Chuyeân ñeà 7 LÖÔÏNG GIAÙC

TRỌNG TÂM KIẾN THỨC

A. CÔNG THỨC LƯỢNG GIÁC
I. Ñôn vò ño goùc vaø cung:
1. Ñoä:
Goùc 10 = 1 goùc beït .
180 o
O x
180 y
2. Radian: (rad)
1800 = π rad

3. Baûng ñoåi ñoä sang rad vaø ngöôïc laïi cuûa moät soá goùc (cung ) thoâng duïng:

Ñoä 00 300 450 600 900 1200 1350 1500 1800 3600
Radian 0 π π π π 2π 3π 5π π 2π
6 4 3 2 3 4 6

II. Goùc löôïng giaùc & cung löôïng giaùc:

1. Ñònh nghóa: y
(tia ngọn)
y

(điểm ngọn) +
+ B
α t
t α M
x
α O
x A (điểm gốc)
O (tia gốc)
(Ox , Oy ) = α + k 2π (k ∈ Z)
AB = α + k 2π
2. Ñöôøng troøn löôïng giaùc:

q = α + k2π
Soá ño cuûa moät soá cung löôïng giaùc ñaëc bieät: AM
y
A → 2kπ B +
B → π + 2kπ
2
C → π + 2kπ C O A x

- π + 2kπ
M
D →
2 D −
A, C → kπ
B, D → π + kπ
2
27
 y t
III. Ñònh nghóa haøm soá löôïng giaùc: B u
u' 1
+
1. Ñöôøng troøn löôïng giaùc:
• A: ñieåm goác −1 R =1 1
x
• x'Ox : truïc coâsin ( truïc hoaønh ) x' C O A
• y'Oy : truïc sin ( truïc tung )
• t'At : truïc tang −
−1 D
• u'Bu : truïc cotang
t'
y'
2. Ñònh nghóa caùc haøm soá löôïng giaùc:
a. Ñònh nghóa: Treân ñöôøng troøn löôïng giaùc cho AM= α .
Goïi P, Q laàn löôït laø hình chieáu vuoâng goùc cuûa M treân x'Ox vaøø y'Oy
T, U laàn löôït laø giao ñieåm cuûa tia OM vôùi t'At vaø u'Bu
Ta ñònh nghóa: y t
t
Trục sin
Trục cotang
u' B U
u
Q
M
T + cos α = OP
t α α
x sin α = OQ
x' O P
A tanα = AT
−
Trục cosin cot α = BU
−1
Trục tang
y' t'
b. Caùc tính chaát :

• Vôùi moïi α ta coù :

−1 ≤ sin α ≤ 1 hay sinα ≤ 1
−1 ≤ cosα ≤ 1 hay cosα ≤ 1
π
• tanα xaùc ñinh ∀α ≠ + kπ
2
• cotα xaùc ñinh ∀α ≠ kπ

c. Tính tuaàn hoaøn

sin(α + k 2π ) = sin α
cos(α + k 2π ) = cos α
(k ∈ Z )
tan(α + kπ ) = tan α
cot(α + kπ ) = cot α

28
IV. Giaù trò caùc haøm soá löôïng giaùc cuûa caùc cung (goùc ) ñaëc bieät:
Ta neân söû duïng ñöôøng troøn löôïng giaùc ñeå ghi nhôù caùc giaù trò ñaëc bieät

y
t

- 3 -1 - 3 /3 B π/2 3 /3 1 3
u' 2π/3 1 π/3 u
3 /2 π/4
3π/4
2 /2 π/6
5π/6 3 /3
1/2
+

x' π - 3 /2 - 2 /2 -1/2 1/2 2 /2 3 /2 1 A (Ñieåm goác) x

-1 O

-1/2 −
- 3 /3
-π/6
- 2 /2

- 3 /2 -π/4
-1 -π/3 -1
-π/2

- 3
y' t'

Goùc 00 300 450 600 900 1200 1350 1500 1800 3600
0 π π π π 2π 3π 5π π 2π
Hslg 6 4 3 2 3 4 6
sin α 0 1 2 3 1 3 2 1 0 0
2 2 2 2 2 2
cos α 1 3 2 1 0 1 2 3 -1 1
− − −
2 2 2 2 2 2
tan α 0 3 1 3 kxñ − 3 -1 3 0 0
−
3 3
cot α kxñ 3 1 3 0 3 -1 − 3 kxñ kxñ
−
3 3

