Khng n gin ch l ph gi ng tin

TS. Nguyn Th Kim Thanh1

Nhng lp lun trong cc l thuyt kinh t v m c cc hc gi
a ra u c nhng gi nh v c nh cc nhn t tc ng khc lin
quan n bin s cn nghin cu, v cc bin s kinh t v m b tc ng
bi nhiu nhn t tri chiu nhau. L thuyt v t gi khi cho rng ph
gi ni t s khuyn khch xut khu, hn ch nhp khu cng c nhng
gi nh nht nh v iu kin th trng ti chnh, iu kin v h s co
gin gia t gi vi xut nhp khu. Hn na, vic iu hnh t gi m
ch da vo c s duy nht l tnh hnh thng mi vi mt quc gia
ring l hay ch da trn tnh hnh xut nhp khu l phin din v thin
cn. Chnh v vy, trong hoch nh v thc thi chnh sch t gi khng
ch n gin l ph gi ng tin t c mc tiu tng xut khu,
nht l i vi nn kinh t Vit Nam c nhiu c th ring. thc hin
chnh sch ph gi ng ni t, cc mt li v hi ca ph gi phi c
xem xt v cn nhc mt cch k lng da trn tt c cc kha cnh ca
nn kinh t; phi m bo nn kinh t c cc iu kin c th
pht huy tt mt tch cc v hn ch c nhng mt tiu cc ca vic
ph gi. Nhng iu ny gii thch v sao, vi mt ng tc n gin
l iu chnh t gi cng b ln cao m Ngn hng Nh nc (NHNN)
khng thc hin:
Vai tr ca t gi
T gi hi oi tc ng n tng trng kinh t thng qua cc
nhn t ca sn xut (vn v lao ng), u t v tng nng sut lao
ng, iu ny c phn nh qua mc tng trng thng mi quc t.
ng thi, t gi hi oi thay i cng lm thay i mc gi tng i
ca hng ho v dch v bng ng tin trong nc v ng tin nc
ngoi. Do , t gi s c nh hng nht nh n tng trng kinh t v
n nh v m, nhng mc nh hng ph thuc nhiu vo c cu
hng xut - nhp khu, c im th trng ti chnh v vo c ch t gi
c p dng ti mi quc gia.
Chnh v vy, t gi l mt cng c qun l v m rt quan trng
ca chnh ph cc nc, v khi s dng cng c ny trong qun l v m,
c hai vn quan trng m cc nh hoch nh chnh sch cc nc u
phi xem xt khi quyt nh c ch iu hnh t gi (n nh, iu chnh
tng bc hay ph gi), l xem xt tc ng chnh sch t gi trn hai
kha cnh v m v vi m. Xt v kha cnh v m, mt chnh sch t gi
cn phi c nhn mnh n tm quan trng ca vic thit lp mt ci
neo r rng v ng tin cy nh mt nhn t ca chin lc chnh sch
1

