Trng i Hc Kinh T TP HCM

Phn Tch Chnh Sch Thu

I. PHN GII THIU

Nghin cu chnh sch thu cp n vic xy dng mt h thng thu m h thng
c kh nng ti tr cho chi tiu cng trong mt mc ti chnh thit yu mt cch hiu qu
nht v cng bng nht c th.
cc nc ang pht trin, vic thnh lp h thng thu hu hiu v hiu qu phi i
mt vi mt s thch thc to ln. Thch thc u tin l v cu trc ca nn kinh t m cu
trc gy kh khn nht nh trong vic p t v thu thu. Th hai l v nng lc qun l
thu cn nhiu hn ch. Th ba l v s khan him, hay cht lng km, ca cc d liu c
bn. Cui cng, nhiu nc ang pht trin, chnh sch thu t b tc ng bi vn chnh
tr so vi cc nc tin tin.
Cc nc ang pht trin c xu hng phn phi thu nhp c c t hn nhiu so vi
cc nc cng nghip pht trin. Vic phn phi thu nhp khng ng u mang hai ngha
sau: th nht, to ra thu nhp t thu cao, nhng ngi c thu nhp cao phi c nh
thu mt cch r rng hn so vi nhng ngi c thu nhp thp, th hai l nhng ngi c
sc mnh v kinh t v v chnh tr u tp trung nhng ngi c thu nhp cao, do , h
c th trnh c cc ci cch thu c th s nh hng tiu cc n h.
II. CC MC THU V THNH PHN CA THU DOANH THU
A. MC THU THU NHP
Nhng cn nhc da trn l thuyt
L do c bn ti sao l thuyt thu ti u t ni v vic chn ngha v thu ton din cho
nn kinh t l vic nhiu trong s l thuyt ny c pht trin a ra cu trc thu ti u
tng cng cc ngha v v thu. V l thuyt truyn thng th khng kt hp c kha
cnh tiu dng ca ngn sch trong phn tch ca n. ni lng vn ny mt cch ng
ngha cn phi c nhng khun mu r rng v phc li t chi tiu cng c tnh vo thu
thu nhp, cho mc ch quy nh ca chnh sch ny.
So snh quc t
Thiu nhng gii trnh r rng t l thuyt, nh gi xem mc mt mc thu tng
th trong mt nc ang pht trin l "thch hp" c a ra so snh n vi cc gnh
Bi nh Tru - Lp Ti Chnh Doanh Nghip m 2

Trng i Hc Kinh T TP HCM

Phn Tch Chnh Sch Thu

nng thu trung bnh ca mt nhm i din ca c cc nc ang pht trin v cc nc

pht trin, c tnh n mt s cc c im quc gia ny. R rng y l mt phng php
tip cn da vo thng k, mc d ph bin v hu dng nhng khng c mt nn tng l
thuyt
Nhng cuc tho lun trn cho cc nc ang pht trin l s pht trin nn kinh t s
hn l vic tng thu thu nhp cho chi tiu cng trong khi cc nc tng thu nhp p ng
nhu cu. V vy quan trng cch thu nhp c s dng, v c l da vo cu trc thu, hn
l mc thu trn thu nhp.
B. Cu trc ca thu nhp thu
Xem xt v l thuyt
Vn quan trng trong bt k cuc tho lun c lin quan n cu trc doanh thu, u
tin, thu thu nhp lin quan n tiu dng v, th hai, thu tiu th, cc thu nhp khu i
din thu tiu dng trong nc. Xem xt trc ht vn kt hp ti u thu thu nhp-tiu
dng. Trong vic nh gi mi lin quan ca hai c s tnh thu ny, c v hiu qu v tnh
cng bng l trng tm ca vic phn tch, c bit l cc nc ang pht trin h s Gini
ca h rt cao. Theo thng l ngi ta tin rng thu thu nhp i hi chi ph phc li (hiu
qu) cao hn hn so vi thu tiu dng ch yu da trn quan st rng thu thu nhp bao
gm hai thnh phn r rng: mt thu lao ng v thu vn.
Mi quan tm khc trong s la chn gia thu thu nhp v thu tiu dng lin quan n
tc ng tng i ca tnh cng bng (theo chiu dc). Mi quan tm ny l c bit quan
trng trong quan im ca phn phi thu nhp khng ng u cc nc ang pht trin.
Theo truyn thng, ngi ta ngh rng thu tiu dng l ly thoi hn so vi thu thu
nhp, v n khng c tnh kh thi v mt hnh chnh thc hin hiu qu, trn mt quy m
rng, chia cc mc th bc thu sut thu tiu th.
Chuyn sang vn thu i vi hng nhp khu, theo thng l tin rng thu nhp khu
nh mt loi thu thun li c cc nc ang pht trin kim sot vi ng rng h thp
mc thu - l yu cu cn thit mong mun gia nhp T chc Thng mi Th gii, tham
gia tha thun thng mi khu vc nh ASEAN chu v NAFTA hoc Mercousur Ty
Bi nh Tru - Lp Ti Chnh Doanh Nghip m 2