29
V. Haøm soá löôïng giaùc cuûa caùc cung (goùc) coù lieân quan ñaëc bieät:
Ñoù laø caùc cung :
π π
1. Cung ñoái nhau : α vaø -α (toång baèng 0) (Vd: &− ,…)
6 6
π 5π
2. Cung buø nhau : α vaø π -α ( toång baèng π ) (Vd: & ,…)
6 6

π π π π
3. Cung phuï nhau : α vaø −α ( toång baèng ) (Vd: & ,…)
2 2 6 3

π π π 2π
4. Cung hôn keùm : α vaø +α (Vd: & ,…)
2 2 6 3

π 7π
5. Cung hôn keùm π : α vaø π + α (Vd: & ,…)
6 6

1. Cung ñoái nhau: 2. Cung buø nhau :

cos(−α ) = co s α cos(π − α ) = − cos α

sin(−α ) = − sin α Ñoái cos Buø sin sin(π − α ) = sin α
tan(−α ) = − tan α tan(π − α ) = − tan α
cot(−α ) = − cot α cot(π − α ) = − cot α

π
3. Cung phuï nhau : 4. Cung hôn keùm
2

π π
cos( − α ) = sin α cos( + α ) = − sin α
2 π 2
π Hôn keùm π
sin( − α ) = cos α 2 sin( + α ) = cos α
Phuï cheùo
2 sin baèng cos 2
π cos baèng tröø sin π
tan( − α ) = cotα tan( + α ) = −cotα
2 2
π π
cot( − α ) = tan α cot( + α ) = − tan α
2 2

5. Cung hôn keùm π :

cos(π + α ) = − cos α
sin(π + α ) = − sin α Hôn keùm π
tan(π + α ) = tanα tang , cotang
cot(π + α ) = cot α

30
VI. Coâng thöùc löôïng giaùc:
1. Caùc heä thöùc cô baûn:
1
2 2 1 + tan2α =
cos α + sin α = 1 cos2α
sinα 1
tanα = 1 + cot 2α =
cosα sin 2 α
cosα tanα . cotα = 1
cotα =
sinα

Ví duï: Chöùng minh raèng:

1. cos4 x + sin 4 x = 1 − 2 sin2 x cos2 x
2. cos 6 x + sin 6 x = 1 − 3 sin 2 x cos 2 x
Chứng minh
2 2
1) cos4 x + sin 4 x = (cos2 x ) + (sin2 x )
2
= (cos2 x + sin2 x ) − 2 sin2 x cos2 x
= 1 − 2 sin2 x cos2 x
3 3
2) cos6 x + sin6 x = (cos2 x ) + (sin2 x )
3
= (cos2 x + sin2 x ) − 3 sin2 x cos2 x (cos2 x + sin2 x )
= 1 − 3 sin2 x cos2 x
2. Coâng thöùc coäng :

cos(α + β ) = cos α .cos β − sin α .sin β

cos(α − β ) = cos α .cos β + sin α .sin β
sin(α + β ) = sin α .cos β + sin β .cos α
sin(α − β ) = sin α .cos β − sin β .cos α
tanα +tanβ
tan(α +β ) =
1 − tan α .tan β
tanα − tanβ
tan(α − β ) =
1 + tan α .tan β

Ví duï: Chöùng minh raèng:

π
1.cos α + sin α = 2 cos(α − )
4
π
2.cos α − sin α = 2 cos(α + )
4
Chứng minh

31
 ⎛ 2 2 ⎞
1) cos α + sin α = 2 ⎜⎜ cos α + sin α ⎟⎟⎟
⎜⎝ 2 2 ⎠⎟
⎛ π π⎞
= 2 ⎜⎜cos α cos + sin α sin ⎟⎟
⎝ 4 4⎠
⎛ π⎞
= 2 cos ⎜⎜α − ⎟⎟
⎝ 4⎠
⎛ 2 2 ⎞
2) cos α − sin α = 2 ⎜⎜ cos α − sin α ⎟⎟⎟
⎜⎝ 2 2 ⎠⎟
⎛ π π⎞
= 2 ⎜⎜cos α cos − sin α sin ⎟⎟
⎝ 4 4⎠
⎛ π⎞
= 2 cos ⎜⎜α + ⎟⎟
⎝ 4⎠

