LM PHT VIT NAM, NGUYN NHN CN BN V GII PHP KIM

CH TRONG THI GIAN TI

ThS. L Quc Hng*

1. Lm pht ti Vit Nam

Theo l thuyt kinh t hc, tng trng, lm pht, cn cn thanh ton, tht
nghip l nhng yu t kinh t v m ng quan tm, nh hng ti cn i v m
ca nn kinh t, trong yu t lm pht l vn c quan tm hng u ca
bt k mt quc gia no. Trong thi gian gn y, lm pht lun c Chnh ph
quan tm v dnh nhiu n lc nhm kim ch lm php mc hp l ng thi
bo m tng trng kinh t bn vng. Tuy nhin, tc tng ch s CPI trong
nhng nm gn y, c bit l nm 2011 lun thu ht s quan tm v ch ca
cc nh nghin cu kinh t v d lun x hi.
Biu 1: Tc tng gi tiu dng (CPI) cui k, giai on 2001-2011

Ngun: (GSO 2011)

Theo bo co s liu ca Tng cc Thng k (GSO), tc tng bnh qun
ch s CPI (ch s CPI cui k) trong giai on 2006-2010 mc 11,48%, v
t 18,13% tnh n cui thng 12/2011, cao hn nhiu so vi mc tng ch s

NHNN

CPI ca cc nm trong giai on 2001-2010 (nu loi b nm 2008) v mc tiu

Quc hi ra cho c nm 2011 (7%). Vy, u l nguyn nhn cn bn khin
ch s CPI tng nhanh trong cc nm gn y?
2. Cc nguyn nhn cn bn
1.1. Chnh lch gia sn lng thc v sn lng tim nng
Theo cc nh kinh t hc trng phi c in v trng phi Keynes, mt
trong nhng nguyn nhn lm tng ch s CPI l vic tng trng sn lng thc
ca nn kinh t vt mc tng trng sn lng tim nng. S dng chui d liu
theo nm, c th thy ch s CPI bt u gia tng mnh k t nm 2004 khi tng
trng sn lng thc vt qua mc tng trng sn lng tim nng ca nn
kinh t v ch c du hiu gim xung trong nm 2009 khi nn kinh t trong nc
chu nh hng ca khng hong kinh t ton cu nm 2008. Tuy nhin, bc
sang nm 2010, ch s CPI li c du hiu tng mnh tr li khi sn lng thc
ca nn kinh t c du hiu vt mc sn lng tim nng (xem Biu 2).
Biu 2: Mi quan h gia sn lng thc, sn lng tim nng v ch s CPI

Ngun: (GSO 2010; tnh ton ca tc gi theo phng php HP Filter)

1.2. Chi tiu Chnh ph

Phn tch chi tiu ca Chnh ph trong giai on 2001-2010 v c bit
trong cc nm gn y cho thy: chi tiu ca Chnh ph gia tng lin tc trong
giai on 2001-2010 t mc 24,4% GDP trong nm 2001 ln ti mc 33,4%
trong nm 2005 v tng ln 37,2% GDP trong nm 2007, mc d c gim (tng
i xt v t l so vi GDP) trong cc nm tip theo nhng vn thuc mc cao

trong bi cnh tng thu ngn sch vn mc thp (nm 2010 d kin bng 27,8%
GDP). C cu chi ngn sch cng ng quan tm: Chi thng xuyn lun mc
khong 20% GDP trong nhng nm gn y th chi cho u t xy dng c bn
ch mc khim tn cha n 10% GDP, ch gn bng 1/2 tng chi thng
xuyn hng nm.
Bng 1: C cu thu, chi v thm ht NSNN
T l % trong 200

200

200

200

200

200

200

200

200

201

GDP

A. Tng thu v
vin tr

Tng thu

21,2 22,3 23,8 27,4 28,0 28,9 28,9 26,7 23,4 28,3

Thu t vin tr
khng hon li

B. Tng chi ngn

sch (i)

Chi

thng

xuyn

Chi u t pht
trin

21,6 22,7 25,8 27,8 28,4 29,7 29,4 27,6 25,3 28,6

0,4

0,4

0,5

0,4

0,5

0,8

0,5

0,3

0,4

0,3

24,4 24,2 29,1 31,0 33,4 35,5 37,2 28,6 30,0 31,5

16,0 15,7 16,7 16,9 17,9 18,5 20,3 19,7 21,7 22,3

8,4

8,4

9,7

9,2

9,4

9,1

9,1

8,0

8,2

8,8

C. Bi chi ngn -5,0 -4,5 -4,9 -4,9 -4,9 -5,0 -5,6 -4,5 -7,0 -5,6
sch

D. B p bi chi
ngn sch

Vay trong nc
(rng)

Vay nc ngoi
(rng)

5,0

4,5

7,2

2,8

5,4

1,3

2,9

4,5

4,6

5,6

3,0

2,6

5,2

0,9

2,9

-0,1 1,6

3,5

4,0

2,0

1,9

2,0

1,9

2,5

1,4

1,0

0,6

1,3

Ngun: (B Ti chnh 2010); (i) khng bao gm chi tr n gc.