Trng i Hc Kinh T TP HCM

Phn Tch Chnh Sch Thu

bn cu, hoc n gin ch kt lun tha thun thng mi song phng vi cc nc

pht trin, c th c ngha kinh t v thu nhp ng k nhng nc ny.
III. CHNH SCH V VN CHN LC THU CHNH YU
cc nc pht trin, ni th trng ang tham gia vo mt vai tr ngy cng quan trng
trong phn b ngun lc, mc tiu quan trng nht ca chnh sch thu l gim thiu can
thip ca h thng thu trong qu trnh phn b doanh thu v phn phi li cc nhu cu. iu
ny c ngha h thng thu nn cng trung lp trong hoch nh chnh sch cng tt, v cng
cn phi n gin v minh bch cc th tc hnh. Sau y l mt s vn quan trng nht
m chnh sch thu gp phi trong qu trnh pht trin
1. Thu thu nhp c nhn

cc nc ang pht trin, nhng vn quan tm thng trong phm vi hp hn, nhng
ni chung yu cu s ch trng nhiu n nhng tc ng hnh chnh, kh nng hnh chnh
cc nc ang pht trin b rng buc nhiu hn nhng nc pht trin. Ngoi ra, thc
t l thu nhp t lng thng l mt phn nh trong thu nhp quc dn s kh khn trong
vic c mt ngun thu ng k t thu TNCN.
2. C cu thu sut
Bt k cuc tho lun no v thu thu nhp c nhn ti cc nc ang pht trin u bt
u nhn thy rng thu TNCN t doanh thu rt t hu ht cc nc ny v s lng c
nhn thuc din chu thu, c bit l, nhng ngi ang chu thu sut cn bin cao nht l
rt nh.
C cu thu sut thu TNCN thng l cng c chnh sch c th nhn thy c v
thun tin nht cho hu ht cc chnh ph cc nc ang pht trin nhn mnh cam kt
ca mnh cho cng bng x hi, v theo t c h tr chnh tr cho chnh sch ca
h. Do , khng c g ngc nhin khi thy rng nhiu nc ang pht trin ch trng duy tr
mt mc thu sut TNCN danh ngha lu tin bng cch p dng nhiu khung thu sut, v
min cng thc hin ci cch thu TNCN m ngh gim bt nhng cam kt ny.
Bi nh Tru - Lp Ti Chnh Doanh Nghip m 2