3. Coâng thöùc nhaân ñoâi: 1 + cos 2α

cos2 α =
2
cos 2α = cos2 α − sin 2 α
= 2 cos2 α − 1
1 − cos 2α
= 1 − 2 sin2 α sin2 α =
2
= cos4 α − sin 4 α
sin 2α = 2 sin α .cos α
2 tan α 1
tan 2α = sin α cos α = sin 2α
1 − tan2 α 2

4 Coâng thöùc nhaân ba:

cos 3α + 3 cos α
cos 3 α =
cos 3α = 4 cos3 α − 3cos α 4

sin 3α = 3sin α − 4sin 3 α

3 sin α − sin 3α
sin 3 α =
4
5. Coâng thöùc haï baäc:

1 + cos 2α 1 − cos 2α 1 − cos 2α

cos2 α = ; sin2 α = ; tan2 α =
2 2 1 + cos 2α

α
6.Coâng thöùc tính sin α ,cos α ,tgα theo t = tan
2

2t 1 − t2 2t
sin α = ; cos α = ; tan α =
1 + t2 1 + t2 1 − t2

32
7. Coâng thöùc bieán ñoåi tích thaønh toång :

1
cosα .cos β = [ cos(α + β ) + cos(α − β )]
2
1
sin α .sin β = [ cos(α − β ) − cos(α + β )]
2
1
sin α .cos β = [sin(α + β ) + sin(α − β )]
2

8. Coâng thöùc bieán ñoåi toång thaønh tích :

α +β α −β
cos α + cos β = 2 cos .cos
2 2
α +β α −β
cos α − cos β = −2 sin .sin
2 2
α +β α −β
sin α + sin β = 2 sin .cos
2 2
α +β α −β
sin α − sin β = 2 cos .sin
2 2
sin(α + β )
tan α + tan β =
cos α cos β
sin(α − β )
tan α − tan β =
cos α cos β

9. Caùc coâng thöùc thöôøng duøng khaùc:

π π 3 + cos 4α
cosα + sin α = 2 cos(α − ) = 2 sin(α + ) cos4 α + sin 4 α =
4 4 4
π π 5 + 3 cos 4α
cosα − sin α = 2 cos(α + ) = − 2 sin(α − ) cos6 α + sin6 α =
4 4 8

33
B. PHÖÔNG TRÌNH LÖÔÏNG GIAÙC
Caùc böôùc giaûi moät phöông trình löôïng giaùc
Böôùc 1: Tìm ñieàu kieän (neáu coù) cuûa aån soá ñeå hai veá cuûa pt coù nghóa
Böôùc 2: Söû duïng caùc pheùp bieán ñoåi töông ñöông ñeå bieán ñoåi pt ñeán moät pt ñaõ bieát caùch giaûi
Böôùc 3: Giaûi pt vaø choïn nghieäm phuø hôïp ( neáu coù)
Böôùc 4: Keát luaän
I. Ñònh lyù cô baûn: ( Quan troïng )

⎡ u = v+k2π
sinu=sinv ⇔ ⎢
⎣ u = π -v+k2π
⎡ u = v+k2π
cosu=cosv ⇔ ⎢ ⇔ u = ± v + k2π
⎣ u = -v+k2π
π
tanu=tanv ⇔ u = v+kπ (u;v ≠ + kπ )
2
cotu=cogv ⇔ u = v+kπ (u;v ≠ kπ )

( u; v laø caùc bieåu thöùc chöùa aån vaø k ∈ Z )

Ví duï : Giaûi phöông trình:

π π 3π
1. sin 3 x = sin( − 2 x ) 2. cos( x − ) = cos
4 4 4
1
3. cos 3x = sin 2 x 4. sin 4 x + cos4 x = (3 − cos 6 x )
4