Trong nm 2010, chi thng xuyn vn chim t trng ln trong tng chi
NSNN ca Chnh ph, nu loi b nm 2009 th nm 2010 vn l nm c mc chi
thng xuyn cao nht trong giai on 2001-2010 (Bng 1). Nu so snh tc
tng chi thng xuyn th tc tng chi thng xuyn trong nm 2010 vn tng
khong 20% so vi nm 2009, nm 2007 l nm c ghi nhn c tc tng chi
thng xuyn mc cao nht 28,85%. (Xem Bng 2)
Bng 2: Tc tng chi tiu thng xuyn v chi u t pht trin
n v: %
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010*

Chi
thng

9,84

21,7

18,2

23,6

20,1

28,8

13,1

32,3

12,4

31,9

10,8

19,7

11,5

18,0

12,9

52,7

9,35

xuyn

Chi u
t
trin

pht

23,3

20,08

-5,26

Ngun: (B Ti chnh 2010); * l s D ton ln 2.

Mc d Chnh ph thc hin ct gim u t cng, gim dn bi chi
NSNN v kim sot nhp siu trong cc nm gn y, tuy nhin, mc chnh lch
gia tng ti sn tch ly v tng mc tit kim ca nn kinh t vn tip tc gia
tng, d kin mc 11% GDP, cao hn 2,8 im phn trm so vi nm 2010. S
liu ny cng cho thy, cn i v m ca nn kinh t trong nc thiu tnh bn
vng, nn kinh t s phi tip tc i mt vi nhng bt n kinh t v m nh lm
pht hay ri ro khng hong tin t nu Chnh ph khng c cc gii php mnh
m nhm y mnh hot ng xut khu v kim sot nhp siu, nng cao hiu
qu u t cng, tip tc gim bi chi NSNN xung mc 5% GDP, thp ch di
4,5% GDP trong cc nm tip theo. (Xem Bng 3)
Bng 3: Chnh lch gia tit kim v tch ly ti sn so vi GDP
n v: % GDP
2006
2007
2008
2009
2010
2011*
Tch ly ti sn (I)
36,8
43,1
39,7
38,1
38,9
41,2
Tit kim quc dn 36,3
33,7
31,9
29,2
30,7
30,2
Chnh lch (I) - (S)
-0,5
-9,4
-7,8
-8,9
-8,2
-11,0
Ngun: (B K hoch v u t 2011); * l s c
1.3. Tin t v lm pht
C th nhn thy trong giai on 2005-2010, tc tng trng cung tin
(M2) v d n tn dng lin tc duy tr mc cao, bnh qun l trn 30%/nm, i
km vi tc tng ch s CPI trong giai on ny (xem Bng 4). nh gi st
hn bn cht ca lm pht do yu t tin t, trong phn ny, tc gi s dng ch s
CPI c loi b gi c hng ha lng thc, thc phm v nng lng
phn tch.

Bng 4: Tng trng cung tin (M2) v tng trng d n tn dng:

Giai on 2005-2010
n v (%)
Lm pht
Tng trng cung tin M2
Tng trng d n tn dng

2005
8,4
29,7
31,7

2006
2007
2008
2009
2010
6,6
12,6
19,9
6,5
11,8
33,6
46,1
20,3
29,0
33,3
25,4
53,9
25,4
39,6
32,4
Ngun: (IMF 2011); * l s c.

