Dəli Kür

_________________________Milli Kitabxana__________________________
_________________________Milli Kitabxana__________________________
SEYD ZM RVAN
SELM
SRLR
CLDD
II CLD
"AVRASYA PRESS"
BAKI-2005
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bu kitab "Seyid zim irvanu srlri. cildd, II cild" (Bak, Elm, 1969) nri sasnda
trtib olunmu v tkrar nr hazrlanmdr
Trtib edni:
Sleyman Rstmov
Redaktorlar:
Qara Namazov
Snan brahimov
894.3611 -dc 21 AZE

irvani Seyid zim. Seilmi srlri. cildd. II cild. Bak, AVRASYA PRESS,
2005, 384 sh.
XIX sr Azrbaycan poeziyasnn boyk nmayndsi S..irvani klassik erin btn
janrlarnda srlr yazmdr. airin satirik eirlri, mnzum hekay v mktublar dbiyyat
tariximizd son drc byk hmiyyt ksb edir. air znn satirik mzmunlu eirlri il
klassik poeziyamzda yeni dbi mktbin sasn qoymudur. Byk M..Sabir d mhz bu
dbi mktbin yetirmsidir. airin cildliyinin II cildin satirik eirlri, mnzum
hekaylri v mktublar daxil edilmidir.
ISBN 9952-421-02-6
"AVRASYA PRESS", 2005
_________________________Milli Kitabxana__________________________
_________________________Milli Kitabxana__________________________
_________________________Milli Kitabxana__________________________
_________________________Milli Kitabxana__________________________
ALMLR MZMMT EDN CAHLLR
Saqi, mey ver biz kim, dvlt olub yar bu gn,

vqdn cnb edir sabit syyar bu gn,
Dvr edr vcd il nh gmbdi-dvvar bu gn,
Mn grk nu qlam badeyi-glnar bu gn,
Bad imkd mnim bir qrzim var bu gn.
Etmim tvb egr badv trsadn mn,
Kemim deyr kinit il klisadn mn,
mim badeyi-rngin xmi-sadn mn,
Olmuam indi xbr badeyi-mvladn mn,
Meyi-mvladn el sari srar bu gn.
Badeyi-Mstfvi xmd edr cu xruKi, sfasndan onun qart olur taqt hu,
Baddir ruhi-xuda, saqiyi-glhr Sru,
Alm nri-maarif eylyir badfru,
Alb rhmt il xaneyi-xmmar bu gn.
Piri-meyxan meyi-nab iart eylr,
Drdnuani-vilayat bart eylr,
Dini tkmil qlb ksfi-kramt eylr,
Muxtsr, alm tblii-risalt eylr,
Fa olur mrtbeyi-Heydri-Krrar bu gn.
Mn d peygmbri-namursliym rvann - .
Ki, grk zahir edm nini hr ziann,
Fa edm rmzini hqdn yetin frmann,
Saqiya, yoxmu yanda meyi-rmmann,
hri ql bad il cnnti-nhar bu gn.
Hqq edib n mni peymbri-fvci-ra,
Mn grk alm tbli qlam sbh msa,
rdn hq mn tbli qlr fai-nida
Ki, gr eylmsn xlq bu tblii da,
Olmayb xlq risalt dxi izhar bu gn.
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Mn rsuli-ra, mlki-vfadn glirm,
Hdhdi-nambrm, hri-sbadn glirm,
Alm sibqt edib badi-sbadn glirm,
Hcci-mnay gedib, kuhi-Minadn glirm,
ahidi-vhdt olub ksrti-zvvar bu gn.
Axiri-hccini n Xatmi-rsul etdi tmam.
Azimi-Ysrib olub hmdi-Mhmud mqam,
Ol h-Xmmi-qdir zr olundu ilham,
Gldi Cibril ki, ey srvri-syyarmqam,
Sn gndrdi salam iyzdi-qhhar bu gn.
Sn grkdir edsn Xmmi-qdir zr nzul,
Gftgu eylmsin zmreyi-shab fzul,
Bs grk zahir ola mrtbeyi-zvci-Btul,
Olacaqdr o hin ziddi "zlumn v chul",
Alr alm mxfi olan srar bu gn.
Yetir afaq o ahnhin vfaln,
Sabit et cml bu mvlalr mvlaln,
liv ali-li gvhri-lalm,
Zatnn drri-giranmayeyi-valaln,
Minbr st xban eylginn car bu gn.
Etdi n hkm nzul ol hi-syyarxidm,
Oldu shablrin surti-hal drhm,
Etdilr rz ki, ey zbdeyi-hli-alm,
Su taplmaz bu dir ir hrartdn hm,
Kreyi-xak olubdur kreyi-nar bu gn.
Nazil olmaa deyil hi mnasib bu mqam,
Hkm hkmnd, vli biz sn etdik elam,
Aban drci-dhn srvri-ecazklam,
Dedi: - Bu hkmi-xudavnddir, ey qvmi-giram,
Eylyib hkm mn qadiri-cbbar bu gn.
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Etdi shab bu hkm hi-rsrir,
Dedilr svt il "lbbeyk", ucald tkbir,
Oldular cml piyad i soir i kbir,
Mntzir kim, ndi frmani-xudavndi-qdir,
N bruz eylyck iyzdi-dadar bu gn.
O hnah bicazi-tr oldu mnbr,
Bd tmhidi-xudavndi-qdim davr,
Dedi: "Aya, deyilm mn siz candan behtr,
Dedilr cml, bli, cy hi-valagvhr,
Snsn vlala mvlayi-szavar bu gn".
Dedi: Hr xs ki, almd mn olsam mvla,
Ona mvlad li, ol hi-mlki-mna,
Ona nasir olana nasir ola bari-xuda,
Hasid dmnin dmn ola rbbi-sma,
Bu duan eldi hmdi-Muxtar bu gn.
Tutdu bir xeymd bs Heydri-Krrar qrar,
Thniyt etdilr ol irdil xrd kibar,
bn-Xttab xitab eyldi. Ey irikar,
"Bixxi bixxin lk mvla"* sni qld cabbar,
Oldun, ey srvri-din, alm srdar bu gn!
O qdr kmdi kim, xtmi-rsul etdi vfat,
Zlmti-xakd mstur olub abi-hyat,
Tutdular Xzr triqindn o qvmi-zlmat,
Qldlar zlrin hqq ziyaft isbat,
Dedilr rehlt edib Seyyidi-brar bu gn.
Uydular hrimn, hkmi-Sleyman qald,
Bir d hqqin biz gndrdiyi frman qald,
Bnd olub zahirin, batini-quran qald,
Ksdilr suyunu, fsrd glstan qald,
Nec kim, indi d zahird o asar bu gn.
Mbark olsun, mbark olsun snin mvlaln.
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Hi k yoxdu ki, lan "kma kan" saqi,
Oldu hr srd bu nkt nmayan, saqi,
Biz hq nayibidir'fazili-irvan, saqi
liv ali o sibti-hi-mrdan saqi
Ki, onun hqqini qvm edr inikar bu gn.
Elmd tay deyildir o cnaba bir hd,
Bu di mnqbtin vsfin yoxdur srhd,
N qmi ets gr hasidi-iqbal hsd,
Hasidin boynuna zncir olacaq hbli-msd,
Mnkri-rtbsinin mnzilidir dar bu gn.
Saqiya, bad-xzan ets glstan xrab,
Yen gl nkhtini zahir elr buyi-glab,
Tutmaa ali-li damnini eyl itab,
Bamdn glm, dri-elmi el dqql-bab
Ki, li elmi lidn olur izhar bu gn.
Saqi, ol xali-hcrdir mn bu gn rfat,
ahi-zmzm o znxdand, lbin abi-hyat,
pmsm xalvi haciligim olmaz isbat,
zn ver busy, ey Kbeyi-hli-hacat,
Sonra ks bam, qurban el, ey yar, bu gn.
Baiban, sbzeyi-bigan tutubdur mni,
Payimal etdi xzan lalv srv smni,
Zalr incidir ol blbli-irinsxni,
Rizxari-krmidir i fqir i qni,
Hqq ziz eylyn axr olumu xar bu gn?
Hqq zizi hsdi-dmn il xar olmaz,
Gn ai d yer stn idbar olmaz,
Rsmdir Yusif hr zal xridar olmaz,
Hr yetn tprmmi vaqifi-srar olmaz,
N qmi gvhr gr yoxdu xridar bu gn.
10
_________________________Milli Kitabxana__________________________
lma ir yen yaxd khn qazi,
Mn onun dhrdym hr bir iindn raz,
Eyni "mtlldi, cvfdi" bu feli-mazi,
Yetcgin nemt inkar eldi fyyazi,
Qisseyi-maziy eylr z inkar bu gn.
bi-eyd alsa idi ks iki ksdn fitva
Ki, siz sabit olubmu ola bayram frda,
Birisi verdi cavabnda "nm", ol biri "la",
N sbb "la" deynin qvln etdi imza,
mri-rid qrabt grm kar bu gn.
xtilaf oldu ki, n eydd beyni-lma,
z xilafin tapar hr biri ri-fitva,
N dbdr siz, ey tayifeyi-bisr pa,
Eylyirsiz lma qeybtini sbh msa,
Yetirirsiz niy elm hlin azar bu gn?!
Etdilr ay tutulan gecni on drd hesab,
Dedilr shv elyib mcthidi-arcnab,
l ncum aparrlar cba, qvmi-dvab,
Bavcudi ki, n tqvim bilillr, n hesab,
Yeriin bilmmi eylr gy rftar bu gn.
Seyyida, kim ki, hrr iri-xuda naibin,
Sn onun lnt oxu ruhuna, hm qalibin,
Qzbi-iyzd onun hazirin, qaibin,
Baxma dhrin bu sift xasirin, xainin,
Al qlm, yaz olarn hcvin ar bu gn.
Hi bu nkty agahsz, ey qvmi-vam
Ki, deyib hq sizi quran ara klnam,
Ruz b etdigvz fikr xyalatd xam,
Alim hrmyin, ey klbi-yhudi-bdnam,
Surti-Qlmi siz etmyin izhar bu gn.
11
_________________________Milli Kitabxana__________________________
N db bilmyirm tacir, ya bzzaz,
styirlr ki, yen qazimiz olsun taz,
Gzlmk yaxd hr bir i n ndaz
Ki, salb thmt il hr biri bir avaz,
Alim diqqt edir hr yetn idbar bu gn.
Yoxdu kim, zrra qdr firqeyi-ttarda hu,
Olar buyi-gl sndl edibdir bihu,
Elm st n sbb eylyiri cu xru,
Siz deyin balasn z nsxsini nsxfru,
Satsn z trini misqal il ttar bu gn.
Hamdan artq edr knlm bu mkt kbab:
Ab azn, lma qeybtin eylr qssab.
Bir deyn yoxdu qoyun eyi, ey xanxrab,
Sn ki, hrd yoxdur n svab n iqab,
Yegiln... qarn vcd il bsyar bu gn.
Bir yaman srdi n bilmyirm, vaveyla!
Fitneyi-dvri-qmr yoxsa olubdur peyda?
Gtrb mnsbi-Molla Nqi hr bisr pa.
Az qalb Aca bac da glib olsun molla,
Yoxdu hrnd ki, hlvasna bazar bu gn.
erbaf tayifsidir hamdan hli-fsad,
Cvq-cvq ylb qeybt edrlr bnyad.
Bunlarn vardr arasnda ne ibniZiyad Gr imam olsa, imam olu, billah, cllad,
Demdi adlarn Seyyidi-fkar bu gn.
Etmsin syl qalay lma qeybtini,
Ban salsn aa bulasn z ...
lsin vq il bamaq [da] z sntini,
Ne dvltli var Allah alacaq dvltini,
n hrr sahibin it kimi nccar bu gn.
12
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Hanudan bisrpadr bu gruhi-ra,
Yoxdu mcmueyi-almd bulardan rsva,
Mst layqil meyxarv birm hya,
N sdaqt, n dyant, n mant, n vfa.
ahidi-surt olur yazdn ar bu gn.
xtisas bu zman dg bu rftarn,
Olu hr srd yz mhnti bir huyarn,
"Kc qoyub ruzi-zl xitini bu memarn,
Gr k sr flk kc olacaq divarn".
Sn dua eyl ki, brhm ola divar bu gn.
km dnya qmi, ql camuvi lbrizi-rab,
Kimci-xlvtd rfiqin olacaq meyl kbab,
Fazilin mdhini ql, eylm tvii-zab
Ki, bu gn hr n svab etsn, olur eyni-svab
Ki, Olub naibi-hq srvr xyar bu gn.
Yesin z arpasn, budan satsn llaf,
Ola bilmz glibn gvhr hrgiz srraf,
Bu n szdr ki, cahan alm edib r xilaf,
hrti-zahir bnd olmayn, ey hli-gzaf,
Siz deyilsiz, bilirm, elm xbrdar bu gn.
N n saz eldin bir bel hdyan, Seyyid
Ki, dedin hr ks bir nv il bhtan, Seyyid,
Olacaqdr dili-hbab prian, Seyyid,
Gl usan xtmi-klam et, sn qurban, Seyyid,
Rmzan kimi tapb tul bu gftar bu gn.
13
_________________________Milli Kitabxana__________________________
RVANIN TZ BYLR HAQQINDA
nki xllaqi-cahan xilqti-imkan eldi,
Knzi-mxfid olan sirri nmayan eldi,
Mnbeyi-feyz idi, bu alm ehsan eldi,
Kimini eyldi heyvan, kimi insan eldi.
nbiya silkini srdftri-dvran eldi.
qli sultan yaradb, qld hvasi xddam,
Qlbi-insan edib hikmt il ruh mqam,
Xilqti-alm n feyzini gstrdi tmam,
Ta qoya alm ol qadir qyyum nizam,
Bzini xan elyib, bzini sultan eldi.
Sirri-hikmtdi bu i kim, ham ks xan olmaz,
Xar lazmdr ola xar, glstan olmaz,
Xan xar etmk n xaliq nqsan olmaz,
Ham ks by ola bilmz, ham ks xan olmaz,
Hikmti-kamilsin hq bel ayan eldi.
Mlki-irvan bu diyarn ki, glstan idi,
Mustafa xani-flkovkt onun xan idi.
Bu diyar hli onun tabeyi-farman idi,
Var idi bir ne bylr ki, onun can idi,
Onlarn hr birin bir cr saman eldi.
Etdi n dvlti-Rusiyy bu mlki tsxir,
Sltnt mlkn ta istdi qlsn tmir.
Yaranal Yermolovi-sahibi-ql tdbir
irvann bylrini birbbir etdi thrir,
Hr ksin layiqi-hvaln tibyan eldi.
n bu thrir zamanndan tb bir mddt,
By olan kimsnlr hrd tapd hrt,
Xlq grd ki, edir bylr dvlt hrmt,
Balad vql by olmaa oxlar niyyt,
Kimi by yazd atasn, kimisi xan eldi.
14
_________________________Milli Kitabxana__________________________
mperatora bu i nki olub kf oyan,
Ta ki, thqiqi-mratib ola verdi frman.
Gldi irvan Puin ad bu mr divan,
Onun hdind bu i tapmad yeksr saman,
Tzdn gldi, Mlikbylrov nvan eldi.
dilr and ilenlr hams Quran,
Ta ki, meyl etmylr yriy, bhtan,
Hr ksin layiqin rh edlr mrdan,
Bylrin byliyi ta sabit ola divan,
Xan, kimi by elyib, ya kimi drban eldi.
Saqi, doldur, mn bir cam, miran gtir,
Tvsni-tbimi bu rsd cvlan gtir,
Bim bak eylm, hr bir sz mrdan gtir,
ndi, ey tb, by hvaln meydan gtir,
De grm, bylik iin el nec nvan eldi?
Bli, ol gn ki, ilenlr seilib tapd nizam:
Mxtsr rz qlm, yax deyil tuli-klam.
Grd bylr ne yz rz vern var, ham xam;
Dedilr kim, at lb, itlr oldu bayram,
Hr biri bir tmn-xam cvlan eldi.
ki by dmdi rvt tmin sla,
Biri Mmmd li bydir, biri d Mahmud aa.
Qald vurdu iin, gzlmd rm hya,
Getdilr xlqin ham bana yz drd bla,
Unudub Allahi bunlar ham tyan eldi.
Qarasaqqall Hsn oldu pul almaqda vkil,
Ald pul, eyldi qismt, hamya durdu kfil,
t bazardan danb mnzil znbil-znbil,
Etmdi mdlri yal qidan thlil,
Sald ishal oxun qat eldi.
15
_________________________Milli Kitabxana__________________________
oxusu glmi idi hr bular bisr pa,
Bir d grdk ki, geyib hr biri bir tirm uxa.
Grcyin xlq olar, syldi, ey bari-xuda.
Tlk quyruunu harda batrbdr nohura,
Yen bunlar kimi soydu, kimi ryan eldi?
Bylrin hasil olub dvri-flkdn tam,
Yedi, yaland, qarn sald qoyun tk ham,
At lb, itlrin oldu ne gn bayram,
Grd iybanl Qasm grmdiyi yyam,
Getdi on drd gec iybanda iraan eldi.
Yek bylr pul alb bir ne alaq bydn,
Khn atlar nec ki, arpa qapar ekdn,
Tutdular aqibti qrma, bartdan, zngdn,
Nh beyin pul tklb stn yerdn, gydn,
Qocalq Nuh kimi axr tufan eldi.
Nec insafd kim, Hac Hsn by bir pir,
Deysiz by deyil, axr ola sizdn dilgir,
Bx edib siz tki ox bylr ali-Kimir,
Trxanov Knyazovu grd olub eyxi-Kbir,
ox inaytlr edib hr i trxan eldi.
Bu n insafdr, ey peyrviyani-Brmk,
Eyl ks var ki, ox yaxd ondan ek,
Onu siz by edsiz, olmaya Mirz Hac bg,
Bavcudi ki, ilndir, z d ox zirk,
Siz edn zlm n Sfyan n Mrvan eldi.
Xud pristatel z Hac by verdi bzk,
Dedi hr nal kr olu n rvadr ola bg?
Bs ndndir ki, boy oldu, grsn, zimral Shk?
Aikar idi ki, hmmzhbin etdi kmk,
Batini zahir edib qsdi-mslman eldi.
16
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Qaraqa olu ki, he by dyd, bg dedilr,
Pul ki, gldi araya, bardaa shk dedilr,
Kim ki, pul vermdi, - ol yaz Brmk dedilr,
Mxtsr, ey at, ata da ek dedilr,
Bu eklr yeyibn arpan tyan eldi.
Bu tin msl, ey mftiyi-pakiz-xisal,
Yazlb, sndn olur r triqil sual.
ndi bu bylr arvad hramdr, ya hlal?
Sn gr doru demzsn, qal boynunda vbal,
arii-r bu hkm nec tibyan eldi?
Gr qubernat tr lli pristav Sibir,
Yen znnim bu deyil, bir-birin i yetir,
nki bdcins ml cml dnbdr qtir,
Hmzni saxlad Qurbanbyov, arvad gtir,
O da Qurbanbyova cann qurban eldi.
Kiinin dvlti-Qarun atar imkan,
Mlk mal il msxxr elyib irvan:
Ba, buzxansi, karvansaras, dkkan,
Nkri, faytonu, at, qoyunu, oban,
Dvlt mal onun almi heyran eldi.
Xud, tutaq ki, demdiz by filana, bhman,
Gldi srdar sabah, dd bir i, irvan.
Hansnzda taplar dmoy layiq xan?
Tprm astar bez yatdnz yoran!
Bilmirm hq sizi bunca nec heyvan eldi.
Birisi xan ola gr olmaya evd nan,
Hsrti-nan il hrdm xa qmdn can,
Bilmirm, neylyir o xanli, ya dnyan,
Hr kimin dvlti vardr, odur srin xan,
Pul edn hkm n xan n d sultan eldi.
17
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Ad by olmaq n by olumu hr gmrah?
zn yz bzy, ir ola bilmz rubah,
Nn olu gtirib bir by irvanda pnah
Ki, onu by elsin, bir el sn tanr nigah!
Eyl kamil kiinin adn nqsan eldi.
irvanski yazb z adn bir byzad,
Ta ki, fxr eyly sl nsb cdad,
ox deyildir bu ona, fikr edsn mnad.
Biz dedik ki, yazacaqdr adn ahzad,
Yen insaf elyib kim, bu yazq xan eldi.
Yz manatdan yuxar xrc elyib Hac Manaf,
Bylrin xansini am shr etdi tvaf,
Dedilr bydi, bunun byliyin yoxdu xilaf,
Bir sual etdi pristatel, ey hli - insaf-Ki, nen
Xan lqbin ryann ryan eldi?
Qarasaqqall Hsnby duruban tez ayaa,
rz qld ki, onu rh qlm mn, ay aa,
N qdr xan tutard onu krk, papaa,
Dadb paltarn, ryan glrdi otaa,
Qoydu xan adn ryan, lotu meydan eldi.
Kl snin bana irvan, cb oldun nadan
Ki, sn sahib olur indi glib hr ... atan,
Han yyami-qedimin, han ol Mustafa xan
Ki, xb taxtna izztl edrdi divan!
rxi-zn-qhb cb bizlri suzan eldi.
Advoqatlar dem, bu xlq il manndi-ya,
Ba Fondilki, Haput orta, Aacan aya,
Soydular rzinin qalmad cismind ya,
Yazq Abdulla byin hm uduzuldu boya,
Hm zn soydu lotu, gr nec ryan eldi...
18
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Xlqlr ox ylb syldilr hdyan sz,
Yxd irvann evin axn bu bhtan sz.
Hqq-nahq cm edr hr biri bir dstan sz,
Mslhtn oxunan shbt edr nvan sz,
nanan kims bilir ki, lotu meydan eldi.
y kirlr tufa tk ta ki, grb harda var a,
Kimd var aca pilov, hr gec yal bozba,
oxu var ki, gtrb n zn byl maa,
z evind yemyib, and irm, bir gec a,
Qarnn otarmaq n nfsini heyvan eldi.
hli-divann iin rh qlm bir ne bab,
rhi itmam yetimz yazila tli kitab;
Fqralr yanban zlm oduna oldu kbab,
Bir trfdn eldi zlzl irvan xrab,
Bir trfdn d, bular almi viran eldi.
Hl qoy zlzlnin shbti qalsn baqi,
rh edim cml polis iini, ey saqi,
Kolbakin* tkd bizim bamza torpa,
Tikdi hakim biz hr hftd bir sarsa,
O da gldi gcnn tabeyi-frman eldi.
Aldlar saqqaln n l bdzat ml,
Etdi soyunuluu hr biri bir zat ml.
Hr biri tovlad soymaqla bir qat ml,
Aldlar xlqdn ek ml, at ml,
Nec ki, hr biri bir ayr madyan eldi.
N pristav, n kmki, n kvartal, n kazak,
Hams qurd kimi soymaqla xlqi ki, qoaq,
Mslhtin eleyibler ne xas qaaq,
Ne ks var ki, nahqdn olubdur dustaq,
Kimi ldrd grk, hans sinib qan eldi?
Kolyubakin
19
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Etdi bdl li by xatirimi xo v xram,
Xass kim, Xan oban taifsi cml avam,
Biri bilmzdi ki, var mhzri-divanda mqam
Hm hrd, hmi ld iin verdi nizam,
Gzdi hr yan Mlikov, yaxca divan eldi.
Dalb llr ad hr bir nv klk
Qrxd xlqin ban hr biri misli-dllk,
Sac Lahcdan qutarb, qalmad Salyanda lk,
Cif cm etmy kim, bunlar il eyxli bg,
Gh mrid etdi zn, gahi mslman eldi.
Sarsaqqall naalnik dem, bir qorxaq ink,
nki ullard, palanlard onu hr ek,
Hr bir nv onun ... vurdu kpk,
Bir ne mddt aamz bizim oldu sa bg,
Bir zaman gldi biz hkm o Trxan eldi.
ncinar oldu Qasmby, biz ox verdi zab,
Hqq evin yxsn onun, etdi bizi xanxrab,
ncnarlq z bir elmdi bihdd hesab.
Bu avam olu avam harda grb fsli-kitab,
Haradan gldi, zn qabili-yan eldi?
Atd divann hr mfsidi-bdzat st,
Mindi gnd atn, apd z tat st,
Gzdi hr yanda, be ek yedi bir at st,
Bir gn az qald ki, yz qan d dibdat* st,
Yen hq ltfn gr xlq njghban eldi.
Mirovoy sudyada vardr ne bdzat ml,
z gl, qlbi qara, saqqal manndi-l,
l saqqal qoyub ciyfeyi-dnyay tl,
Aina gzldi bu Seyyidi-srgt hl,
rmdn adlarn yazmad, pnhan eldi.
Deputat
20
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Gri it qrd salb oxlarn etdi ixrac,
Leyk bundan bel olmaz qmi-pnhan lac,
zg nv il tapb hrd bir nv rvac.
Onlar hqq z bir ppy etsin mhtac,
Nec ki, zlri ox kimsni binan eldi.
Var ne molla ki, irvan olar taz glib,
Qoymaa kfr il islam bir ndaz glib,
rin vraqna bir neyi-iraz glib,
hrti-elmi salb alm avaz glib,
Hr biri rvnqi-islam nmayan eldi.
Bisbb hli-vfa nalv fryad elmz,
qdsi olmasa, knlnd crs dad elmz,
Bz var, rxi-dni hli-dili ad elmz.
Yxmasa yz evi, bir bqni abad elmz,
Tikmmi bir evi, yz min evi viran eldi.
Bu xyal il ki, ayd l bir xeyr d,
apdlar hr trf, baxmadlar yay, q,
Srqtrlr hamn sald i, ver di,
Krdmir doab, Bak zm dd i,
Ozn hr biri bir nv il saman eldi.
Hr ksin olsa banda yekraq mmam,
Grnr xlqd guya ki, odur allam,
Minbr st xban grm elyir hngam,
Bunlarn vsfini thrir ql, ey can, xam,
rseyi-fikrd yz vq il cvlan eldi.
eyxl-islam z nql etdi bunu ox mzli,
zg nv il dbdr bu iin xud zli,
Bu reyh qazinin olu yqin olmudu dli,
Batinn qazilik n ii getmidi, vli,
Tmai-xam onu axrda prian eldi.
21
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Yax yadmdad bir vqt zmani-mazi,
eyxl-islam, filani dedi olsun qazi,
Zahirn el zn olmad ol ks razi,
ndi d feyz n inkar qlr fyyazi,
Gldi zahir kiini alm dastan eldi.
Heyf zl oldu Aammd kimi blr nr qazi,
idn indi olub Molla lsr qazi,
Dn sorudum ki, mgr byl olur hr qazi?
Dedilr snnid vardr hl bdtr qazi
Ki, mslmanl z adna bhtan eldi.
22
_________________________Milli Kitabxana__________________________
AMAXININ TZ BYLRN HCV
Niqt gl blbli-tbim ki, cb haltdir,
Ql tkllm ki, kim nzm dri-qltani.
Taz ilr grnr sahti-irvan ir,
zg ayin rvid grrm dvrani.
Xlqi bidin elyib gr nec bylik hvsi,
Trk edib axirti, cml tutub dnyani.
Cml biqeyrt bihmmt olub xlqi-cahan.
Cmlsi cif n bad verib iymani.
Cm olur on iki adm ki, filani bydir,
And iirlr qoyuban ortala Qurani.
Biri by olmaq n on ikis kafr olur,
Tutar axr olan hm qzbi-rbbani.
Bunlarn bas mlum opur hmd bydir,
Nsli-insanda cbdir grrm eytani.
l dmz bel mrdudi-zazilsurt,
Zahir eylr bu kpk alm-ara Mrvani.
O qdr var tmi, molladan artq hqqa,
And ir ovcuna bassan bir udu hlvani.
Atas Sadiq, z bs n n kazibdir,
Bilir anas ki, hardand munun nqsani.
Birisi Kbl Hseyn by Nzr olu xudke,
Ona Hac Kamal olu ola bilmz sani.
Dorudur, Hac Kamal olunda da var bir bel i,
Vli mhur deyil alm ara dastani.
23
_________________________Milli Kitabxana__________________________
nki tlimini bu qarda Sadiqdn alb,
Hr n i tutsa, otanda tutar pnhani.
Birisi ol Hac hmddi ki, var sahibi-ri,
Yax ekdi, vli yoxdu onun palani.
Hr zaman istslr ahid onun byliyin,
Gtirr ortala kvrk il sindani.
Yni rhmtlik atam da mnim ahngr idi,
Ksib ek nal ox Mustafa xan dvrani.
Hr uzun saqqal gr lazmdir by olsun,
Bs nen by elmir Mahmud aa Kuzmani?
Barilaha, bu kvartalnini ox grm biz,
hli-drdin o krmpidi ox drmani.
Hamdan yax budur Hac Manaf da boy olub,
Gr mn indi edrm gorbagor ol uryan.
ddas budu xanzadeyi-sl nsbm
Ki, trqqi elyib hi bynmz xani.
Biri qarda Mmi, l kib ondan eytan,
Byliyin vqi il xd onun hm cani.
Var imi byliyin ld hadtnam Ki, veribdir mn h xalis ol Zngani.
Birisi Haci Kazmdr, z uban olu,
Tanmaz dzm o drd min qoyunun ubani?
Vard bir validsi, ad onun Kvsr idi.
hli-Qlbazar n biirrdi nani.
Birisi Hac Trab olu Qurutdi Mmmd,
O, nen byd, grk, kim by edibdir ani?
24
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Hans dvad grk ti kib, ba ksdi?
Hans rzm ir albdr alin qalxani?
Ay uaqlar, mn izhar elyin, yoxsa budur,
Fth edn Aqoan, Daruni, Dastani?
Bir yetim tifl idi
aq, ba kel,
Klrd dolanrd, yox idi tumani.
Nnsi saxlar idi bir sr Tbriz toyuu,
Dyi yrtq hsir.... gvc qazqani.
Hacsmd olu Qdir hm ddir klri,
liqribdir, o da boynundan asar xaltani.
Atas n eidib olunun by olduunu,
Qbr iind frhindn pilyir zurnani.
Biri lahic Hac Qasmd ki, dalar ays,
Bilmirm byliyi neylir bu ln heyvani?!
nciyibdir, bel mlum, duz kmklikdn,
Girdman buraxm mn bu kpk toplani.
ki dibdat*, myyn ki, olar da by olub,
Olarn vsfi grkdir oluna tulani.
Biri nvvadeyi-dllk Sfr, ad Soltan,
Bli, lhq odu sli-nsbin soltani.
Pul yemkdn tri ta ki olubdur dibdat,
evirir, axamacan fikr qlr, ortkani.
Edib lgc-blvn babasnn dstaviz Ki, mnm fxri-cahan, mn tki byzad hani?
Deputat
25
_________________________Milli Kitabxana__________________________
cb vlad qoyub getdi, o dllak Sfr,
...quyusuna salm mn bel baqrxani!
Biri Abbas, z xnnas, deyir mn d bym,
Bilmirm kim boy edibdir bu olaq qarani?
styir bir q iln gr bu da bylik elsin,
Kl snin bauva irvan, cb oldun fani!
Mn eitdim ki, Abbasn babas ri imi,
Gtirirmi bazara satmaq n olpani;
Asu hrind cuhud kimi qabanda ek,
Doldurub suzn qeytan il ol torbani.
Min manatdan yuxar xrc eldi hm Aa by,
Dedi ya in gli, ya xa, ya mim ehsani.
Byliy vq elyir hm Aur olu Aa by,
He utanmr ki, atas arr "tehrani"*
Getdi hcc atas ta oluma hac xitab,
Kim ona hac des, bil ki, deyir bhtani.
Biz d bir ne nfr zmimizi czm etdik,
Sbt edk mhrmz, by elyk Xancani.
Bir d ol ali nsb, cml cahan ir ncib,
Sbzmeydani Mo olunu - A Qurbani.
By olan kimsnnin xalisv kndi grk,
By ndir ksdir karvansaralar dalani?
ki ks var ki, bli, onlara bylik yaraar,
Sahibi cud sxa, rhm mrvvt kani.
Yni: a tut satr.
26
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Var bu bylr kimi ox alinsblr, olarn,
Sidq ixlas il drghlrinin drbani.
Biridir Hac Aa by, biri Aa Rza by,
Onlarn yavri olsun krmi-rbbani.
Seyyida, sn bu iki srvn-alnsbn,
Mdh vsaflrin gn kimi ql nurani.
27
_________________________Milli Kitabxana__________________________
AMAXI BABLR HAQQINDA
Nitq gl blbli-tbim, n tafl dmidir,
kristani-xyalatda ql cvlani.
Babilik hrt edib sahti-irvan ir,
l zn-qbblr alm yen gr meydani.
Bir ne fasiq mrdudi-bd, mfsid olan
Hrc mrc eyldilr mmlkti-irvani.
btidadan elsm rh bu hvali gr,
Uzanb riteyi-sz, nzm dr tulani.
Seyyidi-Bab o gndn ki, mrxxs olunub,
Mnzil etmdi, glib, xitteyi-Hactrxani,
uru dmd onun mmlkti-irvan,
Babilr olmu idi aiqi-srgrdani,
Hr nfs burdan uarlard hvasil onun,
Eylyrdi pr ab cmlsi balfani.
Qibl Hactrxan etmidi bu qvmi-mlun,
Trk edib Mkkni, mnsux elyib Minani.
Ta o gnlrd ki, izhard yyami-bahar,
Hicrtin min iki yz sksn ikiydi sani,
xd nagh bu xbr kim, Bakdan aa glir,
xd pivazna bu qvmi-bu-Sfyani.
Baqi-Srdar knarnda mlaqat olacaq,
Vacddn kdi ham naleyi-vavqani.
Kimi torpa yxld, ban qoydu yer,
Kimisi qoydu aya yerin
Etdilr scd tamam surti-nhsini grb,
Qjldlar nisbt ona mrtbeyi-Slmani.
eytann qeyrti, lhq ki, bulardan ox imi,
Etmdi Adm scd grbn zlmani.
"n xeyrn" - deyibn eyldi rdd mpi-hqi,
Satd bir qeyrtin baeyi-rizvani.
Mn bni-Adm n grmmim scd ola,
Scd etmklik n han hqin frmani?
Mxtsr kim, Aalarov evin etdi nzul,
Ne ks olmu idi ol qapnn drbani.
Qoydular ad ona kim, bu kii hzrt lidir,
28
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bu glibdir ki, hidayt elsin dnyani.
Vay bu firq n ki, gedib iymanlar,
Kim nisbt elyirlr, grn ol mvlani!
Getdi ox kimsnlr mclisin oldu mrid,
Qld ixlas ki, budu vliyi-rbbani.
ox adam hl yaln aparb, qoydurub l,
Xlq hrnd deyir zg thr bhtani.
n filani bu aralqda ox arif grnr,
Mn inanmam bu qbih iin ola imkan.
Nidir axr o babi, n fa sahibdir,
Nidir ki, k l, gzl ed mani?
Heyf, sod heyf ki, bu mzhbi-isnari
Zaye etdi bu zinazadlrin dastani!
Bir deyn yoxdu ki, ey mfsidi-mrdudi-bd,
N salbsz bu qdr mmlkt qovani?
Bu n ayin n mzhb, n triqtdir bu,
N sfahtd ki, mmlvv elyib dnyani.
Bu n szdr ki, xb ruh girr it...
O snin z atann ruhudur, ey moltani!
Var peymbrimiz yz iyirmi drd min,
Hr birinin neo yz illr olub dvrani.
Nuh Musav Sleyman Xlil sa,
Hm Mhmmd ki, rfyab eldi Bthani.
Bularn he birisi mnkiri-miad deyil,
Bularn he birisi etmdi bu dvani.
Biri vermibdi xbr siz gtirn mzhbdn,
Birisi etmdi peyda siz edn svdani.
jdaha olmad shhar sayi-Musa,
Olmad alm ara Nuh-nbi tufani?
Mnkir olduz tutalm "mczi-qqlqmr",
Nec danmaq olu bs mczeyi- Qurani?
Elyirsiz n n qbr zabn inkarKi, dirilmz bu bdn vqt ki, oldu fani.
Mnkiri-qdrti-qyyum olursuz, billah,
Mgr acizdi ver bir d bu cism cani?
Gtirn ktmi-dmdn hamn iycaz,
Bir d mkid mgr hyy ed bu zani?
29
_________________________Milli Kitabxana__________________________
ysiyi-Mrymi kim, sayiri-dyan yazb,
Etmdi zind mgr Qarzini-Yuvani.
Bu n szdr ki, glir yz yol adam dnyay,
Gah kz, gah ek!!...Sylmyin hdyani!
Hr adam ne kr dirili, dnyay gli,
Bu glib-getmyin olmazm mgr payani?
Olmaym siz tki ran duzx hrgah qail,
Mn gr siz tki inkar elsm mizani.
Gec-gndz irm bade privlr il,
kmrm qm, dxi bibak elrm syani.
Qsm ol xaliq bir ks ed kr lvvat,
Gec-gndz i zvq il meyi-shbani,
Yen min mrtb ox yaxd ki, babi ola,
Etiqadata yetimz mlin nqsani.
Etiqad sl ktkdr, hr ml axv brg,
Yz gr ax qurusa, ktk olurmu fani?
Yz gruhun ne ks silsilcnbani olub,
Saldlar rvnaq yeksr bu rhi-btlani.
Birisi maliki-duzx Qara Mirz Cfr,
Deysn hq yamaybdr zn qtrani.
Birisi Aa Mikayl-yekgz, yri az,
Gtrbdr zn mrtbeyi-Slmani...
Ne hcct olu bir srd mn bilmyirm,
Bularn hansna axr gtirmk iymani?
Biri Tbrizd xd ki, mnm Mehdiyi-sr,
Biri xd ki, hidayt elsin Tehrani.
Nasirddin ah atd nesi gll il,
ldrblrdi davtl hi-rani.
Birisi sahti-Zngandan oldu zahir,
Odu kim, indi d viran qoyub Zngani.
Birisi bab seyiddir ki, tz hcct olub,
Qymram kim, ona nisbt elyim Qeyvani.
Gz gy, burnu yek, boynu uzun, saqqal a,
Deysn tanr dirildib gen A Qurbani.
"Yrifl mcrim"* zahir rx simasndan,
'
Gnahkar zndn tann

30
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Nhs bidin, ncisl-eyn, qavt kani.
Eldar olu da qoyub bana bir vqt sarq,
Belin taxd qlnc, ald l qalxani.
Dedi ki, o da mnm hccti-islam bu gun,
Mn lazmd ki, alm gtir iymani.
Sartorpaqllarn hccti Eldar olu,
Qlbazar lsin z bana samani.
Santorpaqda Eldar bey mmt olan,
Biri taqqa Babadr kim tanybdr ani.
Biri qssab Bardr yuva bilmz...
Aban kud tfsir elyir Qurani.
ddas budu mn Mehdini hr gn grrm,
Gzlrim feyzi-cmalndan olur nurani.
cb olan idi o Krblay smail,
Hqqi onda yox idi bir mli-nfsani.
Bilmdim noldu sbb axr oldu mlun,
N sbb oldu ki, bu tutdu rhi-eytani?
Mollayi-Rumi kitabin baxard eb ruz,
Xali olmazd kii moizdn bir ani.
hli-dalan ayrb sova, kasasn ondan,
Qovdular cmlsi ann ban qrxani.
Afrin hli-dalan yax mslmanlar imi,
Filhqiqt, hamdan yax imi iymani.
Lafi-hcctlik edrmi o da ya rb, grsn,
Bu lvnd olunun aya n sayaqdr ani?
Mn eitdim bu qoduq hr gec merac gedir,
Danr gndz olanda sxni-ruhani.
Qayra bilmdi n hli-dalandan mmt,
Tovlad bir ne bimrifti-Qazyani.
Birisi Mhdi Cfrdi, Xorasan lotusu
Ki, salr gnd maml iin qovqani.
Biri srrac Maciddir ki, o da bab olur,
Hr yetn xs il shbt elyir rfani.
Sn n vaqe olubdur ki, olubsan babi?
De grk snd han mrifti- insani?
Get brn paltonuva, d li Cabbar yanna,
Gah da bir gir dkana, vur mein bxyani
31
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Biri sa, biri Musa, birisi Yunis olur,
Hr bir ad gtrrlr zn ruhani.
Hr lif-bey oxuyan gr ola peymbri-hq,
Mn d peymbrm, aya kim edir kfrani?
Var mnim d dxi hm kf kramtd ydim,
Mirz Cfr atas indi gzir shrani.
Kostinin atas Tiflisd dnb al qabana,
Eldarn ruhi girib ey, var palani.
Klb smailin atas olubdur porsuq,
Ulayr indi qmilikd, kir fqani.
Hac molla Ti olu, birisi anam Aa,
Cml airlr iind yer soxum ani!
N mrid olmaq idi Seyyid vvl, gedibn
Sonra symk ndi dalnca onun pnhani?
Kii d xovf db hi imamini syr?
Eylmz bu ii bilmrr ln obani.
Bir deyn yoxdur, ay ek, sn mzhb n grk,
Eyl mzhb zv bir zgl canani.
airin mzhbi hr yerd olur bir zgl,
Neylyir air olan mzhbi, ya rkani?
Taqi-brusin el zv mehrab o mhin,
El tsbih zv trreyi-mikfani.
giln badeyi-glnar, oxug er qzl,
Mn tki al... Alm mafihan,
Birc fikr eylyin, ey hli-kmali-irvan,
Kimdi bu babilyin aiqi-srgrdani?
Gr szavar s hrgah yek b babi ola,
Biz d babi elyk gl yasovul Osmani.
Bilmdim, heyf, bu lamzhb olan taiflr,
N sbbdndi ki, trk eyldilr dyani?
Uydular cmlsi naseyyidi-eytan sift Ki, tqllbd kpk olu tb eytani.
imzhbd n grd bular aya, n n Ki, edib trk onu, eyldilr tyani?!
Hrsi bir cr bir ayy mna oxuyub,
"Zbr zir" ifi eyl elyib bhtani.
Aa Seyyid Hseyn bir ne il drs oxuyub,
32
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Edir iqrar ki, hala bilirm Qurani.
N kpk olu kpkdir ki, o qssab Bar
xban kud tfsir elyib furqani?
Hafizin gr bil mnasn mn ek olum,
N Bar, cml bu babi ki, edir dvani.
Bu n szdr ki, bu dnyaddi dzx, cnnt?
Hr kimin dvlti var is, tapb rizvani.
ndi bu halda cnntddi bs Mahmud aa,
Evi cnnt, meyi kvsr, gdsi qlmani.
Mindiyi atlar Dldld, Buraq Rfrf,
Gnd birin minibn seyr elyir shrani.
Eldar olu nidir bs n qlt eylyir o?
z szyl ki, chnnmddir ol moltani.
Xbti var babilrin cml, o mvla hqqi,
Onlar ham tutubdur qzbi-rbbani.
Seyyida, lnti-hq daim ola babilr,
yl lntlr kim, olmaya he payani!
33
_________________________Milli Kitabxana__________________________
QUBA TZYDARLARI V X
EYMN QART EDNLR
Ey badis edn dhrd bdt, kpk olu!
Etdiz n sbb xeymni qart, kpk olu?
Yoxsa livz xm idi Krbbladn,
Dd l dvranda bu frst, kpk olu?
Qart eldin xeymghi-ali-rsulu,
Gr olmusuz axr ny nisbt, kpk olu!
Yoxsa o ksin nslisiz, ey qvmi-qavt
Kim etmi idi zgy beyt, kpk olu!
Mrcan sizi yoxsa doub yeddi zinadn,
Hddndi ziyad bu rart, kpk olu!
vktd gr tay olasz siz ki,Yezid,
Getmz baa bu n, bu vkt, kpk olu!
Ey zrqin vladlri, bu n xtadr,
Qasim otan ndi qart, kpk olu!
Bu zlm ki, siz eylmisiz Hrml etmz,
Sizdn yetiib qlb craht, kpk olu!
Vardr siz nisbt mri-Sdd insaf,
Kimd taplr bunca nhust, kpk olu!
Bu zlm haan oldu Snan ibn-nsdn,
nsandan uzaqdr bu zlalt, kpk olu!
Drbndliy kll deyib mrdmi-alm,
Amma yen olmaz siz nisbt, kpk olu!
Ata-baba irvanlya biar deyirlr,
Hr namd var bir ne hikmt, kpk olu!
34
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Mcmusinin hikmti mlum yandr,
Bir ks ed bilmz ona diqqt, kpk olu!
Amma bu tccbd ki, donquzlara "ceyran"
Kim qoydu ad, hli-zlalt, kpk olu!
Bais n idi ta ki qbul eylmdiz siz,
Asaqqal edn vqtd nsiht, kpk olu!
Hr mrd lazimd siz mrdi-kamil,
Bimrid olurmu bu triqt, kpk olu?
Zlmatd sgndr bir Xzr grkdir,
Xass ki, tutub almi zlmt, kpk olu!
Yainki olubdur aduvuz ieyi-xalis,
ayist deyil byl nit, kpk olu!
Ba yarmaa, ox taxmauva hi szm yox,
Bir siz tki yox sabibi-crt, kpk olu!
Amma ki, bu i mrift il ola xodur,
Bigan biz etmy thmt, kpk olu!
Gzlr alb, i dyiib, haldr zg,
Ancaq bizi tutmu bu chalt, kpk olu!
Bari el olmaq ki, biz glmy dmn,
Hr hrd var xarici millt, kpk olu!
Hr nv il ki, bdt siz mrtkib olduz,
Yazdq onu naar rit, kpk olu!
Mmul eldiz dhrd hr feli-hrami,
Tapdq onun icazna shht, kpk olu!
35
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Ata-babanz ilr ldrd imam,
Qldz onu siz snny nisbt, kpk olu!
Ba apmaq il, axi* olubdur siz adt,
Ey mzhbi-dini olan adt, kpk olu!
Ol kimsn ki, mhld illrl taplmaz,
N xeyr yarar, n r nikbt, kpk olu!
yyami-mhrrmd olur Rstmi-sani,
Mrvan tk edr xlq siyast, kpok olu!
Ancaq Quba stnd deyildir bu mzmmt,
Hr hrd var kani-rart, kpk olu!
Amma Qubann bisi ox, aqqal oxdur,
Etdiz ki, toyuq tumaa adt, kpk olu!
Bs, lazm olub aqqal n bir tl qurmaq,
Ta df ola bu rnc mzmmt, kpk olu!
Aya, demdiz tziyeyi-srvri-dindir.
Batildi bel bzi davt, kpk olu!
Bu tziynin sahibi sultani-hidan,
Sizdn edck hqq ikayt, kpk olu!
Dnyada zinakarsz, qbad ziyankar,
Tutdu sizi almd xsart, kpk olu!
Ba apmaa, ox taxmaa etdiz bs adt,
N frzdi bu mr, n snnt, kpk olu!
Boynunda kfn, ld qlnc ba aprsz,
Grsn mni ta bir ne vrt, kpk olu!
axsey
36
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Etdim rfay sz filcml iart,
Ariflr bsdir bu iart, kpk olu!
Aldanma, yalandr sxni-mrsiyxan,
Cnntl siz vers bart, kpk olu!
Cnnt harada, siz hara tvl dy cnnt,
Ek balas, da ays, it kpk olu!
n hr bir ml niyyt mvquf olubdur,
Siz eylmisiz bicliy niyyt, kpk olu!
Sd heyf ki, Qudyaldan aa eyldi rehlt,
Qald siz meydani-radt, kpk olu!
mir Hsn aa ed gr dxli-trrf,
Olmazd dxi sizd csart, kpk olu!
Bisahib olub dt, donuz tll xbdr,
Tlk by olubdur, dr xlvt, kpk olu!
Tutduz bir ml ki, eldiz millti rsva,
Yandrd mni nari-xcalt, kpk olu!
Bu fel ki, var sizd hnahi-rsuldan,
Tutmun dxi mmidi-fat, kpk olu!
Bir tziyvz var idi vladi-rsul,
Ancaq bu idi cri-risalt, kpk olu!
Verdiz ona indi ki, almd xll siz,
Bir gzlmdiz cr qrabt, kpk olu!
Cddim tprr grs sizi ruzi-czad,
Sylr ki, deyilsiz mn mmt, kpk olu!
37
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bir d, bu fsadi ki, siz etdiz, siz eylr
Gylrd mlklr ham lnt, kpk olu!
Hrnd ban nri-qi ksdi mamn,
Alad yen, eyldi riqqt, kopk olu!
Siz alamasz, ldrsz yeddi imam,
Yox zrr qdr sizd mrvvt, kpk olu!
Gr dad desm qlbvzi sxt cbdir,
Yox da dmird bu qsavt, kpk olu!
Vardr el da ki, yarlb xvfi-xudadn,
Cari olub nhari-ltaft, kpk olu!
Vardr el da yumbalanb xiyti-hqdn,
Yox qhri-xudadn ona taqt, kpk olu!
Quranda sizin qlbvzi zikr qlb hq,
Get, eyl "lif-lami" qirat, kpk olu!
Sizdndir uzaq dhrd lbtt pymbr,
Nazil siz olmudu brat, kpk olu!
Seyyid chla fvcin bu szlri yazd,
Ta eylysiz haldn ibrt, kpk olu!
Minbd dxi tutmayn ol nv il ilr
Kim dmn ed tn matat, kpk olu!
Yoxsa ki, glir sizlr n hcv dmadm,
Verm dxi bu Seyyid zhmt, kpk olu!
38
_________________________Milli Kitabxana__________________________
NSRDDN AHIN HCVND
Nasirddin hi-adil ki, smimi-dildn,
mri-tuland hqdn ona daim dilyim.
Gzdi Rusiyyni, hm Rum Firngistan,
Tutdu avazsi afaq, ald ryim.
Xlq derlrdi ki, skndri-sanidir ah,
Bu syahtd dxi qalmad bir zrr kim.
Bu xbr xd ki, nagah glir irvan,
O gli-glni-ran, ald yim.
Hr o xsin ki, evi umu idi, zlzldn,
Dedi kim, ah glir, oidu qzldan diryim.
ra, hm fqra cmlsi gz dikdi yola,
Filhqiqt ki, rhi-ah dkildi bbyim.
Mn d bir trki qsid yazb ina eldim,
Duzlu, irin sz idi, n zm nzm kim.
Hqqi, znnim budu kim, sz tanyan kimsdi ah,
Sayeyi-qadiri-sbhan olacaqdr kmyim.
Qiss kuth, gecdn bir ne pas tm idi,
hr h varid olub yatd, qutard klyim.
Sbh mindi karuta*, srt il oldu rvan,
ltifat etmdi bir xs n arif, n hkim,
Tutdular xlq rk, ksmdi n bir lm,
Grb ol surti bildim ki, ksildi ryim.
N mnim erim baxd, o n drvilr,
Dedi: bu xlqdn fzldi mn bir qpyim.
Dedilr kim, mn bu qissy yaz br tarix,
Mn dedim kim, demnm, zaye olubdur myim.
Leyk Seyyid dedi tarixini, bir ksiyi var,
Niy gldi, niy getdi bu
Kareta.
Son misra bcdl hesablandqda 1281-ci il alnr. Bu rqm bir lav etdikd v miladi tarix
evirdikd 1865-ci il alnr.
39
_________________________Milli Kitabxana__________________________
SULTANOV HADY
Ey bizi mdh qlan Hadiyi-dvran xvi!
Bu n zhmtdir, ya mnbyi-rfan xvi!
Seyyidi eylmisn mdhi-firavan, xvi,
ad sndn olacaqdr hi-Mrdan, xvi!
kdi ol gn ki, Hseyn Krbblay lkr,
Qald ol rsd tnha o hi-tncigr,
Sn gr olsa idin orda, ya paksiyr
Canm eylr idin ol h qurban, xvi!
atmayb n lin ol feyz, ya xotiynt,
ndi vladna bsdir ki, edirsn hrmt,
Cddimiz ad olacaq olsa sizin tk mmt,
Mrhba, namxuda, sahibi-iyman xvi!
Mni fv eyl ki, z crmm iqrar etdim,
Anladm shvimi, iqrarm inkar etdim,
Sn ba apma dedim, tvb-stifar etdim.
Ke bu tqsirdn, ey mnbyi-ehsan xvi!
lasan eqd divan, mhbbtdndir.
apasan ban mrdan, mhbbtdndir,
Tksn qann meydan, mhbbtdndir,
Olmuam eyldiyim zmm peiman, xvi!
Leyk gl indi biz yri oturaq, dz danaq,
El bil ksl idik, gl tzdn bir baraq,
rd var is ba apmaq biz d qaraq,
Bir grk varm buna hcct brhan, xvi?
Bel fitvan grk verdi biz hans imam?
Ya ki, onlar z d etdi bu mr iqdam?
Bdnin zhmti gr rd olmazsa hram,
Biz d balar apban cari edk qan, xvi!
40
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Grk vvl apa, balarn fvci-lma,
nki onlard bu ilrd risl-fqra,
Sonradan ba apalar xan, mirl-mra,
N ki hr bisr pa, lutiyi-meydan, xvi!
He eitdinmi apb ban imami-Cfr?
Ya ki Musiyy Riza, skriyi-xstcigr,
Bizdn onlar mgr z cddini az istrlr?
Niy bs vermdilr bu i frman, xvi?
Bu yqinimdir gr olsa z zind imam,
Hkm edr: apma ban, nhydi bu feli-hram.
Yen hr il apacaq ban bu qvmi-vam,
Dem kim, trki-tbit ola asan, xvi!
Qudyal hli bu i raib olur bizdn ox,
Ba apb, qfl taxb, cism keirdrlr ox.
N mzmmt elyim, onlara bir thmt yox;
Gz ab byl grb, adt edib can, xvi!
Dorudur, ba aprq biz dxi cmiyyt il,
Bunu lazmdr hlal eylmy hcct il,
N olur bir gz ab baxmaq i ibrt il,
Blk yoldan xarbdr bizi eytan, xvi!
Ey Hsnby ki, glib lbim mrdan bu sz,
Bilirm ki, dyck Hadiyi-kaptana bu sz,
ap ql, ta dala sfheyi-dovran bu sz,
Qoy mni hcv elsin hzrti-kaptan, xvi!
Ey bu nadanlar lindn yetin can Hsn,
Sbr ql tneyi-hr cahil nadan,
Hsn, Sn d Seyyid kimi ver pndi-hkiman, Hsn,
Blk bir sz qana bu zmreyi-nadan, xvi!
41
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HSN QARA HADY
Ey olan hadiyi-rbabi-zlalt, Hadi,
Ey mzillini edn hqq hidayt, Hadi.
Eyldin sn ki, bu mehdiliy adt, Hadi,
El bs alm tblii-risalt, Hadi!
"hsnl-qaidnin" sahibi, yaxud z bg,
Yazm idi, n rva xlq oiur, akynk?
Sn, oba ar, zizim, ny lazm hrmk,
N n eyldin izhari-davt, Hadi?!
naallah saba-birgn yetiir, mahi-za,
Gey kfn, yar bauvi, tk yauvi, bala qra,
Sni meydanda grn kims desin namxuda,
Elyibdir yen almd qiyamt Hadi!
lvi tutmadi bir kims ki, qarda, snin,
Can snin, cism snin, ti snin, ba snin.
Cm ola baxmaq n snni, qizlba snin,
Baxban onlara sn eyl fxart, Hadi!
Leyk siz bir para bdtlr edibsiz iycad,
Qoymusuz adn siz tziy, ey hli-fsad!
Siz bu tziydn zg hvslrdi murad,
Mn lm, sn bir zn eyl mrvvt, Hadi!
Bu deyilmi qrzin bauvi sn apmaqdan,
Yni ki, canm canan edrdim qurban,
Maluvi bs n n eylmyirsn ehsan,
Quru ba apmaa sn etmisn adt, Hadi!
Xatirin cm el kim, gr bu is rsmi-za,
Sn nifrin edck padhi-Krbbla,
Bdnin zhmtin rd yoxdur fitva,
Yoxsa var sizd, grk, taz rit, Hadi?
42
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Leyk peymbr olan hcv elmz mmtini,
Kii lazmd k mmtinin qeyrtini,
Gri hcv eylynin yoxdu ksn
Sn bu hcv n frz oldu, n snnt, Hadi!
Xaprstlr hams adi gzn dd qabaq,
Dalda qaldq tklb chl il biz, ay sarsaq!
Bs n vqti biz qismt olacaq gz amaq?
ql gl, tanrya bax, bsdi bu qflt, Hadi!
Bu hdisi n zaman zikr qlb peymbr
Ki, olur rus diliyln oxuyan ks kafr?
Allah, Allah, bu n bhtandr, ya hiyltgr,
xtafati-lisandr biz nemt, Hadi!
Kim ki, bir dil bil, bir nemt ol vasildir,
Kim ki, ox bils, o ox nemt bs amildir,
Leyk almd hr ol kims ki, naqabildir,
Edck qeyr lisan o mzmmt, Hadi!
Kim deyr alama sn Krbbla srvrin?
Canmz cml fda olsun onun kbrin,
Alad rz sma tn ln srin,
Onu inkar ednin zatna lnt, Hadi!
Biz d mddt "zrb Zeyd" kitabn oxuduq,
Riteyi-mrmz nhv il srf toxuduq,
Bari biz taif zzld yen bir
Olmuuq indi dxi eyni-ncast, Hadi!
Tut, Hsnby biz tlim elyir drsi-zlal,
Gtrb boynuna ol, kafr olub, vizr vbal,
Niy tlim siz trafl qlrsz irsal,
Bilmyirsiz niy bs eyb qbaht, Hadi?
43
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Oxudur cml uaqlarn xan bgvz,
Nemti-rus il prvrd olub cmdgvz,
Bilmyn rus dilini blk ola tk-tkivz,
Sizd var hamdan artq ona rbt, Hadi!
krlillah ki, bizim padhi-kivri-Rus,
Ol zamandan ki, edib txti-daltd clus.
Bizlri eylmyib elm dbdn meyus,
Doldurub almi insafli dalt, Hadi!
Mrhba mlki-Qaraban zadarlri,
Tan fzun elsin siz tki dindarlri,
Seyyida, bsdi, gr grs bu arlri,
kck tutduu kirdar xcalt Hadi.
44
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HMAYN HCV
Ey Hmayi, bu n tvardi izhar eldin,
rxi-bdmehr kimi zlm pdidar eldin,
Sbhi-kazib kimi sadiq yzn tar etdin,
Sadiqin sabiti-kin yz syyar eldin,
fqi-k il rxsarn glnar eldin?
Dostluqda n n gozlmdin ndaz,
Dmn oldun niy ol srvqd tnnaz,
Qleyi-iy saldn gedibn avaz Ki, filani rxi-zibay urard az,
ahidi-qismt matlik izhar eldin.
Sadiqin namsi gldi mn, ey talibi-raz,
Sanki yazmd onu naz il Mhmud yaz,
Leyk badan-ayaa ikv idi, suz gdaz,
Grnr eqi-hqiqin demisn eqi-mcaz,
Ey bradr, n n sn bel rftar eldin?
Sadiqin vsfini dastan gtirdin sn zn,
Gedibn kivri-irvan gtirdin sn zn,
Thf tk bzmi-Sleyman gtirdin son zn,
Mindirib rxini meydan gtirdin son zn,
Vsfini alm firdovs kimi car eldin.
Ey zizim, glibn ur il gftar zn,
Eyldin xlqi Zleyxa rxi-dildar zn,
kdin ol Yusifi-glhrni bazar zn,
Eyldin rz mtaini xridar zn,
Sonra dndn niy bs tlqi-xridar eldin?
Ey Hmayi, qsm ol padhi-qhhar Ki, veribdir qulaa sm, gz nzzar,
Hsnd yusif ola gr o mhi-syyar,
Olmayb pirhni-ismti hrgiz par,
Yox yer sn bu ii bir qrzin var eldin.
45
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Xud tutaq Sadiq lazm grnrd bhtan,
Neylmidi sn Mahmud aa, ey ruhi-rvan?
rm edib gzlmdin hqqi-nmk, hrmti-nan,
Gedibn Qly hqqind dandn hdyan,
Filhqiq, n onu, sn zvi xar eldin.
Aann nemti-lvan gzndn glsin!
Sfreyi-bzmi-Sleyman gzndn glsin!
Kabab, axr, bryan gzndn glsin!
Meyi olsun cigrin qan, gzndn glsin!
nki hqqind olan feyzini inkar eldin.
Glmisn bir ne df sn zn irvan,
Hsnd bnzr idin mehr mhi-taban,
Sn d Mahmud aa etdi xyant, ya n?
Niy bica yer saldn kiini bhtan?
Binvann n n fisqini iqrar eldin?
Nmat hlin Mahmud aann rbti var,
Bilmyn yoxdu, bu srar onun hrti var,
Gr ola, hqqi d vardr, kiinin dvlti var,
Dvlti, mrifti, lzzti var, hrmti var.
Sn bu zahir ii bais ndir inkar eldin? [...]
46
_________________________Milli Kitabxana__________________________
ABD FNDNN HCVND
yyhnnas, bilin, trf rvaytdir bu,
N riyadr bu, n bhtan, n zraftdir bu,
Dem air szdr, nzmi-ibartdir bu,
Ya ki lfazi-blat v fsahtdir bu,
hrd vaqe olan sli hekaytdir bu.
Dem kim, mnkiri-eyxm, eidib hval,
Mn zm yax mridm, szm ol hali,
vliyadn bu fna mnzili olmaz xali,
Yoxsa hr tlksift kim, uzada saqqal,
Demk olmaz ki, ona hli-kramtdir bu.
Bundan qdm dxi ox eyx glib dnyay,
Ltfdn feyz veriblr mlyi-lay,
O Hac hmd fndi ki, kb qbay,
zn salmad o cif n dnyay,
Tar rhmt elsin, vasili-rhmtdir bu.
Var ona eyl mridlr ki, onu ah bilir,
Bzilr nhs zn mehr sanr, mah bilir,
Bzilr drghini hqq gedn rah bilir,
Bzi d var ki, eyxin zn Allah bilir,
Qsm ol xaliq kim, eyni zlaltdir bu.
Birc gr Abidin hvaln, ey sahibi-hal,
Gz hr vrt ds ki, olur an hlal,
Bax, bu mlun zn gr kim eylr timsal!
Qld axr bu lin ri-rsulu pamal,
Yen derlr ki, ona hli-ritdir bu.
Nec ki, ahidi-hvald bu mr bu kar,
Gu ver, ta ki qlm mn sn ani izhar,
Eidib ta qlasan abid lnt bsyar.
Gri tfsiln edim rhin, olursan bazar.
Mxtsr erim rh oldu, kifaytdir bu.
47
_________________________Milli Kitabxana__________________________
imzhblri rsva elmidi babi,
Snnidn hm dxi bir eyx xb qllabi,
Cm edib bana hr bisr pa kzzabi,
Dii-erkk qarb rqs, alallar qabi,
Birc bax diqqt il, gr ki, n adtdir bu!
Blgdild bir fndi var idi piran,
Hr kramt elmidi ona bir drdan,
O da vermidi onu bir z gl olan,
Vh n olan ki, z gld, gz mstan,
Qamtin gr, dem kim, srvi-qiyamtdir bu.
Zahirn aiq imi abid hm ol simbr,
Eidib ta ki atas ki, onu verdi r,
Minibn atn bdzat qoyub z hr,
Eylyib rz ki, salsn iini bir thr Ki, naalnik, sn qurban, n daltdir bu?
Alb arvadm zur il limdn Aa bg,
Verib z nvkrin, hrmtimi eyldi hk.
Mn bundan sonra bs vacib olubdur lmk?
Snnimzhb, mni-biary sn eyl kmk,
Dem eyxm mni, qapnda bir mmtdir bu.
Bu sz ta ki naalnik eidib qld qzb,
Yazlb hkm, qlb hamn divan tlb,
hr ta varid olub Aa byi-alinsb,
Abidin kizbi bruz olmana oldu sbb,
Bildilr cml xlayiq ki, n illtdir bu.
Mn thrik verirdi bu i bir ne ks,
Mn d ta ki tmi-xam db etdim hvs,
Ya bala mni sn, ya bam trsin ks,
Qoyma, qurbann olum, xlq yaylsn ki, bu ss,
Bilmim qlpimi kim, eyni hamaqtdir bu
48
_________________________Milli Kitabxana__________________________
RB FNDZAD MAHMUD FNDY
Var rzi-salamm sn, biar fndi,
Ey sl vtndn dn avar, fndi,
qbal dnn dhrd idbar, fndi,
Vey tiri-cfadn cigri yar fndi,
Biar kii, biks bikar fndi!
Agah xbrdar ol, ya arif kamil,
Bir siz tki alim n rvadr ola cahil,
Bir para xbrsizdn olubdur biz vasil,
Bir mtlb o tvardn olmaz sn hasil,
Tyir mnasibd bu tvar, fndi!
Ol gn ki, sni xlq eldi xaliqi-kbr,
Hm ruziyi-ruzii bvi qld mqrrr,
Hr yerd ki, olsan atacaq rizqi-mqddr,
Bir par rkdn tri fikr el axr,
Dnmk n rva rubhi-mkkar, fndi!
Qeybt n rvadr, kii, trk et bu sifat,
Yaxyd Aa by sn verdikd brat,
Hr il dyn, budan, arpan, hm at,
Yaxyd ksnd uxan, krki-Herat,
ndi yaman oldu, a yzi qar fndi?
Bihal glib Sdry, hal il getdin,
Yni ki, doab il, bal il getdin,
Hm at kz, bir ne ba mal il getdin,
ahan qbav kmr al il getdin,
Dndrmi idin vsfvi tccar, fndi.
Qorxma Aa bydn, o deyildir el vlad
Kim, sn tki biarlr eyly bidad,
Sn kimi deyil tbi onun pisliy mtad,
Sidq il arsan yen eylr sn imdad,
Hr yerd flk salsa sni dar, fndi.
49
_________________________Milli Kitabxana__________________________
SALYANLI AXUND MOLLA
MHMMDHSN HAQQINDA
Grdm yuxuda hi-blan,
Mzlumi-diyari-Krblan.
Qmgin idi, zar, k-rizan,
Giryan elyirdi masivan.
pdm ayan tzrr etdim
Key, mhnti aladan sman!
Bais ndi gz yan rvandr?
rh eyl mn bu macran.
Bir ah kib buyurdu ol h;
Gr dhrd kdiyim cfan.
Yetmi iki tn hid olduq,
kdik lm qm blan.
Bunlar ham shldir v lakin,
ncitdi mni, grn, filani,
Bir mrsiyxani-hrz-gftar,
Minbrd ip dzr yalan.
Ta alada bir ne vam,
Balar biz hrdm iftiran.
Sordum ki, o kimdir, ey mkrrm?
Ver birc nian o qltban.
Bir ah kib dedi o srvr:
Salyann o zit rvzxan.
O1 Molla Mhmmdi-Hsn kim,
Satd pula din il iman.
50
_________________________Milli Kitabxana__________________________
QAZ HACI MOLLA MHMMD MLKKNDLY
Grmm xitteyi-islamd bihd qazi,
Var hr mlkd yz mollav hm sd qazi,
Rsmi-qanundu zldn ki, olur bd qazi,
Leyk mn grmmim bir bel mrtd qazi,
Hans qazi? - deslr, Molla Mhmmd qazi.
Vh n qazi ki, lin ibn lin ibn lin,
Mlhid mfsid mrdud qi, dmni-din,
Olacaqdr ona axrda qnim ri-mbin
Ki, qlb qaziliyi cifeyi-dnyay kmin,
Eylyibdir zn nfs mqyyd qazi.
ki ks r gedib, vers biri iki manat,
Sz onundur ki, verib pul, n qmi, tapd nicat,
Tez yazb hkm verir qaziyi-irinhrkat,
Bu trfdn ver mbun olan dan manat,
Filfvr yazd hkmn elyr rd qazi.
Tng olubdur bu ririn sitmindn alm,
Yoxdu bir kims ki, rrindn onun kmy qm,
Fqray bu qdr kim, elyir cvr sitm,
Bu sz bavr edin, qadiri-qhhar qsm,
Yanacaq nari-chnnmd mxlld qazi.
Dursa z qaziliyind dy ox da nqsan,
Deyrik: - neynk, edib qaziliyi hiyieyi-nan,
Gnd bir surt tbdil olu misli-eytan
Gah yasovuldu, ghi mirz, ghi rvtalan,
Dy b fasiqi-znqhb mcrrd qazi.
Gah gedir Misr, ghi Kufy, gahi Hlb,
Gah fndi olu, gah suxt, gahi tlb,
Gah edir qaziliyi pi misali-ksb,
Qorxuram seyyid ola, l qata axr nsb,
Mni bari gtr vladna cd qazi.
51
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Annamaz he szn heysab biheysabsn,
sqyar gnd minib kndlri qrxq yabsn,
Cra edib bana harda adamn qullabsn,
ld bir yol tanmaz mscid mbd qapsn,
Etdi mfrdxanan mscid mbd qazi.
Getdi sd heyf, a kpk, Tarxanovun dvrani
Ki, tapaydm ona bir mahsift olani,
Hac Kamal olu Tqi kimi tapaydn nani,
Eylyydin yen qazi oluban divani,
Eylyydi sni bu mlk mcddd qazi.
stsn xlqin gr knln razi edsn,
Cml tshiri-dili-hli-razi edsn,
Bs grk arvaduvun felini mazi edsn,
Chd ql ki, bala qardauvu qazi edsn,
Lotular tovlamaa yaxd mrd qazi...
52
_________________________Milli Kitabxana__________________________
BR NFR DOSTA YAZILAN ZARAFATDIR
Alicaha, qnimin qadiri-sbhan olsun
Qzb ayat sn ayeyi-Quran olsun.
Sni suzan elsin ayeyi-fihn fihi,
Mnzilin ruzi-cza sfli-niran olsun.
Dsn dur grm sn bu imartlrdn.
Yatacaq yer sn bir knci-dyirman olsun.
Ay t, hft t, he dilv dymy t,
Bilmnm il dolana blk ki, qurban olsun.
Gozsn klri, gt edsn am shr,
Bir qpikdn tri gz yain fan otsun.
Yastn qrmz krpic, dyin khn hsir,
Bir dn yrtq ba stv yoran olsun.
stirahtl sn olmaya bir mnzili-xas,
Camdar Mirzli tk mnzilin klxan olsun.
Can vernd yla stv cinn il pri
mlin kissinin mxzni eytan olsun.
atr Abdulla, Qubu Qar nn , lti Tqi,
Qardam vay! deyib, stnd nvaxan olsn.
N ki.... var is qnrind zikr desin,
l alan Cfr Aa, mtrbn Tatyan olsun.
Grcvan axr pivaz gl qnrv,
Nu br nu deyn eytni-dvan olsun.
rsat bu thr kefli, xuraman glsn
Ki, grnlr sni bu kld heyran olsun.
53
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Xlq sni loti bilir, amma ki, sn xudkesn,
Qoy dlilin gtirim, alm brhan olsun.
Bir glir yadv sabiqd ken kohn dkan?
Qoy ki, fa eylmyim bu sz, pnhan olsun.
Sni mn mrd bilib drghv z tutdum,
Frz bildim bu kii sahibi-ehsan olsun.
Dem sn zat qliz Hac Trabn birisn,
Qara ek ndi kim, daxili-insan olsun?
Sn deyirsn ki, atam mcthidi-almdir,
Bu sz bavr edn sn kimi heyvan olsun.
Mcthid olu grk qabil ola atas tk
Yoxsa, sn kimi lotu nayibi-lulan olsun.
Taci-sr, hcv deyildir bu ki, mn eylmim,
Qrz oldur ki, sn bir ne hzyan olsun.
Vay gr haluva mndn olusan rncid
Hcv qllam ki, sni hreyi-irvan olsun.
54
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Mxtlif
erlr
55
_________________________Milli Kitabxana__________________________
56
_________________________Milli Kitabxana__________________________
QZET NDR
Dn sual etdi bir nfr cahil
Ki, qzetdn ndir biz hasil?
Bu Hsnby n istyir bizdn,
Doldurub almi quru szdn
Danr gah kin, ziratdn
Gah man, gah zg sntdn.
rh edir, gah sd qayrma
Ki, qatqdan bel kin ya.
Pendiri yrdir ki, byl tutun,
Saxlayb artcaq bahaya satn
Gah Amcrikadan eylyir kim yad
Bu sift bir man olub icad.
Ny lazmd bizlr man,
N n xlqin aldadr ban?
Babamz grmmidi man ii
ngilis kimi tovlayr bu kii.
Dad edir ki, grkdir elm oxumaq,
km tikmk v ya ki it toxumaq
Biz mgr bmirik ya tutmaq,
Pendiri saxlayb pula satmaq?
ld hr vrti-Qarabai
Nehrd alxayr gzl yai.
Biz mgr bilmirik taxl bimk?
Ny lazmd man yrnmk?
xm vacibdi nki be ct kl,
Biin in grkdi, xrmana vl.
N grkdir yazib ki, ol sad
Fhllr cng edir Amerkad
Bilmmi rmzini bu dnyann
Sylyir haln Amerkann
Hi doru deyil bunun nfsi,
N qzetdir? Tamam pul tlsi.
Dedim: - Ey cahili-krihxitab,
Gri nadan yoxdu hi cavab.
57
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bu qzet kim, olub cahanda bina,
Bunu kim ixtira edib aya?
Hans millt bunu edib icad?
Hans dvlt edib ona imdad?
Ndir ol milltin grk qrzi,
"Hst lbtt dr dil mrzi" *
Ham milltd var qzetlr ox
Dem kim, bunda hi faid yox.
Qzetin oxdu xlq mnfti,
N bilir kim ki, yoxdu mrifti,
N deyim, vhyi-asimanidir ol,
Leyk rbabi-hal candr ol
mml-xbar, mxbirl-asar,
Kaifr-rmz, vacibl-srar,
Leyk vacibd rh edim hali
Sni filcml eylyim hali
Rayizi-malikani- vadiyi-vq,
Qaidi-sakinani-almi-zvq
Rhbr rhnvrd rahnma,
Cbrili-mini-hli-sfa.
zn eylyib hmiyyti frz
Ki, ed alm ir teyyl-rz
Gah olur sbi-telqraf svar
rqdn Qrb sylyir xbar.
Gh qlr potaxanlrd mqam,
Xlq xbar eylyir elam.
N qzet, mayeyi-sadtdir
N qzet, eyni-etmi-hikmtdir
Xass 'Tiflisski Vestnik"in xbri
Yetiir hli-alm smri.
Bir qzetdir ki, sadiql-xbar
Mtrisi ncum tk bsyar.
Xass "Kavkaz" ki, hli-Qafqaz
Hr zaman bir xbr verir taz.
lbtt, ryind drdi var.
58
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Xass ol kim, "kini"yi-dana,
hli-islam eylyib ehya
Gah Peterburqdan olur guya,
Gah olur Hindi-rqdn peyda.
Gah Dunaydan qzet verir xbri,
Gah Parisdn glir onun sri.
Kf edir karxandn smri,
Sylyir hr kraldn xbri.
59
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HSNBY MLKOVA
"kini" qzetin yardm n
sslam, ey haliyi-zian!
Ey olanlar bla oxuna nian.
N bla? Chl drdi-nadanlq
Ey tutan cmini prianlq!
Ne mddtdi ki, Hsnbyi-zar,
Hsni-tdbir il o fxri-kibar
z qdimi lisanmzda haman,
Qzet apn edib nvan.
zn hasil qlbd dvltdn;
Biz grk dm vuraq sadtdn.
zn gri yoxdu faidsi,
Leyk var xlq feyzi-zaidsi.
Feyzi-vvl budur ki, mxtsri,
Yetirir ol cnab hr xbri
Oluruq hali-alm vaqif,
Bu biz bs deyilmi, ey arif?
Feyzi-sani budur ki, hikmtdn
rh edir ksbdn, ziratdn
kibn elm txmn o cnab,
Mzri-almi edir sirab.
O1 biz bir shabi-rhmtdir,
Baisi-abruyi-milltdir.
Gri hr dild var qzetlr ox
Biz ondan vleyk faid yox.
Bilmirik rus, ya firng dili,
Hr dilin rmzini z hli bili
Bizd yox rusi, hm firngi svad.
Olmuuq trki, farsiy mtad
Onu da hi bilmirik kamil,
ksri-xlq vamdr, cahil.
Bs "kini" biz mnasibdir
Qiymti yax, mali-kasibdir.
Bs "kini" clalmzd bizim,
60
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Nasehi -xomqalmzd bizim.
Sy edin, ey gruhi-niksifat!
Etmsin ta bizim "kini" vfat.
Sonra gydn gr en sa
Ed bilmz o mrdni ehya.
Ey "kini" xirid edn kslr
Verms cngdn "kini" xbr,
Qzet trkin etmyin zinhar,
N grkdir biz o nql gzar
Qdndir o nv shbtlr,
Eidin pndlr, nsihtlr.
Biz grak sy edk mit n
Snt ksb n, zirat n.
61
_________________________Milli Kitabxana__________________________
"ZYA" QZETN
lahi, bu "Ziya" afaq ara gn tk ziyalnsin!
Ziyai-tltindn dideyi-alm cilalnsin!
Ona bani olan Haci Sidin kvkbi-bxti
Sadt mtlindn zahir olsun, incilalnsin,
lahi, alm ir caniini -mlki-Qafqazn,
dalt msndind yz min il mr bqalnsin.
Qzet bir hdhdi-ziba, qzetxanlar Sleymandr,
Yetib Blqeysi- mnay grk onlar Sbalnsin.
Qezetdir peyki-ruhani ki, sylr sirri-pnhani
N lazm peyki-hq knci-xfad ixtitalnsin.
Bu kari-xeyr kim, bir paktiynt eylyib iqdam,
Grk millt qla himmt ki, ta mtlb dalnsin.
Msldir sylyib aqil ki, tk ldn sda xmaz,
Grkdir el-l vermk ki ta ol l sdalnsin.
xan dm ceybi-qeybi-mriq-lareybdn ol l,
Ydi-Musa kimi ecaz n beyzanmalnsin.
Tssbdn uzaq olmaz, iant vqtidir, canm,
Bilib hvali-afaq grk millt sfalnsin.
Hqiqt, yax sz hr ksdn olsa yaxdr, billah,
Tssb hli bu rmzi-hdis iktifalnsin.
"V la-tnzr ila mn qal"y* qlsn nzr hasid
Ki, ta "Vnzur ila mqal"dn emi ziyalnsin.
Mhbbt-txmin k sinnd, ta versn smr raht,
Fzt nxlin rk etm, qoy nv nmalnsin.
Mill beynind bir rftar ql qanuni-hikmtl Ki, ta biganlr grsn kmaln, ainalnsin.
lahi, bu qzetdn ad eyl hli-afaq,
Zri-mskuki-dvlt tk rvacnda rvalnsin.
Ziyas n onun xuridi-brci-Rusiytdndir,
Onun tht-aind qalb "xtr" shalnsin.
Qzet tbind mzun eyleyib bir hli-idraki
Ki, ta pndin grb hli-marif iqtidalnsin.
Deyn baxma
Deyiln bax.
62
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bu ilr dvlti-Rusiyynin dlil naidir,
Xudavnda, bu dvlt gnbgndn etilalnsin.
O ahnahi-adil, imperaturi-mzzm kim.
Hmayi-sltntdir zillin dhr ilticalnsin.
Biz bu izndn bihd fvaidlr ki, hasildir,
Yetimz inthay gr yazam dhr intahalnsin.
lahi, seyyidin ql bu dasn sn icabt kim,
"Ziya" gn tk ziyalnsin, cahan mnclalnsin!
63
_________________________Milli Kitabxana__________________________
"ZYA" QZETN
Ey "Ziya", ey ziyayi-emi-cahan!
Ey olan afitab tk rxan!
Ey "Ziya", ey bridi-hli-kmal
Nri-xbr n aan pr bal.
Hdhdi-nktsnci-badi-sba.
Qasidi-xo-nsimi-bai-vfa
Ey "Ziya", ey bridi-ruhani,
Kaifi-rmzhayi-pnhani,
Ey svadn svadi-dideyi-hur
-Ki, savadnd emi-alm nur
Ey olan nfi alm calib
Sn hli-kmaldr talib
Ey olan rki-tlti-xtr,
Sn sylr bsirt hli-nzr
Yet hr vqt sz hqiqtdir,
Hr szn bir kitabi-hikmtdir
Hr byann misali-dvri-qdh,
Yetirir zvq il qlub frh.
Ey vern vcd zvq Qatqaz
Snddir hr xbr ki, var taz,
Bu "Ziya" rvn etdi ran.
Ey olan hli-mrift can
rayi-maxiy irvan
Sndn eylrlr iltica, ey can
Edsn rz ol nikunam,
Hzrti-pak eyxl-islamKi, ya pivayi-hli-kmal,
Mdni-feyz, mnbi-fzal
Ey tvarixi-dhrdn mxbr,
Sn tarix hli xidmtgr
Yazdn nkteyi-dilaralr,
Bikr mzmun bikr mnalr
Bu duagulr olub vasil,
64
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Oldu yz faid biz hasil.