Trng i Hc Kinh T TP HCM

Phn Tch Chnh Sch Thu

Mt vn quan trng khc lin quan n c cu thu sut l mc ca thu sut

TNCN bin hng u. mt s nc ang pht trin, thu sut ny vt qu thu sut thu
TNDN vi mt s ng k, iu ny chc chn cung cp s khuyn khch mnh m cho
ngi np thu la chn hnh thc doanh nghip kinh doanh thun ty v l do thu.
3. C s Thu
Ngoi cc vn ca cc khon min tr v khu tr mc cao m c xu hng thu
hp c s thu v ph nhn s lu tin hiu qu ca mt c cu thu sut danh ngha lu
tin, nh ni trn, thng thy rng thu TNCN cng nh thu TNDN cc nc ang
pht trin b hng vi s vi phm nghim trng hai nguyn tc c bn ca mt chnh sch
thu tt cp thc hin: tnh i xng v tnh ton din. Nguyn tc i xng cp n
vic i x ng nht ca thu vi cc khon li hay l ca bt k ngun thu nhp no.
Nguyn tc ton din lin quan n s t c thu nhp ca thu rng ti mt s im dc
theo dng thu nhp .
IV CCH P DNG THU I VI THU NHP TI CHNH
Cch p dng thu i vi thu nhp ti chnh l mt vn rt phc tp cc nc ang
pht trin, nhng nc ny nng lc qun l thu cn hn ch. Cc hnh thc la chn
khai i vi thu nhp c th d b gian ln, hon chuyn v nu khng th s da vo chnh
lch gi. Nu cc u lut v thu khng c son tho cn thn th s rt kh x l. Vn
ny ngay c nhng nc pht trin cng kh gii quyt.
A: Thu thu nhp doanh nghip
Chnh sch thu i vi thu thu nhp doanh nghip ti cc nc ang pht trin th qu
nhiu phc tp v tnh trng ny cng ging nh cc nc pht trin. bi vit ny khng c
gng cung cp nhng thng tin chi tit v vn nhng s tp trung vo hai vn ni
tri thng thy cc nc ang pht trin:
- Mc thu thu nhp doanh nghip phc tp v n da vo s khc bit gia cc nghnh
ngh
- Thit lp h thng tnh khu hao khng cht ch.
Bi nh Tru - Lp Ti Chnh Doanh Nghip m 2

Trng i Hc Kinh T TP HCM

Phn Tch Chnh Sch Thu

Khu tr
Vic khu tr ti sn trong lnh vc thu l mt trong nhng vn quan trng nht
ca thu thu nhp doanh nghip v n quyt nh gi vn v c li nhun u t. Vic xy
dng mt h thng khu hao thch hp th mang tnh quyt nh to ra mi trng u t
thun li do n thng c xem l iu kin kch thch u t. Cc nc ang pht
trin lun lun c mt h thng khu hao phc tp, khng cht ch, nhiu hng ch v ni
chung l cn tr cc nh u t.
B. gi tr gia tng Thu, thu tiu th c bit v thu nhp khu
1. Thu gi tr gia tng
Mt trong nhng ci cch tch cc v thu c th nhn thy c thc hin bi hu ht cc
nc ang pht trin trong thi gian ba thp k qua a vo gii thiu thu GTGT (hoc
cc loi thu tng t nh thu VAT). K t khi thu GTGT c tm thy cho n nay trong
hu ht cc nc ang pht trin, chnh sch thu cn tn ti vn trong khu vc thu tiu
thu ni a cc t nc ny th khng lu sau thu thu nhp theo tng cng on sn xut
c thay th bi thu VAT, vi thit k thu GTGT ph hp vi phm vi nh thu.
Nhng c trng ny to nn mt s lng ln kin ng gi li thu doanh
thu trn tng cng on sn xut trong h thng, v do lm gim rt nhiu nhng li ch
t ln gii thiu thu GTGT ti a im u tin. Chn chnh nhng hn ch nh trong vic
thit k v qun l thu GTGT, v th, phi c u tin cao trong vic pht trin quc gia.
Mt kha cnh khc ng ch l mt phn cc nc ang pht trin thng qua hai hay
nhiu mc thu sut (Xem Bng 4 minh ha mi t nc, qua so snh thng tin) (Bao gm
mc thu sut 0% cho nhng nh cung cp khng xut khu). Trong khi nhiu mc thu c
lm phc tp cho vic qun l thu GTGT, chng th c v b ngoi hp dn v mt chnh
tr, khng nht thit phi c hiu qu-mt mc tiu cng bng. Trong thc t, nht l cc
nc OECD cng c mc thu sut khc nhau. Thm ch, vic qun l gi c gii quyt
mi quan tm v cng bng ca cc biu sut thu thu GTGT c cao hn trong cc
nc pht trin.

