Quehuongtanra PDF

Qu hng tan r
Chinua Achebe
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Cho mng cc bn n c u sch t d n sch cho thit b di ng
Ngun: http://vnthuquan.net/
To ebook: Nguyn Kim V.
MC LC
TA
PHN TH NHT - Chng 1
Chng 2
Chng 3
Chng 4
Chng 5
Chng 6
Chng 7
Chng 8
Chng 9
Chng 10
Chng 11
Chng 12
Chng 13
Phn II - Chng 14
Chng 15
Chng 16
Chng 17
To Ebook: Nguyn Kim V
Ngun truyn: vnthuquan.net
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Chng 18
Chng 19
PHN TH BA - Chng 20
Chng 21
Chng 22
Chng 23
Chng 24
Chng 25
DANH T CC B LC OBI DNG TRONG CUN NY
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Dch gi: Hoi Khanh & Nguyn Hin L
TA
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Tc gi: Chinua Achebe

Cho ti cui Th chin va ri, nh nhng hnh trong cc sch gio khoa v a l, nh cc phim
chiu trn mn nh v nh t cun du k hay thm k, chng ta c c mt s n tng r rt v
chu Phi Da en: cnh rng gi m u, cnh ng c mnh mng vi s t, t ngu, c su, vi
nhng cy baobab khng l c chc ngi m, nhng th dn en bng nh than m Hng Gai b
chng bng ng hoc da voi, nhng cuc sn u ngi rng rn, nhng cuc v ngoy mng trong
ting trng thng thng trc mt dy chi nh hnh nn p, nhng ng thc dn da trng i nn
ct i ght, nghu nghn trn lng lc hoc voi, pha sau l mt on di n l da en khing
cc rng hnh l v cc thng qun nhu, n dc... Chng ta tha mn v nhng n tng , t
cho l c nim ng v chu Phi Da en ri, chng cn tm hiu tm l, phong tc th dn ra sao,
tin chc rng h khng c mt nn vn minh, ch l mt ging ngi ngoi l, khng ng cho
mnh quan tm ti. V tnh nhn loi, chng ta coi h l nhng con ngi, ch khng phi l ngi
nh chng ta, mc du ta vi h u trong mt hon cnh nh nhau: di ch thc dn da trng.
Li khng v ta, m v thc dn: chnh h chim t ca ngi da en, bc lt dn da en m
khinh b ngi da en, khng tm hiu ngi da en. Chng ta hc li h, nn cng ngu xun nh h.
Nhng hai chc nm nay, t khi cc dn tc chu Phi ln ln c gii phng - mi gn ht ch cha
ht - th tnh cnh o ngc li. Khng k cc chnh khch hot ng lun lun v li, chng ta
thy nhiu hc gi u, M nghin cu v cc dn tc Da en nh G. Balandier, G. Padmore,
Mannoni, Jean-Paul Sartre, nht l W. E. B. Du Bois, tc gi cun mes noires c ti bn ln
Qu hng tan r
Chinua Achebe
th hai mi lm... Cc nh u nhn rng c mt nn vn minh da en c o, mt thi rc

r, thi cch y bn ngn nm min Sahara cn ph nhiu, xanh tt, cha thnh mt sa mc - m
trc kia ngi phng Ty khng bit; v ngi da en ch khc chng ta mu da ch tm l v
tr tu cng nh chng ta, khng th bo h l mt ging ngi thp km c.
ng thi, t khi c c lp, khng b thc dn p ch, cm on na, v s hc gi, vn nhn, thi
s da en, vit v vn minh, phong tc, i sng ca h, ct ln ting ku ai on khc nhng au
kh, ti nhc cng hy vng ca h nh T. Olawale Elias, Engelbert, Mveng, Dominique Traor,
Amas Tutuola, Mongo Beti, Lopold Sder Sanghor, Aim Cesaire (tc gi tp th Return to my
Native land, rt ni danh), C. A. Diop (tc gi cc cun l Unite culturelle de l Afrique noire, Nations
negrest et culture), v Chinua Achebe m hm nay chng ti xin gii thiu vi c gi.
Achebe sinh nm 1930 Ogidi, mt lng ln min Ty Phi, xa bin v cch con sng Niger khong
su by cy s. T tin ng thuc b lc Ibo sng trn vng h lu sng Niger. Khi nhng nh truyn
gio Anh bt u ti trong min (khong 1870) th ng ni ng nim n n tip h, cho mt ngi
con trai theo hc h, ngi con ny nm 1904 thnh mt trong nhng nh gio Ibo u tin, kt hn
vi mt thiu n gia nh th rn - ngh ny rt c dn chng trng v tin rng c ba php - v
sanh ra Chinua Achebe.
Achebe hc trng Trung hc Umuahia, sau ln i hc Ibadan, l mt trong nhng ngi u tin
lp thn t i hc ny. Nm 1924 ng lm i Pht thanh Nigeria, tm nm sau ln chc Gim
c. Va lm vic ng va vit tiu thuyt, vit kh mnh: cun u tay Things fall apart (Qu
hng tan r) xut bn nm 1958, hai nm sau ra cun No longer at ease (Khng cn c yn n
na), tip theo l cun Arrow of God (Mi tn ca Thng ).
ng thnh cng ngay t bc u: Qu hng tan r c cc nh ph bnh Phi, u, v M hoan
nghnh nhit lit, coi l tiu thuyt phong ph nht, chnh xc nht, b cc kho lo nht, m bnh
tnh nht ca mt ngi Phi chu vit v Phi chu Da en t sau th chin ti nay. Tc phm
c dch ra cc ting Php, , Ty Ban Nha, c, bn c na triu bn v hin nay c dng
trong nhiu trng dy Anh ng chu Phi, nh mt tc phm c in vy.
Ngi ta khen ng nht l mi hai mi tm tui m c mt bt php gi dn, c tinh thn khch
quan, cng bnh, tng tng di do m vn trng s thc, ch v li ng x hi Ibo hu bn th
k trc, khi ngi da trng cha ti ri bt u ti, khng v c bi ngoi, t i m cao ng bo
Qu hng tan r
Chinua Achebe
mnh, mt st ngi da trng, nh vy tc phm c gi tr rt ln v phng din ngh thut v ti

liu. ng khng ging gii, thuyt phc cng khng mt st na m chng ta vn thm tha ci bi
kch ca mt dn tc cht phc b mt ti thc dn qu quyt la gt, ch p, bc lt, lm cho ni
ging chia r, qu hng tan nt, bi kch l bi kch chung ca ngi da en, da vng th k trc,
v tuy ni l chm dt sau th chin va ri m s thc hin vn cn ko di di mt hnh thc
mi m hn, v cng thm him hn. Cho nn c tc phm, ngi Vit chng ta khng th no
khng lin tng ti thi bn truyn gio, thng nhn v qun i Php xm nhp nc ta di
triu Nguyn.
Truyn k li i mt anh hng Obi tn l Okonkwo, v thm on cnh bn cng do ngi cha v ti,
nhu nhc gy nn, m can m, cng quyt t lp thn, sau nhiu nm chin u gay go, to c
s nghip v danh vng trong th tc, ri chng may v phm mt ti nng, phi b c nh ca,
rung t, dt v con qua nh bn nh ngoi by nm. Nh c mt ngi bn thn v b con
bn ngoi gip, ng ta tnh ht hn b lu y, s tr v qu cha gy dng li dinh c s hn trc
na, nhng ng tht vng chua cht v trong by nm qu hng ng thay i hn: ngi da
trng ti.
Mi u ch l mt vi nh truyn gio. Dn trong lng cho o Ki T l k cc, nhng khng k th
mu da, cng khng k th tn gio, m cn khoan dung v hiu khch, cho h ct gio ng v
thuyt gio, khng h ngn cm con em theo o. Nhng ngoi gio ng ra, ngi Anh cn lp
mt chnh ph na, dng mt ta n, em lnh trng, sng ng li x ti ngi da en theo lut da
trng. Ri h m cc tim bun, v vt cc sn phm a phng, sau cng ct dng ng v
trng hc d d dn lng.
Dn Ibo theo mi ngy mt ng, mi u l nhng k ngho nn tin, sau c mt s ngi
kh gi, c chc v trong lng. au n cho Okonkwo l a con trai ln ca ng Nwoye, l mt
trong nhng k u tin theo tn gio mi, t b cha mnh.
Th l c s chia r trm trng trong gia nh v b lc Ibo. Okonkwo vn l mt chin s, c tinh
thn dn tc, trng c tc, thy nguy c tan r ca qu hng, mun h ho mi ngi chng li
ngi Anh, nhng ngay ngi bn thn nht ca ng, Obierika cng thy l v vng, th di bo
ng:
Anh ngh coi, lm sao chng ta c th chin u c khi m chnh anh em chng ta cng chng li
chng ta? Thng da trng qu quyt lm. N lng l, n ha em tn gio ca n li y. Chng ta
(...) cho php n . By gi n chinh phc c anh em ca chng ta v th tc khng cn on
kt nh mt ngi hnh ng na. N ct nhng dy kt cht chng ta vi nhau v chng ta
tan r.
Sau v c tinh thn hip s m cht phc, Okonkwo v nm ho mc khc trong lng b tn y vin
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Anh la gt: trong khi hai bn thng thuyt, hn dng mt ti tay sai da en p bn Okonkwo,
nht khm, co trc u, lm nhc, bt phi np tin chuc mng. c th ra, Okonkwo ut qu,
nht nh t mnh tr th: ng cht u tn sp Kotma (tc m t) Anh, thy dn chng, b con, anh
em ca ng s st, khng dm cng ng ni dy nh ui ngi da trng, ng t treo c ln cy, t
nhn mt ci cht m ngi Obi cho l gh tm, ai on nht.
Truyt kt thc . Th l mt b lc ni ting l ho hng ch v b ngoi nhn chia r m phi
khut phc; mt nn vn minh vng bn hng bao th k, c nhng c tc rt p (tnh cha con, tnh
v chng, tnh h hng, tnh bn b rt thm thit) b tiu dit; mt x hi t chc cht ch, on kt
m c trt t, ch trong c mi nm sp tan tnh!
Tc gi chp li s bin chuyn mt cch trung thc, khng h tht mt li ph bnh hay than th
m lm cho chng ta lc th bi ngi, lc th cm phn. Phi hay , thi xa cng nh thi nay,
chnh sch thc dn bao gi cng vy: em li nh, dng thut chia r d tr, v chnh v c
nhng k bn nc nn nc mi mt.
Truyn c rt hp dn v tc gi t nhiu phong tc l chu Phi, c nhng tc chng ta cho l qui
n m chc hin nay cng gn mt ri. V vy c nh ph bnh cho rng tc phm gip ta hiu
chu Phi hn cc b nghin cu v chu . Ring chng ti thy chng XXI t mt ngi v ca
Okonkwo sut m ln theo mt b ct bt a con gi c nht ca mnh, ng coi l bt h
trong vn hc chu Phi: sc tng tng ca tc gi tht phong ph: khng kh tc gi gy nn tht
lnh lo, rng rn; m phn nhn bn cng rt p: tnh m con, tnh v chng, c tnh ca b ct i
vi a b tht cm ng.
gi mi mu sc a phng, chng ti la chn gii php l trc dch, st chng no hay
chng ny, nht l trong cc on i thoi, v h thay i li ni th phong tc, tn ngng cng
thay i.
Trong truyn dng nhiu danh t Ibo, in ng, m bn ting Anh v ting Php u khng ch thch.
Chng ti on ngha - c th nhiu ngha on khng ng lm - ri gom li thnh mt bn cui
sch gip c gi d tra mi khi thy b ng.
Si Gn, ngy 15 thng By nm 1970
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Qu hng tan r
PHN TH NHT - Chng 1
Nh nhng thnh cng vng vng, Okonkwo c mi ngi bit ting chng ring trong vng chn
thn m cn xa hn na. Hi cn l mt thanh nin mi tm tui, chng h c Amalinze-ConMo, lm v vang cho hng x. Amalinze l mt vt gi gii v ch lun by nm t Umuofia
ti Mbaino. Hn c bit danh l Con-Mo v lng hn khng khi no chm t. Vy m Okonkwo
vt ng c hn trong mt trn u m cc ng gi b c u nhn rng t ci hi v tin hin sng
lp th trn ny, tn cng mt con qu trong trung, lun by ngy by m, ti nay cha c trn u
no kch lit hn na.
Trng nh thng thng, so thi vo von v khn gi u nn th. Amalinze l mt vt nh ngh
qu quyt, nhng Okonkwo uyn chuyn thon thot nh mt con c trong nc. Gn v bp tht ni
vng ln trn cnh tay, lng, i ca hai i th, tng chng nh nghe c ting bt bt mun t.
Sau cng Okonkwo vt ng c Con-Mo.
Chuyn xy ra lu ri, hai chc nm trc - hoc hn na, v t n nay, danh ting ca
Okonkwo mi ngy mi lan rng nh m chy rng di ngn gi bc. Thn hnh cao ln s,
lng my rm, mi ln, coi v rt nghim. Th ph ph, v ngy nh sm, ti v con nh di cng
nghe thy, ngi ta n vy. Khi chng i th gt gn nh khng chm t, nhn nhy nh bc trn
l xo, nh th mun thoi ai. M qu thc, chng thng thoi thin h lm. C tt ni hi lp bp v
mi ln ni a ln, p a p ng, ni khng kp th dng ngay hai qu m. Chng khng chu ni
nhng k khng thnh cng. Khng chu ni ng b.
ng tn l Unoka, mt mi nm trc. Thi sinh tin, ng bing nhc m khng bit lo xa, khng
bao gi ngh ti ngy mai. C c ng tin no - trng hp him hoi - l mua ngay vi bu
ru k, ku hng xm li nhu nht. ng bo mi ln trng thy ming mt ngi cht th li
thng cho nhng k ngu xun cn sng m khng n ung cho thch khu. D nhin Unoka n a
ra, khng c ngi hng xm no m ng khng thiu n, t vi ci v s ti nhng s tin rt ln.
ng cao nhng gy t v hi g. Ch tr khi ung ru hoc thi so, cn th v mt lc no cng
b ph, r. Thi so rt hay, v nhng lc sung sng nht i ng l hai ba tun trng sau mi
Qu hng tan r
Chinua Achebe
ma thu hoch: bn nhc cng trong lng rnh rang h nhng nhc c treo trn bp xung v
Unoka ha tu vi h, v mt bnh tnh, hn hoan. i khi mt lng khc mi ban nhc ca Unoka
cng vi vin egwugwu nhy ma li dy nhc, v h c cung phng trong mt thi gian l hai ba
tun ch sut ngy n so v n ung tha thu. Unoka thch n ngon, thch c bn chi bi, v
thch ma trong nm, ma ht m mt tri sng no cng hin ln rc r phng ng. Thi
tit lc cng khng nng qu, nh ngn gi bc lnh m hanh. C nm gi bc lnh qu v mt
lp sng m dy c l lng trong khng kh. Nhng ngi gi v tr con quy qun chung quanh
bp ci si. Unoka thch cnh lm, thch nhng con chim u tin xut hin bo tin ma
nng, thch nhng tr em ca ht nhng khc mng n v. V ng nh li tui th ca ng, nh li
nhng khi lang thang i tm mt cnh lng l ln trn nn tri xanh, v h thy c th ht vang
ln, cho mng t ni xa xm no tr v, hi c mang v nh c tm vi no khng.
Chuyn xa lc xa l, t hi Unoka cn nh. Ln ln, ng thnh mt con ngi h hng. Ngho
kh, v con khng n, b thin h ma mai l bing nhc v th khng khi no cho mn tin na
v mn ri khng khi no tr. Nhng Unoka thuc vo ci hng ngi vn lun lun c cch mn
thm c, thnh th s n mi ngy mi chng cht.
Mt hm, mt ngi hng xm tn l Okoye li chi. ng ng ng mnh trn ci ging bng t
trong chi, v thi so, vi nhm dy, nm cht bn tay ca khch. Okoye cp theo di nch mt
tm da d, m ra tri n xung mt ging ri ngi. Unoka v phng trong ri bng ra mt ci a
bng g ng mt tri cola, mt cht t c su v mt cc phn trng, ngi xung, cha a ra mi
khch:
- Ti c tri cola y.
Okoye y ci a v pha ch nhn, p:
- Cm n bc. Tng cola tc l tng sinh kh. Nhng xin bc p b n mi phi ch.
- Khng, xin mi bc.
H nhng ln nhau nh vy mt lt ri Unoka nhn ci vinh d p tri cola. Trong lc Okoye
cm cc phn v vi nt trn mt t ri bi trng ngn chn ci ca mnh.
Unoka va p tri cola va khn ng b ng vi ph h cho c mnh khe, khi b k th quy
ph, n xong ri, h ni vi nhau chuyn: v nhng trn ma l lm ngp rung khoai mi, v l
t tin sp ti, v chin tranh sp xy ra vi lng Mbaino. C chin tranh th Unoka kh tm lm, v
tnh hn nht, khng dm nhn mu . Cho nn ng li qua chuyn khc, ni v m nhc, v v mt
Qu hng tan r
Chinua Achebe
tc th ti ln. ng c th nghe thy trong tr c nhng m tit phc tp, rn r ca chic ekwe, cy
udu, chic ogne, v c th nghe thy ting so ca mnh ha vo tng qung, lm cho khc iu
thm rc r, ai on. Xt ton th th bn nhc c v vui ti, linh hot, nhng tch ri ting so ra,
lc bng lc trm, ri bng ngt li, thn thc, th c ging bun v au kh.
Okoye cng l mt nhc s, chi chic ogne, nhng khng h hng nh Unoka, c mt ci lm y
khoai mi, v ba ngi v. By gi y, ng ta sp ln chc Idemili, nh vy l khp trong min, ch
km c hai ngi khc. Khao vng tn tin lm, c bao nhiu ca ci phi dc ht vo, v vy m
hm nay li thm Unoka. ng ta ng hng ri ct ting:
- Cm n bc cho n cola. Chc bc nghe n ti c sp nhn chc ch.
Ni thng ra nh vy ri, Okoye k ra mt hi nm su cu tc ng na. B lc Ibo ny trng ngh
thut n ni v cc cu tc ng nh th du k, lm cho trn tru cu chuyn. Okoye n ni hot bt,
xoay quanh vn mt hi lu ri mi tin thng v, xin Unoka tr cho hai trm v s vay mn,
trn hai nm ri. Unoka khi hiu bn ri, ct ting ci sng sc. Ci ln ting mt thi mt hi,
vang nh ting ogne, ci ti chy nc mt. Khch ngc nhin, lm thinh. Sau cng Unoka mi
p, m thnh thong vn khng nhn c vi ting ci gin. a ngn tay ch bc tng xa nht
cui chi, bc tng c ch lng bng bng t , Unoka bo:
- Bc ng bc tng coi, ng nhng vch phn .
Okoye nhn theo, thy nhng nhm vch dc, ngn, v bng phn; ht thy c nm nhm, v nhm
nh nht c mi vch.
Unoka c khiu ng kch, c ngng mt cht, ly mt nhm bt thuc l a ln mi ht mnh,
ri ni tip:
- Mi nhm vch l s tin thiu mt ch n, v c mt vch l mt trm v s. Bc coi ti thiu
ch n ny mt ngn v s. M ng ta u c li nh thc ti bui sng, i n. Ti s tr bc,
nhng xin mt ngy khc. Cc c vn bo rng mt tri chiu trc vo nhng ngi ng, ri sau
mi chiu vo nhng k qu di chn h. Ti s tr trc nhng mn n ln .
Ni xong ri li ly mt nhm thuc ht na c v nh ly tin tr nhng mn n ln vy. Okoye
cun tm da d li, bc ra.
Khi mt, Unoka vn ch l mt k bch inh v n a ra. Vy th Okonkwo xu h v cha, c g u
m l? Cng may, trong x hi , ngi ta xt ai theo gi tr ca chnh ngi ch khng theo gi
tr ca ng cha. Ai cng thy r rng Okonkwo s c mt s nghip ln lao. Mi cn tr m ni
danh l v ch v mn vt trong chn lng. Vo hng ph nng, c hai lm y khoai mi, li mi
ci ngi v th ba. Sau cng, li c thm hai chc phn, v t ra can m phi thng trong hai
cuc chin tranh gia cc b lc. V vy, Okonkwo mc du hi cn tr m vo hng danh
Qu hng tan r
Chinua Achebe
vng nht trong min. Dn chng tuy knh trng tui tc, nhng ch ngng m s thnh cng. Cc
ng gi b c thng ni: tuy cn b m bit ra tay th c th ngi n chung vi cc vua cha.
Okonkwo hin nhin l ra tay ri nn c n chung vi cc vua cha v cc b lo. V khi mt
lng bn cnh mun trnh chin tranh v mu, a mt a con trai nh qua lng Umuofia lm
vt hi sinh th Okonkwo c lng giao cho nhim v sn sc n. a nh xu s tn l Ikemefuna.
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Chng 2
Okonkwo va mi thi tt ngn n du k ri nm di trn ci chng tre th nghe thy ting ogne
ca ngi m lng vang ln trong khng kh tnh mch ban m... Ting Gm... Gm... Gm... va
dt th ngi m rao ln li thng co, ri li g vo nhc kh bng kim thuc rng . Li thng co
yu cu mi ngi sng sm hm sau t hp c li trc ch. Okonkwo khng bit c chuyn g
nhng on chc l s rc ri, khng m, v trong ting rao ca ngi m, c ging bi t r rt, v
ngay lc ny y, ting rao mi lc mt xa chm ln ri m chng vn cn nghe r c.
m tht tnh mch. m bao gi cng tnh mch, tr nhng m trng. Dn chng y, c nhng
k bo dn nht cng thy trong bng ti bng bc mt ni kinh khng m h. Cha m cm tr
khng c hut gi ban m, s ma qu v ph. Nhng loi vt nguy him li cng ha ra hung d,
b mt hn trong bng ti. Ban m khng bao gi ngi ta dm gi con rn bng tn n, s n nghe
c. Ngi ta gi trnh ra l si dy. V trong ci m c bit ny, khi ting rao ca ngi m
lng chm dn trong khong xa ri, s tnh mch li bao ph v tr. Ting ri r khp ni ca hng
triu triu su b trong rng lm cho khng kh nh rung rung m s tnh mch cng thm r rt,
thm tha.
m trng th khc hn. C ting vui v ca tr con chi gin gia ng. V c l bn trai gi ln
hn cng gin vi nhau tng cp mt trong nhng ch khut hn, cn cc ng gi b c th nh li
tui xun. Nh cc ngi Ibo thng ni: Trng th t bn tn tt cng thy nga ngy mun i do
mt.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Nhng m c bit tht ti tm v yn lng. Trong chn thn lng, Umuofia, thn no cng c
mt ngi m g chic ogne mi mi ngi i hp lng sng hm sau. Nm trn chic chng tre,
Okonkwo t hi c vic g m gp vy: chin tranh vi mt th tc no gn chng? L do c
phn ng tin hn c, m chng khng s chin tranh. Chng l mt ngi hot ng, mt chin s,
c th nhn thy mu, ch u c nh ng b. Trong chin tranh gn y nht ca Umuofia,
chng l ngi u tin em v nh mt th cp. Th cp l th cp th nm chng cht c;
m chng u gi. Trong nhng cuc l ln, nh khi c m tang mt nhn vt quan trng trong
lng, chng ung ru k trong ci s ch th th nht ca chng.
Sng hm sau, khong sn trc ch y nght ngi. C khong mi ngn ngi, ai ny ni nho
nh vi nhau. Sau cng Ogbuefi Ezeugo ng dy gia m ng, bn ln ht ln: Umuofia
kwenu, c mi ln li quay v mt hng khc v nm cht tay li, a ra nh thoi trong khng kh.
V mi ln, mi ngn ngi ng thanh p: Yaa! ri im phng phc. Ogbuefi Ezeugo c ti
hng bin v lun lun ng ta c c ra ni vi qun chng. ng a tay ln khi chic u bc m
xua xua, v vut chm ru bc. Ri ng sa li chic o, mt ming vi qun ln xung di nch
bn phi ri ct li trn vai bn tri.
Ln th nm, ng ht: Umuofia kwenu, v m ng li go ln p li. Ri bng nhin, nh b ma
m, ng a bn tay tri ra pha trc, tr v pha Mbaino, nghin hai hm rng trng nhn m rt
ln: Loi sc sinh man r dm git mt ph n Umuofia. Thnh lnh ng ci u xung, nghin
rng kn kt; i cho m ng lao xao c nn ni phn ut ri, ng ni tip. Lc ny v gin d trn
mt ng bin mt, ng mm ci, nhng n ci cn rng rn, him c hn v gin na. Bng
mt ging trong tro, u u, ng k cho dn Umuofia nghe mt ph n ca h i ch Mbaino v
b git ra sao. Ezeugo bo ngi n b l v Ogbuefi Udo - va ni ng va tr mt ngi
n ng ng ci u ngi gn ng. Th l m ng gm ht v gin d v kht mu.
Nhiu ngi khc cng ng ln ni, sau cng ngi ta quyt nh theo cch thc thng thng. S
gi ngay ti hu th cho dn Mbaino, buc phi la hoc giao chin, hoc l np cho Umuofia mt
thanh nam v mt thiu n cn tn chuc ti.
Cc b lc chung quanh u s Umuofia v h gii chin u v gii ba php. Tt c cc min
chung quanh u s cc thy php v cc thy ba ca h. Nhng ba dng trong chin tranh ca h
cng hiu nht v c t hi th tc ca h mi thnh lp. Khng ai bit t bao lu ri, nhng c
iu ny ai cng cng nhn rng: s d nhng ba thn hiu l nh mt b gi c mi mt cng.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Chnh mn ba ngi c tn l agadi-nwayi, c ngha l b gi. Ngi ta lp miu th b trn mt

khong trng trung tm Umuofia. V k no sau khi mt tri ln ri m c gan li gn miu th th
no cng thy mt b lo c tht c tht i i li li.
Cc th tc chung quanh d nhin bit nhng chuyn v s Umuofia lm, ngi lm chin vi h,
lun lun tm cch ha gii trc . Ni cho ngay, Umuofia khng ham gy chin, ch ra trn khi
no Thn Ni-Hang phn rng chin tranh l chnh ng thi. Qu thc c nhiu ln Thn cm
Umuofia gy chin. Nu th tc dm lm tri li Thn th th no cng bi trn v agadi-nwayi s s,
khng dm d vo mt cuc chin m ngi Ibo gi l mt cuc chin tranh nhc nh.
Nhng chin tranh ln ny l chin tranh chnh ng. Ngay i phng cng bit vy. Cho nn khi
Okonkwo s gi ca Umuofia, hin ngang v oai v qua Mbaino, chng c tn knh tip n rt
long trng, v hai ngy sau chng tr v lng vi mt a con trai nh mi lm tui v mt thiu
n cn tn. a con trai tn l Ikemefuna, hin nay Umuofia ngi ta cn nhc li chuyn th
thm ca n.
Cc ndichie, tc b lo, hp nhau nghe Okonkwo lm phc trnh v s mng. Sau cng h quyt
nh, nh mi ngi on trc c, rng a trinh n thuc v Ogbuefi Udo thay ngi
v b git, cn a con trai th thuc v c th tc, th tc sau ny s quyt nh v s phn ca n,
cha gp g. Th tc tm thi giao cho Okonkwo sn sc n. V vy Ikemefuna sng ba nm vi gia
nh Okonkwo.
*
*
Okonkwo cai qun gia nh mt cch c on. My c v, c bit l c v tr nht, vi by con

nh, lun lun s chng ni cn li nh ln. C l trong thm tm chng khng phi l con ngi
tn bo. Nhng sut i, chng cng lo ngi mnh tht bi hoc nhu nhc. Ni lo s cn su sc
thm tha hn ni s iu c, s cc v thn vui gin bt thng, s ma thut, s rng, s cc th lc
t nhin hung d, nanh vut nh mu. Ni s ca Okonkwo ln hn nhng ni s . N khng
phi ch b ngoi m m r su trong lng chng. Chng s chnh bn thn chng, s mt ngy
Qu hng tan r
Chinua Achebe
kia s ging ng b. Ngay t hi nh chng c thm on s tht bi v nhu nhc ca cha v by

gi y, chng cn nh li ni au kh ca chng khi mt a bn chi thi nh bo cha chng l
mt agbala. Chnh ln , Okonkwo mi hiu agbala chng phi ch l mt ting ng ngha vi
n b m cn tr hng n ng v tch s, hng bch inh na. V t Okonkwo ch c mt ni
cm hn: on ht thy nhng g m ng b thch. M ng b thch tnh hin t d thng, v tnh
lm bing.
Trong ma gieo ging, ngy no Okonkwo cng ra ng lm rung t lc g mi ct ting gy sng
cho ti lc g con ln chung. Chng rt lc lng, t khi bit mt. V con khng c khe mnh
nh chng, cho nn h au kh, nhng khng dm than th trc mt chng. a con trai ln ca
Okonkwo nm mi hai tui m lm cho cha rt lo lng v bt u t v lm bing ri. t
nht th cha n cng ngh nh vy v lun lun ry la, trng tr n. V ln ln thng nh c v mt
ru r.
Nh ca ca Okonkwo r rng c v thnh vng. Dinh c l mt khu t rng, bn b c tng dy
bng t . Ci obi, chi ring ca chng, ct ngay sau ci cng duy nht c trong mt lp tng
t . Ba ngi v, mi ngi c mt chi ring na sp theo hnh bn nguyt sau ci obi. Lm
ct mt gc tng , trong cht tng ng ln khoai mi, r rng l cnh phong ph. gc i
din, c mt ci chung d v ngi v no cng c mt chung g ring sau chi. K ci lm, c
mt cn nh nh gi l nh ba, nhng chnh l nh by nhng ngu tng hoc biu hiu bng
g, th v thn bn mng ca chng v th t tin. Chng cng tri cola, ru k, cc thc n, v
khn vi xin thn v t tin ph h cho chng, ba ngi v v tm a con.
*
*
Vy sau khi thiu ph Umuofia b git Mbaino, thng b Ikemefuna li nh Okonkwo. Ngy
chng dt n v nh, chng giao n cho ngi v c:
- Thng nh thuc v th tc y. Sn sc n.
Ngi v ni:
- N c vi chng mnh lu khng?
Okonkwo qut ln:
- Bo g th lm ny, ng hi li thi! (Chng lp bp). M cha phi l ndichie m!
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Th l m thng Nwoye khng dm hi na, dt thng Ikemefuna v chi mnh.

Thng nh ny hong hn. N chng hiu g c, c chuyn g xy ra cho n, n c lm by g khng?
Lm sao n bit c rng cha n d vo v git mt thiu ph Umuofia? N ch thy vi ngi
n ng v nh n, ni th thm g vi cha n, sau cng ngi ta dt n ra khi nh, giao cho mt
ngi l. M n khc nh ma, cn n th ngc nhin qu, khng khc c. Th ri ngi l li
n i. Vi mt a con gi, i xa thi l xa, qua nhng ng mn trong khu rng vng v. N
chng bit a con gi l ai m sau ny cng chng gp li nhau na.
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Chng 3
Khi bc chn vo i, Okonkwo khng c may mn nh phn ng thanh nin khc. Chng
khng c hng di sn l ci lm. ng b cht i, c li ci lm no u. Umuofia, ngi ta
kho nhau rng lo Unoka c ln khn vi Thn Ni-Hang xin cho bit ti sao ma mng ca mnh
nm no cng tht.
Thn tn l Agbala; dn chng xa gn u li xin ch bo cho, mi khi vn xui eo ui hoi hoc
c chuyn gy ln vi hng xm. H li hi xem tng lai ra sao hoc t tin khut c iu g bt
mn v h khng.
Ca n l mt ci l sn ni ch ln hn ci ca chung g mt cht. Tn v nhng k mun
li xin Thn ch bo phi nm xung, trn qua ci l , v mt ch ti tm mnh mng ti trc
mt Agbala. Khng ai c trng thy mt Agbala tr b ct, nhng ai lt v ci n rng rn
ri tr ra, cng u s quyn nng ca Thn. B ct ngi bn ng la thing ti gia hang v din
li nhng li phn bo ca Thn. La chy m khng bc ngn. Nhng nh ca la ch chiu
m m thn hnh ca b ct trong bng ti.
i khi c ngi li xin vong hn cha hoc mt ngi thn khut hin ln. Ngi ta bo rng khi
nhng linh hn hin ln th thy m m trong bng ti, nhng khng bao gi c nghe ting
Qu hng tan r
Chinua Achebe
ni. C ngi li bo nghe thy nhng vong linh bay, cnh ng vo nc hang.
lu lm ri, hi Okonkwo cn l mt a b, Unoka, cha ca chng, c ln li cu Thn. Lc
b ct tn l Chika, c thn ging, nn mi ngi s lm. Unoka ng trc mt b, ru r k l:
- Nm no cng vy, trc khi gieo ht, con u cng Th thn Ani mt con g trng, theo tc l t
tin. Con cng cng thn khoai mi Ifejioku mt con g trng. Con khai ph rng, i cy c kh ri
t. Sau trn ma u tin con trng khoai mi, khi khoai c t non, con cm cc cho n leo. Con
ry c...
B ct qut ln:
- Thi, ri.
Ting the th ca b tht rng rn, vang ln, di li trong ci hang ti tm. B ni tip:
- Mi khng lm iu g xc phm ti thn thnh, ng b ng vi. M khi mt ngi khng b thn
thnh, ng b ng vi qu pht th c ma hay mt ma l do sc mnh ca cnh tay. Mi, Unoka,
trong th tc khng ai khng bit rng li ra pht rng v li cuc ca mi h xung yu qu.
Hng xm ca mi vc ru v ph rng hoang cn mi th gieo ht ging trn nhng tha rung
cn ci, khng mt cng d. H phi li qua by dng sui pht rng lm rung, cn mi c nh
m cng vi vi mt ming t ht mu m. V nh i, v tn lc lm lng nh mt nam nhi i no.
Unoka xu s. Thn bn mng ca lo ti qu, v vn ri eo ui lo hoi ti khi lo xung m,
khng, ti khi lo cht, v lo khng c c mt nm m na. Lo cht v chng thy thng, m N
Th Thn gm ci chng lm. Khi bng v chn tay mt bnh nhn sng ph ln th ngi ta
khng cho cht trong nh, m b vo khu Rng c, cho cht ti . Ngi ta k chuyn mt
bnh nhn n bng bnh, c lt t rng v nh, ngi nh li phi khing tr v rng ri ct hn
vo mt gc cy. t ai ght ci bnh lm, cho nn k b bnh khng c chn trong lng t
phi cht trn mt t, xc ra ra, ch khng c tng v ci tng. S phn ca Unoka nh vy.
Khi ngi ta khing b lo v rng, lo mang theo ng so.
V cha nh vy nn Okonkwo khng c may mn nh nhng thanh nin khc khi bc vo i.
Khng c cha li cho mt ci lm hay mt chc phn no c, m cha cng chng ci ni cho
mt c v tr. Mc du b thit thi nh vy, ngay t khi cha cn sng, chng t gy dng ly c
s cho tng lai thnh vng. Phi tin tng bc chm chp kh nhc. Nhng chng hng say nho
ti nh b m nh. M qu thc chng b m nh, b ci ni s ny m nh: s phi sng mt i
ng khinh, ri cht ti nhc nh cha.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
*
*
Trong lng ca Okonkwo, c mt ph gia n c ba ci lm ln, chn ngi v ba chc ngi con.
ng ta tn l Nwakibie, v chc phn ng hng nh trong th tc. Okonkwo li lm mn cho ng
kim t ht ging khoai mi lm vn.
Chng mang l vt li nh Nwakibie: mt bnh ru k v mt con g trng. Ngi ta i mi hai
ngi hng xm c tui v gi hai ngi con trai ln ca Nwakibie ti, hai ngi ny hin trong
obi. Okonkwo mi h mt tri cola, v mt ming t c su. H chuyn tay nhau, nhn qua ri tr
li cho chng. Chng p b tri cola ri ni: Tri s cho chng ta sng. Chng ta cu tri c
khe mnh, c con ci y n, ma mng trng v ai ny c mi hnh phc. Cc ng c phn
tt ca cc ng, ti c phn tt ca ti. Tri cho con lm , m con c cng lm . Nu con no
khng gip con kia th xin cho cnh ca n gy i.
Khi h n xong tri cola ri, Okonkwo i kim bnh ru ct trong mt gc chi, em t n
gia m ng. Ri chng tha vi Nwakibie, gi ng ta l cha:
- Tha Nna ayi, con em li dng cha tri cola nh ny. Nh ngi mnh thng ni: tr m bit
trng ngi gi th sau ny s c m my m mt. Con li t lng knh trng cha v xin cha mt
n hu. Nhng chng ta hy ung ru .
Ai ny cm n Okonkwo v hai ngi hng xm thc tay vo ci y bng da d h mang theo, ly
ra mt ci sng dng lm chn ru. Nwakibie g chic sng ca mnh treo trn x nh xung.
Ngi con trai tr nht ca ng, cng l ngi nh tui nht trong m, li ng gia, k bnh ru
vo u gi bn tri, bt u rt ru. Sng ru th nht a cho Okonkwo v chng phi nm ru
ca chng trc. Ri c nhm tun t ung, ngi ln tui ung trc, ngi nh tui sau. Khi mi
ngi ung c hai ba sng ru, ri Nwakibie cho gi v ln. Ch c bn b v, cn nhng b
khc i vng.
ng ta hi h:
- Anasi khng c sao?
H p rng b sp ln. Anasi l b v c, cc b khc khng c ung trc, phi i.
Anasi trc trung nin, to ln, lc lng. Phong mo hch dch, r ra v mt b ch ch huy ht m
ph n trong mt gia nh sang trng giu c. C tay b eo mt ci vng cho bit chc v ca
Qu hng tan r
Chinua Achebe
chng, ch ngi v c mi c eo vng .