Biu 3 cho thy, sau khi loi b gi c hng ha lng thc, thc phm v
nng lng, trong giai on 2006 - 2010, lm pht c bn lun bm st lm pht
tng th. Bn cnh , kim nh mi quan h tng quan gia M2 v CPI trong
giai on 2001-2010, c th thy M2 v CPI c mi quan h tng quan dng rt
cao (0,94), tc l s bin ng M2 c mi quan h cht ch vi CPI trong giai on
ny. (Xem Bng 5).
Bng 5: Mi quan h tng quan gia M2 v CPI
Correlation
Probability LOG(M2) LOG(CPI)
LOG(M2)
1.000000
----LOG(CPI)
0.936671 1.000000
(0.0000)
----Ngun: (tnh ton ca tc gi da trn s liu ca IMF cng b)
1.4. Cn cn thng mi
Trong qu trnh m ca pht trin kinh t, tng trng kinh t cao lun i
km vi tnh trng nhp siu mnh. Vit Nam l mt nn kinh t nh mc m
ca ln t l xut khu/ GDP lun trng thi trn 70%, trong khi trn 87%
hng ha nhp khu ca Vit Nam l nguyn liu u vo cho hot ng sn xut
trong nc. Do vy, khi gi c hng ha nguyn liu u vo cho sn xut trn th
trng th gii bin ng s tc ng xu ti hng ha trong nc cng nh gi
c hng ha xut khu ca Vit Nam, hay ni mt cch khc, Vit Nam nhp
khu lm pht t nc ngoi vo. (Xem Bng 6)

Bng 6: Xut, nhp khu v cn cn thng mi

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Kim ngch (triu USD)
Xut khu
Nhp khu *
Cn cn thng mi
Tc tng
Xut khu (%)
Nhp khu (%)
Cn cn thng mi (%)
Nhp siu/Xut khu

1502 1670 2014 2648 3244 3982 4856 6268 5709 7219 9625
1621 1974 2525 3196 3676 4489 6276 8071 6994 8480 1057
-9517
11,1
21,7
155,
7,91

20,6
27,9
68,0
18,1

31,44 22,5 22,7 22,7 21,93 29,08 -8,92 26,44

26,58 14,9 22,1 22,1 39,82 28,6 21,23
7,39 17,4 17,4 180,4 26,93 -3,72
25,34 20,7 13,3 12,7 29,25 28,76 25,51 17,14
Ngun: (GSO 2011; * theo gi CIF)

33,33
24,73
9,89

Phn tch c cu cc mt hng nhp khu trong cc nm gn y cho thy,

nu loi tr nhp khu cng ngh lin quan ti my mc thit b th phn ln cc
mt hng nhp khu ca Vit Nam l cc nguyn liu u vo phc v cho hot
ng sn xut trong nc, xut khu, u t v tiu dng trong nc nh: st
thp, vi, my, phn bn, ho cht, cht do, linh kin in t, t nguyn
chic
S liu ny cng cho thy, gi tr gia tng trong hng ha xut khu ca
Vit Nam ra th trng quc t l rt thp, do a phn cc yu t u vo phi
nhp khu. Bn cnh , n cng phn nh cng nghip ph tr cn km pht
trin, tnh gia cng cn ln, nht l hng dt may, giy dp... Vi s l thuc rt
ln vo nhp khu cc yu t u vo cho hot ng sn xut trong nc th s
bin ng gi c hng ha th gii s tc ng xu ti thm ht cn cn vng lai
ca Vit Nam cng nh khin gi c trong nc chu p lc rt ln khi gi c
hng ha th gii bin ng. (Xem Bng 7)
Bng 7: Cc mt hng nhp khu ch yu ca Vit Nam, nm 2011
Cc mt hng
Tng tr gi
My mc, thit b, DC, PT khc
St thp
Xng du

Tr gi (triu USD)
105774
15209
6163
6270

T trng
100,00
14,38
5,83
5,93

Vi

6759

6,39

in t, my tnh v LK

7248

6,85

Cht do

4749

4,49

3117

2,95

Nguyn PL dt, may, giy dp

2935

2,77

Kim loi thng khc

2693

2,55

Thc n gia sc v NPL

2330

2,20

Ngun: (GSO 2011)

3. Phn tch nh lng
3.1. Kt qu c lng m hnh trong ngn hn
nh gi cc nguyn nhn tc ng lm tng ch s CPI trong cc nm
gn y, tc gi s dng m hnh hiu chnh sai s dng vct (VECM) nh
gi tc ng ca cc nhn t trn ti ch s CPI, c lng t m hnh VECM
cho kt qu v mi quan h gia ch s CPI vi cc nhn t i din cho cc khu
vc ca nn kinh t (khu vc thc, khu vc tin t, khu vc chnh ph v khu vc
i ngoi) trong ngn hn nh sau1:
CPI

C CPI

NK

t2

t 1

CTCP

CPI

t 1

t4

CTCP

M 2 t 2 LS

t 5

t 3

CPI t 0.0035 0.5325CPI t 1 0.2079CPI t 4 0.0577M 2 t 2 0.0013LS t 5

0.0196NK t 2 0.0603CTCPt 1 0.0350CTCPt 3

(5)