Bài giải
⎡ π ⎡ π ⎡ π k 2π
⎢ 3 x = − 2 x + k 2π 5 x = + k 2π x= +
π 4 ⎢ 4 ⎢ 20 5
1) sin 3 x = sin( − 2 x ) ⇔ ⎢ ⇔⎢ ⇔⎢
4 ⎢3 x = π − ⎛ π − 2 x ⎞ + k 2π ⎢ x = 3π + k 2π ⎢ x = 3π + k 2π
⎢⎣ ⎜ ⎟ ⎢ ⎢⎣
⎝4 ⎠ ⎣ 4 4
⎡ π 3π
⎢x − = + k2π ⎡ x = π + k2π
π 3π ⎢ 4 4 ⎢
2)cos(x − ) = cos ⇔⎢ ⇔⎢ π
4 4 ⎢ x − π = − 3π + k2π ⎢ x = − + k2π
⎢ 4 4 ⎣⎢ 2
⎣
⎡ π ⎡ π k2π
⎛π ⎞⎟ ⎢ 3x = − 2x + k2π ⎢x = +
3) cos 3x = sin 2x ⇔ cos 3x = cos ⎜⎜ − 2x⎟ ⇔ ⎢⎢ 2 ⇔ ⎢⎢ 10 5
⎝2 ⎠ π π
⎢ 3x = − + 2x + k2π ⎢
⎢⎣ 2 ⎢⎣ x = − 2 + k2π

34
 1 3 + cos 4 x 3 − cos 6 x
4) sin 4 x + cos4 x = (3 − cos 6 x ) ⇔ = ⇔ cos 6 x = − cos 4 x ⇔ cos 6 x = cos (π − 4 x )
4 4 4
⎡ π k 2π
⎡6 x = π − 4 x + k 2π ⎢ x = 10 + 5
⇔⎢ ⇔⎢
⎣6 x = −π + 4 x + k 2π ⎢ x = − π + kπ
⎢⎣ 2
II. Caùc phöông trình löôïng giaùc cô baûn:
1. Daïng 1: sinx = m ; cosx = m ; tanx = m ; cotx = m ( ∀m ∈ R )

* Gpt : sinx = m (1)

• Neáu m > 1 thì pt(1) voâ nghieäm

• Neáu m ≤ 1 thì ta ñaët m = sin α vaø ta coù
⎡ x = α +k2π
(1) ⇔ sinx=sinα ⇔ ⎢
⎣ x = (π -α )+k2π
* Gpt : cosx = m (2)

• Neáu m > 1 thì pt(2) voâ nghieäm

• Neáu m ≤ 1 thì ta ñaët m = cos β vaø ta coù
⎡ x = β +k2π
(2) ⇔ cosx=cosβ ⇔ ⎢
⎣ x = − β +k2π
* Gpt: tanx = m (3) ( pt luoân coù nghieäm ∀m ∈ R )

• Ñaët m = tan γ thì

(3) ⇔ tanx = tanγ ⇔ x = γ +kπ

* Gpt: cotx = m (4) ( pt luoân coù nghieäm ∀m ∈ R )

• Ñaët m = cot δ thì

(4) ⇔ cotx = cotδ ⇔ x = δ +kπ

35
Caùc tröôøng hôïp ñaëc bieät:
y
π
sin x = −1 ⇔ x = − + k 2π B
2 +
sinx = 0 ⇔ x = kπ
π
sin x = 1 ⇔ x =
+ k 2π x
2 C O A
cosx = −1 ⇔ x = π + k 2π
π −
cosx = 0 ⇔ x= + kπ D
2
cos x = 1 ⇔ x = k 2π

Ví duï:

Giaûi caùc phöông trình :

1 π 2
1) sin 2 x = 2) cos( x − ) = −
2 4 2
3) sin 2 x + cos 2 x = 1 4) cos x + sin x = cos 2 x
4 4

Bài giải:
1 π
1) sin 2 x = ⇔ s in2x=sin
2 6
⎡ π
⎢2 x = 6 + k 2π
⇔⎢
⎢2 x = π − π k 2π
⎢⎣ 6
⎡ π
⎢ x = 12 + kπ
⇔⎢
⎢ x = 5π + kπ
⎢⎣ 12
π 2 π 3π
2) cos( x − ) = − ⇔ cos( x − ) = cos
4 2 4 4
⎡ π 3π
⎢ x − 4 = 4 + k 2π
⇔⎢
⎢ x − π = − 3π + k 2π
⎢⎣ 4 4
⎡ x = π + k 2π
⇔⎢
⎢ x = − π + k 2π
⎣ 2

