triu gia nh lng thin. Trch nhim nng n hn na ca Staline l dt dn dn Lin
X vo con ng xy dng ch ngha x hi mt cch quan liu, nng vi v c on, dn
n s v bi thm gn y. Tai ha ny cn nng ln mt s nc chu u, chu , chu
Phi, chu M trong c Vit Nam ni theo Lin X xy dng ch ngha x hi, xy
dng cc ng cng sn theo m hnh Staline. y l tm bi kch mang tm vc thi i, ko
73
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
di hn na th k, tn ph bit bao x hi v con ngi! Th m Vit Nam, ngi lnh o

li ch trng nhm mt lm ng! H cho rng l vn Staline i mi l "khn", l sng
sut, l gi c n nh! L ra h phi nhanh nhy rt ra bi hc lch s, kim im k b
Staline nh hng ra sao, dn n hu qu th no t ti vi nhn dn v bt tay sa cha
sai lm tht sng phng, ngay tht. H khng th v khng dm lm nh th. H s s phn
n ca nhn dn v hn na cn mun gi mt s cung cch cm quyn ca Staline, nh lun
thi phng nguy c t bn ngoi ca ch ngha quc cu kt vi phn ng quc t v
phn ng trong nc hng lt chnh quyn. H kt ti nhng ngi ngay tht c kin
tri vi mnh l phn ng, l phn bi, l b quc mua chuc, l tay sai ca CI.., nh
chnh h ang i x vi mt s ngi v bn thn ti hin nay v..
V ng H Ch Minh, ti dng ch "ng" c hi l vi mt s ngi, v Vit Nam ai cng
quen gi l Bc H, Bc H Ch Minh, trong khi thng ni: ng L Li, ng Quang Trung.
Dn ch v bnh ng gia cc nhn vt lch s ti cng xin gi l ng H. Bn thn ti trc
kia tng qu trng ng H, trc y ti cho ng l ngi hy sinh cho t nc, bn ba
nc ngoi, b t ti, l ngi c cng trong cuc u tranh ginh c lp, trong hai cuc
khng chin chng thc dn Php v can thip M. ng sng gin d, lim khit. ng c lng
nhn i, qu mn tr em, cm thng vi ph n, ng lng trc k ngho i. ng ght thi
h danh, ph trng, hnh thc. ng H v cha ti kt bn thn trong sut thi gian cuc
khng chin chng Php chin khu Vit Bc, tnh bn da trn s qu trng nhau gia mt
ngi cng sn v mt ngi khng ng phi. Thng 9. 1945, sau cch mng thng Tm,
ng H gi cho cha ti bc th ngn, hin gia nh ti cn gi, mi cha ti tham gia cng
vic ca t nc, c cu: Ti c bit, c l ngi c ti c, rt mc thanh lim, nn mi
c ra chung sc, gnh vc vic nc...Thy ti t chi, vin c tui cao (56 tui), sc yu.
n ln th ba nhn th ng H (thng 10. 1945) sau khi c s ng ca hai ng anh rut:
Bi Bng Phn v Bi Bng Thun u l tun ph va v hu, v sau khi trao i vi gia
nh, cha ti nhn li. T cui nm 1946, cha ti l Trng ban Thng trc quc hi (nh
chc v Ch tch Quc hi hin nay) v thng thay mt quc hi d cc cuc hp ca chnh
ph khng chin. Nh ti tng k, ng H v cha ti i lc cng nhau ha th, kiu
th ng. Bi "Tng Bi Cng" ca ng H gi cha ti cui nm 1948 l mt trong nhng
bi th hay nht ca ng, rt p v hnh nh, ti cn nh nh sau:
Khn th sn iu th song hn
Ph trt xun hoa chiu nghin tr
74
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Tip bo tn lai lao dch m

T cng tc cnh tng tn th..
dch l:
Xem sch chim rng ngoi ca u
Ph vn hoa ni chiu nghin soi
Tin vui thng trn dn chn nga
Nh bn th xun tng mt bi
Cha ti ha li nh sau:
Thit thch nht tm ph chng tc
Giang sn vn l th thnh tr
T cng quc s v d h
Thao bt nhng thnh thoi l thi
dch l:
Mt lng st ph ni ging
Vn dm giang sn gi thnh tr
Chm lo vic nc khng h rnh
Vung bt thnh th ui gic th
Lc , ti qu trng ng H, v ti vo b i Chi on Quang Trung, trung i ti lm
nhim v cnh gc Bc B Ph ni ng H lm vic, v ti ng gc cng ln vi khu
sng cc- bin M trong hn mt tun. Chnh ng H c kin c ti theo hc lp Qun
Chnh u tin H Ni v sau ti tham gia on cn b Nam Tin 72 ngi c chn t
lp hc Qun Chnh Hu Vy ny. Khi lm bo ti nhiu ln d cc cuc gp g, tip
75
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
khch quc t, tip cc nh bo Lin X, Trung Quc v nhiu nc khc ca ng H. Cc

bui tip thn tnh, ci m, t nhin, khng cht khch kh. ng nhy cm, tinh t trong quan
h ng x, vi mi ngi, ty theo tui tc, ngh nghip, gii tnh. Ti hon ton khng cho
rng ng H kho ng kch, phi cng nhn l cch ng x c vn ha, c tnh cm tht
mt con ngi "rt ngi", li lch lm.
ng cng "rt ngi" ch khng th hon thin nh mt ng thnh. y l iu gn y ti
hay suy ngh v ng. Ti rt thch th c nh s gia Php D. Hemery cho bit ng H
c th hai ln c v. l c ng vin ng X hi Marie Brire Paris (vo cui nhng
nm 1920) v c n h sinh Tng Tuyt Minh Qung Chu Trung Quc thng 10 nm
1928.
Mt con ngi tinh t, giu cm xc, rt "con ngi" t phi c nhng mi tnh p, c th
hn nhin v xc ng. C ngi lm cm li khen C H sng cao thng, v sut i
khng vng n yu ng, khng my may ngh n v con, n hng lc th gia nh...,
sng nh mt ng thnh vy.
Nhiu ngi ph phn rt nng ng H v chnh sch i vi cng chc c sau khi min Bc
c gii phng, v nhng sai lm trong ci cch rung t, v nhng oan tri trong v Nhn
Vn Giai Phm...
Theo ti hi y c chnh sch lu dung (gi nguyn lng cho cng chc c), mt chnh
sch tha ng, tng gy xn xao do thc ganh t ca anh ch em cn b tham gia khng
chin, c nhng lp ci to ch em lm ngh mi dm, o to tay ngh rt c kt qu
nhng chnh sch lu dung ch tn ti trong 2 nm 1954- 1955...Ti c bit ng H rt
nghim tc trong vic i x vi t binh ngi Vit, ngi Php (cng nh cc quc tch
khc trong cc n v l dng), cm dng chi bi v nh p, cho h n ung ngang vi
mc ca b i. Sai lm ci cch rung t lm cht hn 10 nghn ngi (b bn trc cc ta
n nhn dn) l do p dng my mc kinh nghim ca Trung Quc, do cc c vn Trung
Quc trc tip p t, do thc sng bi Trung Quc rt ph bin lc by gi, bi thi m
qung, t ti m theo ti ng H cng phm phi. Cng phi ni rng cuc ci cch y, t t
hai sang t ba th pht hin ra sai lm. Khi thy sai lm th c quyt tm sa, d cho pha
Trung Quc cn rt ngoan c v bo th, nu khng tai ha cn m rng hn nhiu na! Cc
ng Trng Chinh mt chc Tng b th, cc ng Hong Quc Vit, L Vn Lng mt chc
y vin thng v trung ng v chnh ng H t ph bnh v trch nhim ca mnh. ng
76
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
H khng trc tip ch o cng cuc ci cch rung t, m trong lnh o c phn cng:
ng Trng Chinh trc tip ch o chung, ng Hong Quc Vit trc tip ch o lm th
Thi Nguyn, ng L Vn Lng trc tip m nhn cng tc chnh n t chc, ng H
Vit Thng trc tip lm cng tc thng trc...Theo ti, bi hc v sai lm trong ci cch
rung t cha c tng kt nghim tc, trit . Cn v v Nhn Vn Giai Phm, th lc y
khng gy c d lun g ln trong x hi. V thc dn ch v dn tr cn thp, c min
Bc sng c lp vi th gii bn ngoi, ch bit c Lin X v Trung Quc, hai "thin ng"
tuyt vi (ngy nay ca Lin X v Trumg Quc l ngy mai ca Vit Nam!). Dn trong c
huyn cm m, cm gi i xem phim Bch Mao N ca Trung Quc v xem phim mt
nng trng ca Lin X d ri ca ngi, bn tn, "thu hoch" v nhn thc v tnh cm cch
mng sut c na nm tri sau . Gng anh hng ca Thng Cam lnh (Triu Tin) l
l sng ca tui tr Vit Nam. Mt s vn ngh s Nhn Vn Giai Phm b ph phn, ton x
hi ha theo kin ca lnh o, v tht tm b nhiu lon hn l v s st. Thm na vn
ci to lao dng lc li c c sy v cao! Cn b cc c quan no nc i p Mai
Lm, o p h thng thy li Bc Hng Hi, m mang cc nng trng, nn cc vn ngh
s b i ci to lao ng nng thn (khun vc giy nh my in, chuyn ch cc thng si
nh my dt, y xe gng st thp nh my gang thp Thi Nguyn...)khng lm chn
ng d lun. Gi l v n nhng khng h c nu ngay trn bo ch. Mt thi gian sau
mi ph phn trn bo, nhng theo kiu trch dn kt ti mt cch v on. Lc y th
khng ai cn tm ra c t Trm Hoa v Nhn Vn xt on. Ti c nh li, hnh dung
li tnh hnh lc y l nh th. Tt c bc dc, cm gin u ln u "M- Ngy" khng
chu thc hin Tng tuyn c nh Hip nh Geneve quy nh, cn t cng, dit cng, gy
nn nhng v thm st Vnh Trinh, Ph L..Cc cuc tun hnh hng hc kh th din ra
khp nng thn v thnh th, trc tr s cc y ban quc t...Trong iu kin nh th, ng
H cng thun theo nhng i x ca cc c quan tuyn hun v an ninh ca ng v nh
nc. y l mt thi thiu trch nhim, hn na, lc y nhng nh vn Trn Dn, Hong
Cm, Phng Qun, Hu Loan u nn phn ut phn no khi c tin cc vn ngh s cng
hi, cng thuyn vi mnh Trung Quc b i m la, gii i trn ng ph cho qun
chng o v nh nc bt, b a ra x v, u t trong cc cuc hp, b a i lao ng
kh sai tht s (14 gi mt ngy, xc v gnh phn ngi v phn sc vt, ng trong chung
b) v bt phi lm cc cuc phn tnh hng chc m th ti v t mt st mnh. Theo
quan im ca ti hin nay, s xm phm vo quyn con ngi d nng hay nh u l ti
li. Khng th vin c l ti cha c c bng nhng nh cm quyn Trung Quc thi y, hay
hy xem bn Pn Pt tn st con ngi v hy hoi x hi ra sao cho rng mnh x s nh
77
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
th l nhn o chn ri, c g phi nhn t..ng H qu tp trung vo cng vic ch o

u tranh min Nam m qu coi nh nhng vn trong vn hc, ngh thut v mc cho
ngi ph trch lm sai m khng can thip? Hay ng c trc tip can d vo nhng ch
trng y? y cn l mt cu hi kh phn x rnh mch cho thu tnh, t l.
Sau ny, nhng v chng "xt li", nhng v n "phn ng v chnh tr" cng lm theo kiu
bng bt. Khng c xt x, khng a tin trn bo, trn i, ch thng bo ni b trong ng,
n cp tnh, cc c quan chuyn mn (c quan an ninh, bo v ni b ng, bo v qun i)
t tin hnh, khng qua th tc php l...Tm l x hi ca tuyt i s ngi dn lc y
l ph thc mi vic cho ng v nh nc, ch t ra khng tn thnh th cng khng c
kin, th thi. Tm l xui chiu v aua hi y rt nng. Ngay nhng ngi trong cuc, cng
gia nh, b bn c khi cng xui tay, chng c phn khng hay phn ng g quyt lit, v
t ngh lm g cng v ch ch t phc tp v tai hi thm hay l chng phi u li phi
ta..L ngi lnh o cao nht, tt nhin ng H chu trch nhim v nhng oan tri xy
ra. Qua li k li ca nhng ngi gn ng H t nhng nm 1964, 1965 sc khe ng H
suy gim r, mi vic hng ngy do Tng b th L Dun v Ban b th gii quyt, t khi xin
kin ng H. H vin c rng "khi lm Bc bn tm, khi lm phin lng lnh t ti ca.."
Theo ti, ng H c thc c lp kh r i vi Lin X v Trung Quc. C hai nc ny
u khng mun v khng tin Vit Nam thng c M bng bin php qun s. Lin X th
mun gi vng ng li chung sng ha bnh, Trung Quc th khuyn c chin u trong
khun kh chin tranh du kch, ch nn dng n v n cp tiu on, nu dng qu c s
d b tiu dit bi ha lc v phi pho ca M...C gng vn ng nhn c nhiu v kh
hin i ca hai nc ln Lin X v Trung Quc, nhng t gii quyt ly bng chin u kt
hp vi m phn, l nt chnh trng ch trng ca ng H v ban lnh o ng trong
chin tranh. Tuy nhin chnh trong u im ny, ng H vn l nhc im khi ng vit
kh nhiu bi bo ca ngi nhng bc nhy vt cu Trung Quc (sau c in li trong tp
sch k tn Trn Lc, mt bt danh ca ng H). Nhng kinh nghim mang du u tr t
khuynh: "bc nhy vt k diu", sn xut "nhiu nhanh, tt, r" (dch ca bn ch: "a,
khoi, ho, tnh") ng ca ngi ti nng kit xut ca "Mao ch tch v i, vic xy dng
cng x nhn dn ri nu gang thp mi h nhn dn...cng c ng H ph bin v gii
thiu mt cch nhit tnh, theo li vit ph cp. Chnh nhng ch , ng H Ch Minh
khng cn Ch Minh (rt sng sut). Ti cn nh hi nm 1950 ng H cng vit bi ln n
78
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
thm t Tit, coi l tn trm xt li, k phn bi, theo nhn nh ca Lin X, , ng, t
duy tnh to, c lp v chnh tr t ra khng nht qun.
Mt khc, theo ti, ng H cng khng tnh to khi vit hai cun sch k chuyn v cuc i
ca chnh mnh. l cun "Nhng mu chuyn v i hot ng ca H Ch Tch" k tn
Trn Dn Tin v cun "Va i ng va k chuyn" k tn T. Lan, trong c nhiu on
t khen mnh vi nhng li ca ngi cao p nht. Tt nhin tm lng cm phc ca nhn dn
i vi "Bc H" l v cng su sc, ng c th coi l s tht hin nhin ri, ni ln ch l
phn nh s tht, th nhng t mnh vit ra t khen mnh th c iu g khng p,
khng hay v c th ni l v tnh t h thp mnh vy.
Ti xin trch mt cu ca Trn Dn Tin vit v Ch tch H Ch Minh, ngha l ca mt
ngi vit v chnh mnh:
"Ch tch H Ch Minh khng mun nhc li thn th ca mnh".
(trang 7 cun sch trn. Nh xut bn S Tht- in ln th 2. 1976) vy y l ai ang nhc li
thn th ca ai?
"Mt ngi nh H Ch Tch ca chng ta, vi o c khim tn nhng y v ang lc b
bn bao nhiu cng vic, lm sao c th k cho ti nghe bnh sinh ca Ngi c!" (trang 9sd.)
"Chng ta cn nhng ngi yu nc anh dng v v i khc.
Chng ta c Phan nh Phng, Hong Hoa Thm, v nhng ngi khc na. Nhng ch c
H Ch Tch ca chng ta hon thnh s nghip m cc tin bi cha hon thnh..."- (trang
146. sd)
"Nhn dn gi H Ch Tch l Cha gi ca dn tc, v H Ch Tch l ngi con trung thnh
nht ca T Quc Vit Nam...(trang 149- sd). Theo ti c iu g tht khng n khi ngi
vit t ni v mnh nh v..Ngay c nhiu lc ng H t xng l Bc vi nhn dn cng c
g khng n- xng Bc vi thanh nin, thiu nin, nhi ng th c th c- Nhng khi ni
chuyn vi nhn dn ni chung m t xng l Bc l khng nn, v trong nhn dn c c
nhng c gi cn ln tui hn. Nm 1945, ng H mi 55 tui m t nhn l "cha gi dn
tc"!
79
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Nm 1989, nhn dp 20 nm ngy mt ca ng H Ch Minh, ng V K, nguyn th k ca

ng H Ch Minh cng ti bn nhau phi a ton b Di Chc ra nh sng. Khng th
mp m mi c. Khng th qut ca ngi nng dn mt nm thu.
ng H Ch Minh bt u vit Di chc t thng 5. 1965, sau c vo thng 5 hng nm li
vit li, vit thm. Cho nn c ti bn bn Di chc b sung cho nhau. ng V K k chuyn
l ngy 2. 9. 1969, sau khi ng H Ch Minh mt, vo bui ti ng Phm Vn ng n ni
t thi hi ng H. ng V K a ra chic phong b ln ng c bn bn Di Chc. ng
Phm Vn ng a c hai tay ra ngn li: "Khng, ti khng nhn. y l chuyn h trng,
sng mai, c y B Chnh tr, ng ch a ra. " Sng 3. 9. 1969, c y B Chnh
tr, ng V K a ra chic phong b ln y. ng L Dun lin cm ly ri gi ng Hong
Tng, Tng bin tp bo Nhn Dn vo phng nh bn cnh. ng Dun t quyt nh ch
a ra mt bn, ct b, sa cha vi ch ri giao cho ng Hong Tng cng b. Tt c cc
bn cn li ng Dun giao cho ng Trn Quc Hon gi nh vn kin tuyt i b mt. Cho
n khi ng Trn Quc Hon thi chc B trng B Cng An v chc y vin B Chnh tr
(thng 3. 1982), ng V K khng ti no ly li c tp Di Chc y. Ch n khi ng Trn
Quc Hon m nng, ng V K mi moi c b mt qua li hp hi ca ng Trn Quc
Hon: "...trong kt st t nh ring, ngn th hai, tng di cng. " Th l c tp nguyn
bn di chc c tm thy.
Thng 5. 1989, ti bn vi ng V K, t ng vit mt bi bo c bit k ch tch H Ch
Minh vit Di Chc nh th no, ng trn tun bo Nhn Dn ch nht do ti trc tip bin
tp. Phn ng ca lnh o rt mnh. Mt s y vin B Chnh tr ln n hai chng ti l
lm mt vic ty tri, dm cng b vn kin quan trng bc nht ca ch tch H Ch Minh
m cha c php ca B Chnh tr. Trc nhng cp mt nghim ngh cu bn y vin B
Chnh tr Nguyn Thanh Bnh, o Duy Tng, Nguyn c Tm, ng S Nguyn v trng
ban T tng v Vn ha Trn Trng Tn, ng V K rt im tnh. ng tr li: "Ti u c
cng b Di chc, ti ch vit theo yu cu ca anh Thnh Tn ba Nhn Dn. Nhn dy ti
cng xin bo co sut hai mi nm nay ti n khng ngon, ng khng yn, cho n khi no
ton b Di Chc ca Bc n c vi nhn dn. "
Sau B Chnh tr phi hp hai ln bn ring v vic ny v cui cng phi a ra Quc
hi bn v vic cng b ton b cc bn Di Chc ng thi quyt nh gim thu nng
nghip trong hai nm, mi nm 50%. ng V K v ti rt mng, cng nhau cng mt cc
80
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
bia, ngh rng th l b con nng dn ta b hy sinh nhiu nht v ngi v ca trong chin
tranh cng kh c i cht.
Ring v vic xy lng Ch tch H Ch Minh, rt nhiu tr thc, cn b v ng bo cho rng
khng nn lm iu tri ngc vi nguyn vng thing ling ca ngi sp t gi ci i,
nht l khi nguyn vng y li cao p. Ch tch H Ch Minh yu cu khng nn phng
ving linh nh, tn km, mong thi hi mnh c ha thiu, vy m nguyn vng y khng
c thc hin. Thi hi ng khng c nhp vo t ai ca qu hng, vn nm trong mt
chic lng s m lnh lo, tn km bit bao nhiu vt liu v cng sc ca nhn dn...
Nhn tng qut li hin nay, ti cho rng ng H Ch Minh khi u l mt ngi yu nc.
ng theo quc t cng sn vi ngh rng l con ng ng n ginh li c lp dn
tc. Th nhng cng v sau ng cng b ch ngha cng sn "chinh phc", dn n thi
sng bi kinh nghim Lin X v Trung Quc, p dng mt cch my mc ch ngha Staline
v ch ngha Mao Trch ng, dn n ch c ng, c an, i ngc li tro lu dn
ch ca thi i. Do cao nguyn l ng cng sn lnh o thng xuyn, ton din v
tuyt i nn php lut b coi rt nh, ng trm ln b ma nh nc, quyn cng dn b vi
phm rt nng n. ng cng cha thot khi thc h phong kin, nn ch min Bc
mang tnh cht bo th, tr tr, theo mt kiu quan liu mang tnh cht ng cp nng n.
Cng vi ngi lnh o khc ca ng cng sn, ng H Ch Minh chu phn trch nhim
khng nh i vi tnh hnh t nc ta trong my chc nm qua, dn n cuc khng hong
trm trng hin nay, vi bit bao thm ha v bt hnh cho cc tng lp nhn dn. Lch s rt
cng bng. Th h hin nay v mai sau s cn nh gi ng H mt cch y hn na.
Di s lnh o ca ng v ng cng sn, nn c lp phi tr gi qu t v sinh mng,
ti sn v thi gian. V sau , ch ngha x hi trn thc t l mt ch ngho kh, bt
cng v phi l cn phi gt b dt khot.
ng H Ch Minh l ngi cng sn ng vai tr ch yu a ch ngha Mc, ch ngha
Lenine ng thi cng a ch ngha Staline ch ngha Mao Trch ng vo Vit Nam. ng
cng ng vai tr ch yu trong ch trng xy dng ch ngha x hi hin thc min Bc
(sau 1954) vi tt c nhng sai lm duy ch, nn nng, gio iu v t quan liu, bao cp,
c thc hin trong c nc t nm 1975. C th l ng c thin ch, c nh tt? Nhng
nh tt khng . Ch ngha x hi hin thc Vit Nam cng nh cc nc khc lm vo
khng hong trm trng, khng tm ra c sc sng, ngc li vi mc tiu v l lun sch
81
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
v ca n. Nu cn sng, tt nhin ng H cng phi xem xt li tt c t ngn ngun, tn

gc. Cho nn i Hi 7 ng Cng sn nhc i nhc li rng "Con ng xy dng ch
ngha x hi l duy nht ng n v do Bc H la chn" l ni ly c, l p t,
khng c l v hon ton khng c sc thuyt phc.
C mt anh bn khi trao i kin vi ti nhn xt rng:
Lc khi u ng H coi tranh u ginh c lp cho t nc l mc tiu, s ng h ca
tam quc t ca cc ng cng sn l bin php. V sau ng li coi muc ch l ch ngha
cng sn, sai lm l . y l mt vn cn bn lun thm cho k lng. c nhiu
bi vit nhn nh: ng H l ngi yu nc hay ngi cng sn? hay c hai? mi phn l
bao nhiu? Theo ti, ch trng xy dng ch ngha x hi khng sai, m sai ch ch ngha
x hi no? ng i nc bc sao cho thch hp? V nu quan nim ch ngha x hi tht
s l mt nn dn ch cao, c cng bng x hi, quyn t qun ca ngi lao ng tht s
c m bo, nng xut lao ng ngy cng cao, sn phm lm ra ngy cng di do, c
phn phi hp l, v c bin php thc hin ng nh vy th tt qa ch! Trn thc t
ch ngha x hi trong tt c cc nc khng thc hin c nh th, li lm tri hn vi
nhng mc tiu cao qu y, nn b ph sn l l ng nhin.
Cn nhng ng L Dun, Trng Chnh, Phm Vn ng, Nguyn Vn Linh, V Nguyn
Gip, L c Th...ra sao? nh gi cho y v chnh xc mt con ngi tht l kh. Ti
c tip xc kh nhiu vi cc ng trn y, trong mt thi gian di. Thng 2. 1983, ban
B th trung ng ng cng sn Vit Nam, quyt nh c ng Thp Mi v ti lm cng
vic vit hi k cho ng L Dun. Cng vic d nh trong vi nm. Trc ht l nghe ng
L Dun t k, sau cng nhau bn v ni dung, dn bi, ri phn cng v li nhng ni
ng tng hot ng ly thm t liu ti ch vit c phong ph v sinh ng. Chng ti
mi lm c 4 bui nh ngh Qung B, nghe ng L Dun k. V sau b ngng li do
nhiu cng vic khc cun ht, v khng ai chuyn lm cng vic ny c. Ma h nm 1985,
ti li c ch nh tham gia ban vit hi k cho ng Trng Chinh bao gm cc ng:
Hong Tng, Trn Quang Huy, Nguyn Vn Phng...Cng vic ang trin khai th ng
Trng Chinh mt. Ti tng nhiu ln i theo i tng V Nguyn Gip thm cc n v
qun i, cc a phng v mt s nc: Trung Quc, Lin X, CHDC c, Ba Lan, Hung
ga r..Ti cng lm vic gn ng L c Th, c bit l trong thi gian chin dch H Ch
Minh u nm 1975, v t u nm 1979 n nm 1981 Cam pu chia, khi ng trc tip m
nhn ch o vic gii phng v gip xy dng Cam pu chia.
82
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Nt chung ca cc ng l tn ty cho mc tiu v s nghip cch mng, rt tin tng v t tin

cng vic minh lm, sng dn d, c tm lng ci m thn tnh vi xung quanh. Cc ng
u tip thu phong cch sng ca ch tch H Ch Minh.
Chnh t nhng nt u im y m c nhng nt d, nhng nhc im ln dn n sai lm.
V qu t tin v qu tin nn tinh thn ph phn rt yu. Do nim tin cn phn ch quan, m
qung nn thi hoi nghi rt cn thit cho nghin cu khoa hc- qu yu. Do t duy
ch pht trin mnh, nht l sau ton thng. Kh nht l nh M m nh thng th khng
cn vic g kh khn na c, d t! thc dn ch rt yu, c l v cc ng u cha sng
qua mt x hi dn ch, c ra nc ngoi th phn ln l cc nc x hi ch ngha. Cc ng
li thot thi t x hi phong kin v thuc a nn i lm cch mng m tc phong quan liu,
quan dng cn kh r. Do m khng kh gia nh, n nang, gng nh vi nhau, d ha vi
qu rt nng n. C mt cu chuyn kh k l m c tht. Nm 1987, on cn b ca Ban
T chc chnh quyn i tham quan Lin X v Cng ha dn ch c nghin cu v cch
lm vic ca b my nh nc v b ma ng Moscou v Berlin. Khi tr v, i chiu vi
tnh hnh Vit Nam, th t ra H Ni, tt c cc y vin b Chnh tr u khng h lm vic
c quan ca trung ng, m mi v u lm vic ti gia!
Tr s ca Trung ng ang t ti trng Albert Sarraut c. c phng hp ln ca B
Chnh tr v Ban B th. Cc v y vin B Chnh tr u lm vic ti nh ring, trn cc
ng ph khc nhau, thng cch xa nhau. Mi nh thng l mt bit th c sa sang,
m rng c ch cho gia nh, cho vn phng, th k, li xe v n v bo v. Vn
phng thng c t 6, 7 n mi, mi hai ngi. C chnh vn phng, ph vn phng, th
k hnh chnh, th k lo chng trnh hot ng, tr l v vn th, bo ch, kinh t, ngoi
gia..li c c phng vin chp nh ring. Ngoi ra cn tip phm (i ch mua bn), ngi
nucm, ngi phc v cm nc... tn mt nn ch kh cho Chnh vn phng trung ng
ng. V mun xin kin tp th b Chnh Tr, phi gh n ln lt 13 hay 14 ngi nh,
ghi chp kin y , thng bo nhng kin y, lm trung gian trao i i li, tht nhiu
kh, vt v...Gn y mi c chn chnh mi y vin b chnh tr c mt phng lm vic
gn nhau. Mt cn b vn phng Trung ng ng ang than vn vi ti: C l trn th
gii khng c mt ng cm quyn no m cc y vin B Chnh tr li chuyn lm vic ti
gia v phn tn n nh th ny! N tn ti t lu m khng ai nhn ra s v l, ci tc phong
th cu quan liu li du kch, tn mn v ty tin sa cha c!
83
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
V ng L Dun, ng l mt con ngi kh sc so. Hi khng chin chng Php ng c

mnh danh l ng "cent bougies" (trm nn) ngha l hiu bit, sng sut. Hi vi nhng
kin vn ng tr thc, gii quyt vn tn gio mt cch kin tr v khn kho, khng t
khuynh, vi v...c anh em cn b min Nam rt chu. ng lm th k ha xa ri i hot
ng. ng nm nhng khi nim l lun, trit hc, chnh tr kinh t hc bng ting Php, t
nh t Cn o, nhng li khng ging gii c bng ting Php. ng thng nhc n khi
nim y nh: quantit v qualit, contradiction, transformation, Pauprisation relative v
absolue, valeur marchand..ng rt t tin v suy ngh bng t duy ca mnh, c tinh thn c
lp v c sng to. ng sm c nh dng bo lc cch mng chng li bo lc n p
min Nam sau Hip nh Genve. ng xut xy dng gp cc qu m thp ln (cc qun
on nh 1, 2, 3, 4 ln lt c xy dng nhng nm 1973, 1974) chun b cho cuc
tng tn cng ln. ng c nhn thc sc so v thi c. Chin dch ma xun 1975 trc
nh nhm m ra mt qu trnh kt thc cuc chin tranh trong hai nm, sau rt li kt
thc cuc chin tranh trong mt nm, sau rt li kt thc trong hai thng, l do xut ca
ng. T cui thng 12. 1974, ng c kin bn cnh k hoch c bn bc v quyt
nh, cn chun b thm "k hoch thi c" tn dng iu kin thun li mi, kt thc tht
nhanh cuc chin tranh.
Trong quan h vi cn b, ng t c nhng cuc chuyn tr chn tnh, tm giao, ng cng t
quan tm n ngi khc. C nhng nh bo gp ng nhiu ln, hi chuyn vi ln, nhng
sau gp li ng cng khng nhn ra. Trong chuyn i thm n nm 1985, ng chng
g n anh em phc v i theo on l nhng ai, lm g, cng vic ra sao, ng ch quan
h vi my y vin b chnh tr v y vin trung ng cng i, anh em chp nh, quay phim,
lm tin tc, bo v, lnh s, an ninh...khng h c ng hi han n, khc hn vi tc phong
ng H Ch Minh v cc v khc. C mi bui sng, ng ch n sng vi mt tr l sp xp
chng trnh, vi ti nghe tng hp tin tc trong m qua v ch Tn n th Ninh phin
dch trao i v ni dung s lm vic trong ngy. Anh em cng i u chung mt nhn xt:
ng t quan tm n ngi phc v bn di.
ng gn nh khng bao gi t vit m ch ni, nhng ni theo lung suy ngh tc thi, ging
li lp bp nn rt kh nghe. y l cm tng chung ca mi ngi. Ai cng cm thy mt
khi c tm hiu xem ng nh ni g. Mt kiu ni khng cn g n vn phm c!
ng, s t khng nh mnh c lc i n ch t kiu v ch quan, ng vn ngh rng ch
trng dng bo lc c a vo ngh quyt Trung ng ln th 15 hi u nm 1960 l do
84
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
ng xut ra trong thi gian hot ng min Nam, sau Hip nh Geneve, ng suy
ngm v tnh hnh trong nhng thng Rch gi, U- minh, C Mu, Bc Liu v v Ch
Ln trong nh mt c s tho ra bn cng cho cch mng min Nam. Nhng khi
nim u tranh v trang kt hp u tranh chnh tr, u tranh trong c ba vng chin lc:
nng thn, thnh th, rng ni, bng ba mi gip cng: chnh tr, qun s, binh vn, bng ba
th qun: ch lc, a phng v du kch... c hnh thnh t . ng tng kt cc
cuc ng khi t pht Tr Bng, Bc i (Nam trung b) v M Cy (Bn tre) pht
trin quan nim khi ngha ca qun chng. Tht ra sau ny, ng Trng Chinh cho bit v
cng theo Bn tng kt lch s ng, th c s trng hp kin ca ng L Dun vi
nhng kin ca nhng ngi khc. ng Trng Chinh k cho ti hi u nm 1985
rng: " kin anh Ba v bo lc u tranh cch mng khng phi l kin duy nht, cng
khng phi l kin sm nht".
T kiu v ch quan r hn l khi ng k v bn thn mnh v li so snh vi ch tch H Ch
Minh. Ti cn nh rt r, trong 4 bui sng, nm 1983 nh ngh Qung B H Ni, c mt
ng Hong Tng (lc y l y vin ban b th, ph trch cng tc t tng), ng ng Ngc
(tr l Tng b th), ng Nguyn Cn (ngi tham gia su tm v gii thiu nhng bc th
gi vo Nam), ng Thp Mi v ti (u bo Nhn Dn), ng L Dun k li trn i th
qu trnh hot ng ca ng. C ba ln ng cao hng, t ni v nhng ng gp xut sc ca
mnh, v t so snh vi ng H Ch Minh, ng ni: "Ti , ti hn bc H ch. Ny nh bc
H m mm ra l ni nhn, ngha, l, tr, tn- l g? l phong kin, l lc hu ri. Ti , ti
ni: lm ch tp th. l lp trng cng nhn, t tng cng nhn..."
Mt ln khc ng k: "Sau Hip nh Geneve, bc H cn ngh ti tng tuyn c. l g?
L o tng! Ti , ti hn bc H ch. Ti ngh ngay n bo lc. Ti bo anh em chn
sng. Ti bn vi anh em li lc lng min Nam khng tp kt ht c u nh..."
Li mt bui khc ng thch th: "Ti , ti hn bc H ch!
Bc sang Lin X v Trung Quc, nghe Staline v Mao bo g l vng vng ht! Ti , ti
dm ci li vi Krouchev, ti dm ci li vi Mao. "
l cn bnh ch quan v kiu ngo khng kim ch ni. Nu qu tht ng L Dun hn
ng H Ch Minh th l iu ng mng, hu sinh kh y. Th nhng y u l nhng iu
ng L Dun t ng nhn (nh bo Thp Mi ngay sau vit lot bi Thi thng M, sau
85
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
c in thnh sch, b ph phn l: bi bt, xu nnh, c hi, t st v nhn cch...). Ci sng

to ca ng v "lm ch tp th", lm tn khng bit bao giy mc bn ci, hi tho!...m
khng thy c g hay hn, cao hn l khi nim dn ch, nn b gc li sau khi ng qua
i.
Trong suy ngh ca ng L Dun, c iu g cc oan. l t hi 1977 n 1980, 1982,
ng thng nhn xt: "Bn bnh trng b quyn Trung Quc lun l k th ca t nc taTi thy iu ngay t hi Nixon sang Trung Quc, v ti ni ngay sau khi ton thng l
phi rt cnh gic, phi rt coi chng bn bnh trng Trung Quc- Chng vn th ch vi
ta v chc chn cn th ch vi ta hng trm nm na!"
Trong xy dng t nc ng t c sng kin ng k. n nay ngi ta vn cn ku v ng,
nht l v hai ch trng ghp mt s tnh v ly huyn lm n v chin lc v kimh t. C
ngi gi l nhng cn ngu hng tai hi ca Tng b th. Sau ngy Ton Thng, ng
ngh rng phi ghp tnh mi tnh c t trn 1 triu n 2 triu dn mi c th thnh mt
n v xy dng. Vic ny khng c Quc hi bn n cn nhc li hi. Th l ghp
tnh, H ng, Sn Ty vi Ha Bnh thnh H Sn Bnh, H nam, Nam nh vi Ninh Bnh
thnh H- Nam- Ninh, Hi Dng v Hng Yn thnh Hi- Hng, Qung Bnh, Qung Tr
vi Tha Thin thnh Bnh- Tr- Thin, Qung Ngi vi Bnh nh thnh Ngha- Bnh, Ph
yn vi Khnh Ha thnh Ph- Khnh...Vic hp tnh rt tn km, li gy nn mt on kt
ko di. B th vi ph b th tnh y, ch tch, ph ch tch y ban nhn dn, cc gim c
s xp rt gay go. Phi mc c tnh c ny gi gh ny, tnh c kia gi gh kia cho thng
bng! Ri ng ny bnh tnh c ca mnh, b kia "tr" cn b ca tnh (c) kia c nh th
cng vic lng nhng, ch i ph nhau trong ni b mt thi gian v mt sc! vy li
c tnh qu di, n my trm km. Bnh- tr- thin, t do Ngang vo n do Hi Vn di
hn 200km, tnh khng sao m xu, nm 1990 li phi chia li lm ba tnh. Ph Khnh cng
th, li phi chia li lm hai: Khnh Ha v Ph Yn.
Anh ch em cn b cn kho nhau: ngoi ci v hp nht cc tnh v cc huyn ra, tai hi hn
l hi 1983, ng Dun cao hng xut vic a cp huyn ln tr thnh cp chin lc,
khc vi xa nay, huyn l cp trung gian gia x v tnh. Theo hng y, 400 huyn s l
400 n v kinh t c bn hon chnh. Th l c quan tt c cc huyn bnh trng rt nhanh,
mi huyn c n 30, 40 cng ty khc nhau, cng vi hn 20 phng chuyn mn! Bin ch
tng, ngn sch chi tr v tin lng tng, m hiu qu th khng r! Sau gn ba nm trin
khai, t khi ng Dun mt, chng cn ai mn m vi cp huyn na. Trong iu kin kinh t
86
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
hin nay, by bin cng lm m khng c nguyn vt liu, ti chnh th ch thm lng ph
v cch bc. Gn y phi thu hp bin ch cp huyn, chm dt mt cuc phiu lu v t
chc. t nc ngho li ngho thm l t nhng ch trng ngu hng ca ngi lnh
o nh vy . Ngi ta than th: "C" mt ri m nay vic dn dp nhng bi rc "c"
li vn cn mt bit bao cng ca v thi gian..."
y l nhng vn cho chng ta suy ngm rt kinh nghim cho vic xy dng mt chnh
quyn tht s dn ch, c hiu bit su rng v vng chc.
V ng Trng Chinh (ng Xun Khu), im ni bt l trnh hiu bit kh su rng. ng
chu kh c sch v suy ngh. Trung vn v Php vn ng u am hiu kh. ng chm ch
v cn thn. Cho nn c lc ngi ta t b danh cho ng l Thn, anh "Thn" bn cnh b
danh c "anh Nhn". ng cn thn n tng cu, tng ch, tng du chm, du phy. Khi ni
cng th, ng ni r, ng vn phm, t tn, chun xc, tng cu, tng ch mt. ng c lm
th (k tn Sng Hng) nhng th khng tht l th, thiu th, thin v so ng v c tnh
cch h ho m thiu m hng su bn. Vn chnh lun ca ng r rng, khc chit, lp lun
cht ch- Sau sai lm ci cch rung t m ng trc tip chu trch nhim, ng hu nh
khng mun nhc n chuyn y na. ng c ci nhn rt nghim khc, i hi xung quanh
np sng ng gi gic, k lut, vit v ni ng nh ngh quyt, lun lun gi ng lp
trng ca ng. Mt thiu st ca ng v sau l thiu hn s tip xc vi nhn dn. Theo
nhng li ng k (ng Nguyn Vn Phng, ph Vin trng vin lch s ng, v ti l hai
ngi c nghe ng k trong 6 bui sng Lt thng 6 nm 1985) th thi hot ng b
mt, ng c nhng ch trng v phong cch kh c sc. ng hot ng rt khn kho, tho
vt, nhiu ln trnh c cc cuc vy bt ca mt thm. Khi th gi ngi dy hc, ngi i
bun, khi th gi li , vin chc nh. Hi trc Tng khi ngha thng Tm 1945, c ngi
mun a ATK (An ton khu) ca trung ng ng cng sn ln vng rng ni, vng bin
gii Vit- Trung, nhng ng mt mc gi ch trng ATK phi gn th H Ni, khng
qu mt ngy ng i xe p bt mch c tnh hnh trong nc v th gii. ng to
c c s l mt nhm cng nhn nh in TAUPIN. Chiu no Ph ton quyn ng
Dng cng cho mt ngi Php a n in mt thng bo ni b v tnh hnh chin s, tnh
hnh th gii v trong nc, in ra chng 60 bn pht cho quan chc Php cp cao. Hai anh
cng nhn bao gi cng in th v gi li mt bn m- rt (bn m- rt chnh th ngi Php
t trc khi ri nh in). Ngay ti hm y bn m- rt c a ln ATK vng ng Anh
hoc Bc Ninh. ng cng c c s trong mt vin chc H Ni, c i thu thanh, ng ny
87
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
thng ghi li nhng tin tc chnh, hng ngy c ngi n nhn mang ln ATK. ng
Trng Chinh vit ch th "Nht Php bn nhau v hnh ng ca chng ta" trong iu
kin y. T khi khng lm Tng b th na, v tr ca ng gim hn. Khi ng l Ch tch
Quc hi, ti i theo an ca ng i thm cc a phng Bnh tr Thin v Nam B.
Chng cn l ng Nhn xa i xe p trong khng chin, gh cc nh c s n khoai luc vi
mui, ung nc ch xanh...Lc no cng l on xe Volga bng ln, ngi a k n, din
vn, tic tng...Sc khe cng khng cho ng xng xo nh xa. Nhng li pht biu ca
ng ngy cng hnh thc, cng nhc.
Ti thy cn cng bng vi ng hai im: Hi 1960 khi c cuc tranh lun ln trong phong
tro cng sn v cng nhn quc t v do trong ng cng sn Vit Nam c nhng khuynh
hng khc nhau. ng lc u c ch trng tn thnh ni dung i hi 20 ng cng sn
Lin X, ln n t sng bi c nhn Staline v tn thnh ng li chung sng ha bnh do
Krouchev khi xng. V sau chnh ng L Dun ch trng ng v pha Trung Quc v
li cun c B Chnh tr v Trung ng theo hng . Nhng ai khng tn thnh u b
chp m l "xt li", l "chng ng". Do bn tnh d ha vi qu, li trong th yu, nn ng
Trng Chinh khng c phn ng g. n nm 1986, khi thy ng L Dun va mt, m
nhn chc quyn Tng b th, ng c thc trch nhim r rt, tip nhn xu hng i
mi dt khot ca Lin X v phc ha ra c mt k hoch i mi rt r nt, c bi bn cho
Vit Nam. Uy tn ng dng ln, cho nn n i hi 6, kh ng on i biu (m khi u
l i hi ng ton qun i) xut b ba mi s l: ng Trng Chinh lm Tng b th,
ng Phm Vn ng lm ch tch Hi ng nh nc v i tng V Nguyn Gip lm ch
tch Hi ng b trng. S sp xp ny b ng L c Th ph v bng cch vit th
thuyt phc (trn thc t l p) hai ng Trng Chinh v Phm Vn ng cng vi chnh ng
ta thi khng tham gia trung ng na, ch nhn chc c vn Ban chp hnh trung ng
ng. Hin nay vn cn kh nhiu i biu d i hi VI luyn tic s sp xp trn kia v
nhn xt: i hi VI l i hi ca ng Su (tn thng gi ca ng L c Th).
Vo lc cui i, ng c mt nt nh lm ti suy ngh v nh mi. Hi thng 6. 1985 khi ng
cng gia nh i ngh ba tun Lt, ng yu c ng Nguyn Vn Phng Vin nghin
cu lch s ng v ti i theo lm vic. Mt hm sau khi k xong, ngh ch n cm, ng
ko ring ti vo bung ng (y l bit dinh 1, ni ngh ca vua Bo i v gia nh hi
xa), ch chic ging c nm gm vng thu rng v chn vng thu phng cng vi hai
chic gi gm vng, chm ming li ni rt nh nh khoe: Ch vo y, ch bit khng,
88
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
y l phng ng, kia l ging, nm, chn, gi ca vua Bo i v hong hu Nam Phng
! Lc y b Trng Chinh ngi ngay trn chic gh trong phng.
Ti va bun ci, va sng st n ng ngng. Ha ra mt v lnh o cng sn k cu,
tng ch trng lt ngai vng ny li t ra thch th v xc ng n th, khi c ng
trong phng, p chn v dng gi nm y nhng biu tng rng phng ca hong v
hong hu thi xa!.
Khi bn vi chng ti v vit gip ng cun hi k, ng Trng Chinh nhn xt: "Ch c
vit nh lot bi Thi thng M ca Thp Mi. Ni khng ng s tht. Hay g ci thi thi
phng, thu dt! l thi cu k c hi- M ngi ta cn sng c kia m! Vit th l hi
cho anh Ba (ng L Dun). Cng ch c vit nh i Thng ma xun (ca tng Vn Tin
Dng, Hng H ghi), ni khng ng s tht, cc ch khng bit sao! Khi in thnh sch
phi cha n hn 30 ch, ai bit ngi ta ci cho!"
Hai ngy trc khi ng mt t ngt, ng gp nhng ngi ang gip ng vit Hi K.
ng ng khi ang ln thang gc, u va phi bc . Chic nh ng chp hm y vi chng
ti l bc nh cui cng ca ng.
V ng Phm Vn ng, ti c mt s knh trng v qu mn t lu. ng c cn b v
nhn dn qu trng v cch sng dn d, thi ngay tht, c vn ha. Cuc i ring ca
ng buc ng phi chu ng vi ngh lc cao. V ng, mt ngi p hiu kem Zephir
trc ca hng Thy t, b h Hon Kim, tng gip cc chin s cch mng thi k b
mt, b m khi ng cng b t Lin khu nm ln Vit Bc nm 1949. B b bnh tm thn
th u ut rt nng, ch ngi th mt ch, r ri, u bun. Hai ng b c mt con trai rt
ngoan, hc gii, mt thi trong qun i, nay hn 40 tui. Dng, tn anh_ l ngun an
i ln ca ng. Thng c ti th by ng n n cm vi v, vi ci ngha v chng chung
thy. Nhng ngy thng, ng sng mt mnh vi cng vic, c sch, nghe i- T ba nm
nay mt ng gn nh la hn, khng hi phc c. ng thng gii tr bng cch nghe c
nhng on vn hay ca Victor Hugo v Anatole Franc..sau khi i bch b sng v chiu,
mi bui c i c 2 n 3 km.
ng l mt ngi tr thc chu kh tm hiu tnh hnh v suy ngh, c tm lng vi t nc.
ng rt d xc ng, c lc ri nc mt trc nhng thn phn xt xa ca con ngi, nht
l ca tr em v ph n. ng tng c nhng tc phm kh tt nh bi vit di in thnh sch
89
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
v Nguyn Tri, nhn k nim 600 nm ngy sinh ca nhn vt kit xut ca dn tc c c
th gii ngng m nh mt danh nhn.
Nhng nhiu anh ch em tr thc va thng, li va ch ng v s nhu nhc khi lm trong
c ch. Ti nghe ng than vn n 6 ln: "Ti l th tng nhiu tui nht (ng lm th
tng n tui hn 70), nhng cng l th tng bt lc nht!" Ri ng trn tnh: "Ti khng
c quyn, ti ni m chng ai nghe c- n thay i mt th trng, ti ngh thi m cng
khng c, cha ni n chn b trng!"
Ngi ta trch ng: sao ng khng u tranh, khng t vn trch nhim i i vi quyn
lc, ng khng c quyn th cn ai c quyn na. Th nhng ri ai cng thng cm vi ng
v ci c ch ny n k lm, ng t t trn chnh quyn, dm chn ln chnh quyn, da
trn mt nguyn tc nhc i nhc li hoi nh mt chn l: ng lnh o tuyt i, ton din
v thng xuyn. Nh v la chn cn b, th Ban t chc trung ng ng quyt nh tt c,
chnh ph ch ci u chp nhn. ng l ngi t ni nht trong b Chnh tr- C l v ng
nhn nhc, ng dng ngoi mi s cnh tranh, ua tranh v quyn lc, v phe nhm. ng ch
pht biu khi tht cn, v nhng cu thng c trng lng giu suy ngh. l cui nm
1974, khi tho lun v quyt tm trong ma xun 1975, ng pht biu: "V kh nng phn
ng ca chnh ph M, ti suy ngh v vn ny hn tun ny v c th khng nh:
chuyn ny cho n ko chnh ph M cng khng quay tr li can thip u, ta c mnh dn
m lm n. Ta c a ht qun chin u vo min Nam i- Vng, cho n ko M cng
khng tr li na!"- ng ci. Thng l ng ni xong l ci rt hn nhin, sng khoi, mt
trng ci r ra rt thoi m..
ng sng ngay thng c cng tm, trong sch. ng sng co li, gn nh c c. Khi ngi
th k ring ca ngnh khoa hc cng l nh th VIT PHNG- b i x oan ung, b
chp m l "xt li" ch v vi cu th bc trc, ln n nhng thi xu i, ng cng ch im
lng, khng ha theo ln n, nhng cng chng bnh vc. Cho n khi sng yn b lng,
ng Vit Phng tr li lm vic vin Qun L kinh t th ng li vi ng Phng n
dng ti vo vic vit lch gip ng...Con ngi ng l th . C l kinh nghim ln nht v
ng Phm Vn ng l: mt con ngi c tm huyt, c hiu bit kh rng, thng minh v
sc so b c ch cng ngc lm cho v hiu. Vn quyt nh l c ch, mt c ch
hng s cn tr mi ti nng v tm huyt.
90
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Cn i tng V Nguyn Gip? Ti tng bit ng t rt lu, thng 9. 1945, khi ng n lp