B tin li gn chng, a tay sng ru. B qu mt chn xung, ung mt hp ri tr li ci
sng. B ng dy, gi ch danh chng cm n, ri tr v chi ring. My ngi v khc cng
ung nh vy, theo th t, ri lui ra.
Bn n ng tip tc ung v chuyn tr vi nhau. Ogbuefi Idigo ni chuyn v ngi ct ru
Obiako bng nhin b ngh. ng ta a mu bn tay tri ln chi bt ru dnh ru mp ri bo:
- Chc c g b n . Phi c l do g . Khi khng m cc trong hang u li chy ra gia ban
ngy ban mt.
Akukalia ni:
- C ngi bo Thn Ni-Hang bo trc hn s t t trn cy k xung m toi mng.
Nwakibie bo:
- Obiako hi no ti gi vn k cc. Ti nghe ni lu, lu lm ri, hi m ng thn hn mi mt,
hn c hi Thn. Thn dy: Cha mi mun mi cng mt con d. B con c bit hn tr li ra sao
khng? Hn bo: Xin Thn hi gim ba con xem hi sinh tin c bao gi ng c n mt con g
con khng.
Mi ngi u ci r, tr Okonkwo ch ci gng v nh ngi ta ni, mt b lo bao gi cng
ngng khi nghe mt cu tc ng nhc ti nhng b xng kh t. Okonkwo nh li ng b ca
mnh.
Sau cng, ngi trai tr rt ru, cm mt ci sng cn ru c st v trng, y ti lng, va a
ln cao va ni: Ht ri ny, mi ngi kia u p: , ht ri. G bn hi: Ai ung cn y?
Idigo quay v pha Igwelo, con trai ln ca Nwakibie, nhy mt mt cch ranh mnh, p Ai ng
bn vic g th cm ly m ung.
Mi ngi ng : cn ru v phn Igwelo. G sng ngi em cha ra v ung cn. Nh Idigo
ni, Igwelo ng bn vic v mi ci ngi v th nht mt hay hai thng trc. Ngi ta cho
rng n ng v phng v m ung cn ru k th tt lm.
Ba ru xong ri, Okonkwo mi trnh by ni kh khn ca mnh vi Nwakibie.
- Con li xin cha gip cho con mt vic. Chc cha on c vic g ri. Con khai ph mt
ming t m khng c ht ging khoai mi. Con bit rng ai cng ngi khng mun giao ht khoai
mi ca mnh cho ngi khc, nht l thi bui ny, bn tr khng chu gng sc. Con th con khng
s kh nhc. Con rn mi t trn cy iroko cao nhy xung t, bo rng nu chng ai khen n l
gii th n s t khen n. ci tui m a s tr con ng b v m th con t xoay x ly c
Qu hng tan r
Chinua Achebe
ri. Cha gip cho con t ht ging khoai mi gieo, con xin gi li ha vi cha.
Nwakibie ng hng: Thi ny bn tr thiu ngh lc, thy mt thanh nin nh con, ta tht mng.
Nhiu thanh nin li xin ta khoai mi, ta t chi v bit rng chng s vi i xung t ri mc
cho c ph ht, khng ln c na. Ta t chi, chc chng trch ta c. Nhng khng phi vy. Con
chim Eneke bo rng t khi loi ngi bn pht no trng pht th n phi tp bay hoi m khng
u. Ta cng vy, ta cn phi cn thn khi giao khoai mi cho ai. Nhng con, th ta c th tin c.
Nh cc c ni, nhn bp gi, ngi ta bit lin. Ta s cho con hai ln bn trm khoai mi. Thi
v m sa son khu rung ca con i.
Okonkwo cm n ng ta ri rt ri hn hoan ra v. Chng bit trc rng Nwakibie s khng t chi,
nhng khng ng ng li rng ri ti mc . Chng ch hy vng c bn trm ht thi. By gi,
phi sa son mt khu rung rng hn. V cn mong c mt ng bn ca cha Isinuzo cho mn
bn trm ht na.
Ci ngh i lm r th lu lm mi ct ni mt ci lm. Ma mng xong ri, ch c hng mt
phn ba hoa li. Nhng mt thanh nin ngho, cha khng c khoai mi, th c cch no khc u.
Trng hp Okonkwo cn kh khn hn na v hoa li chng c bao m li phi nui m v hai
em gi. M nui m th tc l phi nui cha. V khng l m nu n mt mnh cho chng cht i.
Vy l mi t tui u, Okonkwo quyt lit lm r dng cho mnh mt ci lm, m ng thi phi
nui c gia nh ca cha na. C khc g ht bp vo mt ci bao y nhng l hng. M chng
v cc em gi chng cng phi lm vic gay go y, nhng ch trng my ging n b thng trng
nh khoai s, u v khoai m. Cn khoai mi, vua loi cy, th l th cy ca n ng.
*
*
T hi no ti gi, ngi ta cha thy nm no tai hi nh nm Okonkwo vay ca Nwakibie tm

trm ht khoai mi. Ci g cng tri thi, hoc ti tr qu, hoc ti sm qu. Ngi ta c cm tng
rng mi ngi ha in ht. Nhng trn ma u tin xut hin tr qu, m ch mt lt ri tnh.
Tri li nng chang chang, nng gh gm hn bao gi ht, nhng t xanh nh ma mi tr ra c
chy sm ht. t nng bng nh than hng, ht khoai mi gieo xung nh b li chn. Okonkwo
thy ma mi l gieo lin nh mi nng phu sing nng khc. Va mi gieo c bn trm ht
th nng tr li. Sut ngy chng ng tri xem c m my no em li ma khng, v chng trn
Qu hng tan r
Chinua Achebe
trc sut m. Sng ngy chng ra ng coi th mm non ho ri. Chng rng ly nhng l sisal
dy bao n, che n khi b hi nng rc ca t. Nhng ti chiu ti hm , nhng vng sisal
chy xm, kh queo ri. Ngy no chng cng phi thay l khc, v vi tri cho m ma. Nhng
nng hn ko vi ti tm tun ch v khoai mi cht ht.
C vi nng phu cha trng khoai mi. H l hng bing nhc, i ti lc cui cng mi v t.
Nm h li ha ra khn hn c. H cng gt u thng cm vi hng xm lng ging, nhng
trong thm tm h mng lm, t cho mnh bit trc nn khng vi gieo.
i mi, ma mi li , cn bao nhiu ht khoai mi, Okonkwo em gieo ht. Ch c mi iu ny
an i chng: Nhng ht gieo ln trc l ca chng dnh li t ma trc. Vy vn cn c tm
trm ht vay ca Nwakibie v bn trm ht ca ng bn ca cha. Th l khi s gieo li.
Nhng thi tit nm nh mt m in. Ma thi l ma, cha bao gi ma nhiu nh vy. My
ngy my m lin, ma trt xung nh thc, ngp c, lm tan r nhng vng khoai. Nhng cy ln
cng b trc gc thnh nhng h thm thm khp ni. Ri ma du xung nhng vn hoi ngy
ny sang ngy khc, khng ngt. Thng gia ma ma vn c mt thi gian nng ro, nm nay
khng. Khoai mi tr l sum su xanh mt nhng mi nng dn u bit rng khng c nng th c
khng ln.
Nm ma d khoai bun nh mt m tang, v nhiu nng dn rt nc mt khi o ln nhng
c khoai mi thm hi, v ng nc m thi mt na. Mt ngi ly o ct ln cnh cy ri t treo
c.
Sut i Okonkwo ln no nh li ci nm th thm cng lnh xng sng v ngc nhin rng
sao hi khng cht v tuyt vng. Chng bit mnh c tinh thn chin u quyt lit, nhng nm
d c l s t th cng phi nt ci lng.
V lun lun chng bo:
- Qua c ci nm th d gp tai ha g ti cng s chu ng c ht.
Chng cho nh vy l nh ngh lc st ca chng.
Trong ci thng d khoai gh gm nm , cha chng, Unoka, ng au m, bo chng: Con ng
tuyt vng. Cha bit rng con s khng tuyt vng. Tnh con cng cng v t i. Mt ngi t i,
khi thy mnh phi tht bi chung nh mi ngi th c th chu ng c, v tht bi nh vy
khng lm thng tn lng t i ca mnh. Khi tht bi mt mnh kia th mi chua xt, kh m chu
Qu hng tan r
Chinua Achebe
ni.
Hi gn cht, Unoka nh vy . Cng gi cng au m, lo li cng hay ni, lm cho Okonkwo
cng bc mnh v cng.
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Chng 4
Mt ng gi bo: Nhn ming mt ng vua, ngi ta tng chng ng khng h b m ln no.

- ng gi y mun ni v Okonkwo y. T cnh ngho mt, xui xo ng m chng bng vt
ln cao, thnh mt bc danh vng trong th tc. ng ta khng ghen ght u, m thc ra cn trng ti
nng v s thnh cng ca chng na. Nhng nh a s cc ngi khc, ng ta ngc nhin sao m
Okonkwo i x vi nhng k khng c may mn nh chng mt cch cc cn n th. Mi cch
y cha y mt tun, trong mt hi ng gia tc bn v cuc l t tin sp ti, mt ngi phn
i chng, chng khng thm ng ngi , bo: Bui hp ny dnh cho n ng. Ngi phn i
chng khng c chc phn g c, cho nn chng khinh b, coi l hng n b, khng ng lm
nam nhi, Okonkwo c ci li mt st ngi ta nh vy y.
Mi ngi thy Okonkwo ch Osugo l n b, u ng c v pha Osugo. Ngi ln tui nht
trong m nghim khc bo khi mt ngi c mt v thn nhn t no ba sn ht k cho m
n th ng nn qun rng mnh phi khim tn. Okonkwo xin li l li, v bui hp li tip tc.
Nhng bo rng Okonkwo c mt v thn nhn t ba sn cho ht k th khng ng. Chnh
chng ba ly y ch. Ai bit cuc chin u gay go ca chng thng cnh ngho v vn xui
xo, tt khng th bo rng chng gp may. Nu c ngi no xng ng c thnh cng th
ngi chnh l chng. Hi cn tr mng m ni ting l v ch v mn vt trong khp x. Ci
u phi l nh may. Nhiu lm th ch c th bo rng chi tc thn bn mng ca chng tt th
thi. Nhng ngi Ibo c cu tc ng ny: Khi ta bo l c th chi ca ta cng bo l c.
Okonkwo ln ting i c cho nn chi ca chng cng chp nhn. M chng ring chi ca
chng, ngay c th tc ca chng cng chp nhn na v th tc xt ai l theo sc lm vic ca ngi
Qu hng tan r
Chinua Achebe
. Chnh v vy m Okonkwo c c chn lng c em bc ti hu th cho k th, buc h

phi np mt thanh nin v mt thiu n cn trinh chuc ci ti git v ca Udo, nu khng th s
b tn cng. V k th s Umuofia nn tip n Okonkwo nh mt ng vua, giao cho chng
mt thiu n cn trinh em v lm v Udo, v thng b Ikemefuna.
*
*
Cc b lo trong th tc quyt nh giao Ikemefuna cho Okonkwo sn sc tm trong mt thi

gian, c ng u chng phi gi n ba nm ln. Hnh nh h quyt nh xong ri qun pht v i.
Mi u Ikemefuna s lm. C mt hai ln n tnh trn nhng khng bit trn cch no. N nh m
n, nh em gi ba tui ca n, n khc mt. M Nwoye rt tt bng, coi n nh con . Nhng n
chng ni g c, ch mt mc hi: Bao gi con v nh?. Khi c ngi nh cho hay n chng chu
n ung g c, Okonkwo cm mt cy gy ln v chi, ng sau lng n, bt n n, n va nut
khoai mi va run bn bt. Lt sau n ra pha sau nh, nn ra ht. M ca Nwoye li gn n a tay
ngc v lng n. N au sut ba tun ch, khi bnh phc th c v nn c ni s hi v bun
ru ri.
N bm sinh lanh li v ln ln c gia nh Okonkwo, nht l m tr con, yu mn. a con trai
ca Okonkwo, Nwoye, nh hn n hai tui, thnh bn ni kh ca n, phc n v c h ci g cng
bit. N lm c nhng ng so bng cnh trc, c bng th c-voi na. N bit tn tt c cc
ging chim v kho t by bt cc loi gm nhm nh trong rng. V n bit cnh loi cy no
lm cung th tt nht. Ngay ti Okonkwo cng yu n - d nhin trong lng thi, v chng khng
bao gi l cm xc ra ngoi tr khi gin d. T tnh u ym l mt du hiu nhu nhc; ch c
sc mnh l ng ph by ra thi. Vy chng i x vi Ikemefuna cng nh vi mi ngi: bng
mt bn tay h khc. Nhng chng yu n, iu khng cn ng g c. i khi, c nhng cuc hi
hp ln trong lng hoc nhng bui l t tin chung, chng dt n theo, coi n nh con, bo n vc
chic gh u v ci y bng da d cho mnh. V s thc Ikemefuna gi chng l cha.
*
*
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Ikemefuna ti Umuofia vo khong cui thi gian nhn nht trong nm t sau ma d khoai ti u
ma gieo. N mi ht bnh nh nh vi ngy trc Tun l Ha mc. M nm chnh l nm
Okonkwo ph s ha mc, b thy php coi vic cng t N Th Thn trng pht ng theo tc l.
Hm Okonkwo ni gin khng phi l v c, ngi v tr nht ca chng li nh mt ngi bn
gi nh bn tc cho v v ti nh th tr, qu gi nu n chiu. Okonkwo mi u khng bit rng
v i vng, ngi i hoi thc n khng thy, mi xung chi ca nng coi. Trong chi chng c
ai c m bp th lnh ngt.
Chng hi ngi v th nh lc ng trong chi ring bc ra mc nc trong mt ci khp
ln t di bng mt cy nh gia sn:
- Ojiugo u?
- D y i bn tc.
Okonkwo mm mi, cn gin bng bng dng ln, nhng vn bnh tnh, nn lng c nh mi khi,
v hi tip:
- My a con ca n u? N c dt theo khng?
Ngi v c, m ca Nwoye p:
- Chng y.
Okonkwo ci xung ng vo trong chi ngi v c. My a con ca Ojiugo ng n vi con ca
ngi v c.
- Trc khi i n c xin cho ti con n n chung vi mnh khng?
M ca Nwoye mun lm nh bt ti ca Ojiugo, ni di:
- C.
Okonkwo bit rng v ni di. Chng tr v obi ca chng, i Ojiugo v. Ojiugo v, b mt trn
nn thn. Trong cn gin chng qun mt rng tun l l tun l Ha mc. Hai ngi v kia
hong ht t trong chi chy ra, nn n chng thi i, v l tun l thing ling. Nhng Okonkwo d
c s N Th Thn th cng khng khi no ngng li c trong khi nh ai.
Cc ngi hng xm nghe thy ting khc ca Ojiugo, hi vng qua tng c chuyn chi vy. C vi
ngi qua coi na. Trong tun l thing ling m nh p ngi khc th tht l qu s ri.
Sm ti hm , Ezeani, thy php ca N Th Thn Ani, li thm Okonkwo trong obi ca chng.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Chng em tri cola t trc mt khch.

- Ct tri cola i. Ti khng khi no n ung g trong nh mt k bng b thn thnh v t tin.
Okonkwo rng k ti v cho Ezeani nghe, nhng ng khng thm nghe. ng chng mt cy gy nh
xung t nhn mnh vo li hch ti ca mnh.
- Ny, nghe ti. Ch khng phi l ngi l Umuofia. Ch cng bit r nh ti rng ng cha mnh
ra lnh, trc khi trng trt bt k th g, phi ha mc trong mt tun , trong tun khng
ngi no c ln ting vi ngi hng xm. Chng ta phi sng ha thun vi nhau t lng
sng bi N Th Thn, nh Ngi ph h m ma mng mi tt c. Vic ch lm by lm (ng
ta cm gy g mnh xung t). Thm y c li, phi; nhng d cho ch c bt gp thm y ng
ng vi trai ngay trong obi ca ch, m ch nh p thm y th cng l mt hnh ng i bt
tng (ng ta li g xung t). Ci ti ca ch c th lm hi cho c th tc. Th thn m ch xc
phm c th khng cho chng ta ma mng na m chng ta s cht ht. (ng ta i ging, khng
gin d na m ra lnh). Ngy mai ch phi mang li n th Thn Ani mt con d ci, mt con g
mi, mt xp vi v trm ci v s.
Ni xong ng ta ng dy bc ra.
Okonkwo lm theo ng li ng, li mang theo mt bnh ru k na. Trong thm tm chng hi
hn, nhng khng k li ca mnh ra vi hng xm. Chng khng phi hng ngi nh vy. Cho nn
ngi ta bo rng chng chng tn trng g cc ng thn linh ca th tc. K th ca chng bo
chng giu c ri ln mt, gi chng l con chim nza nh, sau mt ba ngon li khiu khch c thn
bn mng chi ca n.
Trong Tun l Ha mc , khng ai lm mt cng vic g c. Ngi ta i thm nhau, ung ru k
vi nhau. Nm , dn lng ch bn tn v chuyn Okonkwo xc phm thn Ani. T lu lm ri mi
li c mt k ph tan s ha mc thing ling . Ngay c nhng c gi ln tui nht cng ch nh
thi xa thi xa c u mt hay hai ln nh vy thi.
Ogbuefi Ezeudu, ngi cao nin nht trong lng, bo vi hai ngi li thm rng trong th tc s
trng pht ci ti thi nay nh i nhiu lm ri:
- Hi xa u c vy. Cha ti bo rng c c nghe ngi khc k li hi xa ai m mc ci ti ph
s ha mc th b ko l i khp lng cho ti cht mi thi. Nhng sau mt thi gian ngi ta b tc
v thy mc ch l bo tn m rt cuc li lm mt s ha mc, yn n trong lng.
Mt ngi trong m tr nht bo:
Qu hng tan r
Chinua Achebe
- Hm qua c ngi bo ti rng trong vi th tc, k no cht trong Tun l Ha mc th b dn lng

gh tm lm.
Ogbuefi Ezeudu bo:
- ng vy. Obodoani c tc . K no cht trong tun l th khng c chn ct m thy b
ling vo Rng c. Tc by v h khng bit suy ngh. C v s n ng n b khng c chn
ct nh vy th hu qu s ra sao? Hu qu l th tc b c hn ca nhng k xu s khng c chn
ct v ph phch.
*
*
Sau Tun l Ha Mc, gia nh no cng dt nhau i ph rng lm rung ry. Pht cc bi cy
xong, ngi ta cho cnh l kh ri chm la t. Thy khi bc ln tri, chim t bn phng
bay li, ln trn m la nh lng l t bit ni ny m lo i ni khc v ma ma sp ti. Li
ti ma nng sau chng mi tr v.
My ngy sau , Okonkwo lo sa son cc ht khoai mi, coi k tng ht mt xem c tt khng, c
nn gieo khng. C khi thy mt ht ln qu, gieo lm mt gc th ph i, chng kho lo ly li
dao nhn tch theo chiu di thnh hai ht. a con c ca chng, Nwoye v thng Ikemefuna tip
tay, em nhng chic thng di v lm ch ht khoai mi ra, sp thnh ng bn trm ht mt. C
khi Okonkwo cho chng tp la ht v sa son, nhng lun thy chng lm khng c va
mnh, phi ry la, da nt.
- Nwoye, b my ct khoai luc hay sao ? My m ct ln nh vy th tao quai cho my b
hm. My tng my cn b bng lm h? ci tui my, tao lm ch mt tha rung ri. Cn
thng Ikemefuna kia na, lng my khng trng khoai mi sao?
Trong thm tm Okonkwo cng bit rng hai a cn nh qu, cha hiu c ht ci ngh thut
sa son cc ht khoai mi. Nhng chng ngh rng tp cho chng cng sm cng tt. Khoai mi l
du hiu ca s cng trng; ngi no trng khoai mi m nui c gia nh t ma ny qua ma
khc th ng gi l gii lm. Okonkwo mun rng con trai ca mnh phi l hng gii giang, lm
mt ch tri ln. Chng l m thy thng b c bn tnh lm bing, ng lo ngi v chng phi
dit ci tnh mi c.
- Tao khng mun c mt a con trai trong cc cuc hi hp ca th tc m khng dm hin ngang
Qu hng tan r
Chinua Achebe
ngng u ln. C con nh vy th th bp c cho n cht i. (Chng qut ln). My m c ng trn

trn tao nh vy th Amadiora s ging b u my ra!
t ba sau, nh vi ba trn ma ro, t mm ri, Okonkwo cng vi v con khing nhng thng
ht khoai mi, vc cuc v ra ra rung v bt u gieo ging. H ln nhng vng nh cch qung
nhau, theo ng thng, trn khp tha rung ri gieo khoai mi vo .
Khoai mi l cha cc loi cy, rt kh tnh. Trong ba bn thng, phi lm vic cc nhc, lun lun
sn sc, t lc g gy sng ti lc g mi ln chung. Phi kt nhng vng l sisal che cc t
non khi b hi nng ca t. Khi ma xung nhiu ri, bn n b trng bp, da v u xen
k vo nhng vng khoai mi. Phi cm cy cho khoai mi leo, mi u l nhng cc nho nh,
sau l nhng cnh cy ln. Mi ma, n b phi nh c ba ln vo nhng thi k hn nht nh,
khng c sm, khng c tr.
By gi mi thc s l ma ma, ma nng ht v dai dng ti ni thy php coi v vic o v
cng phi b tay, khng lm sao ngn c ma, cng nh gia ma nng khng lm sao cho ma
c, m khng hi ti sc khe, sinh mng ca thy. Nhng lc nng ma ti cc , mun
chng li sc mnh ca thin nhin, thy php dng ti mt tinh lc qu cao, c th ca thy khng
chu ni.
Cho nn gia ma ma, khng ai dm cn sc mnh ca thin nhin. C khi ma trt xung nh
thc ti ni tri vi t mt mu nc xm, v ngi ta khng phn bit c ting gm ca
Amadiora di li l pht t trn tri hay di t na. Nhng lc , trong cc chi lp r
Umuofia, tr con quy qun chung quanh bp la ca m m k chuyn vi nhau, hoc ngi si vi
cha bn mt ng la, trong obi ca cha, v nng bp n. Gia ma gieo cc kh, ai ny mt l, v
ma d khoai cng cc nhng vui, h ch c ngh trong mt thi gian ngn l nhng ngy ma
nh trt thi.
*
*
Ikemefuna bt u quen vi gia nh Okonkwo ri. N vn cn nh m v em gi ba tui, v vn

c lc bun ru, r. Nhng Nwoye v n quyn luyn vi nhau, cho nn nhng lc nh nh
cng tha dn v bt thng thit. N thuc v s truyn trong dn gian. N li kho k chuyn; c
Qu hng tan r
Chinua Achebe
nhng truyn Nwoye bit ri, m nghe n k, Nwoye cng thy mi m, c ci v a phng ca
mt th tc khc. Cho ti sut i, Nwoye khng bao gi qun c thi gian . N nh hoi mt
ln n ph ci v Ikemefuna bo n rng ngi ta gi mt ci bp ch tha tht c vi ht l
ezeagadinwayi, ngha l rng b gi. Nghe xong, n ngh ngay ti b Nwayieke nh gn cy udula.
B gi ch cn c ba ci rng m lc no cng ngm ng iu.
Ln ln ma ngt, tha i v tri vi t li cch bit nhau ra. Ht ma rt xin xin trong nh nng
v trong ngn gi hiu hiu. Tr con khng ngi nh na m chy rong v ht:
Ht ma pht pht, nh nng rung rinh,

Nnadi nu nng ri n mt mnh.
Nwoye lun lun t hi chng Nnadi l ai vy m ti sao li phi sng c c, lm bp ly v n mt

mnh. Sau cng n cho rng Nnadi ci x m Ikemefuna hay k chuyn, ci x m vua Kin c
mt triu nh rc r, cn cc ht ct th lun lun nhy ma.
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Chng 5
Sp ti Tt Khoai Mi, v Umuofia sng trong mt khng kh nhn nhp, hoan h. Lc ngi ta
cng t n Ani, v N Th Thn ban mi s phong ph cho dn chng. Trong i sng ca th tc,
thn Ani gi vai tr quan trng hn ht thy cc v thn khc. Thn phn xt ti hu hnh vi, phm
hnh ca mi ngi. Hn na, thn cn giao cm trc tip vi vong hn nhng t tin ca th tc m
xc giao cho thn.
Ngi ta n Tt Khoai Mi vo u ma d khoai mi nm cng thn Ani v t tin ca th tc.
Phi cng khoai mi ri mi c n. n ng, n b, ngi gi, ngi tr, ai ny u nng lng
i ngy Tt Khoai Mi v tt m u cho ma ph tc cho nm mi. m trc, nh no cn
khoai ca ma c u dng cho ht i. Bc qua nm mi th phi n khoai mi, ngon hn, ch
Qu hng tan r
Chinua Achebe
khng n nhng khoai teo li v nhiu x ca nm trc na. Ngi ta chi k ni niu, bu, chu
g, c bit l ci ci g dng m khoai. Mn Foofoo khoai v mn canh rau l mn n chnh
trong l . Ngi ta nu khng bit bao nhiu m k, d ngi trong nh ham n ti u, d bn b,
b con t cc lng bn mi li c ng ti u i na, th cui ngy vn cn d v s thc n. Ngi
ta cn k chuyn mt ph ng n cho by trc mt khch kha mt ni Foofoo cao ngt ti ni cc
ngi ngi bn y khng thy nhng g pha bn kia, v mt ngi n phi i ti ti, tn bui
tic ri mi thy mt anh v mnh, v ngi ny ti gia bui v ngi pha bn kia. Lc hai anh
em mi cho hi nhau, vi tay qua ch thc n cn li m sit tay nhau.
Vy Tt Khoai Mi l mt dp vui cho khp Umuofia. V ngi no m cnh tay mnh nh ngi
Ibo ni, cng phi lm tic mi nhiu khch kha khp cc min chung quanh ti. Okonkwo ln no
cng mi b con bn v, v chng lc ny c ba v nn khch kha cng kh ng.
Nhng d sao chng cng khng qu ham l, tt nh phn ng cc ngi khc. Chng n rt mnh,
c th ung mt hay hai bu ru k. Nhng phi ngi khng my ngy trc Tt v trong Tt,
chng lun lun bc bi. Ra ng lm vic vn sng hn nhiu.
Ch cn ba ngy na l ti ngy Tt. My ngi v ca Okonkwo ch c tng v cc cn chi
bng t cho ti bng lng, ri v ln nhng hnh mu trng, vng v xanh l cy m. Ri h
li t sn mnh bng cy cam, v nhng hnh en p ln bng v lng. Tr con cng c trang
sc, c bit l c co u thnh nhng hnh p. Ba ngi n b vui v nhc nh ti nhng b
con c mi, cn tr th sung sng khi ngh rng sp c b con bn ngoi nung chiu.
Ikemefuna cng vui lm. N thy Tt Khoai Mi y c v linh nh hn lng n m by gi c
l n ch cn nh l m, nh xa xm ri.
Ri cn li nh ni ln: Okonkwo bc mnh, i v vn trong vn, bng tm c c hi cho cn
gin pht ra. Chng hi:
- Ai lm cht cy chui ny?
C nh u nn thinh tc th.
- Ai lm cht cy chui ny? Cm hay ic c sao y?
S thc cy chui vn ti tt nh thng. Ngi v th nh ca Okonkwo ch cht vi tu l gi
thc n, nng p vi chng nh vy. Chng hi han thm g c, Okonkwo qut v mt trn nn
thn, lm cho ngi v v a con gi duy nht ca nng khc mt. Hai ngi v kia khng dm
can, ch ng xa xa, thnh thong thn trng nn n: Thi, anh Okonkwo.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
H gin ri, Okonkwo nh i sn. Chng c mt cy sng st m mt ngi th rn kho tay mi li

Umuofia t lu nay ch to cho. Chng tuy ti gii, ai cng nhn thy, nhng khng phi l th
sn, cha h git c ly mt con chut bng cy sng . Cho nn khi chng qut thng
Ikemefuna i ly sng, th ngi v mi b n lm bm trong ming: sng vi sic m chng bao
gi bn c mt con mi. Tai hi cho nng l Okonkwo nghe c, chy v nh nh mt thng
in, m cy sng np n sn, em ra nhm ngi v ng leo bc tng nh ca ci lm.
Chng bp c sng n onh inh tai, tip theo l ting n b v tr con go khc. Chng ling cy
sng xung, nhy vo trong lm, thy v s hi, run ry nhng chng b mt thng tch no c.
Chng th pho ra nh nhng, vc cy sng, dng.
Mc du c chuyn lng cng , gia nh Okonkwo nm cng lm Tt Khoai Mi rt vui v.
Sng sm chng by khoai mi v ru k cng ng vi, cu nguyn ng vi ph h cho chng,
v v cc con c mt nm hnh phc.
Bui tra, cc anh em bn v t ba lng ln cn ti, mi nhm mang theo mt bu ln ru k. n
ung, nhu nht cho ti ti h mi ra v.
*
*
Ngy mng hai l ngy tranh gii ca cc vt Okonkwo v cc lng chung quanh. Kh m bit
c dn lng thch ngy no hn: ngy nguyn n th tic tng lm, thm hi nhau, ngy mng hai
th c xem nh vt. Nhng ring ngi v hai ca Okonkwo, nng Ekwefi, sut b chng bn
cht, th khng do d g c: khng c hi h no trong nm m nng thy vui bng cuc u vt.
lu ri, hi nng cn l mt hoa khi trong lng, i coi Okonkwo h c Con-Mo trong cuc u
ln nht cha tng thy, nng m ngay anh chng. Lc chng cha ci nng ngay v cn
ngho qu, khng tin np snh kim. t nm sau, nng b chng, trn i vi Okonkwo. Vic
xy ra lu lm ri. By gi Ekwefi bn mi lm tui, tri qua bao ni au kh trong i,
nhng lng ham coi nh vt vn cn mnh nh hi ba mi tui.
Ngy mng hai, mt tri cha ng bng. Ekwefi v a con gi duy nht ngi bn cnh bp, i
nc si trong ni. Con g gi m Ekwefi mi git cn nm trong ci ci g. Nc bt u si,
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Ekwefi lanh ln, nhc ni nc ln, trt nc si ln con g theo tng t, ri t chic ni ln ci r
mt gc, nhn lng bn tay en nh ni ca mnh. Em Ezinma lun lun khng hiu ti sao m em
c th a tay trn ra m bc ni trn bp la xung c. Em hi m:
- Ekwefi, khi ngi ta ln th la khng lm phng c phi khng?
Tri vi a s cc tr khc, em gi m bng tn tc.
Ekwefi cn bn tay, khng mun ging gii, p li.
- .
a con gi mi mi tui nhng khn hn tui nhiu.
- Nhng m ca anh Nwoye nh rt ni cho nng bng hm n v ni b tan tnh .
Ekwefi lt ngc con g trong ci ln v bt u vt lng.
Ezinma cng tip tay vt lng g, gi m:
- Ekwefi ny, m mt con nhy nhy.
- Vy l con sp khc
- Khng, ci m mt trn ny kia.
- Vy l con sp c thy mt ci g.
- Con sp thy ci g h m?
Ekwefi mun cho con t on ly, p:
- Lm sao m bit c?
Sau cng Ezinma reo ln:
- , con bit ri: thy nh vt.
Mt lt sau, con g vt lng xong. Ekwefi mun tut ci m n, nhng cng qu. Ngi trn chic
gh u thp, b quay li na vng, h m g trn la mt lt, ri li tut mnh, n bt ra.
C ting gi mt chi bn:
- Ekwefi!
Ekwefi nhn ra ting ngi v c, m ca Nwoye, bn p ln:
- Hi ti y h?
H c ting gi ngoi th ngi ta p nh vy, ch khng bao gi p: D, hay , s nu l l ma
qu gi th b n bt i.
- D bo Ezinma em cho ti mt mi la.
My a con ca b v thng Ikemefuna u ra ngoi sng c ri.
Ekwefi b vi cc than hng vo mt ci mnh ni b v Ezinma cm i qua ci sn qut tht sch,
em ln cho m ca Nwoye.
- Cm n, Nma.
B ng gt v khoai mi mi, bn cnh t mt r y rau v u.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Ezinma bo:
- con nhm la cho.
- , cm n Ezigbo.
M ca Nwoye thng gi Ezinma l Ezigbo c ngha l b ngoan.
Ezinma bc ra ly vi nhnh trong mt b ci ln em v. Em dng gan bn chn ln mi
nhnh, b thnh nhng khc nh, chm la, thi bng ming.
M ca Nwoye ng gt khoai, ngc mt ln bo:
- Thi nh vy, n con ngi mt. Ly cy qut ny.
Va ni b va ng dy, g cy qut treo x nh. Con d con lc no cng qun qut chn b,
ng chm ch n v khoai, ngom ngay vo mt c khoai, tp c hai ming, cong ui chy v
chung n. M ca Nwoye ra con vt mc dch ri li ngi xung tip tc gt v. Ezinma nhm
bp, khi ta ln m mt, em qut cho la bc ngn ln. M ca Nwoye cm n em, v em tr v
chi mnh.
ng lc ting trng t pha ilo, tc sn chi trong lng, vng vng a li. Lng no ngay t khi
mi thnh lp cng cha mt ch rng lm ilo t chc cc bui l v cc cuc khiu v quan
trng. Ting trng u vt, bay theo ngn gi, c iu nh nhng, nhanh nhn, vui v, d nhn ra
c.
Nghe thy ting , Okonkwo ng hng, chn rm rt, lng bng bng ln y nh hi tr. ng vn
ham chin thng, khut phc i phng. Khng khc g thm n b vy.
Ezinma ni vi m:
- Chng mnh ti tr mt, m.
- Mt tri cha x th h cha u u.
- Nhng h ng nh trng y.
- , ngi ta nh trng t gia tra, nhng i lc x bng ri mi u. Ln coi xem ba ly
khoai ra cho ba chiu cha.
- Ri m. M ca anh Nwoye ng lm bp .
- Th con i ly phn khoai ca mnh i. Phi nu cho mau ko ti sn vt tr mt.
Ezinma chy li lm, em v hai c khoai mi ch ci tng thp.
Ekwefi vi vng gt khoai. Con d con lun qun chung quanh, ht ht, nhai cc v khoai. B ct
khoai thnh nhng ming nh, tnh nu canh vi mt phn con g.
ng lc c ting ai khc ngoi tng ro khu vn. Nghe nh ting khc ca Obiageli, em gi
ca Nwoye.
Ekwefi bn ct ting hi vng qua chi ca m Nwoye.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
- Phi Obiageli khc y khng, ch?

- Phi, chc n nh b v nc ri.
Ting khc ti gn, v m tr ni gt nhau tin v, mi a i mt v nc trn u, ln nh ty
tui. Ikemefuna i u hng, i ci v ln nht, ri ti Nwoye v hai em ca Nwoye. Obiageli i
sau cng, nc mt rng rng trn mt, tay cm ci m nh bng vi ng l phi t trn u k
v nc.
M n hi:
- Sao vy?
N k ni ru r ca n. M n an i, ha s mua cho n ci v khc.
Cc em trai ca Nwoye tnh mch m, k thc u ui ra sao, nhng Ikemefuna nghim khc ng
chng, v chng lm thinh. S thc Obiageli gin ci tr inyanga: t ci v thng bng trn u,
khoanh tay trc ngc ri ngoe nguy ci mng nh mt thiu n. V rt xung, b, m n cn ci
ch. Khi v ti gc cy iroko trng ngoi bc tng ro, n mi bt u khc.
Ting trng thng thng lin hi, vn mt iu , ha hp vi nhp sng ca dn lng, nh th tri
tim ca lng p vy. N rung rung trong khng kh, trong nh nng, trong cnh l, kch thch mi
ngi.
Ekwefi ly mi mc phn n ca chng b vo mt ci t ri y li, sai Ezinma bng ln trn obi.
Okonkwo ngi trn tm da d, ng n nhng mn ngi v c nu cho, do Obiageli em ln. Em
ngi di t i cha n xong. Ezinma t t thc n trc mt cha ri ngi xung bn cnh
Obiageli.
Okonkwo qut:
- Ngi cho ng hong nh ngi ln!
Ezinma khp hai chn li, dui thng ra.
i mt lt cho cha ngui gin ri, em mi hi:
- Ba c i coi u vt khng?
- i ch, cn con, con c i khng?
- D, i. (Ngng mt cht, em hi thm). Con mang theo gh cho ba nh?
- Khng, cng vic con trai.
Okonkwo cng Ezinma lm. N ging m n, hi xa l hoa khi trong lng. Nhng ha hon ng
mi l lng u ym ra.
Ezinma mch:
Qu hng tan r
Chinua Achebe
- Hm nay Obiageli nh b v nc.