Qismi-hdi-r byan oldu,
Dili-hbab adman oldu.
Budur mmid kim, o mvladn
Bir qdr kf ed bu mnadn.
Ver tfsil rmzi-icmal,
Gtir zvq hlini hal.
Ola ltf mrbbiyi-ra
Eyly tazdn bizi ehya
ad olub mmtru mcvhrdn,
Ed vaqif bizi bu cvhrdn
Oldu mlum rmzi- "Mstfa",
Sirri-mbsut nqli-mstsna.
Hm msrrh rmuzu oldu srih,
Hm mrss byan xd shih,
Hm mrttbd kf olub trtib,
Hm mtvvcd oldu vcd nsib.
Feyz alb qibleyi-mqabildn
Hm mzllld nkt oldu Hsn
Cbri-nqsanda hasil oldu kmal,
Mrhba, ey sipehri-mcd clal.
Xeyli dmdn bu feyz raib idik,
Bir ziz ustad talib idik
Gri bir par biur bu hal
Eylmz lzzt, ey cahani-kmal.
nki nadanda yoxdu zvqi-lum,
Olmayb kf o qvm bir mlum
Xlq vam olduun, ey mvla,
Etmz elmin triqtin vfa.
Elmdir nemti-xudayi-cahanKim, edib hqq onu siz ehsan.
Kim hqq elm eyls ta,
Ona xeyri-ksir edibdir ta.
Nemti-paki-rbbi eyl hdis,
Qoy hsddn l bu qvmi-xbis.
65
_________________________Milli Kitabxana__________________________
O zaman kim, bina olurdu "Ziya"
Xatir glmi idi bu mnaKi, grk ryi-paki-zivri-eyx,
Xatiri-atiri-mnvvri-eyx,
Ver msvddeyi- "Ziya"y ziya,
Saygstr ola o bali-hma.
krlillah ki, hasil oldu mram,
Seyyida, kr ql bu hal mdara!
66
_________________________Milli Kitabxana__________________________
"ZYA" QZETN
Ey vern sfheyi- "Ziya"y ziya,
Ey edn dhri vadiyi-Sina.
Nfsi-Firon sndn oldu lil,
Eyldin ani qrqi-lcceyi-Nil.
Ali-Firon lind zar zlil,
Daimi qalmaz ali-srail.
Hans Fironi-chl kibr qrur,
Dmni-ql fhm hu ur
Qoymaz almd elm edk hasil
Ta olaq bir mqam biz vasil
Qurtaraq bu xyali-vhtdn,
Oyanaq birc xabi-qfltdn.
Dolana rahi-rd niyytimiz,
ltiyamin tapa crahatimiz.
Yaralanmzn axtaraq mlhm,
zg nv il dvr ed alm
Oxuyaq biz qzetlr hvaln,
Ta bilk hli-almin haln
Ki, grk xlq n kmalddir,
Qeyr n lkr, n xyalddr?
zglr eylyib trqqiyi-tam,
Niy biz qalmq bu nv vam?
Niy biz bunca bikmal olduq,
Ayaq altnda payimal olduq?
Bsdi tdrisi-drsi-"Grbv mu",
"Leyli-Mcnun" "Vsfi-badfru".
Demirm tutma ruz, eylm hcc,
Leyk zahir olubdu sr hrc.
Demirm ki, nmaz batildir,
Rdd hr kim deyrs cahildir.
Demirm, ey ziz, verm zkat,
Ver zkat, eyl dmbdm xeyrat.
Allah ehsann qbul elsin,
Tanr mqsudini hsul elsin.
N sbbdn zlil xar olduq,
rzli-xlqi-nzigar olduq?
Gr zn tapsan, ey vfa kan,
Sn qurban bu Seyyidin can
67
_________________________Milli Kitabxana__________________________
"ZYA" QZETN
rvanl Abbas aa haqqnda
Mrhba, ey rvann xaki-zibamnzri
Kim, glib sndn vcud hli-mna srvri.
Mrhba, ey rvan, ey mcml-bhreyn-sr,
Bhrsn, Abbasi-namavr o bhrin gvhri.
Gvhri-qabil, mnni-hli-rfan, feyzi-hq
Kim, olubdur zat bir alicnabn yavri.
Eylyib himmt "Ziya" haqqnda ol xuridfr,
Ta "Ziya" olsun cahanda hli-hqqin rhbri.
Alm asn zbani-pnd, tksn drrlr,
Zhrv Xrid Mh olsun o drr mtri.
Mrhba, ey sahibi-himmt Mhmmdzad kim,
Sn bu imdad il ad etdin dili-peymbri.
n qzetdn ad olur hli-svadi-ruzigar,
Sn onu ehya edib, ad eyldin almlri.
Sn tki bir be nfr qeyrtke olsayd gr,
kmz idik alm ir minnti-gav xri.
Gr qzet qdrin hl bilmzs bu qvm, eybi yox,
btidad hr ii, ari, sanrlar srsri.
btida Musan tkzib etdi qvmi-Qibtiyan,
Bildilr gvsalni mbud qvmi-Samiri.
Aqibt z nurini izhar qld lmyzl,
Oldular ol zatlr hr eyb nqsandan bri.
Bilms nadan qzet qdrin, zizim, nqsi yox,
"Qdri zr zrgr nasd, qdri cvhr cvhri"*.
hli-rfan nin olmaq kmal istr z,
Bikmaln yox kmal hlil meyli-xatiri.
Nkteyi-"mn lm yrk lm yrif" ol qutvr,
Ta sn ol nkt asn bir mtvvl dftri.
Sn qzet trcihin almlri thris edib,
Almi tutdun ziz, almd xar etdin zri.
Zr qadrini zrgr bilr, gvhr qdrini srraf.

Sni grmyn tanmaz {hdis).
68
Milli Kitabxana
Pul ziz olmu cahan hlin ol qaytd kim,
Ta sanllar skinas Cbrilin hpri.
Puldurur mbudu bu xlqin, n lazm mrift,
Simi "ya sttar!" oxurlar, zrr derlr tngri
Seyyida, Abbas ql daim dua kim, ol cavan
Hzrti-bbas il mhur grsn mhri.
Dmani-bbas ola daim busn-qmtrir,
Grmsin hbab qbad srari-Azri.
69
Tanr
_________________________Milli Kitabxana__________________________
BAKI ARLRNN TRFLR
irvan Bakdan yen ox thflr glir,
San Misr karvan alm, kr glir.
Nazil olubdu ayeyi-rhmt maxiy,
Tulani krlr elsin, mxtsr glir.
ari-ruhbxdi, ya mczi Msih,
zmi-rmim zind olub taztr glir.
Abi-bqay yetmyimiz oldu aikar,
Zlmati-qmd Xzr biz rahbr glir.
Yqub yetdi pirhni-Yusifi-ziz,
emi-midvar ziyayi-digr glir.
Oldu bahar fsli, ald kuflr,
Noxli-mid, kr ki, ey dil, smr glir!
Crmi edibdi crmmz tv zahirn,
O1 bhrdn bu sahil drr ghr glir.
Sd kr, fv olubdu, knl, crmi-mamza,
Ltf almin ol hi-xurid-fr glir.
Etmi o h qzali-Xtn seydin hvs,
erindn indi rayiheyi-mki-tr glir.
Salik n silk xsdi zahir deyil biz,
Amma vcudi bizlr hli-himrglir.
erind drc olubdu maniyi-bimar,
Mudn ltif nktsi bariktr glir.
irayi-eri nur veribdir Mnirinin,
rx zr mtri ona ms qmr glir.
Tbi-Mniri ms qmrdn mnirdir,
Baxdqca erin gz nuri-bsr glir.
Aiq olubdu nzmi-Sryyay Frqdan,
Kmtr sray bir bu sift tacvr glir.
Prvin-misal nzmi-Sryyad ltf ox,
O1 xtri-mnir Sha bisipr glir.
irayi-amdr, ona klbl-Cbar mn,
Bir stxani-ltf il ol ah gr glir.
Dilxun txllsnd bu rmz oldu aikar:
Aiqdi, emdn z xuni-cigr glir.
Qan eylyibdi knln bir lal zl yar -
70
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Kim, sinsind dalri srbsr glir,
Mirz Msvvirin qlmi-mkbarna
indir, desm midadi-siyh mki-tr glir.
Hr nqi-kilki Maniyi-nqqai mhv edib,
Ayineyi-xyalin rngin svr glir.
Mtaqn itiyaq edib zar knlm,
Bilmm n gn maxiy ol xosiyr glir?
Mddtdi Badkubni ol mskn eylyib,
N bir peyami-qasidi, n bir xbr glir.
Ey bivfa, ndndi bizi yad etmsn,
Gndr dua o vqt ki, badi-shr glir.
Tab etmdin cfalr qadn maxidn,
Meydani-eqdir, buna sahib-cigr glir.
Verdin mni bu kafr olan btlr sir,
Bir bilmdin ki, bama axr nlr glir.
Qm kmk oldu sn gedni kar barmz,
Snsiz blal bamza yz xtr glir.
Bir sngd nigar giriftar olmuam,
N suzi-b, n ahi-shr kargr glir.
Yadi-rxil emim alm glir behit,
Zikri-lbil azma tmi-kr glir.
ksm byan surti-hali-nizarm,
Ayineyi-xyalv qmdn kdr glir.
Qoy sz almasn, qmi bigan bilmsin,
Hrnd da xamy, cvlan pr glir.
Mndn deyin Msvvir irvan glmsin,
Srmayeyi-kmalma gls zrr glir.
Qrxb maxidn yola sallq praq tk,
Gr cngi-Qafil o sgi-kuzgr glir.
Bunlar zraft idi ki, oldu Msvvir,
n tyyibat hli-dil niktr glir.
Gls bahar fsli Msvvir maxiy,
Billah, baharn st bahari-digr glir.
Bir yerd kim, Msvvir Seyyid qulam ola,
Sairlri cnabna bir xaki-dr glir.
71
_________________________Milli Kitabxana__________________________
SFA HAQQINDA
Al ey dil ki, novruz oldu, hngami-sfa gldi,
Ald qnlr, gllr, bhari-dga gldi,
mn shnind ak ldu yen pirahni-Yusif,
Zleyxa bzmi tk glzar yz zvq sfa gldi.
Bihmdllah, qurtardq ol zimistan macrasndan,
Yetidi mahi-farvrdin, bu fsli-canfza gldi!
Trh qld baran brlrdn sbzzar st Ki, guya Xzr n zlmatdn abi-bqa gldi.
Uzand ruz bdn, nur oldu zlmt qalib,
mndn za getdi, blbli-dstansra gldi.
Sfrdn gldi gl, qld mnd feyzlr zahir,
Bu hm bir feyzi-digr kim, o yari-dilrba gldi.
Mhmmd nuri zahir oldu gn tk kainat ir,
Ziyalansn gzm kim, alm nuri ziya gldi.
Gl, ey ol Kbeyi-didar n hsrt qalan knlm,
Dolan bain, qurban ol ki, hngami-fda gldi!
Bahar oldu, ald lal, gldi yari-gtruyim,
Bu glmkdn dili-bimarma yz min fa gldi,
Gl, ey mahm ki, snsiz oldu zlfn tk gnn qar,
Gl, ey ahm ki, snsiz bama yz min bla gldi!
Alsn, feyz yetsin, girydn bu kur olan emim
Ki, xaki-mqdmindn ol nigarn tutiya gldi.
Bu gn irvan bir gn dodu kim, grck tcllasn,
Flkdn, hm mlkdn yz sdayi-mrhba gldi.
Dili-mcruh yetdi, krlillah, aqibt mlhm,
ikst stxanmn bu gn ol mumiya gldi.
Gdalqdan qutardm, padahi-ruzgar oldum
Ki, bam zr hqdn sayeyi-bali-hma gldi.
Grnd zlfi-nbrtan ol ahunigh suxn,
Ald in qatar, nafeyi-dti-Xta gldi.
Trhhm ql, hbibim, ksm ltfn ainalrdn
Ki, snsiz bam biganlrdn ox bla gldi.
Srdum nalv fan, rabm oldu gz ya,
Nlr kdim gr, ey gl, bama yz min xta gldi!
72
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Xyali-kakil zlfnl kim, hr canib baxdm,
Biyaban oldu knlm, emim alm qra gld.
Hvayi-kakil zlfnl ddm zg svday,
Olub divan hrdm baim yz macra gld.
Mbada inciy tuli-sxndn ol pri, Seyyid,
Yetir itmam kim, bu eri, hatifdn nida gldi!
73
_________________________Milli Kitabxana__________________________
MHMMD SFANIN TRF
Ey qmin bu dili-mhzun sfa,
Kbeyi-kuyv eq hli fda,
Hr qdr eylysn cvr cfa,
Mn sn eylmzm qeyri-vfa,
Hr n hkm eyldin, ey mahliqa,
Cmlsi oldu muradnca rva.
Gzlim, imdi ndir frmann?
Can qurban sn bu nalann!
Srvrim, padhim, soltanm,
Glrxm, srvqdim, reyhanm.
Ey frhbxi-dili-suzanm,
Bilmdim noldu mnim nqsanm,
Dnd, ey mah, bel dvranm,
"Yan" dedin hicr il, yand canm,
Syldin eq il zar ol, oldum,
Hicr il sinfikar ol, oldum,
Nzri-xlqd xar ol, oldum,
Qm nduh dar ol, oldum,
Zar bisbr qrar ol, oldum,
Dedin: "yar il yar ol", oldum,
Ta gzm hicr il giryan oldu,
Xatirin gl kimi xndan oidu,
Dnd vslin mn hicran oldu,
stdin dil ola viran, oldu,
Gnci-eqin ola pnhan, oldu,
Dedin "olsun ciyrin qan", oldu.
74
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Eyldin dvr xilafi-mmul,
Afitabi-mlim etdi ful,
Bnd olub zlfv oldum mlul,
Deyilm gri bu svdad mlul,
"Knt fil-eqi zlumn v chul'*,
Eldim hkmv can il qbul.
Can qurban sna bu nalann!
Gnd bir bd aaz etdin,
ox olan ltf biz az etdin,
z verib, qeyri srfraz etdin,
Bizi qoydun, onu mmtaz etdin,
Hkm frmanuvi ibraz etdin,
Mni hr naks dmsaz etdin,
Ey sri-zlfv qurban Seyyid,
Oldu divaneyi-dvran Seyyid,
Olub hval prian Seyyid,
Ki qalb bisr saman Seyyid,
Alayr hicrin il qan Seyyid,
Oldu torpaq il yeksan Seyyid.
Mn eqd mzlum v cahil oldum
75
_________________________Milli Kitabxana__________________________
ABDULLA BY AS V XUDADAD BYN
VFATI MNASBT L
Trkibbnd, mrsiy
Bu nec zlm idi, fey rx ki, bnyad etdin,
Niy zlm etmk n tbvi mtad etdin?
Bir utan, ey flki-sfl, bu dvranndan,
Gr kimi zar hzin, kimlri dilad etdin!
Ati-hadisdn ox gz qldn prtab,
Min Sleyman salb torpaa brbad etdin.
Gah atb tiri-bla oxladn Abdullah,
Gah kib tii-cfa qsdi-Xudadad etdin.
Ta ki, Mrrix inayt eldin tii-sitm,
Bilmdim ki, onu bikslr cllad etdin.
Zlmkar ismi il alm oldum mhur,
Yeri, ey rx, adn batsn cb ad etdin!
Qssdn gnlrimi am brabr qldn,
Girydn gzlrimi Dcleyi-Bdad etdin.
Oldu irvan mn Yqub kimi Beytl-hzn,
Ta ki, grgi-cli Yusif syyad etdin.
Bilmdim, heyf ki, ey rx, n fsun oxudun,
Qleyi-id tsxiri-prizad etdin.
Hans Yusif? O zizi ki, sn vvld onun
Trbtil ra silkin ustad etdin.
Niy qldn onu, ey rx, sn axrda zbun.
Bu n ayin rvidir ki, sn iycad etdin?
Ah, bu hiylgrin dad lindn, sd dad!
stmz dhrd rbabi-vfan dilad.
Cvrgstr flka! Bu n cfadr, n sitm?!
Eldin qamtimi bari-msibtdn xm.
Bs deyilmiydi biz dai-zayi-Flki?
Bs deyilmiydi biz matmi-Hssani-cm?
Bs deyilmiydi biz dai-Xudadad, ey rx?
Eldin sn yen amad bir zg matm.
76
_________________________Milli Kitabxana__________________________
N verirsn bu qdr alm drd stn drd?
N tkrsn bu qdr knlm qm stn qm?
Qayti-hzn il zbs ki, yanbdr cigrim,
Salr alm odlar nfsimdn hr dm.
Necsn indi ki, bir ahi-rarbap kim,
Yandrb eylyim, cy rx, sasn brhm?!
Zatn olmu mgr onduh bladn txmir,
Dmbdm alm sndn yetiir drd lm?!
Hans ksdir ki, ola dhrd sndn dilad,
Hans dildir ki, ola dvrd sndn xrrm?!
Neylyibdir sn, ey qatili-nvai-br!
Neylyibdir sn, ey zalimi-nsli-Adm?
Hr srurundad yz drd msibt mzmr,
Hr niatndadi min qssv mhnt mdm.
Alasam ol hi-iqlimi-vfadn tr,
Ah faryadma eyb eylmyin, ey hmdm!
Nec ah eylmyim, ah ki, ahm getdi!
Qoydu tnha mni ol pt pnahm getdi!
Yen rbabi-vfa alm ara xar oldu,
hli-dil ney kimi fryad glib zar oldu.
Ey knl, bu gli-glzari-vfadn tr,
ki-glgn il gzlr yen glnar oldu.
Dalrdir kiln sinlr lal kimi,
Ey cnun, seyr el kim, mvsimi-glzar oldu.
Ta ki, qrq oldu bla bhrin ol drri-ytim,
Sdfi-didlrim bir dri-hvar oldu.
Mrift gvhri olmudu cahan ir ksad,
Ona srraf-cl gldi, xridar oldu.
Sald qm daireyi-mhnt ftadlri,
Knl ol daird nqteyi-prgar oldu.
Qafili etdilr agah bu mhntdn,
Mhnti-hadiseyi-dhr giriftar oldu.
Getdi mirati-dili-safi-Sfadn rvnq,
Ta ki, bu mhnti-zmay xbrdar oldu.
Raibin rbti bilmrr gedib dnyadn,
77
_________________________Milli Kitabxana__________________________
ad olub mrgin z mrn bizar oldu.

Bixudun xtri-iqbalna z verdi vbal,
Sabitin kvkbi-ki z syyar oldu.
Seyyidi-bxti-qrann gn oldu qar,
Zvinin emin mcmui-cahan tar oldu.
Sald torpa flk zlm il mehr mah,
Ya hlak etdi Xudadad il Abdullah.
78
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HCI BDLHD RVANY
Trkibbnd
Gldi novruz, nigara, yetiib tbsli-bahar,
Gl aar prd cmalndan, olar blbl yar,
Shni-glzar olur badi-sba trfan,
Bad snbl aar silsileyi-aliybar.
Edcklr hams lhni-Hicaz il sda,
Dolacaq ur Nova il bu firuzi hsar.
Tuti tutk alacaq bad, blbl balaban,
Glck svti-df musiqiy musiqar,
Edck rast blp dxi trk tacik.
Fsli-novruz Rhavndi oxur slsl sar.
N rva bir bel mvsmd, nigara, axr,
Bxt dvlt kimi mndn edsn sn d frar?!
Gl ola blbl haradm, mn olam hicr sir,
Eylym am shr frqt il nalv zar?
Bu qdr eylm bu ifty cvr cfa,
Bu qdr aiqi-dilxstni sn eylm xar.
Dilbra, yax deyildir bu hekayt sndn,
Eylrm yoxsa ki, bir zat ikayt sndn.
Hmdmim sn tki ta yari-meyaam oldu,
O qara zlf blasil gnm am oldu,
Tklb zlfi-siyh tutdu rxi-rxann,
Dedim: - Ey vay, yaman yerd gn axam oldu!
Dedim: - Ey ux, haan sndn olur kam rva?
Dedi: - Nakamlq eq hlin bir kam oldu.
Yar olub zglrin yar, edr zvq sfa,
Dili-urid bs eqd bdnam oldu.
Gldi novruz, mzyyn eldi dnyan,
Blbli-xsty gldn yen nam oldu.
Dedim: - Ey ux, olub eyd, pm qoy lvi,
Eydd bus elmk snnti-islam oldu.
Gld ol simbdn, syldi, ey aiqi-zar,
Sni rsva elyn bu tmi-xan oldu.
Dedim: - Ey mk-xt, etdin n n mndn rm?
79
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Dedi kim huyi-vhini grb ram oldu.
Yardn aiqi-eyday tmnna n n?
Bu tmnna san, ey aiqi-eyda, n n?
ra ir snin hrt edn namn yox,
Yar n bzmi-sfa ir srncamn yox.
zglr kimi snin yoxdu visaqn, bzmn,
Mzv nql kbab meyi-glfamn yox.
Sylyirsn zn Camdn artq, amma,
Meyi-glfam il mmlvv olan camn yox.
emi-badamma hsrtl baxrsan hrdm,
Bel zahir ki, snin kkr badamn yox.
Yox dilaram sn hrd mndn zg,
Grmyn gn bu rxi-mimi arann yox.
Sri-kyimd yatan sbh kimi bir itcn,
Etibarn, rfin, izzt ikramn yox.
Ruzgarn elyib tir bu zlfm tari,
Tar ahiddi ki, bir xo ken yyamn yox.
Qoymusan dhrd sn blbli-eyda aduvi,
Bzmd mn kimi bir yari-glndamn yox.
Qn kimi ciyrin, get dxi, sn qan elm,
Mn kimi bir gl n nalv fqan elm.
Dedim: - Ey m, snin hsnv prvan mnm,
Eylyn eqd bu yanmaa prva n mnm.
Kakilin tar mnim boynuma vurmu zncir,
Balanb ssileyi-zlfd divan mnm.
Xalvn dansin cnnti versm n cb,
Admin zrytiym, talibi-ol dan mnm.
Tutma, ey gvhri-yekdan, bel xar mni,
Mxzni-mriftm, gvhri-ahan mnm.
Etmim hr n cfa eylsn, ey ux, qbul,
Can vern rbt il sn kimi canan mnm,
Salmam boynuma znnar sri-zlfv mn,
Drdi-eq il dnn dhrd Snan mnm.
Geclr yadi-rx zlfn il sbh kimi,
80
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Sylyn suz il, ey mrux, fsan mnm.
Kims bilmzdi sni eq il ngtnma,
Ey edn, qa hilalm, sni drdan mnm.
Etmisn hsn il bu alm hrt mndn,
Yeri vardr edsn axn nifrt mndn.
Qn vqti, bu yqindir, gl olur xar il,
O zaman kim alar, yar olur yar il.
Baban zhmt il glbn bslr daim,
Alb hmdm olur gl, vli, ttar il.
Trbiyt ltf il dryad edr drr sdf,
xban hmdm olur ahi-cahandar il.
ox da, ey ruhi-rvan, hsnv mrur olma,
Qalmasan gl kimi bu hrv rxsar il!
Ta glr xtt, drsn o ltaftdn sn,
Bai-hsnn dolacaqdr xs il, xar il.
Zlmti-xttin olur mahi-mnir st hicab,
Qalsan alm-ara drdi-bi-tar il.
Sonra ox axtarrsan hsnv, hm aqi,
Almaq olmaz onu yz dirhm dinar il.
Mtri qht olu ol iki qiqi-tbin,
Qalmasn grm ltaftd bu bazar il.
Sn ondan sonra bir kims xiridar olmaz,
Dxi bu rvnqi-rxsar, bu bazar olmaz.
Bu qdr tng gtirm mni, ey qndhan!
nki mn istmirm fa ola srari-nihan,
Bils hvalm ol mnbyi-fzal sxa,
Mnim hvali-prianma eylr saman.
O1 sxa kani ki, almd onun feyzindn
ad xrrmd ham mrdmi-hri-irvan.
Seyyid, alim, hr nv fqir hr il,
l tutar, sim verr, ltf il eylr ehsan.
Getmyib Mkky bir kims onun tk getmz,
Xlqi sirab elyib, dvlt il oldu rvan.
81
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Edr nam mon, xatirimi ad eylr.
Taplr camd mey, evd daxi sfrd nan.
Glsn onda visaqim mnim izzt il,
Grcksn ki, olur nql mz zinti-xat.
Hqq onu ad elsin ki, mni ox ad elyib,
Nzri-mrhmti Seyyid var bipayan.
Sadiqin toyunu etsin ona Allah nsib,
ad olaq, ey qlaq brbt tar xoxan.
Dmni-bxti grb dvltini xar olsun,
Ey xuda hasidinin mnzili olsun niyran.
Hzrti-Xzr kimi mr elsin almd,
stkannda ola ay zlali-heyvan.
Grmsin glni-iqbali xzandan xlli,
Bhqi-seyyidi-sccad Hseyn ibn-li.
Seyyida, nki bu trc sn etdin thrir,
Ql xiyabani-behiti kim hr yan tstir.
Gndrib ervi ql Hac Rizadn xahi,
Xidmti-Hac hdd ed an tqrir.
nki var onda fsaht, oxur ar gzl,
Pakdil, pakghrdir z bir pakzmir.
Var midim ki, hd pak xudavndi-hd,
Dvlt il ver bnayi-zamandan tvfir.
Ruzi-zzld onun tiyntini dsti-qza
Abi-ltaf-sxa il edibdir txmir.
Ona yox ltfu ta, cud sxavtd bih,
Ona yox feyz sxa, bzl inaytd nzir.
Nec ki, Seyyidi-hri-rayi-irvan,
O sift Hac hd oldu sxavtd hir.
Bilmirm nsli-Hseyn edck
Hac ta, Maneyi-xeyr gr olmasa bir mri-rir.
Seyyida, xtmi-klam eyl ki, gldi bu nida;
"Lntllahi la manei-xeyrn bda'*
Xeyr mane olanlara Allahn bdi lnti olsun.
82
_________________________Milli Kitabxana__________________________
MSKN DNYADAN KAYT
Qsid
Cahan mlknd zr mklgadr,
N mtlb istsn ondan rvadr.
gr bir ksd olsa mali-dnya,
Tmamn xlq oniyl ainadr.
Gdani zr qlr almd sultan,
gr sultan ola bizr, gdadr.
Bu sz rn gr kfr olmasayd,
Deyrdim filhqiqt zr xudadr.
Desm gr qaziyl-hacat, hqdir,
Desm gr kaifl-qmdir, rvadr.
Mhafillr iind niyann,
Klam san klami-vliyadr.
gr bir ks mnim tk olsa mflis,
Klam kizbdir, qvl xtadr.
Knl, qm km mflislr pnahi
Vliyyl-hq liyyl-Mrtzadr.
Vsiyyi-hmdi-mrsl ki, zati
Haman mmsusi-zati-kibriyadr.
Onun vssafi-zati-bimisal
Ham Quran, n tnha "Hltadr".
Ftvvt kivrinin padah
Bilir alm ki, "ahi-laftadr".
O llr kim ki, tutmaz damnindn,
Knl, dusti-li, dusti-xudadr:
Fda ol dst kim, Mrhbfikndir,
Fda ol st kim, Xeybrgadr.
lidir caili-rz smavat,
li xllaqi-yeksr masvadr.
O ldn tinti-Adm mxmmr,
O yzdn mahi-grdn biziyadr.
lidndir vcudi-kll mvcud,
83
_________________________Milli Kitabxana__________________________
li bnna, li dhr binadr.