Qun chnh trng Hu V ging v chin tranh du kch, v vai tr ca u tranh v
trang trong u tranh cch mng. Ti cng gp ng Hi ngh v chin tranh du kch Bnh
Tr Thin. Sau l nhng cuc Hi ngh qun chnh hng nm. Nm 1975, ng vo Si Gn
my ngy sau Ton thng. Ti cn nh hm y, ngy 7. 5 th phi, ng c n t sn bay
Tn Sn Nht v inh c Lp mi tr thnh "Nh khch ca chnh ph". m mt vin
tng trong y ban qun qun ng li: "Tha anh, chng ti c chic n dng cm loi tt
ly c trong cn c qun s, xin gi anh chi th. " Ti thy i tng Gip ni gin
quc mt: Sao li vy? Khng c! Ti m nhn n dng cm th anh em khc nhn g?
Khng c. K lut chin li phm phi nghim t trn xung di". Ti cng qu thm
ng Gip hm y. V sau chin li phm b chia chc ba bi, mnh ai ny ly, v sau i hi
ng ln th t cui nm 1976, ng Vn Tin Dng trn thc t thay ng Gip lm B
trng B Quc Phng.
T mt ng t, ri ng c (ng tt nghip c nhn lut khoa trng i hc H Ni nm
1936) ri lm gio s s hc rt c tn nhim vi hc sinh (c hc sinh cn nh r ng tng
say sa ging dy v cch mng Php nm 1789 v ca ngi nhit thnh Denton, Marat,
Robespierre ra sa..)
ng thng minh, c tr nh tt, lun ham m c sch bo, hiu bit mi m, cho n tn bay
gi. n phng lm vic ca ng, sch t ngn ngang c trt t, nhiu cun ang ng du
bng cc mu ba, ni cn c v tra cu. (Mi ln n gp ng ti li nh phng lm vic v
nh ca mt i tng khc, cng y vin b Chnh tr cho n ht i hi ng 5, xut thn
t mt c nng Ngh An, sch rt nhiu, nhng lun l sch trang tr, xp rt p thnh
hng thng tp, trong hng lot t knh v bao gi cng ng nghim khng ng y nh
ch duyt binh vy! Hai phong cch, t hai ngun vn ha v tp qun giai cp!...
Cn b qu trng v tin cy ng. ng o to c mt i ng s quan tr, c hc thc, tn
ty v theo gng ng dn d v lim khit. Chnh t duy khoa hc, gii bin chng php
mc xt t tui tr gip ng ch huy v lnh o qun i rt nhanh nhy v su sc, trong
cng tc tng kt ng nm bt mi tnh hnh mi, hin tng mi tm hiu v nng cao ln
trong nhn thc. Khoa hc qun s c chnh ng ch thn pht trin v ng coi trng vic
qung b cho lp lp cn b- C th ni nhng chin thng qun s bt ngun t ng
li chnh tr v ng li qun s ng dn. cng v B trng quc phng v Tng t lnh,
ng li mt du n kh su.
91
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Cng c th ni s phn ng qu l ln dn. Nm 1982, ng b a ra khi b Chnh Tr, ch

cn l y vin trung ng ng, c phn cng l Ph ch tch Hi ng b trng ph
trch v cng tc khoa hc. ng cn kim nhim mt s vn khc c tnh cht mt trn, c
khi hiu h (trong cc cuc k nim), hoc nh ch tch y ban sinh c k hoch ( mt
nh bo phng Ty ni vui rng: chin trng ca i tng Gip ngy nay l chic ging
ca nhng cp v chng tr), cn vn hc dn gian trn ng ph th cho rng thi bui ny
tht l lng:
Nh chnh tr i lm th
Nh th i lm kinh t
Cn thng ch i t vng...
trong nc v nc ngoi, ngi ta bn khoan t nhiu cu hi v i tng Gip- V sao
ng li b a ra khi b Chnh tr nm 1982 ti i hi V? Lc y c quan lnh o gii
thch rng v tui tc v sc kho, d nhng cho nhng ngi tr hn! Th nhng sao lc y
cc ng L c Th, Phm Vn ng, Trng Chinh...cng cao tui, sc yu li khng
nhng cho ngi khc? Gii thch th l khng n.
Trong ng, ng Gip v tr rt cao v rt sm. Ngay sau cch mng thng Tm 1945, Ban
thng v trung ng ng (ngang vi B Chnh tr sau ) ch c ch tch H Ch Minh,
ng V Nguyn Gip, ng L c Th v ng Hong Quc Vit- V sau c thm ng
Nguyn Lng Bng (Sao )- ng Phm Vn ng n nm 1947 mi vo Trung ng,
ng L Dun sau ny mi vo B Chnh tr.
trong hng ng nhng cn b cao cp, nhiu ngi cho rng ng L Dun lun c thi ch
bai v mun h thp vai tr cng nh uy tn ca ng Gip. Ti d nhiu cuc ni chuyn
ca ng L Dun sau nm 1975. R rt nht l Ta son bo NHN DN thng 3. 1983
ni chuyn vi cn b t hng v trng tr ln, ng ngang nhin ni: "Hi (hi nh
M), b trng quc phng nht nh th , va dnh M m va run nh vy ny (ng co
ngi li run ry). Do chng ti khng cho ch huy, chng ti phi trc tip nm tnh
hnh v ch o chin tranh, v trn thc t thay ngi khc trong nhim v B trng
Quc phng...". mt s cuc hp khc, H Ni v Si Gn, ng cng ni nh vy, kch
r rt i tng V Nguyn Gip.
92
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Tht ra khng phi ch gn y, m t nm 1962, ng Gip b gin tip ng chm kh

mnh. l thi k u tranh quan im chun b cho hi ngh trung ng ln th 9 cui
nm 1963. Cuc Hi ngh 81 ng cng sn v cng nhn th gii hi nm 1960 din ra rt
gay gt, chia lm hai phe: Lin X v Trung Quc- Ai ng u phong tro? Phong tro c
mt u hay hai u? Bn ny gi bn kia l gio iu, bo th. Bn kia gi bn ny l xt
li, phn bi ch ngha Mc- L Nin. Mao Krouchev kh gay gt v Krouchev cng ln n
Mao kh mnh. B Chnh tr ng cng sn Vit Nam dn dn ng hn v phi Mao. Mi
bui sng di H Ni pht tt c nhng vn kin dng di ca ng cng sn Trung Quc
cng khai tranh lun vi ng cng sn Lin X, "bo v n cng, khng khoan nhng s
trong sng ca ch ngha Mc- L Nin v ch ngha quc t v sn. "
ng Gip b ng L Dun v ng L c Th "chiu tng" t do y. Nm 1964, cng mt
lc cc cc trng tc chin c Kin, cc trng qun bo Nguyn Minh Ngha, chnh
vn phng B Quc phng L Minh Ngha b bt gi. y l ba tr thc tr xut sc thi
thuc Php, c tr tu v tm huyt, thn thit vi i tng Gip sut trong thi k khng
chin chng Php, v sau sang Lin X hc rt gii. ng Kin nguyn l k s nng nghip
tt nghip hc vin Phrunze vi bng . Tip l hng chc s quan b bt gi, phn ln l
tr thc. Sau khi i t L Vinh Quc, chnh y qun khu ba v thng t Vn Don- Tng
bin tp bo Qun i nhn dn, li Lin x khng tr v nc v bt ng chnh kin hi
cui nm 1964, hng lot cn b bo qun i nhn dn b bt nh: Hong Th Dng tng
bin tp, Trn Th, Mai Lun, Mai Hin, inh Chn...v nhiu ngi khc b xt hi. Mt s
ngi b Ban bo v Qun i thm vn v trong cc cuc thm vn thng c cu hi: "i
vi i tng V Nguyn Gip ra sao?
gp ng Gip u, lc no, bn nhng chuyn g"
C mt gi thuyt trong suy ngh ca mt s tng lnh ti quen. Nhng ngi ny vit
sch cha c in, kin quyt bc b nhng li ni c tnh cht bi en v vu co ca ng
Dun i vi ng Gip. H chng minh rng ng Gip lun c tinh thn kin quyt trong tin
cng, v ng Gip thc s l ngi trc tip ch huy ton b cuc Tng tin cng u xun
1975 cho n Ton thng. H a ra tt c Nht k ch huy phng Tc chin B tng tham
mu, ghi r nhng mnh lnh ca i tng vo gi pht no, c ghi m cn thn...H ch r
nhng phng chm: thn tc, thn tc, thn tc hn na, to bo, to bo hn n..tranh th
thi gian tng gi, tng pht, thi gian l lc lng...u do tng Gip xut ra, cn c
93
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
bt tch ca ng hi y. ng lun c mt trong ch huy s t trong thnh H Ni theo di,

un nn, ra lnh kp thi. Mt vin tng Cc tc chin ni vi ti: " l s tht, c chm
u tao, tao cng ni nh vy. Tng b th m ni sai ni by tao cng ci li ch! S tht l
s tht..."S cn b ngay thng, c cng tm nay t gi thuyt rng ng Dun ght ng Gip
l v t hi nm 1945, 1946 ng Dun phi v tr qa thp km: trng phng dn qun
Nam B, di trng ca trung tng Nguyn Bnh, v cn di quyn ca nhu ngi
khc. (ng Trn Vn Giu, ng Phm Vn Bch cng tng b "tr d s" do ci "ti" l trong
dp cch mng thng Tm b qun nhng ng ch ca mnh trong c ng L Dun
ang b thc dn Php cm t Cn o, mt tun sau mi nh ra v cho tu i dn v).
Sau khi pht hin ra sai lm ca ci cch rung t, vic thay th Tng b th Trng Chinh
c t ra. C mt s cn b thn cn vi ch tch H Ch Minh k rng lc y ch tch ngh
n hai ngi: ng Gip v ng Dun, v thm ch cn nging v ng Gip l ngi cng tc
gn gi lu nm vi mnh. Nhiu ngi cn nh rng, hi nm 1955 khi m ra chin dch sa
sai", cn gii thch cn k cho nhng cn b v gia nh b oan c (c n gn 10. 000 b x
bn m hu ht b quy oan v kt ti oan). Trong khng kh bt bnh v phn n, n nh
lng dn, th ai l ngi c th thay mt cho ban lnh o ca ng lm c ci vic kh
khn y? Cui cng H ch tch chn ng Gip, ng ra trc sn vn ng Hng y
"chu trn", tip nhn tt c s bc bi ca nhng i biu cc a phng tri qua tn ph
ca ci cch rung t, nhn li lm v xin li nhn dn. Ngi ch huy chin thng in
Bin Ph qu nhin xoa du c phn n rng ln bi s thnh tht au xt v bng c
ho quang ca chin thng lch s.
Th nhng ng Dun c c lm Tng b th, v mt tiu chun tt nhin hi y, t
lu nm, mt bng cp cn thit c giao quyn cao chc trng, v t c coi l
c th thch nhiu hn, ng tin cy hn... kin ca ng L c Th trong vn ny c
ngha quyt nh v t ng m nhn cng tc t chc. Hi 1977, ti theo on i biu
qun s cp cao sang Berlin v Budapest. Mt hm ti ni chuyn vi ng Gip.
ng rt thch tr chuyn vi nh bo, anh em quay phim v chp
nh. ng cho rng, mt sai lm ln ca ta v cng tc t chc lkhng phn bit vic khen
thng vi vic giao chc v. ng k hi phong kin, cng tc t chc cn kh hn ta, c
ghi thnh lut v iu l hn hoi. Thi phn bit rt r: chc, tc, phm, hm, bng, lc.
Chc l quan trng nht- Giao chc l cn thn trng nht- Cn tc, phm, hm, bng, lc
94
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
l th yu. L thng cng, khuyn khch, ghi nhn v tng cng qu- Ta th khng phn
bit g c, c khi dng chc thng cng, sinh ra ri lon, bt lc v tai ha. ng vn l
nh s hc, li l lut gia, nn ng k vanh vch v lut Hng c, v i L, i Trn, c
vic phong chc tc: cng, hu, b, t, nam bn Php, Anh, c thi trc.
Mt s kh ng cn b v ng vin ngh rng: hi i hi V (cui 1982), ng Gip b a
ra khi b chnh tr l do "sng kin" ca cc ng L Dun v L c Th, v cho khi
qu l liu, ng Gip b a ra cng vi cc v khc: Nguyn Vn Linh, L Thanh Ngh,
Nguyn Duy Trinh, Trn Quc Hon...theo cch dung dng dung d, chng ta cng nh..ra!
Mt s ngi v ng c ring, trc kia e ngi nh ho quang ca ngi ch huy chin dch
Din Bin Ph th ngy nay li e ngi nh ho quang qu sng ca ngi ch huy chin dch
H CH MINH.
Ti trao i kin vi mt s cn b B Tng tham mu, v ci c ng Dun ru rao
rng ng V Nguyn Gip nht gan, s M. Hi u nm 1975, ng Gip c phn lng l
khi cn nhc c nn a c 15 s on b binh vo min Nam khng, lc u ng d nh
qun on 1 li gi "gn", c nghi l gi nh, gi cn c a ln ca c nc. V sau,
trn thc t th ch c 1 s on 308 li m thi. Thm na hi thng 3. 1975 ng ch th
cho cc n v phng khng v khng qun chun b chu o phng M dng khng qun
dnh ph li min Bc (do c mt tin tc no t bn M truyn v Cc qun bo rng c
kh nng M s phn ng v nm bom tr la)- ng nu ln kh nng y cnh gic l cn
thit.
Ti ngh dng nhng s vic trn y chp m ng Gip l va nh va run, l nht nht
nh th l mt thi chi xu, rt khng ng hong, li t ngi lnh o cao nht hi
th li cng ng trch.
D b nhiu ln chi xu, ng Gip vn t ra khng cay c, khng bun nn. Tuy nhin ng
cng tr nn "cn thn" hn, cht ch vi mnh hn, ngi khc kh mn c vu co.
Trong nhng chuyn i nc ngoi cng ng, khi ti lm tin v hot ng, bao gi ng cng
khng qun dn ghi thm nhng cu i th l: i tng V Nguyn Gip chuyn li
cho mng hu ngh ca ng ch Tng b th L Dun, ca ch tch Hi ng nh nc
Trng Chinh, ca Ch tch Hi ng B trng Phm Vn ng v cc ng ch lnh o
ng v nh nc khc n...vn vn v vn vn...y l mt kiu cn thn gi mnh,
trnh h sn c th b "nc ao".
95
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
C nhng chuyn kh l lng. Trong cuc bu c Quc Hi gn y nht, ng Gip b ban t

chc trung ng do ng Nguyn c Tm trc tip lm trng ban "b qun" v ng l ph
th tng m li khng ng thi l i biu quc hi, khc vi tt c ph th tng khc t
xa n nay.
Trc i hi VII c tin n rng, ng s tr li B Chnh tr, s m nhn chc Ch tch
Hi ng nh nc, do nguyn vng ca ng o cn b v nhn dn. Theo ti tin y va tt
nh ru ngt nhng li pha cht cay ng v tui ng cao (80), sc xung. ng l
ngi tr thc c hiu bit rng, li lim khit (iu ny ngy cng him v do him nn cng
qu) c uy tn trong v ngoi nc.
Th nhng i hi VII vn cha c dn ch tht, ch c dn ch hnh thc, kh c mt bc
i r rt hp lng dn nh th.
Ti nh li hi nm 1989, nhn 35 nm k nim chin thng in Bin Ph, ti yu cu ng
vit cho tun bo Nhn Dn ch nht mt bi tht y v trung thc v chin dch in
Bin Ph- ng nhn li v vit bi "Quyt nh kh khn nht" c d lun c nc ch
, ng nhc n nhng nhn vt t trc n nay khng c ni v dnh vo nhng v n
chnh tr xt li, chng ng nh: tng ng Kim Giang, tng L Lim, cc s quan cp
cao c Kin, Nguyn Minh Ngha, v ni n trng on c vn qun s Trung Quc
in Bin Ph l tng Vi Quc Thanh vi tt c s tht khch quan.
Tnh ng rt cn thn- ng sa i sa li bi vit, ng gi cho ti n nm bc th v trc
tip gi in thoi cho ti hn mt chc ln v bi bo ny. Khi th thm, khi th bt, khi th
sa vi ch, khi th dng nhng nh no cho thch hp- Tt nhin phi c nh Bc H v c
on ni n Bc H vi li dn l:
"Tng qun xut trn c ton quyn quyt nh, nhng nh l phi chc thng. "
Ti cn gi bc nh ng Gip chp i hi VI, ngay bui b mc. Khi kin kh ng
ngi mun a ng vo v tr cao nht khng thnh, ng vn gi mt thi vui v, ha
nh.
Ti c ln gn hi ng mt iu m kh nhiu ngi trch ng: Sao ng khng can thip
i cng bng cho nhng ngi lm vic di quyn ng b oan c ko di, b giam t, b
96
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
mt t do, thit thi hng chc nm? ng tr li i : c ch, nhng khng th lm g ni

trong ci c ch k l ny, khi ngnh t chc, ngnh an ninh l cha t, lng hnh. Nu
khng cn thn th tt c cn b tr nng n v ko di hn na, v bn thn ng cng b tai
ha nh chi!
V ng Nguyn Vn Linh, ti tip xc vi ng kh nhiu ln v c vi nhn nh: tn ty vi
s nghip, c rn luyn trong nh t quc, sng dn d, bn tnh hin lnh, chn thtCh yu r ca ng l trnh hiu bit cha tng xng, thiu qu on, n gin, c tin,
lun b cc tr l km thao tng- Khi mi tr li B Chnh Tr, ri n i hi VI nhn chc
Tng b th, ng hng hi, phn chn trong i mi. Nm 1977, khi gp cc vn ngh s v tr
thc, chnh ng i xung bt tay ng Nguyn Khc Vin v khuyn khch nh vn Dng
Thu Hng by t ht kin ca mnh. Chnh ng khuyn vn ngh s khng c un cong
ngi bt, phi c kh phch sng, t cu ly mnh. Trong th thch mi thy ht bn lnh ca
ngi lnh o- ng Nguyn Vn Linh khng vt c th thch. Cch phn tch tnh
hnh ng u v Lin X ca ng va thiu su sc khch quan, va biu hin s lo s,
git mnh- Lm sao vy cho quc l ti phm ch yu ca s sp ca cc nc y,
m coi nh s phn n v ph nh ca chnh nhn dn! Tht ng trch khi chnh ng li tin
v ln ting ni rng Vit Nam ang tr thnh i tng ch yu d quc v CIA, cng
cc th lc phn ng khc lt v gy bo lon. Ti gp nhiu nh bo tin b M v
Php. Khng mt ai ng tnh vi nhn nh ny- H cho rng chnh ph M, chnh ph
Php v ngay c CIA u mong mun Vit Nam n nh v pht trin- Gy hn lan lm
g, c li g cho M! Chnh ph M khng ym tr cho Kh me v khng ym tr cho
cnh ch trng bo ng l th. Mt iu rt d na ca ng Linh l khng nh mt
cch my mc, nh inh ng ct rng: ng cng sn Vit Nam mt mnh lnh o t nc
l mt tt yu lch s, xa kia l nh th, hin nay l nh th v mi mi s l nh th. Mt
kiu ni cng nhc kh nghe v khng cn t lui c na! ng n ln ting ni ln
iu , ngay ton th gii u bit n, c k th v ng o bn b u lc u th
tht l d v cng vy! Tt c iu y l do ng Linh thiu mt t duy tnh to v c lp, rt
hay phn vn v thng nghe theo cc tr l. ng li t c sch bo nc ngoi, nhn t
thng tin, t hiu bit trc gic (v t i ra nc ngoi v khi i li i theo kiu hiu h, ci
nga xem hoa). Nhiu ngi trong nc v nc ngoi t k vng ng hi 1986, 1987
bao nhiu th t nm 1989 n nay cng tht vng by nhiu. Mt s ln ti gp ng khi ng
cng v Ch tch tng Cng an, ng t ra hay phn vn, lng l, thiu hn s quyt
97
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
on v t thiu bn lnh ca mt ngi lnh o, cha ni n ngi lnh o cao nht

ca mt ng.
V ng L c Th, ti c gp ng kh nhiu ln trong chin dch H Ch Minh nm
1975, cng nh Campuchia t u nm 1979 n nm 1983- Ti vn cho rng vic ng t
chi gii thng Nobel Ha Bnh l mt thi thiu khn kho, qu cng rn v di dt,
khng tranh th c d lun th gii, nht l d lun tin b. l do c mt cn bnh t
ph, trch thng vi k th c- Thi y khng lm cho ng v Vit Nam c qu trng
hn, tri li.
ng l con ngi c v m phm, nhng li cc oan v lm mu. Khi sang Php tham gia
ha m b mt, ng khng c c tnh t m ca mt ngi ham hiu bit. ng hu nh
khng xem truyn hnh, t tham quan y . Nhng anh ch em Vit kiu Paris tng cng
tc hoc c quan h vi on do ng cm u u c chung cm tng y. Rt nhiu ngi
cho rng ng sng dn d, nhng trong thc th quan cch v gia trng- Ti tng nghe ng
nhiu ln ni chuyn, khi th ph bin ngh quyt trung ng, khi th ln lp v cng tc t
chc. ng ni rt mnh m say sa, v mt nt lun lun r, y l rt hay mng m v rn
dy ngi khc. "Mt ng thy dy o c" nh mt s anh em hc Trng Nguyn i
Quc ni vi ti. ng l ngi ph trch ch yu v ton b cng tc t chc ca ng v
ca c chnh quyn nhng bao gi ni chuyn hay ln lp ng cng ch bai, ph phn cng
tc ny mt cch quyt lit. Cha mt ln no ng nhn ly mt khuyt im nh v mt ny
ca chnh mnh hay ca Ban t chc trung ng m ng ph trch! Ai ny u bit cng tc
t chc ca ng v nh nc l cng tc yu km nht, v sai lm, gy tc hi v cng ln
lao. Nhng nh kin vi tr thc, vic ra tiu chun hng v chuyn, thiu chun b lp k
tip, khinh th cn b tr...tn ti ke di. ng l ng chu trch nhim chnh trong gn 30
nm, nhng ng li t ra mnh l ngi v can! y l s thiu st, li lm, km ci, v trch
nhim ca k khc, "ca cc anh!"
Ti tng nghe ng ni chuyn vi cn b Campuchia, mt ln Hong Cung Pnom Penh hi
gia nm 1981 v mt ln Th c u nm 1982- Ti khng th tin chuyn l c tht
nu khng t ch thn d. ng l ngi ph trch chnh trong B Chnh tr ch o vic gii
phng Campuchia v gip nc ny xy dng ng v chnh quyn. ng cho triu tp nhng
cn b ch cht, t ch tch nc, tng b th, th tng, b trng, th trng, nhng ng
vin va c vo ng, tt c u l nhng ngi Campuchi..Ti nghe m rn c ngi!
Khi cao hng ng qu mng nhng ng vin v cn b ng nc ny nh l con chu trong
98
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
nh vy! Ti ngi nghe m ch mong ng cn b phin dch dch sai i, nh i mt cht, ko

nghe chi tai v cng: "Cc ng ch phi hc cho chm, phi lm vic cho ng n, phi
trau di o c ca ngi cn b cng sn xng ng vi s tin cy ca chng ti, ca
cch mng. Cn hiu rng cn b lun c sng lc, ai l ra yu km th phi thay! Ru th
ung va va thi! Nhiu ng ch v dt mi, i bun kim li l khng c!...". Ti c
ngh sao khng cho ngi Campuchia lm ly vic dy bo y! Vic bi dng l rt cn
v u l nhng cn b ng vin mi, nhng l quan h dn tc vi dn tc, quc gia
vi quc gia.
Tc phong gia trng k c y nh hng rt nng n tc phong ca cc chuyn gia Vit
nam Campuchia- Tht l tai hi. Ti gh n bo Campuchia hi nm 1985, ang c mt
chuyn gia bo Nhn Dn H Ni vo gip - ng a cho ti mt bi x lun do Tng
bin tp bo Campuchia vit, c dch ra ting Vit chuyn gia ta gp , v khoe: "Anh
thy y, h vit km qu, ti phi cha n nt ra nh th ny y". Ti cm ly bi kh
chu v cng v ni: "Tt nht anh ng nn cha mt ch no- M nn gp cho ngi vit
t sa khi tht s cn thit- Lm cch nh ca anh phi buc h nghe, v n, v s chuyn gia,
nhng trong bng s chi mnh y!" Mt lt c mt cu n xin gp, mt c n r tai
chuyn gia, h mi i hp, h hi kin v kt np on cho anh ny, v k lut hai c cu
vit th t tnh vi nha..Ti ngh cn bnh gia trng t "c chuyn gia cao nht" ly lan
kh rng v gy nn tai hi v cng!
Vo nhng nm trc khi mt, ng mnh dn pht biu kin v mt lot vn lch s
ca t nc- ng khng nh: trong tng tn cng v tng khi ngha nm 1975
khng c tng khi ngha, khng c ni dy ca qun chng, trong cc cuc tng tn cng
Tt Mu thn 1968, ch o thiu linh hot, c dm n xi, ng nh t mt vo dp Tt
to nn chn ng vo hu phng ca nc M l , cc dt sau, nht l cc dt thng nm
v thng chn nm 1968 ch gy thm tn tht cho ta. ng cho rng: Vic qun
Campuchia qu lu b sa ly. Nn cng nghip nc ta b ch o sai lm n ni nh
mt con b sa ch cn xng bc da gy m. Qun i Vit Nam tr thnh qun i "Ba
nht", ngha l: anh hng nht kh s nht, v k lut nht...y l nhng cuc ni chuyn
hp Vin lch s qun i, Nh xut bn S tht, c quan tnh y Lm ng ( Lt)- C
mt s cn b nghe, ghi chp, ph bin li th b c quan bo v qun i gi ln cht vn, c
ngi b gi li gn 7 thng iu tra v ph bin nhng "lun iu ca ch" (!)". Nh
i t Ngc Bng ph trch Ban lch s ca qun khu By, Anh chng minh l mnh
99
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
khng ba t, ch ph bin trong mt cuc hp ca c quan cng an thnh ph H Ch Minh

nhng iu ng L c Th tng ni. Anh "c" v nh m khng h c mt li xin li, sau
khi b a ra khi ng v cm quyt nh v hu!
V ng Mi, ngi va c bu lm Tng b th ng cng sn Vt Nam thay th ng
Nguyn Vn Linh, ti quen bit t khi ng lm chnh y qun khu t ngn ng bng
Bc b trc thi k in Bin Ph. ng xut thn t th th cng, lm ngh sn ca, hot
ng cch mng t 18 tui, cha hc ht cp trung hc. ng sng c ngh lc, sinh hot dn
d, khng tham nhng. ng ni ting l cn b c chin, c ngha l gii n c cng vic,
chuyn v thc hnh. ng tng trc tip ch o ci to t sn cng thng nghip H Ni
v Hi Phng vo nhng nm 1959, 1960 v sau nm 1975 ng cng trc tip ch o ci to
cng thng nghip min Nam, c bit l Si Gn v Ch Ln, mt cng vic mang
nng tnh cht duy ch, hiu qu x hi rt xu v li mt n tng t hi do khng c
hiu qu v t tham nhng trn lan. ng cng l ngi trc tip n c xy dng lng Ch
tch H Ch Minh, xy dng hai cng trnh cc ln ca "th k": Cu Thng Long v Nh
my thy in Ha Bnh. C hai cng trnh ny u l tiu biu cho t duy ch, pht l
kin ca gii khoa hc k thut, trt lao vo lm khng sao sa c na, tn km tin
ca, thi gian khng sao tnh ht- Tng b th l ra cn phi l mt nh l lun su sc, c
nhiu kin thc vng vng, am hiu x hi v th gii ngy nay, c t duy chnh tr v c
tng tng phong ph, th trn thc t ch l mt cn b rt hng hi hot ng! Nhiu tr
thc H Ni thng ni: km hiu bit + nhit tnh = hng vic, ph hoi v phn ng. R
rng ng Mi khng h thiu nhit tnh trong cc chin dch ci to cng thng nghip
v trong vic n c xy dng cc cng trnh cc ln.
Phi ni rng vic khoe rng ng Mi t hn ng Nguyn Vn Linh hai tui l ni ly
c! Khi ng Nguyn Vn Linh nhn trng trch Tng b th gn nm nm trc, ng hn
71 tui, cn ng Mi nhn chc khi hn 74 tui! Qua i hi 7, ng li hnh nh
ca mt vn ng vin chy tip sc, n gii hn vn khng chu chuyn "r- le" cho ngi
k tip, nht nh t mmh chy cho ti ch mc du xung sc qu ri.
ng L c Anh (b danh l Su Nam) va c a vt ln trong i hi 7. ng qu
Tha Thin- Hu, xut thn t trng k ngh thc hnh thi Php. Ngi cao ln, ng b
bnh u ma t nh, hng mt mt, mt hi r hoa. Thi khng chin chng Php ng lm
cn b tiu on, ch huy b i a phng. T nm 1962, ng l cc ph cc tc chin b
Tng tham mu. Sau c c vo Nam, khu 9. ng l t lnh Qun khu 9 t nm 1967.
100
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Cui nm 1974, ng c bt vt cp t i t ln trung tng do thnh tch ca khu 9,

m rng vng gii phng ng k sau Hip nh Pa- ri. ng l ngi dn u cuc din
binh ln trc Dinh c lp u thng 5. 1975. u nm 1979, ng cng i tng L
Trng Tn tng tham mu trng qun i nhn dn Vit Nam ch huy cuc hnh qun vo
Campuchia. Sau ng c c li ch huy qun tnh nguyn Vit Nam cho n nm 1985.
- Hi mi ln ti sang Pnm Pnh, ng cho mi sang n cm hi chuyn v tnh hnh
t nc, tnh hnh quc t v hai ln yu cu ti ni chuyn thi s cho cc s quan ca B
ch huy. - Tnh ng im m, thc t chc k lut cao, hiu bit v chnh tr, kinh t, nht
l quc t cn hn ch. ng lun chin trng, sng dn d. ng c a vo B Chnh
v nhn chc B trng B quc phng hi bt ng, sau khi ng L Trng Tn b t t
trc khi khai mc i hi VI ng 10 ngy, hi thng 12. 1986.
ng o Duy Tng qu Hi Hng, vn l Tng bin tp tp ch Hc Tp (nay l tp ch
Cng sn). Hi y ng thng yu cu ti vit bi cho tp ch- Ti vit ti hn chc bi,
c bi ng rt hi lng v dnh gi kh cao nh bi ti vit gii thiu cun sch ca Davis
Hamberstam: "Nhng ngi ti gii v xut sc nht nc M". ng sng dn d, nhng
quan im chnh tr th cng nhc, mang tnh gio iu. Qua cc cuc hp trung ng 7, 8, v
9 khoa 6 (cui nm 1989 v u nm 1990), ng o Duy Tng, ng Nguyn c Bnh
(gim c trng ng cao cp Nguyn i Quc), ng Nguyn H Phan (b th tnh y Hu
Giang), ng Nng c Mnh (b th tnh y Bc Thi) l nhng ngi c quan im cng
nhc, mang tnh gio iu cc oan nht v cng l nhng ngi ph phn nng n nht quan
im a nguyn ca ng Trn Xun Bch, dn n vic khai tr ng Bch ra khi B Chnh
tr, Ban b th v Ban Chp hnh trung ng ng.
ng Hng H, nguyn Tng bin tp bo Nhn Dn t nm 1982 n nm 1986, sau l
Chnh Vn phng Trung ng ng, va c bu vo ban b th, ti quen v hiu rt r (xin
ch lm vi Hng H B Ni v v sau B Thng binh x hi). Nt ni bt ng l bn
cht ca mt vin ch cn mn, chm ch, kn o v tn tm, ng nh anh rut ng l ng
Thp Mi nh gi v ng: Thng em tao ng l ng u hng th l..
Nhiu bn Paris hi ti v trng hp ng Trn Xun Bch.
Quan im chnh tr ca ng Bch l th no? T u m mt ngi nh ng vn c ting l
"bo th" li i mi c n nh vy? Hin ng lm g?
101
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
ng Bch qu H Nam Ninh, cng tnh vi ng L c Th, Nguyn C Thch...hot

ng sm t phong tro thanh nin hc sinh Nam nh- Sau khi lm ph b th tnh y,
ng ln c quan trung ng lm Trng ban tn gio ca chnh ph (v khi tnh, ng am
hiu kh tng tn vng Bi Chu, Pht Dim, trung tm cng gio ln nht Vit Nam). V
sau, ng lm chnh vn phng Trung ng ng- Nm 1980, ng c c sang Campuchia
lm Trng on chuyn gia Vit Nam, b th ng y ca on. y l chc v rt quan
trng khi vn xy dng khi lin minh c bit ba nc ng Dng c t ra. Chnh
nhim v ny lm cho ng c ng L c Th, ngi ph trch cng tc t chc (trong
vic sp xp cn b l vic ln nht), v cng l ngi m nhn chnh vic gip
Campuchia tn nhim thm. ng c a vo Ban b th i hi ng ln th 5 v vo
Ban B th v B Chnh tr i hi ng ln th 6 (12. 1986). ng l y vin b Chnh tr
tr nht, tui 60 hi y. Ngay sau i hi 6 ng c phn cng nhng phn vic sau y:
quan h vi hai nc Lo v Campuchia, quan h gia ng cng sn Vit Nam vi cc ng
cng sn v cng nhn cha ginh c chnh quyn, ch o Ban i ngoi trung ng v
Ban Vit kiu trung ng.
C mt iu t ai c bit l t gia nm 1987 ng c B Chnh tr giao thm mt vic
na: lm cng tc thng tin cho B Chnh tr, ngha l thu thp tnh hnh trong v ngoi nc,
c cc sch bo tin tc t nc ngoi tng hp v bo co, thng bo cho cc y vin B
Chnh tr khc. ng tp hp mt nhm nghin cu trong vn phng lm vic ca ng gm c
6 cn b chuyn thu thp sch bo cc nc (Lin X, Trung Quc, Php, M, Thi Lan,
Hng Kng...), c, lc dch cc sch bo ting Anh, Php, Nga, Ho..v lm cc bn tm
tt. ng cng trc tip x dng cc c quan thng tin ca y ban Khoa hc x hi v ca
thng tn x Vit Nam...Vn phng ca ng tr thnh ni c nhiu sch qu v sm nht.
Chnh ti mn c cun The Brothers Enmemis ca Nayan Chanda vn phng ng.
y l cun sch trnh by chn thc, sng ng nht nhng cuc o ln lin minh din ra
trong th gii cng sn v x hi ch ngha, vi khng t t liu him v qu. Nhm gip ng
lm vic thu lm thng tin c ng gi l "nhm t vn", t cui nm 1987, qua thng tin
v x l thng tin nhm cn gip ng xut nhng kin nhm hnh thnh chnh sch.
Do nhng ngun thng tin phong ph, mi m v kp thi nh th, quan im ca ng Trn
Xun Bch thay i, "xanh li, tr li", theo ti ngh. Ti c bit rt r, t u nm 1989,
khi cha xy ra s kin Thin An Mn (thng 5. 1989) ng pht biu trong mt cuc ni
chuyn vi cn b tuyn hun v cn b i ngoi:
102
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Vic khi phc quan h Trung- X l mt bc ngot c ngha to ln, vi chu k ha

hon, i thoi mi X- M, tnh a cc ca th gii ng biu hin ngy cng r, ng thi
tnh a nguyn trong phong tro cng sn quc t l mt iu tt yu.
Cn chuyn quan h Vit Nam- Trung Quc t tnh cht th ch sang tnh cht bn b, coi
Trung Quc l bn nhng lun lun cnh gic vi bn cht bnh trng, b ch bin ng
ca h.
Ni v s khng hong trong cc nc x hi ch ngha lc y ng cho rng: khng hong
kinh t ti chnh l do thiu hng ha, nng xut qu thp, khng hong x hi l do thiu
lng tin n mt lng tin ch ngha x hi, ng lnh o.
ng cho rng trong x hi c ba loi nhn vt: nhn vt chnh tr, nhn vt khoa hc v
nhn vt kinh doanh. Vit Nam hin thiu nht nhn vt kinh doanh, cn quan tm bi dng.
Cn khc phc thi x hi hin nay l coi thng nhn vt chnh tr, k th nhn vt khoa
hc v nh kin vi ngh qun l kinh doanh.
ng ch trng xut mt h thng gii php tnh th v khng hong kinh t, x hi
ng ti y v ang manh nha khng hong chnh tr. u nm 1989, sc mua ca ng tin
gim 3. 300 ln so vi nm 1976, tin pht hnh thm lu thng a khi lng tin
trong x hi nm 1988 gp 175, 5 ln so vi nm 1980.
ng kt lun: hai ng lc, hai sc bt trong lch s nhn loi l hng ha th trng v dn
ch a nguyn- Vit Nam c hai mt y u cha thnh ng lc. Tuy nhin trong pht
trin kinh t hng ha v th trng khng th chp nhn th trng en v trong dn ch a
nguyn khng th chp nhn a nguyn bin dng thnh i lp chnh tr v lt ...
Cui nm 1989, khi hp hi ngh Trung ng ln th 7, ng Trn Xun Bch c tham lun
v nhn mnh: phi i trn hai chn, chn kinh t i mnh vo kinh t hng ha, pht trin th
trng v chn chnh tr l i mnh vo p dng dn ch rng ri, chp nhn a nguyn.
kin ca ng b bc b, b coi l qu khch, nguy him. ng tuyn b bo lu kin. u
nm 1990, ng vit bo, ng i ni chuyn gii thch v quan im ca ng. i ting ni
Vit Nam v i truyn hnh trung ng pht li bi bo ca ng ng trn bo Khoa hc v
i sng v bo Tin Phong. Ngay sau Ban T tng v vn ha ph bnh nhng phng
tin thng tin i chng ny tuyn truyn nhng quan im c nhn, tri vi quan im
103
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
cu ng. Trong mt cuc giao ban hng tun, trng ban t tng v vn ha trung ng
nhn xt trc nhng ngi lm cng tc bo ch trung ng: Ci sai ln nht ca Trn
Xun Bch l xp cng mt duc ch ngha Pn Pt, ch ngha Mao v ch ngha Staline.
hi ngh trung ng ln th 8 ng Bch b thi hnh k lut, a ra khi c ba chc v: y
vin trung ng, y vin ban b th, y vin b Chnh tr. Tht ra lc vo hi ngh, B Chnh
tr ch d kin v ngh vi trung ng a ng Bch ra khi Ban b th v B Chnh tr,
cn gi li trong ban chp hnh trung ng. Th nhng khi tho lun mt s i biu ni rt
gng (cc b th tnh y min trung, min ni v i biu trong qun i) cn ph phn rng
khng xng ng l ng vin, v k lut, v t chc trong khi cn s nht tr, on kt v
thng nht nht...Do khi b phiu th ng Bch b trn mt na (hn 70 ngi) s y vin
chnh thc ngh a ra khi trung ng. ng Bch chp nhn k lut nhng yu cu
trng hp ca ng s c a ra bn li ti i hi ng ln th VII. Yu cu ny khng
bao gi c p ng v ng khng th l i biu d i hi v s chng cn ai nhc n
ng na.
Sau ng Nguyn C Thch ko ng v b ngoi giao, lm chuyn vin nghin cu va do
tnh ng hng, va mun tn dng s nghin cu ca ng. n hi ngh trung ng ln th
9 (thng 8. 1990), nhiu i biu ph phn ng Thch l hu khuynh, mt cnh gic trong
vic ny. ng Bch b v hu bt buc, v mt x huyn Gia Lm, qu v ng v khng
cn ai bit n ng na.
Trng hp ng Bch l mt nt l th v tc ng ca cng tc nghin cu v thng tin, mt
mt rt yu ca c quan lnh o ng cng sn Vit Nam. Khi c tip xc vi nhiu thc
t ca th gii qua thng tin, quan im ca ngi ta c th thay i theo hng tin b- Mt
khc cng cn thy ng Bch khng bao gi xng a ng c. ng lun ro n, thanh
minh l ng ch trng a nguyn (nhiu thnh phn kinh t, nhiu phong cch v trng
phi trong sng to vn hc ngh thut, tn trng cc tn gio vi nhng nhn sinh quan khc
nhau, chp nhn vic tho lun v nhng chnh kin, quan im chnh tr khc nhau), nhng
u dng li trc ngng ca a ng.
Trn y l chn dung i th ca mt s ngi lnh o t nc trong thi gian qua m ti
c khc ha mt cch ch quan, tt nhin khng th y v ng n, xin bn c tham
kho. Ti quen bit ng Trn Vn Tr t thng 2. 1973 khi vo tri Davis, Tn Sn Nht lm
vic. ng Tr l trung tng, Trng on chnh ph cch mng lm thi. ng hot bt,
104
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
thng minh. Vn hc trng k ngh thc hnh Hu thi Php. ng bit kt hp nguyn tc
vi s linh hot. Chnh ti khuyn khch ng vit hi k, nhiu ln trao i tr chuyn vi
ng v bo ch, v vit sch, v vn ha vn ngh v m nhc. ng l vin tng c vn haCun Ba Mi Nm Kt Thc Chin Tranh ca ng ra hi nm 1982 c anh em b i
min Nam rt a thch. Ngay sau Tng Cc Chnh tr ra ch th cm lu hnh trong qun
i. ng L c Th cng ch trch cun sch ny v ph bnh ng H Mu Nhai, gim c
nh xut bn thnh Ph H Ch Minh v vic ra cun sch. ng Th nhn xt trc cc v
ph trch bo ch v xut bn: Cun sch y sai t u n cui! Tht ra nhc im chnh
ca n l coi nh cc "qu m" ch lc t min Bc a vo. Theo ti vic thu hi, cm lu
hnh l khng dng- c g thiu st th tho lun, tranh lun, b xung. Ci k cc l nhiu nh
lnh o c mun mi cun hi k phi ni tht ng, tht ! L ra phi thy mi cun hi
k c mt nt ring, mi ngi vit c ch ng ring. Tt c cc hi k gp li mi phn
nh c ton cc ca cuc chin tranh. Vn l cn bnh ch quan, cu tan, khng chp
nhn nhng nt ring, c sc ca c nhn...
Trong "Bn kin ngh ca mt cng dn" ti nu ln trch nhim c bit ca 3 ngnh:
tuyn hun, t chc v cng an i vi hin tnh ca t nc. Ti c nhiu bn b 3 ngnh
ny v cng khng t ngi tt, c lng tm trong . Th nhng nhng sai lm ca 3 ngnh
ny v cng tai hi. Ngnh tuyn hun rt lc hu so vi s pht trin ca tnh hnh trong
nc v th gii. Nhng quan im bo th, gio iu cn rt nng. H lc hu n 30, 40
nm. Ti va c bit khi cuc o chnh ca bn bo th, gio iu Lin X khi u
ngy th hai 19/08/1991, H Ni, ng THI NINH ph ban t tng v vn ha ca trung
ng ng vi v h hng loan bo cho ngnh tuyn hun, bo ch rng y l "nhng ngi
cng sn trung kin" (!), rng "cuc lt GORBATCHEV l du hiu rt ng mng, c th
cu vn ch ngha x hi, ch ngha Mc Lnin Lin X, v s tc ng rt thun li n
Vit Nam!" Theo tinh thn y, chiu th ba 20/08/1991, b H TH LAN, ngi pht ngn
ca b ngoi giao ti mt cuc hp bo cng h hng rng: "Cuc o chnh l mt mi
quan tm ln, mt s kin rt c li cho chng ti (!) v hy vng quan h Vit X s li tt
p nh trc kia (!)" Mt quan chc cao cp H Ni tr li phng vn ca hng
REUTERS cn chp hnh s hng dn ca ban t tng v vn ha, i xa hn, k "ti" ca
tng thng GORBATCHEV l " i vo con ng ca ch ngha c hi hu khuynh..."
By gi h n ni lm sao, khi "cc ng ch trung kin" y ch sau c 70 gi ng h b
tht bi ch, chng l nguyn hnh l nhng tn ti phm, phn bi, b tm c v a ra xt
105
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
x theo lut php. Nhng tn ph tng thng, b trng quc phng, b trng an ninh...hn
h, tht ra la mt thi b n ti theo php lut.
Nhn dn vng dy, khng cn bit s xe tng, s qun i, s cnh st, mt v v an
ninh. Chnh quyn bo th b mt nim tin ca nhn dn mun tn ti thng da trn ni s
ca nhn dn, th nhn dn cc s chng na! im mu cht l .
Ti nh li u nm 1990, khi cng on on kt ln nm chnh quyn Ba Lan qua mt
cuc b phiu dn ch, ng Trn Trng Tn, trng ban t tng v vn Ha vi v vit
bi x lun: "Tnh hnh BA Lan v thi ca chng ta", nhn nh rng y l mt cuc o
chnh phn cch mng (!), ku gi nhn dn Ba Lan vng dy p tan bn phn ng (!) ng
cn ra ch th cho cc ngnh hp mt tinh ng h nhn dn Ba Lan ging tr cng on on
kt. Bi x lun c gi n bo Nhn dn yu cu phi ng ngay v cp trn duyt.
Tng bin tp bo Nhn dn l ng H ng, mt cng chc ngoan ngon gi d bo vng,
lin chp hnh khng cht do d, mc du trc c quy nh rng bo phi c tinh thn
c lp t ch, t chu trch nhim v mi bi v in trn bo.
Bi x lun k quc y b c th gii ch ci, b s qun Ba Lan H Ni phn i ngay
chiu hm , th nhng tng bin tp v tc gi ca n l ng Trn Trng Tn vn dng
dng nh khng! thnh l, nhng sai lm t khuynh lun c th tt, cn c coi l c
"tha" tinh thn cch mng! (Cn ch r ng Tn l con ngi o c gi. ng chuyn ln
lp cho mi ngi, nhng bn thn ng du rt k qu kh ca mnh- ng tng cng anh
rut l Trn Trng Bin lm phin dch ting Nht, phc v v hp tc vi bn pht xt Nht
Qung Tr qu ng. Vic ny ng Trn Hu c, chnh n ta n ti cao v hu, cng
qu ng, hiu rt r) Ln ny ng Thi Ninh ph ban t tng v vn ha trung ng va
c bu vo Ban chp hnh trung ng kha VII, li biu hin mt tinh thn st sng hoan
nghnh "cc ng ch trung kin Lin X", v li b nh tu! ng ta thng hay ch o cc
c quan truyn thng: i pht thanh, i truyn hnh v bo ch. Cc nh bo c t nhiu suy
ngh c lp u lc u kinh hong v "ci li g" tiu biu y! n nay "ci li g" y
vn cn li nhi khng cht ngng nghu v: 2 phe, 4 mu thun, s ry cht ca ch ngha
t bn...
V ngnh an ninh, nhng sai lm nng n ca ngnh ny n nay vn cha c chm dt,
li cn chng cht thm. C n hng trm v n chnh tr, , gi l: "chng ng", "chng
lnh o", "chng ch ngha x hi". "xt li", "phn ng", "b thc dn v mt v quc
106
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
mua chuc"...vn khng c thanh minh, nh chnh v gii ta nhng ni oan c. Trong
"bn kin ngh ca mt cng dn", ti dn ra mt s tn rt khng y ca nhng ngi
b oan c trong my chc nm qua. H b t, c ngi n hng chc nm, b ngc i, b
p cng, b s nhc. Gia nh v con bn b ca h iu ng v b phn bit i x. C
ngi cht trong on c v ti nhc. C ngi khiu ni n hn mt trm ln m vn
khng nhn c mt cu tr li! Qua cun sch ny, ti li xin tht ln mt ting ni i
cng l v cng bng x hi, cho cc v sau y: cc tng ng Kim Giang, Nguyn Vinh,
L Lim, cc i t c Kin, Nguyn Minh Ngha, L Minh Ngha, Nguyn Hiu, Phan
Hong, cc gio s: Bi Cng Trng, Nguyn Mnh Tng, o Duy Anh, cc nh bo:
Hong Th Dng, Nguyn Kin Giang, Quang Hn, Mai Lun, Mai Hin, nh Chn, Trn
Th, Khc Tip, Hng Vn..., cc vn ngh s: Hong Cm, L t, Trn Dn, Phng Qun,
Nguyn Bnh, Hu Loan, Minh Giang, Quang Dng, Trn Chu, Trn nh, H Minh Tun,
Vit Phng, Anh Chnh, S Ngc, Vn Cao, T Phc, ng nh Hng, Trn L Vn, Chu
Ngc, Hang Tch Linh, b trng _ng Vn Khim, v trng V nh Hunh, cc i t
Ngc Bng, Cao Nham, Trng, Nguyn Trn Thit b gi, b xt hi sau i hi ng
ton qun nm 1986, v cc v tng Hc vin qun s cp cao b cht vn, iu tra hi
(do cc bo v qun i tin hnh) cng cn c kt lun cng khai, minh bch, theo ng
th tc php lut. V ng T nh nguyn ch huy cc lc lng bit ng ni thnh, sau
Tng cc ng st b giam gi qu lu, ra ta khng kt n c, n nay vn khng
c kt lun! Trn y c mt s ngi mt, h nhm mt trong oan c v ut hn. y
cn c coi l mt ni au ca mi cng dn lng thin. Tht ng bun l cha c mt
i biu Quc hi no cht vn nh nc v ng v nhng v vi phm php lut, ngang
nhin xm phm quyn cng dn nh trn. Vy m h c ni thao thao bt tuyt v: ly dn
lm gc! sng theo lut php! cng bng x hi! Con ngi mi! Con ngi mi tht s
khng bao gi v trch nhim, mc k nhng ni oan tri v bt cng ca ng bo mnh. V
l phi c s quan tm chung v cng v l: hm nay h ch p ln quyn sng ca anh th
ngy mai h s c th ch p ln quyn sng ca ti! Khng ai cm thy an ton c!
Li cn nhng v khc rt cn lm r trc cng lun: vic bt gi xt hi, qun thc ng T
B Tng, ng Nguyn H thuc Cu Lc B nhng ngi khng chin c, vic qun thc
linh mc Chn Tn v Nguyn Ngc Lan, vic bt gi bc s Nguyn an Qu ln th hai m
khng h c xt x, nhng v n lin quan n nh vn, nh bo Don Quc S, Nguyn Ch
Thin, Nh Phong, L Vn Tin, n cc i c Pht gio: Tm Cn, Tu S, Tr Siu, c
107
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Nhun, ang b giam, u cn thc hin theo ng th tc php l, c ta n, c lut s bo

cha, c kt lun r rng, v cng b cng khai nhn dn u bit.
Vic nh vn n Dng Thu Hng b bt gi t thng 4. 1991, khng h c xt x, ch c
gii thch mt cch chung chung l: vi phm an ninh quc gia, tit l b mt quc gi..cng
cn c lm sng t trc cng lun! "Hai ti liu b mt nh truyn ra nc ngoi" m
Tng cc an ninh kt ti b Dng Thu Hng phi chng l th ca bc s Nguyn Khc
Vin gi ch tch Mt trn T quc v bn kin ngh ca vin trng Hong Minh Chnh, 2
vn kin m ton th gii c bit t thng 3 nm 1991? c hn 1000 nhn vt ni
ting phng Ty k bn ku gi i tr li t do cho n vn s gan gc ny. Ngoi nhng
ngi b oan tri "c tn tui" trn y, cn hng vn trng hp ngi dn thng thp c
b hng b bt oan, b giam gi, b nhc hnh, b p cung...th khng sao k xit! C mt h
thng nh t cht cng, khng c iu kin v sinh, ngi t b giam trong iu kin khng
khip, a .. c mt i biu Quc hi no ln ting cht vn nh nc v i iu tra
v tnh trng bi thm ? Trch nhim thuc v ai? Gii quyt ra sao y? Vn quyn con
ngi l chnh y. Hng nghn v kin v nh ca, vn v rung t, trong mt s cn
b ng vin c chc c quyn a phng cng ot ca ngi dn, cng cn c gii
quyt minh bch v cng kha..
Trong "Bn kin ngh ca mt cng dn", ti ch r mt ch khng c trch nhim c
nhn r rng th khng th c trt t v lut php. . Vit Nam, ngi ta cao lnh o tp
th ti cc oan nht, n mc c nhn khng cn c ngha g c! V th l khi c sai
lm, ti li, tp th l ci l chn c nhn tha h n np, phi sch trch nhim! Hng trm
v n oan c, vi phm quyn cng dn do u? Khng ai bit c! Khng ai tr li c! Hp i
hi ng khng mt ai c nu ra bt c vn g! c chng trnh sn, ch c chp
hnh! Nh mt lp hc vy! Trong quc hi cng l ca ng tut! M ng c hai triu
ngi, s cng dn ngoi ng gn 40 triu, gp 20 ln s ng vin, nhng ch c 2 n 3%
trong Quc hi! c mt s ng vin chn nn mt nim tin, xin ra ng, c khng t
thanh nin khng thit g vo ng khi ng ch bit chn ngi bit ci u vng d, tm
ngi i bng u gi vo ng! C nhng chuyn ma mai: Khi chi b ng mun kt
np ai h by tr ly kin ca ng o cn b cng nhn vin v ngi . Th l anh ch
em thanh nin bo nhau: "Thi, c ng cho nhng ngi vo ng hng ng ngi
ngoi ng c trong sch!" , tnh cht tin phong m ng vn ru rao ha ra l th!
108
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
V sut 4 k i hi ng t 1973, c ai gim nu ln vn chin li phm, gi tr 5 n 6

t - la, b phn tn, b ri vi, b chim ot bi cc ngnh, cc a phng, vo c ti c
nhn ra sa..?
Vn ngi di tn cn mc kt cc nc ng Nam , s ngi ra i, theo chng trnh
HO (gn na triu ngi) cng khng ai bn n, chng ai bn n gn hai triu ngi Vit
nc ngoi, vi tt c tim lc to ln ca h i vi t nc! C mc cho nhng vt
thng chin tranh chy mu di d.. l thi v trch nhim vi nhn dn, vi lch s,
vi bit bao chin s v ng bo d hy sinh xng mu trong chin tranh. V gn y khi
Vit Nam xch li gn Trung Quc, chng c ai dm ln ting bo ng rng ri s c s bt
tay nguy him vi Khmer , rng h cng li c th quay li gi bn Pol Pt- nhng tn
t dit chng l "ng ch" na cho m xem! Ri Vit Nam s li b c lp vi c khu vc
ng Nam !
l iu tt yu! V ng cng sn Vit Nam du nhp ch ngha Mc Lnin theo mt con
ng tt: qua nhng tc phm ca Staline (nht l cun Lch s ng cng sn Lin X v
cun Nhng quy lut c bn xy dng ch ngha x hi v ch ngha cng sn) v nhng tc
phm ca Mao Trch ng. Do ci cn li rt su, rt nng l ch ngha Staline v ch
ngha Mao, mang mu sc va phong kin va nng dn, duy tm, gia trng v c on,
rt bo th v tr tr, hon ton xa l vi t tng dn ch, vi c ch dn ch ca thi i
mi.
Cuc o chnh phn ng ca bn gio iu, cc oan Lin X l mt ting chung cnh
tnh rt cn thit! Nhng ai bun ru v s phn ca "nhng ng ch trung kin" y sau khi
h hng chun b sn in mng, ri b l tu, cn xt k li mnh.
Bm ly nhng tn iu c l, i ngc li nguyn vng dn ch
ca nhn dn th khng th c tng lai. u cng vy. Ch c o tng rng: ngi chu
khc, phng thc sn xut chu cnnui dng thc phong kin c on v thc
nng dn th ng, nn kh bt dy! Khng! Ngi Chu ngy nay, ngi Vit Nam chng
ta ngy nay rt khc ri. Dn ch, t do, pht trin l hoi bo chy bng ca ng o nhn
dn , khng c sc no ngn chn, km hm ni, ch ch dp l bng dy v tt thng!
Ci n nh c ru rao hin nay l n nh chnh tr gi to, khng thc cht, mt th n
nh hnh thc, che du s khng n nh v tm l x hi rt su sc, che du mt s tr tr,
109
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
quay v li c. Ch c i vo con ng dn tc v dn ch a nguyn mt cch c bi bn,

c ng i nc bc hp l, mi i n n nh v pht trin tht s. l s n nh
trong pht trin, n nh ng, n nh trong tin ln, ch khng phi s ngng ng v quay
v li c rt nguy him hin nay.
Vn ny s c ni r phn cui, phn th 9 ca cun sch ny.
VI. NGI LNH