Okonkwo ng nhai, nut xong ri p:
- , n k cho tao nghe.
Obiageli bo:
- Ba, ng n khng c ni, ko nut vi h tiu m sc, phi khng ba?
- ng. Ezinma, my nghe n ni y khng? My ln hn n m n li khn hn my.
ng m ci np y t thc n ca ngi v hai, n. Obiageli dn t th nht em v chi ca
m. Lc , Nkechi bc v, tay bng t th ba. Nkechi l a con gi ca ngi v th ba.
Ting trng vn vng vng t xa a li.
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Chng 6
n ng, n b v tr con trong lng u t hp ilo, ng thnh mt vng rng bao quanh sn
u. Cc b lo v ngi c chc phn ngi trn nhng chic gh u do con trai hoc n l em
theo. Okonkwo trong nhm . Cn nhng ngi khc u phi ng, tr mt s ti sm, ginh
c ch trn nhng bc lm bng nhng ngang bo nhn k trn nhng ci cc cha hai.
Cc vt cha ti, mi ch thy nhng ngi nh trng ngi trn sn quay mt v pha cc b lo.
Sau lng h l mt gc gn thing, to ln, c knh. Ngi ta bo hn cc tr em ngoan ngon sng
trn tn cy i lc u thai. Ngy thng, thiu ph no mong c con th li ngi di bng cy
.
C by ci trng t trong mt ci thng di bng g, theo th t t ln ti nh. Ba ngi cm di
nh nh in vo trng ny trng khc. H nh b thn trng m nh.
Bn thanh nin gi trt t chy lng xng khp ch, hi han nhau v hi kin cc ngi cm u
hai i vt lc cn ngoi vng, pha sau m ng. Thnh thong hai thanh nin cm nhng
l k chy chung quanh vng, p xung t dn m ng li li, ng vt qu gii hn, v nu
h khng chu li, th p vo cng vo chn h.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Sau cng hai i vt va nhy ma va tin vo vng, m ng gm ln, v tay vang tri. Trng
nh dn d, cung lon. Khn gi x y nhau tin ti. Nhng thanh nin gi trt t, chy khp
vng, cm l k qut qut. Cc ngi gi gt g theo nhp trng v nh li hi tr mnh u vt trong
ting trng m hn .
Mi u l bn thiu nin mi lm mi su tui. Mi i ch c ba a vo tui . Chng cha
phi l vt tranh gii, ch l mn gio u vy thi. Ch mt lt l xong hai cuc t th u tin. Ti
cuc t th th ba th ngay cc b lo vn t biu l cm xc, cng rt phn khch. Cuc t th cng
mau, c phn cn mau hn hai cuc trc na, nhng t ai c thy mt li vt nh vy. Khi hai
a nh va m ly nhau th mt a i mt ng no nhanh nh chp, khng ai nhn r ra
c v a kia tc th ng nga. C m ng gm ht, v tay mt hi lu, t c ting trng thng
thng dn dp nh in. Okonkwo nhy tng tng ln ri li ngi xung. Ba a tr trong i thng
chy li pha ng, cng knh ng ln, nhy ma xung quanh m ng v tay h ht. Ch mt lt
mi ngi u bit tn a nh l Maduka, con ca Obierika.
Cc ngi nh trng ngng tay mt lt, ri cuc tranh gii mi thc s bt u. Thn th h bng
nhy m hi, h lm qut ln qut, ung nc trong cc bnh nh v n tri cola. H tr li thnh
nhng ngi thng, vui v ni ci vi nhau v cc ngi chung quanh. Khng kh phn khch
kch lit lc ny by gi du xung. Nh c ai nc ln mt trng bng da cng thng vy. Nhiu
khn gi ng chung quanh, c l l ln u tin, v by gi mi nhn thy nhng ngi ng hoc
ngi bn cnh mnh.
Ekwefi ni vi mt ngi n b k vai nng t lc u cuc u:
- a, ch m ti khng hay ch, thc v tnh qu.
Ngi kia p:
- Khng sao. Cha bao gi ng nh vy. Ny, phi Okonkwo sut bn cht em h?
- Vng, em sut toi mng. Em cha ht hong hn k li chuyn na.
- Thn bn mng ca em tnh to lm y. Chu Ezinma mnh khng?
- t lu nay chu mnh. C l chu s lun vi em.
- , ch cng ngh vy. N my tui ri nh?
- Khong mi tui.
- Vy th n s lun. Mi tui m cn sng th thng thng l lun.
Ekwefi th di:
- Vng, em cng mong vy.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Ngi n b ni chuyn vi Ekwefi l Chielo, b ct ca Agbala, Thn Ni-Hang. Ngoi i th

Chielo l mt qu ph c hai con, chi thn vi Ekwefi, hai ngi chung nhau mt ci chi ch.
Chielo yu Ezinma, gi l con, thng mua bnh rn u, a vi chic cho Ekwefi em v cho
Ezinma. Thy i sng ngoi i ca b, t ai ng c rng chnh b phn cho cc ngi ti l
bi, khi thn Agbala p vo b.
*
*
My ngi nh trng li cm di ln v khng kh li rung ng, cng thng nh cy cung.

Hai i vt ng thnh hng i din nhau, mi i mt pha, trn khong sn trng. Mt ngi
tr tui trong mt i nhy ma, vt qua trung tm, tin v pha i kia, tr ngi m g mun t
th. C hai cng nhy ma tr v trung tm ri m nhau vt.
Mi pha c mi hai ngi v pha ny thch ri ti pha kia thch. Hai ngi trng ti chy chung
quanh cc vt v h thy h ngang sc th bo dng li. Nm cuc u ngng li nh vy. Khng
kh phn khch nht l khi no c mt ngi b vt ng. Qun chng reo h vang ln ti chn tng
my v c nhng lng bn cng nghe c.
Cuc t th cui cng dnh cho cc ngi cm u hai i. H l nhng vt gii nht trong chn
lng. Mi ngi hi nhau ai s thng cuc nm nay. Ngi th on Okafo, ngi th bo Okafo
khng n c Ikezue. Nm trc hai ngi u vi nhau, bt phn thng bi, mc u hi
ng cho php cuc u ko di hn thng l. H cng c thut vt nh nhau, bit trc c
nhng n ca nhau. C l nm nay cng li nh vy na.
Khi h bt u vt nhau th gn ti lc hong hn. Ting trng vang ln nh in, m m ng
cng mun ha in. Khi h va nhy ma va tin v sn th m ng x y nhau ln vo vng.
L k qut ti bi cng khng cn c.
Ikezue a bn tay phi ra, Okafo nm ly v h bm cht ly nhau. Vt nhau kch lit. Ikezue rng
nhn gt chn bn phi pha sau Okafo ht cho hn lt nga, theo ci n ege. Nhng ngi ny
on c ngi kia ri. m ng bao ly h, ln vt c bn nh trng, v nhp trng cung
Qu hng tan r
Chinua Achebe
lon khng cn l nhng m thanh v sinh kh, m tri li, chnh l ting p ca tri tim qun
chng.
Hai vt by gi gh cht nhau, khng nhc nhch. Bp tht ni vng ln, co li trn cnh tay, i
v lng h. C v nh hu. Hai ngi trng ti tin li nh r h ra, th Ikezue tuyt vng, thnh
lnh qu mt u gi xung, mun ht i th tung ln qua u mnh, rt xung sau lng mnh. Hn
lm ln tai hi. Nhanh nh chp, Okafo tung chn phi ln khi u Ikezue. m ng gm ht nh
sm. Bn ng h Okafo nng bng hn ln, cng knh hn v nh, va i va ht bi ca tng, cn
n b th v tay khen:
Ai tranh gii cho lng ta?

Anh Okafo tranh gii cho lng ta.
nh vt ng c trm ngi cha?
nh vt ng c bn trm ngi.
nh vt ng c trm Con-Mo cha?
nh vt ng c bn trm Con-Mo
Vy th c nh i ot gii cho lng ta.
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Chng 7
Ikemefuna sng ba nm vi gia nh Okonkwo v cc b lo Umuofia c h qun n ri. N ln

mau nh mt t khoai mi ma xun, y nha sng. N hon ton sp nhp vo gia nh mi
ca n ri. i vi Nwoye, n nh l a anh c, v ngay t bui u, lm bng ln mt lung
nhit kh mi trong lng Nwoye. Nh n m Nwoye c cm tng rng mnh ln; chiu chiu hai
a khng cn ngi xem m nu n trong chi na, m ln obi ngi vi Okonkwo, hoc nhn
Okonkwo rch xung cy k gy ru lc chiu ti xung. By gi Nwoye khng thch g bng
c m n hoc cc d gh n sai lm nhng cng vic kh khn dnh cho con trai nh ba ci,
m thc n. Khi mt a em trai hay em gi ca n li truyn lnh cho n lm nhng vic th n
lm b bt bnh, ln ting cu nhu rng bn n b ch lm kh lm d n.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Trong thm tm, Okonkwo mng thm con trai mnh c v ngi ln ri, ng ta bit nh vy l
nh Ikemefuna. ng mun rng Nwoye s thnh mt thanh nin cng cng c th cai qun c
nh ca khi ng v chu ng b. ng mun n thnh mt ngi giu c, kho n y cng gi
ng b ng vi. Cho nn nghe n cu nhu v n b, ng vui lng lm. Nh vy t rng, ln ln n
s cai qun c v n. D giu c ti u m khng cai qun c v con (nht l v) th cng
khng phi l hng n ng. Nh anh chng n trong bi ht: c mi mt c v m c ba khng
canh n ci mn foofoo.
V vy Okonkwo khuyn khch bn con trai ngi vi mnh trong obi, k cho chng nghe cc chuyn
trong x, nhng chuyn hng dng d tn, mu. Nwoye bit rng con trai th phi hng dng, d
tn, nhng sao m n thch nhng chuyn m n k, m chc hi ny m n vn k cho cc em n
nghe: chuyn con ra mu m, chuyn con chim nk-ntioba thch c vn vt chin u vi n, rt
cuc thua con mo. N cn nh mt chuyn m n thng k, truyn thi xa thi xa, Tri v t
gy ln nhau, Tri gin, ngn khng cho ma xung lun by nm, cy c kh queo ht, m
ngi cht khng c chn na v t cng nh , o huyt khng c, li cuc no b xung
cng b ht ro. Sau cng ngi ta phi con Kn-kn ln nn n tri, n ht ln mt khc t ni au
kh ca loi ngi, lm cm ng lng Tri. Mi ln m n ht khc ln th n cm thy nh bay
bng ln xa, xa lm, ti Thin cung, ni m con Kn-kn, s gi ca t xin Tri r lng thng loi
ngi. Tri mi lng, gi nc ma vo trong l khoai s, giao cho con Kn-kn. Con ny v nh,
nhng ci ca di ca n c thng l khoai v ma xung d di, cha bao gi nh vy. Ma
trt xung mnh n mnh ti ni n khng v k li s mng ca n m bay ti mt ni xa xi lp
lnh nh la. Ti ni ny n thy mt ngi ng cng l. N p xung, si cnh ng la v n
nhng khc rut ca cc con vt git cng.
Nwoye thch nhng loi chuyn nh vy. Nhng by gi n bit rng nhng chuyn ch hp vi
bn n b ngu ngc v bn con nt; n cng bit cha n mun n thnh mt ng nam nhi. V vy
n lm ra v khng thch nhng chuyn n b na. Khi n lm ra v nh th th n thy ba n vui
mng, khng ht hi, cng khng nh p n na. Vy l Nwoye v Ikemefuna nghe Okonkwo k
chuyn chin tranh gia cc th tc, hoc chuyn ln ng lng n k th, h c v cht c th
cp u tin ra sao. Trong khi ng k v d vng th hai a ngi trong bng ti, di nh la
chp chn, i cho n b nu n xong. Nu xong, mi b v bng ln cho ng chng mt t foofoo
v mt t canh. Ngi ta t ngn n du, Okonkwo nm mi t mt cht, ri chia phn cho
Nwoye v Ikemefuna.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
H sng nh vy v thng ngy tri qua. Ri m chu chu u bay ti. lu lm ri khng xy
ra nh vy. Cc b lo bo rng mi i ngi chu chu mi ti mt ln, ti hin lin tip by nm
ri bin mt, ti i sau mi tr li. N tr v hang ca n trong mt min xa xi do mt ging
ngi nh b coi gi. C mi i ngi, ging ngi li m ca hang mt ln cho chu chu bay
li Umuofia.
N ti vo ma gi bc lnh, khi khoai mi, u, bp ch v lm c ri, v n n ht nhng c
hoang trong ng.
Okonkwo v hai a con trai ng p nhng tng bao quanh khu vn. l mt cng vic
nh nhng lm sau ngy ma. Ngi ta thay lp cnh l k ph ln tng phng ma ma sang
nm tng khi r. Okonkwo p trt pha ngoi, ti nh lm pha trong. H cha nhng l nh
thng sut pha trn cao bc tng; Okonkwo lun si dy tie-tie vo, ti nh trong bt ly, qun
n vo cc cy cc chng, ri li lun tr ra cho cha. Nh cch m lp l ph tng c gi
chc chn.
Bn n b v rng kim ci cn bn con nt i qua nh hng xm kim bn chi. Gi bc thi, vn
vt c cm gic nh thiu thiu ng. Okonkwo v hai a nh lm vic trong s tnh mch hon ton,
ch thnh thong c ting st sot ca tm l k t trn u tng hoc ting xo xc trong m l
kh m mt con g mi sing nng bi ln kim su b.
Ri bng nhin tri ti sp xung, mt tri nh b mt m my dy che khut. Okonkwo ngng tay
ng ln, ngc nhin t hi ma ny m sao li ma c. Tc th mt ting reo mng vang ln t
khp pha, v cnh vt Umuofia gia tra ng thim thip, bng tnh, hot ng tr li.
u u cng vang ln ting ht vui v: Chu chu ti; n ng, n b, con nt ng lm vic
hay chi a u tc th ngng li, chy ra ngoi ngm cnh khc thng .
lu lm ri chu chu khng h xut hin v ch nhng ng gi b c mi c ln c thy n
thi.
Mi u ch l mt m nh, nh on tin qun i d ng. Ri chn tri hin ln mt m ln
di ng chm chp, nh mt mn my en mnh mng tin li Umuofia. Mt lt sau, n bao ph c
na vm tri, v nhn ln ngi ta thy m c tch ra, c nhng l tia sng nho nh nh con
Qu hng tan r
Chinua Achebe
mt hoc nh v s v sao lp lnh. Cnh tng tht k d, hng v m p.

Mi ngi u t hp nhau li, ni chuyn n o v cu cho m chu chu ngh m li Umuofia.
V mc du lu lm ri chu chu cha p xung Umuofia, do bn nng h u bit rng loi
n ngon lm. Sau cng m chu chu p xung tht. Chng u trn mi nhnh cy, mi cng c;
chng u trn mi nh v che kn c mt t. C nhng cnh cy ln gy rng rc v chu khng ni
sc nng ca chng v c min mnh mng b m chu chu lc nhc, i n bao ph, bin
thnh mt mu t xm.
Nhiu ngi vc r trong nh ra bt chu chu, nhng cc b lo khuyn chu kh i n m
ti . Cc c c l. Chu chu ban m u trong bi cy, cnh t sng, lc ton dn Umuofia
mi ra, khng ngi gi bc lnh lo, m ht tng thng, tng bao chu chu v. Sng hm sau ngi
ta em rang trong nhng ni t ri tri ra phi di nng cho ti khi chng tht kh v gin. V
trong nhiu ngy, ngi ta c thng mn n him vi du k nu c.
Ogbuefi Ezeudu bc v obi ca Okonkwo, thy ng ta ng vui v n vi Ikemefuna v Nwoye
v ung ru k. Ezeudu l ngi ln tui nht trong xm, hi tr l mt chin s ti gii, anh dng,
nn by gi c c th tc trng vng. Okonkwo mi ng lo n, ng t chi, bo Okonkwo ra
ngoi ni chuyn. Hai ngi bc ra, ng lo phi chng chic gy. Khi ra xa xa, khng s ai
nghe thy na, ng lo bo Okonkwo.
- a nh gi ch l cha. ng nhng tay vo ci cht ca n nh.
Okonkwo ngc nhin, tnh ni cu g th ng lo tip tc:
- Phi, lng mnh nh git n. Thn Rng Ni quyt nh nh vy. Theo l, ngi ta s dt n
ra khi Umuofia ri git n. Nhng ti mun rng ch ng nhng tay vo vic . N gi ch l
cha.
Hm sau mt nhm b lo ca c chn thn Umuofia li nh Okonkwo t sng sm; ngi ta ui
Nwoye v Ikemefuna ra ngoi ri ngi ln ni chuyn nho nh vi nhau. H ngi mt lt thi, v
khi h ra v ri, Okonkwo ngi im lng mt hi lu, hai bn tay chng cm. Hm ng cho gi
Ikemefuna li, bo hm sau ngi ta s dt n tr v nh n. Nwoye nghe vy, a ln khc, b cha n
nh cho mt trn d di. Cn Ikemefuna th tht l hoang mang. Gia nh thc ca n by gi ch
cn l mt hnh nh l m, xa xm. N vn cn nh m, nh em gi v c gp li th s mng lm
y, nhng d sao th n cng bit rng s khng bao gi c gp li. N nh li ci ngy , c
my ngi n ng li th thm ni g vi ba n, v by gi n cm tng rng mi s li bt u li.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Mt lt sau, Nwoye v chi ca m, bo tin rng Ikemefuna sp tr v nh n. M Nwoye ng

nghin t, ling ngay ci chy xung, khoanh tay trc ngc, th di: Ti nghip thng nh.
Hm sau bn n ng tr li vi mt bnh ru. Ai ny u bn nhng b qun o p nht, nh i
d mt cuc hi hp ln trong th tc hoc i thm mt lng bn. H vt o qua cnh tay phi, lun
pha di nch, quy ci ti da d v nhng con ra t trong bao ln vai bn tri. Okonkwo sa
son tht mau, ri c nhm cng ra i, Ikemefuna i bn ru theo sau. Trong nh Okonkwo lng
trang nh c thn cht ln vn. C nhng a nh xu c h cng hiu c l g. Sut ngy hm
, Nwoye ngi trong chi ca m, nc mt rng rng.
Khi mi ra i, bn h cn ci gin, bng ln v m chu chu, v cc b v v hng n ng nhu
nhc nh n b khng dm i theo h. Nhng gn ti cui a phn Umuofia th mi ngi lm
thinh.
Mt tri ln ln ln ti nh u, con ng mn y ct bc nng ln. Vi con chim chp chp khu
rng chung quanh. Trong cnh tnh mch ch nghe thy ting l kh xo xc trn ct, di gt chn
h. Ri xa xa c ting m ekwe ni ln nh nh, lc r rng, lc bin mt, ty theo chiu gi - ti
mt th tc no , c mt m nhy ma m m.
H ni vi nhau:
- Khc ma mng ozo y.
Nhng khng ai bit l u, ngi th on l Ezimili, ngi li bo Abame hoc Aninta. H
ci nhau mt lt ri li lm thinh, v iu nhc ma xa xm c ln xung ty theo chiu gi.
mt ni no chc c mt ngi c th tc ban cho chc v, trong mt m tic ln c nhc, c
v.
Con ng mn by gi chy thng bng gia khu rng. Ht ch rng tha, cy thp chung
quanh lng xm ri, bt u l khu rng rm, cy ci to ln, chng cht dy leo m c l t hi khai
thin lp a, cha b mt nht ru hoc mt ngn la t rng no. Tia nng lt qua k cnh l, v
nhng hnh chp chn ti v sng trn con ng ct.
Ikemefuna nghe c ting th thm st tai n, vi vng quay u li. Ngi no th thm gi ln
ting thc gic cc ngi khc i mau ln v qung ng cn di. Ri ngi vi mt ngi
na qua mt Ikemefuna, ro bc.
Bn h tip tc i nh vy, ngi no cng c con ra trong bao; Ikemefuna i bnh ru k, i
gia. Mi u n lo ngi, nhng by gi ht s ri. Okonkwo i sau n. N kh tng tng c
Okonkwo khng phi l cha ra n. Hi nh, n c bao gi yu cha rut ca n u, m sau ba
nm xa cch, hnh nh cha n by gi ha l m qu ri. Cn m n v em gi ba tui ca n... ,
nm nay em n u cn ba tui na, su tui ch. V nh, n c nhn ra c em n khng nh?
Chc con b ln lm. Chc m n s mng mng ti ti ti ri l v s cm n Okonkwo sn
Qu hng tan r
Chinua Achebe
sc n my nm, by gi dt n v tr. M n chc mun bit nhng g xy ra trong my nm .

N c nh c ht khng? N s k chuyn Nwoye, chuyn m Nwoye, chuyn chu chu cho m
n nghe. Ri bng nhin n c ngh ny: cha bit chng m n cht ri chng? N c xua ui
i m khng c. V n rng gii quyt vn theo mt cch ca n hi nh. N cn nh bi
ht:
Eze elina, elina!

Sala
Eze ilikwa ya
Ikwaba akwa oligholi
Ebe Danda nechi eze
Ebe Uzuzu nete egwu
Sala
N ht tng ln, bc theo nhp ht. Nu ht ht bi ng lc chn phi n t xung t l m n
cn sng. Nu ng lc chn tri n t xung l m n cht. Khng, cha cht, ch au thi. Bi
ht ht khi chn phi n t xung t: th l m n cn sng v mnh. N ht li, ln ny bi ht ht
khi chn tri t xung t. Nhng n cho rng ln ny khng ng k. Ting ni u tin mi ln
ti Chukwu, tc nh Tri. Tr em no cng thng nhc cu tc ng . Ikemefuna li thy mnh b
tr li. Chc l ti n mong mi v nh c gn m.
Mt ngi i sau n ng hng. N quay li. Ngi ry n, bo bc ti i, khng c ng li
ng v pha sau. Cch ni v v mt ngi lm cho n n xng sng. Tay n ci bnh en
trn u hi run run. Ti sao Okonkwo i tht pha sau. Ikemefuna bn rn chn tay, mun qu
xung. Nhng n khng dm quay li ng.
Trong khi ngi ng hng lc ny tut ra v vung ln, Okonkwo quay mt i. ng ta nghe thy
ting php. Bnh ru rt xung ct, tan tnh. Ri nghe thy ting Ikemefuna ht ln: Cha i, h
git con. N va ht va chy li pha Okonkwo. Okonkwo s qu ri tr, tut con ra ra, chm.
ng ta khng mun ngi ta cho mnh l nhu nhc.
*
*
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Chiu , khi cha n v nh, thng Nwoye bit rng Ikemefuna b git, v n thy c ci g tan nt
trong lng n, nh mt cnh cy nng tru, gy gc xung. N khng khc. N ch u oi mt ht
sinh lc thi. Mi cch khng lu, trong ma d khoai trc, n cng c cm gic . Tr em no
cng thch ma . Nhng a ln hn, khing ni mt ci r cha vi c khoai mi, cng theo
ngi ln ra rung. Nu chng khng th o khoai gip th c th kim ci, t ln li nhng c
n ngay ngoi ng. Khoai mi li, du k vo, n ti gia ng cn ngon hn ht thy cc
ba tic trong nh na. Chnh sau mt ngy nh vy ngoi ng trong ma d khoai trc m
Nwoye cm thy ln u tin c ci g bt bt trong lng nh by gi. Bn ngi i nhng r
khoai mi t mt tha rung xa bn kia sng m v nh, bng nghe thy ting tr con khc trong
khu rng. Bn n b ng chuyn tr vi nhau bng nn thinh v ro bc. Nwoye nghe ni
rng ngi ta t nhng a b sinh i vo trong nhng ci khp t, em b vo gia rng, nhng
n cha h thy cnh ln no.
N thy n lnh khp mnh v c cm gic u n nh sng ln, nh mt ngi i chi mt mnh
ban m, thnh lnh gp ma. Th l c ci g tan nt trong lng n. Cm gic m nay li tr li,
khi ba n v nh, sau v git Ikemefuna.
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Chng 8
Okonkwo khng n ung g ht sut hai ngy sau ci cht ca Ikemefuna, t sng ti ti ch ung
ru k, mt ngu v sng quc nh mt mt con chut ngi ta cm ui qut xung t. ng
bo Nwoye li ngi bn cnh ng trong obi. Nhng thng nh s cha v mi khi thy cha thiu thiu
ng l ln ra ngoi.
Sut m ng trn trc, rng khng ngh ti Ikemefuna, nhng cng rng th li cng ngh ti. Mt
ln ng xung ging mun i do khp vn. Nhng chn yu qu, ng khng vng, c cm
tng mnh l mt ch khng l say ru v chn l chn mui. Thnh thong thy n lnh t gy
lan ti ht sng lng.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Ngy th ba ng bo ngi v th nh chin chui cho n.

B ta lm theo s thch ca chng: chin vi nhng lp u du v c.
Em Ezinma bng mn ln, bo ng.
- Hai ba nay ba khng n g c, ba phi n ht a ny.
Em ngi xung, dui chn ra pha trc. Okonkwo va n va ngh ti chuyn khc. Nhn a con
gi mi tui, ng nh thm: Gi n l con trai th phi. ng chia cho n mt khc c.
ng sai n:
- i ly cho ba t nc lnh.
Ezinma va nhai ming c va chy ra ngoi, lt sau tr v, tay bng mt t nc lnh mc trong ci
v t trong chi ca m n.
Okonkwo ly t nc, ung cn, n thm vi ming chui na ri gt ci a ra.
- em ci y cho ba.
Ezinma i kim ci a bng da d cui chi. Okonkwo tm ci ve thuc l ht. y su, cnh
tay ng thc gn ht vo trong . y cn cha nhiu th khc na: mt ci sng ung ru,
mt ci bu ung, chng ng lch cch vo nhau trong khi ng lc li. Sau cng ng li ra c
ve thuc ht, g my ci vo u gi trc khi mt cht thuc vo lng bn tay tri. Lc ng
mi nh rng qun khng ly ci mung mc thuc. ng li thc tay vo y lc li v ko ra
mt chic mung nh, nng, mc t thuc mu nu m, a ln mi.
Ezinma mt tay cm ci a, mt tay bng ci t ht nc ri, v tr v chi ca m. Okonkwo li
ngh bng: Gi n l con trai th phi. ng nh ti Ikemefuna m rng mnh. Phi chi kim c
cng vic g lm th c th qun c. Nhng ma ny l ma ngh ngi, thu hoch xong ri,
i ti ma gieo ht. Hi ny n ng ch c mi mt vic lm l thay lp l k ph trn u
tng. M cng vic , Okonkwo lm xong, ng vo ci ngy chu chu p xung, hm
ng lm pha ngoi tng cn Ikemefuna v Nwoye lm pha trong.
Okonkwo t trch mnh.
- My trc kia ni ting l chin s can m trong chn thn, m sao by gi thnh mt m gi run
ry, s st nh vy? Mt ng nam nhi ra trn git c nm tn ch, c th no tiu ma ht ch kh
ch v git thm mt a nh na khng? Okonkwo, qu thc my thnh n b ri.
ng nhy chm ln, vt chic y da d ln vai, i thm bn thn l Obierika.
Obierika ng ngi di bng mt cy cam, tt nhng l k lp nh. Hai ngi cho hi nhau
ri ch dt khch v obi.
Obierika va phi nhng ht ct dnh i, va ni.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
- Ti tnh lp xong mi nh ny ri s li thm anh.

Okonkwo hi:
- Bn anh mi s nh c ch?
- Vng. Cu thanh nin nh ting mun hi chu gi hn hm nay ti, ti mong s nh ot
xong s snh kim. Ti mun c anh d.
ng lc , Maduka, con trai Obierika, ngoi bc v obi, cho Okonkwo, ri i ra pha vn
sau.
Okonkwo bo n:
- Li bt tay bc no. Trn u vt hm n ca chu lm cho bc thch lm.
Thanh nin mm ci, xit tay Okonkwo ri i ra pha sau.
Okonkwo ni vi Obierika:
- Thng chu s lm nn s nghip. Ti m c c a con nh vy th sng lm. Ti lo lng
v thng Nwoye ca ti qu. Mm nhn nh khoai mi m nt cng c th vt ng c n. Hai
a em c phn kh hn. Anh Obierika ny, ti ni tht y, ti con trai ca ti khng a no ging
ti. Khi cy chui gi cht ri, s khng c chi chui non thay. Nu con chu Ezinma m l con
trai th ti cng kh. N c t cch.
Obierika bo:
- Anh c lo ho. Ti n cn nh qu m.
- Nwoye ti tui ly v c ri. Tui ti t lp ri. Khng, anh , n u cn nh qu. Mt
con g mi n, coi qua cng bit sau c thnh g trng khng. Ti rng dy d cho n sau thnh
con ngi cng cng, nhng n chu di truyn ca m n nhiu qu.
Obierika ngh bng: N chu di truyn ca ng ni n th ng hn. Okonkwo cng ngh vy.
Nhng t lu ng ta tp tr ci bng ma ri. Mi khi ru r v s nhu nhc v tht bi ca
cha, th ng ngh ti sc mnh v s thnh cng ca mnh xua ui s m nh kia i. Chnh lc
ng ng xua ui n, gi li hnh ng chng t s dng cm ca mnh hm n. ng hi bn:
- Ti khng hiu ti sao hm anh khng chu i cng vi ti git thng nh.
Obierika p gn:
- Ti ti khng mun. Lm vic khc cn hn.
- Ngi ta ng rng anh khng tin quyn uy v li phn ca Thn Ni-Hang, Thn phn n phi
cht.
- Ti tin ch. Nhng ti sao ti li phi git n? Thn c bo ti thi hnh quyt nh ca Thn u?
- Th cng phi c ngi thi hnh ch. Nu ai cng s mu ht th chng lm c g c. Lc
Thn mi phi lm sao y?
- Anh bit r rng ti khng s mu m; v nu c k no bo anh rng ti s th k ni by.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Anh th li cho ti nh, ti ni thng vi anh ny, vo a v anh hm th ti khng i. Vic anh
lm , N Th Thn khng a u. Chnh v nhng hnh ng nh vy m Ngi bt trn mt gia
nh y.
- Th Thn khng th trng pht ti c v ti tun lnh Ngi. M t mt c khoai mi nng
vo tay con, th ngn tay ca con u c b phng c.
Obierika gt u:
- Phi. Nhng nu Thn Ni-Hang phn rng con ti phi cht, ti s khng ci, tt nhin, nhng ti
cng khng ch thn git con ti.
H s cn tranh lun vi nhau na nu Ofoedu lc khng bc v. Thy cp mt long lanh ca
ng ny, ngi ta bit ngay l c tin g quan trng. Nhng nu hi ngay th v l, Obierika mi
Ofoedu mt mnh tri cola lc ny p b vi Okonkwo. Ofoedu nhai chm chp, ni chuyn v
m chu chu. n xong ri mi k:
- Thi bui ny, nhiu chuyn xy ra k cc qu.
Okonkwo hi:
- Chuyn g vy?
Ofoedu hi li:
- Cc ng c bit Ogbuefi Ndulue khng?
Okonkwo v Obierika cng p:
- Ogbuefi Ndulue lng Ire ch g.
Ofoedu bo:
- Mi cht sng nay.
Obierika bo:
- C g u m l. ng lo gi nht lng Ire.
Ofoedu gt u.
- Phi, nhng l l ti sao ngi ta khng nh trng bo tin c y mt cho c Umuofia hay.
Obierika v Okonkwo u hi:
- , ti sao vy nh?
- L ti c ci g k cc trong chuyn . Cc ng bit b v c ca c y, i u cng chng gy y
ch.
- Bit. B c tn l Ozoemena.
Ofoedu ni:
- Phi. B c gi qu ri, nn khng th sn sc chng lc chng au c, v cho cc b v
tr sn sc. Sng nay, khi ng c tt ngh, mt trong s nhng b v tr ny li chi c b Ozoemena
bo tin. B c ng dy, chng gy ti obi chng, qu xung hai tay t ln bc ca, gi chng
Qu hng tan r
Chinua Achebe
lc nm trn chiu; gi ba ln: Ogbuefi Ndulue ri quay v chi ca mnh. Khi ngi v tr
nht li mi c ti d cuc tm ra cho c ng th thy c nm trn chiu, tt th ri.
Okonkwo bo:
- , l tht. Th l h hon m tang c ng Ndulue li, i chn ct xong c b .
- Chnh v vy m ngi ta khng nh trng bo tin cho c Umuofia hay.
Obierika ni:
- Ngi ta vn bo c ng Ndulue v c b Ozoemena ch l mt linh hn. Ti nh hi nh c
nghe mt bi v v cp v chng . ng lo khng h lm mt vic g m khng cho b lo hay.
Okonkwo bo:
- Ti khng hay chuyn y. Ti c tng hi tr c y khe mnh lm.
Ofoedu bo:
- Phi, khe mnh lm.
Okonkwo lc u ra v nghi ng.
Obierika ni:
- Thi , c ch huy cc chin s Umuofia y.
*
*
Okonkwo cm thy bnh thng tr li ri. ng ch cn c ci g khuy kha tr no thi. Nu ng

ta git Ikemefuna vo gia ma gieo ging hoc gia ma d khoai th ng khng ti ni au kh
nh vy v tr c ng mi bn rn v cng vic. By gi y, nhn nh khng lm g th kim ngi
ni chuyn l hn c.
Ofoedu ra v c mt cht. Okonkwo lm ci y da d, sa son co bit.
- Ti phi v rch my cy k cho bui chiu.
Obierika hi:
- Th, nhng cy cao, ai rch cho anh?
- Umezulike rch cho.
- i khi ti khng mun mang ci chc ozo na. Thy ti tr rch k m au lng, chng git k
ch rch g u.
Okonkwo p:
Qu hng tan r
Chinua Achebe
- ng vy, nhng l lng th mnh phi tun ch.

- Ti khng bit do u m c ci l . Trong nhiu th tc khc ngi ta c cm mt ngi c chc
v khng c leo ln cy k u. lng mnh, ngi ta bo ngi c chc v khng c leo ln
cy cao, nhng c th ng di t m rch nhng cy k thp c. C khc g thng Dimaragana
khng chu cho mn dao ct tht ch v ch l con vt cm k ca n, nhng n li bo n ly
rng ct t cho.
Okonkwo bo:
- Th tc mnh trng chc ozo, ti cho l phi. cc th tc khc, m anh ni , chc ozo, thp km
ti ni bt k tn n my no cng mang chc c.
Obierika p:
- Ti ni a y m. Abame v Aninta, chc khng ng hai ci v s. Ngi no cng ct
si ch, du hiu ca chc c chn, m c mc ti n cp th cng khng b lt chc.
- Tht l h lm nhc ci chc ozo.
Okonkwo va ni va ng dy bc ra.
Obierika bo:
- Cc b con h hng ca ti cng sp ti.
Okonkwo ngng ln nhn v tr ca mt tri, p:
- Ch mt lt thi, ti s tr li.
*
*
Khi Okonkwo tr li th trong chi ca Obierika c by ngi. Ngi ti hi v l mt thanh nin

khong hai mi lm tui, c cha v ch i theo. Ngi hai bn Obierika l hai ng anh ca Obierika
v Maduca, mi su tui, con trai ca Obierika.
Obierika bo con:
- Con tha vi m ca Akueke em cho ba vi tri cola.
Maduka chy bin ngay v nh sau. Th l mi ngi u bn tn v cu, khen cu l sc so nh
li dao co.
Obierika hi khoan hng, bo:
Qu hng tan r
Chinua Achebe
- Ti thy n sc so qu. N khng bc na, c lt ti, lc no cng gp gp hn gi. Sai n vic

g th mi nghe mnh ni c na cu, n chy v i ri.
ng anh c bo:
- Chnh ch hi xa th cng vy. Nh cu tc ng: Khi b ci nhi th b con nhn ci mm ca
m. Maduka n nhn ci ming ca ch y.
ng cn ng ni th Maduka tr v vi a em gi cng cha khc m, tn l Akueke. Em nh
ny bng mt ci a ng ba tri cola v cht t c su. N a ci a cho bc c ca n ri e l
bt tay thanh nin ti hi n v cha, ch ca chng. N khong mi su tui v va ti tui g
chng. Bn ng trai ngm ngha thn hnh son tr ca n bng cp mt tinh i, nh mun nhn xt
k xem n c p khng, c non nt qu khng.
Tc n bi thnh mt ci mo gia nh u... Da n ch bng du cam, ton thn v nhng hnh
en bng uli. C eo mt ci chui en c ba vng thng xung b ngc n v p. C tay c nhng
vng v vng, mnh qun bn nm chui jigida.
Bt tay mi ngi xong - ng hn l cha tay cho ngi ta bt - Akuede tr v chi ca m tip
tay trong vic bp nc.
Khi n em ci chy da tng li gn bp, m n bo:
- Hy ci nhng chui jigida ra . Ngy no m cng nhc con rng jigida rt bn la, m con
khng chu nghe li m. Tai con l trang sc ch khng phi nghe. Ri lc jigida bt la, con
mi bit.
Akuede i v pha cui chi, ci b nhng chui jigida. Phi nh nhng, chm chp, cn thn ci
tng chui ra mt, cho n khi b m khi phi x li c ngn ci vng nh xu. Hai bn tay n
cho mi chui h nh nh xung, qua c mng ri tut xung di chn.
Trong obi, bn n ng bt u ung ru k m anh chng i hi v mang ti. Ru ngon v
mnh, v c tri k y ln ming bnh ri m bt trng trong bnh vn tro ln, trn ra ngoi, t c
chung quanh ming.
Okonkwo bo:
- Ngi no gy ru ny vo hng kho y.
Thanh nin , tn l Ibe, tot ming ra ci, ni vi cha: Ba nghe thy khng? ri chng ni vi
my ngi kia: Ba ti khng chu nhn rng ti kho gy ru.
ng thn ca chng, Ukegbu bo:
- N lm cht ba cy k tt nht ca ti.
Ibe bt u rt ru ra, p:
Qu hng tan r
Chinua Achebe
- Chuyn c t nm nm ri, hi con cha hc c cch ly ru.