Bi nh Tru - Lp Ti Chnh Doanh Nghip m 2

Trng i Hc Kinh T TP HCM

Phn Tch Chnh Sch Thu

Thu tiu th c bit

Cc thiu st ng ch nht ca h thng thu tiu th c bit c pht hin nhiu
nc ang pht trin l phm vi iu tit ca chng khng thch hp ph bin vi cc sn
phm. Mt h thng thu tiu th c bit tt l lun c c trng bi kh nng to ra
doanh thu (nh bi mt sn phm) t thu hp nn tng v vi mi quan h gim chi ph hnh
chnh.
Thu nhp khu
Vic gim thu nhp khu nh mt phn trong chng trnh m ca thng mi l mt
hot ng tng th gii phng thng mi l mt chnh sch thch thc ln ti hu ht cc
nc ang pht trin. T mt vin cnh xa v chnh sch thu, thch thc ny lin quan n
hai vn cn c xem xt cn thn.
Trc tin, iu quan trng l m bo rng cc cch thc ct gim thu nhp khu
danh ngha khng dn n nhng thay i khng lng trc trong mi quan h t l ca
vic bo v hiu qu cc khu vc cn li, trong c th dn n s xoay chuyn bt ng v
s t bt cn hoc s khc bit khng n nhp vo phm vi ct gim thu nhp khu danh
ngha tc ng n vic nhp khu v xut khu. Khi , s bo v hiu qu l thit lp cc
khi nim v kinh t c mi quan h b tr nhau, trong thc t s thu ht ca chng trnh
ct gim thu nhp khu th tt c qu tp trung vo t sut thu nhp khu danh ngha. Mt
cch n gin bo m rng kt qu ngoi mun khng xy ra khi ct gim tt c cc t
sut thu nhp khu danh ngha ti cng thi im cc t sut ny cn thay i.
C. u i thu
i vi cc nh u t nc ngoi y l i tng chnh ca i thu
hu ht cc nc ang pht trin quyt nh u t mt nc no ty
thuc vo nhiu nhn t, trong u i thu l mt trong nhng vn quan
trng nht. Cc ngun ti nguyn thin nhin, s n nh v chnh tr v kinh
t, h thng lut php, cc phng tin h tr (nh l ngn hng, vn ti,
thng tin lin lc v cc c s h tng khc), khng b rng buc trong vic
chuyn li nhun v nc, v lc lng lao ng c tay ngh v k thut,
Bi nh Tru - Lp Ti Chnh Doanh Nghip m 2

Trng i Hc Kinh T TP HCM

Phn Tch Chnh Sch Thu

lun lun l nhng yu t quyt nh ni ph hp u t ch khng phi l

chnh sch thu. Nu nhng yu t ny thun li, v h thng thu ca quc
gia ny c ph hp vi quy nh ca quc t, th u i thu s ng vai tr
quan trng trong quyt nh ca nh u t.
* u i v thi gian v thu sut
Tt c cc hnh thc u i thu, thi gian u i vn c quan tm nhiu nht gia cc
nc ang pht trin. n gin cho vic qun l, cch thc ny cn nhiu thiu xt, mc d
chia ra mc ca cc hnh thc u i, th c cc nhn nh v u i thu nh: (1) li
nhun c min thu, thi gian u i thu hng n li ch ca nh u t - ngi m k
vng li nhn cao v v ang u t cho d khng cho chnh sch u i; (2) Thi gian
min thu cho php doanh nghip khng ng thu trong khong thi gian ny, nh l thu
thu nhp doanh nghip trong nhng nm u doanh nghip mi hot ng sau chuyn
giao li nhun thng qua chuyn gi ni b. (3) thi gian min thu, cho d c thi hn chnh
thc, c khuynh hng b nh u t lm dng bng cch ko di thi gian u i thng qua
vic ti cu trc doanh nghip hin ti to thnh doanh nghip mi. (4) thi hn min thu
s gp phn thu ht (nu n tc ng ln mi mt) cc d n ngn hn, nhng dng m khng
em li li ch kinh t nh nhng d n di hn. Sau n ch tr thnh li nhun sau khi kt
thc thi gian u i thu v, v vy, c th kim c mt t t u i thu mc d l c th
mang sang sau thi gian u i (nu l khng c php mang sang hu thi gian u i, th,
trong mt s trng hp, c th lm nn lng nh u t. (5) doanh thu chi ph trong ngn
sch him khi minh bch, tr khi doanh nghip trong thi gian u i yu cu hon thu,
ch yu l nhng hot ng lin quan n vic qun l khng to ra doanh thu, v thng
thng nhng li ch c c t vic u i thu s khng cn: cho php cc nh u t
khng cn phi trnh by vi c quan thu.
* Ph cp u t v tn dng thu
So vi thu k ngh th nhng u i ca thu ny mang li mt s thun li, chng hn
nh mt cng c c mc ch tt hn nhiu so vi thu k ngh thc y mt s loi hnh