z mxluqdur, mma o srvr
Hman xllaqi-rz hm smadr.
Qsimi-cnnt duzxdir ol h,
fri-rseyi-ruzi-czadir.
Yeti fryadin, ya ahi-XeybrKi, Seyyid bir qulami-rusiyadr!
84
_________________________Milli Kitabxana__________________________
FRHAD MRZY
Qsid
Ey knl, bir mjd ver kim, cism ondan can glir,
Can xar vq il istiqbal kim, canan glir.
Bu haman fsli-humayundur xb Mizandn,
Brci-qrb seyrin xuridi-nurfan glir.
Brci-mizandan gln xuridi-rxandr v ya
Sahti-randan ahi-flkfrman glir.
Ya Sleymandr bsat zr v ya Knandn
rzi-didar etmy Misr Mhi-Knan glir.
Verdilr dn mjd kim, mhruseyi-Tehrandn
Sahti-Qafqaz bir ahzadeyi-dvran glir.
Xosrovi-irinzban Frhad Mirz kim, bu gn
kkri-mdhil tuti tk mn lhan glir.
Balaybdr Kbeyi-mqsud ehrami-sfa
Kim, minayi-eqd zibh etmy qurban glir.
Zilli-hqdir Nasirddin h, bu ann saysi,
Sayeyi-sultanda mzmr sayeyi-yzdan glir.
hli-islam srfraz etmy hr sfhd
Ltfi-hq, brhani-mtlq, ayeyi-Quran glir.
Ltf il feyzi-qdumindn bu rizvanbargah
Etmy Rusiyy mlkn rvzeyi-rizvan glir.
Hbbza, ey dvlti-Rusiyy, fxr et kim, sn
Bir hmayi-vci-istina bu gn mehman glir.
Seyti-dliyl bu gn mmlvv edib faq kim,
Sylyirlr tazdn irvan Nuirvan glir.
85
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bistmi-mahi-siyami eydi-vvl et, knl
Kim, bu gn irvan ol Mehr Zhl drban glir.
Mn demzmidim, knl, qm km drdi-fqrdn
Kim, olur bir gn ki, axr drdv drman glir?
Mn demzmidim ki, qalmaz ox da bijn ahd,
Qurtarrsan qssdn n Rstmi-dstan glir?
Daim olmaz sfheyi-almd Keyvan cilvgr,
Mtri iqbal edir, ol gvkbi-rxan glir.
Daim olmaz ahidani-ba Bhmndn tbah,
Alr glnd gllr, mvsmi-niysan glir.
Daim olmaz Yusifi-Knan qhti-mtri, Bir ziziMisr olur peyda, hi-saman glir.
krlillah, gldi bir hzadeyi-vala ghr
Kim, sxasn gr gr Hatm, gzndn qan glir.
Ey flkakr ki, hr gn drghi-fzalv
l ab sailliy yz Hatm Neman glir.
Snsn ol xaqanghr kim, mtbxi-ehsanv
Kas ld indn Ffur il Xaqan glir.
Gr sni Qeysr desm, vardr qsuri nzmimin,
Gr sni Ksra desm, lbtt ksri-an glir.
Gr desm xuridi-rxansan, zvalm var mnim,
Gr desm mahi-flksn, sz mn nqsan glir.
Bilmim, ey mzhri-smai-hsna kim, nsn,
Gri fikri-bikrim hr lhz bir nvan glir.
Almi-nasut n qvsi-nzulin teyy edib,
Surti-insan il dnyay bir rhman glir.
86
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Ey riyazi elminin alm ara qlidisi,
Mktbi-tlimv drs almaa Loman glir.
Verslr hbabv gr zhr ltfndn snin,
Zhri-qatdn xvasi-emeyi-heyvan glir.
Dmnin gr abi-kvsr is guya zhr ir,
Dideyi-bdxahv bai-cinan niran glir.
Srvra, alinjada, ahi-grdun rfta,
Ey ki, vsfindn tni-efkar hr dm can glir.
Mvsmi-hyad gldin xitteyi-irvan sn,
Mrdlr ehyasna hqdn bu gn frman glir.
Barilaha, bu sfr olsun mbark kim, sn
Bu sfrdn buyi-xeyr, ey ahi-zil ehsan, glir.
Yavrim ol, ql bu gn ltfnl ehya Seyyidi
Kim, sn mhr gn yavr hi-Mrdan glir.
87
_________________________Milli Kitabxana__________________________
QSD
Syldim yar ki, ey mh, glib yyami-bahar,
Gld naz il ki, bilmm yen bu szd n var.
Dedim: - Ey mayeyi-can, gln shra dmidirKi, gl laly piray qlr badi-bahar.
Prddn xd yen gln-ara ahidi-gl,
Qalmad xatiri-blbld dxi sbr qrar.
Snbln trrsini an qlb badi-shr,
Kuh shralar hr lhz qlr qaliybar.
Dt-ara qlqleyi-qmriy sar slsl,
Nrgisin ad gzn xabdn etdi bidar.
Lal doldurdu meyi-jal il camn kim,
Ba ahidlrini qoymaya bir dm huyar.
Bir trf tar df hay heyi-sadprst,
Bir trf nay ney nql meyi-badgsar.
Qarb bir-birin eyx mrid mrid,
Shni-glzar qlr seyr, xb xurd kbar.
Dedi: - Ey aiqi-dilsuxteyi-xamtm,
Bel bihud xyalatdn et istifar!
Aiqi-zar v lazmd tmaayi-mn,
Talibi-yar n hactdi hvayi-xs xar?
stsn lalv gl, ql rxi-alim nzr,
Eylsn meyfi-mn, et sri-kuyim gzar.
Qnni eyl tsvvr ki, dhanm kimidir,
Leyk yox qnd hrgiz bel irin gftar.
Snbl tut ki, sri-zlfm bnzr, amma,
Baldrm ona zlfm kimi yz min dili-zar?
Han zlfm kimi snbl, han ruyim kimi gl,
Han gld bu travt, han snbld bu tar?
Ola bir yerd ki, zlfi-siyhim nafga,
N rvadr ki, ed rz mtan ttar.
Nrgizi tut ki, bieyneh, el, bnzr gzm,
Han nrgizd bu qmz, han onda bu xumar?
Tutalm ki, qdi-movzunuma xud bnzr srv,
Bu rvid han bir srvd movzun rftar?
88
_________________________Milli Kitabxana__________________________
BAHARYY
Msnvi
Dmi ki, etmi idi drd qss knlm xun,
Mlal mhntimi eylmidi rx fzun,
N bir rfiq ki, bu qmd qmksarm ola.
nisi-xatiri-qmdidv fikarm ola,
Gzm piyalsi mmlvv ki-hsrt il.
Keib mlaliln yyam min kdurt il.
Knld yz qm mhnt, n taqti-tqrir,
N drd qssy ar, n mhnt tdbir
Ki, bir rfiqi-vfaivv krmkirdar,
Triqi-ltf il dildarlq qlb izhar.
Dedi ki, ey bu cahanda sramdi-aq,
Hrifi-mclisi-rindan, rfiqi-xoxlaq,
Zman hli sni hli-dil edll hesab,
Hmi maili-ey niat, ng rbab.
Biddir ki, mqamn ola bu gueyi-qm,
Mlal mhnt il yar, drd il hmdm.
cb bu qflt sndn, bu gueyi-pnhan,
llxsus ki, fsli-bahardr bu zaman.
Edib nsimi-sba kuh dti mkamiz,
Tutubdu suhni-glstan sbzeyi-novxiz.
Frui-hreyi-gl shni-ba nur salb,
Nvayi-blbl qmri cahan ur salb,
Behit sfhsi tk shni-ba xrrmdir,
Bnaf - susn, nsrin - lal hmdmdir.
Sdayi-kbki-xraman naleyi -drrac,
Qrar sbrini eq hlinin edib tarac.
Ay dur ki, edk bir zaman syahti-ba
Ki, blk nfheyi-gldn edk laci-dima.
Mni-ikstkni, drd qssdn fkar,
Bu qissni eidib lalac hm naar.
Syaht zmi il z qoyb glstan,
Bli bir ld srahi, bir ld peyman.
Fzayi-gulni grdm cb dilaradr,
89
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Hvayi-ba frhbx rahttzadr.
Behit lamti glzardn bruz etmi,
kuf xlti-can nqrduz etmi.
Grb bu nv il glzar xrrm adab,
Xitab saqiy qldm ki, bir qdh meyi-nab!
Edib piyalni lbriz syldi saqi
Ki, yoxdu zhri-qmin bundan zg tiryaki.
zl piyal ki, vvl qdmd nu etdim,
Nvayi-faxtdn bu sdan gu etdim
Ki, ey vahidi-glzar, sakinani-mn,
Edn bu rvzcyi-cnntmisal iind vtn.
Bilin ki, xosrovi-glgunqbayi-xitteyi-ba
Siz bu nv il hkm etdi, ta edm ibla
Ki, ta qdumi-bahar il badr xrrm,
Bsati-iartidn xali olmayn bir dm.
Bsati-irti ksinl trfi-glzar,
Kimisi dair gtsn, kimisi nqqar.
Bnf zlfn badi-sba yetirsin tab
Ki, tutsun almi yeksr mimi-nbri-nab.
Qbayi-lal bu mvsmd llfam olsun,
Byrti-inki lind mdam cam olsun.
Grk bu bzm ver ndlib svti rvac
Ki, hsni-svt bu frxnd bzmdir mhtac.
Knari-cuyd srvi-shi mqam etsin,
Vli glib-gedn yax ehtiram etsin.
Syaht etmy glzar hr ks ets xram.
caz vermy imad eylsin iqdam.
Bisati-sbzni ta bir ks etmy pamal,
lind xncr ona susn etsin istiqbal.
Yetirdi n bu pyam o mri-xolhan,
Glib nat gl lal, snbl reyhan.
Mni-fsrd bu hali grb, glib hal,
Dedim: - Sbb ndi, saqi, bu qdr ehmal?
Edib piyalni lbriz ol nikumslk,
Tutub brabrim syldi: "hni n lk'*
Nu olsun
90
_________________________Milli Kitabxana__________________________
kinci cam ki, nu eyldim mni-mcnun,
Edib xmarm vvlki camdn fzun,
Zman drd mlalndan etdi knlm pak,
Gtirdi ur mni, ba aq, giriban ak.
Dedim ki, bir dolanm canibi-glstan,
Tapm qrarghi-blbli-xolhan
Ki, hm nvas il bir zaman olum dilad,
Qdumi-gldn edim hm ona mbarkbad
Ki, var onun da mnim tk banda sevdas,
kib fraq lmin, vsldir tmnnas.
Knl bu fikrd, gz maili-nzareyi-ba,
Fzayi-glni seyr etmy gtrdm aya
Ki, bir priv emim satad, gzlri mst,
Glib xram ki, ta srvi-naz eyly pst.
Frit xuy firngi-xisal kafrki,
Xdngi-qmzsi hazr knllr etmy ri.
Tkbd trfi-binagu trreyi-mkin,
Salbd hreyi-xurid mki-trdn in.
Kmndi-zlfn thriki-an vermi tab,
Mrizi-eq lbi-lli rbti-innab.
kibdi lvhi-cbinind dsti-qdrti-hq,
ki hilal, vli, mkdn verib rvnq.
Olub mniml mqabil o dilbri-tnnaz,
Triqi-tnz il drci-qiqin eyldi baz
Ki, "mrhba lk", ey airi-bdii-klam,
Sn syahti-gln mbark ola mdam!
Mgr gtirdi sni tng eq sevdas
Ki, oldu seyri-mn xatirin tmnnas?
Dedim ki, ey mni rsvayi-xlq edn dildar,
Bti-Msihtkllm, nigari-xogftar,
Xdngi-qmzn edib, bos deyilmi knlm ri,
Dxi bu sz n rva zxmim zr vurmaq ni?
Hmi istrm olsun qmin knld fzun,
Mlal mhnt eqinl barm olsun xun.
Kmndi-hlqeyi-zlfnl grdnim ola bnd,
Nein ki, layiqi-divandir hmi kmnd.
Vli hvayi-mn kuyvn niansidir,
91
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Camali-lalv gl ruyvn niansidir.
Edll bir-bir lafi vahidi-glzar,
Biziml hmdm olan istmz bir zg nigar.
Glib itab bu szdn o mahi-mkniqab,
Mni-iksty bu nhv il yetirdi cavab:
Mnim ki, hsn cmalm salbd alm ur,
Cmal surtin, syl kim olub mrur?
Dedim ki, qddin il srvi-naz eylr laf,
Dedi: - Gman budu, qddim gr, verr insaf.
Dedim: - Bnf edr laf o zlfdn izhar,
Dedi: - bs dy ba aa, xiclti var.
Dedim: - Durubdu zn qarsnda laleyi-al,
Dedi; - Onu da edr rmsar zmdki xal.
Dedim: - Gznldi hmem nrgisi-mxmur,
Dedi ki, gzlrimi grs gzlri olu kur.
Dedim: -Dhanuva bs qnnin n nisbti var?
Dedi; - Dhanma bnzr v leyk yox gftar.
Dedim: - Lbinldi gl-brgi-tr mbahissi,
Dedi: - Xzann ona tez yetr hvadissi.
Dedim: - Qanla mqabil durub flkd hilal,
Dedi ki, rx qamdan db bu trf misal.
Dedim: - znl brabr tutar zm mhi-tam,
Dedi: - Edn onu srgt bu hvsdi mdam.
Dedim ki, llv bnzr qiqi-rmmani,
Dedi: - Bli, gr etsydi xnd pnhani.
Mnim ki, hsni-cmalmda qldir heyran,
Sbb budur ki, mnm bndeyi-hi-imkan.
Dxildir bu h Seyyidi-lmprvr,
Cza gnnd onu qoyma zar, ey srvr.
hi-sriri-xilaft, miri-hadiyi-rah,
miri-nfsi-afaq li vliyullah.
Vsiyyi-mtlqi-xeyrulbr, imami-mbin
Mini-mzhb millt, hi-Qiyasddin.
92
_________________________Milli Kitabxana__________________________
QSD
Dn ki, xurid zn bri-siyah oldu hicab,
Mkdn arizin ahidi-in kdi niqab.
Nisfi-b emi-kvakib kimi hngami-shr
Tutdu asayi n hli-cahan emini xab.
Mni-dilxst, knl ir xyali-lbi-yar,
Mn ki, mhntzd bamda xumari-meyi-nab.
Sbhdk dideyi-xtr kimi bidar gzm,
Zar fkar dilazrdv muli-kitab.
Naghan hlqeyi-drdn ucalb rx sda,
Lrz ndamma dd, eidib, n simab Ki, xudaya, bu zaman kimd bu qapuni dyn,
Deyilm bir ks mdyun ki, glib alsn hesab
V n mn bir ks il eylmim cng cdl,
Gl frra mn etmk n zcr zab.
Bu n mscidd ki, hr lhz qapusun aalar,
Bu n meyxand kim, istylr cami-rab.
Bu n hmmami-Sifahandu ki, vqt bivqt,
Xlq qsl etmk n eyly hr lhz itab.
Bu deyil Hac Kamal olu Tqinin ota,
Nisfi-b shbt n eylylr dqql-bab.
lqrz, xvf rica il aya durdum,
Psi-drdn ona verdim bu triq il cavab.
Kimsn, aya n iin var bu bi-tard kim,
Salmsan gnbdi-grdun sda, xanxrab?
93
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Azmsan yol bu bi-tir msafirsn gr,
Karivangah deyil bu, yeri, tut rahi-svab!
Qsm ol mnim fyyaz ki, sailsn gr,
Yoxdu bir ey ki, verib hasil edm cr svab.
Eidib bu sz sslndi ki, ey divan,
Bu n fsan sxndir, bu n bihud cavab?
Bildim ol dilbri-mehpardi kim, eqindn
Yox idi dild tvan bu dili-qmdidd tab.
Srayb brq tk adm qapn srtl,
Grdm ol mah tkb gn zn nbri-nab.
Xali-mkini onun trfi-lbi-llind
Eldir, sanki qonub kuzeyi-kkrd zbab.
Zlfi-prin girehgiri rxi-alnda,
Sanki bir qrbdir mk il etmi mhtab.
Arizi zr rq sanki gl zr bnm,
Ya dzlm tbqi-lald lluyi-xoab.
ldrb bir ne yz aiqi-srgrdan,
Eylyib llrini qan il ol ux xizab.
Dedi: - Ey Seyyidi-biar, nolubdur ki, sn,
Rahti-xabddir xlq, vli sn bixab?
94
_________________________Milli Kitabxana__________________________
QSD
Afrin, ey hli-snnt vl-cmat, afrin!
Ey ednlr xlq izhari-sxavt, afrin!
Var imi sizd hmiyyt, ey gruhi-bavfa,
Binvalr xeylini etdiz himayt, afrin!
Pul yb etdiz zkat il qni mflislri,
Var imi sizlrd asari-zkavt, afrin!
ki min yz nfusun rizqin zamin olub
Eyldiz rzaq mhtac zmant, afrin!
Mttsf olduz sifati-rbbi-rzzaq il siz,
Eyldiz eytam miskin kfalt, afrin!
Pul yb, buda alb tutduz lin miskinlrin,
Ac qalanlar tapd gr kim, istiraht, afrin!
Sdri-mclisdn bruz etdi bu tdbiri-svab,
Afrin, ey msdri-izzt, sdart, afrin!
Adm Hvvan bu buda iln ad eyldiz,
Bai-cnnt tapd bu idn xsart, afrin!
Admin vladna buda il etdiz kmk,
Qoymadz ol hzrti ksin xcalt, afrin!
xd nntdn yeyib buda babamz n bizim,
Eyldiz buday siz yax siyast, afrin!
Bir ne anbarlrd buda olmudu nihan,
Tapdz ol budan, ey hli-radt, afrin!
Admin vladna verdiz dyirmanlar ara,
zdilr un tk onu, tapd xsart, afrin!
95
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Etdilr tnnurlrd brr tk bryan onu,
Qldlar buday izhari-davt, afrin!
Ati-fqri masakin glstan eyldiz,
Eyisin sizdn Xlilulla fxart, afrin!
Hq-tala raz olsun sizdn, ey hli-sxa,
Qoymaduz ksin dul vrtlr hant, afrin!
Bu bahalq ild, bu iddtli srma gnlri
Grm edib miskinlri etdiz iant, afrin!
mperaturi-mzzm eylmidi hm kmk,
ox riyyt xatirin etdi rayt, afrin!
Tutdu miskinlr lin ehsani-bipayan il,
Afrin, cy ahi-iqlimi-dalt, afrin!
lli ild byl il almd bir df dr,
Etdiz, ey rbabi-himmt, rfi-srt, afrin!
Safi-milad il yazdm bu ilin tarixini,
Ta Msihadn biz olsun kramt, afrin!
Bir cidav iki mhml sfr onun tarixidir,*
Afrinlr, Seyyida, ruhi-fsaht, afrin!
Tarix miladi 1880-ci ildir.
96
_________________________Milli Kitabxana__________________________
QSD
Ey dadmayan zman ara eq rbtin,
Bs aznn haan bilisn syl lzztin?
Get rahat ol, sninl bizim yoxdu karmz,
Qoy biz kk bu badiynin bari-mhntin.
Biz xazini-manti-eqik ki, kirdgar,
Snduqi-sinmizd qoyubdur mantin.
Eq olmasayd, olmaz idi hsn mthir,
Hsn olmasayd, eq itirmidi hrtin.
rz etdi hsn alm muqeyi-zl,
Eq eyldi qbul onun dord zhmtin.
Eq idi kim, Xlilini hifz etdi nardn,
Sndrd bir xitab il narn hrartin.
Mcnunu hsni-Leyli idi drbdr qlan,
Eq idi artran bularn bunca rtbatin.
san rxi-arm qalxzd eqi-hqKim, vasil etdi xaneyi-xurid rftin.
irinin eqi eyldi Frhad tlxkam,
zra hvas Vamiqin artrd xifftin.
Hsn idi Yusifi elyn hreyi-cahan,
Eq idi artran o Zleyxa mhbbtin.
Hsn il eq olmasa, hasil n dhrdn,
Bieq kims anlamayb sirri-xilqtin.
Svt il hs nuri-la nurdur gzm,
Mndn soru bu thflrin qdr qiymtin.
Davud hsni-svtini Talutdn soru,
Calut anlamaz bu iin sirr hikmtin.
Lhni-hudil ur glir naqeyi-rb,
Ey eyxi-kcmni, oxu bari rvaytin,
Ey eyx, sanma eqi-mcazi bu eqi son,
Bu nktnin mcazd grdm hqiqtin.
Hr yerddir xudayi-hd nuru cilvgr,
Vhdt gzil bax, bilsn sirri-vhdtin.
eyr zvicudi-hq yox imi cilv gstrn,
Grdm mn, eyni vhdt imi cml ksrtin.
Almd olsa idi xudabin olan gzn,
97
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Hr eyd sn grrdin yat hqq surtin.
Ol gn ki, grd yarm Adm, behitdn
Dd hvayi-vslin, trk etdi cnntin.
Axrda oldu mtkifi-babi-dvlti,
Darsslam vasil olub tapd behctin.
Seyr et Ncf diyarn, qap drri-vhdti,
Bundan ziyad mn n ara yar shbtin?
nsan xlq eyldi z surtind hqq,
Bax arizi-nigarma, gl gr lamtin.
Varmd Misri-qlbd bir Yusifi-ziz,
Hq doldurubdu knlm mehr mvddtin.
Ol Yusif eqi eyldi vadar kim, mni
Thrir edim bu nv il Yusif hekaytin
Gh qazeyi-klam qlar hsni-Yusifi,
Gh fa edr o mah Zleyxa iradtin.
ayd ki, rmzdn olan agah halma,
zhar ed bu aiqi-zar inaytin.
Ey dil, bu hal gtdi sni badeyi-vila,
nkar qlma piri-muann kramtin.
Seyyid, bir zg rmz grnd bu nzmdn.
Hal hlinin bu rmz fzun etdi haltin.
98
_________________________Milli Kitabxana__________________________
RAB HAQQINDA
Msnvi
Evlr yxld dhrd rbi-rabdn,
brt gotr rabn znd hbabdn,
Hali-hbab mtlbim bir iardir,
Bu ariytsrad szm istiardir.
ql itdir rafti-insan zmand,
Pamal qlma qli rab mand.
Mey bzminin dolanma, zizim, knarna,
Dymz sfayi-badeyi-glgun xumarna.
Hr kimsnin ki, xatiri mail yadir,
Tutmaz lini ql ki, meyli yadir.
Bad dima fasid edr, ehtiraz el,
Naar eylsn bu tbhkar, az el.
Tqlid il bu mtlbi mn qlmram byan,
Bir ne df bad iib etdim imthan.
Grdm ki, imim xb ql urdn,
Frq etmdim cahanda nas zkurdn.
Mst olmasaydm, olmaz idim maili-zina,
Mst olmasaydm, etmz idim cngi-brmla.
Gri gnah az grnr cam badnin,
Amma drini fth qlr hr iradnin.
Harutu qld rb onun drd mbtla,
Marutu qld rb onun varidi-bla.
m rabi-nab ki, mml-fsaddr,
Hr fitndn rab fsad ziyaddr.
m onu ki, imdi peymbri-xuda,
m onu ki, imdi sultani-vliya.
Mey rb bil riti-admddir hram,
Bu mr nbiyayi-izam etmyib qiyam.
Meyl etm kim, rab, dima ziyan var,
mz o kims ki, xirdi-nktdan var.
Seyyid edibdi tvbni rbi-rabdn,
mmidi var zad qutarsn zabdn.
Asi qulundu fv ql, ey xaliqi-rhim,
Feyzindn eylm onu novmid, ya krim!
99
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HBBANIN RCASI
Msnvi
N olur, ey dibi-hli-cahan,
Edsn pndimi qbul lan,
ksn iveyi-qzldn l,
Qzl qoymayr qzal mhl.
Bsdir etdin bu dkli er hvs,
eri almaz ir sla ks.
Ehtiraq etdi kvkbi-ra,
Bisrdir tarid ira.
Sdi-kbr qalb sadtdn,
Sdi-sr db kramtdn
Kvkbi-Mtri vbal db,
Afitabi-sfa zval db.
hli-izzt cahanda xar olub,
Qsri-nadan zrnigar olub.
Hu gl, mrdk zaman deyil,
Dxi bidrdlik zman deyil.
Olma bikar, ol mbairi-kar,
Gri bimtri qalb bazar.
Yox mtai-hnr xridar
, Sald grdun ksad bazar
. Dem ar, rsmi-eri unut,
ndi sn bir triqi-digr tut,
N olur nqli-nbiyayi-cahan
, Ola trki dilind xlq byan?
Cml tfali-trk ad edsn,
zn hm cahanda ad edsn.
Qala almd yadigar szn,
Ola rvn bu macrad gzn.
Sz ol yarn eyldi tsir,
Nec kim, mey dil verir tvir
. San Msih idi ol mlksima,
Eyldi mrd knlm ehya.
Qld trib ol fritnihad,
100
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Oldu ruhl-qds mn ustad,
Oldu tlim Adm sma,
Sn hrad olsun, ey ilahi-sma!
Pir idim, tifl oldu ustadm,
Feyzi-hqdn yetidi imdadm
Badeyi-nitqi etdi mst mni,
Eyldi mr paybst mni.
Eyldim erhi-hal bs iqdam,
Eyldi vni-qadir llam.
Bu hekaytlr nbiyadndir
rh olub "Rvzts-sfa"dndir.
Bikm bi etmim thrir,
Vermdim hi nkty tyir.
Cml bir qvm kim, olub havi
Dedim: "l hdt lrravi"*.
Babal deynin boynuna.
101
_________________________Milli Kitabxana__________________________
TSVR AMAXININ VZYYTNN
Mrbb-drdlk
Saqiya, ey bti-glhr, glir fsli-bahar,
Meyi-glfam gtir, mvsmi-irt grnr
Ruhi-Cmidi qlb ad, gtir mey camn,
Yen tbimd mnim trf bart grnr.
Var midim, yen gllr alb yaz olacaq,
Blbli-suxtdillr yen dmsaz olacaq,
ox olub cy trb, mhnt qm az olacaq,
Alb lalv gl, gr n ltaft grnr!
Ne illrdi ki, irvan glib rnc zab,
Oldu ox kimsnlr zlzldn xanxarab,
Kimiya kimi olub rahi-mdaxil nayab,
Ne mddtdi ki, bu hld srt grnr.
hri-irvan idi Qafqazd hr lky ba,
Xlqinin knl hami gen, z gl tk ba,
Qhtdn, zlzldn bizlr tng oldu ma.
ndi bizlrd n bir mal n srvf grnr.
Qhtd, zlzld srtimiz grd yat
mperaturi-mzzm biz qld ehsan,
Nqd pul, mhlti-tvci, bm ta eyldi nan,
Filhqiqt ki, bu dvltd sxavt grnr.
Hqq ed Sani Aleksandra daim rhmt,
Eylsin mnzil mvasn bai-cnnt,
Vermsin salis Aleksandra hrgiz aftKi, bu vladd asari-dalt grnr.
hri-Moskovda bu il kim, o sirac vhhac
May aynda qoyacaq izzt il bana ta
Gri xuridi-cahan tac deyildir mhta
Padhlrd v lakin bel adt grnr.
102
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Odu ahnhi-can, tac daltdir onun,
Kmri qvvti-hq, txti frastdir onun,
Lkri fvci-mlk, yavri qdrtdir onun",
Hr yer zm els, fth il nsrt grnr.
Harda olsa o h bir ne bdxah bxil,
Hq-tala edck geydlrin ft-tzlil,
Yadrr teyri-babil o qvm siccil,
sfi-makvnd ol qvm xsart grnr.
O zaman kim, qoyacaq tac bu ahi-dnya,
Olacaqdr mnfis, eylyck ltf ta,
Barilaha, biz d fqtin eyl icra.
Hamdan nki bizim hld zillt grnr.
Bir trf zlzldn evlrimiz oldu xrab,
Bir trf xlq bahalqda yanb oldu kbab,
Bir trf getdi quberna, iimiz oldu zab,
Mxtsr, bizddi almd hr aft gornr.
Bu haman hrdi kim, adlanr idi irvan,
Bunda irvanhilr tutdu sadtl mkan,
xsitan ah, Xlil ah, o ahi-Xndan,
Bax tvarixlr gr bir n hekayt grnr
Mrkzi-daireyi-cml vilaytdir bu,
Hasilavr yeri, irin suyu rbtdir bu!
Kim baharn grn adm, dey cnntdir bu,
N gnah var onun? Szd lyaqt grnr.
hrimiz ab hvad qoyub almlri mat,
Bak irvan brabr ola bilmz, heyhat
Mslin eybi ndir "bir olumu eg at?
Bir msldir, n ki bir zg davt grnr.
103
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Var onm pisliyin cml tibbad sbut,
Qda raf sift, yayda "misali-Brhut.
Mtlbim hv deytl, bil ki, bu mnada, skut,
Doru sz ac olur, hqq mrart grnr.
Baknn hri-maxi kmi samanm var?
Ya ki irin suyu, bir baqi-glstanm var?
Krk teyhusimi, ya snbl reyhanm var?
Onda bir neftdn zg n lamt grnr?
Var srritlri lobr il lngrdn
Doludur sahili-mqsudlri gvhrdn,
Bir chtdn Bak fzldi ham kivrdn
Ki, sirind, kbirind dyant grnr.
Bizd yoxdur, var olarda ne yer eyi-xvas,
Safdil kimsdilr kim, hams mmini-xas,
Ari zbxl hsd, ieyi-sahibixlas,
O cmatd ham qeyrti-millt grnr.
Biz grkdir elyk rh z hvalmz,
N grk Bak soz, dadalar dalmz,
Dndrib tanr ki, idbar edib iqbalmz,
xtri-bxtd mddtdi nhust grnr.
Bir yaman drd budur nazil olub taz bla,
stnir tyc pulu, xlq qlr vaveyla!
Gldi boy xd, qalb yerd fqir fqra,
Fqra qvmin bir taz qiyamt grnr.
Grd dvltli ki, hr hli qalb srgrdan,
Ne df biz pul, budalar etdi ehsan,
Borcdan xmamq biz hl, xd frman,
Bilmirm bizd n dvlt v n srvt grnr?!
104
_________________________Milli Kitabxana__________________________
mperatur bu hvaldn olsa hali,
Raz olmaz ki, prian ola xlqin hali,
Ey "Ziya", yaz qzet, rh el bu hvali,
Sn, ey kani-db, xlqd minnt grnr.
vanov gnd yb xlqi qlr hkmn yanKi, grkdir versiz tyc pulun, vermir aman,
N qdr icz edirik, yalvarrq nvhknan
Olmayr hi riza, baqa kdurt grnr.
ntixab eylmiik drd nfr hli-hali,
Korsakov-Dondukova rh edtr hvali,
Var midim ki, gr haldn olsa hali,
Edck rhm ki, zatnda mrvvt grnr.
Birisi Mahmud aadr, biri Srkar Hsn,
Birisi Haci li Abbas, la msthsn
V Aleksan Lfyof hali bulardan, hsn,
Filhqiqt ki, bu drd ksd himayt grunr.
Bular z xrclri il gedck mrdan,
Maskova, hri-Peterburqa, dxi hr yan,
Salacaqlar kiilr hrin iin saman,
biln xsd, bunlarda frast grnr.
getmkd Hsnby hamdan mstsna,
Pul iind Llyofdan olacaq drd dva,
Dil ii olsa gr, lazm olur Mahmud aa,
Onda ox srti-gftari-fsaht grnr.
Fqralr qmin qalsa bu drd xs, xuda,
Bunlara nsrtini nazil el sbh msa!
Qorxuram eylmy bir nesi hd vfa,
nki tnprvr bu mrd zhmt grnr.
105
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bilrm ki, birisi bu i bik gedck,
Hsni-xlaq, krmkani Hsn bg gedck,
Getms he biri, axrd zi tk gedck,
nki zatnda onun himmt qeyrt grnr.
Bir ne mrd sabit grnb and qdm,
Eyldi acliq ilind n qdr xlq krm,
Cm edb uqula tfali n xeyli dirm,
Mktbi-mclis ondan gen hmmt grnr.
aryar eqin, ey padhi-rz sma,
Bir-birindn dxi bu drd nfri etm cda,
Rbi-mskund ver sn bulara mri-bqa,
n bulardan gen asari-kramt grnr.
Seyyida, qorxma, bu drd ks gedr, inaallah!
Arizu nxli verr bir smr, inaallah!
Yeno irvan quberna glr, inaallah!
Kvkbi-bxtd bir zg sadt grnr!
Ta d tyc pulun vermy i saman,
Yen mhlt olacaq bir ne il irvan,
Ya ki kemilri fv eylyck ahan,
Tbim qeybdn ilhami-bart grnr.
106
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HACI RSTM BY
QZL
Ey Rstmi-siminbr srvr, gzn aydn!
Vey glni-dvltd snubr, gzn aydn!
lminnt-lillh sdfi-ltfi-ilahi
Gstrdi bu gn llv gvhar, gzn aydn!
Yni ki, xuda hacya ud krmindn
Bx eyldi frzndi-mthhr, gzn aydn!
Ol mahvcud il hrmxaneyi-dvlt
Ayinsift oldu mnvvr, gzn aydn!
ox var idi gl gln glzard, amma
Artrd bu gl gln zivr, gzn aydn!
Bir m idi kim, qld cahan bzmini rvn,
Ya mrdmki-did kim, eylr gzn aydn.
Yz kr ki, mqbuli-ilah oldu dualar,
Mqsud murad oldu myssr, gzn aydn!
Hqqind budur am shr virdi-zbanm,
Etsin snin ol xaliqi-davr gzn aydn!
Versin bacya bir ne vladi-mkrrm,
Qlsn sni hr lhz mkrrr gzn aydn!
107
_________________________Milli Kitabxana__________________________
MNZUM
Msnvi
krlillah ki, yetidim kam,
Mkriz olctn byaz xam.
Hali-mxluqi-zl oldu byan,
Can-bican gtirdim nvan.
Bir ne dvrlr itmam oldu,
Gri mhntl gnm am oldu.
Bir trf ddeyi-fikri-ma,
Bir trf vsvseyi-sy tla.
Bir trfdn qmi-hicrani-nigar,
Bir trf cvri-sipehri-qddar.
Geclr riteyi-canm yand,
m tk ruhi-rvanm yand.
Vqt kim, mnzilin oldu xali,
Dd yadim nigarn xali.
Xalm- nqt grb yad eldim,
Nqtdn xatirimi ad eldim.
Qisseyi-Admi etdim thrir,
eysin hvaln qldm tstir.
Oldu thrir sifati-dris,
O ki, hikmtlr edrdi tdris.
Saleh Hud hekaytlrini,
Syldim cml rvaytlrini.
Eyldim qisseyi-Qabili byan,
Mhnt krbti-Habili yan.
Gldi izhar Xlilr-rhman,
Nqli-Nmrudi-nud oldu yan.
Nqli-ddadi-did etdi zhur,
Qoymadm qisseyi-Babild qsur.
Btikn ol hi-dvran oldu,
Hzrt nar glstan oldu.
Ey xuda, drdim drman eyl,
Ati-hiri glstan eyl!
Masva hbbini dildn pak et,
108
Milli Kitabxana
Knlm ayineyi-idrak et!
Kbni qoyma ki, btxan ola,
Dil grk mnzili-canan ola.
Biz bs eqi-xudavndi-hd,
"Larik lhu llah smd",
Mustafa haqqna, ey bari-xuda,
rfi-mrtbeyi-ali-ba
Seyyidi eylm mhrd zlil,
n olub itrti-Zhray dxil.
Bir zqar qulundur bu fqir,
fv ql, hr n edibdir tqsir!
109
riki olmayan Allah hr eyi eidndir (ay)
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HSDN MZMMT
Msnvi
Bu ziba nktni eyxi-bstr,
Edibdir "Glni-raz"nda mzmr.
gri farsidir ol mani,
Mn etdim trkiy thrir ani.
Deyib qarda etm etiban,
Hsddir qardan qarda kan.
Hsudi-can ad qoydum bradr,
Deyirsn naqisin namn xahr.
hvt aralqda kargrdir,
Biri frznddir, biri pdrdir,
Msih-asa atadan sn iba ql,
Niimngahuvu vci-sma ql.
Hsddn qtl edib Habili Qabil,
Batb qan tni-biar Habil.
Hsd viran eylr xaniman,
Hsddir eylyn viran cahan.
Nlr tutdu grn ixvani-Yusif,
Hsddn ah olub zindani-Yusif.
110
_________________________Milli Kitabxana__________________________
ARZU
Msnvi
N xodur yets aiq vsli-yar,
k can kimi dildarn knar!
Ona rh eyly hicran blasn,
Siriki-emi-zarn macrasn.
Xudavnda, behqqi-s Yqub,
Mni hicran lind qoyma mlub!
Yetir bu xstni vsli-nigar,
Mbddl ql xzanini bhar.
Gzm grsn rxi-zibayi-yar,
Grm bzmimd yari-glzar.
Qalbdr hicrd avar Seyyid,
Bu drdi-hicr bilmz ar Seyyid.
111
_________________________Milli Kitabxana__________________________
SEYYDN MNACATI
Qsid
Cahan chnddun, ey dustlr, kinaytdir,
Tsvvr eylm kim, ayi-istirahtdir,
bs cahan ona ad qoymadlar, ey arif,
Cahan brqi-chnd mqami-srtdir.
Yz il gr mr edsn, can yetn zamanda sona,
Bel tsvvr olur, doduun bu satdir.
gr min il edsn mr son d Nuh kimi,
Sfineyi-mlin qrqi-bhri-rehltdir.
Cahan n Xzra vfa eylyr, n lyas,
Bu bivfay mid eylmk sfahtdir.
Qiyamtin qopar ol gn ki, rehlt eylrsn,
Cahanda hr nfsin blk bir qiyamtdir.
Xo ol ki, xitteyi-csamo basmaybd qdm,
Mqami-ruhd bilqeyb cism rahtdir.
N glmyibdi cahan, n kmyib mhnt,
Diyari-paki-dmd yatb, fraqtdir.
N yar aiq olub, n kir qmi-hicran,
N kan ah fandr, ii n mhntdir.
Tsvvr eylm kim, dvlt il raht olur,
Kimin ki dvlti oxdur, qrini-zhmtdir.
Puli-mcazd dnya, gr onu kesn,
Knl, o smt yolun kivri-hqiqtdir.
Zman mzrdir, onda k ml txmin,
O txm bansd? Bil: tat ibadtdir.
z qara, li bo, akrindi Seyyidi-zar,
midi sndn onun ltfdr, inaytdir.
gr beht aparsan, tfzzlndndir,
gr chnnmo salsan, yen daltdir.
Bu qdr crm il sndn deyil knl novmid,
Bilibdi drghi-mvlani babi-rhmtdir.
Cza gnnd bizim kimi rusiyahlr,
Mhmmdi-rbi sahibi-fatdir
112
_________________________Milli Kitabxana__________________________
A.S. PUKN HAQQINDA
Qsid
Tallla, zhi-qadir, lim qds laKi, mcmui-cahan alt gnd eyldi peyda.
Qlb altmc gn z surtind xlq insani,
dn banda qoydu ad xrrm yavri Hvva.
Onun nslind qoydu br nicat hlin ki, almd
Onunla pak oldu msiytdn mrdmi-dnya.
Nizami-almin icrasna hr qrnd bir ks,
Risl-qvm olubdur ki, dolansn aliy dna.
Vcud gldi rusi-prhnr Nuh olu Yafsdn,
Dmi-tqsimd mlki-imali etdilr mva.
Hman rusun adil adlanbdr mlki-Rusiyy
V lakin dillrind var idi ox ksrlr peyda.
Zbani-rusi asan etmy tqrir thrir,
gri xeyli zhmtlr kib hr arif dana.
Vli bu axrnc dfd bir fsb kml
Lisan hm lati-rusi etdi tazdn ehya.
Aleksandr kim oldur Sergeycvi Pukin lb air,
Ne nafe kitab etmidi ol irinsxn ina,
Mcalislr tapb ziynt o pakn nsr nzmindnKi, guya hr kitab ncildir, thrir edn Luqa.
Romanlar kim edib thrir ol srdftri-rfan,
gr gu ets zvqndn onun Mcnun olur Leyla.
113
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Dria, getdi dnyadn o xsi-arif karail!

Onun cnntd ruhun ad qlsn hzrti-sa.
gri z hyatnda grbdr ox nvazilr,
Vli, bd z vfat oldu ona hm hrmti-zma.
Hmayi-mlk dvlt, imperaturi-mzzmdn
xb frman bu kim, tmir olunsun mrqdi-vala.
Olub tmir o valann mzar hkmi-ah il,
hnahi-mzzm qld z asarn ibqa.
Xudaya, baqi olsun dvlti-sultan AleksandrKi, hli-elm etdi ehtiram ol ahi-bihmta.
Ninki hli-elm hrmt eylr z hyatnda,
Vfatndan sora elm hlinin namn qlr ehya.
Zhi sultani-adil qdrdan kim, zati-valas,
Tapbdr rft il cmleyi-almd istisna.
Hmi ql dua, Seyyid, bu ahi-qdrdan nKi, oldur hli-Qafqaz vliyyi-nemti-kbra.
lahi, ql zin, qardalarn, hm olunu daim,
Blalrdn slamt, cmleyt-dmnlrin rsva.
114
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Mktublar
115
_________________________Milli Kitabxana__________________________
116
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HSN BY MLKOVA
Msnvi
Ey Hsnby, mllimi-dana!
Ey edn hli-almi ehya!
Ey atan alm sfa sndn,
Eylyir Seyyid iltica sndnKi, bu mktub kim, xyalmdr,
hli-Qafqaz rzi-halmdr;
Edsn ap, ey gzm nuri,
Ta ola ruzigar mhuri.
***
sslam, ey haliyi-Qafqaz,
Ey risani-sahibl-ezaz!
sslam, ey gruhi-xeyr-sr,
Milltin qeyrtin kn kslr!
Kiid olmasa gr qeyrt,
Ondan, lbtt, yaxdr vrt.
Dad fryad, ey gruhi-izam,
Oldu zaye bu millti-islam.
Gn gndn zlil xar olduq.
Mhnt qssy dar olduq.
Bu qdr drd kim, olur hadis,
Ona bielmlik olur bais.
Bir bladr bu drdi-nadaniKi, onun elm olubd drmani.
Bu tccbdr, ey gruhi-br,
Bir kii yatsa, naxo olsa gr,
Axtarr bir tbibi-danadil,
Ta ki, shht ola ona hasil.
ndi naxodu millti-islam,
Ona lazmdr eylmk ncam.
117
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Drdimizdir bu drdi-nadanlqKi, tutubdur bizi prianlq.
Qeyrilr etdilr trqqiyi-tam,
Qald zilltd firqeyi-islam.
Kiinin olmadsa dnyas,
Bari lazmdr olsun qbas.
Bizd n axirt, n dnya var,
Olmuuq bir yaman blay dar.
Hr vilaytd var be-on ksb,
lli min seyyid axund, tlb,
lli drvi, lli mrsiyxan,
Hamnn szlri tamam yalan;
lli min suxt, lli min sail,
lli min hoqqabazi-naqabi1,
Hamnn fikri xlqi soymaqdr,
Quru yerd bu xlqi qoymaqdr.
Xlq bunlar ham qurublar dam,
Bir bunu annamir bu qvmi-avam.
imiz snniy edr thmt,
Snnimiz idn edr qeybt.
Bizi pu etdi i, snni sz,
hli-islamn oldu kur gz.
Biz sairlr eylyir thmt,
n trqqi edibdir hr millt.
Gri var i qanan kii tk-tk,
ksri-xlq vamdir, bik.
Neylsin i qananlar, ay qarda,
Qurunun oduna yanr hm ya.
Babi-elm olmayb biz msdud,
Ksb edn yoxdur an, leyk, n sud!
Bundan qdm gri ksbi-lum
Mkl idi v leyk, ey mxdum,
ndi ilr xbdr asan,
Rsmi-dnya dbd saman,
Tapb vzai-masiva tyir,
118
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Gy xmaa xlq edib tdbir.
Paraxod oldu gtiyi-yelkan,
zg saman dd xlqi-cahan.
Leyk biz bilmnk gz amai
Khn ilrd qalmq baqi.
Babamizdan n grmk vvl,
Dxi ondan svay olmaz ml.
Msln, bir mllimi-lm,
Dey xuridi mrkzi-alm,
Dey sabit gn, yeri syyar,
Zlzl baisin bilirs buxar;
Dey kim, var raziyi-tisin,
Yerin altnda yoxdu gavi-zmin;
rh ed gn tutulman szn,
Dey kim, ay tutur gnn zn,
Tutulan vqtd mhi-taban,
Dey kim, zilli-rz edir pnhan;
Ed rin xrusunu inkar,
Etmy bu klam istifar.
Deycklr ki, cml: kafrdir,
Bu qi mnkiri-peymbrdir!
Bu ndndir? Savadmz yoxdur,
Elmd ictihadmz yoxdur.
Bilmirik biz hdis mnasn,
Qanmrq hli-r fitvasn.
Bixbr olmuuq ritdn,
Bamz xmr elmi-hikmtdn.
Balanbdr rhi-mitimiz,
Gri var ksb istitatimiz.
Olmuuq misli-tnbli-Bdad,
Edirik cml bxt lindn dad.
Ksb n hzrti-rsulllahDedi: - "lkasib hbibllah'*.
Allah zhmtkein dostudur.
119
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Zinti-xs elmi-dyandr,
Elmsiz xs misli-heyvandr.
Siz, ey xlqi-bibsr, lan
Rvn olsun bu nkteyi-pnhan,
Bu Hsnby ki xud mllimdir,
Tanyrsz ki, bir onu kimdir?
Bir lim idi ol rfii cnab,
Msqtr-rsi qryeyi-Zrdab.
Oxuyub elm eyldi hasil,
Ta ki oldu bu nemt vasil.
Elmdn oldu ol blnd mkan,
Qald yoldalar vli uban.
yyhnnas, kimyadr elm,
Mzhri-zati-kibriyadr elm.
nki var idi bizd nadanlq,
Biz z verdi ox prianlq.
ndi irvanda amq mktb,
Drsimiz rus trk fars rb.
Zhmtim oxdu, hi nfim yox,
Leyk hqq midvarm ox- .
Kim, bu zhmtlr olmaya zaye,
Blk bu macra ola aye.
eyxl-islam mftiyi-islam
kisi bir olub, ed ncam.
nki bunlar risi-milltdir,
Mdni-ltfii kani-qeyrtdir.
Nec kim, ol mllimi-vvl,
Ona Tiflisdir mqami-mhl,
"Qafqazski uebni"nin miri,
Hikmtin can, elmin iksiri,
Mahi-fevralda ol sfaxan,
Mn yazmd bir rizanam.
Sizi tari, bir eylyin insaf,
Gvhri-mtlb olun srraf!
Gr nec xeyirxah kslr var,
120
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Eylyin qeyrt, ey ll-bsar!
Bavcudi ki, rusdur o cnab,
ad olur elm ksb ed tllab.
Ol bu mr grn, olur dilad
Ki, mslmanlar olsun hli-svad.
Seyyida, bsdi, nzmi ql kutah,
Xatirin cm ql ki, inallah,
eyxl-islam mftiyi-xonam
Uqola mrin edr ncam!
121
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HSNBY MLKOVA
(Mhsn cavab)
Msnvi
Ey biz xeyrxah olan Mhsn,
hli-ehsan xonian Mhsn!
Milltin qeyrtin kn qarda,
Txmi-xobxtlik kn qarda.
Szlrin dn gtirdi ur mni,
ad qlsn grm ilahi sni!
Yazm idin ki, ey gruhi-br,
hli-islam, qvmi-paksiyr,
Ayln birc xabi-qfltdn,
Geri qaldq tmam milltdn!
Afrin, cy yeganeyi-dvran
Pndin yoxdu kk reyb gman.
Mslin xub, szlrin mrub,
Zvq edr gu ednd hli-qlub.
Filhqiqt dirxti-nakamil,
Trbiyt feyzin olur amil.
Nvi-insan deyil aacdan km,
Qabili-trbiytdi hr adm;
Da tsiri-afitabi-flk
Dndrib lli-nab edr bik.
Nafi-ahud mk edir qan,
Drri-nab eylr abi-niysan.
Elm n, ari, hli-hikmtlr,
kib almd ox riyaztlr.
Elmsiz kimsn hnrsizdir,
Elmi-bitrbiyt smrsizdir.
Trbiyt mayeyi-sadtdir,
Trbiyt xs mal dvltdir.
Eiml hr o ks ki, danadr,
Qabili-feyzi-rbbi-oladr.
Ltf il mrdlr qlan ehya
Qad nadandan Hzrti-sa.
122
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Elmdir baisi-trqqiyi-tam,
Alim tay deyil gruhi-vam.
Bunu da bil ki, ey qrini-rf,
Elm ancaq deyil bu "Nhv" il "Srf'.
Bu deyil ancaq elm, ey dana,
Edsn bl vqti-istibra.
Hl qalsn bu rmzlr bari,
Elmsiz admin n midqari?
Mhsna, ey fda olum sn mn!
Etdiyin fikri-bikr sd hsn!
Bilmyn yoxdu kim, bu mnan:
Trbiyt kamil eylr insan.
Tutatm gldik mr mrdan,
Baxmadq tn ln nadan;
Tutalm eyldik bu mr tifaq,
Trbiyt biz grk ki, kimdn alaq?
Hans mktbd fvci-tfali
Hans bir elmdn edk hali?
Mktbi-tibb, ya ki hikmtdn'?
Ya ki hrbiyy, ya ki hirftdn?
Nec ki ol "Vkili-namlum'*
Eylmidi bu nktni mrqum.
vvla, bizd yox o mktblrKi, ver ksbi-elmi xlq smr.
N o gn kitablar lanKi, ola z lisanmzda byan.
Biza hasil n ey olur yoxdanKim, itibdir kitabmz oxdan.
Ham bizd "X1as"nin smri,
Han "Cbrl-mqabil"in xbri?
Shl dillrd elmi-heyt yox,
Cmi tfriq zrb qismt yox.
N tqiyy, budur szn safi,
Kfrdir bizd elmi-corafi.
Hr vilaytd var be-on mktb,
M.F.Axundzadnin imzasdr.
123
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Edirik ksb onda elm db.
Mktbin fri alt khn hsir,
Ne tfali-mztr onda sir.
Drsimizd kitabi-"Grbv mu",
"Nqli-hmdun ", "Qisseyi -xrgu".
Oxuruq, ox trqqi etsk gr
Cml "Tarixi-Nadir"i zbr.
Deycksn ki, ey qrini-db,
Bs glin tazdn aaq mktb.
Biz bu mr grk ki, ey xonam,
Hans qdrtl cylyk iqdam?
Pulumuz varm ol srncam,
Ta yetisin fqirlr kam?
hli-islam eylyibdi vfat,
Dxi mgl tapa bu qvm hyat.
Mgr ol sgri-Gorani gl,
Ne mktb gl dxi ml.
Vzirov blk eyly imdad,
Qla bu qvmi elm n irad.
Aa onlar da mn kimi mktb,
klr ruz b zab tb.
Alicaha, behrmti-Quran,
Biz atdrsin onlar sbhan.
Seyyida, hr gruh iind ola,
Daima hli-elm eyl dua.
124
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HSNBY MLKOVA
Alian Hsnby, hsnllah halhu ila hsnil-hal bimhmndin v alihi ila
yvmil-cal! Nhayt, mruzi-hzuri-bahirnnur oldur ki, mnim mllim
olmama cnab Axund Molla Mhmmdin v Sizin sy vu tlainizdn qayt
mmnun v msrur varam. Lillahl-hmd ki, mqsudimiz hasil oldu. Allah-tala
Sizdn raz olsun v olav bu gnlrd amax ox aramdr v hr yerdn asuddir
[...] Hqir z ixlasmz v padaha olan sdaqtimizi z trki dilimizd riteyinzm kib hzurunuza irsal qldm. midvaram ki, gr layiq olsa ap edsiniz.
nki sz el szdr, amma nzmd ziyad tsir elmk vardr. V lav bizim
ukolalarda oxumaa trki dilind uaqlar n riq kitablar yoxdur. Mn bir
mxtsr trki dilind "Zakon-boj" kitab yazmam. styirm onu "narodn
uilienin" direktoruna irsal edim ki, gr mmkn olsa, ap olunsun, ta ki uaqlar
oxusunlar. Amma gr sizin qzetnin hruflri il ap olsa, mslhtdir. nki
ox yax, aydn oxunan xtdir. Tvqqe edirm ki, bu bard gr vaxtn olsa,
mn bir cavab yazasz.
Vsslam.
Fi 20 oktyabr 1877-ci sn.
Mxlisi-ma Seyid zim Seyid Mhmmd olu.
Mktubi-mnzumeyi-irvaniyan.
Msnvi
Ey Hsnby, mllimi-huyar,
Etmsin hqq vcudunu bimar.
Sn versin fa xudayi-lim,
Bdnin olmasn ahanda sqim.
nki sn xeyrixahi-milltsn,
Mdni-ltf kani-fqtsn.
Qzetin olmadi bu hft yan,
Yz yer getdi znn fikr gman.
Bel fikr eyldik olub msdud,
Zaye oldu o gvhri-mqsud.
nki hr id macra grnr,
Hr sz sylmk xta grnr.
n bu gnlrd nqli-qisseyi-cnk,
125
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bizlr rsni edibdir tng.
Tabeyik gri biz hi-Rus,
Bir xll dyrayibdi namus.
Gri ixlasmz firavandr,
Heyf kim, admz mslmandr.
Bizd yox bir sr xyantdn,
akir razyq bu dvltdn.
Bundan qdm d ahi-rxvrng
ox edib Trki-umbxtl cng.
Ne il ng edib Dastanda,
ox olub zg cng hr yanda.
Bir xyant grnmyib bizdn,
yrilik sadir olmayb dzdn.
Xah Drbnd Qbbv irvan,
Gncv Badkubv Salyan,
Lnkran hri, i torpa,
Dvlti-Rus olmayb ya,
h-Tiflis Naxvan, rvan,
Olub lqiss, tabeyi-frman.
Biz hr hkm kim, olub sadir,
Onu drhal etmiik hazir.
Biz qoun vermiik sdaqtdn,
Cml byzaddn, riyytdn.
Qdri-mqdur nqdl dilad,
Silki-mcruh etmiik imdad.
Vermiik adm il rrad,
Olmuuq xidmt n amad.
Tazdn hkm olundu nqli-cml,
Ona da eyldik hqiqt ml.
Yen hr hkm sadir olsa gr,
Hazrq biz bhqqi-peymbr
Var bizim qlimiz, frastimiz.
Dvlti-Rus yox xyantimiz.
Sidqdn qeyri fikrimiz yoxdur,
Leyk eytanmz bizim oxdur
krlillah, naalnik aqildir,
Sahibi-fhm xsi-kamildir.
126
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Gr naalnik olayd naqabil,
Ol zaman mr olurdu ox mkil.
Bundan qdm ki, Fit danda haman
Bizlr hakim idi Mustafa xan,
Yox idi rusdn bu yerd sr,
Siz islamdn n oldu zrr?
l kin fitndn, rartdn,
N xar bu bs davtdn.
Biz bunu bilmiik ki, ahi-cahan
mperiaturi-mdltbnyan,
Atadan mehriband bizlr ox,
Biz bir zg gzl baxma yox.
Dndlr gri qvmi-Dastan,
zlrin dyr bu id ziyan.
Nec vrtlri olubdu sir,
zlri oldu kteyi-mir.
O1 zmani ki, var idi amil,
Neyldi rus, bir olun aqil.
Tutdular amili n zilltl,
Cml hli-yal klftl.
Sirk tnd olsa, ey ll-bsar,
Axirl-mr z qab atdar.
Sz insafsz deyn cahil
Kiilik silkin deyil daxil.
Seyyida, bsdi qiteyi-ina,
mperatura eyl xeyr-dua.
Dmni-Rus tarmar olsun,
Ona Allah ltf yar olsun!
127
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HSN BY MLKOVA
Mllimi-xeyirxah, mdrrisi-almpnah, brgzideyi-dvri flk, alian
Hsnby, sllmllaht-tala min-lbliyyat, tvqqe, olunur ki, zeyld mrqum
olan hvalati-cdidy mltfit olasz. gr psndxatir olsa, bu gln qzetd
sbt edib nr edsiz. nki amax uyezdinin rsalarndan bir ne nfr mra
v tccardn cm olub, bir qdr pul cm edib, qubernator Staroselskinin ittila il
qubernski ruhani mlisinin thti-nzartind bir ukola bina ediblr v bu halda
yax yola gedir. midvar olmaq olur ki, Sizin sliqniz mvafiq baa glsin Mn
d haman uaqlara drs oxutmaqdan buyi-xeyir istimam edib, z frzndidilbndim Mircfr nam haman ukolaya drs n qoymaqdan amaxda
vamn-nasn mzmmtin z haqqmda grbv olum Mircfrin vamn-nasiklnamn mtamtindn vahimni gtrmkn z trki tisanmzda ox asan
ibartlrl bir trki kitab nzm etmim. Haman kitabdan bu bir ne ar ki,
bundan sonra yazlaaq, yazb xidmtvz irsal eldim ki, ap edsiz ki. Sizin
qzetin mzmununda olan mtlblr mnasibdir. ayd ki, xalqdan rfi-vahim
ola. O ki grkdir yazlsn, hmin bu riznin dalnda sbt olundu. gr qzet
yazlsa, grkdir ki, nzmn v nsrn hamam qrar il yazlsn ki, bnd
yazmam. Ninki dmbrid ap olmasn ki, sz rabitdn dnd lzztdn
dr.
Vsslam l-ddvam il yvmil-qiyam. Thrirn f 10 mahicmadil-vvl
sn 1293. Mxlisiniz Hac Seyid zim irvani.
amaxda bir camaat ukolas bina lub ruhani "okrujnoy" mclisinin thtinzartind. amax sakini Hac Seyid zim mlikra z olu Mircfr nam
haman ukolaya elm thsil etmk n qoymaqdan xalqn mzmmtin grb z
oluna nzm il nsiht verdiyinin byandr:
Msnvi
Cfr, ey qneyi-glstanm,
Ey mnim blbli-xolhanm.
ki yz yetmi d, bd hzar
Mtdil fsldi zamani-bahar
Sni hq mn fqir qld ta,
128
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Kbeyi-qlbim yetidi sfa.
On be ildir ki, ey tayi-zim,
Sn adab eylrm tlim.
Yetibn ql srfraz oldun,
Dxi mndn ki, biniyaz oldun.
ql peymbrin qlb rhbr.
yrn adabi-mzhbi Cfr,
Demirm mn gedn triq il get,
qli tut, ol gzl rfiq il get.
Sn brhan deyil triqi-pdr,
Gr n yol getdi zadeyi-azr.
Demirm rus, ya mslman ol,
Hr n olsan get, hli-rfan ol!
Ey gzm nuri, ey tayi-xuda,
Sn irvanda oldu nv nma.
Lillhl-hmd xitteyi-irvan,
Saniyi-sfhandr elan.
Gri viran oldu zlzldn,
xmayb mrift bu mrhldn.
Var hr gud yz hli-kmal,
Hr biri hli-elm sahibi-hal.
Xas kim, ab xakinin sri
Qabili-trbiyt qlr hcri.
Xas kim, padahi-kivri-rus,
Edni txti-dl dad clus.
Eylyir trbiyt kmal hlin,
Gtirir hal hr mahal hlin.
Hr vilaytd ad mktblr,
atdlar feyz hli-mnsblr.
Oxunur onda mxtlif dillr,
Hll olur onda cml mgllr.
Ey oul, bu dlili-bikdir,
Admi-bisavad ekdir.
Rmzi-"hl ystvi" mdlll imi,
Bilmyndn biln ks fzl imi.
Hq buyurmu ki, ixtilaf-san
129
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Nemtimdndir, ey gruhi-cahan!
Kim ki, bs bir dil eyldi hasil,
Oldu bir nemt o ks vasil.
Chd ql nemti-tmam yeti,
Elm thsil qtl, mqam yeti.
Ey gzm, hr lisan ol raib,
Xass kim, rusidir biz vacib.
Onlara ehtiyacmz oxdur,
Bilmsk dil, lacmz yoxdur.
atmayb rdn biz bu xbrKi, rbdn sva dil oldu hdr.
N rbdir xuda, n rum n zng,
N hbdir, n rus trk firng.
Xah boq, xah tanr, xah xuda,
Birdi mnada, ey dri-yekta.
Lfz edrs ifad mnan,
Srf edr hli-mrift an.
Bir hdisi-shihdir bu xbr,
Sylyibdir cnab peymbrKi, Sleyman nbi leyhi-slam
Hr gruhun dilin bilirdi tmam,
Ey oul, bil bu rmzdn mtlb,
Deyil lhq lisan lisani-rb.
Hqq z hr lisan danadr,
Hr lisan hq yannda zibadr.
Var bizim drd kitabmz, ari,
Hr biri bir lisan il cari.
Biri Tvrat idi giranmay,
Gldi bri dilind Musay.
Biri ncil idi, birisi Zbur,
Hr biri bir lisan il mhur.
n Mhmmd rbdn etdi zhur,
z lisannda qld hq mmur,
Trkdn gndrydi gr an,
Trki dild olurdu Quran.
Xass kim, mzhbi-imamiyy
130
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Xah Badad, xah amiyy,
Cml bu etiqad gyadr Ki, nbi hr lisan danadr.
Xah rusi lisan, xah firng,
Bilir ani imami-bafrhng.
Bir lisani ki, bs bilirmi imam,
Sn d bilsn n eybi, ey gmnam?!
131
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HSNBY MLKOVA
Msnvi
Ey Hsnby, miri-alian,
Elmi-hikmtd saniyi-Loman.
Gri, ey srvri-blndmqam,
Sn vacibdi qeyrti-islam.
kdin almd xeyli zhmtlr,
Eyldin xlq ox nsihtlr;
Ruhi-drisi eylyibsn ad,
Eldin xlqi elm n irad;
hli-irvan edib hdisini sm,
iv snni oldu bir yer cm;
Szlrin etdi onlara tsir,
Etdilr mktb amaa tdbir;
ttifaq il tutdular dftr.
Etmy ta ki, cm sim il zr;
Hr biri mrdlik edib isbat,
Dftr yazd: verrm lli manat;
Biri yazd otuz, biri doxsan,
Bel zahir ki, etdilr ehsan;
Ruzi-vvl Krimby, ol xozat,
Verdi filhal yz iyirmi manat;
Bir qdr pul ki, etdilr saman,
Oldular xlq xrrm xndan;
vvli-kar o qvmi-frzan
Tutdular yz mnat bir xan;
Mslhtn dbar oldu clus,
Manveli tutdular mllimi-rus;
Onu yz mnata syldilr,
Mrhba, fikri-bikr eyldilr;
Dedilr ki, mllimi-islam
Biz lazmd bir fsih-klam.
Vaqifi-nhv srfli fiqh sul,
Arifi -rmzi-ri-pak i -rsul,
ra bzminin nmkdani,
132
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Hac Seyyid zim irvani,
Sdri lfazi-mkl mnus,
Ona zbrdi "Knz" il "Qamus";
Biz d olduq mllimi-sani,
Ta ki tlim edk "Glstani",
Tapdlar hm mllimi-salis,
Odu Qrrai-Sby varis;
Prltaft klam, ibni-Ltif,
Ad Molla Hseynaayi-zrif;
Ver tfal darsi-Quran,
Artra rvnqi-mslman;
Alt ay tapd ukola saman,
Olmad hi ksr, hm nqsan;
n Krimby, o sahibi-nam,
Eldi Badkub ir mqam,
Sndrb hli-Kuf beytini,
Qld tyir cml niyytini.
Nisfi-mbl deyildi cm hnuz,
hli-fisqin fsad etdi bruz.
Vermdi yazd pulu hzzar,
Ham iqrarn etdilr inkar.
Dedilr: - "Neylirik biz ukolan,
Hr n tvr il olsa el dolan.
N n biz verk bu bard pul,
Biz bundan n xeyr olur mhsul?
Neylr tfalmz bizim rusi,
Neylrik biz o drsi-mnhusi?
Hr uaq gets ol dbistan,
Olacaq dindn o bigan.
Xud tutaq hammz dxi bik,
Oxuyub olmuuq Hsnby tk;
Bixbr mzhb ritdn,
Bismr qsldn, thartdn..."
lqrz, gnd bir bhan il,
Yz bel bismr fsana il,
Qoydular ukolan bisaman,
Qald tfal zar srgrdan.
133
_________________________Milli Kitabxana__________________________
rz verdik ken qubernat,
Kemdi, heyf, erz isbat.
Gtmdi hi bir cavab biz,
Verdi z drd iztirab biz.
Bir trfdn bu intizari-diraz,
Bir trfdn knld suz gdaz.
Biz hli-diyar biprva,
Etdilr gnd thmti-bica.
Bizi az qaldlar hlak edlr,
Ln tn il zhrak edlr.
Leyk biz durduq id mrdan,
Baxmadq ln tni-nadan.
Fvci-tfal mhztn-lilliah,
Drs verdik ham gh bigah.
zlrindn n kim olur hasil,
Biz bir hbb olmayr vasil.
Edirik zlrin biz msrf,
Biz bsdir bu izz nam rf
Gr Krimby olayd irvanda.
Qalmaz idik bu qdr nqsanda.
Elr idi bu mrd saman,
Mnbyltf cuddur, ehsan.
Ey Hesnby, ncibi-dvr zaman!
Snin insafuva olum qurbanKi, nsihtdi xlq gftarn,
Heyfdir shbti-krbarn,
Szlrin, ey cahani-fzl hnr,
hli-hikmt yannda can dyr!
Leyk bil, ey hkimi-frzan,
sr etmz bu qvmi-nadan.
O nsihtlr, ey stud-siyr,
Eylmz zmreyi-cmad sr.
Abi-niysan ki, onda var tvir,
Eylmz snki-xary tsir.
Yer gydn gr en sa,
Ed bilmz bu firqni ehya.
Niyytin mri-xeyr cazimdir,
134
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Zfran ey n lazimdir?
Qurasan hikmt il yz min sas,
Adam olmaz bu firqeyi-nsnas.
Elm hikmtdn ama babi-hnr,
Ey bal dadzma, eyl hzr!
Bilmirm ol "Vkili-namlum"
N n eylyib sni mzmum?
Sylyibdir ki, amaa mktb
Yoxdur sbabmz, grkdi sbb.
Etmyibdir "Vkil" he insaf,
Grnr, szlri tamam xilaf.
krlillah ki, vard dvltimiz,
oxdu sbab mal vktimiz.
Vard dvlt v leyk himmt yox,
hli-islamd hmiyyt yox.
O1 zamandan ki, ahi-kivri-rus,
Mlki-Qafqaz eylyib mehrus,
Doldurub almi daltdn,
Nyimiz kmdi mal dvltdn?!
hli-islam edib trqqiyi-tam,
Xah rsmi-libas, xah tam.
Sabiqn tapmayan bir ebr qdk.
ndi tls geyir dxi, bik.
Quru balq, soan yeyn oyan
Olub lqiss sahibi-milyan.
Mgr azdr bu xlqd dvlt?
oxdu dvlt v leyk yox himmt!
Milltin qeyrtin kn yoxdur,
Txmi-xobxtlik kn yoxdur.
Ey Hsnby, bu qvmi-nadan
Heyfdir shbti-diban.
Bunlara elm mriftdi hram,
Seyyida, vsslam, vl-ikram!
135
_________________________Milli Kitabxana__________________________
MRZ BDLXALIQ YSF
Qsid
Niy hcv eylmisn Crmini, ey can Yusif?
Dil canm sn qurban ola, canan Yusif!
Yoxsa Crmi elyib yad yen crm qsur!
Ey olan Misri-knl txtin sultan, Yusif!
N n it kimi hr gec hrrsn ay,
Gormsn mahi-mnvvrd n noqsan, Yusif?
N n Crmin saldn bel zindani-qm,
Sn netmidi mgr ol mhi-Knan, Yusif?
Yoxsa Crmi d o Yusif kimi bir xab grb,
O sbbdndir ona hiyleyi-ixvan, Yusif?
On bir ulduzla dxi ay v gn scd edib,
Crmiy etdi hsd firqeyi-dvan, Yusif.
Surd a oxu "ya Yusif riz" szn,
Tvb et, ol bel ehval peiman, Yusif!
Gr Scah eyly Qurani bdl sz zahir,
Qdrdn hi dr syl o Quran, Yusif?
nkbutun toru tari ola dnyay hrif,
Qu toru han, hara xirqeyi-xlqan, Yusif.
Bir Mhmmd kimi can n sbb hcv edsn
Kim, odur air ustadi-sxndan, Yusif?
Demirm mn sni air dgsn, var erin,
Vzni var, qafiy var, qalib yox can, Yusif.
Dorudur, hr ksnin eri glir xo zn,
Hi ks bilmz znd ola nqsan, Yusif.
zn xo glir eklrin anqrma,
Bu msldn ryin etm hrasan, Yusif.
Nec ki xo grnr Seyyid z hrz sz,
Qoyub adn ki, mnm airi-dvran, Yusif.
Hi ks dhrd z ayranna tur demz,
Bilir aqil zn dhrd nadan, Yusif.
Mn snin ervi ox grmmim, nabldm,
Grdym hcvdi, mcmusi hzyan, Yusif.
Gr bu gun ola mcmui qalan erlrin,
136
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Layiq z rivdir, olma prian, Yusif!
Mslhtdir ki, bu airliyvi trk edsn,
Taz muzdur olasan, ktiy losman, Yusif.
xasan dor aacna, baxasan dryay,
Aasan bad sn canib yelkan, Yusif.
Minsn quyrua hr lhzd qibtana* baxb,
Alasan dstv tzim il skkan, Yusif.
Bu n insafd ki, Crmi kimi ustad
Etmisn hcv, ya tifli-sbqxan
Yusifi Bils idi sn Yusif deycklr, billah,
Qoyar idi adn quli-biyaban Yusif.
Tutiya kimi el xaki-dri-valasn,
Tutiyan eldin xak il yeksan, Yusif.
Sn gr mdh desn, Crmi n hcvdir o,
Hcv edib eylmisn zlm nmayan, Yusif.
Olur azrd o mvlanfsi-qdsidn,
Odu xo tr glir rvzeyi-rizvan, Yusif!
O hin eridi guya ki, sayi-Musa,
kck kamna hr sehri o Sban, Yusif.
Edsn dhrd fruxt yz ati-hcv,
Crmiy, bil ki, olur bai-glstan, Yusif.
O sxndir ki, "qifa nbk" vurub "nbk qifa"
Szlridir o hin ayeyi-tufan, Yusif.
N hnrdir bu, sy symyi hr kims bilir,
Bu kmal il demzlr sn Loman, Yusif.
Gr kmaln var is, Qmri kimi mrsiy yaz,
Eylsinlr sn thsini-firavan, Yusif.
Yolla Tbriz kitabn, baslb paylansn,
Oxusun ta ki onu bir ne heyvan, Yusif.
Sn d gr Qmri kimi annamasan qafiyni,
Chd eyl olasan ta ki rczxan,
Yusif Eybdir bir-birini hv ed rbabi-kmal,
Bidma olma szmdn, sn qurban, Yusif!
Kapitana
Qifa nbk (nbk qifa) - mhur rab airi Mhmmdinmasiri mrl-Qeysin bir qsidsi bu szlrl
balanr (trcmsi: durun, dayann alayaq).
137
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bs deyildirmi biz tneyi-rbabi-fa,
Bs deyildirmi biz mhnti-dvran, Yusif?
Bs deyildirmi ki, airlri rx etdi zlil,
Dili-shabi-kmal elyib qan, Yusif?
N grkdir biz bir-birimizi hcv qlaq,
Bir ne blh nadan ola xndan, Yusif?
Qrzim hcv deyildir, bu nsihldi sn,
Bdgman olma szmdn, sz bir qan, Yusif.
Bilirm, dolmamsan ql, hl naqissn,
Bdnind, bli, artqd snin qan, Yusif.
Qorx o gndan vura netr sn fssadi-kmal,
Xuni-fasid bdnindn axa hr yan, Yusif.
Var midim ki, gl tr sn, shht tapasan,
Gzlyir nki tbibin hl bhran, Yusif.
Sn gr, blbli-glzari-mhbbt olsan,
Can qulain glr ur il lhan, Yusif.
Dgsn za ki, sn meyli-ncast qlasan.
Dgsn cud, mqamn ola viran, Yusif.
138
_________________________Milli Kitabxana__________________________
MRZ BDLXALIQ YUSFN MHMMD AA
CRMY YAZDII HCV CAVAB
Qsid
Olub Mhmmdimin namsi mn vasit,
Sanrsan rdn ayati-hq olub nazil.
Knldr ri-ilahi, Mhmmd r xb,
Olubdur ri-xudavndd hq vasil.
Yetidi ri-brin bam fxartdnKi, yad edib mni ol miri-adil bazil.
Ald mhr, dbla oxundu mzmunu,
Murad mtlb mqsudi etdi dil hasil.
Mxxs oldu ki, ol airani-qvmiQrey Mhmmdi elyib hcv hqqdn qafil.
Nec bu mhnt tab eylsin dxi Hssan,
N gun sbr ed bu drd airi-qabil?
Qrz ki, rhi-tsllidn zg yox ar,
Mhmmdin n bilir qdrin hr yetn cahil?
Fda lum sn, ey novgli-riyazi-hnr,
Grkd sn olasan drd mhnt hayil.
Haandan oldu bu air, grk bu harda idi?
N idi snti ann, n kardir ail?
Qrib sirrdir, artbd Bakid air,
Edll er hvs, feli trk edn fail.
Ninki bir Bak, ondan amax bdtrdir,
Olubdu airi-ustad hr yetn kahil.
139
_________________________Milli Kitabxana__________________________
ti vurarsan gr indi air st...,
gri bir nfri yoxdu kim, ola qabil.
Bu erdn qrzim Yusif deyildir hcv,
Rva deyil ki, yazam mn klami-latayil.
Vli mnim qrzim moiz, nsihtdir,
Qbul edr bu nasihtlri olan kamil.
N lazm oldu ki, sn bir zizi hcv etdin?
N vacib olmu idi bunca gfteyi-batil?
Grkdi ba sn qomayayd ol Crmi,
Grk edydi thmml o ahi-dryadil.
gr Mhmmd ed idda nbvvti-er,
Onun nbvvtin vvli mnm qail.
140
_________________________Milli Kitabxana__________________________
MHMMD AA CRMY
Qsid
Yetdi namn mn, ey taz sxndan rmi,
Gilni-er olan blbli-xoxan Crmi.
Deysn pirhni-Yusif idi ol nam,
Gzm verdi ziya ol mhi-Knan, Crmi.
Hdhdi-badi-sba hri-Sba ir yen,
Bel sandm gtirib hkmi-Sleyman, Crmi.
Grm, ey bari-xuda, izzt il sn olasan
Mlki-mhruseyi-ard sultan, Crmi!
Bel fikr etmi idim Bakda olmaz air,
N bilim mn ki, yatb bid aslan, Crmi?!*
Afrinlr sn, ey airi-ecazklam!
Mrhbalr sn, cy saniyi-Hssan, Crmi!
Nsb cahd mmtazi-cahansan, bilirm,
Qla cdadvi hq daxili-rizvan, Crmi!
Tar ahiddi grb erv ox ad oldum,
Sanki gldi lim gnci-firavan, Crmi.
krlillah ki, var imi Bakda hli-kmal!
Seyyidin can kmalatuva qurban, rmi!
Hr n ki fh demidin mn, layiqdi mn,
Hqqi inkar qlan kim olu nadan, rmi.
N qdr fikr eldim eyldiyin hcvi mn
z xsusumda deyildi biri bhtan, Crmi.
Sdidn iqtibasdr - tbdil olunmudur.
141
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Sn mni "rbi" deyib yazm idin badprst,
Yazdn erd yox zrrc yalan, Crmi.
Hl var ox siftim hi deyilsn vaqif,
Qoy bu fali-ni qala pnhan, Crmi.
Mn niy baklnn adn tutdum ki, mni
Hcv edib eylylr hreyi-dvran, Crmi.
Alram boynuma z shvimi, ey kani-krm,
fv ql crmm, ey mayeyi-ehsan Crmi.
Oldu mlum mnim hcvim thrik qlb Bakda
Qasiri-zan ne zian, Crmi.
Qasirin var qsuru, ona bir diqqt yox,
Var qlind onun bir ne nqsan, Crmi.
Etdi Adm kimi ol sahti-Bakuni mqrr,
Onu yoldan xarb bir ne eytan, Crmi.
Bndni rbi-mey eylmi idin thrik,
Bu n eyhamdr, ey mnbi-rfan Crmi?!
"Tbl pnhan i znm, tti-mn z bam ftad'*,
Misri-farsidir halma ayan, Crmi.
Saddndir rfa xatirin zvq sfa,
Baddndir ra drdin drman, Crmi.
Kim ki airlik ed, imy ol badeyi-nab,
Olmaya sady mail, odu heyvan, Crmi.
Badv sad olur air din mzhb,
Sn d z dinv gl eylm kitman, Crmi.
Gizli n tbl dym, mnim ki, ttim damdan db. Yni: ttim damdan db, cingiltisi
alm yaylb.
142
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Halillah ki, mn hv edim hli-Bakn,
Deyilm ox da, hqiqt, el nadan, Crmi.
N yamanlq elyibdir biz hli-Baki?
Niy z hlimiz biz olaq dvan, rmi?
Bak bir hrdi kim, hli ham ieyi-xass,
Peyrovi-iri-xuda, sahibi-iyman, Crmi.
Xass hq mrhmtin Bakya etmi amil,
Onda izhar glib rhmti-yzdan, rmi.
N bilim ki, esri-trbiyti-mehri-mnir
Yetiribdir yen bir lli-Bdxan, Crmi?
N bilim ki, yen Xaqani edibdir rict,
N bilim ki, yen txt stdi xaqan, Crmi?
N bilim ki, nzri-sd il Sdi-kbrKi, edib Bakda bir Sdi nmayan, Crmi?
Bakya salm tarid nzri-thsinin,
Trk edibdir nzri-nhsini Keyvan, rmi.
N bilim mn ki, Bak saheti-glzar dnb,
Onda blbllr edib ur il fgan, Crmi?
Bakn bir ne il bundan ozl grmdm,
Qda rafsift, yayd Niyran, Crmi.
Bakda var idi bir air, ad Balasadq,
Szlri badan-ayaq hrzv hdyan, Crmi.
krlr indi Bak xitteyi-iraz dnb,
Olub ol hrd yz Sdi nmayan, rmi.
Xass bir taifni hcv qlm kim, onlar,
Ola mcmui-qulami-hi-Mrdan, Crmi.
143
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Xass bir tvci ki, onlard zaxani-Hseyn,
Mvci-k il salan alm tufan, rmi.
limi il elsin xaliqi-kbr ki, z,
Dilimi lal elsin qadiri-sbhan, rmi!
Leyk bir ad deyirlr siz mn qoymamam,
N gunahm mnim, ey sahibi-rfan Crmi?!
hli-Drbnd niy "gll" deyirlr?
N bilim, Qudyal hlin deyirlr niy "ceyran", Crmi?
Yazm idin Baknn hri srasr dyiib,
ndi mxluqu olubdur ham insan, Crmi.
Halillah, bu sz eylmrm mn bavr,
Sanma kim, trki-tbit ola insan, rmi.
Sizd tyir tapb bir ne ey, zahirdir,
Eylyim mn olar birbbir nvan, Crmi.
vvla in ki, qdk donlaruvuz tls olub,
Xaneyi-misli-tvil olub eyvan, Crmi.
Quru balq, soan eylmisiz trk, bli,
Siz yeyirsiz geclr indi fisincan, Crmi.
Qara kkrl deyilsiz dxi siz tlxmzaq,
Dzlr bzm msmmayi-badmcan, Crmi,
Lnkran qrqovulu, sahti-irvan krsi,
Bak hrind olub zinti-hr xan, Crmi.
kmv paltona var indi sizin rbtiniz,
Evd ngal baq, ustol divan, Crmi.
144
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Yaduvuzdan xb ol vqt ki, dryalrd
Siz ham muzdur idiz ktiy losman, Crmi?
Gtirirdiz ne yk irvana qarpz, doab,
Dxi ncil qurusu bir ne batman, rmi?
ndi zahirdi ki, tyir tapb ol ilr,
Bunu inkar elsm, var mn nqsan, Crmi.
Bir zaman sahti-irvan idi hr lky ba,
Biz mhtac idi mcmui-by xan, Crmi.
Nemti-hqq Sba hli tk olduq kfran,
Yetdi ol seyli-rmdn biz tufan, Crmi.
Nfsimizdir, n bla bamza gls, sbb,
Msiytd eldik biz ham tyan, Crmi.
Ald hq nemti-zmasn bizdn axir,
Olmuuq biz ham bu nemt kfran, Crmi.
Lut hri kimi, bu hri hq etdi viran,
Eyldi zlzldn xak il yeksan, Crmi.
ndi Qafqazd Bak hamdan ladr,
Ed abad dxi, qadiri-sbhan, Crmi!
Leyk gl hikmt il bu sz bir drk elykKi, kk biz rfa ruhin suhan, Crmi.
Baknn trbiyti-ab hvasn danaq,
Bir grk trkin varm onun imkan, Crmi?
sri-ab hvani, gzm, inkar elm,
Babi-hikmtd yazblar bunu Loman, rmi.
hlini tnbl edr ab hvayi-Badad,
Xlqini qorxaq edr sahti-Kaan, rmi.
145
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bizi biar elyn ab hvamzd bizim,
Hkmadn bu sz var ne brhan, Crmi.
Sizi eyl yetirn abi-hvayi-Bakdr,
Gr desn yni nec, qoy qala pnhan, Crmi.
Bu txlls ki, snin var, mn layiqdir,
nki mn eylyirm gnd bir syan, Crmi.
Zahirn seyyidm, mma n o seyyiddn kim,
Xms alam, mali-imam, yox buna imkan, Crmi.
Deyilm mftxri-grksi-murdartlb,
Mn z rncim olub vasiteyi-nan, Crmi.
Sntin bir ne tfal olubdur tlim,
Amam sahti-irvanda dbistan, Crmi.
Vardr layiqi hrnd dbistanmda,
Ruhi-Xaqani ola tifli-sbqxan, Crmi.
Mnm ol Xzr ki, zlmati-dvatmdan olur
hli-afaq rvan emeyi-heyvan, Crmi.
Seyyidm gri, bu seyyidliy yoxdur fxrim,
rt ismtdir ola tati-yzdan, Crmi.
Bu mllr ki, mnim var-syadtdir bu,
Nuh vlad idi lbtt ki, Knan, Crmi.
"Leys min hk'* remzil olundu xaric,
Bu sozn ahididir ayeyi-Quran, Curmi.
O (Knan) bizdn deyil.
146
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Xaki-frmanbr olur fvi-mlkdn la,
Mlki-asi olur axn eytan, Crmi.
Kl mnim bama kim, bunca xtalrl yen
Var midim ki, olam daxili-rizvan, Crmi.
Sanki istbli-sturanidi bai-cnntKi, ona daxil ola mn kimi heyvan, Crmi.
Sn gr blbli-glzari-mhbbt olsan,
Can qulana glir ur il lhan, Crmi.
147
_________________________Milli Kitabxana__________________________
MHMMD SFAYA CAVAB
Qsid
Yetidi dn mn mktubun, ey Sfa kani,
Gtirdi nitq o dm blbli-xolhani.
Dedim, ilahi, hzaran kr kim, Seyyid,
Salbd yad bu gn rq il canani.
Oxundu sidq il namn, bilindi mzmunu,
Hm onda bildik o dm ol nikahi-pnhani.
Sni ikst dxi olma gl prinim,
Bu xstni sn akr veribd rbbani.
Diyari-Kby hm zm edib, sfay gedib,
Qbul olmad, neylim, ksm o qurbani.
Yen snalr el ol cvan kim, Seyyid,
Yetidi xitteyi-irvan getdi hmrani.
148
_________________________Milli Kitabxana__________________________
MRZ SMAYIL QASR
Qsid
ssalam, ey gli-xobuyi-glstan, Qasir,
Blbli-xosxni-rvzeyi-rizvan, Qasir.
airi-nadirgftar psndi dklam,
Muridi-hli-vfa, piri-sxndan, Qasir.
Bu ne beyt il qldm sn izhari-slam,
Ey olan knl kimi xansi viran, Qasir.
ki mktubi-rifin mn oldu vasil,
Hr birindn yetiib cismim bir can, Qasir.
Xzr zlmtd bir em tapb, amma mn
Tapdm ol namd yz emeyi-heyvan, Qasir,
Leyk mrsukyi-dvvmd davt grnr,
N sbbdn eldin erd tgyan, Qasir?
Tprdib zg sni, hcvim iqdam eldin,
Niy oldun biz nahq yer dvan, Qasir?
Bak hlin gr dymi idi arm,
zlri qoy elsin drdin drman, Qasir.
krlillh Bak hlind ne air var,
Hr biri nzmd bir saniyi-Hssan, Qasir.
Hans fsungr ilan sn tutdurdu cb,
Niy oldun bel sn xam, ey insan, Qasir?
Sehr gstrmi idin erd hrnd ki, sn
Nec bs kamna ksin sni sban, Qasir?
Yoxmudur snd vtn qeyrti, ey kmhimmt,
Sndn azrd olub kll bu irvan, Qasir.
Bilmdim ki, Bak hlin nein dydi szm,
Bidma oldu nen firqeyi-dvan, Qasir?
Nzm il yazm idim mn ki z hvalmzKi, byan olmu idi zillti-ixvan, Qasir.
N Bak hlin olmudu davt bizdn,
N demidik olara bir para bhtan, Qasir.
Halillh ki, o mxdumlar hcv qlam,
Yoxdu zatmda mnim iveyi-eytan,
Qasir. Bak hlil iim yoxdu, xudavndi-cahan,
149
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Eylyib nemtini onlara ayan, Qasir.
Razyam Aa Dada beydn, odur kani-krm,
Biz olarla yemiik ox nmk nan, Qasir.
O fsihl-fshadr, o ncibn-ncba,
Glni-erddir blbli-xoxan, Qasir.
Hqq ed Haciyi-mrhumu qriqi-rhmt,
O Hseyn qul idi sahibi-iyman, Qasir.
Tqiyev Zeynl-badn dxi mn mxlisiym,
Hq-tala ed daim nu adan, Qasir.
Drdim aclq ilnd yetiibdir o mnim,
Dadna yetsin onun afeyi-syan, Qasir,
Qhti-Knan kimi qht oldu maxid yan,
Yetdi fryadma ol gn mhi-Knan, Qasir.
sdullah vli nasiri olsun sdin,
Grmsin hi bla puri-Sleyman, Qasir.
Gzmn nurlri Sadiq bdlxaliq,
Ltfi-xaliq olara ola nighban, Qasir.
iri-hq Mhdi Aslann ola dadrsi,
Ad Aslandr onun, hm z aslan, Qasir.
Hq bilir, mn bunlarn mxlisi-dirinsiym,
Bularn hr biridir fazili-dvran, Qasir.
Sahibi-nemt olan xs n lazm kfran?
Halillah, mn olam nemt kfran, Qasir.
Leyk doru sz zikr eylmyin eybi ndir?
Var hr hrd bir nvl nqsan, Qasir.
vvl z eybimizi zikr eylmk vladr,
zglr olmaya tainki prian, Qasir.
vvla, ad biz "biar" amaxl deyilir,
Cml biar oluruq mrdmi-irvan, Qasir.
"Gll" drbndlidir, bir dxi "ceyran" qubal,
Demim mn Baknn adna nisyan, Qasir.
Qrzim hcv deyil, ur gtirmkdi sni,
Ta ki dsn lv mtlb nvan, Qasir.
Toxunan sz ola, gr efv el, tqsirmizi,
Oldu tbim bu rvi silsilcnban, Qasir.
Halillah, sni mn hcv elyim, gr elsm,
150
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Dilimi lal elsin qadiri-sbhan, Qasir,
Sn mnim khn rfiqimsn, ya smail,
Seyyidin an grkdir sn qurban, Qasir.
Bs deyildirmi bizi hcv elyib dvri-qza,
Bs deyildirmi biz xsmdi Keyvan, Qasir?
Bs deyildirmi ki, hr naks xidmt qlrq;
Bs deyilmi oluruq xadimi-dunan, Qasir?
Bs deyilmi biz bibadv air deyilir,
Mvsmi-ey trb, fsli-glstan, Qasir?
Bundan artq n olur hcv ki, air olduq,
Xass bu srd kim, qhtdir ehsan, Qasir?
Flki-nzmd sn mahi-tmam olsan gr,
Verck rxi-cfacu sn nqsan, Qasir.
Xud tutaq erd Xaqaniyi-sani oldun,
Han irvanda o irvanehi-zian, Qasir?
Nsx tliqd tut kim, sn yoxdur hmxt,
Flk ol xtl kibdir xti-btlan, Qasir.
Naxuni-hsrt il eylm ox sin xra,
Xtti-naxundan olurmu sn drman, Qasir?
Hr sri-muyd yz min hnrin olsa gr,
Sn yoxdur sri-mu bir sr saman,
Qasir Yazm idin Bakda ali imartlr var,
Yax karvansara, hmmam il dkkan, Qasir.
Hac Hac aann dvlti Qarun atar,
Ola bilmz o glib Musiyi-mran, Qasir.
Sn n, vermyckdir sn ki dvltini,
Tqiyvd tapla gr ne milyan, Qasir!
Sn mnzil vercklrmi imartlrd?
Mnzilin ziri-zmindir, n ki eyvan, Qasir.
Sn grkdir aasan mktbi-tdrisi-blis,
Olasan am shr vsvsguyan Qasir.
Mrti-qdsd nxli-rmeyi-izzt ikn.,
Olmusan grgi-mxaliflr uban, Qasir,
hi-teqqani-krm cudi taplmaz ki, bu gn,
Edsn mdhini ta kim, tapasan nan, Qasir.
Bilirm olmayacaq drdin mktbdn lac,
Ey olan lqmeyi-hr hikmt Loman, Qasir.
151
_________________________Milli Kitabxana__________________________
zv ver yel palvunda*, zizim, yelln,
Yel snd dxi a bir ne yelkan, Qasir.
Gilvar vqti evir ktini Hactrxan,
Hq xanda sn gstrmy tufan, Qasir.
Xzri stimd gedrsn dxi Gilan trf,
Nzrind grnr sahti-ran, Qasir.
Xatirim xahi edir kim, mni sn hcv edsn,
Sn sonra yazaram bir ne hdyan, Qasir.
Mgl dmysn qafiyni eyl dedim,
Tusni-tbvi ap, gendi bu meydan, Qasir.
Mn lm, sn mni hecv eyl, mnimn gndr,
nki hcvindi mn xlti-lvan, Qasir.
Xatirin gr ola rncid mni hcv edsn,
Hans mlundu ola hal prian, Qasir?
Leyk yar sni hcvim thrik qlb,
Bu sbbdn grnr shvi-firavan, Qasir,
Smni-ndk Quran satarm aqil?
Qorxuram xsmin ola batini-Quran, Qasir.
Mn mgr ki, deyilm ali-rsuli-mdni,
Deyilm yoxsa ki, sibti-hi-Mrdan, Qasir?
Yoxsa seyyid deyiln, mkr il daxlnsbm,
N gman eylmisn, ey evi viran, Qasir?
Sn namaznda gr ali-Mhmmd demsn,
Batil olmaqda ona var ne brhan, Qasir.
Bel fikr eylm sn, olsa gr zind imam,
mr olmaz ona lan, "kma-kan", Qasir?
Sahibin istyn, axr itin hrmt edr,
Niy sndn ola qmgin ahi-Mrdan, Qasir?
Ali-Yasin gar etsn davt zahir.
ad sndn olu zrriyyeyi-Sfyan, Qasir.
Bzi-haccac ndn oldu grk snd yan?
Yoxsa kim, hkm yazbdr sn Mrvan, Qasir?
Mni bir xlt alb hcv elmk, eybindir,
Dini dinar satarm kii, nadan Qasir?
Ald bu xlti bir vqt dxi mri-rir,
Paluba
152
_________________________Milli Kitabxana__________________________
kibn xncri-kin, eyldi cvlan, Qasir.
At lr, don dalar, pul gedr, ev yxlar.
Leyk boynunda qalar nahq olan qan, Qasir.
Xlti-dmni dnyad geyrsn, amma
rsat gelisn peykri ryan, Qasir,
Lnkranda yox idi byl dalr snd.
Bakda yetdi mgr qlv nqsan, Qasir?
Bel mlum veriblr sn qara beyni
Bu sift eylmisn xbti-nmayan, Qasir.
Yoxsa bu mmkn olurdu mni sn hcv edsn'
Qalmam mn bel bu nktd heyran, Qasir.
Ey rib, indi snin haluva heyranm mn,
Gah suzan oluram, gah sn giryan, Qasir.
Bxti-brgt sni qild vtndn mhrum,
Yetsin imdaduva sultani-qriban, Qasir.
Olmusan ney kimi sn xaki-maxidn qt,
Yeri vardr edsn ney kimi fqan, Qasir.
Rvzeyi-xldi-maxid ki, bir Adm idin,
Mnzil olmudu sn rvzeyi-rizvan, Qasir.
Sarin badeyi-kvsrdn olurdu srar,
Hmdm idi sn yz huriy qlman, Qasir.
cri-mnhiynin klin iqdam etdin,
Olmadn xaliqv tabeyi-frman, Qasir.
Cnnti-hri-maxidan, ya xotiynt,
Sni mhrum eldi mkr il eytan, Qasir.
"Fhbitu" aysinin thtin oldun daxil,
Dd syanlara, tutdu sni xsran, Qasir.
Bir zaman almi-brzxd dolandn naar,
Aqibt oldu yerin gueyi-niyran, Qasir.
Bxti-bd eyldi bryan ki, atb yan sni,
kilib bir yana, qm atin yan, Qasir.
Lnkrann yen var idi bahan, mesi,
Bak hrind n var, ey hi-dvran, Qasir?
Bak bir hri-nmkzard, mhuri-cahan,
Bu nmkzard yox bir nmki-can, Qasir.
Olman Bakda bir vchl layiqdi snin,
Qoy onun vchini izhar elyim qan, Qasir.
153
_________________________Milli Kitabxana__________________________
t dn vqtd duzlaq deyirlr olu pak,
naallah olusan pak mslman, Qasir.
Damlar stnd xb qr vercksn, bilirm,
nki vard Bakda qr il qtran, Qasir.
Qibl eyl zv sn gedib atgah,
Degiln Ckki kimi at yzdan, Qasir.
Mhzi-teyyibdi bular, ey gli-glzari-vfa,
Mn qulamm sn, snsn mn soltan, Qasir,
Snsn ol fshi-srdftri-fvci-raKi, sn tifli-sbqxan olu Shban, Qasir.
Seyyidi-suxt bil, muri-zifindi snin,
Kivri-nzmd sn misli-Sleyman, Qasir.
Qsri-Blqeysi-Sbayeld edib ey trb,
Olasan nmeyi-Davud il xndan, Qasir.
Mntzirdir gzmz erv, ey kani-dbKi, grk erin ola thfeyi-irvan, Qasir.
154
_________________________Milli Kitabxana__________________________
ABDULLA BY ASY
Qsid
Hzar kr, knl, mvsmi-bahar olaaq,
Hzar nalsi hr gud hzar olacaq.
Hnuz Hutddir Yunisi-cahanfruz,
Hmld zahir olan gnd zg kar olacaq,
Sba xbr verck mczatisadn, Nsim baisi-ehyayi-ruzigar olacaq.
kuf xlti-car nqrduz edk,
Behit lamti glnd aikar olacaq.
Dhani-yar tkin qnlr olub xndan,
Shab dideyi-aiq tk kbar olacaq.
kufdn dnck ba ruyi-canan,
Bnf bad manndi-zlf-yar olaaq.
Sba ksad edcak nrxi-mk ncrfi,
Zibs ki, trbiyprdazi-lalzar olacaq.
Knari-sbz olub pr bir nbrdn,
Dhani-lal dolu drri-ahvar olacaq.
Dili-zmin edck gnci-ayegan zahir,
mnd gvhri-hvarlr nisar olacaq.
Bnf trrsin cilvlr qlb hrdm,
Dmi-nsimi-shr trf mkbar olacaq,
Sdayi-kbki-xraman naleyi-drrac,
Sfayi-rvnqi-shrav kuhsar olacaq.
Gvznlr xacaq dt-ara gruh-gruh,
Klnglr dzlb rx yz qtar olacaq.
Hsari-gnbdi-firuz urlr dck,
Nvayi-dilk il ndlib zar olacaq.
Qrur il xacaq seyri-ba glrxlr,
Gln ltafti blbl gznd xar olacaq.
yai-lalni bnml grcyin memlvv,
lind rindlrin cam xogvar olacaq.
N yan zm edsn cam ahid sar,
N smt meyl edsn saqiy qar olacaq.
O qdr ieyi-mey cm olur glstan
155
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Ki, idn rfa dvrin hsar olacaq.
Kim bu mvsm olur vsli-yar il cnnt,
Kim fraq il gln bsani-nar olacaq,
Dn hvayi-rx zlfi-yar gn grmz,
N yerd olsa, qara gnlr dar olacaq.
Xoa ol aiqi-xobxt kim, bu mvsmd
Onunla seyri-glstanda yar yar olacaq,
Yqindir ki, mn ol bti-krlbsiz
rabi-nab bu mvsmd zhrimar olacaq.
Rqib eyldiyi meyldn mxxsdirKi, nqarib mni-xstdn knar olacaq.
N kim ki, bad edr rf mhnt drdim,
N qmli xatirim Zvi qmksar olacaq.
N Raib eylyck hal sormaa rbt,
N Qafil mri-ibimd buyar olacaq,
Zhuridn n edr halma zhur krm,
N Didnin gz bu qmd kbar olacaq.
N bir sfa verck xatiri-hzin Sfa,
Minayi-eqd dil zar-biqrar olacaq.
Vli bu fikr il adm ki, drdi-hicran,
Hdisi-Asiyi-dilxst sazkar olacaq.
N Asi, ol ki, dri-izztind Seyyidi-zar
Qulam olmaq il sahib-etibar olacaq.
N Asi, ol ki, xyal rhi-mhbbtdn
Knl srasin ahi-tacdar olacaq.
Sfa il glck nzm nsri irvan,
Grb o nzmlri Zvi rmsar olacaq.
156
_________________________Milli Kitabxana__________________________
ABDULLA BY ASY
Trcibnd
lahi, mscid meyxan dnsn,
Tklsn badsi peyman dnsn!
Ola meyxan bayqular yata,
Uub bir mnzili-viran dnsn!
N gldn tr blbl nal etsin,
N dvri-m bir prvan dnsn.
Pozulsun rvnq-Ordubehiti,
Glstani-cahan niyran dnsn!
Sfayi-kainat olsun kdurt,
Bu alm xlq n zindan dnsn!
Snin minbd, ey rindi-xrabat,
rabi-llfamn qan dnsn!
Nen kim, Asiyi-zar fitad
Edibdir i ir trki-bad.
Edib tsir ona zahid klam,
Salb gzdn rabi-llfam.
kib l xublr zlfi-kcindn,
badtl keirdir sbh am.
Dili-aiq tk ol sngindil etmi,
ikst sar minav cam.
hi-xmda Flatun kimi bad,
Qalb zilltd, yoxdur ehtiram.
Pozuldu Kbeyi-rbabi-hact,
Sfadn dd meyklr mqam.
rabi-nab bar dnd qan,
Olub meyklrin sar hram.
Ola xak il yeksan barilaha,
N kim, meyxan var sqf il bam!
Nen kim, Astyi-zar fitad
157
_________________________Milli Kitabxana__________________________
ikst olsun xmi-shbayi-Xllr,