Hn ba mi nm chin tranh in du su m ln cuc sng ca c dn tc
Vit Nam ta, ca mi gia nh v mi con ngi. Khi khi u khng ai ngh
chin s s ko di, ko di mi n nh vy. V sau ngi ta chu ng, kin
tr v nhn ni chu ng vi ngh rng c lp v t do l iu qu nht, c
c lp, t do ri s c tt c, mi hy sinh u l cn thit cho mc tiu cao c
y.
Nhn li nhng cuc u tranh lu di trn t nc mnh, nhn li cuc i cm
sng ca mnh trong 37 nm c l, ti thy nhng g su sc nht?
Cui thng 10. 1990 ti d cuc Hi tho do t chc ca tng Leclerc mi vi
ti: Tng Leclerc v ng dng. C hn mt chc v tng Php, cc nh
s hc ni ting nh Devillers, Brocheux... , cc nhn vt lin quan hi nh
ng Messmer (tng l th tng), ng Misoffe (b trng) v c ngai trng
Polang Dumas tham d. Ti tng nghin cu vn ny v n d cng hai cn
b ca s qun Vit Nam (mt tham tn chnh tr v mt b th th hai). Bn
tham lun ca ti c ch . Qua vic nh gi tng Leclerc, tng ch huy
qun s ng dng, nhng quan im ca ng v chnh tr v qun s, thi
thc t v thc thi ca ng, chnh kin ca ng khc vi chnh kin ca
c D'Argenlieu Cao y Php v l Tng t lnh qun lc Php ng dng
110
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
ra sao, cc din gi u cp n s kin khi chin Vit Nam ngy 19. 12.
1946. Ai c tnh gy chin trc? Khi chin tranh bng n ri th ngng bn s
rt kh khn. Vy th ti sao chin tranh bng n? Li ti ai, t pha no? y l
mt s kin b nhiu lan nht, c nhiu im n du nht c hai bn. C phi
pha Php c tnh khi chin, t vic gy ra nhng cuc n sng Hi
Phng, ri H Ni v 2, 3 ngy trc cho xe tng i nhiu thm mt
cch bt thng trn ng ph H Ni, t nhin tng vin binh t Php sang
ri nh chim S Ti chnh (nay l tr s B Ngai giao), a ti hu th yu
cu do pha Vit Nam khng n nh c an ninh, nn pha Php s m nhn
vic ny, ri sau ra lnh cm tri tt c binh lnh Php... Phi chng pha
Php c mt k hoch t m leo thang dn i n khi s cuc chin tranh
rng khp? Hay pha Vit Nam c k hoch trc, d nh t my tun trc
l m 19 thng 12 nm 1946 s n sng. Hiu lnh khi s l ph Nh n
Yn Ph, tt in trong tan thnh.
Cng c nh s hc Php a ra nhn nh rng v pha Vit Nam, ng V
Nguyn Gip a ra lnh tin cng m khng cho ng H Ch Minh bit.
y l mt phng on ch quan, thiu c s v mt vic trng i nh th ny
ng Gip khng th t ch trng c. Phng on nh th l khng hiu c
ch v tinh thn lm vic ca pha Vit Nam.
Sau khi nghin c nhiu ti liu, ti thy lc y hai bn u c nhng nhn
nh rt ging nhau v c hai bn hiu nhm nhau! Nhng nhn nh rt
ging nhau l: Con ng ha m tan v khng phng c cha c
na. Chin tranh tt yu sp n ra. Bn no cng c k hoch ng ph vi tnh
hnh xu nht ang ti rt gn. Bn no cng c nh l nu bn kia gy s ln
th phi kp thi ging tr lp tc khi mt quyn ch ng... C hai bn
trong thm tm u cha mun bc vo mt cuc chin tranh ton b ngay v
th tng thuc ng x hi Leon Blum va ln cm quyn v ng Marius
111
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Moutel B trng thuc Da sp ln ng sang ng dng. Th nhng khi

qun ca hai bn o th ci rng lc, hai phi u c nhng phn t tr
hng mu, cc oan th bt c mt s x st nh no, mt cuc bn nhau nh
no cng c th to thnh mt m chy ln! Hai bn u cha mun bc vo
mt cuc chin tranh ln nhng u chun b rt khn trng, lun sn sng cho
kh nng xu nht trnh b ng. Nhng cuc chm sng lin tc v ngu
nhin l tia la to nn m chy ln...
t nc b cun ht vo chin tranh bi thm nh vy .
Theo ti ci li chnh l quan im thc dn li thi vn cn tn ti trong
chnh gii Php, k c trong ng X Hi v ng Cng Sn. Yu nc Php
i vi ngi Php l phi khi phc cc thuc a, gi nguyn s hng mnh
ca ch Php. Tng Leclerc k rng, Ph th tng v l Tng b th
ng Cng sn Php Maurice Thorez gp ng ta trc khi ng ln ng nhn
nhim v ng dng, v vai ng v ni rng: "Cognez! Cognez- fort!"
(Hy nh i, nh mnh vo!). Ch tch H Ch Minh chp nhn cng thc
"nc Vit Nam t do trong khi Lin hip Php", m chnh quyn Php vn
khng chu ng ! C theo k li th tnh hnh khng n nh ca cc chnh
ph Php k tip nhau, vic giao thng lin lc cch xa nhau 12. 000 km lm
cho vic nm tnh hnh v ch o gp rt nhiu trc tr v qu chm chp, tinh
thn c chp cc oan ca c D'Argenlieu... u l nhng nguyn nhn lm
cho chin tranh bng n tai hi cho c hai bn...
Nu nh chnh ph Php bit s x vi cc thuc a ca mnh nh chnh gii
Anh i vi n th u n ni bi t nh vy! Nc Vit Nam trong khi
Lin hip Php s c th yn n v pht trin, trnh bao nhiu hy sinh v tn
ph, v c th trnh c cuc chin tranh vi Hoa K v sau!
112
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Mt cu hi ti thng c cc nh bo M v phng Ty, cc hc gi

ng Nam v gn y l mt s nh qun s Php hi: V sao M li thua trn
Vit Nam? Km theo nhiu cu hi khc v Tt Mu Thn 1968, v v kh
hin i ca M, v ng H Ch Minh, v B- 52 nh ph trn min Bc, v
chin tranh Cm pu chia. l nhng vn rt rng ln. Ti ch c th trnh
by di y rt gn mt s suy ngh ring ca mnh.
Ti vit kch bn cho mt b phim t liu: "Mt trm cu tr li cho mt cu
hi, " v chuyn Vit Nam v sao dnh c ton thng. Trc khi sang Php
ti sa li kch bn ny chun b cho mt b phim hp tc vi cc nh
in nh _c (Australia), d kin c tn l: "Cuc i thoi gia hai Tng hnh
dinh do xng phim ca Hi Nh vn thc hin. Theo ti c bit bao nhiu yu
t to nn chin thng: Con ngi, lch s, phong tc, vn ha, vn hc, ngh
thut. Ri thi tit, a l, mi trng, kh hu... cng c tc dng. Ri cc mi
quan h chng cht trn th gii, cc mi lin minh thay i, cc mi lin kt
khu vc. Ri u tranh chnh tr, qun s, ngoi giao. Ri quan h gia Si Gn
v Washington- Quan h gia Washington vi ng minh- Quan h Vit nam
vi Lin x, Trung quc... v qun i: Ngi lnh, ngi s quan ca c hai
bn... Chin thut v chin dch... Chin dch v chin lc... Tin tuyn v hu
phng ca hai bn. Vai tr ca bo ch, truyn thanh v truyn hnh. Ch
dn ch v ch chnh tr thi chin... Vn thi c, to thi c v tn dng
thi c...
Trong tt c cc vn phong ph v l th y, trong cun sch ny, ti ch nu
qua mt vi vn n gin nht.
Trc ht ng nam v ng Dng khng c xc nh l mt khu vc
trng im trong chin lc ca M, khng phi l ni gn b vi quyn li
sng cn ca M. M b li cun vo cuc chin tranh ny tng bc mt, theo
113
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
, theo mt qun tnh. Khi u l ng h Php trong cuc chin tranh ca

Php nh ginh li ba nc ng dng, ri tip theo mt bc, chi tin kh
ln cho Php trong cuc chin tranh y.
n sau Hip nh Gi ne v, M lao su thm gip cho ch Si Gn, c
ginh thng li trc ht cuc chin tranh mt pha vi cc chin dch t
cng, dit cng... Cuc chin tranh ny khng t, li lao thm vo cuc chin
tranh c bit vi c vn M, v kh M, chuyn gia k thut M ngy cng
nhiu. Ri chin tranh c bit khng thnh, li b ng sang chin tranh cc
b. Ngay trong chin tranh cc b M cng mun dnh chin thng vi thi
gian ngn nht v vi s qun M thp nht. Khi u l 8 thng, ri 18 thng,
vi 16 vn qun, ri 28 vn qun. Sau cng ln n 50 vn qun, nu k c qun
Thi Lan, qun hm i 7 v trn hu c Okinawa th ti 70 vn qun! Chin
tranh cc b li kt hp vi chin tranh ph hoi bng khng qun v hi qun
trn min Bc, v cuc chin tranh ny cng tin hnh theo tng nc thang mt.
Khi u l nh ph vng gii tuyn, vng ven bin, vng trong v tuyn 19,
ri trn v tuyn 20, ri nh vo cc khu cng nghip v sau cng l vo th
H Ni, vi cc loi my bay chin thut, sau l my bay chin lc B 52...
Trong ch o chin tranh, Tng Hnh dinh M lun lun mong ch v hy vng
rng, mi nc thang l nc thang cui cng, v h lun lun b hng. Leo thm
mt nc thang li hy vng y l nc thang cht, i phng s chu thua v
chp nhn iu kin ca M! Th nhng i phng lun c ch vng chc,
c tinh thn dn tc kin nh v li c rn luyn theo tng nc thang chin
tranh, nn thch ng nhanh chng vi mi bc leo thang mi ca M v cn
sn sng chun b cho nc thang k tip.
n khi M leo thang trn b n mc cao nht ri m khng thng, hu
phng ca M li khng ngh lc v khng to nn khi thng nht quc
114
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
gia lao tip th M t phi ngh n rt chn ra Chin lc "Vit Nam ha" ra
i, Qun M ln lt rt dn v nc. quen c na triu qun M st
cnh li quen li vo qun i M vi ha lc cua pho binh v khng qun,
khi qun M rt, qun i Si Gn cng thiu t tin, lun cm thy h sn v
n c...
C mt iu quan trng l trong cuc chin tranh Vit Nam do tnh cht v c
im ca n, th lc hai bn khng u, quan im thng v thua cng khng
ging nhau: M khng thng c, hn na khng thng nhanh c, l thua.
i phng ko di c cuc chin, khng chu thua, l thng.
Hn na c mt yu t quan trng l i phng ca M tri qua mt cuc
chin tranh lu di chng Php trong 9 nm (1945- 1954). y l mt nt rt h
trng. Hi 30. 4. 1975, sau Ton thng, khi cc v t lnh hp nhau li Dinh
c lp mng chin cng lch s, tt c t lnh ca nm cnh qun (4 qun
on v mt binh on tng cng), cng nh t lnh khng qun, t lnh hi
qun v ch huy cc binh chng: Thit gip, pho binh, cao x, thng tin, ha
hc, c cng... u l cc s quan chin dch in Bin Ph trc 21 nm.
C ngi hi l t lnh s on, nay l t lnh qun on, hi l trung
on trng, tiu on trng, nay l t lnh s on, t lnh l on... R rng
cuc chin tranh chng Php l mt cuc th thch ln, mt trng hc ln,
mt cuc din tp ln chun b tt c cc mt: T chc v hun luyn b i,
o to cn b, hnh thnh mt ngh thut qun s v khoa hc qun s mi.
Khng c cuc khng chin chng Php, th khng th hnh dung ra cuc khng
chin chng M s ra sao.
V qun i M, ti c my nhn xt c th v nhng mt yu sau y: Vic
ra k hn sang Vit Nam mt nm hoc hai nm l cn thit, nhng cng l
mt nhc im ln. V h sang mt chin trng xa l, va thch ng c t
115
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
lu th ngh n chuyn gi an ton tr v vi gia nh. H ch c thc

s yn tm v thnh tho chin u trong na nm (i vi ngi sang mt
nm) v chng 15 thng (cho nhng ngi sang hai nm). V khng qun, quy
nh mc phi v l 100 cng vy. Nhng phi v u cn b ng- khi quen ri
v tr nn thnh tho th tm l sm ngh n gi an ton cn tr v. Ti
gp kh nhiu ngi li M b bt, hi chuyn ti gn hai trm ngi. C
ngi b h chuyn bay u tin (mt na phi v), rt nhiu ngi chuyn
bay th 30 n 60, cng c ngi chuyn bay th 97, ngha l ba phi v na l
that nn!
T chc v trang b cho qun i vin chinh M qu hnh thc v nng n, hon
ton khng thch hp vi chin trng, a hnh, thi tit v nht l tnh cht
ca cuc chin tranh chng ni dy, chng li mt phong tro rng ln bt r
trong nhn dn. Cc n v M vn gi bin ch, trang b v hat ng nh
c hc v rn luyn trong mt cuc chin tranh chnh quy, thnh hng ng!
V qun i Si Gn cng vy. Do nh hng ca M nn t t chc n qun
phc, trang b u nng n, cng nhc, thiu linh hat v c ng. Nhiu
vin tng v s quan cao cp Si Gn ti gp nm 1975 trao i v cho rng
ci nng n, cng knh, hnh thc ca qun i Php v qun i M b p t
cho qun i Si Gn (t iu lnh huyn luyn cho n i giy, qun phc,
cho n chic ba l... ) u gy kh khn cho s c ng rt cn cho mt cuc
chin tranh rng ni v ng bng trong kh hu nhit i.
V mt tm l, ti tip xc vi hng trm ngi li my bay M cng nh vi
chc s quan v qun nhn M thuc lnh c da (thy qun lc chin) v b binh
M. H l nhng qun nhn c o to rt chnh quy, c h thng, vng vng
v hiu bit k thut. Trnh vn ha kh cao. C nhiu ngi li c bng c
nhn, tin s khng nhng v k thut, m cn v trit hc, s hc, v kinh
116
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
doanh, v quan h quc t v lut php. Th nhng qun i M chun b

cho h qu s si nhng hiu bit v Vit Nam, v ng dng. Ti thy r
vic chun b tm l cho qun nhn M l khng tt, c nhiu l hng v nhn
thc, qu xa thc t, thm ch tri ngc vi thc t. Mt s sai lm ni bt na
l qua cc ti liu v li khai, qun nhn M li rt nng vo v kh, ha lc,
coi nh yu t con ngi.
V chnh quyn Si Gn, vic chnh quyn Kennedy thay nga gia dng, trit
h anh em ng Ng nh Dim l mt tht sch, c th gi l mt sai lm r rt.
Phi chng y l mt hnh ng cn thit chuyn t chin tranh c bit
sang chin tranh cc b, nhm thc hin vic a t qun M vo min Nam,
v anh em Dim, Nhu t chng li vic a qun M vao tham chin? Vn
kh khn nht ca M l tm ra mt chnh ng chnh tr v mt lnh o tiu
biu min Nam Vit Nam, c kh nng v uy tn. Tuy c tng thng M
Einsenhower tng bc l "Churchill ca chu , " ng Dim vn c nhiu hn
ch: Tr thc min Nam vn coi ng thuc tng lp quan li phong kin li
thi. ng li l ngi cng gio trong khi ngi cng gio ch chim 10 phn
trm s dn phn ln theo o Pht. Kiu gia nh tr ca ng qu l liu hai v
chng ng Nhu li lng hnh qu ng... Ci gay go ca M l nhng ngi ln
thay Dim, Nhu li t ra yu km hn, chia r hn, bt lc hn. M tng vt
b c ci xu thay ci tt, ci kh hn, th ch nhn c ci ti t hn! S
ri lon chnh tr vi Nguyn Khnh, ri vi Nguyn Vn Thiu- Nguyn Cao
K gn lin vi s ri lon v kinh t, vi tham nhng lan trn, o c bng
hoi, n p Pht gio, mit th tr thc, thanh nin, sinh vin. Nn mi dm, x
ke, ma ty quanh cc cn c M, nhng v u c cc P. X. (trung tm
thng mi cho cc qun nhn M) to nn khng hong x hi trm trng.
Qun i Si Gn trong bi cnh y tt nhin sa st nhanh v mi mt. l ci
gi cc nng phi tr khi c thng xuyn na triu lnh M- lnh nh giu, lnh
hng th, lnh i sng cao, lnh ra trn m khng hiu r ng c chin u117
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
trn mt gii t hp, trong mt x hi tiu th. Nhng nh "du lch cm sng"
vui v phng khang! H u c bit chnh h ph v nhng gi tr truyn
thng c truyn, lm chn ng hu phng ca cuc chin tranh vn mong
manh.
Mt iu bt ng l: Qun M vo c vn tnh hnh, th nhng chnh s c
mt ca 50 vn qun M (hn 2 triu lt qun nhn M thay phin nhau)
min Nam Vit Nam lm ri lon v sa st thm ci hu phng trc tip
ca cuc chin tranh. Khi qun M phi rt dn cho n ht theo quy nh ca
Hip nh Paris, h phi tin hnh chin lc "Vit Nam ha" chin tranh
vi mt hu phng b tn ph n tn gc chnh do s c mt ca qun i
M.
Cn hu phng nc M b chn ng tai hi bi chnh nhng gi tr c h
ca n v dn ch, cng bng v lng nhn o. Cuc chin tranh c truyn
i trn h thng truyn hnh nhiu nht, tc thi nht mang li nhng cnh
tng khng khip M lai, cnh i t Loan bn mt ngi yu nc trn
ng ph mt cch lnh lng v khip nhc, nhng F. F. Z. (Free Fire Zonevng bn ph t do), cnh lnh M kinh hang Kh Sanh... u vo tn phng
ng ca ngi dn M, tc ng mnh n suy ngh, tnh cm ca h.
Cn hu phng min Bc Vit Nam? Phi cng nhn rng, tuy b nh ph lin
tip, b tn ph ht sc nng n, vi hn 5 triu tn bom n, nhng ng
vng mt cch k l ng u vi pho i bay v Thn sm, Con Ma M.
Nh my sp , cu gy, ng b bm nt, trng hc, bnh vin b san bng
ch lm bc cao thm cm th v khinh b nhng k ti phm bt nhn, truyn
cho chin s nhng ngh lc mi. l lng yu nc truyn thng c khi
gi mnh m, nhng phm cht vn c ca dn tc c pht huy rt cao. (B
my lnh o v nm chnh quyn lc y hu ht l trong sng v o c, tn
118
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
ty vi nhn dn, lng dn do rt yn. t nc hu nh khng c trm cp

v hi l). Tnh thng yu m bc nhau gia thnh th v nng thn, gia
ngi i s tn v ni tip nhn tht xc ng. Dng Thu Hng ni ng:
ng khi c ngun ti sn v gi, nh nhng khi vng rng, l lng
yu nc c h ca mt dn tc vn chung o l lm ngi v c truyn
thng chng ngai xm t xa xa. Ch ngha cng sn v ch ngha x hi hay
ch ngha Mc L Nin, tuy c ni rt nhiu, nhng khng can d g trc tip
n qung i qun chng nhn dn, khng th v vo mt cch sng sng,
kiu ni ly c. Ti nghim ra rng, khi no ln gn theo ch trng u
tranh giai cp, theo nguyn tc dn ch tp trung thc hin nhng ch trng
t khuynh nh u t v x t tran lan trong ci cch rung t v n p, bp
nght tro lu dn ch trong cc v chng "Nhn vn giai phm, " chng "xt
li... " th li l vc gh vo chn mnh, gy nn xo trn ca hu phng
trong chin tranh, gy bt n trong lng dn, lm gim sc chin u.
Cng cn ni r thm: Cuc chin tranh ph hai ca M nhm gy tn tht tht
ln buc i phng phi qu gi. Nhng i phng li qu ngho, c s
vt cht mi xy dng cha c g nhiu. Mt anh nh ngho khi lm trn s ch
ngh n gi c cuc sng ca mnh, vi hnh l s si c mt i cng khng
sao, cn ngi l cn ca, cn lm ra ca, cho nn d sng mi vi k th hn
m khng my may tnh tan thua thit v vt cht. iu c bn hn chnh l
truyn thng chng ngai xm kiu hng t xa xa c truyn li, l truyn
thng bt khut ca dn tc c pht huy mnh m trong thi i mi v c
lp t do ca t nc.
V tnh hnh qun s Vit Nam, ti rt bn khon v s lng ca qun i,
ca th lc lng v trang ti ng. Sau Ton thng 1975 c nh gii
ng mt s ln qun i- Nhiu n v qun i c phi i lm nhim v
kinh t nhng vng cn pht trin, nht l Ty nguyn. Nhng khi mu thun
119
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
vi ngi thuc dn tc Hoa (b con Hoa kiu) pht sinh, sau vic a qun
vo Cm pu chia lm xu hng tng s qun i v an ninh c thc hin rt
mnh. Theo con s ca Vin nghin cu quc t v chin lc IISS th n
nm 1985 qun i Vit Nam ln n 1 triu 600. 000 v lc lng an ninh ln
n 300. 000!
Nm 1985, ti theo B trng Quc phng Vit Nam sang thm n v
Indonexia. Trong cuc hi m, b trng Quc phng n cho bit, n
c 700 triu dn, c hai cuc chin tranh hai u bin gii vi Pakistan v
Trung Quc nhng s qun ch chng 900. 000 ngi, khng bao gi ln n 1
triu c. C ngha l t l tng s qun trn tng s dn l 1/700 (0, 13%). ng
ni rng nu a s qun ln n trn 1 triu th nn kinh t v ngn sch s
khng chu ni. Ti ngi nghe m git mnh! V lc y s lng qun i nhn
dn Vit Nam qu tht cn hn mt cht con s ca Vin IISS trn y, t l
qun i v dn s ln n 1, 6/60 tc l 2, 7%, gp 20 ln t l ca n .
My thng sau chng ti n Indonexia, ng Muaani (Murdani) tng t lnh
gii thiu rng Indonexia c 180 triu dn (gp 3 ln Vit Nam) nhng qun i
ch trn 700. 000 (km hn 2 ln Vit Nam), t l ni trn ch l 0, 4%, mc du
a th t nc ny rt phc tp, c 3000 hn o v vn an ninh kh l
nghim trng. Kinh t h pht trin m t l nc h thp hn Vit Nam
n 12 ln- Trung Quc c hn 1 t dn, s qun ti ng chnh quy ch di 3
triu, ngha l t l ch 0, 3%, thp hn Vit Nam ti gn 10 ln!
Theo thng k ca Vin chin lc IISS, t l chung ca th gii l di 1%
cho qun i v di 0, 1% cho an ninh. Theo t l y i vi Vit Nam, con s
650. 000 cho qun i v 65. 000 cho an ninh l va phi. Nu mun pht trin
kinh t vi tc kha kh phi h thp hn na. S qun linh qu ti mt cch
kinh hn l biu hin ca bnh quan liu, duy ch, bt chp quy lut, quyt
nh cc vn h trng theo cm tnh, thiu thn trng v thiu khoa hc. Vn
120
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
h trng ny ch do B Chnh tr t quyt nh, chnh ph v quc hi, cng

nh Hi ng nh nc u khng c bn n!
Khi vn ngi Hoa b i v Trung Quc hoc ra nc ngai, c quan an
ninh tng kt li v git mnh thy khng nam c dn, cho rng lc lng an
ninh mng manh qu, lin quyt nh tng s an ninh c s ln. C quan an
ninh phng vn ch c 6 n 7 ngi c tng ln 30 n 40 ngi, hoc hn
na, v hin nay mi phng c mt i y hoc mt thiu t an ninh ph trch!
V s qun i v s an ninh qu ng, ngn sch qu ln, i sng kh khn,
nn t tng anh em din bin rt phc tp, k lut sa st rt nhanh lm cho
quc phng v an ninh khng nh trc. Ti n thm s on b binh 304, s
on c ca ti, ch huy tiu on cho chin s v thm nh di di, vi iu
kin khi ln np my yn go, vi con g, mt s tin, cho ch huy v cho n
v ci thin! Cn chin s an ninh trn ng ph th i ngho qu nh lm
liu, c khi hut ci bt xe gn my dng li hi giy t ch kim my iu
thuc thm ht hoc vi ngn ng lt tay! Khng th trch anh em c, h
khng th sng mt cch bnh thng l do c ch quan liu, bo th, v trch
nhim, tnh trng bt cng x hi lan trn khp ni.
Vic tng qu ln qun i sau nm 1975 l mt vic lm duy ch, thiu cn
nhc, ri ng vo m mu th ch c tnh lm cho Vit Nam mt sc, kit qu
do phi chu mt gnh nng qun s, mt gnh nng v ngn sch quc phng
qu ti ko di- N cng thm ma mai khi nhng khi nim "quc phng ton
dn, an ninh ton dn" c lp i lp li n nhm chn m li khng c p
dng trong thc t ca cuc sng.
V mt tnh bo chin lc v tnh bo qun s, c mt iu c v tri ngc l
M rt di do v phng tin, nhn vin v ngn sch, th m s hiu bit v
chin lc, k hoch qun s ca i phng li rt s lc. Pha M
121
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
khng phn on c chin lc ca i phng ma xun 1975. Trong

khi H Ni, i bn doanh qun s li bit kh r, kh kp thi v y
mi qun s ca M. Ti quen hai nhn vt ca tnh bo qun s Vit
Nam: Mt l V Ngc Nh, cn gi l Hai Nh, l "ngi c vn" ca Ng nh
Dim v c Nguyn Vn Thiu. Hot ng ca ng bt u t nm 1954 cho
n cui nm 1968 mi b. ng nm ngay gia c quan quyn lc cao nht
Si Gn l Dinh c lp quan st, thu thp tin tc, ti liu trong sut gn
mt chc nm bo co ra H Ni nhng tin tc chun xc, qu bu v kp
thi nht. Cho n khi ra ta, b dn p tra hi, ng vn lm cho mi ngi nghi
vn v tin rng ng khng phi l cn b cng sn, ch l mt ngi cng gio
ngoan o theo ng li mi ca Vatican, c cm tnh vi lc lng th ba
Vit Nam hi y. Cho n khi ng "gi" th nhn tht s l cng sn th mi
ngi li khng tin, cho ng l "xo!" V trong nh t ngi cng sn y
nhn tm hun chng cao nht ca Ta Thnh Vatican "Tri tim thm (the
purple heart). ng Nh tng k cho ti nghe nhng cu chuyn l th cha my
ai bit trong dinh c Lp hi y. C ln ng Ng nh Dim c pha M
gi k mt vn bn nhng li Cam Ranh - mt cn c hi qun l tng
vng ng Nam v Ty Thi Bnh Dng - trong mt thi hn l 99 nm i
ly mt khon vin tr rt ln- ng Dim bn chuyn ny vi c vn Nh - ng
Nh n tn ni: "Tha c, ti xin tha, hi Php mi qua, v i thn nh
Nguyn Phan Thanh Gin trt k nhng ba tnh pha Ty Nam B cho Php,
v sau b nhn dn than on qu chng, lng tm dy v qu x, phi ung
thuc c t vn - Tha c, c l ngi ngoan o, m o ca Cha li ngn
cm hy hoi sinh mnh bn thn, nn vic ny ti thy khng hp quyn li
quc gia m cng khng hp vic o... " V sau khi tng thng Kennedy ni p
ng Dim phi M a qun vo min Nam, mt bui ti nm 1963, ng
Dim trao i kin vi ng c vn v th l: "ng c vn, chuyn ny h
trng lm. Ta m cho lnh h v y, m h l ngi nc ngoi, v thi h
bn, h nm bom, h hnh qun trn t nc mnh, h cn li na, th sau
122
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
ny nu c bn chuyn thng nht thi ta ni chuyn vi C H sao c na!"

Ngi th hai l ng Phm Xun n, b danh l Hai Trung, mt nh bo c
o to ngh bo ch ti mt trng i hc M, lm phng vin cho cc bo
Time, Life sut my chc nm, "cp b" vi Trn Vn n, Trn Kim Tuyn,
trm CIA M, cc phng vin M, Anh, Php, Nht bn... Si Gn, i ra trn
trn my bay ln thng M, chuyn ni chuyn n b v tiu lm vi cc ng
ngh Radio - Catinat (phng tr trc nh Quc hi Si Gn trn ng
Catinat) ly tin tc... Tt c ti liu qu, nguyn bn hay chp li, u c
a ra C chi chuyn ra H Ni. T tnh bo ca ng ch c hai ngi (ng
v b Ba lm giao lin chuyn ti liu ra cn c) v c hai u hon thnh
xut sc nhim v c giao trong sut hai mi nm m khng mt ln b,
u c phong Anh hng cc lc lng v trang nhn dn vo cui nm 1976.
Hai ng Nh v n u l bn thn ca ti - Hot ng ca ng Nh c nh
vn Hu Mai vit thnh ba tp tiu thuyt mang tn "ng c vn, " c tun
bo Nhn Dn ch nht trch ng nhiu k. Ti c vit thm mt s nt v ng
Nh trn tun bo y. Ti cng vit v hot ng ca ng n trong bi bo
"Nh bo - Tnh bo anh hng" cng ng trn Nhn dn ch nht thng 6.
1990. Nm 1976, ti i hi ng ton qun, ti dn ng Phm Xun n n
gp i tng V Nguyn Gip. Khi ng ra H Ni theo hc trng ng
Nguyn i Quc, ng thng gh li nh ti chi. Nt c bit ca hai nh tnh
bo chin lc ny l tn ty, ti tr, c hiu qu rt cao, nhng li khng ln
gn lp trng mt cch cng nhc. C hai u hin c tinh thn ha hp su
sc - ng Nh k cho ti nghe rt nhiu chuyn v gi mt thi khch quan
i vi ng Ng nh Dim, xc nhn thc chng M a qun vo Vit
Nam ca ng ta, cuc sng bnh d ca ng ta na v khng du nim cm tnh,
s ng cm vi nhiu nhn vt cng gio Vit Nam cng nh ca Vatican.
ng n cn gi thin cm vi nhiu nh bo M c cng tm. ng qu trng
nn vn ha M - ng hin ti thnh ph H Ch Minh, nui ch bc- gi
123
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
gii tr v cng kim sng (khi hat ng ng mua con ch bc gi gi ti 7

ngn - la to bnh phong) v cn mun gi con trai sang M hc thnh
ti.
Sau Hip nh Paris, on i biu qun s chnh ph min Bc v on i
biu qun s Chnh ph Cng ha min Nam Vit Nam c mt ti Si Gn,
trong cn c qun s Tn Sn Nht. Hi y ti va l y vin chnh thc ca
on min Bc, kim ngi pht ngn ca on. Trong 60 ngy trong tri Da vt
ti d tt c cc phin hp chnh thc bn vic thc hin Hip nh, cn i Bin
Ha, Lc Ninh, M Tho, Cn Th, Nha Trang, Nng... i bng my bay ln
thng v my bay ch huy do ngi Vit v ngi M li. Ti cng i xung
ph x Si Gn 12 ln gp g cc on n , Canada, Ba Lan, Hng ga ri
trong y ban quc t v t chc 5 cuc hp bo trong tr s. y l nhng thi
c l tng tm hiu tnh hnh mi mt ca i phng mt cch y ,
bng trc gic, ngha l nhn thy, nghe thy bng chnh tai mt mnh... Ti gp
v hi chuyn loi: Tng, i t, s quan v h s quan cc cp, thuc cc
binh chng b binh, khng qun, B tng tham mu, cc chin tranh chnh
tr, hi chuyn c b con nng dn, vin chc gp c... Ch yu v ch mnh,
kh nng chin u, nhng kh khn trong quan h M- Si Gn, nhng tnh
ton ca pha M, nhng ni lo ca qun i Si Gn... u c thu lm,
nghin cu, nhn nh, b sung cho nhng hiu bit trc kia vn ch l gin
tip v i phng.
Sau 60 ngy lm vic, y ban qun s Lin hp 4 bn gii th, nhng ch cho
y ban lin hp qun s hai bn (Chnh ph lm thi v chnh quyn Si Gn)
vn trong tri Davt (Tn Sn Nht). on i biu ca chnh ph lm thi
ng cho n tn ngy 30. 4. 1975. l mt v tr quan sat tnh hnh rt
li hi ngay trong thnh ph hiu r thi chnh tr, qun s, kinh t, ti
chnh v vn ha th min Nam Vit Nam. Ti 30. 4. 1975 ti t Dinh
124
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
c lp vo ti y v nh b phn thng tin qun s vn quen t hi 1973

nh bng tn hiu morse ra H Ni bi bo ca ti v s kin lch s ngy 30. 4
y. l bi bo duy nht lt ra khi Si Gn v h thng truyn tin ca Bu
in b ngng. C mt chuyn bun ci. Trong bi bo ca ti c ni v ci
thc n ca tng thng Vit Nam cng ha chiu 30. 4 y. Ti thy n trong
ngn ko ca bn giy tng thng. Thc n c nhiu mn, trong c sc
nht l: Gn b hm sm (thc t l mn "ngu pn" tr danh ca ngi Trung
quc dnh cho thng khch), th nhng do nh bng tn hiu nn ch "gn"
b nhn lm l ch "gan", mt mn khc l mn c thu kho ma kiu min Nam
th b nh nhm l c thu kho gi, nhiu ngi hi ti gan b v gi th c g l
c sc!
V cuc chin tranh Cm pu chia, ti c nhiu suy ngh trong sut hn 10
nm nay. Ti n dc cc vng bin gii vi Cm pu chia cc tnh Kin
Giang (H Tin), An Giang (Chu c), Long An v Ty Ninh. Khi Kh me
tn cng v gy ra nhng v thm st kinh ngi! Nhng nn nhn dc kinh
Vnh T ti c thy tn mt thng 9. 1977 u b m bng, p v s, mc
mt v ct dng vt, hay thc gy vo ca mnh! Sut mt tun l cnh tng
y lm ti kinh hong, cnh mu me v tht ngi by nt lm ti kinh s khng
dm nhn, khng dm n mt ming tht b! Ti cng d cuc hp ca cn b
cp cao trong cn c Tn Sn Nht do B Quc phng triu tp tho lun
v cch nh tr Kh me hi thng hai nm 1978. Lc y cuc chin u rt
kh khn v khng c php nh vo ni a Cm pu chia, v sau ch c
nh vo su ti a l 10 km khi truy kch v phi quay tr v ngay. Lnh Kh
me li chu ng gii thi tit ma nng, quen li qua m ly, thc n ch
mt gi cm cng gi trong l tht nt, i chn khng li bn, nh theo kiu
du kch lc n lc hin. Tn tht ca cc n v Vit Nam kh cao, bnh qun s
cht v b thng hng thng cao hn c thi chin u chng M v Si Gn!
Cui cng thng 12. 1978 c quyt nh tng tn cng gii phng Cm pu
125
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
chia bng mt s qun on tng tham gia chin dch H Ch Minh. Quyt nh
ny c thc hin rt b mt gy yu t bt ng. Ti i cng vi anh em
phng vin ca bo v i pht thanh qun i. Trc ti tm hiu tnh
hnh Cm pu chia qua hi chuyn hng trm ngi cc tri t nn dc bin
gii, nht l tri Bn sn, Ty Ninh. Kh me khng c kh mnh
nhiu ni nh Xvai- ring, Campt, Croti v Preyveng... nhng khi qun Vit
Nam vo su c chng 20 km th hu nh khng cn khng c g na.
Kh me b chy tn lan v pha Ty.
Nhn dn Cm pu chia kit qu, gy mn, m yu v n b i Vit Nam
trong mng r khn xit- Tt c cc gia nh u ly tn, nhn dn b cng bch
n ni xa l (dn pha ng chuyn sang pha Ty, dn pha Nam y ln pha
Bc... ). Cc thnh ph Svai- ring, T Keo chng ti i qua cng nh th
Pnom- Penh hon ton hoang vng, c mc lt u. Nh khng s, ng
khng tn, khng tin nong, khng ch ba, khng hng ha cho n con ngi
cng khng giy t, chng minh th no c- Khng th tng ni, mt t nc
khng c trng hc, khng c bnh vin! Sc dn kit n ni h khng ni,
khng ci ni na! Chng ti gp bc s ch- Kim- Seng hin la b trng Y t
tng hc Php v, va t T Keo i b ln, chn t, da nhn nheo, ng mi
gn 60 tui m trng nh c gi 80! ng b Kh me giao cho chn dt mt
n b, thnh thong lm tht cho b i chng n.
Ti c phn cng gip h trong vic t chc hng thng tn SPK, vic t
chc bo Qun i Cm pu chia v v sau l gip cho bo Cm pu chia hng
tun. Ti gip cho anh Prach- xun, mt nh bo c, nay Ban i ngai ca
ng Nhn dn cch mng Cm pu chia, t chc vic n tip hai on nh bo
nc ngoi ln thm Cm pu chia vo thng 1 v thng 2. 1979, hng dn h
i thm Pnom- Penh t sn bay Po- chen- tong vo thnh ph trn mt chic xe
bus ln c gn loa do anh em b i Vit Nam sa cha s dng. Ti li
126
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Cm pu chia gn ba nm, thnh thong i v thnh ph H Ch Minh v H Ni.

Ti thu c kh nhiu ti liu ca bn Kh me , tm hiu v nhng ch
trng dit chng ca chng. Tht l tn cng ca s tn bo, bt nhn, cn qu
c bn pht xt nazi, nhng li i lt bng nhng M t: Mt ch ngha cng
sn trong sch, trong sch, cc k trong sch, mt ch tuyt vi, tuyt vi,
rt tuyt vi, lnh o bi mt ng cng sn sng sut, sng sut v rt sng
sut, l mu mc cho tt c cc ng cng sn khc trn ton th gii (h c ci
kiu chuyn mn lp li ba ln mt tnh t gy n tng). y l cch mng
vn ha v sn kiu Trung Quc, c thc hin trit hn, rng khp hn,
khng khoan nhng v t tin tuyt i, c thc hin "trong nh vi nhau",
khi t nc ng cht ca, ni bt xut, ngai bt nhp. Pnom- Penh lc y ch
c 6 s qun ca Trung quc, Bc Triu tin, Nam t, Rumani, Vit Nam v
Lo. S qun Vit Nam rt v t trc. Cc s qun khc u rt qua Thi
Lan chiu 5. 1. 1979, tr s quan Lo c ch th t Vin chn l phi li.
Sng 8. 1. 1979 ti gp ng i s Lo cao tui Vi- na- cht, ni c ting
Vit, cng 4 vin chc trong s qun. Tt c va tri qua cn c mng, v bt c
lc no bn Kh me cng c th xng vo bn cht khi chng rt chy trong
hang lon.
Ti tan thnh cuc tin cng ga?i phng Cm pu chia. l quyn t v ca
mt t nc b Kh me ngang ngi, chng ng thi l mt hnh ng
SOS, cp cu c mt dn tc b a y v b git hi dn mn. Trc ng
ngh MacGovern ku gi c hnh ng qun s cu dn tc ny ang b
thm st. Nhng chng c ai ng y c. Khi b i Vit Nam vo, gi nghim
k lut, mang theo c go, mui tht rau, chu cc ng qun ngoi rng, chia
x lng thc, o qun, thuc men cho nhn dn nc bn, c tt c nhn dn
nc bn bit n v qu trng. R rng l mt ngha c cao p.
127
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Ngha c y s cn cao p bn lu na nu khng phm hai sai lm rt ln sau

- Mt l b i Vit Nam qu lu Cm pu chia- y l vic khng c
d kin. Sau khi gii phng nhanh chng Cm pu chia, bnh kiu ngo ch quan
li ng tr, h mng tng bn tn qun Kh me s b dit ht trong thi
gian ngn. Ngi ta cho rng ng hong Xihanuc khng cn v tr g na! Th
ng ta gi ti H Ni khng ai thy cn phi tr li! Ri Thi Lan v Trung
quc tn lc tip sc cho Kh me . Th l b i Vit Nam b sa ly, b kt.
Ch ngha dn tc hp hi, bi ngoi, gy li th hn c lm cho ngi Vit
Nam gp nhiu kh khn thm. Ngay t nm 1982, ni chuyn vi i s VitNam Ng in Pnom penh, ti nhn xt tnh th ny rt khng n. Cn
sm rt chn ra khi bi ly mt cch nhanh chng, khng nn do d v luyn
tic. Yu cu Lin hp quc v Cng ng quc t m nhn vic gii quyt
Cm pu chia cng vi nhng phe phi trong nc Vit Nam s cng tham d
vi cc nc khc- Vit Nam khng c sc v l gi mi qun i trn
mt nc lng ging, trong khi vic tiu dit ht Kh me nm xa ngoi tm
tay ri. Sut 10 nm lin, ti cc cuc b phiu hng nm ti Lin hp quc,
Vit Nam ch c s ng h ca 20 n 30 nc, b thiu s nng n, m vn
c thn nhin nh khng!
Sai lm th hai rt tai hai. l nh xy dng mt khi lin minh Vit- MinLo ring r, vi nhng khu hiu v ni dung: Mi lin minh c bit gia ba
nc ng dng, tnh hu ngh c bit gia nhn dn, chnh ph v ba ng
anh em, mi quan h c bit va l ng ch, va l anh em... Sao li c bit?
Trong ba nc y, Vit Nam c 60 triu dn, Cm pu chia ch c cha y 6
triu v Lo ch c cha y 3 triu (hi nm 1985) th lm sao m bnh ng
c! R rng Vit Nam nghim nhin l ngi anh c, Lo l ch em t v
Cm pu chia l ch em nh xu! D cho c mun bnh ng th trn thc t
vn rt kh. Vit Nam b hoi nghi, b cc nc ASEAN ph phn, b th gii
ch ci. Trong i ngoi Vit Nam c thi quen coi mnh l mt trung tm, coi
128
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
khu vc ng dng l vng nh hng ca ring mnh, khng cn cn nhc

m xa n cc nc khc, n d lun th gii v t chuc ly s c lp v
kh khn!
C nhng biu hin ch quan, kiu ngo trong quan h quc t rt k quc. Hi
mi nm trc, thng c nhng cuc gp g hng nm gia B quc phng
ba nc Vit Nam, Cm pu chia v Lo. Vo nm 1982, cuc hp y din ra
Pnom- penh, trong in Chm Ka Mon (dch l vn du, bn b sng M
Cng). i din B quc phng Vit Nam l i tng ch nhim tng cc
chnh tr Chu Huy Mn, y vin B chnh tr ca ng cng sn Vit Nam. V
i tng xut thn c nng ny pht biu sau cng, khng giy t, khng
chun b g ht, sau khi hai v tng Lo, v Cm pu chia c din vn t tng Mn ni i th: n lt ti, chng ta l anh em vi tnh ngha c bit,
trong nh vi nhau, ti ni ming thi nh. ng khng no! Ri ng ng
hng ln ging:
Knh tha... ng ch... i tng... Bu Thoong... B... trng B quc phng...
nc cng ha... nhn dn... Mng c... (thy cc s quan Vit Nam c mt git
mnh)... qun, nc cng ha nhn dn Cm pu chia! Chuyn c nh a, m
hon ton c tht! S l tun trc, H Ni, tng Mn n v c din vn
cho mng on i biu B Quc phng Mng c - S lm ln trong khi ng
khu m li lm ln tht s! ng li ng ng say sau khi ung mt chn ru
tht nt! Vn l t thi anh c!
V chuyn gia Vit Nam Cm pu chia c nhng anh em am hiu, tn tm, v
v t gip bn, tn trng bn, c bn rt qu mn. Nhng ang tic s y
cn t, qu t. Cn "chuyn gia, chuyn gi, chuyn gi" th li qu ng...
"Chuyn gi" v nhiu ngi c c i l do chnh sch chiu c. Sang Pnom
penh, c th mua bn c t Thi Lan khng phi thu, em v Vit Nam c
129
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
th kim c t li, cho nn s cn b c thnh tch lu nm(!), nhiu tui, sp

v hu, u c chiu c cho i chuyn gia Cm pu chia mt vi nm. Bt k
sang c lm ng ci nhim v rt kh khn ca mt chuyn gia c hay
khng! Phn ln sang l "tm hiu th trng", "nghin cu hng ha", tch
ly i cht chun b v hu cho cuc sng c tm n. Nhiu anh em tr
thc Cm pu chia ngay tht cho ti bit nhiu chuyn gia v kinh t, v k
hoch nh nc, v ngn hng, v ti chnh... chng c trnh , khng th coi l
chuyn gia. th h li pht biu kin qu "mnh dn" n mc u t, c y
nh l Vit Nam hay Lin x, m khng am hiu tnh hnh ring ca Cm pu
chia. Mt s chuyn gia v quc phng v an ninh x l cng vic rt ch quan,
hch dch, vt qua u, khng tnh n ch quyn quc gia, x l mt cch
c on v gy nn nhng oan tri rt ln, li nhng hu qu khn lng.
Nhng iu y ti cha tin ni ra y, v khng mun ng n nhng vt
thng ang kn ming.
V qun i nhn dn Vit Nam hin nay, ti khng th ni g n nhng vn
thuc linh vc b mt qun s, b mt quc gia. V l nguyn tc. Ti
khng th lm g c hi cho t nc d cho nhng ngi lnh o khai tr
ti ra khi ng, v ct mi chc v ca ti. H nhn danh nhn dn mt
cch gi di ph ti, nhng ti khng bao gi ph ng bo v qun i. Ti
cn tm lng, lng tm v trch nhim vi nhn dn- Qun i hin nay sng
rt cc kh- Vic gim na triu qun c thc hin hai nm nay, nhng
theo ti s qun vn cn qu ng, ngn sch qun s cn qu ln, rt c hi
cho nhn dn, nh nc v chnh qun i. C ngi ngy bin rng, gim qun
s lm tng s tht nghip vn qu nhiu! Quc hi cn khng ch con s:
Mt phn trm cho qun i v mt phn nghn cho an ninh tnh trn tng dn
s theo l trung bnh ca th gii. Hy xem thng k ca Thi Lan: 54 triu
dn, s qun ch c 270. 000 ti ng, Malaixia 16 triu dn, s qun ch c 120.
000 (thng k IISS). Tinh thn ca b i ta khng khc g nhn dn: Lo u v
130
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
hin tnh t nc, khng tin tng lai gn v xa, mt tin s lnh o ca
ng v nh nc, cng khng tin "i mi" v thiu mnh dn v nht qun.
ng ch s cn b ve hu ngy cng ng. Trong s ch mt phn t
sng n nh, v thu vn c cht t khi cn ti chc. Cn th sng mc thp
v mt phn t na l sng cc k gay gt. Gia nh no khng c con em i
hc, i lao ng nc ngoi, khng c b con nc th rt gay. Cnh "u
ng thiu t bm xe, cui ng trung t bn ch u en, gia ng i t
rao kem" l chuyn khng him. C i y vn cng v hu i thi kn m
ma. Ti quen thn vi mt s v tng thiu tng B Quc phng. Ai
tng l n v trng, ch huy s on, qun on, c chc, c quyn, nht l
cc ngnh vt cht nh qun nhu, qun trang, hu can, qun y... th ni chung l
kh gi... Cn cc vin tng co giy cc vn phng, c quan B hay cc
trng hun luyn th rt "rch. " Gia ti l mt chic xe p, n chic xe my
cng khng c. C ngi phi ra my nc cng cng hng nc hay xch
nc t tng di cng ln tng t tng nm. Rt nhiu s qun cp cao ngay
thng, tn ty c tm huyt vi cch mng v nhn dn, lim khit v trong sch
rt bn khon suy ngh su sc v ch ngha x hi, v s lnh o ca ng.
Chnh h to nn mt s kin "l lng" v bt ng. Hi thng 9. 1986, i
hi ng ton qun hp tho lun vn kin v c i biu i d i hi ng
ton quc ln th 6. Cuc tho lun c din ra trong tinh thn i mi ang
si ni, ho hng: Ni thng, ni tht, ni ht... Nhiu i biu ph phn thng
cnh mt s thng tng, i tng ng u qun i:
Thiu gng mu, nh dt t nc, tham nhng chin li phm, dung tng cho
v con lm sai chnh sch, to nn nhng k xu nnh chung quanh, v trch
nhim vi i sng gay go ca b i, sa st ch chin u... Khi bu on i
biu, mc du c danh sch hng dn ca on ch tch hi ngh, ba v ln
nht ca qun i: i tng b trng b quc phng, i tng ch nhim
tng cc Chnh tr (hai v ny u l y vin b Chnh tr trung ng ng) v
131
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
thng tng ph ch nhim Tng cc chnh tr u bi... ra ra, khng trng

trong on i biu chnh thc 72 ngi! C H Ni xn xao sut mt thng
tri v ci tin git gn ny! Nhng ngi c cng tm vui mng v cuc sng
dn ch to nn quyn quyt nh v gim st ca cp di i vi cp trn.
y l dn ch tht, y li dn ch hnh thc: "Dn ch c lnh o", "dn ch
gn vi tp trung", c ngha l "dn ch va phi!" Cc v cm cn ny mc
trong ng v qun i m c mt cuc iu tra v ci hin tng "dn ch
qu trn" ny, c truy tm xem ai l k u tu, l k git dy, l k c m
mu tim quyn? B my t chc ca ng lp tc rt kinh nghim l mt
cnh gic nghim trng v cuc i hi ton qun ny, c k hoch ngn chn
ngay ngn triu dn ch y khng c dng ln trong i hi ng ton
quc ln th 6 my thng sau .
V qu nhin i hi ng ln th 6 c t tn l "i hi ca ng Su",
ngha l i hi ca ng Su, L c Th, tng l y vin b Chnh tr kim
Trng ban t chc trung ng ng trong hn 30 nm lin. y l b my
quyt nh t cp v trng, tng cc trng, th trng ln n nhng chc v
cao nht. Hi y theo xut ca i hi ng ton qun, b ba thch hp nht
nn l: ng Trng Chinh cng v Tng b th v l ngi u tin phc ha
ra k hoch, quan nim, phng n i mi Vit Nam, ng Phm Vn ng
lm ch tch Hi ng nh nc, i tng V Nguyn Gip lm ch tch Hi
ng b trng. Nhng ngy u ca i hi 6, nhiu i biu ca cc tnh min
Nam cng nh ca H Ni... rt ng tnh v b ba: Chinh- ng- Gip y. t
nhin khi i hi bc vo hp nhn s, Ban t chc trung ng ng a ra
mt phng n khc: Nguyn Vn Linh lm Tng b th, V Ch Cng lm ch
tch Hi ng nh nc, Phm Hng lm ch tch Hi ng b trng... cho
phng n ny trt lt "anh Su" c sng kin vit mt l th ngn "knh gi
cc ng ch Trng Chinh v Phm Vn ng" i y rng: Nhiu on i
biu c kin (?) l hai ng ch vi ti tui cao, sc yu khng nn tham
132
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
gia Ban chp hnh trung ng ng na, m s nhn lm nhim v c vn cho

Ban chp hnh trung ng. Ti thy y l mt nghi hp l. Nu cc ng
ch v ti cn nhn nhim v th s c th b hiu nhm l tham quyn c v. Rt
mong cc ng ch ng vi ngh ny... " Theo nhng ngi vn phng
trung ng ng k li, chnh ng Nguyn Khnh, y vin trung ng ng, vn
tng l Chnh vn phng trung ng, sau l Tng th k Hi ng b trng l
ngi cm l th ny n tn nh cc ng Trng Chinh v Phm Vn ng.
Hi 1986, i tng V Nguyn Gip vn cn c tn nhim rt ln trong
ng. Rt nhiu i biu cho rng hiu bit rng v uy tn ln trong v ngoi
nc ca i tng l vn qu ca dn tc cn tn dng. Th l b my t chc
v an ninh, bo v ng c huy ng ngn chn xu th ny. Th l Trung
ng v cc i biu d i hi c thng bo v "mt s vn lch s ca
ng ch V Nguyn Gip. " Th on l: Dch mt l n xin hc bng
c i hc bn Php gi ph Ton quyn ng dng hi u nhng nm
1930. Trong c nhng cu vit theo cng thc n t thnh hnh mt cch
ng nhin hi y: "Xin gi ngi li cho knh trng v nhng tnh cm chn
thnh... ngi phc v tn ty ca ngi. " Nhng ngi c bnh "lp trng
vng vng" kiu ln gn khng bi mc g c t cch sng, tnh lim khit
s hiu bit rng hin nay ca ng Gip tm ra mt ci c c coi l xc
ng. Mt ngi cng sn li gi tn trm thc dn quc l Ngi, li cn
"trung thnh", "tn ty", l "ngi phc v" (ngi y tch theo t in) th
khng th tha th c! Th on ny gy nn tr ci nhng ngi t nhiu c
vn ha v hiu bit, nhng li to nn c s hoi nghi ca mt s i biu
cc tnh vn khng bit g v nhng cng thc ng x thi xa...
V i tng b trng B Quc phng Vn Tin Dng b i hi ng ton
qun khc t th li c mt "dp may" him c:
133
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
ng 10 ngy trc khi i hi 6 khai mc, i tng Tng tham mu trng