Bi nh Tru - Lp Ti Chnh Doanh Nghip m 2

Trng i Hc Kinh T TP HCM

Phn Tch Chnh Sch Thu

u t, v chi ph ca doanh thu s minh bch hn nhiu v d kim sot hn. Cch n gin
v hiu qu qun l h thng tn dng thu l theo di. Nu s tin tn dng thu i vi
doanh nghip iu kin l nh trc th n s c ghi n vo ti khan thu c bit
bng hnh thc bt ton ghi s. Doanh nghip iu kin c nhng u i ny s c i
x nh mt ngi tr thu bnh thng mi kha cnh, v do s phi chu cc iu
khon v nguyn tc thu p dng hin hnh, bao gm vic tnh ton li nhun chu thu v
i hi trong khai thu.
H thng ph cp u t c qun l tng t nh tn dng thu th t kt qu nh
nhau. S khc bit trng yu nht gia 2 h thng ny l nu h thng CIT c nhiu mc gi,
s tin nht nh ca ph cp u t tr gi hn nhiu trong iu khon tuyt i, mc thu
ca ph cp cao hn. Tri li, s tin nht nh ca tn dng thu u c tr gi nh nhau
bt k p dng mc thu no.
Khu hao nhanh
Vic cung cp u i thu bng hnh thc khu hao nhanh c t thiu st nht lin quan
n thu k ngh v tt c cc o c lin quan n ph cp u t/ tn dng thu v n
khc phc c nhng im yu thc hin. V khi vic khu hao nhanh mt ti sn khng
lm tng tng khu hao danh ngha cho php ca mt ti sn so vi gi gc ca n, t lm
pht sinh trong vic a thch ti sn ngn hn, cng nh s khng c nhiu u i cho doanh
nghip khi tham gia vo vic lm dng thu kt hp vi ph cp u t v tn dng thu.
Tr cp u t
Trong khi tr cp u t chia s mt vi gi tr ca ph cp u t/tn dng thu, chng
hn nh vic d dng trong t mc tiu ra, tr cp u t cn pht sinh vn trong vic
gy ra mt ri ro nghim trng cho ngn sch hn thu k ngh. Chng lin quan n chi tiu
qu mc ca chnh ph trc y v hng li t nhng khon u t khng kh thi cng
nh li nhun ca chng. Tri li, nhng loi u i thu thu nhp khc ch c gi tr sau .
C ch knh hot:
Vn c bit quan trng lin quan n vic s dng thu u i ti cc nc ang pht
trin l c ch c kch hot. Mt c ch kch hot t ng cho php s u t nhn khon
Bi nh Tru - Lp Ti Chnh Doanh Nghip m 2