Tapa meyxanlrd zib minbr.
Mnni trk olub meyxanlrdn
Ucalsn naleyi-allah kbr.
Tklsn xak kim tk o mey kimi,
Cmali-yar n olmudu mzhr!
N bng olsun cahan ir, n bad,
N cam olsun, n minav n sar!
Mizaci drhm olsun slsbilin,
Dn zqqum, yarb, abi-kvsr!
sasi-irtim tk brhm olsun,
Flkdn iqdi-Prvin, qtbi-mehvr!
Cahan mlknd olsun bad nayab,
Bsani-kami-nayabi-Sikndr!
Xrab olsun fzayi-glsitanlar,
Xzan cvril udsun bad qanlar!
Qurusun ax brgi-taki-ngur,
li qoynunda qalsn babanlar!
Vsali -dxtri -zibayi-rzdn
Ola mhrum, yarb novcvanlar!
Edib saqilrin zlfun prian
Tuta mey damnin piri-muanlar!
Srudi-erl mey matmindn
Cahan mlknd qalsn dastanlar.
Ola meyxanlr viran, yni
Pozulsun rvnqi-darl-amanlar!
lahi, grmsin minbd meydn,
Sfav zvq asayi cavanlar!
158
_________________________Milli Kitabxana__________________________
gr mey olsa kvsrdn ibart,
Dxi Seyyid, yoxumdur hi rbt.
Meyi-glfamdn stfrullah,
Mn sccadv kunci-ibadt.
ikst et, Bixuda, cami-rab,
Drst et, Zviya, sbabi-tat! Oyan,
Qafil, gtr l cami-meydn,
Sni mst etmsin bu xabi-qflt!
Gzn yum, Did, ruyi-dilsitandan,
rabi-nab, Raib, etm rbt!
Sfa, dsn sfadn tbi-pakn,
Zhur etsin Zhuridn kdurt.
Pozun, ey dustan, divani-eri,
Mey mhbubdn etmin rvayt!
159
_________________________Milli Kitabxana__________________________
ABDULLA BY ASY
Mxmms
Asiya, szlrvn hr biri min can dyr,
Bir szn qdrd yz min dri-qltan dyr,
Nzminin hr biri yz lli-Bdxan dyr,
Bhri-tbin ki, ghr kand, min kan dyr,
Xatirin glni yz rvzeyi-rizvan dyr.
Gri tifli-sxn oxlar olubdur day,
Leyk bihud salblar ban qvay,
Dstrs olmad hr ks ghri-mnay,
Gri oxlar bu rusi elyir piray,
Sanma xamn kimi zlfi-sxn an dyr.
i ir sni ol kims ki, etmi iyead,
Hr prizad visalil edibdir dilad,
Xatirin xo meyi-glgun il, tbin mtad,
Frhin ox, kdrin yox, dxi mlkn abad,
Bu rf qdr il yz monsbi-sultan dyr.
Bu da bir ltf ki, almd xudavndi-krim,
Ltf edibdir krmindn sn bir tbi-slim,
Olu viran bu mmurd hr mlki-qdim,
Leyk itmz srin, er il bir drri-yetim,
Bu frh, hqqi ki, yz mlki-Sleyman dyr,
Tb-erin ki, snin hrt edib dvran,
Leyk, fsany srf eylmyin fsan,
Gldi bir hcv bu gnlrd yen irvan,
Demi idiz onu bir nsli-zim-anKi, dri-dvlti yz drghi-xaqan dyr.
Tapmsz eyb bunu ol ghri-yektadKi, gedib seyyid, namusunu vermi bad,
Bu deyil eyb, tfrrc elsz mnadKi, bu xanzad is, ol biridir hzad,
Hqqi kim, almi-mnad bu i can dyr.
160
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Yzdgrd padhinin qz, ey Asiyi-mst,
Bs nen verdi Hseyn-ibn-li dstin dst?
Bu haman nsldir, ey taqiyi-govsalprst,
Halillah, yet bu mrdn ol mah ikst,
Ya ki bir thmt o hzadeyi-dvran dyr.
Bu haman Xan qzdr kim, buna yox bhv t
Elyibdir ne pambq satan dhrd bg;
Asiya, soyl itirmk n rva hqqi-nmk?
Bli, adt beldir kim, ola hr ks ek,
Yes hr ksl nmk, sonra nmkdan dyr.
Gr bir xs ki, bir xsi-krimin krmin,
Cud bxayi feyz krmi-dmbdmin,
kmy fqr blasn, dxi bu dhr qmin,
Dnbn hcv ed axrda vliyyn-nmin,
Bu sitm gbr nsarav mslman dyr.
Biz eitmidik olur hli-Qaraba qyur,
Gzlyr bir-birini id bqdri-mqdur,
Snd brksin bu mri-cib etdi zhur,
Edib z hlinizi hv, hm etmk mhur,
Arif ol kim, bu rvi mrbi-rfan dyr.
Asiya, gri mzkkr grnrsn, diisn,
Almi-xakd nvi-brin iymiisn.
Bisbb tutdun, zizim, n n bu ii sn?
Yoxmu qeyrt sri snd, sn axr kiisn!
Hcvi-zn eylmyin iveyi-mrdan dyr.
Gri ol zn dxi bir irzni-yektadirKi, bu znlikd bizim tk kiidn ladr,
O1 biri seyyidi-ali-nsb, hm aadr.
Zadeyi-iri-Ncf, zeyqmi-biprvadrKi, sn tki yz min kpk aslan dyr.
161
_________________________Milli Kitabxana__________________________
aira, hcv demk izzt bir may deyil,
erdir, yax-yaman olu, bu, ay deyil,
Hcv adt elmk air bir pay deyil,
Kiilik maysi ancaq deyil,
Var el zn ki, biri lli min olan dyr.
uri-mey yoxsa snin bana gtti hri,
Mst olub saxlamadn hrmti-xeyrl-bri,
Hcv edib nslini, tutdun bu qdr ur ri,
Adn qoyma dxi ieyi-isnari,
Ali-peymbri hcv eylmk iyman dyr.
Gr sni kim by edibdir, bir utan admdan!
Yoxsa, Asi, xb yyami-slf yadndan?
Bir xbr tut soraub halti-cdadndan,
Get, xcalt ksn, rm el ustadndanKi, snin bu mlin iveyi-eytan dyr.
Seyyid hcv dedin, yax deyildir bu sayaq,
Ay qoduq olu qoduq, air sn atdn ayaq,
ndi bundan sonra tut sn d dxi hcv qulaq,
Yay gnnd babann bana allam toxmaq.
Tollanb hllac kimi ran dyr.
162
_________________________Milli Kitabxana__________________________
MHMMDTAI QMRY CAVAB
Qsid
Sne, ey Qmriyi-eyda, slami-bimar olsun!
Cahan ir pnahn ltfi-hyyi-kirdigar olsun!
Yetidi namniz irvan, billah, vhyi-mnzl tk,
Grk ol namy ixlas il canlar nisar olsun.
Kmaln gnbgn gn tk ki, olsun zahir almd,
Vudun almi-fanid daim brqrar olsun,
El fikr etmisiz mn tutduum iraddn guya,
Budur mtlb siz zillt, bizimin iftixar olsun?
davtdn gr mn tutmuam irad mxdum, .
Mn dmn, ilahi, miri-sahib-zlfqar, olsun!
Vli, Bixud demikn "kotlsiz" ox, tbiniz srk
El bir szdn istrsiz ki, cng gir dar olsun.
Kimin gr tvsni-tbind vardr byl srklik,
Mhali-mrdir kim, onda tmkin vqar olsun.
Bu qdri klllik kim, snd var, ey kll drbndi,
Grkdir kim, snin tk kllmtrs kitzar olsun,
N vch il sizi mn sevmyim almd, ey yaran?
Tki hli-kmal afaq iind sd hzar olsun. Tutaq,
Qmri mhi-taban, ai mehri-rxandr,
Kim istr afitab mah kim, almd tar olsun?
V lakin yox ainin a, mhz zlmtdir,
Deyilmi heyf, zlmt nur adil namdar olsun?
Grkdir er lafn eylyn, ey bixbr Qmri,
Rmuzi-nzm nsr agh olsun, huyar olsun.
rusi-nzm bir matlikl eylsin zivrKi, damadi-xyal hsni-ltf prdadar olsun.
Gtirsin hicleyi-damad hrdm bikr mzmunlarKi, hli-zvq grck ltfun biixtiyar olsun.
Bnati-er arayi vern olsun grk vaqif,
N kim, hr bixbr mateyi-rxsari-yar olsun.
Banda uri-eqin artar, onda ah naz eylr,
Gl-nzminl ta kim, xar kollar lalzar olsun.
raq il Hicaz ulaya avazeyi-nzmin,
163
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Nvayi-dki-erin binas stvar olsun.
Bzrg kuik rfan-ara eri-hmayunun
Grkdir qdrd manndi-drri-ahvar olsun.
"Niaburun Sbah" tk sfayi-tb ver rvnqKi, ta firuz tk erin mtai-hr diyar olsun.
Xta, ahi-Xtayi tbiniz etmi lm brdat,
N lazmdr ki, hr aubl dolsun, niqar olsun?
Srudi-er il suz gdazindn ndir mtlb?
Zrr vermz mn sinnd gor yz min rar olsun.
Mqami-nzm glsn xaricahng olma, ey Qumri!
dayi-erd ox qoyma tbin hrzkar olsun.
Dgahi-ruz bd Pncgahi-frzi-tat tk
Sn vacibdir z arn hllaciuar olsun,
iran prian etm, badan eylm bidad,
Qoy hbabn sn mkl gnnd yari-ar olsun.
blpvar ahngi p etm, rastlq xodur.
Deyil mmkn bu kim, kctb kslr rastkar olsun.
Mn olma mxalif kim, xdngim kur edr emin,
Mqabild gr dmn mn tsfndiyar olsun.
Gl gr Zabili-mnad tbim Rstmi qhr,
Gtirmz tab gr Drbnd tk yz min hsar olsun.
Nzr ql, vurma ngin tari-eri-hli-rfanKi, qanuni-bsati-nzm lind tar-mar olsun.
Rvadr vci-istinad, ey bibal pr Qmri,
Sn hbazi-zrrinbal pr glsin, ikar olsun?
Mnm ol hsvari-tndcvlan ruzi-hiycadKi, tab etmz mn gr yz snin tk xrsvar olsun.
Radtl qdm meydan qoysa farisi-tbim,
Salar xak gr min lkri-xncrgzar olsun.
Himari-tbi-lngin st hr nadan svar olmu,
Umar kim, tusni-tbim tk ol hm rahvar olsun.
Mami-can hrgiz xar xs gl nkhtin vermz,
Bu nammknd kim, hr pkdn mki-tatar olsun.
Qtar sarbani-tb ks Rxni nzmin,
Grkdir zlfi-huradn ona mkin mhar olsun.
Xumarn var, ey Qmri, snin qflt rabndan,
Sn bu eri gndrdim ki, ta dfi-xumar olsun.
164
_________________________Milli Kitabxana__________________________
zn z qvvtin yax bilirsn, qeyri bilmzs,
Vli chli-mrkkbsn, sn bu chl ar olsun!
b nasaleh biabiru xasi-rzalsiz,
Siz eyxi-Slahn suyu, yarb, zhrimar olsun!
Biz bu misri axrda, ey Qmri, demidin kim,
"Qoyun, anm, mni Drbndd lm ksb kar olsun'
Sni vvld lndn edn tbi-qsirindir;
Dxi bundan sora ln hmi ksb kar olsun.
Yqin ksb hlisn, canm, gzm, l km lndn,
Gork ksb hli airlik bsatndan knar olsun.
Yaramaz air olmaq, filhqiqt, hli-bazar,
Grk tacirlr ir xs sahib-etibar olsun.
Bu airlikdn ol k, km ol z ksb karndan,
N layiqdir bu silkin hli hr bir nabkar olsun.
Sizin tk zahidi-xkn n hasildir klamndan?
Grk air olan ks eqbaz meygsar olsun.
Grk air olan rxsar zlfi-yar fikrind
Prian-xatir aftdil leyl nhar olsun.
Bu Qmrilik adm bs trk el, yl dkannda,
Sninn etibar, ey taciri-valatbar, olsun.
Grk Qmri olan ksd ola bir srvqd eqi,
Onun fikril daim biqrar dfikar olsun.
Grk bir srvqd eqind ki-dideyiQmri Axb seylab tk hr yan rki-cuybar olsun.
N lazmdr biz bir siz tki nafhm olan airKi, hr bir beytd yz min xtas aikar olsun?
N lazmdr yazam ar siz tk bikmal stKi, bu gl tk klamm eminizd nii-xar olsun?
Demidin mbhsi-trncd, canm, rvadrm
"Hseyn mddahnn kirdar trnc qumar olsun"?
Kii trnc bilmkin qumarbaz olmaz, ey qafil,
Grk arif olan hr elmd kamilyar olsun.
gr er anlayan ks, Qmriya, bir erini grs,
Deyr bu Qmriyi-cahil grkdir sngsar olsun!
Demidin yz altm fnn var, hansnda kamilsn?
Muradn hans fnn is byan et, aikar olsun.
zl fnnim budur kim, mclisi-meydn xbrdarm,
165
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Hmi istrm bzmimd yari-glzar olsun
Qumarbazm, xrabati, qlndr, rsiy bngi
Qrz ki, mnd var almd hr pislik ki, var
Bu xasiyytl sizlrdn yen yz rbb laym SgiKai grk kim, hli-Qumdan nik kar olsun
Knl, axtarma hrgiz mrift hli-Dastandan
Dirxti-bidd mmkn deyildir kim, nar olsun.
Smndi-tbin ox verm cvlan, Seyyida, bsdir!
Rva grm ki, Qmri bundan fzun rmsar olsun
Hmi taciri-eq ol, sfa mlknd svda ql,
lind nqdi-can may, xridin zlfi-yar olsun.
Cmali-zahiri gzm, sfayi-batin et hasil,
Mcazid hqiqt seyrin et, hqq aikar olsun.
166
_________________________Milli Kitabxana__________________________
MHMMDTAI QMRY
Qsid
Slamm asitann xakin badi-sba versin,
Pyami-ainan ainay aina versin.
Ksimi-sbh qlsn rz halm Qmriyi-zarKi bai-eyin bir ltfl brg nva versin.
Gtirsin namsin pirahni-Yusif tk ol ahn,
Bu Yqubi-hzinin emin nur ziya versin.
Svadi-namsindn rvn etsin dideyi-tar,
Qbari-mqdmindn emi-can tutiya versin.
la, ey Qmriyi-irinsxn kim, hli-dil istr,
Bu mmidim nihal bari-irt ibtida versin.
Knl, ey airi-irintkllm, istr almd,
Mrizi-can glqndi-klamndan fa versin.
Biz bundan mqddm bir ne ar yazmidn,
Bu mmid il kim, ayineyi-qlb cila versin.
zizim, znniniz kc getdi, olduz dilgiran bizdn,
Bruz tbiniz istrdi kim, rsmi-hica versin.
V lakin ryi-pak prshabi-ltfi-ehsann
Edib xahi ki, bu nari-cidal intifa versin.
lahi, ollmasn hrgiz ikst almd ol ks kim,
iksti-stxan istyibdir mumiya versin.
Ksuf etmidi gri afitabi-mehriniz bizdn,
midim var ki, alsn, gen nur bha versin.
Sbahi-ltfnz barann hrdm qln cariKi, glzar xyal tazdn nv nma versin.
Grk bundan sora irvan glsin nzmi-canbxin,
Kidurtdn dili-rbabi-mnay sfa versin.
Mhbbt hlisiz, canm, mhibbi-ali-Heydrsiz,
Siz hr kim davt eyls, rbbim bla versin!
Hmi fikriniz zikri-msibtdir iradtl,
Siz, yarb, czayi-xeyr ahi-Krbla versin.
167
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Mqami-eqd sy il daim arizu eylrKi, Qafil Kbeyi-didarna cann fda versin!
Gtir ltfnl miskin Bixudi xaki-mzlltdnKi, ta cann sdaqtdn sn ol binva versin.
Ftvvt ql, elin tut Zviyi-bixanimann kim,
Muradn almi-fanid ahi-Lafta versin.
Rvadr kim, sogani-kuyv, ey taci-sr Qmri,
Sfav sidq il can Seyyidi-bxtiqra versin?!
168
_________________________Milli Kitabxana__________________________
MHMMDTAI QMRY
Qsid
gr ol hzrt mhrm olan badi-sba, Qmri,
Yetirdi hrdm ol drgab bizdn yz dua, Qmri.
Zibs ki, vqi-didarn dbdr xatiri-zar,
xb can cismdn, billah, qlr meyli-hva, Qmri.
Yazb drdi-dilimdn mmeyi-rh eyldim ta kim,
Hzurunda dbl eyly halm da, Qmri.
Priandr zibs ki, xatirim dvran mlalndan.
Taplmaz xatiri-zar vern zvq sfa, Qmri.
Xyalm bas ki drhm eylyibdir xublr zlfu,
xar bir er thrir eylasm yz min xta, Qmri.
Bid olmaq grkdir rhi-ttvili-ibartdnKi, olsun mxtsr bunca mtvvl macra, Qmri.
Deyildir mtlbim bu erdn izhari-fzl etmk,
Sdaqtl sn yazdm bu eri biriya, Qmri.
Qrz prvaneyi-vqm olubdur tvfin mail,
Olan, ey mmi-Drbnd ara mi-za, Qmri!
Vhidl-sr, xllaql-mani, qdvt-ra.
Fsaht kivrind xosrovi-sahibliva Qmri.
Snin byati-sehrasar ari-ltifindn
Glir billah, mami-can buyi-aina, Qmri.
ainin gri prtvi-nzmi-fsihindn,
Qlr simab rxi-xzri ksbi-ziya, Qmri.
gr olsayd Hssani-rab bu srd zind,
Fsaht ksbin sndn edrdi iltica, Qmri.
Sipehri gri xuridi-sipehri-nzmdir, lakin
Olur xurid nzmin rzgahnda Sha, Qmri.
Xlilin glni-tbi yetirmz bir gli-ziyba,
gr ol gln ir olmasa ltfn sba, Qmri.
Han, glsin Sikndr kim cahan kamyab olsun,
Svadi-xamdn zahir qlb abi-bqa, Qmri,
Prian idi hahm diliksti-gueyi-md,
ikst knlm arn oldu mumya, Qmri.
Bu nv mczayin nzm nsr il dxi, billah,
169
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Mtim gri peymbrlik ets idda Qmri!
Qlb ahi-Hiazn mdhin yz nmlr aaz,
kib ur il mdhi-Heydr dilk nva, Qmri.
Mxalif dhrd hr lhz yz suz gdaz il,
Hsari-mdhi-movlad olub midbtsra Qmri.
Yeri vardr bu gndn byl mlki-ah naz ets,
Olubdur asitani-Mrtzad n gda Qmri.
Mcalislrd, mscidlrd tqrir etdim ol nzmin,
Oxundu hr trfd mdhin yz mrhba, Qmri!
Olubdur cddimin vsafna n tbiniz guya,
Min olsun sn daim liyyl-mrtza, Qmri!
Sni mn vsf qllam ta ki dnyad hyatm var,
Nein kim, olmusan vssafi-ahi-Krbla, Qmri.
Mnim ahm, pnahm, qiblgahm, tacidarmsan,
Qbul etmi sni akrliye iri-xuda. Qmri.
Eitdim daima ln snin zikri-msibtdir,
Olubsan mi-bzmi-matmi-ali-ba, Qmri.
Tkb xunab gzdn bu qrib ala kim, daim
Glib fryad alar mhntindn nbiya, Qmri!
Qbul olsa gr ki, matmi-ahi-hidan,
Deyil bir misri-arna alm bha, Qmri.
Hzuri-pakin vardrslam hli-irvann,
Sn hli-mbbbt gndrir klln dua, Qmri!
Dmadm erlr eyl rqm zikri-msibtdKi, ta olsun sn thfeyi-ruzi-cza, Qmri.
gri Seyyidi-srgt sndn durdr, lakin
Deyildir almi-mnad ol sndn cida, Qmri.
170
_________________________Milli Kitabxana__________________________
DRBNDL XLL TXLLS AR
Qsid
Ey piri-xirdmnd hnrprvri-dvran,
Vey mfliq zirtbv danav sxndan.
Hmnami-Xlilllh hmxlqi-Mhmmd,
Heytd dris v hikmtd Loman.
ari-rifn ry baisi-behct,
Gftari-ltifin tni-pjmrdy bir can.
Snsn bu gn afaqd Shbani-fsaht,
Hm varisi mqsn hn naibi-Hssan.
Sn nzm sipehrind haman mehrsn, ey pirKim, xiyr am qlar almlri rxan.
Sn qmriyi-xolhceyi-bai-rfasn,
Hr misri-mvzun sn bir srvi-xraman.
Rxsari-mnirindi snin nuri-sbahiKim, rvn edr almi n mehri-dirxan.
Dn yazdn ari-frhbx ltifin
Yetdi mn, oldu ryim xrrm xndan.
Baxdqca mnim mrm artrd svad,
Guya o svad irdi yz emeyi-heyvan.
Mzmr o svad ir olan mniyi-rvn,
Bir ruzi-mnvvrdi dili-bd nmayan.
Yarb, bu Xlili biz ox grm cahanda,
Bu ati-dnyan ona eyl glstan.
Tzim il yerdn gtrb bndeyi-zar,
z akri-ftadsin eylyib ehsan.
Ltfl edib zrrni xurid mqabil,
Qoymu lqbi-murini fqtl Sleyman.
Bir svni hbaz qlb, rubhi jdr,
Bir zlmt nurani deyib, qtry mman.
Ol padhi-msndi-iqlimi-fsaht
fqtl edibdir lqbi-bndni sultan.
hsnt kmalatuva, ey piri-XzrpeyKim, yazdn ar yetr fzlv brban.
Xrrm o vilayt ki, ola siz tki hli,
171
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Mmusi xotint dindar mslman!
Yarb, ola mmur bel xitteyi-ziba,
Bu sahti-Drbnd ola n rvzeyi-rizvan!
Didaruvuza tn idim xeyli zamandr,
Ol nv il kim, su hvsind ola tan.
Amma mn bir vqt nsib oldu bu dvlt
Kim, yox frsi-tbd bir qvveyi-cvlan.
hvalm drhm elyib ibbi-mhrriq,
Sevdayi-hrart elyib cismimi suzan.
Sfradn olub fmmd sdpar lisanm,
Amas qlb, qvveyi-tqrir yox lhan.
Bir yan bu mrz, bir yana irvan fraq,
Bir yan dxi hsrti-ruxsareyi-canan.
Xass ki, sfr zmi-zhmtdi, pymbr
Tqrir elyibdir sfri qiteyi-niran.
Zfi-mrz il ki, dnb cismim hilal,
Gr xidmtv yetmsm, olmaz mn nqsan
Bs "srhi-mmr" rmzi kifaytdi bu hal,
Ttvili-dlail olu eq hlin ayan.
mmid ki, siz eylysiz rnc qdm, ta
Daruyi-yadt ed bu xsty drman.
fv et qltim olsa gr, olmuam, ey pir,
n xublarn zlf tki hal prian.
Cmiyyti-xatirl, xudaya, olasan ad,
Kamnca ola dhrd daim sn saman!
mmid ki, mqbul ola bu thfeyi-hqr,
Seyyid dil can il siz oldu snaxan.
172
_________________________Milli Kitabxana__________________________
MRZ RHM FNAYA
Qsid
Agah ol, ey Fnayi-tbhkar prhvs,
qdam etmyib sn edn kar hi ks.
Hcv etmisn mravvici-bzmi-zan sn
mri-ni i ikn etmisn hvs.
Bir saiqhsam bu gn asi olmusanKim, brqi-qeyrtil yanar cml xar xs.
Manndi-Asi eylmisn hcvi-zn ar,
Mrdanlr olurmu sna birc dadrs!
Yetmzmidi bu bard bidadi-mri-dun?
Yetmzmidi yegan fav qmi-ns?
Abi-Frat tnsinin halna grk
Bzmi-zad cari ola k n rs.
Gor bir kmin himmti-mrdan gstr,
Ey znxisal, hv n lazmd pi ps.
Sd heyf, i sakinidir ol pri-cmal,
Tuti olubdu, heyf, qrab il hamqfas!
Mlki-fnad fani olayd Fna, gr
Bzmi-bqay can il raib olurdu bs.
Sultani-Neynvay edib ney kimi nva,
Alard hr dqiqv hr lhz, hr nfs.
Mzburdr ai-tcllayi-hq, vli
Div habi-saqib Musaydir qbs.
Ey karivani-eq edn rixndlr,
Qlbind nkt var ki, edr nal n crs.
Bihud sanma hli-dilin ah zarn,
Sn mhr tas salma ki, bihuddir bu ss.
Covlan glm rt il, k inann,
ox tnd srm rsey-navrd ara frs.
Naks clal dvlt il bir ks olmayb,
Kim sg mksdi, gr oxuna qlbi-sgmks.
lbtt, indi ay plovdan qrur edr,
Omrnd grmyibdir o kim daneyi-ds,
173
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Grdkd qmtriri-bus olma, erimi,

Bazari-imtiyazd kim, olmusan sas.
Gr Seyyidi Kmin kimi hcv eylsn,
kr eylrm xuday ki, hasildi mltms.
Seyyid duadr sn, ey kani-mrhmt,
Raz deyil ona ki, qona stv mks.
Olsun o gn ki, sn xasan txti-izzt,
ynind srx camv banda al fs.
174
_________________________Milli Kitabxana__________________________
MCRUH MUANY
Qsid
Mnm ol padihi-mlki-sxn, varisi-CmKi, oxurlar mni Hssani-rb, Fzli-cm.
ahibazi-hnrm, bal prim izz kmal,
Aiyanimdi mnim qbbeyi-rxi-zm.
Txteyi-nrd mn xani-maniyi-sxn.
Hm onun mhrlri cml hrufi-mcm.
Rvzeyi-cnnti-ard tbim Kvsr,
Kbeyi-qdsi-manid klamm Zmzm,
Dord qm dfin arm edr hirzi-nam,
Rfi-nduh qlr nzmimi tviz mm.
Did kim, grmy arm, olsun ma!
Gu kim, nzmimi gu eylmy olsun smm!
Asimani-sxnm, leyk zmrrd-siftm,
N hrasim var gr kim, ola dmn rqm.
rayi ki, zmanmd eder lafi-sxn,
Fvci-Ycucdu, mn onlara sddi-mhkm.
Nhkti-nafeyi-tbim tutub afaq tamam,
Leyk hr ks ki, zkam olsa, yetimz ona mm.
Xsm xrmhrv mn gvhri-rzndeyi-fzl,
Mn hm axeyi-mrcan du axi-bqm.
Flki-nzmd mn mehri-direxani-sxn,
Mn hm nuri-rf, xsm siyhruy zlm.
Tibbi-nfasd derlr mni n ruhl-qds,
Tbimi bikri-manid oxurlar Mrym.
Bavcudi ki, mnm nzmd bimisl nzir,
Bavcudi ki, mnm rki-fsihani-cm.
Mn triz qlb airi-xaki-Mcruh,
Eylyibdir ne byati-sfihan rqm.
Eylyibdir zn erd srrafi-sxn,
Bavcudi ki, deyil axisi-nvar zlm.
Han Mcruhi-bdndid ol crt kim,
Ta qoya ir gnamin diliran qdm?
Bir d irvan verib dti-Muani trcih,
175
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Hi gr anlamayb qbhn bu taleyi km.
Hi ks nuri zlmt demyib, zlmti nur,
Zhri kkr demyib kimsn, ya kkri smm!
Gr desn ab lf mdnidir, hqdi sozn,
Cinsi-nam olur [hm] ab lfdn xrrm.
oxdu irvan il lbtt Muann frqi,
Bu glstani-msrtdi, Muan vadiyi-qm.
N Muan hfznallah misali-Brhut,
N Muan fsli-sd kreyi-hddadiym.
Hq Muan siz qlsn, biz irvan nsib,
Heyfdir sfheyi-glzar basa za, qdm!
hli-niran n layiqdi ola daxili-xld,
N mnasib ola eytan mqr bai-rm?
N rva div rsdgahi ola msndi-Cm,
N sza fil qdmgahi ola beyti-hrm?
Mn ki zrriyyeyi-Sultani-Sluni lqbm,
Valiyi-kvn mkan, srvri-rbabi-himm.
Ntfeyi-pak deyildir mn dmnlik edn,
Gvhri-saf deyildir mns hr ks ed zmm.
Hi ks ali-li bzn iqdam etmz,
Mgr ol ks ola zatnda qavt mdm.
176
_________________________Milli Kitabxana__________________________
BR NFR
Qzl
Ey olan eqiyl mnzuri dili-nalanmn,
Kbeyi-mqsudisn, zvqi-sfas canmn.
Eylr idim Kbeyi-kuyind qurban canm,
Layiqi olsayd gr ol kud bu qurbanmn.
Vsfi-lli-ruhbxindir klami-kkri,
Zikri-nami-dilkindir zinti divanmn.
Aftab arizindir asimani-fikrimin,
Lli vsfi-lblrindir tbi-drrfanmn.
Bama yadrd axr rxi-minafamdn
Dalar, ey namehriban, tsiri z fanmn.
Dudi-qlyan tk qaraldrumzgarm qssdn,
xd flak rar sineyi-suzanmn.
ieyi-knlm kimi sngi-hvadisdn bu gn,
Ey pri-peykr, snbdr isi qlyanmn!
Ey sfayi-xatirim, bir i ehsan eylyib,
Sy ql tmirin bu xatiri-viranmn!
177
_________________________Milli Kitabxana__________________________
L SR NVRS
Qzl-qit
Nvrs, ey hmdmi-bimehr, hi-sngindilKi, privar bu gn mnz olub i sn.
Snsn ol qsri-myyd ki, rhi-rftdn,
Yetmz, ey pak gftr, sllmi-ndi sn,
rxi-minayi sn eyldi sar qmrin,
Grd ta id vardr hvsi-i sn.
Snsn ol nxli-bnrprvri-bai-mnaKi, olub dani frbng xird ri sn.
Dn eitdim ki, Krimxani-flkakrdan
Taplb aimi-imkand bir pi sn.
Qvveyi-tbd sn iri-neyistani-sxn,
Bais oldur ki, bu gn qismt olub bi sn.
Seyyida, i trf sngi-mlamt atma,
Ta ki ustadi-hnr vurmaya bir ti sn,
178
_________________________Milli Kitabxana__________________________
L SR NVRS
Qsid
Slam olsun sn, ey Kbeyi-hli-sfa, Nvrs.
Minayi-kuyv olsun dil canm fda, Nvrs.
Mn bigandn bigan oldun aqibt, ey h,
Sninl olmayaydm ka zldn aina, Nvrs!
Mgr yox mehribanlq inin ab hvasnda,
Dnbdr da knln, ey rfiqi-bivfa, Nvrs?
N bir peyam gndrdin bu mddtd, n bir qasid,
Mgr byl olurmu ainalq, mrhba, Nvrs!
gri dhri-dunun inqilabndan prianm,
Olub cmiyytim brhm, flk etmi cfa, Nvrs!
Dald yar nsarm bamdan, frd qaldm mn,
limdn getdi Asi-ol rfiqi-xoda, Nvrs.
Sfa dd sfadn, zmzmi-kim rvan oldu,
Bu qmdn xaneyi-dil Kb tk geydi qra, Nvrs.
N Agah agah oldu halti-prixtilalmdan,
N df etdi mlalm sfheyi-dildn Fna, Nvrs!
Mgr byl olurmu ainaliq, ey gzm nuri,
Cmali-bakmalndan gzm gormz ziya, Nvrs.
Biz axr bir glstann glydik ruzi-vvld,
Hvadis srsri sald bizi axr cda, Nvrs!
O1 ustadi-mkrrm Yusifi, ol mridi-kamil,
Onu grgi-cl seyd etdi, heyf ol mqtda, Nvrs!
Uyub bu almi-hbabd hr sadrx yar,
Biz etdik damni-muqni ldn rha, Nvrs!
Hyati-mstari-dhrdn mtlb deyil hasil,
Grk ksb eylmk yz sy il feyzi-bqa, Nvrs!
gr azadsn, eyl hesab et kuhi-hlandr,
Drs bain gr sayeyi-bali-hma, Nvrs!
iksti-stxan sbr ql sngi-hvadisdn,
Tmnna etm bnayi-zamandan mumiya, Novrs!
la, ey ndlibi-glni-rizvan, qbul etm,
179
_________________________Milli Kitabxana__________________________
gr vers sn buyi-gli-cnnt sba, Nvrs
grqsri-myyd vers Qeysr, imtina eyl
Qsurun var gr etsn qbul, ey piva Nvrs!
kil nqayi-Qaf ol bir qnat ir Seyyid tk,
Verr mqsumvi ol xaliqi-rz sma, Nvrs.
180
_________________________Milli Kitabxana__________________________
QARABALI NALAN TXLLS AR
Msnvi
Yetir, cy nam, mndn rzi-slam,
Drghi-yar halm et elam.
Syl blbldn ol glstan,
Yni mndn cnab Nalan,
rz ql, ey gli-riyazi-db,
Durri-yektayi-bhri-izz rf,
Ey klam hlinin srfrazi,
Tbd kainat mmtazi,
Ey midadn nticeyi-zlmat,
Szlrin zlmt ir abi-hyat,
Ey Sikndr zmir Xizrbyan,
Kilkin ecazi-zadeyi-mran,
Xidmtin baisi-kmalmdr,
Sbbi-dvlt clalmdr.
Gri xidmtd ox qsurum var,
Ltfuv var midi-xatiri-zar.
Gri irvanda sn olan gnlr
hd peymanlar etdik, ey srvr,
Etmdim leyk mn ol hd vfa,
Mn bu id eyb edir rfa.
Leyk var ld zr, mzurm,
Mn czayi-sipebra mmurm.
Var midim kim, ol ta kani
Bnddn fv ed bu nqsani.
Xas kira, rx kinbnyandr,
Xatirim dhrdn priandr.
Xas kim, hsnl-Qvaidi-um
ura tvrn bilib mzmum.
Xasa kim, ol mzvviri-rubah,
ra silkini yazb gmrah.
Zmmi-ar gr o heyvani
Gtiribdir dlil Qurani.
181
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bavcudi ki, sahibi-Quran,
Mstfa, ol rsuli-almiyan
Vsf edib airani-islami,
Xass Hssani-xosrnami,
Bir deyn yoxdur ey fusrdzmir,
Edn ayati ksin tfsir,
Olmayan rasexi-klami-mbin,
Xsmin olsun snin imami-mbin!
airi zmm edib gri xuda,
Leyk vardr qbd istisna.
Rmzi - "illllzin" kafidir,
"mils-salihat" afidir.
Batil onlardu, ey sfeh kaniKi, edib hcv ahi-Bthani.
Batil ol xslrdi kim, ham
Hecv edllrdi hli-islam
Leyk onlar ki, gldi islam,
atdilar izzt il ikram,
Etdilr vsf ahi-brar,
Qldlar mdh ali-than.
Onlarn vsfini rsuli-xuda
Eylyibdir hdis il ifa.
rann lisann ol ah
Sylyibdir "kilidi-gncilah".
ra vsfin yetr bu rmuz:
"nn lillahi-tht ri knuz"*
Payeyi-eri bundan eyl hesab,
Dedi: - "er hikmtn" o cnab,
Dxi bu mddaydir brhan
ni-hmdd midhti-Hssan.
Dxi oldu Frzdqi-dana
Mdhi-Zeyniil-bad nktsra.
Sibti-Musad qisseyi-Dibl
Gyn altnda xzinlr vardr ki, onlarn aan airlrin dilidir.

eir hikmtdir (flsfdir).
182
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Sn kafi deyilmi, ey hvl?
Bavcudi ki, Dibli-bdnam,
hrti var, irdi bad mdam.
Ona xz xirqsin imami-Riza
Sileyi-eri-bikr etdi ta.
Seyyid smail idi meyxar,
Mdh yazmd hli-thar.
Cfri-Sadiq, ol vfa kani,
Sildn etdi kamran ani.
Dedi nind ol imami-hda
Mrhmtdn ki, "nim-nasirna".
Ey edn eri zmm naqabil,
ox tccbd alim cahil,
Gri biz airi-xotvarq,
Madihi-hli-beyti-tharq,
Abi-kvsrd baddn mnzur,
Saddndir murad hur qsur.
Biz meyxan baqi-rizvandr,
Saqimiz onda ahi-mrdandr.
Zatmz eybdn mbrradr,
erimiz taci-frqi-iradr.
Bizddir tbi-eri-paki-hnr,
Sinmiz bhr erimiz gvhr.
Olma srmsti-qflt, ol huyar,
N rvadr mzmmti-ar!
Bavcudi ki, srvri-dvran
erdn balaybdu bir divan.
er gr olsa idi eyi-ksif,
Onu etmzdi vliya tsnif.
Ol n eydir cahanda, ey hvlKi, ola eri-pakdn fzl?
Gvhri-paki-prbhadr sz,
Thfeyi-drghi-xudadr sz.
Ziynti-bzmi-Mstfadr sz,
Madihi-ahi-hltadr sz.
Nec ki, ol Nizamiyi-ustad
183
_________________________Milli Kitabxana__________________________
er vsfind eylyibdir dad:
"Sxn z asiman frud amd,
Sxn z almi-kbud amd,
Gr budi-gvhr vrayi-sxn,
An frud amdi becayi-sxn" *
Gu ql rzi-hali-Mvlana,
Birc bil erdn ndir mna:
ra gri vsfi-bad edr,
Ya ki tvsifi-ux sad edr,
Qrz oldur ki, vcdi-hal olsun,
Xatir neyi-kmal olsun.
Halillah ki, firqeyi-ra,
Dey meydir hlal, vaveyla!
Hans airdir ol polidxisalKi, bilibdir rabi-nab hlal?
Hans airdi bilsin, ey qafil,
"nnml-xmri" aysin batil.
Bilmirm hsnl-Qvaidi-nasKi, qurubdur qvaid n sas,
Niy brksin qlbd xyal,
Gtrb boynuna bu qdr vbal?
Bnd olub zabiri-klam nen?
Dmyibdir ki nizama nen?
zr vardr ki, hli-zahir imi,
Chl rsmind xeyli mahir imi.
er tvilin eylyib inkar,
Eylyir ox mzmmti-ar.
Niy tvil olmayr qail?
Lfz tvilsiz olur batil.
Hr szn zahiril batini var,
hli-mna olulla brxrdar.
" Trcmsi: Sz gylrdn aa endi

Sz zmrd al
Szdn qiymtli gvhr olsayd,
Sz yerin o (gvhr) enrdi.
Birinci misra Qurana iardir (S.R.)
184
_________________________Milli Kitabxana__________________________
ksr ayat olmasa tvil,
Qal mbhmd mniyi-tnzil.
Xud tutaq, vsfi-bad etmkl,
Mdh vsaf-sad etmkl,
ralor o mdh il ham,
Etdi gmrah hli-islam.
Milli-sairi, bs ey rubah,
Hans airlr eylyib gmrah?!
Ruz b cml msti-baddilr,
Mayili-ey-nu saddilr.
El meyxar var ki, nadandr,
Biri kafr, biri mslmandr.
Annamaz hi er bad ndir,
Vsfi-ar mdhi-sad ndir.
er rsmindn olmayb agah,
Hans air edib onu gmrah?
yyhl bsnl-Qvaidi-zar,
Bu xyalndan eyl istifar!
Milli-sair olub vssaf,
Eylyirsn bu qdr kim, vsaf
hli-Yevropann frastini,
Bynirsn tamam adtini.
hli-islam srznidir iin,
Dnmsn ahmar, nidir iin.
Ari, ari, cnab peymbr
Bu hdisi veribdi xlq xbrKi: "Glir bir zamani-tul tvil
hli-islara olulla xar zlil,
Tutar ol vqt kfr dnyan,
Xar edr rx hli -iyman.
N ki chhal, blka alimlr
Dinimi, srimi bynmzlr".
Sdq, sddq rsulllah.
Bu haman srdir bil, ey grarah!
Sn tki xslr aray db,
Xatirin zg mdday db.
185
_________________________Milli Kitabxana__________________________
ndi ki, var mhbbtin kfr,
Sn d onlar kimi d sfr.
Sn d gey km, bauva qoy sa,
Salgiln rbt il boynuva xa.
Yer km, ayaun st...
Yayda i piv, romu saxla qa.
Dxi bundan sora yuma...
Gri shvn ksibl snntvi.
Eylm qsl, getm hmmam,
Bauva apqa qoy, n mmam.
Hr urus atanda ver asti:
"Mayo patenye,-syl-izrasti!"
Mscid getm, gir klisay,
Syl Allahn olu say,
Lhmi-xnzir etgiln adt,
Bdnind ziyad olur hvt.
Ruznin olmasa sn smri,
Saxla phriz yeddi hftlri.
lvn stn kei gtir,
Yerdn ayini-xaprsl gtr.
Eylm ayeyi-hicab ml,
Sn hasil ola "famn yml".
Rusi yrn ki, ey rfi nab,
Versn Mnkr Ngir cavab.
Maliki-ruzi-hr yvmi-nur,
Sni etsin o qvm il mhur.
Ey edn ayin zn xitab,
Nm kib ayinndki simab,
Filhqiqt ki, baxdm, ayinsn,
Etdiyin fikri-bikr sd hsn!
Leyk mirati-kcnmasnmi,
Mnkiri-surti-sfasnm!
Bu sfr baxgiln bu eri-nvKi, snin ks sald ayinv.
Dxi minbd byl ox surt
Salacaq onda ks bir mddt.
186
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Ey zn ayin sanan rsva,
Bunu da bil ki, sngdir ra;
Ehtiyat eyl, ey gn qar,
Ayin sngdn olur par.
Bilmirm snd bu n haltdir,
ray bu n davtdir?
Bel mlum olur lzzahirKi, sni trpdibdi bir air.
Seyyida, bsdi, tul oldu klam,
Xtm ql, vsslam, vl-ikram!
187
_________________________Milli Kitabxana__________________________
SD NSZADY
Mrbbe
la, ey mxbiri-sadiq, laddini-vd-dnya,
Svadi-nurpandr byazi-almi-mna.
Sid etmi sni ruzi-zld xaliqi-yekta,
laln naqis olmaz etslr yz min hsd da.
Olum ey himmtin qurban, bir drk et bu mnanKi, eylr rz ar il bu Xaqaniyi-saniKi, var Rusiyynin be-alt milyon can mslmani
Qalb elm mnafd tmamn bisr bipa.
Ab Rusiyy babi-mnft cml rayay,
Dmadm krlr etmk grk bu feyzi-zmay,
Msaviyyt veribdir silki-dna, fvci-lay,
Brabrdir dxi divand la il dna.
Riyyt olu olsa bhrvr gr elm mnadn,
Olur ayisteyi-xidmt, alr in ahi-valadn,
Xuda razi ola bu imperaturi-mlladnKi, amldir cahan teyzi n xurdi-nurfza.
Ab hr qism mktbxanlr bu mnbeyi-ehsan,
Bihmdllah ki, yoxdur trbiyt babnda bir nqsan,
Snaye mktbin Qafqazd eylr bu il bnyanKi, ta sntdn olsun bhrvr hr saiv cuya.
Bu il kim, Asiyayi-rqdndir fitnlr peyda,
Nmayandr Herat Kabil hm Mrvdn qova,
Bu aub o mfsidlrki, baisdir, xudavnda,
Zlil et onlar, mlub mqhur eyl, hm rsva!
Ne nrrad qurmu txteyi-nrd mlki-dnyam,
Salbdr e chtdn edr ran Turan,
Qalb edrd, tapmaz yol gad trklr xan,
e pon atraa mkld tasi-qbbeyi-mina.
188
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Tutubdur gri rx bu filtnlr mlki-fqan,
Piyad sf kib, atlar dzlm shni-meydan,
Vzir istr ki, h mat olmasn, sylr hkimano,
Dnbdr sfheyi-trnc yeksar sahti-dnya.
Diriqa, hli-rann xyal mddasndan,
Xudanakrd l ks hqiqi ainasndan,
Xsusn maliki-Rusiyy tk mklgasndan,
lahi, ql kramt hr ks bir dideyi-bina.
189
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HACI SD NSZADY
Qsid
rad eyls bir qvm xeyrin feyzi-rbbani,
Olur bir padahi-adil ol qvmn nighbani.
Bihmdllah kim, sultan biz bir zati-alidirKi, dlindn olubdur grg ld brr ubani.
hnahi-flkqdr, imperaturi-mzzm kim,
Qlb asud hdind bladn xlqi-imkani.
Msihi-pak hqqiyn, xudavnda, bu zinin
Cmali-afitabndan cahan eyl nurani!
Onun vlad hfadn hifz eyl blalrdn,
Vlihdinin eyl mrn almd tulani.
O, zilli-hqqdir, km etm bizdn saysn, yarb,
Himayt saysind prvri ql biz rayani!
inan ki, tlimi olmu onun bu alm amil,
Alm cmleyi-afaq babi-ltf ehsani.
Tfavt qoymayb hr millt eylr nvazilr.
Yhud ermniv grcv rus mslmani.
Ne yyami-mhnt mvsmi-rnc mqqtd
Tutub cud il l, etmi nvazi xlqi-irvani.
Nec bir zlzl irvanda oldu, udu ox evlr.
hin memari-ltf hr oldu tazdn bani.
Nvazi qld sali-qhtd ox-ox msakini,
Ald Yusifi-Misridn fzun babi-ehsani.
190
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bizimn eylyib tyin rftli naalniklr,
daltpi, ltfndi, yeksr mrhmt kani.
Xudavnda, bu dovlt paydaru brqrar olsun,
Onun bdxahnn eyl, ilahi, mrn fani!
Bu gnlrd amax sfheyi-glzar dnmdr,
Bli, glzar olur bir mlk olsa byl dehqani.
Xsusn bir blndxtr glibdir hri-irvanKi, sdi-ncmi-bxtin olur z ismi burhani.
Sid ol zadeyi-nsi ki, zat nsdn mtq,
nisi-hli-rfan, munisi-hr drdi-pnhani.
mami-hli-snnt xeyrxahi-dvlt millt,
Qdumindn firhnak oldu hli-mrift cani.
Hqiqt, var idi bundan zl ox nqsi irvann,
Glib bu hr ol mah oldu hrin cbri-nqsani.
Ne illr kib qrbt-ara Tiflisd zhmt,
Kmali-pirfti-vn n trk etdi vtani.
Edib trtib ap sbabn yz min mrartl,
"Ziya"y izn alb qld "Ziya" afaq nurani.
Hqiqt almind millt bir xidmt etmi kim,
Zban acizdir vsafnda tqrir etmy ani.
Hmi fikri saidir trqqiyati-milltn,
Hmara xeyr daidir, edr trib qrani.
Gln tk verdi ruhi mclisi-ruhaniy zint,
Kmali-ruhi-reyhanndan oldu bzm ruhani.
191
_________________________Milli Kitabxana__________________________
z qtbi-bnatn-n tk dvrnd shab,
Tcllas ziyad pst qld mehri-rxani.
Rvaci-mscidi-camed qld syini zahir,
Gtrd dftr trtib zndn cml dkkani.
Db ol fikr kim, irvan bir darlfnun etsin,
Qiratxan asn, nr qlsn elmi-dyani.
Bilibdir kim, chalt mayeyi-fqr xsartdir,
Triqi-elm trib eylmk vacibdir insani.
Bu rmzi gu qldm ol zizin z zbanndan,
Ab drci-dhann eyldi byl drfani:
"Bizimn, lamhal, dilin tlimi lazmdr,
Biri elmi-rbdir kim, bilk mnayi-Qurani.
muri-ri-nvrd biz lazmd danalq,
Edk txis Zeyd mrdn Musbni-mrani.
Biri vacib biz bilmk vtnd sylnn dildir,
Grkdir mtlb biz eylyk trkiyl nvani.
Biri hm rusidir ki, bilmyi oxlar lazmdr,
Ticartn bilk, hm drk edk zakuni-divani.
Zbani-rusi bilmk, ya danmaq qeyri dillrd
ritd biz nhy olmayb, yox rddi-brhani.
N rusi, n firngi, qularn bilsn dilin xodur,
N yzdn olmayrsan mlki-mnann Sleymani?!
Sleyman ol, zbani-hikmti a hdhd murKi, ta div prilr olsun mrn bndfrmani.
Mgr Slman deyildi sfhan atprstindn?
Zbani-frs olsun qoy, grkdir kamil iymani.
192
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Zbani-frs il tlim getdi hmdu ixtas,
hnahi-rb bir qvm n gndrdi Slmani.
"V min alaihi*" ayatini idrak edn arif
Bilir qeyri lisan gftarnn yox er nqsani.
Lisann ixtilafn nemtindn dd edib xaliq,
Bilir bu sirri ol ks kim, bilir ayati-Qurani.
Demi hr ixtilafatl-lisan z nemtimdndir,
Hr ol ks kim, bil ox dil-tapb feyzi-firavani
N dild olsa olsun, elm olsun, xlt almd
Deyildir bir dil mxsus, var hr dild imkani.
Xsusn kim, bu hl rusi bilmk ox mnasibdir,
N yzdn bilmyk canm, lisani-ahi-ahani?"
n ol kani-dbdn gu qldm bu byanati,
Yqin etdim ki, hq xobxt edib bu bli-irvani.
Bilibdir "tlbl-elmi v lov bis-Sin"dn mtlb"
Murad elmdir hr dild olsa, yoxdu kfrani.
midim var bu nik-xtrin syi-cmalindn
Ola ltafmz minbd hr bir elm ayani.
Zbani-frs rus ya rb, ya zg dillrd
Triqi-shl zr eylsinlr drk mnani.
Bina tliml-tfal lifbayi-cdid etsin,
Gtrsn mklati, zahir etsin rsmi-asani.
Vtnd zikr olan dillrd tsnifatlar qlsn,
Gtrsn ardn "na" "Bustan" "Glstan"i.
O (Slman - S.R.) da bizdndir (ay).