Kt qu c lng m hnh CPI trong ngn hn cho thy, trong ngn hn,
cc nhn t c mi quan h cng chiu vi ch s CPI l:
- K vng v lm pht ca dn chng;
- Tc tng cung tin M2;
- Nhp khu hng ha;
- Chi tiu Chnh ph.
Kt qu c lng cng cho thy mt s vn trong iu hnh kinh t v
m v tin t nh sau:
Th nht, h s co gin gia ch s CPI v bin tr ca n (tr 1 thng) l
+0,49, ln nht so vi cc h s khc trong m hnh, vi mc ngha thng k
cao (1%). Kt qu ny cng phn nh ch s CPI Vit Nam chu tc ng rt ln
bi k vng lm pht ca cng chng. Tuy nhin, sau thi gian 4 thng, ch s
CPI c xu hng gim dn v hi t v im cn bng trong di hn vi tc
gim dn l 0,31% (h s ca ECM l 0,0031).
Th hai, cc h s co gin gia chi tiu Chnh ph v ch s CPI trong ngn
hn l +0,06 vi tr l 1 thng (ln th 2 so vi cc h s khc) v +0,03 vi
tr l 3 thng. Kt qu ny cng phn nh chi tiu Chnh ph c tc ng rt ln ti
vic lm tng ch s CPI vi thi gian tc ng ko di lin tc t 1 n 3 thng.
Th ba, h s co gin gia CPI v M2 l +0,05 vi tr l 2 thng. Kt
qu ny cho thy vic NHNN tng hay gim lng tin cung ng ra lu thng s
tc ng ti vic tng ch s CPI trong khong thi gian 5 thng (vic tng hay
gim lng tin lu thng s tc ng n M2 khong 2-3 thng, do vy tng thi
gian t khi tng hay gim lng tin lu thng s tc ng ti ch s CPI trong
khong thi gian 5 thng).
Th t, mt trong nhng cng c chnh sch tin t tc ng ti ch s CPI
l cng c li sut. H s co gin gia li sut VND ngn hn v ch s CPI l h
s nh nht trong m hnh (-0,0013) v c tr di nht so vi cc h s khc
(ko di 5 thng). iu ny cho thy li sut cha c s dng lm cng c c

hiu qu trong vic iu hnh chnh sch tin t nhm mc tiu iu tit lm pht
v cha phn nh y , kp thi bin ng lm pht.
Th nm, do Vit Nam l mt nn kinh t nh vi m ln nn nn kinh t
Vit Nam chu nh hng khng nh bi cc tc ng t bn ngoi. H s co gin
gia bin nhp khu v ch s CPI l +0,02 vi ngha thng k mc 1% cho thy
gi c hng ha trong nc chu tc ng khng nh ca gi c hng ha trn th
trng quc t. iu ny cng phn nh s l thuc ca Vit Nam trong nhp khu
cc hng ha thit yu u vo phc v cho hot ng sn xut trong nc.
3.2. Kt qu c lng trong di hn
c lng t m hnh VECM cng cho kt qu v mi quan h gia ch s
CPI vi cc nhn t i din cho cc khu vc ca nn kinh t (khu vc thc, khu
vc tin t, khu vc chnh ph v khu vc i ngoi) trong di hn nh sau2:
CPI

NK

C TGNHTM
t

CTCP

SLCN

LS

CPI t 50.3291 2.1549TGNHTM t 0.9082SLCN t 0.0256LS t

0.5670NK t 0.1269CTCPt 0.0265t

(6)

Kt qu c lng m hnh CPI trong di hn cho thy mc tng ch s

CPI chu tc ng cng chiu rt mnh ca:
- Thay i t gi USD/VND;
- Thay i gi tr sn lng cng nghip;
- Thay i kim ngch nhp khu;
- Thay i li sut VND;
+ Thay i chi tiu ca Chnh ph.
Phn tch kt qu c lng ca m hnh cho thy mt s vn di y
cn lu :
Th nht, trong di hn, ch s CPI tng i co gin mnh vi bin ng
ca t gi USD/VND, h s co gin gia hai bin CPI v TGNHTM l +1,2941;
c mc ngha thng k cao (1%). H s ny cao gp gn 2 ln so vi cc nc
ang pht trin (h s co gin bnh qun gia CPI v t gi hi oi ca cc nc
pht trin l +1,27 (Bng 8). S d bin ng t gi USD/VND c kh nng tc