Chng rt y ci sng th nht, a cho cha, ri rt mi cc ngi khc. Okonkwo ly chic sng
ln trong y da d ra, thi mnh vo cho bi bay i, ri cha ra cho Ibe rt.
Va ung, mi ngi va ni v mi chuyn, tr chuyn chnh, mc tiu ca bui hp ny. Mi cho
ti khi ung ht bnh ru ri, ng Ukegbu mi ng hng trnh by s nguyn ca mnh.
Obierika a cho ng ta mt b que ngn. ng m, ri hi:
- C ba chc cy c thy?
Obierika gt u. Ukegbu ni:
- Th l minh bch. (Ri ng quay li ni vi em v con). Chng mnh ra ngoi bn tnh vi nhau.
C ba ngi ng dy, bc ra. Khi h tr v, Ukegbu tr b que cho Obierika. ng ny m li:
ng l ba chc th ch cn mi lm cy. ng a cho ngi anh c, Machi. Machi cng m li
na, bo:
- Chng ti khng mun h xung di s ba mi. Nhng nh con ch trong truyn c tch ni:
Nu ti h xung cho ng m ng cng h xung cho ti, th l hp php. Hn nhn l cuc trao
i, ch khng phi l mt cuc giao chin, v vy chng ti xin h xung na. ng ta ly mi cy
que thm v b mi lm cy ri a cho Ukegbu.
C ca cch , rt cuc snh kim ca Ukegbu c nh l hai chc bao v s. Khi h tha thun
vi nhau th tri hong hn.
Obierika bo con trai l Maduka:
- V tha vi m con, mi vic xong xui ri.
Tc th cc b bng v mt lin ln y foofoo. B v hai ca Obierika theo sau vi mt lin cho,
cn Maduka xch mt bnh ru k.
Va n ung, bn n ng va ni chuyn v cc tc l cc th tc bn cnh.
Obierika bo:
- Mi sng nay anh Okonkwo vi ti ni chuyn vi nhau v cc th tc Abame v Aninta: n ng
ca h leo ln cy v m foofoo cho v.
- Tc l ca h o ngc ht. H khng dng que nh chng ta nh snh kim. H c k, tr gi
nh mua d hay b ch.
ng anh c ca Obierika bo:
- Th th by qu. Nhng c ci ni ny cho l tt, ni khc li cho l xu. Imunso, ngi ta
khng tr gi, cng khng dng que nh mnh. Anh chng i hi v c khing tng bao v s li nh
gi cho ti khi cha hoc ch bc bo thi mi thi. Tc xu xa v lun lun gy ra mt cuc ci
ln.
Obierika bo:
Qu hng tan r
Chinua Achebe
- Th gii mnh mng. Ti cn nghe ni mt s b lc no , con khng thuc v cha m thuc

v m v h hng bn m.
Machi bo:
- Khng th nh vy c. C khc g khi n nm vi nhau th n b leo ln mnh n ng khng.
Obierika ni:
- Nh chuyn cc ngi da trng vy. Ngi ta bo h trng nh cc phn ny n. (ng ta cha mt
cc phn ra m gia nh no cng c sn trong obi vch vi ng trn mt t trc khi n cola).
Ngi ta cn bo nhng ngi da trng khng c ngn chn na.
Machi hi:
- Ch thy h ln no cha?
Obierika cng hi:
- Cn anh?
Machi p:
- C mt ngi da trng thng qua li ni y. Tn hn l Amadi.
Nhng ngi bit Amadi u ci r. Amadi l mt thng ci, m ting nh nhn gi bnh ci l
bnh da trng.
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Chng 9
Ba m ri, m nay Okonkwo mi ng c. ng ch thc gic c mi mt ln v nh li ba ngy

qua m khng thy kh chu. ng bt u t hi ti sao trong my ngy li kh chu nh vy.
Y nh mt ngi gia ban ngy t hi sao gic mng ban m gh gm ti mc . ng vn vai,
gi mt ch mui t i. Mt con mui khc vo ve tai bn phi. ng p mnh vo tai, hy vng
trng con mui. Ti sao mui c nh tai m t? Hi nh, thn mu ng k cho ng nghe mt
chuyn v ci . Nhng chuyn v ngha cng nh mi chuyn khc ca bn n b. Thn mu ng
k: Mui hi ci Tai lm v, Tai nghe vy ci sng sc, ci hoi khng ngt, ti ni t xung
t. Tai hi Mui: Anh tnh sng c bao lu na? Thn hnh ch cn xng vi da kia. Mui xu
h qu, b i v mi ln i u gp Tai, cng bo vi Tai rng: Coi ny, ti cn sng y ny.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Okonkwo ln mnh qua bn kia ri ng li. Sng hm sau c ai g ca nh thc. ng ta bit rng
ch c th l Ekwefi, v trong ba ngi v, ch c Ekwefi l dm g ca nh thc ng. ng cu
nhu hi:
- Ci g vy?
Ting Ekwefi ngoi vng v:
- Ezinma hp hi ri.
My ting cha tt c ni bi thm ca i b.
Okonkwo vi nhy xung t, rt ci then ca ra, chy xung chi ca Ekwefi.
Ezinma nm run bt bt trn mt chic chiu bn cnh mt ng la m n t sut m.
Okonkwo bo:
- Bnh iba.
Ri vc con ra tin vo khu rng kim l cy, c v v cy tr bnh .
Ekwefi qu bn cnh con, thnh thong a tay ln r trn m m hi v nng hi ca n.
Ezinma l a con duy nht v trung tm th gii ca m n. Nhiu khi chnh n quyt nh cho m
n nu nhng mn n no. Ekwefi cho n c nhng mn qu nh trng, m cha m rt t khi cho con
ci n, s chng d sinh ra n cp. Mt hm Ezinma ng n mt qu trng th Okonkwo thnh lnh
bc v, bt gp. ng ta bc mnh lm v th rng s nh Ekwefi nu cn cho con n trng na.
Nhng kh m t chi con b c. Sau khi b cha cm nh vy, n cng thm trng hn na.
Nht l, t ngy n phi n vng th n li cng thch. M n phi dt n vo trong phng ng, kha
ca li cho n n.
N khng gi m n l Nne nh mi a tr khc. N gi bng tn tc, Ekwefi, nh ba n v cc
ngi ln khc gi m n. Tnh gia m n v n khng phi ch l tnh m con, m cn gn nh
tnh bn b ngang hng nhau, thm thn thit v nhng m mu nho nh nh n ln trng trong
phng.
Ekwefi au kh nhiu. Sanh mi a con m chn a cht thng l trc ba tui. Phi chn
ht a ny n a khc, b mi u ru r sau ha ra tuyt vng, cn rng chu ng. Ri mi ln
sanh , vn l mt vinh d cho n b, th b coi l mt s hnh xc v hy vng. Sau by tun ch
lm l t tn cho con, b cho l mt nghi thc v ngha. Mt trong nhng tn l mt ting ku
th thm: Onwumbiko, c ngha l Ti van ly Thn Cht. Nhng Thn Cht no c thm nghe;
Onwumbiko c mi lm thng th cht. a con sau l mt a con gi, Ozoemena, ngha l:
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Ci khng th xy ra na. c mi mt thng th n ln ng ra, sau n l hai a na.

Ekwefi phn ut, ha ra khiu khch Thn Cht, a con k , t tn l Onwuna, ngha l Thn
Cht mun lm g th lm. V Thn Cht bt a nh i.
Sau khi Ekwefi b hai a con u, Okonkwo i tm mt thy ba cng ng thi l thy bi th
thn Afa hi xem nguyn do ti u. Thy bi bo a nh l mt ogbanje, ngha l mt a con
ranh, cht ri li u thai ln v ri dn:
- Khi no thm y c mang na th ng ng trong chi ca thm m v nh cha m. Nh vy khi
b a nh tr v quy ph m n khng ln li c na.
Ekwefi lm theo. Ngay khi mi c mang v vi m gi ti mt lng khc, ri sanh a con th
ba , c tm ngy th ct da qui u. i mi ti ba ngy trc khi lm l t tn cho a nh
Onwumbiko, b mi tr v nh chng.
Khi cht, a nh khng c chn ct theo nghi thc. Okonkwo i hi mt thy ba na tn l
Okagbue Unyanwa, ni danh trong th tc v bit nhiu v bn tr ogbanje. Okagbue l mt con
ngi d tng, to ln, ru rm, trn hi, nc da sng, mt ngu, long lanh, lun lun nghin
rng ken kt trong khi nghe thn ch li k l. Thy ta hi Okonkwo vi cu v a nh mi cht. B
con v hng xm li chia bun u ngi c chung quanh. Okagbue hi:
- N cht ngy no, nhm ngy-ch no?
Okonkwo p:
- Oye.
- N cht sng nay sao?
Okonkwo p: Phi, v lc mi nhn ra rng n cht ng ngy-ch n sanh. B con, hng xm
cng nhn thy s ngu hp , v ni vi nhau rng ci c ngha lm.
Thy ba li hi:
- Ch ng vi thm trong obi ca ch hay trong chi ca thm.
- Trong chi ca nh ti.
- T nay, ch ku thm y ln obi, nghe.
Ri thy ba bo khng c tang a nh. Thy ly ra mt li dao co, lic vo ci y da d
thng vai bn tri, rch ct trn thy a nh, ri nm c chn n ko lt trn t, em vo Rng
c chn. B hnh h nh vy chc l n s khng ln tr li na, tr phi l mt a ng ngnh, v
nu n c ln li th s mang nhng du vt rch, ct; hoc thiu mt ngn tay, hoc c mt ln sm
theo ng rch ca thy.
Onwumbiko cht ri, Ekwefi ha ra chua cht. Ngi v c sanh lin tip ba a con trai u
khe mnh c. Khi a con th ba ra i, Okonkwo theo tc l, lm tht mt con d mng v.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Ekwefi cng chc tng ngi v c. Nhng ngh ti thn chi ca mnh, b chua cht qu, khng sao
chung vui vi ngi khc c. Cho nn ngy m ca Nwoye lm tic c n ca mng sanh
c ba con trai, th mi ngi u vui, ch c Ekwefi l ru r. Ngi v c, cng nh mi ngi
v, cho l Ekwefi on ght mnh. Lm sao nng bit c rng Ekwefi chng on ght ai ht, ch m
thm au kh thi; khng ghen vi hnh phc ca ngi khc m ch gin ci chi c a ca mnh,
khng cho mnh c hng mt cht hnh phc no c?
Sau cng Ezinma ra i, tuy th cht m yu, nhng c v cng quyt sng. Mi u Ekwefi an
phn, lnh m, nui n cng nh my a trc, chng trng mong g. Nhng khi n c bn
tui, nm tui, ri su tui th tnh yu ca ngi m li ti hin, v h yu th m lo. B tn tm
sn sc cho n c khe mnh. S hy vng c n b: thnh thong a nh c c nhng
hi khe mnh, sinh lc sng sc, trn tr nh ru k mi gy. Nhng lc th tng rng n s
sng c. Ri thnh lnh sc khe ca n li suy. Ai cng bit rng n l mt ogbanje. ng mnh
th bng au, au ri t nhin mnh, ch c ti ogbanje mi vy. Nhng n sng ti tui th c
l n mun lun, ch khng i u. i khi c nhng a ogbanje u thai hoi cng ngn, hoc
v thng m m li. Ekwefi tin chc rng Ezinma ln ny s li. B tin vy v c lng tin i
mi c mt cht ngha. Lng tin cng tng ln khi mt thy ba o c ci iyi-uwa ca
Ezinma, cch y non mt nm. Lc ai cng bit rng n s sng v n mt lin lc vi th gii
cc ogbanje ri. Ekwefi vng bng nhng vn khng sao ht lo ngi c. Mc du tin rng ci iyiuwa o c ng l ca Ezinma, nhng b cng bit rng c nhng a tr cc ranh mnh i
khi la gt ngi ta, ch ch cho o mt ci iyi-uwa khng phi ca n.
Nhng ci iyi-uwa ca Ezinma c v ch thc y. N l mt hn si bc trong mt ming gi d
dy. M ngi o c chnh l thy ba Okagbue ni danh khp th tc l rnh v vic . Mi
u Ezinma khng mun gip thy ta. Nhng t xa ti nay bao gi m chng vy. Khng c mt
ogbanje no li ch ngay b mt ca mnh cho ngi ta bit, m hu ht khng bao gi ch c, v cht
sm qu, trc khi ngi ta c th hi n c.
Okagbue hi Ezinma:
- Con chn ci iyi-uwa ca con u?
Lc n chn tui v va mi qua mt cn bnh nng.
N hi li:
- Iyi-uwa l ci g?
- Con bit n l ci g ri m. Con chn n mt ch no c th cht ri ln tr li quy ph
m con.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Ezinma ng m thy m m m nhn mnh, ru r, nn n.

Okonkwo ng bn cnh n, qut ln:
- Tr li i, mau.
C nh v my ngi hng xm quy qun chung quanh.
Thy ba bnh tnh v tin tng ni vi Okonkwo.
- Ch mc ti. (Ri li quay v pha Ezinma, hi li). Con chn iyi-uwa ca con u?
N p:
- ch ngi ta chn con nt .
C ting x xo trong m ngi ngi coi, t trc ti gi vn im lng.
Thy ba bo:
- Vy con i ch ch cho bc nh.
Ezinma bc ra, theo sau l Okagbue, ri ti Okonkwo, Ekwefi v nhng ngi khc. Ra ti con
ng chnh trong lng, Ezinma quo qua tay tri nh mun xung sng.
Thy ba hi:
- Nhng con bo l ch ngi chn tr em kia m!
Ezinma p:
- Khng!
N bc thon thot, r rng t cm thy mnh quan trng.
C lc n m b chy ri bng ngng li. Mi ngi lng l theo gt n. n b v con tr di
sng ln, u i v nc, khng bit l chuyn g, ti khi thy Okagbue mi on c l c lin
quan g vi mt ogbanje y nn mi ko nhau i nh vy. V ai cng bit r m con Ekwefi.
Ti cy c th udala. Ezinma quo qua bn tri, tin v pha rng, m ng i theo. V n nh, nn
len li gia rng cy v dy leo lanh l hn bn ngi ln. C ting xo xc h gim ln l v cnh
kh, v ting h vt cnh cy. Ezinma tin su v rng v m ng vn theo gt n. Bng n quay
tr li, tr ra ng ci. Mi ngi ng li, trnh cho n i, ri li bc theo n, k trc ngi
sau, thnh mt hng.
Okonkwo hm n:
- My bt chng tao i c qung ng m chng c vic g th tao s p my cho my bit
tay tao.
Okagbue p:
- Ti bo ch mc n m. Ti bit phi lm ra sao m.
Ezinma li dn bn h tr v ng ci, ng bn tri, ng bn phi, ri quo qua bn phi. Th l h
li v nh.
Khi Ezinma ngng li trc ci obi ca ba n, Okagbue hi, ging vn khng thay i, vn bnh
Qu hng tan r
Chinua Achebe
tnh, tin tng.

- Con chn ci iyi-uwa ca con u?
Ezinma p:
- gn gc cy cam.
Okonkwo ni quu, chi ra:
- Vy m ti sao lc ny my khng ni, con tri nh thnh vt ny.
Thy ba lm ng. Ri li bnh tnh hi Ezinma.
- Con i ch ng ch cho bc i.
Ti gc cy cam, n bo:
- y.
Okagbue bo:
- Con ly ngn tay ch ng ch i no.
N chm ngn tay xung t:
- Ch ny.
Okonkwo ng bn cnh, gm ln nh sm gia ma ma.
Okagbue bo:
- em cho ti ci cuc.
Khi Ekwefi em ci cuc li, thy ta g ci y da d, ci b chic o ngoi lng thng, ch cn
bn chic o trong, tc mt khc vi di, hp, qun quanh mnh ri lun xung hng, ct ln dy
lng pha sau. Tc th thy o mt ci h ch Ezinma ch. My ngi hng xm ngi chung
quanh ng ci h mi lc mt su. Ht lp t xm trn, ti lp t , lng di m n b
dng nh bng nn nh v tng. Okagbue lng l o, khng bit mt, lng nhy m hi.
Okonkwo ng gn h, bo Okagbue leo ln, ngh mt cht mnh o tip cho. Nhng Okagbue
bo cha mt.
Ekwefi v chi nu khoai mi. Okonkwo pht cho nhiu khoai hn ngy thng v phi i thy
ba na. Ezinma theo m v chi, vt rau tip.
N bo:
- C nhiu rau qu.
Ekwefi hi n:
- Con c thy ni y khoai mi y khng? V con bit rng rau luc ri th ngt i nhiu lm
khng?
- D con bit, chnh v vy m con rn mi git m n.
- ng.
Ezinma bo:
Qu hng tan r
Chinua Achebe
- Con rn mi a cho m n by r rau luc, khi rau chn ch cn c ba r. V vy m n git m

n.
- Truyn ti cha ht.
- Vng, con nh li ri. N li ly by r rau khc, t luc ly, ln ny cng ch cn li c ba r. Hi
hn, n t st.
ngoi sn, Okagbue v Okonkwo vn o ci h tm xem Ezinma giu ci iyi-uwa ca n
u. Cc ngi hng xm ngi chung quanh ng. Ci h by gi su nh ci ging, su ti ni ngi
ngi trn khng trng thy ngi o na, ch thy t di h ht ln thnh ng trn b, mi
lc mi cao. Nwoye, con trai ca Okonkwo ngi st b h coi cho k.
Okagbue li xung h thay phin cho Okonkwo, c lng l lm vic. My ngi hng xm v v ca
Okonkwo ni chuyn vi nhau. Tr ng chn ri, chy i chi.
Bng Okagbue nhy ln ming h nhanh nh mt con bo, bo:
- Gn ti ri y. Ti cm thy vy.
Mi ngi u b kch thch, ai ng ngi th ng pht dy.
Okagbue bo Okonkwo:
- Gi thm y v chu ra.
Nhng Ekwefi v Ezinma nghe thy ting n o, chy ra coi ri.
Okagbue li nhy xung h, chung quanh ming h, y nhng ngi ng coi. o c vi xng
t na th ng nhm ci iyi-uwa. Thy thn trng ht n ln mt t, lm cho vi ngi n b
hong s, b chy.
Nhng ri h li quay tr li lin, ng cch xa xa mt cht, chm ch ng ming gi. Okagbue
nhy ln mt t, chng ni chng rng, cng chng ng ai, tin li ci y da d, ly ra hai chic l,
b ming nhai. Nut xong ri, thy a bn tay tri cm ci gi ln, ci n ra, mt hn si nhn,
lng, rt xung t. Thy lm n; cha ra hi Ezinma.
- Phi ca con khng?
- D phi.
Mi ngi n b mng r la ln; th l t nay Ekwefi ht lo lng, ru r.
Chuyn xy ra cch y cha y mt nm v t , Ezinma khng h au m ln no. Ri bng
nhin, m trc, n lnh run ln. Ekwefi dt n li gn bp, tri chiu xung t, t la. Nhng
cn st mi lc mt tng. Qu bn cnh con, b r trn nhm nhp v nng hi ca con m khn vi,
cu nguyn c ngn ln. Hai ngi v kia ca Okonkwo bo ch l bnh iba thi, nhng b khng
Qu hng tan r
Chinua Achebe
nghe.
*
*
Okonkwo rng v, vc trn vai mt b ln, no l c, l cy, r cy, v cy, cnh cy lm thuc.
ng bc v chi ca Ekwefi, t b xung ri ngi, bo v.
- n nm , kim cho ti ci siu.
Ekwefi em li mt ci siu. Okonkwo la nhng cnh l no tt nht, ng theo phn lng, cht
nh ra, b ht vo siu, v Ekwefi nc v.
Khi nc ln gn ti lng siu, b hi:
- cha?
- Thm mt cht na... Ti bo mt cht thi m. ic h? Okonkwo qut ln.
ng t siu ln bp, lm ci ra, ri tr v obi.
Va i ng va dn v:
- Phi coi chng y, ng nc thuc tro ra m ht hiu nghim.
Ekwefi canh thuc cn thn tng t, y nh trng nom mt a nh au vy. B lun lun a mt, t
Ezinma ti ci siu sc thuc, ri t ci siu n Ezinma.
Khi Okonkwo tr v th thy thuc si t lu, xem xt k ri bo thi khi sc na.
- em mt ci gh u thp li cho con Ezinma ngi, vi mt chic chiu dy.
ng bc siu thuc xung, t trc gh u, ri nh thc Ezinma, t n ngi trn gh, gn nh
ci ln ci siu thuc hi bc ln nghi ngt. Sau cng ly chic chiu dy trm ln ht thy. Nng
rt v ngt th, Ezinma vng vy d, nhng ngi ta gh cht n, khng cho n thot ra. N khc.
Khi m chiu ra, thy m hi n chy rng rng. Ekwefi ly ming gi chi cho n, t n nm ln
mt chic chiu kh, mt lt sau n ng.
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Chng 10
m ng bt u t hp trn ilo ca lng khi nh nng bt gay gt, khng cn lm bng, rt da tht
ngi ta na. Hu ht cc cuc l cng cng u c hnh vo lc , rit ri, d trong b co c ni
r cuc l s bt u sau ba n tra th ai cng hiu rng n ch bt u khi nh nng du du,
ngha l tr hn nhiu.
C coi cch m ng ng hoc ngi, ngi ta cng bit ngay rng bui l ny ca gii n ng.
C nhiu ngi n b ti d, nhng h nhng hng cui cng ng ln, nh ngi bng quan vy.
Cc b lo v nhng ngi c chc phn ngi trn gh u m i phin x bt u. Trc mt cc
v c mt hng chn ci gh u nhng khng ai ngi c. Hai nhm nh ng pha bn kia dy
gh, hi xa mt cht. Mt nhm gm ba ngi n ng, nhm kia gm ba ngi n ng v mt
ngi n b. Ngi n b ny tn l Mgbafo v ba ngi n ng ng chung quanh nng l ba
ngi anh. Trong nhm bn kia c chng ca nng tn l Uzowubu v hai ngi trong h. Mgbafo
v my ngi anh ng yn nh pho tng, nt mt khiu khch. Cn phe Uzowubu th ni chuyn
ring vi nhau. H c v ni chuyn ring vi nhau nhng s thc l ni b b ln. m ng cng
ua nhau ni, y nh mt bui hp ch. T xa c ting sm do gi a li.
Ngi ta g vo mt ci ching bng st, mi ngi nh mt ln sng, quay c li, chm ch ng v
pha nh cc egwugwu. Ting ching ku gm, gm, gm ri ti mt ting so trong m cao vt ln.
Ri ti ting , rng rn ca nhng egwugwu. Ln sng p vo bn n b, tr con, h x y
nhau, li li. Nhng ch li li mt cht thi v ch h ng kh xa ri, v nu mt hay hai
egwugwu c tin v pha h th h cng c khong trng chy.
Ting trng v ting so vang ln. Nh cc egwugwu by gi l ci m ti, pht ra nhng ting run
run: aru oyim de de de dei! vang trong khng kh, trong khi hn thing cc t tin di t cha
ln, cho hi nhau bng th ngn ng thn b ca h. Ngi nh egwugwu, ni h hp nhau khi hin
ln ci trn ny, quay mt v khu rng, cch xa m ng; m ng ch nhn thy bc tng pha
sau v nhiu hnh mu, cch nhau u u. Nhng ngi n b c la chn k v nhng
hnh khng c trng thy pha trong ngi n. Tuyt nhin khng c mt ngi n b no
c thy. Khi h chi v v pha ngoi cc bc tng, c mt bn n ng coi chng h. V nu h
Qu hng tan r
Chinua Achebe
c tng tng pha trong n by bin nhng g th h cng khng dm ni ra. Tuyt nhin khng
c mt ngi n b no hi v s th phng gh gm nht, b mt nht ca th tc ny.
Aru oyim de de de dei! Nhng thanh m nh nhng ngn la bay chung quanh ngi n ti tm
ca khp kn . Hn thing cc t tin ca th tc c gii phng. Ting ching vang ln khng
dt, v ting so trong m cao vt bay bng ln trn c nhng thanh m hn n .
Ri th cc egwugwu hin ra. n b, tr con r ln v cm c chy. l mt phn ng t nhin, do
bn nng. H mt egwugwu xut hin th n b bao gi cng chy trn. V khi no nh hm ,
chn hn thing ln nht, eo mt n ca th tc cng xut hin mt ln, th cnh tng tht hi hng.
Ngay nh Mgbafo cng cm c chy v my ngi anh ca nng phi gi nng li.
Mi egwugwu i din cho mi thn ca th tc. Hn thing cm u ca egwugwu tn l Rng c.
Mt lung khi dy t u ngi bc ln.
C chn thn ca Umuofia u l hu du ca chn ngi con trai ca c thy t th tc. Rng c i
din cho thn Umu eru, c ngha l cc con ca Eru, m Eru l con c ca c thy t.
Hn thing cm u ca egwugwu va a nhng cnh tay bng l da ra x y vo khng
kh va ht ln:
- Umuofia kwenu!
Cc b lo ca th tc p: Yaa!
- Umuofia kwenu!
- Yaa!
- Umuofia kwenu!
- Yaa!
Ri Rng c cm cy gy long xong, c mi nhn, cm nh php mt ci xung t. Cy gy
rung rung, leng keng nh c mt sinh kh kim thuc. Ngi chim ngay ci gh u th nht cn
trng, v cc egwugwu kia, ngi xung theo th t ln nh.
My ngi v ca Okonkwo v c l vi ngi n b khc na, chc nhn thy rng v
egwugwu th nh c dng i nhn nhy ca Okonkwo. H chc cng nhn thy rng Okonkwo
khng c mt trong nhm cc b lo v nhm ngi c chc phn ngi sau dy cc egwugwu.
Nhng h c nhn thy vy th cng gi kn trong lng. V egwugwu c dng i nhn nhy l mt
v t cht ca th tc. Ci thn hnh bng l da xng khi , ci mt to ln bng g sn trng ch
cha hai l trn cho cp mt , hai hm rng chy en to bng ngn tay n ng , coi tht rng
rn. Trn u li c hai ci sng ln m ln.
Khi cc v egwugwu an ta m ting lc lc v m eo mnh h ht rung ln ri Rng c mi ct
ting ni vi hai nhm ngi ng trc mt. Ngi bo:
Qu hng tan r
Chinua Achebe
- Nhc th ca Uzowulu, ta cho anh.

Hn thing m ni vi ngi sng th lun lun gi h l nhc th. Uzowulu ci xung, bn tay mt
chm t, t v phc tng. Chng tha:
- Tha t, bn tay con chm t ri.
Hn thing hi:
- Nhc th ca Uzowulu, anh bit ta khng?
- Tha t, lm sao con bit c? T ngoi s hiu bit ca chng con.
Rng c quay v nhm kia, ni vi ngi anh c trong bn:
- Nhc th ca Odukwe, ta cho anh.
V Odukwe ci xung, bn tay chm t. Ri cuc thm vn bt u.
Uzowulu tin ln, khiu ni:
- Ngi n b ng kia l v con. Mgbafo. Con ci n bng tin v khoai mi ca con. Con
khng thiu n bn nhc gia con mt ng no c. Con khng thiu mt c khoai mi no c. Con
khng thiu mt c khoai s no c. Mt bui sng n, ba ngi bn nh nhc gia con li nh con,
nh p con, ri li v ca con i. Vic xy ra trong ma ma. Con i nh con v, nhng lung
cng. Sau cng con li kim cc anh v con, bo: Cc anh dt em gi cc anh v. Ti khng ui
n. Cc anh bt n. Theo l th tc, cc anh phi tr snh kim cho ti. Nhng cc anh v con p
rng khng ni chuyn vi con. V vy con phi a v ny ln cc t th tc x cho. Con ni ht.
Con knh cho t.
V cm u cc egwugwu bo:
- Li ca anh nghe c l. No, ti phin Odukwe. C th rng li ca hn cng c l khng km.
Odukwe ln v mp. Chng tin ln, ci cho cc hn thing ri tha:
- Em r con ni vi t rng chng con li nh hn, nh p hn ri li v con hn i. Nhng iu
ng ht. Hn ni vi t rng hn li i chng con phi tr snh kim nhng chng con khng chu
tr. iu cng ng na. Em r con, Uzowulu l mt a ngu xun tn nhn. Em gi con sng vi
hn chn nm tri, sut chn nm , khng ngy no hn khng nh v. nhiu ln chng con
rng ha gii, m ln no k c li cng l Uzowulu...
Uzowulu la ln:
- Ni lo!
Odukwe ni tip:
- Cch y hai nm, em gi con c mang m hn cn nh p n ni b sy thai.
- Ni lo. N sy thai v ng vi thng tnh nhn ca n.
Rng c ni:
- Nhc th ca Uzowulu, ta cho anh. Mt ngi n b c thai th ng vi hng tnh nhn no y?
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Trong m ng c ting th tho ng . Odukwe ni tip:

- Nm ngoi, em gi con mi ht bnh th b hn nh na, ti ni nu hng xm khng can th chc
cht vi hn ri. Chng con hay tin v li nh hn dt v con hn v, nh hn ni. Theo
l ca Umuofia khi v trn nh chng th phi tr li snh kim. Nhng trong trng hp ny, em gi
con phi trn cu mng mnh. Hai a con thuc v Uzowulu, iu , chng con khng dm ci,
nhng chng cn nh qu, cha th xa m c. V li, nu Uzowulu cha ci tt in khng ,
theo ng nghi l, li nn n v tr v nh th em gi con s v lin, v d nhin l nu hn cn nh
p em gi chng con na th chng con s thin hn.
C m ng ci r. Rng c ng dy, tc th trt t c lp li. Mt ln khi lun lun t nh
u ngi tun ln. Ngi ngi xung, ku hai ngi lm chng li. C hai u l lng ging ca
Uzowulu v u ni rng Uzowulu qu c nh v. Rng c bn ng dy, nh cy gy ln ri li
cm php xung t. Ngi chy vi bc v pha n b; bn ny hong hn chy trn, nhng li
quay v ch c ngay. Chn v egwugwu v n bn tnh vi nhau mt hi lu, khng ai nghe thy g
ht. Ri ching v so li vang ln. Cc egwugwu li di t chui ln, ngha l li trong n
bc ra. H cho nhau ri tr ra ilo.
Rng c quay v pha cc b lo v cc ngi c chc v, ht ln:
- Umuofia kwenu!
m ng p vang nh sm:
- Yaa!
Ri s yn lng t trn tri h xung v ht ht ting n o.
Rng c bt u ni, v trong khi , mi ngi nn thinh, m tm v egwugwu kia cng ngi yn
nh nhng pho tng. Rng c bo:
- Chng ta nghe c hai bn. Bn phn ca chng ta khng phi l khen ngi ny, ch k kia,
hoc ha gii.
Ngi quay v nhm Uzowulu, lm thinh mt cht ri mi ni.
- Nhc th ca Uzowulu, ta cho anh.
Uzowulu, bn tay chm t, p:
- Tha t, tay con chm t.
- Nhc th ca Uzowulu, anh bit ta khng?
Uzowulu p:
- Tha t, lm sao con bit t c. T ngoi s hiu bit ca con.
- Ta l Rng c y. Ta git mt ngi vo ci ngy sung sng nht ca n.
- Tha t, ng vy.
- Mang mt bnh ru li nh cc anh v v yu cu v v i. n ng m nh nhau vi n b, can
Qu hng tan r
Chinua Achebe
m ci ni g.
Ngi quay li pha Odukwe, ngng mt cht, ri bo:
- Nhc th ca Odukwe, ta cho anh.
Odukwe p:
- Bn tay con t trn t.
- Bit ta khng?
- Khng mt ngi no c th bit t c.
- Ta l Rng c y, ta l Ming-tht-kh-y-ming y, l Ngn-la-chy-m-khng-cn-ci y.
Nu em r anh em ru li th cho v hn v vi hn. Ta cho anh.
Ngi nh cy gy cm trn mt t cng ln ri li cm n xung, ri ht ln.
- Umuofia kwenu!
m ng p li.
Mt v b lo ni vi mt v khc:
- Chuyn vt m cn g phi trnh ln cc ng egwugwu.
V kia p:
- Vy ch c khng bit thng Uzowulu l hng ngi ra sao ? N c chu nghe quyt nh no
ca ai u.
Trong khi hai c ni chuyn vi nhau th hai nhm khc thay ch hai nhm trn, ng trc mt
cc egwugwu. V mt v x kin v t ai bt u.
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Chng 11
m ti m. Trng mc mi m mi chm v my m nay, mi n gn sng trng mi xut hin.

Mi khi trng khng mc lc u hm m mc lc g gy th m ti nh than.
Sau ba ti c mn foofoo khoai mi vi mn canh tht, c, hai m con Ezinma ngi chi trn chiu
tri mt t. Mt ngn n du k ta ra mt nh sng vng vt. Khng c ngn n th khng
sao n c, ti en nh vy th n ci ming ca mnh cng khng bit n u. Trong bn ci
Qu hng tan r
Chinua Achebe
chi ca tri Okonkwo u thp mt ngn n du v t chi ny nhn qua chi kia th thy nh mt
con mt m m vng vng, m m m trong bng m ti m.
Vn vt im lng, tr ting ku ra r ca cn trng v ting chy g m foofoo ca Nwayieke. Nng
cch bn ci tri v ai cng bit nng lm bp tr lm. Xm ging chung quanh ai cng nhn ra
c ting chy ting ci ca nng. Nhng ting cng thuc v cnh ban m.
Okonkwo n cc mn ba ngi v bng li, v by gi ngi ta lng vo tng ngh ngi.
ng ta lc trong ci y, ly ra ve ng thuc ht. ng dc ngc ci ve ln lng bn tay tri
nhng thuc khng ra, g ve ln u gi cho thuc ri ra. Thuc ca nh Okeke ny lun lun
lm cho ta bc mnh nh vy. Ch t ba l n t, m thuc cha nhiu mang-tiu (saltpetre) qu.
Trong mt thi gian lu, Okonkwo khng mua thuc . Idigo bit sy thuc, thuc ngon hn,
nhng mi au, phi ngh.
T my ci chi ca n b, c nhng ting nho nh a ra, thnh thong xen vo mt khc ht: Mi
ngi v ngi k chuyn c tch vi cc con. M con Ezinma ngi trn chiu tri di t. Ti phin
Ekwefi k chuyn:
Thi xa thi xa trn thin cung c mt bui i yn, tt c cc loi chim c mi ti d. Chng
thch lm v bt u chun b, trang im sn mnh bng cam v v ln mnh nhiu hnh p bng
uli.
Ra thy chng sa son nh vy, hiu l v chuyn g ri, v n cha khn, khng c ci g trong th
gii loi vt m qua c mt n. Khi nghe ni trn thin cung c i yn, ch ngh ti thi, n cng
thy nga nga cung hng. Hi i km v hai tun trng ri, Ra cha c n mt
ba no. C th n ku lo xo nh mt khc g trong ci mai trng rng ca n. V vy n lp mu
c th ln tri d yn.
Ezinma bo:
- Nhng n khng c cnh m.
M n p:
- Hy khoan. C vy mi thnh chuyn ch. Ra khng c cnh, nhng n li thm cc con chim,
xin cho n i theo.
Cc con chim nghe n ni, bo:
- Ti ti bit anh qu m. Anh mu m qu quyt m li vong n. Ti ti m cho anh i theo th th
no anh cng ph ti ti.
Ra p:
Qu hng tan r
Chinua Achebe
- Cc bn khng bit ti ri. Ti i tnh ri. Ti bit rng gy phin ly cho ngi khc th
cng gy phin ly cho chnh mnh na.
Ra n ni ngt ngo v ch mt lt, by chim nhn rng n thay i tht, th l mi con cho n
mt ci lng nh vy n lm c i cnh.
Sau cng ngy d tic n. Ra ti ch hn sm hn ht. Khi cc loi chim t hp mt,
chng bay thnh mt n. Ra bay trong m, hoan h v ni lin thong, v c cc loi chim c
lm i din v n c ti hng bin.
Va bay n va ni vi n chim:
- C mt iu quan trng chng ta nn nh, l khi c d nhng ba i yn nh ba ny th mi
ngi phi mang mt tn mi. Ch nhn trn thin cung mong rng chng ta gi ng tc c .
Khng c mt con chim no nghe ni v ci tc c , nhng chng bit rng, Ra tuy thua km v
phng din no khc, nhng du lch nhiu, bit phong tc ca nhiu dn tc. Nn mi con la
mt tn mi. Chng la xong ri, Ra cng la mt tn. Mi con s gi n l Ht thy ch v.
Sau cng bn tn khch ln ti thin cung v ch nhn thy h ti, mng r lm. Ra, lng cnh
rc r mun mu, ngc u ln cm n ch nhn. Din vn ca n hng hn qu, v cc loi chim
u mng rng dt n theo, v gt u tn thnh mi li ca n. Ch nhn tng n l vua cc
loi chim, nht l thy n c v hi khc nhng con kia.
Sau khi em trnh ri n cc tri cola, cc v nh tri by trc mt khch nhng m v m Ra
cha bao gi c thy, cng cha bao gi tng tng ni. Mn canh c em ra, nng hi v
ngay trong ni. y tht v c. Ra ht mnh khn kht. C khoai mi m, c c canh khoai mi nu
vi du k v c ti. Li c ru k na. Khi cc mn by trc mt khch ri, mt v nh
tri li nm mi mn mt cht ri mi ch v chim nhp tic. Nhng Ra nhy ln, hi:
- Cc ngi dn ba tic ny i ai y?
V nh tri p:
- i ht thy ch v.
Ra quay li ni vi cc con chim:
- Cc bn c nh rng tn ti l Ht thy ch v y nh. M thin cung ny c l mi ngi i
din trc ri mi ti cc ngi khc. Vy ti n xong ri mi ti phin cc bn.
Th l n bt u n trong khi cc con chim bt bnh, cu nhu. Cc v nh tri tng rng chim c
tc nhng tt c cc thc n cho vua. Ra la nhng ming ngon nht, ung ht hai bnh ru k,
ti ni bng y nhc thc n v ru, li ra khi ci mai.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Cc con chim by gi mi bu li n nhng ming tha v m nhng khc xng m Ra ling

xung t, chung quanh ch n ngi. Vi con chim ut qu, nut khng v, th nhn i m bay v
cn hn. Nhng trc khi v, chng ly li nhng ci lng cho Ra mn. V Ra ngi tr li ,
ci mai y nhc thc n v ru m khng c cch no bay v. N xin cc con chim v nhn cho
v n hay, chim t chi. Sau cng con Kt, gin d hn ht thy cc con khc, bng i v bng
lng v nhn cho v Ra, Ra bo:
- Bn v ni vi nh ti rng trong nh c nhng vt g m, mm th em tri ra trn khp ci tri ca
ti ti nhy t trn tri xung cho khi nguy ti tnh mng.
Kt ha s nhn, ri bay i. Khi v ti nh Ra, n bo v Ra em ht c cc no cng ra. V
Ra bn ly ra no l cuc, ra, lao, sng trng, c sng i bc ca chng na. Ra t trn thin
cung ng xung thy v khun cc trong nh ra, nhng cao qu, khng nhn r l ci g. Khi
thy chun b xong c ri, n nhy xung. N rt, rt tng chng nh rt hoi, khng bao gi
ngng. Ri n rt nh bm mt ci xung tri ca n, nghe nh c ting i bc.
Ezinma hi:
- N c cht khng?
Ekwefi p:
- Khng. Ci mai ca n b ra thnh ngn mnh. Nhng bn hng xm c mt thy ba rt gii. V
Ra mi thy li, thy lum ht cc mnh b, dn li vi nhau. V vy m mai Ra khng nhn.
Ezinma bo:
- Trong truyn khng c ht.
Ekwefi p:
- Phi. M s tm mt truyn c ht. Nhng by gi n lt con k.
Ezinma k:
- Hi xa hi xa, Ra v Mo i chin u vi khoai mi - khng, truyn khng bt u nh vy.
Hi xa hi xa, x cc loi vt c nn i km d di. Con no con ny u gy li xng ra, tr
con Mo vn mp mp, lng bng nhy nh thoa bng du k...
N ngng li, v ng lc , c ting the th ngoi sn, ph tan s tnh mch ban m. Nghe ra l
ting ca Chielo, b ct ca Agbala, ng on tng lai. Ci khng c g l. Thnh thong
Chielo b thn p, vn on tng lai nh vy. Nhng m nay b li cho Okonkwo, on tng lai
cho ng, v mi ngi trong nh u ngng k cc truyn c tch m lng tai nghe:
Ging ca Chielo vang ln nh li dao nhn chm vo bng ti:
- Agbala do-o-o-o! Agbala ekene -o-o-o-o! Okonkwo! Agbala ekene gio-o-o-o! Agbala chofu ifu ada
ya Ezinmao-o-o-o!
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Nghe thy tn Ezinma, Ekwefi ngng ngay u ln nh mt con vt ht thy t kh chung quanh.
Tim b p mnh, au nhi trong ngc.
B ct lc ny v tri ri, ng ni vi Okonkwo ngoi ca obi. B lp i lp li hoi rng Agbala
mun gp Ezinma. Okonkwo rng thuyt phc b rng Ezinma ng, sng hm sau mi b tr
li. Nhng Chielo nht nh khng nghe c tip tc la rng Agbala mun gp con b. Ging ca b
lanh lnh nh ting chung, bn n b con nt trong nh Okonkwo u nghe r ht. Okonkwo vn
bo rng a b mi au v ng. Ekwefi vi vng bng con v phng ng, t n ln chic chng
tre cao.
Bng Chielo ht ln: Coi chng y Okonkwo! ng c ting mt ting hai vi Agbala. Khi Thn
phn th ng c ngi no dm ci. Coi chng y!.
Phng phng bc v obi ca Okonkwo, b ct i tut ra pha sau, ti khu bn nguyt, tin thng ti
chi ca Ekwefi. Okonkwo i theo.
- Ekwefi, Agbala cho em. Ezinma, con gi ca ti u? Agbala mun gp n.
Ekwefi trong chi bc ra, tay tri cm n du. Gi hiu hiu thi, b a bn tay phi ra che ngn
n. M ca Nwoye cng cm cy n du bc ra, my a con ng trong bng ti ng bin c l
thng . Ngi v tr nht ca Okonkwo cng i ra, ng coi vi my ngi kia.
Ekwefi hi:
- Agbala mun gp chu u?
B ct p:
- trong n Ni Hang ch u na by gi?
Ekwefi cng quyt bo:
- Ti cng i na.
B ct ra:
- Tufia-a! (Ging b vang ln nh ting sm gin d trong ma nng). n b m sao dm t ti
trc mt thn Agbala h? Coi chng y, thn ni gin s khng tha u? u, con gi ti u, dt
n ra y.
Ekwefi tr v chi, dt Ezinma ra.
- i con, i li nh b ct. M s cng con, con s khng thy ng xa.
Ezinma khc. N quen nghe Chielo gi n l con gi ca ti ri. Nhng d Chielo khc hn vi
b ct Chielo m lc ny n thy trong nh n vng vt m m.
B ct bo:
- ng khc con, Agbala s ni gin y.
Ekwefi d n:
Qu hng tan r
Chinua Achebe
- ng khc con, mt lt thi, d s a con v. M s cho con mt khc c.