Elm ind d olsa, onu axtar (ay).
193
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Oxunsun heyt hikmt, hesab elmi-corafi,
Yetr, bsdir eitdik "Qisseyi-Yusif-Zleyxani"!
Triqi-trbiyt tlimin etsin bzi heyvan,
Grrsn mktbi-tfaldn ub flqqani.
Bizimn cm trtib eylsin millt tvarixin,
Yazb xlaq elmin, bizlr rh eylsin ani.
Mllimlr glib adabi-drsi ondan yrnsin,
Mhrrirlr ala tlimi-hr inav imlani.
Knl, ad ol ki, glmi bu diyar elmi-Bokrati,
Psnd etmz amax elmd minbd Yunani.
Glibdir bu diyar ol hktmi-r hikmt kim,
Onun bir kmtrin agirdi eylr pst Lomani.
i mktb, i mdarislr tapar minbd arayi,
Salr trtib nzm himmti hr bir dbistani.
Grkdir himmtindn zg qazilr misal alsn.
Nizaminin grk nazimlr olsun mat heyrani.
Bular ki, zikr qldq, Seyyida, yeksr hveydadr,
Ken hft olan mclis olur bu mr brhani.
Gln tk grd kim, var gftguyi-iv snn
Salu bir par mfsidlr racif il qovani;
kirlr br-birinin bxldn mxfi ayandan,
Salrlar bhy tzvir il mmali-divani;
Aa Seyyid linin xlqi cm etdi otain,
Gtrd aralqdan hikmt il keydi-ixvani.
Qlubi-xlq verdi etilaf ol sahibi-hikmt,
Dlili-etilaf rh edib ayati-rhmani.
194
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Dedi, ey yadigari-Mstfa, zrriyyeyiTaha, Sizi thbib n torib edibdir hqq frmani.
Siz hr km davt eyls, dmndir Allah,
davt hlin amad etmi nari-niyrani.
Grk biz padahi-rus vvl eylyk ixlasKim, oldur bizlrin hifz hrasld nighbani.
Dbar pirfti-millt n eylyk ar,
Olur ki, cm edk biz xeyr bu qvmi-priani.
Nsiht eylmk bu firqeyi-chhal lazmdrKi, izan eylsinlr rah rsmi-ri-qrrani.
Mxalif olmasnlar dhrd qanuni-divan,
Xilafi-qldir hkkam etmk id syani.
Triqi-r qanuni-nizamn birdir ehkam,
Hr iki qazi bir rsm il eylr qt dvani.
Qaaqlar barsind yazmam traf knafKi, onlar kfr kandr, tutublar rahi-btlani.
Olardan bir nfr fvt olsa, molla vermsin qslin,
Namazn qlsa hr alim-odur almd moltani!
Bu zdn kim, olublar imperatur olar asi,
Ediblr bir d zaye hkm ri-ahi-Bthani.
Verir hr cmd camed xlq ox nsihtlr,
Hidayt eylyir irad edib bu qvmi-nadani.
lahi, bu Sidin kvkbi-bxti sid olsunKi, xuridi-flk tk trbiyt eylrlr kvani.
Bydur mmid kim, gr bu triq il ola sai,
Dirildr mczi-sa kimi bu mrd irvani.
195
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bu mr silsilcnban gr qzl-qza olsa,
Bynmz qazi rxi-emi, rftd Keyvani.
Yqindir kim mkatibl mdarislr tapa rvnq,
O gndn kim, glib trib edr bu mr yani.
Mbair gr bu mri-xeyr n Hac Sid olsa,
Grkdir dvt etsin bzmin yani-ziani.
zl Hac li Abbas bydn istsin himmt,
li by, hm Hsn by mr olsun salis sani.
Dxi Veysl-Qrn Ha veysi eylsin dvt,
Dxi ol zadeyi-Mftidn alsn mr fitvani.
Krimi-zlkrmdn eylmk mmid lazmdr,
Sxad filhqiqt kim, Krim bydir krm kani.
Tzrvi-arizunu istsin ahbaz bydn kim,
Onun vci-sxavtd olur peyvst teyrani.
Grk Mahmud aa il dxi Sultan Mahmudun
Mqvva eyly himmtlri fvci-zifani.
dalr kandr, Hac mr bydn olur hmmt,
Sxavtd Smd by gstrir bir Nuh tufan.
Dxi mmid olur Hac Slam Hac Mrddn
Ki, etsinlr biz Darsslam ol nari-niyrani.
Grk Hac Aa by himmti-mrdan gstrsin,
Gtirsin kar Yzba by olu nami-Aani.
Ltifi-ltfkarn ltfn mmidvar olsun,
Grkdir Hac Mhsndn edk mmidi-ehsani.
Riza Hac Rizani eylsin tqrib il kar,
fi etsin o mrdi-mmin ahi-Xorasani.
196
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Grk bir sdd ksin puri-skndr
li kbr, inan ki, ba kib z himmtinin r eyvani.
Hqiqt Mhdi Kazm byin hr il lasndan
Tapbdr karmz rvnq, xuda, hifz et o pirani!
Bular ol xslrdir eylyib hr ild hmmtlr,
Xudaya, Mhdi-Zeynal eyl ltfi-rzani.
Xudaya, Mirz Hac byl Nemt by ziz olsunKi, bunlar srblnd almd etmi hli-rfani!
Bu yolda ox kn zhmt hqiqtd dil bydir,
lahi, dl ehsannla daim ad ql ani!
Yen mmidvarm ki, bu xasi-mkrrmlr
Ed lft, qla himmt, ucalda qsri-mnani.
Qalbdr firqeyi-islam dalda cml milltdn,
hat eylyiblr baqalar elm il dnyani.
Deyirlr ki, funt eylyibdir beyzeyi-islam,
Grk rfi-funtn edk bu drd drmani.
Biz clbi-mnafe eylsk dvlt deyil mane,
Gtirmk taz slub grkdir khn dnyani.
Vaporlar atindir xah yolda, xah dryad,
Gork ldn qoyaq rradni, ktiv yelkani.
Nolur idrak qlsan hr gruhin dillrin, canm,
Kamandir sylsk nqsanmdr dryada losmani?
Xuda, Allah boq kim, hr bir oldu mnad,
Yerind hr birin srf eyls vardrm nqsani?
fndi ya axund rusi dansa, bir gnah olmaz,
Xudaya, sn zn islah ql bu qvmi-nadani!
197
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Hqiqt syl, Seyyid, qoy sni kafr desin mrdm :
Uyub nfs hlin tutma triqi-kfri-xizlani.
Sn bsdir Aa Seyyid linin hsni-thsini,
Sn bsdir bu nsizadnin ltfi-firavani.
Mhibb ol padahi-Rus nsizad tk sn d,
Hmi vsf ql bu imperaturi-mllani.
N yoldan gets nsizad, sn d salik ol rahKi, ta azdrmasn yolda sni quli-biyabani!
O, bir xsi-mcrrd, xeyrxahi-cml almdirKi, yoxdur zati-bimislind xahihayi-nfsani.
Qnat qafnm nqasdr, krksikar olmaz,
Nzrgahnda etmz cilv tsvilati-eytani.
Duasil bu zatn, Seyyida, xtmi-klam eyl,
lahi, amil oisun halna ltafi-yzdani!
lum hikmtindn xlqi-alm mstfid olsun,
Mizaci-mstqim zr hmi olsun rkani!
Hmi feyz yetsin grdii-abai-lvidn,
Ona prir olsun mmhatn ltfi-pstani.
Vudi xilqti-almdn alsun lti-ai,
Bqayi-nslinin he olmasn almd payani.
Clali qaim olsun dvlti-Rusiyy olduqca,
inan ki, yoxdurur bu dvltin almd payaniOnun frqindn etm saysin km imperaturun,
O zillllah zillind hyatn eyl tulani.
198
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bu sdrin sdri kim, afaq bir ynbuyi-hikmtdir,
Zlali-hikmtindn eylsin sirab tani.
Mkatib, hm mdarisn ziyad et rbtin, yarb,
Ed dris peymbr kimi tdrisi-ruhani.
Clali-ba-Kmaln hifz ql almd aftdn,
fndizad aadr, xuda, hifz eyl aani!
199
_________________________Milli Kitabxana__________________________
MAHMUD AAYA
Qsid
Ey edn Admi avareyi-cnnt, buda!
Ey vern hzrti-Hvvay xcalt, buda!
Sni Adm yedi cnntd, msibt grd,
kdi Hvvayi-bladid ndamt, buda!
Admi eyldi eytan sninl iva,
Gldi Hvvay sninl dxi thmt, buda!
Baisi-mlnt msiyti-Admsn,
Kim ki, allansa sninl, ona lnt, buda!
Yemsydi sni cnntd gr kim, Adm,
Qalacaqdq ham firdovsd raht, buda!
Bai-firdovsd axr qalacaqdq raht,
Sndn oldu biz bu rnc mqqt, buda!
Hans xirmndsn, ey daneyi-nduh bla,
Hans mskndsn, ey mayeyi-mhnt, buda!
Bir tapaydm sni, da il zydim bauvi,
Eylyydim sni un kimi xsart, buda!
Biireydim sni tndird, edydim bryan,
Doruyeydim sni hr lhz, ey aft buda!
N n mlki-maxid taplmazsan sn?
Ta edydim sn yz gun qubt, buda!
Tapmam mnzilv mn snin, ey txmi-cfa,
Bilmim hardasan, ey daneyi-rhmt buda!
Qamsan Mahmud aann yen anbarna sn,
Etmisn orda nihan olma adt, buda!
Yazb ol kani-sxadn sni xahi qllam,
Sni aa edckdir mn fqt, buda!
El bildin ki, sni Seyyidi-nalan tapmaz,
Qalsan gueyi-xlvtd frat, buda?
Sahiba, Mahmud aa, ltf mrvvt dmidir,
Elyib Seyyidi-miskin xyant buda!
ndi be ayd ki, mndn qab ol ruysiyah,
Qoyub avar mni-zari bu nikbt buda!
Tutmuam indi soran, sizin anbardadr,
200
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Qorxuram kim, qaa ordan dxi xlvt, buda.
Babamz Admin ol qlbiqara dmnidir,
Elyib hzrti-Hvvay davt buda.
Qoyma anbarda qalsn, onu ixrac eyl,
N bilir nan nmk, rsmi-mhbbt buda!
Ver mn, ta ki, dyirmanda onu un tk zim,
ox veribdir mni-biary xifft buda.
Sahiba, budann hvaln ger rh elsm,
Olar afaqda bir tul hekayt buda.
Qrz oldur ki, bu il hm dxi bildirki kimi,
Edsn Seyyidi-biyar inayt buda.
Bir taarn ddi qdri hq etsin mrn,
O qdr Seyyid olsun dxi qismt buda.
201
_________________________Milli Kitabxana__________________________
MAHMUD AAYA
Qsid
la, ey srvri-valamkan kim,
Qnimtdir vcudun irvan.
Sn olsun mbark eydi-zha!
Flk kamnca olsun hr zman!
Cahan olduqca olsun mrn fzun,
Dn alm sn bai-cinan.
Ola dnyada daim xatirin ad,
Dili-dmn hsddn dn qan.
Ola dvri-qzadn kur emi
O kim, bdxahdr bu dudman.
Deyil bu szdn, ey srvr, muradm,
Gtirmk vsftiv nzm byan.
Sni mn vsf qlmaqdan n fxrinKi, fzlin cml rvndir cahan. Qrz, fikrim sn mtlq duadr,
Duadn qeyri szlrdir fsan.
Sn mlumdur ixlasi-Seyyid,
Dxi hact deyil kmk yan.
Vli bir ne mddtdir ki, mndn
Ksilmi ol dayi-mfiqan.
N cismi-zar n bir taz xlt,
N quti-ruh n bir ab dan.
gri mn zm tqsirvarm
Glnd ksrti-qmdn aman.
N qldm halm rz ol cnab,
N tutdun bir zm ol asitan.
Buna hm bais oldur ki, hyadn
Utandm, almadm bir sz zban.
Grnd zahirim xlq ir xrrm.
Knld kdi nari-qm zban.
l-ttxsis kim, bu fsl blbl
Glir glzard gln fan.
202
_________________________Milli Kitabxana__________________________
l-ttxsis kim, glnd snbl
Dnbdr zulf-yari-dilsitan
l-ttxsis kim, xeyli-kuf
Qlr tn ncumi-asiman.
l-ttxsis kim, ahngi-qmri
Qlr tn nvayi-nmxan.
l-ttxsis kim, qsarai-alm
Gedirlr ey n hr glsitan.
Visali-yard eq hli yeksr
Salb meylin rabi-orvan.
Olub hmdmlrim yar il mhrm,
Bisatnda df ng aan.
Vli mn xicltimdn dilmkddr,
kib payi-ndarat bir nhan.
N meyli-glsitan, n fikri-canan,
Olub qm tirin canm nian.
Rvadrm snin srind olsun
siri-qm mnim tk bir yegan?
Bu hal rz qlmaqun hzur
Bu cyd oldu limd bir bhan.
Bu qrra nzm il rz oldu halm
Snin tk bir aayi-mehriban.
gri iveyi-nzmi-klamn
Ltaftd deyildir airan.
Budur mmid kim, tbi-krimin,
Ed thsinlr b natvan.
Ola Seyyid cnabndan srfraz,
Qla daim dua bu xaniman.
Mbark olsun eydin ltfi-hqdn,
Dalsn seyti-fzlin hr mkan.
Gnn xo, xatirin xrrm, dilin ad,
Ola mrn cahanda cavidan!
Ola axr nsibin bai-cnnt,
Budur axr duamz bndgan
203
_________________________Milli Kitabxana__________________________
MAHMUD AAYA
Qsid
Mbark eydi-novruzi sn, ey hriyar, olsun!
Hmi taleyin nasir, hmara bxtiyar olsun!
Alsn qneyi-bxtin, cahan trlr versin,
Hmi glni-eyin cahanda novbahar olsun!
Cahan Mahmudisn, xidmtd yz ziba
yazn var, amax Qzney asa dhr sahibitihar olsun!
Adn Mahmud, bxtin, taleyin mahmuddur daim,
Minin hmd Mahmud, ltfi-kirdigar olsun!
Zlali-emeyi-heyvan il dolsun snin camn,
Bsani-Xzr mrn ta cahan var, paydar olsun!
Xudavnda, sn bu dvlt bu mr asayi
N qdri vardr dnyayi-fani brqrar olsun!
grj qalmayb dnyad, qalmaz hi ks baqi
V lakin zikri-xeyrin alm ir yadigar olsun!
Biz ox grmsin prvrdigari-hqq aani,
Cavadn cudi il hli-alm kamkar olsun!
Edr tiri-claln gur emin fvci-dvann,
N eybi Rstmin bdxah gr sfndiyar olsun?
Bu novbavlr kim, qneyi-glzari-mrndr,
Alsn abiyari-feyzin il trbar olsun!
Glib ol fsl kim, da zr xsn laleyi-xdru,
Glib ol fsl kim, fsli-zimistan dadar olsun!
204
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Glib ol fsl kim, gl ohr asn shni-glnd,

Alb buyi-gli-rnan blbl biqrar olsun!
Glib ol fsl kim, glzar xst arif dana,
mnd sad olsun, bad olsun, badxar olsun!
Shr svti-humayun il blbl balasn nm,
Hzaran url mmlv bu fruzi hsar olsun.
Edib bain blbl cm ba ir irann,
Bzrg kuigin dstind hr yan ng tar olsun.
blpvar ahngi-p ets za glnd,
Grkdir rast bzmi-basfad brknar olsun.
Gln rxsarn blbl grn dm ah naz eylr,
Grk ur glib, ahng edib, biixtiyar olsun.
Olur afaq zahir blbln eqi bahar olcaq,
Grkdir eqi-kamil hr zamanda aikar olsun.
Dgahi-ruz bd, arigahi-fsli-almd
Grkdir aiqin eqi hiri-ruzigar olsun.
Xoa ol rind kim, bu fsli-ruhfzayi-glnd,
Yannda yari-ziba, ld cami-xogvar olsun.
Glstan gusind sfreyi-biintizarnda
Mey olsun, dilbr olsun, hr zaman bus knar olsun.
Sbu zamd, sar ld, mclis xali, mey hazr,
Vsali-yari-glrxsar, fsli-lalzar olsun.
Bs gun mclisi vermz hqiqt cnnt adm,
O ks eytand kim, bir byl mclisdn knar olsun.
Hmi vaiz etsin qoy mzmmt badeyi-nabi,
N hasildir mzmmtdn gr ki, sd hezar olsun.
205
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Biz nifrin edr gr eyxi-irvan bad rbndn,
Ona bizdn grk xeyr-dualr bimar olsun.
Biz hrnd mey rbin duad zhrmar eylr,
Mzaqnda onun, yarbb, kvsr xogvar olsun.
N nifrin eyls, qoy eylsin vaiz biz, Seyyid,
Tki bzmimd bad, bir nigari-glzar olsun!
Tki glsin bahari-almara shni-glnlr
Bsani-sefheyi-rjng prnq nigar olsun.
Sl sultani-gltxti-zmrrdfam glzar,
Olub aba, bri-tirdn drlr nisar olsun.
Yazb bir er gndrsin dxi Mahmud aay,
Nsibin gvhri-qltan, drri-ahvar olsun.
Deyil rizid kim, bri-bhari-almaradn
Zlali-feyzin knln onun mmidvar olsun.
gr bils sni feyzin layiq ox edr ehsan,
Bu xasiyyt grkdir onda gn tk aikar olsun.
Deyil divan kim, versin pulun hr bisr pay,
Bu rmzi bilmynlr indi bilsin, huyar olsun.
Hr il ondan sxalr grmm mn ltt ehsanlar.
lahi, dvlti paynd, bxti payidar olsun!
Flk qdra, bu szlrdn qrz mdhin deyil, amma
Budur fikrim ki, mdhindn mnimn iftixar olsun.
Mbarkbadiyi-novruzdur bu fsli-zibad,
Yazb bu eri gndrdim ki, mndn yadigar olsun.
Deyildir eyb air mdh qlsa son tk aani,
Byklr mdhi airn grkdir hr bahar olsun.
206
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Vli eybi budur ki, mdhdn var bir tmnnas,

Tmanna olmasa istr ki, mdhi sd hzar olsun.
O ks ki, mdh ednd bir sxavt eylmz zahir,
Grkdir airin hcvind hm ox kbar olsun.
N azmdr ki, siz tk uxi mn hcv eylyim, haa!
Kinay zgdir bu szd, ol namrd ar olsun.
Yb -mal mnal qoysun anbarna Qarun tk,
Edib tez pu olan mal xzin, xzndar olsun!
Bu il bir ne xsi eyldim tvsif, gndrdimKi, ayd xatirimdn feyzin rfi-qbar olsun.
Hsn bydn yetidi, ox sa olsun, nqd namm,
Onun bdxah, yarb, alm ir tar mar olsun!
Aann dxli yoxdur bir kes bu rbi-mskunda,
lahi, yavri hr fsld ht ahar olsun!
Bahari-mr olsun ltfi-hqdn tazv ryyan,
Mhbbi gl tki xrrm, onun bdxah xar olsun!
207
_________________________Milli Kitabxana__________________________
MAHMUD AAYA
Qsid
Alian hzrti-Mahmud aaKi, db alm hrt sndn.
Ksmsin say hmayi-bxtin,
Getmsin hi bu dvlt sndn.
Hl dnyad yz il mr edsn,
Getmsin lzzt irt sndn.
Vermisn hr ks bir nv sfa,
addr hli-vilayt sndn.
Bir mnm fqtvn mhrumi,
Yetmdi qlbim raht sndn.
Sahiba, var dili-zarmda mnim
Xeyli mddtdi craht sndn.
Salmad zxmim ltfun mrhm,
Grmdim hi tbabt sndn.
zn insaf sr etsn onda
Edirm ind kayt sndn
Ne illrdi ki, grmz Seyyid
Srvra, hi fat sndn.
Ken illrd sn er yazb,
stdim halma rft sndn.
ki ildir ki, gzm yolda qalb,
Grmrm hi lamt sndn.
Yoxsa eqin kimi payan yetib,
Qurtarb kf-kramt sndn.
hli-dil Kb demzlr qapuvi,
Gr rva olmaya hact sndn.
Glmim xidmtv gzlyirm
Ltf il emi-inayt sndn.
Seyyid lazmdir vasil ola
Nqd bir cameyi-xlt sndn.
Yaz, bratimi bu gn eyl ta,
Ta yet qlb msrrt sndn.
Yazm idim sn d anKi, edim hasili-hact sndn.
208
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Dedi bir xs mn tn il:
Mhv olub fhm frast sndn
Bu sift sn ki tmhkar oldun,
Eylyir xalq odu nifrt sndn.
ql idrak kimi zail olub
Yoxsa iksiri-qnat sndn?
Olacaqsan bs lnc sail,
Ged mgld bu halt sndn.
Bsdi bir dan sn khn ba,
n gedib zivr zint sndn
stm Mahmud aadan xlt,
Shvdir btr bel crt sndn.
Seyyidi-pak hram oldu sual,
Mhv olub yoxsa syadt sndn?
Sahiba, rzimi ki, gu etdin
Gr ndir indi lyaqt sndn.
209
_________________________Milli Kitabxana__________________________
L BY
Qsid
Gldi novruz ki, glnlr zint versin,
tri-azari-gl tab travt versin.
Dhr ara tbi-hva Maniyi-nqqa kimi
Qlmi-hikmt il gllr surt versin.
Doidurub jal il lal o mrcan qdhin,
hicr bimar olan blbl rbt versin.
Bad geysuyi-rusan yetirsin an,
Gl zn az qlb, srv runt versin.
Novrusani-mn zint olunsun yeksr,
Gl l sar alb badeyi-irt versin.
Shni-glzard asn vrqi-hikmti gl,
Blbli-xstdil drsi-fsaht versin.
rh olunsun rvii-maziv mstaqbl hal,
Gl bu todris il blbllr halt versin.
Nrgis asn gzn ba tmaa qlsn,
Susn asn gzn naz nzakt versin.
Msnd etsin hmli xosrovi-zrrin-nsb,
Ba ahidlrin xlt nemt versin.
Kamran vsli-gli-trdn olurdu, ey dil,
Xari-srtiz gr blbl frst versin.
Blbl eylr gl vsaf glstan ir,
Ta alsn gl, o biyar msrrt versin.
Alan dmd gl qart edr glinlr,
Sbr blbllr ol sahibi-qdrt versin.
Seyyida, sn gl vsf eylm, gldn n bitr?
Qulu by mdhini ql, ta sn xlt versin.
Sn noruzd hr il elyib nam ta,
Yen mdh eyf, bu il knlv behct versin.
li by vsfini ql, vchi lnnqd olsun,
Nisy szdn n bitr, nqd il nemt versin.
Qulu by nqdnasi-radr,
Seyyid, Var midim ki, snin erv qiymt versin.
Hr n kamn ola bir rng il eylr hasil,
210
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Raz olmaz ki, sn rngi-xcalt versin.
Hr n ets sn zahir Qulu by etsin ta,
Hqq onun dmninin mrgini xlvt versin.
Gnbgn hqq elsin dvltin fzun bularn,
Hasid hafidinin knln nifrt versin.
Eylsin xtri-bxtini sadtl qrin,
zzt hrmtin gn kimi hrt versin.
Krmi-ltflri sfheyi-irvan tutub,
Bundan fzun olara tanr kramt versin.
Sahiba, vsf deyildir bu ki, mn eylmim,
Vesfi-irma nidr ki, gn zint versin,
Gn bir kimsn vsf eylmyib almd,
Vsf odur ki, z halna hadt versin.
Siz nemtlrini hqq elyib cml ta,
Bir uzun mr siz mrd raht versin.
Qrzim vsf deyil, xeyr duadr mtlb,
Tar bu id mnim tbim srat versin.
hri-irvanda mnim izztimin baisisiz,
Hq-tala siz bu dhrd izzt versin.
Eylsin ad xuda ruhin o mrhumlrin,
Saqiyi-hqq olara kovsri-cnnt versin.
Sahiba, fsli-bahar oldu, knl ad grk,
Bari-qra qoyma mnim qlbim siqlt versin.
Ne ildir oluram thti-pnahnda snin.
Qoyma hr klbi-quri mn zhmt versin.
ncism mn, olu rncid dili-paki-rsul,
Qoyma peymbr bu qovm ziyyt versin.
Sn grk saxlayasan xaneyi-izztd mni,
ahi-ltfn niy hr bydq crt versin.
Ey mnim taci-srim, srvri-alinsbim,
Kim ncib olsa, grk buyi-ncabt versin.
Seyyida, erd rmz il hekayt ama,
N grk, vsfvi de, by sn xlt versin.
211
_________________________Milli Kitabxana__________________________
QULU BY
Qsid
Aliana, ey Qulu by, gvhri-bhri-sxa,
Vsfi-zatn eylmk eyni-sifatmdr mnim.
Mn gdayi-drgehin, sn padahi-vktim,
Tabe olmaq mrv rahi-niatmdr mnim.
Mn tbibn-nfs, hm irin tkllm airmKim, mlklr zikri-eri-tyyibatmdr mnim.
Almi-zlmtsra ir haman Xzram ki, mn
Abi-heyvan rheyi-kilk dvatmdr mnim.
Abi-heyvandr klamm xlqi ehya eylyn,
Ey Sikndrfr, haman abi-hyatmdr mnim.
Bydqi-filfkni-srm ki, hr yan rx tutam,
Yz vzir ah tusn tbi-matmdr mnim.
ieyi-Xllxzmirm, mir sultanm
li-Kim, o h hllali-qdi-mglatmdr mnim.
ox ardm, yetmdi mvla li fryadma,
Bilmim ki, baisi z syyibatmdr mnim.
ndi sndn qalmam mkld, imdad istrm,
Tnkamm, fqtin abi-Fratmdr mnim.
Mxtsr, var bir atm kirt, Zlcnahi-srdir,
Filhqiq hm qolumdur, hm qanadmdr mnim.
Ol Buraqm, Rfrfimdir, izz cahm, dvltim,
Hm slatm, vktim, xmsm, zkatmdr mnim.
Bir ne gndr qalb heyvan samansz, arpasz,
Heyf ol bdbxt kmtale ki, atmdr mnim.
ld at, ey dust, ql arpa-saman ncamn,
Sanma kim, arpa-saman qnd nbatmdr mnim.
Nqd filmclis gr sn hm srncam etmsn,
Dad lindn eylrm ta kim, hyatmdr mnim.
212
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HSN BY NBBYOVA
V MEHRL BY
Qsid
Gldi novruz, yen mvsmi-irt grnr,
Mtdil oldu hava, zg ltaft grnr.
bri-azar salb dvr hma tk say,
Alr mlki-cahanda yen dvlt grnr,
Dnck nki behit lbi-cuv lbi-kit,
Balr hli-tmaalr cnnt grnr.
Gl aar blbli-eyday niqabn zdn,
Blbl xani-vsal yen dvt grnr.
Saqiya, bir bel mvsmd grk badeyi-nab,
Olmasa bad, mni-zar ziyyt grnr.
Qoy biz ln oxusun vaizi-hr, ey saqi,
Demnik lnti, bizdn ona rhmt grnr.
N bizim rhmtimizdn ona bir zrr svab,
N o lnt ed, ondan biz rhmt grnr.
Doru sz, yz ed lnt, gtir, ey saqi, rab,
Rahi-reyhan il ruhuma raht grnr.
Xass kim, gndrib, ey saqi, Hsn by nam,
Yen asari-sxa, ltfi-inayt grunr.
Etmdi gor ki, inaytd framu mni,
Bakdan xitteyi-irvan inayt grnr.
Darxanmd smavar, dxi aym, qndim,
Geclr xaneyi-dvltd ziyaft grnr.
Gndrib Mehrli by, mehr glib, ay il qnd,
Yen z bdin asari-fqqt grnr.
ay otamda yen ay kimi cari olub,
Kaslr ir yen irv rbt grnr.
Bu iki bhri-sxa, srvri-aliandan
Seyyidi-bisr saman inayt grnr.
ndi bir qdr grkdir ki, ola szd nmk,
Tbi-aird yen meyli-zraft grnr.
krlillah ki, pulum var rab almaq n,
Gzm nur glib, xatir behct grnr.
213
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Eydi-novruzda, ey ka, olaydm Bakda,
nki bzmi-rfa ir nzakt grnr.
alb ol bzmd dnbyini Ambarsun by,
Oynayb Mehrli by, zg bat grnr.
Oynasaydm n olur mn d onun dnbyin,
Rindlr rqs glib trf qiyamt grnr.
Seyyida, mxtsr et, eylm ttvili-klam,
Yen erind snin zg kinayt grnr.
214
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HSN BY NBBYOVA
Qsid
Eydi-novruz mbark ola, ey yar, sn!
Yar ola mrhmti-qadir qhhar sn!
Edr amad gli-al nisar etmk n,
Glrxm, aiq olub gln glzar sn.
Baban grs sni bad, z gllrini
Edck cml nisar, ey gli-bixar, sn.
Babandan eidib nrgisi-mstin vsfin,
Gz ab, aiq olub nrgisi-bimar, sn.
Tbleyi-ud n ttar spir tri-glab,
styir kim, zn oxada ttar sn.
Eydi-novruzdur, i badeyi-glfam, ey gl,
Ta ver zg sfa badeyi-glnar sn.
Saqiya, ver meyi-glgn ki, qmim oldu ziyad,
Ta ki izhar elyim bir ne srar sn.
Dhni-yar tutub dn gec mn, ey saqi,
Dedim:-Ey mbe, bir mxfi szm var sn.
Dedi: - Sz mxfi olanda olur ol szd qrz,
Bilirm, shbti-mxfid qrz var sn.
Hi kk yoxdu ki, eytan olur yar mlk,
Bu gec xlvt ara olsam gr yar sn.
Tovluyursan mni eytan kimi yz hiyl il,
Layiqi var ki, desm mridi-rar sn.
Qoymusan aduvi Seyyid bs, ey naseyyid,
Demrm nsli-hi-Heydri-krrar sn.
Mrbin baddi, hmdm sn daim sad,
Lnti-hqqdir lbtt szavar sn.
Tprr rseyi-mhrd Mhmmd zv,
Demz vlad o gn hmdi-Muxtar sn.
lv ds ksrsn son imamn ban,
Taprb mnsbini mri-sitmkar sn.
N siyam n slat n qiyam n qud,
N scud n rkuv n bir zkar sn.
215
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Atmsan mzhbi, trk eylmisn iyman,
Layiqi yoxdu ki, qismt ola znnar sn.
Yarar luti rngi kimi dnbk alasan,
...burcudasan, l ala hzzar sn.
Sntin yoxdu snin er demkdn zg,
Mayeyi-fxr olub iveyi-ar sn.
hli-irvan sni idbar bilirlr, amma
Olmuyur hi bu hvald bir ar sn.
Sni gz ya kimi sald Hsn by gzdn,
Sud vermz dxi bu dideyi-xunbar sn.
Tutma tacirlr mmid, bez lnd bular,
Qymaz lbtt bir arn bezi tccar sn.
Ehtiyac birinin yanna getsn deyck,
Mrdi-tmana dni, fasiq fccar sn.
Dvlti oxdu bizim hrd Mahmud aann,
lsn, bir qpiyin vermz o srkar sn.
A... olsa, glir ne qara pul lv,
O zaman eylr aa hrmti-bsyar sn,
Kim atb xeyr bu irvanda Aleksan bydn?
Xeyri qoy, kr el kim, etmsin azar sn.
ox ardr ii Hac li Abbas byin,
Qht olub dhrd bir mrdi-sbkbar sn.
Sn yox Molla Mcidin krm ehsani,
Eylyir quru-quru mcdini izhar sn.
l tutan birc maxid li bydi gen,
nki hrdm bir onun mrhmti var sn.
Bir d mvlad sn Hac Aa Seyyid li,
Odu bazari-mhbbtd xridar sn.
Bu iki taciri xaric elyndn sonra
Sylyir bli-maxi ham murdar sn!
hri-irvandan o gndn ki, Hsn by getdi,
Bx edn yoxdu dxi dirhm dinar sn.
Bir uxa eylmdi kims sn bzl ta,
... ryand, vern olmad lvar sn.
Bilmdi bir para nadan Hsn by qdrin,
Yarv eyldilr aqibt yar sn.
216
_________________________Milli Kitabxana__________________________
ehri-irvan edib trk, oturdu Bakda,
li atmr dxi ikram ed hr yar sn.
Keir vqati onun Mehri-li byl dxi,
Bir d mkldr ola hmnfsi-car sn.
Bala oyna, ala gr dnbyin Ambarsun by,
Ny lazmd desin nari-bdnnar sn.
Ceneral-konsul il hmdm olan kims, dxi
Hmdm olmaz biri, ey zari-dilfkar, sn!
Zayiri-Mhdi-mvladu Mhmmd Sadiq,
Verck, bd elyib, qr vzi qar sn.
Seyyida, prdni ox ama, ii fa elm,
Tn edr, mst bilr arif huyar, sn!
Hamidan arif huyar Hsn aadr,
Edir agas kimi mrhmt izhar sn.
Tqiyev aclq ilind sn nam eiyib,
Ql duasn ki, onun mrhmti var sn.
Ken il ay il qnd etdi ta Mehrli by,
Yen gftan olur, qorxma, krbar sn.
Gri arnblrin ay yemisiz kedi,
Bsdir ol mahi-flk mi-bi-tar sn.
Bayram axam alb nisy yemi irtl,
Borcuvu gndrir ol mahi-krm var sn.
Qorxma, almd Hsn by sn imdad eylr,
Raz olmaz ki, yet xiffti-bsyar sn.
Ey Hsn by, hsnl-xlq, ncibl-hval,
Bir oul etsin ta hzrti-sttar sn!
Grmdim bir kii irvanda sndn qeyri,
O sbbdn bilirm mdhi szavar sn.
Trki yazdm sn an ki, hali olasan,
Eldim drdimi filcml mn izhar sn.
Bundan artq desm bvalm tab eylmsn,
Ey krm kan, rva grmdim azar sn.
Arif kamil amaq sz lazm glmz,
Eylyib zehn ta hzrti-davar sn.
Mtlbim eyd n olmudu mbarkbadi,
Sbb oldur yazram bir ne ar sn.
217
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Barilaha, bu sift ox grsn bayrami,
Harda olsan bu zman ola glzar sn!
Yar vann il ey sfa eylysn,
Ver saqi qdhi-badeyi-glnar sn!
Nec ki, yld eyhamm drk etsn gr
Rbbi-izzt elsin dmnv xar sn!
218
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HSN BY NBBYOVA
Trkibbnd
Gtir, saqi, qdh kim, mvsmi-irt hveydadr,
Glir novruzi-sultani, bahari-almaradr.
Glir ol fsl kim, glnd cnnt aikar olsun.
Deyrsn snbli-prtablr giysuyi-huradr,
Alsn lalv gl ba da yz sfa versin,
Zmani-seyri-ba mvsmi-glgt shradr.
mn mvatini badi-slrgahi qlr zind,
Dmi-badi-shr, guya ki, nfasi-Msihadr.
Glir ol fsl alsn lal dst sari-mrcan,
Sanrsan blbl srmst rindi-badpeymadr.
Gtir, saqi, meyi-glgn ki, gldi mvsmi-irt,
Dxi bundan sora blbl gln vsfind guyadr.
Vklla, halillah, blbl etmz vsf glzar,
Tsvvr etm blbl madihi-glbrgi-rnadr,
Ndir gl kim, onu glzard vsf eylsin blbl,
O zarn vsfi-gldn mqsdi bir zati-valadr.
Edr blbl o zati vsf kim, almd ol tkdir,
Hsn xlq, hsn xlq, hsn nam Hsen bgdir.
Glir, saqi, rabi-nab kim, fsli-bahar oldu.
Ald lalv gl, ba shra lalzar oldu.
Glibdir zabili-glnd blbl ur qovay,
Sdayi-nmdn mmlvv bu firuzi Hsar oldu.
Mvaliflr mxaliflrl glmi cng n, saqi,
Byat il oxur byat blbl, zg kar oldu.
Kmani-Rstmi qvsi-qzehlr aikar etmi,
Zimistan mnhzimn lkri-sfndiyar oldu.
blpvar fsli-dey bir ahngi-p etmidi,
Qdini srv edibdir rast, dilk ruzgar oldu.
irani-gl olmudu prian shni-glnd,
Yen cm oldular, dmn kuhi tarmar oldu.
Nkisavar qmri nm eylr srvi-rnad,
Nvayi-Barbd slsl dmindn aikar oldu.
219
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Shr glnd gu etdim bu beyti lhni-blbldn,
Hazaran vq il xrrm dili-mmidvar olduKi, yarb, dari-dnyad Hsn by kamkar olsun!
Onun seyt clal dhr xurid-itihar olsun!
Blurin cam tk, saqi, rabi-nab minadn,
Mnvr eyle Turi-mclisi nuri-tclladn.
Deyir Musayi-dil: "Anst narn" ltf ql, saqi,
Grnd nuri-iyzd emim sinayi-Sinadn.
Xitabi-"ln trani" rmzin lb ama, ey saqi,
Mni ql ad xrrm ryti-rbbi-taldn!
malllah grmk istrm ayineyi-meydn,
Mni mhrum qlma, saqiya, bu feyzi-zmadn.
Demidim imnm mey, saqi, gldi novbahar axir,
ikst olmaq bu tvb yaxidr, yz fikri-tqvadn.
Hdis il mey imk bai-cnntd hlal olmu,
Deyildir sahti-glzar km, firdovsi-ladn.
Biz mey vdsin glzari-cnntd verir vaiz,
N hasil nisy szdn, nqd xodur eyi-frdadn.
Bu mvsmd o ks kim, bad imz sxt qafildir,
Dili-agahmn sn feyzini artr cami-shbadnKi, ta srmst olub vsf eylyim ol zati-valan,
Hsn tint Hsn by kim, yetirmi feyz dnyan.
maxidn sfr etmi gri xeyli mddtdir,
Diyari-Badikub feyzi-didaril cnntdir.
Dbdr qamtindn ta o gimdn kim, cda knlm,
Mn hr gn maxi drdi-firqtdn qiyamtdir.
O gndn kim, gedibdir ol flk-vkt maxidn,
Mdarm ah fqandr, iim rnc riyaztdir.
Dxi bir kims yoxdur kim, sxa gstrsin, el tutsun,
Gedibdir sahibi, dild qalan nami-sxavtdir.
Mxmmrdir dr divan irvann xsastdn,
Qrib hri-virandr, cib bd vilaytdir!
Nzr min yan qlsan, qftguyi-fhi-bicadr,
Gzr hr bzm etsn, qeybt bxl davtdir.
220
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bu bxl bu hsd, bu gftgu bikarliqdandr,