ng mnh n mc tng ch s CPI l do t gi USD/VND thiu tnh n nh,

nn kinh t ph thuc nhiu vo nhp khu v tnh trng la ha cao.
Bng 8: Kt qu c lng m hnh lm pht trong di hn ti cc nc
ang pht trin v ang chuyn i trong cc nghin cu nh lng trn th
gii
Tn tc gi
Nc nghin cu
M2
GDP
Li sut
T gi
Cc nc chuyn dch c cu
kinh t t k hoch sang th
0,38
0,08
0,08
0,41
trng
Zavkidjon (2005)
Tajikistan
0,28
-0,08
0,06
0,92
Maliszewski (2003)
Georgia
0,25
-0,44
0,51
Lissolovik (2003)
Ukraina
0,20
1,50
0,22
Kim v Pirttila (2003)
Nga
0,41
-0,45
0,74
Ahlgren v Juselius (2004)
Estonia
0,40
0,51
Cc nc ang pht trin
0,63
-1,48
-0,03
1,27
Callen v Chang (1999)
n
0,68
-0,41
-0,03
Hasan (1999)
Trung Quc
0,36
-0,34
Price v Nasim (1999)
Pakistan
1,00
-5,12
2,38
Ngun: Trung tm Phn tch Kinh t V m - i hc Tng hp Quc gia c

Bin t
-0,06
-0,007

Th hai, tng trng khu vc sn xut thc ca nn kinh t c mi quan h

dng, cht ch v cng chiu vi tc tng ch s CPI vi h s co gin c gi
tr ln th 2 trong m hnh, +0,80 vi mc ngha thng k mc 5%. Kt qu
ny cho thy cht lng tng trng ca khu vc thc c rt nhiu vn ng
quan tm, c bit l hiu qu u t v cc yu t u vo cho tng trng. Cc
kt qu nghin cu v lm pht ti cc nc chuyn dch c cu kinh t t k
hoch ha sang kinh t th trng, bao gm c Nga, Trung Quc, n cho thy
mi quan h gia ch s CPI v tng trng khu vc thc l ngc chiu, c
ngha l vic gia tng sn lng ca nn kinh t s tc ng lm gim ch s CPI
trong di hn (trong khi , Vit Nam li ngc li).
Th ba, trong di hn, vic tng li sut s lm tng chi ph u vo ca
doanh nghip, h s co gin gia bin CPI v LS l 0,01 vi mc ngha thng
k l 1%, so vi cc nc chuyn dch c cu t k hoch ha sang kinh t th

trng th h s ny khng phi l qu ln (h s co gin bnh qun ny ti cc

nc ng u l 0,08).
Th t, chi tiu Chnh ph v kim ngch nhp khu l yu t quan trng tc
ng ti ch s CPI trong di hn. Tuy nhin, trong di hn, chi tiu Chnh ph
khng phi l nhn t chnh lm tng ch s CPI (nh phn tch trn, trong
ngn hn, vic tng chi tiu Chnh ph l mt trong nhng nguyn nhn chnh
lm tng CPI, ch sau nhn t k vng v lm pht ca cng chng).
3.3. Phn tch tc ng ca cc c shock (sc) ti ch s CPI
3.3.1. Phn ng xung ca CPI trc cc c sc tng cu
Kt qu phn ng phn r Cholesky ca CPI trc vic gia tng tng cu cho
thy, vic gia tng tng cu trong 12 thng (1 nm) s tc ng lm ch s CPI
tng mnh, c bit trong khong thi gian 3 thng u (Qu I), sau tc
tng CPI c xu hng gim nh trong khong thi gian t 2-3 thng sau (Qu II)
v tip tc tng mnh vi tc cao lin tc trong 6 thng cn li ca nm (Qu
III v IV). Kt qu ny cng phn nh, vic tng tng cu do nhu cu chi tiu
tng vo cc thng cui nm s tc ng rt ln ti bin ng ca ch s CPI3.
(Xem Biu 4)
Biu 4: Phn ng xung ca CPI trc cc c sc tng cu v
chi tiu chnh ph
Phn ng xung ca CPI trc
c sc tng cu