B quay v chi, g ci r en nh m hng, cha kh c v vi thc na nu canh. B b mt
khc c lm hai, a cho Ezinma. N bm cht ly m. Ekwefi xoa u n. u n co tng ch,
li my chm tc thnh mt hnh u n, cn i. Hai m con li bc ra.
B ct qu mt u gi xung t, Ezinma leo ln lng b, tay tri n nm cht khc c, nc mt
long lanh.
- Agbala do-o-o-o! Agbala ekeneo-o-o-o!...
Chielo li khn vi. Ri b quay thot li, i ngang qua obi ca Okonkwo, ci u rt thp khi
ng. Hai ging ni tan ln trong bng ti.
Ekwefi bng thy mi mt r ri, k d, trong khi b m m ng v pha c ting ni, nh mt con
g mi c mi mt con g con b diu hu cp i mt. Ting ni ca Ezinma tt, ch cn nghe thy
ting ca Chielo mi lc mt xa.
Okonkwo, va quay v obi va hi:
- Sao ng trn trn ra nh th n b bt cc vy?
M ca Nwoye an i:
- Lt na b y s em n v.
Nhng Ekwefi khng nghe g c. B ng ngn ngi ra mt lc ri bng quyt nh, vt chy qua
obi ca Okonkwo m ra ngoi.
Okonkwo hi:
- i u?
- Ti i theo Chielo.
Ri b bin mt trong bng ti.
Okonkwo ng hng, ly ve bt thuc ht trong y da d eo bn mnh ra.
*
*
Ting ni ca b ct ch cn vng vng xa. Ekwefi bc vi ra ng mn chnh, quo qua tri,

theo hng ca ting ni. m ti nh vy, khng nhn thy g c. Nhng b tm c con ng
ct, hai bn c nhng cnh l t. Ri b bt u chy, hai tay m ngc cho v khi lc lc p
qua p li thnh ting. Chn tri vp phi mt r cy tri khi mt t, v b hong ln: im g
y. B chy mau hn na. Nhng ting ca Chielo vn cn xa. B y cng chy na sao? Cng
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Ezinma th lm sao c th i nhanh nh vy c? m hi lnh m Ekwefi cng bt u thy nc

ri v chy. B c vng hoi cc m c, cc cy leo trn ng. Mt ln b vp, t. Lc b
mi rng mnh, thy Chielo khng cn tng nim na. Tim p thnh thnh, b ng sng li. Ri
ting ni ca Chielo vang ln cch c my bc, pha trc, nhng khng thy c b ta. Ekwefi
nhm mt li mt cht, ri m ra c nhn m v ch. Ngay trc mt cng khng nhn thy g c.
C mt m my ma che lp ht sao. om m bay qua bay li, lp le nhng ngn n xanh nh
xu, ch lm cho bng ti cng thm thm thm. Gia hai ting ku ca Chielo, l ting ku ra r,
rung rung ca cn trng trong rng, nh dt trong bng ti linh ng.
- Agbala do-o-o! Agbala ekeneo-o-o-o!...
Ekwefi khp khing bc theo sau, khng dm li gn qu m cng khng dm b cch xa qu. B
ngh rng Chielo v con b th no cng tin v ci hang thing. By gi i chm li b mi c th
gi suy ngh. Khi h ti hang th b s lm g y? Khng dm v u. Vy phi ngi i mt mnh
ca hang rng rn . B ngh ti bao nhiu ni kinh khng ban m. B nh li ci m xa xm
, trng thy Ogbu-agali-odu, mt c tinh v hnh do cc ba ngi rt linh m th tc ch to
t thi xa hi k th, nhng ri by gi th tc qun mt ci thut ch ng n. m cng
ti m nh m nay, Ekwefi cng vi m t b sng tr v nh, bng thy mt nh t c tinh
pht ra trong khi n bay v pha mnh. Hai m con ling c v nc, nm rp xung bn ng, tin
chc th no nh gh gm cng s s xung m git mnh. Ch c mi ln l Ekwefi trng
thy Ogbu-agali-odu. Chuyn xy ra lu lm ri m by gi mi ln nh ti b cn thy n lnh
cng mnh.
Ting ca b ct by gi ging ln tha hn nhng vn ln nh trc. Khng kh lnh lnh v m
sng. Ezinma ht hi. Ekwefi lm bm: Tri ph h con sng lu. Cng lc b ct bo: Tri
ph h con ti sng lu. Ting ht hi ca Ezinma pht ra trong bng ti lm m lng m n.
Ekwefi tip tc khp khing l bc.
Ri bng b ct qut ln: C ai i pha sau ti. D l ma hay l ngi th xin Agbala co u n
bng mt li dao m i! Xin vn c n cho n ngoo u ra sau m thy c gt chn ca n.
Ekwefi ng sng li, cht trn. C mt ting ni trong thm tm nh thm l: V i, ko m b
Agbala lm hi. Nhng b khng th v c. B ng yn cho ti khi Chielo b b li kh xa,
ri li tip tc theo di. B i lu qu ri, bt u thy t t chi v u. V lc b mi
ngh ra rng Chielo v con b khng th no tin v pha hang c. Chc l i qu hang t lu
ri; chc l tin v Umuachi, lng xa nht ca th tc. By gi ch lu lu mi thy Chielo ct ting.
Ekwefi c cm tng rng m bt ti. My tan v vi ngi sao lp lnh. C l trng ht hn
ri, cng sp hin, khi trng mc gia m, ngi ta bo rng bui ti trng khng chu n, nh mt
anh chng gin v, sau mt cn gy ln, hn, khng thm n mn n v nu.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
- Agbala do-o-o-o! Umuachi! Agbala ekene unuo-o-o!

ng nh Ekwefi ngh, b ct ct ting cho lng Umuachi. Thc khng ng c h i mt
qung xa nh vy. Khi h trong con ng mn hp trong rng tin ra khong trng ca lng, th
bng ti nht i v c th nhn c hnh m m cc cy. Ekwefi nheo mt c nhn con gi mnh v
b ct, nhng mi khi tng nhn ra c hnh th hai ngi th hnh li tan mt nh mt bng
ti. Ton thn t cng, nhng b vn tip tc i.
By gi Chielo ct ting tng nim hoi nh hi mi khi hnh. Ekwefi c cm tng ti mt
khong t trng, rng, on l ti ilo, tc sn lng. B git mnh nhn thy rng Chielo khng tin
na. S thc b ct cn i ngc tr li. Ekwefi vi vng trnh ra bn ng. Chielo i ngang qua
mt, ri c ba ngi li tr v ng c.
Hnh trnh ny tht l di v mt, v trn gi na hnh trnh, Ekwefi c cm tng c bc ti nh
mt ngi thy du. Mt trng mc ri nhng cha hin trn tri, nh trng lm tan bng ti.
By gi Ekwefi thy r hnh bng ca b ct cng a b. B bc chm li cho cch qung xa hn,
v s nu Chielo quay li m thy th khng bit s ra sao.
B khn tri cho trng mc. Nhng by gi nh trng m m li lm cho b s hn bng ti. Th
gii y nhng hnh th m h k qui, h ch nhn th n bin mt, i thnh nhng hnh bng
khc. Mt lc, Ekwefi s qu, sut bt thnh ting gi Chielo cho c bn, c s thin cm ca con
ngi. B thy hnh bng mt ngi n ng leo mt cy k, u ln xung t, hai chn chng
ln tri. Nhng ng lc , ting tng nim ca Chielo, b thnh p li ct ln v Ekwefi nn c
lng: trong ci ging , khng c cht g l con ngi c. Khng cn l Chielo ngi gn b ch,
v i khi mua bnh u cho Ezinma m b ta gi l con na. Lc ny Chielo l mt ngi n b
khc ri, l b ct ca Agbala, Thn Ni-Hang. Ekwefi tip tc lt, mang hai ni s trong lng.
Ting chn t cng ca b nghe nh ting chn ca mt ngi no bc sau. Hai cnh tay khoanh
ln b ngc trn. Sng ri lp p v khng kh lnh lo. B khng cn ngh ngi g c na, d
l ngh ti nhng cnh rng rn ban m. B ch cn khp khing bc trong tnh trng na thc na
ng, ch khi no Chielo tng nim, b mi hon ton tnh to.
Sau cng h quo v bt u tin v pha hang. T lc tr i, Chielo tng nim khng dt. B ta
khn thn bng v s tn: cha t tng lai, s gi ca t, v thn git cht mt ngi ng lc i
ngi sung sng nht. Ekwefi cng tnh li v nhng ni s du i, by gi li bng ln.
Trng ln, b c th thy r Chielo v Ezinma. Mt ngi n b m c th cng mt a nh ln
c mt cch d dng nh vy, lu nh vy, qu thc l mt php mu. Nhng Ekwefi khng ngh
ti iu . Chielo m u phi l mt ngi n b thng.
- Agbala do-o-o-o! Agbala ekeneo-o-o-o! Chi negbu madu ubosi ndu ya nato uto daluo-o-o!...
Ekwefi c th nhn thy hnh bng rng rn ca cc i ni hin ln r rng di nh trng. i
Qu hng tan r
Chinua Achebe
ni bao quanh ra mt thung lng trn, ch c mt ca, tc ch m ng mn a v lng thung

lng.
Khi b ct t chn vo thung lng , ting tng nim ca b chng nhng vang ln hn m cn b
t pha di li na. R rng y l iu ca mt v thng ng thn. Ekwefi cn thn la ng i,
khng hp tp. B t hi, i theo li y c phi l khn khng? Ezinma chc chng sao u. M v
d c lm sao th c cch no ngn cn cho c? B khng dm v hang su thm thm di t
. Vy th c mt y cng hon ton v ch.
Trong khi ngh ngi nh th, b khng bit rng ti gn ming hang qu. Cho nn khi b ct cng
Ezinma chui tut vo hang bng mt l ch ln hn l chui ca g mi, Ekwefi vng chy theo nh
ngn h li. B ng li ng ci l trn ti om nut chng Chielo v Ezinma, m nc mt l
ch, v trong thm tm th rng h nghe thy ting Ezinma khc th th no cng xng vo hang
che ch cho con, d phi chng c vi tt c cc thn thnh trn th gii. S nht nh cng cht vi
con.
T th nh vy ri, b ngi xung mt mm i. B ht lo. B c th nghe thy ting cu
nguyn ca b ct, m ging lanh lnh tan ra trong khong trng mnh mng ca hang. Ekwefi p
mt vo u gi, ngi i.
B khng bit i nh vy bao lu. Chc l lu lm. B quay lng v con ng mn dn ra ngoi
khu i ni ny. Chc b nghe thy ting ng sau lng nn thnh lnh quay pht li. Mt ngi
n ng ng , tay cm mt ci ra. Ekwefi ht v nhy ln.
Okonkwo bo:
- ng ln thn na. (Ging ng ma mai). Anh tng mnh v in vi Chielo ch.
Ekwefi khng p, mt rng rng v cm n chng. B bit rng con gi b s khng sao.
Okonkwo bo:
- V nh ng i. anh i y cho.
- Em cng i na. Gn hng ng ri. G gy ri.
Trong khi h ngi st nhau, Ekwefi nh li ngy h cn tr. Nng ci Anene v Okonkwo lc
ngho qu, khng c snh kim. vi Anene c hai nm, nng khng chu c cnh na v
trn theo Okonkwo. Nng trn i vo mt bui sng sm. Trng t. Nng xung sng mc nc.
Nh Okonkwo trn con ng ra sng. Nng v, g ca, chng ra. Ngay hi , chng cng t ni.
Chng ch bng nng v ging ri trong bng ti, bt u s song ci chic khn qun mnh
ca nng.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Chng 12
Sng hm sau my tri chung quanh c v vui nh ngy hi v bn thn ca Okonkwo, ng Obierika
lm l uri cho con gi. Hm l ngy ch r ( np phn ln snh kim ri) em ru k li i
chng nhng gia nh v, b con thn bn v, m c ci nhm ng b con xa gn m ngi ta gi
umunna na. Mi ngi, n ng, n b, tr con, u c mi. Nhng s thc y l mt cuc l
ca n b, nhn vt chnh l m con c du.
Khi mt tri mi mc, ngi ta n vi ba im tm ri n b, con nt ko qua tri Obierika tip
tay m c du trong cng vic kh nhc nhng vui l nu tic i c lng.
Gia nh Okonkwo cng no ng nh gia nh khc trong xm. M ca Nwoye v ngi v tr nht
ca Okonkwo sa son xong cng vi ti nh qua tri Obierika. M ca Nwoye bng mt r
khoai s, mt th mui, v c xng khi biu v ca Obierika. Ojugo, ngi v tr nht ca
Okonkwo cng bng mt r chui luc, khoai s v mt bnh nh ru k. Bn con nt i v
nc i theo.
Ekwefi v m trc i theo Chielo nn cn mt mi v thiu ng. H mi v nh cha c bao lu.
B ct cng Ezinma ng trn lng, nm rp xung, lt ra khi in nh mt con rn. B khng
nhng khng nhn Okonkwo v Ekwefi m cng khng ngc nhin thy h ca hang. B c nhn
thng m phng phng tin v lng. Okonkwo cng vi v theo sau, cch xa xa. H tng b ct s
v nh b, nhng khng, b v tri Okonkwo, v obi, bc ra pha sau, v chi ca Ekwefi ri v
phng ng. B nh nhng t Ezinma xung ging ri ra v, chng ni nng g vi ai ht.
Khi mi ngi trong tri lng xng th Ezinma vn cn ng, v Ekwefi nh m ca Nwoye v Ojugo
xin li gim v Obierika v mnh s ti tr. B son xong mt r khoai s vi c, nhng cn i
Ezinma thc dy .
M ca Nwoye bo:
- D cng cn ng mt cht i, coi d mt lm.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Trong khi , Ezinma hin ra ca chi, gii mt, a hai cnh tay mnh khnh ln vn vai. N
thy my a tr khc i v nc, sc nh rng phi i mc nc cho b Obierika. N tr li chi,
em ci v ca n ra.
M n hi:
- Con ng cha?
- D , thi mnh i thi.
- Con phi n sng ch.
Ekwefi ni xong, v chi hm li mn cho rau m b nu hi hm.
M ca Nwoye bo:
- Ti ti i y. Ti s ni vi ch Obierika rng d ti sau.
Th l c m gm nm m con ca ngi v c v ba m con ca ngi v ba, cng qua lm gip
b Obierika.
Khi on i qua obi, Okonkwo hi:
- Ai nu n cho ti chiu nay?
Ojugo p:
- Ti s v nu.
Okonkwo cng thy mt v bun ng. C m ng khng h chp mt, nhng khng ai hay c. ng
lo lng lm, nhng khng l ra. Khi Ekwefi i theo b ct, ng i mt lc kh lu, cho nh vy
mi phi chng, mi l nam nhi, ri vc chic ra li n Ni-Hang, tng th no h cng ri.
Nhng ti ni, ng mi ngh ra rng c l b ct i mt vng khp cc thn . Okonkwo bn tr v
nh ngi i. Khi cho rng ri, ng tr li hang. Nhng Ni-Hang vn yn lng nh cht. Mi
ti ln th t, ng mi thy Ekwefi, v lc mi ht lo.
*
*
Tri Obierika nhn nhp hot ng nh mt kin. Gc no cng thy dng ln nhng ng to gm
ba chn bng t nn ri phi kh, ngi ta nhm la khong gia ba chn nu nng.
Ngi ta lng xng bc ni ny xung, bc ni khc ln, v m foofoo trong c trm ci ci g. Mt
s ph n nu khoai mi v lm bnh trng bt m, mt s khc nu canh rau. Bn thanh nin m
Qu hng tan r
Chinua Achebe
foofoo v ba ci. Con nt th xung sng mc nc khng ngng.

Ba thanh nin gip Obierika lm tht hai con d nu cho. Hai con d ci u rt mp, nhng
cn mt con mp nht ct vo mt ci cc gn chn tng ro. N ln bng mt con b ci con.
Obierika nh mt ngi trong h i mua tn Umuike. ng mun tng b con bn v con d
sng khng l .
Thanh nin i mua n v, ni vi Obierika.
- Ch Umuike vui l lng. Khng bit bao nhiu ngi chen chn , ti ni c tung ht ct ln
trn khng, th n cng khng sao rt xung t c.
Obierika bo:
- Nh ba ngi linh y. Dn Umuike mun rng ch ca h mi ngy mi ln, thu ht ht cc ch
chung quanh, cho nn h ch ra mt th ba ngi rt mnh. Mi ngy hp ch, trc khi g gy
sng, mt b gi cm mt cy qut li ngi ch. Nh cy qut c ba , b ta h tt c cc th tc
chung quanh li ch. B cm qut vy pha trc, pha sau, bn phi bn tri b.
Mt ngi khc ni:
- Th l mi ngi u ti, ngi lng thin cng nh qun n cp. ch , l ng l c th b
chng cum ngay c ci khn qun mnh ca anh na.
Obierika bo:
- Phi. Ti dn Nwankwo phi m mt m tai ra. Mt hm mt ngi i bn d, ct d vo mt
dy thng chc, u dy qun vo c tay. Anh ta nhn nh trong ch, thy l qu, sao mi ngi ch
tr mnh y nh mnh l thng in vy. Anh ta chng hiu g c, khi quay u li mi thy mnh
khng dt d m ko theo mt khc g nng.
Nwankwo hi:
- Mt tn n cp c th mt mnh lm ci thut c sao?
Obierika p:
- Khng. N phi dng ba m ch.
Khi chc tit d, hng tit trong mt ci chu ri, h treo d ln trn mt ng ci ng chy
thui lng, v mi lng chy kht lt ha vi mi nu nng. Ri h ra sch, cht thnh tng khc
bn ph n nu cho. Mi cng vic ng tin hnh u n bng ngng li v ng xa c ting
la: Oji odu achu ijiji-o-o (ngha l con vt dng ui ui rui). Bn n b vi vng b cng vic
chy v pha c ting .
B ct Chielo la ln:
- Khng th b i ht nh vy c. Phi c ba bn ngi li ch:
Mt ngi n b khc ni:
Qu hng tan r
Chinua Achebe
- ng. Phi cho ba bn ngi li.

Nm ngi n b li coi bp cn bao nhiu chy ra coi con b sng.
Khi thy n, h bt li, giao tr ch, v ngi ny phi ng ngay mt s tin pht ln v b sng
m lm h hi ma mng ca dn lng. Khi bn n b nhn s tin pht ri, h kim im
xem c ngi no khng lm trn phn s l phi chy ra ngay khi nghe thy ting ku khng.
Mt ngi hi:
- Mgbogo u?
Ngi n b st nh Mgbogo p:
- Ch y au, b bnh iba.
Udenkwo bo:
- Ch cn mi mt ngi na khng chy ra l Udenkwo, nhng con ch ta cha c hai mi tm
ngy.
Nhng ngi n b no m Obierika khng mi li lm gip th ai tr v nh ny, cn bao nhiu
ko nhau v tri Obierika.
Nhng ngi c php li coi bp, hi:
- B ca ai vy?
Ezelagbo p:
- B ca nh ti. Mt a nh m ca ro chung b.
*
*
X tra, h hng bn v Obierika em ti hai bnh ru k u tin mi phe ph n, mi ngi

ung mt hai chn hng hi lm c. Mt phn ru cho con du v cc c ph du ng sa
li mi tc v bi du cam ln ln da mn ca c du.
Khi nh nng bt u du, Maduka, con trai ca Obierika, cm cy chi di qut pha trc obi ca
cha. V b con, bn b ca Obierika nh i ng lc , lc tc ko ti, mi ngi eo vai bn
tri mt ci y da d, v cp di nch mt ci nm cng bng da d cun li. C ngi nh
Okonkwo, dt c con trai theo, chng mang nhng chic gh u bng g chm tr. H ngi thnh
hnh bn nguyt v bt u chuyn tr vi nhau. Ch r cng sp ti.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Okonkwo ly ve ng bt thuc ht ra, mi Ogbuefi Ezenwa ngi bn. Ezenwa ly, g g ln

u gi, a bn tay tri ra chi, ri mi v nh nh cho thuc vo lng bn tay. Mi c ng u
c chng mc, va lm, ng va ni:
- Ti mong rng gia nh bn v bc s em li nhiu bnh ru. Tuy dn lng h ni ting l rt,
nm cht ca ci khng chu bung ra, nhng chc h phi bit rng Akueke xng ng c mt
ng vua la chn ch.
Okonkwo p:
- H khng dm mang li di ba chc bnh ru u. Nu h dm lm vy th ti s ni thng vo
mt h.
ng lc , Maduka, con trai Obierika, dt con d khng l pha trong sn ra trnh vi h
hng. Ai cng trm tr khen, bo nh vy mi phi. Ri li dt d v.
Nh gi bt u ti, k trc ngi sau ni nhau thnh hng di, i u l nhng trai t gi t mi
c cu bng mt bnh ru. B con ca Obierika m tng bnh mt: hai mi, hai mi lm.
Ngng li mt lt, khch kha ng nhau nh mun bo: Ti bit trc m. Ri nhng bnh
khc ti. Ba mi, ba mi lm, bn mi, bn mi lm. Khch kha gt u, nh mun ni: ,
x s nh vy mi ra con ngi. Ht thy c nm mi bnh ru. i sau bn tr mang ru ,
l ch r Ibe v cc b lo bn nh trai. H ngi theo hnh bn nguyt, ni vo bn nh gi, thnh
mt vng trn. Cc bnh ru t gia. Ri c du, m c du, nm su ngi n b khc v mt
s thiu n na trong nh bc ra, i khp mt vng, bt tay tng ngi mt. M c du i u, k
ti c du v cc ngi khc. Nhng ngi c chng eo nhng trang sc lng ly nht, cc c
cha chng eo nhng dy lng bng ht trai v en, c chn eo vng ng.
Khi bn n b tr v trong ri, Obierika mi nh gi n tri cola. Ngi anh c ca ng ta va p
tri th nht, va ni: Cu tri ht thy chng ta u c sng lu v h hng bn cc ng v bn
chng ti thn thin vi nhau.
Mi ngi p:
- Ee-e-.
- Hm nay chng ti cho con gi chng ti v bn cc ng. N s l mt ngi v hin. N s sanh
chn a con trai cho nh trai, nh m n.
- Ee-e-.
Ngi ln tui nht bn nh trai p:
- Nh vy l tt cho cc ng v tt cho chng ti.
- Ee-e-.
- Khng phi ln ny l ln u tin bn chng ti lm thng gia vi bn cc ng. Thn mu ti cng
l ngi bn cc ng.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
- Ee-e-.
- M cng s khng phi l ln cui cng, v cc ng hiu chng ti v chng ti hiu cc ng. Bn
cc ng l mt vng tc.
- Ee-e-.
- C nhng ngi giu c v nhng chin s danh ting.
Ngi ng v pha Okonkwo. Con gi cc ng s sanh con trai cng ti gii nh cc ng.
- ee-e-.
H n cola v bt u ung ru. Tng nhm bn nm ngi mt ngi chung quanh mt bnh ru
t gia. V chiu ri, ngi ta em thc n ra. C nhng lin ln y foofoo v nhng t canh
bc hi. Cng c nhng lin cho khoai mi. Thc l mt ba tic ln.
*
*
Tri ti. Ngi ta t uc cm vo nhng ci gi ba chn v bn thanh nin bt u ca ht. Cc

b lo ngi thnh vng trn v thanh nin i khp vng, ti trc mt ngi no th ht ln my cu
chc tng hp vi ngi . C ng l ch tri ln, c ng c khu ti, thay mt th tc trong cc
cuc giao thip; Okonkwo l vt ni danh nht, v chin s dng cm nht hin cn sng. i khp
vng ri, h v ng gia, v cc thiu n trong nh ra, bt u nhy ma. Mi u c du
khng ra. Ri ti khi c ra, tay m mt con g trng th mi ngi u v tay vang ln. Cc c kia
trnh ra cho c i. C tng bn nhc cng con g ri bt u ma. Nhng vng c chn c ku leng
keng theo nhp v thn th c bi du cam lp lnh di nh n vng vng. Bn nhc cng nh ht
khc ny ti khc khc, nhc c lm bng g, bng t hoc kim thuc. H ht khc mi nht ca
lng.
Nu ti nm tay nng
Th nng bo: ng ng ti em.
Nu ti nm chn nng,
Th nng bo: ng ng ti em.
Nhng khi ti nm dy lng ht trai ca nng
Th nng lm b nh khng bit.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
m khuya khi khch kha ng dy ra v, dt theo c du nng v nh chng trong by tun

ch. Khi i, h ct ting ht v dc ng h gh p l cc ngi c danh vng nh Okonkwo, ri
mi v lng h. Okonkwo tng h hai con g trng.
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Chng 13
Go-di-di-go-go-di-go. Di-go-go-di-go. l ting ekwe rao vi th tc. C mt iu m mi ngi

phi hc l ngn ng ca ci nhc kh bng g c rng . Cch qung li c ting sng n: Diim!
Diim! Diim!
G cha gy sng v c min Umuofia cn ng trong cnh m yn tnh th ting ekwe bt u rao v
ting i bc ph tan s im lng. n ng trn trc trn chng tre v u t lng tai nghe. C ai cht
y. Ting sng nh x tri. Di-go-gi-di-go-di-di-go-go, nhng m thanh chp chn trong khng
kh ban m cha y nhng tin tc. Ting than th nh nh xa xm ca ph n lng xung nh mt
lp bun trn tri t. Thnh thong c ting go khc ni ln, t nhng ting than th kia, khi c
mt ngi ti iu tang. Ngi ct ting khc bi hng mt hai ln ri ngi xung vi nhng
ngi n ng khc nghe li rn r bt tuyt ca ph n v ting huyn b ca chic ekwe. Lu lu
sng li n. Ting khc ca n b khng vang ra khi thn nhng ting ekwe em tin bun truyn
i khp chn thn v xa hn na. Mi u n cho bit tn th tc: Umuofia obodo dike x ca cc v
anh hng. Umuofia obodo dike! Umuofia obodo dike! N lp i lp li hoi cu , v cng nhn
mnh vo th nim u t cng dng ln trong ngc nhng ngi thn thc trn chng tre m .
Ri ting ekwe li gn v cho bit tn thn: Iguedo ca th vng nghin! Thn l thn ca
Okonkwo. Ngi ta rao hoi tn Iguedo v ngi trong chn thn u nn th ch i. Sau cng
ngi ta cho bit tn ngi cht v mi ngi th di: Eu-u, Ezeulu cht. Okonkwo n xng
sng khi nh li ln cui cng ng lo li thm mnh bo: a nh gi ch l cha. ng
nhng tay vo ci cht ca n nh.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
*
*
Ezenlu l mt v c danh vng ln cho nn c th tc d m tang. Nhng chic trng c dng trong
tang l vang ln, sng trng, sng i bc n, n ng chy qua chy li nh in, dng ra h tt
c cc cy v git tt c cc loi vt m h gp, h phng qua tng, nhy ma trn mi nh. y l
m ma mt chin s v t sng ti chiu, cc chin s diu qua diu li ty theo lp tui. Ngi no
cng bn o bng l da hun khi, ly phn v than v ln mnh. Thnh thong mt hn thing t
tin, tc egwugwu, t ci m hin ln, ton thn ph bng l da, ni bng mt ging run run, xa
xm, khng phi l ging ci trn. C nhng v egwugwu rt hung bo, v sng sm, thin h
chy trn khi thy mt v hin ln, tay cm mt chic ra bn, phi hai ngi n ng ly dy
thng chc tri v li cho khi gy ha. i khi v quay li, ui nhng ngi i v h
chy thc mng. Nhng ri h li tr li, nm si dy thng di li i. V egwugwu ht, ging
rng rn, rng Thn c, Ekwensu nhp v mt mnh ri.
Nhng cn mt v gh gm nht cha ti. V ny lun lun c c, hnh th nh chic quan ti. V
i u th rui nhng bu theo m ta ra mt mi lm ging trong khng kh. Ngay cc thy ba
ni ting nht h thy cng kim ch trn. lu lm, c ln mt egwugwu khc khng chu nhng
ch cho v v b chn chn sut hai ngy ti ch. Egwugwu ch c mt tay v cm mt ci gi
y nc.
Nhng cng c nhng egwugwu hin kh. Mt v lm khm v tn tt, phi chng mnh vo gy,
bc long chong ti ch t thi hi, ng mt cht ri tr ra v... th gii bn kia.
Th gii ngi sng khng xa th gii ngi cht. C nhng ng i li v thng hai th gii vi
nhau, c bit nhng khi c hi h, t l, hoc khi mt ng gi tht lc v ng gi no cng gn gi
vi t tin. i ngi t lc sinh ti lc cht ch c mt chui nhng nghi thc chuyn tip ln ln
a ta v gn vi t tin khut.
Ezeulu l ngi cao nin nht trong lng v khi c mt th c th tc ch c ba ngi ln tui hn v
bn nm ngi na cng mt lp tui. Mi khi mt v b lo nh vy xut hin trong m ng
long chong ma tang v ca b lc th mi ngi nh tui hn phi nhng ch, v ng n o
Qu hng tan r
Chinua Achebe
bng nn thinh lin.

m tang ny ln v Ezeulu l mt chin s dng cm. Cng v chiu, ting ht, ting sng, ting
trng v ting ra vung ln cng tng.
Sinh thi, Ezeulu c nhn ba chc v. t ai thnh cng nh vy. Trong th tc ch c bn chc v
v c mt th h mi c c mt hay hai ngi ln ti chc v th t, chc v cao nht. Ln c
chc th thnh ng cha trong x. V Ezeulu c chc v, nn theo tc l phi chn c ban m, v
ch t mi mt ngn uc rc chiu sng l h huyt thing ling thi.
L cui cng tht yn lng, nhng trc lc th s n o tng ln gp mi. Trng nh vang
tri v n ng nhy ma cung lon. Sng n khp pha v cc chin s vung ra chm vo nhau
ny la cho nhau. Khng kh m ct bi v nc mi thuc sng. Lc hn thing ct tay mang
gi nc mi ti. Mi ngi n ra nhng ch v ting n o tt hn. Ngay mi thuc sng cng b
mi hi thi lm ging t ht. Hn thing nhy ma vi bc theo ting trng m ma ri li coi
xc cht.
Hn thing ct ting khn khn gi:
- Ezeulu! Nu trong kip qua, anh ngho th ta s bo anh phi giu c khi anh ln li. Nhng
bnh sinh anh giu c. Nu trong kip qua, anh hn nht th ta s bo anh kip sau phi can m
ln. Nhng bnh sinh anh l mt chin s khng bit s. Nu anh cht non th ta s bo anh phi rng
sng lu. Nhng anh sng lu. Vy th ta ch cu cho anh kip sau c nh kip trc. Nu anh
v au m m cht th chc anh c phiu diu. Nu c k no lm cho anh cht th ng cho
n yn nh.
Hn thing li nhy ma vi bc na ri i.
Trng li nh thng thng, mi ngi li nhy ma, khng kh hng hc ln. Mt tri sp ln, sp
ti lc h huyt. Sng trng n my pht cho ln cui cng v i bc x tri my. V t gia m
ng nhit cung, vang ln mt ting hp hi th thm v nhng ting go ht rng rn. Nh b tr
m vy. Mi ngi nn thinh. Gia m ng, mt a con trai ln trong mt vng mu. N l a
con mi su tui ca ngi qu c; n vi cc anh n, nhng anh cng cha khc m ca n theo
tc l ma vnh bit cha. Khu sng ca Okonkwo n v mt vin n trng tim a nh.
Sau l mt cuc hn n cha tng thy trong min Umuofia. Vn thng c s bt c k t,
nhng c bao gi nh vy u.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
*
*
Okonkwo ch cn mi mt li thot l trn khi th tc. Git mt ngi trong th tc l mang ti xc

phm N Th Thn, v k phm ti phi tc th b x m i. Ti c hai hng: dng v m.
Okonkwo b ti m v v git ngi ch khng phi c tm. C th tr v th tc sau by nm.
m ng ta gom gp nhng vt qu gi nht lm thnh my bc i trn u. My b v khc
thm thit, tr con cng khc theo m khng hiu ti sao. Obierika v dm su ngi bn thn li
gip v an i. Mi ngi i i v v chn mi ln chuyn cc khoai mi ca Okonkwo qua
gi trong lm ca Obierika. V trc khi g gy sng, Okonkwo trn vi v con qua lng ca m.
Lng ny nh, tn l Mbanta, ngay ranh gii pha ngoi ca lng Mbaino.
Khi mt tri mi mc, mt m ng xm Ezeulu, bn o trn, xng vo tri Okonkwo. H t
nh, ph tng ro , git sc vt v ph lm ca Okonkwo. l cch trng tr ca N Th Thn
v h ch thi hnh mnh lnh ca Ngi, ch trong thm tm khng on g Okonkwo. Obierika bn
thn nht ca Okonkwo cng c trong m . H t ph nh vy ch ty u tri ca Okonkwo
b nh nhp v mu ca mt ngi trong th tc.
Obierika l mt ngi hay suy ngh. Khi thi hnh xong lnh ca N Thn, ng ngi trong obi m
bun cho bn gp tai ng. Ti sao mt ngi phi chu ni au kh nh vy v mt li v .
Nhng suy ngh mt hi lu m ng vn khng tm c l do. Cng suy ngh lng li thy nhiu ci
rc ri hn na. ng nh li cp tr sinh i ca v ng m ng ling v rng. Chng c ti g
u? N Th Thn bo b chng xc phm, nn phi git chng i. V nu th tc khng trng tr
nhng ti xc phm N Thn th N Thn s ni gin, v c x s mang ha, ch khng ring k
phm ti. Nh cc b lo ni, h mt ngn tay dnh du th n lm d c nhng ngn khc.
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Phn II - Chng 14
Okonkwo c h hng bn ngoi Mbanta tip n t t. Ngi em trai t ca thn mu ng, hin
l ngi ln tui nht bn ngoi, mi ng ta v nh mnh. Tn c l Uchendu, chnh c ba mi nm
trc tip n thn mu Okonkwo khi ngi ta a thi hi b t Umuofia v y chn gn
phn m ca t tin. Hi Okonkwo cn nh v Uchendu by gi cn nh li Okonkwo vnh bit
m theo tc l: M i m, m i b con li.
Ln cch y lu lm ri. Ln ny Okonkwo khng a m v chn gn t tin, m dt c
gia nh gm ba ngi v v mi mt a con nng nu bn qu ngoi. Khi Uchendu thy
chu ti vi c on v con ru r v mt nhc, c on c chuyn g ri nn khng hi han mt
cu. Mi hm sau Okonkwo mi k u ui cu chuyn. C lng thinh nghe ti cui, ri ni, lng
nh nh i c mt cht l ti ochu m. Ri c sa son cng l theo ng nghi thc.
C cho Okonkwo mt khu t ct nh v hai ba tha rung lm trong ma sp ti. Nh b con
bn ngoi tip tay, Okonkwo dng mt obi cho mnh v ba ci chi cho ba ngi v. Ri ng la
ch th thn bn mng cng t tin ca ng. C Uchendu c nm ngi con trai, ngi no cng
tng Okonkwo ba trm ht khoai mi gieo v h nhng trn ma u tin xung l phi lo
trng trt lin.
Sau cng, ma thnh lnh v ln qu chng. Sut hai ba tun trng, mt tri nh gom ht c sc
nng li thi mt lung la xung mt t. t lu ri, c chy xm, m gim chn ln ct th
tng nh gim ln than hng. Loi cy no khng rng l th u nh ph mt chic o xm. Chim
thi khng ht trong rng, cn ngi th nm th hn hn trong khng kh nng nc rung rung. Ri
bng tri gm. Ting gm nh gin d, khao kht, sc nh ting kim thuc, khc hn ting sm thm
thm v m t trong ma ma. Cung phong ni ln lm cho khng kh bi m. Cc cy k lc l,
trong khi gi chi chm l pht pht ca n y nh chi nhng m tc k qui vy.
V khi trn u xung th thnh nhng cc ma lnh ngt m ngi ta gi l nhng ht d
ca tri. N rt lp p ln thn th, au ing, vy m bn thanh nin vn hoan h chy tung tng,
b vo ming cho n tan ra.
Mt t hi sinh v chim trong rng bay ling, ru ra ru rt. Trong khng kh thoang thong c mi
cy l xanh ti. Ma du, by gi l nhng git nc nh hn, tr con mi tm ch tr, v mi
ngi u mt m, khoan khoi, cm n tri.
Gia nh Okonkwo lm vic rt cc nhc dng li c nghip. Nhng Okonkwo phi bt u bng
hai bn tay trng, m khng cn lc lng, hng hi nh hi tr, khng khc g v gi m phi tp
Qu hng tan r
Chinua Achebe
lm bng tay tri. ng lm vic khng thy thch nh hi xa na, v khi no ht cng vic ri th
ng ngi th ra, im lng nh na ng na thc.
i ng ch ham c mi mt iu l thnh mt v cha trong th tc. Ci l ng c ca cc hot
ng ca ng. ng gn t c mc ch th bng nhin sp ht, b th tc rung b nh
mt con c ngi ta ling ln, thoi thp trn mt bi ct kh. R rng l chi ca ng khng hp vi
nhng ci g v i. Con ngi khng th vt ln khi s phn ca chi. Li c nhn ni khng
ng: H mnh bo l c th chi cng bo l c. Nhng ng th r rng l cng quyt bo
c m chi bo khng.
C Uchendu thy Okonkwo tuyt vng nn rt lo ngi. C tnh i sau l isa-ifi s ging gii cho
chu.
*
*
Ngi con trai t ca c, tn l Amikwu ci thm mt ngi v na. Snh kim np ri, l hi,
ci cng xong ri, ch cn mt l cui cng na, Amikwu v ngi trong nh em ru k li
nh gi khong hai thng trc khi Okonkwo ti Mbanta. By gi ti l cui cng tc l isa-iji, l
xng ti.
Cc con gi trong nh u c mt, c ngi xa phi i my qung ng di. Nh ngi con gi
ln ca Uchendu, nh lng Obodo, phi i na ngy ng. Con gi ca cc ngi anh Uchendu
cng ti. Tht l mt umuada, cng nh khi c tang trong gia nh vy. Ht thy l hai mi hai
ngi.
H ngi thnh mt vng trn ln trn mt t, v c du m mt con g mi, ngi gia. Uchendu
ngi bn cnh nng, cm cy gy th t tin. Tt c cc n ng ng ngoi vng trn ng, v
h cng vy. Lc mt tri bt u ln.
Ngi con gi ln ca Uchendu, tn l Njide hi c du:
- Em nn nh rng nu em khng tr li ng s thc th khi sinh s phi au n lm, c th cht
c na y. T khi em trai ti ng cu hn vi em th c bao nhiu ngi n ng n nm vi
em?
C du ch p:
- Khng mt ngi no.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Tt c cc ngi n b khc u ni:

- Tr li cho thnh thc.
- Khng mt ngi no.
Uchendu bo:
- Con th vi cy gy ng vi ca ta ny i.
- Con xin th.
Uchendu bn con g mi c du a ra, cm mt li dao nhn ca c con vt, cho vi git
mu g ri xung cy gy.
V t hm , Amikwu dt c du v chi ca mnh, m thnh v chng vi nhau. Nhng ngi con
gi ca Uchendu cha v nh ngay m chi vi cha m thm vi ba ngy na.
*
*
Hm sau Uchendu ku ht c con trai, con gi v Okonkwo li. n ng mang theo nhng tm nm
bng da d, tri xung t ngi, cn n b th tri chiu bng l da ln trn mt ci bc bng
t. Uchendu vut chm ru hoa rm v nghin rng, ri bt u ni, bnh tnh m chm ri, cn
nhc tng ting. C bo:
- Hm nay ta c chuyn mun ni vi Okonkwo trc ht, nhng ta mun ht thy cc con u chm
ch nghe li ta. Ta gi m cc con u cn tr c. Ta tng tri hn ht thy cc con. Nu c con no
ngh rng bit nhiu hn ta th ta cho php ni y.
C ngng mt cht, nhng chng ai ln ting c. C tip:
- Ti sao hm nay Okonkwo li ti y vi chng ta? Th tc ny u phi l th tc ca n. Chng
ta ch l b con bn ngoi n thi. y khng phi l nh ca n. N b y, phi sng by nm ti
mt ni xa l. V vy n ru r lm. Nhng ta mun hi n cu ny, mi mt cu ny thi. Okonkwo,
chu c th cho cu bit, ti sao ngi ta thng dng tn Nneka t tn cho con ci khng, m
tn c ngha l M cao c hn ht. Chng ta u bit rng n ng lm ch trong nh, v n b
phi phc tng n ng. Con ci thuc v cha v gia nh bn ni, ch khng thuc v m, v gia
nh bn ngoi. Vy m chng ta li bo: M cao c hn ht, l v u?
Mi ngi lm thinh.
Uchendu bo:
Qu hng tan r
Chinua Achebe
- Okonkwo th tr li cho cu nghe no.