36
 ⎛ π⎞
3) sin 2x + cos 2x = 1 ⇔ 2 cos ⎜⎜2x − ⎟⎟ = 1
⎝ 4⎠
⎛ π⎞ 2
⇔ cos ⎜⎜2x − ⎟⎟ =
⎝ 4⎠ 2
⎛ π⎞ π
⇔ cos ⎜⎜2x − ⎟⎟ = cos
⎝ 4 ⎠ 4
π π
⎡2x − = + k2π
⎢
4 4
⇔ ⎢⎢ π π
⎢2x − = − + k2π
⎢⎣ 4 4
⎡ x = π + kπ
⎢
⇔⎢ 4
⎢ x = kπ
⎢⎣
3 + cos 4x
4) cos4 x + sin 4 x = cos 2x ⇔ = cos 2x
4
⇔ 3 + 2 cos2 2x − 1 = 4 cos 2x
2
⇔ (cos 2x − 1) = 0
⇔ cos 2x = 1
⇔ 2x = k2π
⇔ x = kπ

Ví duï:
Giaûi caùc phöông trình:
1) 1 + cos4 x − sin 4 x = 2 cos 2 x 3) 4(sin 4 x + cos 4 x) + sin 4 x − 2 = 0
1
2) sin 6 x + cos6 x = cos 4 x 4) sin3 x.cos x − cos3 x.sin x =
4

Bài giải
1) 1 + cos4 x − sin 4 x = 2 cos 2 x ⇔ cos 2 x = 1
⇔ 2 x = k 2π
⇔ x = kπ
Vậy nghiệm pt là x = kπ
5 + 3 cos 4 x
2) sin 6 x + cos6 x = cos 4 x ⇔ = cos 4 x
8
⇔ cos 4 x = 1
⇔ 4 x = k 2π
kπ
⇔x=
2
kπ
Vậy nghiệm pt là x =
2
37
 3) 4(sin 4 x + cos4 x) + sin 4x − 2 = 0 ⇔ 3 + cos 4x + s in4x − 2 = 0
⎛ π⎞
⇔ 2 cos ⎜⎜4x − ⎟⎟ = −1
⎝ 4⎠
⎛ π⎞ 3π
⇔ cos ⎜⎜4x − ⎟⎟ = cos
⎝ 4 ⎠ 4
⎡ π 3π
⎢4x − = + k2π
⇔ ⎢⎢ 4 4
⎢4x − π = − 3π + k2π
⎢ 4 4
⎣
⎡4x = π + k2π
⎢
⇔⎢ π
⎢4x = − + k2π
⎢⎣ 2
⎡ π kπ
⎢x = +
⎢ 4 2
⇔⎢
⎢ x = − + kπ
π
⎢ 8 2
⎣
⎡ π kπ
⎢x = +
⎢ 4 2
Vậy nghiệm pt là ⎢
⎢ x = − π + kπ
⎢ 8 2
⎣
1 1
( )
4) sin3 x.cos x − cos3 x.sin x = ⇔ − sin x cos x. cos2 x − sin2 x =
4 4
1
⇔ − s in2x.cos2x =
2
⇔ s in4x = −1
π
⇔ 4x = − + k 2π
2
π kπ
⇔x=− +
8 2
π kπ
Vậy nghiệm pt là x = − +
8 2

2. Daïng 2:
a sin 2 x + b sin x + c = 0
a cos2 x + b cos x + c = 0
( a ≠ 0)
a tan2 x + b tan x + c = 0
a cot 2 x + b cot x + c = 0
Caùch giaûi:
38
 Ñaët aån phuï : t = sinx ( t = cosx; t = tanx; t = cotx)
Ta ñöôïc phöông trình : at 2 + bt + c = 0 (1)
Giaûi phöông trình (1) tìm t, roài suy ra x
Chuù yù : Phaûi ñaët ñieàu kieän thích hôïp cho aån phuï (neáu coù)

Ví duï :
5
1) 2 cos2 x + 5sin x − 4 = 0 2) cos 2 x − 4 cos x + =0
2
π 2(cos 6 x + sin 6 x) − sin x. cos x
3) 2(sin 4 x + cos 4 x) − cos( − 2 x) = 0 4) =0
2 2 − 2 sin x