L Trng Tn, y vin trung ng ng ang rt khe mnh bng nhin t t
nh, mt ci cht cho n nay v v con ng vn cn phn vn v nguyn nhn
tht s. Sng 5 thng 12 B Chnh tr quyt nh ng s m nhim chc B
trng b Quc phng thay ng Vn Tin Dng. Tra 5 thng 12 ng t t.
Do ng Tn mt m ng Dng, ngi ng u danh sch d b ca on i
biu qun i- c nng ln l i biu chnh thc d i hi 6. Tai ha v c
th ni l tai v ca i tng Tn tr thnh iu may him c cho i tng
Dng.
V mt iu kh k l na ng vn c bu vo Ban chp hnh trung ng
kha VI (lm cho khng t s quan qun i sng st) v lin cn c tham
gia ban d tho Tng kt chin tranh ca qun i v c ban D tho chin lc
n nm 2000 na!
Nhng iu bt ng chn ng i hi ton qun nm 1986 n nay vn cn
gy lo s cho c quan lnh o ca ng cng sn. H ra nhng thng tri lin
tip cng vic chun b cho i hi 7 s thun bum xui gi, theo ng
ca lnh o... Tuyt i khng cho ai c quan im dn ch a nguyn c
lt vo bt c i hi no trn cp c s- Hn 1000 s quan cao cp t trung
tng n i t c v hu trong thng 11 v 12 nm 1990 s khng tham gia
i hi ng ca cc n v qun i. Trong s s quan ny t hn c nhiu "k
bt tr" v am hiu ni b qun i mun ni thng, ni tht, ni ht, mun c
mt qun i hin i c v t chc, v kh v t tng v H s i hi phi
chm dt t tham nhng v trch nhim, nhng bt cng ln, t quan liu v
qun phit... vi bin php c bn l quyn dn ch rng ri v s bnh ng v
nhn cch- Cho h v hu, v vn, ngh cho khe... l tho mt ngi n nguy
him trong thc hin "dn ch v i mi. " iu trt ha hn long trng t hn
4 nm trc ang c un nn li, nhn mnh n tp trung v k lut.
134
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
u nm 1987, ngay sau khi kt thc i hi 6, ngh quyt mi c ph bin

chp hnh, ng y qun s trung ng va hp phin u tin sau i hi
th mt vin tng na cht t ngt. l trung tng Phan Bnh, cc trng
cc qun bo ca B Tng tham mu, vi thng bo l t st, t bn sng
ngn vo u mnh- Ti rt quen vi tng Bnh, ngi Qung Nam, kh ngi
nh nhn, m nhn chc v ny t nm 1962, thay i t Nguyn Minh Ngha
b buc ti l "xt li. " B Tng tham mu, nhiu ngi cho bit ng Bnh rt
gn gi gia nh b trng quc phng Vn Tin Dng, bit kh nhiu chuyn
ring t, v tham nhng, chia chc chin li phm trong hng ng cc vin
tng trong c quan b quc phng v b tng tham mu. ng li l y vin
trong cp y ng ti . ng cht trong mt ngi nh ti thnh ph H Ch
Minh. Cc phng ca ng ti nh ring b lc sot. ng mt tun sau, con
trai c ca ng, mt trung t qun i, ngi ang gi tt c nhng ti liu th
t ring ca ng, b mt tai nn v cht ngay trong mt cuc ng xe gn my
trn ng thnh ph H Ch Minh. Li mt cu hi na, n nay vn cha
c gii p c sc thuyt phc...
Trc , thng 6. 1986, i tng th trng quc phng Hong Vn Thi
cng b cht t ngt ti nh, sau mt tun lin hp hnh rt cng thng B
Quc phng, vo dp chun b cho i hi ng ton qun v i hi ng ton
quc ln th 6. ng tham gia n v Vit Nam tuyn truyn gii phng qun
thnh lp thng 12. 1944, l Tng tham mu trng trong sut thi k khng
chin chng Php (1945- 1954). ng tng vo min Nam, cn c R hn ba
nm, l ph t lnh cc lc lng v trang gii phng ngay khi cuc chin tranh
c bit chuyn thnh cuc chin tranh cc b- ng l s quan gn gi nht ca
i tng V Nguyn Gip, cng trong s ch huy Mng Phng in Bin
Ph- Ti cn nh, ng ngy 7. 5. 1984 (k nim 30 nm chin thng in Bin
Ph), B Quc phng t chc n li chin dch y ti sa bn ln trong Vin bo
135
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
tng Qun i trn ng in Bin Ph. i tng V Nguyn Gip n d v

nhc n nhng k nim 30 nm trc, nhc n ch huy tng s on - Khi kt
thc, i ra pha Ct c, i tng V Nguyn Gip vy i tng Hong Vn
Thi li v ni vi ti nh phn trn: "Nh bo li y! y, anh Thi y - C
phi hi y khi ti quyt nh thay i phng chm cng kch, anh khng
thng, cn chng ti na phi khng?" i tng Hong Vn Thi ci xa:
"Vng, tha anh ng nh th. V l chun b tt c ri, b i c ng vin
rt hng, ch ch lnh n sng. Hon li tht l gay! Nhng nu khng hon th
cn gay hn. C khi khng thng m cn b tn tht nng n, khng chin
khng cn bit ra sao! V vn ling xy dng ca ta hn 5 s on u a vo
c!" Ti cn gi tm nh chp vo ng thi im y, tra ngy 7. 5. 1984.
ng Thi rt qu mn ng Gip. Hai ng cn thn thit v tnh cm thng gia.
V in Bin, con trai u ca ng Gip sinh ng vo nm ca chin thng
in Bin Ph, ly Hong Th Kim Phng con gi cng ca ng Thi. C hai
u l s quan qun i, in Bin l trung t binh chng Phng khng qun,
Kim Phng l s quan qun y, ngnh dc, hin cng tc cc qun y qun
i. M ca Kim Phng l b Loan, cp bc i t hin nay ngh hu. Trc
kia b lm cng tc chnh sch hu phng b tng tham mu l mt trong
bn n chin s gii phng qun u tin hi trc cch mng thng Tm. u
thng 9. 1945, b t cn c Vit Bc v H Ni trong chi on Quang Trung
ni ting hi .
Nhn li cuc i ngi lnh sut trong 37 nm 3 thng, ti nm mi gian
kh v vinh quang ca ngi cm sng- Ti l lnh, ng canh gc, ri tiu
i trng lp hun luyn, l trung i trng ng s 9, i truy lng tn
qun Php vng Trung Lo, l i i trng i i ch cng trong chin
dch gi thnh Qung Tr khi qun Php b ln u nm 1947, ri tiu on
trng ch hu Triu Phong, Hi Lang (Qung Tr), lm gim c trng s
136
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
quan L Li ca qun khu ba, ri gim c trng qun chnh ca s on 304,

ri ln b sung cho chin dch in Bin Ph, khi chin dch bc vo thi k
thay i phng chm tc chin. Ti ba ln i qua ng mn H Ch Minh,
vo Bnh Tr Thin, qun khu Nm v chin trng Ty Nguyn, xung tn
ng bng Trung B, vo p chin lc Qung Ngi tham gia nghin cu cc
mt tnh hnh. Ti nhiu ln m nng tng khng qua khi: Kit l, b st
rt c tnh, b su qung khp ngi, cc nt l to bng ng ho vn su hom,
ba ln b thng v n ci, pho, vim rut tha cp tnh, b nhim trng ton
b bng. Nhng ln i kht th khng sao k xit. Phi n go mn chua
v ng v chn di c m hng thng tri mi moi ln... khi hnh qun thiu
rau, gp c mt hay hai l rau m cng c dng li hi, gom li n khi
ngh c c vi chc ngn rau nhm n... C khi gia rng gp mt cay
cam mt ngi nh b hoang, hi chia mi ngi mt qu, th m nhm tng
mi dnh trong sut hai ngy m... i v kht, c khi kht n chy c,
kit sc mt n om m th va lt n mt ngn sui. Mt ngm nc tan
nhanh vo ton c th nh n ra tng t bo, tng th tht. C khi cn c thiu
mui phi lc tm l chui gi tht, c gi mi lu em ra mt ly cht v mn.
Cng c khi phi ly mt vin thuc quinacrine pha long ra thnh nm liu
thuc tim.
Cn vinh quang ? Ti khng bao gi thch th v nhng vinh quang ho
huyn, hnh thc. Ti c 16 hun chng ln nh:
T hun chng chin cng, hun chng Chin thng, n hun chng Qun
cng. Cc hun chng ca nh nc v qun i Lo v Cm pu chia... Ti l
nh bo qun i duy nht c thng Hun chng danh d mang tn Julius
Fucik do t chc nh bo quc t OIJ t ra, c ch tch OIJ, giao s
Nodenstreng ngi Phn Lan sang Vit Nam trao ti hi trng Ba nh thng
137
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
12 nm 1981, "do nhng ng gp v bo ch trong thi k chin tranh, v cc

bi phng s xut sc c vit ti chin trng... "
V hot ng x hi, ti l y vin ban chp hnh Hi hu ngh Vit Nam Cm pu chia (t thng 4. 1986), l y vin on ch tch y ban on kt nhn
dn - Phi ca Vit Nam t nm 1982 n nay. Ti d mt s hi ngh quc
t trn danh ngha y.
C nh bo nc ngoi nhn xt: "Bi Tn thng nhng ni quan trng nht,
nhng thi im quan trng nht. " C l l do thc ngh nghip, vi
ngh: Ngi khc i c sao mnh khng i c? l nim say m v trch
nhim ch khng phi do mun chi tri, tm kim danh li, ni ting!
Ti c mt Dinh c Lp ngy 30. 4. 1975. Vic nhn u hng ca ng
Dng Vn Minh l ngu nhin, do trung t trng ban bo v s on 304 ca
qun on 2 Nguyn Vn Hn v trung t Bi Vn Tng chnh y l on xe
tng 203 yu cu. cho khng kh bt cng thng, ti bo hai chin s ang
cm lm lm AK 47 cha vo phng ra ng ngoi. Lc y ti cha bit ng
Minh loan bo vic ngng ting sng trn i. Ti yu cu ng Dng Vn
Minh u hng sm chm dt chin s, khi hy sinh thm v ch cho c hai
bn. Lc y, ti hiu cu thc hin chnh sch ha hp gia ngi Vit Nam
vi nhau. Ti thy nhng v mt lo lng, cng thng, lin ni vi cc ng:
"Chin tranh chm dt- Tt c ngi Vit- Nam chng ta u thng. Nu cc
ng c thc dn tc th cc ng cng c th coi ngy hm nay l ngy vui ca
mnh, ngy vui chung ca t nc chng ta. " ng V Vn Mu ci ti
khng lo nh trc .
Sau mt lt, ti rt cm ng gp ring ng Nguyn Vn Ho, ph th tng
c trch v kinh t, v nghe ng Ho ni:
138
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
"My tun nay, ngi M ngy no cng ti rc tui qua Hoa K. Ti nht
nh khng i. Ti cn biu ti tr sinh vin ca tui li. t nc mnh xy
dng, rt cn bn tui... " ng Ho li nhng ri khng c x dng, vp
kh khn. ng ta chn nn v gn y xin xut cnh, hin o Ta- hi- ti,
gip cho chnh ph v kinh t. Nhng ngi c lng tt nh vy i vi
t nc cui cng phi ngm ngi ra i!
Chnh ng bo cho ti bit vo bui chiu 30. 4. 1975 l ng cng vin chc
ngn kh gi li 16 tn vng khng cho cnh ng Thiu mang i. Ti lin
bo tin ra H Ni - Sau 2 ngy H Ni cho ngi vo nhn . Nhng ri s
vng y khng c x dng hp l sinh si ra v nh kiu vi ngn hng
ngai quc. S vng y c gi rt k kiu nng dn, x xo dn chi tiu,
cui cng ht sch! Sau ti lo vit bi gi ra H Ni cho kp. Ch ti
ngi vit chnh l bn giy ca ng Minh trn tng hai Dinh c lp. Sau
ti cng trung t Nguyn Trn Thit, phng vin ban Bin tp qun s bo
Qun i nhn dn, ngi cng i vi ti trong sut c ngy hm y, vo tri
a vt tm cch chuyn hai bi bo ca chng ti ra H Ni.
Trc hai nm, ngy 29. 3. 1973 sn bay Tn Sn Nht, ti l s quan Vit
Nam dn ch cng ha kim sot v chng nhn vic M rt tp qun cui
cng ra khi min Nam Vit Nam. Ngi lnh M cui cng l thng s Max
Bielke, ngi bang Oregon! Ti bt tay anh ta v tng mt tm mnh trc c
in hnh h Hon Kim, chc anh v hnh phc, vui v vi gia nh v c dp
hy sang thm Vit Nam vi t cch l khch du lch. Anh ta c v cm ng,
cm n v ci rt th v trc ng o nh bo v quay phim nc ngoi.
VII. M TM MT
139
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Vi mi quan h giao tip v thng tin ngy cng m rng, tri t nh b nh

li- Cc nc nh gn li vi nhau hn- Nhu cu hiu bit ln nhau gia ngi
nc ny vi ngi nc khc khng phi ch tha mn tnh t m m l mt
yu cu tht s ca cuc sng, chnh tr, kinh t, ti chnh, vn ha v tnh cm,
mang li nhng li ch thit thc v lu di.
Trong hon cnh Vit nam ang sng mt cuc sng ring bit, cch ly vi
cuc sng th gii, ti l ngi may mn c i n mt s nc d hi
ngh, i tham quan v lm cng tc bo ch...Ti cho l nhng dp may him
c m rng tm mt, b sung s hiu bit ca mnh...
i vi cc nc x hi ch ngha trc y, ti c t thm gn ht- T
Trung quc, Lin x n Cng ha dn ch c, Ba Lan, Tip khc, Hung ga
ri, Bun ga r..ri Triu tin ti u i qua. Lo v Cm pu chia th cn li
nhng thi k kh lu- Sau nm 1975, ti c nhiu dp i n , Indonexia,
Thi Lan, Malaixia, Xanhgapo, Philipine. chu Phi ti d hp An gi,
gh qua X n gan, Ai cp (thm Kim t thp k v), v lm vic Etiopi v
140
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Zimbabue- chu M ti tng lm vic tr s Lin Hp Quc New York

gn ba tun, hp bn trn vi nhng i biu cc nc ni ting Php.
Phn ln cc chuyn i l lm cng tc bo ch. Mt s chuyn i Indonexia,
v Malaixia, cng nh Australia l theo danh ngha hc gi, nh nghin cu
chin lc, theo li mi ca Vin nghin cu chin lc Gia cc ta, Vin
nghin cu chin lc Kuala Lampue v trng i hc Griffith thnh ph
Brisbane, Australia- Cc chuyn i Angi ri, Ethiopia, Bnh Nhng (Bc Triu
tin) ca ti l trn danh ngha y vin on ch tch y ban on kt Phi ca
Vit nam i d nhng cuc hp v ti chng phn bit chng tc Nam Phi,
v tnh hnh chnh tr, qun s trn bn o Triu Tin...
Ti d nhng cuc tip n long trng, nhng cuc i yn chiu i thng
khch nhng th ln. l bui Tng b th Brezhnev cng nguyn soi
Ustinov tip i tng V Nguyn Gip v on i biu qun s Vit nam
in Kremlin. l bui i yn i l ng nhn dn do nguyn soi ip
Kim Anh v tng Trn Tch Lin khon i i tng Gip. V sau l
cuc gp g vi ch tch Hoa Quc Phong. l cuc chiu i trng th ca
b Th tng n Indira Gandi mi Tng b th L Dun trong nh khch
danh d ca chnh ph n . Nhn danh nh bo ti hi chuyn tng thng
Souharto, tng Tng t lnh Muadani ca Indonexia, ch tch Nengistu Haisle
Mariam ca Ethiopia (va b chy sang Zimbabue thng 5. 1991), th tng
Mugabe ca Zimbabue, ngoi trng Manglaput ca Philipin v th tng
Ragib Gandhi ca n ...Nm 1986 ti cng tng qua Nam M, n Buenos
Aires ca th Argentinia d cuc hi bo ca tun bo "Quepasa" ca ng
cng sn Argentinia v thm mt s tnh ca pha Nam nc ny.
Mi chuyn i lm ti thm m mt mt cht. Ti thng tch khi cc on
chnh thc, thm nhp cuc sng ca ngi dn bnh thng, ca tng lp tr
141
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
thc, ca cc ng nghip lm bo c thng tin trc quan, t nhiu i

tng, nhiu ting chung, do ng tin cy nht.
Hng chc ln Trung Quc, t Nam Ninh, Liu Chu, V Hn n Bc Kinh,
Thng H..cho ti nhn thc rt nhiu v v t nc ny. Thi k trc
1965, nhng pan ln Bc Kinh v cc thnh ph ln l hnh Mao, l hnh hai
anh em Trung- X tay nm tay tiu biu cho tnh hu ngh v i. "Lo t c
(Ngi Anh C)". Ngi anh c Lin X hi y l thn tng ca ngi dn
Trung Quc. Phong tro hc ting Nga lan rt rng. Ri n cnh u t trong
cch mng vn ha v sn. Rt Tu, ngha l m , x b, n o, bt nho, s
ng theo nhau, hc i nhau, li ko nha..Mt m ng theo nh hng
cng nhit, cung tn, cung ng, khng cho php ni ngc, t cu hi. S
ng l chn l, s ng l sc mnh. Mt t ngi, mt t ci u tun theo
mt hiu lnh. Mi ho hoe chng i lp tc b coi l phn bi, ng nh vo
mt, ng i m la dong trn ng mi ngi mng m, x v, nguyn
ra.
Ti thu c bit bao ti liu Trung quc Cm pu chia, t Hip nh qun
s k gia hai nc hi thng 17. 71976, v cng binh Trung quc sang xy
dng sn bay Kong pong Chnang, di rng nht ng Nam , v li khen ca
Mao Trch ng khi xit cht v lc i lc li bn tay m mu ca Pn Pt:
"Xin chc mng! Ho, ho - Cc ng ch lp nn k cng ca lch s, dit
ht bn t bn, bn a ch bc lt bn tay sai phn ng ch trong thi gian
ngn! ho a, ho a!" Mt cuc cch mng bng gy, bng v, bng cuc p vo
u hng triu con ngi! Nhn danh ch ngha x hi, ch ngha cng sn
thun cht, trong sch nht, nhn danh ch ngha Mc L Nin, nhng nh to
nn mu mc cho cch mng v sn th gii!
Ti ngm nhn rt lu chic nh ba ca bo Newsweek thng 6. 1989: Mt
an xe tng, xe bc thp Trung Quc gn sng ln trn qung trng Thin An
142
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Mn dng tt c li trc mt thanh nin tay cm sch v, chic o vt vai, t

nhin, im tnh l thng- st thp chn bc trc con ngi. sau st
thp khc la, khc bo la vo m ng, em li ci cht cho hng ngn con
ngi, dm trong mu kht vng dn ch. V l ch ngha x hi ? L nhn
o cng sn ?
Ti nh li nhng quyn Mao tuyn hi cch mng vn ha v sn. Ti thy
nhng mu rc y hi 1965 trn h ph Bc Kinh. C , sch bo , huy
hiu , khu hiu . Ci g cng nhiu, cng le mt- Vo hiu sch, ngi
bn, ngi mua cng ngng li tng vi on Mao tuyn...Trn h ph, trong
vn hoa, tr em tay cm Mao tuyn, ming ht ng ca Mao ch tch! bnh
vin ngi ta tng Mao tuyn cha bnh vi nim tin vu v! V cch mng
c hiu l lt nho mi gi tr c. Hc sinh i hc ko c thy gio xung
bt qy, cho i m la i dong ph x. Ti gp nhng sinh vin Bc Kinh buc
phi trn sang y, Paris, lm ngi Trung hoa lu vong v ci ti m say dn
ch ng hai nm trc. Cc anh ch cn rt tr y vn mt nim tin: "kht vng
dn ch b dp bi bo quyn, nhng n m , n khng tt, n ch thi c. Tt
c au nhc l thuc n, s bng ln khi cc c ga cng sn- phong kin nhm
mt.
Lin X hi 1965, ti vo ving lng L Nin- Stalin, c hai ch y in trn
vn ph trn m ln, i vo trong l hai quan ti knh L Nin bn phi
(hng nhn ra) v Stalin bn tri. Stalin vi b qun phc v hun chng
y ngc lm cho L Nin nm bn nh b hn l..t lu sau, Stalin bin mt
khi lng. Bao iu b n phi by ra nh sng. Con ngi c sng bi, ca
ngi, yu mn nh thn tng b h b xung tn bn en v s xo tr, s c
c kht mu, tnh v nhn. T 1985, c quan an ninh quc gia KGB th nhn
can thip th bo quyn cng dn, dng nn v s v n oan, v n gi. Thng
9. 1990 ti i qua c quan k hoch nh nc Lin X trn i l Karl Marx.
143
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Ngi nh s nay vng tanh vng ngt, trong khi ngay cnh , ngi ta xp
hng thnh uoi di mua bnh m v...dim! My anh cn b i pht thanh
Moscow kho nhau lo lng: Cn mt tun na phi khai cho xong h khu tng
gia nh chun b nhn th phn phi thc phm v cc hng him khc!
"Tr li y nh thi chin v my nm sau chin tranh!" "Li li gn na th
k!" Gi c ang ln d di! Ti tng i qua c quan k hoch nh nc
Lin X hi 20 nm trc, u c vng nh cha b anh hm nay! Hi y
ngi ta ra vo tp np, cc on xe en bng long ti bi xe cc ln pha
bn, ngi ta n mc chnh t, sch cp ln xung, v trang nghim m hi h.
Gi c ng nguyn mt ch trong hng 30 nm rng. H khc vo chn chic
qut my 18 rp 2, vo chic bn l 6 rp 6 l c nh vy sut hng chc nm...
Trc kia phn ln ngi Vit nam u cho rng ngi Lin X ai cng tt c.
Lin X hm nay l Vit Nam ngy mai. l mu mc ca con ngi mi,
con ngi lao ng hng say, c nng xut cao v c tinh thn quc t x hi
ch ngha cao qu- Mi ngi u qu mn v tin cy chuyn gia Lin X..
Thng 4. 1986, ti gh qua Lin X trn ng t Berlin v nc. Moscow,
ti gp on cn b du kh Vit Nam. C anh em vn l i t qun i chuyn
ngnh, quen bit ti t lu- Th l ti c bit r thm v s cng tc Vit X
trong t chc Vit - X Ptro, t chc hp tc tm kim v khai thc du
thm lc a Vit Nam. Chuyn gia Lin x trc kia nhiu ngi tt. Nhng
khng t ngi nng v quyn li ring ca t nc mnh. C quan nh nc
Lin X l c mt h thng nng n, cng knh, lm vic quan liu, thng tin
thiu cht ch, quan h dc cn chm v quan h ngang rt lng lo. Vic hp
tc v du kh nhng tng thun bum xui gi, rng Lin X gip Vit Nam
rt v t v ho phng v Lin X ng ra hng chc t rp mua bit bao thit b
t tin v hin ..Th nhng sau gn 10 nm lm vic, pha ta khn dn ln,
th t ra khng phi hon ton nh vy! Lin X a sang qu nhiu chuyn
144
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
gia, c nhng chuyn gia m ta c kh nng t m nhn, to thnh c lng

chuyn gia Vng Tu (cng nh lng Lin X cng trnh thy in Ha
Bnh). Nhng chi ph ln y ngom kh nhiu vo s tin h ng ra v cho ta
vay n. Ga c ta tnh cho bn cng rt h, t tin nh, cung cp nhu yu phm,
a n h, phc v h di chuyn...u vi gi hu ngh... vy nhng thit b
h cung cp cho ta, c th mua t n , t Hng Kng, t Singapore a ti,
ta u tnh theo ha n h a, cao hn rt nhiu gi bn mua tht s! C anh
cay c bo ti: , bn thn thit, ng anh c, tinh thn quc t v sn cao c l
nh vy . Cng l anh em cng ln cho au! y l bi hc rt su sc. Ta di
dt, ngy th qa. Di t ng lnh o trn cao xung cn b cc B, cc tng
cc...Cui cng, nhn dn ta phi gnh chu tut.
Ti gh Cng ha dn ch c 4 ln. Thng 10. 1965 ti n cng
Brandenburg nhn sang tr s quc hi c c Ty Berlin. Bc tng Berlin
dng ln va c ba nm. Ti c vin trung t Muller ch huy n v bin
phng dn vo phng ch huy, nghe gii thiu trn bn v qua mt cun
phim vic xy dng bc tng kin c ny, cng nh h thng phng th bng
in t, mn, giy in, h thng canh gc cn mt ngn cch ng vi ty
Berlin, chia ct Cng ha dn ch c vi Cng ha lin bang c. Khng ai
c th ngh rng bc tng kin c y b ph khng phi bng tin cng qun
s, m bng mun ca nhn dn. Anh Horn, hi y l cn b phng Vit nam
trong v chu b ngoi giao CHDC c, hng dn chng ti i thm
Dresden, ni c bn doanh ca b i khi Vacsovie, thm Leipzig, Potsdam,
thm Weimar, ni c di tch phng lm vic ca vn ho Goethe, thm l thiu
ngi ca pht xt Hitler Buchenwald, thm hi cng pha bc Rostov.
Berlin, anh cng c gia nh a ti ln thp truyn hnh cao gn 300m gi l
Tl- Caf, ni c ca hng gii kht quay 360 mi gi, ngi ngm quang
cnh ng v ty Berlin bui chiu v ban m...t lu sau ti gp anh H Ni,
anh l b th th nht i s qun CHDC c Vit nam. Sau ti gh
145
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Vintian th anh l i s CHDC c ti Lo. Sau nm 1979, anh l i s u

tin ca CHDC c Pnom- penh ri tr v cng tc ti B ngoi giao vi
chc V trng- Mt nh bo Berlin sang H Ni u nm 1989 cho bit anh
c th sp l th trng ngoi giao. Hm nay nh n Berlin, ti li nh n
anh. Bc tng ngn cch bin mt, nc c thng nht trong vui bun
ln ln...Khng bit anh v gia nh nay u, lm g? Anh cn ngnh ngoi
giao? C cn l cn b ca ng vin ca ng cng nhn x hi ch ngha
thng nht c? Nhng quan nim v ch ngha Mc, L Nin, v ch ngha x
hi, v ch ngha quc t v sn ca anh hi y nay ang c anh nhn nhn ra
sao, sau bit bao bin thin t ngt v su sc hn mt nm qu..
Thng 4. 1986 ti d i hi ng Cng nhn x hi ch ngha thng nht c
cung Cng ha Berlin. CHDC c c nhng bc tin r rt trong xy
dng, dn u cc nc x hi ch ngha v sn xut cc h thng CACAM
(Computer aided designed - Computer aided manufactured), v my tnh in t
tc cao. Tuy vy nc ny vn mt mc ng ngoi vic "i mi v ngay
tht" (perestroika v glasnost), t cho rng thc hin iu t kh lu ri,
ng trong s 10 nc cng nghip ha cao nht th gii. Ti khng ng
l i hi cui cng ca ng cng nhn x hi ch ngha thng nht c
trn cng v cm quyn. Mt ng ni ting trong cc nc x hi ch ngha l
rt nghim, bn cht cng nhn rt m, k lut rt cht, tnh thng nht cao v
t nc c nn an ninh rt vng! CHDC c v Lin X l hai nc gip
tn tnh nht cho ng cng sn v nh nc Vit Nam v mt an ninh, nh o
to cn b v cc mt chuyn mn, trao i kinh nghim v pht hin iu tra,
xt hi, v x l cc phng tin thng tin, k thut chuyn mn trong cng tc
an ninh v phn gin...Nhng nm gn y c quan mt v Lin X KGB
c chn chnh kh su sc, thi loi hng chc nghn nhn vin c sai lm
nghim trng gy oan c bit bao cng dn lng thin. KGB cng khai t
ti trc nhn dn v nhng hnh vi lm dng quyn hnh, vu co, chp m
146
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
mt cch c on, vi phm nng n hin php v php lut Lin X, minh
oan cho nhiu cng dn, trong c nhiu nh khoa hc, nh vn, nh th, nh
b..Hng chc nghn ngi cht trong cnh t y v oan c. Thng 6. 1991
va qua, nhiu t bo Moscow a tin, nh vn kim nh bo Alexandre
Cheltalinski thnh vin ca "y ban bo v di sn vn hc ca nhng nh vn b
n p, " c s gip tn tnh ca y vin B Chnh tr ng cng sn Lin
X Alexandre Yacovlev v c php ca vin kim st ti cao Lin X
khui c mt ng ti liu tuyt mt cc k qu gi trong kho t liu lu tr
ca c quan KGB. Nh bo ny c c nhiu bin bn hi cung, nhiu bn
tho c gi tr b tch thu di thi Stalin, trong nhng tc phm c o
ca Platsnov, ca Bulgacov, ca Isaccs Babel, ca linh mc Pavel Flarenski, ca
Guopuy Davidox. Nhiu tp nht k vit ngay trong nh t ca KGB cnh tr
s ny, tc gi b x bn, hoc cht trong t do b tra tn v ngc i.
Mt s cn b ca KGB c tnh du dim nhng h s v tc phm trn y
b pht hin, thi loi v ch ngy xt x trc php lut.
CHDC c, chnh vo ngy bc tng chia ct ng- ty b sp , vin
tng cm u c quan an ninh STASI (An ninh quc gia ca nh nc v ca
ng cng nhn x hi ch ngha thng nht c) t kt liu mnh bng mt
pht n sng ngn. Con ngi c uy quyn gn nh tuyt i, tng ht ra la,
hong s trc s vng dy ca qun chng hay hi hn v nhng vic
lm qu ng ca mnh. Hn cho bt b, x l th bo, khng theo php lut
nhiu cng dn chn chnh, chp m ba cho nhng ai u tranh cho dn ch l
tay sai pht xt, tay sai ca CHLB c, tay sai CIA, y a h, gia nh v bn
b h...Hi y, STASI l bn tay st, c tr s to ln, trang b hin i khp
cc vng, cn to ln v hin i hn c quan GESTAPO hi xa, tiu biu cho
mt ch lun ln gn v ch lo trn p nhng cng dn bt ng kin...C
quan an ninh ca ta tng tip thu nhiu kinh nghim ca Lin X v CHDC
c nn tm c k nhng bi bo, ti liu c cng b v c quan KGB v
147
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
STASI trong nm qua chn chnh kp thi cng tc ca mnh. Qua tr li bo

Nation (Bng Kok) ca b trng Mai Ch Th, trong nhng cuc hp bo ca
i din c quan phn gin B Ni V H Ni, cung cch nhn nh v chp
m i vi nh vn Dng Thu Hng v bn thn ti l rt c, coi chng ti l
nhng k phn bi(!), phm php(!), l b quc v phn ng li ko, mua
chuc, nguy him cho an ninh quc gia! iu m c quan KGB v c quan
STASI phi t b v sm hi th nhng ngi ch o c quan an ninh H
Ni c h hun luyn vn cn bm gi, vi phm lut php v i ngc li
quyn t do, dn ch ca cng dn... H Ni, ta c i qua cc ng Yt Kiu,
Trn Bnh Trng, Trn Hng o, Nguyn Du, Nguyn Thng Hin m xem.
Cc c quan an ninh rng ln, b th, cao p n lng ly ra sao, thit b ho
hng cho ni lm vic, phng hp, nh khch ra sa..th st trng i hc
M thut vn c truyn thng t u th k, hin trong tnh trng nt, b rc,
thy gio v sinh vin sng cht chi v nhch nhc nh th no. iu m c
quan STASI b d lun c ln n ng lm cho nhng ngi lnh o Vit
Nam, c bit B Ni V suy ngh nghim chnh v rt ra nhng kt lun cn
thit cho t nc. Khi chnh nhng ngi cm u KGB v STASI th nhn
phm ti nng n, khi t "mt nh nc trong mt nh nc, " c trch
nhim thi hnh lut php li ngang nhin ch p ln lut php, khi nhng
ngi cm u KGB cng khai ni ln nim hi hn, ni h thn ca mnh
th nhng ngi lnh o c quan an ninh v bo v chnh tr (trong v ngoi
qun i) nc ta l no li khng bit hi hn v h thn g v nhng vic
lm sai tri ca mnh?
Theo ti Budapest l thnh ph p nht trn sng Danube vi 8 chic cu ni
lin hai b: Buda pha di v Pest pha trn. Tr s quc hi rt c sc,
soi bng xung dng sng xanh. Ngi Hungari d thng, chn thnh, ci m,
ging ngi Vit Nam s tinh t v m cng trong tnh bn. Hai ln thm
Hungari ti nhn ra rt r s gn b ca dn tc ny vi T do. Mt nt "rt l":
148
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Hongarie l nc x hi ch ngha duy nht xa nay vn cho php cng dn ca

mnh c i thm ving v du lch bt k nc no- x hi ch ngha cng nh
t bn ch ngha, nh sang o, Nam T, , Php, Thy S, v c M, Canada,
Anh...Trong khi bc tng ngn cch hai nc c, trong khi cng dn Lin
X, Tip, Bulgarie hu nh khng c ra cc nc t bn ch ngha tham
quan du lch. Ti hi cc bn Hungari v c bit chnh nh c t do i v
m rt t ngi Hungari li cc nc . Ngi Hungari nh c nc ngoi
khng nhiu, h gn b rt su m vi qu cha t t...Chnh nt c sc v t
do dn ch lm cho Hungari l nc i sm nht, t hi nm 1956, tm ti
mt m hnh chnh tr v kinh t thch hp vi bn sc dn tc mnh gia mi
trng chu u y nhng lc ko theo phng khc nhau. Chnh do , s
chuyn i hin nay ca Hungari tuy y nhng phc tp, kh khn nhng
khng hm cha nhiu bi kch ln nh ng c, Rumani, Anbani, Nam T,
Ba Lan v c Lin X n..
u nm 1989, ti c dp Bnh Nhng (Bc Triu Tin) ba tun l, d mt
cuc hi ngh ca t chc on kt Phi bn v tnh hnh qun s v chnh tr
trn bn o Triu Tin. Chng ti tham quan khu vc Bn Mn im, trong
khu phi qun s v tuyn 38, thm thnh ph Khai Thnh c knh, vi nhng
khu vn v rung trng nhn sm- mt c sn ca Bc Triu Tin, thm
nhng p v h ln min Ty. Bnh Nhng l th c xy dng ln, rt
nhiu nh cao tng c thit k v thi cng sau chin tranh. Ti khch sn
K- ri- cao 44 tng, cch khng xa mt khch sn cao 105 tng ang c
hon tt. Phi cng nhn cuc sng y cn km kh xa Nam Triu Tin,
nhng so vi qu kh th mt tri mt vc. Bc Triu Tin ch c 19 triu dn
m ti nguyn li rt phong ph: Than, thy in, lm xi mng, qung st
thp, nhm, vng. Thy sn nhiu, cng nghip ha cht sm pht trin, vi la
nhn to di do, tnh ra mi u ngi c n hn 40m/mt nm. Ngi dn
Bc Triu Tin vn cn sng trong mi trng cch bit. Khng c nghe i
149
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
nc ngoi. Khng c xem sch bo nc ngoi, khng c xem ti vi nc

ngoi- Bt c ai phm phi nhng iu cm k y u c th vo t. Ti gp
my chc cn b Triu Tin, t Tng bin tp bo R- ng Shimun, n ng
Ch tch tng cng on, V trng v bo ch B Ngoi giao, gim c khch
sn Kuriu, cho n ng ph ch tch thnh ph Khai Thnh, i t R v i t
Kim Bn Mn im...tt c u "tng" nhng cu ging nhau, gn nh thuc
lng "chng ti c lp, t do v hnh phc ngy nay l nh lnh t anh minh
Kim Nht Thnh, nh t tng ch th ca Ngi, lnh t anh minh Kim Nht
Thnh v lnh t knh mn Kim Chung I (Kim Trung Nht, con trai ca ng
Kim Nht Thnh) du dt gn 20 triu nhn dn Triu Tin t cuc sng n
l i ngho n cuc sng hnh phc hm na.." Ai cng mang huy hiu ng
Kim ngc, t cn b cao cp nht n ngi pht th, ngi bo v khch
sn, ngi qut rc trn h ph. y khng cn mt ca hng t nhn no, k
c hiu gii kht nh, ca hiu ct tc cng khng. Ngi dn khng bit
perestroika Lin X, cng chng bit ci cch Trung quc ra sao ht. Cc t
bo ca nh nc ch ang hot ng ca lnh t, nh ca lnh t i thm ni
ny ni khc. Nh xut bn trong ncv ngoi vn cng ch c in v by bn
cc bi vit, bi ni ca ng Kim Nht Thnh v ngi con sp k nghip b.
Nhng cun sch in rt p, tt sch c in bng kim nh, cng nhng sch in
v b m ca ng Kim, c coi l "Quc ph" v "Quc mu" ca t nc
ny, mt s cun sch k v cc anh hng lit s hy sinh...Mt nn vn hc
ng knh, m vi cho t xa! Chng ti c dn n xem Thp Ch Th
cao hn 120 mt, trn cng l mt ngn la ln, ring n cao hn 8 mt, kt
bng nh sng in chi, ngy m lp lnh. chn thp l nhng vin gch
ln bng vn ghi tn v a ch nhng cu lc b, nhm nghin cu hc
thuyt Ch Th khp mi ni trn th gii, t Ai cp, Syri, Tunisie, Bc Phi
n Columbia, Urugoay Nam M, t Canada, San Francisco Bc M n
Mo zambic, Madagaska Nam Phi, t Bruxells (b), Ty Ban Nha, Php, Anh
chu u cho n n , Ceylan, Philipine chu . Thp c xy dng bng
150
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
hn 21. 000 khi hoa cng qu, va ng bng s ngy m lnh t ti cao
h Kim sng t khi lt lng m n khi 60 tui trn. Ngn thp ln rc
la ny dng ln k nim ngy sinh ln th 60 ca lnh t kit xut. Chng
ti cng c ngm v vn bc tng bng , bng ng, bng xi- mng,
bng thch cao ca ng Kim ri ra trn khp t nc. C iu g rt khng bnh
thng l t t do, no m n hnh phc ca mi con ngi y u c coi
l c n ban cho t mt con ngi kit xut, c ti thnh. Con trai ca v thnh
sng ny s c k tc tr v t nc theo kiu cha truyn con ni thi phong
kin. Trn di t thin ling, c mi mt vung l c 120 mnh st thp ln
nh bom n, cui cng con ngi c t do, vi kiu t do nh vy!
Hi 1987, th Adis Abebas ca Ethiopie, ti i do mt bui chiu ch
nht qung trng Cch mng, c bc tng L- Nin cao hn 6 thc, do
mt nh iu khc Lin X lm cho nc ny. Bc tng c bo ch Lin X
nhn xt l tiu biu cho sc mnh ca ch ngha L Nin lan ti Chu Phi.
Ti ni vi my anh bn Vit Nam i cng hm y: "Tht l qu sm!" Khi
ngi dn Ethiopie cn b nn i t ng sang Ty, khi ngi dn da mu
y cn i ch, gio dc cn lu mi c ph cp, c ai hiu g my v
L- Nin v ch ngha L- Nin? Khi ng cm quyn y tuy t nhn l Mc
xit l- nin- nit nhng tt c cc biu hin ca n li cn mao t hn c Mao! Cn
b c quan nh nc v c quan ng b bt buc nht thit phi mc ng phc
mu xanh kiu i cn Trung Hoa, mc d tri nng nh thiu! Nhng li ca
lnh t, nguyn l i y Mengistu Mariam c in v ghi thnh khu hiu
khp ni, nh mt kiu Mao tuyn mu cht. Va ri, ng Mengistu Mariam
b chy sang Zimbabue v bc tng L- Nin ni trn b mt s ngi
dn tr nc ny buc dy thp vo c v dng xe ti ko cho nho. H ngh
mt cch gin n rng l nguyn nhn ca s ngho kh v ni chin lin
min t nc bt hnh ny. Bc tng L- Nin tr thnh ci bung xung
hng chu mi cm phn ca nhn dn.
151
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Ti sang Argentina Nam M. y l c mt lc a, m kch thc v mi

mt tht ln, rng rm bt ngn, n nc ngai cng cc ln (gn 300 t la),
c mt b di n 3000 km, c thnh ph hn 10 triu dn v c nhng con
sng rng i l rng, khng phi ch rng ca bin, m ngay qung gia
rng t 3 n 7 km! l dng sng Parana, phi i trn my bay, bay tht
chm nhn xung mi thy ht ci k v ca sng nc lc a ny!
l bi t bng phng rng tt tp gi l Pampa, ng t rng chy xuyn
qua cc vng trng cam, qut, l, to mnh mng, chng c bng ngi, nhng
n nga, cu, d hng ngn vn con, chng ai chn dt trn nhng bi c xanh
v tn...Con ngi y si ni, i nhanh, ni ln, m cht, khiu v si ng,
quay cung, thch mu sc nng...H a xem ua nga, vt b tt, thch bng
chy hn bng v bng th thi, uyn chuyn qa, chng mnh m, d
dn nh bng ch..Chnh trong cai nhit tnh M La tinh y, ti lm bn vi
nhng ngi cng sn Uruguay, Bolivie v Argentin..Chng ti trao i th t
vi nhau. V hn mt nm nay, h bn khon, chn nn, v mng, nhng vn
tm mt con ng cho lc a ny. Mt anh nh bo Argentina gp H Ni
thng 7. 1990 bo ti: "C thi tao l mao t, mao t cung nhit. C th gii
khng ai bng Mao! Sau cch mng Trung Quc, tao v mng. Th ri tao yu
Fidel, yu hn c ngi yu. Nh tao y nh Fidel, "ng c ru rm", my
thng em tao bo vy. Th ri c mt do xung ng h: H! H Ch Minh!
Che, Che, Che, Che- Ghvra! Nay th chng bit h g, chng cn say m nh ai
na! Tao theo di cht tnh hnh th gii, tnh hnh Vit Nam, nay n nhn
cho r. Sao t nc ca H Ch Minh thng nht 15 nm ri m ngho, m i,
m nn c bc, nn gi im, nn tham nhng, nn hi l tr thnh ni ting n
vy? Ngi ta dn tao l n Vit Nam phi phng ngay ko mt cp!!!" Ti
ni n tnh trng Vit Nam b bao vy, c lp, anh ta lc u: "Khng, khng
152
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
phi nh vy. khng phi l l do. Ci u ny ny! Ci u lnh o ca

Vit Nam y! Phi xem li! Phi xem li!"
Ti nhiu ln thm cc nc lng ging ng Nam :
Thi Lan, Malasie, Indonesie, Philipin..Bangkok n o, t chy m , cc
knh rch gia ph x en ngm, hi thi bn nhng cao c, siu th hin i,
y p hng ha, li cho khch du lch cm gic cng thng, x b.
Kualmpua thong rng, c h, nc, vn cy xanh cha mung th gia th
li mt n tng m mt thanh bnh. Manila, bn cnh nhng cao c 20,
30 tng trn nhng i l thnh thang l nhng dy ph ngho, nh ca lp xp,
ng gh gh. Djacarta l thnh ph rng nht khu vc ng Nam vi hn
200 khch sn, 30 ngn hng ln vi khu vc gii tr dng theo huyn thoi cho
tr em, hp dn cho c ngi ln. Nhng vn l l kh khn do nn nhn mn
nng ln t nc: Gn 200 triu dn chen chn trn nhng hn o lng
gi...
Mi ln gh qua nc bn, i mt vng thm th, lng ti canh cnh mt ni
au c ngm mi- H Ni ta, thnh ph H Ch Minh ta, nc Vit Nam ta trn
tt c cc mt c tt hu, tt hu mi th ny! Sn bay Bng cc hi 1973, 1974
cn km kh xa sn bay Tn Sn Nht Si Gn. Th m nay rng ln hin i
hn c sn bay quc t Vnecouv hay Chrmtiv Moscow! Hng khng
Thi Lan va hp nht hai hng hng khng ni a v quc t, c hn 200 my
bay, ta rng n 42 nc, c ting l phc v lch s nht, sang trng nht
ng Nam . Cn ta? Hng khng ca ta? Djacarta, ring xe t con gn
1 triu, cn xe but l 26. 000, 8000 xe tc xi lun ta trn cc no ng phc
v s i li ca nhn dn th - Cn ta? Ti gh thm nhng trng i hc
Bng Cc v Kualalampua th vin, phng hp, trng hc...u thit k rng
ri, trang b y my tnh, my ghi d liu, my hi v tr li cc b mn,
hc ton, l, ha, vn, s, ..u bng my chiu phim...Cc trng u c
153
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
cc phng chi th thao mn loi, nh n, nh gii kht, ni c cc loi sch

bo. Cu lc b c trang b y v m nhc, chiu phim, ca ht, nhy,
m..
H l nhng nc gn ta, iu kin t nhin khng c g hn ta, vy m h
ct cnh, to nn tc trn con ng pht trin, ang l nhng con rng d b
ca Chu . Theo thng k ca y ban kinh t x hi chu v Thi Bnh Dng
(ESCAP) ca Lin Hp Quc, nm 1990 va qua thu nhp tnh theo u ngi
ca Indnsie t 545 la M, Philipine t 727 la M, Thi Lan gn ta
t 1. 418 la v Malaisie t ti 2. 300 la. Ta th cha ti 200 la!
Cng theo thng k ny nm 1990, Singapore v Hng Kng u t trn 12.
000 la M (gp 60 ln ta)- Nhng nc pht trin cao nh Australia (c) v
Anh t trn 16. 000 la, Php, c vt 20. 000 la. M vt 21. 000
la v Nht bn t ti 23. 500 la- Nhn ni n Nht bn m sc mnh
kinh t v ti chnh vn ti nh cao nht ca th gii ngy nay, ti nh n
cuc ni chuyn vi gio s Tari Yokohama khch sn quc t Narita cui
nm 1988. ng gn 70 tui chuyn nghin cu v dy v kinh t. ng am hiu
ch ngha Mc. ng k li b quyt lm giu ca ngi Nht bn sau khi chin
tranh th gii ln th hai kt thc. l ni ti nhc ca k thua trn, ni lo s
khn ngui ca k mc n ln do phi bi thng chin tranh cho ng minh,
s b buc phi trng cy vo sc lao ng ca chnh dn tc mnh trn t
nc qu nh hp ca mnh m thi. Trong tht bi v ti nhc ca k b chim
ng, c mt dn tc nn lng, nhn nhc, bm mi li lm vic, c kt vi
nhau. ng ta ci gia hai hp ru Sa- k: "Hi y chng ti dy cho hc sinh
t lp thp: Cc em bt hnh sinh ra trn t Nht ny, mt t nc b bom
nguyn t v bom n tn ph, b nhc v thua trn, b trng pht, b mc n
ln. C thot khi hon nn ny l do cc em. Do nghi lc v tri tu ca cc em.
Cc em phi hc cho gii, chim cc lnh vc hiu bit v cc quy trnh cng
ngh tin tin nht...Chng ti cho hc sinh tr xut sc i lm cng v i hc:
154
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Ngh t M, ngh lm my thu thanh HLan, ngh ng h Thy s,

ngh ch to my nh c, ngh luyn kim, ch to c kh Php. Hc, bt
chc h lm c nh h, ri ci tin, mi ngh mt cht. " Sau ng k
rng, ngi Nht tn dng mt li th lu di, l khng c qun i ln,
ch c mt n v dn phng, li khng c sn xut v kh, cng tt! Ngn
sch qun s ch c 0, 6 %, mi sau ny mi nng ln 1%, ri hn 1% ngn sch
chung. m y ti ngh v t nc Vit Nam ca ti. Trong khi mnh hunh
hoang l chin thng lch s huy hong vt tt c thi k lch s hin hch thi
xa, l ton thng mt quc hng mnh nht th gii, rng s khng cn
ai dm ng n lng chn mnh, rng Vit Nam c ra ng l gp anh hng,
rng t nay xy dng th d t, chng my chc th giu to v nh gic mi l
kh nht trn trn gian ny, m ta th lm c mt cch xut sc...Th ri cng
bc ng: Nc ta rng vng, bin bc, sng ngi, b bin tha h nhiu tm c,
lm chi n tht, nay lm tht th u cho ht c..Sao lc y khng ai ch ra
rng ta mt bao nhiu thi gian, sinh mng trong chin tranh, thua km
ngi ta trong xy dng, phi tnh rt cn thn bi ton pht trin t nc, tn
dng tng chin li phm, tng ng vn, tit kim tng tn nguyn liu, o
to li cng nhn cn b kinh t qun l, kinh doanh...v nht l phi phng
ci kiu ngo, t ph, coi tri bng vung sau chin thng ln ny! L ra i hi
7 phi nhn li mt cch dng cm v n nn, hi hn trc nhn dn, xin li
nhn dn v cng nhn dn i vo con ng i mi mt cch mnh m, dt
khot, g b nhng bnh tt ang honh hnh, bt tay vo cuc phn u
m..Th nhng nhng ngi cm quyn khng lm c iu y! Ci kh
nng "xin li" v kh nng "nhn khuyt im" tht qu l mng manh, h
khng t vt ln c chnh mnh!
Ti Php n nay c gn mt nm. Ti tn dng thi gian y tn
mt tm hiu t nc ny, mt nc t bn ch ngha pht trin. Ti n
kh nhiu ni Paris, ra vng ngai tt c cc hng Ty, Bc, ng,
155
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Nam...ti gp g hi chuyn cc nh kinh t, chnh tr, qun s, s hc v nc