Okonkwo p:
- Tha cu, chu khng bit.
- Chu khng bit ? Vy chu hy cn tr di, thy khng? Chu c nhiu v, nhiu con, nhiu con
hn cu na, chu l ngi c danh vng trong th tc chu. Nhng chu vn l mt a b con, a
b con ca cu. Nghe cu ging cho ny. Nhng cn cu na cu mun hi chu. Ti sao m khi mt
ngi n b mt th ngi ta li a v nh cha m chn vi t tin bn mnh, ch khng chn
bn chng? Ti sao vy nh? M chu c a v y v chng ta chn m chu vi t tin
bn y? Ti sao vy?
Okonkwo lc u.
Uchendu bo:
- Ci n cng khng bit na. Vy m n au kh khi v vi nm vi bn ngoi n ch. N
ci l ci gng. (C quay li pha con trai con gi ca c). Cn cc con, cc con tr li c
khng?
Mi ngi u lc u.
C ng hng ri bo:
- Vy cc con nghe ta ni y. ng l con ci thuc v cha. Nhng khi cha nh con th con chy
v chi m c m d dnh. Mt ngi n ng thuc v qu hng ca cha khi mi s c
nh , i sng c m m, nhng ti khi gp cnh au kh chua xt th trn v bn qu m.
Linh hn m chu y che ch cho chu. M chu c chn ct y. V vy m chng ta ni
rng: M Cao c hn ht. Ny, Okonkwo li y m mang ci v mt ru r, khng mun c m
chu an i, nh vy c nn khng chu? Coi chng y, c th lm pht vong linh m chu y.
Bn phn ca chu l phi an i v con chu, ri ht by nm, li a h tr v qu hng ca cha
chu. Nhng nu chu cho u su n nng ln chu, git chu, th chng s phi cht ni t
khch. (C ngng mt lt ri tr cc con trai con gi ca c): By gi gia nh ca chu l cc em
. Chu tng chu l ngi kh nht i, nhng chu c bit rng c nhng ngi b trc xut
khi qu hng sut i khng? Chu c bit rng c nhng ngi mt ht c khoai mi, c by con
na khng? C mt hi cu c ti su v. By gi cu khng cn ngi no c, ch cn thiu n kh
di ny khng bit phn bit bn phi bn tri na. Chu c bit cu chn bao nhiu a con
khng? - nhng a sanh t hi cn tr, cn mnh? Hai mi hai a. M cu u c t treo c, cu
vn sng y. Nu chu tng rng chu l ngi kh nht i th chu hi Akueni, con gi cu y
ny, xem n phi ling v rng bao nhiu cp tr sinh i ca n. Chu c bao gi nghe li thnh ca
ny khi c mt ngi n b cht khng.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
C ai c vn s nh , c ai c vn s nh .
Khng c mt ai c vn s nh c.
Thi cu ch ni by nhiu thi.
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Chng 15
Okonkwo v bn ngoi nm trc th nm sau, bn thn ca ng l Obierika ti thm. ng ny dt

theo hai thanh nin, mi ngi i trn u mt ci bao nng. Okonkwo d xung cho h. R rng l
bao y v s.
Gp li bn, Okonkwo mng lm, v con ng cng vy. V khi ng cho mi cc ngi em con c
con cu vi v h ti, gii thiu th nhng ngi ny cng mng r. Mt ngi em bo:
- Anh dt ng y ln cho cu ch?
Okonkwo p:
- Vng, chng ti i ngay by gi y.
Nhng trc khi i, ng dn nh b v th nht mt cu g . B gt u v lt sau ti nh i ui
bt mt con g trng.
C Uchendu c mt a chu ni cho hay c ba ngi l ti nh Okonkwo nn ngi i tip
h. Khi h v trong obi, c cha tay cho h bt, h bt xong ri, Okonkwo mi gii thiu.
- Anh Obierika, bn thn ca chu y, chu c ln tha vi cu ri.
ng lo quay v pha Obierika, bo:
- , chu ti ni ti anh, anh li thm chng ti, ti mng lm. Ti bit bc trai bn nh, bc
Iweka. Bc l ngi c danh vng, quen nhiu ngi bn y, thng li thm h. Ci thi sng
tht, ngi no cng c bn thn cc th tc xa xi. Th h cc anh khng cn c nh vy na,
c ngi ru r trong nh, s c nhng ngi lng ging gn nht. Thi nay, ngay n qu m c ngi
cng khng bit. (C ng Okonkwo). Ti gi ri m ham ni. By gi ti ch gii ni, ch c c
tch s g u.
C kh khn ng dy, v phng trong, em ra mt tri cola, ngi li ch c, trn tm da d, hi:
Qu hng tan r
Chinua Achebe
- Hai thanh nin i theo l ai?

Okonkwo p:
- , ta chc mng cc chu.
C cha tri cola ra, h coi, cm n c ri, c p ra mi h n.
C a tay tr mt phng bn cnh, bo Okonkwo:
- Chu v phng , ly mt bnh ru ra.
Okonkwo em ru ra v h ung vi nhau. Ru ct hm trc, mnh lm.
Uchendu lm thinh mt lt ri ni:
- , hi xa ngi ta i nhiu hn thi nay. Khng c mt th tc no trong min ny m gi ny
khng bit r rng. Aninta, Umuazu, Ikeocha, Elumelu, Abame: ti u bit ht.
Obierika hi:
- Tha bc, bc c hay tin th tc Abame khng cn na khng?
Uchendu v Okonkwo ng thanh hi:
- Sao vy?
Obierika p:
- Abame b qut sch ri. Chuyn tht l lng, rng rn. Nu chu khng c trng thy tn mt
nhng ngi sng st, nghe thy tn tai chuyn ca h th chc chu khng lm sao tin c (ng ta
quay li hi hai ngi i theo ng). C phi h trn khi Umuofia vo mt ngy phin ch Eke
khng nh?
H gt u, Obierika ni tip:
- Cch y ba tun trng. Hm l mt ngy phin ch Eke, mt nhm ngi chy trn li th
trn chng ta. Hu ht h l con chu lng mnh, thn mu h chn ct trn t mnh. Nhng cng c
vi ngi khng c thn thuc g c, khng bit chy u nn theo bn m li th trn mnh. Th l
h ti Umuofia, chuyn h tht th thm.
Obierika ung ht sng ru k. Okonkwo rt thm vo.
Obierika k tip:
- Trong ma gieo trc, mt tn da trng xut hin trong th tc h.
Okonkwo nhc:
- Mt ngi bch tng.
- Khng, khng phi mt ngi bch tng. Tn ny khc hn. (ng ung mt hp ru). V n ci
mt con nga st. Nhng ngi u tin thy n, vng chy, nhng n ng ra du thn i. Sau
cng vi ngi c gan mon men ti, r n na. Cc b lo hi Thn, Thn p rng ngoi nhn s
ph th tc gy tan hoang. (Obierika li ung mt hp ru na). Th l h git tn da trng , ct
con nga st ca n vo cy gn linh thing ca lng v con nga c v mun chy i ku bn ca
Qu hng tan r
Chinua Achebe
ch n li. Ti qun cha k mt li na ca Thn. Thn bo l m chu chu, m tn da trng

i tin phong d ng. Vy tn b git.
Uchendo hi:
- Ngi da trng ni g trc khi b h git?
Obierika p:
- N c ni cu g , nhng khng ai hiu. N c v nh ni trong l mi.
Mt ngi cng i vi Obierika bo:
- C ngi bo ti rng n lp i lp li hoi mi mt ting nghe ta nh Mbaino. C l n mun ti
Mbaino m lc ng.
Obierika k tip:
- D sao th n cng b git, cn con nga st ca n th b ct li. Hi l u ma gieo ht. Sau
kh lu, khng xy ra chuyn g c. Ma ma ti, ngi ta trng xong khoai mi. Con nga st
vn cn ct gc cy gn linh thing. Ri mt bui sng n, mt bn ngi thng nh chng ta dt
ba ngi da trng ti. H thy con nga st ri h i. Hu ht n ng v n b Abame u ra
ng lm lng. Ch cn vi ngi trong lng thy bn da trng v bn ngi dt chng ti. Trong
nhiu tun ch sau , chng xy ra chuyn g c. C cch mt ngy Afo th li hp ch ng
Abame, v c th tc u ra ch. Chuyn xy ra ng vo ngy . Ba ngi da trng v mt m
ng cc ngi khc bao vy c ch. Chc chng c ba php g linh lm, tng hnh sao nn
trc khi hp ch ng , chng ai thy chng c. V chng bt u bn. Cht ht ro, ch tr
nhng ng gi v ngi m nm nh, v mt s t n ng n b m thn bn mng chi hon ton
tnh to, dt h ra khi ch kp.
Obierika ngng mt cht, ri ni tip:
- Th tc ca h by gi vng hoe. Ngay nhng c thn trong h b mt ca h cng trn i ni khc,
m nc h nh mu. ng nh Thn bo trc, lng h b mt tai ha ln lao.
Mi ngi lm thinh mt lc. Uchendu nghin rng kn kt, ri la ln:
- Ngi ta khng ni g th khng khi no c git ngi ta. Nhng ngi Abame ngu xun.
H bit g v ngi (C li nghin rng na v k mt truyn dn chng): Chim m mt
hm sai con gi i kim mi. Chim con i v qup v mt con vt con. m bo con: c
lm, nhng ny con, khi con trn tri s xung bt con vt con ny th m n ni sao? - con p:
M n chng ni g c, ch b i ch khc. - Nu vy th con phi tr vt con cho m n. Lm
thinh nh vy l c ci g ng ngi lm y. Th l con em tr vt con, v bt mt con g con
thay. m hi: M con g con ny c phn ng g khng?. - con p: N la quc quc, ni
in ln, chi ra con. m bo: Nu vy th chng ta tht con g ny c. K no la ln th
khng c g ng cho ta s c. Ti Abame tht ngu xun.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Okonkwo suy ngh mt cht, ni:

- Ti h ngu xun tht. H c bo trc rng sp c tai ha th phi mang theo sng v ra ch,
d l i ch.
Obierika bo:
- H ngu di nn mi mang ha. Nhng ti s qu chng. Chng ta c nghe nhiu chuyn v
ti da trng, chng ch to nhng khu sng rt mnh, nhng th ru cng rt mnh v dt ti n l
vt bin ti nhng ni rt xa, nhng chng ai tin nhng li c.
Uchendu bo:
- Khng c chuyn g l khng ng. Th gii v bin. Ci g dn tc ny cho l tt th cc dn tc
khc cho l t hi, ng ght. Chng ta c nhng ngi bch tng. Cc chu c ngh rng h do lm
ln m ti th tc chng ta khng, ng l h ti mt x mi ngi u bch tng nh vy th li lc
ng m ti y khng?
*
*
B v c ca Okonkwo nu nng xong, dn mt ba tic gm khoai mi nghin v canh rau

i khch. Nwoye, con trai ca Okonkwo em mt bnh ru k du ra.
Obierika bo Nwoye:
- By gi chu ln ri. Anene, bn ca chu, nhn bc gi li thm chu y.
Nwoye hi:
- Anh chu lc ny mnh gii khng ?
Obierika p:
- Gia nh bn bc mnh gii ht.
Ezinma bng ra mt t nc ra tay, ri h bt u n v ung ru.
Okonkwo hi:
- Anh nh i hi no?
Obierika p:
- Chng ti nh i trc khi g gy sng. Nhng mi khi sng r ri, Nweke mi ti. Ngi no
mi ci thm v th ng bao gi nn hn h ti lc hng sng.
Mi ngi u ci.
Okonkwo hi:
- Nweke mi ci v ?
- N ci con gi th hai ca ng Okadigbo.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Okonkwo bo:
- Vy th tt qu. Ti khng trch chu khng nghe thy g gy sng u.
Khi h n xong. Obierika tr hai bao nng bo:
- l tin bn khoai mi ca anh y. Khi anh mi i, ti bn ngay nhng c khoai ln. Sau ti
bn ht v pht mt m ht khc cho cc t in ca ti. Mi nm ti s lm nh vy cho ti khi anh
tr v. Nhng ti ngh chc by gi anh cn tin, cho nn ti em li. Ai bit c ngy mai ra sao?
Bit u chng, chng c bn ngi da xanh ti th tc chng ta m bn ti vo lng.
Okonkwo bo:
- Tri u c cho php chng lm nh vy. Ti mang n anh lm, bit tr n cch no y.
Obierika bo:
- Ny, ti ch cho anh ny. Mun tr n ti th anh git mt chu trai v ti i.
Okonkwo p:
- Nh vy cng cha na.
- Th th anh t git anh i.
Okonkwo mm ci.
- Xin li anh nh. Ti khng ni n chuyn cm n anh na u.
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Chng 16
Gn hai nm sau, khi Obierika li thm bn mt ln na th tnh th khng cn tt p nh trc.

Cc nh truyn gio ti Umuofia, ct gio ng, d c mt nhm ngi ci o v gi
nhng ngi i ging Phc m ti cc th trn v lng chung quanh. Cc ng trm th tc ru r lm,
nhng nhiu ng tin rng o ngoi lai v cha ca ngi da trng s khng tn ti c lu.
Trong s nhng k ci o kia, khng k no c dn chng nghe trong cc cuc hi hp ca lng.
Khng k no c cht chc v. Hu ht l bn ngi ta gi l efulefu, ngha l nhng k v dng
rng tuch. Trong th tc, danh t efulefu gi ln hnh nh mt g n ng bn ci ra i ri xch ci
bao khng ra chin trng. Chielo, b ct ca Thn Agbala, gi bn ci o l phn ca th tc v
o ngoi lai l mt con ch in, ti lim, n.
S d Obierika li thm Okonkwo l v ng thy Nwoye, con trai ca bn, thnh lnh xut hin trong
Qu hng tan r
Chinua Achebe
nhm truyn gio Umuofia.

Phi kh khn lm ng mi c cc nh truyn gio cho php ni chuyn vi n. ng hi n:
- Chu lm g y?
Nwoye p:
- Chu l mt ngi theo o.
Obierika khng bit ni g na, hi:
- Cha chu lc ny ra sao?
Nwoye ru r p:
- Chu khng bit. ng khng phi l cha chu.
Th l Obierika li Mbanta thm bn, thy Okonkwo khng mun nhc ti Nwoye. Nh hi han m
ca Nwoye ng mi bit c lm bm cu chuyn.
Cc nh truyn gio ti lng Mbanta, gy no ng trong dn chng. H gm su ngi, m c mt
ngi da trng. n ng, n b, mi ngi u ra coi ngi da trng. Ngi ta loan truyn nhau bit
bao nhiu chuyn v ging ngi k cc t khi mt ngi da trng b git Abame v con nga
st ca hn b ct vo cy gn linh thing, v vy mi ngi u ra coi cho bit. Hi vo ma
cng vic d khoai xong, dn lng u nh.
Khi h hi hp ng , ngi da trng mi ni vi h, c mt ngi Ibo lm thng ngn, ngi
ny ni mt th ng khc, chng tai ngi Mbanta, dng nhng ting k cc, b nhiu ngi ch
giu. Hn khng ni ti m lun lun ni t ti. Nhng hn c v oai v v cc ngi trong th
tc chm ch nghe hn. Hn bo hn cng l ngi ng chng ca dn lng; iu coi nc da v
ci li hn cng nhn ra c. Bn ngi da en kia cng l anh em ca hn mc du khng ngi
no ni ting Ibo. Ngi da trng cng l anh em ca h v ht thy u l con chu ca Cha. Ri
hn ni ti ng Cha mi ny. Sng to ra v tr, ra ton th n ng v n b. Hn bo dn lng
th nhng t thn, nhng thn bng g v bng . Khi hn ni cu , m ng nhao nhao ln.
Hn ging rng v Chn Cha sng trn tri v ngi no khi cht cng ln Ngi phn xt.
K c v nhng k theo t gio, v m qung m l bi cc cc g, cc th s b ling vo la chy
phng phc nh du k. Cn nhng ngi thin th Chn Cha th s c sng hoi Thin
ng ca Ngi. Hn bo: Chng ti c ng Cha v i phi ti khuyn anh em b nhng
con ng ngot ngoo, nhng t thn ca anh em i, m quay li vi Ngi c cu ri khi
cht.
Mt ngi ni gin:
- t anh ni c ting ca chng ti y.
V m ng ci r.
Ngi da trng hi ngi thng ngn:
Qu hng tan r
Chinua Achebe
- Hn ni g vy?
Ngi thng ngn cha kp p th mt ngi khc hi: Con nga ca ngi da trng u?.
My ngi Ibo i ging Phc m bn tn vi nhau ri kt lun rng chc ngi mun ni v
chic xe p. H cho ngi da trng hay, ngi ny mm ci mt cch vui v, bo:
- Ni vi h rng khi no chng ta ti vi dn lng, ti s mang nhiu nga st ti v mt s ngi
trong lng s c ci nga st.
Ngi Ibo thng ngn li, nhng rt t ai nghe v cn mi nhit lit bn tn vi nhau sau khi nghe
ngi da trng bo s ti vi h. H u c ng nh vy.
ng lc mt ng lo bo mun hi mt cu. Hi rng: N Th Thn vi Thn trn Tri tc
thn Sm St Amadiora, thn no l thn ca cc ngi? Hay l cn thn no khc na?.
Ngi thng ngn ni vi ngi da trng, v ngi ny p lin:
- Tt c cc thn m ng k ra khng phi l thn. Ton l nhng ngy thn gt gm bo cc ng
git ngi ng loi v git tr em v ti. Ch c mi mt v thn chn chnh v Ngi lm ch c t,
c tri, cc ng v ti, ht thy chng ta.
Mt ngi hi:
- Nu chng ti b thn ca chng ti m theo thn ca cc ng, cc thn v t tin chng ti khng
c cng l na, s ni gin, lc ai che ch cho chng ti?
Ngi da trng p:
- Thn ca cc ng khng sng, khng lm hi cc ng c, ch l nhng cc g thi.
Nghe ngi thng dch li ri, cc ngi Mbata ci r, ch nho. H ngh bng: Ti in nn
dm ni rng Thn Ani, Thn Amadiora khng lm hi ai c. V Idemili, Ogwogwu cng vy na
? Ri vi ngi bt u b i ni khc.
Cc nh truyn gio bt u ht. iu ht vui v nhp nhng ca Tn Gio lm rung ng nhng
t lng yn lng v chng ca ngi Ibo. Ngi thng ngn ging ngha mt khc ht v mt s
thnh gi ng yn, cm ng. Khc ht k chuyn my anh em nh n sng trong cnh ti tm, s
st khng c bit lng yu ca Cha. Trong khc c ni ti mt con cu lc trong min i ni, xa
ca nh Cha v khng c ngi chn cu sn sc.
Ht xong, ngi thng ngn ni ti ng con trai ca Cha, tn l Jesu Kristi, Okonkwo s d ng
li l hy vng ngi lng s ui ti i hoc qut cho chng mt trn, bn ct ting:
- Chnh ming cc ch mi ni rng ch c mi mt v thn, by gi cc ch li ni con trai v thn
. Vy thn ca ch c v ?
m ng tn thnh.
Ngi thng ngn hi ngng, lng tng p:
- Ti u c ni rng Cha c v.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Anh chng a gin lc ny chen vo.

- t anh ni rng Cha cc anh c mt con trai m, vy th phi c v, v c v chng cha con
u phi c t.
Nh truyn gio lm b khng ti anh chng , ging v Tam-V-Nht-Th. Nghe xong,
Okonkwo tin chc rng ng ta in, nhn vai, i gy ru k cho bui chiu.
Nhng c mt thanh nin nghe m say m. Ngi thanh nin chnh l Nwoye, con trai c ca
Okonkwo. Khng say m v l lun in khng Tam-V-Nht-Th - n c hiu g u - m say m v
ci th v ca tn gio mi i su vo lng n. Khc ht v my anh em s st ngi trong bng
ti, hnh nh gii p c mt thc mc m h nhng dai dng bao lu nay m nh tm hn ngy
th ca n: thc mc v nhng a tr sinh i khc trong bi cy v thc mc v v th tc git
Ikemefuna. Khc ht trn ngp tm hn khao kht ca n v n thy nh trong lng, y nh nhng
git ma tan trn mt t kh rang ca tri t thoi thp, hn hn vy. Tr c th lu ca n ngc
nhin v cng.
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Chng 17
Bn nm m u, cc nh truyn gio ng ngay sn ch, ri sng dy v lng ging Phc m. H

hi ai l vua trong lng, ngi ta p rng khng c vua, m ch c nhng v ho mc, cc thy php,
cc b lo.
Sau s no ng ngy u, khng d g mi cc v ho mc v cc b lo t hp li c. Nhng cc
nh truyn gio chu kin nhn v sau cng c cc nh cm quyn trong lng Mbata tip n. H
xin mt khu t ct gio ng.
Th tc no, lng no cng c mt khu Rng c chn nhng k cht v c bnh, nh bnh ci,
bnh u ma, m cng cha cht cc ngu tng, ba php ca cc thy ba khi h cht. Vy
Rng c l ni ca cc ma qui rng rn. Cc nh cm quyn Mbanta cho cc nh truyn gio mt
khu rng nh vy. Khng mun h trong lng, tng cho khu th ch c k in mi nhn.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Khi bn bc vi nhau, Uchendu bo cc b lo cc hng chc:

- H xin mt ming t ct n th, th chng ta s cho h mt ming (C ngng li, c ting lo
xo ngc nhin v khng tn thnh). Chng ta s cho h mt ming t trong Rng c. H khoe
rng thng c Thn Cht. Chng ta cho h mt chin trng thc s xem h tr ti.
Mi ngi ci v gt u, cho mi cc nh truyn gio li. Khi bn ny li, h bo h th thm
vi nhau mt cht. Ri h cho bn truyn gio mt khu ln trong Rng c, ln bao nhiu ty . H
ngc nhin lm sao khi thy cc nh truyn gio cm n h ri vui v ca ht.
Vi b lo bo:
- H cha hiu, nhng sng mai, ti khu t h s hiu.
Ri cc c ra v.
Vy m sng hm sau, bn ngi in khng bt u dn dp mt phn khu rng ct nh ch.
Dn lng Mbanta chc chn ch trong bn ngy bn h s cht ht. Ngy u tri qua, ri ti ngy
th hai, th ba, th t cng tri qua na, h vn sng nhn. Mi ngi ngc nhin v cng. Th ny
th ra ba ca ngi da trng c sc mnh phi thng tht. Ngi ta bo h eo knh mt thnh th
trng thy c ma qu v ni chuyn c vi ma qu. t lu sau h d c ba ngi theo o.
*
*
Nwoye b tn gio mi quyn r ngay t ngy u, nhng gi kn trong lng, khng ni cho ai
hay. N khng dm li gn cc nh truyn gio qu, v s cha. Nhng mi khi bn li thuyt gio
gia tri, ti sn ch hay sn chi ca lng th Nwoye u ti nghe. V n bt u bit c vi
chuyn gin d bn k.
Ngi thng ngn tn l Kiaga, by gi coi v on thiu nhi, bo:
- Chng ti ct c mt gio ng ri.
Ngi da trng tr v Umuofia, ni ng ta lp i bn dinh, v u u ng hn li thm gio
ng ca Kiaga Mbanta.
Kiaga bo:
- Chng ti ct c mt gio ng ri, v mun rng t nay, c by ngy mt ln, cc anh em
li phng th ng Cha chn chnh.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Ngy ch nht sau, Nwoye i qua, i li my ln trc cn nh nh bng t , mi r, m khng

can m bc v. N nghe thy ting ht trong v mc du ch c mt nhm ngi m ging
ht cng vang ln, vui v, t tn. Gio ng ct trn mt ch rng tha hnh trn, ta nh ci ming
h ra ca Rng c. Ci ming s ngm li, hai hm rng php vo nhau chng? i qua i li my
ln trc gio ng ri Nwoye tr v nh.
Dn lng Mbanta u bit rng thn v t tin ca h i khi rt kin nhn, c cho mt k no
tip tc khiu khch mnh. Nhng trong nhng trng hp , cc v c gii hn l by tun
ch, tc hai mi tm ngy. Qu gii hn , th khng cho k no khiu khch na. V vy trong
lng, s xn xao, kch thch tng ln khi gn ti tun th by, k t khi bn truyn gio bng b
ct xong gio ng trong Rng c. Dn lng tin chc th no bn cng b thn qut cht, ti ni
mt hai k mi v o, cng m s, tm b tn ngng mi trong t lu.
Sau cng ti ngy m tt c cc nh truyn gio ng l phi cht. Nhng h vn sng, li ct thm
mt cn nh mi bng t , mi r, cho ng Kiaga, ngi dy o cho hi. Tun l , h d thm
mt nhm ngi v o na, v ln u tin, c c mt ngi n b. Nneka v ca Amadi mt
ch rung phong lu. Nng c mang, sp ti thi sinh .
Nneka c mang bn ln ri, ln no cng sanh, nhng ln no cng l nhng tr sinh i, phi ling
b v rng tc th. Chng v gia nh bn chng bt u ch bai nng d di, nn khng ru r g lm
khi hay nng trn i theo cc ngi Ki T gio. Th l thot n.
Mt bui sng, Amikwu, em con c con cu ca Okonkwo, t lng bn i v ngang qua gio ng
thy Nwoye trong m tn Ki T gio. Chng ngc nhin lm, v v ti nh ri, i thng li chi
ca Okonkwo v cho Okonkwo hay. Bn n b ni gin ln, ni ny ni n, nhng Okonkwo c
ngi yn, chng t v xc ng g c.
X chiu hm Nwoye mi v nh, v obi cho cha. Okonkwo khng p. Nwoye quay gt v nh
trong th Okonkwo bng ni cn in ln, nhy pht ti, tm ly c con, lp bp:
- My i u v h?
Nwoye c vng vy thot ra cho khi b nght th.
Okonkwo gm ln:
- My tr li tao i, trc khi tao git my.
Nwoye ng trn trn ng cha, chng ni chng rng. Pha ngoi bn n b la ht, nhng khng
Qu hng tan r
Chinua Achebe
dm v. C ting ngoi tri vng v.

- Bung ngay thng nh ra. in y h?
l ting ca Uchendu, cu ca Okonkwo.
Okonkwo khng p, nhng bung con ra, n b ra i v khng bao gi tr v na.
N li gio ng, ni vi ng Kiaga rng mun li Umuofia, ni m truyn gio da trng m
mt lp dy cc thanh nin Ki T gio tp c tp vit.
ng Kiaga rt i mng r, tng cu ny: K no qun cha m m theo ta th s c ban phc.
Ngi no nghe li ta l cha, m ta.
Nwoye khng hiu ht li . Nhng n mng c xa cha. Sau ny n s v vi m v cc em v
s thuyt phc h theo tn gio mi.
m , Okonkwo ngi trong chi, mt mng lung nhn ngn la ci, m nh li chuyn . ng li
ni gin ng ng, mun vc ci ra li gio ng, qut sch ci bn bng b thn thnh tin
. Nhng suy i ngh li, ng cho rng Nwoye khng ng cho ng nh nhau vi ti kia v n.
ng rn r trong lng: ti sao cc thn linh li bt chnh ng, Okonkwo ch khng phi mt ngi
no khc, phi ci ti c mt a con trai nh vy? R rng l ti thn bn mng ca ng ri. Nu
khng th lm sao ging c tai ha ca ng, phi xa qu m b y li y, ri by gi a con trai
khn nn li n nh vy. By gi c th gi suy ngh, ng cng thy ti ca n ln qu: b
nhng thn ca ng cha m i theo ci bn n ng m nh n b, cc tc nh nhng con g mi
gi kia, tht l nh nhuc, kh n cng cc. Th tng tng khi ng mt i, bao nhiu a con
trai ca ng theo ci thng khn kip Nwoye m b ng b ng vi! Ngh ti Okonkwo thy
n lnh cng mnh, nh s b tuyt dit vy. ng thy mnh v ng cha mnh ng tm tm chung
quanh bn th, i con chu cng l m chng thy g c, ch thy tro tn ca thi trc, trong khi
cc con ng ng khn vi Cha ca ngi da trng. Nu s m xy ra th ng, Okonkwo, s
qut sch chng cho khi u mt t ny.
Trong lng ngi ta thng gi Okonkwo l ngn la bng bng. Ngi nhn ngn la, ng sc
nh ti tn . ng l ngn la bng bng. Lm sao li c th sinh mt a con trai i try, nhu
nhc nh thng Nwoye ? C l n khng phi l con ng chng? Khng! N khng th l con
ng c. V ng ngoi tnh. Phi cho m bit tay ng mi c! Nhng Nwoye ging ng
ni n, Unoka m. Okonkwo gt b i. ng, Okonkwo, c ngi ta gi l ngn la bng
bng. Lm sao li c th sanh mt a con trai m l n b? ci tui ca n ng ni danh khp
Umuofia nh can m, thng cc cuc u vt.
ng th di v nh t tnh thng hi ng, khc cy rc cng xo xo th di. Tc th
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Okonkwo m mt ra, hiu r c ri. Ngn la bng bng kia chy ri thnh tro lnh, v lc. ng li
th di na, no rut.
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Chng 18
Hi mi thnh lp, gio hi Mbanta gp vi cuc khng hong. Mi u th tc cho rng n khng
tn ti c lu. Nhng n vn tip tc sng v ln ln vng thm. Th tc bc mnh y - nhng
khng qu i. Nu mt bn efulefu quyt sng trong Rng c th mc k h. Vi li ngh cho cng,
bn ngi khng ai a , th c ch no l tng cho h bng khu Rng c? H cu sng
nhng tr sinh i b trong rng, iu c, nhng khng bao gi h dt chng v lng c. i vi
dn lng, nh vy cng chng c g thay i v ti tr sinh i b ling b u th vn y. D
nhin, N Th Thn s khng bt dn lng phi chu ly ci ti ca bn ngi truyn gio.
Nhng c mt ln, bn ngi ny th vt khi ranh gii. Ba ngi ci o v lng v ln ting
khoe khoang rng tt c thn linh ca lng ht thing, cht c ri, v h sn sng t cc n miu
thch cc thn .
Mt thy php trong lng bo bn h:
- Ti bay v t ci b phn ca m ti bay i.
Ngi ta tm nh ti ti xi mu. Sau v , trong mt thi gian lu khng c chuyn g xy ra
gia gio hi v th tc c.
Nhng c ting n rng ngi da trng chng nhng em li mt tn gio mi m cn lp mt
chnh quyn na. Ngi ta bo h dng Umuofia mt ch x ti, ch tm l che ch nhng
k theo tn gio h. Ngi ta cn ni h treo c mt ngi git mt nh truyn gio.
Nhng chuyn nh vy thng c nhiu ngi k, nhng dn chng Mbanta vn coi l nhng
chuyn hoang ng nn s giao thip gia gio hi v th tc vn bnh thng. Mbanta ny lm
Qu hng tan r
Chinua Achebe
g c chuyn git mt nh truyn gio, v ng Kiaga in khng vy ch c lm hi ai u, cn g m

phi git. Cn nhng k ng ta d d v o, th d bn cht tin, chng vn l ngi trong th
tc, ai git chng s phi bn xi i ni khc. V vy chng ai quan tm ti nhng chuyn v chnh
quyn ca ngi da trng, hoc nhng hu qu khi git nhng tn Ki T gio. Nu bn ny t ra
kh chu hn trc na th tng c chng ra khi th tc l m.
Cn gio hi nh kia hi ny mi lo gii quyt nhng kh khn ni b, nn khng gy ri g cho th
tc c. Ti khi h cho bn tin dn v o th mi s li thi mi bt u.
Bn tin dn, tc osu, thy tn gio mi chp nhn nhng tr sinh i v nhiu ci khc m th tc
gh tm khng km, ngh rng c l mnh cng c gio hi thu nhn. Th l mt ch nht n, hai
tn tin dn li gio ng. Ai ny xn xao. Nhng tn gio mi lm c nhiu vic ln lao nn
khi bn tin dn v gio ng, nhng ngi ci o trc cha b gio ng ngay. Ngi no
ngi st bn tin dn , ch ng dy, i ngi ch khc thi. Thc l mt php mu. Nhng php
mu ny ch ko di ti ht bui l. Tan l ton th tn ng dy phn khng, i ui bn tin
dn ra, nhng ng Kiaga ngn h li v bt u ging gii:
- Trc mt Cha, khng c s phn bit k n l v nhng ngi t do. Chng ta u l con ca
Cha, nhng ngi l anh em ca chng ta, chng ta phi tip n h.
Mt ngi ci o, bo:
- Thy khng hiu. Bn ngi ngoi o khi hay chng ta tip nhn bn osu th s coi chng ta ra g?
H s ci cho.
ng Kiaga bo:
- Mc cho h ci. Cha s ci h khi ti ngy Phn xt. Ti sao cc quc gia li ha in r v cc
dn tc li tng tng mt iu v ngha nh vy? Cha ngi trn cao kia s ci h.
Ngi ci o vn cha chu, li ni:
- Thy khng hiu. Thy dy gio l cho chng ti, c th ging cho chng ti c nhng iu v
tn gio mi. Nhng cn chuyn ny l chuyn chng ti bit m.
V ngi ging th no l mt osu.
Osu l mt k hin dng cho mt thn, mt vt c bit, ngoi l - sut i b ta-bu, cha truyn
con ni. Mt osu khng c ci mt ngi t do, m mt ngi t do cng khng c ci mt
osu. H l hng ngi h tin khng ai c ng ti, sng ring bit trong mt khu rng lng, gn
n Chnh. D h i u th h cng phi gi ci du hiu ca tp cp h tin ca h: m tc di, ri
b, d dy. i vi h, mt con dao co l mt ta-bu. Mt osu khng c php d mt cuc hi
hp ca cc ngi t do m cc ngi t do cng khng c chung nh vi mt osu. H khng
Qu hng tan r
Chinua Achebe
c mang mt chc v no trong bn chc v ca lng v khi cht s phi chn chung vi nhau
trong Rng c. Lm sao mt k nh vy c th l t ca ng Ki T c?
ng Kiaga bo:
- H cn c ng Ki T nng hn l anh v ti.
- Nu vy th ti xin tr v th tc.
Ni xong ngi i ra. ng Kaiga khng chu nhng b, v nh s cng quyt ca ng m gio
hi ng vng c.
Nhng ngi ci o cn do d, thy lng tin ca ng khng g lay chuyn c nn noi gng ng
m gi c o. ng ra lnh cho cc osu ct m tc di, ri b i. Mi u h s ct tc th s cht
mt. ng bo h:
- Nu cc anh khng chu ct b ci du hiu t gio ca cc anh th ti s khng cho cc anh v gio
ng. Cc anh s cht. Nhng ti sao li cht c? Th cng nh nhng ngi khc, h ct tc h
c lm sao u? Cc anh v h u do mt Cha to ra. M h rung b cc anh nh bn ci. Ci
tri vi Cha. Ngi ha cho tt c nhng ngi no tin Ngi, s c mt i sng vnh cu.
Bn t gio kia bo cc anh s cht nu lm vic ny vic n, ri cc anh s. H cng bo rng ti s
cht nu ti dng gio ng trn khu t ny. Nhng ti c cht khng? H cng bo rng nu ti
sn sc cc tr sinh i, ti s cht. M ti vn cn sng y. H ton l ni lo. Ch c li ca Cha
mi ng.
Hai osu ct tc v chng bao lu thnh nhng tn trung kin nht ca tn gio mi. Hn na,
hu ht cc osu khc Mbanta u noi gng h. S thc, chnh mt ngi trong bn h v qu
hng, mt nm sau, git con mng x linh thing, s gi ca Thy Thn, m gy mt cuc xung t
d di gia gio khu v th tc.
Con mng x cha ny l con vt c tn sng nht Mbanta v cc th tc chung quanh. Ni vi
n, ngi ta phi gi l Cha chng con, n mun i u th i, c khi v c ging ngi ta nm
na. N n chut, c khi nut c trng g. Nu mt ngi trong th tc v git mt con mng x
cha th phi lm l t ti, ri lm m ma linh nh cho n, y nh m ma mt v ho mc. Khng
c mt l no trng tr mt k c tnh git mng x, v khng ai cho rng mt vic nh vy c th
xy ra c.
M c l t xa ti nay cha h xy ra mt chuyn nh vy. Mi u th tc quan nim theo cch .
Cha thy ngi no git mng x. Chnh cc tn Ki T gio gy ra s th ny.
D sao th cc nh cm quyn v cc b lo Mbanta cng hp nhau quyt nh phi hnh ng
Qu hng tan r
Chinua Achebe
ra sao. Nhiu ngi hng hi ni mt hi lu. H c tinh thn mun gy chin ri. Okonkwo bt
u d vo vic lng bn qu ngoi, tuyn b rng ci bn kh , m khng qut cho nn thn,
ui ra khi lng, th khng yn c.
Nhng cng c ngi ngh khc, v sau cng, kin ca bn ny thng.
Mt ngi trong bn h ni:
- Chng ta khng c ci tc chin u v cc thn linh ca chng ta. Vy by gi ng nn c gan
lm vic . Mt k git mng x linh thing trong chi ca hn th l chuyn ring gia hn v
thn. Chng ta khng mc kch chuyn . Nu chng ta xen vo gia thn v k c ti th chng ta
c th b v ly, thn p n m p nhm vo chng ta. C k no bng b th chng ta lm g?
Chng ta c bt ming n li khng? Khng. Chng ta bt tai chng ta khi phi nghe. Nh vy l
khn.
Okonkwo bo:
- Chng ta ng hnh ng nh nhng k hn nht! Nu mt ngi v chi ti ri i tin trong
th ti lm g? Ti c nhm mt li khng? Khng. Ti ly cy gy p vo u n ch. Xng ng
lm con ngi th phi hnh ng nh vy. Nhng k kia ngy no cng trt nhng d dy ln u
ln c chng ta, m Okeke bo chng ta nn lm ng nh khng thy.
Okonkwo pht ra mt thanh m t s gh tm. ng ngh: Th tc ny ch gm ton bn n b.
bn ni ng, Umuofia c bao gi m xy ra chuyn nh vy c.
Mt ngi khc bo:
- Okonkwo ni c l y. Chng ta phi lm ci g ch. Chng ta phi ty chay h. Nh vy h lm
by, chng ta s khng chu trch nhim.
Mi ngi u ni ri sau cng ngi ta quyt nh ty chay bn theo Ki T gio. Okonkwo nghin
rng, t tm.
*
*
m mt ngi rung mt ci chung i khp lng Mbanta tuyn b rng k no theo tn gio mi
t nay khng c d vo s sinh hot v hng nhng c quyn ca th tc na.
S ngi theo Ki T gio lc ny tng, hp thnh mt cng ng n ng, n b, con nt, ht
thy u t tin, t ph. ng Brown, nh truyn gio da trng, li thm h u u, bo h:
- Khi ti ngh rng Ht mi gieo ln u y cha y mi tm thng, m kt qu nh vy th ti
Qu hng tan r
Chinua Achebe
phi ngc nhin v s thnh cng ca Cha.