Bài giải
( )
1) 2 cos2 x + 5sin x − 4 = 0 ⇔ 2 1 − sin 2 x + 5sin x − 4 = 0

⇔ 2 sin2 x − 5sin x + 2 = 0
⎡sin x = 2 (VN)
⇔⎢
⎢sin x = 1
⎣ 2
⎡ π
⎢ x = 6 + k 2π
⇔⎢
⎢ x = 5π + k 2π
⎢⎣ 6
⎡ π
⎢ x = 6 + k 2π
Vậy nghiệm pt là ⎢
⎢ x = 5π + k 2π
⎢⎣ 6
5
2) cos 2 x − 4 cos x + = 0 ⇔ 2(2 cos2 x − 1) − 8 cos x + 5 = 0
2
⇔ 4 cos2 x − 8 cos x + 3 = 0
⎡ 3
⎢ cos x = 2
(VN)
⇔⎢
⎢ cos x = 1
⎢⎣ 2
π
⇔x=± + k 2π
3
π
Vậy nghiệm pt là x = ± + k 2π
3

39
 π 3 + cos 4x
3) 2(sin 4 x + cos4 x) − cos( − 2x) = 0 ⇔ − s in2x = 0
2 2
⇔ 3 + 1 − 2 sin2 2x − 2 s in2x = 0
⇔ 2 sin2 2x + 2 s in2x − 4 = 0
⎡s in2x = 1
⇔ ⎢⎢
⎢⎣s in2x = −2 (VN)
π
⇔ 2x = + k2π
2
π
⇔ x = + kπ
4
π
Vậy nghiệm pt là x = + kπ
4
2(cos6 x + sin6 x) − sin x.cos x
4) =0
2 − 2 sin x
⎡ x ≠ π + k2π
2 ⎢
4
Điều kiện: sin x ≠ ⇔ ⎢⎢
2 ⎢ x ≠ π + k2π
3
⎢⎣ 4
Khi đó:
2(cos6 x + sin6 x) − sin x.cos x 5 + 3 cos 4x 1
=0⇔ − s in2x = 0
2 − 2 sin x 4 2
⇔ 5 + 3 (1 − 2 s in 2x ) − 2 s in2x = 0
2

⇔ 6 sin2 2x + 2 s in2x − 8 = 0
⎡ s in2x = 1
⎢
⇔⎢
⎢ s in2x = − 4 (VN)
⎢⎣ 3
π
⇔ 2x = + k2π
2
π
⇔ x = + kπ
4
5π
So với điều kiện ta được nghiệm của phương trình (1) là x = + k2π .
4

40
3. Daïng 3:
a cos x + b sin x = c (1) ( a;b ≠ 0)
Caùch giaûi:

• Chia hai veá cuûa phöông trình cho a2 + b2 thì pt

a b c
(1) ⇔ cos x + sin x = (2)
a2 + b2 a2 + b2 a2 + b2

a b
• Ñaët = cosα vaø = sin α vôùi α ∈ [ 0;2π ) thì :
2 2
a +b a + b2
2

c
(2) ⇔ cosx.cosα + sinx.sinα =
a + b2
2

c
⇔ cos(x-α ) = (3)
a + b2
2

Pt (3) coù daïng 1. Giaûi pt (3) tìm x.

Chuù yù :
Pt acosx + bsinx = c coù nghieäm ⇔ a2 + b2 ≥ c 2

Ví duï : Giaûi caùc phöông trình :

1) cos x + 3 sin x = −1 2) 4(sin 4 x + cos4 x ) + 3 sin 4 x = 2

Bài giải
1 3 1
1) cos x + 3 sin x = −1 ⇔ cos x + sin x = −
2 2 2
⎛ π⎞ 2π
⇔ cos ⎜ x − ⎟ = cos
⎝ 3⎠ 3
⎡ π 2π
⎢ x − 3 = 3 + k 2π
⇔⎢
⎢ x − π = − 2π + k 2π
⎢⎣ 3 3
⎡ x = π + k 2π
⇔⎢
⎢ x = − π + k 2π
⎣ 3
⎡ x = π + k 2π
Vậy nghiệm pt là ⎢
⎢ x = − π + k 2π
⎣ 3
41
 2) 4(sin 4 x + cos4 x ) + 3 sin 4 x = 2 ⇔ cos 4 x + 3 s in4x = −1
1 3 1
⇔ cos 4 x + s in4x = −
2 2 2
⎛ π⎞ 2π
⇔ cos ⎜ 4 x − ⎟ = cos
⎝ 3⎠ 3
⎡ π 2π
⎢ 4 x − 3 = 3 + k 2π
⇔⎢
⎢ 4 x − π = − 2π + k 2π
⎢⎣ 3 3
⎡ 4 x = π + k 2π
⇔⎢
⎢ 4 x = − π + k 2π
⎣ 3
⎡ π kπ
⎢x = 4 + 2
⇔⎢
⎢ x = − π + kπ
⎢⎣ 12 2
⎡ π kπ
⎢x = 4 + 2
Vậy nghiệm pt là ⎢
⎢ x = − π + kπ
⎢⎣ 12 2
d. Daïng 4:
a sin2 x + b sin x.cos x + c cos2 x = 0 (a;c ≠ 0) (1)