Vin trng Vin Chin lc Ngn hng, NHNN

nhm n nh mc gi trong nc v n nh th trng ti chnh. V kha

cnh vi m, chnh sch t gi cn phi c nhn mnh tm quan trng
ca vic duy tr kh nng cnh tranh quc t ca nn kinh t, m bo
mt v th cn cn thanh ton mnh, theo chnh sch t gi gn vi cc
bin s v tng trng kinh t.
Nhng yu t cn xem xt trong cc quyt sch v t gi
i vi thc t ca Vit Nam, c 5 c im kinh t v th trng
ti chnh cn c nhn mnh xem xt trong cc quyt sch v t gi,
l:
(1) Nn kinh t Vit Nam ang trong giai on pht trin nn c
nhu cu ln v nhp khu thit b my mc i mi cng ngh v nhp
khu cc nguyn, vt liu sn xut cc sn phm tiu dng trong nc v
xut khu. Trn thc t, nhiu mt hng sn xut trong nc ph thuc
vo nguyn vt liu nhp khu. Theo s liu thng k ca Tng cc
Thng k, hin nay, khong 90% tng gi tr hng nhp l nhp thit b
my mc v nguyn, vt liu sn xut. V vy, vic tng hay gim gi tr
nhp khu s ph thuc nhiu vo chu k tng trng kinh t hn l t
gi hi oi.
(2) Trong c cu hng xut khu ca Vit Nam ch yu l hng
nng thy sn, sn phm ti nguyn, nh du th, cao su... Thm vo ,
trong cu thnh cc mt hng xut khu, nguyn liu nhp khu chim t
trng n 70% l gi tr hng nhp khu. Mt khc, xut khu ca Vit
Nam cng nh cc nc khc chu tc ng rt nhiu ca cc yu t nh:
Thu xut khu, mc gi c hng ho trong nc v nc ngoi, nng
sut lao ng ca ngnh hng xut khu, c cu hng xut, cht lng v
mc a dng ho chng loi, cng tc tip th, xc tin thng mi...
Trong c cu hng xut khu ca Vit Nam th du th, hng dt may,
thy sn v go chim t trng tng i ln (khong gn 40%), m gi
tr xut khu ca cc mt hng ny ch yu da vo kt qu ca hot
ng sn xut v kh nng chim lnh th trng quc t hn l t gi hi
oi. Do vy, mt s gim gi VND khng chc lm tng cng kh
nng cnh tranh ca hng xut khu. Bi nng lc cnh tranh ca hng
xut khu chu tc ng bi nhiu yu t an xen nhau. Bn cnh ,
nng lc sn xut hng ha thay th nhp khu v hng ha tiu chun
xut khu Vit Nam u cn hn ch (xem bng 1).
Bng 1: T trng cc mt hng xut khu ch yu ca Vit Nam
Thy sn
Go
Du th

2005
8.50%
4.34%
22.92
%

2006
8.49%
3.30%
21.02
%

2007
7.84%
3.00%
17.52
%

2008
7.25%
4.61%
16.61
%

2009
7.43%
4.70%
10.97
%

9 - 2010
6.66%
5.03%
7.14%

Cao su
2.44%
G v sn phm
g
4.71%
14.91
Dt, may
%
Giy dp
9.32%
in t, my
tnh
4.47%

3.21%

2.89%

2.54%

2.12%

2.76%

4.81%
14.65
%
8.98%

4.89%
16.09
%
8.19%

4.42%
14.48
%
7.47%

4.51%
15.91
%
7.10%

4.68%
15.61%
7.02%

4.47%

4.50%

4.30%

4.90%

4.84%

Ngun: Tng cc Thng k

Tuy nhin, phn tch tng lnh vc xut nhp khu c th, nu
VND ln gi th mt s lnh vc cng b nh hng, nhng tu chung li
l tc ng khng ln. Chng hn khi doanh nghip xut khu hng
nng, lm, thu sn l nhm hng ch yu sn xut trong nc chu tc
ng bt li hn i vi cc doanh nghip sn xut hng gia cng ch
bin, lp rp linh kin in t. Khi khai thc du kh chu bt li khi
VND ln gi, nhng do gi th gii ln cao, nn tc ng khng ln.
(3) Lm pht ca Vit Nam tuy c kim sot mc di hai
ch s, nhng tnh n nh cha cao, cn tim n nhng yu t gy p lc
tng gi. Bn cnh , thm ht ngn sch ko di, vay n nc ngoi
b p thm ht ngy cng tng (xem bng 2).
Bng 2: Tng s d n nc ngoi so vi GDP (%)
2005