Hm l ngy th t trong Tun l Thnh, v ng Kiaga bo n b em t , phn v nc
li t li tng gio ng, chun b cho l Phc Sinh; n b chia lm ba bn lm nhng cng
vic . H i t sng sm, ngi th em v xung sng mc nc, k th vc cuc v thng li
hm t ca lng, k th li hm phn.
ng Kaiga ng cu nguyn trong gio ng th nghe thy ting n b eo o, gin d. ng vi
vng cu nguyn cho mau ra coi xem c chuyn g. Bn n b tr v gio ng, trong v
khng c mt git nc no c. H bo bn thanh nin trong lng cm roi ui h, khng cho h
xung sng. Lt sau, bn n b i ly t , cng v khng. Vi ngi b qut mnh. Bn i ly
phn cng tr v k li nh vy.
ng Kiaga hoang mang, hi:
- Th l ngha g vy?
Mt ngi n b p:
- Lng ty chay ti ti, t ti ti ra ngoi vng php lut. Ngi g chung i rao nh vy
m qua. Nhng u c ci l cm ngi ta xung sng ly nc hoc li hm t, hm phn.
Mt ngi n b khc bo:
- H mun hi chng mnh. Mun cm chng mnh li ch. H ni vy.
ng Kaiga va tnh sai ngi v lng ku nhng ngi n ng ci o ra th thy h ng xa ti.
D nhin, ban m h nghe li rao ca ngi g chung, nhng t hi cha m sinh ra, c bao gi
h thy ci chuyn cm n b xung sng mc nc u.
H ni vi bn n b:
- i, chng ti s i theo cc ch, xem ti hn nht lm g.
C ngi vc theo nhng cy gy ln, c ngi li xch c ra i na.
Nhng ng Kiaga ngn h li. ng mun bit ti sao h b dn lng ty chay.
Mt ngi p:
- H bo v Okoli git con mng x linh thing.
Mt ngi khc bo:
- Khng ng. Chnh Okoli bo khng phi vy.
Okoli khng c p. Hn b bnh t m trc, v tri cha sng th hn cht. Ci cht
chng t rng thn linh thing tht, c th t mnh chin u, vy th th tc khng c l do g
uy hip cc ngi theo o Ki T gio na.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Chng 19
Nhng trn ma ln cui cng . Hi ny l hi ngi ta nn t xy tng. Khng th lm

sm hn c v lc ma ln qu, tri ht cc ng t nn; m cng khng th lm tr hn v s
nhm ma d khoai, d khoai xong th ti ma nng.
Ma ny l ma d khoai cui cng ca Okonkwo Mbanta. Th l gn ht by nm b ph m mt
nhc y. Tuy ti qu ngoi, Okonkwo cng lm n thnh vng y, nhng Umuofia bn qu
ni, lm n tt cn pht t hn, bn ngi ta bo dn v hiu chin. V trong by nm , ng
ln c nhng a v cao nht trong lng ri. V vy ngy no b y l ng tic ngy y. B con
bn ngoi c x vi ng rt tt, ng mang n h. Nhng ng vn l b y. a con u tin sanh
ni t khch ny, ng t tn l Nneka - M cao c hn ht - t lng qu mn b con bn ngoi.
Nhng hai nm sau, sanh a con trai, ng t tn l Nwofia, c ngha l Sanh ti ni ho lnh.
Bt u qua nm cui cng, Okonkwo gi tin v cho Obierika, nh dng trc cho hai ci chi,
trong tri c ca ng gia nh v tm trong khi ct nhng ci chi khc v bc tng ro.
Khng th nh ngi khc ct ci obi v tng ro cho mnh c. Nhng ci phi ch thn
mnh ct ly nu khng c hng ca cha.
Khi nhng trn ma cui cng bt u , Obierika nhn ngi cho hay rng ct xong hai ci
chi, v Okonkwo chun b ht ma xun th v. ng mun v cho sm hn, ct tri cho xong
trc ma ma nm , nhng nh vy l v trc khi ht hn lu y, khng c. Cho nn ng
kin nhn i ti ma nng mi v.
Ma nng ti chm. Ma nh ht hn, sau cng ch cn nhng git pht pht, nghing nghing. i
khi ng ma m nng v gi hiu hiu thi. Th ma d chu, ht rt mn. Cu vng bt u hin
ra, c khi hai ci cng hin mt lc, nh m vi con, mt ci tr p, ci kia nh mt bng gi, m
m. Ngi ta gi cu vng l mng x ca tri.
Okonkwo ku ba ngi v li, bo chun b mt tic ln t n b con bn ngoi, trc khi ra i.
Ekwefi cn dnh ngoi rung mt t khoai m t trc ma. Hai ngi v kia khng cn cht
Qu hng tan r
Chinua Achebe
no, khng phi v h lm bing m v h ng con. Vy Ekwefi s lo cung cp bnh trng, cn hai
ngi kia cung cp nhng th khc nh c xng khi, du k, h tiu cho mn canh. Okonkwo s lo
v tht v khoai mi.
Sng hm sau Ekwefi dy sm, cng vi con gi l Ezinma v con gi ca Ojingo ra rung o
khoai m. Mi ngi mang mt ci r di, mt ci ra cht thn cy m v mt ci cuc nh
o c. May lm sao, m trc ma nh, nn t khng cng lm.
Ekwefi bo:
- Ch o mt lc l c d dng.
Ezinma bo:
- Nhng l cn t. (Em i r ln u, tay khoanh trc ngc. Em thy lnh). Con khng mun
nc lnh chy tng git xung lng. i cho mt tri ln, l kh ri hy o th hn.
Obiageli t tn cho Ezinma l Mui, v em ni em khng thch nc. B ch s tan trong nc
sao?
Cng vic lm d dng, nh Ekwefi ni. Ezinma dng mt cy gy di lc mnh mi cy ri mi
ci xung cht v nh c. C khi khng cn phi o. H nm mt khc li trn mt t, ko mnh,
t bung ln, r ku rc rc di, li c ra.
Khi o c mt ng kh ln ri, h ch lm hai chuyn xung sng, ti mi ngi n b
o sn mt l khoai m ln men.
Obiageli bo:
- Nhng c ny non, ch bn hay ba ngy l dng c ri.
Ekwefi bo:
- Khng non lm u. Rung ny ti trng gn hai nm. t xu nn c nh y.
*
*
Okonkwo lm ci g cng ng hong. Khi ngi v hai Ekwefi bo hai con cu con cng ba
tic ri, ng ry: bit g m ni.
- Ti mun lm mt tic ln v ti c sc m. Ti khng mun sng b sng m chi tay bng
nc ming. Bn ngoi ti i vi ti t t, ti phi t ra bit n ch.
Th l h git ba con cu con v v s g. Ln nh mt tic ci vy. C mn foofoo, mn canh
khoai mi, mn cho egusi, cho tht c v ru k.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Tt c nhng umunna u c mi, tt c nhng con chu c t Okala sng hi hai trm nm trc.
Ngi gi nht trong ci h ln l c Uchendu, cu ca Okonkwo. Ngi ta a c tri cola
p b, v c khn vi t tin, xin ph h cho con chu. Chng con khng cu c giu c, v
ngi no khe mnh v c con th s giu c. Chng con khng cu c nhiu tin hn m cu
c nhiu b con hn. Chng con hn loi vt ch bit b con, h hng. Mt con vt h nga
sn th c n vo thn cy, cn ngi th nh b con gi cho. ng c bit cu nguyn cho gia
nh Okonkwo. Ri ng p tri cola, ling mt mnh xung t mi t tin hng.
Khi cc tri cola chuyn tay khp vng ri, v con Okonkwo v cc ngi gip bt u bng thc
n ln. Ti con trai th bng cc bnh ru k. Thc n v ru h, ti ni nhiu ngi hut gi, t
v ngc nhin. Khi mi ngi ngi vo ch ri, Okonkwo ng dy tha:
- Ti xin mi b con c bc nhn cho tri cola nh ny. Khng phi tr n b con gip ti
trong by nm nay u. Con lm sao tr c sa ca m. Ti mi b con ti ch c ci vui gp
g nhau thi.
Mn canh khoai mi c dn ra trc ht v mn nh hn mn foofoo, v cng v khoai mi bao
gi cng quan trng hn ht. Ri ti mn foofoo. C ngi n n vi mn cho egusi, c ngi n
vi cho tht, c. K , ngi ta ct tht phn pht cho mi ngi mt phn. Ngi ln tui trc,
ngi nh tui sau, ng dy lnh phn. Khi pht ti phn ngi no vng mt, khng th ti
c, th ngi ta ring ra s mang biu ti nh ngi .
Trong khi ung ru, mt ngi vo hng gi nht trong umunna ng dy cm n Okonkwo:
- Nu ti ni rng chng ta khng ng c mt ba tic ln nh vy th chng ha ra chng ta khng
bit rng chu Okonkwo ca chng ta vn rng ri sao. Chng ta u bit iu ch, v on rng
tic s ln. Nhng by gi mi bit tic cn ln qu iu mnh on na. Cm n chu. c ao ht
thy b con s c nhn gp mi nh vy na. Thi ny th h tr t cho l khn hn ngi gi,
m c thy mt ngi (nh Okonkwo) gi ng tc l xa, th tht l ng mng. Mt ngi mi
h hng li n ung u phi l b th cho h khi i. Nh ai m chng c n. Khi chng ta t
hp nhau sn lng di nh trng u phi l ngm trng. nh mnh cng ngm trng c
m. Chng ta t hp l v b con nn t hp vi nhau. B con chc t hi ti sao ti li ni vy. Ti
ni vy v ti ngi cho th h tr, cho cc chu y (C a tay vy vy pha c nhiu thanh nin
ngi). Cn nh ti, ti chng cn sng bao lu na, cng nh c Uchendu, Unachakwu v Emofo.
Ti ngi l ngi cho bn tr cc chu, v cc chu khng bit tnh gia tc c sc mnh ra sao. Cc
chu khng bit c ch mt mnh mnh ct ting ni th hu qu s ra sao. Mt t gio kh
dng c s y.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
By gi ngi ta c th t b cha v anh em. Ngi ta c th nguyn ra thn thnh ca t tin, nh

mt con ch sn thnh lnh ha in quay li cn ch. Ti ngi cho cc chu y, ngi cho th tc
chng ta. (C quay tr li, ni vi Okonkwo): Cm n chu, nh chu m c cuc hi hp ny.
Chinua Achebe
Qu hng tan r
PHN TH BA - Chng 20
By nm xa th tc qu l mt thi gian di ng ng. Ch ca ta u c m i ta. Khi ta i

th c ngi khc ng dy ti chim lin. Th tc nh mt con rn mi, h ct ui th mc ra khc
ui khc lin.
Okonkwo bit nh vy. ng bit rng mt ch trong m chn hn thing eo mt n x kin
trong th tc. Mt c hi ch huy th tc hiu chin ca ng tn cng tn gio mi bnh trng,
theo li ngi ta ni. mt my nm nu khng th c th ln c nhng ci chc v cao nht
trong th tc. Nhng c vi ci mt mt c th vn hi li c. Ln hi hng ny phi rc r, lm
cho c dn lng ch ti, v ng s rng g li by nm b ph.
Ngay t nm u b y qu ngoi, ng chun b cho cuc hnh hng ny ri. Vic u tin
ng s lm l xy dng li dinh c cho lng ly hn. ng s ct mt ci lm ln hn trc, ct thm
chi cho hai ngi v mi ci na. Ri ng s tp cho cc con trai v on ozo cho thin h thy
cnh ph qu ca ng. Ch nhng ngi thc sang trng trong th tc mi lm c nh vy. Dn
lng s knh trng ng, ng s nhn chc cao nht trong min, iu ng tin chc ri.
Trong my nm lu y, cng ngy ng cng thy rng thn bn mng ca ng c th n b cho
ng tai ha trc kia. Khoai mi ca ng tng ln nhiu, chng nhng ti qu ngoi, ngay c
Umuofia na v , bn thn ca ng vn mi nm phn pht cho ngi ta lm r.
Ri xy ra chuyn au lng v a con trai ln. Mi u, ng tng khng can m chu ni,
nhng ng vn kin nhn, rt cuc thng c ni kh tm. Cn nm ngi con trai na, ng s dy
Qu hng tan r
Chinua Achebe
chng theo tc ca th tc.

ng cho ku nm ngi con trai li obi ngi gn ng, a nh nht mi bn tui v ng bo:
- Cc con thy ci ti ca thng anh cc con y. T nay n khng cn l con ca cha na, cng
khng cn l anh ca cc con na. Cha mun rng con trai ca cha th phi l hng nam nhi, hin
ngang i trong m dn chng. Nu cc con c a no mun lm n b th n nn i theo thng
Nwoye ngay by gi cha c th nguyn ra n khi cha cn sng. Khi cha cht ri m cc con
phn li cha th cha s hin hn v b c y.
Okonkwo rt mng v pha cc con gi, lun lun tic rng Ezinma khng phi l con trai. Trong
m con, ch c mt mnh n l hiu c tnh tnh ng. Tnh thin cm gia hai cha con cng ngy
cng tng.
Ezinma ln ri v thnh mt thiu n p nht Mbanta, bn qu ngoi. Ngi ta gi em l
Thy tinh p, nh hi xa ngi ta gi m em. a nh hi xa hay au m thng lm cho m
lo lng kh s, nay bin i mt cch gn nh t ngt, thnh mt thiu n di do sinh lc, vui
v, hot bt. Cng c lc nng ru r, n ni dm dng vi mi ngi, nh mt con ch mun cn ai
vy. Lu lu nng tri tnh nh vy, m chng hiu ti u. Nhng nhng lc rt him m ch mt
lt l qua; v trong khi gt gng quu c, ngi duy nht nng chu c l cha nng.
Nhiu thanh nin v ph gia ng tui li cu thn vi nng. Nng t chi ht v nghe li cha. Bui
ti , cha nng ku nng v bo:
- y c nhiu ngi ng hong v giu c, nhng cha mun rng khi no chng mnh v qu ni
Umuofia ri con hy ly chng.
ng khng ni thm g na. Nhng Ezinma hiu r ngh ca ng v on c cu ngm cha
nhng g ri. V nng ng vi cha.
Okonkwo ni thm:
- Em con, Obiageli khng hiu c cha u. Con ging cho n nghe.
Tui tuy sut sot nhau, nhng Ezinma c nh hng ln ti Obiageli. Nng ging cho em hiu ti
sao cha nn c chng vi v Obiageli cng nhn l phi. V vy c hai u t chi nhng m cu
hn Mbanta.
Okonkwo ngh bng: Phi chi n l con trai. Ci g, nng cng hiu r. C ngi con no khc ca
ng on c ca ng nh nng u. C hai ngi con gi dim l ti tui g chng, th ln ny
v Umuofia, tt c mi ngi ch ti. Nhng con r tng lai ca ng s l nhng ngi c
quyn th trong th tc. Bn ngho v v danh tiu tt u dm bn mng ti.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
*
*
Umuofia hon ton thay i trong by nm Okonkwo xa qu hng. Gio hi ti v lm cho

nhiu k lm ng lc li. Khng phi ch ring nhng k tm thng v bn tin dn osu, m cn
c c mt vi ngi c danh vng theo tn gio mi na. Tc nh trng hp ca Ogbuefi Ugonna
c c hai chc v trong lng ri m cng nh mt thng in, ct t ci vng chc phn c
chn ri ling i nhp bn theo Ki T gio. Nh truyn gio da trng vinh hnh v ng ta lm v
ng ta l mt trong nhng ngi u tin Umuofia c nhn php ban Thnh Th, m ngi Ibo
gi l Ba Thnh. Ogbuefi Ugonna tng ba s c n ung v ch khc cc ba tic lng l
c tnh cch thing ling hn th thi. V vy ng ta b ci sng ung ru vo trong ci y bng da
d ti gio ng.
Nhng ngoi gio ng ra, ngi da trng cn lp mt chnh ph na, dng mt ta n, cho y
vin ca khu x n mc du chng bit cht g. C bn s gi ca Triu nh bt phm nhn ti x.
Nhiu s gi t Umuru li; Umuru trn b con Sng Ci, l ni m ngi da trng ti ng trc
ht, lu ri, thnh lp trung tm tn gio, thng mi v chnh quyn ca h. Dn chng Umuofia
ght cay ght ng bn s gi v h l ngoi nhn, m li vnh vo tn bo. Ngi ta gi h l
bn kotma v h bn qun ct mu tro, v h cn c thm ci tn l t-mu-tro na. H gc khm
ng cht nch nhng ngi vi phm php lut ca ngi da trng, chng hn nh ling nhng
tr sinh i vo rng, hoc c hip cc ngi theo o Ki T. Bn kotma nh p nhng phm nhn
, bt h lm vic mi bui sng: qut dn khu vc ca chnh quyn, kim ci cho y vin da trng
v cc s gi Triu nh (Anh). Trong s phm nhn c vi ngi c chc tc, ng l khng phi
lm nhng cng vic tin , sinh lng on hn, v than th rng phi b cng vic ng ng.
Bn tr va pht c bui sng bng chic ra va ht theo nhp:
Thng kotma c t mu tro,

Ch ng lm tn n l.
Thng da trng chng bit cc kh.
Ch ng lm tn n l.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Bn s gi Triu nh khng thch ci tn t-mu-tro nn nh p h. Nhng bi ht cng lan khp

Umuofia.
Okonkwo ru r ci u nghe Obierika k li nhng chuyn , ri ni m gn nh t hi mnh:
- C l ti xa qu lu qu. Nhng ti khng lm sao hiu c nhng iu anh ni . Dn tc mnh
ra sao vy? Ti sao m mt tinh thn chin u i?
Obierika hi:
- Anh khng nghe ni ngi da trng san phng Abame ra sao ?
Okonkwo p:
- C, ti c nghe, nhng ti cng nghe ni rng dn Abame nhu nhc v ngu ngc. Ti sao h
khng chng c li? H khng c sng v ra ? Chng ta m t so snh vi ti Abame th chng
ha ra hn nht ? ng cha h u dm chng li ng cha chng ta. Chng ta phi nh ui ti
ngoi nhn ra khi x mi c.
Obierika ru r p:
- Tr qu ri. Ngi ca chng ta, c con ci chng ta cng i theo phe ngoi nhn ri. H theo tn
gio ca chng v gip chng duy tr chnh ph chng lp nn. Nu ch ui ngi da trng ra khi
Umuofia th l vic d. Ch c hai a. Nhng cn nhng ngi lng theo tc l ca chng v
c chng giao cho quyn hnh? H s li Umuru v dt lnh trng li, v chng ta s nh Abame
thi. (ng ngng li mt lt ri ni thm): Ln cui cng ti li thm anh Mbanta, ti k cho
anh nghe chng treo c Aneto ra sao ri.
Okonkwo hi:
- Th ri v tranh kin ming t ra sao?
- Nnama tng nhiu tin hn cho bn s gi v cho tn thng ngn ca ngi da trng nn ta n
ca ti x cho Nnama thng, ming t phi tr v cho gia nh Nnama.
- Ngi da trng c hiu tc l v t ct ca ta khng?
- Lm sao h hiu c, ngay ngn ng ca mnh h cng khng bit. Nhng h ch phong tc ca
chng ta by b; m chnh nhng anh em ca chng ta theo tn gio h ri cng ch phong tc ca
chng ta by b. Anh ngh coi, lm sao chng mnh c th chin u c khi m chnh anh em
chng ta cng chng li chng ta? Thng da trng qu quyt lm. Chng ta thy n ngu ngc m
ci v cho php n . By gi n chinh phc c anh em ca chng ta v th tc khng cn
on kt nh mt ngi hnh ng na. N ct nhng dy kt cht chng ta vi nhau v chng
ta tan r.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Okonkwo hi:
- Chng lm cch no m bt ri treo c Aneto c?
- Trong cuc tranh ginh t ct, Aneto git Oduche ri trn li Aninta khi b Th Thn trng tr.
Vic xy ra khong tm ngy sau cuc chm ln, v Oduche b thng nhng cha cht ngay, by
ngy sau mi cht. Nhng mi ngi u bit th no hn cng cht, v Aneto thu thp ca ci
c, chun b trn. Nhng ti theo Ki T gio cho thng da trng hay v thng da trng phi bn
kotma li bt Aneto. N giam Aneto v tt c nhng ngi ln trong gia nh Aneto. Sau cng,
Oduche cht, Aneto b ti n a li Umuru v treo c . Cn nhng ngi kia c th ra,
nhng ti nay h vn cha hon hn, k ni au kh ca h c.
Obierika ni xong, hai ngi ngi lm thinh mt lc lu.
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Chng 21
Umuofia c nhiu n ng v n b khng on ght ch mi nh Okonkwo. Ngi da trng

em ti mt tn gio in khng thc y, nhng cng dng mt trung tm thng mi v ln
u tin, ru k v tri k thnh nhng vt c gi tr, v tin bc chy v Umuofia nh nc.
Ngay v phng din tn gio, cng cng ngy cng c nhiu ngi ngh rng xt cho cng, tn gio
mi khng phi l v ngha hn, tuy in khng qu c nhng cng c ci g ta ta nh mt th
khun php.
S d dn chng c thin cm nh vy l nh ng Brown, ngi truyn gio da trng. ng ta rt
cng quyt cm tn gy s phn n ca th tc. C mt tn rt kh ngn cn c, tn l
Enoch, con trai thy php gi vic th thn Rn. C tin n rng Enoch git v n tht con rn
thn v b cha nguyn ra.
ng Brown chng thi qu hng hi , bo bn tn cng quyt ca ng rng ci g cng c
th lm c, nhng khng phi ci g cng nn lm. ng khng ch p tn ngng ca th tc, nn
Qu hng tan r
Chinua Achebe
th tc trng ng. ng li lm quen, giao du vi vi ngi c danh vng trong th tc, thng i thm
cc lng bn, v c mt lng n tng mt chic ng voi chm tr, ngha l c trng nh mt
nhn vt c chc v. Mt ngi quyn qu trong lng tn l Akunna, cho mt ngi con trai theo
ng hc trong trng da trng do ng lp.
Mi khi li lng , ng gh v obi ca Akunna, ni chuyn v tn gio hng gi vi Akunna, nh
mt ngi thng ngn. Khng ngi no thuyt phc c ngi kia ci o, nhng h hiu c
tn ngng ca nhau hn.
Mt hm, Akunna bo ng Brown:
- ng bo c mt v Cha ti cao, duy nht to ra tri, t. Chng ti cng th v Cha m chng
ti gi l Chukwu. Ngi to ra c th gii v cc v thn khc.
ng Brown bo:
- Khng c v thn no khc. Chukwu l v Thn duy nht, cn ht thy u l ngy thn ht. ng
c o mt khc g, nh khc ny (ng ta tr my ci x nh lng lng nhng tng Ikenga chm
tr ca Akunna) ri ng gi l thn. Nhng cng vn ch l mt khc g.
Akunna p:
- Phi, ng l mt khc g. Nhng chnh ng Chukwu to ra cy m ngi ta cht c
khc g , v cng chnh Ngi to ra nhng thn nh hn, thp hn, lm S gi cho Ngi,
lm trung gian gia Ngi v chng ti. Th cng nh ng vy. ng lm ch gio hi ca ng.
ng Brown ci:
- Khng. Chnh Cha mi l ch gio hi ca ti.
- Ti bit, nhng trn ci i ny, phi c mt ngi no ch huy nhng ngi khc ch. Phi c mt
ngi no nh ng ch huy y.
- Hiu theo ngha th v lm ch gio hi ca ti bn Anh kia.
- Ti cng mun ni vy. V ch huy gio hi ca ng bn x ng. ng y phi ng qua y lm s
gi. Ri ng cng li la mt s ngi lm s gi, tay sai cho ng. Hoc, nu ng cho php, ti xin
ly mt th d khc: ng y vin khu ny. ng y do quc vng ca ng phi qua.
Ngi thng ngn t sa li:
- H c N hong.
- N hong ca ng phi s gi qua y, tc ng y vin khu. ng ny khng th lm ht mi vic
c, la cc kotma lm ph t. ng Chukwu th cng vy. Ngi la cc thn thp hn gip
Ngi v cng vic ca Ngi nhiu qu, mt ngi lm khng xu.
ng Brown bo:
- ng khng nn coi Chukwu l mt ngi. Chnh v ng c nim nn mi tng tng rng
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Ngi cn c ph t. T hn na l cc ng dc lng th phng cc ngy thn m chnh cc ng to

ra.
- Khng phi vy. Chng ti cng vi cc thn thp hn , nhng khi cc v khng cu gip
chng ti c, chng ti khng bit khn vi ni u na th chng ti cu ti ng Chukwu. Hnh
ng nh vy l phi. Mun tip xc vi mt bc quyn qu th phi nh b h ca bc lm trung
gian. Nhng khi cc b h khng gip chng ta c th chng ta mi ngng v ngun hy vng
cui cng. B ngoi th c v nh chng ti cng vi cc thn nh nhiu hn, nhng khng phi vy.
ng hn l chng ti quy ry cc v nhiu hn, v ngi khng dm quy ry ng Ti cao. ng
cha chng ti bit rng ng Chukwu cao hn ht thy, cho nn nhiu c t tn con l Chukwu, c
ngha l ng cao hn ht.
ng Brown p:
- Trong li ng ni, c mt iu ng , l cc ng s ng Chukwu. Trong tn gio ca chng
ti, ng Chukwu ch nhn, ch t, v ai lm theo ch ca Ngi th khng c g phi s Ngi.
Akunna bo:
- Nhng khi chng ta khng lm theo ch ca Ngi th phi s Ngi ch. M ai bit chc c ch
ca Ngi ra sao? ch ca Ngi ln qu m.
Nh nhng cuc m thoi nh vy m ng Brown bit c nhiu v tn gio ca th tc, v ng ta
rt ra c kt lun rng tn cng thng tn gio th s tht bi. V vy ng ta ct mt trng hc
v mt dng ng Umuofia. ng chu kh i tng nh nn n dn lng cho con ti hc trng
ng. Nhng mi u h ch cho bn n l, i khi mt vi a tr bing nhc ti hc thi. ng
Brown nn n, bin bc, ri ng vai tin tri, bo rng sau ny nhng ngi cm quyn trong x s l
nhng ngi n ng, n b bit c bit vit. Nu th tc khng cho tr ti hc, th s c nhng
ngi t ni khc ti cai tr h. Th h thy ri y, ti Ta n bn x, y vin khu dng cc ngi
x khc ni c ting Anh. Hu ht nhng ngi ny t th trn Umuru ti, th trn xa tt trn
b Sng Ci, ni m ngi da trng ti ng trc ht.
Sau cng nhng l l ca ng Brown bt u c kt qu. Dn lng ti hc ng hn v ng khuyn
khch h, tng h o gi-l bng n mng v khn mt. Khng phi h u tr c; c vi ngi ba chc
tui hoc ln tui hn na. Bui sng h lm vic ngoi rung, bui chiu ti trng. V cng
chng bao lu dn lng bt u khen thuc ca ngi da trng cng hiu mnh. Trng hc ca ng
Brown mau c kt qu. Ch hc vi thng l thnh mt s gi ca Triu nh, c khi thnh mt vin
lc s na. Ngi no hc lu hn th thnh gio vin; c vi ngi lao ng Umuofia m c
giao cho vic d d dn lng vo o. Nhiu gio ng c xy ct cc lng chung quanh,
trng hc cng vy. Ngay t bui u, tn gio v gio dc ng tin. Hi truyn gio ca ng
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Brown thnh cng lin tip v nh lin lc vi chnh quyn mi, nn c thm uy tn mi. Nhng sc
khe ca ng ta suy gim. Khi mi c triu chng au, ng khng ti, sau cng ng phi ru r,
au lng t bit cc con chin ca ng.
*
*
Okonkwo v Umuofia u ma nng, ti ma ma sau th ng Brown v qu hng. Nm thng

trc, khi mi hay Okonkwo v, ng li thm lin. Hi Nwoye, con ca Okonkwo, by gi i
tn l Isaac, mi c ng gi ti hc ti trng S phm Umuru mi thnh lp. ng ta hy vng
Okonkwo hay tin s mng lm. Nhng Okonkwo ui ng ta i, li hm rng nu cn tr li
th s b xch c ling ra khi cng.
S hi hng ca Okonkwo khng v vang, ng ghi nh ng mong c. Qu thc, hai ngi con
gi dim l ca ng c nhiu ngi cu thn v chng bao lu, cc cuc mi manh bt u tin
hnh p ; nhng ngoi im ra, th tc c v khng c bit ch ti s hi hng ca chin
s ny. Trong khi xa qu, th tc thay i ti ni ng gn nh khng nhn ra c na. Tn gio
mi, chnh quyn mi, v cc ca tim thu ht cp mt v tinh thn ca dn chng. Cng c nhiu
ngi cho ch mi l xu xa, nhng ngay nhng ngi cng t ni ti, t ngh ti nhng ci g
khc, v chc chn l chng quan tm ti s hi hng ca Okonkwo.
Li thm, nm ng cng khng gp thi na. Gi ng c th cho ngay hai ngi con trai ca ng
v on ozo nh ng nh th dn lng s b kch ng, ch ti ng. Nhng Umuofia c ba
nm mi c mt ln c hnh l v on, v ng cn phi i thm non hai nm na ln.
ng ru r lm. Khng phi ru r cho ring ng, m cho c th tc ri y s sp tan r, ru r cho
nhng ngi xa kia hiu chin Umuofia by gi khng hiu ti sao, bng ha ra nhu nhc nh
bn n b ht ro.
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Chng 22
Ngi k nhim ng Brown l Linh mc James Smith, tnh tnh khc hn ng Brown. ng ta cng
khai mt st chnh sch tha hip, nhn nhng ca ngi tin nhim. i vi ng, ch c en v
trng, v h en l xu. Th gii l mt chin trng, v nhng ngi con ca nh sng phi chin
u ti cht vi nhng a con ca bng ti. Trong cc bi thuyt gio, ng thng nhc ti nhng
con cu v nhng con d, nhng ht la tt v nhng ht c trn vi la. ng tin tng s tn st
bn tin tri Baal.
ng ru r lm khi thy a s cc con chin ca ng ngay nim v Tam-V-Nht-Th v cc Thnh
L na m cng chng bit cht xu g ht. Nh vy ch c th chng t rng ht ging gieo trn
mt khu t y si. Th ra ng Brown ngh ti lng, m ng ta phi bit rng Nc ca Cha
u c cn g tht ng ngi. Chnh c Ki T nhn mnh vo s t. Con ng tht hp m k
theo c tht t i. Bn sng bi ngu tng, om sm i nhng du hiu ny du hiu n, ci bn
m cho v cht n ca Cha th tht l mt vic in khng, hu qu tai hi v k. Cha Ki T
ch dng roi mi mt ln trong i Ngi trc xut m ng tp nhp ra khi n ca Ngi.
Ti Umuofia c vi tun, ng cm mt thiu ph v gio ng v rt ru mi v bnh c.
Ch ta cho ngi chng khng theo o rch ct da tht a con cht, v cho n l mt
ogbanje, th con ranh con ln, u thai bn ln tr v quy ph m. Lm vy n s, khng tr
li na.
Hay chuyn , ng Smith ni cn li nh ln. Vi tn xc nhn vi ng rng c nhng a con
qu thc l d dn, b ct da tht ri m vn khng ngn, vn ln tr li, mang cc vt tho, nhng
ng khng tin. ng bo nhng chuyn nh vy lan truyn mi ni l ti qu Satan mun la gt
loi ngi. Ai m tin nhng chuyn th khng ng c ngi bn n ca Cha.
Umuofia c mt tc ng bo rng v khc ra sao th nhp trng nh vy. ng Smith nhy ma
theo mt iu in cung, cho nn nhp trng cng cung lon. Nhng ngi ci o v qu nhit
tm, trc kia b ng Brown ghm bt li, bc mnh lm, by gi c hng mi n hu, mng r
v cng. Trong bn c Enoch, con trai ca thy php th Rn, m dn lng tin rng git v n
tht con Rn thn. Lng m o ca hn c v cn ln hn ng Brown nhiu, nn ngi lng gi hn
l: Ngi dng m khc ln hn tang gia.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Hn nh con, mnh khnh, lc no cng c v vi vng. Bn chn hn ngn m rng, v khi hn