Mcal qeybt olmaz o ks kim, hli-sntdir.
Zinav qeybt bhtan bu qvmi-um mzhbdir,
Yemk mali-yetimi bunlara din ritdir.
Bu qvmi-bdnihadm var iind hli-dil tk-tk,
V lakin bu yqindir ki, o da olmaz Hsn bg tk.
O da getdi maxidn, dxi zvq sfa getdi,
Yuzi xarid idi, n getdi, gzlrdn ziya getdi.
Deyirlrdi gedib dvlt maxidn, inanmazdm,
Yqin etdim o gndn kim, o, dryayi-sxa getdi.
Qalbdr damnim dstind bu qvmi-cfakarm,
Mrvvt almi teyy oldu, sultani-vfa getdi.
Dxi flki-midim qrq olur dryayi-nduh,
Qoyub dryayi-qmd n mni ol naxuda getdi.
Hr il novruzd ondan glirdi ltf ehsanlar,
Dria ki, o bxayilr, ol ltffi ta getdi.
li seyyidlrin qoymnda qald drd mhntl,
Krml l tutan ol srvri-mglga getdi.
Znan dvr oldu sanki ol mrdanlr dvr,
Mgr kim, dvrdn, ey dil, liyyl-Mrtza getdi.
Hsn by getmyini sanma kim, bir mri-asandr,
maxi dd dvltdn ki, ol mri-hma getdi.
Dria drd kim, getdi maxidn sxa kani,
Yetim oldu zman mhntiyl hli-rfani.
Glir novruzi-sultani, mnim, ey dil, dmam yox!
limi yoxdu bir kims tutan, ld yam yox.
mnlr cnnti-mvud dns, seyri-ba etmm,
Glstan seyrin ban n blbl, ayam yox,
Mnim bam, baharm, snblm, srvim Hsn bydir,
Xyali-snbl srvim, bahar meyli-bam yox.
Ndibdir* kim, o srvin laleyi-rxsar hicrindn
N edibdir.
221
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bsani-dai-lal sinm zr taz daim yox.
Brhno axlr, novruz aldu, geydi xltlr.
Brhn bir mnm almd, alvarm, papam yox.
Bsati xali grd dilbrim nuri-mnqqadn,
Xyali-bazidn eyri bu mhfild qonam yox.
bi-rnblrd rvn etdi mlr mrdm,
Yanan bu riteyi-canmdan zg bir iram yox.
Kimin ltafna tky qlm, ey saqiyi-glrx?
Gedibdir tkygahm, qiblgahm, bir dayaun yox.
Hsn bydn sora mn neylir bu cism il can?!
Albdr can cisimdn o ahn drdi-hicran.
O gn olsun ki, ya rbbim, sfrdn dilbrim glsin,*
Srim uri, gozm nuri, o mahi nvrim glsin!
Mzaqi-cani-irinim olubdur tlx hicrindn,
Alsn karivani-Misr, kani-kkrim glsin!
Hmayi-vci-izzt getdi, n bal prim snd,
Glib ol ahbazm, tazdn bal prim glsin!
Db zlmati-fqr ir konl tng Sikndr tk,
Yetsin dadma Xzri-sxa, ol rhbrim glsin.
Qalb biyar yavr vadiyi-heyrtd can dil,
Nicat n xudavnda, o yar yavrm glsin!
nrim, karivanm, qhrmanm, riteyi-canm,
Pnahm, ah mahun, dadxahm, davrim glsin.
Mn kvsr rab, mclisiydi bai-rizvanm,
Alsn babi-cnnt, cam abi-kvsrim glsin.
Tlu etsin yen brci-rfdn ol mhi-taban,
Mnvvr eylsin emi, o rvn xtrim glsin.
O mh ehr ir olsayd, iim nqsan dnmzdi,
Tutulmazd dili-prxn bu gun qan dnmzdi.
Trkibbndin bu son bndind air z qzlindn istifad etmi, iqtibaslar vermidir.
222
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HSN BY NBBYOVA
Qsid
Eyddir, fsli-glstan olur, inaallah!
Mvsmi-snbl reyhan olur, inaallah!
Yen gllr alr bad xirmn-xirmn,
Lallr ati-dehqan olur, inaallah!
Zlfi-hura kimi snbl alr glnd,
Balar rvzeyi-rizvan olur, inaallah!
Blblim hasil olur dvlti-gldn kami,
Dvlti-vsl nmayan olur, inaallah!
Bad zahir srvti-Azar yaz,
Bd z an dvlti-nisan olur, inaallah!
Blbl eylr gl tvsif glstan ir,
Srvd qmri qzlxan olur, inaallah!
Seyri-glzar xr sirabdn glrxlr,
rt ey firavan olur, inaallah!
Olmad gri zimistanda mnim bir frhim,
Knlmz bad adan olur, inaallah!
Gr Hsn by els ltf biz, ey saqi,
Sarimd meyi-rmman olur, inaallah!
O Hsn by hsnl-xlq, blnd-xtr kim,
Dmni xak il yeksan olur, inaallah!
Dmni-cahi onun glni-bxtini grr,
Qn tk bar onuu qan olur, inaallah!
223
_________________________Milli Kitabxana__________________________
O, bu il ukolann mrin ncam eylr,
Ltfl silsilcnban olur, inaallah!
iv snni olur cm bu kari-xeyr,
Qrz rbabi prian olur, inaallah!
Elyr sy sadtl i Hac Sid,
Karmz mfxri-sdan olur, inaallah!
Var midim ki, dil by ed dl il ml,
Feli z ismin brhan olur, inaallah!
Edck himmti-ahanni Sultan Mhmud,
Bxt txtind o sultan olur, inaallah!
Var midim ki, Mcid eyly ltfn zahir,
bir nv il saman olr, inaallah!
Grrm himmtini Hac li Abbasn,
Dxi mniyyti-irvan olur, inaallah!
li by eyls bir ltf la rmi-hsud,
Hasidin mnzili niran olur, inaallah!
Hqq ed mrn fzun Md Zeynaln,
Himmti id nmayan olur, inaallah!
Hac Mehdil biz Mhdi Kazm bydn
Yen bxayi ehsan olur, inaallah!
Ey Hsn by, qrzim gri deyildi bu klam,
Nzmdir, mtlb nvan olur, inaallah!
Qrzim yazmaq idi hali-dili-zar sn,
Yen filcml nmayan olur, inaallah!
Tvsni-tb lcamidir limd mhkm,
stsm hr yana cvlan olur, inaallah!
224
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Eyddir, Seyyidi-dxsty eydan grk,
Himmtin drdin drman olur, inaallah!
Ne rnb yemi almamam, hqqi budur,
Almasam bu gec d qan olur, inaallah?!
Gr xoruz bannamasa, sbh mgr almaz?
Alr sbh, obadan olur, inaallah!
Xkbar olmasa, bayram gecsi yanmasa m,
Ay, ulduzla iraan olur, inaallah!
Seyyida, qorxma, dxi yazmsan hval by,
Sn ltafi firavan olur, inaallah!
225
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HSN BY NBBYOVA
Qsid
Saqiya, novruzdur z verdi yz behct mn,
Sar tk badeyi-glgunu, ql fqt mn.
krlillah lmdim, xdm bahara, saqiya,
Ltfi-xaliqdn myssr oldu bu dvlt mn.
Gri yoxdur mlk malm, dvltim, sim zrim,
Tndrstm, hi yox mrazdn illt mn.
Nktsnc bzlguy nikxuy xozban,
Vardr hr geclr bir ne hmshbt mn.
Ban n, saqiya, dur, tk ya badni,
Mst olum, huyarlar ksin bu gn hsrt mn.
axlr yal vrqlrdn geyindi xltin,
Gri mn bibrg barm, yoxdu bir xifft mn.
Var midim ki, Hsn by grs bu arm,
Tikdir novrazcn ziba olan xlt mn.
Ol Hsn by kim, onun ox grmm ehsann,
Hamdan fzun amaxda edib hrmt mn.
ox fqirin ltf ehsan il tutmudur lin,
Bu szn isbatna vardr ne hcct mn.
Eyldi hr il mslman mktbiyn ltflr,
Gri axrda o mktb olmad qisml mn.
Eyldi aclq ilind ox gzl ncamlr,
Sylyirdi, xlq zhmtd, ndir raht mn?
226
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Un kib bikslr vermkd bir llafdn,
z veribdir grck ol haltd yz heyrt mn.
Kimdn ald min manata qdri mktbn kmk,
Bir szm bhtan is, etsin ham lnt mn.
Sz sz kdi, uzand mtlb, ey valaghr,
Gri bu iradlr hrgiz deyil hact mn.
Ey qlm, ama zbani-prfsaht erd,
Ey qlm, lal ol ki, dmnlr verir zhmt mn.
Ey qlm, thrir edib hr sirri sn fa eylm,
Ey qlm, verm mtalib kfin crt mn.
Qoy sz qalsn, Hsn by mdhin eyl rr
Olma kfran hli, tyir olmasn nemt mn.
Bir ne hft gr naxo idin ol evd sn,
kr gldin, vsaln olmad qismt mn.
Byl fikr etm ki, bnd xidmtind qasirm,
Bndeyi-drgahnam, sndndi bu rft mn.
Eylmzs shhtnn gr duayi-xeyrlr,
Bir mrzdn vermsin bari-xuda shht mn.
227
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HSN BY NBBYOVA
Qsid
Ey Hsn by, hsnl-xlq, rfl-xlaq,
xsi-vvl ki, sn yoxdu cahanda sani.
Dri-ehsanv mhtac mumn fuqra,
Snsn almd olan ltf sxavt kani.
hli-irvani bu il ltf il ehya eldz,
Hqq qbul eyly almd bel ehsani.
Fqralr ham sidq il duagud sn,
Hq snin zhmtv etmy, ya rb, fani!
Hm bdn zhmti var, hm dxi puldan kemk,
Hcci-kbrdi bu, ey mlki-sxa sultani.
Tutduun id snin zrrc nqsann yox,
Kim psnd eylms, qld var nqsani.
Leyk sndn gileyim var, oya kani-sxa,
Gor qbul eylysn, rz qlm mn ani.
Bir taar buda Krim boy dxi eylrdi brat,
zqza olmad bu il iimin samani.
Bir taar buda hr il Hac li kbr by
Mn eylrdi ta, ksdi hq ol ehsani.
Gah Tiflis yyrdm, ghi apdm Bakya,
Qoydu avar bu grdm mni-srgardani.
Cm edib mur mlx cml il azuqsini,
Hr z drdin bir nv tapb drmani.
228
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bir taar, iki taar xlq yb azuq,
Kimi anbarn doldurdu, kimi nbani.
Mni bazar edib grdii-grdun mhtac,
Oldu srmnzilim llaflrin dkkani.
Sar buda unu aldmsa da, arpa xd,
Eyldim gnd bir llaf il mn dvani.
zqza durdu dyirman, ksildi ryim,
Evmizin oldu dxi cft unundan nani.
Amma n cft unu, tmi ac, zhr kimi,
Qismi-syym ki, yemzdi onu l heyvani.
Sanki zvay idi hr bir tiksi ol ryin,
Sald ishal uaqlar xb
Evimiz bir, iki, hft rksiz qald,
Gah biirdik noxudu, gah yedik lobyani.
Qann iy tutdu flk ol tifllrin
Ac qalb qad uaqlar dodann qani.
Geclr nql dedim krp uaqlarm n,
Nisy szdn n bitr, eyndilr yorani.
Grdm axundlara bxayi olub cft unu,
ftaroy sort ki, vardr yemy imkani.
zm alim seyyid bilibn fxr etdim,
Fikr qldm ki, mn artq olur ehsani.
Dem bunlar mni mr olu bilirmi, heyhat!
N mnasib ki, srfraz edlr Mrvani.
Bu ilenlr ki, bizim vardr, inaallah,
Tez xar manata buda unun batmani.
229
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Birisi var ki, tmnna edir asaqqallq,
Mn onun rii-sfdin olum eytani!
Mehdiyi-sr bu gnlrd zhur ets gr,
Minmz z eyini, ona qoyar palani.
Hac Mhsn by lazmd ki, ehsan elsin,
n z ismind mxxsdi bu rmzi-sani.
li bydn n deyim, oxdu ikayt ondan,
Hi ol gzlmyir nsli-hi-Mrdani.
Hac Mehdi by tari z versin insaf,
Birc salmr yadna Seyyidi-srgrdani.
Sfr olu Hac Mehdi Bakya etdi sfr,
Sald dryay zvrq buraxb yelkani.
Bakya getmi idi ta unu thvil alsn,
Yollasn tez ki, ucuzluq elsin irvani.
Keyf xr eyldiyin qoydu un st hac,
Mrhbalr ki buna, kamil imi iymani!
Heyf ol Hac veysdn ki, qoulmu bulara!
nki bunlarda taplmaz rvii-rfani.
Eyldi Hac veysi-Qrnin ruhunu ad,
Gldi felindn onun rayiheyi-rahmani.
Bunlarn vsfi hl sonraya qalsn Seyyid,
Hl sn dordv yaz, tbv ver cvlani.
Sahiba, kr ki, on iki manatm var idi,
Gtrb xidmtv vq il gldim, ani.
Dri-anbar gad idi sxavt, ey by,
Torbalarda gorb un vq gtirdim cani.
230
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bir meok un tlb etdim ki, ta eylysiz,
Qurtaram ta qm lindn bu dili-virani.
Gh mn yarma hval eldin, gah kpkKi, yemzdi onu ac qalsa yz il, moltani.
stm unnu grb, sanma dyirman mni,
A bsirt gzv, lli xzfdn tani!
Gri zahird fqirms, qnidir tbim,
Bu gdalqda psnd eylmnm sultani!
"Fqr fxrimd" o gndn ki, deyib peymb
Bilmnra zrrc dnyan v mafhani.
Mn ki nqa kim bir qafi-qnatdi yerim,
Neylirm cifeyi-rmz bel dnyani?
Kii namrd tyin tutmayb, lmk xodur,
nki namrdd yox bzl ta imkani.
Mn sni mrd bilib xidmtv glmi idim,
Frz qldm ki, Hsn byd olur by qani.
Mn bel frz qlrdm ki, yaman gnd mn
l tutarsan, dxi bu cism verrsn cani.
Mn bel frz qlrdm ki, iim ds sn,
Trk edib z iv, sn bitirrsn ani.
Heyf, ol znn ki, mn eylmim,-batil imi!
kdim ol hrflr indi xti-btlani.
Grk onda mn sn ar qlaydn, ey by,
Gr unun on manata olsa idi batmani.
lli ild bel il dhrd bir df dr.
rx daim elmz zillt n dvrani.
231
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Q gedr, yaz gjr, lalv gllr alar,
Balr zahir edr srv gl reyhani.
Gn hmi bulud altnda niimn qlmaz,
brdn ta ki xb dhri qlar nurani.
Daima gueyi-zindand qalmaz Yusif,
Aqibt txt xb trk qlar zindani.
Bu yaman gndr, zizim, bunun
mr az olar, Bu deyil Nuhi-Nci mr elsin tulani.
Sni tari, zn insaf el, bir mn kimi xsKi, fsahtd nrie xlq deyir Xaqani,
Sn tki by ona bd gnd lac eylmy
Dxi xmazm gy ahi-dili-suzani?
Gr mnim ikvmi konsul eid, ya ki bil,
Sn lbtt mzmmt yazacaq tulani.
Seyyida, bsdi ikayt, sz itmam yetir,
Bundan artq dxi incitm byi-ziani.
Hq-tala elsin mrn daim fzun,
Ksmsin ltfn ondan krrm-rbbani.
Elsin tari ona bir vldi-saleh ta,
Halna amil ola mrhmti-sbhani.
Mumya istm minntl cahan hlindn,
Sbr ql mhntv, saxla ikst zani.
232
_________________________Milli Kitabxana__________________________
RZA BY FNDZADY
Qsid
Saqiya, ad ola ta ruhi-Flatun il Cm,
Xmi-meydn mn bir cami-rab eyl krm.
Krm et yadi-Skndrl mn sari-meyKi, tutubdur knl ayinsini zngi-lm.
lm qssv nduh dvadr meyi-nab,
Mey nab il olub rf knldn qm hm.
Hmm qm dfin mey sari br aytdir,
Ayeyi-arizi-ol dilbri-zibay qsm.
Sanma kim, eylmim tvb meyi-hmrdn,
Bu sbbdn ki, mn hasil olub tvfi-hrm.
Tutmuam tvfi-hrmdn sora mn, ey saqi,
Tazdn piri-man damnini msthkm.
ndi xaln hcrimdir, sri-kuyin rfat,
Qalarn taqi mn qibldi, camn Zmzm.
Grmdim Kb tvafnda sfayi-batin,
Yen meyxanddir zevq sfayi-alm.
Bundan qdm ki, mqamm sri-meyxan idi,
Yox idi cmleyi-almd mn mhnt qm.
Keinirdi gnm asayi il almd,
Var idi hr gec cammda rabi-Drm.
Mehr meydn mn hr srvqd qndhn,
Hmdi-meydn mn hr lalrx sadm.
233
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Mnzilim gueyi-meyxand bir cnnt idi
Ki, mn, grs idi rk aparard Adm.
Leyk bir xs* mni mkr il yoldan xarb,
Nec kim, Adii eytan edib afzun il dm,
Etdi yz hiyl il dur mni meykddn,
Eyldi Kb tvafnda zyl hradm.
Gtdi yollarda mnim bama yz gun bla,
Qssdn axn sdpar knl tapd vrm.
Niyyti hrt imi kim, ona "haci" deylr,
Qoymuyubmu dem mlun yola sidq il qdm.
Mn bir nv hkumtlr edirdi billahKim, onu eylmyib amd Mrvani-hkm.
O cfalr ki, mn amd etdi o rir
hli-beyt o qdr eylmyib mr sitm.
Leyk sd kr ki, bir nv il atdq vtn,
Oldu vsli-rxi-dildar il knlm xrrm.
Kri mddtdi ki, bu hrd srgrdanm,
Olub vzai-flkdn sri-karm drhm.
N byan etmy var halm bir yar rfiq,
N bruz etmy hvalm var bir mhrm.
Bir quru hacilik ismiyl qnat n edim?
Gtir, ey saqiyj-glhr, mn sari-Cm!
Trdma eyl mni badeyi-glfaram il,
Oluban mst, elyim kf rmuzi-mbhm.
amaxl liabbas by iardir.
234
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Ta fndi ola mstxbiri-hali-zarm,
Eylyim nzm il keyfiyyti filml rqm.
Ol fndi ki, vudi rfi-almdir,
Misli nayabd bu hrd manndi-dm.
Ol li nam Riza-helm MhmmdzadKi, sxasndan olub taz rsumi-Hatm.
Vsfi-tvari-psndideyi-zatndan onun
Gri acizdi fsahtl zban asa qlm.
Leyk bu tbi-qsir il mni-srgt
rseyi-mdhd cvlan gtirdim dhm.
Rayizi-ql tutub sxt inani-tbim,
Dedi kim, ama bu meydanda tkapuy qdm.
Knl bir cami-cahanbind kim, ol cvhrd
Cml zahirdir ona snd olan keyf il km.
Seyyida, mxtsor et, eylm ttvili-klam,
Gri dvran elyib xaneyi-eyin brhm.
rhi-haln bu qdr bsdi, kifayt eylr,
Zati-pakidir onun klli mur lm.
235
_________________________Milli Kitabxana__________________________
RZA BY FNDZADY
Msnvi
Slam olsun sn, ey yari-cani,
Salan gzdn mni-bixanimani.
zizim, mehribann, tacdarm,
la ey qm gnnd qmksarm!
O gndn ki, sn etdin trki-irvan,
Olubdur firqtind barmz qan.
xb bu mlkdn sn gri getdin,
Vlakin mnzil-mqsud yetdin.
Sn etdin sahti-Tiflisi mva,
N Tiflis, ol diyari-cnntasa;
Nsimi buyi-cnntdn mttr,
Zilali-pak rki-abi-kvsr,
Kmin kusi firdovsi-la,
Niimngahi-sd ilman hura,
Dri-meyxanlr daim gad,
Mhyya hr trfd cam bad.
N bad, ki-Mrym tk msffa,
N bad, n dmi-paki-Msiha.
N msthsn ml tutdu mvafiqKi, oldun cnnt firdovs layiq.
Biz axir bir glstann glydk,
N yerd bir gl olsa blblydk;
Biz iki mz idik bir pust iind,
Nziri yox rfiq dust iind;
ragah eylyib bir sbzzar,
rdik rbti-bir emsar.
Flk axr salb firqt aray,
Bizi sald qm drd blay.
Frhnak ol, zizim, bu sfrdn,
Qutardn sn hqiqtd sqrdn.
Xsusn ol zizi-rpay,
Salbdr bav ltf il say.
Gtr l ruz b kri-xuday-
236
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Ki, mis tk yetdi cismin kimyay.
Ghr istrdin, axr kan yetdin,
Xzr tk emeyi-heyvan yetdin.
Tutub ld hmi nqdi-cann,
Edrdin xidmtin piri-mann.
Min oldu sn axrda pirinKi, oldu ol yegan dstgirin.
Qza kdi inann ol diyar,
Blayi-fqrdn oldun knar.
Rizasn gzl daim ol zizin,
Ola hrgah txis tmizin.
Mbada olasan kfrani-nemt,
Rizasiyn onun srf eyl himmt.
Bradrcan, Rizadr nki adn,
Rizasin riza ol ustadn.
gr mndn sual etsn, bradr,
Olubdur xatirim qmdn mkddr.
N yarm var, n cami-xogvarm,
N d meyxanlrd etibarm.
Biz irvan ara qht oldu bir kar,
Taplmr bunda bir mrdi-krmkar.
ox etdim dhrd hr kar xidmt,
Ghi xan, ghi tccaro xidmt,
Birindn olmad rfi-mlalm,
Keindi mhnt srtd halm.
Hr ol bir kims kim, hli-sxadr,
O ks simrdr, ya kimyadr.
Taplmaz mlki-imkanda vcudu,
Bradrcan, quru adn n sudu?
Yetibdir qrxa indi sinn salm,
Budur ancaq cahan ir xyalmKi, mrmdn gr var is baqi,
Hmi yarm olsun cam saqi.
Olub bu xiqi-almdn knara,
Edim qm dfin sarl ar.
Bamda var rabi-nab vq,
Vli snsiz meyi-nabn n zvq?
237
_________________________Milli Kitabxana__________________________
gri ami-mey rahtfzadr,
Vlakin yarsz imk xtadr.
midim var kim, sa olsaq, ey yar,
Yetr axr yen didar didar.
Edr bir ar bu hicran mvla,
Qrz ki, eyliym sndn tmnna,
Mbark dstv aldqda xam,
Yazanda ltf il irvan nam,
Qsm mvlay, ey rindi-qdhnu,
Xyalndan mni etm framu.
238
_________________________Milli Kitabxana__________________________
RZA BY
Qsid
Gtir, saqi, meyi-glgun ki, ad oldm bartdn,
Bilirsn mtlbim mxfi olan rmz iartdn
Cmali-batin meyl eyl, zahirdn ndir mtlb,
Kitabtd qrz mnad lfaz ibartdn.
Grkdir taciri-mna olub dad sitd qlmaq,
gr mqsudi-tacir nfdir rnci-tiartdn.
Byan et mtlbi vazeh dil il ta ki, fa olsun,
N aiddir kinaytdn, n hasil istiartdn?
rabi-nab tk cami-blur, ey bti-zibaKi, ayd xatirin tskin tapa suzi-hrartdn.
Meyi-tlx il irin eyl gl ovqatimi saqi,
Qutar bu tlxkami-zhri-hicrani mrartdn.
Bu gn beyt-rfdn ilv eylr beyzeyi-beyza,
Yetr hli-cahann balar rx fxartdn.
Bu gn novruzi-soltanmdr, ey srdftri-xuban,
xbdr padalq txtin ahm vzartdn.
Bu gn ol gnd kim, rbabi-xeyrin knl ad oldu,
kibdir nhsi-kbr l bu gn, saqi, rartdn.
Han mlki-Dimqi zlm il abad edn kslr?
N onlardan sr qald, n ol mlk imartdn.
Han- Hccaci-bman, han ol zadeyi-Sfyan?
Han mlki-cahanda fxr edn kslr xtartdn?
239
_________________________Milli Kitabxana__________________________
gr bri-siyah olsa hicabi-mehri-nurani,
Qalrm nyyiri-kbr ziyav istitartdn?
Mgr glbnd Mrym bad, ey cismimin ruhi,
Msihi-qnni tvlid edr, dmz bkartdn?
Glir lk-lk imal, saqiya, lk-lk srudiyl
Sanrsan haciyi-beyti-xuda gldi ziyartdn.
Sleyman, hqiqt, hrimnlr asi olmaqn
Drmi nazirn, hkami-peymbr nzartdn?!
Hmi rsmdir kim, nur il zlmt mqabildir,
Bu mna, saqiya, mfhum olubdur nss aytdn.
Minayi-dair oldu mzyyn mrkzi-hqdn,
Xudaya, dmsin ol dair bu istidartdn!
Yoxumdur bir tqiyy ta ki mxfi mdh edim ahi,
Grkdir kim, oxunsun mdhi-iri-hq chartdn.
Bsani-mum nrm olmaq rvadr hli-idrak,
N hasildir qlizl-qlb olan qvmi-hcartdn?
Riza bydir bu qvln almi-mnad mqsudi,
O kim, mmtazi-almdir bu gn sl ncabtdn.
Kapitani-mkrrm, zati zm, lm fxm,
Alb mir in pensiya frxnd dvltdn.
Hnrlr gstribdir rseyi-dvad Rstm tk,
Olub ayisteyi-nam asari-radtdn.
Niani-tui-xarakub oldu gri zas,
Albdr imperatorun niann hsni-xidmtdn.
Bu gun xidmt etsin kim ki, eylr ahna xidmt,
Olur hli-sfa ehsan vasil hsni-xidmtdn.
240
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bu mnsbl tvazlr qlb msal qran,
Tvaz etmk n ahlr dmz raftdn.
gri drri-gnci-Gnceyi-pr gncdir zati,
Vli bir gndir irvan ara srari-hikmtdn.
amax ta ki oldu msqtr-rsi o ziann,
amax fxr eylr Kby fzl kramtdn.
lahi, bu Riza by adkam kamiran olsun,
lahi, hifz ql nuri-d eynin hr bir aftdn!
lahi, eyl bu Mahmud aan aqibt mhmud,
Onun mhmudlr olsun yazi mal dvltdn!
Bu gn brci-Hmldn gstrib z mehri-nurani,
Tclla gstrib hq, doldu alm ur behctdn.
Glib novruz kim, versin sfalr shni-glzar,
mnlr rvzeyi-rizvan dnsnlr travtdn.
Dn abi-bqay cuylr, hm srvlr xzra,
mnlr tn ed firdovsi-lay qsartdn.
Bu gn ol gnd kim, ad oldu ruhi-paki-peymbr,
Bu gn biganlr zl oldular txti-xilaftdn.
Yetidi n xitabm saqiyi-kkrlb ziba,
Bu gun etdi izhari-ghr drci-fsahtdnKi, ey srdftri-rbabi-nzm nsr olan
Seyyid, Buyur, nu eyl sar badeyi-ahi-vilaytdn.
Mhbbi-Mrtza, nu et meyi, syan hesab olmaz,
Olur asi o ks kim, imy cami-mhbbtdn.
Vli bu gftgunun sirrini eyl mn rvn
Grm kim, bir n lzzt grmsn bu ami-irtdn?
241
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Dedim: - Ey saqiyi-glrux, bu gn knlm ki, xrrmdir
Bihmdllah, qutard hli-alm drd mhntdn.
Nsib olsun o tifli-novrs bir mri-tulani,
lahi, dmsin almd hrgiz istirahtdn!
la valaghr, Seyyid sn yazd bu ari,
Tmnnas onun lbtt vardr hli-izztdn.
zl gndn budur adt ki, hr bir mn kimi ar
Yazb ar, istr kami-dil rbabi-himmtdn.
lin tut Seyyidin bir fqt il, ey sfa kani,
midim vardr kim, qalmaya zatn sxavtdn.
242
_________________________Milli Kitabxana__________________________
MHD KAZIM BY
Qsid
Mhdi Kazm by, ey srxeyi-rbabi-sxaKim, edibdir himmtin akrliy mrhun mni.
Xatirim hr gnd bir ehsanuvun mrhunudur,
Drk edr hr gnd bir ltaf-gunagun mni
Gri biizm, vli siri-qaf-himmtm,
Eylyibdir prikst rxi-buqlmun* mni.
Sahiba, xmxaneyi-rx ir mn gmnam ikn
Eylyibdir himmtin almd flatun mni.
Nuri-msi-fqtindn ay kimi bdr olmuam,
Gri dvri-rxi-dun etmidi kl-rcun mni.
Qbbeyi-flak yetni vci-rftdn bam,
Eyl diladm ki, tutmaz fxrdn hamun mni.
Xass, ey srvr, Aa Seyyid linin himmti
Eylyib guya ki, soltani-bilasaun mni.
Leyliyi-sirri-hqiqtdir o sibti-Mstfa
Kim, edib hsni-xisali dhr-ara Mcnun mni.
Hqq onu xohal qlsn, mrn fzun eylsinKim, edib xohal o mvla hddidn fzun mni.
Olmu idim eyl irki-msiytdn mndrisKim, dxi pak eylemzdi lli pud sbun mni.
Mn o xs idim ki, mndn nifrt eylrdi cahan,
Sylyrdi paklr napak bl-mlun mni.
Buqlmun
243
_________________________Milli Kitabxana__________________________
krlillah olmuam ta kim, snaxani-Hseyn,
Eylyib xobxti-alm iyzodi-biun mni.
Randeyi-drgah ikn syat il iblis tk,
Bxti-xofrcam edib bu dvlt mqrun mni.
Siz bu il himmt qlb mscid iqdam eyldiz,
Etmy ta xlt nam il mmnun mni.
Xlti tbdil qldz pula, ey sahibkarm,
Byl fikr etdim ki, bu kslr edr Qarun mni.
zlrin alt yazanlar verdi axr manat,
Bzilr kim, vermyib he, etdilr dilxun mni.
Rabeindn "klbhm" rmzil kemk yaxdr,
ncidib bu mrd bu nfr mlun mni.
Bundan qdm mn el napak idim kim, hcvd
Eylmzdi pak hrgiz Qlzm Ceyhun mni.
Tbi-mvzun kim, mn bir mrhmtdir hqqdn,
Rkdn zmra eylyir bir par namvzun mni.
Ruhi-qdsidn mn imdad olur vqti-sxn,
Eyls aciz gr nagah bir mzmun mni.
Sbr vladr, hl qalsn bu nql macra,
Ta grk naad edir, ya ad edir grdun mni?
Onlarn vsafim ol vqt izhar eylrrmKim, gtirsin bir dma badeyi-glgun mni.
Mxtsr sz, sahiba, bu id mbun olmuam,
Eylyiblr mkr il mlunlr mmun mni.
Ksmsin hq sayni hrgiz bandan Seyyidin,
Olma raz kim, ed dvri-flak mhzun mni.
244
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HACI MOLLA ABDULLA AHTAXTLIYA
Qsid
la, ey blbli-xolhc, Haci Molla AbdullaKi, glzari-msibt z verir nv nma sndn.
raq sfhani doldurub avazeyi-fzlin,
Vrai-Mavran-Nhr dmdr sda sndn.
Bzrg kuigi prur edib uri-humayunin,
Hsari-gnbdi-firuz dmdr nva sndn.
Dbistani-kmalnda misali-tifli-bcdxan
Grkdir rvzxanlar yrn mqi-za sndn.
Sheyli-vci-izztsn, bulardr kinngi-btab,
Tluindan yetibdir qtl vladz-zina sndn.
Rvan olmaz, qalr heyrtd cuy ir lmaad
gr ki, gu ed bir mai-cari macra sndn.
Sn Davuddn guya atb irs il bu hncr,
Villa sadir olmazd bu sv-canfza sndn.
hadt zikrin eylrsn byan nssi-kitab il,
Odur kim, feyzini ksmz hidi-Krbla sndn.
Sni zakirlrin sultan etmi hq bu mnadanKi, atsn feyz, ey sultani-alm, hr gda sndn.
zayi-ahi-dini ruhl-rvah ir zikr et kim,
Olurlar adman rvahi-paki-nbiya sndn.
rb byatn tqrir ql lbni-Hicaz ilKi, ta xonud ola xilqtd ruhi-Mustafa sndn.
245
_________________________Milli Kitabxana__________________________
li vladmn mddahsan, ey zlfqari-dil,
Olur xonud qbad liyyl-mrtza sndn.
Sipehri-izzft iqbald sn mehri-rxansan,
zn ldrs etmz zvid sibqt Sha sndn.
Snin tsiri-nfasndan oldu zind ox kslr,
Bilir hli-nzrlr ox mislr lmu kimya sndn.
Dilin nayibmnabi-Zlfqari-paki-HeydrdirKi, olmu cmlsi mcruh qvmi-qiya sndn.
Tutub trin cahan, bir glstani-zasn sn,
Aparr Ysrib ir thflr badi-sba sndn.
Rizayi-biksin zikril hvaln ki, ta olsun
Xuda xonud Heydr ad peymbr riza sndn.
Sni ahtxtli derlr xlayiq, etmnm bavr,
Sni xobxtli etmi olub razi xuda sndn.
N dnyay glib mislin, n glmz qm bir kims,
Rvadr etsler gr fxrtr rz sma sndn.
Xoa ol airin haln kim, ari-zibasn
Oxursan vq il, behct tapar ol binva sndn.
Dmi-tqrird sn can verirsn er ar,
Tapar airlrin ar bir zg sfa sndn.
Bu zdn bir ne tzmin ki, onlar fikri-bikrimdir,
Hdiyy eyldim tqririn eylr dil rica sndn.
246
_________________________Milli Kitabxana__________________________
BAKILI HACI HSEYNQULUYA
Qsid
Knlmd drd firqti-hicran yaras var.
Ey saqi, sarind bu drdin dvas var.
Saqi, gzn fdas olum, cami-mey gtir,
Bimar knlm meyi-nabn fas var.
Saqi, yaq dur, meyi-nab ya tk,
l tut, blal bamzn ox blas var.
Tn xst, dil zif flk dmni-qvi,
Dhrin n yerd mn kimi bir mbtlas var?
Bir yan drdi-qrbt bir yan blayi-hicr,
Seyli-sirikimin dxi ox macras var.
Bir ahuyi-Xtay giriftar idi knl,
Grdm ki, rahi-eqd yz min xtas var.
Grdm ki, qsdi-canm edibdir rqiblr,
Xunrizlikd hr birinin mddas var.
Ddm sfr xyalna mlki-maxidn,
Grdm vtnd mks elsm, ox cfas var.
Bir gec rz eyldim ol mahi-Nxb,
Ey mh ki, gozlerimd cmaln ziyas var.
Hrnd sndn ayrlm sxtdir mn,
Lakin bamda zg diyarn havas var.
Bir nqtdir sfrl sqrd gri frq,
Xass ana ki, sn tki bir dilrbas var.
Mkld blbl ayrla ba bhardn,
Xass comaluvn glnn kim, sfas var.
ox mkl mrdir ola tn ruhdn ida,
Lakin zmannin bu qm iqtizas var.
n gu qld surti-halimi ol nigar,
Grd ki, mnd zmi-sfr iddas var.
Nrgisdn etdi jal rvan brgi-laly,
Grdm ki, da olur ciyrind yaras var
Tn il syldi ki, dem bivfa mni,
N aiqin mhbbti, n bir vfas var.
Tuti krdn ayrlm ixtiyar il,
247
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Xass ki, hd lblrimin ox sfas var.
Qddim hnuz rast edr srv tnlr,
Qmrilrin knard "ku-ku" sdas var.
Xaki-drimd mskn edir hli-dil hnuz,
Aiqlrin bu babd ox ilticas var.
Get, qamtimdn ayr gorrsn qiyamti,
Tul dirazdr, bauvun ox blas var.
Xass, n zvq var sfri-BadikubdKim, badi-Xzri ll mvv havas var.
Hr gz aanda gzlrvi kur edr qbar,
N ba, n gl, n suyu, n sfas var.
hli tamara mail olub ksbi-dvlt,
N ey-nu rahti var, n sfas var.
Bilmzl zvqi-er ndir, ya ki, mey ndir,
Meyd n zvq, ya ki, neyin n cfas var.
Getmz o mlk air olan kimsn, gr
Banda qli, ya ki znd hyas var.
Ol srvi-mhliqadn eitdim bu szlri,
Grdm ki, szlrind mzmmt nvas var.
cz il rz eyldim, ey srvi-glzar,
Srm bu qdr tusni-srk, xtas var.
ndi sfas zg olub Badikubnin,
Cah clal fzld zg sas var.
Xobxt edibdi bari-xuda Badikubni,
Hr yerd itihar glibdir, sdas var.
Duz mdni, dmir yolu, dryav neft il
qlim hft e cht ir bhas var.
Rki-sdir Cafu Xvornqdir-evlri,
Sngi-rxamilrl myyd binas var.
Tacirlri n facir olubdur bizim kimi,
Alimlrind Buzr Slman clas var.
Yox bylrind biz kimi dndaneyi-tm,
N cb, n qrur, n kibr riyas var.
Xzri snd badi verir gzlr ziya,
Ol bqeyi-mbarkinin tutiyas var.
Xass, var onda mqbreyi-hzrtiBibi, Bimar crm msiyt ox fas var.
248
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Hmireyi-imam Rizayi-Qrib kim,
Kim zayir olsa qbrin hqqin rizas var.
Bhtan dem ki, bilmz olar er qdrini,
ar meyl edn ne bir dilrubas var.
Qadirdi tbi-er ne zati-basfa,
Qaani kimi hr birinin iddas var.
Hr gusind var ne bir hli-hikmti,
Bzl sxad sfreyi-cud sxas var.
Qoy qalsn zgsi, hl gu eyl hu il,
Gr h-zat tk n sift mltcas var.
Frzndi-biqrineyi-Hac Hseynqulu
Aa Dada by ol ki, cahan sfas var.
Bikizb biriyad nzrkrdeyi-xuda,
hli-bsrd kim, nzri-kimiyas var.
Sultani-nzigard fzl kmald,
Babi-feziltind onun ox gdas var.
brahimind dvlti-brahimi grk,
smailind hli-dilin can fdas var.
Xosrov ki, tifli-novrsi-irinzbandr.
Prvizi-srdir o ki, glgun qbas var.
Hr ks ki, Sadiqind des kizb var onun,
Kzzabdr bu qvld, shv xtas var.
Yarb, bu nsli-dilki-Haci Hseynqulu
Baqi ola, n qdr cahann bqas var!
249
_________________________Milli Kitabxana__________________________
MHMMD FND MFTY
Qsid
N bartdi bu, ey qasidi-frxndliqa,
N frhdir bu, n beht, n srur n sfa!
N msrrtdi ki, var xitteyi-irvan ir,
Almi ur tutub, vcd glib rz sma!
Bu n yyami-glstand, n ruzi-novruz,
Bu n eydi-rmazand, bu n eydi-zha!
Btai-mahini edib Yunisi-xurid mqr,
Hl sultani-flk huti qlbdr mva.
Almi-pir deyil feyzi-bahar il cavan,
Qarb bir-birin bs niy pir brna?!
Dedi bir xs mn tn il kim, ey qafil,
Xbrin yoxdu mgr mrdn, ey bisr pa?!
hri-irvan glib bir flki-mcd kmalKi, kmalatna heyrandu gruhi-hkma.
Hafizi-dini-xuda, nairi-ehkami-rsul,
Naibi-ri-nbi, varisi-sultani-hda.
Bu haman xsi-flkrtbdi kim, feyzi onun
Dmi-sa kimi mvatlr eylr ehya.
Bu haman zati-mqddsdi ki, nvan onun
Eylyib almi manndeyi- turi-Sina.
Dedim:-Ey xs, yqin xitteyi-irvan bu gn
Oldu mlurn, glib movkbi-Mfti aa.
250
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Ol nbi ism lirsm o Osmanzad,
Drri-dryayi-Vidadi, ghri-qdr bha.
Dedi:-Ari, bu Mhmmd o Mhmmddir ki,
Xbrin verdi biz rmz il ahi-Btha.
Mehdiyi-srdi kim, eylyib almd zhur,
Canibi-hqq edr xlqi-cahan ihda.
Bu haman Mehdi ki, qtl eylyck Dcal,
Bu haman Mehdi ki, eylr ona nsrt sa.
Kim ki, damann tutmaz o hi-valann
Qalacaq kfr zlaltdy mxlld bda.
Glmyib dvlti-Rusiyjt bir byl min,
Grmyib dini-nbi bir bel alim, haa!
Bhsi-elmind tmamn lmayi-alm
Mhvdir eyl ki, Xrid asnda Sha.
Ey ki, rafi-cahan sndn edr xz rf,
Vey ki, Xrid zmirindn edr ksbi-ziya!
Msdri-elm db, mnbyi-insaniyyt,
Mnyi-fzl hnr, mahsli-helm hya!
Eylsin fxr snin tk xlfindn Adm,
Eylsin dhr mbahat sniyln Hvva.
Sahiba, rseyi-mdhind glib cvlan
Gstrir zg hnrlr qlmi-apkpa.
Hr bir nv il almd sn xidmt edr,
Mn d bu mdh il etdim sn trtib sna.
Dideyi-fqt il surti-hvalma bax,
Kimiyadr, nzri ds, edr xak tila.
251
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Gri var idi bu sz kim, bi-merac nbi
Bir mlk rxi-aharmd grbdr guya.
Var bir kus qabanda, lind bir ub,
Qalxzb ub olan dstini, tutmu bala.
N vurar kus o ubi, n salar yan lin,
Sordu peynbr min kim, n ndr bu da?
Ol mlk syldi kim, hq mni etmi mmur,
lmadn biri hrgah ed izhari-sxa,
Mn hmin ub il bu kus vuram bir df,
Dedi: he vurmusan ol ubi? Dedi: Ey mvla,
li olsun il, gr vurmu olam bir df
Ta o gndn ki, mni xlq elyib bari-xuda!
Var midim ki, sn ey mftiyi-pakiz-xisal,
Salasan fqt il gnbdi-grdun sda,
Hm mlk ad ola sndn, hmi bu Seyyidi-zar,
"Fczakllh b-hri czan hsna"*.
252
_________________________Milli Kitabxana__________________________
MFT HACI BDLHMD FNDY
Qsid
Glir novruz kim, etsin mzyyn ba shrani.
Gtirsin surt xllaqi-qdrt srvi-rnani,
Tklsn brdn baran ki-emi-Adm tk,
Hva qlsn hveyda arizi-zibayi-Hvvani.
Yavuqdur kim, mnlr rki-glzariXlil olsun, Bnfo eylsin izhar buyi-miki-Sarani.
Gl blbllr olsun cml smail tk qurban,
Har lal etsin da cism cani-eydani.
xa btni-smkdn Yunisi-Xuridi-nurfan,
Ed bri-Hmldn aikari-ruyi-zibani.
Mgr yyubdir slsl ki, sbr eylr zimistan,
Mgr Circisdir sari ki, kdi cvri-srmani?
Yavuqdur kim, bahar etsin cahan tazdn rvnq,
inan ki, Nuh qld yengidn mmur dnyani.
Yavuqdur kim, rxi-zibayi-gl Misri-mhbbtd
Mzyyn eylsin Yusif kimi bzmi-Zleyxani.
Nsimi-gl yetib n nkhti-pirahni-Yusif
Qla Yqub tk blbl mnvvr emi-beyzani.
Olar Firondur, Misri-mndn df oldum kim,
Bruz eylr gli-suri-ydi-beyzayi-Musani.
Yetib ol gn ki, nrgis ba alsn tti-zrrini,
Yetib ol dm ki, etsin lal zahir xuni-Yhyani.
253
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bsati-bai etsin gl msxxr yl kim, guya
Sleyman ibn-Davud eyldi hri-hirani.
Dirxti-qn olsun hamil n Mrymizra, Bruz etsin mnlrd sba ecazi-sani.
Zburi Zndxanlar eylsin Davud tk zbr,
O lhan il kim, Zrdt oxurdu Zndi-Zndani.
mn Beytl-mqdds, teyrlr Nstur Mlka tk,
Oxurlar lhni-ruhafza il ncili-Luqani.
Buludlar Naqeyi-Saleh kimi rqsan hvalrd
V lakin hml edib ol naqlr lluyi-lalani.
Yavuqdur kim, zimistan qvmi-Lut-asa hlak olsun,
Hva Ruhl-min tk gstr "ayati-kbrani".
Yavuqdur kim, rqlnsin cmali-Mstfa tk gl,
Braz etsin mnd buyi-xlqi-ahi-Bthani.
Onu tsdiq qlsn hzrti-Siddiq tk blbl,
Onu Faruq tk tvsif qlsn qmri lhani.
Yavuqdur kim, qzarsn lal xuni-paki-Osman tk,
lin susn alsn Mrtza tk tii-brrani.
Yavuqdur kim, alsn laleyi-hmr niqabndan,
Rsuli-eq grsn arizi-ali-hmeyrani.
Gtirsin zmreyi-irqi-nisar iqdi-Prvinin,
Zhrlr zahir etsin bada rxsari-Zhrani.
Yavuqdur kim, bsati mftiyi-islam tk asn
Tbaye sahti-glzard tsniflr ani.
Bahari-almara xrrm etdi almi, guya
Kramt birl Mrym sbz qld nxli-xurmani.
254
_________________________Milli Kitabxana__________________________
O mfti kim, onun hikmtd bir yeksal agirdi
Psnd etmz dbistannda Qista ibn-Luqani.
O Keyvan-mnzlt, ol Mtriiqbal kim, hr b
Nisar eylr flk drgahna iqdi-Sryyani.
Hmidz-zlmali, ol mkini-rtbeyi-ali
Ki, salm ncmi-iqbali vbal bxti-dani.
Han Musa ki, glsin vadiyi-Tiflis zm etsin,
O pakn sinsindn seyr qlsn Turi-Sinani.
Dmi-canbxi eylr mrdeyi-sdsallr ehya,
Han inkar ednlr mczi-paki-Msihani.
la, ey mftiyi-islam kim, vsafin etmkn
Mrttb qld Seyyid sidq il bu eri-ivani.
Budur mmid mvladan ki, misli-mftiyi-sabiq
Nvaln etmy mbxum fqtdn bu mvlani.
inan ki, skkiz il bundan mqddm hri-irvanda
Yazb bir nzmi-ziba, mdh qldm mfti aani.
Dedim bir tbl kim, meracd grmd peymbr,
Olur ki, aldrb fqtl salsn rx vani.
Onu aldrmad n z liyl mftiyi-vvl,
Bu df aldrar, Allah qoysa, mftiyi-sani.
mid oldur ki, sultani-bahar etdikd cari
Mxll xlti-lvan il, ey mrhmt kani!
Gl irvan ezaz il nagh xlti-mfti,
lahi, eyl Seyyiddn icabt bu tmnnani.
255
_________________________Milli Kitabxana__________________________
MFT MOLLA HSEYN FNDY
Qsid
Gtir, saqi, qdh kim, knlm zvq sfa gldi,
Yetidik feyzi-zmay, yen feyzi-xuda gldi.
gri mvsmi-mizandr, ey saqiyi-glrux,
Travtbx dhr bir bahari-canfza gldi.
Yen sirab olduq ltifati-bri-rhmtdn,
Nihali-xksali-alm nv nma gldi.
Dirxti-arizu mddtdi kim, bibrg bar idi,
Bihmdillah, ald qnlr, brg nva gldi.
Tkld sari-bllur mey vcdi-niatndan,
Qdhlrd hbabn bana zg hva gldi.
Oturmudum ken b gucyi-izltd, ey saqiKi, nagh mjd il gu qayibdn sda gldi.
Olub zmi-rmim ehya o svti-ruhprvrdn,
Deyildi svti-bigan, mn ox aina gldiKi, ey srxeyli-fvci-airani-xitteyi-Qafqaz,
Bu mlk, agah ol, ol xosrovi-irinliqa gldi.
Glib bir zat kim, ondan olubdur bll mgllr,
Dxi qm dfin bir srvri-mklga gldi.
Bihmdillah, nsib oldu sn didar bir zatnKi, mahi-tltindn gzlr nur ziya gldi.
256
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Hseyni-paktint, mftiyi-Qafqaz kim, ann
Vucudundan bu torpaa xvasi-kimya gldi.
Sri-ruhaniyan, ruhi-mcssm, alimi-lm,
Sruri-sineyi-alm, rvani-vliya gldi.
Sanrsan bir ydi-qdrtd, oldu qeybdn zahir,
Bu Qayibzad zahir oldu, dhr yz cila gldi.
kibdir tri-nqsan etmy yz min riyaztlrKi, guya ricti-gbrad, sr Mrtza gldi.
N qra biman oldu dideyi-priveyi-yarn,
O badami-siyhdn aqibt drd dva gldi.
Qbul etdi Hseyn bari-mant ruzi-zzld,
Bu nasut almind etmy hd vfa gldi.
mant rz olanda ruzi-vvl cml yay,
Db xvf hras, cml yadn iba gldi*.
Edibdir hd peyman kim, yetirsin dini tkmil,
Nizami-almin icrasna ol piva gldi.
Mhmmd msndind qaim oldu nri-hikmtn,
Tluundan o msin alm nur bha gldi.
gri oxlar todbir qlmd bu mnsbn
Vlakin ol gruhin tiri-tdbiri xta gldi.
Qdrlnmidi n nami-Hseyn ta ki bu mnsbl,
Bu mrin dhrd icrasna hkmi-qza gldi.
Quran aysin iardir.
257
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Zlali-emeyi-heyvan oldu aqibt vasil,
Bu Xzra zlmt ir ltfi-yzdan rhnma gldi.
amax hrinin mehrab kc dmd tatn,
Bu gnlr rast oldu, nki ol qiblnma gldi.
Qdm qoymaq dilrdi hximn mlki-Sleyman,
Sleymann pnah Asf ibni-Brxiya gldi.
yatinlr ru istrdilr mlki-smavat;
O qvmin dfin tiri-habi-prbla gldi.
Yetidi hkmi-nafiz imperaturi-mzzmdn,
Hseynin nisbin frmani-ahi zil-la gldi.
Hseynin qsdin etmidi gri mrsvltlr,
Bihmdillah, blay ol gruhi-qiya gldi.
Hseyn namnda n mhur idi imdad yetmklik,
Vilayt mlknn ah "vliyy innma" gldi.
la, ey mftiyi-islam, nikunam nikncamKi, xaki-mqdmin emi-cahan tutiya gldi.
N mddtdir vfasz qvm iind zaru nalanmKi, hr bir kinvrdn, ya Hseyn, yz min cfa gldi!
Dnb tufani-Nuh gz yam xlqin blasndan,
Mnim, ey naxuda, gr bama yz macra gldi.
Vlakin sabir olmaq iveyi-mrdani-salikdir,
Hdisi-Mstfadr: "lbla lilvila"*gldi.
Dostun blasn [qbul etmim] (hdis).
258
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Mrizi-frqt idim, glmyindn adman oldum,
Dili-bimarma nitqi-Msihadn fa gldi.
ki mfti snin tk glmi idi hri-irvan,
Olardan Seyyidi-dilxsty ltf ta gldi.
Biri ali-Vidadi, zbdeyi-irfan Mhmmd kim,
Mhmmd rin ondan rvaci-brmla gldi.
Biri Hac Hmidi-zlmali, hamidi-hq kim,
Gln gn irvan Qlzmi-cud sxa gldi.
Bihmdillah, nc mfti snsn, ey hya kani,
Cahan bx qldn, zatv rm hya gldi.
259
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HACI HSEYN FNDY
Qsid
O gn kim hli irvan xdlar yeksr msllay,
Tzrr qldlar baran n rbbi-talay.
Aub lav sfl balarn alardlar hr gn,
Ucald nallr yerdn tmamn ri-lay.
Giriban ak olub alardlar biar almlr,
Uaqlar ld Quranlar xard gnd shray.
Zkur hli aurdi dad yetsin ahi-Mrdani,
nas hli tvssl qldlar damani-Zhray.
Tvqq qldlar islam hli ahi-Bthadn,
Tzrr qldlar qvmi-nsara ruhi-lyay.
O alimlr ki, nitqindn olurdi mrdlr ehya,
Olardan olmad bir ar hrgiz rzi-muyay.
O fazillr ki pst etmidi feyzi abi-heyvani,
Qalub zlmtd, heyran, ddilr bir zg sevday.
Oxundu da hr gn ox dualar nri-rhmtn,
V leykn dmdi bir qtr baran shni-bray.
Zibs lis, lis etdilr ol Xzrmqdmlr,
Yazld hrfi-eyni ya v sa grduni-xzray.
gri xatibi-ttazvadn ksmdk mmid,
V leykn abi-rhmt enmdi kiti-tmnnay.
lndi su mqamndan hvadn balara ptraq,
Yanub nari-atdn ggd qular, gldi vay.
260
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Mzaci-dhr oldi mnqlib nari-hrartdn,
Rtubati-tlttf cisimird dendi sxray.
Tkld suy dalar, sngdillr sxtzm oldi,
xub ttvb vttvb sevtt rxi-minay.
Vli bir Kbyi-fzln mqamn zahir etmkn
Yetrdi hatifi-qeybi Xlili-cnntfzay.
Ki, ey srdftri-ruhaniyan, mcsi-vhdt
gr bir rhi-kafi istr olsun bu mmmay;
261
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HACI HSEYN FNDY
Qsid
Tvqqf eylm bir peyk ql irsal brqasa,
Tzrre namisin thrir ql ol bri-sqqay.
Xbrdar eyl hali-mrzdn sn ol Sleymani
Ki, hr muri Sleyman tk edbdr hkm dnyay.
O ustadi-mzzm kim, onun yeksal agirdi
Mllimdr Cneydi-Mribiyy ibn Cvzay.
Mhmmd fitrt Siddiq tsddiq mr svlt, Ki, znnureyn tk ziyntfzadur mri-qbay.
li rsm nbi tiynt, Hseyn nam Hsn xilqt, Ki, xaki-mqdmi bir tutiyadur emi-hlay.
gr Musa sa zrbil su dadan rvan etdi,
Bu, dadan hdi-kvsr cari eyir kuh shray.
Tmllqlr ki zlmt ir Xzr etdi skndr.
Yetrdi mnzili-mqsud, etsydi bumvlay.
Bu ilhami yetrck hatifi-qeyb, mlktiynt,
Rovan qld bir peyki-rvan drgahi-valay,Ki, ey dryayi-rohmt, vey sohabi-fqt raft,
la ey mdoni-ehsan, la ey mkrmtsay;
Sni verrm qsm ol heft mft mrdi-kuhi-bnan,
Sni verrm qsm bdlehel, hft rray.
Sni verrm qsm miqat hcc tvh ehram,
Sni verrm qsm trvih lbbeyk msllay.
262
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Tvqqf eylm, trif ql irvan kim, yanduq,
Sdayi-lt yerdn xar xuridi-zray.
Srfraz eyl, ey srdari-alm, hli-islami,
Dbdr Bijni-iqbalimiz bu ahi-yelday.
N mddtdr ki, tihi-qmd srgrdan heyranuq,
Yetimz dstimiz, fryad kim, damani-Musay.
N mddtdr ki, gn altndayuq, shrad srgrdan,
Dnbdr aki-emi-zarimiz yaquti-hmray.
Dnbdr rudi-Nil gri ki-emimiz, leykn
Cmali-Yusifi-mna grk bzmi-Zleyxay.
263
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HACI HSEYN FNDY
Qsid
Bu peyami eitmk hdhdiindn ol ima nzr
Svar oldu hman b bir smndr bad peymay.
Mgr kim leyltl-srad soltani-hrmdr bu,
Olub rakib Braq zm edb mehrabi-qsay.
O soltani-clalun Cbril oldu cilvdari,
Kerdi qabi-qvsnyni, yetrdi bzmi-zmay.
Yetidi bir zman irvan ol ahi-flkvkt
Ki, hli dmd m nduhi-zmay.
Knari-nhri-sdi eyldi mnzil sadtl,
O nhrn suyi dndi Kvsr eynn tsmmay.
Cmalndan tclla nuri oldi hr trf sate,
Grn sylrdi kim, Musa glbdr Turi-Sinay.
Dutub yz drghi-hqq ol h, zikr etmgin, ya rbb,
Hman lbbeyk eydi yetdi gui-hli-mnay.
Ki, ey nayib, mnabi-nqbnd, ahi-drvian,
N zmtdr ki, istisqa n gldn bu mvay.
gr mqsud barandr, bu xud bir mri-asandur,
V gr xud abi-heyvandur snndr ol flkpay.
gr mnzur sudur, abi-kvsr yadurum ggdn,
Verm nv nma, hr xar dnsn nxli-Tubay.
Mlklr kim vkil hkmrani-bad barandur,
Qulamundur tmami anlar, cy ahi-giranmay.
264
_________________________Milli Kitabxana__________________________
gr hkm eylsn, ggdn enr, yerdn xar baran,
Dutr vrad bismillah mcrihav mrsay.
Hman dm yad baran, eldi sirab hliirvani, Yetrdi hli-irvan baini vci-Sryyay.
Dedi tarixi-sali ramzi-istisna il Seyyid, Ki, tarix olmasun hli-kramt hli-dnyay.
gr dal olmiy, tarixidr ol sali-zibanun,
Bu gn Hac Hseyn pirimiz xd msllay" .
Xlusi-qdr il xidmtlr etdin dvltiRus, Nianlar imperaturi-mzzmdn ta gldi.
Ne illr onun mrin son vqat srf etdin,
Bu nhv il vcudundan cahana incila gldi.
Dansam hali-mazdn o bir, "rhi-Mtvvl"dir,
Bartlr sn, mstqbl, ey mqtda, gldi.
Vudun oldu n z lftinl muridi-kamil,
Sn tdrisd drisdn yz mrhba gldi.
Bu gnlrd snilndir rvaci-dini-peymbr,
Hzaran rvnq syinl ri-Mstafa gldi.
265
_________________________Milli Kitabxana__________________________
BDLL BOYAQIZADY
Qsid
Gldi novruz, dxi fsli-glstan ulacaq.
Blbln bad lhan nmayan olacaq.
Mahi-azar hl vvli-frvrdindir,
Dr nisar eylyck, dvlti-niysan olacaq.
Xti-nbr ikni -trreyi-dildarm tk,
Shn-glzar vali snbl reyhan olaaq.
Zlfi-hura kimi snbl aacaq trrsini,
Blbli-bixbrin hal porian olacaq.
Dnck Kvsr nharlrin suyu tamam,
Balr qeyrti-mmureyi-rizvan olacaq.
i ld glck cml prilr ba,
Oxuyub rindlr fsun qzlxan olacaq.
Lal cu eylyck xuni-Siyavu kimi,
Cnk n zali-folk Rstmi-dstan olacaq.
Lalrxlr xacaq seyri-gl glzar,
Dadil mn kimi hr bisr saman olacaq.
Ahuyi-rx edck brci-Hmld mva,
Ol qzali-xtnim trf qzlxan olacaq.
Baban ba bu ayini-sfad grck,
Snti-kamileyi-xaliq heyran olacaq,
xacaq xosrovi-gl txti-zmrrdfam,
Bad thrik edck misli-Sleyman olacaq.
Rindlr old qdh seyr edcklr ba,
Lalnin cam o dm gvhri-rxan olaaq.
Seyyida, hsrt il sn baxacaqsan ba,
Ciyrin qn kimi mhnt il qan olacaq.
Verck rng gl laly sbba-qza,
Sibtulla sri dhr nmayan olacaq.
Bu xmi-niliyi-grdundn sayi-hva,
Mxtlif rngi-zr hlyeyi-lvan olacaq.
Snd sim olmuyacaq almaa hrgiz bad,
Mribin xuni-ciyr, hmdmin fqan olaaq.
266
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Dedim:-Ey ux, bu il olma knar mondn,
Dedi-Qismt sn, lbott ki, hicran olacaq.
Gar bazr ola bizr hami bizar olur,
Zr uian kimsd cami-meyi-rmman olaaq.
Zr grk, zur ndir, sim grk, er ndir?
Zr olan kims, monitn vslimo mehman olacaq.
Yalvanrsan mn qurbann lmdn bdtr,
Xk aiq n grk kim, mon qurban olacaq?
Var is brreyi-bryan orabi-nabm,
Ne giin bad vslim sn imkan olacaq.
Dedim:-Ey x, mgr yoxdu, hqiqt, xbrin,
Mhdi bdiolidn sn ehsan olacaq.
Nec ki, bildir ta eyld z bndsin,
Yeno qorxma, bu il ol bri-drofan olaaq.
Bizi sirab edr ol bri-soxanm krmi,
vqdn xatirimiz gl kimi xondan oiacaq.
O1 li nam li cd li dil ki, onun
sri-rarhmti hreyi-rvan olacaq.
Hl bir taz avandr, znn bxti cavan,.
Tl rar eylyck, bxtl piran olacaq.
Olacaq mri-tvil i! bu srin Xzn,
Qdhi-bad ona eneyi-heyvan olacaq.
Dilbra, vsfni ql zadcyi-Abdullahm,
Onda bu baxt ki, var-izzot soltan olacaq.
Validi bdi-ilah idi msnma adma,
Bu zii bdi-dri-sorvri-mrdan olacaq.
Sadiql-qvl olan kimsdi, bilmz o, yalan,
hli-sidq ir onun br sz brhan olacaq.
Kvkb-bexti onun tazo, hl ay kimidir.
Sonra on drd gecolik bir mhi-taban olacaq.
zzt dvlti bir bdri-dirxan dnr,
mri-bdxahlri ruybonqsan olacaq.
Onda hor kard, hr ida dalt grurom,
Kirt des zim edib, ol qvlo peiman olacaq.
Halillah ki, o, zhn eyly bir mzlum,
Bel mzlumlrin halna giyan olacaq.
267
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Deslr bs niy ldrd Hseyni-rbi,
Bu fadn n Yezid bu n Sfyan olacaq.
Bir nfr mri-rir adn qoymudu Hseyn
Dnd Muxtar bu kim, qatili-dvan olacaq.
Bu lidn o Hseyn olmu idi nigrdan,
Kim lidn ki, dnr-qtlin frman olacaq.
Grmyn Hzrti-Admd linin nurin,
Xaliq mnkir olub, axr eytan olacaq.
Grk insanda iki gz ola binav bsr,
Hr kimin kur ola emi, yeri niran olacaq.
Biri zahir, biri batindi gz, ey arif,
Leyk gr qlb gz kur ola, xizlan olacaq.
Vay, gr bir nfrin hr iki emi ola kur,
Mnzili tar, onun munisi Mrvan olacaq.
Ola bu srd hr kiras ki, dayi-li,
Onda n din n ayin n iman olacaq.
Sahiba, Mhdi bdlli, ey kani-sxa,
Sn hmvar kmk fqti-yzdan olacaq.
Gri zahir gz kur olsa, bdn naqisdir,
Dideyi-batin zahir gz nvan olaaq.
Sulcani-hnrin ld, minib rxi-murad,
Qssdn dmnvn qamti vkan olacaq.
Xosrova, ad olacaqsan bu ticartdn sn.
Dmnin sud il srmaysi xsran olacaq.
Bilmyn kims nmk qdrini bu almd,
Ksck ksdiyi ppk onu, binan olacaq.
Qdri-peymaneyi-ehsanv hr kim bilmz,
Onu bimay qoyan etdiyi peyman olacaq,
Bilmisn, zairi-mvla, o Clilin qdrin,
Sn, lbtt, min ahi-Xorasan olacaq.
Grmsn xabd ay gn on bir yulduz,
Mslin vaqieyi-Yusifi-Knan olacaq.
Tutacaqsan, bilirm, msndi-izztd qrar,
Zillt il qabanda ham ixvan olacaq.
Seyyida, xtmi-klam eyl, ox incitm bizi,
Sz uzansa, bilirm, hrzv hdyan olaca
268
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bu li nam snin mtlbin oldu vazeh,
Hi bak eylm, ehsan fravan olacaq.
Bu fsahtd snin nozmv grs Mirza
Deyr, hsnt sn, xatiri adan olacaq.
Sn Seyyid bu yqini elyr axrda,
Bu kolamnda n bir reyb, n bhtan olacaq.
Grcksn bu sift dhrd bayramlan,
Zinti-bzm sn nql mey xan olacaq.
269
_________________________Milli Kitabxana__________________________
BDLL BOYAQIZADY
Qsid
Gldi novruz, mzyyn eldi dvrani,
Gtirir ba yen serv gl reyhani.
Alr bad gl arizi-dildar kimi,
Ucalr blbln flak yen fani.
Nrgisin camna jal tklr badmisal,
lin fal alr ol qdhi-mrcani.
Xani-vslin gl ab, blbl eylr mehman,
Xodu muqsinin aiq ola mehmani.
Xlvti-xasi-Zleyxay dnr shni-mn,
Qnnin ak olu pirahninin damani.
Qtreyi-jalni hr ks gr brgi-gld,
Ali-valad grr yz ghri-qltani.
Zahida, somdn dra xb, gl ba,
Bir tmaa el sn karghi-sbhani.
Sni-mateyi-qdrt gl eylr zint,
Bax gli-hmr, ol hikmtinin heyrani.
Doldurub lal meyi-jal il sarini,
Yni mey rbn tklif qlr pnhani.
Shni-glzar shr vqti olur qaliybad,
Yar tk snbl aar trreyi-mkfani.
Gtirir badi-bahar tbleyi-ud nbr,
Ta mnbr elsin badiyeyi-imkan
270
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Afitab etdi Homldn bu gn izhari-ziyaKi, ziyasndan olub cml cahan nurani.