2006

2007

2008

2009

31.2

31.4

32.5

29.8

39.0

Ngun: B Ti chnh
(4) Nn kinh t Vit Nam l nn kinh t ang b la ha, trong
sut thi k ci cch, mc la ha tnh theo tiu ch ca IMF c
gim dn, song so vi cc nc trn th gii Vit Nam vn l nc b
la ha. Vi mt nn kinh t la ha, nu cc bin php chnh sch tin
t, t gi hi oi thiu thn trng, khng cn nhc n tt c cc kha
cnh ca vn th hu qu ca bt n v m l rt nng n, khi th
khng th ni n vn tng trng kinh t cng nh y mnh xut
khu c:
Nhn vo din bin th trng tin t t nm 1990 tr li y cho
thy, vo nhng thi im t gi bin ng, trn th trng tin t c s
dch chuyn vn t tin gi VND sang tin gi ngoi t tng i r nt.
Nm 1997, nn kinh t b tc ng bi khng khong ti chnh ca khu
vc ng , khi Vit Nam buc phi ph gi VND hn ch nhng
tc ng tiu cc ca cuc khng hong n nn kinh t Vit Nam. ng
thi, thc y tng trng kinh t, li sut VND c xu hng gim,

cng thm li sut trn th trng quc t c xu hng tng nn xy ra

hin tng chuyn dch t VND sang USD, t l tin gi USD / tng tin
gi tng t mc 33% nm 1997 ln mc 36,6% nm 2000 v 41% nm
2001. Ngc li, cc khon vay bng ngoi t/ trn tng d n li c xu
hng gim t mc 31,3% nm 1997, xung mc 25,4% nm 1998 v
21% nm 2001. Mt xu hng ngc li din ra r nt trong nm 2007 v
qu I/2008 l VND c xu hng ln gi do dng vn nc ngoi vo
nhiu, li sut VND tng cao do tc ng ca yu t cung cu v lm
pht, v li sut USD c xu hng gim do nh hng ca li sut th
gii, th li xy ra hin tng chuyn dch t tin gi ngoi t sang VND:
t trng tin gi ngoi t/ tng tin gi t mc 25,9% nm 2006 xung
21,5% vo thng 4/2008, trong khi , cho vay bng ngoi t/ tng d n
li tng mnh t mc 21% nm 2006 ln 23,25% vo thng 4/2008.
S dch chuyn t VND sang ngoi t v ngc li, c th s gy
mt cn i ngun vn v vi s dng vn ca cc ngn hng thng mi
(NHTM), gy mt an ton hot ng ca cc NHTM - mt s v ca 1
ngn hng c th l ngi n cho s bt n kinh t v m trm trng.
(5) Thm vo , t nm 2007, Vit Nam chnh thc tr thnh
thnh vin ca WTO, mt biu hin r nt nht ngay sau khi hi nhp,
l dng vn nc ngoi chy vo nhiu, p lc lm pht gia tng. Cng
nh hu ht cc nc khi m ca hi nhp, Vit Nam ang phi i mt
vi hin tng B ba bt kh thi. l, khi dng vn nc ngoi vo
nhiu, n nh t gi, NHNN mua ngoi t, qua gy p lc lm
pht, vic kim sot dng vn theo qui nh ca Php lnh Ngoi hi th
Vit Nam t do ho giao dch vng lai, cn cc giao dch vn cha
c t do hon ton nhng ni lng mt cch tng i. Theo l
thuyt ny, vi mt ti khon vn m, mt quc gia khng th t c
cng mt lc 2 mc tiu n nh lm pht v n nh t gi (t gi mc
tiu). Cc n lc tng li sut lm gim p lc lm pht th ng thi
cng lm tng kh nng ht cc ngun vn t bn ngoi. V vy, t gi li
c nng ln, nhng iu ny li lm suy yu mc tiu ca cc NHTW
v t gi hi oi. Tc ng hai chiu ngc nhau ca chnh sch ny
tc ng mnh trong mi trng hin ti. i vi cc th trng mi ni,
ni m th trng ti chnh v tin t cn km pht trin, th hin tng
b ba bt kh thi l vn c bit nghim trng. Vic gii quyt hp
l 3 mc tiu v m ny, i vi mi quc gia khc nhau th c cc phn
ng khc nhau. V d nh Thi Lan v Colombia la chn p dng
kim sot cc ngun vn i vo cc nc ny (tc l b mc tiu th 3
trong b ba bt kh thi). Trong khi , Nga li cho php nng gi ng
Rp lm gim p lc v lm pht.
iu hnh t gi thi gian qua
Vi nhng c im v tnh hnh kinh t, tin t nh vy, Chnh
ph v NHNN phi cn nhc, tnh ton thn trng trong iu hnh t