Php, nc Php xa kia, trong chin tranh, sau chin tranh v hin na..
Ti tng i cc a phng Lyon, Lille, Toulouse, Aix- en- Provence. Ti c
sch bo Php hng ngy, c nhng bui gp g th v vi cc nh bo, nh lm
phim, nh hat ng chnh tr thuc nhiu mu sc- t cc t sang hu. Nc
Php li nhng n tng mi m i vi ti, phong ph hn nhiu so vi
nn vn ha v vn hc Php ti tip thu khi cn t tui- Ni v nc Php phi
vit mt cun sch dy mi . Ti ch xin k li y nhng iu su sc.
T do c nhn, t do ca cng dn, l mt quyn li, mt thnh tu, mt ng
lc r rt ca t nc ny. T do gn vi bnh ng, vi pht trin- Nc Php
ng l qu hng ca cch mng 1789, ca: T do - Bnh ng - Bc i. C
ngi Vit Nam s ph phn ti i ca ngi ch ngha t bn! Rng chnh Php
gy ra chin tranh xm lc, gy tai ha cho chng ta. Ti c l do cm
th t nc ny. M ti, b m thng yu v vn ca ti, b m nhn i tng
nui hng chc con nui V quc qun, tt th v nhng vin n ga- rng
bn vo gia ngc ngay sau nhng ngy Tt Trung thu 1948. Mt tp lnh
lng Php nhy d xung Vn nh v trn qua lng Lin Bt qu ti. Mt
tn ch im x ch cho lnh Php bit m ti l "v mt Vit Minh cao
cp, " khi cha ti ang l Trng Ban thng v quc hi trn Vit Bc. Cng
li lnh Php git cht ngi bn thn thit nht ca ti - ngi bn con chy
cn i - bn Nguyn Dung, i i ph i i 4, tiu on 14 trong mt trn
nh Qung tr nm 1947. Ti vut mt cho Dung v v sau cn vut mt
cho hng trm ng i thn thit ca ti, vi mi cm th khng ngui qun
xm lc. Tuy vy ti vn gi mt cch nhn khch quan i vi nc Php.
t nc ca t do t nhng nt nh. Vo hiu n hay nh, ngi Php chn
ring cho mnh rt k tng mn n- Ngi ta tn trng s thch ca nhau v mi
ngi biu hin ci quyn s thch ca ring mnh- Lc u ti hi l, cha
156
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
quen, c c nhn qu khng nh? Th l vo n hai ngi, ba ngi, bn ngi,

mi ngi tm cho mnh mt thc n ring. Anh n c, ti n g, bn ny n
tht b. Ti ung ru vang , anh ung ru vang trng, bn kia ung bia
Nht, ch kia ung bia Tu - Thuc l ngi ht, ngi khng, nhng anh ny
ht Camel, anh kia Philip Morris m, bn kia na th x g hay Gaulois. n
nc ch cng vy - Anh ch c v bc h, ti ch Sri Lanka, ch kia ch
Tizan..Tht lm v. Ru th khi ni, vi chc loi, ty thch, mi ngi mt
th, t chn, cho n nh, ba cm gia nh cng vy. thnh np, thnh
tp qun ri. Ngi v mun n c hp, anh chng mun n tht b, con trai
thch tht g hm, con gi thch xp tht cu, khoai ty. t khi n chung mt mn,
tr khi c c sn, c thc g tht c bit c bn bc. Cho n khi n pho- mt,
c c mt hp ln, c 6, 7 th pho- mt: V cu, v b, c th hi chua, c th
rt mn, th rn, th mm, th vng, th trng...mi ngi mt s thch...Trong
gia nh ai n th g, lm mn n g c t tin lm ly- Khi bn th cng nhau
lm, trao i kin vi nhau. Gi n cng vy. C vic ty , tin lc no th
n. Khng ai lm phin ai, cn tr ai, quy ry ai, lm kh chu cho ai c. Ti
quan st chu Alise bn tui trong nh ti . T b chu vy. T do la chn,
l php, lch s m la chn, thoi mi m la chn.
Chu c b ngoi l ch Ngc, ng ngoi l anh Jacques.
Th m t khi bit ni gi: Ngc! Jacques! Gi m chu cng bng tn:
Luce! Gi b cng bng tn: Michel! l thi quen, l phong tc, khng cn
tha bm, khng cn gi r ng, b, cha, m. Ch cn mt ci tn trn tri l .
Gi tng thng, gi th tng, ng vin gi tng b th cng ch gi bng ci
tn trn tri. Chng c g l bt knh, l hn ho, l lo xc c- ta m gi th
tng, tng b th bng ci tn l khng quen, khng th c, l bt knh, l
qa trn, v trong hi hp gi nh vy l nguy tai, ni chuyn ring vi nhau
157
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
m gi nh vy l c th b bo co, b cht vn, b xt hi v chnh tr, b phin

phc, ry r n sut c i.
Ti n thm mt gia nh Vit kiu- Anh tham gia phong tro ng h khng
chin chng Php v chng M bn nh t rt sm. Ch ngi Php, vo ng
cng sn, ri t nm 1982 chuyn sang ng x hi. Con gi u ca anh ch
lm ngh v qung co. Chu theo ch ngha Mao t nhng nm u hc i
hc M thut, nay li chuyn sang ng x hi. tnh cht a nguyn trong
gia nh. H tho lun, i khi tranh lun no nhit, nhng tn trng nhau, tn
trng s suy xt, la chn ca mi ngi, v h rt phc thin. Trc ht l
phc thin vi chnh minh. Mnh thy con ng no ng, t chc no ng
th theo. Khng bt chc, khng aua, khng m qung, lun tnh to, v x
dng trn vn quyn la chn ca chnh mnh. Dn ch l th. Mi ngi chn
ch ng ca mnh, dng l phiu ca mnh chn mt gi vng. l thc
o cng bng. ng x hi Php hin nay c c chng 30 % tn nhim trong
c tri. Ba ng phi hu c hn 40 % : ng cng sn thuc phi t, xa kia
c lc ln n 32 % (ng dn u nc Php, ng ca nhng ngi b x
bn), ri 26 %, nay ch cn 8 %- ang cc hu ca Le Pen, mang tnh cht k
th chng tc c 10 % vo gia nm 1991. C dn ch, c cnh tranh v
chnh tr, mi ng phi t lo xy dng mi quan h vi c tri, phi c ng
li c c tri tn thnh, c bin php thc hin, ni b gi gn ngay tht, trong
sch, khng b tai ting, khng c x cng an trc d lun.
Ti quan st nhiu cuc biu tnh rng ln ca hc sinh trung hc ton nc
Php hi u thng 11. 1990. Ni dung u tranh l i nng cao cht lng
ging dy, sa sang v trang b li cc lp hc, gim s hc sinh mi lp, trn
di 40 xung 35, xy dng thm trng lp ni ng dn c. Cc thy c
gio, cha m hc sinh tham gia rt ng o. Cuc u tranh ln Paris, Lyon,
Bordeau, Marseill..lan nhanh ra c nc. Cc an hc sinh p xe la, xe
158
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
but t cc tnh v Paris. 300. 000 hc sinh biu tnh t qung trng La
Bastille, qua Austerlitz, vng v Champs Elysees trc tr s ca chnh ph
Php. Biu ng, c, khu hiu cng khp ni, truyn n phn pht rng ri, v
ting h ca h vang ng c Paris. Ti ng hng gi quan st, ri i cng cc
on. Nhng an hc sinh tr, t 12 n 18 tui hng hc kh th, va ht va
i, va h khu hiu, va i, nghim chnh, ti vui, sut t 9 gi sng cho n
ti mt, trn mt qung ng di gn 10 km. Th l quyn th tng, b
trng b Gio Dc Jospin phi tip cc i biu, nhn cc kin ngh v trao i
kin vi h- Tng thng Mitterand phi tip cc i biu hc sinh tr. Ti
thch th, cm thy nh tr li khi ng ch cc nh bo trc tr s quc hi
v trc ph tng thng, nhn cc i biu hc sinh vai eo cp sch, ng
hong bc ln cc bc thm ln vo ni trang nghim nht ca chnh quyn
trung ng, ngi i din vi cc b trng v ngh s khng cht mc cm, t
ty, h trnh by r nhng yu sch ca mnh, tranh ci ng hong. V ti ,
qua cc knh truyn hnh, hng triu ngi xem ti- vi ca nc Php v th gii
c thy cnh trong in Elysees, tng thng Php Mitterand v cc nh
chc trch cao cp nht ca nc Php tip kin, lng nghe, tho lun vi hn
20 hc sinh trung hc i din ca cc cuc biu tnh tun hnh v chp nhn
nhng yu sch y. Hai hm sau, ph tng thng thng bo, chnh ph Php
quyt nh trch ngay t ngn sch d tr 5 t Francs (gn bng 1 t la)
chi cho vic m rng trng lp ca cc trng trung hc, p ng mt phn
yu sch ca cuc u tranh...i din hoc sinh trung hc quyt nh: tt c tr
v hc tp bnh thng, ghi nhn s p ng bc u ca tng thng v chnh
ph, kin quyt u tranh tip tc v cht lng gio dc trung hc l nn tng
ca cht xm, ca vn minh v vn ha quc gi..C nhng khu hiu rt c
d lun ch nh: Khng mt Franc cho chin tranh vng Vnh! Bt ngn sch
qun s cho gio dc quc dn! Gio dc trung hc l nn tng ca tng lai!
Chng ti mun hc gii, hy bo dm iu kin cho chng ti!...
159
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Ti nhn lp lp hc sinh phn chn tr v trong m vi kh th ca nhng

chin s va thng trn, ca ht vang cc bn tu in, cc ga xe la m nh,
m ti cho cc em hc sinh trung hc v i hoc nc ta! Bao gi cc em
cng s t chc c i ng ca mnh, ra yu sch thit thc v ginh c
nhung quyn li thit thn nh th... ta ngi ta hay ni v quyn lm ch,
nhng li khng c phng tin v bin php thc hin ci quyn ti thiu y
trong x hi!
Ti rt ch n hnh ng ca cnh st Paris vi cuc biu tnh ny. Cuc u
tranh c cc ban i din hc sinh hoch nh rt k, vi mt k nng t chc
v huy ng rt cao, thnh k hoch c th. Nhng ai d, t u n, gi gic ra
sao, ai ph trch, nhng im tp trung, l trinh tun hnh u c quy nh
thng nht. Cnh st c Ban lnh o biu tnh thng ba trc hai ngy, v
chnh cnh st trng Paris phi huy ng hn 3000 cnh binh vi 30 xe but
ta i dc cc tuyn ng bo v an ton cho cc ngi tham gia u tranh.
Tht l l th.
Cnh st c nhim v bo v hc sinh i u tranh, ngn nga bn cn quy,
bn ph dm, bn lu manh tr trn vo, chng g danh hc sinh gy
chuyn, ph phch cc ca hiu nhm cp bc.
Bo ch v truyn hnh a rt y tin tc ca cuc u tranh. C n hn 20
t bo hng ngy th v 6 knh truyn hnh - Cc bo v i u c mt
cuc cnh trnh, khi th cng khai, khi th ngm ngm a tin c sm nht
(ua nhau n tng pht nh a tin chin s vng Vnh), nht v chnh xc
nht. Trnh nghip v, lng tm ngh nghip cao, cc thit b in v truyn
tin hin i. D lun l ngi trng ti cng tm nht, ngi cho im, ngi
phn xt tht s. Mi quan h gia bo, ai, ngi xem, ngi nghe tht bn
nhy. Vic thm d, bnh xt thi v kin ca cng chng l tc thi. ang
c cuc tranh lun chnh tr gia hai ngi A v B. Ngay trong thi gian tranh
160
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
lun, ai khen, hay ch A hay B, ch vic quay 4 s my in thoi ri pht

biu kin l i c my tnh in t tng hp tc thi v a ngay kt qa ln
truyn hnh. V nh ng A c 42% kin tn thnh, ng B c 35% kin
tn thnh, 23% cha c kin r trn tng s 1000 ngi c kin.
Trong lng bo Php c mt t bo nc ngoi t ai bit, nhng ngi c
Php thch th v cng - l t tun bo "Con vt b tri" ra vo sng th
nm. y l t bo ci, mt t bo gii tr, c n khch nht v cng
c li ln nht trong tt c cc tun bo Php, bn chy Paris, cc thnh
ph v cc vng nng thn. Mi ng phi, mi tui tc, ngh nghip u a
thch. Vn phong bo cc k hm hnh. Khng c kiu c vo ct nht nho,
hay c kiu h ng, v vn ha. Bo ny khng thuc ng phi no. Do ,
ti ngh n l t bo chnh tr b ch ln nht cho cuc sng dn ch. T bo ch
trch, ln n, cng kch mt cch ma mai, chua cay m hm, tt c nhng thi
h, tt xu trong x hi, dm vut r nhng ng ln nht nu nh h c du
hiu b bi, khng cht e d, n s. Bo "Con vt b tri" t nm 1975 cho n
nay, vch ti c nhn vin ph trch ngnh hi quan, cc quan ta, ri c h
thng thu...N khng bung tha bt c ai, t tng thng, th tng, n ng
cm cc qun, nhng tay bun lu, trn thu, nhng mafia ti c v nhng k
phn bit chng tc, nu h c tht nhng vn , nhng x cng an. y l
mt cng c li hi bo v nn dn ch v quyn cng dn, c gi mi trng
trong sch cho x hi. T bo c d lun qu trng, tt c nhng vn n
nu ln u c ngnh hu quan ghi nhn lm cho sng t v phn khng t
c tr li, kt thc, khp kn h s trn mt bo. Cc nh bo snh ngh
Paris bi phc "Con vt b tri" v n ng chm rt nhiu n cc v tai to mt
ln, c mu mt v lm quyn, n nhiu t chc chnh tr, kinh t, ti chinh
lm th lc- nu h hnh l d b cht kt, b a ra ta bi thng danh d
do t iu, t l..vy m "Con vt b tri" vn binh chn nh vi, vn ln ting
ku "cc, cc..." cho c lng nghe, c lng gii tr v phn n, cng bng
161
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
c thc hin. N c tai mt nhiu ni, c h thng cng tc vin lm ch

lm cng tc thm nh, phn on c c s, lng nh k mi chuyn
trc khi gy ci cho c gi.
Mt iu c ghi thnh vn trong hin php cc nc phng Ty v cc vn
bn php quy khc l khng mt ai c th b trng pht do nhng quan nim
chnh tr v t tng chnh tr ca mnh. Hin chng Lin hp quc v quyn
con ngi cng ghi r iu - cc nc y, ai thch ch ngha t bn hay
ch ngha x hi l hon ton t do - Ai mun theo ch ngha Mc, ch ngha
L Nin, hay ch ngha Mao, ch ngha Trosky hay c ch ngha Staline l hon
ton t do. Ai mun ca ngi Fidel Castro, Che Ghevara, hay Tit..l hon ton
t do. Cng nh ai mun theo Pht gio, theo Kit gio, theo Hi gi..u t
do c. Khng mt ai c p t cho ai mt hc thuyt no, mt l lun, mt
quan im chnh tr no. C n chnh ph, tng thng v ng c a s
phiu cng khng c quyn, khng c php bt buc cng dn tn nhim
mnh, phc tng nhng chnh kin ring ca mnh, ca ngi, tng bc mnh.
Ngi cng dn ch c ngha v tn trng php lut. M php lut bo v quyn
t do t tng ca cng dn. Cho nn nhng chuyn ta nh l ng cng sn
c t nhn l c nhn dn tn nhim, l nhn dn ch hon tan tin cy chng
ti thi, v yu nc l bt buc phi yu ch ngha x hi (m ch ngha x hi
no, ra sao?), khng yu ch ngha x hi l khng yu nc, l phn b..th
ngi phng Ty khng lm sao hiu ni c! N tri vi Hin chng Lin
hp quc, tri vi hin php cc nc (v c Hin php ca nc ta ghi r
quyn t do t tng), n c mu sc ca nhng ch tin t bn, khi ngi
dn en khng c lo xc vi vua quan, vua l tuyt i sng sut theo
mnh tri, ngi dn ch c ci u vng d...
R rng ch c mt nn dn ch a nguyn khi cho cng dn nhiu la chn, c
cnh tranh v c i trng. Ngi cng dn c quyn t do cao nht l t do suy
162
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
ngh, t do khen v t do ch, t do s dng l phiu bu ca mnh, t do tn

nhim v t do khng tn nhim, bo m mt khng kh chnh tr lnh mnh,
n nh, thng xuyn pht trin v tin b.
iu ni bt cc nc t bn l s am hiu lut php v tun th lut php
c biu hin khp ni. Nguyn tc ca n l: ngi cng dn c quyn lm
mi th, tr nhng iu lut php cm on. Cho nn phi bit t khi cn nh
tui cho n khi v gi nhng g lut cm. T i ra ng, i lm, i du lch,
mua bn, tu ti sn, gi tin...u c nhng lut l quy tc rt cht ch. Ti
khng phm lut l, ti l ngi t do, khng ai c ng chm n ti. Ti
khng s mt ai ht, t ng cm, ng c, ng th trng, ng hi quan, n ng
b trng, ng th tng, ng tng thng. Ti i ng ng hong, ung dung,
th thi vi tt c nhn cch bnh ng vi mi ngi- Nu c ai dng n ti
mt cch phi php, nh nc phi bo v ti, ti c quyn thu lut s nu nh
ti cha hiu bit ht lut, bo v cho ti mt cch cng bng. in Panthon
l ni chn ct "nhng ngi con v i ca nc Php". Khng c tng thng,
th tng, b trng nm y u! Ton l nhng nh vn ha ln, nh t
tng, nh khoa hc, bng ti nng sng to ca mnh, lm rng danh cho t
nc. Pha trc in l trng i hc Lut khoa, trng lu i nht, gn 200
nm. Nh nc php quyn phi nh th- nm quyn qua lut php- v lut
php yu cu mi ngi tun theo, trn tinh thn bnh ng ca cng dn. Cc
nhn vin cnh st Paris rt lch s, l . C nhng nhn vin cnh st giao
thng mc ng phc xanh, i pht nhng xe u khng ng ch cng lch s,
nhng cng quyt Khng c: "Xin anh, xin ch thng cm cho em..." nh ta,
m pht l pht. Nu khng c tin sn th xem giy, a ch, gi giy pht v
nh. Khng tr ng hn, th b pht thm. C php nc m lm. Ngi c
quyn khng c cy quyn th, qut nt, khinh ngi. Nhn tin pht u c
bin lai chnh thc, c cung ng hong, khng th lm nhm. Lut php quy
nh cht ch, bt cht mi s h. Sut thi gian Paris, ti cha h gp mt ai
163
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
hi giy t, vy m h qun l rt cht ch nhng ai va n nc Php, lm g,

u. C anh Vit kiu y hn 30 nm, cha mt ln no c ai hi giy t
c, nhng n cui nm phi khai th: tnh hnh bn thn, gia nh, thu nhp,
tnh thu, kinh doanh l li, bo him, tr cp x h..Nhng d liu trn u
c ghi v lu ti cc my tnh in t.
Ti lin h n tnh hnh t nc. R rng, vic xy dng mt nh nc phi
trn c s php lut, thc hin qun l nh nc bng php tr, xy dng x hi
thnh mt x hi cng dn tr thnh mt yu cu cp bch, nu khng dn
ch v cng bng vn ch l khu hiu. Bit bao nhiu lut php na cn c
xy dng. Trng i hc lut cn khn trng m c o to hng lot cn b
php l. Cc lut s cn phi c hnh ngh rng ri. V ng phi tch khi
nh nc. Ba quyn: lp php, hnh php, t php phi tch ra r rt. Ci kh
ca ta l bung lng qu lu theo tinh thn ng tr ri. Hi xa ng cn trong
sch, dn c nim tin v tinh thn t gic, t trng rt cao. Nhng khi lng tham
lan trn t trn xung di, bt chp php lut, nh dt t nh nc dt
xung, o l khng cn m thiu hn php l kim ch dc vng th x hi
mc sc bng hoi. T nm 1945, cc nh lut hc Phan Anh, Trn Cng
Tng v sau lut s Nguyn Hu Th ra vic xy dng php lut l
vn cc k cp bch. Nhng nhng kin y u b b qua, ch v coi ng
l tt c, ng l "iu kin cn v " xy dng chnh quyn ri. Chnh ci
quan nim ng tr ny l mt ngun gc ca s hn lon v xung cp ca x
hi hm nay.
Mt iu cn ni r, nu ng thc s tch ra khi nh nc, ng khng cn
bao bin, dm p ln chnh quyn, ng ch pht huy tc dng bng con ng
thuyt phc nh vn kin ca i hi ng VII ghi r, th i hi VII ln ny
khng nn lm m d lun n th. Phi cho vic bu c quc hi mi v
164
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
vic quc hi ra cc quyt nh cn thit l h trng hn, v theo ng Hin

php, "mi quyn lc ca nhn dn thuc v cc c quan dn c. "
Trong nhng thng sng trn t Php, iu gy n tng ln v su i vi ti
l ngi cng dn, ngi lao ng c hng bit bao nhiu quyn li thit
thc. Phi u tranh quyt lit my th h cng nhn v cng dn mi ginh
c gi lao ng mi ngy l di 8 gi (so vi 10, 12 gi hay hn na thi
ch ngha t bn s khai), mi tun lm vic 42 gi hoc di 42 gi (so vi 60,
65 gi hay hn na), cng nh mi tun lm vic 5 ngy (so vi 6 hoc 7 ngy
hi trc)- Trn bo Php ang bn v vic t chc ngi lao ng, vin
chc c th ngh 3 ngy lin sau 4 ngy lm vic, m ra mt hng u tranh
mi m mt s ngnh. Lng ti thiu ca cng nhn vin chc c n nh
hng nm. Hin nay lng SMIC (ti thiu cho cc ngnh ngh) hng thng l
5300 Francs (bng gn 1000 d la). Ngi v hu c bo m v cuc sng.
Ty theo thm nin, ngh nghip v mc lng m nhn c lng hu kh
gi hay d dt t nhiu. Qu tr cp x hi rt ln, do nhiu ngun ng gp:
ca chnh ph, trch ra t ngn sch, tin trch t lng ca lao ng, vin chc,
cng nh ng gp ca ngi ch mn lao ng, mn nhn cng v vin
chc, t cc hng t nhn phi trch li v np nhiu loi thu...Ngi lao ng,
vin chc c bo him v sc khe, c cha bnh, nm bnh vin khng
mt tin, hoc ch phi ng gp rt t, nu khng lm vic c, neo n, tht
nghip th c cc c quan c tr x hi xt v c nhng khon ph cp
thch ng...Chnh ph lm ra nhng cn nh HLM (nh cho thu gi thp) cho
nhng ngi thu nhp trung bnh v thp (nhng ngi nh lm ring cho cn b
cp cao H Ni cn km xa nhng HLM Php). Tr em, ngi gi, ngi
tn tt, c chm sc rt c bit, khng phi ch cho mt s t, m cho i tr,
ngha l mi ngi trong din y mt cch bnh ng.
165
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Vic i li ca cng dn c nh nc gii quyt tng bc theo nhu cu.

Hin Paris c h thng tu in ngm nh mc ci, gm hn 10 ng trc
cho nhau vi gn 600 ga. C n hn 3 triu lt ngi i Metro mi ngythm vo c h thng 4 ng RER- xe in tc cao- trong th ni lin
vi h thng xe la tri ra khp nc. Li c h thng xe la nhanh TGV, mi
gi chy c 240 km...C chnh sch bn v chuyn, v ngy, v thng c loi
v dnh chung cho tu in ngm, RER, v xe but, c loi v cho cng nhn,
cho hc sinh v sinh vin. Li c loi v cho ngi v hu, ngi tn tt, c
bt 50 %, hay hon ton khng mt tin- Hc sinh i tp th, i du lch c
mua g h hn n..
bn sng Loire, ti gh thm mt nh dng lo ca hn 40 c t 76 n 103
tui. y l lu i ca mt qun cng c trong vng. Cc c c phc v
chu o, n ng, chi bi, c sch bo, chi th thao, i bch b, lm
vn...Mi c gi trong vng c hoc khng c ngi thn chm sc, u c th
n y sng trong nim vui v c phc v chu o. c s ganh ua gia
cc v dn biu, cc qun trng, tnh trng, gia ng cng sn, ng x hi,
vi cc ng phi hu. i biu no cm quyn mt nhim k u c li mt
du n v thnh tu ca mnh a phng: l mt, hai nh tr, dm by lp
mu gio, l nhng vn hoa v thm cy xanh..., cng c th l 1, 2 trng
trung hc, mt th vin c vi nghn cun sch, l sn vn ng, l nhng
phng th thao ma ng. c th l ngi nh dng lo, nhng i l trng
cy, nhng ca hng thc phm, hoc nhng nh c kin trc c sc cho
nhn dn thu vi gi r...Nhim k ca ng, b, lm tt, thc s quan tm n
nhn dn, thc hin y li ha tuyn c, c tri chng ti li tn nhim ng,
b. Cn ng hoc b kia ch ha ho, li b bi, chng c tch s g nh u
nhim k th thi, xin vi ngi, vo..xin ng b v ngh cho dn kh..
166
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Cc v i biu ra ng c u c chng trnh c th, khng c ha hn chung

chung. Phi am hiu a phng v tt c cc mt (sn xut, s lao ng, s tht
nghip, h thng y t, gio dc, cc mt x hi v i sng ca cc lp dn c..)
t ra k hoch cho c tri xem xt.
Th trng Paris cng vy. ng Chirac ra tranh c vi mt k hoch rt r rng.
Gii quyt nhng vn lao ng, xy dng v iu hnh cc cng vic ca th
, xy dng nhng cng trnh, gii quyt nn tht nghip... ha hn l phi
thc hin n ni, n chn, hoc vt li ha. Vic xy dng khu La Defense,
mt qun th kin trc rt ln pha Ty Paris- c sc nht chu u- cn
bn hon thnh. Khu La Villette, "thnh ph khoa hc v cng nghip" pha
ng bc Paris, trong qun 19 ang c hon tt. y l ni ph bin nhng
kin thc, nhng thnh tu khoa hc v cng nghip ca nc Php v th gii,
c phng chiu phim rng ln, din tch mn chiu hnh vm, rng 1000 mt
vung. Nhng kin thc v vt l, ha hc, sinh hc, tin hc, quang hc, a l,
v du hnh v tr, v l phn ng ht nhn, t gin n n phc tp u c
trnh by di dng ph cp v nng cao, thu ht mi la tui, nht l tui tr
n tm hiu v khoa hc hin i. Gn y th trng Paris li phi xn tay
thc y vic m rng h thng tu in ngm ra cc hng nh ng tng ha.
Trong nhim k ny ca ng, Paris s c thm gn mt chc ga mtr naNhng ga tu in ngm tht c sc ca Paris. C ga nh La Bastille,
Montparnasse, Les Halles, Republique, ga Lyon...c 3, 4 ng cho nhau, gi
ln nhau. Nh ga rng mnh mng, c bng c mt h Hon Kim, c 3, 4
tng di mt t...
Tng thng Php Pompidou trong nhim k ca mnh cng li mt du n
gia Paris. Mt Trung tm mang tn ng, cn gi l Trung tm Beaubourg (tn
ca ph ny). Ngi nh cc ln, 6 tng cao v 3 tng hm c xy dng v
hnh thc nh mt nh my vi nhng ng vn chuyn xanh, cng vi nhng
167
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
ng uy ra lp gng. y l mt trung tm vn ha gio dc cng cng, mi

ngy tip n chng 80 ngn n 120 ngn lt ngi. H n c bo, xem
sch, xem phim, xem trin lm khoa hc, m thut, nghe ni chuyn, lm bi,
hc ngoi ng. Vo ca khng tn mt xu, chng cn giy t g ht, m tha h
ly bo hng ngy, bo hng tun ca Php v th gii ra m c, C "th vin
nhn dn" cc ln loi sch, c xp t khoa hc, c nhng th th tn
tnh, c ch ngi c sch thong rng, nh sng, c my sao chp ti liu,
c h thng nghe v nhn hc hn 20 th ting khc nhau, c nhng trung
tm my tnh in t ghi mi d kin chnh tr, vn ha, khoa hc...gii p
ngay tc khc nhng cu hi ca mi ng..Trn tng cao nht c sn ng
ngm Paris v xung quanh, c ni im tm, gii kht t phc v v nhng
phng trin lm hi ha hin i. Ti gp nhng bn tr Vit nam, Trung quc,
Angier..n y hc thm hng tun, hng thng lin, nng cao trnh
ting Php v trnh chuyn ngnh ca mnh, chng tn tin. y ch cn c
thin , ham hc, cn iu kin r rng l c sn, khng tn km g c, Trung
tm mang tn tng thng Pompidou l dn chng v mt c s cung cp hiu
bit, tr tu cho ton x hi. Nhng ngi ph trch trung tm ny cho bit:
chng ti b vn vo y khng t, nhng b li l li, li khng nh. V sc
mnh ca mt dn tc l kin thc, qung i qun chng tha hng mt cch
rng ri, kp thi.
Cn tng thng Mitterand? Nhim k ca ng kim tng thng s c li
nhng du n lu bn mt s cng trnh s- Nhn dp k nim 200 nm
ngay cch mng Php 1789- 1989 hon thnh Kim t thp ln bng knh t
sn trong ca lu i Louvres, phc hi ton b cung in Louvres sau khi
tng thng quyt nh di chuyn B Ti chnh lm vic ti y ra b sng Seine,
xy dng cung opera mi, nh ht ln ca th , ngay trn nn nh ngc
Bastille c b san bng hi y: mt opera ph knh, c sc v s vo bc
nht chu u hin nay- hon thnh mt lot cng trnh ln bn b sng
168
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Seine, ni nht l tr s B Ti chnh mi, c sn my bay ln thng, c bn,

xung tu trn sng Seine, c cung th thao tm c quc t cnh.
pha ng, trn sng Marne, mt cng trnh k v mang tn Euroisneyland
ang c khn trng xy dng trn mt khu vc rng hn mt ngn hc- ta.
y l mt trung tm gii tr cho thiu nin, v c cho thanh nin v ngi ln
tui. Mt phc ha kiu chu u ca Disneyland chu M, th h tr tha
h thng thc nhng bay bng ca tng tng, sng trong nhng thn thoi
v truyn thuyt: t th gii cu Bch tuyt v by chng ln, n v vn
chuyn th v v con chut ca Walt Disney, qua nhng cu chuyn hp dn
ca dn gian Ba T, Th Nh K, Ty Ban Nha, M La Tinh...v tp trung vo
vn hc dn gian Php, mt nn vn hc mang nhiu tnh nhn o su sc...
C nhiu ngi s mng m ti n phi b ca ch ngha t bn v a n ln
tn my xanh! Khng, ti ni chuyn vi kh nhiu nh kinh t v s hc
Php, vi nhng anh em Vit kiu sng hng hai mi, ba mi nm Paris v
trc tip quan st bng tai, bng mt mnh cuc sng cc mt. Phi khng nh
r rt rng cuc sng ca nhn dn, ca lao ng, vin chc c thay i ln
trong tng thi gian mt- Sau chin tranh th gii th hai, cuc sng rt gay
gt- phi mua hng bng tem phiu- Thiu in, thiu than si ma rt. Thiu
nh v sinh, in nc, thiu thang m..Sn xut c khi phc v pht trin
l i sng c ci thin. Hin nay Php l nc s t l in nguyn t trong
li in quc gia cao nht chu u, in cho sn xut v tiu dng khng thiu
Xa kia in thoi vi trm ngi mi c mt my, nay c 1, 4 ngi mt b
my- Hng ha rt nhiu v. Bnh m bn tha thi c n 20 loi, tha h chn:
bnh trn, bnh dt, bnh c t l cm, bnh c trn bt ng, v trn k, bnh c
ng, c mt...Sa b cng c hng chc loi, vi cc chai ng khc
nha.. trc ht l do vic tm hiu th hiu, nhu cu ca nh sn xut nhm
phc v khch hng tt nht. Khng phi t lng tt v thin tm ca cc nh t
169
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
bn, m t cuc chy theo li nhun phi chng, chy theo li ch ca cc cng
ty, cc nh sn xut, x hi chp nhn iu mt cch sng phng. Th hai l
nhng tin b ca khoa hc v k thut, nhng sng ch v pht minh c ng
dng sm nht vo sn xut, a nng xut x hi ngy cng ln cao. Ti va
xem mt my tnh in t b ti nh bng mt bao thuc l, c th dch t ting
Php sang ting Anh v ngc li cha 12 nghn t, gi ch bng mt phn hai
mi lng ti thiu ca mt cng nhn bc thp! Tht l k diu! Php l ni
pht minh ra tm "th" gi in thoi in t- t tnh mua mt ln dng hng
chc cho n mt trm ln mi my in thai cng cng.
Ba l- iu ny rt quan trng: tt c nhng kt qu y u phi tri qua nhng
cuc u tranh bn b, lu di, c khi kh gay gt v chnh tr, kinh t ca cc
chnh ng dn ch v tin b, ca cc cng on, ca hng triu cng nhn,
qua cc cuc tho lun, tun hnh, bi cng b phn v ton b, vi nhng yu
sch c th t thp ln cao. Sc lc, kinh nghim u tranh y da vo Hin
php, lut php, quyn cng dn m pht huy hng ngy, c cc phng tin
thng tin i chng, bo ch, pht thanh, truyn hnh h tr mnh m v rt c
hiu qu.
iu th t l do c Lin X, c h thng x hi ch ngha, ti nhn dn lao
ng c chm sc nh vi gi thu rt thp, cha bnh cho nhn dn khng
mt tin, gio dc t thp ln cao khng mt tin, ph cp x hi v bo him
x hi mt s nc kh cao (cho nhng i tng tr em, ngi gi, gia nh
ng con, ngi tn tt, nui cao tui c n), thi gian lao ng cng nhn
vin chc gim trong nm, trong tun l v trong ng..Nhng thnh qu ca
cc nc x hi ch ngha y thc y ni dung u tranh ca lao ng cc
nc t bn. Chnh giai cp t bn buc phi ch trng khng thua km cc
nc x hi ch ngha v mt ny trong cuc cnh tranh gia hai x hi i lp.
iu ng bun cho ch ngha x hi hin thc l khng thiu nhng thin v
170
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
ci thin i sng vt cht v tinh thn ca nhng ngi lao ng v ng o

nhn dn nhng thc hin qa ti, nn nng v vi v vi nhng ch trng
bao cp trn lan theo kiu bnh qun ch ngha, trong khi cha to nn c
nng xut lao ng cao v sn phm di do nh ch nghi t bn. i cng
vi thiu dn ch, s v l khng trnh khi.
C ngi cht vn ti v nn tht nghip, nn mi dm, nn nghin ma ty, t
tham nhng trong cc nc t bn? Trong vn ny cn c thi tnh to,
khch quan v cng bng- Trong mt thi k, nht l thi k chin tranh, khi
ton b sinh lc x hi c huy ng cho cuc chin u sng mi vi k th
xm lc, cc nc x hi ch ngha tng gi gn tng i trong sch x
hi mnh, t lc lng lnh o n nhn dn. Mt thi gian nht nh, o c,
nim tin, tnh t gic trong x hi nhn chung cao hn c php lut. Th
nhng cc nc y, mt thi gian di c thi khng sng phng theo
kiu lp trng cng nhc v gian ln: v pha ta th p ph ra, xu xa y
li, v pha "ch" th tha h ni thm, t v cho xu thm, bn thm. V d, cc
gio s v gio trnh x hi ch ngha khng cng nhn l trong cc nc x hi
ch ngha c tht nghip (m ch c ngi cha c vic lm!), cng nh ti
khng c khng hong (ch c gi cu ng tin cha vng), cng nh khng c
cnh tranh (ch c thi ua), cn trm cp, x- ke, hi l, mi dm...ch l mt s
hin tng tiu cc tm thi. Cc nc x hi ch ngha u c nn dn ch
mt triu ln cao hn cc nc khc! Nhng chn l y trc y, khi cha c
c tin tc, trao i, khi cha c bo nc ngai, khi cha c xem phim,
khi ngi thn trc tip thm ving nhau cn him, th cn c ngi tin. Nhng
khi hng ro ngn cch bin mt, nhng thng tin v cc nc c m rng,
chun xc, th nhng s tht khng sao cn che du c na.
Trn cc mt: sn xut ra nhiu ca ci, t nng xut lao ng cao, ng dng
nhanh cc quy trnh cng ngh mi, p ng nhng yu cu phong ph ca
171
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
ngi tiu dng...th cha c mt nc x hi ch ngha no t, thm ch cn

km v km rt xa. Theo Mc v L- nin, l nhng mt then cht nht, em
li th mnh v th u vit ca mt ch x hi. Lin X l nc u tin
phng v tinh nhn to v cng ln u tin a con ngi vo v tr, nhng
n nay li st km v mt ny, khi M a ngi ln cung trng ang
phng nhng con tu v tr cc ln v thu hi n v, ng thi ang ng vai
tr quyt nh trong vic thm him Sao H..
V mt thc hin dn ch th ch c ng t ra khng n trn thc t- S
c an, chuyn quyn, c quyn, c li, thi gia trng, quan liu, xa ri
nhn dn ngang nhin dm p ln quyn dn ch- Tt c cc nc x hi
ch ngha c u sm mun chp nhn a nguyn: Lin X, Ba Lan, CHDC
c (trc khi thng nht vi CHLB c), Tip Khc, Bungari, Hungari,
Rumani, cho n Mng c, Anbani, Nam T. Ch cn Trung Quc, Triu Tin,
Cu Ba v Vit Nam cn c cng li xu th y, nhng chc chn khng th
cng c lu, v tri vi o l, tri vi quy lut tt yu, tri vi i hi mnh
m ca nhn dn mi nc- Vin l do l ch s lp tc li dng l thi
hong ht, thiu t tin v thiu tin nhn dn.
Mt khc nhng tnh hnh thiu dn ch, vi phm quyn lm ch x hi ca
nhn dn lm sn xut ri lon, bt cng x hi m rng, nn tham nhng
honh hnh nh bnh dch, x hi bng hoi v mt o c v khng n nhS khng n nh hin nay hon ton khng phi do lc lng no bn ngoi
gy nn m do tnh trng thiu dn ch.
Ci gc ca vn l x hi no cng c ngi tt v ngi xu. Trong con
ngi no cng c mt tt v mt xu- Trc kia, c ngi hiu rng nhng
ngi lnh t cng sn l rt tt, l ho hng, thm ch gn nh l tt p mt
cch thnh thin, xng ng l mu mc cho ton x hi. Nhn dn qu trng
n mc tn th Staline, Mao Trch ng chnh l v th. Sau ny c bit
172
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Staline c an ra sao, hung bo th no, coi thng tnh mng nhn dn ra

sao, th nhn dn Lin X v th gii u cm gin v khinh b. Mao cng ht
thing do c an, ty tin trong cch mng vn ha v sn, n p nhng
ngi dn ch, nhn dn lng thin... Vit nam, ch tch H Ch Mnh c
nhn nhn nh mt con ngi tn ty, c o c, c tm huyt, hiu bit rng,
hnh ng kin quyt...V sau nhiu ngi cho rng ng l lnh t, c cng,
nhng cng c u, c khuyt, c sai lm na, l mt iu t nhin. Cn
nhng ngi lnh o sau ch tch H Ch Minh t ra yu km tt c cc
mt: ga m v th cht, thiu c tnh lng nghe, thiu am hiu v th gii mi,
thiu trch nhim, thiu phc thin, c duy tr mt ch khng dn ch v
chnh tr.
tt c cc nc x hi ch ngha, hay t bn ch ngha, xem ra vn ct t l
nhn dn, trc ht l ngi lao ng. Ton th cng dn trong x hi c c
la chn nhng ngi lnh o ca mnh v kim tra cng vic ca h hay
khng? cc nc t bn ch ngha, h u tranh v gi c cch lm nh
th, nhn dn c hng th chnh ng nhng quyn li thit thc. cc
nc t bn, cuc u tranh vn tip tc hng ngy. Php gn y cc lc
lng phi t (vn thuc ng cng sn Php, ng x hi Php v mt s ngi
khng ng phi) va gp nhau trn khu hiu Refondations ("xy dng li"
hay "t nn mng mi"), nhm u tranh cho mt ch x hi c nhiu dn
ch, v cng bng x hi hn. Ti d nhng cuc hp c ni dung phong
ph y phng hp quc t La Villette, nhm tp hp mt lc lng mi ca
cnh t Php do thi cuc i hi. Khng c ch no tuyt m c - mi x
hi u phi vn ng theo hng hon thin thm. Dn ch, cng bng x hi
v hnh phc ca nhn dn lun lun v mi mi l mc ch pha trc, y
l mt s tip cn thng xuyn v khng bao gi kt thc c.
173
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Vn b con Vit kiu ang sinh sng nc ngoi ti mi chu lc l mt

vn cc ln. Cn mt cng trnh nghin cu chu o v lch s, a l, chnh
tr, kinh t, php lut, tp qun, tm l... cng nhau gii quyt theo nhng li
ch trc mt v lu di ca t quc Vit nam.
Vic ny cng cn thit v cp bch v b coi nh, li b nhiu lon v nhng
tnh cm nht thi chi phi c hai bn chin tuyn trc kia. Nhng tnh cm
m tnh y n nay vn cn tn ti. Rt cn cng nhau bn bc gii quyt
thu tnh t l, trn tinh thn ha hp v hiu bit ln nhau.
Cng sn v quc gia, ai ng, ai sai? Ai c cng v ai c ti? Ai l chn chnh,
ai l khng chn chnh? Cu chuyn ny c th ni hoi khng ht, tho lun
hoi khng sao ng ng v kt lun c. Bi v ch ng khc nhau, cch nhn
nhn khc nhau, i lp nhau.
Ti gp v hi chuyn kh nhiu b con ngi Vit Php v Hoa K,
c v Thi Lan, B v H Lan...C ngi l b trng trong chnh ph
Trn Trng Kim (thng 3. 1945), hoc b trng trong chnh ph H Ch Minh
sau cch mng thng Tm. H l nhng tr thc, gio s, sinh vin, cng chc.
H l nhng nh ho s, iu khc, sng tc m nhc, nh b..H l nhng b
ni tr, nam n thanh nin...H l nhng ngi lnh O. N. S (lnh th) sang y
t i chin th gii th nht (s ny ch cn li rt t ngi, trn di 80
tui), hoc t i chin th gii th hai, c nhng ngi thng ngn cho anh
em lnh th ONS. C ngi i tu hc t hi 1950 n 1954, hoc t nhng nm
1960 ri li. C nhng ngi i vo nhng nm 1973, 1974 v 1975 khi chin
tranh kt thc. C nhiu ngi ra i hi 1977, 1978 trong nhng chin dch ra i
ca ngi Hoa.
C ngi ra i bng con ng on t gia nh ca Cao y ngi t
nn...Cng c mt s ngi l thuyn nhn, tri t v ch i mi cc tri t
174
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
nn Hng Kng hay Thi Lan, Malaixia hay Philipine, Singapor hay
Indonesie, hoc Australia ri mi sang c t Php. C ngi vo quc
tch Php, c ngi xin t nn chnh tr, c ngi cn h chiu Vit Nam, quy
ch ca h rt khc nhau. C ngi ly v hoc ly chng Php, sinh con,
ci. C gia nh tri qua hai hay ba th h ngi gc Vit Nam trn t Php.
ng c ri qu hng ca h - chng 200. 000 ngi hay hn na, cng rt
khc nhau. B chnh quyn hi cn chnh ph bo h (Bc k v Trung k) hoc
thuc a (Nam K) tuyn m mt cch cng bc i lnh th. Gia nh kh gi
c i du hc ri b kt do chin tranh. Nhiu anh em sang Php ch ngh s hc
y trong 4, 5 nm l cng, vy m kt li n 20, 30, 40 nm! Cng c ngi
i bng ng chnh thc, on t gia nh...Quan im chnh tr do ht sc
nhiu v, i t cc oan ny sang cc oan khc. C nhng bc cng nhn t
nhn l trung kin, vng vng nht, "trung thnh, tn ty nht, " lun gi bn
th t quc, c sao vng v nh ln ch tch H Ch Minh gia nh, coi i
s qun cng ha x hi ch ngha Vit Nam nh i din ca t quc Vit
Nam v coi li ca ng cng sn, cng nh i biu ca ng, nhng cn dn
ca cn b s qun nh l li dy ca cha m mnh, mt lng tun the..
cc kia l nhng ngi quyt khng i tri chung vi cng sn, coi cng sn l
ngun gc ca mi tai ha, kh au v ngho hn ca dn tc, h thm th v
khinh b nhng ngi cng sn, nht l nhng ngi lnh o ca ng v nh
nc. gia hai cc oan y l c mt gam mu sc rt phong ph, trong c c
mt s ngi khng c chnh kin chnh tr r rng, ch bit lm n, kinh doanh,
kim li cho gia nh v ring mnh ni xa qu hng ny, hoc ch lo n
vic xin visa v nc sao cho d dng.
Khng g bng i thoi. i thoi ngay thng v thanh tht, khng c nh
kin trc. Ti mun lng nghe nhiu hn l ni. C hiu cho r kin v
bit han cnh ca mi ngi. C ngi cho tnh cm dn dt, pht biu rt
si ni. C ngi nng v l tr, im tnh v tnh to. C ngi xa nc qu
175
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
lu, tt c ch cn l k nim. C ngi c nhng suy t su sc, nhng nghin

ngm k lng, nhng n o chn thc. Cng c nhiu ngi c bin chuyn
trong nhn thc v k li nhng nhn thc thay i ra sao v v u. C
nhng ngi kin tri ngc nhau, ch cn m u tranh lun l ko di bt
tn nhng cuc ci v. Chin tranh v hn th. Mt bn th lp lun: Ai theo
Php, theo M li ko vo t nc hng triu tn xm lc, bn ph hng
chc triu tn bom n trn c hai min Nam Bc? Hng triu ngi cht, tn
ph nh ca, rung ng, rng qu. M Lai l th no? Chin dch t cng, dit
cng tn bo try lng, bc ha nhng ngi yu nc ra sao? Chin dch
Phng Hong, Bnh nh, Bnh nh cp tc, lng rp nhng ngi cng sn,
nhng ngi yu nc ra sao? Cc ngi l Vit gian chnh cng. Khng c cc
ngi, Php, M cng b b tay. Cc ngi thua trn nhc nh, nay cn nh
quay li ? Nhn dn khng bao gi qun ti c ca cc ngi u. Nhng ting
ni ca pha bn kia vang ln: Nhng ting ni: Cng sn l c ti, l ti phm
chnh. Ai t b quyn li dn tc phc v cho nc ngoi, cho quc t Ba,
cho Nga X, cho Trung cng? Ai git hi hng chc ngn ngi nng dn v
cng dn v ti trong ci cch rung t? Ai tn ph sc sn xut x hi, lm
cho x hi hn lon sa st, o in v ci to nng nghip, ci to cng thng
nghip cng bc, xng hc thuyt u tranh giai cp v lun thuyt "ai
thng ai" gay gt? Ai m qung theo lnh ca Staline, coi mi ngi khng
cng chnh kin l k th nguy him, cn phi th tiu tn st nhng ngi
quc gia thuc cc t chc quc dn ng, Vit Nam cch mng ng ch hi
(Vit quc, Vit cch), Duy Dn, Phc quc?...ri tn st c nhng ngi cng
sn, quc t ch ngha nh cc nhm Trotskit Phan Vn Hm, T Thu
Th..nhng tr thc v sn cng nh t Cn o vi nhng ngi cng
sn?...Ai n p hng trm tr thc vn ngh s trong cc v "chng ng", "xt
li", "Nhn Vn- Giai phm. " Ri ai xua ui hng na triu ngi Hoa,
trong c c nhng cng nhn m than, cng nhn cc x nghip nh c, lm
gm, cc th gii Ch Ln...Ai gy nn chuyn ra i ca hng triu ngi
176
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Vit, t chc cc k hoch B v vt c man no l tin ca, vng, trang

sc vo ti c nhn, gy nn ci cht oan ung v b thm ca hng chc ngn
ngi do tai nn tu thuyn, sng gi, hi tc? V ai? Nu khng phi nhng
ngi cm quyn cng sn ph chu trch nhim v tnh hnh sn xut sa st,
i sng nhn dn cc k bi t, nn tham nhng lan trn, vn ha suy i, nn
trm cp, i im, c bc tm lum khp c nc?
Qu tht hai bn m ngi k ti nhau, ti xa v ti nay, ti gi l bn nc, hi
dn, ti v dng bo lc i x vi nha..th khng sao c th ging ha thng
cm ni. V hnh nh bn no cng c ci l ca mnh, c nhng s tht ca
mnh. C ngi cn cho rng chnh s la chn ca nhng ngi Cng sn, a
Vit nam vo qy o ca Lin X v Tam Quc t lm cho Vit Nam
tr thnh mc tiu ca chin lc km gi phong tro Cng sn ca cc nc
Phng Ty. chnh l ngun gc su xa ca nhng cuc chin tranh lin
min trong hn 40 nm qua. H t ra nhng ch "nu" - "Nu" nh ng
Cng sn khng dnh c s lnh o trong Cch mng Vit Nam..."Nu" nh
cc ng mang tnh cht quc gia dnh c quyn lnh o Cch
mng..."Nu" nh ng Cng sn sau khi dnh c c lp cho t nc ri
m khng m qung lao vo xy dng ch ngha x hi kiu Staline, theo kiu
k hoch g b, th tiu mi quyn t hu v t liu sn xut, ..."nu nh?" i
l ci ch "nu!" Chm ngn Php c cu:
"Vi ci ch "Nu, " c th nht c Paris vo trong mt ci chai!
Cho d Paris ny ln rng v cng ri.
Ai ng? Ai sai? Cn thy rng nhn dn ta b mu qu nhiu. Ti sn t
nc b phung ph. Hin tnh t nc tht bi t: ng th 158 trong s 166
quc gia trn th gii! C mt nm, ngi Vit Nam lao ng ct lc m ch
177
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
nhn c ng lng vn vn cha bng s tin ngi dn cc nc pht

trin lm ra trong bn ngy!
Ti c ln trnh by vi bn b gn xa c nhng quan im i lp: Ti xin
nghe v ghi nhn kin ca cc bn. Xin tm gc li cuc tranh lun c th cn
ko di l th v kh ng ng. Xin nhn thng vo hin tnh khng hong
nghim trng cu dn, cu nc ta- Bn c ng khng? Cu dn, c
nc trong cn SOS cc k khn cp ny , phi khng bn? ri khi chung sc
cu dn, cu nc khi thm ha th chng ta c th hiu nhau hn, gn nhau
hn, lng v khoan dung vi nhau hn, bn c ng khng?
Ti hiu rng, nn nhng tnh cm su sc, gc li nhng nhn thc thnh
nh kin u phi d! Ti tng cm th si sc. M ti, ngi m ti yu
qu nht trn i, nhn i vi hng xm v thng yu nhng ngi chin s
nh con mnh tng l nn nhn ca cuc chin tranh ny. C ln trong khng
chin chng Php, ti tt v thm m sau hai nm ng ng vng nh. M ti
ra ng hi nhng nm l khc v ga, lm bnh, hp cho ti n. Vi ngy sau
, vo Tt Trung Thu nm 1948, trong trn cn ca lnh Php qua lng, mt
tn ch im dn lnh l dng xc vo nh ti, bn vo ngc m ti mt
trng tiu lin. B cht ngay trn sn nh bp. T ti nui mt ch cm th
khn ngui. Ra trn, trn chin trng Trung B, chin trng Bc B hay Ty
Nguyn, sau u rui ca khu sng l tn ch git m ti. Ti c nhng
ngi chu rut, con ca cc ch ti t trn chin trng Hu, Qung Ngi v
Ty Ninh. V chu Ngc mi bn tui, chu rut ca v ti b bom M lm cho
tan xc, cht chung cng vi cc bn ca chu lng Hng Dng (Ngh An).
Khi M thua trng tay, ti vui mng v nhng mi th ca ring mnh c
tr sng phng...
V nay chnh ti li xut kin vi cc bn xa gn l xin nn tnh cm ring
li . Qu l mt yu cu khng n gin. Thng 3. 1991 ti gp mt thuyn
178
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
nhn qu Rch Gi sang Php t nm 1981. V anh b hi tc Thi Lan hip,

thnh bnh ri cht. Anh mt hai con trn bin, mt con trai 13 tui v mt con
gi ln hai. Anh sinh bnh tm thn sau khi p ln mt hn o Malaixia.
Nay khi bnh, anh lm cng cho mt tim n ngi Vit. Anh vn sng mt
mnh vi nim on hn cng sn khng i tri chung. Vi anh, ti tn trng
ni au kh ca ngi cha, ngi chng. Ti thng cm thm cnh ca anh, kh
c th yu cu anh sang mt bn s on th tr thnh mu tht, t ra l lc
ny.
Cng ng ngi Vit hi ngoi tht mun v. Ch n gin v c nh kin.
Ti tng nghe H Ni cc quan chc nhn nh: h b T quc ra i l
tng tn lng tm, l vong bn, mt gc! l nhng tn chng cng, chng
ch thm cn c , quay lng li dn tc, nhng k ch k, trn chy cho
bn thn mnh, tm cho sung sng, i kim b sa, mc cho ng bo ngho
kh trong nc- i vi h ta khng nn tic lm g. C coi nh ta khng c
h! y l cc tht tha trn c th dn tc, ct b i th c th cng khe. l
cch nhn c on, mang tnh p t, suy din n gin, gp chng thnh mt
gi c mt cng ng rt a dng. V cch nhn y v l, bt cng, v nht l c
hi.
Qu tht Hoa K v c c nhng lc lng cc oan, chng cng mt cch
in cung. . H lp binh on, lp mt trn vi th tn:
...H tuyn m nhng qun nhn c v thanh nin mi, a vo bin ch, hun
luyn qun s. H lm l tuyn th, xut pht. H ra thng bo v tnh hnh
chin s, v nhng chin khu trong quc n..H m nhng m d hi, quyn
gp, m nhc v din kch, nhy ma ly tin mua sm v kh v nui
qun...Ti hi chuyn kh lu V i Tn, ngi ch huy lc lng v trang
phc quc b bt sng trn t Lo, gn bin gii Vit nam nm 1981. V
i Tn th nhn b la- Khi ra i, V i Tn v ng s nhng tng l
179
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
min Nam Vit nam c sn chin khu, sn "vng gii phng", sn "c s
nhn dn chng cng". Khi v n gn th chng thy c g ht tri! Khng ai
lin lc, n rc, thng bo cho tnh hnh! C chuyn tr v sau ny ca ng
trng Hong C Minh v ty tng cng ch l nhng nhm thiu thn b nh
chn, b git, b bt trc khi nhp c vo t Vit Nam- V nhn dn khng
cn mun chin tranh. Lc lng h sao ch c ni qun i v an ninh ti
ch? Ti gp mt s quan qun i cp cao Si Gn c Hoa k, cui nm
1988, ng ta ni:" H by t th, nhng thit ra khng c my thc lc. Ti
khng bao gi tin c chin khu, c mt khu no quc ni c. H t chc d
dn vy ch l quyn tin, lp qu, v t v ti c nhn cng bn , ri
ly tin kinh doanh, kim li chia chc, nui nhau n..Lm vy my ng
ln mi c l do gi nguyn nhng chc tc c: ng qun trng, ngi b
trng, ng i t, ng dn biu, cho ti ngi th tng, ngi tng thng. Khng
cn quyn nhng cn ci ting, ci xng h, t mnh an i mnh, an i ln
nhau cho ti thn m. Ci thc cht l ch , ng ...". Gn y t chc
Mt trn quc gia thng nht gii phng Vit nam lm vo khng hong ln,
nhng nhn vt chp bu cn b ta n M truy t v ti lu thu, trn thu v ly
tin ca Mt trn chuyn vo trng mc c nhn...Xu th cc oan dng bo
lc xp dn, xp rt nhanh cc bang Hoa K v c, trong khi xu th ha
hp lan ra kh mnh. Qua tip xc vi mt s chnh khch v nh bo Hoa K,
ti nhn r mt iu l cc chnh quyn M t Carter, Ford, n Rigan v Bush
u thc hin mt chnh sch nht qun: a vn Vit Nam li nhanh vo
qu kh, xa sch hi chng Vit Nam trong x hi M, t quan h M- Vit
trn c s hon ton mi. Cc chnh quyn y mong Vit nam i mi, mau
chng gii quyt vn Campuchia, thc hin dn ch v ci m c v kinh t
v chnh tr n nh tnh hnh- Gy bo lon v lt khng phi l ch
trng ca M, ca chnh quyn Hoa K, cng khng phi l hnh ng ca
CIA hin nay. y l mt s tht rt d nhn ra. Nhng nhng ngi ph trch
c quan phn gin v an ninh Vit Nam vn c c tnh nhn i bng con mt
180
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
lch lc v ngh nghip, nhn u cng thy k th v m mu bo lon. n

mc cn b chnh tr, cn b tuyn hun, cn b ngoi giao am hiu tnh hnh
cng khng dm ni khc vi c quan an ninh, lun h ho cnh gic trn bo
ch v i pht thanh: "Vit nam ang l mc tiu chnh gy bo lon v lt
ca quc M, ca Vatican, ca tt c cc lc lng phn ng trn ton
th gii, chng ang tp hp nhau li gy lon Vit nam!" Nhng ngi h
hon ln nh th cng khng tin l s tht. H cn lm vic y vi hai mc
ch c tnh ton: hn ch tro lu i i mi, i quyn t do dn ch
trong nc v bt buc nhn dn phi c hiu rng quc v phn ng l
nguyn nhn chnh gy ra mi kh khn v b tc trong x hi hin na..
Ti quen vi mt gia nh trc thnh ph H Ch Minh, mo him i c
nh, trn mt chic thuyn g p p nm 1982. v chng u l gio vin trung
hc. Con gi u, chu Thy va 30 tui, sau 1975 cn tham gia cc cuc dit
tr gian thng, ci to t sn min Nam. Chu i kim k ti sn cn c
bng khen. Chu k li nhng cng vic "cch mng" hi mt cch t nhin,
vui v: "Cc ch cch mng, c ch thit tt, chm lo cho bn chu thit chu
o, c ch rt quan cch, quan liu. V c c my ng b ch lo ung ru say
v tham nhng..." Ba m chu khng b cch mng, khng b cc ng "30. 4"
quy nhiu chi ht, vy v sao li b i? B chu k: "Bn ti khng cay ng
chi ht, cng khng cm th chi ht! Ch Si Gn c coi khinh ngi tr
thc. Bn ti hy vong cch mng s khc. Vy m cch mng coi b cn t hn!
Bn tui l gio vin nn hiu rt r. Hc sinh do vy ht chm hc. t thanh nin
cm cun sch trong tay. Th vin vng hoe , v khng c sch bo, cn tim
nc th y nhc thanh nin. Tui lo cho hai chu trai, lo cho tng lai ca
chng n. Tnh ton k ri liu ra i ch v vy th..Hai chu hin u hc
ngnh in ton, sp thnh ti c r.."
181
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
ra vy, ti m mt. Vy l c ngi ra i khng phi v khng chu cc kh

c, khng phi v chng cng cc oan, cng khng phi v cuc sng b
sa.
mt vng ngoi pha ng Paris, ti gp mt nh t sn ln Vit Nam. ng
qu Hi Hng, tng c nhng c s kinh doanh H Ni. ng vo Nam hi
1954 v sang Php thng 4. 1975. ng trn 70 tui, cn quc thc, minh
mn v rt nng ng. ng giu, v c th ni l rt giu. ng tng m nh
my dt, c kh ri lm ngh vn ti. ng c c s ca g Lt, c s xay
la go Cn Th, qun 5 Si Gn... Paris ng cng c hng dy nh rng
ln, tin nghi. ng tm s: "Ti c ca, mt nhiu m vn cn . Giu thm
lm g na? n xi u c ht ca. Nhng ti ham, ham g ng bit khng?
Ham kinh doanh, nh s thch, nh am m, nh ci vn ca i mnh vy. Ti
ch mong bn nh yn n, c trt t, php lut, c khng kh ci m tr v
b vn kinh doanh. Nm ngoi ti tr v thm nh, c nhng cng nhn s ti
c cn qu ti lm. H cn gi ci bin ca nh my c v tng li ti! Ti cm
ng v cng. Bn t bn Php hi ti hoi: Bao gi tr v lm n? Ti v th
ti n mi nho v. Nhng nh cn kt d qu. Ni i m u c i. Cha
c lut thng mi. Lut u t c ri m vn bn di lut cha c. Mun
ngi ta b vn v m khng i mi th c ai mun v!..." ng lc u v ni
thm: "V chnh tr v php lut cho ti nay, Vit Nam cha c lut v quyn
cng dn, cn chm tin qu chng!"
Th ra c nhng ngi ra i ch v khng c thi th ti nng. Nay mong mun
tr v tr ti kinh doanh.
Ti c mt k nim kh qun nh anh bn m qun "Chiu Si Gn" qun 16
ca Paris. Chng ti u qu H Ni, gn vi nhng k nim xa xa trng
Thng Long, trng Bi, trng Albert Saraut, vi nhng ngi thy dy tm
huyt v c trnh ...Cng nhau n li nhng ngy u khng chin, nhng
182
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
hot ng ca t v sao vung thnh Hong Diu, th ri c gn mt chc

ngi trong b n bng ha ging ht ng ca nhng bi:
"Dit pht xt", "Nh chin khu", "Tin qun ca", "No ta i hng binh"...Lc
y nhng khc bit chnh tr lu i u tht xa. Ngi thuc vi cu ny, ngi
nh vi cu khc, chp ni nhau hi tng c ht c gn chc bi in du
mt thi trai tr dn thn cho khng chin...
Ti tm thy nhp p chung qua nhng tip xc vi b con ngi Vit, d
thnh phn. Ai cng khc khoi mt ni nim nh v qu hng. Ngi ln
tui, k trung nin, cho n lp thanh nin va ri nc vi nm u th. Ai
cng c vng qu hng mnh c thanh bnh, vn ln m mt vi th gii.
Theo cch ni chnh tr, ai cng c mt tnh cm yu nc trong tm. Yu nh
nc mnh, ngha l vn cn day dt vi xm lng, mnh t nui mnh khn
ln, mi trng c thy c gio bui thiu thi, nhng ng ph, mi nh m
p nhng k nim vui bun trong mt qung i v nhng bn b, thn quyn
cn l..Tnh cm y c nt g rt chung, m cng rt ring, rt c th. Bi ht
"Qu hng" vi cy kh, chic cu tre, con diu, mi hng hoa b..c sc
truyn cm su m c bit i vi b con xa x.
C nhng ch bn ny 20, 30 nm tm s vi ti:
"Chng ti hu ht v dn Ty. V d lm n, c nhng quyn li x
hi. Nhng ni tht vi anh ch l ty giy, m giy thi. Ty, m trn giy t
m. Chng ti cn nh, cn thch n mm tm, c cung, cm Vng, n ph,
cn thm riu cu..l cn nh t nc mnh d lm. Tm hn Vit khng mt
c u anh..." V nhiu anh ch vn dy con ni ting Vit. Ti v thm gia
nh anh Lim gn Tonlouse. Hai chu nh, Hng 12 tui v Vinh 7 tui u
ni ting Vit. trng cc chu ton nghe v ni ting Php vi bn b v thy
c gia. nh, anh ch ni chuyn vi nhau v vi hai con u bng ting Vit
183
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
cc chu khng qun ting ca qu hng...R rng l cc chu thuc th h

hai v th h ba vn cn mt gc gc vn ha dn tc kh l su. C phi t ci
ci ngun y m Luce, mt bc s nay 27 tui, cha Php, m Vit, ra i
bn ny, khng bit ting Vit, vy m khi cng b m v thm Vit Nam,
tro nc mt khi my bay h cnh xung sn bay Tn Sn Nht? Nim xc
ng thing ling i vi qu hng th hai, ch tng c nghe k, v nay mi
"tr v" thm...
Khi cn trong nc, ti vit nhng bi bo nh ng v tim nng to ln
ca cng ng ngi Vit nc ngoi v nhng chnh sch cn c khi dy
nhng tim nng c ngha chin lc ny. Qua tip sc vi kh nhiu b con
Vit kiu, ti thy thiu st trong nc tht ln. Cn tn ti bit bao nhiu
nh kin. Khng thiu nhng cch nhn chnh xc thu tnh, t l, nhng cha
biu hin thnh chnh sch, cn b ngn tr bi li nhn g b hn hp, suy din
ch quan.
vy cc c quan ngai giao, cc i s qun ta cn c qu nhiu thiu st v
sai lm. Theo nhng cng thc rt c, h phn loi Vit kiu: Ngi ny tt,
ngi kia xu, ngi ny yu nc, ngi kia phn ng! Do h xp tt c
hn 700 ngi k bc Tm th thng 1. 1990 l phn ng c! V bc tm th
"dm" nhc n nhng s kin Rumani, "dm" ra yu cu tch ng khi
Nh nc...Thng 7. 1990 ti gp th trng B Ni V Tm Long gp
rng vic khng cho Vit kiu tng k tm th v nc l mt ch trng rt v
l v di dt, rng c quan ngoi giao v qun l kinh t mi ng gio s
Nguyn Mnh Hng, tin s kinh t Canada v ging H Ni, n sn bay
Ni Bi ri m cng an khng cho nhp cnh l hnh ng th bo, va v vn
ha va v chnh tr, an ninh quc gia khng my may c tng thm, m tc
dng tri ngc li. Do phn ng kh quyt lit ca mt s c quan trong
nc v ca kiu bo, sau c ni lng hn trc mt cht, nhng c bn vn
184
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
cha c g thay i. K s Nguyn Thnh Long, ngi c pht minh ti Php v

tn dng v xe hi gia c ng x v p, c B Gio dc v o to
mi v nc lm vic cng vi mt s k s Php. Anh mang h chiu Vit
nam m cng khng c v! B c thn sinh m bn nh, anh xin v cng
khng c! Th ra ch v anh cho mn a ch ca mnh lin lc, tip
nhn ch k ca bc Tm th v thanh ton nhng chi ph bu in. Anh lp
tc c c quan an ninh coi l nguy him, " l mt ngi " xng, " c th
l mt k "ch mu(!)" na? Cc bn Vit kiu v mt s ngi Php bit vic
ny cho rng y l mt trng hp k l nht th gii: Cng dn mt nc
mang h chiu nc mnh m li khng xin c visa v nc mnh! Ngi tr
thc c trnh hc vn cao, lun tm ti pht minh v c lng yu nc y
chuyn tr vi ti nhiu ln. Anh mi ti v thm nh anh, dn d, n s ch c
sch v v sch v, cui cng tht ln: "Ti nn qu chng anh i, nh phi
xin v quc tnh Php thi. Nhng lng yu nc ca ti lun nguyn vn anh
!"
l cha ni n nhng chuyn au lng khc. Mt s cn b s qun c lm
ra v lp trng, li ko s ngi ny by v h chng li mt s ngi
khc, gy nn nhng quan h ni b cng thng. H cn c tnh tng bc mt s
Vit kiu lnh th c, c coi l cng nhn, l bn cht cch mng thun ty
vng vng hn tr thc, i lp gi to vi mt s anh ch em tr thc. H
o in nhng cuc u tranh, nhng cuc u k quc, can thip mt cch
th bo n tnh hnh ni b ca hi ngi Vit Nam ti Php. C mt vi bc
th ln tui rt ng knh b h git dy ln n bi bo ca nh s hc L Thnh
Khi l xc phm H Ch Tch, khi ng Khi nhn xt vic xy dng Lng l
lm tri vi mong mun thing ling ca Ch tch trong Di chc b ct xn
hi ..Cui cng cc bc cng nhn phi nhn l mnh khng c l, b
xui gic mt cch th bo. Thng 3. 1991, Ban chp hnh hi ngi Vit
Lyon mi ti xung gp anh ch em Vit kiu. Mt cn b s qun lin d tr
185
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
ph m, gi in thoi xung cho vi bc cng nhn gi, thc gic ra tuyn b:

Bi Tn xin c tr chnh tr ti Php (iu i Php a tin sai, ti
chnh thc ci chnh), Bi Tn l k phn bi, Hi khng c mi Bi Tn
xung...Anh ch em Hi vn mi ti xung, t chc hai cuc ni chuyn
Lyon v trong mt cuc hp rng ri, cc bn Vit kiu trung thc ni r:
"Anh Bi Tn khng h xin t nn chnh tr nh my ng s qun ni. Anh
Nguyn Khc Vin tng ph trch Hi chng ta va nhn xt rng anh Bi
Tn l ngi c tm huyt, lnh o nh cn nghim chnh xem xt n bn
kin ngh ca anh Bi Tn..." Cui cng chnh cc bc cng nhn b cn b
s qun kia tc ng ng dy ni: "Ti tin li anh Vin, ti xin ng vi vic
hi ta mi anh Bi Tn xung y ni chuyn...
Chnh nhng vic lm thiu suy ngh, th bo nh th lm mt uy tn ca s
qun, trong khi qu tht uy tn chng cn g nhiu lm. V khng tranh th
c tnh cm, nim tin ca b con Vit kiu nn mt s cn b s qun ngh ra
mt iu k - tht ra l mt "i k" - l ly ci quyn cp "visa" li ko
b con! H e da thng thng: Nu t ra khng bit iu, nu c ngang bng,
nu khng cn coi s qun l cha l m, khng bit vng li, nu c ph phn
chnh quyn, bc b ch ngha x h..th vic xin "visa" s cn c l ch di
d..V qu nhin y l mt ngn v him. Nhiu ngi m ra e ngi v kt.
Lm ny sinh ra mt s ngi "bit iu" mt cch gi to, hoc vng vng, d
d cho xong chuyn, mt s ngi c hi. V v nc thm cha m, anh em, v
nc tm hiu tnh hnh, lm n, ch nc li nh d sao cng l mt nhu
cu tnh cm, chnh tr v kinh t chnh ng. Cha ni n mt s rt t nhng
ng ch hng cn v nc mc ngoc vi lp "t bn " nh kim nhng
mn li kch x thm m mu v nc mt ca nhn dn lao ng...H pht
ln rt nhanh qua cc dch v chuyn tin, chuyn hng, chuyn thuc men...tn
dng cc k h do lm pht v t gi hi oi thay i tht thng, cng nh
hi l lm nhng p phe bt chnh.
186
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
S qun Vit nam nc ngai l hnh nh thu nh ca tnh trng x hi Vit

nam hin nay. Lng bng thp, thiu thn th phi tnh. Khng th trch tt c
anh ch em cn b v nhn vin cc s qun. Ti gh qua hng lot s qun
Vit nam, Bangkok v New Delhi (n ), Manila (Philipin) v Jakarta
(Indonexia), Kuala Lampua (Malaxia) v Tokyo (Nht bn), Moscow v
Bc Kinh, Berlin v Praha, ri c quan i din Vit nam Lin Hp Quc
ti New York na. Anh em phi lo chy vay, bun bn, cu nh. C li th ham.
C ngi pht ln rt ln. Tng cng- t- n ch v- sn giy t ngoi gio
m... c ln valise ngoi gio t Ba Lan, Tip Khc sang Moscow b khui ra,
c n 800 qun b v 2000 ng h in t ca mt quan chc ngoi giao, tr
tru li l mt ng y vin na! V cn c bao nhiu chuyn trt lt, mi
chuyn p phe nh th c h chiu "che ch" u c nh gi...
y l cha ni n ng dy bun bn ca cn b ngnh ngoi giao, ca cng
on ngnh ngoi giao xuyn qua cc lc a, mc ni qua cc s qun cc
nc. Nh nc tr lng khng n, th lm vic va va thi, lm cho phi
o. Cn th mnh mung, kim ngun hng, lo chy giy t, toan tnh cc
chuyn hng v, hng i, ht chuyn ny n chuyn khc...Ti hi chuyn,
ghi li c v vn th thut. Nhng khng th trch anh ch em cc s
qun. Ti vn cn c nhng con ngi c lng tm, bit suy ngh, hiu bit
nhng ng sai, au lng v t nc, nhn dn, u t trc thm ha dn tc,
so snh vi khng kh t do v s phn vinh ca nc ngi. Qu chi ph ca
s qun qu t, khng cho mt b th hay tham tn mi bn mt ba cm
nhm m rng quan h khi cn thit...th cng tc i ngoi cn kt cng, ch lo
thc th, ng ca cht v gi mnh, th thi!
Ci nguy him nht l s i x thiu ngha tnh ca s qun c quan i din
ca t nc- i vi ng bo. C nhng ngi gn b ch ct vi t nc,
vi hai cuc khng chin, vi cc phi on sang hi hp, tn tnh phc v cho
187
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
cc on i biu bn nc sang, cn t chc nhng cuc biu tnh, mt tinh

ln, may hng my trm l c, u tranh chng li lc lng pha bn kia. Vy
m ch do c mt vi kin khang khc, c bn l c thin ch, l b xp ngay
vo loi nguy him, c t tng phn ng v chng i! Trong khi chnh
anh em ny b pha bn kia ln n l cng sn! C ngi phn nn "Khi kh
khn th ku gi anh em gip , ng h. n khi thnh cng ri th quay ngot
la chp m mt cch d dng, lm cho nhng ngi c lng tm v thin ch
i vi t nc cng phi nn lng v ngao ngn..."
nh gi y tim nng ca cng ng ngi Vit l c mt cng trnh ln
i hi nhiu cuc iu tra, nghin cu, thng k v kt lun. Ch bit rng con
s hai triu l khng nh. S ngi Vit ni chung li thnh t kh v nhanh
chng cc nc. Thu nhp chung ca h trong mt nm c th ln n 10 t
la, vt xa mt na thu nhp ca hn 66 triu ng bo trong nc (c gn
20 t la). Ch cn huy ng mt phn ca ci y u t hay gip b
con qu nh cng to nn mt lc lng vt cht khng nh. Tt c vn l
c nhn thy v c bin php thch ng hay khng? iu ln nht l tim nng
cht xm ca b con. Mt s kh ng l tr thc, thnh t, c trnh cao, rt
a dng v la tui. Cht xm ca khi ngi Vit ny nu pht huy c v
mi mt khoa hc k thut, sng ch, pht minh, qun l kinh doanh...th c li
cho t nc. Cn tnh n th h trc, th h ny v th h sau. Cc nh gio
dc M u cho rng, tr em ngi Vit nc ngoi thuc loi hc gii (cng
vi ngi Nht, ngi Trung Quc, ngi Do Thi), tip thu nhanh, rt thnh
cng cc ngnh mi nhn, nht l cc ngnh in t, thng tin hc...Gn y
bo M a tin Eugene H. Trnh, 40 tui, ngi gc Vit nam, sinh Si Gn,
hc Paris ri sang Hoa K hc trng i hc Columbia v Yale c lun n
v vt l v ng lc hc, c chn bay trn phi thuyn con thoi
Columbia vo nm 1992 ti. Mi ngi Vit u cm thy t ho. Ci nt vn
l cch nhn dng, ci m, ha hp, coi trng nhng ti nng y v c chnh
188
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
sch tranh th cht xm Vit nam nc ngoi. Lm khn kho, thng

minh, th s t c mt hiu qu c tnh cht chin lc: bin mt nim au,
mt ni bt hnh ln l hai triu ngi tha hng thnh mt li th cho t
nc. D g mt nc c th c ra nc ngoi, ta ra mi hng mt s lng
ng o n nh vy? Khi tr v nh thc tim nng ca t nc mnh, vi
tt c hiu bit thu nht, sng lc c t bn phng tri. Bin ha thnh phc
ln l nh th. Bin mt cuc chy mu ln v ngi, v cht xm...thnh mt
cuc tip mu ln v tr thc, k thut, v vn ling, v kinh nghim lm n,
qun l, kinh doanh...l th.
Bi ton ny t phi gii mt cch tt p. Nhng phi thay i tt c nhn thc
v cc bin php hin hnh. Php i s qun Vit nam ch cn quan h vi
chng 200 ngi trong tng s 200. 000 ngi gc Vit! Mi su nm trc
con s l 6000! Hoa K c quan i din Vit nam ch c quan h tt p vi
vi chc ngi gc Vit trn tng s gn mt triu! l hu qu ca chin
tranh, ca i khng lu di, ca nhng hn th. cng l h qu ca cch
nhn, ca quan nim x cng. Nh vn Nguyn nh Thi v ti gp nhc s
Phm Duy Paris hi cui thng 10. 1990. l nhng cuc ni chuyn b ch
gia nhng ng i c ham m vn ngh. Chng ti nhc n chuyn Phm
Duy sng tc bi ht "B m Gio linh", khi chng ti cng mt chin trng
Tr Thin nm 1948. 1949...Anh b cun nhp vo mt ch , mt gung my
khc. nay nhn li, trng ch mong mi mt cuc i hi ng anh em trn
tinh thn ha hp. Anh ni v nhng tp bi ht "By chim b x" v ang
chun b cho nhng tp ht "By chim on t"- H Ni hin nay mt s
ngi trong c quan an ninh vn coi Phm Duy l mt tn "trm vn ngh phn
ng, chng cng in cung". V chng cng th tt yu l quan h lng
nhng, mt t cch, l nghin thuc phin v bm ru. Tht l oan cho ngh s
Phm Duy. Anh khng h ht mt iu thuc l v n bia anh cng xin min.
Anh khng ht thuc v ung ru, trc kia v hin nay l nh th. Anh hi
189
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
thm chng ti v cc bn b c, hi thm anh Lu Trng L, anh Nhun,

anh Hong Cm...v cc ch huy b i c, vi tt c k nim xa m p ca
mt thi tr trung. V rt lo rng, nhng cuc tip xc th ny v nguyn vng
ha hp tr v thm t nc s b nhng k cc oan nc ngoi trng
pht, cho n n cha bit chng.
Con ngi l mt thc t sng ng v thay i theo bn cht, t cht ring,
iu kin v mi trng. Ti s nhng con ngi cng , bt ng, nm trn
giy trong nhn nh ca nhng quan chc ngnh t chc v an ninh. Ch cn
h tip xc, i thoi, quan h vi nhau nh nhng con ngi c l tr v tnh
cm, th bit bao nhiu thin kin hp hi, nhng s chp m th bo v oan
c...
Gn y, trong tnh hnh cc nc x hi ch ngha lm vo khng hong nng
n, c nc ch x hi ch ngha sp , ny sinh bit bao kinh nghim
mi, hng trm tp ch kinh t v chnh tr vit v Lin X, cc nc ng u,
Cu Ba, Trung Quc, Triu Tin...Rt ng tic H Ni c qu t sch bo
thuc loi ny. Cuc cch mng khoa hc k thut trong 8, 9 nm na, khi bc
vo th k 21 s ra sao? Cuc cch mng tin hc, sinh hc, nng lng, vt liu
mi c d bo nh th no? Nn quan nim ga tr ca ch ngha Mc, ch
ngha L Nin ra sao? Nh chn l c tnh cht tuyt i hay l mt trong nhng
hc thuyt c gi tr vn dng v tham kho? Ch ngha x hi l th no?
Tin ca ch ngha x hi phi chng l phi c sc sn xut pht trin n
mc cao nht nh, nu khng ch l o tng v ni sung.
Cc nh chnh tr v kinh t Vit nam hy tm c nhng tc phm ca nh kinh
t Paul Samuelson, t ra l hiu rng kinh t t bn ch ngha trong thi k
pht trin mi u c hon ton m qung, v chnh ph. Cc Nh nc v cc
nh kinh t Nht, Hoa K, c, Anh, Php...c nhng d bo gn v xa kh st
ng: ba thng ti, cc ch s kinh t, ti chnh tng khu vc, tng nc s ra
190
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
sao? Trong 2 nm, 3 nm, 5 nm, 10 nm, h d bo v tng khu vc, tng
ngnh lm c s cho chnh sch kinh t, ti chnh, u t rt c th, qua v
vn d kin np vo my tnh in t, vi phn cng ca c kh v phn mm
ca tr tu, ca quy lut, ca phng php t duy v so snh khng km phn
bin chng. Chng ta cn hiu nhng cuc tranh lun ny la Lin X trong
tnh hnh khng hong hin nay, khng phi bt chc, m lm giu thm
suy t v tng tng. Quan im ca nh kinh t Agalbegian ni ting v
phng khong, chng cng thc cng , ra sao? Quan im ca nh kinh t
Leonid Abalkin tng l ph th tng Lin X c th tng Rujkov tn
nhim ra sao nhng b gt b th no? (Cn ch Abalkin vi ln sang
Vit Nam gii thiu kinh nghim Lin X cho cn b ta, rt c tin cy, n
mc nh l sng bi. Ti thy ni dung ca nhng vn kin i hi VII va
c thng qua H Ni mang rt m quan im ca Abalkin: Chuyn sang
kinh t th trng mt cch thn trng, di s kim sot, tc ng cht ch ca
nh nc.) Cng cn tm hiu k nhng quan im kinh t v chnh tr ca nh
kinh t hc X vit Oleg Bogomolov, c bit l nhng chnh kin mi m hn
ca Nicolai Petrakov v Stanislav Chataline, hai nh kinh t tr c tm nhn kh
rng, tc gi ca "K hoch 500 ngy" tin mnh hn vo nn kinh t th
trng. K hoch nay b gt b bi nhng lc lng bo th cn tn ti kh dai
dng trong nh nc Lin X - Chataline, l y vin trung ng ng cng sn
Lin X, tr li th ng vin ca mnh ngay sau . Gn y cc nh kinh t
hc th gii rt ch n Grigori Yaplinski, nh kinh t xut sc tng l ph
th tng nc Cng ha X vit Nga. G. Yaplinski sang trng i hc
Haward Hoa K tho lun cng nh kinh t hc ni ting ca Hoa K l
Graham Allison. H cng nhau phc ha mt k hoch tng hp, a nn kinh
t ti chnh Lin X ra khi khng hong gay gt v nh gi nhu cu v s
gip d ca cc nc phng Ty i vi Lin X trong bi cnh c bit hin
nay K hoch ny c tho lun ti cuc gp g gia nhng ngi cm u 7
nc phng Ty vi tng thng Gorbachev Lun Dn thng 7 nm 1991 va
191
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
qua. Cng trnh nghin cu ca nh kinh t Php Maurice Allais- gii thng
Nobel- v nn kinh t Hungari hin nay! Cng trnh nghin cu ca gio s Hoa
K Jeffrey Sacha v ca nh kinh t Hongrie Janos Kornai (tc gi ca "Ch
ngha x hi v nn kinh t ca s thiu thn hng ha") rt b ch cho cc nh
chnh tr- kinh t Vit Nam ta.
Nhng nh lnh o kinh t, chnh tr, ti chnh ca t nc cng cn c, tm
hiu v tham kho nhng cng trnh nghin cu ca cc nh kinh t hc Tip
Khc, Ba Lan, c... rt ra nhng bi hc kinh nghim b ch: t b np
quan liu bao cp, k hoch ha nng n nhng v hiu qu ra sao, v kinh t
th trng c nhng thun li v nhng cm by th n.., v khc phc nn
tht nghip, thc hin t nhn ha mt s c s quc doanh, thc hin cc chnh
sch x hi trong thi bui giao thi, ci thin h thng gio dc, dy ngh v
h thng y t...
Qua nhng g din ra cc i hi ng trc y v i hi VII va qua,
qua cc cuc hp ca quc hi, cch lm vic ca Nh nc v ca ng cng
sn Vit Nam vn cn rt quan liu v i khi. Thiu nhng ti liu, con s,
ph lc c th, khng c "a ch" r rng cho nhng vn bn lun, ngh
quyt qu l chung chung, thiu nhng bin php rch ri, thiu nhng gii
php thit thc. Nhn chung ch l nhng phng hng nhng mong mun ch
quan i khi, nhng c vng tt p ch c th tn ti trn giy v trn bo
ch. Hy xem ti liu hp i hi ng v quc hi ca cc nc, n cha dng
nhng t liu, thng k, so snh, t l, nhng phng n gii p cho tng thi
k, nhng bin php chi tit, gii php khoa hc vi nhng gi tr cn ong, o,
m chun xc...Bo Le Monde bnh lun rt ng l trong thi i ny, mt
nh lnh o chnh tr, kinh t, ti chnh, cho n vn ha, vn ngh u phi
bit s dng my vi tnh hin i (khng phi lm ton cng tr, nhn, chia)
m l my ghi li nhng d kin v x l nhng d kin y theo "ch th" ca
192
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
ngi s dng. Vit Nam, my tnh in t bt u s dng kh nhiu,

nhng n vn cn ht sc xa l vi cn b chnh tr. H vn cn ng yn vi
cch suy ngh tru tng, i khi rt chung chung, mang mu sc quan liu v
duy tm...
C t nc ta cn m rng tm mt, nhn ra th gii quanh ta m hi nhp,
v thu v nhng kin thc rt cn thit.
VIII. NHNG TM LNG

Ti ang sng nhng ngy cng thng v cht vt. Mi cuc dn thn u phi
thu hiu trc v ch ng chp nhn. Nhng ni au v bt hnh ca nhn
dn thi thc ti c th lm c g th phi lm ht sc mnh. Nhng thm ha
mang tm vc dn tc tr em gy m, t l cht khi sinh ca cc em qu cao
(57/1000 cao gp su ln Php v M), nn tht hc lan trn, hng 300, 000
hc sinh b hc, hn 70, 000 gio vin b dy, h thng bnh vin xung cp,
ngi bnh phi chung nhau hai ngi mt ging, thiu thuc men. Nn tham
nhng, n hi l ca mi ca nng ln cuc sng ngi dn lng thin. Tt
c nhng iu y khng cho php ti do d, tnh ton cho ring mnh. Ti tin l
mnh lm theo l phi v lng tm.
V ti c nhng s gip tn tnh - Nhng tm lng vng. Xa gia nh
b bn, y l s an i, cao hn na l sc ng vin, khuyn khch, c v ti.
Ti c thm bit bao bn b trn dt Php mi m v xa l ny. Anh ch em tr
thc, lm bo, gio s, thy thuc...nhng ngi Vit yu nc chn thnh tm
hiu vic ti lm v gip ti rt chn tnh. Nhng cuc trao i kin ci
m, ngay tht v tnh hnh t nc. Anh ch em Lyon, Marseille, Tonlouse,
Lill..Paris n ti v ni chuyn v trao i kin. Anh em theo di tnh hnh
193
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Vit nam rt cht ch. C gia nh t mua tt c cc loi bo hng ngy, hng
tun, hng thng t Vit nam, c nhng t sch cc k him, Vit Nam cng
kh c th c, gm loi sch bo t u th k ny. T sch ca gio s
Hong Xun Hn, v ca nh nghin c T Trng Hip, gm nhng sch c
vn, Hn vn v ch Vit l nhng kho tng v ga. Cc v sn sng hin nhng
sch qu nht cho t nc. " nhng khng phi by gi, v s khng pht huy
c tc dng mong mun do tnh trng khng n nh, cn hn lon qa: ".
V chng ch Ngc Bnh ng n ti v nh anh ch. Ch qu Bc Liu,
sang y hn 30 nm, tt nghip i hc ri dy hc. Anh Jacques chng ch,
gio s ngn ng i hc Sorbonne 7. Nm 1989, hai anh ch v thm qu
hng Vit Nam, do hiu kh r tnh hnh, thng cm su sc vi tnh cnh
gay gt ca nhn dn ta v rt tm c vi s nghip i mi, nht l vi nhu
cu xy dng mt cuc sng dn ch v chnh tr. Ch bo ti: " Ti hiu vic
anh lm l cn thit, l tm huyt vi nc mnh. Anh hy coi phng ny l
phng ca anh, nh ny l nh ca anh. Anh c s dng ty lm vic ". Ch
cho ti mt phng, ch thng thay v chn, v gi cho ti- Anh em cho ti
i thu thanh nghe tin tc v khi xem ti vi c tin th gii li gi ti sang xem.
Anh rt gii nhiu ngoi ng, nht l ting Anh v ting Ty Ban Nha, thng
d cc cuc hp quc t v ngn ng hc nc ngoi.
Thng trc khi i lm, ch trn bn mnh giy nh cho ti : trong t lnh
c ch gi (nem Si Gn), c tht g, anh dng i nh, hay : ti c lm sn bnh
cun, c tht c, anh n ngon nh!...a tri cy lun lun y, gm : cam,
nho, to, chui...v ch bit ti rt thch n hoa qu. Ch lun hi thm sc khe,
cng vic, nhng tin tc gia nh, bn b ti, ng vin v an i ti khi xa nh.
Chu ngoi ch, b Alise, 6 tui, l" bn nh " thn thit ca ti. Nh chu gn
nn m chu hay a chu sang b ngoi nh trng gip. Chu rt ngoan, hay
ht, hay ci, hiu ng. Ti cng chu chi tim, i trn, i tm ngoi vn,
194
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
b chu hi mn, cng chu ht nhng bi dn ca Php. Nhng lc y ti cng

nh thm hai chu ngoi ca ti - b Hoi Anh nm tui v b Qunh Anh tm
tui. Ti c sng nhng ngy thng m p trong mt gia nh c nn vn ha
ha hp Vit- Php. Hai anh ch thng trao i kin vi ti v tnh hnh
Php, tnh hnh Vit Nam. Mi y hai anh ch sinh hot trong mt lc lng
mi ca cnh t mang tn " refondation ", t nn mng li cho cc lc lng
chung ca phi t. Hai anh ch cng l nhng nh gio c quan im su sc v
gio dc. Anh ch p dng dy hai con gi, hai con r v hai chu ngoi.
l cch thc gio dc t do, khi gi nhn cch, hng dn cho cc chu t
suy ngh, t kt lun, t dy mnh, hon thin mnh, to nn phong cch sng
c lp v t ch rt thoi mi, m m m su sc, va rt tr tu li va rt tnh
cm. C nh sng chn tht vi nhau, khng my may mu m, khch so, gi
to, lun ngay thng v tn trng s thch ca nhau, tin yu nhau rt mc.
Nhng ln b Alise v nh, chu c i vo phng ti cho " tng tng Tn ",
thm ti ri mi chu v. Ch Ngc c quan im dn ch rt mi m, chnh ch
yu cu l trong i mi, mi ngi khng nn trong cp y qu hai nhim
k, v tp trung lm vic tht tt trong mt thi gian nht nh, ri sau
nhng ch cho ngi khc. C lm nh vy lnh o mi c bi b thng
xuyn bi cc lc lng tr k tip v khng lm nhng ngi b thay th c
mc cm l km ci. Theo ng tinh thn: tre ga mng mc.
Ti thng a ch xem nhng l th ti nhn c t H Ni. l th ca v
ti, con gi, con r ti v c ca chu Qunh Anh mi 8 tui, cng nh cc th
ca cc ch ti, ba ch H Ni, mt ch Hi Phng v mt ch thnh ph
H Ch Minh. V ti rt sng st khi nghe tin ti li v v cng lo lng khi
nghe nhng bui pht thanh u tin ca i BBC truyn i, nhng cu tr li
phng vn ca ti. Cui mt l th v ti k c ln ang p xe trn ng ph,
c ngi p theo hi thm, tuy cha h quen bit v nh chuyn li hi
thm ti, khuyn khch c gia nh chu ng nhng kh khn do vic ti lm
195
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
m ng y cho l : can m, bit hy sinh cho ng bo. Qua th y ti c bit

c mt s gio vin quen bit gia nh ha hn rng : " Ch ch qu lo, sau ny
anh y v, d c kh khn ra sao, bn ti s gp phn cho cuc sng ca gia
nh...". Ti xy dng gia nh thng 9- 1956. V ti qu thnh ph Vinh. Hi
y ti ng qun ti . Ti lun i xa, v ti lo vic nui v dy d 2 con nn
ngi. V ti l gio vin, va ngh hu nm 1990. Con gi ti, Bi Bch Lin,
34 tui, l bc s gy m hi sc bnh vin Mt trung ng. c th con gi,
ti ngi tn ngn sut c bui chiu. Chu vit : " d sao con cng tin b, s
sng sut v lng chn thnh ca b i vi t nc. Con ch mong b gi sc
khe tht tt, l iu cn thit nht. C nhng lc thng b qu, con ch
mong c sang vi b, d phi i lm vt v nh ra bt cng c, min
l c chm sc b hng ngy. B m c lm sao th i chng con chng cn
ngha g na..."
Ti qu Bch Lin t nh. Khi i hc, chu rt chm v c bn b rt qi
mn. Chu hin t, chn tht. bnh vin ni chu lm vic, ai cng qu chu,
t vin trng l gio s Nguyn Trng Nhn, n cc ch y t, lao cng. Tnh
chu ngay thng, c ln chu k : " Con rt bun b . Thuc men bnh vin
thiu m c ngi n i thuc v ly cp thuc ca cng, cng l thuc ca
bnh nhn. ". Con r ti cng lo lng cho ti. Chu qua mt cuc thi tuyn
i hc trng i hc Harvard (Hoa K) v qun l kinh t v . Th
nhng c quan chu l U ban nh nc hp tc v u t vi nc ngoi
khng cho chu i na, khi c vic ti lm. l chuyn rt v l, v l ra ai
lm ngi ny chu, khng th quy kt ba l c lin quan...Chu rt bnh tnh
v vit th cho ti: "...con hiu vic ng lm v tin rng thi gian s ng h
ng. Con khng c i hc na, nhng con khng n hn v luyn tic mt
cht g, con lng ht mi chuyn cho n mc xu nht..." Chu Qunh
Anh vit cho ti n bn l th! Hai ng chu nh l bn. C nhng chuyn
ring ca tr th chu thch nh to cng ti. Trc kia, ti thng dt chu i
196
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
vn hoa, i mua sch thiu nhi. C khi hai ng chu i n ch, n kem. Mt
bc th chu vit : " ng i, con nguyn ra tri tim bnh tt n lm cho ng
au..." Chu xng vi ti l " con ", rt nng vo bnh vin thm ti hi ti b
cn au tim nng cch y hai nm. C bc th chu tru ti: " ng Tht Tn i,
con vn tin ng Thnh Tn v nh ng Thnh Tn lm. Con bit i xe p ri,
nhng phi c m con i km bn c. Con b vo ng tit kim dnh
tin, con ch ng v i mua sch, mua chuyn vi ng..." Ti bt ci khi
c th chu- v ng Mai Ch Th va chi ch, chp m ti l Tht Tn, cn
gn cho ti ci ti phn bi! Tht l quan trng, v t mm mt ng U vin B
Chnh tr ng chc, li l b trng B Ni V. Chc trong gia nh ni
chuyn vi nhau v chuyn ny, Qunh Anh nghe c, nh ri vit, va l
tru, va l an i ti. Chu tnh rt hm hnh. Tht ng thng, t b, chu
phi sm bit nhng chuyn v l, k quc nh th v cng bt u phi tm
hiu nhng iu oan tri nh vy ri...Ti nh n con, chu, con du, con r
ca cc nh vn Hong Cm, Trn Dn, L t, cng u b phn bit i x
khinh thi, x v v d bu hng chc nm rng. Ch v nhng ngi c tm huyt
v ti nng y ni ln qa sm nhng s tht.
C mt l th, trn phong b ch con gi ti gn my ch :
ngi gi Qunh Anh - Th n qun n Vit Nam 80 Rue Monge - Paris Chu nh vy cho ti bit l th gia nh. Th m ch mt tun sau, H
Ni, c quan an ninh quc gia m mt cuc iu tra xem Qunh Anh l ai,
lm g, u, c phi l ngi trong nhm Bi Tn hay khng! Chc hn c
ngi no nhn thy phong b v bo cho s qun Vit Nam Php. Ti
vit th cho i s Phm Bnh, nguyn l bn ti, tng cng nhau d cc
cuc hp quc t Indonesia, Malaysia, c, ni r: " anh nn xem my anh
ph trch an ninh ca s qun lm vic nh vy . C g xin c hi ti. Ti s
tr li y , khng du dim iu g. V ti lm vic ny hon ton t y
197
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
lng ti, t suy ngh ca ring ti, khng lin quan n bt c ai, khng c phe
hay nhm g c! Qunh Anh l chu ngoi ti, mi ln 8, hc lp 3, trng ph
thng Trng Vng H Ni".
Cng nh hi cui nm 1990, xy ra mt chuyn rt bun ci. S l vo dp
cui nm, nhn tun ngh t ngy Thin Cha ging sinh 25. 12 n ngay Tt
dng lch I. I., cc anh em lm bo ting Vit Ty u, trong cc hi ngi
Vit thng t tp v Paris trao i v tnh hnh t nc v nghip v lm
bo. Thng 12. 1990 va qua c hn 20 anh em t c, , Anh, Thy s, B, H
Lan...sang Paris. Anh em mi ti tham d v coi ti l ng nghip, vo ti 29.
12 qun Monge. Mt chuyn ngu nhin ngy y cng l ngy sinh nht ca
ti. C my anh bit nn c my li chc mng ngn. Chuyn ch c vy. y th
m c ngi quan trng s qun in bo co v H Ni. V th l c thng
bo ca Ban B th cho cc chi b rng : Bi Tn ang tp hp bn phn ng
Ty u v Paris bn mu lt ! Ti cuc hp bo, Bi Tn c c din vn
v h cn h khu hiu phn cch mng! Ti vit th v cho ng Dng
Thng, ngi ti tng quen bit, nay ph trch Tng cc An ninh, ni r
rng : " Cc anh cn bit b h ca cc anh lm vic nh vy ! y nhng
chuyn suy din, tng tng, ba t...Cc anh nhn nh oan c bao nhiu
ngi, lm cho h b i x bt cng, m nay vn cha tnh ng v rt kinh
nghim sa cha. Ti lm mi vic y cng khai, ng hong, nh bi
nga, khng c g khut tt, m mui, phi che du c".
Cng nh trc Tt dng lch, c v chng anh Vit kiu Lille v thm gia
nh H Ni. Ti nh hai anh ch mang v cho hai chu ngoi hai con bp b
nh. Th m cn b s qun Paris chy i hi hng chc ni: " Bi Tn gi
qa cho chu l qua tay ai? c bit khng? S qun rt cn tin ny! " Ti gi
in thoi n s qun ni r tn ngi ti gi v ni thm: " y l s gip
hon ton v tinh cm, khng my may c ngha l hai anh ch ng h hay tn
198
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
thnh vic ti lm, ri s qun s gy kh d cho h theo kiu cch h vn

thng lm trng tr, tr th vt mt cch v l ". Ti rt xc ng nhn
c nh chp hai chu m hai con bp b qa ca ng ngoi. M chu cn k
mt ti th by, hai chu v nh ti nh thng l, t di ca hai a gi to
: " ng i, ng ngoi i, ng v cha?..." V ti y lc t qun o ti ra,
dnh nhau my ci ao m v p khi i ng, " chng con nh ng! ".
B Hoi Anh ln 5 rt sng d v hiu ng, khi nhn thy nh ti trn bo,
cn ni to vi b ngoi : " B i, con nhn thy nh ng, m con cn ngi thy
mi ng na! " Tht ngy th v thng cm qa!.
Con gi ti sng rt t nh v tnh cm. Khi con trai ti, Bi Xun Vinh, i
Hng Kng vi v cha ci, Bch Lin bun v nh em v cng. Chu gy
hn i v su tm tt c nhng g ca em ct gi lm k nim. Nay chu
cng bun : " Gia nh ta th l chia thnh 3, 4 ni! Bit bao gi mi gp li
nhau cho ! ". Hai ch em qun qut nhau t b. Khi chu Vinh mi , gia
nh cn ph Bi Bng on trong th x H ng (tht l ngu nhin chng
ti c ph mang tn cha ti. Nh do s Gio dc tnh H Ty phn phi cho
v ti l gio vin) c ph u bit chu v ting khc nh ci. Khi di vn tr,
chu c c gio Tm qy v gi l : thng Bng cu c. Chu nng ng, yu
th thao v m nhc. Chu thch chi n phong cm, ghi- ta, c i tai snh m
nhc. bng rt hng, chi qun vt cng khng km. Chu c bng k s
c kh trng i hc Bch khoa, t hc ting Php ri ting Anh. Chu ni
ting Anh cng tt. V cha ci ca chu l Hong L Hng hc n nm cui
trng i hc s phm ngoi ng H Ni, kha ting Anh- Hai chu xung
Hi phng, ri l "thuyn nhn" trn mt chic tu c. Tri qua 26 ngy m
cng thng, sng gi mi n Hng kng vo thng 3. 1989. trong tri kn, n
thng 7. 1990 hai chu mi c ra ph t do, hin ch ngy i Hoa k, do c
em ti California bo lnh. Ti nh con n day dt- a con trai duy nht
ca ti, chu ch tn duy nht ca cha ti - va t ho v yn lng, v chu c
199
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
nt ring. Chan ha vi bn b, chu c bn tin cy v qu mn. Ti cng

mng v chu c tinh thn t lp, ch quyt on lm ch i mnh, kht vng
c hc thm thnh ti. Chu ch kp xin giy kt hn vi ngi yu qun
ng a (H Ni) chiu hm trc, sng hm sau cng nhau xung Hi Phng
ln ng. V chu thuc mt gia nh tr thc, dn d, thanh bch, rt hp
vi np nh ti, hai chu li hp nhau. Thng 4 va ri, chu gi th cho ti c
on:
".. Con lun tin rng t nc ri s phi thay i. Nhn dn, nht l thanh nin
khng th chu c mi cnh thiu thn, nht l thiu quyn dn ch. Con hiu
tnh hnh t nc ta l cc k v l. Nhn vo lch s, khng bao gi nhng
ch cm quyn khng c lng dn li c lu bn. Ngi dn cha dm
ni ra v cn s th, nhng nht nh tnh hnh s thay i- Con tin rng gia
nh ta s on t trong ni vui mng ca c nc c t do. Chng con ch
mong b gi tht tt sc khe. B ch lo g cho chng con. Chng con ang
ch sang vi c ch, nhng c vic lm, nn cng khng st rut nh do
trc..." Cc ch ti rt lo lng cho ti. V ti tuy l con th 8 trong gia nh 10
ngi con, nhng l con trai u. Hai ch ln ti mt t hai, ba nm trc. C
nm ch hin cn u thnh thong vit th cho ti v hng ngy tng kinh, cu
nguyn cho ti. Gia nh ln ca ti sng rt tnh cm, gn b - Hng nm, ngy
k gi chnh u c mt ng tt c cc anh ch, em. Con chu ngy cng
ng. Np sng ca gia nh thuc dng h ln l th. Cc ch ti vi hai anh
em trai ti (ti v ch em Bi Ngha, gio s y khoa) sng thun ha. Chng ti
thng yu, dm bc nhau, t hi ti cn rt nh, cho n khi ln, trng thnh
v cho n tn ngy nay khng h gn ln mt iu g bt thng xung khc c.
Gio dc trong mt gia nh n np mang tc dng bn lu. Sng ngay tht,
khng lun ci, khng bung lng chy theo tin ti, danh vng ri tham
nhng, h hng l mt nh hng sng thnh mu tht. Cc ch ti u sng
st, bt ng trc vic lm ca ti hin nay, nhng u tin rng, vic lm y l
200
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
t mt ng c trong sng. Song ai cng khng khi lo lng cho s phn ca

ti, v e rng kt qa khng chc chn, m li cn c th chuc ha cho bn thn
v gia nh.
Em gi ti hin California, thng lin lc qua th t v in thoi vi ti.
y l c t, c gia nh u qy mn. C t Si Gn qua M cng chng thng
4. 1975, u l cng chc di ch c. Chng c l chu gi c Nguyn
Thng Hin bng bc rut, ngi cng lng Lin Bt, _ng Ha, H Sn Bnh.
Em ti c mt con gi ly chng. Hai v chng l k s cp cao, ngnh tin
hc. Trong mt bc th gi cho ti, con r c bo tin va sanh con gi u lng
v vit : " Chu rt cm ng c th bc by t ni lng ca mnh vi t
nc. Mong mi con dn nc Vit trong cng nh ngoi nc noi gng L
Cng Un: " canh khuya chng dm co chn dui, ch ngi non sng x tc xiu
", th nc ta c c thot vng hon nn. Bc ging ting chung chnh tr
ln ri, bn chu hy vng nhng ngi hiu bit c hai pha s ng dy..."
Gn y khi c bit H Ni, c ngi chp m cho ti l k "phn bi", c
em ti cn ngn ti ch c tr v, khuyn ti sang Hoa K , c sn nh ca, ri
s dn gia nh ti sang on t. Ti rt hiu tnh cm ca c em ti, nhng ti
tr li ti dt khot tr v. Trong cn nc si la bng ca nhn dn, khng
th b chy, lo cho ring mnh c.
Cc anh ch em cn ng bc rut ti cng chung ni lo tng t, khi sinh thi,
cha ti v cc ng bc, b c ti ng x i vi tt c nhng thnh vin trong h
hng thn thuc nh chung mt mi nh vy. ng ch h ti nm nay gn 80
tui, hin l bc trn nht ca dng h, cng nhn tin, c v, cn dn ti : phi
tnh to, cn trng trong mi vic lm, tm nim gi lng ngay tht v dn, v
nc...
201
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Ti cng nhn c hn mt trm l th ca b bn. V an ton ca cc bn y,

ti khng th k tn v a ch ra y. C ngi rng phi trung vi ng, hiu
vi dn, song gi y anh li ng vai trng ti phn xt, ph nhn vi lun
iu xuyn tc c qu kh v hin ti..."
Mt s anh em bo Qun i nhn dn p ngay li bng mt bi bo k
tn " Bt bi chin s " gi cho tp ch " Nh bo v Cng lun ". Tt nhin bi
ny khng c ng. Anh em sao li, gi cho ti. Trong c on: "...Chng ti
sng s c bc th ng " Gi anh Bi Tn " ca Tun Minh ng trn tp san
Nh bo v Cng lun. Nhng ngi cm quyn lo s ci ng n, hp lng
dn qua " bn kin ngh ca mt cng dn " v cc bui phng vn truyn thanh
ca Thnh Tn m c mt lnh nh thu mn cn!"
Bi bo kkng h ni n ni dung y chn l ca bn kin ngh v li gii
thch trn i, v khng ai lm ni vic bc b n c. C phi c hi ha hp v
ha gii dn tc b b l? C phi chin li phm v ti sn qua ci to t sn
v gian thng phn ln b tiu tan? C phi tui tr, tr thc, vn ngh s c
ti nng v tm huyt b khinh thng v tr dp? C phi nhng v n "xt
li ", " chng ng ", " phn ng " l bt cng, cn minh oan? C phi lng
Bc H, cu Thng Long, Thy in Ha Bnh l tri vi o l dn tc v coi
thng gii k thut? C phi di chc ca bc H b ct xn v sa cha l coi
thng ngi cht v coi thng ngi dn? C phi t gio iu v duy ch
gy tai ha v cng? C phi tham nhng, c quyn, c li lan trn l do
ng c quyn lnh o, bp nght dn ch?...Tt c u l s tht.
Tun Minh khng dm bc ni dung, ch dng li l vu co, bi en, kiu tiu
nhn, nh ngi vng mt hng lp cng v tin thn. T nhn l ng ch,
ng i, ng nghip m phn bn, phn bi chn l.! Khi cn bo Qun i,
Thnh Tn v Tun Minh l hai thi cc m chng ti nhn thy rt r. Thnh
202
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Tn ngay thng, khim tn, say ngh lm bo bao nhiu, th Tun Minh th
on, o c gi, nnh trn, nt di, bt nhn vi anh em by nhiu...
Chng ti thy cn vch mt k c hi mao- t trc cng lun v nh gia nh
anh Thnh Tn chuyn n anh s ngng m v tin cy ca nhng ngi lm
bo tr- qun nhn chng ti. Anh l tm gng sng cho mi ngi lm bo,
khi t nc v nhn dn ang trong cnh nc si, la bng ny..."
Ti cn nhn c hn 80 bc th ca bn nghe i trong nc vit cho ti
hoc vit v ti c gi cho i pht thanh BBC Lun n, hoc qua bu
in Paris, cha k hn 100 bc th ca cc bn Vit Nam hi ngoi ( Php,
M, c, Canada, Tip Khc, c, Lin X, Bulgari..). Cn qua in thoi th
khng sao k xit. Cc nh bo, phng vin truyn thanh, truyn hnh Php, ,
Anh, B, Ha Lan, Nht Bn, Thy S, Ty Ban Nha, B o Nha, Nauy, Thi
Lan, Hng Cng, Singapore, Indonesia, Philipin...tng quen bit hoc cha
quen bit, u gi ti phng vn, trao i kin, hi thm sc khe hoc tnh
hnh ring ca ti. Ti ghi kn c ba bn cun s tay, tn a ch v s in
thoi nhng bn b c v mi, thuc cc gii, ngh nghip, quc tch v
chnh kin...Th mi bit d lun cn quan tm nhiu n tnh hnh t nc ta.
Mt l th ngy 17. 4. 1991 ca tp th cc em hc sinh trng ph thng
trung hc L Hng Phong thnh ph H Ch Minh vit:"...hc sinh chng em rt
ng h bn kin ngh ca ng Bi Tn v rt phn n trc thi th ca
chnh ph. Chng em mong anh Vn pht li phng vn cho c nc nghe
mt ln na..."
Mt em hc sinh (ti khng th ghi tn em) lp 12 G, trng ph thng trung
hc Kim Thnh, huyn Kim Yn, Hi Hng vit: "...vi trnh hiu bit ca
hc sinh trung hc, chng em cng c th nhn thy nhng iu ng Bi Tn
203
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
pht biu trn i BBC l ht sc thc t v trch nhim. D sao n lc ny,

t nc ta c mt ngi dm ng ln ni ting ni ca nhn dn. Cho php
chng em gi li cm n ng Bi Tn v xin i BBC cho chng em bit a ch
ca ng Bi Tn hin nay u...". Mt bc th khc ngy 7. 2. 1991 t
thnh Ph H Ch Minh vit "...ng Bi Tn va b khai tr ra khi ng v b
cch chc, ti cho y l mt tin mng. Trc ht ti mng cho ng Bi Tn.
ng ly on tr n l ng ph ng ch ng khng ph ng. ng bo trong
nc ai cng bit v i m ng hn na. Ti bit rt nhiu cn b v ng vin
cho rng ng ni rt ng, nhng trong cc bui sinh hot h vn phi buc ln
n ng..."
Bn H. P. th x Sn Ty vit: "...cho ti gi li thm ng Bi Tn v chc
ng kin tr trn con ng ca mnh. Tham quyn, tham nhng, bo th ang
khp ni. Nhng ngi dn chng ti ch c ci tht lng to tht bng. Hnh
nh nhng ngi lnh o ang c l tng lm ngho t nc!..."
Bn V. H. Nha Trang vit: " Ti rt khm phc ng Bi Tn v ng ni ln
c nhng iu m ngi dn Vit Nam ch c php chng kin bng mt
ch khng c quyn ni ln bng li. "
Mt l th ca bn nghe i Hu Ngha ngy 25. 3. 1991 vit:
"Tha i t! ng bi dn m ra, ng bi dn m cn. Dn khng khai tr i
t ra khi ng, th khng ai c quyn khai tr c. i t vn l ng vin ca
dn.
Mt hng triu ng vin xu khng bng mt i mt ng vin bit thng
dn...c ngi dn sn sng hin dng tri tim mnh i t phu thut thay
tim mi, hu bnh tim khng cn. Ton dn ang cu nguyn cho i t bnh
204
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
phc v chng thnh t...xin i t an tm, ton dn, b i cng ng vin

chn chnh khng b i t u..."
Anh N. D. V. thnh ph Hi Phng trong th ngy 15. 1. 1991 vit: " Nh
qy i chuyn ti ng Bi Tn li ng tnh, ng h ca chng ti i vi
nhng quan im, chnh kin ca ng trong mc ch a t nc thot khi
tnh trng hin na.."
Anh T. V. H Ni vit: " Anh Thnh Tn a ra kin ngh l mt tn hiu khi
sc ang c lu trong tro lu dn ch ha Vit Nam, n bo hiu rng,
trong thi vn hin nay, tro lu y ang tng bc tin ti ch chn mui..."
ng C. A. D. Cn Th, Hu Giang trong mt bc th di c on vit: " Xin
thng tin ngc vi anh ch i BBC rng, cc bui pht thanh ca ng Bi
Tn tht l xut sc. Xut sc ch ngi thc hin v xut sc con ngi Bi
Tn. Nhiu ngi nghe v rt ng tnh vi ng Bi Tn..."
Mt l th khc gi cho ti vit: "...anh gy mt chn ng rt ln qua cc
bui phng vn. Vic lm ca anh lm si ng d lun trong nc, bt c ni
no ti Si Gn, nhng ngi c hc vn v quan tm n tnh hnh trong nc
u bn lun v tn thnh vic lm ca anh...n ni Mai Ch Th, em rut L
c Th, b trng Ni V phi ln ting tha m anh. Ti xin ca ngi anh
Vn lm y chc nng ca mt ngi lm cng vic truyn thng,
gip cho nh bit c s tht rt nhiu s tht".
Thng 1 nm 1991 mt l th ca nhm Vit Kiu yu nc Trung Quc gi
cho ti vit: " Chng ti rt i m tm lng dng cm v yu t quc ca ng.
Song chng ti can ng rng: " ng ch vi v Vit Nam trong lc ny, e rng
nu khng cht mt tm trong nh t, th cng b qun thc khng hot ng
205
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
c g. Xin ng hy nn li ngoi quc lm vic c li cho dn tc v t

nc..."
Mt em hc sinh o Li Sn vit cho ti, ging th tht v cng cm ng:
"...em va c nghe i t b khai tr v ct chc. Em hc lp 12, cui cp ba,
nn cng hiu c phn no v chnh tr, nn rt qy trng ng, mt con ngi
dng cm v sng sut, ni mt cch rt thng thng v x hi Vit Nam..."
Mt bc th di t Qung Ngi ngy 10. 3. 1991 ca bn P. V. M. M
c gi cho ti vit: " Xin bo tin ng bit, i sng cng nhn, vin chc
t Qung qu kh - Mt n gio vin lng mt thng c 35. 000 ng, c
ngi phi i lm nui con di v mt lon sa ngoi 12. 000 ng. Mt s
cn b phi p xe xch l sut m nui sng gia nh, v cn ci nn tht
nghip na, khu hiu c truyn b hng ngy nghe tht ha..
Tt c v dn.
ng vin, cn b l y t ca nhn dn
Lo trc ci lo ca dn, sng sau ci sng ca dn
Khng c ch no dn ch hn ch t..
Nhng Khu hiu y ch l la di ngi dn, nghe khng lt c l tai! Ti
nh cu chm ngn ca ngi Anh :
Ngi ta c th la di mt s ngi mi mi, hay la di tt c mi ngi mt
thi gian nht nh. Nhng khng ai c th la di mi mi tt c mi ngi!
206
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
K la di cng u cui cng t phi b ch mt v b trng pht. "