Dnk blbli-xolh nighban yen,
Bzmi-prdrd stalr verck lhani.
Barbudn olacaq nmeyi-sari irin,
Xosrovun bzrain nisbt qlacaq bostani.
Glck seyri-mn eylmy glruxlr,
Grn onlar behit ir grr qlmani.
Ey xo ol aiqi-eydayo ki, bu mvsmd
Hmdmi-ani-hzini ola z canani.
Kim k, canan onun yoxdu bel mvsmdo
El bilsin ki, onun cismd yoxdur cani.
Ey xo ol rindi-qdhnu ki, vardr yan,
kmyir sn kimi hrgiz olmi-hicrani.
Bu sift mn d bu almd zlil oimaz idim,
Mnd olsayd gr mal mnai imkani.
N evim var, n otam, n pulum, sm zrim,
N rbabm, n kobabm, n meyi-rmmani.
N mid ilo glib yar mno yar olsun,
Qaacaq, gls, acndan dodanm qani.
Eylmz erimi bir hbb iriyc hesab,
N xar er qzlden, n deyim mn ani?
Nifrt eylr qzlimdn o qzali-rna,
Gr deyim vsfi-xti-mkin bir divani.
Ger desm seyyidi-ah nsbm, xmsn ver,
Sylyr kim, bu qedr fa elm hdyani.
271
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Xms lazmd ki, ol mcthidi-sr ata,
Ala, seyyidlr tqsim eliy rfan.
Sn hara, xms hara? Bir bu salndan utan,
Sn tki rind verir xmsn bir mstani.
Gr desm, qoy zv bir zmn st mnim,
Sylyr, lkkli etm bu mhi-tabani.
Dedim:-Ey ux, sn yari-vfadar mnm,
Dedi:-Kim yar elyibdir mlk eytani?
Dedim:-Ey srv, glmsn, sn mn blbli-zar,
Dedi:-Bayqu kimi get, mnzil el virani!
Mn glm, snd vli blbl yoxdur nisbt,
Sni tari, zv balama bu bhtani!
Snd blbl kimi vardrm gzl svt sda?
Blbln qad bu almlr-ara dastani.
nv "nkrl-svat" olubdur nazil,
Gedib, ey xr, abar birc oxu Qurani.
Hq qlb ayeyi-nam sninn nazil,
Heyf insan deylr sn kimi bir heyvani!
Qoymusan advi seyyid, n slat n siyam,
Yoxdu sn fisqd bir ermniy nsrani.
Geclr mst, gnzlr dxi naat cnb,
Uymusan btlr, trk eylmisn iymani.
Harda br bt grsn scd qlrsan o bt,
Xa olur grdnv zlfi-birfani.
Sn seyyid desm, azmda dilim lal olsun!
Etmisn trk bu gn mzhb il rkani.
272
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Dedim:-Ey srvi-btan, srm bu gun tvsov,
Sakit ol, hr n dedin, ver mn bu meydani!
Ta sn rh qlm surti-hvalm mn,
Gu ql hu il rzi-mni-srgrdani.
Hq tcllasm hr yerd gr hli-nzr,
Ey edr zovq il, bir haldr ol vdani.
Yoxdur hli-nzr Kbv btxand frq,
Hr mkanda taplr eyi-sbhani.
Bt z hal il tsbih qlr sbhan,
Get, oxu "sbbh lillah"da bu mnani.
Kimisi Kbd hqqi, kimi deyr ir grr.
Hr bir nv gzir, axtarr ol canani.
Grd hq prtvn dxtsri-trsad yan,
N mzmmt elyim eqd mn Snani.
Da Frhad alb tini irin-irin,
Grd irind hq nurini, verdi cani.
Grd Mcnun sri-xaliqini Leylad,
Dd vadilr, mnzil eldi shrani.
Grdm ksi-rxv ayineyi-camd mn,
Vacib etdim zm rbi-meyi-shbani.
Bu siftd, gzlim, hrd bir mn deyilm,
oxdu mn tk bu yerin aiqi-srgrdani.
Bilirm ki, n sbbdndi mn tnlrin,
nidirsn n sbbdndi bu barqani.
Mnd olsayd gr sim zr dvlt mal,
Gzv onda glrdim, gzlim, ruha
273
_________________________Milli Kitabxana__________________________
xmaz idin gec-gndz otamdan tra,
ylirdin o zaman salih tk pnhani.
Bs lac oldu ki, thsil qlam sim il zr,
Drdi-pnhanma hasil elyim drmani.
Mdi bdlli halma vaqif olsa,
Edr lbtt bu srgt n samani.
Bs grk ikv edim zadeyi-Abdullah,
Eydi-novruzd ad eyly bu giryani.
Bilirm yoxdu savad, ona xo glmz er,
Ola bir nzm xsusn ki, bel tulani.
Bilck ki, bu qdr air pul lazmdr,
Edck areyi-drdim o sxavt kani.
Var midim ki, ed Seyyidi-zari xrrm,
Eyly ltf il z bndsin ehsani.
Ey xuda, Mhdi bdllini ad eyl,
Ola mnsuru mzffr z v vani!
274
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HACI MEHDY
Qsid
Gtir piyaleyi-mey, saqi, slsbil grk,
rabi-nab ola bzmd sbil grk.
Edr bir-iki xm olsa mn rab kifaf,
Bu rindi-meyk piri-muan kfil grk.
Mhafizt qla ayd mni bu srmadn,
Salam zm xrabat ara dxil grk.
rabi-azri tk cam, ey bti-Azr,
Bu nar ginny bir mn kimi Xlil grk.
Gtir piyaleyi-bllurd meyi-safi,
Cmali-bariy ayineyi-cmil grk.
rabi-nabd bir vhy, mn peymbri-sr,
Bu vhy saqiyi-glhr Cbril grk.
rab rbn mn eylyirs ri-rsul,
rabi-nab bu mvsmd bir bdil grk.
lil edib mni, saqi, zmaneyi-frtut,
lac ql ki, dvayi-tni-lil grk.
Grkdi kim, gtir qvvt tni-zari,
ita zamandu, mcuni-zncbil grk.
Dxi bu mrhld qalmayb sxa hli,
Bir zg smt bu virandn rhil grk.
N xodu Qafi-qnatd olmaa nqa,
N qal cifeyi-dnya n, n qil grk.
275
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bu drdi-fqrin lac zmand olmaz,
z lac ely xaliqi-clil grk.
Bu bari-minnti-dunan kmy, ey dil,
Snin iin deyil, ol bar zuri-fil grk.
Grkdi mnim olan xlq eyly ehsan,
Grkdi adm olan olmaya bxil grk.
Dedim ba gtirr Mkkdn mn Mehdi,
Toxunmuyubdu ba Mkkd bu il, grk.
Mgr ki, Mkk trf Misrdn ba glmz,
Olubdu xk bu illrd rudi-Nil, grk.
Grnd Mkk trf balanb yolu amn,
Hicaz, qafily balanb sbil, grk.
Dedin ba yox idi Mkkd-inandm mn,
Bu qvli-hqq n isbat n dlil grk.
ban qt eldim bir dd san krk,
Hva soyuqdu, mn krki-rdbil grk.
Desn ki, yoxdu maxid rdbil krk,
Bu bard dxi bs gftgu tvil grk.
Dedin taplmr ba Mkkd-inanmaldr,
maxid taplr krk hr qbil grk.
O da taplmasa, arn et drap ta,
Mnim tk ukola mollasna enil* grk.
Drap ltf el, etsin dilimi lal xuda,
Desm ki, astar arn ona fenil grk.
inel
Filanel
276
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bu xahii edirm byl mrd mrdan,
Hmi air olan olmuya mhil grk.
Fda olum sn, ey Mehdiyi-vfaprvr!
Yannda olmuya bu szlrim sqil grk.
Grkdi mn brneydim bayi-ehsann,
Grb oleydi o dmnlrim zlil grk!
Msldi ki, kii ari, ksr uman yerdn,
dalt olasan mrdi-bidl grk.
Hr il glnd maxiy hri-Maskovdan,
Edrdin onda ta thfeyi-czil grk.
N oldu Mkky getdin, ksildi ehsann,
gr ox olmasa da, thfeyi-qlil grk.
gr desn ki, bli, fasiq sxad hram,
Bu iddan sbut etmy dlil grk.
Mni gnah elyn grmsn n yerd grk?
Kii gzyl gr srmdanda mil grk.
Bu qdr bil ki, sn mxlism sdaqtd,
N krki-taz, n mahut, n zibil grk!
Bu szlri sn mn yazmam zraftn,
Mhibblr ola ehya, du qtil grk!
Hicayi-xsmv bir zrildir qlmim,
Ala mxalifiivn cann zril grk!
277
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HACI SMAYIL OLU AAYA
Qsid
Ey vern feyzi kainat sfa,
Ad Hac Aa, vcudi aa.
Eylsin tar Hacya rhmt,
Yeri olsun o cnntl-mva.
Gu ql hu il ikaytimi,
Gstrir rzi-halma mna.
Durmu idim dnn li by il,
Tingd shbt etmy yekca.
Gldi nagh xlif dvt n,
Etdi tklif li by tnha.
Gec glsin tbaq n li by,
Mni tklif etmdi sla.
Safrin on o, xlf Sfr,
z nhs ulduzu o qlbi qra.
Ondan etdim sual, key xlf,
Mni d dvt eylyib aa?
Verdi bir nv il cvabm sxt,
Dedi ki, sn hara, tbaq hara?
N rvadr ola o mclisd
Bir snin kimi xsi-bisr pa?
Mhfili-tacirani-irvandr,
Deyil ol bzm layiqi ra.
278
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Dorusu, snmam bu haltdn,
Bu sift macra deyildi rva.
Edsn hli-dvlti dvt,
Dmy yad biz tki fqra.
Eylsin bu ii mbark hq,
Eylrm mn hmi xeyr-dua.
Bilmirm, leyk bu xcaltdn
xacaqsan n nv il, aya?
Eydi-novruzdur, bahar oldu,
axlr geydi xlti-xzra.
N rvadr ki, mn qalam ryan,
N rvadr qba geyim, n ba?
Khnlibdir qbayi-tlsimiz,
Mn bildir ki, etmi idin ta.
Tazsin versn, ixtiyarn var,
Vermsn d iimdi mdh sna.
Sni peyvst adman etsin
Xaliqi-kainat sbh msa.
Oluvu saxlasn blalrdn,
Ey ilahi, cahanda bari-xuda!
Sn daim duadr Seyyid,
Dil can il hr sbah msa.
279
_________________________Milli Kitabxana__________________________
AA BY
Qsid
Mhdi Aa, ey db kani,
Yetirn feyz hli-irvani.
Yazm idin mn mzmmt sn,
z boyun kim tul tulani.
Demi idin ki, ey tbib dib,
Niy gndrmdin o drmani?
Deyil idim ki, qrzdar sn,
Ta bileydim zm frz ani.
Sidqi mnsub etmisn zv,
Biz nisbt bu kizb yalani.
Etmnm hiyl ainalr mn,
Xo deyil l feli-eytani.
xm idi yadmdan hli-vtn,
Tapmaz idin hbib qrani.
Sni mn, syl, harda grmdm,
Eylm iddayi-btlani.
Sn mn glmim haan bazi?
Tovlayb kim snin tk olani?
Kim sni tovlayb uaqlqda,
Axtarb tap zn o mnani.
Yazm idin ki, rast otuz ildir
Dustm mn sninl rfani.
280
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Sn bu iddad yoxdu sbut,
Qazi batil deyr bu dvani.
Otuz ildir ki, mlki-rbtd
kmim zhmti-firavani.
Dm idim vtndn avar,
Grmz idim cmali-canani.
mperatur xidmt eylrdim,
hi-rus, ol daltin kani.
Ne bir inlr ki, almdm,
Mn ltf etdi ini-kaptani.
By idim gri vvlindn zm,
Leyk artrd vkt ani.
Grd n ah hsni-xidmtimi,
Pensiya feyzin etdi rzani.
Mtlbim szdn iftixar deyil,
Feli-eytand fxri-nfsani.
Admiyyt grkdir admdKim, tvaz ucaldr insani.
fsrm mn, inovnikm, kapitan,
Mn amldi feyzi-rbbani.
Siz bylikd gri tay deyilm,
Var sizlrd mnsbi-xani.
Taprbdr xudayi-rz sma,
Siz ngtri-Sleymani
Fxr edr Hzrti-Sleyman
Kapitan kims olsa drbani.
281
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Demisn fxr il ki, iri-nrm,
Yxaram pnm il dnyani.
Verirm mn sni xudaya qsm,
Gl datma bizim bu virani.
ndi gr irsn, hnrvrsn,
Get niimn el neyistani.
Ndi bu tlklrl bs karn,
zv bil hrif aslani.
Ne gldi dilin, sni tari,
Mn tay eyldin o Slmani?
Niym tay olam o Slman,
Odu almd hikmtin kani.
Dolama, ltf el, bilng mni,
Sylm bu hqir bhtani.
Fikrimi eylm praknd,
Mndn l k, sn oluvun ani!
Demi idin mn, mn Aa bym,
Gzv a, mni drst tani.
Dideyi-nadrstd han nur,
Tanya ta snin tk aani?
Han xiffad o taqt tab,
Gr ta nuri-mehri-rxani?
Tanyan nfsini, tanr hqqi,
Han mnd o feyzi-sbhani?
Sni ox yandrbdr ek ii,.
Yazmsan nqli-arpa, samani.
282
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Neylyirsn, sn n lazmdr
Eyin harda qald palan?
Nalkr shbtind karn yox,
Dym bica kicl sindani.
Eyin qeyratin ndir kmk,
Bu deyil mqtzayl-insani.
N mslmand nalkr ki, glib
nid mn kimi mslmani.
Nalkr atd z czasna,
n iind var idi nqsani.
Hq-tala deyib, mni tanyn,
zv nisbt eyldin ani.
Sn d Firon tk de: Rbb mnm,
Scdn dvt eyl imkani.
Demi idin glib bu cm gn,
Olam, ey dust, ay mehmani.
z evindir, n vqt kim, glsn,
Payvim cism cand qurbani.
Leyk sndn tvqqeim budu kim,
Hddv bil, danma hdyani.
Mn kimm gr ki, sn zn kimsn,
Fikr et, ey xst cismimin cani!
Yazmsan er il mn nam,
Amsan bir qrib dastani.
Qadirm mn d yazmaa ar,
Mdhv saz qllam inani.
283
Milli Kitabxana
Xlq bizdn qalbd airlik,
Bizik almd nsli-Xaqani.
N yazarsan, glr cavab sn,
Bilm aciz bu zar nalani.
"Sinn bissin flcruh qisas
Annayb drk ql mmmani.
284
lm lm,yaraya yara (ay)
_________________________Milli Kitabxana__________________________
KRM BY IXLBYOVA
Qsid
Krim by, ey krm kani, kramtpi sultanm,
Krimt-tbsn, grm kramt hr gda sndn,
Kb qibleyi-hacatsn, bir rkni-zmsn,
Mqami-syd ox hacilr grm sxa sndn.
Zibs ki, mrdeyi-ehsanuvun mhtacdr alm,
Edrlr fxr lhq Zmzm Cff Mina sndn.
ritmi mum tk ox ahnin xatirlri qhrin,
Mqami-mehrd ox mislr olmudur tila sndn.
Qlubi-hli-afaq olub czzab ltafn,
Glir bu babd xasiyyti-ahnrba sndn.
Sn ol xuridi-xavrsn, sn ol mahi-mnvvrsnKi, eylr mah xuridi-flk ksbi-ziya sndn.
ikaytnameyi-Seyyiddi, gu et, gri almd
ikayt grmdim ki, eylsin bir aina sndn.
Mazalla, ikayt syldim, shv xta qldm
V lakin bir gileydir eylrm, ey by, sana sndn.
Bu il qoydu mni avar bu grduni-dulabi,
Uzad bir qdr bu Seyyidi-bxti-qra sndn.
Ksildi ol krmlr, ol sxalr, ltf ehsanlarKi, hr il bitvqqe hasil olmudu mana sndn.
Mn z ixlas z tvar z halmdayam baqi
V lakin ol siftlr cml olmudur fna sndn.
285
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Budur znnim fnafillah seyrin etmisn hasil,
Muradi-hli-hqsn, dhr dm macra sndn.
Fnafil-mrd olmusan, cahani-fanidn farq,
Tki tapsn sfalar almi-mlki-bqa sndn.
Dxi ar meylin yoxdu mirsn rmuzat,
N meyli-badv sad, cbdir bu da sndn!
Sn ol xs idin, ey srver ki, hr b bzmi-irtd,
Drdi gmbdi-grdun yz svt sda sndn.
Thhl baisi-tcrid imi, mn haldn qafil,
ziza, agh oldum kim, olub zayil hva sndn.
"qarib kl qarb" nktsindr vaqif oldunmu,
Rizasan olmaa bigan hr bir qrba sndn?
Bular xud hlldir, zira ki, sn hllali-mklsn,
Olur mkllrim hll, ey hi-mklga sndn.
Bahar olcaq olur rbabi-zvq n gayilr,
Grk tapsn gayi bu bahari-dilga sndn.
amax cayi-irtdir, xsusn novbaharnda,
Mni hqq etmsin, ya rb, bu mvsmd cda sndn,
Dehistan hlinin hqqind ox szlr peymbrdn
Yazardm, etmsydim, padahm, gr hya sndn.
Yazb Mollayi-Rumi "Msnvi"d grmsn yz yol,
Xtadr dehniinlik, ey flkvkt, xta sndn.
Vcudin bir tilayi-zrri-dstfardr gri,
gr yatsan yz il torpaqd, getmz cila sndn.
286
_________________________Milli Kitabxana__________________________
"leykm bis-svadil-zm"i* zikr etdi peymbr,
Bu qvl tabe ol, ta sahibi olsun riza sndn.
Bu df hr kim, glmidin, ey mahi-mnvvr sn,
Mhaq dd Seyyid, tapmad nur ziya sndn.
Mrizi-mnrf mvt idi cismi-drdprvrdim,
Vlakin olmad hasil bu bimar dva sndn.
Msihim sald gzdn bu prianhal bimarn,
Tbibim, dil umard bir yadtl fa sndn.
Sleyman hdhdndn bir kitabt olmad hasil,
Grk abad olayd sahti-mlki-Sba sndn.
Nola xsa fanlar nh smay zv-zvmdn?
ikst stxan yetmdi bir mumiya sndn.
limdn ald dvrani-flk ol rkni-irvani,
Onun xllaqi-kbr ruhunu etsin riza sndn.
Bamdan getdi, sd fsus, onun ol klgsi, indi
Grkdir vaqe olsun sayeyi-bali-hma sndn.
Rmuzat il yazdm drdi-dil sn arifi-sr,
Edr bu Seyyidi-ixtasprvr iltica sndnKi, bu ari-bikr tyyibat-asarm grck,
la rmi-hsudan sadir olsun mrhba sndn.
gr sn ltf, ya kim, qhr edrsn-ixtiyarn var,
Rizaym mn rizasndan rizayi-iltica sndn.
halisi ox olan hrlr meyl edin! [yeni, mdniyyt doru gedin]
287
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HACI LKBR BY V
KRM BY RVANY
Qsid
Glir novruz kim, gllr mnd akar olsun,
Gln eqind blbllr glib fryad zar olsun,
Kyumrsi-tbaye eylsin mmur dnyan,
Cahan dsn nizam zint zib akar olsun.
Siyamk tk baharn divi-dey tkmd qann gr,
Glib Hungi-frvrdin ki, cng gir dar olsun.
Edib Cmid tk novruz cmiyyt ki, glnd
mn ahidlri srmsti-cami-xogvar olsun.
Mgr Zhhagi-tazidir zimistan kim, bahar hli
Xruc etmi ona yeksr ki, txti tarmar olsun.
Firidun tk bsati-glni etsin msxxr gl,
Hzar Gav tk glsin hzur, cannisar olsun.
Yetib ol dm ki, xsn ahdn Bijn kimi blbl.
Meyr lk gli-suri ona hmvar yar olsun.
Ab Key-Xosrov-asa br ba dsti-ehsann,
Sxayi-gvhri-nayab, drri-ahvar olsun.
Sipahi-sbzni ksin bahar afaq Rstm tk,
Zimistan Bhmn-asa saliki-rahi-frar olsun.
Hciri-rx mkrindn hrasandr dili-blbl,
Nen kim, istmz Shrab tk gl zxmdar olsun.
Flk Piran bnzr, leyk olmaz mkrdn xali,
Aylsn qmriyi-Kudrz, ondan huyar olsun.
288
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Frar badn rcasibi-dey olsun amad,
Qvayi-namy n Lkri-sfndiyar olsun.
Tkbdr brqi-tndir bad Darayi-dey qann,
Grkdir kim, bular Canusipar Mahyar olsun,
Kmani-Rstmi qvsi-qzeh versin nian xlq,
Xdngi-jaldn dey kibusi dilfikar olsun.
qayiq cu glsin xakdn xuni-Syavu tk,
mnlr damni-Rudab-asa lalzar olsun.
Framrzi-bahar Bhmni-dey kdi gr dar
V lakin qoymad rx z kuhi paydar olsun.
Zimistan bir fsad etmidi kim, Key-Xosrov
Kudr Tutub Gurgin kimin hbs etdi ta kim, xar zar olsun.
Bli, hli-fsadn halna zindan mnasibdir,
lahi, bu zimistan, dhrd bundan da xar olsun!
Bahari-dilga etsin msxxr cml afaqi,
Alsn lallr, gllr, zman mrzar olsun.
N qm qaldsa zindanda zimistan, daima qalsn,
N qm za znlr zar olub, hmvar zar olsun!
Tki Hac li kbr beyin mr diraz olsun,
Tki almd clali-Krim by brqrar olsun!
Qala, yarb, onun bdxahi almlrd srgrdan,
Bunun dmnlri hr bir mkanda rmsar olsun!
Onun bdxahna xllaq alm yz bla versin,
Bunun dmnlri yz min qm drd dar olsun!
Ona br kim mhbbt ets, olsun daxili-cnnt,
Buna hr kim ola dmn, yeri darl-hvar olsun!
289
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Onun bdxah dsn, barilaha, ahi-zindan,
Bunun hbab, yarb, kamiyar kamkar olsun!
Flkqdra, bu gn novruzdur, yyami-irtdir,
Bu gun ruzi-irt siz cnab sd hzar olsun!
Bu gn airlr randa yazallar mdh yanKi, seyti-fzli yann cahan itihar olsun.
Edr airlr nam yanlar zrii xlt,
lahi, eyl kslr alm ir tacdar olsun.
Mni-biar yazdm hn bu ziba eri-ivaniKi, ta vsafiivz mnd cahan yadigar olsun.
Bu xidmtn grkdir ltfvzdn xrrom olsun dil,
Xzani-mhntim dnsn srur novbahar olsun.
N lazmdr sizin tk xslr sa ikn almd
Mnim qmdn qaralsm ruzigarm byl tar olsun?!
N lazm siz tk almd hmalr var ikn Seyyid
Gzib kerks kimi hr sfr zr rizxar olsun?!
N layiqdir olam mdyun hr baqqal llaf,
Tlbkaran biprva mnmn bimar olsun?
Ghi qalsn qlmdanm girovda, gah dstanm,
N dild taqtim qalsn, n ld ixtiyar olsn.
Bu q kim, mn keirdin, kcmsin bir kafr, yarb,
O gnir kim mnim vardr, ona dmn dar olsn!
Grk bu fsld evlrd yansn mi-novnzi,
Grk hr arnb sfrlrd xkbar olsun.
Uaqlar vq il bayram geysin rxti-lvaniar,
Bznsinlr ik tk cml, rki-lalzar olsun.
290
_________________________Milli Kitabxana__________________________
N grd xkbar Aim, n rni-novruzi,
N hm bir rxti-lvan kim, bznsin akar olsun.
gr bundan ziyad rh qlsam hali-zarmdan,
Budur xovfim ki, mirati-zmir zr qbar olstn.
lahi, mrvz olsun cahan mlkn d tulani,
Mbark nzi-novruzi siz, ey hriyar, olsun!
291
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HACI MOLLA QNY
Qsid
Gt ald, qneyi-mmid xndan olmad,
Glni-iqbald bir gl nmayan olmad.
Novbahar oldu, ald cml gllr, lallr,
Pst tk mqsudimiz badam xndan olmad.
Vsli-gldn blbln ad oldu qmgin xatiri,
Xatiri-qmginimiz almd adan olmad.
Shvlr sbz oldu feyzi-bri-gvhrbardn,
Novbahari-arizu sbz xuraman olmad.
Glsitani-alm oldu sbz royyan, ey knl,
Glni-iqbalmz sorsbz ryyan olmad.
Cam doldu lalnin glnd drri-jaldn,
Brgi-ey zr mn bir drr qltan olmad.
axi-Aqrdn tvlld eyldi Yhyayi-gl,
ahidi-brgi-tmnnadan bir olan olmad.
Mrymi-zrayi-qn dodu sayi-gl,
Qneyi-mmulimizdn bir gl ehsan olmad.
xd Yusif hbsdn, qurtard Bijn ahdn,
Yusifi-mqsudimiz n dfi-zindan olmad.
Saqiya, novruzdur, hngami-am baddir,
Qan dnm badni idik gr, qat olmad.
Mahiyi-bryan, kbabi-brrdir kim, saqiya,
Yunisi-mehri-flk Hut ir pnhan olmad.
Brikst oldu cahanda svlti-srmayi-dey,
Sfheyi-glzar pamali-glstan olmad.
kr kim, oldu qrabl-beyn zail badn,
Blbli-xolh mhrumi-glstan olmad.
Yasmn mzin xartmd gr Zhhaki-dey,
krlillah kim, onun drdin drman olmad.
Oldu ya Gav tk Novruz dey Zhhakna,
Ba onun pamali manndi-Sifahan olmad.
Bu iarati bilir hli-bart, saqiya,
Bilmyn rmzi-rmuzi hli-rfan olmad.
Mqsdim Novruz vsfindn n eydi-tazdir,
Yz bel eyd oldu, hrgiz kar saman olmad.
292
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Gr prianxatir oldum, saqiya, yoxdur qmim,
Hans mcmdir ki, axrda prian olmad?
ylib bir ah vrngi-xilaftd bu gn
Kim, onun bir murin hmta Sleyman olmad.
Cnnti trk etdi Adm, raib oldu kuyin,
Grd kim, kuyin hmta bai-rizvan olmad.
Grs idi nurini, eylrdi scd Adm.
Nhyin mnkir onun almd eytan olmad.
Tni-rmh zxmi-tir zrbi-tiindn onun
Hans farisdir ki, ol xak il yeksan olmad?
Xaki-pay tutiyadr hli-alm emin,
Ali-Mrdan xaki-pay ali-mran olmad.
Xzr peymbr zlali-ltfnn ehyasdr,
mri-tuli-Xzra bais abi-heyvan olmad.
"La fta illa li, la seyf illa Zlfqar"*,
iri-hq nindn zg n nvan olmad.
Ol mllim "ilml-sma" dbistanndadr,
Elmd dris ona tifli-sbqxan olmad.
Bilmdi hr ks o ah kim, vsiyyiMstfa afeyi-qvlind ol ks hi-iman olmad.
mrin asi olan qald chim ir mqim,
Fzlin mnkir olan mslim mslman olmad.
Ey vsiyyi-Mstfa, vey tacidari-hlta,
Olmayan akr sn almd sultan olmad.
Bunca kim, vsafi-fzlin qld dmnlr nihan,
Gn tki tapd ziya, bir zrr pnhan olmad.
ahsn, oxdur vilaytlrd krlr sn,
Hi bir akr misali-hli-irvan olmad.
Xass kim, bir akeri-yekrngdir Hac
Qni-Kim, onun zhd vrd tayi Slman olmad.
Olmad bir ks ki, hbbndn onun ad olmasn,
Olmad bir ks ki, bzndn peiman olmad.
Etdi ox tutini ol ayin il trbiyt,
Oxad insan nitqi, leyk insan olmad.
Aftabi-feyztab gri qld prveri,
li kimi oul yoxdur, Zlfqar kimi qlnc
293
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Leyk hr sngi-siyh lli-Bdxan olmad.
oxlar feyz atb ol mnbi-ehsandan,
Kims, Seyyiddn siva, mhrumi-ehsan olmad.
Kbyi-iqbaln sy il vsaf eyldim,
Navdani-rhmtindn feyz baran olmad.
Var midim ki, bu gn novruzdr, etsin ta,
Hacdan gri mn Qurbanda qurban olmad.
Seyyida, sn haciy ixlas il eyl dua,
Baxma kim, ltf sn km, ya firavan olmad.
294
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HACI MOLLA QNY
Qsid
Hac Molla Qni, cy taciri-hri-irvan,
Ey aan izzt il ksbi-hlal dkkan,
Ksbi-ruzid mxxsdi deyilsn kahil,
Nss il kahili kafr dedi soltani-cahan.
hli-ksbi eieyib mdh ahnahi-rsul,
Dedi "kasibdi hbibulla"*, ya ruhi-rvan!
Snd yox zrr qdr gfteyi-vvldn sr,
Qvli-sani grnr snd srpay yan.
Olmusan am shr ksbi-hlal mul,
Mclisind n yalan var, n dru bhtan.
Vqt kim, ksbi-hlalndan olursan fari,
Qlb asud nmazn, oxuyursan Quran.
Bundan artq n deyim mn sn, ey can, trif?
Bundan artq n deyim mn sn vsaf byan?
N raftdi bu kim, qosrvi ali deylr,
Qoy aac il daa fxr elsin biv kan.
N raftdi bu kim, xz deylr puiv,
Pusti-heyvandr, ona fxr elsin qoy heyvan.
N rfdir bu klah olsa Buxara drisi,
Qoy ona fxr elsin taz quzu, ya ki oban.
rfi-mrd sxavtdi, kramt scd,
Kimd b iki sift olsa odur hli-cinan.
Kasb Allahn dostudur (ay).
295
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Birinin send, zizim, grrm asarn,
Biri zahird v lakin biri olmu pnhan.
Grmm ox sni scd elyn xllaq,
Gah, gah da grrm xlq edirsn ehsan.
Leyk hr bir sifti etmy tkmil al,
Olmasn mahi-mnvvr kimi snd nqsan.
Sizdn tr bu il, ey dust, kirdim zhmt,
Gh bihxan olurdum siz, gh mrsiyxan.
z linl eldin pullar yeksr tqsim,
Gttguy lb ab eylmdim ikv byan.
On manat oldu o mclisd brati-Seyyid,
Mndn artq aparbdr pulu hr bir heyvan.
Verdn on min mnati heyf o qancaq liya,
Bir grk razi idi bu qismt ahi-Mrdan.
Nvhxann pulunu axsr haa elduz,
Oldu aftdil ol blbli-glzari-cinan.
Atduz stn onu Hac liabbasn,
Dedi ki, Hac Qasun hac deyil altda qalan.
Grsn oldumi mlum ki, kim altda qalub.
Kim olub altda qalan, ta kim olub st xan.
Ban n hac, mcmui-zraftdi bular,
Yazmam ki, oxuyub, xatirin olsun xndan.
Gr deym qlbv bir tkc dyn sz, haci,
Dilimi lal elsin qadir hyyi-sbhan!
Sn mnim khn vliyynnmimsn ki, snin
Grmm nemti-lvanvi mman-mman.
296
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Elmi-Haruni grk, dvlti-Qarun n grk,
N hnrdir birinin plu ola yz milyan.
N rfdir birisi nsli-peymbr olsun,
Olmaya tati-peymbrdn onda nian.
N tfzzld biri elm oxuyub alim ola,
Hamdan artq idi elmd mlun eytan.
Qrzim slsilcnban biz sn olmaq idi,
Eydi-novruzd oldum sn mn thniyxan.
Alr lalv gllr, glir yyami-bahar,
Xlti-brk geyr ynin axi-ryan.
N rva bir bel mvsmd mn, ey sahibi-cud,
Geymyim ynim ezaz il rxti-lvan?!
Var midim grn Seyyid asari-sxa,
Eyly xatiri-mhzunini ltfn adan.
Barilaha, olasan dhrd daim xrrm,
Yetmsin dvlti-iqbalv asibi-xzan.
Hq bu almd Mhmmdl sni ad etsin,
Behqi-xtmi-rsul, afeyi-hli-syan.
297
_________________________Milli Kitabxana__________________________
MR BDLQN AAYA
Qsid
Mbark eydi-xrrm, fsli-xo, vqti-tmaadr,
Mzyyn oldu alm kim, bahari-almaradr.
Qlr mvati-glzari nsimi-sbhdm ehya,
Qiyamtdir mnlrd, mgr kim, hri-kbradr?
Mslsl oldu snbllr, ald lallr, gllr,
Qlrlar nm blbllr, mn bzmind qovadr.
Bnf xtti-yar-asa mnlrd olur peyda,
zlfi-ahidi-rna yen snbl mtrradr.
Glstan kib cdvl xti-reyhan il dvran,
Bu ya rjngi-Mani, ya kitabi-Zndi-danadr.
Tclla qld gl nari ki, yaxd blbli-zari,
Grnlr shni-glzari deyr kim, Turi-Sinadr.
Gl ghvar ir trpdir badi-sba gahi,
Sanrsan ki, bu Mrymdir, o mhd ir bir sadr.
Salb neylufri-nynini ab madri-giyti,
Deyirsn kim, bu Yuxavidrr, ol tifl Musadr.
Pri-blbl ndir vchi ki, yanmaz ati-dildn,
Bu brahimdir guya ona, ol qvm dadr.
Kitabi-hikmti rh eylyir glzar-ara blbl,
Mgr kim, blbli-xolhc ol qtayi-Luqadr?
Sfayi-Kb tk artd sfas ba bostann,
Bsani-ahi-Zmzm br tari ba sqqadr.
298
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Hrm vqiyl sflr balayb gy zr durnalr,
Cahan lbbeyk svtndn dolubdur, ur brpadr.
gri kuhlr geymidi a ehramlr qda,
Olub emaldn fari, bu hm bir feyzi-zmadr.
xbdr pivaz gldn tr snbl susn,
Mgr gl zayiri-beyti-xudayi-heyy danadr?
Mgr hcdn glir gl, pivaz eylr onu blbl?
Mn bir mrdir mkl, bu n rmz n iymadr?
Mgr hr olur vasil bu gn ol alim kamil,
Fniyy zm fazil ki, elm helm dryadr.
Mhmmdzadeyi-Heydmsb, sibtiblqasim, Gzini-nsli-yasin, behtrini-ali-Tahadr.
Sfayi-Heydr Sfdr, hyayi-paki-peymbr,
mali-bakmali-dilgasndan hveydadr.
O ahn puridir kim, baisi-icadi-almdir,
O mahn nuridir kim, varisi-nhar tubadr.
O ksdir kim, onun cddi qlbdr seyr flaki,
Nbiyy Haimiyy ahi-qba, mahi-Bthadr.
bi-srad gldi mscidi-qsay ol mvla,
Bu szdn, ey sxnvr, ahidim mebrabi-qsadr.
Fni namnda vaqedir onun nami-humayuni,
Finayi-tbi-pak bli mhuri-dnyadr.
Fni ol ks deyildir kim, ox olsun dvlt mall,
Fni ol ksd kim, aned, bu zati-mlladr.
Bihmdillh ki, bu bdi-nidir, hm z qane,
Qnat qafnn simrdr, bir mri-nqadr.
299
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Girami qardadr mcthid ki, bu ahan ir
Zbani-iv snni onun mdhind guyadr.
Hsn nam Hsn xlq Hseyn MrtzasvltKi, nuri-hmd-Mrsl onun vchind peydadr.
Mgr kim, brci-vahidd tlu etmi iki kvkb,
Biri guya tariddir, biri guya ki, iradr.
Bulardr xsi-ruhani, bulardr Mstfa cani,
Bulardr bdri-sbhani, slili-mahi-Bthadr!
Bulardr nsli-Taha, hasili-mzmuni-zlqbra,
Cahan br lfz tk peyda, bular ol lfz mnadr!
N qm bdxahi olsa bir ne naks bu mvlann,
Drmi rtbsindn kims ki, nslil mvladr?
N nqsan ahi-Bthay buhlin mxafindan,
Kmali-msi-vhdt kim, onun vsfind guyadr.
Hzaran kr kim, gldi yen ol alim kamilKi, feyzi-mqdmindn hri-irvan cnnt-asadr.
Bu il getmidi "Beytullah"a bir xsi-krim ilKi, bir hli-krmdir rfi-hr pir brnadr.
Xlili-xlltfza beytini etdi tvaf ol kim,
Simayili-nsbdir, xlqi rki-mki-saradr.
lahi, baqi lsun izz cahi, vkt aniKi, zatn baisi-tzvici-ri-paki-qrradr!
Hseyni-Krbla hqqin, yarb, rhmlr eyl,
Hseyn hm Rhim ltflr kim, zati-valadr!
Bala sn imami-Cfr hm Cfri, yarb,
Bu vlad ta ql ta ki, r fr brpadr!
300
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Edrlr ehtiram ltflr vladi-Zhray,
Bulardan adxatir Mstfav ruhi-Zhradir.
gri dhrd ox kimslr syyah olub, mma
Syaht alim il eylmk bir feyzi-zmadr.
Onun fzun qlsn crini, hm syini mkur,
Bridir reyb nqsandan ki, bir hli-tvlladr.
la ya ey yegan mcthid kim, blbli-tbim
Hvayi-vsfi-glzari-kmalatnda eydadr.
Ken il eydi-novruz idi, grdm ltf ehsann,
Bir ildir indi zvq xatiri-zanmda peydadr.
Yen vardr midim kim, bu il, ey mridi-kamil,
Grm ltaf ehsann ki, xatir prtmnnadr.
Dualr eyl, Seyyid, ol mini-hzrti-hqqKim, oldur sahibi-xlqi-Hsn ismi-msmmadr.
Hmi ta ki blbl ad olur glzari-fzlind,
Hmara rkdn kim, za il ol xar brpadir.
Ola hbabvz dilad, drd qssdn azad,
N nifrin eylyim bdxah kirn, peyvst rsvadr.
Zkami var cl kim, buyi-gldn eylyir nifrt,
O yzdn istmz xuridi kim, xffa madr.
301
_________________________Milli Kitabxana__________________________
UURLU BY IXLBYOVA
Qsid
Aliana, sn daim ola Allah kmk,
Hkmv tabe ola mri-qza, dvri-flk;
Gr snin lcamn il eylms dvr zmin,
Olsun czayi-flk biri-birindn mnfkk.
Varm yadnda ki, ol mclisi-irtd mn
Ken il mlki-Qtd n brat eyldi bg?
Bir taar buda idi fqti aliann,
Bir d yazda aparam yan buzovlu bir ink.
Ev glck eldim nql ink shbtini,
Nhrsin alxama baladlar yrnmk.
Bir ne kndi dxi budaya hazr eldikKi, gln vqt srncam olunsun bik.
Bir ne vqt keib olmad buda hasil,
Fikr qldm ki, hl yax deyildir dinmk.
Domuyubdur o ink blk hl, sbr eyl,
Sbr "mftahi frcdir", kiid sbr grk.
Blk ox palq olubdur Qtin yollar,
ixa bilmir yoxuu ykl olan at, ek.
Gzlyk blk inkl bel glsin buda,
Yaz olar yol quruyar, shl olu buda kmk.
Leyk bir il ki taman oldu, bu oldu mlum:
Aliann qrzind yox imi ey vermk,
Fikr qldim ki, bu hvali-xcaltxbri
Filhqiqt ki, deyil yax Krim by bilmk.
Hm bu keyfiyyti filcml Uurlu bydn
Vacib oldur ki, yazb knhn thqiq elmk.
Fikri vermkdir gr, bir bel txir ndir,
Var is zg xyal, onu da fikr etmk?
Seyyida, bsdi bu bihud xyalndan usan,
Lvhi-dildn bu xyalat rqumin el hkk [?]
Bu n budadi ki, hr lhz tmnnas il
302
----------------
Milli Kitabxana------------------
Gah un tk aanb, gh sarahrsan cov tk.

Bu haman budad kim, Admi cnntdn edb,
Bu haman budad, Hvva bana gtd klk.
Ol ki tqdir sn qismt edibdir ruz,
Olasan qane gr "la txfllah mk'.
303
Qorxma, Allah sninldir.
_________________________Milli Kitabxana__________________________
KRM BY IXLBYOVA
Qsid
Hzar kr, knl, mvsmi-bahar glir.
Fzayi-gln-ara nmeyi-hzar glir.
mnd snbl aar trr zlfi-dilbr tk,
Mam buyi-xo nafeyi-tatar glir. NvayiBarbd lhceyi-Nkisa tk,
Bu mrzard fryad mri-zar glir.
Dmnd lxlxeyi-tar mk ud olur,
mnd zmzmeyi-ng ud tar glir.
Nisar edir mn drr gvhr bri-bahar.
Bsani-sail ab pnsin inarglir.
Bnof pirvi-lkri-bahar olur,
Tsvvr eyl ki, Rum zr Zngibar glir.
Kmani-Rstmi qvsi-qzeh edr zahir,
Dey kbusi kimi tir zxmdar glir.
Bahar Gav kimi naghan xruc eylr,
kuhi-svlti-Zhhak tarmar glir.
Drid phluyi-Shrab tk olur qn,
Shab dideyi-Rstm tk kbar glir.
Diyari-ba Firiduni-gl olur sultan,
Srudi-thniyt ndlib sar glir.
Grnd gln-ara snbli-dilaran,
Xyal trreyi-prpii-zlfi-yar glir.
Xoa ol aiqi-xobxt kim, bu mvsmd
Bsati-irtin yari-glzar glir.
N qn tk ciyri hicrdn dnr qan,
N xatirin qm-drd xar-xar glir.
Mnim d dvr brim rvzeyi-cinan dnr,
gr knanna ol rki-novbahar glir.
Grnd qnd lbin ol bti-krdhnin
Gzm cml cahan mlki-Qndhar glir.
rabi-nab mni-zar ol krlbsiz
Fraqi-fiyi-zlfil zhrimar glir.
O tari-trreyi-prpi xm fraqnda,
304
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bu rvnay cahan gzlrim tar glir.
Yqin bil ki, frhdn xar tnimdn can,
gr ki, mjd gl hr hriyar glir.
Gtir piyal mn, saqiya ki, mxmurm,
Fsil olsa gr, mhnti-xumar glir.
Gtir piyal ki, tsiri-baddn, saqi,
Gzm bu dr divar lalzar glir.
Gtir piyaleyi-glgun ki, bhri-tbimdn
Knara yz ghr tbi-ahvar glir.
Gtir piyal ki, mxmur olub qlm tvsif,
O srvri ki, mn mdhi iftixar glir.
Krimi-zlkrm mnbyi-mnabeyi-cudKi, cudi-sfrsin Mn rizxar glir.
Desm shabi-krm ol Krim thmtdir,
Desm bhyari-ta himmtin ar glir.
Bir ibtilay dar olsa ol yeganeyi-sr,
Min nasir ona ruhi-ht ar glir.
Qzaleyi-flki-pir z ixtiyar il
Kmndi-himmti-valasna ikar glir.
ikar zm els nsri-rx rbtl,
O ahbaz qlr meyl, aikar glir.
Bu vchdn ki, o ahn drinddir izzt,
O astany hr hli-etibar glir.
Vleyk bilmyirm, taleyim dnbd mnim,
Knl fraq il zillt dar glir.
O vqtdn ki, gedib hrdn o mabi-krm,
Zmannin mn nqsan hr n var, glir.
Ghi sid qi halm edr drhm,
Ghi dil bdil mr aikar glir.
Dbd naks nadan lin fsann,
Behit naqsin nari-qm mahar glir.
Sheyl-xasiytm dmnimd ali-zina,
N qm, mqabil gr mrdi-nabkar glir.
O ks ki, rvzneyi-ptdn tapb ruzi,
Hr ayin hrayin ruzigar glir.
Vlcyk rvnqi olmaz o grmi-btabn,
Sheyl tabi edr mr tarmar glir.
305
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Knl, bu qdr bel ixtiyardn dm,
Yen maxiy ol sahibixtiyar glir.
gri Qaraala eyldi gnn qar,
Tlu edr yen gn, b gedr, nahar glir.
Yen o srvi-rvan lal tk xar da,
laci-drdi-diti-zar dadar glir.
Bsati-bai edr Tur gl tcllas,
Tclliyati-xuda ba aikar glir.
mimi-mk tutar shni-ba shran,
Bnf seyrin bu zlfi-mkbar glir.
Yen qula yetr svti-nalcyi-drrac,
Sdayi-kpkdri zibi-kuhsar glir.
Xuda krimdir, ey dil, qrar tut bir dm,
Glir Krim byin knln qrar, glir.
Yen dr sn ol Sdi-kbrin nzri,
Yen mdarna bu rxi-kcmdar glir.
xar bu za znlr fzayi-glndn,
Hzar nm il ndlib sar glir.
Bu arxa su glib, mmid var bir d gl,
Yetr snubr zvq, abi-cuybar glir.
Dxi bu xaneyi-mhntd qalmasan sn mat,
Yen hrayv ol miri-hsvar glir.
Fda olum sn, ey xirmni-nvali-ta,
Hr il vzif mn buda bir taar lir.
Glib payzda biz nisfi-budamz, lakin
mid var ki, qalan nisfi bu bahar glir.
Mdaxil azd, mxaric fzun, n ar qlm?
yal qsssi qlbi-hzin bar glir.
lahi, eyl bu zatn claln fzun,
Hmi nasir ona ltfi-kirdigar glir.
li nbirsidir nki bu Hseynzad,
Cza gnnd liv Hseyn yar glir.
mr slalsinin mrn eyl fzun kim,
Mmmrin onun feyzi-bimar glir.
lahi, eyl Simail* canm qurban,
smayla.
306
_________________________Milli Kitabxana__________________________
O tifl Hacr Sara ki, cannisar glir.
Hicab ismt il eyldin dua, Seyyid,
Aa bu eri gr, afrin hzar glir.
Qnat eylmsn afrin, yoxdur qm,
Bahard sn bir sbi-rahivar glir.
lahi, mr elsin bu krm il aa,
N qdr alm kim, fsli-nvbahar glir.
307
_________________________Milli Kitabxana__________________________
AA BY SOLTANZADY
Qsid
Sahiba, ey kim, snit vsafi-zatn qlmaa
rseyi-dnyay vvldn snaxan glmim.
Kbeyi-mqsudimiz snsn, Minadr drghin,
Bu Minayi-dvlt qo kimi qurban glmim.
Dumni-Mrhb-misaln qan qhan etmy
Zlfqari-Heydrm, dnyay ryan glmim.
Srvra, ayd getmidim Dastan seyrin,
Bu sfrdn olmuam xeyli peiman, glmim.
Grmm bigan dstind babamn mlkn,
Qeyrtimdn qn tk barm olub qan, glmim.
Bu sfrdn dmm hdsiz qaranlq gnlr,
Dnmm nisfindn tm ay, nqsan, glmim.
hrd bir nv qurtardim orucluq ayn,
hri-vval ir bu drgah mehman glmim.
Ta ki bu drgah glduin, ruh tapdm tazdn,
Eyl bildim, sahiba, dnyay olan glmim.
Fqr drdil mizacm istiqamtdn db,
Bilmim ltfnd var ol drd drman, glmim.
Bir mhqqr mur idim llrd srgrdan gzn,
Txti-izztd sni grdm Sleyman, glmim.
Sahiba, bu glmyim qdmki glmk tk deyil,
Gri bu drgah mn hr il firavan glmim.
308
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Mn zm hrnd xatircmlik tapdm, glib,
Leyk bir cmin qoyub haln prian glmim.
Zahirn evdir ad, amma unu, budas yox,
Atmam guya ki, bir khn dyirman, glmim.
Salmam ancaq el bir hftnin ncamn,
Qoymuam bir tay kmr, on be dd nan, glmim.
Bir mslman yox ki, tutsun bir mslmann lin,
hri-irvan grb bir kafristan, glmim.
Hamdan bdtr bu kim, ardmca akrzadnin
emi-hlasn qoyub k il giryan, glmim.
Sahiba, bu yazdm hrfin biri bhtan is,
Bil ki, mn islam bs manndi-Mrvan glmim.
ar ql kim, getdi ldn xanman Seyydin,
Snsn, ey sahibkrm, sultan, xan Seyyidin.
309
_________________________Milli Kitabxana__________________________
AA BY SOLTANZADY
Qsid
Aliana, Aa bk, eyni snn xidmtv,
Ba gr rb Xurid flk hr saat.
Omrn olduqca bu saati-flkdn b ruz
Derd grmiysn hi mkddar saat.
Dmnn qoynuna saat qoya gr ziynt n,
Nii-qrb tk ola xsmin nitr saat.
Ol sabir ki, glr saat iindn gu
Eyliyr ismi-hmayunuvi zbr saat.
Sahiba, mqsudi-Seyyid sn xud zahirdr,
Bunca kim qafiyd oldi mkrrr saat.
Varm yadunda ki, Bakud didm saat alaq,
Vd verdn, versn sn mn digr saat.
mdi aydu ki, drd ay gedr, yox sri,
Qu olub, yoxsa gg udi, tapub pr saat.
Gri mvcud is bs illti-txiri ndr?
Yoxsa yadundan olub mhv o kafr saat.
Halillah bu n znndr ki, sxadn qalasan,
Nzrnd bilrm xak brabr saat.
Sahiba, atd qzadn mn saat qabi, qzadn mn!
Olmad heyf o qab ir myssr saat
Mni bu drd nec gmsn, ey kani-krm?
Ki, qoyub qoynuna hr bisrpalr saat.
310
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Dn flkdn bu hekaytd ikayt eldim,
Dedim: ey rx, qoyub qoynuna hr xr saat.
Mn ki, ey rx, snn iv da atmamam,
N olur, hm qoya bu Seyyidi-mztr saat.
Tnil verdi cvabim flki-minayi, Ki, n layiq qoya vladi-peymbr saat.
Bir baban var idi kim, tapmaz idi iki rk,
mdi sn xahi edrsn qoysn br saat.
Dedim: ey rx, mnim va, Aa bg tk ahim,
sts yer yz hr gn olu yeksr saat.
Ol Aa bg kim, onun fqt ltafndan
Qoyub ikramil hr pir qlndr saat.
Saat n flk hkm ola gr cari,
Oli filhal dnb mahi-mnvvr saat.
Mxtsr, tuli-klammdn, ya kani-krm.
Seyyidi-zar grkdr ola zivr saat.
Bu tmnnad gmanm budu kim, eyb degila,
z aasndan gr ists anr saat.
311
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HACI MR BY RVANY
Qsid
Olub rncidxatir ki knlm bir nfr bydn,
Hras eylr ilan vurmu kz tk indi hr bydn.
Mzaqmda betrdir xasiytd zhri-qatildn,
gr bimar knlm hasil ets glkr bydn.
Eitmiki, bylr himmtindn r dnr xeyr,
Brdn niam nifrt ki, xeyrim oldu r bydn.
Dxi bylr bsatn grmy hrgiz gzm yoxdur,
gr xeyrim ola hr gnd dnyalar qdr bydn.
Tqrrb eyldim hr byl, mn bdbxtlik grdm,
Xoa ol xslr kim, oldu onlar bxtvr bydn!
Mnim xud dan immidiyl axr hprim snd,
gri balayb dnyad oxlar bal pr bydn.
Dirxti-biddn etmk smr mmidi asandr,
Vli mkld xeyli tutmaq rnmidi-smr bydn.
ikayt eylyrdim dn gec yz ah zar il,
kirdim riteyi-nzm ki, kmidim nlr bydn.
Zbani-rnd ab bir yari-danadil ki, ey Seyyid,
Qiyas etm tmamn bylri sn bir nfr bydn.
Tutaq ki, bylrin vardr ziyan qeyri-kslrn,
Tvqqe hlisn sn, air olmaz zrr bydn.
312
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Gzndn glsin ol nam ehsanlar, o nemtlrKi, aldn gah buda, gah pul, gah at xr bydn.
Bel bdxrclik kim, snd var tab eylmz drya,
gr mdn ola, canm, qutarr sim zor bydn.
Grkdir sndn etsin lhzr bylr cbdir bu,
Utanmazsan ki, bs sn eylyirsn lhzr bydn?
Yadndan xd yoxsa ol brnci-tazv birnc,
Glirdi xitteyi-irvan yk-yk hr sfr baydn.
Bu n kufrani-nemtdir, bu n asari-bidtdir,
Qlrsan n ikaytdir bu ol sahibhnr bydn?
Han ondan sva, insaf ql, bir by ki, tutsun l,
Mgr mqsud olur hasil cahan mlknd hr bydn?
Bu il bs han budan, hans bydn xeyr atdn sn,
Muradn hasil oldu syl hans taci-sr bydn?
Filan bydn n oldu hasilin, yainki behmandan,
Bu il nfin ndir, gl vazeh eyl mxtsr bydn.
Dedim ey dust, xamu ol ki, bu tqsir sndndir,
Tmnna etdiyim yoxdur bu il bir mahzr bydn.
Tmnna eylsm hr ey ki, ol dnyad mmkndr,
Tvqqfsz olur hasil bu gn Hac mr bydn.
Muradm olsa buda buda tk ak ctmnm sin,
Tvqqe eylrm Hac mr b;y ktmi nr bydn.
Ndir buda ki, ondan trii Adm tk olam qmgin,
Olur hasil tmnna eylsm ll ghr bydn.
313
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Hvayi-qeyr il hr ll tk qan eylm barn,
Tlb ql rngkarn, ey dil, ol xuridfr bydn.
la, ey saniyi-Faruq, la ey mdlt kani,
mr qlsn fxart sn kimi sahibzfr bydn.
Qlncn kskin olsun Zlfqari-paki-Heydr tk,
Sni xllaqi-alm eylsin mmtaz hr bydn.
Bu il bir mrhmt ql Seyyidin hqqind, cy srvr,
Desinlrkim, olubdur, krlillah, bxtvr bydn.
314
_________________________Milli Kitabxana__________________________
MHSN BY
Qsid
yyami-bahar oldu, ald gl lat,
Ald gl lal l ba ir piyal.
Bu mvsm gr, saqi, deyil mvsmi-irt,
Bs cam ndndir ki, alb dstin lal?!
Gr badi-bahari deyil sa, n sbbdn
Yz nitqi-frhbx verir blbli-lal?
Trlr, nec ki, arizi-muq hyadn
Hr sbh gl st dr ol nv il jal.
Mhbub yannda nec ki, yalvarr aiq,
Blbl gl grck edir ol nv il nal.
Tsiri-bahar il olur imdi tnavr,
Srma il hr nxl ki, dnmd ufal.
Dumalr oxur gah iran, gh blp,
Gah kli-mslls, gah urar cmlsi hal.
Glnd qiyamtdi ki, bu xakdn, cy dil,
Gllr gtrb ban, hsnt, bu hal!
Glndn yan oldu yen cnnti-mvid,
Sni-zii yetdi glstanda kmal.
Gh bad kr trreyi-snbllr an,
Gh qazlr eylr ydi-qdrt gli-al.
Aiq tki nrgis gzn am nigrandr,
Guya ki, alb sbrin onun bir gz al.
315
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Gl blbli-eyday edr rz cmaln,
Bir al il istr ki, onun knln al.
Gldr rqi-ruyi-Mhmmd, gl grck
Gndr slvat hmdi-Muxtar il al.
Mafat mkafat qlb badi-bahar,
Tdbir elyir maziyu mstqbl hal.
Glzar zimistandan alb verdi bahar,
Yazd xti-reyhan il bir nz qbal.
Xobxt o kslrdi ki, bu fsld hr gn,
Glnd ola hmnfsi cam piyal.
Xobxt o kslrdi ki, bu grdii-grdun
Eylr olarn qismtini ey hval.
Hrnd mnim dostrsim yoxdu bu kam,
Bir kani-sxa leyk glir fkr xyal.
Bir kani-krm, khfi-mm, nvgli-iqbal,
Mhsn byi-frxndiym, "dam clal!"*
Bir taz cavandr ki, dxi bxti cavandr,
Yetsin grm ol Xzr tki dhrd sal.
Xurid claln flki-bdgrdan,
Ey bari-xuda, vermsin almd zval!
Abi-krm ltfi-xuda, grdi-mlali,
Peyvst qla damni-eyindn izal.
Ey bari-xuda, alm-ara badi-hvadis,
Dhr olduqcan smsin ol taz nihal.
Clal bdi olsun!
316
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bxayi il xsm edr ol xsm zbann,
dalr il hacti yox cng cidal.
Sahibkrma, gri bu almd fqirm,
mma n fqiri ki, dm zilli-sal.
Tbin ki, qnat elyir bir qdk il,
Yoxdur hvsim alm ara tls al.
Gri geyrm al, gr mmknm olsa,
mma n dm, olmasa gr, fikri-mhal?
Bylr kimi hrnd mnim al donum yox,
N ohr bu gn nayibam, axr n mahat.
Hr ks ki, tuta by tyin, by olur axr,
irin olur az, dyr hr ks li bal.
Sd kr ki, Seyyid tutub ol damni-pakn,
mmidi budur kim, gl ltfnl kmal.
317
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HACI BDLHD MTLLBZADY
Qsid
Glir novruz kim, gllr mnd aikar olsun,
Alsn lalv gl zinti-fsli-bahar olsun.
Glir ol fsl kim, nrgislr asn emi-hlasn,
Zimistan badsindn mst olanlar huyar olsun.
Gtrsn ban torpaqdan ehya olub gllr,
kib srvi-shi qamt, qiyamt akar olsun.
Glstan ir etsin nmeyi-Palizban blbl,
Shi srv zr qmri lhcsi azadvar olsun,
Xdngi-jalni prtab qlsn Rstmi-nisan,
D emi-bhmn dey kur n sfndiyar olsun.
Gtirsin taciri-badi-sba bari-giranmay,
Mtai mk nbr, sndl udi-qumar olsun.
Edib syyadi-qdrt bir bel tdbiri-ziba kim,
Qzali-mehr glsin, brreyi-grduna yar olsun.
cb olmaz qzal ir almd ikar ets,
Tccb bundadr kim, brry ahu ikar olsun.
Otursun xosrovi-xurid txti-aci-Cmid,
Ab gncineyi-udin cahan zrnisar olsun.
Lbi-muqlr tk qn kkrxnd qlmaqn
Bsani-emi-aiq bri-nisan kbar olsun.
mnd ati-sina yan olsun gli-trdn,
Tcllasnda blbl misli-Musa biqrar olsun.
318
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Drid damn il qn xsn bzmi-xlvtdn,
Zleyxa kimi blbl z iindn rmsar olsun.
Bu gn novruzdur, tk zlfv rxsarv, saqi,
Grkdir kim, brabr mddti-leyl nhar olsun.
Aya ban n etm bir dm baddn xali,
lnd sari-shbayi-xurid-itihar olsun.
Grkdir xo keirmk bir bel mvsmd vqat,
Mey olsun, kkr olsun, ld cami-xogvar olsun.
Bu gn ol gnd kim, ng oldu bik dmniHeydr, N eybi var gr ngind mtrib, ng tar olsun.
Bu gn ol gnd kim, mvla oturdu txti-izztdKi, ta dasnn ruzi-stidi ami-tar olsun.
gri zadeyi-Sfyani-biiyman hsadtdn
rad qld kim, prxa cng girdar olsun.
Deyil cayi-tccb hinddn bir byl bdtint,
Grkdir ot kk stnd bitsin, paydar olsun.
Glib Suqi-kaz mvsmi-hcd quran xeym,
Grk ol zaniy nslind byl yadigar olsun.
Sirit tinti olmudu n kim, nari-duzxdn,
Grkdir nard lbtt bir asari-nar olsun.
Dirxti-prxbis snd gri tarmar oldu,
O nsl indi lnt eylynlr tarmar olsun.
Dirxti-teyyib ahi-Ncfdir, ali-rafi
s sabit oldu, rfi qoy grdunmdar olsun.
Siracullah nurin istdi dmn ola xamu,
Vli hyqq istdi ol nur nuri-hr diyar olsun.
319
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Mdin, Krbla, mlki-Ncf, arzi-Xorasani
O nur il xudavnd istdi kim, nurbar olsun.
Diyari-irvani etdi bir nur il hm rvnKi, mxlislr gz rvn, mxalif emi-tar olsun.
gr mndn sual etsn o nuri-paki-sbhani,
kib ol istiartdn deyim qoy aikar olsun.
Odur nsli-Vli, nuri-cli, Seyyid li Aa
Ki, llam grkdir xidmtind pikar olsun.
Fxim mfxr fxm, lim alim lm,
Fahim mdrik zm, hlimi-brd bar olsun.
Yegan fazili-irvan, mahin sibti-hi-Mrdan.
Ona hr kim olur dvan yeri darl-bvar olsun!
lind xamsi bdxah olsun jdha, yarb,
sas dmni-Mrhb-xisal Zlfqar olsun!
Dimai-bdskah snblasa olsun aft,
Dili-hssadi, ya rb, lal kimi daidar olsun.
N qm kim, bir hddn olmasa karndan imdad,
Xudavnda, tki Hac hd almd var olsun!
O bdl Mttlibzad ki, yox manndi dnyad,
Sxad ni-valad hiri-ruzigar olsun!
Tiart-pi, xeyr-ndi, nxli-izzt ri,
Hnr aslanna bi hmi bardar olsun!
Qlr kui ticartn, dili-xlqi ziyartn,
Bina qoymu imartn, ilahi, stvar olsun!
lahi, sadiqi-haziq ola hr qvld sadiq, VilayiHeydr vasiq, mhbbi ht ar olsun!...
320
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Edibdir valideynin ad, qoymu xeyrd bir ad,
Gtirmi su o xobnyad, yarb, brqrar olsn!
Gel, ey abi-bqani zlmt ir axtaran blbl,
Bu sudn i ki, knln ad, mrn paydar olsun!
Budur "eynn tsmma slsbiln", ey blndxtr!
Glib bu sudn i, abi-bqa emind tar olsun.
ib bu suyi hr ks kim, Yezida eylmz lnt,
O mzluma slam etmz, ona su zhrimar olsun!
la, ya Hacya, drya-nvala, kani-fzala,
Sn mvlayi-Qnbr hr iki almd yar olsun!
Ken il eydd bir ltf qldn Seyyidi-zar,
Grkdir feyzvn adabi-kr sd hezar olsun.
Grk hr ayda atsn hli-fqr feyzi-ehsann,
Ninki mn kimi ildn-il mmidvar olsun.
Deyil haa ikayt etdiyim, bunlar zraftdir,
Grkdir szd bir czi nmk, ey tacidar, olsun.
Bihmdillh, deyilsn zglr tk, hli-danisn,
Tanrsan qlb il ol nqdi kim, kamil-yar olsun.
Svad il deyildir admin hr id txisi,
Deyil adm hr ol bir ks ki, qsri zrnigar olsun.
Xz sncab il fxr eylyn ks xeyli heyvandr,
Grkdir zinti-insan elm olsun, nisar olsun.
N ol elmi ki, vardr mnd, bir d qlbi-eytanda.
Grkdir elm olan ksd ml hm paydar olsun.
gr bir kimsd elm ml olsa sxavtsiz,
nanma cnnt daxil onun tk xrsvar olsun.
321
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bular tovm tvlld eylyiblr, bradrdir,
Grkdir hr birin hr hr id yar olsun.
Sepay bir aya snsa, diki saxlamaz mhkm,
Grkdir aya il sepay brqrar olsun.
Dlail ox bu mnay, vli meydanda vst yox,
Yetir ncam, itmam grkdir ixtisar olsun.
Yetr Hac hddn xlt nam ehsanin,
Xlif maldr Badad iind hr n var olsun.
N gn sndn ksibdir abi-ltfu feyz ikramn,
Qrz ki, xsi-airsn sn bu iv ar olsun.
gr dnyalar qoysa snin anbaruva dolmaz,
Grkdir bu mta zg ks anbardar olsun.
hnnmsn, sn "hl imtlt" syls xaliq,
Snin "hl min mzid" it cavabn aikar olsun.
Sn hr il n qdri pul xlt atd aadn,
Snin bir grmdim fsli-xazann novbahar olsun.
N bir ynnd faxir cam, n kisnd sim zr,
N bir amnda amn, n naharnda nahar olsun.
Hr ol bir xsi ac istr xuda, dnmz tnmdn,
Grkdir kim, hmi xar zar xaksar olsun.
Tutaq Ha hd qld bu il d on manat ehsan,
Get zg kar tap, bundan sn hasil n kar olsun?!
Bu gun air olmaqdan sn culablq xodur,
N er olsun cahanda, hm n airlik ar olsun.
Nsici-nkbut fzldir indi eri-airdn,
Mtai-fzl mgldr ki, minbd etibar olsun.
322
_________________________Milli Kitabxana__________________________
hi-Sluqlrdn sonra getdi rvnqi erin,
Baxan yoxdur dxi gr er dri-ahvar olsun.
Qnat qafn nqayi-mrib tk niimn ql,
N lazmdr hma manndi-krks cifxar olsun!
kil bir ar, k au bir yari-glndam,
Sn bsdir cahanda gr bel bir yar ar olsun.
lahi, fazili-irvan il Hac hd daim,
Cahanda kamran kambx kamkar olsun!
323
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HACI HD MTLLBZADY
Qsid
Novbahar oldu, knl, dhri tutub zvq sfa,
Geymisn Kb kimi sn n n byl qra?
Bain qn qoyub brgi-zmrrddn tac,
ynin lal geyib izzt il srx qba.
Xlvti-xasi-Zleyxad mgr shni-mnKi, gln xari-cfa pirhnin qld qba?
Tk mrsse qdh badeyi-xuridvi,
Aftab etdi Hml brcn, saqi, mva.
Hml gldi bu gn ahuyi-zrrmi-flk,
Etdi biun ra gr ki, bu mrtd ra.
Hft sin ir bu snad smk lazimdir,
Hutdn nki olur Yunisi-xurid rha.
Almi-pir bu gn oldu cavan, ey saqi,
ylib ey niat etmy pir brna.
Blbl izhar qlb hncreyi-DavudiKi, salb ur il bu rx hsarin nva.
Za edib trk blp kimi ahngi-pi,
Rast srv zr xb qmri olub nmsra.
Oxuyur lhni-Hicaz il prstu nmat,
Eylyir-lhni-hdi hdhdi-glzari-Sba.
324
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Ruzi-novruz edib dkkeyi-ttar gad,
Alm tr verir lxlxeyi-badi-sba.
Blbli-zar gln hsnn qalm heyran,
Hq tcllasna mbhut qalan tk Musa.
Gl ab hrsini arizi-shaq kimi.
Salr hr trf nfxeyi-mki-sara.
rzi-Babildi mn, blbli-bidil Yqub,
Lalv gl biri Rahil v biridir Lyya.
Lalnin rngi fq kimi basbdr srxi,
rzi-qdsd yandr yen xuni-Yhya.
Nfsi-svi asar il badi-shri
Edr mvati-glstan bu gnlr ehya.
Shni-glnd olur cnnti-mvud yan,
Almi-rict olub dhrd hr yan peyda.
Nfxeyi-srd guya nfsi-badi-shr,
Nfx olub sur bu gn, zind olubdur mvta.
Qny mjdeyi-shaq verir ruhl-minKi, edr xnd tccbl lisani-Sara.
Brqi-novruz tkb fsli-zimistan qann,
Nsbi-sultani-gl bad oldu ura.
Q gedib gldi bahar, oldu yan vcdi-srur,
Ey knl, ad olusan rmz il olsan dana.
qdeyi-rsi-znbdn qutarb mahi-mnir,
kr kim, rfi-xsuf oldu, verir dhr ziya.
325
_________________________Milli Kitabxana__________________________
ad ol, ey xatiri-qmdideyi-mbun ki, bu gn
Almi ur tutub, vcd glib rz sma.
Rvii-erd ustadlq eyl zahir,
Muikafani-cahan ta ki desin "amnna!".
mnayi-bld n oxu bu ari,
Sn nam elsin ta ki o fxri-mna.
Hr n mqsudi-dilindir, sn nam eylr,
Hac bdlhd, ol pt pnahi-fqra.
Talibi-hqqdi mtlubi-Mtlbzad,
Talibin mtibi mqsudini eylr ilqa.
O ahanbx ki, nannn eylr krn,
Hamiyi-seyyidi-sadat gruhi-lma.
Zayiri-Kb olubdur o blndxtr kim,
Onun ehsanna gz dikmi mumi-fqra.
Mxlisi-mcthidi-sr, mridi-hasil,
akri-ali-peymbrdi, mhibb-aa.
Ta li nurini rxsari-liqo grm,
Mhv olubdur nec ki, Mehr aind Sha.
oxlar oldu rvan, trf onun tk, lakin
oxlar getdi bu il hcc onun tk, amma...
Birisi etmdi bir mrdi-fqir nam,
Birisi etmdi bir biveyi-biyar ta.
Leyk bu ad gedn vqt sadt lini,
Etdi hr bir ksin z halna ayist sxa.
326
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Hr ks drhm dnar verib, mal mnal,
Hr fqir ksilib qismt olundu kala.
Cmlsi oldu glndn sora mlum biz,
N qdr Ysrb Bthad edibdir ta.
Bel getsin gedck kim ki, tvafi-hcc,
Bu sift getmyckdir dxi bir ks, haa!
Grk asar bunun dhrd tarix olsun,
Qala baqi ad ta var bu dnyay bqa.
Mkkdn getdiyi svqat gleydi l gr,
Olacaqdr bilirm bndy bir Misri ba.
Leyk, bxtim mn yar olmad, qaldm ryan,
Pozdu mn eyldiyim qvveyi-tdbiri-qza.
Hi k yox, bilirm ki, o sxavt kan,
Yen ltf eylr oba Hac Riza olsa riza.
Halillah, demrm Hacya mn maneyi-xeyr,
Xass bir xs ki, mn tk ola bir brgi-nva.
Xass bir xs ki, mddah ola aann, Eyly alili vsfini hr sbh msa.
Xeyrxahmd mnin Hac Rizan bilirm,
Zinti-qafiydn tr bu sz oldu da.
Rastlqdan bu sz teybt n nzm etdim,
Kc xyal ets gr Hac, mn va sfa!
Halillah ki, muradm ola bir zg xyal,
Mxlism Hacya, blah ki, bireyb riya!
327
_________________________Milli Kitabxana__________________________
nkn mlumd Mdi liy hvalm,
Var midim ki, ver ayineyi-qlb sfa.
Yni tfsir qla szlrimin mnasn,
Tutmaya Seyyidi-srkty erind xta.
Mrdirzad gr annamasa mzmunu,
Eybi yox, dbbd, yox zehn il hm fhm zka.
O n bilsin ki, ndir vsfi-mirl-Brr,
O n bilsin ki, ndir midhti-sultani-hda.
O n bilsin ki, ndir nzmd sngin mtlb,
n bilsin ki, ndir erd rngin mna.
Seyyida, bsdi zraft, snacaqdr bu hrif,
Mollasan sn d, bli, dbb bilndir molla.
Barilaha, ola Hac hdin mr diraz,
Saxlaspn cml bladn onu daim mvla!
328
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HMD BY
Qsid
sslam, ey gli-glzari-sxa hmd by,
Drri-dryayi-db, kani-ta hmd by.
Yanmam suz gdaz il, edibdir xamu
mi fanusi-xyalm hva, hmd by.
Yetdi biksliyim ol qayt kim yanmda.
Durmayb tnd frar etdi sba, hmd by.
Bir xbr ver mn bydn ki, n vqti glk,
Hdhdi-xoxbri-hri-Sba hmd by.
Bu Sleyman hcum eyldi divani-bla,
Xatmi-iratim yetdi bla hmd by.
kl edr mnbeyi-mrm bu daneyi-fqr,
Yxlar nxli-qdim, snsa sa hmd by.
Xatmi-irtimi div albdr ldn,
Hkmm olmaz dxi bir xs da, hmd by
Hr bsat ki, tdarkl mn etdim id,
Bad bzl etdi onu badi-fna, hmd by.
Drlrim drci-dhanmda olubdur nabud,
Getdi ymay o lluyi-sfa, hmd by.
Ey bartmnii-zadeyi-srxeyli-br,
Mjdbxi-dili-rbabi-vfa hmd by.
Nuri yox gzlrimin, eyny mhtac oldum,
Qatmayb mrdmi-emimd ziya, hmd by.
329
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Tir olan qamtimi qvsi-flk qld kman,
Yan gedr tirim, edr indi xta, hmd by.
Taciri-in idim vvld, mtam xobu,
ndi kafur dnb mki-xta, hmd by.
Aarb muyi-srim brf tk, ey kuhi-sfa,
Novbaharm edib fsli-ita, hmd by.
Hqq ed hac Muradm, murad vasil,
Onu ox grmy b qvm xuda. hmd by.
Dn eitdim ki, sn er yazbdr Mfiq,
Etmisn sn d ona ltf ta, hmd by.
El bildim ki, mn ltffi ta eylmisn.
Olmusan nasiri-qvmi-fqra, hmd by.
Sfreyi-cudv mehmandu guruhi-lma,
Rizxari-krmindir ra, hmd by.
Az ox hr n is eylmisn ltf ona,
oxlar olsun sn bu id fda, hmd by.
zglr by verni sahibin rdd elmz,
By olan kimsd olmaz bu da, hmd by.
Dedim arpam satb, buda srncam edrm,
Zvq il saz edrm brg nva, hmd by.
Cuhud olu yedi arpan bu il, mn qaldm,
Olmad dstrsim hi za, hmd by.
Tng olub axr Uurlu by yazdm nam,
Mhrmiz salmad ol tas sda, hmd by.
Qnim olsun grm z ad onun nazirin,
Mustfad yox imi hi sfa, hmd by.
330
-------------------------- Milli Kitabxana-----------------------------eyxlibylid tk birc Krim byd kii,