Phn ng xung ca CPI trc

c sc chi tiu Chnh ph

.0040

.0024

.0035

.0020

.0030
.0016

.0025
.0020

.0012

.0015

.0008

.0010
.0004

.0005
.0000

.0000
1

10

11

12

10

11

Ngun: Kt qu c lng t m hnh da trn cc phn ng Cholesky

12

3.3.2. Phn ng xung ca CPI trc cc c sc chi tiu Chnh ph

Cc nh kinh t hc theo trng phi Keynes mi ch ra rng s truyn ti
ca cc c sc chnh sch ti kha c tc ng rt ln ti bin ng CPI ca nn
kinh t. Cc phn tch ca trng phi Keynes nhn mnh rng chi tiu Chnh ph s
tc ng lm tng tiu dng t nhn, tin lng thc t, cng n vic lm nu chi
tiu ca khu vc Chnh ph l khng qu ln v c ti tr bng cc ngun thu t
thu; nu chi tiu Chnh ph m rng v c ti tr tng phn bng n cng th lm
pht l c khuynh hng gia tng.
Hin nay, Vit Nam l nc c t l n cng/GDP (s liu n ngy
31/12/2010, d n cng mc khong 56,7% GDP v d kin nm 2011 tng ln
mc 58,7%) tng i cao so vi nhiu nc trong khu vc, t l thm ht ngn
sch cao, bnh qun trn 5% GDP trong 10 nm tr li y. Do vy, chi tiu
Chnh ph trong ngn hn tc ng rt ln ti din bin CPI. S dng phn tch
Cholesky v phn ng xung ca CPI trc c sc chi tiu Chnh ph ca Vit
Nam cho thy, ch s CPI c xu hng tng mnh ngay lp tc trong thi gian 2
thng u tin khi c c sc chi tiu ca Chnh ph, sau gim dn trong thng
th 3 v gia tng tr li t thng th 4 n thng th 6 khi Chnh ph tip tc gia
tng chi tiu (xem Biu 5).
Biu 5: Phn ng xung ca CPI trc cc c sc tin t v bn ngoi
Phn ng xung ca CPI trc
c sc tin t

Phn ng xung ca CPI trc

c sc bn ngoi

.004

.006

.005
.003
.004

.002

.003

.002
.001
.001

.000

.000
1

10

11

12

Ngun: Kt qu c lng t m hnh da trn cc phn ng Cholesky

10

11

12

3.3.3. Phn ng xung ca CPI trc cc c sc tin t

Biu 5 cho thy vic tng tng phng tin thanh ton (M2) s tc ng
khng nh ti ch s CPI, tuy nhin, khc vi chi tiu Chnh ph, tc ng ca
M2 ti CPI trong thi gian 2 thng u tin khng qu ln v gia tng tc ng
dn ln CPI theo thi gian, nh im l sau 6 - 7 thng, sau gim dn trong
cc thng cn li ca nm. Cn lu , vic thc hin chnh sch tin t tht cht
cn phi kin tr trong bi cnh lm pht cao, chnh sch tin t ch nn ni lng
thn trng sau khi lm pht c xu hng gim trong khong thi gian 6 - 7 thng.
3.3.4. Phn ng xung ca CPI trc cc c sc bn ngoi
Tc ng ca cc c sc bn ngoi nh suy thoi kinh t th gii, gi c
hng ha th gii tng c xu hng tc ng mnh ln CPI trong vng thi gian
10 thng lin tc v ch c du hiu gim xung t thng th 10 tr i.
3.3.5. Phn tch Variance Decomposition
S dng phn tch Variance Decomposition cho thy trong ngn hn (thi
gian di 12 thng), ch s CPI chu tc ng ln nht bi chnh n, trng s ca
n l ln nht, gii thch ti 74,6% cho nguyn nhn lm tng ch s CPI. Hay ni
cch khc, CPI ti Vit Nam trong ngn hn, chu tc ng rt ln bi k vng
lm pht ca cng chng (trong kinh t tin t, c xem l lm pht sinh lm
pht). Tip theo l tc ng ca kim ngch nhp khu, gii thch ti 13,1% cho s
bin ng ca CPI, iu ny c ngha l m ca nn kinh t Vit Nam l rt
ln, do vy, Vit Nam l thuc rt ln vo gi c hng ho u vo ca th gii.
Chi tiu Chnh ph gii thch ti 5,8% cho nguyn nhn lm ch s CPI bin
ng, cc nhn t nh M2 v tng trng khu vc thc cng nh hng ti bin
ng ca CPI nhng gi trng s nh hn trng s ca bin chi tiu Chnh ph v
nhp khu. Tc ng ca cng c li sut ti vic kim sot CPI l rt thp trong
ngn hn, trng s ca bin li sut l nh nht so vi cc trng s khc.
Trong trung hn, CPI tip tc chu nh hng bi k vng lm pht t cng
chng v m ca nn kinh t, tuy nhin, M2 li tc ng rt ln ti bin ng