Ti cng nhn c 21 l th ca bn tr thc, lao ng, hin ang sng, lm
vic c, Tip Khc, Bulgarie v Lin X. Nhng bc th k v hon cnh
kh khn ca anh em i xut khu lao ng, nhng v x st do k th chng
tc ca mt s dn nc s ti, thi v trch nhim, bc nhc v tham
nhng ca mt s nhn vin s qun Vit Nam, cng nh nhng lng tt ca
nhng ngi dn thng, tr thc v lao ng cc nc . Anh ch em rt ch
n bn kin ngh ca ti v t thi hoan nghnh rt mnh m. c, Tip
Khc v Bulgarie t xut bn mt s t bo theo x hng dn ch, ha hp,
a nguyn, khng bo ng... l nhng t bo Din n, Dn ch, Cnh n,
im tin...in cha tht p nhng mang ni dung c sc, c th ti: ngn
lun, bnh lun, phng s, iu tra, din n, truyn ngn, th, tm tt tnh hnh
trong nc, v tnh hnh quc t. C bc th vit: " Chng ti c th i bun
kim sng, lm giu cho bn thn v gia nh, mua xe t, tu nh, dnh vn
ln tiu xi. Nhng cn t nc v ng bo ta th sao? Lc ny phi cu
dn, phi cu nc ra khi i ngho v lc hu. C ra ngoi mi bit nc ta
chm tin c v chnh tr, kinh t v mc sng. M chm tin v chnh tr,
khng c dn ch l tai ha ln nht, l ci gc ca sai lm v au kh..."
Mt k s thay mt cho " mt nhm cc tr thc tr ". t Tip Khc v nc
nm 1990, vit mt l th di cho ti ngy 10. 3. 1991, c on vit: " Tr v
T quc, chng ti hon ton tht vng. Tnh hnh chnh tr Vit Nam mi vang
ln c vi ting ni dn ch th nay b thay th bi nhng quan im cc
hu theo quan im Stalin v Mao. Thm vo l ri lon v kinh t, lm
php v ti chnh, s t c lp v i ngoi, lm cho cuc sng ca ngi dn
v cng au kh. Qua th ny chng ti mun by t s ng h v ng tnh
vi quan im chnh tr ca ng. Chng ti u cho rng:
207
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
1- Cn phi tranh u chm dt s chuyn quyn ca mt ng, chuyn sang

mt th ch a nguyn, th hin dn ch theo nguyn tc cng khai v t do (t
do ngn lun, t do lp hi, bo ch.)
2- Cn tp hp ng o tr thc, nhng ngi yu nc, nhng thanh nin
kht khao t do v dn ch...trong mt t chc chnh tr t chc tranh u thng
li.
Nhng bn kin ngh ca nhng tr thc c tm huyt va qua l tm gng
dng cm cho nhng ai tht s yu nc, thng dn v cho nhng ngi c
lng tri, hiu bit.
3- Cn phi hp vi quc t, ku gi s ng h v gip nhiu mt ca quc
t, ca c t chc dn ch v t thin, x hi...cho phong tro dn ch Vit
Nam.
4- Mc ch cui cng l: Xy dng Vit Nam mt x hi dn ch, mt nh
nc php quyn tht s do dn la chn v t do tht s v dn, xy dng mt
ch a nguyn l ng lc ca s pht trin t nc..."
t nc ta va qua c n gn 20 vn ngi, phn ln l thanh nin, i xut
khu lao ng. c hn 80. 000 tr v, mang nhng c vng su sc v
dn ch v t do. Anh ch em sng nc ngoi, nhn bit c nhiu thng
tin trc gic cc nc s ti, cng nh t nhiu ngun thng tin i chng
s khc ca nhiu quc gia. i mt ngy ng, hc mt sng khn. C iu kin
so snh mt cch thc t v r rng, anh ch em ang nung nu mt hon bo
rt tr, rt khe v dn ch ha t nc...
208
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Mt bc nng dn Minh Hi c cho con vit mt l th bn trang ln gi

cho ti. Bc k:
" C gia nh ti rt sing nghe BBC, nht l t khi ng a kin ngh. Vy l
ngi dn Nam B bit c ng l ngi cng ng V K b th c H a ra
cng khai ton b Di Chc c H m h ct bt khng cho dn bit. Nh
vy, ngi dn mi c gim thu 50 phn trm lin hai nm. Chng ti gi
li cm n ng nhiu lm. Rung t l do cng khai ph ca tin nhn, ca cha
ng li cho con chu. Tin nhn m hi v mu xng t rung ny.
Rung ny ca nhn dn ch! Chng ti yu cu tr li rung cho nhn dn, tr
li quyn s hu ch cho nng dn. C quyn s hu t rung, cc gia nh
mi u t, rng ht sc sn xut, lm ra thit nhiu la go. Nng dn chng
ti i chuyn ny cho ti cng . Cc ng ni rung t ca ton dn l ni
sai, h dnh ht rung tt chia cho bn cng ho mi. Phi tr li rung cho
nng dn ngi cy c rung". Bc nng dn ni ln kht vng c l l
ca ngi nng dn nc ta.
Ti rt ch n mt s bc th ca anh ch em tr thc H Ni, thnh ph
H Ch Minh, Hi Phng, Nam nh, Hu...iu l th l nhng l th y
khng ch tn thnh nhng kin ca ti, m cn ra nhng kin mi,
chng t nc ta cn c bit bao nhiu ngi ang cng suy ngh v hin tnh
t nc, c tm ra nhng gii php thch hp. C th ni nhng l th ny
truyn cho ti thm ngh lc v nim tin. Mt gio s thnh ph H Ch Minh
vit : " Noi theo anh, ti cng mnh dn nu ln mt " bn chng trnh tot yu
" gm 5 im nh sau:
1- ng cng sn Vit Nam ra tuyn b t nguyn xc nh lai. v tr chnh tr
ca mnh, t b u th c tn, chuyn quyn trong 15 nm qua trn phm vi c
209
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
nc. ng ch c th dnh u th chnh tr thng qua ua tranh vi cc t chc

chnh tr khc mt cch bnh ng, t do, trong khun kh mt hin php mi.
Phi xa b c ch chnh tr x hi phi dn ch li thi.
2- Gii th quc hi v chnh ph hin nay, thnh lp quc hi v chnh ph
mi trn c s tng tuyn c thc s dn ch, t do v bnh ng. Quc hi mi
tp trung d tho v thng qua hin php sa i, lut mi v ng c, bu c,
lut kinh t, lut v t chc hot ng ca cc phng tin thng tin i chng
(bo ch, i pht thanh, truyn tin, truyn hnh). Nu cn th trng cu kin
ton dn v mt s vn c bn nht.
3- Gii thot thc h hin hu khi nhng thin kin c k, khng p t
nhng ch thuyt li thi cho dn tc. Xy dng thc h t do, a nguyn,
ph hp vi nn vn minh thi i, c kinh nghim lu di ca cc nc
tin b kim nghim. Thc s t do tn ngng, i s bnh ng, cng bng
vi cc tn gio.
4- Thc hnh phi quc doanh ha nn kinh t theo quy lut t nhin ca c
ch th trng. Ch gi li nhng c s ln cn thit. Ly s hu t nhn v t
liu sn xut lm nn tng ca nn kinh t quc dn.
5- Gii ta mi t tng knh chng, nh kin vi mt s quc gia trn th
gii. Thit lp mi bang giao bnh thng vi mi quc gia, c bit vi nhng
cng quc hng u. Xin gia nhp chnh thc ngn hng th gii WB v qy
tin t quc t FMI, giao hon ton vn Campuchia cho ngi Campuchi..
Vi kin ngh ca anh Thnh Tn, ca nhiu bc thc gi khc, li ra sng t,
ngn n xanh hy vng bt sng, hi nhng ai c lng tri v tm hn dn
tc, hy hng ng bng mi cch vi lng dng cm phi thng!..."
210
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Vy l khng phi ch c nhng chnh kin ca ng Nguyn Khc Vin, ng

Hong Ch Minh, ng L Gin, ng L Phng, ng Phan nh Diu...m cn
bit bao nhiu kin xy dng, rt b ch v thc thi khc na u b bp
nght v ngn chn truyn b, coi nh nguy him cho trt t v an ninh ca t
nc!
Ti bit n tt c nhng bn b quen hoc cha bit mt ng h hoc c
v ti.
Sau Tt m lch, hai ngh s ci lng l c Hu, Ngc Huyn t thnh ph
H Ch Minh sang biu din Paris n d mt cuc hp mt thn mt vi Vit
kiu. Ti , ti ngi gn n ngh s ci lng Kim Chung. B sang Phap t lu.
Ti nh khi cn nh xem v tung " ng Trc h iu Thuyn " rt mi
mn. B ngi cnh mt b bn ln tui, tc bc trng - V tnh ti nghe c
cu chuyn ca hai b. B bn ngh s Kim Chung k : " Ti va H Ni v
hm kia. B bit khng, H Ni ngi ta tan bn v chuyn ng Bi Tn. C
bui ti, ang u l ngi ta li xem ng h tr v nh nghe i BBC,
nghe ng Bi Tn ni. Hay khng th t c! ng l khng th t c! Ai
cng bo cc ng y chu nghe ng Tn th tt bit bao nhiu!" Ch Kim Chung,
vn bit ti t hm trc Tt do ti c chng ch- anh Bu Long - gii thiu,
c nhn ti mm mm ci, gt gt u. Sau ch ni vi b bn: " Th ch
gp ng Bi Tn bao gi cha? y, ng y y ny, xin gii thiu vi chi...."
Th l ti c nghe k nhng chuyn rt c th, cm ng v th , li l
nhng chuyn mi nht.
Cng ti y ti gp li mt s anh ch em s qun Vit Nam. Bt tay, cho hi
bnh thng, chc nhau sc khe...T hi thng 9, 10 ti nhiu ln n s
qun, trc khi ti a ra bn kin ngh.
211
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
i s Phm Bnh li l bn kh thn. ng Bnh mi ti n chi ngay khi ti

n Paris, ang khch sn do bo L'Humanit thu xp. ng mun bit thm v
tnh hnh nn yu cu ti ni v nhng ni dung, tinh tit c th v ngh quyt
trung ng ln th 9 (va hp cui thng 8. 1990). Sau ng li mi ti mt
ba cm ring s qun, nghe k v kt qu cuc hi tho v tng Lclec.
Tip ng mi nh vn Nguyn nh Thi v ti n bn vic chng ti xung
Marseille d cuc hp bn trn v quan h Php - Vit, c b Hong Xun Sinh
v b Dng Qunh Hoa ti d. u thng II, ng mi ti n d qun ni
chuyn c mt bui chiu cho tt c cn b ca s qun (k c c quan thng
tn x Vit Nam, i din kinh t, ngn hng, vn ha Vit Nam Paris) v tnh
hnh t nc. Ti ni kh r v hin tnh mi mt ca t nc v mt vi
kha cnh chnh kin ca ti mc ch a t nc ra khi khng hong. Khi
kt thc, mt s anh ch em cn b tr n gp ti, ni ln nhng ni bn khon
ca h v tnh hnh sa st v cc mt ca x hi v nhn xt: cc ng cn b
sang y ton ni nhng mt tt gi to, "ch c ch l ni ln tnh hnh tht, th
bn chu nhn c ca gia nh cn b t hn na kia ".
Ti c bit, ngay sau khi ti a bn kin ngh n s qun chuyn v
nc, Ban B th trung ng ng in ngay sang cho i s Paris yu cu
c bo co r thm nhng tin tc v ti. H hi rng Bi Tn lm vic ny l
do quan h vi nhng ai, chu nh hng ca ngi no, b nhng ngi Vit
hay ngi nc ngoili ko? Ti cng sm c bit ng i s Phm Bnh
in v nc rng : theo ch ng ta hiu v nh gi th Bi Tn lm vic ny do
t c nhn mnh v t chun b khi cn trong nc. ng ta vit thm : My
nm nay ti nhiu ln lm vic v i hp vi anh Bi Tn. Do bit rng
anh y vn c nhng kin ring ca mnh nhiu nm nay ri".
212
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
y l mt thi trung thc ca ng Phm Bnh. Tt nhin ng rt khng tn

thnh v khng bng lng vi vic ti lm nhng ng vn cho ngi tip xc
hoc gi in thoi cho ti hi thm sc khe v mt khc tm hiu thm v
ti. Ti vn gp, ni chuyn vi cn b s qun mt cch bnh thng. Mt s
quan chc cn ngn, ph phn vic ti lm, nhng mt s anh ch em tr hn th
t thin cm, thm ch rt thng cm vi ti. Vi ngi cn vt qua c nhng
rng buc ca c ch, nhng nguy him c th chuc ly cho mnh thm hi
v gip ti cht t v vt cht. trnh tai v cho nhng anh ch em y, ti
ht sc cm n v xin php cha nhn nhng s gip qy bu v cng y.
Thm ch gn y, do ti cn li Php t lu na, mt s anh ch em s qun
gin tip hi thm, an i v lo rng ti s bun trong khi cha tr v nc.
Nhng tm lng khng th no qun!
Mt s anh ch em Vit kiu M v Canada gi th v in cho ti. Ch
Tng Nh, n k ga kh ni ting ca bo Mercury News phng vn ti qua
in thoi, ri vit ngay bi ng bo. Nhng bc th in t (electronic mail)
n rt nhanh, trong nhy mt, truyn cho ti tc thi hnh chp r tng nt ch
ca cc bn y, qua my fax ca mt lut s v mt nh kinh doanh rt c lng
vi t nc. Anh ch em gi sang cho ti nhng tp bo ting Vit ra hng
ngy v hng tun bn .
C nhng bi bo ln n ti kiu chi bi, no l Bi Tn l "cui ", tc l gi
v ph phn chun b cho mt thay i no , no l phi vch trn b mt
c mi ca Bi Tn, no l : y l mt v tr hng! Hoc : y l mt kh nhc
k ca H Ni. Li c bo ch r : Bi Tn cn t nhn l cng sn, cn bnh
vc ch ngha x hi th vn cn l k u m, tm ti...C bi nhn xt ti l mt
k tay sai ca mt nhm no c c i dn ng, vn ng cho mt s
i mi mi- ni s c ra i hi 7, nhm m xp pp, lm x hi s bc
bi ca dn chng, mt tr chin tranh tm l nhng cui r tin. Cng c bi
213
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
bo ch trch ti rng ch chm chm vo mt mc ch cu ng khi cn

khng hong, ch khng h c nh cu nhn dn ra khi thm ha, rng ch
c mt vn l cu nhn dn cn ng cng sn phi ct xo, phi xung i,
gii th, thm ch phi a ra x ti. Cng c bi bo ch trch ti rt nng li :
cn ca ngi cng lao ca ng H Ch Minh th cn l mt k cung tn, v ng
H l k c ti ln nht!
Cng c ngi cho rng, ti cn cha xin t nn chnh tr, cn tnh chuyn tr
v l cha th tin c : H cn ra iu kin : ti phi gia nhp t chc quc gia
chng cng th mi c th on kt, bt tay, ha hp c...
Cng c bi ph phn ti l thi nhp nhng, khng r rng. H nhn xt ti
theo ch ngha cng sn, trong ng cng sn lu qu ri cho nn nay b th
thng, vng th ti, khng dt khat c. H bo ti trong tnh trng b
tc, b kt cng gia " hai ln n ", b v, lc lng, c th ny th khng c li
no that c...
Li c nhng ngi qu khch, cc oan, mt mc ch trng dng bo lc,
chuyn la bo ng v qu hng, gy ni chin, mt ch trng m qung,
di dt, ch y ngi di quyn h vo ci cht v ch. H chng li ti kh
quyt lit l l ng nhin. Li c nhng bi bo m ra nhng cuc tranh lun
v ti. Bi Tn l ngi th no? C nhng ch nh g? Quan im v chnh
kin ra sao? i vi cng ng ngi Vit nc ngoi nh th no? C mt
s bi vit tt, khch quan, am hiu tnh hnh, li c nhng bi vit theo nhn
xt ch quan, suy din, trch vi cu, vi ch ca ti ph phn, vi thi c
chp, v on : anh khng c chnh kin ging nh ti, thi ti khng th ng
tnh c vi anh, ti ph nhn anh c gi!
214
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Ti sn sng trao i kin vi mi ngi lun theo di v c kin v tnh

hnh v vn mnh ca t nc. Ti bit n h quan tm n cng vic ca
ti v gp vi ti. Ti c lng nghe tip thu nhng kin tt. Trong anh
ch em ngi Vit nc ngoi, khng thiu nhng tm lng v hiu bit. Tuy
xa t nc, anh ch em vn nhn c nhng thng tin kh kp thi v chnh
xc, qua i, bo, th t gia nh...C th ni ai cng mong t nc sm vt
qua cuc khng hong nng n ko qu di...Ai cng thy phi khi phc li uy
tn ca t nc, khng th nc mnh tt hu n th ny c v mc sng,
nn kinh t v i sng chnh tr. C ngi ni: nhc qu! Mnh u c hn km
m thua xa cc nc xung quanh qua x ri! C ngi lo s v s sa st ng s
v o c, c ngi lo v h thng y t, gio dc xung cp n cng cc. C
ngi t H Ni, thnh ph H Ch Minh tr sang, bun nn v cng v ci t
hi l, lo lt, lt tay tm lum. Ai cng nung nu mt c vng Vit Nam mnh
pht trin, m mt vi i ly li ci hnh din, nim t ho l ngi Vit
Nam gia th gii ngy nay.
Trong nhng cuc gp g, trao i kin v i thoi vi mi i tng, ti
lun ni ln chnh kin r rng ca mnh. Ti coi trng ch ngha Mc, vng,
ng th - Nhng ti khng cho ch ngha Mc l chn l tuyt i v duy nht.
Ti coi l mt trong nhng ga tr ca t duy v l lun cn vn dng mt
cch thch hp. Ti cng nhn bin chng php mc- xt l mt trong nhng
phng php suy lun khoa hc, cn s dng nh mt cng c c ch ca nhn
thc. Ti l ngi cng sn ? Trc y, ti l ngi cng sn nh ti vn
quan nim : ngi cng sn phi l ngi yu nc, tht th, nhn hu, khng
tham lam, ch k, tht lng phn u cho mt x hi phn thnh, khng c bc
lt, bnh ng v nhn i. Nu khng ai c nh vy m mang danh cng sn
th ch l cng sn gi, cng sn v. Mt khc ti thy ch ngha cng sn cn
qu xa vi. Ni n ch ngha cng sn, gi ci tn ng cng sn lc ny l
khng thch hp, l qu sm v n ngoi tm vi ca th h hin nay v th h
215
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
tip theo. Nay ti khng cn l ngi ng vin cng sn na. H khai tr

ti. Hin ti l ngi yu nc, khng ng phi. Cn ch ngha x hi? Ch
ngha x hi hin thc mo m, d dang, nng xut thp km, quan liu bao cp,
cha ng bit bao bt cng v phi l. N tri ngc vi ch ngha x hi khoa
hc, th nhng ch ngha x hi khoa hc ch mi tn ti trn l lun, trn s
ca nhn thc, trn nhng trang sch, trong nhng nh tt p. Ti cho rng
ch ngha x hi khoa hc mun tr thnh hin thc phi hi nhng iu
kin khch quan. l mt nn sn xut pht trin rt cao, mt giai cp cng
nhn ln mnh, c y nhn thc v sc mnh tin phong ca mnh, c
lnh o bi mt t chc chnh tr mang tr tu ca thi i, do c nhn
dn c nc tn nhim. Cc nc x hi ch ngha hin thc lm vo khng
hong nng n, phn ln b ph sn l do khng thc hin c nh th, v
cng cha c iu kin vn ln tm . Bnh ch quan, nn nng, duy ch,
lm ly c bt chp iu kin khch quan v ch quan l nguyn nhn ca
tht bi tt yu. Chnh x hi v nhn dn cc nc y t mnh ph nh
nhng ch x hi ch ngha d dng, c on v chuyn quyn, bt cng v
ngho kh. nc ta, ch trng i mi v xy dng ch ngha x hi hin
nay l vn tip tc con ng ch quan, duy ch, bt chp iu kin khch
quan v ch quan. Vic gi ng bnh, bc ng thuc vn cha lm ni. C
gan nhn thng vo s tht. Nhn cho r v thu o. V c gan on tuyt vi
nhng sai lm c. C gan phc ha hn mt con ng mi. Phi dng cm v
sng sut lm mi lm c vic ln ny. Ch c s din, nhng nhng, b th
thng, vng th ti vi nhng bnh tt ca qu kh. Cch cp mi l : a
t nc sm ra khi khng hong- Pht trin sn xut, lm ra nhiu ca ci l
mi lo u tin ca ton x hi. Nu cng nhn quyn s hu rung t mt cch
r rng y ca ngi lm rung, kch thch mnh m sc sn xut nng
nghip, lm ra tht nhiu nng phm th sao khng dm lm? Sao c ngp
ngng khng dm t b khi nim s hu ton dn ch v ln cn bi nhng
khi nim ch ngha t bn hay ch ngha x hi? Vn trong dn cn rt ln,
216
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
ln gp my chc ln vn ca nh nc. Quyn t do kinh doanh phi thnh

mt ng lc quyt nh. Sao khng h c chnh sch khuyn khch t nhn
mnh dn b vn sn xut, lm ra nhiu hng ha, lp cng ty, ch hng sn
xut, ch x nghip bit lm n, bit lm giu trong khun kh lut php.
Khuyn khch hng ny pht trin th mi hn ch ri chm dt c tnh hnh
vn trong dn nm im lm, hoc ch b vn i bun, nht l i bun lu, i
chy mnh, i lm giu phi php, lun lch qua nhng k h ca c ch tham
nhng v hi l. Cn gii thiu mnh nhng nh v nhm kinh doanh sn xut
t nhn mnh dn b vn ln, lm ra hng hp th trng v c li, ngi ch,
c ng v cng nhn u c li vng chc...Nhng hng t nhn xay go, ch
bin nng sn, dt, ngnh in t, c kh, giao thng vn ti, vt liu xy dng,
ha cht...lm n pht t xut hin ngy cng nhiu s chng minh ngi Vit
Nam ta khng km v u c kinh doanh. Phi lm cho v tr x hi ca cc
nhn vt kinh doanh ni ln, c x hi coi trng, nganh hng vi nhng nhn
vt chnh tr, vi nhng tr thc khoa hc t nhin v khoa hc x hi l du
hiu tt. Nu h c x hi ngng m hn cc nhn vt chnh tr v nhng
nh khoa hc cng khng sao. Cn bng lut php v d lun x hi bt cht
hot ng ca bn lm n phi php v bt chnh th mi m ng c cho
nhng nh kinh doanh chn chnh thi th ti nng v nng khiu lm n, phng
chm rt cn thit lc ny : nhng c may ng u cho mi c nhn dn thn
vo con ng kinh doanh sn xut. Ai c ti th t thnh t. Thnh t ng
hong v vng chc.
C ngi hi ti : lc ny ng l ngi cng sn hay ngi quc gia? C v nh
buc ti phi c s la chn dt khot. Ti b khai tr khi ng do ti
khng cn l ngi ng vin cng sn na. Ti khng b bt ng v lng
trc chuyn y. Trc y ti khng rt ra khi ng v ti ngh rng c thay
i g tt p nc ta cng l phi do ngi trong nc m nhim v thc
hin. Nhng ngi yu nc v dn ch trong nc rt ng, phn ln khng
217
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
t cn trong ng cng sn. V ng cng sn c n hn hai triu ng vin,

ngoi chnh ng ny ra, mi t chc chnh tr khc u b cm. Nu ti ra ng,
nhng ng vin cng sn c nhng ngi xu v nhng ngi tt u coi ti l
k b chy, k o ng- Ti c thc gi mi lin h tinh thn ng cm vi tt
c nhng ng vin cng sn trong sch, c lng yu nc thng dn c hiu
bit v ang trong tm trng nh ti hin nay. Cch thc ti ni cng l
cho anh ch em ny nghe c, va ha ng, va thc tnh h, c h tip
nhn. C ng o nhn dn trong nc cng vy. H cha tht quen cch ni
tht thng thng, c phn x b, kim nh, h cho l thiu bnh tnh, thiu cn
nhc, khng thu tnh t l, kh lt c tai...
Cn ti c phi l ngi quc gia? Ti khng cu n v tn gi, v xng danh,
v nhn hiu, - ti- kt...v nh trn ni, c ngi khng mang trong mnh
nhng hoi bo cao p ca ch ngha cng sn m vn c t trng ci nhn
hiu cng sn, vi chic th ng trong ti. C nhng ngi t xng l " quc
gia " nhng h chng quan tm n nn c lp v cuc sng tt p ca quc
gia Vit Nam ta hn l ti tin ca h. H l nhng chnh khch xa- lng, h
lm chnh tr bng mi th on v h trc ht, ch u phi v quc gia,
dn tc. Nu c nhng ngi quc gia, mang - ti- kt quc gia, tht lng lo n
t nc, tht lng mun gp phn cu vn t nc khi nhng thm cnh
hin ti, mong c gp ht sc mnh cho vic pht trin t nc phn vinh th
ti tht lng knh trng h, bt tay thn thin vi h, coi nh cng chung mt
i ng u tranh, theo ngha chung nht.
C ngi s trch c ti l nhp nhng, ba phi, khng minh bch, r rng! C
ngi cn mun vn ng ti vo t chc ny, hng ng kia ca h. Ti lch s
v dt khot tr li : ti l ti, ti c lp trng v cch ngh ca ti. Khng ai
nn v khng ai c th p c ti c.
218
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Paris, ti cng gp mt s v ha thng v linh mc. Chng ti trao i

kin vi nhau v hin tnh t nc, v ngha v ca mt ngi cng dn yu
nc. V chng ti tm ra nhng im tng ng. Nm ngoi, ti c nhng
cuc ta m rt b ch vi cc v thng ta ch tr cc cha Qun S v cha
B H Ni. Ti cng tr chuyn kh lu vi Hng y Trnh Vn Cn trc
khi ng mt H Ni thng 6 nm ngoi. Sau ti cng ng V Ngc Nh ng c vn - xung thm b con gio dn v mt s linh mc vng Bi Chu,
Pht Dim. Trong khi t nc lm vo khng hong nng n, o l suy i
nhanh chng, ch da c ca nim tin b mt, lng tin tn gio c tc dng tch
cc gi cho con ngi khi sa a - Ci thin trong con ngi c duy tr. Cc
v linh mc quanh nh th Phc Nhc cng nhng thy gio a phng
chung sc tr em khi b hc, c duy tr n np v cht lng ging dy,
thy ra thy, tr ra tr, trng ra trng, lp ra lp. Ti thng ni vi cc c:
l tng ca Cc Mc, l tng ca c Pht Thch Ca, cng nh l tng ca
c Cha Gi Su rt gn nhau. l x hi thanh bnh, c lng v tha, h x v
bc i. Ai cng ham lm iu thin, tr iu c, con ngi t b c nhng
ham mun thp hn. Lc ny l lc nhng ngi cng sn lng thin cn st
cnh vi cc v chn tu v ng bo ngoan o, chung lng chung sc u
tranh, phn u cho mt nc Vit Nam c lp, dn ch v pht trin, c
nc ta tai qua nn khi.
Ti rt mng c bit b con x o nc nh chm ch nghe i v bn
kin ngh ca ti. Mt b ngi Php trong on ca trung tm Dn Ch Php
sang thm Vit Nam thng 4. 1991, k cho ti nghe: khi on n Lt, mt
s b s ngi Vit ang lm vic trong cc tri m ci k li rng:" hi thng
12. 1990, chng ti rt chm ch nghe i BBC khng b qua bui no cuc tr
li phng vn ca ng Bi Tn v bn kin ngh ca ng y. Nhng ni dung
sao m hp vi suy ngh ca chng ti! "
219
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Ti rt bit n cc b s k trn quan tm n kin ca ti i vi hin tnh

t nc. 1976, ti gp cc b s lm vic trong Trung tm cha tr ngi
nghin ma ty Th c, thnh ph H Ch Minh. Cc b, cc ch chm sc
tri vin cn tn tnh hn c nhng ngi ch, ngi m, cao qu hn hn
nhng ngi cng sn " v ", bin cht, ch lo thu vn ring cho mnh sau ngy
Ton thng.
My l th t H Ni cho bit cc v ch tr mt s cha t chc tng kinh
cu nguyn cho ti rt u n sut my thng nay. Ti xin knh gi lng thnh
bit n i vi nhng ngha c p y. Ti hiu rng nhng vic lm y xut
pht t nim mong mi chn thnh ca cc v sm thy nc nh thot khi
cnh iu linh th thm. Ti buc lng khng th a tn v a ch cc cha
ni trn v cn phng cc c quan an ninh c ngi n quy ry v xc
phm nhng ni tn nghim y, vin c rng cc v khuyn khch, ng h do
ng phm vi " k phn bi "! nh mt s cn b tuyn hun, an ninh H
Ni ang c ru rao trn i, trn bo v trong mt s bui thng bo ni b.
Ti gi n tng su sc i vi nhng ngi bn Php c v mi, thuc
mi xu hng chnh tr: cng sn, x hi, khng ng phi, cc gio s, nh
bo, nh kinh doanh, ...H khuyn khch ti : Hy gi vng tinh thn, hay
gi vng lng can m! H chm ch theo di tnh hnh Vit Nam v lo lng
cho nhn dn ta, cho t nc ta. H cho rng tnh hnh s chuyn bin theo
hng tt p. H gip ti bng v vn cch thc ring, rt cm ng. H gp
cho ti nn lin lc vi t bo no, vi ai, u nh ng d lun v chnh
kin ca mnh. H gii thiu ti vi cc i pht thanh Luxemburg, B, Ha
Lan, , c, ... ti tr li phng vn cc i y. H gi cho ti nhng cun
sch b ch v tnh hnh th gii, v Lin X, cc nc ng u, v Nht bn,
ng Nam ...sch bn ny rt t, nn y l s gip tht qy bu. Ti c
c mt t sch qy. H gi cho ti tp ch, bo hng thng, hng tun bng cc
220
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
th ting ti c c. H ct cc bo, tp ch, cc tp ghi li cc i pht

thanh, nhng on ni v Vit Nam ri gi cho ti c v lu gi. H gi cho
ti v cun sch ny, gii thiu cc nh xut bn c uy tn v ng tin cy...Mt
s ngi bn cn gi sn sng dn ti i tham quan trong Paris v vng
ngoi tn dng thi gian tm hiu thm v nc Php - H mi ti mt s
cuc gp mt, tho lun v hin tnh nc Php...Phn ln l nhng ngi am
hiu tnh hnh Vit Nam, c cm tnh vi cuc chin u ca Vit Nam dnh
c lp, qu mn v khm phc nhn dn ta. Kh nhiu ngi tng c
chnh tr ha t tui thanh nin trong phong tro ng h Vit Nam chng chnh
sch thc dn ca chnh ph Php. H chung mt c mun Vit Nam thot ra
khi khng hong, nhn dn Vit Nam cc nhc, nc ta pht trin, thu hp
khong cch qu xa v mc sn xut vi cc nc lng ging. H rt ru
lng thy vn cn nhiu ngi mun b nc ra i, tng cng khng ngng s
" thuyn nhn " ang b kt v ch i cc nc ng Nam . H rt nn lng
v kt qu ca i hi VII, khi thy i mi khng nht qun, khng " " v
c mt cn tht li...C anh bn tr Php rt qy Vit Nam, lo ti bun, thnh
thong li gh n mi ti i n mt ba, i chi mt vng. Tri ng gi, anh
mang n mt o d m p : " y l o ca ng c thn sinh ra ti, cn rt tt,
ti gi li lm k nim, nay rt mong c ng dng gi sc khe m lm
vic cho t nc - Trc nhit tnh y, ti khng th khng n nhn, mc d
nhiu bn Vit Nam cho ti o m.
C gia nh Vit Nam lu bn ny hi chuyn ti, c hi c s in thoi
gi n, mi ti gh chi nh, bn lun v tnh hnh t nc. Bit rng ti
dt khot khng nhn tin ca bt c ai, cc bc, cc anh ch tm cch ng h
ti bng th : ngi mua v thng xe bus, tu in ngm i trong thnh
ph Paris, ngi cho thuc b, c bn p ti vo hiu giy mua i giy c
lt lng th chu c lnh m 20 , c ngi lo cho m m, bt tt, gng
tay v qun lt chng lnh, ng linh mc a cho chic i ma, cng l k
221
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
nim, c ngi bit ti vit sch, lin gi n hng tp giy dy hng ngn trang
v c my ch nh ting Vit, ri c my com- pu- t hin i. C ngi gi
n hng t bia hp, hng tt thuc l thm...T thng 4. 1991, theo yu cu ca
con gi v em gi, ti b hn thuc l, nhng ngi thn yn tm v vui
lng, cng l mt cch gi sc khe c tt. Ti c nh b l b c lin,
khng luyn tic vn vng, dt khot vi chnh mnh, trc ti ht n gn
mt bao mi ngy.
Php chi ph bnh vin rt nng. Khng c bo him x hi th khng sao
thanh ton c vin ph. Chiu in, th mu u rt tn km. Ti t t k
lut cho mnh phi gi sc khe. Trn m nng u thng 6. 1989 lm cho
ti nhng suy ngh nhiu hn v cuc i. Ti b mt cn nhi mu c tim thp
t nht sinh. May mn vo ng na m, ngi li xe c quan ng cnh
phng thng trc c in thoi. Khi gia nh ti gi in ti, anh c mc qun
o ng phng xe n nh ti, cng ti ra xe a vo bnh vin khi ti lm i
v au. Mt cc mu ng lm nghn mt ng mch tim. Cc bc s phi ca
ngay ng mch c, lun mt chic "xng" nh xu vo tim thng cho mu
chy. Vt thng li so kh rng, c mt trc v mt sau tim, mu khng
ti c ht. Ti phi nm hon ton bt ng 18 ngy. Cc bc s bnh vin
Vit X, Vit - c, Bch Mai u gh qua bnh vin ti nm, trao i, tham
gia gp kin vi nhau cng tr bnh cho ti. Anh ch em cc bo, i pht
thanh, v tuyn truyn hnh n thm ti rt ng, vi tnh ngha ca lng bo.
T nhng ngi trong gii vn ngh thut, cho n b con khu ph, bn b
mt s tnh ln cn cng v thm. Mt nh bo M va gh qua H Ni cng
i vo thm ti. C v s cha tui cao cng n thm. Mt s ha thng
tn Cn Th, Nng gi th cho ti, cn lm th ng vin ti mau bnh
phc. Trong cn bnh him ngho, tnh ngha nng thm nh th lm ti xc
ng, tc dng nh l thuc b vy. Ti ngh hi ln thn rng, coi nh t nay
tr i l c " sng thm ". V trong thi gian " sng thm " ny cn tn dng
222
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
tt hn cho con ngi, cho cuc i, c ch hn cho nhn qun, x hi. Ti

thng nh n nhng bn b thn thit ng xung trong bom n Triu
Phong, Qung Tr, in Bin Ph, trn ng s 9, Ty Nguyn v min
ng Nam B....nhng ni ti tng i qua. Ti c sng st, may mn hn
nhng anh em khc bit bao. Ti sng s khi nghe tin ngi li xe tng cp cu
ti cht trong mt tai nn xe c bt thn hi thng 12. 1990, li 6 ngi
con (4 chu cn nh), v anh li nng thn cy rung, cuc sng cc k gieo
neo. Anh cng tng qun i, chuyn sang bo Nhn dn nh ti v tnh
ng i, tnh cu chin binh gn b hai chng ti.
Mt s anh ch em Vit kiu lm vic trong ngnh y Paris, ht sc nhit tnh
hi thm sc khe v khm bnh cho ti. Cc anh ch cn lm in tm , gp
cho ti v phng bnh, nhiu ln chm cu v cho n thuc khi cn thit, tt
c u khng ly tin. Ti lun gi trong lng mnh nhng nim bit n su
m nht i vi nhng tm lng qy bu y.
H Ni, nhng ngi c lnh vit bi chng li ti bng nhng th on
quen thuc, tn dng mt s bi bo ca phng Ty. Bn cnh nhng bi
bo tn ng chnh kin ca ti, cn c nhng bi mc my. Ngay trong mt bi
cng c on khen, on ch. y l mt iu tt yu trng t do ngn lun.
Trong mt bi bo Paris, tc gi cho ti l mt " ng gi c n " v khi tr li
phng vn, ti ni r rng lm vic ny ca ti hon ton mang tnh cht c
nhn, v ti khng c ai thuc gia nh thn thit Paris c. Paris lc li vo
ma ng gi lnh. Bo " H Ni mi" trch nhng on ca bi bo ny vi
nh lm cho nhng bn c bn nh hiu lm rng ti ang trong tnh trng
c c v l loi v mi mt.
S tht l ngc li. Ti c nghe k ng bo ta chm ch nghe nhng bui
pht thanh ca BBC ra sao. Khng t c quan v gia nh ghi m ting ni ca
223
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
ti. Mt s anh em tr cn nhn ti liu ca ti qua my chp. C my trng

i hc, anh ch em t chc chp tay li...Ti u c l loi v c c! v y
ti bn tu tt cc mi quan h b bn. Rt nhiu anh ch em Vit kiu, cc bn
Php tm gp ti, cht kn thi gian. Ri anh ch em Vit kiu cc nc Ty
u khc, ng u, Canada, M, tn c sang thm hoc vit th thm.
Tr li th, in thoi...chim phn ln thi gian trong ngy. Ti u c n
c! Ngc li ti bit rng, cha bao gi nim ng cm ca ng bo trong
nc vi ti li su rng nh hin nay, cng cha bao gi ti c nhiu bn b
quen bit nc ngoi nh hin nay. Ti lng trc rng, mi cuc dn
thn u phi tr gi. Ti b khai tr, b vu co, gia nh ti b kim sot, bao
vy v c lp. Cc bn b ti nh b quy ry v e da. Nhng ngi thn
ca ti sng trong khng kh cng thng chun b cho i hi VII, tt c th t
ca ti i hay n u b chn li v tch thu. Ngi ta thuyt phc - thc t
l e da - tt c nhng ngi thn v bn b ca ti phi ct t dt khot mi
s lin lc. Ngi ta dng ln v nh quay phim Php Gesbe mang ti liu v
tin ca ti v, mt s ba t tr tro v l liu, theo kiu gn nhiu vic lin
quan mt cch lp lng.
C quan an ninh xt hi dn dp bc s Bi Duy Tm, mt cng dn M v mi
quan h gia ng Tm v ti ch v ng Tm c em theo mt l th ti tr li
cho ng ta, trong ti ni ln cng khai chnh kin ca ti v hin tnh t
nc, khng c iu g khut tt, cn phi che giu c.
Th l khng phi ch nhng ngi trong gia nh v bn b thn quen ca ti
bc phi sng trong tnh hnh cng thng khng bnh thng. C nhng ngi
ngay tht, khng h c quan h g khc thng vi ti cng b quy ry v xc
phm nng n n th.
224
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Ti khng h cm thy c n. Chnh nhng ni au mi, nhng phn ut mi

lm cho ti tng thm ngh lc cng ton th nhn dn yu qy phn u cho
mt tng lai dn ch v phn vinh ca t nc thn yu. V vn bn b mi
trong nc v nc ngoi ang tip sc cho ti trong vic lm cn thit hm
nay.
IX. LNG DN, TRI
i hi ng cng sn Vit Nam kt thc.. Vn nh cc i hi trc, cc

bo H Ni ng nhng hng ch : " i Hi thnh cng rc r". Ngay
trong ng c my ngi tin rng ngh quyt ca i hi s c thc hin,
rng ch trong 5 nm na nhn dn ta s thot khi cuc khng hong? C my
ai tin rng trong 10 nm na tng sn lng nc ta tnh theo u ngi s tng
gp i, ngha l 100 %? ng mt thng sau i hi, gi vng tng ln t 380.
000 ng ln 460. 000 ng mt lng, gi mt ng la t 8. 600 ng ln 9.
4000 ri 9. 8000, ngp ngh 10. 000 ng, tin lng ca ngi lao ng v
vin chc vn t i, li b gim thm trn thc t. "cuc sng ri s ra sao?",
vn l cu hi xoy su, qun lng ngi dn. i hi 7 khng p ng ng
tnh hnh cc k nghim trng, cuc bt mch k n cho t nc khng kt
225
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
qa. Sut 16 nm tri qua 4 k i hi, mi ln ngi ta c tng rng tm ra

gii php, nhng bnh c c nng thm. Tm ra bnh bao gi cng chm, kiu
vut ui, nh cha bnh ny th con bnh chuyn sang bnh khc him
ngho hn.
Khi t nc lm nguy, nhiu kin, kin ngh c xut. Nhng lnh

o vn gi thi gia trng c on, nhm mt, bt tai. Kh nng lng nghe
vn t i tr v con s khng.
C nhng li bnh ng suy ngh. Mt nh bo Php nhn xt: " i hi 7 xt
cho cng ch l mt cuc trnh din cho ng ng Tiu Bnh xem. L ra tm
nhiu bn tt, th h li ng hn v mt pha, lao vo lng "k th v i", cho
rng th l ng n: Chung mt thc h chung mt ch x hi ch ngha!
cng l ng cng sn, nhng tng khi phc tnh ng ch, ch ct v tm ra
c li thot!.. "
Sau i h, quan h gia hai ng cng sn Vit Nam v Trung Quc c ci
thin r rng. Theo ti y l s lin kt gia nhng ngi cng chung mt mi
lo s n hong ht vi tro lu dn ch v a nguyn ang dng ln mnh m
trong mi nc. y l s lin kt ca nhng ngi bo th v chnh tr. H
"tm" nhau duy tr hin trng chnh tr trong mi nc, bp nght nguyn
vng dn ch ca nhn dn, ngn chn mt cch tuyt vng phong tro dn ch
a nguyn ang lan rt mnh chu u, Chu phi, chu M la tinh v c chu
.
Tnh hnh th gii nhng nm gn y c nhng thay i ht sc c bn. T hai
cc, hai phe xut hin tnh th a cc. T i du, sng mi chuyn sang cc
din hp tc v u tranh trong chung sng ha bnh. Cch nhn c khng cn
thch hp vi tnh hnh mi. nc ta hin nay iu sinh t v thing ling
nht l gii phng n mc cao nht sc sn xut ton x hi, lm ra c nhiu
226
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
ca ci nht y l cha kha cu vn t nc, con ng thot ra khi

khng hong.
Ngho i v lc hu phi l ni au chung, ni nhc chung ca mi cng dn,
ca mi ngi Vit Nam trong nc v nc ngoi. Khng ch lc hu v
mc sng, m c v hiu bit v khoa hc, k thut, v cng ngh, v qun l,
v dn ch ha, v chnh tr. thc vt qua ngho i v lc hu, t n pht
trin v mi mt phi l ng lc chung ca ton x hi, ng lc vn ln ca
mi ngi Vit Nam c trch nhim.
Nh th Nht Uyn Paris c cho ti nghe bi th ca anh ni ln ni nhc
y v chp li tng ti. Bi th c u : Nhc nc i ngho. Di y l
mt on:
... Nhc nhng ti nng lu vong phng s x ngi m
nc m,
ng v sao qu hp?
Nhc vi ti nguyn thin nhin,
bn ma cy tri
nhc vi bin di,
sng rng,
t ph nhiu,
nhc vi tr th tong teo,
227
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
m gy i m,
nhc vi cha gi trn va h ly lt
Nhc vi c lp m i hn thi thuc a,
nhc vi t do,
dn go tht t do!
nhc vi cng bng,
dn go tht bt cng , nhc vi dn ch,
m kh hn thi a ch!
Nhc vi Thi lan, Nam hn...
tin xa trn ng k ngh m nc ta cn ngho i xin n!
Nhc vi l tng p cao,
nhc thn tng tn th, nhc vi lch s ngn nm dng nc.
Nhc nhng k khng cn bit nhc,
hm hi ngi ngay, xua ui ngi ti,
nhc k bt phu
khng bit n kim Lu cu khi dn dn tc n c hn cng cc.
Ai l ngi v vn nc ngy mai,
228
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
nui ch kinh bang

cng nhau ra nhc.
i mi v kinh t quan trng nht hin nay l cng nhn quyn s hu rung
t ca nng dn. Tr li rung t cho nhng lao ng nng nghip, ti sn ca
cha ng b cng khai ph. Ch trng ca i hi 7 vn cn na vi, vn coi
rung t l s hu ca ton dn. Cc h nng dn ch c quyn s dng. B
con nng dn vn cha hon ton yn tm, cha mnh dn b vn u t, ci
to, chm sc ng rung v h cha coi l s hu ca mnh.
Trong sn xut cng nghip, th cng nghip, phi tht s tn trng, c v
quyn t do kinh doanh ca t nhn, m ra mt thi k t nhn mnh dn b
vn ring, hn vn ring, m xng, lp cng ty: ch bin nng sn, ch to c
kh, kinh doanh giao thng vn ti, m cc ngh tin hc, sinh hc, ha cht, vt
liu xy dng... to nn c mt lp nh kinh doanh c ti nng, lm cho nn
kinh t sng ng trong sn xut ra hng ha l chnh, ch khng phi i bun
(phn ln li l i bun lu!) v lm dch v l chnh nh hin nay. Vic xut
hin hng lot nh doanh nghip ti ba trong kinh doanh ng hong (ch
khng phi i chy mnh mung, nh qa, n xi nh hin nay) l thc o ca
s i mi v kinh t.
i mi v kinh t phi i cng vi i mi v chnh tr. y l hai mt ca i
sng x hi c lin quan cht ch. Khng phi thc hin my mc, i mi kinh
t thc hin ng mt bc th i mi chnh tr phi ng mt bc. Trn i
th, kt hp hai mt i mi y. Khng th mt mt th tin ln m mt mt th
lui li! Nh con ngi bc mt chn ln trc, cn chn kia th lui li sau, sao
m i c?! Hin nc ta l nh vy. Kinh t c nh hng, m ca t do
ha, nhng chnh tr th co li, hn ch quyn dn ch hn trc. Mu thun l
229
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
y. C khng bnh thng l y. Nguy c mt n nh cng l y. Ci

lm mt uy tn, mt cm tnh ca bn b v d lun th gii cng l y.
Lp lun bo th ca i hi 7 l : " Phi gi n nh bng mi gi. Bc i,
liu lng m rng dn ch phi tnh ton thn trng. Khng th hp tp vi
vng. Nhn mnh dn ch c lnh o, dn ch i i vi tp trung, gn lin vi
k lut". Lp lun ny rt c hi. N km gi t nc trong tnh trng chm
tin v chnh tr, do cn tr i mi v kinh t. N i ngc li kht vng
ca nhn dn, n mu thun vi quan im nhn dn lao ng lm ch, vi phm
quyn cng nhn.
Lp lun v xy dng ch ngha x hi ca i hi 7 l: " y l con ng do
ch tch H Ch Minh la chn ", do khng th no t b c! Nhng c
trng ca ch ngha x hi c nu ln l:
Do nhn dn lao ng lm ch,
c mt nn kinh t pht trin cao, da trn ch cng hu v cc t liu sn
xut ch yu,
c mt nn vn ha tin tin, m mu sc dn tc,
Con ngi c gii phng khi p bc, bc lt, bt cng. Lm theo nng lc,
hng theo lao ng. C cuc sng m no, t do, hnh phc, c iu kin pht
trin ton din c nhn.
C quan h hu ngh v hp tc vi nhn dn tt c cc nc trn th gii.
Nhc n ch tch H Ch Minh hng n my chc ln trong cc vn kin "
kin tr con ng ch ngha x hi l s la chn duy nht ng n ca chng
ta " l khng nn, khng khoa hc. Ch tch H Ch Minh mt 22 nm nay.
230
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
ng H tng cng vi ng ch trng sm hon thnh hp tc ha ton b

nn nng nghip. n nay ch trng ny b cng nhn l sai lm, vy th
khng th ch da vo l do v y l ch trng ca ng H m khng nh
l chn l. ng H cng ch trng cng nghip ha t nc vi tc cao,
ly cng nghip nng lm chnh, n nay ch trng y cng t ra sai lm.
Hn na, ng H khng cn sng chng kin cuc khng hong nghim
trng, s sp ca ch ngha x hi hin thc. V ng cng khng c thy
nhng o ln cc k h trng trn trng quc t, lm thay i hn b mt th
gii.. Theo ti, tt c cc ch trng, quan im ca nhng ngi khut, d
cho h ti gii n u, ch nn coi l nhng gi , tham kho. Ch c nhng
ngi ng thi mi c y trch nhim, iu kin hiu bit t gii
quyt mi cng vic ca thi i mnh, ca th h mnh.
Chnh v ui l nn ngi ta c phi vin ng H Ch Minh! Mt lun iu ca
i hi 7 l nc ta khng th quay v ch ngha t bn. Tht ra chng ta vn
cha c ch ngha x hi. Chng ta cng cha c ch ngha t bn theo ng
ngha. Ch ngha x hi hin thc cc nc u sp ri. C n hn 100
nc t bn hin nay, trong c nhng cng quc ln nht, c nhng " con
h " chu . Khng nn cu n tn gi, - ti- kt. C nhng nc t bn rt
pht trin, c nc t bn rt chm tin. C nc t bn bo m quyn li x
hi, bo him x hi tht cao, nh Bc u c gi l " nh nc phc li ".
Ta khng nn bt chc m qung ai c. Nn xy dng mt ch dn ch,
chm lo pht trin sn xut, rt quan tm n bnh ng x hi, hn ch chnh
lch giu ngho, rt ch n i sng vn ha, tinh thn, o l trong x hi.
Mt ch dn ch tin b. Tin b c thc cht. Nhng mun tin ti phi
cng nhn quyn s hu t nhn v rung t v cc t liu sn xut khc. Nu
khng s khng c g c!
231
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Nhng c trung v ch ngha x hi m i hi 7 nu ra khng phi l iu

kin cn v ! cc nc t bn cng c ch cng hu v cc t liu sn
xut ch yu. Nhiu nc t bn, h thng hng khng, vn ti, ng st
ng bin nm trong tay nh nc. Cng c t bn nh nc nm nhng c s
in nguyn t, in t, luyn kim, tn hc... C ni nh nc chu mi chi ph
v gio dc v y t. C ni nhng ph cp x hi, bo him, chm sc tr em,
ngi gi, ngi ln tui, ngi tn tt rt cao, vt xa nhng nc x hi ch
ngha trc y. Quyn t do c nhn cc nc t bn, tri qua cc cuc u
tranh quyt lit ca cng dn, cng t mc cao hn nhiu cc nc x hi ch
ngha hin thc: t do v t tng, t do lp hi, t do bo ch, t do xut ngoi,
t do kinh doanh...
nng thn Php, hnh thc hp tc x rt ph bin. l hp tc x sn xut
nng nghip, ch bin nng sn, hp tc x tn dng.
ta c ngi ng nhn rng ch cc nc x hi ch ngha mi c hp tc x,
mi c x nghip quc doanh, mi c bao cp v y t, gio dc...
V nn vn ha tin tin m mu sc dn tc th ti thy biu hin ca
c trng ny n v Indonesia, cn r hn cc nc x hi ch ngha.
i chiu vi nhng c trng nu trn vi hin thc nc ta, th c th
kt lun ta ra ch ngha x hi lc ny l hon ton khng thch hp. Chnh
cc nh sng lp ra ch ngha Mc nh Karl Marx v Engel tng ch r: Ch c
th t vn xy dng ch ngha x hi khi c iu kin, l mt nn sn
xut mang tnh cht x hi su sc, gn lin vi mt giai cp cng nhn sn
nghip ng o. ta c hai iu kin y cn lu mi xut hin! Ci bnh duy
ch tai hi l . Hn na ch ngha x hi trn thc t v ang ph sn r
rt ri!. N khng cn sc sng qua th thch kht nghit ca thc tin.
232
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Trong " Bn kin ngh ca mt cng dn" ti ngh i tn nc v tn gi "

nc cng ha x hi ch ngha Vit Nam" hin nay l khng thch hp. Ly
tn: Nc Vit Nam dn ch cng ha, nhiu ngi cho l quay tr v vi ci
c, khng nn - Ly tn nc Vit Nam Cng Ha cng li l quay v ci c
khc. Cho nn c l ly tn nc Vit Nam (Etat du Viet nam) l n, va gn,
va r.
Cn dng cm v thng minh nhn tht r, tht sng: nc mnh ang ng
u, thi im v hon cnh no, theo nh hng no.
Tp trung xy dng nn dn ch tht r l dn ch, mt nn kinh t dn tc trn
c s quyn hu t nhn v t liu sn xut, v t do kinh doanh l chnh (nh
nc vn gi mt s ngnh then cht nhng khng m m). Cn i vi ch
ngha x hi th nhiu lm cng ch nn ghi l " theo nh hng x hi ch
ngha", hay " s la chn x hi ch ngha cho bc pht trin tip theo".
nc ta c ch ngha x hi u m s mt! c ch ngha x hi u m
gi l bc tht li! Ch ngha x hi, mt kiu ch ngha x hi khoa hc, c
y d tnh dn ch v nhn o- sau ny d c chng na, th lc ny vn cn
l pha trc kh xa xm.
V chuyn chnh v sn cng vy. Ta nu lc ny l rt khng thit thc, lc
lng. Khi nim ny c a vo Hin php nm 1980, chng c ngha g
thit thc. N c tnh cht gio iu. Th c ni xy dng chnh quyn vng
mnh l c, xy dng nh nc php quyn, gi gn trt t an ton x hi.
Th l , l r. C ln ti vo thnh ph H Ch Minh. My anh p xe xch l
bo : " Chng ti l v sn y. Chnh quyn u c bnh vc v sn! Cc ng
y coi b th ght v sn d! " Cuc sng v sn tht bn cng, kit qu hn
di cc ch c nhiu! Tnh hnh nh vy m ni giai cp v sn nm chnh
233
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
quyn, ng ca giai cp v sn, ri chuyn chnh ca giai cp v sn, th tht

gng go v tr tru!.
Nu nh dn ch ha i sng chnh tr ca x hi l yu cu bc thit v chnh
tr th thc hin a nguyn chnh tr l vn then cht ca yu cu y. Khng
gii quyt vn ny th ng cng sn cng mt uy tn, lng dn khng yn v
t th trc th gii ca t nc ta vn cn kt cng. a nguyn l hin
thc r rt trong cuc sng. Nhiu ch s hu l a nguyn v quan h sn
xut. Lut php bo h quyn lm n chnh ng ca nng dn lm n ring l,
ca nng dn hp tc ha, ca th th cng c th hay hp tc, ca cng nhn
cc x nghip t nhn v quc doanh, l a nguyn v quyn li. Lut php
bo h t do tn ngng ca mi tn gio l a nguyn v nhn sinh quan... Mi
phong cch, trng phi ca vn ngh s c tn trng l a nguyn trong sng
to vn ha ngh thut... a nguyn gn b vi dn ch.
a nguyn chnh tr dn n a ng, l hng i tt yu ca x hi dn ch.
Hin php ca tt c cc nc dn ch u ghi r : quyn t do t tng, t do
t chc, lp hi (lp chnh ng) ca cng dn. Hin php ca nc Cng Ha
x hi ch ngha Vit Nam thng qua thng 12. 1980 ghi r trong iu 67 :"
Cng dn c quyn t do ngn lun, t do hi hp, t do lp hi, t do biu tnh
ph hp vi li ch ca ch ngha x hi v ca nhn dn". R rng phn chn
l on trn, cn ci ui :" ph hp vi li ch ca ch ngha x hi " l t
iu kin hn ch quyn cng dn k trn. Cn "ph hp vi li ch ca nhn
dn " th r rng khng thnh vn , v ngi cng dn cng c y quyn
li th cng c nhiu li ch. Hn ch quyn cng dn chnh l hn ch li ch
ca h.
Vn kin i hi 7 c on vit : " trong iu kin nc ta hin nay khng c s
cn thit khch quan lp nn c ch chnh tr a nguyn, a ng i lp.
Tha nhn a ng i lp c nghi l to iu kin cho s ngc u dy ngay
234
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
tc khc v mt cch hp php cc lc lng phn ng phc th trong nc v

t nc ngoi tr v hot ng chng T quc, chng nhn dn, chng ch .
l iu nhn dn dt khot khng chp nhn (trch bo co ca Tng b th
Nguyn Vn Linh).
y l vn sai lm rt ln, mang tnh ngy bin ca i hi 7. y l im v
phm r nht Hin php, cng l thi vi phm nn dn ch mt cch ngang
nhin v cng khai nht. H li lm quyn ni thay nhn dn.
Vn kin lp lun rng :" khng phi c nhiu ng chnh tr l c dn ch, v
khng phi c mt ng l khng c dn ch ". Lp lun ny ch ng mt na,
na trn ng. Cn na di sai. Cn ch r mt chn l chung nht: dn ch
ch c tht khi cng nhn nhiu ting ni, nhiu t chc, nhiu ng phi. Hin
php cng nhn quyn t do t tng, t do t chc, t do lp hi l mc nhin
cng nhn ch a ng. V trong x hi c nhiu t tng th t dn n c
nhiu t chc chnh tr mt cch hp l. Trn th gii hu ht cc nc thc
hin ch a ng. Nhng nc x hi ch ngha c hay trong th gii th
ba ln lt chuyn sang ch a ng. l Lin X, Ba Lan, Tip Khc,
Bulgarie, Hungari. Cho n Nam T, Albanie, Mng C u thc hin ch
a ng. Phi chu cng thc hin ch a ng. H i vo ng m qung
sai lm c ? Khng! tri li, ch c dang l nguyn nhn ca tnh trng c
on, quan liu, xa ri thc t tai hi.
Vn cn bn bc k lng nc ta l thc hin ch a nguyn, a ng
nh th no cho tt p, l chuyn t ch c ng sang ch nhiu ng
sao cho thun bum xui gi, khng gy nn hn lon x hi. Vn l ch
, ch khng phi l lc u nguy nguy, mt mc t chi a nguyn chnh
tr trong tm l s hi.
235
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Cn gi nim tin nhn dn, cng dn nc ta. Cn hiu su sc nhn dn