Caùch giaûi 1:

1 − cos2 x 1 + cos 2 x
Aùp duïng coâng thöùc haï baäc : sin2 x = vaø cos2 x =
2 2
1
vaø coâng thöùc nhaân ñoâi : sin x.cos x = sin 2 x thay vaøo (1) ta seõ bieán ñoåi pt (1) veà daïng 3
2

Caùch giaûi 2: ( Quy veà pt theo tang hoaëc cotang )

Chia hai veá cuûa pt (1) cho cos2 x ta ñöôïc pt:

a tan2 x + b tan x + c = 0
Ñaây laø pt daïng 2 ñaõ bieát caùch giaûi.

π
Chuù yù: Tröôùc khi chia phaûi kieåm tra xem x = + kπ coù phaûi laø nghieäm cuûa (1) khoâng?
2
Ví duï : Giaûi phöông trình:
3 sin 2 x + (1 − 3 ) sin x. cos x − cos 2 x + 1 − 3 = 0

42
d. Daïng 5:
a(cos x + sin x ) + b sin x.cos x + c = 0 (1)

Caùch giaûi :
π
• Ñaët t = cos x + sin x = 2 cos( x − ) vôùi - 2 ≤ t ≤ 2
4
2 t2 −1
Do (cos x + sin x ) = 1 + 2 sin x.cos x ⇒ sinx.cosx=
2
• Thay vaøo (1) ta ñöôïc phöông trình :
t2 − 1
at + b + c = 0 (2)
2
π
• Giaûi (2) tìm t . Choïn t thoûa ñieàu kieän roài giaûi pt: 2 cos( x − ) = t tìm x.
4

Ví duï : Giaûi phöông trình :

sin 2 x − 2 2(sin x + cos x ) − 5 = 0

Chuù yù : Ta giaûi töông töï cho pt coù daïng : a(cos x − sin x ) + b sin x .cos x + c = 0

Ví duï : Giaûi phöông trình :

sin 2 x + 4(cos x − sin x ) = 4

4. Caùc phöông phaùp giaûi phöông trình löôïng giaùc thöôøng söû duïng :
a. Phöông phaùp 1: Bieán ñoåi pt ñaõ cho veà moät trong caùc daïng pt löôïng
giaùc cô baûn ñaõ bieát
Ví duï: Giaûi phöông trình:
3
1) sin 4 x + cos 4 x + sin 2 x −
=0
2
2) sin 3x − 3 cos 3x = 2 s in2x
1
3) tan x − 3 =
cos x
b. Phöông phaùp 2: Bieán ñoåi pt ñaõ cho veà daïng tích soá
Cô sôû cuûa phöông phaùp laø döïa vaøo caùc ñònh lyù sau ñaây:

⎡ A=0
⎡ A=0
A.B = 0 ⇔ ⎢ hoaëc A.B.C = 0 ⇔ ⎢⎢ B=0
⎣ B=0 ⎢⎣C=0

Ví duï : Giaûi caùc phöông trình :