ca CPI vi mc tc ng ln hn tc ng ca chi tiu Chnh ph, tip theo l

tc ng ca khu vc kinh t thc. (Xem Bng 9)
Bng 9: Phn tch cc nhn t tc ng ti CPI trong ngn hn v trung hn
thng qua phn tch Variance Decomposition
Thi gian*
CPI
TGNHTM SLCN
M2
1
100,0000 0,000000 0,000000 0,000000
2
92,80707 0,419162 1,317195 0,007988
3
87,11555 0,451088 2,814285 0,844712
4
84,20121 0,282603 2,777443 1,190108
5
82,68142 0,186726 2,147095 1,333069
6
81,30851 0,294905 2,212382 1,643585
7
80,08800 0,330697 2,278071 1,881237
8
78,94902 0,402554 2,398260 2,009349
9
77,58568 0,491047 2,581774 2,175268
10
76,35030 0,618654 2,675779 2,309306
11
75,49905 0,733780 2,708534 2,375252
12
74,64534 0,827194 2,814266 2,469431
24
68,70150 1,083134 3,621657 3,576406
36
65,93754 1,153857 3,940427 4,285611
48
64,47134 1,182090 4,104743 4,688994
60
63,59782 1,197130 4,201603 4,935548
Ngun: c lng t m hnh VECM da trn c
thng.

LS
NK
0,000000 0,000000
0,213345 0,221339
0,200276 4,075830
0,122994 6,386057
0,188896 7,621519
0,229990 8,264141
0,279694 8,995173
0,295707 9,805190
0,302891 10,77329
0,310532 11,78664
0,332261 12,47771
0,356174 13,07076
0,583137 17,62272
0,710548 19,63706
0,784190 20,68986
0,829121 21,31183
s phn mm Eviews 7;

CTCP
0,000000
5,013903
4,498259
5,039582
5,841274
6,046491
6,147132
6,139918
6,090053
5,948790
5,873411
5,816834
4,811451
4,334959
4,078788
3,926945
* l theo

4. Kt lun v kin ngh

Trn c s phn tch m hnh d bo lm pht (VECM), tc gi c mt s
nhn nh nh sau:
Th nht, trong ngn hn, tc tng CPI chu nh hng ln bi cc nhn
t nh k vng lm pht ca cng chng, tng trng tng phng tin thanh
ton (M2), li sut, chi tiu Chnh ph v tc tng kim ngch nhp khu. Vic
tng lng tin cung ng ra lu thng s tc ng ti ch s CPI vi tr theo
thi gian l khong 3 - 5 thng. Cng c li sut c chc nng kim ch tc
tng CPI nhng vi tr l 5 thng v tc ng khng ln ti CPI.
Th hai, trong ngn hn, tc ng ca chi tiu Chnh ph, c bit l chi
thng xuyn ca Chnh ph ti tc tng CPI l rt ln vi tr l 1 thng v
ko di nh hng trong khong thi gian t 1-3 thng. Kim ngch nhp khu

tng khin cn cn thng mi thm ht cng tc ng khng nh ti din bin

CPI trong nc vi tr l 2 thng. Theo , khi gi c hng ha quc t tng
cao s tc ng khng nh ti ch s CPI trong nc vi tr khong 2 thng.
Th ba, CPI ca Vit Nam c xu hng hi t v im cn bng trong di
hn (xu hng gim dn), h s ca ECM trong phng trnh ngn hn l 0,0035.
Bin tr ca CPI trong phng trnh cng cho thy, di tc ng ca cc c sc
v tng cu, t gi, cung tin M2, bin ng gi c hng ha th gii... ln ch s
CPI, nn kinh t Vit Nam s chu p lc v lm pht cao trong khong thi gian
ko di l 4 - 5 thng trc khi ch s CPI gim xung v tr v trng thi cn
bng trong di hn.
Th t, kt qu nghin cu cng cho thy vic kim sot ch s CPI thng
qua iu tit khi lng tin t vn hiu qu hn so vi cng c li sut. H s co
gin ca li sut v CPI l rt nh v c tr n 5 thng, h s co gin thp ny
cng phn nh th trng tin t ca Vit Nam vn cn cha pht trin. N cng
phn nh, vic bm hay ht tin thng qua knh ti cp vn, chit khu... iu
tit tn dng v tng phng tin thanh ton c u th hn knh li sut v c
NHNN s dng ch yu trong kim sot lm pht v iu tit th trng.
Th nm, trong di hn, ch s CPI chu tc ng bi tng trng sn lng
thc ca nn kinh t, t gi USD/VND, chi tiu Chnh ph v li sut. H s co gin
gia t gi v ch s CPI l rt ln so vi nhiu nc ang pht trin v chuyn i
nn kinh t. iu ny cho thy, Vit Nam l nn kinh t nh vi mc m rt ln,
nn kinh t c xu hng b la ha cao.
Trn c s kt qu nghin cu thc nghim, bi vit c mt s kin
xut t m hnh nh sau:
Th nht, nghin cu cho thy trong ngn hn tc tng CPI chu nh
hng rt ln bi k vng lm pht ca cng chng, iu ny cng hm rng
mi ng thi iu chnh chnh sch tin t - ti kha ca Chnh ph hin ti u
tc ng n k vng lm pht ca cng chng trong tng lai. Do , vic to
nim tin trong cng chng v n lc kim sot lm pht ca Chnh ph