Vit Nam c trnh chnh tr kh vng vng, c truyn thng on kt v nhn
i rt tinh tng, phn bit ai c thin ch i vi t nc, ai i ngc li li
ch ca dn tc v nhn dn. Nhn dn l trng ti minh mn, nm trong tay l
phiu - quyn phn xt chun xc. H c sng sut vch mt ch tn
nhng k c d tm gy ri, nhng k m dn... Lut php cn phi nghim
trng tr kp thi nhng k c tnh gy bo lon. Qa trnh dn ch ha chnh tr
phi dt khot i vo con ng a nguyn. Ging nh dn ch ha kinh t phi
dt khot i vo con ng sn xut hng ha v th trng. Hai qu trnh y
gn b cht ch, to iu kin thc y ln nhau pht trin.
iu hp l l ngh n phng n i thn trng tng bc. Nn vn ng,
thuyt phc hoc c nhng quy nh dn ch bc u ch nn c vi t chc
chnh tr xut hin. Nhn dn ta c truyn thng vn ha su m. t nc
Vit Nam l t nc vn hin lu i. i x gia nhng t chc chnh tr s
c nhiu kh nng l s i x lch s, c vn ha, tn trng ln nhau, i thoi,
tranh lun trong khng kh n ha, bnh ng v trung thc. i lp trong xy
dng v u tranh thng thn vi nhau, ch khng phi i lp trong sng mi
v st pht ln nhau. Thc hin c nh vy, cuc sng chnh tr ca nhn dn
ta s bc mt bc kh di trn con ng dn ch ha. Li thc t l rt ln.
Lng dn s yn. Tr tu ca nhn dn s c pht huy. ng cng sn s c
iu kin xt li mnh, r b c nhng sai lm v c tt, c th khi phc
c nim tin trong lng dn (ch khng phi ch ghi bng ch ngha trong iu
4 ca Hin php). Sinh hot chnh tr v kinh t s khi sc v tin b. Mt x
hi lut php c hnh thnh. Nhn dn t tin, c trch nhim, thn trng, n
o la chn ngi i din cho mnh, iu m gn 50 nm nay h khng thc
hin c v khng c s t la chn, cc cuc b phiu u hnh thc, khng
c thc cht. Qua qu trinh dn ch ha nh trn, nhn dn c quyn t la
236
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
chn nhn ti cho t nc. Chnh quyn do dn v v dn s khng cn trn

giy m i vo cuc sng.
Ti xin nhc li : phn i v bc b a nguyn, ng cng sn vi phm tinh
thn v li vn ca Hin Php nc ta, t ra khng tin nhn dn, trn trnh s
phn quyt cng minh ca c tri v to nn mt t th chnh tr rt yu km ca
t nc trc cng ng th gii.
Sp ti, Campuchia s thc hin a nguyn chnh tr, vi cuc tranh c t do
ca cc phe phi i lp lp nn chnh ph lin hip. iu ny hp vi tro
lu chung ca th gii.
Mt hng chnh tr quan trng l sau 30 nm chin tranh nc ta, nn quan
tm xy dng ha bnh, on kt v ha hp, dn ch v nhn i. Chin tranh
chm dt, nhng di chng n li kh su trong ni tm mi ngi. Ngi
chin thng, k chin bi, ngi chnh ngha, k phn ng, ngi cng sn, k
quc gia, ngi l chnh, l phi, k l t, l ngy... Cn lm tt c nhng vt
thng lng kn thnh so, Vic ra i dai dng, khng sao chm dt c ca
hng trm, hng ngn" thuyn nhn " mi thng bt chp him nguy ngoi bin
c phi l ni lo u ca c nc. Chng trnh ra i c trt t ODP v chng
trnh ra i nhn o HO (c th i n gn na triu ngi) l iu khng bnh
thng. H phi gt nc mt ri b t quc mt cch min cng, cho thy
nhng vt thng chin tranh ca dn tc ta vn cn r mu, v cn lu mi
thnh so. c ngi t chn ln t Hoa K c vi ngy th t vn v cm
thy cuc sng b v, gay gt khng nh h hy vng. Bin php gii quyt
vn trn y l ch trng ha gii v ha hp dn tc su sc (tuy qu chm
cn hn khng) thm nhun o l v lng nhn i ca dn tc, nu ln quyn
bnh ng v nhn cch v quyn li ca mi cng dn, bt c qu kh ra sao.
nhng ngi min cng nh ra i c th la chn s li, cng chung
lng, chung sc xy dng t nc mnh, gia tnh thng yu ca ng bo
237
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
mnh. Hy xa b v gt sang mt bn nhng t him, nhng th on do lch s

li. Nhng nh kin ca ngi pha bn ny i vi ngi pha bn kia cng
nn gc li. Hy nhn nhau, mt i mt, nh nhng anh em rut tht. Hy coi
nhau nh nhng ngi con cng mt t tin, cng ng b, cha m. S i ch
d sao cng ch l tm thi, do hon cnh lch s chi phi, mt phn do nhng
lc lng bn ngoi. Nhng cnh git hi ln nhau, bn chm nhau ch l bt
c d. Chng khc g trn cng mt c th, tay tri, tay phi nh m, co cu
nhau, m chm nhau vy. n lc hi tnh, bnh tm nhn li tt c.
nhng ngi lng thin ca 2 bn i n hiu nhau, nhn i v lng,
tng knh v khoan dung, vi ngha chung: mi bn yu nc bng nhng
cch khc nhau, nay vn l lng yu nc gn b nhau tr li bt tay vo xy
dng li t nc hoang tn, v cuc sng ca th h hm nay v cc th h mai
sau. C gng t n mt s tha thun chung l chm dt kch, moi mc,
nng li vi nhau, chung sc, chung lng xy dng tng lai. Ch trng on
kt, ha hp y c thc hin s lm cho nhn dn c nc phn chn, gn 2
triu ngi Vit nc ngoi yn lng. Mt khng kh ha gii s xut hin, c
v nhng ngi c ti nng v tm lng trong v ngoi nc ng gp ht sc
mnh cho s nghip phc hng t quc. i vi b con Vit kiu hi ngoi
nhng cuc vn ng tip sc cho s pht trin ca t quc s mang quy m
rng, hiu qu cao, khng ri rc, ngp ngng nh hin nay. Nhng cht xm
Vit Nam nc ngoi c gi tr cao sn sng tr v (mt thi gian hay v hn)
ng gp cho t nc nhng tr thc, kinh nghim v qun l, kinh doanh,
khoa hc k thut qu bu. Ni bt hnh xa ri t quc, ca hng triu con
ngi c chuyn thnh mt li th c o, thu ht nhng ti nng tr v
gip nc, tng cht lng, tc pht trin ca t nc.
V chnh sch i ngoi, cn kin trc li cho thch ng vi nhng thay i cc
k ln lao din ra trn th gii trong thi gian gn y. Phi a t nc
Vit Nam ta ha nhp vo cng ng quc t. Phi thot ly dt khot khi s
238
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
phn chia gio iu c k :" hai phe, bn mu thun"... Phi tnh to gc b kt

lun v" ni dung c bn ca thi i ngy nay l s qu t ch ngha t bn
ln ch ngha x hi trn phm vi ton th gii ". l kiu ni ly c, ch
quan, khng c c s thc tin, cng nh kiu ni c m n xi rng, ch
ngha t bn ang giy cht vy.
Hi nhp vi th gii th phi thc hin nhng g ta cam kt khi gia nhp.
Lin Hp Quc. Ch ng v t gic m thc hin. Trc ht v quyn con
ngi, v quyn cng dn. S khng cn cng dn no b bt b, b giam cm
hay b quy ry do nhng quan im, t tng thuc thc h ny hay thc
h khc. Hy t b s cng bc v nhn thc v t tng, v d nh s khng
nh yu nc l phi yu ch ngha x hi. Mi cng dn c quyn suy ngh v
c nhn thc ring ca mnh qua s xt on ca chnh mnh. Khng ai c
quyn g p c.
Khng th dng dng, v trch nhim bt chp d lun th gii phi tay trc
hng my trm trng hp t y vin trung ng, cn b cao cp, tng t cho
n cng dn thng b x oan, b n oan, n gi, quy chp, t ng trong sut
my chc nm qua.
Sng phng v cng bng tr li t do cho tt c nhng ngi ang b bt gi, b
giam t v nhng quan nim chnh tr hay tn gio ca h. Hin nay Vit Nam
mang ci ting l nc vi phm nhn quyn, nc vi phm quyn cng dn vo
loi cao nht! Hng lot v n chnh tr " chng ng ", " xt li" " chng ch
ngha x hi ", "phn ng "... cn c mt t chc php l kt lun li. Phi
minh oan cho nhng ngi b x oan. Phi nh chnh cho nhng trng hp b
giam, b pht nng hn s cn thit. Phi xin li, n b nhng tn tht theo
ng lut. Lm c nhng iu y, khng nhng nh cm quyn khng mt uy
tn m cn c hoan nghnh. Nhn dn v c th gii trng i. Im lng, m i
239
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
th lng dn khng sao yn c, cng bng x hi ch l ni ho, trn giy. C

th gii tin b khng chp nhn thi bt nhn.
Cn ch ng i nhng bc ln, tht lng ha gii vi nhng k th c : Hoa
K, Nht Bn, Php, Trung Quc v nhng ng minh ca cc nc ny. Cn
tm ra nhng sng kin sm i n bnh thng ha mt cch tt p nht, c
li cho cc bn, ng thi trn nhiu hng.
Quan h vi Hoa K c ngha quan trng bc nht. Trong vn t binh chin
tranh (POW) v ngi mt tch khi lm nhim v (MIA), c bin php ch
ng xa tan nhng hoi nghi. Tt c nhng t binh pha Vit Nam gi trao
tr ht cho pha Hoa K sau Hip nh Paris. Trng hp anh lnh Garwood t
nguyn li, n 1979 mi v M l trng hp duy nht. Hi ct lnh M tm
ra c n u l giao cho pha Hoa K. Nhng tin tc v t binh M vn cn
Vit Nam l tht thit, l nhng tin n c ng c khng lnh mnh, hoc do
nhng lm ln.
Ti theo di kh cht vn t binh M min Bc v vit mt cun
sch v h. Ti gp kh nhiu t binh M t nm 1967 n nm 1973 v
thng xuyn tip xc vi c quan ca B Quc Phng ph trch vn ny.
Ti khng nh dt khot v c c s l hon ton khng cn mt qun nhn
M no cn sng Vit Nam c. Ti khng nh iu ny trn tinh thn thng
cm su sc v tn trng tnh cm ca nhng gia nh, thn nhn ca cc qun
nhn M b mt tch, m cha c tin tc v trng hp hy sinh ca h. Khng
th cho nhng gia nh y sng trong tnh trng php phng, hoi nghi v hy
vng khng c cht c s thc t, ri s b tht vng mt cch au kh. Ti
xut mt cch lm : pha Vit Nam ng pha M, nhng i din ca
chnh quyn M i din ca nhng gia nh qun nhn M b mt tch t do i
n nhng a phng m h mun lm cng tc iu tra cn thit. Pha Vit
Nam to mi iu kin thun li nht, d dng nht, hp tc vi pha M mt
240
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
cch thnh tht, v t, khng cht v li. Bt c chi tit no pha M nu ra v

vn no cng s c pha Vit Nam n nhn, chung sc lm sng t trong
kh nng c gng cao nht.
Trong vn Campuchia (l mt im then cht trong quan h Vit- M), cn
cng khai, sng phng theo lp trng hon ton tn trng c lp, ch quyn
ca Campuchia, ngi Campuchia gii quyt vi nhau vn ca nc h,
vi s gim st ca Lin Hp Quc, ca Hi ng Bo An. Nhn y cng cn
nhn r : chng ta b i Vit Nam qu lu Campuchia l sai lm (gn
10 nm), hn 100. 000 thng binh Vit Nam do cuc chin tranh ny gy ra,
cn c chnh sch chm lo mt cch chu o. Mt s kh ng anh em b ct
chn. Cn cng khai xin li pha Campuchia v vic lm sai tri ca mt s
chuyn gia Vit Nam bn (t nm 1979 n nm 1990), nhng vic lm
bao bin, mang thc nc ln, gia trng, thiu tn trng ch quyn nc
bn, k cng... Cng cn khng nh rng vic a b i vo Campuchia l cn
thit v chnh ng, nhm bo v an ninh ca t nc mnh, ng thi cu
mt dn tc khi b tn st. Nhng sau ch trng xy dng mt lin minh
c bit ca ba nc ng Dng mang tnh cht ch quan, li thi, khng
thch hp vi tnh hnh ang pht trin, gy cng thng khng cn thit trong
khu vc. Vic ny b th gii ln n rt mnh m v do Vit Nam b c lp
ko di.
Ch trng on kt, ha hp vi nhng ngi Vit Nam vi nhau (trc kia
hai trn tuyn) gn lin vi ch chng tht lng ha gii vi nc M. Nn t
vn vi Hoa K trn tinh thn nhn o cng phi hp chm sc nhng nn
nhn chin tranh c hai min, thuc c hai pha trong chin tranh. Cng phi
hp chm sc cc thng binh, nhng ngi tn tt, nhng gia nh c ngi
thn hy sinh trong chin tranh, nhng cu s quan, nhng cng chc v hu (ca
c hai pha).
241
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Hon cnh lch s dn n cuc ng u gia Hoa K v Vit nam, mang

li nhng tn tht to ln v ngi v ca cho c hai bn. C nhng mt mt
khng g hn gn c. Nay n lc dt khot gi sang trang khc trong mi
quan h gia hai nc. Hy xy dng gia nhn dn hai nc mt tnh bn lu
bn v su sc. T nm 1988, ti vit bi ni quan h Vit- M, duyn hay l
n? theo tinh thn ny.
Hy m rng quan h gia nhng cu binh, k c thng binh, gia vn ngh s
vi nhau, gia cc trng i hc, vin nghin cu, gia cc t chc ph n,
thanh nin, lao ng, cng an ca hai nc, da trn lng tin v tnh bn.
Lun iu cho rng hin nay quc M v phn ng ang tp trung sc lt
chnh quyn Vit Nam l mt lun iu ch quan, mang nng tm l suy
din, hong ht, mang du n ca thi k i ch thuc v qu kh. Tht ra
chnh gii Hoa K cng ch mong cho nc Vit Nam n nh, dn ch ha
ng b c v chnh tr v kinh t, gia nhp mt cch thun li vo cuc sng
ca cng ng th gii. Mong mun y ph hp vi c vng ca nhn dn ta.
Khi t nc ta i vo con ng dn ch ha, on kt ha hp dn tc, nn
ngh n vic ch ng mi tng thng M, tng thng hoc th tng Php,
th tng Nht Bn v Trung Quc, mi c Gio Hong ving thm nc ta
c th tm hiu r tnh hnh, thy tnh cm mi m ca nhn dn ta ginh cho
nhng nc vn l th ch. Vit Nam khng bao gi lng d nhng mi
th trong qu kh.
Chng ta ch ng to nn nhng iu kin tranh th u t quy m ln,
cng nh s gip d cho vay ca cc nc v cc t chc quc t nh ngn
hng th gii (WB), Qu tin t th gii (IMF). Trong khng kh tin cy v hiu
bit ln nhau, Vit Nam nn sm mi mt s chuyn gia quc t am hiu v
kinh t, ti chnh, ngn hng, qun tr cng nghip, qun l kinh doanh, qun l
242
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
th trng, lut php, t nhn ha, p dng cng ngh mi, chuyn giao k
thut... n cng chuyn gia ta lp cc phng n v sn xut, qun l, kinh
doanh, o to cn b chuyn ngnh theo nhng ni dung v tiu chun ca th
gii.
Mt chuyn gia kinh t Nht Bn nhn xt rng: Vit nam vn cha t b bnh
ch quan ngay trong i hi 7. Cc i biu khi gi tay biu quyt n nm
1995 t nc nht nh s cn bn ra khi khng hong kinh t, ti chnh, ch
biu l mt quyt tm, mt mong mun ch quan khng c c s. Tnh kh thi,
li ging nh ngh quyt ca cc i hi trc, l hon ton ng ng! Qu
nhin ngay sau i hi, gi vng, gi go, gi - la u tng vt, bt chp
nhng quyt nh va c biu quyt!... Ngh quyt mt ng, cuc sng i
mt no.
Khi c lng tin cy nhau, chnh ph dn ch tht s do dn v v dn c th
thng thn trnh by vi cc nc quan tm n tnh hnh nc ta v thc trng
ca t nc mnh, s dn, s lao ng, s tht nghip, s ngi tn tt, s
thng binh nng (ca c hai pha), s tr em suy dinh dng... Tnh trng nn
kinh t, gio dc ca nc ta. Thc trang h tng c s. Nhng vn cp bch
cn u tin gii quyt, vn ti chnh, ngn hng, vn n nc ngoi,
nhng kin xut ca ta, ca cc chuyn gia quc t.
Theo nhng tnh ton s b ca nhng chuyn gia am hiu ca ESCAP (y ban
kinh t x hi chu v Thi Bnh Dng) thuc Lin Hp Quc, trong iu
kin Vit Nam hin ti (vi thu nhp tnh theo u ngi di 200 la) mun
c bc pht trin va phi khi tt hu thm so vi cc nc lng ging
ng Nam th trong 5 nm ti, mi nm Vit Nam cn c u t t 4 n 6
t la (trong nm nm l t 20 n 30 t la), v nm nm tip theo (19952000) mi nm cn chng 5 t n 8 t la.
243
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
H cho rng nhng con s c v to ln trn y l cn thit, v Vit Nam tri

qua chin tranh qu lu di (hn 30 nm), chu ng 10 triu tn bom n, c s
h tng b tn ph nng n, hi phc cha c my. Khng c s gip d khi
u ca mt s cng quc th gii th kh c th bc vo thi k pht trin
c. Vit Nam cn mt k hoch nh k hoch Marshall Ty u sau chin
tranh th gii ln th hai. By nc cng nghip pht trin ang nghin c vn
gip d Lin X. Cc nc Ty u ang nghin cu vn gip d cc
nc ng u (qua ngn hng BERD chng hn).
Mt s chuyn gia nhn mnh n vn u tin cp bch : dng dy h thng
gio dc ang xung cp nhanh (c s o to nhn ti v truyn b kin thc),
dng dy h thng y t cng ang xung dc, k c vic khc phc nn suy dinh
dng tr em vi din rng (c s ca sc khe, sc lao ng ca ni ging
Vit Nam), cng c h thng giao thng vn ti xung cp nhanh, qu lc
hu (ng x, cu v cng... ), nhng yu cu y u c tnh cht SOS - cp
cu!
Ch c mi nhng chuyn gia quc t am hiu cc lnh vc, giu kinh nghim
mi c th ra nhng k hoch kh thi, c c s khoa hc v khi thc hin
mi thun li.
n lc cn thit xut vic lp ra mt Qu pht trin Vit Nam (Fund for
development of Viet Nam) hoc mt ngn hng pht trin Vit Nam (Bank for
development of Viet Nam, BDV), tp trung cc ngun ti chnh, phn phi, iu
ha, kim tra vic chi tiu, di s qun l iu hnh ca chnh ph Vit Nam
cng i din mt s t chc quc t.
Hin nay Vit Nam mi nhn c s hp tc v u t nc ngoi c gi tr
gn 2 t la (trong mi c 400 triu la l c thc hin) l qu thp
nu so snh vi s dn ln ti 67 triu (Tnh theo u ngi, mi ngi cha
244
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
t c ti 40 la trn k kt v trn thc hin mi ngi cha t 6 la).

Ngay khi du ha khai thc, mi nm t chng 2 t la tin li, th mi u
ngi cng mi ch vn vn cha c 30 la.
Lnh o l d kin- Lnh o l nhn xa trong rng- Lnh o l suy lun khoa
hc, ngh n tt c kh nng c th c, la chn kh nng ti u. Lnh o
khng bao gi c ch quan, c ch nh trc ri ch ngh theo ng mn
y. S sa vo s thin cn ngho nn - Lnh o l nhn ti pha trc khng
cho qu kh, kinh nghim c, vt mn c chi phi. Tnh th lun thay i. Lnh
o cn l tng tng, cn phi bit m mng - Khng phi m nhng chuyn
cao xa, vin vng, m phi bit ngh n nhng vn t ngi dm ngh n,
tng nh v l, cui cng li ha ra thc t, thc hin c.
Trn y trnh by mt phng n hnh ng cn la chn.

trong nc, s c ngi cho rng, nhng kin ny mnh m qu, cc oan
qu, mang o tng, khng thc t, khng th no chp nhn c! nc
ngoi s c ngi ph phn phng n ny l ci lng, nh nhng qu, rng
ch hin nay tht s li thi, cn xa b.
Ti cho rng kin ti t l thit thc, hp l, thch ng vi thc tin hin
nay, mang tnh cht ng mc t ti mt thay i c bn c li cho t
nc.
V mt quc t, chng ta ang tnh trng khng thun li. S lnh o bo
th, bm gi nhng tn iu c, tnh trng thiu lut php, ri rm trong iu
hnh b my... t hi l tham nhng dai dng, h tng c s yu km... lm cho
nhng ngi c thin ch d dt, e ngi u t vn vo.
245
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Cc cng quc li ang c nhng mi quan tm ln cc khu vc khc :

Trung Cn ng, ng u, Lin X... Vit Nam khng l khu vc mang li ch
sng cn, thit yu ca h. Ch kiu ngo ngh rng : h cn ta hn l ta cn h!
Ta giu ti nguyn, nh c gi p lm ca hi mn, ai cng mun ve vn! S
tht khng phi nh vy. Ta cn h hn h cn ta. Ta c t nhiu ti nguyn,
nhng khng hp dn lm v thiu lut php, thiu n nh, khng gy c
nim tin lu bn.
i mi kinh t mnh dn i i vi i mi chnh tr su sc. Thc hin a
nguyn mt cch ch ng c mt ch dn ch hp tro lu chung. Thc
hin tt p s chuyn tip t ch c ng sng ch a ng, xy dng
mt nh nc php quyn, mt x hi cng dn, trong ngi dn tham gia
trc tip vo i sng chnh tr, kinh t, vn ha ca t nc. l to nn
mt s thay i liu lng, ngon mc, mang tnh cch mng su sc theo
hng tin b v hin i. t c nhng iu y Vit Nam mi tr nn hp
dn, thu ht mnh m s quan tm, cng tc, tr gip ca cng ng quc t.
Phng n trn y thc hin d hay kh? Kh v ang c qu nhiu lc cn. V
nhng quan nim gio iu, bo th vn cn nng n trong b my cm quyn.
V s phi l vn cn c chp nhn :
i mi v kinh t i cng vi s tr v ci c ca chnh tr, tnh trng tro cng
ngng t n s tn ph c kinh t v chnh tr, gy hn lon thm cho t nc.
V ngi dn vn cha c ni ln s la chn quyt nh ca mnh.
D v tt c cc phng n suy ngh v hnh ng trn y r rng ng b,
thnh mt th thng nht, c xy dng trn l phi, s hiu bit v lng tri
bnh thng ca con ngi. N hp vi o l v lng dn, n cng hp vi xu
th ca thi i. Ci c ca ton x hi, ca cc tng lp nhn dn l rt ln -
246
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
C mt chng ch l mt nhng o tng ch quan, nhng iu p cha c

tht, nhng c v tt nhng xa vi.
Ngi dn c quyn s hu chnh ng v lu di s ra sc u t sc lc ca
ci cho ng rung ca mnh, sn lng s tng ln - Nng nghip s pht trin.
Cng nghip v th cng nghip pht trin do c t do kinh doanh- Ngi c
ca, c ti kinh doanh s u t sn xut hng ha lm cho cng nghip dn tc
sng ng. Nh nc c iu kin chm sc cho cng dn quc doanh, khng
bao bin, bao cp trn lan - Nh nc s thu c thu ngy cng ln - Tr thc,
cht xm c coi trng- S nghip y t gio dc c chm lo tt hn - Vn
hc, ngh thut pht trin trong khng kh t do sng to. Tt c nhng i
tng gp kh khn trong x hi : ngi cao tui, thng binh, ngi tn tt,
vin chc v hu... c iu kin c chm sc tt hn.
Thanh nin thy r hng i ln trong mt x hi dn ch, gia mi trng
thun li cho s pht trin ti nng mt cch bnh ng. Do tui tr s l lc
lng tin phong hoan nghnh v nhit tnh c v cho phng n ny.
Nhng ngi cng sn, nht l nhng cn b lu nm, phn ln ngh hu,
cn e ngi rng nhng i thay qu mnh m s c th nh hng xu n x
hi v li ch ca bn thn. H c th thay phng n ny m ti kin ngh l ti
u v yn lng. H cng phn chn nu tht s h l ngi lng thin, lo ci lo
ca dn, ca nc. Nhng ngi cng sn hin cng v lnh o (trong Quc
hi, trong Ban chp hnh trung ng, Ban b th v B Chnh Tr va c
bu), nu c cng tm, lin khit v thin ch, cng c th nhn ra phng n
ny l hp l, ng tnh v ng h.
Cn b v chin s qun i, an ninh c th nhn r phng n ny mang li
cm no o m, cuc sng n nh cho gia nh mnh thnh th v nng thn.
247
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Mt s ngi tho vt, khn kho hin ang tn dng nhng k h ca c ch

kim li cng tn thnh thay i lm n ng hong v lu bn, chm dt
chp git trong hn lon.
Phng n ny kh d to nn nim tin trong nhn dn ph hp vi nhng kht
vng su xa v chnh ng ca h: Kinh t pht trin, np sng dn ch, con
ngi c t do, mi cng dn c tn trng, cng bng x hi c m
bo, gii thot cho h nhng lo u hin ti, do x hi bng hoi, o c sa st,
con em b h hng.
Cn vt trn nhng th on h da ca nhng ngi yu bng va, nhng k
mun gi n cng cuc sng c an gia trng, c quyn, c li. i
hi 7 h vin c rng nu thc hin a ng th s hn lon to, hng trm " t
chc chnh tr phn ng " s xut hin, " mc ln nh nm ", bn " phn ng "
t nc ngoi s o t tr v! H mt lng tin nhn dn, s phn xt chn
tht ca nhn dn. Nhn dn ta rt sng sut - Ai tht s l phn ng, chng li
li ch ca nhn dn, s b nhn dn thng tay gt b. S c nhng quy nh cn
thit mang tnh lut php m bo cc cuc bu c tht s t do trong trt t
v k lut. Nu cn s c s quan st cu cc c quan truyn thng v cc t
chc quc t - nh trong bt c t nc vn minh no. Cuc o chnh tuyt
vng v tht bi thm hi ca bn gio iu bo th Lin X thng 8 va qua
chng t khng ai c th lng li, tro lu dn ch, d chng l ph tng
thng, b trng an ninh, b trng quc phng... ti dn l tri c
biu l mt cch hng hn v su sc. B my cnh st, qun i, mt v ng
theo nhn dn. l li cnh co anh thp i vi nhng k gio iu, ngoan
c, coi thng nhn dn mi mt.
ng o b con Vit kiu rt mong mun thy nc nh i thay theo hng
tin b, on kt, ha hp v a nguyn. Trong hai triu ngi gc Vit nc
ngoi vn cn c ngi gi mi th su m vi nhng ngi cng sn, ch
248
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
trng " dng bo lc gii phng ng bo " (!), nh h ni. Nhng h thiu
c th v lc. Hng ng h ngy cng t i. Nhn dn khng th chp nhn bo
lc v ni chin. Xng mu ca nhn dn b phung ph qu nhiu ri. Ch
cn con ng u tranh khng bo lc. Hu ht b con Vit kiu hin nay
mang quc tch nc s ti tin lm n sinh sng, h khng cn l cng dn,
h khng cn l cng dn Vit Nam, nn kh c th tr v trc tip tham gia
cuc bu c nu c. ng o b con rt tha thit vi cng cuc dn ch ha
ca t nc v mong mun tham gia thc y qu trnh dn ch ha y bng
mi kh nng ca mnh cng nh ng gp c hiu qu cho s nghip pht trin
t nc sau .
B con Vit kiu c tm lng thnh vi t nc, xin yn lng. ng o nhn
dn trong nc u c kht vng dn ch su sc v s lm tt ngha v cng
dn. Chnh ng bo trong nc mi l lc lng hng hu trc tip quyt nh
s i thay ca t nc. Sc h tr ca Vit kiu dn ch l rt quan trng. Do
nhng thnh tu k diu ca truyn thng qua my thu thanh, my truyn hnh,
my ghi m, tnh hnh cc nc lt vo phng ng ca mi gia nh, tt c s
bng bt tin tc u khng hiu qu... Cuc sng dn ch cc nc nung nu
kht vng dn ch ca ngi Vit Nam ta. Lc hu v chnh tr l u mi ca
cc lc hu khc. Kht vng dn ch, kht vng v quyn s hu rung t,
quyn t do kinh doanh, quyn t hu chnh ng, ch ch dp tt l bc l y
, vi kh th xung thin, khng c cch g dp tt ni.
Khi c bu c tht s t do hn 40 triu cng dn ta trong nc n tui i
bu s x dng l phiu ca mnh mt cch sng sut. Ti hnh dung s l
ngy hi tng bng, si ni v su sc nht ca t nc ta- Ti c mong cc
nhc s c tm huyt sm sng tc nhng bi ht cho s kin lch s ny,
theo ni dung: dn ch, a nguyn, on kt, ha hp, nhn ti tng lai, phn
u xy dng T quc m no phn thnh, mi con ngi t do l mt ngi
249
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
sao (khng phi l ht ct) xa b chia r v hn th, nu cao nhn i v ha

hp - Lch s sang trang mi t y.
Ti hnh dung ra lc y, mi ngi s chm ch ch i v theo di qua mn
truyn hnh v my thu thanh nhng bui hp ca quc hi dn ch, nhng
cuc tranh lun soi ni, nhng kin c sc, c nhng lp lun v chnh kin
khc hn nhau. Th mi tht s l dn ch. Cc cuc b phiu c th t nht tr
rt cao, cng c th khng c a s tuyt i, ch c a s tng i, nhng tt
c u phn nh s tht. Khng phi nh trc y quc hi, mi cuc b
phiu bu i biu u t 100%, hoc 99. 9%, cc cuc b phiu kiu gi tay
u t trn di 90%. i hi 7 ng cng sn va qua, c nhng cuc b
phiu t 93%, 85%, 83% c coi l khc trc, l mi m, nhng tht ra vn
l dn ch hnh thc, dn ch hn ch, thc cht l khng dn ch.
Ti i hi 7, vn l nhng thm lun mang tnh cht tp th, c bn bc, cn
nhc, gt ra sao cho trn tra - Nhng kin c nhn mi m, c gc cnh b
bp nght t trc. Cha hp, mi ngi u bit trc kt qu! R rng ly
ci c " dn ch c lnh o", "dn ch tp trung " nhm hn ch quyn dn
ch. Trong quc hi trc y nhng kin hay, c sc, mang tnh sng to,
rt b ch v thit thc u b ngn chn, nhng li cn ngn, pht hin sai lm
ca nhng ngi hiu bit, cng trc u b b ngoi tai - Nhn dn ta phi
cay ng bit bao tr gi cho nhng kiu dn ch hnh thc y. ng phm
ht sai lm ny n sai lm khc v ch chu nhn sai lm cng khai mt cch
chiu l khi ngi dn phi tr gi nng n ri! Ti c ca s bo th ngoan
c, mang tnh c on phn dn ch l ch .
Sm hay mun, dt khat t nc ta s i vo nn dn ch a nguyn, nh mt
trm nc trn th gii- Nhng u c t cho l tin phong nhng li chm tin,
chuyn ni thao thao bt tuyt " do dn, v dn " nhng li rt s nhn dn nm
chc quyn dn ch trong tay, nht nh khng th ngn chn c xu th v
250
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
quy lut. dn l tri. Tui tr ngy nay nht nh s sng trong mt x hi

dn ch v a nguyn - C th sm, sm hn d kin - s l bc nhy vt
v cht ca x hi ta. Ti tin l n s n sm.
" Bn kin ngh ca mt cng dn ", a ra cui thng 11 nm 1990 gn
c mt nm. Ngay sau trong mt thng bo ni b, Ban b th giao nhim
v cho Ban t tng vn ha trung ng v Ban bin tp bo Nhn Dn m
cuc ph phn cng khai nhng chnh kin " sai lm " ca ti trn cc phng
tin thng tin i chng- Th nhng mi n nay, c hai c quan im lng,
khng my may ph phn ni dung ca Ban kin ngh y. H ch lm c ci
vic bc b mt cch c on rng ti xuyn tc s tht, cn ti " xuyn tc "
ch no, ra sao, th h khng th ch ra c! bi xu ti, h uy tn ti, v h
rt s ng bo tn thnh ngh ca ti, h c ni " sng kin " lp lun rng
ti dng mt i d quc tr li phng vn l phn bi ng, phn bi nhn
dn (!).
Vy cc v lnh o H Ni u c ln, nhiu ln tr li phng vn ca BBC,
ca bo ch phng Ty th sao? i xa hn trong vic bi xu ti, thng bo
ming ca Ban vn ha v t tng ph bin :" Bi Tn tr thnh k lm thu
cho BBC, c BBC tr tin cho tng pht ni trn i, cho nn ni nhiu n
vy! ". Ti khng mun ci chnh nhng k c tnh vu khng! Ti ch mun
ng bo ca ti hiu r : ti tr li phng vn gn 200 pht trn i BCC l do
nhu cu trnh by r kin ngh, bng ting ni ca ti, ti c th lao bng
bng Anh (500 stecling), nh mc th lao cho bt c ngi no khc. Mt s
bi bo ti vit cho bo ch phng Ty, ti nhn nhun bt bnh thng. Mc
ch chnh khi vit bo l ni r chnh kin ca ti v hin tnh t nc.
Trong bi bo " Trng chi hay chi trng ", ti c t mt ga thuyt:
Khi nhn dn i hi v Hin php nc ta c thay i chp nhn nn dn
ch a ng, c th ngh n thnh lp mt ng mi - ng dn ch chng hn.
251
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
ng ny va hp tc, va u tranh vi ng cng sn - Th l mt s v H

Ni giy ny ln, cng khai kt ti ti l phn bi ng, ang lm le y ln mt
t chc phn ng! Mt cn b cng vi cao vu co :" Bi Tn li chc
chn l c quan mt v Php nui " (!) c th l suy lun v phn on ca
h - Ti khng cn thanh minh trc nhng li vu khng d di. Nhng ti c
trch nhim ni r vi ng bo thn yu : Ti chu cnh sng thiu thn ni
t ngi, quyt khng nhn mt ng Franc ca bt c mt t chc no ca
nc Php. Nhn tin l mc c, l khng cn t ch, l mt t th chnh tr v
o c rt cn cho cuc u tranh - C ngi khuyn ti : " Anh sng kh
khn qu. Hy ngh chnh ph Php gip. H tng gip cho nhng ngi
Vit Nam trong cc t chc quc gia v nh ca phng tin, chi ph hat
ng... " Ti dt khot t chi gi y. Vu khng ti, nhng ngi ba t mt
cch c c y cng ng thi vu khng c quan an ninh ca chnh ph Php.
y l mt thi rt km vn ha v ngoi giao i vi mt cng quc ang
mun m rng quan h nhiu mt vi nc ta.
Ti vit cun sch ny p ng yu cu ca mt s bn b v ng bo yu
qu. Hng trm bc th ti nhn c t tn thnh bn kin ngh v tr li
phng vn ca ti cui nm ngoi, yu cu ti kin ngh r bc ng i ti
ca t nc trong thi gian trc mt ra sao? y mi l iu h trng nht.
y cng l iu ti suy ngh trong my nm nay, cng o su thm trong mt
nm qua.
Cc phn trn cun sch ny l hi k ca nhng s vic qua. Nhng s kin
su sc i vi ti, gi ln nhng suy ngh, kinh nghim v bi hc ca cuc
i. C ng chm n ngi ny, ngi khc, nhng ti khng c c ni xu
ai c. iu quan trng l cc bn tr thn thit ca ti hiu thm i iu v
t nc ta v cng ti rt ra nhng kt lun v kinh nghim cn thit. Khng
252
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
th gii quyt nhng vn ca tng lai nu khng trang b cho mnh mt

hnh trang suy ngh v kt lun r rng v qu kh.
Cc c quan Tuyn hun v An ninh nc ta s vi v cho rng y l cun
sch " phn ng v nguy him ". Nu c tinh thn dn ch, h nn cho lu
hnh ri t chc tho lun, tranh lun ngay tht cng khai trn cc phng tin
thng tin i chng, ly cng lun lm trng ti. Ti khng bao gi ngh rng
kin ca mnh l chn l, phng n mnh kin ngh l hon ho. Ti ch mong
gp c cht sng kin nh trong vic mu tm mt li ra cho cuc khng
hong trm trng ca t nc. Nhng bt hnh ca ng bo thi thc ti.
Nhng tr em sai mn v thiu dinh dng, nhng ch em nh bn thn nui
con, nhng thy c gio " bn cho phi ", lng khng sng mi ngy, li
chi tr chm, nhng nn nhn chin tranh khng c sn sc, hng triu ngi
v hu sng cc nhc... gia s lng hnh ca bn tham nhng, tha h tiu xi
phung ph l ng lc thc y cho ti vit cun sch ny.
Bi ton ln ca t nc khng c i hi 7 gii mt cch trn vn v chnh
xc. Nhng thm ha dn tc s cn ko di v hn. Ti phi kin ngh vi
ng bo yu qu mt phng n hin thc.
C ngi cho rng phng php bt bo lc rt kh t kt qu. My chc nm
trc, Thnh Gandhi ch trng dng bin php khng bo lc ginh li c
lp cho n . Lc u c ngi cho rng l v ch, o tng! Ri ch
trng ny huy ng c hng chc triu, ri c trm triu nhn dn n
chung lng u tranh: bi kha, bi ch, bi thc, tun hnh, a kin ngh.
Kin tr m si sc, n ha m quyt lit, buc bn thc dn phi lui bc. Gn
y 7. 1991 nhn dn Madagascar vng dy u tranh quyt lit nhng khng
bo ng: 300. 000 ngi tun hnh, biu tnh, h khu hiu, a kin ngh, c
ngi i din, lp " chnh quyn th hai ". Cuc u tranh ko di hai tun l,
253
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
ri ba tun l, cui cng tng thng phi nhng b, thng lng vi i din
nhn dn, tuyn b gii tan chnh ph... Li mt bi hc, dn l tri!
nc ta, nhn dn ta c th vn dng nhng iu c ghi trong Hin Php:
Quyn t do t tng, t do lp hi, quyn biu tnh hoan nghnh nhng ch
trng - " ni tht, ni thng, ni ht ", ch trng " bi tr bun lu, hi l v
tham nhng " ra nhng yu cu i dn ch v a nguyn. Thanh nin,
cng nhn, tr thc, vn ngh s, b i an ninh, b con nng dn c nc, tn
cc tn gio... c th ng h tro lu dn ch bng nhng cuc tun hnh qun
chng v bng nhiu sng kin khc - dn l tri - Khi thnh phong tro
mang tht s tnh cht qun chng th khng c cch g dp c.
iu mu cht l g? L mi ngi hy suy ngh c v ln nhau, truyn cho
nhau ngh lc. Trong tng gia nh, ng ph, tng xm lng, tng c quan,
tng trng hc hy trao i kin nu cao trch nhim v ch u tranh cho
l phi, cho chnh ngha. Mi ngi hy vt ln chnh mnh. Khc phc e d,
lo ngi phn vn. Trau di quyt tm vng chc, cng nhn ta, tr thc ta, nng
dn ta, tui tr nc ta khng bao gi hn c. Thng minh v sng to s ny n
trong u tranh. y chnh l cuc cch mng su sc cho dn ch v t do,
ginh chn vn quyn cng dn chn chnh. t nc chuyn bin i ln l do
s ng lng, ngh lc ca mi con em mnh. Ngng cao u, t tin m hnh
ng. Sc mnh ca ng tm, ca ng khi l sc mnh di non lp bin.
T quc Vit Nam trong tr tr, chm tin, hn lon.
Trch nhim ca mi cng dn tht nng n. Cu nc l mnh lnh ca thi
cuc. Cu nc mt cch thng minh v qa cm. C thi i bn chng ta.
Tin b bn chng ta. dn l tri.
Tnh hnh hon ton chn cho mt cuc i mi c bn.
254
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
Tm l x hi chn cho mt cuc i i theo hng dn ch, tin b. Cn

mt " ci hch " ban u, khi ng cho phong tro qun chng ng ln lm
ch tnh hnh. Ci "hch" y, s khi ng y s n. T th ton dn tc l sn
sng!
Ch cn cha y mt chc nm, th k 20 s kt thc.
Loi ngi sp bc vo th k 21 vi nhiu mi lo toan ln, nhng cng vi

bit bao nhiu ha hn.
Khng ai c th ph nhn lch s v vang ca dn tc Vit Nam ta. Mi tm
lng yu nc, thng dn ang canh cnh ni lo toan a t nc ra khi tnh
trng bi t hin nay. Ni au chm tin, i ngho, thiu dn ch thi thc
chng ta.
Cun sch ny ti hon thnh ni qu ngi gp mt ting ni vo cho
nhng gii php chung cho t nc. Rt mong c cc bn trong v ngoi
nc n nhn nh mt tm lng b bn, tm s thn i cng bn.
Hnh nh hoa xuyn tuyt, bi cy xuyn tuyt u xun lun hin ra trong sut
cuc hnh trnh ca ti i ngc li cuc i mnh, qua hi tng v suy ngm.
Ti bit nhiu bn c cuc i i th nh ti, cn si ni, phong ph hn, cc
bn bt gp cun sch ny mt s im tng ng th v. Cc bn tr thy
y i iu mi l, c khi kh hiu. Tt c l s tht. S tht vn nh n c.
Kinh nghim sng ca mi ngi l nhng bi hc su sc v b ch nht cho
bn thn mnh. Cc nh hin trit xa v nay u cho rng, t gio dc mnh l
bin php gio dc su sc nht. Mi dn tc ln ln bng nhng vinh quang v
ti nhc, bng nhng thnh cng v tht bi, cng ln ln bng cch t gio dc
mnh v hc nhng dn tc khc. Khng lm c nh th, ch quan v t
255
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
mn, mt dn tc c th tr thnh c bit, xa l vi th gii, nh mt hc sinh c

bit, khng ha nhp c vi np sng v k lut ca cng ng. Vit cun
sch ny, ti t gio dc li mnh, chia x nhng iu u, tr, sai lm, nhng
iu tm huyt vi bn c.
Hy lun l chnh mnh. Hy suy lun bng ci u tnh to ca mnh. Ch theo
ui, nhm mt a dua, nh ri bn th v nhn cch. Hy trung thc ni ra iu
mnh hng ngh, hng cho l ng. Khng noi theo, ni da, ni nhng iu
chnh mnh khng tin. Gi lng tm ngay tht. Lp trng dn tc vng chi,
khng b lung lay bi bt c thc h xa l no. Dt b nhng tn iu ngoi
lai. M mt nhn th gii chung quanh, hc mi iu hay. Phc thin, bit lng
nghe, khng o c gi. Bit xin li v sa cha li lm. C tm nhng im
ha ng trong i lp. Pht huy lng nhn i, sc thuyt phc ca o l,
khng c xy bo lc. Ti nng, ngh lc, ca ci, nhn dn ta u khng thiu.
Nhng tm lng b bn, nhng cnh tay h tr c lc cho t nc ta khng
thiu. Tt c l t ta! Con ng dn ch a nguyn c bc i hp l l cha
kha m ra cnh ca thong rng ca t do, sng to, n nh v pht trin.
l nhng iu ti tm dc nht v mun trao i vi bn c trong cun sch
ny.
Ti rt n hn l cun sch vit c phn vi v, hon cnh ring ca ngi vit
rt kh khn, c nhng suy ngh cn cha t d chn. Rt mong cc bn th
li.
Hoa Xuyn tuyt vn ln t nhng tng tuyt y trng xa l hnh nh ca
mm sng bt dit, ca kht vng t do, p su trong lng t bng gi. Hoa
bt dy bo hiu ma xun. Ngn vn a hoa xuyn qua tuyt trng long trng
tuyn b s co chung ca ma ng. Nhng a hoa trng trong, trinh bch,
phn pht mu hng v tm nht - Mu ca u tranh v c vng. Tc phm
vn hc Php ca ngi hoa xuyn tuyt l hin thn ca ti hoa, ca ct cch ho
256
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn
hoa phong nh, t thm cho hoa ny ci tn Galantine theo ngha y. Cc bn

tr Php cn gi hoa xuyn tuyt - Perce neige - l Violette trn tuyt trng. Hoa
xuyn tuyt hun c t chiu su ca t nhin v v tr, yn lng gia mnh
mang tri t m ni ln kht vng, quyn sng v sc sng gia cuc i.
Vi nhng trang sch ny, xin bn c cho php ti c coi nh tng mi
bn mt chm hoa xuyn tuyt nn th, bnh d, m bt khut. Cuc cch mng
chng ta mong i bt ngun t nhng p , suy t su lng v lch s v hin
ti, v trch nhim cng dn. Mi chng ta quyt l mt thnh vin nng ng
nht ca cuc cch mng y. p lu, sc bt dy cng mnh.
Cc bn thn yu trong c nc, khp bn phng tri!
n lc bc vo mt cuc dn thn mi. Xin c xit cht tay, c m
hn nhng gng mt chin s dn thn u tranh cho t do, cho dn ch, cho
no m v thnh vng. Cho nc Vit Nam xit bao yu qu ca chng ta m
my m mt, rng r gia thi i mi.
Paris nm 1991
Thnh Tn
Ngun:http://viteuu.blogspot.com.au/2013/05/hoi-ky-hoa-xuyen-tuyet-cuabui-tin-ky.html
257
Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

HoaXuyenTuyet PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

HoaXuyenTuyet PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HI K

HOA XUYN TUYT

Ti knh tng cun sch ny:

Paris, Thu 1991

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

Paris 5 thng 6, 1991

15 nm nay, t nhng ngy Ha Bnh, nhiu ni au ging x lng ti. Nhng ni au

l ni au ca tinh thn, ca tr tu... L tng xm nhp ti t nhin, su sc tui 18.

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

(cc b, cc m), cng c hi c i i b st rt, b bnh gh l su qung- nhng vt l

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

may vi gn 200 hiu bn v o may qun o. Ti c nhng ngi bn lu nm kh thn

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

iu t hi nht l mt c ch, mt h thng chnh tr, x hi nng, chp ln s phn ca

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

y l s c kt rt su sc thm thy s c x i ti ghi nhn, suy ngm v c gng lm

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

Ti hiu ngy cng r rng ci c ch ny tr thnh kn mt, c dn ch chng ch l dn

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

tr gp phi lm cho ti nn lng. V ti tuy l Trng ban bin tp tun bo Nhn Dn Ch

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

khp khing s vp ng ln knh. M lnh o th rt s i mi v chnh tr, h s mt

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

nhng ci cht l chnh. Khi tnh th bin ng h c th li ko ng o ng vin khc v

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

s sp t ca Hi, v ban chp hnh Hi chnh thc mi ti li vi tun gp g nhng

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

ca anh, anh ch em tr thc, gio vin, vn ngh s, cn b bn tn kh si ni v c xu th l

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

Mt nh bo nc ngoi nhn xt: "Bi Tn l con ngi thng c mt a im v thi

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

my chin tranh ln, vi loi v kh tn k: Xe tng Abrams, pho by, xe bc thp, my

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

P- chen- tng t m sng 7- 1- 1979 v tra th n Hong Cung, chiu gh vo i s

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

nm, bn anh em y thng gh nh ti, hp mt vo ngy 7 thng ging nhc li nhng

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

V ng mt tun l trc khi ln ng, ti gh v thm qu ti x Lin bt, huyn _ng

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

lm ch tch y ban thng v Quc hi t cui nm 1946, n u nm 1955, thng rt

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

Ti bc vo ngh bo t thng 10, 1964, sau mt chuyn i nghin cu Ty Nguyn v

u nm 1972, sau khi chin trng Qung Tr v, ti c ban b th trung ng ng

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

v Pho i bay B52 (mi tp li c 5 hoc 6 ngi). Ti tng hi chuyn Alvarez,

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

Trong nhng nm 1978, ti n cc tri t nn ngi Cmpuchia Bn sn (Ty Ninh) v

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

y l cun th tm ca ti. l nhng cun sch mang nhiu nt c th sng ng, c

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

nhn dn ch c tin d bo thi tit l c th tin cy phn no, (v vn c trng hp d bo

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

Chnh do nhng cn bnh v nhng ci ch quan liu d nng m nhng cy bt c th l c

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn

Vit nam, diu m lnh o rt lo s. Ni n a nguyn l ni n dn ch, t dn n

Hoa Xuyn Tuyt Bi Tn