gi, nht l khi m nn kinh t vn phi ang i mt vi nhng tc ng

ca khng hong ti chnh v suy thoi kinh t ton cu cng vi nhng
yu km ni ti ca nn kinh t, lm cho nn kinh t phi i ph vi
s tng cao ca lm pht, thm ht cn cn thng mi ln v dng vn
u t nc ngoi c xu hng o chiu trong nm 2008. T thc t
ny, trong nm 2009 v 2010, Chnh ph coi mc tiu n nh kinh t
v m c t ln hng u m bo cho nn kinh t tng trng bn
vng. Chnh ph nhn thc r, ch c n nh c kinh t v m th
mi thc y c tng trng kinh t bn vng. Chnh v vy, m cc
bin php chnh sch v m v vi m theo s ch o ca Chnh ph u
hng ti mc tiu iu hnh trn. Kt qu t c ca kinh t v m 9
thng nm 2010: Lm pht c kim sot mc 6,46% so vi thng
12/2009; tng trng kinh t 9 thng u nm 2010 c tnh tng 6,52%
so vi 9 thng nm 2009, trong qu I tng 5,83%; qu II tng 6,4% v
qu III tng 7,16%. y l mc tng kh cao so vi mc tng 4,62% ca
cng k nm trc; thm ht thng mi mc 16,7% tng kim ngch
hng ha xut khu, khng nh mc tiu iu hnh v cc gii php v
m ca Chnh ph l ng hng, trong chnh sch t gi c vai tr rt
quan trng trong n nh v m thi gian qua cng nh hin nay.
C th ni, mt nn kinh t th trng hi nhp quc t phi da
trn nn tng th ch kinh t th trng theo nguyn tc t do ha cc
hot ng kinh t - thng mi v c h tr bi cc th ch chnh tr
tng thch l rt cn thit, song phi c nhng bc i, l trnh c th
m bo s n nh v m. Vn la chn c ch iu hnh tin t, c
ch iu hnh t gi no l thch hp trong qu trnh hi nhp kinh t
lun l nhng vn hc ba. S la chn sai lm rt c th dn n s
bt n tin t, bt n kinh t v m. Trong tnh hnh hin nay, NHNN nhn
mnh vai tr ca t gi nh mt cng c quan trng n nh v m v
n nh th trng ti chnh l rt ng hng.Vi mt c ch iu hnh
t gi khng ch bin v iu hnh thn trng ca NHNN hin nay l
gii php hu hiu nht n nh kinh t v m, thc y tng trng
kinh t bn vng.
Tuy nhin, trong di hn, khi nn kinh t t c nhng iu
kin nht nh, nh tim lc ti chnh ca quc gia mnh; th
trng ti chnh pht trin y v vn hnh n nh; tnh trng la
ha trong nn kinh t c kim sot mc thp; lm pht mc n nh;
c cu xut nhp khu c s thay i cn bn, theo hng xut khu cc
mt hng tinh ch, t trng xut khu cc mt hng th gim, gi tr hng
xut c hnh thnh ch yu bng nguyn, vt liu trong nc th vic
iu hnh t gi s nhn mnh tm quan trng ca t gi l cng c h
tr tch cc trong vic ci thin cn cn thng mi, tng kh nng cnh
tranh trong xut khu, t m bo tnh bn vng ca cn cn thanh
ton ni ring v tng trng kinh t ni chung.

Ti liu tham kho:

- Bo co thng nin ca NHNN t nm 2004-2009
- Bo co cc vn la chn, ngy 10/6/2006 ca IMF
- Lut Ngn hng Nh nc nm 1997, 2010
- Thng tin trn trang Web ca Ngn hng Nh nc
- Thng tin trn trang Web ca Tng cc Thng k
- T gi hi oi v cc nguyn l kinh t c bn: Khun kh phn
tch, ca IMF