Trng i Hc Kinh T TP HCM

Phn Tch Chnh Sch Thu

u i t ng, nht nh s p ng mc tiu tiu chun hi iu kin, nh ti thiu ha

khon u t trong cc thnh phn kinh t nht nh. Nhng tiu chun ny thng khng
ch nh theo lut c lin quan m cn theo iu l thc hin chng. Vic cp giy u i,
chnh quyn lin quan s ch thc hin khi m bo c c chun u kin, khng tnh
cc kha cnh khc ca u t.
Tng hp
Hiu qu chi ph ca vic cung cp thu u i xc tin u t t ra nghi vn chung.
Chin lc u tin tt nht duy tr xc tin u t l gi vng tnh n nh v minh bch
hp php theo khun kh cng nh ng h vic sng lp d dng, v vic a ra h thng
thu phi ph hp tiu chun quc t.
Vi mc tiu, nh lin kt nhu cu pht trin vng ca 1 quc gia, nh c bn ca vic
cp giy thu u i th hp l hn nhng yu t khc. Tuy nhin khng phi tt c thu u
i u hiu qu. Tng khu hao c li nht, theo ph cp u t hay tn dng thu. Min
gim thu v tr cp u t t c tn thng nht.
V. Nhng thch thc pha trc:
Khi ro cn thng mi sp v bin i vn tng trn th gii, cn nh hng ng
n, chnh sch thu hiu qu t ra c ngha thch thc cho cc quc gia v ang pht
trin. Tuy nhin, nhng quc gia sau ny, thch thc s r rng c th trong ti khon lin
quan nhiu hn kh nng qun l thu b gii hn v tin cy cao trong thu thng mi
nc ngoi. Hi nhp tng trng kinh t ton cu, thch thc t ra l cn thay thu ngoi
thng bng thu ni a km theo tng li nhun chch thng qua gi chuyn i, hay li
nhun b mt i trc phn vn ha nh nhoi ca cc nh u t nc ngoi. Tuy nhin,
phng lm dng lut thu chng thu cng nh o to k thut cho cc kim ton vin
thu nhiu nc ang pht trin thng cha ngn chn hay pht hin thc trng
ny. V vy cng n lc cng c thiu xt, iu ny cn thc hin ngay trit .
Mt thch thc chnh sch thu khc trong th gii bin ng vn t do ha l khu vc
cnh tranh thu. Trong hu ht cc nc ang pht trin, vn lin quan y l s nng
cao nhn thc y p lc trc sc ht m rng phm vi ca thu u i ni chung gy thu
Bi nh Tru - Lp Ti Chnh Doanh Nghip m 2

Trng i Hc Kinh T TP HCM

Phn Tch Chnh Sch Thu

ht v cnh tranh cho u t nc ngoi, b mc vic theo ui ci cch thu c bn, chng
hn, nhng khu vc h thng thu c nhn din sm hn.
Cui cng, nh va trnh by, thu thu nhp c nhn gp phn rt nh trong tng thu thu
nhp. Ngoi tranh lun trc v c cu, chnh sch v tho lun xem xt hnh chnh, trn
c s thu nhp nhn c cc c nhn c th u t ra nc ngoi trong mi trng ha
nhp th trng ti chnh ton cu, v nh c th thot khi thu trong nc - hay thm
ch trnh khi ng thu hon ton cng l nhn t gp phn ng k ca kt qu trn.
VI. Nhn xt Kt lun:
T bo ny tho lun vi ch lin quan chnh sch thu ti nhng nc ang pht
trin. Nhng ni m th trng mi ni, c gng ha nhp vi nn kinh t Th gii, s l
gng mt c th trc nhng thch thc ln. Nhng quc gia ny c th s cn mc thu
cao hn, bi cn thc hin n cng vai tr khp kn ca Chnh ph nhng quc gia cng
nghip chu gnh nng chi ph thu 2 ln. H s cn gim r rt s tin cy vo thu ngoi
thng. V h s phi thc hin thng qua s thay i chnh sch thu m khng to chng
ngi ln no. y l c trng quan trng tng ngn kh quc gia t thu thu nhp c
nhn. thnh cng trc nhng thch thc ny, cc nh hoch nh chnh sch nhng quc
gia ny s khng ch cn quyn chnh sch u tin m cn cn chnh ph thc hin ci cch,
iu ny thng kh khn nhng hon ton cn thit. Cng cn lu rng qun l thu nht
thit phi c tng cng i km s cn thit phi thay i ng li chnh sch.

Bi nh Tru - Lp Ti Chnh Doanh Nghip m 2