Glmyib, gtmyckdir ona ta hmd by.
Dvlt sahib olur hr kim salsa say,
Sayeyi-dvltidir zilli-hma, hmd by.
Var midim ki, Krim by gr bu an,
Bndd bilmy bu id xta, hmd by.
Bir qdr buda ta ql mn, ta by glsin,
Eylsin borcumu ltfyl qza, hmd by.
Xandon un qutarb, buda taar bo qald,
z veribdir mn yz drd bla, hmd by.
Ya hesab et by, ya kim zn ehsan eyl,
N is, eylginn drd dva, hmd by.
Var midim ki, bu bimari-qmi-iflas,
Daruyi-ltfn ed ltf fa, hmd by.
ki Mfiq qdri etmysn ltf mn,
Xatirim olmayacaq hi riza, hmd by.
Ltf ql, saxla bu anm, ta by glsin,
N verrlr grk ol bhri-hya, hmd by.
Tay
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HACIAABY OLU LY
Qit
la, I boy, eyki nvaln krn
Zikr etmy acizd zbanm yoxdur.
Birblbiili-xotranym almd,
Sd heyf ki, taz glsitanm yoxdur.
Tiri-qm mn nianyra zira kim,
Bir kpriyi ox, qdi kmanm yoxdur.
Yoxdur meyi-glrng, ktl qan dnb,
Hrnd bdnd hi qanm yoxdur.
Svdagr-hiyley-kmalm, mma
Srmayeyi-sud hm ziyanm yoxdur,
Mlum-rifivzd kim, xlq kimi
Ksb eylmy mnitn dkanm yoxdur.
Ey dftri-izzii cah, bir dftr olur
Yazsam ki, ogr filan-flanm yoxdur.
Sz nxtsri budur ki, var bir atm,
Tdbirin el, arpa-samanm yoxdur.
At qald samansz, ne giin sobr eldirn,
Sbr eylmy dxi tvanm yoxdur.
Qurbann olum, bunn srncam n
Sndn qcyri bir ks gmanm yoxdur.
332
_________________________Milli Kitabxana__________________________
FRC BY A BY OLUNA
Qsid
Ey sfasy kim, scudi-dorin
Frzdir hli-alom n Hcc.
akori-dvltin bni-Abbas,
Bndeyi-xidmtin bni-Xzrc.
Etmyn vsfi-vktin uikn,
Getmyn rahi-xidmtin vc.
Qeyr zn yz sn tbbeh ed
Halillah ki, rast oisun kc.
vqi-didari-mtbxindndirKi, qbul etdi nar yanma gc.
"Hovl beyti-rifik fqra
La ytufun sailn min fcc"*.
emeyi-cudo ltftivz mnb,
Qlzmi-ltf sffvz mxrc.
Agh ol, ey nocib hmsayKi, mn z veribdi "sr hrc".
Gri yxdan xahiimdi mnim,
erdn qeyri yoxdu bir agnc.
N o seyyid monom ki, xms alam,
Qapm ksdir gruhi-xlc.
N unum var bu il, n bir budam,
Sahiba, az qalb dalmaa dc.
Hatifi-qeyb mjd verdi mn,
Key olan gvhri-klam mrc!
Buda fikrind hi qm okmKi, Frcdn olur midi-frc.
Ol Frac xan ki, hi xanzad
Grmyibdir bel lvv drc.
Nsl bin-nsl zati-valas
Ltf ud sxaydir mdr.
Kbeyi-arzuy Seyyid n
Astanndan zg yox mn
Snin raftli evin kasblarn pnahdr, dilnini qapdan namid qaytarmazlar.
333
_________________________Milli Kitabxana__________________________
L SR BY
amax bylrindn ikayt
Qsid
li sr by, y okbri-rbabi-kmal,
zmi-hli-krm, krmi-shabi--nval.
Snsn ol ayineyi-hqqnmayi-zliKi, olur sndn yan surti-keyfiyyti-hal.
rzi-halm eit, ey srvri-frxndliqa!
nki hal ohlisn, hvalma qal, eylm qal.
Ne mddtdi ki, el qoydu dbistan mni,
Pir vqtimd olub ml drsi-tfal.
Ayda on iki manat kosdi ilenlor donluqKi, hr ayda atar. ey Seyyidi-pakiz-xisal.
Baxban zahiri-ohvalna ol xasn,
Tmi-xam il biz do eldik zg xyal.
O, ilenlr ki, olar var idi tacir sinf,
Hr n yazmd is doftr, verdi flhal.
Leyk by dstsinin saxt oldu kan,
Oldu pul vermok ii onlara bir mri-mhal.
Hri sy eyidi bu mr risi-mclis,
Glmdi mclis bir par lim mhtal.
Zahirn gri dil by d ald, amma,
Onda ox nkt var, ol rmzi bilir hli-kmal.
Eylyib ld bhan bunu Sultan MhmudKi, verib Hac li kbr hq dvlt mal.
334
_________________________Milli Kitabxana__________________________
O gorakdir ver bu mrd yz mi otuz,
Yoxsa bu ukola mri baa gctmz bir sal.
Yen knlndkini yaxd b zahir eder,
Bilmirm heyf ki, Nemt by edibdir n xyal?
Hamdan Hac mr by, grk o pul versin,
Kondi var, torpa var, mrino tabcd mahal.
Hsnin nki yox idi qrzind vermk,
O1 zartan oldu bhan ona da Molla Clal.
Hr zaman surini kim, gyd alar srafil
O1 zaman hasil mid bydn olur "ma fil-bal".
Barkllah ki, mordan imi Aa Qdir,
N ki yazmd o gn dtiftr, ctdi irsal.
Barkllah, Aa bay zadeyi-Haci Aur,
Hamdan verdi zl, qalmad boynunda vebal.
stdim hcv elyim diin bu by dostsini,
Bir nfr yari-mvafiq dedi; Ey tuti-misal...
Onlar eylm hcv, zriri var olarm,
yrnib almaa mcmusi bunlar mh sal.
Almaa yrnn, adtd ki, vermk bilmez,
Hi olur tndir aacdan, dxi grdun abdal?
Bunlarn var idi irvanda bir srxcyli,
O idi silsilcnbani-murati-clal.
Zbdeyi-hli-krm, ad kini nfsi Krim,
hli-irvan bilirdi zn hl yal.
335
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Hatmi-saniyi-dnya ki, dmi-cudind
Yox idi sail n hacti-izhari-sal.
nki ol yoxdu maxid, odur bais kim,
Bunlar eylr zn hr biri bir xs xoyal.
Han ol xslori adn qoymdu en,
Pul yazanda elyn bir-birin istccal?
Han ol arn il ay in lnlr,
Han ol zlorini eylyn yan misal?
Sahiba, ofv el bu tul klammdr kim,
ryim qssv mhntdn olub malamal.
ndi ayd ki, eldn dxi yoxdur imdad,
Qalnam gueyi-mhntd prian-hval.
Yoxdu bir xs mni-xsty sndn mhrm,
Sn d insaf glib eylomsn hal sual.
Bir demirsn ne mddtdi ki, bu Seyyidi-zar,
Qalb avarov srgt, giriftari-malal.
Ramazanda n yedi xuni-ciyrdn qeyri,
Ya ki indi n yeyir nisfdi mahi-vval?
Tut yedim br gec mon Hac lkbr bydn,
N yesin syl grk evd qalan hl yal?
Seyyidm, leyk n ol seyyidi-sahibmnbr
Ki, mnimn edlr cm trid fsal.
336
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Mir Krim tk yox zm mn d xam bazar,
Doynk ld, salam almara qal mqal.
Bs ki airlik il almara mhurm,
Bavr etmz mna bir fund pnir baqqal.
Bundan artq n am prdoni, ey kani-hya,
Mxtsr, yoxdu n ay, qnd, n gondm, n zoal.
Ya zn cyl srncam v ya hacidn
Rfi-hact ql, ya kbri-rbabi-kmal!
337
_________________________Milli Kitabxana__________________________
LNKRANLI RL BY
Qsid
Hlqeyi-zlfi-siyh rxsareyi-canand,
qrbi-crrardirmhtabi-nurfand.
Eyl billm knlm har dmd bir qrb alar,
Hr dqiq grck ol zlfi rxi-canand.
Ayda bir yol mnzil eylr mah qrb brcn,
Grmmidim qrbi daim mhi-taband.
Xatirim drhm olur satbsat kim, nen,
qrbi-zlfn hdisi sylnir hr yand.
Baim gor rxdn dalar yaarsa razyam,
Grmyim tk ol tnhi yar il cvland,
Sngi-mhntdn snr sdpar knlm isi,
iv peyman grck yari-bdpeymand.
Zfvn zncirin divan knlm balanb,
Sal znxdan alma, bnd eyl bu zindand.
ox gtirm sn mni fan kim, gnnz rva,
Himmti iri-li hrdm mni tgand.
O1 cahani-cud kim, dsti-sxasndan onun,
Qalmad mdnd zor, drr ghr mmand.
Rki-kilkndn dobiri-rx sndrd qlm,
n on kamil grb, grd zn nqsad.
O1 miri-xitteyi-Lngrknan kim, hr zaraan,
hli-irvan bndsidir ribqeyi-frmand.
338
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Ey sipehri-izzt rft, bu gn mehrin snin
Sng-ara at kimi mzmrd cism cand.
Mndn etmidin tmnna bir ne iyva qzlKim, nziri olmasn almd bir divand.
Gri dd qdeyi-txir bir mddot bu i,
Bu gnh mndn deyil, var erxi-kcgrdand.
Mn haan irvanda qaldm kim, edim xidmt sn?
Olmuam gh Rtd, gh xitteyi-Tehrand.
Hr zaman kim, hrd grdm uzaqdan mn sni,
rmdn qadm ki, ta pnhan olum bir yand.
Eyl bil, bir seyd syyad olur qafil dar,
Naghan bir gn dar oldum sn meydand.
Gri hqqin var idi, etdin mzmmt bs mn,
Var mzmmtlor yeri bu Seyyidi-naland.
Sn buyurdun ki, mn, ey Seyyidi-bietibar,
Bu nec tvardr sn tok lvvi-and?
Be qzl etdim tmnna sndn ayid oimadi,
Alt ay qoyduz mni avar bu dvrand.
zg vqti eriivo filfil bkr ttarlr,
Khn dftrlr kimi hr par bir dkkand.
Bir msldir kim, pik grd ... drmandr
...pnhan eyldi gllk ara klxand.
Xud tutum kim, szlrin yanmda misli-zrridir,
Zrr olmaz qdr qiymt ta ki vardr kand.
Sz grk sndn xb, almd hrt eylsin,
Zirnin miqdar olmaz xitteyi-Kirmand.
339
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Hi aqil saxlamaz z gvhrin srrafden,
Seyyida, varm szn bu sorduum brhand?
Sn ki, hasil etmdin mqsudimi, gl indi sn,
Bir ey et mndn tmnna olmasn irvando.
Bu klamndan snin mlum olur, ey taci-sr,
Seyyidi-nakamo meylin var snin ehsand.
Mn n lazm styim bir ey ki hqdir, olmasn,
Firqeyi-hli-kmal ir, qalam nqsand.
Diqqt etsn erin, zahird fikri Seyyidin,
Sat sbabin kj, munca zikr edib nvand.
Gah i, gah qrb, gah satdir sz,
Mtlbin etmi yan bu nkteyi-pnhand.
fqtin gr olsa, bir sat ta ql SeyyidKim, grb ani, sizi yad salam hr and.
N o sat olmasn ki, hr gdann var biri,
N o satdn ki, vardr ahd, sultand.
Mxtsr, bir sat olsun kim, grn kslr onun,
Adna sat desinlr mclisi-rfand.
340
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HACI MCD FNDY
Qsid
Ltfi-hq n kainat xlti-xilqt verr,
Hr ksin z qdrin mnsub br xolt verr.
Hr ksin z arzusunca layiqini verdi hq,
Hikmti var kim, kim fqr kim dvlt veror.
Mbdeyi-fyyazd yox biixl, ey sahibxird!
Qabiliyyt qodri hr bir iz bir surt verr.
Grm olur, eylr za nki funt mdda,
Qvveyi-tvlid ona hr lhz bir halt verr.
Ol hkimi-layzalin hikmtndn yox sual,
Hr ks hr n veribdir mvcibi-hikmt verr.
Mqtzayi-zatidir hr bir ksin z xilqti,
Xak sflilik ta, flaka gr rft verr.
Mxtlifdir nki smas hkimi-mtloqin,
xtilafat il bes yay xasiyyt verr.
Akisin oksind illt yoxdu, ey rbabi-hu,
Mxtlif ayinlrdir, mxtolif surt verr.
Old istedadlar n mxtlif sma il,
eyi-vahid bs bu zdn surti-ksrt verr.
Mnbsitdir klli-oyad zhuri-zati-hq,
Bir tclladr kim, ol Musa ona taqt verr.
Zati-hqqi sanma yad hluli-ixtilat,
Kim hlul mtqiddir qlin xifft veror.
341
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bil ki, mvcudi-mcazidir cmii-mmknatKim, tclla mzhriyytl ona hrt verr.
O1 tclla gr tllq qt ed imkandn,
Nist nabd olma imkan n srt verr.
"Daxilun fiklli eyin, xaricun n klli ey"*,
Qvli-mvlayi-ahan lani-bibht verr.
Hm zld, hm bdd masiva mdumdur,
Mzhriyyt rt olub, yan mahiyyt verr.
Olma Sufistan tk mnkir vcudin hqqin,
Hq vcudi mmknat zivr zint verr.
Mmknati-alm z zatil qaim olmayb,
Qaimi-bilqeyrdir, hq feyz hr sat verr.
Cvhri-narid yoxdur surti-rhmaniyat,
Xak bs oz surtin yzdani-bisurt verr.
Etmdi bu chl buchli xudavndi-cahan,
Qalibin trkib edib czasna lft verr.
Nqteyi-kfr mqab nqteyi-iman durar,
Hr eyin ziddi onun thurin qvvt verr.
Nur zlmt, kfr iman, hbb bz xub zit,
Etdiyi zdn tqabl zatma behct verr.
Mmin il kafrin bari xudadr xaliqi,
Feyzi-xqt hr ey sultani-biminnt verr.
Leyk olmaz kafirin kfnin razi ltfi-hq,
llti-mvcudnin dfin yz alt verr.
Her ey daxildir, her eydn xaricdir [Allahn sifti].
342
_________________________Milli Kitabxana__________________________
nfus afaqd ayatlr icad edr.
bhdn eylar mrra feyz hr nvbt verr.
Zngi-kfri xatiri-Firondn pak etmy,
Seyqli-raxnd Musay ydi-qdrt verr.
Kafirin kfrn gr razi ola bari-xuda,
nbiyay bs ndn tbli il zhmt verr?
Kfr il iraan surt verdi xllaq xuda,
Mah sardiyyt vern, xurid grmiyyt verr.
Eyni dlindndi gor eylr qubt bir kos,
Feyzi-fzllndndi gr eyr rifahiyyt verr.
Hqq tatdn tfaxr eylm, ey blhvs,
kr ona ql kim, sn hq qvveyi-tat verr.
Feli-rrin nisbtin ql nfsv, ey zl-lbab,
Gri xcyr orr surt ol hi-vohdt verr.
Olma eytan kim, edib syan dedi: "vi toni",
Bidb z felini xllaqna nisbt verr.
Adm ol, "inna zlmna" nvhsilo nal qlKim, inabtlr sn ol sahibi-rhmt verr.
Kfri-mzidir bu haltlor, n tqdiri-xuda,
Ey knl, sz mkil oldu same siqlt verr.
Ql itat sn blqasim Mhmmd rin Kim, tookkr nemti-znay hm nemot verr.
Hr n atm ri-paki-Mstfadn, ql qbul,
Mslihn mrin tabelik slahiyyt verr.
Eyl daim aryari-Mstfanun mdhini,
Xass ql sddiq mdhin kim, dil raht verr.
343
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Mayyi-ar Mstfadur, zinti-rukni-sfa
Kim, sfalr alm ol Kobeyi-vkot verr.
Cmldn etmidir vvl nqli-meraci qbul
Kim, bu tsliqi onun alomlor lzzt verr.
Eyl ondan sora ol Faruqi-zm vsfni
Kim, ona fti zfrlr sahibi-nsrt verer.
Beylqi-islami grdn ucaltmkn o ah,
Bir piyal rx dutub hvalin zillot veror.
Zxmi-xncrl bullii onu qld hid,
Gvhri-k zasndan nbi qiymt verr.
Domuyub gn bir ksi fzl ola Faruqdn,
Frq hqdn batil ol sahibi-rift verr.
Ey knl, ql xass znnureyni-pakun mdhini
Kim, onun nuri-rxi xurid yz xiclt verr.
mmglsm Ruqiyy - Dxtrani-Mstfa,
Zvcsidir ol hin, hqq trf zvciyyt verr.
Qld mfsidlr oni mehrabi-tatd hid,
Xuni-paki ayeyi-Quran ara zinot veror.
Xvf edib thrifdn cm ctdi Qurani-hqi,
Hq ona Quran oxunduqc hq crt verr.
Bdi-Osman et hi-Dldlsvann vstni,
Ruhi-qdsi etmg mdhin sn crt verr.
Sanma kim, ol ahi ancaq mdh edbdr hlt,
Lavklla yz xbr Quranda hr ayt verr.
Fateh-Xeybr, qozonfr fr miri-lafta,
Stvtindn cann hr sahibi-stvt verr.
344
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Cinn insn tatindn oldi fzl zrbti,
Ya li, Allah li, ari, bel zrbt verr.
Eyl andan sora bir banuyi-ismt vsfini,
smti hr xandan ismt ifft verr.
Zhr z hr vc bir kvkb, hdi-r,
Kayeyi-tthir onun nind amiyyt verr.
Ya rsulillah, trhhm ql qulamun Seyyid,
Qoyma kim, eytan ona hr lhz yz xlt verr.
Saxla iymanm onun eytani-bdfrcamdu
O1 zman kim, xzi-iyman etmgo rbt verr.
Grs erin, Seyyda, Hac Mcidi-zl-lbab,
Hi k yoxdur sn thsn edor, xlt verr.
Et Diyalluy sofr, drri yetir sorrafma,
Rsmdir, srraf olan ks gvhr qiymt verr.
Kbdirbeyti-humayuni o Hahib-rftin,
Kb, ari, sahbi-dvtir hact verr.
Bsdir ol ki, mfti aadan eitdin vsfini,
Zati-paki gn tki z nurin hrt verr.
Barilaha, adkam olsun bu sahib-mrift,
Ta ki feyzin alm xurid her sat verr!
345
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HCI GLLY
Qsid
Ey olan ali-li akori Hac Glli,
Kmk olsun sn hr mrd rbbl-rbab.
Ta ki bu vqt kimi hri-maxid, Hac,
Eylyirdim zm mn sn bir dust hesab.
Mkkdn glmi idin, glmi idim grmgv,
Ya ki bir zr olub, eylomiom zr itab.
Amma indi grimr snd gey-domalq,
Yni var pullu il pulsuza bir hddi-nisab.
Gzmn nururta bir hnftdi ki, toy olacaq,
Hq mbark elsin bu toyu, ey ali-nab!
kmsin sinn Allah o cavann dan,
Eylsin ad onunla sni daim vhhab!
Leyk rzim budu bir hftodi ki, sfr ab,
Eyldin ay plovdan ham xlqi sirab.
Qalmadi ohrd bir kimsn mndn qeyri,
Ham dvt olunub pr cavan, eyx, bab.
N olayd, bizi d dvt edydin, Hac,
Ta graydi zmz kari-mbarkd kbab.
Ermni, rus, mslman-ham mchman olub,
Eylyydin mni d ermn, ya rus hesab.
Hsrtim qald o mlisd ki, xoxanlar
Oxuyurdu geclr ur il bidadi-Rhab.
346
_________________________Milli Kitabxana__________________________
ki Mehdi, iki xolhceyi-Fars-ibn-Nova,
Szlrindn tklb mclis yz drri-xoab.
Mn tutaq kim, deyil idim o bsat layiq,
ld vardr ki, bhan, alnr cng rbab.
Mclisi-irt ayist cavan oium var,
Mn gr piri-zifm, vli var onda bab.
N onu eylmisn mlis dvt, n mni,
Ksib insafuvu Allah, ndir bunca icab?
Bir msldir ki, uman yerdn olur ksmkiik,
Ksmm sndn, ya, haciyi-ferxnd-niqab!
Bilmsn gr, Mdi Nqdi midn xbr al,
qrbaym sn axr ki, mn, ey xanxrab!
Mxtsr, ban n xeyli dyibdir bu mn,
Dost-dumnlr iind xcilm, ban kobab!
Sonaullar ki, nen Haci sni rdd elyib,
Qalram, lal oluram, tapmayram hi cavab.
Blk air i bir ay, gedr ehsan,
Blk seyyid yeyc bir a, gziim, yoxdu svab?
Seyyida, ox da ikayt elm, eyl taman!
nki meyxany minbd deyilsn sbab.
Xelq divan deyil ki, sani dvt elsin,
Ny lazmsan, ya airi-um kzzab!
styirsn ki, gr hr yer dvt olasan,
Bala meyxanni, al dnbyi, nu eyl rab.
347
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Ndir axr sn bu elm dbdn hasil,
A gzn, vadiyi-qfltd dox eylm xab.
Fikrv cm el kim, cm edsn dvlt mal,
Ta sn xlq elosin haciy hzado xitab.
nki dvltl gedr grd-fqart sndn,
Taplr onda sn bir ne ziba lqab.
Onda Hac Glli aym imz snsiz,
Xeyr rd snid dovt edr n shab.
N yaman drd imi almd fqirlik, yarb!
Fqrlikdn xo olur nari-chnnmd zab.
Seyyida, Hac sni shv il yaddan xarb,
Knlv, qorxma, alr ltf il ol r-cnab.
Barilaha, bu toyu eyl mbark ki, mnim
Nuri-emimd o drdaneyi-bhri-nsab.
348
_________________________Milli Kitabxana__________________________
HACI MEHDQULUYA
Msnvi
Hac Mehdiqulu, ncibi-zaman!
Ay sn can Scyyidin qurban!
Sn mhibbi-liyyi-mransan,
akri-ali-ahi-Mrdansan.
Hrmtin oxdu fvci-sadat,
Afrinlr snin kimi zat!
Sz ahidd cml tvann,
Aa Seyyid liyl rftarn.
Fithqiqt o nsli-mvladr,
Ad kimi z d aadr.
Hqq onun, ey gzini-hli-krm,
Etmsin sndn iltifatn km.
Cddi olsun snin havadarn,
Hrd, nrd nighdann.
Sni kvsrdn, ey rfi cnab,
Saqiyi-kvsr eyisin sirab.
Kmtrinin bu binva Seyyid,
Sn daim cdr dua Seyyid.
Mn bildirki ltf ehsann
Vasil oldu, rhiniym amin.
vzind onun, sn sbhan
Sndsi-cnnt eylsin ehsan.
Leyk, ey tacidar, ol xlt,
Vchi var, olmad mn qismt.
Ald ldn o svbi Mir Cfr.
Atama vermrm dxi bu sfr.
Dxi bundan sora bahar olacaq,
Ba shra ki, lalzar oiacaq,
Geyck srv xlti-xzra,
Lal ynind srxfam qba.
Geyck nxl zmrdin cam,
Qn banda yai mmam.
Olacaq txti-ax gl soltan,
Qlacaq ba fvcin ehsan.
349
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Dolacaq drl lalnin cam,
Olaaqdr kuf bayram.
zn insaf ql, ncibi-zaman,
Bu rvadrm mn qalm ryan?
Bu gec xass eydi-zmadr,
Eydi-ahnhi-mtilladr.
xacaq msndi-xilaft ah,
iri-davr li vliyullah.
Bu gec cml xlq olur xrrm,
Bu rvadrm mn tutam matm?
Ola hr xan m il rvn,
Eylyim zlmt ir mn mskn?
m yox, nql xkbann yox,
Nisy almaa etibarm yox.
airm, erdir mnim karm.
Drri-er il dolmu anbarm.
er baqqal xkbr vermz,
er bir nxldir-smr vermz.
Qalm idim mttl heyran,
Bir ks goknyirdi hi gman.
Etdi piri-xird mni hali,
ndi yaz haciy bu hval.
O sni, qorxma, adkam eylr,
Ltf il mziyl-mram eylr.
hrt n o, eylmz ehsan,
Ltfii ehsandr onun pnhan.
z hngami-cud ltt sxa,
Grmyirsn, edir ki, orm heya?
Niy haln bel priandr,
Ciyrin drdi-fqrdn qandr?
Edr ol hali-zarv ar,
Eylm istixaro bu kar.
nki gu eyldim bu mnam,
Yadma dd ol krm kan.
Hq snin mrv tvil etsin,
Dmni-cahv zli! etsin!
Yavrin lrfi-kirdigar olsun,.
Glni-xatirin bahar olsun!
350
_________________________Milli Kitabxana__________________________
MRSDIQ XAN LNKRANY
Msnvi
Mirsadq xan, ey ncibi-zaman,
Xlfi-ordi-hi-Mrdan.
Cddi-pakm Mhmmdi-rbi,
Bhri-qrbn o drri-mntxbi.
Bundan fzun olunnu fozl rf,
Babi-pakndi padiahi-Ncf.
Vsfin etmkd tur mni mzurKi, sizi vsf edib xudayi-fur.
Nuri-mikatsz sirac zcac,
ravsfin deyil mhtac.
sli-zeytunsiz, mrbbisiz,
Leyk n rqiy n qrbisiz.
Kvkbi-drriyi-xudasz siz,
zzti-paki-Mstfasz siz.
Xass irvanda, ey mtin ixlas,
Olmusan bir cnab mxlisi-xasKi, bu gn xlqi-sr mvladr,
Sibti-paki-liyyl-ladr.
O1 li hilm, ol li hmnam,
Varisi-elmi-nbiyayi-izam.
Xass bir xs il msahibsnKi, deyil hli-sr tk prfn.
Kaziml-eyz nxli-bai-sxa,
Zayiri-rvzeyi-imami-Riza.
Xass kim, ol Xlil hmnam,
Sndran Kb ir snam.
Zayiri-beyti-rbbi-leyl nhar,
akri-ali-hmdi-Muxtar.
Xas bir hsni-xlq hmdmsn
Ki, onun hr sifatdr hsn.
Hac Mhsndr ol hya kaniKi, odur xlq hqqin ehsani.
Bu msahiblri grm, ey xan.
351
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Sn ox grmsin xudayi-cahan.
Sn onlar qadiri-zli
Eylsin mehriban bhqqi-n.
Sahiba, ey miri-sahibhu,
ndi tut er rzi-halma gu.
N bu sozlr mnim kmalmdr,
Xaki-paynda erzi-halimdr.
Srvra, indi xeyli mddtdirKi, mqamn bu hri-qrbtdir.
Alsan xlq sfreyi-Hatm,
Etmirm bxl, qlmasin hq km.
Xal ali-rsul ali-vam,
Etmisn cml xlq sn itam.
Murlr rizoxari-xanndr,
Ey Sleyman, snin zamanndr!
Nv-nv eyldin ziyaftlr,
Grdlr xlq naz nemtlr.
Biz d axr snin qulamn idik,
Baisi-izz ehtiamn idik.
Hmi hmsay, hm muzad,
Bzmv xidmt n amad.
Deyilm ox da xsi-nakamil,
Olmuyam ta ki bozmv qabil.
Xlq-ara izz ehtiramm var,
Fhm el, hr mkanda namm var.
Seyyidm, airm, dxi haci,
Deyilm hi xs mhtaci.
N fribnd, n tmhkarm,
Kim ki, hli-tmd-bizarm.
Mzhbim iveyi-ftvvtdir,
Tueyi-himmtim qnatdir.
Gri biiz mflisi-dunm,
Bel fikr eylrm ki, Qarunm.
Tbi-pakim misali-dryadr,
Szlrim onda drri-laladr.
Szmn ahidi bu kim, ey xan,
O1 zamandan ki, xani-rmkan
352
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Eylyib bu diyarda mva,
Ona hmsay mn tki dana.
Bir mnim kimi mrdi-sehrayin,
myibdir bir istkan ayn.
Grmyib bir sxavt asari,
zun insaf ql, sni tari.
Hi layiqmidir ki, siz tki xan
Ed irvanda mks tul zaman,
Bir mnim kimi nadir gftar
Grmy ltfi-xani leyl nhar?
Xas kim, olmuam bu vqt fqir,
Lkri-fqr dostgir sir,
Qalmayb hli-srda insaf,
Drr xrmhr ad qoyur srraf.
O1 ki srmayeyi-kmalmdr,
ndi bu srd vbalmdr.
Xlq edr hli-erdon foryad,
Bxl imsakd olubustad.
Mndn et hali-xlqi istifsar,
it bilir ani kim. doad n var.
Baxa onlarda cbbv alo,
Th veriblr xnal saqqal.
t ki, qlladsi ola rngin.
Demk olraaz ikar edr bu yegin.
Xz geyn ks gr oiayd dli, Dad xirs olurdu eyx li.
N qalb by, ne mordi-svdagr,
Xlq nabah olubdu, hiyltgor.
Hi ks bitmn slam etmz,
Bir yer bir mramsz getmz.
hli-alm olub o gun limKonlara* cuddur zabi-lim.
Qalmayb hi sahibi-ehsan,
N mir, n xan bazrgan.
Di xardb olubdu bylr sog,
Ki onlara.
353
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Orda-burda qalbd xan tk-tk.
Bir zamandan pniri svdagr
Nec bs iedn tnavl edr?
Bir bel srd bs, ey mvla,
Kimi mdh eylsin dxi ra?
krlillah ki, ey sxa kani,
Sizd yoxdur bu nqlin imkani.
Ltf namuvuz hveydadir,
Zatuvuz eybdn muhrrdr.
Var midim ki, Seyyidi-zare,
Edsiz ltf, ta o biar
Olmasn fqr faqdn diltngKi, ona fvci-fqr edib aheng.
Xass kim, mvsmi-zimistandr,
Xatirim qssdn priandr.
Nqd filmclis eyl ehsanm,
Cm ql xatiri-prianm.
Dem kin, Seyyidi-bedi mqal
N n nqd istdi drhal?
Bu gn yax bildi frdadn,
Sirkeyi-nqdi nisy hlvadn.
nki Shrab eyldi rehlt,
Nudaru dxi deyil hact,
Barilaha, behqqi-ahi-Ncf,
Olasaq daim hli-izz rf!
Seyyida, bu duay sd thsinKi, mlklr ham deyir: - Amin!
354
_________________________Milli Kitabxana__________________________
LABBAS BY
Qsid
Qvs tk qamtimiz oldu hrudtl d ta,
Ta ki, soltani-flk Cdyd qld mva.
Brfi-kafumma tutdu bsati-xaki,
Dnd xasiyyti-kafur doxi tbi-hva.
Srtan sd Snbldn yox bir sr,
qrb Qvs il Mizand asari-sxa.
Nola kim, mehr xb Cdy il
Dolv Ht Hml Sur il Cvzadn ola hrnma.
Gl ol fsli-dilara, ala lalv gl,
Ged qm, bad hr dm tutula ur nva.
Lohceyi-slsl qmri ola sorv zr blnd,
Nmeyi-blbl sari sala glzar sda.
Gl svdagri-in, yni bahari-dilk,
Hr trf lalv guldn aa rngin kala.
Gtir Mtriyi-rx Sryya nqdin,
Trreyi-Zhrsin almaa mki-buya.
Xo o ks kim, bu ayda ke bir nv gn,
xa yyami-bhar, qutar rn ina.
Mni bu fsl hlak eylykdir, bilirm,
Olmuam nki bu vqat zoifl-za.
ki eydir mn bu mvsmi-srmad la;
Bir san krk v ya kim, bir-iki cam shba.
355
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bularn hm dxi thsili mn mkldr,
Hr birindn tri var ne mane peyda.
mk olmaz bun vaizlrin ehkamndan,
Almaq olmaz onu bpul birindn, haa!
Dn gec mn bu xyalat il piideyi-qmKi, xudaya, n olur surti-halm frda,
Kim izhar elyim iddti-srma qmini,
Kim, yarb, elyim zfi-tnimdn ikva?
Naghan piri-xird syldi ifaq il kim,
N thyyrd qalbsan bel, ey bisr pa?
Tutalm rbi-mey oldu rit mane,
Pusti geymoyo manedimi ri-orra?
hli-dnyay o ks kim, krm etdi dvlt,
Krmindn sn bir tbi-slim etdi ta.
Snsn ol airi-ecazsxn kim, sxnin
Dmi-sa kimin mvatlr eylr ehya.
Bir qsid yazasan bir ks bir mtlb n
Sni drhal bilaqdr edr kamrva.
Lillhl-hmd, szn ivli, tbit mtad,
Nzmi-canbxv mtaq mumn kbra.
Dedim:-Ey piri-xird, xeyli zamandr ki, dxi
Xaneyi-nohs db kvkbi-bxti-ra.
Yoxdu dnyad rusi-sxnin damadi,
Drri-nasft kimi bikr qalb ox mna.
356
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Bir ziz eylmdi Misri-sxavtd zhur,
Qald zindanda ne Ysifi-frxndliqa.
Dari-dnyad msmmas olubdur nayab,
Mri-nqa kimi'dllorda qalb nami-soxa.
rfalr kimin ltafna tutsun mmid,
ralr kimin vsafma olsun guya.
Dedi:-Ey tnbli-Bdad, cb aqilso!
Dcleyi-ltf sxa dhrd olmu mcra.
Sy edir tn olan ta yetir suy zn,
tti-Bdaddsn, sakini-dt shra!
Yetirib sr yen dhrd bir kani-krm,
Bitirib xak yen dhrd bir nxli-vfa.
Tazadn oldu yen gnrdii sd cramn,
Qalmad kvkbi-Mrrixd noxvt sla.
Ad svdagr-tvfiq dri-dkkann,
Hact rbabma bzl etmoy hr dm kala.
Bir sxa kan olan xsi-blondiqbalm
Gz dikibdir kf-ehsanna yeksr fqra.
Dedim:-Ey pir, o kimdir ki, byan cyl, onun
Bu qdr bzldo vsafn etdin ina?
Dedi:-Bir xsd kim, nami-humayunun onun
Mjdsiz bir-birin hurilr etmz itqa.
Zayiri-beyti-xuda, qibleyi-orbabi-sfa,
li Abbas by, ol qdrimasi-fzla.
357
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Ruz b qeyrti-dsti-ghrfamndan
Gstrir in cbin almo ruyi-drya.
Kfi-ehsan tutub hr yxlan xsin lin,
Dsti-cudi elyib ox mrzi-fqr dva.
Cami-hbabmadr fqti abi-kvsr,
Dili-dasnadr qhri onun qlbi-ita,
Eyldi dviyi-divani-vkaltd bu il
mnayi-bldin cmlsin istila.
Dedim: - Ey piri-xird, rrmklla ki, snin
Yoxdu gftari-fsihind bir asari-riya.
O mnim khn vlyyn-nmimdir ki, onun
Grmm ofqt onamn drya-drya.
Olmasayd gor ehsan onun hafizi-mn,
Lkri-fqr edrdi mni oxdan yma.
Mni oldur aparan sy il "Beytullah"a,
Mni oldur elyn fzld ongtnma.
Leyk mddtdi ki, btr crm verib mndn sr,
Olmuam cmleyi-almd bu szdn rsva.
Mnzilim raht il cnnti-mvad ikn
Oldu axr mn bu xaki-mzllt mva.
Mn n zl dxi ol drghi-valay gedim,
Bir ks z tutduu kirdardn etmzmi hya?
Dedi:-Qm km ki, ol srvri-valaghrin
Kin xlq eylmyib sineyi-safnda xuda.
358
Milli Kitabxana
Sn deyilsn mgr ol kimsnin vladndanKi, dedi hq, "fsa Adm rbbeh fva"
Olma get, feyzi-vliyyn-nmindn mhrum,
O1 dxili-dri-dryasifti-ali-ba.
Eyldim piri-xird pndini can il qbul,
Baladm etmyo ol zati-humaym duaKi, xudaya, bu sipehri-rfi-claln
Yetmsin damnin xaki-kdurt bda!
Grm olsm ryi ad, kdrdn azad,
Eylsin hifz boladn onu daim mvla!
Sahiba, rseyi-radhind glib cvlan
Gstrir zg hiinrlor qlmi-apkpa.
Tbi-dvar-psndin kimi, ey frdi-zaman.
Bir-birindn db fradlrim mstsna.
Ta ki almdo gh ey olur, gahi tey,
Ta ki dnyad ghi seyf olur, gahi ita.
Hr bahar ey edson zmreyi-hbabm il,
Teyi-qmdn ola fsrd gruhi-xsma.
Seyyidi-xst snin khn snaxanndr,
Tazdn ql onu ltafin il kamrva.
359
Adm Allahna syan eledi, yolundan azd
_________________________Milli Kitabxana__________________________
AHBAZ BY
Qsid
Saqiya, abi-qmgdaz gtir,
Ver yen tazdn hoyat mn.
Bisbatm orabi-Drmsiz,
Seyli-meydn grk sbat mn.
A bu Sinayi-xm tcllasn,
Zahir olsun bu at mn.
Mey hdisindn zg hr shbt
Bil glir nqli-batilat mn.
Trrzari-cahan trk etdim,
Vermdi sud trrhat mn.
Satigini -orab imnadr,
Sirri-pnhan kaifat mn.
rq badeyi-nsffadr.
Dmi-md mfrrihat mn.
Dordmndm, qm giriftarm,
Drdi-meydon olur nicat mn.
ahidim, beydoqim tamam oldu,
z veribdir oyunda mat mn.
edr dd mhreyi-bxtim,
Tng olub indi echat mn.
Vsli-busi-knari-dilbrdn
Xqi glir indi miiskrat mn.
360
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Onda n var bt tcllas,
Kbdn xodu sumat mn.
Mni kafir bilirso mminlr,
N qnim, bsdi mmiat mono.
Saqi, ey sarin meyi-rvn,
Buyi-camm mottrat mn.
Deyilm mn Hseyni-osr, nen
Balanbdr rohi-Frat mn?
Olmad bu hzin teybdma,
Yetmdi cami-tyyibat mn.
Mn-Sdin z qara olsunKi, olub bst kainat mono.
Yoxsa ol ahibazi-vci-sxa
Bel olmazdi bisifat mn.
Var midim ki, vermy hrgiz,
Bir xll Lat il Mnat mn.
Lat ltm, ogri hbazm
Xo deyil vers yz manat mn.
O grk z qdimi ltfndn,
Gstr feyzi-basiqat mn.
ahbazi-blndprvazm
Hr il eylrdi iltifat mn.
Gndrirdi hr il vzifmizi,
Ltf olmudu vacibat mn.
361
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Grd ol h bu il piyad mni,
Halm bildi, qald mat mn.
Rx tutub ol vziri-pilfknKim, bir at eylyib brat mn.
Buda hm getdi, glmdi atm,
Verdi yz-yz mbbihat mn.
Doqquz aydr tamara, doqquz gn,
Etmdi vz hamilat mn.
Yoxsa abai-lvi olmu qim,
Bir vld vernoz mmhat mn.
Yoxsa tbim db bukartdn,
Sud vermz bu syyibat mn.
Mtrakim olub sohabi-hva,
vn qlmaz bu nairat mn.
Nxli-mmidi qld pjmrd,
Bu sifat il asifat mn.
Zlmti nur nri zlmtdn
Eylmz forq fariqat mn.
Ey qlm, eyl gvhrfanlq,
Dr ver, ey zlmti-dvat, mn.
Qndi-ar ver, deyil lazm,
N Smrqnd, n Herat mn!
Gri hbaz buda etmz ta,
Darn vers bsdi tat mn.
362
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Tat tbimd, dar eri-trim,
Ltf edib rbbi-kainat mn.
Dariyi-erimi verm qua gr,
Qu verr umaa qanat mn.
lli be ild mrmn qdri*,
Ruzimi hq qhb brat mn.
ndi mrm yetibdi payan,
Yetiibdir dmi-mmat mn.
Yen bir nv il dolannam mn,
Ne il gr ola hyat mn.
Ey flk, sud vermdi hrgiz,
eri-bikr mlmmat mn.
Gri destimd yoxdu mal mnal,
Vermyib l mthhrat mne.
Gr thidsti-dvltm, lakin
rdir kuzeyi-mnat mn.
Flki-izztin mnm qtbi,
Xueyi-rxdir zkat mn.
ahibaza, blondprvaza!
Kf olub sirri-qayibatmn.
Admm, qismt olmad gndm,
Niy baxmaz o nikzat mn?
N, Bicovdan glib mn gndm,
N verir hbbeyi-Boyat mn.
Hicri-qmri tqviml gstrilir.
363
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Saba-birgn durar dyirmanlar,
Buda oknwkd yox nubat*
Var midim ki, tazdn krmin
Ver, ey srvrim, hyat mn.
Nktgirani-qvmi-bdtiynt,
Tutmasn ta ki bir tkat mn.
Bs ki mtaqi-vqnm, ey h,
Bd glir nmeyi-byat mn.
ahbazm, vzifeyi-sali,
Gtirirdi hr il elat mn.
Niy tyir tapd ehsann,
Niy oldun bel boyat mn?
Seyyida, bsdi, eylo xtmi-sxn,
Glck, qorxma ox brat mn.
Nvbt mn
364
_________________________Milli Kitabxana__________________________
AHBAZ BY
Qsid
Hr aiqi-sitmzd kim, pakbaz olur,
Daim zmand ii suz gdaz olur.
Grmz hqiqi aiq olan vsli-yarn,
Bzmi-vsal qismti-hli-mcaz olur.
hli-hnr cahanda oiur ox niyazmnd,
Hr ks ki, bihnrd o ks biniyaz olur.
ahi gday rx cdr sahib-irtica,
Mhmud knl bsteyi-zlfi-yaz olur.
dnaydir nvazii bu rxi-xzrin,
Bilmm sipehri-dun niy odnanavaz olur?!
"Fali-mayridi"* salr xaki-zillt,
"Mfli mn rad" dnb srfraz olur.
Qddin xm eylyib ona grdun qlar nmaz,
Hr mrdi-xubtint kim, binraaz olr.
Abai-sbdir mn dmn, hm mmhat,
Meydani-qmd hr gec bu trk taz olur.
Eylr piyazi rx sl kami-eyrd,
Hlva yesm v leyk mnimn piyaz olur.
Gahi-simaki-rameh olur tir knlm,
Gahi-simaki-zl ona arsaz olur.
Sibtilrin mxalif Qibli olur, vl
Ovmi-Qrey xsmi-rsuli-Hiaz olur.
sldiyin qadir.
Baqasnn istdiyini yerin yetirn.
365
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Haa qlr, sobatm alr rxi-nrdbaz,
Mhrdir ki, mrdi-nqmmord baz olur.
Seyri-sipehrdn n horasm, gor mn
Fryadrs zmanod ol ahbaz olur?
Ol ahibazi-sr ki, dlindn ol hin
Gnck aiyani hmon emi-baz olur.
Ol ahibazi-vci-dalt ki, drgohi
Ltf il hli-fqr b ruz baz olur.
Ol srfrazi-mlki-sxa kim, cnabna
Hr kims kim, dxil dr srfraz olur.
Seyyid dxildir sen, ey mnbyi-ta,
Xvf etmsin ki, alm ara biniyaz olur.
Cismi-cahannmad zmirin zmand,
O1 camdn yan golr, hr nvaz olur.
Ey tacidar, halti-prixtilahn
Gr yekbyek yazam sn, qiss diraz olur.
"Xeyrl-klam qll v dll"* demi hkim,
Hikmt yannda tul sxn bicvaz olur.
z yazdm klam zm xo glir, vli
ayd ki, rbeyi-msoli-ahbaz olur.
Mn xuini-xirmni-ehsannam snin,
Ltf eylsn, bu il yen halm traz olur.
Naz eylsm, n eybi var, z ahbazma,
Adtd nazprvr olan hli-naz olur.
Klamn yaxs odur ki, az szl geni rnna ifad etsin.
366
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Mndn sivay seyyid ltfun ziyaddir,
Bilmm sbb ndir mn yetdikd az olur?
Seyyidliyin niansi mmamdir gr,
Gnbd grkdi kim, hamdan srtbraz olur.
Qdrim gri pst is, erim blnddir,
Gr simi-er bir mhki-imtiyaz olur.
ari-abdar verir qdrim rvac.
Zint rusi-dilk ari, chaz olur.
Bir quti-laymut il saxla bu il mni,
Xvf etm, gl yen alr, fsli-yaz olur.
Qalmaz hvayi-xatirimizd bu tirlik,
bri-siyh knar durur, xo ayaz olur.
Ql ad gndm il yen pir Seyyidi,
Mhurdir, kpkl kpk knl saz olur.
367
_________________________Milli Kitabxana__________________________
EYXL-SLAM MOLLA HMD
Msnvi
eyxl-islam, ey hya kaniKi, sn yoxdu dhrd sani.
Hikmtin vvlinci Lomani,
mrn olsut cahanda tulani!
Dvlt vktin tndam olsun!
zztin hm lddovam olsun!
Ey vern ri-Mstty rvac,
hli-islam ltfuv mhtac.
Rmz "zbn Frat milhi-cac*",
Ltf qhrindir, ey nbimrac.
Qhr kim, ltfiin il mzmrdir,
Bu clal ol cmal mzhrdir.
Ey riyazi-ritin cri,
"Gnt knzn" hdistnin smri.
Qlzmi-vhdtin smin ghri,
Rahi-rin mir rahbri.
llti-caiyi-cahan snsn,
Baisi-xlqi kiin -fkan snsn.
Ey olan hli-clm mmtaz,
Fzla fvcnn srfraz.
Elmin llamy edr nazi,
Fzliv grs fxr edr Razi.
Sn jagird hmdi-Hnbl.
Xadimin eyxi-Tusdan fzl,
Srvra, istima ql halm,
Eylyim ta ki rz hvalm.
ndi dz qrx iki olub salm,
Elmz bir trqqi iqbalm.
Gnbgndn zlil xar oluram,
Mhnt qssy dar oluram.
Oxudum, elm eyldim hasil,
[Biri] Frat ay kimi irin, digri or v aci.
368
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Oldum almd fazil karnilKi, olam bir murad ran vasil,
Mni xar etdi bxti-naqabil.
Elmdn hasilim ziyan oldu,
Gn-gndn iim yaman oldu.
Mni-divaneyi-zlum chul,
Nfsi-biarani edib mul.
Eyldim ksb elmi-fqh sul,
Olmad hi bir murad vsul.
Mn z elmim oldu vizr vbal,
Mnzilim hr mkanda sffi-mal.
Eyldim hli-eim xidmtlr,
Ta ki qldn "Mtwli" ozbr,
Mni incitdi cdi-"Layhzr".
Mxtsr, zaye oldu nuri-bsr.
zg nhv il srf oldu zaman,
Olmad mr Zeyddn saman.
Ey olan mtki-fzl llam,
Vey olan eyx hli-islam,
Sind grm olub bu hongam,
Gor yet fqtinl ncam.
Fa olur sirri-nssi "mn vha",
"V huvcyx, yhyi-mvta"*.
Seyyida, ol cnab eyl duaKi, duadr triqeyi-ra.
Barilaha, bhqqi-iri-xuda,
Ona tulani mr eyl ta!
Xatirin ad el bu dnyad,
hmd olsun fiin qbad.
O llri dirildn eysdir.
369
_________________________Milli Kitabxana__________________________
BR NFR DOSTA
Qsid
Otdu fsrd mnlr lmi-srmadn,
Gldi gn qrob mizani-tlk-prvadn.
alr oqrb kimi mrdmlri tiri-srma,
Dnd kaan cahan bu olmi-zmadn.
Zmhrir ald cahan nlkn, xurid mgr
Nzri-mrhmtin ksdi bu gn dnyadn?
Han ol gn ki, xb nehr il xuridi-flk
Alm feyzrsan olmu idi Cvzadon?
Gl almd rxi-yar kimi glnd,
Blbl olmudu frohnak gli-rnadn.
Zind etmidi sba alomi eaz ilo,
Yox idi minnti-mvat dmi-sadn.
Atin gllri grsydi gr kim, Musa.
Frq qlmazd glstan dxi Sinadn.
Hdhdn var idi banda Sleyman kimi tac,
Lale Bilqeys kimi srx meyi-mnadn.
ki-Davud kimi jal gln camnda
Blbln lhni keib nh flki-minadn,
Glnin Beyti-Mqddsdn olub qdri fzun,
Lalnin rnci sfabx dmi-Yhyadn.
rzi-qdsdi cahan, sanki xzan Bxtmnsr,
Qtl n zm qlb kmz olin yomadn.
Mlki-dnyan ki, bu nv il tutmu srma,
xacaqdr, bilirm, ruh nni-eydadn.
ar oldur ki, mn hr gn im bir ne cam,
Eylyim grtn tni-zari meyi-shbadn.
im ol badeyi-glguni ki, tsiri onun
Piri-sdsalri apk cloyir bmadn.
mri-mkld hqiqt onu da ism gr,
Yz sifari golkdir mn hr molladn.
Biri minbrd xb hkm edckdir ki, filan
Mey iib kafr olub, xd li qbadn.
Biri msidd gedib vz edkdir: O, rir,
370
_________________________Milli Kitabxana__________________________
rbidir, lnt edin, hkm budur movladn!
Ona seyyid demyin kim, boni-Abbasidir ol,
Ar edr hmdi-Muxtar bel rsvadon!
Bu Yezid olu oleydi ogr vladi-Hseyn,
llmllah ki, imzdi meyi-hmradn!
Maili-qamti-mhbubdur ol namvzun,
Rast yol getmdi, mhrum olacaq Tubadn.
Bady, sady bu naxlf olmu talib,
Oldu myus dxi Kvsr il huradn.
Almayn hi slamn, bu deyil islami!
Bu qavtd qitrdi ham trsadn,
Mvrt hkm il dn gec shbt eldim;
Bu xyalatm hll etmy bir danadn.
Dedi:-"Ey airi-irinsxn nadirguKi, sn mntiq ilham olnur baladn.
vvla arif olan kimsn bibak gorek,
Etmy vahim dnyav mafhadn.
Rindi-bibak olan ksd grkdir crt,
Qorxmaya gavi-dhlzn kimi hr qovadn.
Eylm vahim nifrini ndr mollann,
N icabt olaaq dvti-bimnadn?
Kim ki, mey is, hqiqtd gr kafr ola.
Bir mslman taplmaz bu yek dnyadn.
Hr oml xatimeyi-kar baxar, ey arif,
Arif ol, ibrt el qisseyi-Bersisadn
Saniyn, indi ki, var snd xlayiq xvfi
m mey, knlv fari el bu prvadn.
Bir sar krk ki, ola qiymti be-alt manat
Al brn, canuv qurtar olmi-sarmadn".
Dedim: - "Ey dust, gr olsa be-alt manatm,
No qmim var idi srmayi-mlal-fzadn?
Drd be-alt manatn drdidir, ey kani-hnr".
Dedi:-"Xvf etm, tlb eyl filan aadan.
Hr iki ild ki, bir krk sn qismtdir,
Yetirr xaqi-biun onu bir valadn.
Qismtin, qorxma, doxi alm ara hasildir,
Talib ol, eyl tlb ol ghri-valadn".
371
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Hqqi, ey ryi olan mehri-flkdn nvr,
Hqqi, ey sdri ziyabx olan iradn.
fzli-nsiri-afaqsn, ey ruhi-rvan!
Ruh fzldi hqiqtd ham zadn.
llti-qaiyi-icadsn, ey illti-tam!
Zati-pakindi qrz bu svri-yadn.
Grdii-rx gtirdi bizi bir srd ki,
Bxli trcih verirlr sifti-sxadn.
srimizd grnr cud sxadn bir sr,
Grn dhrd hrgah sr nqadn.
Olub ol nv il gr mnqlb vzai-cahan,
Gvhr mmidini bir ks elmz dryadn.
Bundan qdm var imi dhrd rbabi-sxa,
Grnr cml tvarix-cahanaradn.
Fzla silkin hor nov il ehsanlar edib,
Aparb nami-niki hr biri bu dnyadn.
ralr olub ol xslrin vssafi,
Faril-bal ham snt istinadn.
Leyk bir ks ki, snin hqqv olsa arif,
Dhrd vaqif olur nkteyi-istisnadn.
Barilaha, edsn mr cabanda yz il,
Mn tk fsrdmizac olmuyasan srmadn!
372
_________________________Milli Kitabxana__________________________
BR NFR DOSTA
la, ey srvri-niku-xsailKi, sndndir fxart ruzigar.
la, ey srvri kim, seyti-fzlin
Yetib almd gn tk itihar.
Ken gn tifli-akrzad ilKi, hq vermi onu mni dilfikar,
Durub qm ksrtindn ku ir,
Edirdik cz il hr yan nzar,
Nmayan oldu nagh bir cnaz,
Aparrlard dfn n mzar.
Db bir tifl dalna o nin,
Edib qmdn yaxasn par-par.
Ab ban, tkb glrng yan,
Glib fryad manndi-bzar.
Deyrd nal il key, babacan,
Aparrlar sni bir bd diyar:
Lihafn xit bstr qar torpaq,
Olur tm vcudin mur mar.
N ab n qida, n m rbt,
Misali-bxti-hli-er qar.
Bu hal tifli-akrzad grck,
Glib fryad dd ah zarKi, vaveyla, mgr aa, bu ni
Qoyacaqlar bizim evd mzar?
Dedim:-Ey nuri-emim, bu n szdr,
Bu gun szlri eyl knar. Dedi:Bu vsflr kim, sylr ol tifl.
Bizim ev haltin gtdi marKi, n ab iza, n m rbt,
kibdi fqr odu onda rar.
Hqiqt hal, ey fxri-zman,
Bu haltdir nihan aikar.
gr bundan ziyad kf qlsam,
373
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Dr od xirmni-sbr qrar.
midi-Seyyid oldur bu mlalKi, etsin himmtin ltf il ar.
Behqqi - Seyyidi -ruzi-qiyamtKi, afedir hami xrd kibar.
N xahi eylsn, olsun myssr,
Yetisin vkti ruzi-mar.
374
_________________________Milli Kitabxana__________________________
BR DOSTUN MKTUBUNA CAVB
sslam, ey gli-glzari-vfa!
sslam, cy ghri-bhri-ta!
Ey salan yad mni-heyrani,
Sn qurban bu hzinin cani!
Hr zaman ki, flki-bdbaz
Vermi idi mn min suz gdaz,
O1 gli-glnimin hirani,
Mn tng etmi idi dnyani.
Hmdmim nalv fryad fan,
Gz yan seyl tk olmudu rvan.
ox prian idi qmdn halm,
Kafr alard gr hvalm,
Xatirim hicrd muli-xyal,
Gzlrim mntziri-rahi-vsal.
Naghan nameyi-yari-kamil
Mn bir xsdn oldu vasil.
pbn namni qoydum gzm,
Gldi can cismim, taqt dizim.
Vh, n mktub Glstani-rm!
Vh, n mktub, gli-bai-krm!
Vh, n mktub ki, babi-rhmt!
Sfhsi sfheyi-bai-cnnt.
Strlr sanki xiyabani-behit,
Etdi namn mni mehmani-behit.
Nqtsi mrdmki-dideyi-hur,
Vsfini etmy qmd qsur.
Oxudum namni, oldum ehya,
Etdi Nuh olunu ehya sa.
Sanki bir pirhni-Yusif idi,
emi-Yqubi mnvvr eldi.
Hr svadn oxudum, can tapdm,
Xzr tk emeyi-heyvan tapdm.
Barilaha, olasan ad mdam,
Mni ad eyldin, ey fxri-kiram!
Eylyib xrrm xndan mni,
375
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Eyldin alm sultan mni.
Sn grm alm sultan olasan!
Txti-izztd Sleyman olasan!
Eyldin mn kimi bir mur krm,
Etmsin ltfn hq sndn km.
Var midim ki, xudavndi-qfur,
Ed mn biks vslin mqdur.
Yen vslindn ola ad knl,
Ola bu qssdn azad knl.
Gl bu mrd olan cismim ruh,
Ala saqilr l cami-sbuh.
Yen brpa ola bzmi-irt.
Can tapa lli-lbindn lzzt.
Daim br ir gn olmaz mstur,
xb axrda verr alm nur.
Bir qrar il deyil rxi-mdar,
Gah olur fsli-xzan, gah bahar.
Yen gtlr alr, yaz olur,
Yen blbl gl dmsaz olur.
Vslv can yetr inaallah!
Bu blalr bitr inaallah!
Ta tslli tapa dil hicrin ara,
Bir qzl tazdn etdim ina.
Var midim oxuyub ad olasan,
Hicr sbr etmy mtad olasan.
376
_________________________Milli Kitabxana__________________________
BR MKTUBA CAVAB
Bir vqti-xocst, hiyni-xrrmKim, talib idi knl dmadm.
Bir qasidi-xoxbr, hnrvr,
Yni rvii kmali-kkr,
Cnbani-slasili-mvalat,
Hm baniyi-xaneyi-malat,
Ramidehi-xatiri-rmid,
adidehi-qlbi-qmrsid,
Mktubi-rifini gtirdi,
Dildn qm qssmi gtrdi.
N nam ki, mhz ruh raht,
Srmqi-fsaht blat!
Dil bzmini eyldi mnvvr,
Can ban qld tazav tr.
Br verdi midimiz nihali,
Dil mnzili qmdn oldu xali.
Mzmunu n oldu cml mfhum,
Rf oldu knld drdi-mmum.
Tsnimi-hvayi-inbisat,
Ad dil ara gli-niat.
Hr nkt ki, olmu idi izhar,
Dil oldu qamusuna xbrdar.
377
_________________________Milli Kitabxana__________________________
BR MKTUBA CAVAB
Dusti-girami, sn olsun slam!
Snsiz olub ey bizimim hram.
Gl alb, mvsmi-glzardr,
Blbli-xolhc yen zardr.
Dai-dilin zahir edib lallr,
Sari-reyhan dolub jallr.
Hdhd olub qasidi-hri-Sba,
Mjd verir alm badi-sba.
Txt xb bad sultani-gl,
Zahir edib vkt il an gl.
Srv ab bad xzra lm,
Lal olub xosrovi-mlkicm. Sfheyi-glzar olubdur sfa,
Blbl oxur nmni sbh msa.
Fri-zmrrd dnib gln,
ml olub ba mttr yen.
A gzmi, sfheyi-glzar gl,
Az bu qdr mhnt il zar gl!
k mn Yusifi-dvran sn.
Kvkbi-rxan, mhi-taban sn.
Bas qdmin, ba el payimal,
Qalmaya glzard hrgiz clal.
Seyyid iln seyri-glstan el,
Dmni-nadan ciyrin qan el!
378
_________________________Milli Kitabxana__________________________
AA MRCFR HACI SEYYD ZM OLUNA
Nuri-emim, zadmrl-ziz, hali thrir ki, slxi-mahi-zil-hicctil-hramdr,
lillhl-hmd vl minn cnab Aa byin xidmtind sbh v am varam.
gri glmyim bu sfr tul kdi, nuri-emim, tngdil olma. Mslht beldir.
nki xanlqdan Nsir xan buraya glckdi, ona binan by mni burada saxlad
ki, ta xan glsin. Hl d ki, xan glmyibdir. naallah, midvaram Qurban
bayramna hr glim. gr bayramacan glmsm, bayramdan sonra inaallah,
gllm, xatircm olasan. Tvqqe elyirm ki, yax dolanasan; anan
incitmysn, yoldalaruvu incitmysn, oxumaa sy elysn:
Ey oul, bu dlili-bikdir:
"Admi-bisvad ekdir",
V mndn lkbr miy v Molla Clala rzi-slam elrsn. V mndki
qoca at cnab Aa by zgy balad. Piyada qatmam. Grk nec olu. V
boz at Qara by balad. Allah krimdir, blk ondan yaxs olacaq? Hr halda,
Allaha kr elmk V Aa byin mri-rifm dua elmk biz vacibdir. Allah
ona tul mr kramt elsin.
Vsslam!
Thrirn: fis-slxi-zil-hicc, sn 1292.
Hac Seyyid zim,
[Mhr:] Seyyid zim lvi.
379
_________________________Milli Kitabxana__________________________
KTABDAKILAR
SATRALAR
Alimlri mzmmt edn cahillr7
irvann tz bylri haqqnda..14
amaxnn tz bylrini hcv23
amax babillri haqqnda..28
Quba tziyadarlar v xeymni qart ednlr..34
Nsrddin ahn hcvind39
Sultanov Hadiy.40
Hsn Qara Hadiy42
Hmayini hcv45
Abid fndinin hcvind.47
rb fndizad Mahmud fndiy..49
Salyanl Axund Mola Mhmmdhsn haqqnda.50
Qazi Hac Molla Mhmmd Mlikkndliy.51
Bir nfr dosta yazlan zarafatdr.53
MXTLF ERLR
Qzet ndir57
Hsnby Mlikova60
"Ziya" qzetin (lahi, bu "Ziya" afaq ara gn tk ziyalnsin).62
"Ziya" qzetin (Ey "Ziya", ey ziyayi-emi-cahan).64
"Ziya" qzetin (Ey vern sfheyi-"Ziya"y ziya)67
"Ziya" qzetin (Mrhba, ey rvann xaki-zibamnzri)..68
Bak airlrinin triflri .70
Sfa haqqnda.72
Mhmmd Sfann trifi.74
Abdulla by Asi v Xudadad byin vfat mnasibti il.76
Hac bdlhd irvaniy.79
Miskin dnyadan ikayt ..83
Frhad mirzy..85
Qsid (Syldim yar ki, ey mh glib yyami-bahar)..88
Bahariyya89
Qsid (Dn ki, xurid zn bri-siyah oldu hicab).93
Qsid (Afrin, ey hli-snnt vl-cmat, afrin)95
Qsid (Ey dadmayan zman ara eq rbtin) .97
rab haqqnda...99
hibbann ricas ..100
380
_________________________Milli Kitabxana__________________________
amaxnn vziyytinin tsviri ...102
Hac Rstm by107
Mnzum..108
Seyidin mzmmti..110
Arzu..111
Seyidin mnacat.112
A.S.Pukin haqqnda113
MKTUBLAR
Hsnby Mlikova (Ey Hsn by, mllimi-dana)117
Hsn by Mlikova (Ey biz xeyirxah olan Mhsn)..122
Hsn by Mlikova (Alian Hsn by...).125
Hsn by Mlikova (Mllimi-xeyirxah...) ...128
Hsn by Mlikova (Ry hsn by, miri-alian).132
Mirz bdlxalq Yusif .136
Mirz bdlxalq Yusifin Mhmmd aa Crmiy yazd
hcv cavab.139
Mhmmd aa Crmiy.141
Mhmmd Sfaya cavab.148
Mirz smayl Qasir ..149
Abdulla by Asiy (Hzar kr, knl, mvsmi-bahar olacaq).155
Abdulla by Asiy (Asiya, szlrvn hr biri min can dyr)157
Abdulla by Asiy (Qsid).160
Mhmmdta Qmriy cavab..163
Mhmmdta Qmriy (Slamm asitann xakin badi-sba versin) .167
Mhmmdta Qmriy (gr ol hzrt mhrm olan
badi-sba, Qmri).169
Drbndli Xlil txlls air.171
Mirz Rhim Fnaya ..173
Mcruh Muaniy.175
Bir nfr..177
li sr Nvrs (Slam olsun sn, ey Kbeyi-hli-sfa, Nvrs)178
li sr Nvrs (Qsid).179
Qarabal Nalan txlls air ...181
Sid nsizady (la, ey mxbiri-sadiq, laddini-vd-dnya)188
Hac Sid nsizady (rad eyls bir qvm xeyrin feyzi-rbbani) . 190
Mahmud aaya (Ey edn Adami avareyi-cnnt, buda)200
Mahmud aaya (la, ey sn'ri-valamkan kim) ...202
Mahmud aaya (Mbark eydi-novruzu sn, ey hriyar, olsun) ...204
Mahmud Aaya (Alian hzrti-Mahmud aa)208
381
_________________________Milli Kitabxana__________________________
liby.210
Qulu by...212
Hsn by Nbibyova v Mehrli by213
Hsn by Nbibyova (Eydi-novruz mbark ola, ey yar, sn)215
Hsn by Nbibyova (Gtir, saqi, qdh kim, mvsmi-irl
hveydadr).219
Hsn by Nbibyova (Eyddir, fsli-glstan olur, inallah)223
Hsn by Nbibyova (Saqiya, novruzdur z verdi yz behct
mn)..226
Hsn by Nbibyova (Ey Hsn by, hsnl-xlq, rfil-xlaq).228
Rza by fndizady (Saqiya, ad ola ta ruhi-Flatun il Cm).233
Rza by fndizady (Slam olsun sn, ey yari-cani)236
Rza by (Gtir, saqi, meyi-glgun ki, ad oldum bartdn).239
Mhdi Kazm bya .243
Hac Mola Abdulla ahtaxtlya ...245
Bakl Hac Hseynquluya ..247
Mhmmd fndi Mftiy.250
Mfti Hac bdlhmid fndiy253
Mfti Molla Hseyn fndiy.256
Hac Hseyn fndi (Qsid) ..260
Hac Hseyn fndi (Qsid) ..262
Hac Hseyn fndi (Qsid) 264
bdlli Boyaqzady (Gldi novruz, dxi fsli-glstan olacaq)...266
bdlli Boyaqzady (Gldi norvuz, mzyyn eldi dvrani)270
Hac Mehdiy..275
Hac smayl olu aaya...278
Aa by..280
Krim by xlibyova..285
Hac li kbr by v Krim by irvaniy..288
Hac Mola Qniy (Gl ald, qneyi-mmid xndan olmad)292
Hac Molla295
Mir bdlqni aaya298
Uurlu by xlibyova .302
Krim by xlibyova..304
Aa by Sultanzady (Sahiba, ey ki snin xidmtv am shr)..308 Aa
by Sultanzady (Sahiba, ey kim, snin vsaf-zatn qlmaa) ...310
Hac mr by irvaniy31 2
Mhsn by315
Hac bdlhd Mtllibzady (Glir novruz kim, gllr
mnd aikar olsun) .318
Hac hd Mtllibzady (Novbahar oldu knl, dhri tutub
382
_________________________Milli Kitabxana__________________________
zvq sfa)324
hmd by..329
Hac Aa by olu liy..332
Frc by Aa by oluna ..333
li sr by .334
Lnkranl irli by..338
Hac Mcid fndiy341
Hac Glliy346
Hac Mehdiquluya349
Mirsadq xan Lnkraniy351
li Abbas by.355
ahbaz by (Saqiya, abi-qmgdaz gtir) 360
ahbaz by (Hr aiqi-sitmzad kim, pakbaz olur).365
eyxl-islam Molla hmd........................................................................368
Bir nfr dosta (Oldu fsrd mnlr almi srmadn)370
Bir nfr dosta (la, ey srvri-niku-xsail)..373
Bir dostun mktubuna cavab (sslam, ey gli-glzari-vfa)375
Bir mktuba cavab (Bir vqti-xocst, hiyni-xrrm)..................................377
Bir mktuba cavab (Dusti-girami, sn olsun slam)...378
Aa Mircfar Hac Seyid zim oluna .379
383
_________________________Milli Kitabxana__________________________
Buraxla msul:
Umud Rhimalu
Texniki redaktor:
Mbariz Piriyev
Kompyuter shiflyicisi:
Allahverdi Krimov
Korrektor :
Rhil Quliyeva
Ylmaa verilib 28.09.2004. apa imzalanb 27.03.2005.

Format 60x90 1/16. Fiziki ap vrqi 24. Oftet ap sulu.
Tiraj 25000. Sifari 60.
Kitab "PROMAT" mtbsind ap olunmudur.
384

Dəli Kür

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Dəli Kür

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

_________________________Milli Kitabxana__________________________

894.3611 -dc 21 AZE

Saqi, mey ver biz kim, dvlt olub yar bu gn,

Mbark olsun, mbark olsun snin mvlaln.

Yni: a tut satr.

Gnahkar zndn tann

lbtt, ryind drdi var.

Oldu yz faid biz hasil.

Zr qadrini zrgr bilr, gvhr qdrini srraf.

Mn eqd mzlum v cahil oldum

ad olub mrgin z mrn bizar oldu.

Xeyr mane olanlara Allahn bdi lnti olsun.

li bnna, li dhr binadr.

Tarix miladi 1880-ci ildir.

Babal deynin boynuna.

riki olmayan Allah hr eyi eidndir (ay)

Dria, getdi dnyadn o xsi-arif karail!

Allah zhmtkein dostudur.

Sdidn iqtibasdr - tbdil olunmudur.

O (Knan) bizdn deyil.

ikst olsun xmi-shbayi-Xllr,

Grdkd qmtriri-bus olma, erimi,

Gyn altnda xzinlr vardr ki, onlarn aan airlrin dilidir.

" Trcmsi: Sz gylrdn aa endi

O (Slman - S.R.) da bizdndir (ay).

Glib ol fsl kim, gl ohr asn shni-glnd,

Vli eybi budur ki, mdhdn var bir tmnnas,

Bu bxl bu hsd, bu gftgu bikarliqdandr,

Trkibbndin bu son bndind air z qzlindn istifad etmi, iqtibaslar vermidir.

amaxl liabbas by iardir.

Quran aysin iardir.

Dostun blasn [qbul etmim] (hdis).

Afitab etdi Homldn bu gn izhari-ziyaKi, ziyasndan olub cml cahan nurani.

lm lm,yaraya yara (ay)

halisi ox olan hrlr meyl edin! [yeni, mdniyyt doru gedin]

li kimi oul yoxdur, Zlfqar kimi qlnc

Kasb Allahn dostudur (ay).

Gah un tk aanb, gh sarahrsan cov tk.

Qorxma, Allah sninldir.

Clal bdi olsun!

-------------------------- Milli Kitabxana-----------------------------eyxlibylid tk birc Krim byd kii,

Snin raftli evin kasblarn pnahdr, dilnini qapdan namid qaytarmazlar.

Her ey daxildir, her eydn xaricdir [Allahn sifti].

Adm Allahna syan eledi, yolundan azd

Hicri-qmri tqviml gstrilir.

Klamn yaxs odur ki, az szl geni rnna ifad etsin.

[Biri] Frat ay kimi irin, digri or v aci.

O llri dirildn eysdir.

Ylmaa verilib 28.09.2004. apa imzalanb 27.03.2005.

You might also like

_Milli Kitabxana__