thng qua vic pht i cc thng ip v chnh sch ti kha - tin t l v

cng quan trng trong thi k lm pht cao.
Th hai, c th gi lm pht mc thp v n nh, Chnh ph phi tip
tc thc hin chnh sch tin t theo hng tht cht v linh hot trong thi gian t
nht l 6 - 7 thng k t khi lm pht c du hiu gim.
Th ba, cng c li sut khng phi l mt cng c ti u trong kim sot
lm pht, mc nh hng ca vic tng li sut ti kim sot ch s CPI l kh
nh, kh nng phn ng chm so vi cc cng c tin t khc. Do , trong tng
lai cn phi nghin cu v nng cao hiu qu cng c li sut ca NHTW trong
vic iu tit th trng tin t. C th:
(i) iu hnh li sut theo nguyn tc Taylor l mt trong nhng la chn
ca NHNN trong thi gian ti. Bi l, nguyn tc Taylor s gip cho NHNN xc
nh c cc t l li sut trong ngn hn trong iu kin cc yu t kinh t lin
tc bin ng t c cc mc tiu nh n nh kinh t v m trong ngn hn
v kim sot lm pht trong di hn.
(ii) Tng bc xy dng v trin khai m hnh kinh t lng v m
(Macroeconometric model) trong vic d bo lm pht v xy dng chng trnh
tin t trong khun kh iu hnh chnh sch tin t theo ui lm pht mc tiu
(vic kt hp m hnh ni trn vi Khun kh lp trnh ti chnh trong vic hoch
nh v xy dng cc chng trnh tin t ca NHNN s gip cho cng tc iu
hnh v hoch nh chnh sch tin t theo ui lm pht mc tiu c khoa hc,
hiu qu v ti u hn trn c s cc c tnh ca nn kinh t ni chung v khu
vc tin t - ngn hng c c th ha thng qua cc phng trnh nh lng).
(iii) Nghin cu v xy dng m hnh nh lng v c ch truyn dn tin
t phc v cng tc phn tch v hoch nh chnh sch tin t ti NHNN. Vic
xy dng v nghin cu m hnh phn tch c ch truyn dn tin t cho php
NHNN xc nh v nh gi cc tc ng ca cc c sc (shock) t bn trong
cng nh bn ngoi ti nn kinh t ni chung v khu vc tin t - ngn hng ni

ring cng nh hiu qu trong cng tc iu hnh chnh sch tin t thng qua cc
knh truyn dn.
Th t, chi tiu Chnh ph c tc ng rt ln ti vic gia tng ch s CPI,
do , trong thi k lm pht cao, Chnh ph phi lun coi trng vic phi hp
gia chnh sch ti kha v tin t mt cch hiu qu. Hin ti, tng trng nn
kinh t Vit Nam vn l thuc nhiu vo vn u t. Do , c th kim sot
lm pht hiu qu trong bi cnh chuyn i m hnh tng trng kinh t tng
bc t chiu rng sang chiu su, i hi cc chnh sch ti kha - tin t ca
Chnh ph phi phn ng nhanh, linh hot trc cc tn hiu v lm pht xut
hin, trnh trng hp khi lm pht tng cao mi phn ng chnh sch. Khi ,
thi gian a lm pht xung thp s ko di v gy tn tht ln i vi nn
kinh t, c bit i vi khu vc sn xut.
1

Kt qu phn tch v d bo c s dng m hnh VECM c s kim nh tnh dng

(kim nh ADF), kim nh tnh t tng quan phn d trong m hnh cng nh tr ti u
trong m hnh (kim nh Portmanteau v LM test), kim nh tnh ng lin kt trong m hnh
- kim nh Johansen, kim nh tnh n nh ca m hnh (tnh n nh ca h). M hnh s
dng d liu ca IMF theo thng trong giai on: 1995:1-2011:2.
2

M hnh s dng d liu theo thng trong giai on: 1995:1-2011:2, trn 164 quan st

sau khi iu chnh.

3

Lu : y l nhn nh chung v phn ng ca CPI trc c shock v tng cu khi

cha c s can thip mnh m ca Chnh ph v chnh sch.