a. sin2 x + sin 2 2 x + sin 2 3 x = 2
b. 2 sin3 x + cos 2 x − cos x = 0

43
 c. Phöông phaùp 3: Bieán ñoåi pt veà daïng coù theå ñaët aån soá phuï
Moät soá daáu hieäu nhaän bieát :
* Phöông trình chöùa cuøng moät moät haøm soá löôïng giaùc ( cuøng cung khaùc luõy thöøa)
Ví duï : Giaûi caùc phöông trình :
a. cos 3 x + cos 2 x − cos x − 1 = 0
b. 4 cos 3 x − cos 2 x − 4 cos x + 1 = 0
* Phöông trình coù chöùa (cos x ± sin x ) vaø sinx.cosx
3
Ví duï : Giaûi phöông trình : 1 + sin3 x + cos3 x = sin 2x
2
BÀI TẬP RÈN LUYỆN
Bài 1: Giải các phương trình lượng giác sau
1 1 ⎛ 7π ⎞
1) + = 4 sin ⎜⎜ − x⎟⎟⎟
sin x sin ⎛⎜x − 3π ⎞⎟ ⎝4 ⎠
⎝⎜ ⎟
⎠
2
2) 2 sin x (1 + cos 2x ) + sin 2x = 1 + 2 cos x
3) sin 3 x − 3 cos3 x = sin x cos2 x − 3 sin2 x cos x

Bài giải:
1 1 ⎛ 7π ⎞
1) + = 4 sin ⎜⎜ − x⎟⎟⎟
⎛ ⎞
sin x sin ⎜x − 3π ⎟ ⎝4 ⎠
⎜⎝ 2 ⎟
⎠

44
Bài giải:
2) 2 sin x (1 + cos 2x ) + sin 2x = 1 + 2 cos x

Bài giải:
3) sin 3 x − 3 cos3 x = sin x cos2 x − 3 sin2 x cos x

Bài 2: Giải các phương trình lượng giác sau

1) (1 + sin2 x ) cos x + (1 + cos2 x ) sin x = 1 + s in2x
2) 2 sin2 2x + sin 7x − 1 = sin x
⎛ x x ⎞⎟2
⎜
3) ⎜sin + cos ⎟ + 3 cos x = 2
⎝ 2 2⎠

Bài giải
1) (1 + sin2 x ) cos x + (1 + cos2 x ) sin x = 1 + s in2x

Bài giải:
2) 2 sin2 2x + sin 7x − 1 = sin x

45
Bài giải:
⎛ x x ⎞2
3) ⎜⎜sin + cos ⎟⎟ + 3 cos x = 2
⎝ 2 2⎠

Bài 3: Giải các phương trình lượng giác sau

2 (cos6 x + sin6 x ) − sin x cos x
1) =0
2 − 2 sin x
⎛ x⎞
2) cot x + sin x ⎜⎜1 + tan x tan ⎟⎟ = 4
⎝ 2⎠
3) cos 3x + cos 2x − cos x − 1 = 0

Bài giải:
2 (cos6 x + sin6 x ) − sin x cos x
1) =0
2 − 2 sin x

Bài giải:
⎛ x⎞
2) cot x + sin x ⎜⎜1 + tan x tan ⎟⎟ = 4
⎝ 2⎠

46
Bài giải:
3) cos 3x + cos 2x − cos x − 1 = 0

Bài 4: Giải các phương trình lượng giác sau

1) cos2 3x cos 2x − cos2 x = 0
2) 1 + sin x + cos x + s in2x+cos2x=0
⎛ π⎞ ⎛ π⎞ 3
3) cos 4 x + sin 4 x + sin ⎜⎜3x − ⎟⎟ cos ⎜⎜x − ⎟⎟ − = 0
⎝ 4⎠ ⎝ 4⎠ 2

Bài giải:
1) cos2 3x cos 2x − cos2 x = 0

Bài giải:

47
2) 1 + sin x + cos x + s in2x+cos2x=0

Bài giải:
⎛ π⎞ ⎛ π⎞ 3
3) cos4 x + sin 4 x + sin ⎜⎜3x − ⎟⎟ cos ⎜⎜x − ⎟⎟ − = 0
⎝ 4 ⎠ ⎝ 4⎠ 2

Bài 5: Giải các phương trình lượng giác sau

cos 2x 1
1) cot x − 1 = + sin2 x − s in2x
1 + tan x 2
2
2) 5 sin x − 2 = 3 (1 − sin x ) tan x
3) (2cosx − 1)(2 sin x + cos x ) = s in2x − sin x

Bài giải:
cos 2x 1
1) cot x − 1 = + sin2 x − s in2x
1 + tan x 2

48
Bài giải:
2) 5 sin x − 2 = 3 (1 − sin x ) tan2 x

Bài giải:
3) (2cosx − 1)(2 sin x + cos x ) = s in2x − sin x

------------------------------------Hết----------------------------------

49