ng hoc i th gt chn chm vo nhau cn u bn chn m ra, cha ra hai bn, nh th gy ln
nhau, mi bn chn mun i v mt pha. Trong thn th b nh ca hn, ngh lc qu di do b
giam hm, nn c phi n ra hoi thnh nhng cuc gy ln, nh ln. Ch nht no hn cng ngh
rng mc s thuyt gio l rn e i th ca hn, tc nhng ngi n ha, khng theo ch
trng ca hn. V nu hn ngi bn cnh mt ngi trong bn th lu lu hn li quay li ng,
nh mun bo: , thy khng, ng nh li ca ti bo anh m!. T khi ng Brown ra i, my
en vn v trn nn tri Umuofia v by gi Enoch gy cuc xung t ln gia gio hi v th
tc.
Vic xy ra trong bui l N Th Thn hng nm. Vo nhng lc , t tin ca th tc, khi cht,
xc c gi v lng ca t M, by gi t nhng l kin nhoi ln, thnh nhng egwugwu.
Theo th tc, mt trong nhng ti ln nht l lt mt n ca mt egwugwu trc cng chng, hoc c
mt hnh ng no lm gim uy tn bt h ca mt egwugwu trc mt nhng ngi khng theo tn
ngng ca th tc. Enoch phm phi ti .
Ngy cng N Th Thn nm nhm mt ngy ch nht, v cc hn thing eo mt n hin ln,
nn bn n b theo Ki T gio i l gio ng khng th v nh c. Vi ngi n ng i vi
h yu cu cc egwugwu tm rt lui mt cht cho n b i qua. Cc egwugwu bng lng v
rt lui ri, Enoch hunh hoang khoe rng hn thing no m dm ng n mt tn Ki T gio.
Th l cc hn thing quay tr li, v mt v c sn gy trong tay ging cho Enoch mt ci. Hn nhy
b ti, git mt n ca hn thing. Tc th cc egwugwu vi bao ly ngi bn b xc phm , li i
lin, cho bn n b con nt khi thy. Nh vy l Enoch git mt hn t, v c Umuofia xn
xao ln.
m , c Mu cc hn thing i khp th tc m khc con trai b git. Tht l mt m kinh
hong. B lo ln tui nht Umuofia cng cha bao gi nghe thy mt thanh m k d, khng
khip nh vy, m sau ny cng khng bao gi nghe thy na. C h nh linh hn ca b lc khc
lc v sp b mt tai ha gh gm: s hy dit ca b lc.
Hm sau, ht thy cc egwugwu eo mt n ca Umuofia u t hp sn trc ch. H t mi thn
xm ca th tc ti, c v t nhng lng bn cnh na. Otakagu, hn thing ng s nht t Imo ti,
cn Ekwensu, t Uli ti, tay cm con g trng trng a qua a li. Cuc t hp gh rn v cng.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Nhng ting ni t di m a ln ca v s hn thing, ting chung keng keng sau lng vi v,

ting ra chm vo nhau lch cch khi h chy ti chy lui, cho nhau, tt c nhng ting lm cho
ai ny u run s. T thi c loi ngi ti gi, ln mi thy ting b-mng-thing gm ln gia
ban ngy.
T ch m ngi hm hm tin v pha tri ca Enoch. C vi v b lo i theo, xch cc th
ba php nng n. H l nhng ngi cao tay v ogwu, tc ba php. Cn n ng v n b th ngi
yn trong nh m nghe ngng.
Nhng ngi ch huy tn Ki T gio hi hp nh mc s Smith m trc. Trong khi bn bc
vi nhau, h nghe c ting c M cc Hn thing khc con. Thanh m lnh lo lm cho ng
Smith bi ri v ln u tin, ng ta c v s, hi:
- H tnh lm g vy h?
Ai m bit c, v t xa ti nay c bao gi xy ra mt chuyn nh vy u. ng ta mun sai ngi
i mi y vin khu v cc s gi ca Triu nh li, nhng h i thanh tra hm trc ri. ng
bo:
- C iu ny r rng: chng ta khng th dng sc m chng c li h c. Sc mnh ca chng ta
l nh Cha.
Th l h cng qu xung m cu nguyn Cha gii thot cho.
ng Smith la ln:
- Xin Cha cu con dn ca Cha.
V mi ngi tip:
- V ging phc cho di sn ca Cha.
H quyt nh giu Enoch trong nh ca ng Smith mt hay hai ngy. Enoch tht vng lm khi hay
tin v hn hy vng rng th no cng c thnh chin; vi tn khc cng ngh nh hn. Nhng a
s sng sut hn, nh vy c nhiu sinh mng.
Bn egwugwu tin nh v, nh bo ti tri ca Enoch, dng ra p ph ri ni la t tri ht.
Xong ri h tin li gio ng, ch mun tn ph ht thy.
ng Smith ng gio ng khi nghe thy h tin ti. ng bnh tnh bc ra cng ra vo ca khu
t v ng ti . Nhng khi ba hay bn egwugwu mi xut hin trn nn t p ca gio ng,
ng ta hong qu, tnh co gi chy, sau t ch c, khng chy, xung hai bc thm a li pha
gio ng v tin v pha cc egwugwu.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Cc hn thing ng tm c li, x y nhau v mt khong di hng ro tre bao vy gio ng

sp xung. Ting chung nhi tai, ting ra chm vo nhau, v nhng m thanh ca ci m vang ln
trong khng kh bi m. ng Smith nghe thy c ting chn sau lng, quay li th l Okeke, ngi
thng ngn ca ng. Okeke vi ng khng ha ho vi nhau t khi ch ta mt st thi ca Enoch
trong cuc hi hp m trc gia cc v ch huy gio ng. Ch bt bnh ti ni bo khng nn
giu Enoch trong nh mc s, v nh vy ch lm cho th tc on ly ti mc s. ng Smith mng
ch thm t v sng nay khng thm hi kin ch. Nhng by gi, thy ch ng cnh mnh
ng u vi cn thnh n ca cc hn thing, ng ta ng ch, mm ci. N ci thm hi lm
sao, nhng t mt ni lng bit n thm trm.
Ngc nhin v thi bnh tnh bt ng ca hai ngi , m egwugwu, khng a ti na m ngng
li mt cht, ch mt cht thi nh s im phng phc gia hai ting sm vy. Ri h li o o x
nhau ti d hn ln trc, nh nut chng hai ngi kia. V mt ging ni ct ln trong cnh n o
, mt ging ni quen thuc khng ai nhn lm c; tc th mi ngi im lng. Ngi ta gin ra
cho hai thy tr mc s ng ring gia v Ajofia bt u ni.
Ajofia l v egwugwu quan trng nht Umuofia. C cm u v lm pht ngn vin cho c chn
ng t x cc v kin trong th tc. Ai cng nhn ra c ging ni ca c, nn c c th lm cho
ni bt bnh si ni ca cc hn thing kia dp xung ngay. C ni vi ng Smith v trong khi ni,
mt ln khi t u c ta ln nh m my. C dng ngn ng ca cc hn thing khi ni vi ngi
sng:
- Nhc th ngi da trng, ti cho anh. Nhc th ca ngi da trng, anh bit ti khng?
ng Smith ng vin thng ngn, nhng Okeke sinh trng mt min xa, Umuru, cng chng hiu
g c.
Ajofia ci , y nh mt kim thuc r vy:
- H l ngi xa l, chng bit g ht. B qua cho h.
C quay v pha cc bn, cho h, gi h l t tin ca Umuofia. C cm php chic gio xung t,
n rung rung, pht ra mt thanh m ca kim thuc. Ri c quay tr li v pha mc s v ngi
thng ngn, m ni vi ngi ny:
- Anh ni vi ngi da trng rng chng ta khng lm hi hn u. Bo hn v nh i, mc chng
ta. Chng ta mn ngi anh em ca hn trc kia y. Anh ngu ngc nhng chng ta mn nh,
v vy m s khng lm hi ngi anh em ca nh. Nhng ci n ny m nh xy ct th phi ph
i, khng th c. Chng ta khng mun trng thy n y thm mt ngy no na. N gy
nhng chuyn gh tm, kh v cng, chng ta ti y chm dt nhng ci .
Qu hng tan r
Chinua Achebe
C quay v pha cc bn ca c:
- Cc t tin Umuofia, ti cho cc bn.
Mi ngi ng thanh p li, ging .
Ri c li quay v pha mc s:
- Anh c th li y nu anh thch phong tc ca chng ta. Anh c th th thn ca cc anh. Mt
ngi m th thn v linh hn ca ng cha, th l iu rt nn. V nh anh i, khi b thng. Cn
gin ca chng ta rt ln nhng chng ta nn c bnh tnh ni vi anh y.
ng Smith bo ngi thng ngn:
- Bo h i i. y l nh ca Cha, ta khng mun sng nhn n b xm phm u.
Okeke khn kho din vi cc t tin Umuofia nh sau:
- Ngi da trng ly lm sung sng c cc c li trnh by nhng iu phn nn ca cc c, nh
ch thn tnh vi nhau. Ngi da trng mong rng cc c mc cho ngi da trng x s.
- Chng ta khng th mc cho hn x s c v hn khng hiu phong tc ca chng ta, cng
nh chng ta khng hiu tc ca hn. Chng ta cho hn l ngu ngc v khng hiu tc l ca chng
ta, v c l hn cng cho chng ta l ngu ngc v khng hiu tc l ca hn. Hn i i.
ng Smith vn gi quan im ca mnh, nhng khng th cu ngi gio ng c. Khi cc
egwugwu quay v th ngi gio ng bng t do ng Brown xy ct ch cn l mt ng tro v
t vn. Hin thi, hn thing ca th tc tm c yn.
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Chng 23
T bao lu nay, ln ny l ln u tin Okonkwo mi c thy c h d gn nh sung sng. Ci

thi xa, n thay i khng sao ng trc c, trong cuc lu y ca ng, by gi c h nh
mun tr li. Th tc trc phn ng, by gi c v mun t ti vi ng.
ng ln ting, hng hi h ho th tc khi mi ngi hi hp sn ch quyt nh nn hnh
ng ra sao. V mi ngi u knh m nghe ng. Nh th ci thi xa tr li, thi m mt chin
s c thi hin ngang, c trng vng. H khng ng l phi git nh truyn gio hoc trc
Qu hng tan r
Chinua Achebe
xut bn theo Ki T gio i, nhng t nht h cng nhn ra rng phi lm mt ci g thit thc. V h
lm. Okonkwo li thy gn nh sung sng.
*
*
Hai ngy sau khi t ph gio ng, khng c chuyn g xy ra c. n ng Umuofia i u cng
mang theo cy sng hoc chic ra, khi b tn cng thnh lnh m khng chng c c nh dn
chng Abame.
Ri y vin khu i thanh tra v. c tin, ng Smith li thm lin, hai ngi bn bc vi nhau mt
hi lu m Umuofia khng ai hay, nu c hay th cng khng cho l quan trng, v nh truyn gio
vn thng li thm ngi anh em da trng ca anh ta, c g u m l.
Ba ngy sau, y vin khu phi mt s gi n ni ngt xt, li mi cc th lnh Umuofia li tng
hnh dinh ca h y vin c tip chuyn. Ci cng khng c g l, v t trc ng ta vn
thng mi li thng ngh nh ng ta ni. Okonkwo l mt trong su th lnh c ng ta mi.
Okonkwo dn my ngi kia phi mang theo kh gii phng thn. ng bo: n ng Umuofia
khng khi no t chi mt li mi. C th t chi khng lm theo h, nhng h mi li ni chuyn
th khng bao gi t chi c. Tuy nhin thi bui khc, chng ta phi phng mi s.
Th l su ngi vc ra li thm y vin khu. H khng mang sng theo v nh vy coi chng
qu. Ngi ta dt h v Ta n, ni m y vin ng x nhng ti nng. ng ta l php tip h.
H g nhng y bng da d, nhng cy ra cn trong v, t ht c xung t ri ngi xung.
y vin khu bt u ni:
- Ti mi cc ng ti v chuyn xy ra trong khi ti vng mt. Ngi ta bo co vi ti vi iu,
nhng ti cha th tin c, mun c nghe thm ting ni ca cc ng. Ti mong rng chng ta
ni chuyn vi nhau nh ch bn thn v cng tm mt gii php no cho nhng v nh vy ng
bao gi xy ra na.
Ogbuefi Ekwueme ng dy v bt u k u ui v .
y vin khu bo:
Qu hng tan r
Chinua Achebe
- Hy khoan . Ti mun ku my ngi bn ti li y cho h nghe v ghi nhn cc li phn nn

ca cc ng. Trong bn , c nhng ngi t xa li, tuy ni c ngn ng ca cc ng nhng
khng bit r phong tc cc ng - Jame! Ku my ngi v.
Vin thng ngn ca ng ta bc ra v lt sau tr v vi mi hai ngi. Nhng ngi ny ngi
chung vi cc ngi Umuofia v Ogbuefi. Ekwueme bt u k v Enoch git egwugwu.
Ri vic xy ra rt mau, su ngi Umuofia khng thy trc c. Lon trong mt nhy mt,
h khng kp rt ra ra khi bao na, b ti kia cng tay a vo phng giam.
Mt lt sau, y vin khu bo h:
- Chng ti s khng lm g cc ng u, min l cc ng chu hp tc vi chng ti. Chng ti em
li cho cc ng v dn chng cc ng mt nn hnh chnh n ha, mt cnh tng thi bnh cc
ng c th sng sung sng. C k no hnh h cc ng, bt k k l ai, chng ti s cu gip cc
ng. Nhng chng ti cng khng cho cc ng hnh h k khc. Chng ti c mt ta n v
chng ti x n cng bnh nh x chng ti, di quyn mt i n hong vy. Chng ti a cc
ng v y v cc ng hi hp nhau c hip ngi ta, t nh ca ngi ta, ph phch ni th
phng ca ngi ta. N hong ca chng ti, v cha uy quyn nht th gii khng cho php nhng
vic nh vy xy ra. Ti quyt nh rng cc ng phi bi thng hai trm bao v s. Nu cc ng
chu bi thng v bt u cho ngi thu gp s tin trong dn lng th cc ng s c th ngay.
Sao, cc ng ngh sao?
Su ngi im lng, v mt hm hm, v y vin khu bc ra, h ngi vi nhau mt lc. Ri ng
ta ra khi Ta n, dn cc s gi Triu nh phi i i l vi h v h l nhng th lnh
Umuofia. H p:
- Bm vng.
Ri cho ng ta.
Khi y vin khu i ri, ngi sp bn s gi, cng lm th co trong khm, ly con dao, co trc
u c su ngi. H cn eo cng, ngi yn, ru r lm.
Bn s gi Triu nh tru h:
- Ai lm trng nhm ny y? Lm sao m bit c? Ton l bn bn cng, m tn no cng eo
ci vng chc v Umuofia c chn nh nhau c. Gi tin c ti mi v s khng?
Sut ngy hm v hm sau, su ngi khng n g c. Ngi ta khng cho h mt git nc
ung na, m h c mun ra ngoi bi tiu hay tiu cng khng c. Bui ti, ti s gi v chm
chc h, nm u trc lc ca ngi ny p mnh vo u trc lc ca ngi kia.
Ngay khi ngi mt mnh, h cng khng bit ni g vi nhau. Ti ngy th ba, khng chu ni i
v nhng li chi ra, h mi bt u ni ti chuyn chu thua.
Okonkwo cu nhu:
Qu hng tan r
Chinua Achebe
- Cc ng khng nghe ti, ng l phi git tn da trng i.

Mt ngi p:
- Git n th by gi phi ngi Umuru m i b treo c.
Mt tn s gi phng phng bc v, hi:
- Thng no mun git ngi da trng ?
Mi ngi lm thinh.
- Phm ti ny cha sao m cn i git ngi da trng na.
N cm mt cy gy gc, p vo u vo lng mi ngi my ci. Okonkwo cm phn mun nght
th.
*
*
Ngay t khi su ngi b giam, ti s gi ca Triu nh li Umuofia bo dn cc lng rng

nu khng np pht hai trm ri bao v s th cc th lnh s khng c th.
Tn sp bn ni:
- Np pht ngay i nu khng cc ch huy ca cc ngi s b gii ti quan ln da trng Umuru v
s b treo c.
Chuyn lan rt mau trong khp cc lng v c mi ln truyn i th ngi ta li ni thm vo. C
ngi bo su th lnh b gii ti Umuru ri v ngy hm sau s b treo c. C ngi cn ni c
v con h cng b treo c na. Li c ngi bo lnh trng ln ng, ti tn st dn chng
Umuofia cng nh hi trc Abame.
Nhm hi trng trn, nhng m khng nghe thy ting tr. Mi khi h c trng chng t hp
ilo chi gin, m nay ilo vng tanh. Cc ph n Iguedo khng thy hin ra trong khu ring bit
ca h hc mt v iu mi ri biu din cho dn lng coi na. Nhng thanh nin trc kia h
trng trn l i do khp ni, m nay nm nh. Trn cc ng lng khng nghe thy ting hng
dng ca h i thm nhau hoc thm ngi yu. Umuofia nh mt con vt thy cn nguy, vnh tai
hnh mi nh hi trong khng kh yn lng v y e da, do d khng bit nn chy ng no.
Bng ting ogne lanh lnh ca ngi m lng vang ln, ph s tnh mch: mi ngi n ng
Umuofia, t tui Akkanma tr ln, hm sau, sau ba sng, phi li hp sn ch. Ngi i t u
lng ti cui lng, khp chiu dc chiu ngang, khng b mt ng chnh no.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Tri ca Okonkwo tiu iu v b hoang, nh b nc lnh trt xung vy. C gia nh hi hp,
nhng ngi no cng ni nho nh. Nng Ezinma, con gi ca Okonkwo ng li thm gia nh
bn chng tng lai, theo l phi bn hai mi tm ngy, nhng cha ht hn xin v v nghe
tin cha b giam v sp b treo c. Va v ti nh, nng li thm Obierika lin, hi thm xem cc n
ng Umuofia quyt nh ra sao. Nhng Obierika i khi t bui sng, theo li cc b v c l l
i d mt cuc hi hp b mt no . Ngi ta cho nng bit bn n ng lm vic g ri.
Theo li rao ca m lng, sng hm sau, bn n ng Umuofia hi hp sn ch, quyt nh
quyn ngay hai trm ri bao v s np ngi da trng. H u c bit rng ti s gi Triu nh
tng ln nm chc bao chia nhau t ti.
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Chng 24
Np pht xong, bn Okonkwo c th ra. y vin khu li thuyt h mt ln na v i N hong,

v ha bnh, v chnh quyn tt. Nhng chng ai thm nghe, ch ngi ng ng ta vi vin thng
ngn. Sau cng ngi ta tr h y v ra trong bao, ri bo h v nh. H ng dy, ra khi ta
n, chng ni nng vi ai c, m cng chng ni g vi nhau.
Ta n cng nh gio ng, ct hi xa lng mt cht. Con ng mn ni cc ni vi nhau c
ngi qua li v n cng a xung sng pha sau ta n. ng trng v y ct. ng mn no
cng trng v y ct trong ma nng. Ti ma ma, cy c hai bn ng ti tt, mc lan ra, ph
c mt ng. Hi cn ng ma nng.
Trn ng v lng, h gp nhiu n b v tr con i v xung sng mc nc. Nhng thy v
mt h hm hm d tn qu, bn n b v tr con khng dm cho h nno m n ra cho h i.
Ti lng, c tng nhm ngi nhp bn vi h, sau cng hp thnh mt on kh ng. H lng l
bc. Khi mt trong su ngi v ti tri ca mnh th bc ngay vo v mt phn m ng v
theo. Lng nhn nhp hn ln, nhng vn yn lng, c v nh b mt.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Khi nghe tin su ngi sp c th, Ezinma nu sn my mn n cho cha. Nng em ln obi
dng cha. Okonkwo n m bng d u u, khng thy ngon ming; ng n ch cho con vui
lng thi. Nhng thn thch n ng v bn b ca ng u t hp trong obi. Obierika khuyn ng
rng n thm. Nhng ngi khc khng ni g c, nhn thy trn lng Okonkwo cn my ln roi tn
coi ngc qut ng.
*
*
Ngi m lng li nh ci ogne bng kim thuc i rao rng sng hm nay s c mt cuc hi hp
na. Ai cng bit rng dn Umuofia s by t thi v tt c v xy ra .
m Okonkwo ng rt t. Lng ng va chua xt va h hn nh mt em nh. Trc khi i ng
ng h trn ca ng xung m t hi qu ngoi v ng cha m ti. ng gi chic o lt
bng l da bm y khi, ri xem xt chm lng gi m cng chic khin ca ng. ng cho rng
nhng ci u cn tt c.
Nm di trn chic chng tre, ng nh li cnh b hnh h trong ta n ngi da trng v quyt nh
tr th. Nu Umuofia quyt chin th tt nht. Nu h mun lm nhng k hn nht th ng s t tr
th ly. ng nh li nhng chin tranh thi trc, cho rng chin tranh vi th tc Isike ng k l
vinh quang nht. Thi , Okudo cn sng. Ch, ng Okudo m ht khc tin qun ca th khng
ai bng. ng ta khng phi l mt chin s, nhng ging ht ca ng lm cho ngi no cng thnh
s t ht.
Nh li thi , Okonkwo th di:
- Ngy nay khng cn bn n ng xng danh l nam nhi na. Ti Isike khng bao gi qun c
trong trn b bn mnh git ra sao. Bn mnh git c mi hai a m chng ch git c ca
mnh c hai ngi. Cha ht tun ch th t, chng phi iu nh xin ha gii. Thi n ng
mi thc s l n ng.
Trong khi suy ngh nh vy, ng nghe thy ting ogne vng vng t ng xa. Ch nghe, thy ting
ni ca ngi m lng, nhng nh qu. ng trn trc, ln qua ln li, thy rt lng. ng nghin
Qu hng tan r
Chinua Achebe
rng. Ngi m mi lc mt li gn, sau cng i st tri Okonkwo.

Okonkwo chua xt ngh bng:
- Tr ngi ln nht Umuofia l ci thng hn nht Egonwanne . Ming n ngt xt, c th lm
cho la tn thnh tro. Nghe n ni th n ng ca mnh b n d d, ha ra v lc ht. Nu h bit
ci khn-ngoan-n-b ca n nm nm trc, th u n nng ni ny (ng nghin rng). Ngy
mai n s bo vi mi ngi rng ng cha chng ta khng bao gi gy mt chin tranh ti nhc.
Nu mi ngi nghe n th mnh s b h m chun b ly cuc tr th ca mnh.
Ting rao ca ngi m li nh ln, m ting ogne kim thuc khng cn inh tai na v cch xa.
Okonkwo ln qua ln li, thy rt lng m thch th. Thng Egonwanne ngy mai m ni ti
chin tranh ti nhc th mnh s cha lng v u ra cho n coi. ng nghin rng kn kt.
*
*
Ngay t lc hng ng, sn ch bt u ng ngi. Obierika ngi i trong obi, Okonkwo ti gi.
ng ta qung ln vai chic y da d v con ra trong bao, ri bc ra. Chi ca ng st l
ng nn ngi no i li ch, ng cng trng thy, v bui sng ng cho hi nhiu ngi i
ngang qua nh ri.
Khi Okonkwo v Obierika ti ch hi hp th thin h ng nght, gi c ling ct ln trn khng
th cng khng c ht no rt xung t c. C c nhiu ngi khc t mi p trong chn thn ti
na. Thy s ng hng hu , Okonkwo vui v trong lng. Nhng ng mun kim ring mt
ngi m ng va ngi va khinh ming li ca n. ng hi Obierika:
- Anh thy n u khng?
- Ai?
- Thng Egonwanne.
Okonkwo va p va o mt tm khp ni trn sn ch mnh mng. Hu ht mi ngi u ngi
trn nhng tm da d tri mt t, vi ngi ngi trn nhng chic gh u bng g mang theo.
Obierika nhn khp m ng p:
- Khng... c, n ka, di gc cy gn ka. B anh s n thuyt phc chng mnh ng chin u
h?
- Ti m s n ? N mun thuyt phc g cc anh th thuyt phc, ti cc cn. Ti khinh n, ti
Qu hng tan r
Chinua Achebe
khinh nhng ngi no nghe n. Ti s chin u mt mnh nu ti mun.

Hai ngi phi go ln mi nghe c v chung quanh mi ngi ni nhao nhao ln y nh trong mt
phin ch ln.
Okonkwo ngh bng:
- Mnh s i cho n ni trc ri mnh s ni sau.
Lm thinh mt lt, Okonkwo hi:
- Nhng lm sao anh bit c rng n s chng chin tranh?
- V n l mt thng hn nht...
Obierika khng nghe ht cu ca bn v lc c ai pha sau chm vo vai ng, ng quay li bt
tay nm su ngi bn v cho hi h. Okonkwo nhn ra c ting ni nhng ngi nhng
khng mun quay li. ng ng bc mnh, nn khng mun cho hi ai. Nhng mt ngi chm
tay vo ng v hi thm gia nh ng. ng l nh p:
- Mnh gii ht.
Ngi u tin ng ra ni vi dn chng Umuofia bui sng l Okika, mt trong su ngi b
nht khm. Okika l mt ngi c danh vng, n ni hng hn, nhng khng c ci ging vang nh
chung m ngi no ni u tin cn phi c th m ng mi im lng nghe mnh. Onieka c
ging y, cho nn ngi ta yu cu ng ta ng ra ng li cho dn chng Umuofia trc ri trao li
cho Okika sau.
Onieka a cnh tay tri ln, xe bn tay ra y vo khng kh ri ct ting oang oang:
- Umuofia kwenu!
Dn lng Umuofia ng thanh gm ln:
- Yaa!
Onieka li ht ln:
- Umuofia kwenu!
Nh vy my ln, mi ln hng v mt pha.
V m ng li p: Yaa!
Tc th mi ngi im phng phc nh th ngi ta xi nc lnh ln ngn la ng chy pho
pho.
Okika nhy ln, cng cho cc ngi trong th tc bn ln, ri bt u ni.
- Ht thy b con bit ti sao chng ta hi hp y trong khi ai ny phi lo ct lm hoc sa nh,
sp t li trang tri. Hi trc cha ti thng bo ti: H con thy gia ban ngy mt con cc
trong hang nhy ra th con bit rng c ci g e da tnh mng n. Khi ti thy mi sng sm m b
con cc thn p trong th tc li y hi hp ng o nh vy th ti hiu ngay rng c ci g e
da i sng ca chng ta.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
ng ngng mt cht ri ni tip:

- Cc thn linh ca chng ta u khc. Thn Idemili khc. Thn Ogwugwu khc. Thn Agbala khc,
cc thn khc cng vy. T tin khut ca chng ta khc v c k bng b nhc nh cc Ngi,
v s gh tm kh m chnh chng ta mc kch.
ng li ngng mt cht cho ging ca ng ht run.
- Cuc hi hp ny tht v i. Khng mt th tc no c th khoe rng ng hn hoc dng cm hn
chng ta. Nhng c mt y khng? Ti xin hi b con: ht thy cc n ng, con trai Umuofia
c hp y vi chng ta khng?
C ting lo xo trong khp m ng. Okika ni tip:
- Khng, khng mt. H ph tan th tc v mi k i mt ng. Chng ta lc ny hi hp y
l hiu ngha vi t tin, nhng c nhng ngi anh em b chng ta i theo mt tn ngoi quc
lm u t ai ca t tin. Nu chng ta tn cng tn ngoi quc th chng ta cng phi nh
anh em ca chng ta na v c l s lm mu mt ngi trong th tc. Bit vy nhng vn phi
lm. ng cha chng ta khng bao gi tng tng c mt chuyn nh vy, cc c khng bao gi
git ngi trong th tc c. Nhng ngi da trng xa kia u c ti y. Cho nn chng ta phi lm
ci vic m cc c khng bao gi lm. Cng nh ngi ta hi con chim Eneke ti sao n c bay hoi
vy, n p: Loi ngi tp c cch bn pht no trng pht ny, cho nn ti cng phi tp
bay hoi, khng khi no u, d l trn mt cnh nh nht. Chng ta phi bng b li nguyn ra
i, v nu anh em chng ta ng v phe c th chng ta cng phi bng b h i. M phi lm
ngay t by gi. Phi tt nc i ngay by gi khi n mi ln ti mt c chn chng ta...
ng lc , m ng bng nhn nho ln v mi cp mt u quay v mt pha. C mt khc
quo trn con ng t ch ti ta n ca ngi da trng v ti dng sng pha sau, thnh th khi
nm s gi ca Triu nh ti khc quo ri, ch cn cch m ng c vi bc, ngi ta mi thy
chng. Okonkwo ngi vnh ngoi m ng.
Khi nhn ra ti s gi, ng ng pht dy, i din vi ngi sp ti h. ng cm hn ti run ln,
khng tht ln c mt ting. Ngi kia khng s g c, khng li mt bc, sau lng l bn b h
ng thnh hng.
Trong giy pht, v tr nh ngng ng li, ch i. Im phng phc. m ng Umuofia nh ln
ln vi bc mn phng cm lng gm cc cy ci v dy leo khng l; h ch i.
Tn sp cc s gi ph tan s yn lng nh b thi min , ra lnh:
- Trnh ra cho ti i!
- Anh ti y lm g?
- Ngi da trng m anh bit quyn uy ra sao ri ch, ra lnh cho cc anh phi gii tn.
Qu hng tan r
Chinua Achebe
Nhanh nh chp, Okonkwo rt chic ra. Tn sp ci xung trnh. V ch. Chic ra php xung
hai ln v u ca hn nm ln bn cnh ci xc bn ng phc.
Bc mn phng bng sinh ng ln, nhn nho v bui hp ngng. Okonkwo ng ng ci thy.
ng ta bit rng Umuofia s khng lm chin. ng bit vy v ngi ta cho bn tn s gi kia
trn thot. H nhn nho ln thi ch khng hnh ng, nh vy t rng h s. ng nghe thy c
nhng ngi hi nhau: Ti sao ng y lm vy?.
Okonkwo chi li ra vo ct ri i.
Chinua Achebe
Qu hng tan r
Chng 25
Khi y vin dt mt i qun c kh gii v mt bn s gi Triu nh ti tri ca Okonkwo th thy

mt nhm n ng mt mi t hp trong obi. ng ta bo h i ra, h lng l tun lnh. ng bo
ngi thng ngn hi h:
- Okonkwo l ai?
Obierika p:
- ng y khng c y.
- Th th u?
- Khng c y!
y vin khu ni gin, mt gay, bo h nu khng dt Okonkwo em np ng tc tc th ht thy
s b nht khm. H th thm vi nhau ri Obierika ni:
- Chng ti c th dt ng li ch ng y v c l cc b h ca ng s gip chng ti.
y vin khu khng hiu cu c l cc b h ca ng s gip chng ti l ngha g. ng ta ngh
bng: mt trong nhng thi bc mnh nht ca ti ny l dng nhng ting v ch.
Obierika v nm su ngi khc i dn ng. y vin khu v b h i theo, sng ln c sn. ng ta
e trc Obierika rng nu gt bn ng ta th s n n lin. Ri h i.
Sau tri ca Okonkwo c mt bi cy nh. Ch c mi mt l trn c trong tng ro a ra bi cy
, m l nh qu, ch cho g ra v kim thc n, ngi chui khng lt. Obierika dn bn kia ti
Qu hng tan r
Chinua Achebe
bi cy. H phi i st bc tng ro vng quanh tri. H yn lng i, ch nghe thy l kh so so

di chn.
Ri h ti mt cy cao treo lng lng ci thy ong a ca Okonkwo, v ng sng li.
Obierika ni:
- C l b h ca ng c th h thy ng y xung v chn gip chng ti c. Chng ti phi
ngi i kim nhng ngi l lng khc lm vic cho chng ti, nhng chc cn lu h mi
ti.
Thi ca y vin thay i lin, khng cn l mt nh cai tr cng quyt na, m ch l mt
ngi t m mun bit nhng phong tc cht phc. ng ta hi:
- Ti sao cc ng khng th lm ly c?
Mt ngi p:
- Tri vi tc l chng ti. K no t hy hoi i mnh l lm mt iu gh tm, xc phm Th
Thn, cc ngi trong th tc khng c chn k . Thy k b nguyn ra, v ch nhng ngi
l mi c r ti. V vy chng ti phi nh b h ca ng h thy xung, v cc ng l ngi l.
y vin hi:
- Ri cc ng c chn ct nh chn ct mi ngi khc khng?
- Chng ti khng th chn ct c. Ch ngi l mi chn ct cho c thi. Chng ti s tr cng
cho b h ng. Khi chn ct ng y xong ri, chng ti s lm trn bn phn vi ng y, s cng t
ty u t ai.
Obierika vn m m ng thy lng lng ca bn, thnh lnh quay li ni vi y vin, ging gin
d:
- ng y l mt trong nhng v nhn ca Umuofia. ng dn ng y ti ci nng ni phi t t, v
by gi y, ngi ta sp vi thy ng y nh vi thy mt con ch...
Ging ng run run, nghn ngo. ng khng ni thm c mt li no na.
Chng can c g m mt tn s gi qut ln:
- C cm ci ming khng!
y vin bo ngi sp bn s gi:
- H thy xung v khing li Ta n, dt c my ngi ny theo na.
Tn ci u cho:
- Bm quan ln, vng .
Ri y vin khi i v, dt theo bn tn lnh. Trong bit bao nm bn tu em vn minh li cho
cc min chu Phi, ng ta hc c nhiu iu. Mt trong nhng iu l ng ng mt y
vin khu th khng bao gi c chng kin nhng vic ti tin nh h thy mt k t i. Quan tm
ti ci th th dn s khinh mnh i. Trong cun sch ng ta tnh vit, ng s nhn mnh vo im
Qu hng tan r
Chinua Achebe
. Va i v Ta n, ng va suy ngh v cun sch. C mi ngy li thu thp c thm mt ti

liu. Chuyn ngi da en git mt s gi ri t treo c , c s thy th v y. C th vit
trn mt chng c. Khng, c l trn mt chng th khng nn, nhng t nht cng thnh mt
on va phi. C bit bao chuyn phi cho v, v phi cng quyt tc bt nhng chi tit rm r
i ch. ng ta suy ngh lung v la c nhan ny cho cun sch: S Bnh nh cc B lc d
man min H-Niger.
Chinua Achebe
Qu hng tan r
DANH T CC B LC OBI DNG TRONG CUN NY
(E c l , U v G c nh m Vit)
Afo:
Tn mt ngy, khng r l ngy g.

Mn ba ngi.
Agadi-nwayi:
Agbala:
n b, n ng v dng. Cng l
tn Thn Ni-Hang.
Akalongoli:
Akanma:
Amadiora:
C l l qu hay mt thn c.
C l l tui thnh nhn.
Thin li.
Ani:
N Th Thn.
Cam:
Mt loi cy sn mnh.
Chi:
Thn bn mng.
Chukwu:
Cola (kola):
Tri, Thng .
Mt cy cao, ln, tri qu v b, c
cht c ph.
Efulefu:
K v dng.
Ege:
Mt n nh vt.
Egusi:
Mt th cho.
Egwugwu:
Hn thing t tin; ngi ng vai

hn thing t tin.
Qu hng tan r
Ekwe:
Chinua Achebe
M bng g.
Thn c.
Ekwensu:
Eze-agadinwayi: Rng b gi.

Foofoo:
Mn n chnh ca ngi Obi.
Iba:
Bnh st rt.
Idemili:
Mt chc cao th ba trong lng.

Cng tr mt v thn.
Ikenga:
Tng thn bng g.
Ilo:
Sn chi ca lng.
Inyanga:
Mt iu v c lc phn di mng.
Iroko:
Tn mt loi cy cao ln.
Isa-ifi:
L xng ti khi c du v nh chng.
Iyi-uwa:
Vt ca mt a con ln, chn di

t, h o c th ht ln tr li na.
Mt th ht trai ph n xu chui
Jigida:
eo.
Kotma:
Bn s gi triu nh Anh, nh ti
m t ta thi Php thuc.
Kwenu:
Ndichie:
Li cho hoc chc mng.

B lo.
Nna:
Cha
Nne:
Obi:
Chi ring ca ngi ch trong gia

nh, v con trong cc chi khc.
Ochu:
Ti git mt ngi cng th tc.

Con ranh, con ln.
Ogbanje:
Ogne:
M hay chung bng kim thuc.
Ogwu: Ba php.
Ogwugwu:
Tn mt v thn (hay mt hng thy

php?).
Osu:
Hng tin dn.
Ozo:
Mt chc v, mun c chc v

th phi giu c, v mt on th,
theo mt s nghi l.
Qu hng tan r
Tie-tie:
Si dy.
Udu:
Mt nhc c.
Udula:
Tn mt loi cy.
Uli:
Mt th v mnh (khng r l g).
Umuada:
Con chu trong nh.
Umunna:
H hng, b con xa gn.
Uri:
Chinua Achebe
L n du.
HT
Li cui: Cm n bn theo di ht cun truyn.
Ngun: http://vnthuquan.net
Pht hnh: Nguyn Kim V.
nh my: Sun Ming
Ngun: Sun Ming / VNthuquan - Th vin Online
c bn: ct.ly a ln
vo ngy: 28 thng 5 nm 2009

Quehuongtanra PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Quehuongtanra PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Qu hng tan r

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Tc gi: Chinua Achebe

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

th hai mi lm... Cc nh u nhn rng c mt nn vn minh da en c o, mt thi rc

Ngun truyn: vnthuquan.net

mnh, mt st ngi da trng, nh vy tc phm c gi tr rt ln v phng din ngh thut v ti

Ngun truyn: vnthuquan.net

Si Gn, ngy 15 thng By nm 1970

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chnh mn ba ngi c tn l agadi-nwayi, c ngha l b gi. Ngi ta lp miu th b trn mt

Okonkwo cai qun gia nh mt cch c on. My c v, c bit l c v tr nht, vi by con

Ngun truyn: vnthuquan.net

kia s ging ng b. Ngay t hi nh chng c thm on s tht bi v nhu nhc ca cha v by

Ngun truyn: vnthuquan.net

Th l m thng Nwoye khng dm hi na, dt thng Ikemefuna v chi mnh.

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

chng, ch ngi v c mi c eo vng .

Ngun truyn: vnthuquan.net

T hi no ti gi, ngi ta cha thy nm no tai hi nh nm Okonkwo vay ca Nwakibie tm

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

Mt ng gi bo: Nhn ming mt ng vua, ngi ta tng chng ng khng h b m ln no.

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

. Chnh v vy m Okonkwo c c chn lng c em bc ti hu th cho k th, buc h

Cc b lo trong th tc quyt nh giao Ikemefuna cho Okonkwo sn sc tm trong mt thi

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

Chng em tri cola t trc mt khch.

Ngun truyn: vnthuquan.net

- Hm qua c ngi bo ti rng trong vi th tc, k no cht trong Tun l Ha mc th b dn lng

Ngun truyn: vnthuquan.net

ngng u ln. C con nh vy th th bp c cho n cht i. (Chng qut ln). My m c ng trn

Ikemefuna bt u quen vi gia nh Okonkwo ri. N vn cn nh m v em gi ba tui, v vn

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ht ma pht pht, nh nng rung rinh,

Nwoye lun lun t hi chng Nnadi l ai vy m ti sao li phi sng c c, lm bp ly v n mt

To Ebook: Nguyn Kim V

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

H gin ri, Okonkwo nh i sn. Chng c mt cy sng st m mt ngi th rn kho tay mi li

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

Ngun truyn: vnthuquan.net

- Phi Obiageli khc y khng, ch?

Ngun truyn: vnthuquan.net